T LAI LT MA TI HARVARD & NHP TRUNG O CNG YU

Chn Nguyn Dch ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 28-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
Vi nt v bn dch Vit ng Chng 1. Phng php phn tch trong Pht gio Dn nhp Qui y Pht Php Tng T php n Hai tng cp lch s Pht gio Cc im trng yu ca phng php nghin cu trn c s lun l T thnh V sao phi nghin cu tng tn Chng 2. Tnh th ca vng sinh t Chng 3. Kha cnh tm l ca vng sinh t Chng 4. Lun thm v tm thc v nghip Tm v cc tm s Chng 5. Dit v Pht tnh Chng 6. o v hp nht vi an lc Chng 7. Thin nh Chng 8. Li tha Chng 9. Nhn thc gi tr ca k th Chng 10. Tr hu NHP TRUNG O CNG YU Li ni u Nhp Trung o Cng Yu Pht T Th (Maitreya). Ci Ngun Ca Kh Lc

Hc Thuyt C Bn Ci Ngun Ca Bn Hc Thuyt i Tng Ca Ph nh Hai Chn L Theo H Thng Long Th Phn Tch Hin Tng Phn Tch Nguyn Nhn V Hu Qu Tnh Khng Ca Tnh Khng Cch Trnh Hin Ca Tnh Khng Trc Tm Thc Li ch Ca Nhn Thc Tnh Khng Qui Y V Ttn Tm Tiu Tha i tha Tan -Tra Tu Luyn Kin Gii Chn Chnh Qua Thc Hnh Hi Hng

---o0o--Vi nt v bn dch Vit ng V ni dung Sch ny c hai phn: t-li Lt-ma ti Harvard, bao gm cc kha trnh c thc hin ti i hc Harvard, c gio s Jeffrey Hopkins dch t Tng sang Anh ng v Nhp trung o cng yu mt tiu lun v Tnh khng c t-li Lt-ma ch thn bin son bng Tng ng. Phn u c dch t hai bn ngoi ng, bn Anh ng ca gio s Hopkins di ta The Dalai Lama at Harvard Lectures on the Buddhist Path to Peace (Snow Lion Publications, Ithaca New York 14851, USA 1988) v bn dch t Anh sang c ng di tn Einfhrung in den Buddhismus Die Harvard Vorlesungen ca Christof Spitz (Pht hc nhp mn Cc kha trnh ti Harvard, Herder Verlag, Freiburg im Breisgau, 1993; cng c ta khc l Die Vortrge in Harvard, Cc kha trnh ti Harvard, Aquamarin Verlag, Grafing, 1991). V nhng im kh hiu, cc k phc tp ca cc vn c t-li Lt-ma trnh by nn dch gi ngi Vit phi s dng c hai bn dch c th hiu v trnh by tinh xc hn. Trong bn Anh v c ng c mt im bt ng rt ln gia nhng on vn m trong , t-li Lt-ma trnh by, din ging rt trc tip, rt c th, d hiu thm ch khi hi , v nhng on vn cc k phc tp, trnh by trit l Tnh khng, Nhn thc hc, Tm l hc Pht gio, nhng im m c gi ch c th thng hiu c khi c i c li nhiu ln mt

on vn v lm quen vi cch s dng thut ng ht sc tinh t ca t-li Lt-ma. Thnh thong dch gi phi bin i cu trc ca vn bn c th trnh by bng Vit ng mt cch thch hp. Chnh v nhng im ht sc phc tp ca phn u m dch gi quyt nh a thm vo tiu lun Nhp trung o cng yu vi mc ch lm sng t nhng on vn trng phc, ti ngha trong phn u. Nhp trung o cng yu c tn Tng ng dbu ma'i lde mig, Jrgen Manshardt (T-khu Dschampa Dnsang) dch sang c ng di tn Der Schlssel zum Mittleren Weg, c Trung tm Ty Tng (Tibetisches Zentrum e. V. Hamburg) ti Cng Ha Lin Bang c xut bn. c gi no mun tham kho phn ny bng Anh ng c th s dng bn dch ca gio s J. Hopkins di tn The Buddhism of Tibet and The Key to the Middle Way (Unwin Hyman, London, England). ---o0o--V dch thut Ghi ch cui mi chng trong phn t-li Lt-ma ti Harvard c gio s Hopkins thc hin. Ghi ch ca dch gi ngi Vit cng nh dch gi ngi c c nh du ring v ghi trong ngoc. Cc ch trong c hai phn c dch gi ngi Vit a vo. trnh trng hp gy phc tp thm nhng g vn kh hiu, trong phn u, dch gi khng ghi thm nhng thut ng Phn hoc Tng ng tng ng trong chnh bn vn m ch thm vo di dng cc ch trong trng hp chng cha c gio s J. Hopkins lu n trong tng mc ghi ch sau mi chng. Trong phn hai v T v, dch gi mnh dn a vo nhng thut ng ngay trong chnh bn chng c c ghi trong ngoc n v vit nghing , v quan nim phn ny dnh cho nhng ngi mun tm hiu thm, thng tho mt vi thut ng y. Mc T v v bng i hiu thut ng c dch gi ngi Vit a vo lm sng t thm nhng g c trnh by. Ai mun tm hiu thm v nhng thut ng Pht gio Ty Tng c th tham kho thm quyn T in Pht Hc ca Nguyn Tng Bch v dch gi. ---o0o--Nhng im cn c lu : 1. Danh t phenomenon ca ting Anh (Phn: dharma, Tng: chos, c: Phnomen) c dch l hin tng thay v php (trong trng hp n

khng c ngha l Pht php) d hiu v tng ng vi ngn ng ph bin hin nay. Nhng thnh thong cng c bin chuyn cu vn c xui tai hn. 2. Tnh t exact (c: exakt) v precise (c: przis) c dch l tinh xc, hai tnh t correct (c: korrekt) v valid (c: gltig) c dch l chnh xc (vi ngha ng n [chnh] v r rng [xc]), ng n, c gi tr ty theo trng hp. 3. Mt biu th rt quan trng trong bn dch ny l Tn ti trn c s (bn) t tnh, c dch t danh t inherent existence ca Anh ng hoc c ng inhrente Existenz. Danh t Phn ng tng ng l svabhvasiddhi. Svabhva c ngha l t tnh, siddhi c ngha thnh tu hoc khi lp. C ba dch gi, gio s J. Hopkins cng nh Ch. Spitz v J. Manshardt u dch svabhvasiddhi t u n cui sch l inherent existence (inhrente Existenz). Tnh t inherent c ngha l ni ti, c hu v nh th, inherent existence c ngha l mt cch Tn ti trn c s t tnh. Trong mt vi on vn, dch gi rt c th dng ch t ng, t tnh, bn tnh, hoc ng thay vo Tn ti trn c s t tnh nhng khng thc hin v mun trnh by bn dch nht qun v v nhng nguyn do khc m c gi s t hiu sau khi c dch bn. Tn ti bi t tnh, Tn ti trn c s c hu l nhng bin dng ng ngha trong bn dch ny. 4. Dch gi c gng trnh by tt c bng Vit ng, gim thnh phn thut ng ch Hn nhng rt nhiu trng hp, rt nhiu on vn khng cho php. V d nh trng hp dch ch Anh ng continum of mind (Phn ng: satna hoc tantra). Nu ch dch n thun l dng tm thc th tt c nhng kha cnh, ngha ca biu th continuum ny khng c trnh by trn vn. V vy dch gi nh phi s dng thut ng Hn vit rt tinh xc l lin tc thng nht th (ca tm thc). Trong trng hp khng trnh c nhng thut ng Hn vit c th Pht gio th cc ch km theo s lm sng t vn hn. V ngc li, trong trng hp dch gi bit r cc thut ng Hn vit tng ng th chng s c ghi thm vo di dng cc ch. Bng i chiu thut ng trong phn T v c th gip c gi xc nh t nguyn v cch dch c p dng trong dch phm ny. ---o0o--Cch pht m Phn v Tng ng

Phn ng c trnh by y di dng ph bin nht trong kinh sch Pht gio nc ngoi. Sau y l mt vi qui tc pht m c bn, gin lc: c nh ch ca Anh ng. Cakra c c nh chakra , pht m gn nh -ng, nhng ko di mt cht, v d nh sa-s-ra nh sang-s-ra, ko di ng- vi ging mi. pht m nh ri, c nhanh, pht qua ch y. Rajgha c nh ra-j-gri-ha. ddhi c nh riddhi. , nh sh trong Anh ng, c pht m mnh hn mt cht, nh (t)sh v nh (d)sh. iksamuucaya c c nh shik-sh-sa-much-cha-ya. c nh u Vit ng ko di c nh a Vit ng ko di c nh Vit ng ko di e c nh Vit ng ko di c nh y Vit ng ko di Nhng du chm di cc ch sau c th b qua nh , , , . Dh c c nh d vi ch h tht nhanh pha sau nh dhtu. Trong c bn, Tng ng c trnh by di dng Hn vit hoc cch dch m Vit ha, c th c gn nh ting Vit; trong cc ch, ghi ch v T v c la-tinh ha theo h thng ca Turrell Wylie (xem thm trong A Stan-

dard System of Tibetan Transcription, Harvard Journal of Asiatic Studies, vol. 22, 1959, trang 261-267). Vit tt engl.: Anh ng; ger.: c ng; jap.: Nht ng; skrt.: Phn ng; tibet.: Tng ng; tk.: Th k; ---o0o--Chng 1. Phng php phn tch trong Pht gio Dn nhp Ti rt vui mng v vinh hnh c ni v Pht gio, c bit l trit l Pht gio ti i hc tr danh ny. Chng trnh din ging ca ti bt u t mt cch nhn tng qut v T thnh , lun thut v cc trng phi Pht gio cng nh nhng hc thuyt, quan im c cc trng phi ny ch trng i din. Hai h thng trit l chnh m ti s cp n l Trung qun[i] v Duy thc.[ii]Nu trnh by, din ging tt c cc tng phi th ti thit ngh khng ch lm qu v ri thi, chnh bn thn ti c l cng s ri theo! Ngi khai sng Pht gio trong thi i chng ta l Pht C-m,[1] xut thn trong dng di Thch-ca[2] ti n . Qu trnh tu hc ca Pht- c th chia thnh ba giai on: Trc ht, Ngi pht tm cu t gic ng v li ch ca chng sinh; trong giai on hai th Ngi gia tr cng c, tr hu v cui cng, Ngi chng c b-, bt u chuyn bnh xe php. Cuc i ca Ngi c nhc n nh trn l v trong Pht gio, khng mt ai t gic ng t ban s c, m ngc li, mi ngi u phi tu tp t gic ng. V c bn trng phi vi bn hc thuyt[3] trong Pht gio nn ngi ta tm thy nhiu cch ging gii khc nhau v cc phng php pht tm cu t gic ng v li ch ca chng sinh, gia tr cng c, tr hu v tu tp t gic ng. Nhn chung, Pht Thch-ca Mu-ni (Ngi chin thng t dng tc Thch-ca) ngay t u pht trin nguyn vng tinh thm cu chng Pht qu cu chng sinh. Cu gip loi hu tnh l nguyn vng chnh ca Ngi. Trong giai on hai, Ngi qui tp cng c, tr hu trong ba chu k bao gm v lng kip v vo cui giai on pht trin ny, Ngi t V thng chnh ng chnh gic.[4]V cuc i ca Pht Thch-ca

c ph bin trong kinh sch Pht gio nn ti khng cn phi trnh by tng tn ni y. Nhn li cuc i ca cc v sng lp tn gio nh c Pht, c Jesus Christ th c im quan trng ca cc v m ti ghi nh c l li sng gin d, ht lng hin thn v ngi. Thi ca ch v l biu hin tuyt nh ca mt tm lng v tha, sn lng nhn ly au kh em li nim vui cho ngi khc. V d nh c Pht, sinh ra trong mt gia nh quyn qu nhng Ngi vn quyt ch xut gia, t b tt c nhng nim vui th tc, cam nhn kh cc tu tp thin nh ti mt ni hoang vng. Ch nh th, Ngi mi t gic ng vin mn. L nhng ngi theo nhng tn gio khc nhau, chng ta khng nn b qua nt c sc tng ng ny. Sau khi t chnh qu, thnh Pht ti B- o trng,[5] Pht Thch-ca an tr bn mi chn ngy m khng thuyt php, khng quay bnh xe php. Ngi t b- ngy rm thng t (theo lch n-Tng). Ngy mng bn thng su, Ngi bt u quay bnh xe php qua bi thuyt ging u tin v T thnh [6] cho nm v t-khu. Nhng trc khi ni v T thnh , chng ta nn cp n vn cn bn l Qui y vi ba i tng h thuc. ---o0o--Qui y Pht gio quan nim th no v qui y? Pht t v khng phi Pht t khc nhau ch no? Theo quan im qui y th Pht t l ngi chp nhn Pht, php, tng l ba i tng qu trng nht phc tng. Theo quan im trit hc th Pht t l ngi chp nhn T php n (s c trnh by sau), bn tiu chun c bn c dng xc nh s ph hp hoc khng ph hp vi quan im Pht gio ca mt quan im trit hc no . Khi nhc n ba i tng ca qui y cng c gi l Tam bo,[iii] Ba bu vt , chng ta nn hiu rng, mc d Pht l bc thy dy nhng Php[7] phi c xem l i tng chnh qui y. Chnh c Pht ni: Ta ch cc ngi con ng dn n gic ng, nhng gic ng hay khng th cn l thuc vo cc ngi.[iv]Cng vi quan nim ny, Pht bo rng, mi ngi phi t bo h ly. Tng-gi l gio hi vi nhng thnh vin c th gip trong vic thc hin qui y trong ni tm. ---o0o---

Pht Pht l g theo nhng h thng trit l cao ng ca Pht gio? C bn l chng ta u c kh nng tr thnh Pht v kh nng ny chnh l nhng nhn t tinh yu ca thn, khu v . V cng v nhng nhn t ny m chng ta c th pht trin v t c trng thi siu vit ca mt v Pht, chuyn ha thn khu thnh thn khu ca Pht, cp bc cao nht ca con ng tu tp. V tm thc siu vit ca mt v Pht th ngi ta c th phn bit c hai nhn t: mt l nhn t Nhn thc ca tm thc, hai l nhn t Chn nh[8] ca tm thc, l dng tn ti ch tht ca tm. Ngi ta cng gi hai nhn t ny l Tr php thn[v] v T tnh thn;[vi] c hai thn ny hp li hnh thnh mt n v, c gi l Php thn.[vii] T tnh thn ca mt v Pht c hai kha cnh nhng, c hai li xut pht t mt bn cht duy nht: kha cnh th nht l s tht tuyt i, cng c gi l Php gii[viii] v trong y, mi nhim[9] u t tiu hy; kha cnh th hai l s gii thot ra khi nhng nhim ny qua nhng cch thc i tr. Kha cnh u tin l nhn t thanh tnh t nhin; kha cnh th hai l nhn t thanh tnh t c qua s gii thot khi nhng nhim tm thi. ---o0o--Php Trong ba i tng qui y ca mt Pht t Pht, php, tng th php bao gm hai phn: Dit [10] v o .[11]Dit bo v con ngi trc tt c nhng s vic ngoi mun, l trng thi cch bit kh no v cc nguyn nhn ca kh no. o l phng tin trc tip hng dn con ngi n nhng trng thi ny. V th nn o v Dit mi tht s l i tng chnh qui y. Cc bi lun ging sau y hu ht u cp n Php gii, ni m mi nhim u t chm dt. Php c chia thnh hai th loi gio l: l thuyt v nhn thc v trong , gio l nhn thc bao hm Dit v o . V sao nhn thc? Bi v gio l ny a ra mt tiu chun, mt mc ch phi c nhn ra v c thc hin. o l phng tin vt qua nhng nhim, tu tp pht trin tr hu Hu hc. Nhng o cng bao hm c nhng yu t c bn t tr hu l Thin nh; cc yu t c bn t nh li chnh l Gii hc. C ba cch tu hc ni trn: gii, nh v hu c xp vo phn nhn thc hc; kinh sch vi ni dung nh trn c xp vo phn l thuyt, l phng tin din t ni dung ca ba cch hc trn. Cng theo quan

im nu trn m cc kinh sch ca Pht gio c chia thnh Tam tng: [12] 1. A-t-t-ma[ix] tng: x l, phn tch nhng vn siu hnh; 2. Kinh tng:[x] bao gm nhng li dy ca Pht v 3. Lut tng.[xi] Nh T Th[13] ni r trong i tha kinh trang nghim lun:[xii] Kinh in bao gm mt hoc hai phn, kinh in Pht gio c chia thnh ba phn nh va nu trn hoc hai: mt l kinh in ca hng Thanh vn[xiii] v c gic tha,[xiv] v hai l kinh in ca B Tt tha.[14] ---o0o--Tng [15] Tng bo bao gm cc v B Tt, Thanh vn v c gic Pht, nhng ngi t nht t c qu v Kin o,[16] mt yu t quan trng trc chng c Tnh khng. V chng ng c Tnh khng nn cc v ny cng c gi l Thnh nhn.[xv]i vi nhng bc Thnh ca B Tt tha th Kin o l im xut khi ca s nhn thc v vic bt u thc hin Thp a.[xvi] C nhiu h thng phn chia cc a v tu hc vi nhng con s khc nhau. C h thng thu tm T lng o[17] v Gia hnh o[18] c hai c gi chung l Thng gii hnh a,[xvii] a v tu tp t c bng thm nh, n kh [ hai a v ny, hnh gi vn cn l mt ngi phm, cha t thnh v] thnh mt chng loi v a n vo h thng Thp a. Theo mt cch phn chia khc, ngi ta ch ch trng n thp a ca mt thnh nhn v trong y, a v th mi li c phn ra thnh nhiu cp khc nhau. V vy m chng ta c th tm thy c nhng h thng vi mi mt, mi ba hoc mi lm a v. c bit trong truyn thng tantra, ngi ta c th phn loi cc a v theo nhiu cch khc nhau. Mt khc, nhiu hc gi cho rng, cch phn chia a v nh trn khng ng nu ng trn phng din mt hnh gi c kh nng c bit; hnh gi ny c th tin trin rt nhanh trn con ng tu tp bi v ng ta chn con ng Cc quang[19] tm thc thuc v Man-tra tha.[20]Kt qu tu tp cng c th t c rt nhanh nu hnh gi chng c qu v i th n. [xviii]V sao li ni nhng cch phn chia a v tu chng pha trn l khng ng? Cc hc gi quan nim rng, dng nhng phng php tim tu khng th no c lng nhng phng php rt hiu nghim, rt nhanh khc ca Man-tra tha.

Trong trng hp Thanh vn v c gic tha, ngi ta thng gp h thng vi tm a v[xix] v cc a v ny c th c ri sng qua bn qu v tu chng sau: 1. D lu:[xx] l ngi trc chng, t kinh nghim trc tip v T thnh ; 2. Nht lai:[xxi] ngi tn dit su cp bc phin no trong dc gii; 3. Bt lai:[xxii] ngi tn dit tt c chn cp bc phin no trong dc gii; 4. St Tc:[xxiii] ngi tn dit tt c 81 cp bc phin no trong Tam gii dc gii, sc gii v v sc gii. Nh chng ta thy, Tng-gi c th c phn chia ra nhiu nhnh, nhiu cp bc khc nhau. Ba i tng qui y ca Pht gio l Pht, php v tng, nhng ti Ty Tng, ngi ta thng k thm Lt-ma vo v nh th c tt c bn i tng qui y: Lt-ma, Pht, php v tng. Mt ph n hm m Pht php ngi c thy vy rt ngc nhin, hi ti: V sao m Lt-ma li c t trn c a v Pht? Nh vy c ngha g? Ti khng th no chp nhn vic ny c. Ti tr li l b rt c l, bi v tht s th ch c ba i tng qui y l Pht, php, tng. Nhng vic a Lt-ma tr thnh mt i tng tn sng, qui y cng c l do; v ng y chnh l s gi ca Pht, l ngi hng dn chng ta trn con ng tu hc. Hn na, mt Lt-ma vi y ti c chnh l mt v Pht. Khng phi v l m ngi ta ch tm n vai tr ca mt v Lt-ma; nhng tht s th chng c mt Lt-ma, chng c mt o s no m khng trong ba ngi bu Pht, php, tng. Nu nhn nh th th cng ch c Tam bo, khng c T bo. Nhng Lt-ma khng kh nng li thuc mt ti lun m hon ton khc. ---o0o--T php n Nh cp trc y, im khc bit gia mt Pht t v ngi khc c phn tch theo phng din trit hc qua Bn php n[21] sau: 1. Cc hnh[22] l v thng;

2. Nhng g nhim u to kh; 3. Cc php hu vi u v ng; 4. Nit-bn l tch tnh. Tuy nhin, chng ta gp mt kh khn bi v mt chi phi ca i t-b-sa b[xxiv] c gi l c T b[xxv] li ch trng mt ng khng th din by v v vy m c nhng cuc tranh lun v vic c nn xp phi ny vo Pht gio hay khng. ---o0o--Hai tng cp lch s Pht gio Theo kinh Gii thm mt,[xxvi]mt b kinh i tha th Pht quay bnh xe php ba ln: bnh xe th nht l T thnh , bnh xe th hai l Tnh khng, V tng v bnh xe cui cng c gi l bnh xe ca s phn bit, quan st chnh chn. Khi chuyn php lun ln u, Pht dy rng, tt c cc php hu nh u tn ti, da trn c s t tnh m hin hu. Vi ln chuyn php lun th hai, Ngi dy l tt c cc php u khng tn ti, trng rng (v cng khng tn ti vi nhng c tnh ring bit ca chng). Cui cng vi ln chuyn php lun th ba , Ngi xc nh li hc thuyt, ni v phng cch tn ti ca cc php bng cch ging rng, Bin k s chp tng[xxvii] khng tn ti trn c s t tng,[xxviii] nhng, Vin thnh tht tng[xxix] tc l Tnh khng v Y tha khi tng[xxx] li tn ti trn c s t tng.[xxxi] Nhiu s gia tranh lun, t vn l i tha Pht php, c bit l Mantra tha mt thnh phn ca i tha c phi tht l li Pht thuyt hay khng. Chng ta hy xem xt iu ny theo cch nhn ca Pht gio. c Pht thuyt ging mt cch cng khai, rng ri cho hng Thanh vn. Nhng qu v tu chng trn con ng tu tp c nhc li trong kinh in to thnh ba cp bc gic ng: gic ng ca mt Thanh vn, c gic v gic ng ca Pht-. Nh th th kinh in ca hng Thanh vn cng bao hm B Tt o vi kt qu ti cao l Pht qu. Nu cho rng, kinh sch ca hng Thanh vn ch dy con ng Thanh vn v c gic l mt sai lm. V th m ti khng thch dng danh t Tiu tha v i tha v chng d gy s hiu lm. Dng nhng thut ng nh Thanh vn tha v B Tt tha c l thch hp hn. Tuy vy, ngi ta cng khng nn hiu danh

t Tiu tha l mt li lng m, ch trch. Nu ngi no theo Man-tra tha tuyn b rng, Thanh vn tha khng c kh nng on dit phin no, chng ngi trn con ng tu tp t gii thot th l mt s vi phm nghim trng gii lut ca Man-tra tha. Thanh vn tha phi c tn trng. V mt thc hnh, hnh gi nn tr mt vi trng hp ngoi l tu tp theo li dy ca tt c cc chi phi. S phn bit i tha Tiu tha nh th khng phi xut pht t vic nh gi cao thp mt vi gio l no m xut pht t ng c; ty theo sc mnh v qui m ca ng c m c nhng trng phi ln, nh v cng ty ng c m c qu v ln, nh. Mc d chnh l ngha tht s ca Tiu tha, i tha nhng ti vn khng chung s dng chng lm v nhng s hiu lm c th xy ra m s dng danh t Thanh vn tha v B Tt tha hn. Trong mt vi hi ngh Pht gio c nhng li ngh l khng nn dng nhng t kia na. Ba qu v khc bit c trnh by ngay trong kinh sch ca hng Thanh vn: gic ng ca Thanh vn, c gic v gic ng ca mt B Tt, tr thnh Pht-. Nh vy th hng Thanh vn nhc n nhng v B Tt trn ng tu tp tin n Pht qu, tri qua khng bit bao nhiu kip tch t cng c v tr hu. Nhng, nhng kinh sch ny khng bao gi tng thut phng php t B Tt o; chng ch nu ra con ng vi Ba mi by thnh phn tr o.[xxxii] Long Th ni nh sau trong lun Bo hnh vng chnh:[xxxiii] Ch tu tp, thc hin Ba mi by thnh phn tr o m c th t chnh ng gic ca mt v Pht, vt hn qu v ca hng Thanh vn v c gic th qu l mt s kin nghch l, mt kt qu khng c nguyn nhn. Nhng cng chnh bi v nhng kinh sch ca hng Thanh vn ni n Pht qu vin mn nn chng gin tip nhn nhn l ngoi Thanh vn v c gic tha cn c mt c xe khc, c gi l B Tt tha. Nh vy th kinh in ca hng Thanh vn cng tha nhn Pht thuyt gio php B Tt cho nhng t to thin nghip hi hu m trong c nhng ngi ci trn v ci thin. Khng phi tt c nhng bi thuyt php, nhng hnh ng ca Pht- u c ph bin rng ri trong kinh in. V d nh trng hp Ngi thuyt ging trong ln chuyn php lun th hai trn nh Linh Thu.[23]Ni dung ca nhng bi thuyt php ny l nhng bi kinh thuc h Bt-nh ba-lamt-a[24] v trong nhng bi kinh ny, ngi ta thng k rng, rt nhiu mn ca Ngi ngi, ch thin, a-tu-la v nhng loi khc tham d

nhng php hi ny. Nhng nu tng n ni Linh Thu th ngi ta s nhn ra ngay l ci nh ca ngn ni ny ch c th cha c mi, cao nht l mi lm ngi. Vy th ch Pht thuyt php phi l mt ni, mt hin tng m ch nhng mn vi nhng thin nghip hi hu, con mt thanh tnh, mi c th nhn thy c. V c nhiu tranh lun nghi vn v gio l i tha qu tht l li Pht hay khng nn T Th chng minh trong bi lun i tha kinh trang nghim[xxxiv] gio l ny ch tht l li Pht thuyt. Bng chng ny cng c Long Th chng minh trong lun Bo hnh vng chnh,[xxxv] Thanh Bin[25] trong lun Quang minh bin[xxxvi] v Tch Thin[26] trong lun Nhp b- hnh.[xxxvii]Nhng nhn chung, da vo nhng ngun ti liu lch s, chng ta khng thy r c i tha kinh in chnh l li Pht thuyt. y l cch nhn ring ca ti vn ny. Kinh in ca Man-tra tha cn t c ph bin cng khai hn kinh in ca i tha; thng thng, chng ch c truyn trao ring bit cho nhng ngi phi thng vi mt tm thc thng hng. Cng c nhng trng hp l nhng li thuyt ging c cm nhn qua nng lc th gic c bit ca hnh gi, v d nh trc nhn c s xut hin ca c Pht qua hnh nh ca v Thin thn trong mt Man-a-la (c xem l mt ch c tr thing ling). Kh nng ny chnh l kt qu ca nhng thin nghip, cng c tch t. Nh vy th nhng gio l ny c th xut hin khi Pht cn ti th cng nh sau khi Pht it . Nhn nhng mi lin h ca gio l i tha ni chung th chng ta thy nhiu s kin vt khi phm vi ca s sch bnh thng. ---o0o--Cc im trng yu ca phng php nghin cu trn c s lun l Trn phng din hc thuyt th nhng h phi cao ng nh Duy thc v Trung qun thnh lp nhng qui lut phn bit gia nhng li thuyt ging liu ngha[27][xxxviii] v v liu ngha.[xxxix]Nh vy c ngha l: Ngay c khi mt hc thuyt no c trnh by qua li trn thut ca c Pht, n cng phi c nghin cu, kim sot theo phng din lun l. Nu pht hin mt im mu thun no th chng ta khng nn da theo ngha hin by m tm cch thuyt minh theo quan im khc. Tt c bn h thng hc thuyt ca Pht gio i t-b-sa b, Kinh lng b,[xl] Duy thc v Trung qun tng u ly nhng li dy ca Pht lm

c s. C nhiu cch xc nh li no ca Pht l liu ngha, li no v liu ngha, cn c thuyt minh. V tt c cc trng phi u trch dn li Pht chng minh quan im ca h nn chng ta khng th da vo cch chng minh qua vn t trong trng hp mun hiu r li no ca Pht phn nh trn vn thm ca Ngi v li no c thuyt ch bi v mt mc ch nht nh no . Chnh v th m Pht ni nh sau:[xli] Nh mt ngi th vng bng cch nung luyn, ct, mi; cng nh vy, cc t-khu, thin tri thc nn tha nhn li dy ca ta sau khi nghin cu k. ng chp nhn ch v mun t lng tn knh. V th nn chng ta khng nn t nim tin vo nhng ngi i din mt l thuyt no khng hp l v cng khng nn xem h l ngi c thm quyn v ti ny.[xlii]Cho nn, phng php lun l phi c s dng phn bit nhng g mang sn trn vn ngha v nhng g cn c lm r thm. Vy th p dng phng php lun l nh th no? c Pht trnh by Bn im nng ta nh sau:[28] 1. ng nng ta vo con ngi m ta vo php. 2. Nng ta vo php th khng nn chp trc vn t m nng ta vo ngha. 3. nng ta vo ngha th khng nn ta vo ngha c ging rng, m nng vo ngha ton vn. 4. Nng ta vo ngha ton vn th khng nn da vo tm thc bnh thng m da vo tr hu siu vit. Chng ta phi dng bn im nng ta ni trn nghin cu nhm xc nh c s hp l hoc nghch l ca mt l thuyt no . im quan trng y l s nhn thc, phn bit c gia thm ca tc gi v ngha ca vn bn. Nhn nh th th phi C duyn[xliii] trnh by c thm ca tc gi Pht- trong khi nhng trng phi khc ch nu c ngha ca kinh sch, l ngha c thuyt ging trong mt thi im nht nh no vi mt mc ch nht nh no . Ngi no

nghin cu Pht gio phi nhn thc c s a dng ca cc h thng. Ai ch c mt trang, hc thuc lng v bm cht vo ngha trong , tm ca ngi y s tn lon ngay khi lt qua trang mi. Tm v i s c trnh by trn nhng bc tranh pha sau ti l Su bo trang ca th gian v Hai tn gi, l nhng v cung cp cho chng ta nhng phng tin phn tch, nghin cu kinh in. Tc phm ca ch v qu l nhng liu thuc lm sng mt cho chng ta v nhn y, ti mun ni vi li gii thiu v ch v. Hai v Hc gi[29] v Thnh nhn u l Long Th v Thnh Thin,[30] vit phn ln nhng tc phm v trit l Tnh khng ph hp vi quan im ca tng Trung qun, c xem l h thng thuyt minh Pht php cao siu nht. Hai v k tip thuc Su bo trang ca th gian l V Trc[31] v Th Thn.[32]Cc tc phm ca hai v ni nhiu v gii hnh v phng php thc tp hn l l thuyt v v phng din ny th c hai u i din cho tng Duy thc. V chng ti l dn Ty Tng, ch trng trit l Trung qun nn ti bo v lp trng ca hai v Long Th v Thnh Thin, ph bnh quan im ca V Trc v Th Thn! Hai Hc gi tip theo l Trn-na[33] v Php Xng.[34] Ton b h thng Nhn minh hc[35] Pht gio u ly nhng tc phm ca Trn-na lm c bn v c bit l nhng bn ch gii nhng tc phm ny ca Php Xng c ch trng hn ht. Nu khng c nhng tr tc qu bu ca hai v ny th Nhn minh hc Pht gio khng t n trnh sc bn nh vy. Hai Tn gi cn li l c Quang[36] v Thch-ca Quang,[37] hai chuyn gia v gii lut, vit nhng tc phm vi nhng ti nh chnh nghip, chnh mnh, nh th no tr thnh mt tng, mt ni, o hnh ca mt t-khu. Su bo trang ca th gian v Hai tn gi qu tht l nhng v hc gi chn chnh ca thi xa. ---o0o--T thnh By gi chng ta bc vo ch tht s l T thnh bn chn l cao c: 1. Kh , 2. Tp , 3. Dit v 4. o . Trong phm vi T thnh , ngi ta phn bit hai kha cnh ca nhn qu: 1. Nhn qu trn phng din ca nhng hin tng c mi lin h cht ch vi phin no v 2. Nhn qu trn phng din ca cc php, cc hin tng thanh tnh. Vy th hai loi nhn qu ny c trnh by vi mc ch g? Chng c nu ra y v chng ta ai cng mun c hnh phc, thot khi kh au.

Bi v chng ta mong mun c hnh phc nn nhn qu ca cc php, cc hin tng thanh tnh c ging by, v cng bi v chng ta mun trnh kh nn qui lut nhn qu nhn theo phng din hin tng lin h vi phin no c thuyt minh. Hai kha cnh nhn qu ny c th c trnh by theo th t thi gian hoc qu trnh chng c thng hiu, ty theo cch nhn thin v mt ch quan hoc khch quan. V d nh trong tc phm Hin qun trang nghim lun,[xliv] T Th sp xp T thnh theo trnh t thi gian: Nng theo th t ca Tp v o cng nh Kh v Dit ... Tp v o l hai nguyn nhn (nhn) trong T thnh , l nguyn nhn gy kh v con ng dit kh; Kh v Dit l hai kt qu (qu), l kh v phng php dit kh. y chng ta thy mt cch trnh by khch quan theo trnh t thi gian v cng theo , T thnh ln lt c hin by: Nguyn nhn c ging dy trc v kt qu c trnh by sau; v vy, Thnh th hai v th t c a ra trc Thnh th nht v th ba. Trong tc phm i tha ti thng tan-tra,[xlv] T Th trnh by T thnh trn phng din ch quan, theo th t m chng c thng hiu: Cn bnh phi c nhn ra; nguyn nhn ca bnh phi c i tr. Trng thi an lc phi l mc ch v thuc i tr phi c ung vo. Cng nh th, Kh phi c nhn ra, Nguyn nhn gy kh phi c tr b, Dit kh phi l mc ch v o dit kh phi c thc hin. Theo cch trnh by trn th Kh ng hng u; sau l nguyn nhn ca Kh, Dit kh v o dit kh. Trnh t nu trn tng ng vi phng php nhn thc T thnh . Cch din by va nu trn s c hiu r nu so snh n vi vic chn on v tr liu mt cn bnh. Kh cng ging nh mt cn bnh. Tht s th khng ai mun bnh, nhng, nu mun khi bnh th ngi ta phi t ch, t r c l mnh ang mc bnh. Nu lm ln m cho rng, trng thi bnh l trng thi an lc th chc chn l khng ai mun khi bnh. V th m bnh tnh phi c nhn ra. Nu chn on c bnh th ngi ta s nghin cu, suy ngh xem nguyn nhn ca n nm u. y l l do v sao nguyn nhn ca kh c trnh by trong Tp Thnh th hai. Ngay khi chn on c bnh, nguyn vng thot khi bnh pht khi, ngi ta vn cha r

c ngun gc chnh ca bnh; cng v th m ngi ta cha tin l s khi bnh. Nhng khi bit r ngun gc tht s ca bnh, ngi ta s t nh c: By gi mnh c th khi bnh. Pht hin ny hng dn chng ta n Thnh th ba Dit . V tm ra nguyn nhn chnh ca kh nn ngi ta c th t tin: By gi mnh c th on dit kh no. Khi nhn thc c rng, cuc sng trong vng sinh t ch c th l kh v nguyn nhn nht nh no gy kh c th on dit c, ngi ta s pht nguyn tm o gii thot kh cng nh pht nguyn c i trn con ng gii thot ny. Mt v d so snh: Nu bit bnh tnh c th cha khi c, ngi ta s tm dc liu thch hp v nu qu tht l phi nm trn bn m th ngi ta cng sn sng cam chu nhng au n tm thi khi bnh kt qu hin nhin ca vic iu tr. t c mt mc ch cao c, ngi ta phi hi sinh mt vic nh. l c tnh ca chng ta, l nguyn l t nhin. ---o0o--V sao phi nghin cu tng tn Nng theo T thnh , mi su c tnh h thuc c trnh by, gii thch; c bn c tnh ty thuc vo mt Thnh . V sao cc vn ny li c trnh by mt cch k lng nh vy? Theo quan nim ca Pht gio th ngun gc ca kh no c hnh thnh bi sc mnh ca v minh. Nhng v minh li c on dit bi tr hu phn bit. Tr hu phn bit nghin cu, tm tra i tng nh th no c trnh by qua su phng php nghin cu tt c u c p dng vi mc ch dit tr kh no ngay tn ngun gc theo th t. Theo phng php u tin th phi nghin cu ngha; c ngha l, phi phn tch mt l thuyt tng ch mt tm c ngha ca n. Phng php th hai nghin cu cc php xem chng thuc v nhng hin tng ni hay ngoi tm. Phng php th ba theo di nhng c tnh ca mt hin tng v y, ngi ta phn bit gia nhng tnh c bit v nhng tnh c gi tr chung. Phng php th t nghin cu nhng chng loi ca cc php, phn bit chng theo phng din b ch [trn con ng tu tp] hoc v b. Phng php th nm ly thi gian lm i tng nghin cu v s lun chuyn ca cc hin tng u da vo thi gian. Phng php th su tm hiu cch chng minh v trong y, bn cch chng minh c din ging:

1. Chng minh bng nguyn l duyn khi: kt qu l thuc vo nhn duyn; 2. Chng minh bng cng nng thnh tu: v d nh la lm chy, hoc nc lm t; 3. Chng minh bng bn cht: v d nh la l bn cht ca nng v nc l bn cht ca t; 4. Chng minh bng lun l: khng c s mu thun vi hin lng hoc chn t lng. C hai loi nhn thc, lng bit i tng chnh xc: chn hin lng, l nhn thc trc tip chnh xc v chn t lng nhn thc qua suy lun chnh xc.[38] Chn t lng c ba dng: 1. T lng bng nhng g hin hin; 2. T lng da trn c s hiu bit ca mi ngi v 3. T lng da trn ti liu, kinh sch truyn thng ng tin cy. T lng c hnh thnh bi mt nhn[39] mt lun c, mt nguyn do dng chng minh nh . Lun c rt quan trng v qua n, ngi ta c th dng t lng tip cn nhng i tng nm ngoi phm vi hin lng; s tip cn ny ty thuc vo mt lun c chnh xc. Cc bc thy ca lun l hc Pht gio Trn-na, Php Xng v nhng v khc trnh by rt chi tit v nhng loi lun c nu trn. Mt lun c c gi tr, chnh xc phi t ba iu kin sau: 1. Lun c ny c chng minh l mt thuc tnh ca i tng nhn thc;[40] 2. ng phm chng minh c thc hin;[41] 3. D phm chng minh c thc hin.[42][xlvi] Nhng lun c chnh xc nu trn c trnh by trn nhiu phng din. Theo phng din tht th, chng c phn thnh ba loi: 1. Hiu qu [m qua ngi ta c th suy ra c nguyn nhn]; 2. c tnh [nh trong v d sau: mt i tng nhn thc l mt cy, v n l mt cy Tng;[43] v l mt cy l c tnh ca cy Tng];

3. Bt pht hin [trong trng hp ngi ta ly s vng mt ca mt hin tng chng minh l n khng c nhn ra, khng c thy mc d nhng iu kin xung quanh u tng tr nhn ra n, nu n tht c.] Nu phn chia cc lun c theo mt phng din khc, phng din lun , phng din tng ch phi c chng minh th c hai loi: (1) lun c da trn nhng hin tng tng ng[44] v (2) khc bit.[45] Trn phng din chng minh cho ngi nhn thc th c hai loi lun c: (1) lun c t ng l trng hp m ngi ta t chng minh, lm sng t mt s vic vi nhng bng chng c th v (2) lun c ng tha trng hp chng minh cho ngi khc bit. Li theo mt cch phn chia khc trn phng din chng minh th c nm loi lun c: (1) lun c chng minh mt danh xng qui c, thng thng trong trng hp ngi ta hiu ni dung, nhng mun bit r tn, cch gi s kin ny, (2) lun c chng minh ni dung, (3) lun c ch c duy chng minh danh xng, (4) lun c ch c duy chng minh ni dung, (5) lun c chng minh c hai, ni dung cng nh danh xng qui c. Tuy vy, tt c nhng chng loi lun c c nu trn u c trong ba loi lun c c phn theo phng din tht th: trong lun c hiu qu, c tnh v bt pht hin. Ty theo nhng iu kin thnh lp mt bng chng nh thi im, trng hp v nhn vt phi c thuyt phc , ngi ta trnh by mt trong ba lun c trn: mt kt qu [ca vn , i tng phi c chng minh], mt [hin tng m i tng phi c chng minh c mi lin h mt thit trn phng din] c tnh, hoc l mt s kin bt pht hin [m ng l phi c pht hin, nu vn b phn bc trong lun c tht s ng]. Trong cch phn chia lun c thnh ba chng loi trn phng din tht th trn th mi loi li cn c th c chia ra thnh nhng phn khc nhau. V d nh lun c theo hiu qu c nm loi: (1) loi chng minh mt nguyn nhn tht s, (2) loi chng minh mt nguyn nhn i trc , (3) mt nguyn nhn tng qut hoc (4) mt nguyn nhn c bit v (5) nhng loi lun c c dng chng minh nhng c tnh duyn khi. Nhng lun c trn phng din bt pht hin cng c phn loi: (1) khng pht hin nhng g khng xut hin v (2) khng pht hin nhng g phi xut hin nu n tht s hin din. Chng cn c phn chia tip thnh mi mt loi; mt vi hc gi thm ch phn thnh hai mi lm. V d nh ngi ta phn bit gia s bt pht hin ca mt i tng lin h v bt pht hin ca mt nguyn nhn hoc s pht hin ca mt hin tng i nghch.

Trong su phng php nghin cu th phng php th su l tm hiu cch chng minh, v nh ti ni, n c th c chia thnh bn loi. Ti thy rng, cch nghin cu theo khoa hc [c bit l khoa hc t nhin] phn ln da vo ba cch chng minh: (1) chng minh bng cch ch n th tnh m qua , nhng c tnh c bn ca i tng c nghin cu; (2) chng minh qua s ch n thnh tu cng nng, c bit l nghin cu xem i tng c th mang n hiu qu no vi nhng c tnh c bn sn c; v (3) chng minh bng cch ch n nhng mi quan h duyn khi v y, nhng nhn t hnh thnh i tng c tm hiu. Chng c xem nh nhng phng php nghin cu c bn ca khoa hc. V nu nh vy th tt c su phng php nghin cu c nu ra dung hm c c hai, nghin cu khoa hc cng nh nghin cu tm o. Ti tin l vic nghin cu, pht trin ca khoa hc v tm o nn i i vi nhau v i tng nghin cu ca c hai u ging nhau. Cch nghin cu ny s dng kh c tm hiu, cch kia s dng nhng kinh nghim ni tm v thin nh. Trong trng hp ny chng ta phi phn bit r rng gia nhng g m nghin cu khoa hc khng pht hin v nhng g h nhn nhn l khng tht c. Nu khoa hc cho rng mt ci g khng tn ti th mt Pht t bt buc phi nhn nhn l n khng tn ti, khng hin hu; nhng khi khoa hc ch v khng tm ra, khng nhn ra th s vic li hon ton khc. Ai cng tha nhn l c rt nhiu hin tng thn b. Cc gic quan ca con ngi c th xc nhn c mt thnh phn, mt phm vi no nhng chng ta khng th qu quyt l khng c g nm ngoi phm vi m chng ta c th tip cn bng nhng gic quan. Ngy nay chng ta c th thy c nhng g m ng b chng ta cha thy c. V ngay c trong phm vi hin tng, sc tng v nhng c tnh h thuc m chng ta c th nhn thc c vn cn nhiu vic, nhiu hin tng by gi chng ta khng hiu nhng trong tng lai s hiu c. Chng ta hy quan st ngay tm thc ang nhn thc: mc d cc ng vt k c con ngi t bao ngn nm nay u c nhn thc, nhng chng ta vn cha bit c thc l g, n lm vic nh th no, c tnh ca n ra sao. Nhng hin tng khng c sc tng, hnh trng cng nh mu sc h thuc vo mt chng loi m ngi ta khng th no thng hiu c bng nhng phng php nghin cu c gi tr cho phm vi vt cht. Ghi ch

[1] gautama, skrt. [2] ; kya, skrt. ---o0o--Chng 2. Tnh th ca vng sinh t Vn p Hi: Ngi c ngh l ngi phng Ty chng ti phi hc hi v vic phi hp tm o v nghin cu khoa hc trnh tai hi cho loi ngi? p: Nu chng ta ch ch trng n vic nghin cu khoa hc, xao lng vic pht trin o tm, nu chng ta nh mt cm nhn nhy bn cho nhng gi tr nhn bn th l mt iu nguy him. Mc ch ca nhng tin trin khoa hc cui cng cng ch l phc v con ngi. Ch ngi l khoa hc lm ngc iu ny, mang nhiu kh au v bi kch hn cho loi ngi. Ti tin rng, s tin trin ca o tm v khoa hc phi i i vi nhau. Hi: Yu cu Ngi nu mt vi v d v nhng hin tng nm ngoi nhn thc ca khoa hc. p: Chnh l tm thc. Nh ti ni, chng ta c nhng cp bc tm thc khc nhau trong mi khonh khc th thin cng nh vi t. D c loi ra, khng ch n nhng cp bc vi t ca tm thc i na th chng ta vn kh nm vng nhng cp bc th s cn li. Hi: Nu cho rng, tm thc l mt ci g siu vit hn b no hoc mt hin tng vt l, th th sao ngi ta c th thay i, kim sot thc bng ma ty hoc cc phng php kch ng no? p: C nhiu dng ca tm hoc tm thc v vi dng ny c lin h mt thit vi thn th con ngi. V d nh nhn thc[1] h thuc vo cp mt. Khi mt b bnh, nhn thc khng th no hot ng bnh thng. Nu cp mt b mt hon ton, nhn thc khng cn tn ti, ngoi tr khi ngi ta tin hnh vic ghp mt. C nhiu cu chuyn trong kinh sch thut li nhng trng hp ngi ta hin dng mt con mt, hoc ngay c thn mnh cu gip ngi khc. Mt b phn thn th, v d nh mt qu tim c to bng hnh nghip ca mt ngi, c chuyn ghp vo thn ca mt ngi khc v c s dng tip tc. Nhng ci nghip to qu tim ny li

thuc v ngi trc v ti cho rng, gia hai ngi ny phi c mt mi lin h nghip lc rt c bit. D th no i na, mt vi loi tm thc c mi lin h cht ch vi cc thn phn v t bo no. Chnh v vy nn chng c th b nh hng bi cc phng php gii phu no hoc tc ng bng in t. Cc dng tm thc vi t t b nh hng bi thn th hn v v l do ny m chng kh c th kim sot c bng cc phng tin vt l. Hi: C th c trng hp thc t nhn thc?

p: Mt vi trng phi tha nhn mt thc t nhn thc.[2]V d nh Duy thc tng a vic tn ti ca mt thc t nhn thc ra lm bng chng cho s tn ti tht s ca tm thc. Nh th th y l trng hp thc t nhn thc. Nhng c bn th tt c cc trng phi Pht gio u nhn nhn rng: Mt ci g tn ti hay khng, iu cn ph thuc vo cch nhn thc, lng nh i tng.[3]Trong trng hp chng minh gi tr ca mt nhn thc th theo phi C duyn[i] v ch c phi ny quan nim nh th , bng chng ny phi c mi lin h trc tip vi i tng nhn thc. Trong tng Duy thc th s tn ti ca mt i tng nhn thc c xc nh bi mt thc c gi tr v s tn ti ca thc ny li c xc nh bng mt Thc t nhn thc. Nh vy th c hai dng thc c m t y: thc hng ngoi cnh v thc hng ni. Mt thc hng ni khng tp trung vo hnh dng ca i tng, ch c duy hng ni v chuyn ch n ci thc ang nhn thc [i tng bn ngoi.] y l cch trnh by mt thc t nhn thc c mt thc khc. Nhng ngi theo phi C duyn ph nhn thuyt ny. H bo rng, cc trng phi tha nhn mt thc t nhn thc chng lm g khc hn l nhn nhn s tn ti ca thc ny;[4] bng chng c gi tr cho iu ny th li khng c. C duyn phi khng nhn nhn mt thc t nhn thc; trong h thng trit l ca h th n cng khng cn thit. Nhng mc d vy, h vn chp nhn kh nng l mt thc nhn thc c mt thc khc. Hy ly mt v d: Trong khi tp trung thin nh, ngi ta thng khng ch tm vo mt i tng bn ngoi m thay vo l mt i tng t duy bn trong, v d nh mt hnh tng ca c Pht; nhng trong mt vi phng php thin nh, ngi ta tp trung vo chnh tm thc. Mc d y khng phi l trng hp thc t nhn din nhn theo phng din trit l,

nhng ngi ta vn c th bo rng mt khonh khc ca tm thc i sau nhn thc c mt khonh khc ca tm thc trc, hoc mt kha cnh tm thc no nhn thc c tm thc. Nh th th theo ngha ny cng c mt thc t nhn thc. Hi: Xin ngi lp li Bn im nng ta.[5]

p: im nng ta u bo rng, chng ta khng nn nng ta vo mt ngi no m nng ta vo php. D ngi ta ni danh th no i na chng ta cng khng nn tin tt c nhng g h ni ch v h c ting tm. Th th im ta u c ngha l: chng ta nn t kim li nhng li ni ca ngi khc. im nng ta th hai khuyn chng ta khng nn da vo ngn ng vn t, m nn da vo ngha ca chng. Nh vy c ngha: khng nn n li ni, li vn hoa m. Nu li vn hoa m, li ni bng by nhng ni dung khng c gi tr th khng nn chp nhn. Mt khc, chng ta nn tha nhn nhng li khuyn dy c ni dung ng n mc d chng khng c thi v, vn v. im th ba khuyn chng ta nn da vo ngha ton vn, ti thng, khng nn da vo ngha ging rng. Nh ti ni, cc trng phi c quan nim khc nhau v vic phn bit nhng g liu ngha v nhng g cn c thuyt minh. Trong tng Duy thc th ngi ta cho rng, tt c nhng g c th hiu c trn giy mc u l liu ngha v tt c nhng g khng th hiu c phi c thuyt minh theo mt ngha khc. Khi phi thuyt minh mt li trn thut ca Pht theo mt thm khc nu li trn thut khng th hiu c bng cch c tng ch ngi ta phi ch trng n ba kha cnh: thm chnh ca c Pht khi thuyt li ny, im nghch l khi ch gii li ny theo ch ngha trn giy mc v mc ch ca li thuyt ny. Trong tng Trung qun, c bit trong h phi C duyn, ngi ta tm thy hai cch xc nh nhng g liu ngha v nhng g phi c thuyt gii; mt cch da vo i tng c miu t v mt cch da vo phng tin miu t. Da vo i tng c miu t th ngi ta ly Tnh khng s tht cui cng lm im cn c cho liu ngha. Tt c nhng hin tng khc phi c din ging mt cch khc [hn l chng trnh hin] bi v chng khng trnh by cch tn ti tht s ca vn vt. Da vo phng tin miu t th h bo rng, nhng li thuyt ging vi ni dung Tnh khng thuc v phn liu ngha bi v chng miu t trng thi tn ti ch tht ca cc hin tng. Nhng bi vn vi ni dung miu t nhng

hin tng theo mt qui c[6] khng ch trng n trng hp chng c th c hiu trn giy mc hay khng phi c din gii; nu khng nh vy th ngi ta khng th thy c th tnh ca nhng hin tng bi v i tng miu t ca chng [li thuyt] l kha cnh qui c ca cc hin tng a dng, khng phi kha cnh ca mt trng thi tn ti chn tht cui cng. Ngc li, Tnh khng v nhng bi ging v n l liu ngha, khng th din ging c na bi v n l th tn ti cui cng ca hin tng. D tip tc phn tch Tnh khng th no i na, ngi ta cng khng th tm c mt trng thi tn ti no siu vit hn m so snh vi n [trng thi siu vit Tnh khng], Tnh khng ch l mt dng tn ti nht thi. V nhng l do ny m im th ba bo rng, chng ta khng nn da vo nhng g cn c din ging rng m nn da vo nhng g ton vn. Nng ta vo ngha ton vn th chng ta khng nn da vo tm thc bnh thng, b nh hng bi nhng cp i i m da vo tr hu siu vit ca mt Thnh nhn. Hi: Th no l mi lin h gia s Phn tch duy l v ci Nm ngoi ngn ng? p: Kinh sch thng ni l s chng ng chn l thm su chng ng Tnh khng vt khi mi t duy, khng th din by. Mt khc, ngi ta cng khuyn l phi nghe r nhng li din ging nhng b kinh sch ln, nghin cu, phn tch k lng mi c th liu ng c th tnh cui cng ca vn vt. Nh vy: cu ni s tht tuyt i bt kh t ngh, bt kh thuyt c gi tr cho mt trng thi nm ngoi phm vi i tng ca danh v phn tch; v s tht mt hin tht c trc chng bi nhng Thnh nhn[ii] trong khi thin nh khng th c din by bng ngn ng hoc l mt i tng ca mt phm phu tm thc. iu quan trng cn bit l c ba loi tr hu: Vn hu, T hu v Tu hu.[7] Ngay trong lc t c vn v t hu th s tht khng th bt kh t ngh v bt kh thuyt; v nu nh th th hai dng tr hu va ni khng th tn ti trong lc ny mt trng hp r rng nghch l. Nu s tht tht s khng th din by trn mi phng din th c Pht phi tnh ta bt thuyt, v Su bo trang ca th gian[8] cng chng cn g ni. Nhng, ch v ging dy v bin son rt nhiu tc phm. Ch v khng din ging nhng ti nu ra nu khng c g din ging, nhng cc v ni, ging bi v c vic cn c ni, cn c thuyt minh.

 ngha tht s ca s bt kh t ngh, bt kh thuyt nhn theo kha cnh tuyt i l nh sau: Nu chng ta c ch tm vo nhng g quan trng c thuyt trnh v Pht php v d nh ngha ca s tht tuyt i , ly lm i tng t duy v thm nhp chng qua thin nh th mt lc no s t c nhn thc phi nh nguyn, mt li nhn thc tht c bit, khng cht no ging ci hiu bit qua ngn ng vn t hoc nhn thc bng t duy; trong ngha ny th s tht qu tht l bt kh t ngh, bt kh thuyt. Chng ta hy xem v d sau: Ngi ta thng thy nhng phim qung co v thc n, ko bnh v nhng thc phm khc trn mn nh, c trnh by ra v l ngon ngt lm, nhng khi cha tht s nm th th v ngt ca chng kh m tng tng ra c. Nu khng t nm c th chng cn g khc hn l ni: , ngt tht! Ngi ta khng ni c l ngt nh th no, ngt ra sao v tng t. Kinh nghim thin nh cng ging nh th, ch c ngi thc hin mi r c, ngi khc khng th no nhn ra. Hi: Th no l nghin cu thi gian?

p: C nhiu cch gii thch th no l thi gian trong cc trng phi Pht gio. Nhiu li gii thch c tt c cc trng phi chp nhn i t-b-sa, Kinh lng, Duy thc v Trung qun , c nhng gii thch ch c tm thy trong h phi Trung qun-C duyn. Nhng khi ni v vic nghin cu thi gian, ti cha ng n thi gian, i tng ca nhng gii thch ny. Trong trng hp ti nu trn, vic nghin cu thi gian ch lin quan n vic kho st nhng g xy ra trong qu kh, ang xy ra v s xy ra trong tng lai. l cch nghin cu ca cc s gia. V d nh ngi ta thng ni rng mt s kin c lp i lp li. Trong trng hp ny, ngi ta phn tch tng lai bng cch nghin cu nhng s kin xy ra. Hi: Gio Hong B H[9] tng thut v lun c bt pht hin; nhng lm sao hiu hoc nhn thc c mt i tng nu khng pht hin g ht? p: Bt pht hin y c ngha ngi ta khng thy mt vt g m trong trng hp n tht s c, ngi ta phi thy c. Trng hp m ngi ta phi thy mt ci g nu n tht s hin hu v nhng iu kin xung quanh nhng vn khng thy c, trng hp ny c th c nu ln lm lun c ng n cho s khng pht hin, khng hin hu

ca mt vt. Chng ta c th ly mt trng hp sau c th xem nh mt trong nhiu chng loi ca lun c ny lm v d: mt ngi hng nhn mt h ban m. ng ta hoi nghi v vic c khi bay trn mt h hoc khng [hay l sng m]. Ngi ta khng th ni rng, khng c khi trn mt h bi v khng thy khi; v mi nghi ng cn bn ny vn pht sinh t nguyn do: ban m rt kh nhn ra khi. Nhng mc d l ban m nhng ngi ta vn c th chng minh l khng c khi trn mt h bi v khng thy la. La bt buc phi xut hin trc khi v nu ch l mt ngn la rt nh trn mt h vo ban m th ngi ta vn c th thy r c. y l mt v d in hnh cho lun c bt pht hin hoc bt kin ca mt nguyn nhn m t , ngi ta c th suy ra c l kt qu khng xut hin ni nghin cu. Mt khc, ngi ta khng th chng minh s vng mt ca khi ban ngy bng nguyn nhn khng thy la; v mt l do rt n gin l ban ngy, chng ta t xa rt kh nhn ra la. Trong trng hp ny, ngi ta li c th chng minh l khng c la bng l do khng thy khi. y l trng hp khng thy kt qu m t , ngi ta c th suy ra c l khng c nguyn nhn. Nh vy th nhng g c th chng minh c cn ty thuc vo nhng iu kin xung quanh. Ngi ta c th ly mt hin tng i nghch vi mt i tng no chng minh i tng ny khng hin hu. Nu c nghi vn v vic nng hoc lnh mt ch cch xa th mt ngn la ni y chng minh ni y khng th no lnh c. V la i nghch vi lnh nn ngi ta c th dng n chng minh l khng lnh. Trong trng hp ny, ngi ta dng mt hin tng nghch l lm lun c bt pht hin. Hi: Ngi c th ni thm v nhng tnh cht c sn trong mi ngi chng ta, nhng tnh cht tng tr chng ta thnh t Pht qu? p: Cu hi ny cp n ch Pht tnh, Chng tnh[iii] [thnh Pht]. Ci th ca tm thc tinh t, su kn nht ca chng ta vn thanh tnh. Sn, tham v nhng nhim khc th bin i, thuc v ngoi vi; chng khng nm trong bn tm. Theo h thng V thng du-gi tantra[10] th tt c nhng tm trng cn vng vo danh xng, i i h thuc vo nhng tng cp tm thc th s; chng ch c th hot ng cho n lc nhng dng tm thc su kn xut hin, c gi l Hin tng sc trng sng rc, Tng trng ca hin tng, Gn t c, Cc quang. Pht tnh l ngun gc, l tm thc c th hin qua cc quang, l

tng cp tm thc vi t nht. N l ngun gc ca tt c nhng cp bc tm thc khc. Cng nh th, mi ngi chng ta u mang t nhiu mt tm lng t bi, mc d ln nh, mnh yu khc nhau ty theo cn c tng ngi; v cng tng t nh vy, mi ngi chng ta u c mt sc mnh nhn thc vi kh nng phn bit thin c. Mc d nhng cn c ny ng thi c th khng mnh lm, chng vn c th to nn nhng iu kin b ch [cho vic pht trin tm thc t Pht qu vin mn]. By gi chng ta hy tr li ch . Nhng c tnh ca T thnh Mi su c tnh c ging thuyt nhm i tr mi su t kin v T thnh . Ti s thuyt ging chng nh sau: Kh Bn c tnh ca Thnh u tin l v thng, kh, khng v v ng. Nhn thc v bn c tnh ny chng ph bn quan nim sai lm v hin hu m chng ta thng m p. Cc t kin ny to nim tin rng, kh no l tnh, v cu, l an lc, trng tn v mang mt t ng. Thn th v tm thc ca chng ta bin chuyn lin tc v cng chnh l c tnh v thng ca chng. Ngoi ra, chng cn b nh hng bi mt nng lc, nng lc ca nhng hnh ng nhim[iv] v phin no;[v] v th m c tnh c bn ca chng l kh. ngha ca danh t kh y l thiu s t kim sot: cc nhm thn tm ca chng ta b nh hng bi nhiu nhn t khc nm ngoi s kim sot. V cc nhm thn tm khng c mt t tnh, mt tht th ring bit nm ngoi chng nn chng l khng, trng rng v ng. Chng khng c mt t ng nm ngoi qui lut thnh hoi. T trng hp hin hin l khng c t ng vi cn bn khc vi cc nhm thn tm, ngi ta c th suy ra c l cng vi cc nhm thn tm, [nu tht s c tht] ci ng ny phi thnh hoi. Nh th th chng minh c Tnh khng nhn theo phng din t ng trng tn [ngha l khng c t ng trng tn]. Ngoi ra, cc nhm thn tm cn l v ng v khng c mt t ng ring no tn ti cng vi chng. C mt vi im khng r v bn c im trn trong mi lin h vi Chnh lng b,[11] mt chi phi ca i t-b-sa b. H chp nhn mt t ng khng th din by.[12] Ngoi vic ny ra th bn c im ca Kh u c tt c cc trng phi Pht gio cng nhn, v ngoi l. Ci v ng

y c tt c cc trng phi chp nhn ch l s vng mt ca mt t tnh c lp khng phi l nhng cp bc v ng vi t c cc trng phi cao cp trnh by trong gio l ca h. V ng v Tnh khng thuc v bn c tnh ca kh ch l dng s khi, th s nu so snh chng vi nhng g c miu t trong nhng h thng cao cp nh Trung qun-C duyn. Trong tc phm Nhp b- hnh,[vi] Tch Thin gi thit mt ct vn: Chng c chn l th t gii thot; vy th chng Tnh khng lm g? Ct vn c a ra y chng li cch trnh by Tnh khng ca cc trng phi cao cp, c th hiu nh sau: Hnh gi t t gii thot bng s nhn thc mi su c tnh ca T thnh , thm nhp chng bng thin nh. Vy th thin qun mt Tnh khng no khc na m lm g? Tch Thin bi xch quan im ny v dn nhiu im chng minh rng, gii thot khi vng sinh t khng ch ph thuc vo s nhn thc Tnh khng v v ng th thin c trnh by trong mi su c tnh; hn na, gii thot ch c th t c qua s nhn din dng vi t nht ca Tnh khng. Tp Bn c tnh ca Tp l: nguyn nhn, ngun gc, iu kin v nng lc to tc mnh. V c bn t kin tng ng: kh khng c nguyn do; ngun gc ca kh ch l mt nguyn nhn duy nht; kh hnh thnh di s cai qun ca thng ton nng v nhng biu hin ca kh tuy bin chuyn v thng nhng ci th ca n th li trng tn. Bn c tnh ca Tp c ging dy vi mc ch ph bn quan nim sai lch trn. Tham l gc, l r ca kh; nh vy, n l mt nguyn nhn ca kh. V tham lc no cng c kt qu l kh nn n l ngun gc ca kh. Tnh a nguyn c nhn mnh y: nhiu nguyn nhn to kh, khng ch mt nguyn nhn duy nht. Ngoi ra, tham l mt ngun gc to kh rt mnh, v vy n l mt nng lc to tc mnh. Cui cng, lng tham mun hin hu, lu li trong vng sinh t[13] cng l mt iu kin; v th m tham cng mang nhng c tnh ca mt iu kin. Dit Bn c tnh ca Dit bao gm: dit, tch tnh, an lc v gii thot tuyt i. Bn t kin h thuc l: nim tin vo vic hon ton khng c gii thot; cho rng mt trng thi nhim no l gii thot; mt trng thi no l gii thot mc d n ch tht l kh; gii thot c tht nhng c s thi lui, try lc. chng li nhng quan im sai lm ny, ngi ta phi s dng nhn thc l Dit chnh l dit tht s theo ngha: kh khi

c dit [bng mt chn o] l c dit thng hng [v khng ti xut]. Ngoi ra, ngi ta phi nhn bit Dit l tch tnh, bi v phin no c tiu dit, c an tnh vnh hng bng mt chn o. Ngoi ra, Dit l mt trng thi an lc v n cch bit phin no; v vy m n dn n li ch [tm thi] v hnh phc [trng cu]. V cui cng, Dit l gii thot tuyt i bi v ngi ta tr b mt tng cp kh nht nh no v n khng th no ti xut. o Bn c tnh ca o l: o; phng tin thch hp; phng tin thnh t v phng tin t gii thot tuyt i. Bn t kin l: khng c o dn n gii thot; tr hu nhn thc c v ng khng phi o thch hp t gii thot; mt vi trng thi nh no l o gii thot v khng c o no dn n gii thot trng cu. Nhn thc c bn c tnh ca o ph tr bn t kin trn, nhng ph chng nh th no? V tr hu nhn bit c v ng c nng lc thc hin gii thot nn n l o. V cc phin no tht s khng thch hp, khng ng c nn mt con ng vi kh nng pht trin tr hu, mt tr hu nhn thc Tnh khng c gi l mt phng tin thch hp. V c th trc tip nhn thc c dng tn ti tht s ca s vt vi con ng ny thot khi mi lp vy ph nn n cng c gi l phng tin thnh t. V v tr hu, mt tr hu nhn thc c Tnh khng c th tn dit cn c ca vng sinh t nn n c gi l phng tin t gii thot tuyt i. y l mi su c tnh ca T thnh , c trnh by y mt cch ngn gn. ---o0o--V tr quan Chng ta hy xem xt k hn Kh . C hai loi kh theo cch trnh by ca V Trc trong A-t-t-ma tp lun:[vii] th gii v nhng loi hu tnh trong . Nhng loi kh no trong vng sinh t thuc v ba th gii: [14] Dc gii, Sc gii v V sc gii. Ba th gii ny l mt cch phn loi s lc ca nhng tng cp nm trong vng sinh t. N bt ngun t kt qu ca ba tng cp tm thc: ti sinh trong v sc gii l kt qu ca cp bc thin nh vi t nht; ti sinh trong sc gii l kt qu ca nhng cp bc thin nh thp hn; v ti sinh trong dc gii l ci chng ta ang sng l kt qu ca nhng cp bc tm thc thp, cha chuyn ch vo thin nh.

C bn tng lp tm thc trong v sc gii, c sp xp t th n tinh t. Chng c gi nh sau: Khng v bin,[viii] Thc v bin,[ix] V s hu[x] v Hu cu knh[xi] [ci ti cao ca th gii hin hu, cng c gi l Phi tng phi phi tng[15]]. Trong sc gii, ngi ta phn bit mt cch s lc bn cp bc tm thc, c gi l nh s thin, nh nh thin, nh tam thin v nh t thin. Nu phn loi k hn th chng ta c th thy mi su hoc mi by cp bc ca sc gii. Tt c nhng ci tm thc ca sc gii v v sc gii nu so snh vi dc gii u c xem l hnh phc, c xp vo ci thin. Nhn c bn th c hai loi hu tnh trong dc gii: loi sng hnh phc v loi kham chu au kh. Thuc v loi hnh phc l thin, phi thin[16] v nhn loi. Cc thin nhn trong dc gii sng ti mt trong su ci, c gi nh sau: T thin vng,[xii] Tam thp tam,[xiii] D-ma[xiv] [khng c tranh ci], u-sut [hoan h v sung tc],[xv] Ha lc[xvi] [ly s bin ha lm vui], Tha ha t ti[xvii] [ly s bin ha to tc vt khc lm nim an vui t ti]. Cc ci cc kh l sc sinh, ng qu v a ngc.[xviii] S lng ca cc th gii c trnh by nh sau: Mt h thng th gii bao gm mt t th gii, nhn tng qut th tng t nh th gii ca chng ta. Ngi ta cho rng, s sinh thnh v hoi dit ca hng t th gii xy ra ng thi v cch trnh by ny c tm thy trong lun A-t-t-ma cux[xix] ca Th Thn. Ngoi ra, Kim Cng Th qun nh ma-ha tantra[xx] cng ging ngha rng, mt t th gii h mi h vi mt t th gii thnh lp mt bin v b bn, mt t bin ny hnh thnh mt chui bin v lng, mt t chui bin v lng ny thnh lp mt chui bin v lng trung h, chng li to nn mt chui bin v lng h th ba. n v cui cng ny c xem l con s ln nht v nhng g vt qua n u c gi l v lng, v bin c. Mc d ban u ni n nhng con s v i nhng cui cng, bi vn li bo rng, s lng ca th gii l v cng, v lng. Trong nhng cu truyn khoa hc gi tng,[17] ngi ta thng a ra nhng loi hu tnh sng trong v tr tng t nhng bi ging y. Tuy nhin, tc gi ca nhng cu chuyn gi tng trn thng minh ha nhng loi hu tnh ca th gii khc nh nhng qui vt xu x; ti li khng ngh nh th. Trong mi trng hp, chng ta u thy Pht gio quan nim l th gii v cng, s lng chng sinh l v tn. V th m thnh thong c cu hi c ra: nu s lng chng sinh v tn th vic pht tm b- v li ch ca tt c chng sinh chng phi l v ch hay sao? Li p cho cu hi ny l,

nguyn vng rt quan trng. Pht nguyn khc vi vic thc hin nguyn vng. Chng ta hy xem v d sau: Nu mt y s pht nguyn cu gip c th gii thot khi mt cn bnh nht nh v bt tay vo vic nghin cu vi ng c thc y trn th qu l mt iu rt qu bu. Lng quyt tm, ch khng h c gii hn. Mt quyt nh m t u c h tr bi mt ch mnh lit lc no cng mang mt trng lc, khng quan h g n vic n c th c thc hin hay khng. Thc hin c hay khng li l mt vic khc. Trong mt chu k ca tm mi trung kip, mt th gii h vi mt t th gii tri qua bn giai on: thnh, tr, hoi v khng [giai on nm gia s hy hoi v xut hin mi.]. Mi giai on ko di hai mi kip. Trong lun A-t-t-ma cu-x, Th Thn miu t ln, hnh trng v nhng chi tit khc ca th gii h; nhng nhng bo co ny khng trng hp vi nhng kt qu m khoa hc hin i tm thy. V vy m chng ta khng th nhn nhn chng l ng theo ngha hin hin trn giy mc. Nh ti trnh by trc y, Pht t phi chp nhn nhng bng chng trn c s lun l. Pht t khng nn nhn nhn mt hc thuyt nghch l; v nh th th li cng khng nn gi mt quan im b mt nhn thc trc tip chnh xc[18] phn bc. Ngay trong kinh sch Pht gio cng c nhiu cch trnh by, m t th gii khc nhau. y cng l mt l do na khuyn chng ta ng hiu mt cch st ngha cch trnh by ca Th Thn. Nh chng ta thy, ngi ta phn bit ba ci v su loi hu tnh trong vng sinh t nhn theo phng din ca nhng tng cp tm thc th t khc nhau. Trnh by nh vy c th lm ngi ta hiu l theo Pht gio, chng sinh c th t gic ng nu c bc qua nhng tng cp ny t di ln trn. Tht s th khng phi nh th, v khng phi khi t ci tt cng ca th gii hin hu, chng ta ng ngay trc ngng ca gii thot; m ngc li, t ci ny, chng ta rt d try lc li vo nhng tng cp tn ti thp km hn. V th m o Pht dy rng, khng mt dng tn ti no trong vng sinh t l c nh. Mun hiu c s tip ni gia i sng ny v i sau, u tin chng ta phi lun trnh thuyt ti sinh. Lun c cn bn ca nim tin vo s ti sinh l tnh lin tc ca thc. C bn l c hai loi hin tng: bn trong, l nhng hin tng thuc v ni tm v bn ngoi, hin tng vt cht. Vt cht c th c xem l mt duyn[19] h tr cho s xut hin ca mt nhn thc. Trng hp ny c th thy c khi mt vt no mt i tng

c th thy c, gi l s duyn[20] c mt tm thc nhn din.[21] Trong trng hp ny, ngi ta gi n l s duyn duyn.[xxi] Nhng vt cht khng th no l mt nguyn nhn to tc c bn[22][xxii] ca mt nhn thc. hiu r hn, chng ta xem xt ba loi duyn h tr mt nhn thc. Ba duyn ny cn thit cho s hnh thnh mt nhn thc: tng trng duyn, [23][xxiii] s duyn duyn v ng v gin duyn.[24][xxiv] Mi duyn u c mt cng nng c bit: Nhn thc c th nhn bit c mt vt, mt cnh hin hin nhng khng th nhn thc c mt m thanh. Nh vy, nhn thc nhn bit c cnh l nh nng lc ca cp mt, nng lc ny c gi l tng trng duyn. (Nng lc ca mt c miu t nh mt vt vi t, trong vt nm ngay trong trng mt.) Nguyn nhn hnh thnh mt nhn thc vi mt c tnh no ca s duyn xut pht t ngay s duyn. V d nh nhn thc nhn ra mu xanh khng phi mu vng th nguyn nhn nhn ra mu xanh nm ngay mu xanh, v mu xanh y to thnh mt s duyn duyn. Hn na, mt nhn thc m c hnh thnh trn vn, r rng, chnh xc, l nh mt nhn thc xy ra trc tip ngay trc (v gin) v nhn thc ny c gi l ng v gin duyn. Trong v d trn chng ta c th thy: Nu mt nhn thc i trc khng c tnh lin tc th nhn thc ngay sau vi bn cht l r rng v nhn thc khng th no c hnh thnh. iu ny chng minh qui lut l mt thc khng bao gi xut hin nu khng c mt thc i trc. T chng ta c th suy ra l khng th no c s bt u v s chm dt ca thc; v nh vy cng c ngha l, thc ca mt ngi khng th no chm dt c. Theo i t-b-sa b th tm thc ca Pht chm dt khi Ngi nhp nit-bn. Long Th phn bc thuyt ny bng cch dn chng [l n s dn n nhng kt lun sai tri]: Nu cc v trong trng phi ny cho rng, nit-bn l s chm dt lin tc thng nht th ca cc nhm thn tm con ngi th ngi ta phi suy t ra l: ngay trong lc thc hin nit-bn khng cn ngi thc hin nit-bn na v ngc li, khng th c nit-bn khi ngi y cn tn ti. M nu nh th th ngi ta phi kt lun mt cch phi l l con ngi khng th no t nit-bn. im quan trng y l lin tc thng nht th ca tm thc khng bao gi chm dt. Cht lng ca cuc sng k tip c quyt nh bng cht lng ca cc hot ng tm thc trong i ny. Nhn chung th chng ta khng c nng lc quyt nh c mi trng ti sinh; vic ny cn l thuc vo nghip

lc. Nhng trng thi trc v ngay khi cht c nh hng rt ln v vic xut hin v tc ng ca nghip nhng nghip nht nh no trong v s nghip m ngi ta tch ly trong qu kh. Nu tht s c gng pht trin tm thin lnh trong giai on quan trng ny, ngi ta c th tng cng mt chng t thin lnh n c th ng bo. Hn na, nu ngi no t mt cp cao trn con ng tu tp, ngi y c th chn c mi trng, iu kin ti sinh thay v ti sinh mt cch bnh thng. C nhiu cch ti sinh;[xxv] nhng chng ta hy tr v ch chnh. Mc ni gia hai cuc sng, cuc sng hin ti v tng lai xy ra nh th no? Ch khi no ti sinh trong v sc gii sau mt ci cht trong dc gii hoc sc gii, ngi ta mi khng tri qua giai on trung hu; trong tt c nhng trng hp ti sinh khc u c giai on nm gia hai cuc sng. Qu trnh cht nh sao v c tnh ca giai on trung hu l g? u tin phi ni l, ci cht xy ra v nhiu iu kin khc nhau; v nng lc sng ht, v cng c tiu tan hoc v gp tai nn. Theo nhng bi gii thch tng tn ca Th Thn trong lun A-t-t-ma cu-x th tm trng ngay khi cht cng nh tm trng khi bc vo bng m u c th l thin lnh. Trong trng hp ny th tm trng trc khi cht c th to mt ng v gin duyn cho mt tm trng thin lnh khi th thai, bc vo mt cuc sng k tip. Nhng V Trc li a ra mt cch trnh by tinh t hn trong A-t-t-ma tp lun v theo , tm thc khi cht cng nh khi th thai tt nhin l trung tnh, c ngha l khng thin khng c. Thm vo , h thng V thng du-gi tan-tra trnh by nhng tng cp tm thc vi t hn nhiu. Hnh gi ca trng phi ny c th s dng chng lm phng tin t gii thot, c th bin chuyn cc quang nh sng rc r xut hin ngay sau khi cht thnh mt tm thc thin lnh. Nhn chung th nhng ngi chuyn ch to thin nghip trong cuc i ny cm nhn ci cht d hn v bnh an hn nhng ngi tham gia nhng hnh ng bt thin. i vi h, ci cht l mt s kin kh khn, c h cm nhn vi mt tm trng xao ng, bt n. Tuy vy, mt c y t ngi chu u ni vi ti rng, ngay c nhng ngi tht sng tn cn cht vi mt tm trng s hi hn na! D sao i na: Nu thng mang mt ng lc thin v c gng gip ngi khc nh c th th ngi ta s khng hi hn khi ngy cui cng n. Ngi ta s cht vi nim lm nhng g c th lm, sng mt cuc sng c ngha v hu dng. y l mt trong nhng cch bo v hiu qu nht chng li cn khng hong ca ci cht cn k. Nhng ngi khi sng hay la di, e da k khc thng cht vi mt cm gic ti li thm su. C th l trong cuc i, ngay nhng ngi bn thn

cn nht cng khng nhn ra c nhng nim trong thm tm, nhng khi ngy cui cng n th nhng cm gic bt n thm kn s xut hin khng th ngn cn c. Trong qu trnh cht th hi m ca nhng thn phn ri b mt cch khc nhau ty theo ngi cht. Nhng ngi lm tht nhiu vic thin mt nhit thn di trc. Ngc li, nhng ngi tch ly nhiu c nghip mt nhit thn trn trc. Trong c hai trng hp th nhp th chm dn trong khi hi m qui t li khu vc tim. Trong h thng V thng du-gi, qu trnh cht c miu t theo bn hoc nm yu t.[25] Theo li gii thch ny th kh nng duy tr, to cn bn tn ti cho thc ca cc yu t gim dn v v vy, mt lot dng trnh hin ca tm thc c hnh thnh. Cng vi chng, nhng nt bin i bn ngoi cng c pht hin. Khi yu t t mt kh nng duy tr tm thc, du hiu bn ngoi l thn thu tp li. Du hiu bn trong l s cm nhn mt hin tng phn chiu trn khng trung.[26] Cch trnh by ny c tm thy trong B mt tp hi.[27] Sau th yu t nc mt kh nng duy tr v ng thi li kh dn, mt hm vo. Du hiu ni tm l mt hin tng ging nh khi. Tip , yu t la mt nng lc bo tr v cng vi n, hi nng trong thn mt dn. Trong lc ny, ngi ta cm thy mt trnh hin ni tm ging nh nh sng ca om m, nh la xt. Khi yu t gi mt kh nng duy tr tm thc, hi th chm dt v ngi cht c cm gic nh thy nh sng leo lt ca n du hoc mt ci g tng t. Nu trc y cm nhn c nh sng ca la xt, om m th by gi nh sng ny chm dt v thay vo l mt du hiu lung linh mu . Sau giai on ny, cc tng cp vi t ca nng lng ni ti cng c gi l gi bt u tan r. u tin, cc lung gi nng lng vn l c s ca tm mi tng lp tm thc khi nim ha tan vo mt cp tm thc khc, c gi l Hin tng sc trng v ngi cht cm thy mt hin tng sc trng sng rc; y l trng thi th nht ca tt c bn trng thi, c gi l Bn dng ca Tnh khng. Sau , tm thc sng rc ny v lung gi nng lng ni ti nng n ha nhp vo mt tng cp tm thc, c gi l s tng trng ca hin tng. Trong lc ny, ngi cht cm nhn mt trnh hin mu hoc mu cam rc r. Tm thc ca hin tng mu sng rc ny v lung nng lng duy tr n li ha nhp vo mt tng cp tm thc vi t hn na, c gi l gn t c. ng thi, mt hin tng mu en m xut hin. Nu mt y s ng gn th ng ta xc nh ci cht; nhn theo cch gii thch y th ngi ny cha

cht hn, cn ang trong qu trnh cht. phn cui ca giai on gn t c, gn lin vi hin tng mu en m, tm thc cc quang dn dn xut hin v chng ta gi tm thc ny l Pht tnh; n chnh l ngun gc ca mi tm thc. Lin tc thng nht th ca tm thc ko di khng gin on, thm ch n c tng cp Pht qu. Khi ngi cht nhn r trnh hin ca cc quang, tm thc vn cn nm trong thn th nhng khi hin tng ny chm dt, tm thc v thn th la nhau. l li vnh bit... ng thi vi vic tm thc ri thn, ngi ta bt u tri qua tm tng cp tm thc nh trn vi nhng trnh hin h thuc nhng ln ny theo th t ngc li. Nu c mt trng thi trung hu th hin tng mu en m bt u xut hin. Bn cht ca trung hu l g? Loi hu tnh trong giai on trung hu khng c mt thn th vt cht th thin nh chng ta m thay vo l mt thn tinh t, c to thun ty bng cc lung gi tc l cc lung nng lng ni ti v tm thc. Nh th c ngha l, loi hu tnh trong trung hu trc tip n ni m chng cm thy c thu ht. Nh th th chng di chuyn nhanh hn c nh sng bi v vic i ch c thc hin c duy bng ngh. Nu chng khng nhanh hn nh sng th c l ngi phi di chuyn tht lu trong mt vi giai on trung hu; v khong cch t mt cc im ny cho n cc im kia ca mt ngn h rt di, thm ch n c hng triu nm nh sng. V thn th ca loi hu tnh trong giai on trung hu, ngi ta tm thy hai cch trnh by khc nhau. Theo Th Thn v mt vi bi kinh ca Kim cng tha th thn th ca mt loi hu tnh trong giai on trung hu gn ging nh thn th m n s nhn khi ti sinh. V vn thi gian th ngi ta cho rng, mt giai on trung hu di nhiu nht l by ngy. Sau , thn thc cht mt ci cht nh v ci cht nh ny cng dn n mt giai on trung hu khc. Nhng thn thc ch c th lu li trong nhng giai on trung hu khc nhau cao nht l bn mi chn ngy v tr nht l ngay sau , n phi bc vo mt cuc sng mi. Nhng ngi ta tm thy hai cch tnh thi gian ca mt ngy trong giai on trung hu khc nhau: Mt phng php tnh thi gian theo ngy ca nhn th; phng php khc tnh thi gian theo ngy ca ci m thn thc s ti sinh vo.

Thn thc trong giai on trung hu c nhng cch gic quan no? Ty theo nhng hnh ng thin c cc nghip ca n nhng hin tng thun v bt thun xut hin. Thn thc c th nhn thy nhng chng sinh khc cng trong tng cp ca n. Th Thn vit trong lun A-t-t-ma cu-x rng, nhng ngi no tu v t thin nhn thng[28] cng c th thy c nhng loi hu tnh trong giai on trung hu. Mt thi gian ngn sau khi ri thn, bc vo giai on trung hu, thn thc tht s c th nhn thy thn c; nhng thng thng th n khng mun tr v vi thn ny. Nhng trong trng hp thn thc tr v thn, thn ny c th c phc sinh nu nhng iu kin nghip lc c sn cho php. Ti Ty Tng, chng ti gi trng hp ny l D-lok,[xxvi] ngha l Tr li sau khi cht. Ti ngh l c nhiu trng hp tr li sau khi cht khc nhau. Mt vi ngi cha tri qua tt c nhng giai on ca mt qu trnh cht bi v h tr li khi cm nhn c hin tng sc trng sng rc; nhng ngi khc th tr li t tm thc tng trng ca hin tng mu , mt s ngi tr li t tm thc gn t c mu en, v thm ch c ngi tr li t giai on trung hu sau khi nhn din c tm thc cc quang ca ci cht. C nhiu hin tng xut hin trong trung hu. V vy m c nhng phng php tu luyn c trnh by vi mc ch gip thn thc t ch c l chnh n ang trong giai on trung hu; s t nhn thc ny c th c s dng lm phng tin tin trin trn con ng t gii thot. Quyn T th[xxvii] gii thch nhng phng php ny cho nhng ngi tu luyn theo cch thin nh c mi lin h n bn mi tm v Thin thn di dng tch tnh v nm mi tm v di dng phn n. Trong trng hp nhng ngi tu luyn phng php Thin thn du-gi t tin b n mc nhn thy c tt c nhng hin tng ca vng sinh t v ca nit-bn l duy thc, l nhng hin tng n thun c tm thc to ra cng c nhiu phng php c a ra h c th p dng c ngay trong lc t chng kin trn. Phn ln nhng li ging dy ny xut pht t h thng V thng du-gi. (Tuy nhin, h thng Thi lun[29] trong V thng dugi khng bo l Pht qu c th t c trong giai on trung hu; theo th Pht qu phi t c trong cuc i ny hoc trong nhng i sau. L do l trong Thi lun gio c mt cch trnh by rt c bit v nguyn nhn to tc c bn[30] ca mt Sc thn Pht.) Cui cng, thn thc trong trung hu to mt mi lin h vi mt s ti sinh. Nhn chung th c bn cch sinh[31] c ging gii: ha sinh, sinh t

bo thai, sinh t trng v sinh ch m t. Thn thc phi tri qua cch ha sinh trong giai on trung hu. Ngi ta cng bo rng, trong thi k hnh thnh h thng th gii ny, cc loi hu tnh u c sinh bng cch ha sinh, pht trin ton din ngay sau khi sinh. Nu ti sinh ti mt ni m t th thn thc trong trung hu thy mt ni m p, d chu v pht tm ham mun lu li. Nu nhn mt thai sinh, thn thc nhn thy cha m ang trong t th giao cu. Ngi no ti sinh thnh nam gii cm thy c thu ht bi b m v pht tm i m; ai tr thnh n gii th c thu ht bi ngi cha, i m ng ta. Vi tm trng tham dc ny, giai on trung hu chm dt, giai on sinh trng bt u. S chm dt ca giai on trung hu v th thai xy ra cng lc. N l mt qu trnh m trong , thn thc phi tri qua tm trng thi tm thc c trnh by vi nhng trnh hin xut hin nh trc y. Qu trnh ny bt u vi s cm nhn mt hin tng phn chiu trn khng trung v chm dt khi tm thc cc quang xut hin. V thn trung hu rt vi t, nh nhng nn nhng hin tng xy ra trong mt khong thi gian rt ngn v khng r rng lm. Ngc li, chng li xut hin rt r v lu hn ni thn th con ngi v thn th ca chng ta c bn cht th s. V l do ny m ngi ta quan nim l ti sinh lm ngi chnh l mt c hi cc k thun tin cho ngi mun tu tp V thng du-gi. y l con ng ca s lun chuyn thng trm gn nh bt tn ca chng ta trong vng sinh t. Cn sng trong vng sinh t, chng ta phi chu ng nhiu ni kh. Nhn tng qut th tt c nhng ni kh u thuc v ba loi: kh ca chnh s au n, kh ca s bin chuyn v kh ca s l thuc vo nhng phin no v nhng hnh ng nhim mt s l thuc thng tr tt c. Cc loi hu tnh trong nhng a x nh a ngc, qu i, sc sinh, cng nh nhng ci sung sng nh ci ngi, a-tu-la, ci thin ca dc gii cm nhn c ba loi kh ny. Cc thin nhn trong tng cp di ca sc gii, nh s thin, nh thin v tam thin ch c nhng cm gic sung sng. Nh vy h khng c ni kh ca s au n; nhng vn cn mang ni kh ca v thng, bin chuyn. Trong cp t thin ca sc gii v tt c nhng tng cp ca v sc gii, ngi ta ch c nhng cm nhn trung tnh; nh th th ch c ni kh ca s l thuc vo nhng hnh ng nhim v phin no chn ny. Qua m chng ta thy c l lc no ngi ta cng b mt dng kh no eo ui khi cn tn ti trong vng sinh t.

V y, ti xin chm dt phn ging ngha mt cch s lc v Kh . Ghi ch [1] l kh nng nhn thy, phn bit ngoi cnh. [2] l mt thc t thc c s tn ti ca chnh n. [3] prama, skrt.; Hn gi l lng (). [4] m ch vic tha nhn mt ci ng. [5] xem li phn Cc im trng yu ca phng php nghin cu trn c s lun l, chng I. [6] savti, skrt.; conventional, engl. [7] ; Tam hu; Vn hu ( ): tr hu t c sau khi nghe; T hu ( ): Tr hu t c bng t duy chnh chn; Tu hu ( ): tr hu t c khi tu tp thin nh. [8] xem li phn Cc im trng yu ca phng php nghin cu trn c s lun l. [9] cng gi: Gio Ch B H; ting xng h tn knh ca ngi chu u, M dnh cho t-li Lt-ma, c dch t ch His (Your) Holiness (c ng: Seine Heiligkeit). [10] anuttarayogatantra, skrt. [11] ;sammitya, skrt. [12] cng gi l Nht v un. [13] cng gi l hu tham, hu i ( , ) [14] , ; tam gii, tam hu; triloka, skrt.; [15] naivasajnasajnantya, skrt. [16] mt cch gi khc ca loi a-tu-la (asura, skrt.).

[17] science fiction, engl. [18] ; chn hin lng. [19] Duyn () y c ngha l: dnh lu, vng mc, rng buc. Tm thc ca con ngi dnh mc vo mi cnh gii, mi trng, nh nhn thc phi nng vo sc cnh mi nhn thy... Do vy nn gi tm thc l nng duyn ( ), cnh thc l s duyn ( ). (T Pht Hc Hn Vit); cng c ngha nng nh, da vo ci khc, mt im nng ta ca mt vt khc. Thng thng, hai ch duyn v nhn u c th hiu l nguyn nhn, iu kin nhng v t-li Lt-ma trnh by mt vn nhn thc kh hiu vi nhng chi tit cn phi c phn bit r rng nn dch gi phi tn trng, dng thut ng thay v dch thot . [20] ; s duyn l cnh c tm thc nhn ra, l i tng ca nhn thc, l php s tri. [21] tm thc nhn ra cnh, i tng c gi l nng duyn. [22] ; nng tc nhn, ngha l nguyn nhn c kh nng to tc, nguyn nhn c bn. [23] ; l duyn vi kh nng lm cho cc php ln mnh ln; cng gi l Tng thng duyn ( ) [24] ; l duyn trc tip (v gin) xy ra trc mt nhn thc. [25] ; t i chng, bao gm: gi (phong), nc (thy), la (ha), t (th); nu k thm h khng vo th l nm yu t. [26] dng dim. [27] ; guhyasamjatantra, skrt. [28] con mt siu vit c th nhn thy c chng sinh trong nhng ci khc nhau. Gi l Thin nhn thng v cc v trong ci thin cng c kh nng ny. [29] ; klacakra, skrt. [30] ; nng tc nhn; upadanahetu, skrt.

[31] t sinh: ha, thai, non v thp sinh. Ha sinh l mt cch sinh c to bi nghip lc, l cch sinh trong cc ci tri, a ngc v cc th gii va mi c hnh thnh.

[i] thal 'gyur pa, prsagika, , . [ii]'phags pa, yan, . Danh t ny c dng ch nhng ngi t Kin o. Ni y, hnh gi ln u trc gic Tnh khng. [iii] rigs, gotra, . [iv] zag bca kyi las, ssravakarma, . [v] nyon mongs, klea, . [vi] IX. 41 ab. [vii] mngon pa kun ptus, abhidharmasamuccaya, ; cng c gi l i tha a-t-t-ma tp lun (mahynbhidharmasamuccaya). Cch trnh by c tm thy u chng Nhip quyt trch. Xem thm trang 59 ca bn dch Php ng ca Walpola Rahula: La compendium de la super-doctrine (philosophie) (Abhidharma) d'Asanga (Paris: cole Franaise d'Extrme-Orient, 1971; ti bn 1980). Nguyn bn Sanskrit ca P. Pradhan: Abhidharma Samuccaya (Santiniketan: Visva-bharati, 1950) v ca N. Tatia: Abhidharmasamuccayabhyam, Tibetan-Sanskrit Works Series, No. 17 (Patna: K. B. Jayaswal Research Institute, Jayaswal Reasearch Institute, 1976). [viii] nam kha' mtha 'yas, knantya, . [ix] rnam shes mtha 'yas, vijnnantya, . [x] ci yang med, kicaya, . [xi] srid rtse, bhavgra, . [xii] rgyal chen rigs bzhi, cturmahrjakyika, .

[xiii] sum cu rtsa gsum, trayatria, , . [xiv] 'thab bral, yma, . [xv] dga' ldan, tuita, . [xvi] 'phrul dga', nirmarati, . [xvii] gzhan 'phrul dbang byed, paranirmitavaavartin, . [xviii] Xem thm v nhng ci thin trong Gampopa (Guenther Herbert dch v xut bn) Juwelenschmuck der Geistigen Befreiung. Mnchen: Eugen Diederichs Verlag, 1989; v nhng li ging ca Lati Rinpoche trong: Lati Rinbochay, Denma Loch Ribochay, Leah Zahler, Jeffrey Hopkins, Meditative States in Tibetan Buddhism (London: Wisdom Publications, 1983), trang 23-47. [xix] chos mngon pa'i mdzod, abhidharmakoa, ; chng III. Bn dch Php ng ca Louis de La Valle Poussin, L'Abhidharmakoa de Vasubandhu (Paris: Geuthner, 1923-31). Bn Sanskrit: Abhidharmakoa & Bhya of crya Vasubandhu with Sphutrtha Commentary of crya Yasomitra, Swami Dwarikadas Shastri (xut bn), Bauddha Bharati Series no. 5, (Banaras: Bauddha Bharati, 1970). [xx] lag na rdo rje dbang bskur ba'i rgyud chen mo, vajrapyabhiekamahtantra. [xxi] dmigs rkyen, lambanapratyya, . [xxii] nyer len gyi rgyu, upadanahetu, . [xxiii] bdag rkyen, adhipatipratyya, . [xxiv] de ma dag rkyen, anantaryapratyya, . [xxv] Mt cch trnh by ngn v cc cch ti sinh trong: John Avedon, Interwiew mit dem Dalai Lama (Mnchen: Christine Hasenzahl, 1982). [xxvi] 'das log.

[xxvii] dch st ngha: Gii thot bng cch lng nghe trong trung hu (bar do thos grol). ---o0o--Chng 3. Kha cnh tm l ca vng sinh t Vn p Hi: Ai chu kh nu cc hin tng u khng c t tnh nhng kh li hin tht? p: Cu hi ny xut pht t mt cch hiu khng trn vn l V ng khng phi l s vng mt ca tn ti[1] ni chung, m l s vng mt ca tn ti trn c s t tnh.[2] Chng ta s ni r hn v ti ny khi bnh lun v im tranh chp gia hai trng phi Duy thc v Trung qun cng nh nhng im tranh lun gia cc chi phi trong tng Trung qun. Trong , phi C duyn b nhng trng phi khc cng kch l ch trng mt quan im h v. Nhng, cc v lun s ca phi C duyn phn bc li ch trch ny v chng minh cho ngi khc thy rng, [khc vi nhng trng phi khc] h phn bit gia tn ti v tn ti trn c s t tnh [v ch ph nhn trng thi tn ti trn c s t tnh]. H bo rng, quan im h i din khng phi l ch ngha h v, bi v h xc nhn nguyn l duyn khi ca tt c hin hu v s tn ti ca chng. Hi: Ngi c th nh ngha Thc gip chng ti?

p: nh ngha ca thc l trong sng v tr hu nhn thc; nhng s vic ny khng phi d hiu. Nhng trong mi trng hp, ngi ta c th ni l thc khng phi l mt ci g thuc v thn th vt cht. N chng c hnh dng cng nh mu sc. N trng khng tng t nh khng gian, mt khng gian hin hin khi vng bng cc vt chng ngi, nm gi. c tnh ca thc l r rng, chiu sng v n c kh nng nhn thc c mi i tng m n tip xc bng cch phn chiu li hnh thi ca i tng . Nhng thc li c nhng tnh cht c th vt qua mi ngn ng din by: Ch khi no m ngi ta xoay tm vo trong, dn dn lm quen vi thc c mt cm nhn v nhng c tnh ca n th mi bit r tht n l g. Khi mt thc khng chm trn i tng, kh nng nhn thc cnh vt ca n ch trong dng tim ti. V d nh khi thc khng chm xc vi nhng bng hoa trc mt ti th cng chng c thc no ng thi c hnh

thnh nhn ra nhng bng hoa ny; nhng d vy, kh nng nhn thc nhng bng hoa ny vn cn . Nu thc tip xc vi mt i tng th i tng ny c thc nhn ra qua qu trnh i tng phng ri ngoi hnh ca n vo thc. Ch c trng phi theo i t-b-sa lun gi quan im l thc nhn din i tng trc tip nh n l, khng phi mt s nhn din qua mt hnh thi bn ngoi. Cc h thng cao cp hn li bo rng, thc nhn thc c i tng qua ngoi hnh ca i tng to thnh. V vy m nn nghin cu th xem thc ca chng ta nhn thy g: bng hoa hin hin hay ch l hnh thi ca n, ngha l ci phn chiu ca bng hoa. Nu suy ngh theo cch th hai th chng ta rt gn vi quan im ca tng Duy thc. Theo trng phi ny th s nhn thc mt i tng c hnh thnh bi v c nhng chng t trong tm thc ca chng ta c khi ng; v vy m theo trng phi ny, nhng i tng nhn thc khng phi l nhng tht th khc bit vi tm thc ang nhn thc trn phng din bn cht. Trn mt bnh din no th hu nh mi ngi chng ta u c mt th gii ring bit. Cc nh khoa hc hin i cng nghin cu bng phng php tng t nh trn xem thc nhn thy mt i tng tht hay ch thy c mt nh ca n, mt nh c phn chiu nhng t bo di, ngn trong cp mt ca chng ta. Trong mi quan h ny th cng l mt vic hay, nu chng ta suy ngh v bnh m mu, mt cn bnh xut pht t nhng bin c trong nhng ng dy thn kinh, lm thay i kh nng nhn thc cnh vt. Bn tnh trong sng v nhn thc ca tm c biu hin r hn trong thi im tip xc i tng, khi mt khi nim phn bit i tng nh tt, xu... cha dy ln. Trong lc ny, tm thc mt mt bc ra khi trng thi tim tng, nhng mt khc th li cha trong trng thi khi nim. y l giai on ca nhn thc trong sng, chn chnh. Trong h thng i vin mn,[i] ngi ta cho rng, bn tnh ca tm thc c th c nhn din ngay lc ny. Nhng khi t c kinh nghim ny ln u, ngi ta khng c kh nng duy tr n trong mt thi gian di. Nu chng ta nghin cu k s nhn thc bn tnh tuyt i ca cc hin tng v t t cu hi l tm thc xc nh c nhng g th chng ta phi ni rng, tm thc chng nhn thc g khc hn l xc nh s vng mt ca mt cch tn ti trn c s t tnh. Nhng, khi ni v phng php thin nh tinh thm, chuyn ch vo bn tnh tuyt i ca cc hin tng th chng ta phi ni l mt hnh gi s c phi tip tc tp trung vo bn tnh trong sng v nhn thc ca tm thc mt tm thc nhn thc c bn

tnh tuyt i ca s vt. S tnh gic tp trung vn phi c xoay vo tm. im ny chng ta s bn lun r hn sau ny. Hi: Chng ti phi lm th no thy hoc nhn thc c vng sinh t? p: Kh c th. Thn th chng ta c hnh thnh da trn c s nhng nhm thn tm, b nh hng bi nhng hnh ng nhim v phin no. Chng li to c s cho kh no hin hnh v chnh l vng sinh t. nhn thc c s hin din ca n, ngi ta phi hiu c v sao m nhng nhm thn tm bt ngun t nhng hnh ng trc y li l yu t to kh. Thm vo , ngi ta phi hiu v sao nhng hnh ng nhim v phin no xut hin, phi hiu mt lin tc thng nht th ca nhng nhn t nhim tn ti nh th no. Nu mun chng minh s tn ti ca vng sinh t trn phng din lun l, ngi ta phi a ra nhng nguyn nhn v phi a bng chng mi lun c l: hnh ng nhim v phin no ni chung l tn ti; gia chng v tm thc, kinh nghim au kh, vui sng ca chng ta c mt mi lin h; c mt tm thc v thy vi mt c tnh lin tc, tip tc t cuc sng ny qua cuc sng khc; cc nhm thn tm c to bi nhng hnh ng nhim v phin no vi lin tc thng nht th ca chng, bc t cuc sng ny sang mt cuc sng khc khng gin on mt mt mang tnh cht kh, mt khc li to iu kin cho kh c xut hin v gin; v ngun gc ca tt c nhng g nu trn l mt nhn thc in o v bn tnh ca cc hin tng. Nhng khi chng minh c l ngun gc ca cc php, cc hin tng nhng hin tng hon ton b thng tr bi phin no chnh l mt tm thc in o th ngi ta c th hiu rng, khi n c tiu dit th nhng phin no cng c on dit theo bi v chng nng vo chnh ci tm in o ny m xut hin. Phin no c on dit th nhng hnh ng nhim h thuc cng c on dit theo. Hnh ng nhim c on dit th vng sinh t cng chm dt. Mi hai nhn duyn[ii] c th c chin thng bng phng php nu trn. Ch bng cch tng hp nhng nhn thc ring l nh vy ngi ta mi bit chc chn v bn tnh ca qu trnh ny, c gi l vng sinh t; y khng phi l mt s kin c th gii thch trong mt ln mt. Hi: C cn thit l phi bit tt c, hoc ch l mt trong nhng bi phn tch, ging gii gn nh phc tp v cng v nhng quan im trit l

khc nhau nu ngi ta gi mt cuc sng tnh gic, gi lng t bi i vi tt c chng sinh? p: Loi hu tnh c v s cn c v khuynh hng khc nhau. Ty theo m chng ta c hai cch thuyt ging dn dt chng. Mt trong hai cch l nhng bi thuyt php cng khai do chnh c Pht thc hin v nhng bi ging tng qut ca Su bo trang ca th gii: Loi thuyt ging ny rt a dng v phc tp bi v c rt nhiu ngi nghe vi nhng kh nng, s thch khc nhau. Ngc li, c nhng phng php dy trc tip c nhng ngi thnh tu cao ng dng. Cc v p dng phng php ny dy nhng chng sinh c bit, trong nhng thi im c bit m khng vng mc vo nhng im phc tp nu trn. Tng truyn rng, mt hc gi uyn thm trit hc mt ln n mun tranh lun vi i du-gi s Mt-lc-nht-ba[3] v Lun l v Nhn thc hc. ng ta mun lun gii nhng ti nh lun c chnh xc, mu thun v tng ng, hin tng cha c xc nh. Mt-lc-nht-ba ch tr li ng ta gin n: Ti chng bit g v lun l v nhn thc. Nhng ti bit: Tm ca trit gia ny c phin no trn ln, l du hiu ca hiu qu; ng ta c quan nim mu thun vi Pht php, l du hiu mu thun v Ngi nhn bn ngoi nh mt tu s, nhng trong thm tm khng phi tt nhin l mt tu s, iu ny chnh l hin tng cha c xc nh. Nhng ngi nh Mt-lc-nht-ba hp th c nhng bi hc chn chnh: Nguyn vng gii thot ra khi vng sinh t tht s, hnh ng li tha v tr hu mt loi tr hu nhn thc c Tnh khng theo h phi C duyn. Mt ln n, mt con qu tm cch hi Mt-lc-nht-ba. Sau mt cuc i p di dng, Mt-lc-nht-ba cui cng bo n: Theo phng din tuyt i th ngay c Pht cng chng tn ti trn c s t tnh, ng ni chi n mt chng ngi nh ngi! Php ca Pht khng tn ti trn c s t tnh, tnggi khng tn ti trn c s t tnh. y l chn l tuyt i. Nhng, v lu n tm thc [cha thnh t] ca cc v t nn Pht cng bo rng, nhn vi mt tm thc bnh thng th tt c u tn ti. Mt-lc-nht-ba trnh by chnh xc ci nhn tuyt i, trng hp vi quan im ca phi C duyn. Nhng ngi nh Mt-lc-nht-ba khng cn n nhng lun gii phc tp v nhng vn siu hnh; h hiu r ngha cn bn. Nh vy ri. Nu qu v bc vo mt ca hng bch ha thn qu, qu v s tm thy tt c nhng g c bn, cn thit nui sng mc d kh nng chn la b

hn ch. Nu qu v n mt siu th cc i ti thnh ph New York th s tm thy rt nhiu mn hng khc nhau, nhng nhn theo phng din nhu cu cn thit th n khng khc ca hng bch ha ti lng qu. Nhng c mt s khc bit: trong siu th, ngi ta c nhiu hng chn la. Hi: Ngi ta c th t gii thot nu khng tha nhn nhn sinh quan c bit ca Pht gio v nhng ci, s ti sinh v nhng im tng t? p: Ti thng ni: Nu ngi ta sng mt cuc sng minh trit th n s em n mt hiu qu tt p; ngay c trng hp khng ch tm n s ti sinh cho lm. Ngi ta s tch t nhn duyn cho mt s pht trin tt, mt nng lc di do. Tt nhin l nhng vic nu trn u l nhng vic li ch. Mc d khng bit c tt c nhng ngi ta vn c th tin trin trn tm o. Ch cn ni s l khng th no bit tt c nhng g c th bit c khi ngi ta cha tr thnh mt Nht thit tr gi. Chng ta c th tr thnh mt Pht-, c th tin bc trn tm o mc d cha t hiu bit trn vn. Hi: Th no l tm thc hng o?

p: Mt o hoc mt c xe mang ngha ca phng tin di chuyn. Nu chng ta ni n mt tm thc hng o th khng nn hiu l mt con ng cao tc dn n Pht qu. Pht qu t c bng nhng bc pht trin ca tm. V vy m danh t tm hng o ch vo nhng yu t tm thc hu ch. Trong trng hp ca nhng cp bc tu tp cao siu, ngi ta thnh thong c nhc n nhng o vi ngha th cht; nhng o y c lin h n nhng lung chn kh vi t ni ti, chng c lin can g n con ng t ni ny sang ni khc. Hi: Th no l Nh nguyn khi ngi ta nhc n mt Tm thc bn lai bt nh? p: C nhiu loi trnh hin nh nguyn.[4] Trnh hin ca nhng hin tng trn phng din th tc[5] l mt loi. Mt loi khc l trnh hin ca ch v khch th nh hai tht th cch bit nhau. Mt loi khc l trnh hin ca mt khi nim. Li mt loi khc na l trnh hin ca tn ti trn c s t tnh. Trong lc thin qun tinh t Tnh khng th chng c trnh hin ca nhng hin tng tp tc, chng c s xut hin ca ch v khch th nh hai tht th cch bit nhau m cng chng c trnh hin ca khi

nim cng nh trnh hin ca tn ti c s t tnh. Nhng, trong kha cnh nhn thc c tnh a dng ca cc hin tng th tc, tm thc ton tr ca mt v Pht li tng h vi mt trnh hin nh nguyn.[6] Nhn theo phng din ca mt v Pht th Pht khng c cch nhn sai lm, cho rng ch v khch th l hai n v tht th cch bit; tuy nhin, theo nhng trng phi vi quan nim l cc php bn ngoi tht c th Pht ng l c mt li nhn nh nguyn vi ch th v khch th cch bit. Nhng, trong mi trng hp, Pht khng c li nhn nh nguyn xut pht t mt tm trng nhim, v nu nh th th Ngi khng th no ng thi nhn thc c c hai s tht s tht qui c v chn l tuyt i. C nhiu quan nim khc nhau trong gii hc gi v cch nhn thc cc hin tng th tc ca mt tm thc Pht. Nu ni v cch nhn thc ca mt v Pht th ngi ta phi phn bit gia cch nhn thc nhng hin tng theo li nhn ca Ngi v cch nhn thc ca Ngi qua cch trnh hin ca nhng hin tng di mt chng sinh. Mt v d: Khi mt ngi m mu thut li cch nhn thc ca mnh cho mt ngi khc bnh thng khng m mu, th ngi bnh thng ny khng th no ni v cch nhn thc ca mt ngi m mu theo quan im ca chnh mnh m ch c th ni l nhng hin tng trnh hin nh th no di mt mt ngi m mu. y, mt nhn thc c hnh thnh khng qua mt cm gic trc tip m phi da vo nhn thc ca mt ngi khc. S trnh hin ca tn ti c s t tnh cng tng t nh vy. Nhn chung th trnh hin tn ti trn c s t tnh l c, l tn ti, v bi v bit tt c nhng g tn ti nn c Pht cng phi nhn bit s trnh hin tn ti trn c s t tnh. Nhng bi v siu vit v tn dit trnh hin tn ti trn c s t tnh trong tm thc nn Pht ch c th nhn thc trnh hin tn ti trn c s t tnh qua li nhn thc ca ngi khc, ca phm phu cha khc phc c chng. Hi: Th no l s khc bit gia B-, Nit-bn v Bt-nit-bn?[7]

p: Chng ta s ni v vn ny sau, nhng ti mun ni ngn gn vi li. C s khc bit gia trng phi Thanh vn (Kinh lng b, i-tb-sa b) v cc h thng cao cp khc (Trung qun, Duy thc) v cch thc hin nit-bn. Theo cc trng phi Thanh vn th Pht mi tht s thnh o di gc cy b- ti Gic Thnh;[8] trc Ngi vn l mt hu tnh bnh thng. Theo h th Pht cng cha chinh phc c tt c bn loi ma[9] khi t b- ti Gic Thnh.

 lun gii vn ny, chng ta cn phi nhn bit bn loi ma. Con ma u tin l Un ma, tc l ma ca nhng nhm thn tm (un) c hnh thnh bi nhng hnh ng nhim v phin no. Cc nhm thn tm ny c gi l ma, bi v chng to c bn cho kh hin hnh, qu tht l tha d. Loi ma th hai l phin no Phin no ma , c gi nh vy l v chng chnh l ng c to kh. Con ma th ba l ci cht, T ma, l ci cht ngoi mun, c gi l ma v ni kh chnh trong cuc i ca chng ta l ci cht. Loi ma th t c gi l Thin t ma[10] [st ngha l con ca tri]. Chng l nhng loi ma c tnh lm ri lon tm thc ca nhng tu s mun on tr ba loi ma u tin. Nhng loi qu vi cp sng trn u c th thuc vo loi ma ny! Pht t gic ng di gc b- trong bui sm mai. Trong m trc, Ngi hng phc c loi thin t ma. Khi t gic ng lc sao mai va mc th Ngi hng phc c loi ma phin no. Tuy nhin, theo quan nim ca cc trng phi Thanh vn th Ngi vn cha chin thng c un ma v t ma. Trng hp ny mi tht s xy ra khi Ngi nhp i nit-bn ti Cu-thi-na.[11] T ta c th suy ra: cc h thng trn cho rng, thn xc ca Pht tht s chu ng kh au. Theo h thng ca h th lin tc thng nht th ca cc nhm thn tm ca Pht chm dt ngay khi Ngi thc hin V d nit-bn[iii] i nit-bn. Theo quan im ca h th tm thc ca Pht mt mt gic ng vin mn, nhng mt khc th li hon ton tch dit. Pht chng cn l tm thc na. Ngi ta d cho l hc thuyt nh trn lm ngi mt can m, mt cm hng. Ti thy c mt thc sinh hot linh ng hp l hn l hon ton dit . Nhng y l li gii tng ng ca hng Thanh vn. Trong cc tr tc ca mnh, T Th li trnh by mt cch khc. Theo th tt c nhng thnh qu ca Pht Thch-ca bt u t lc ri cung tri u-sut[iv] trc lc xut sinh trong ci ny l s din by nhng hot ng cu ca mt v Pht. Ngi t gic ng trc y, by gi ging sinh vo ci ny m ng dn n gic ng. Tht s th Ngi hon tt con ng gic ng trc nhiu kip. Ngi trnh by Mi hai hnh ng[12] cao thng ca mt Pht- ti n khng phi v mc ch gic ng cho chnh mnh m v li ch ca chng t, h c th nhn bit c gic ng c th t c bng mt con ng mi. Theo th Pht Thch-ca thuc vo chng loi ng ha thn,[v] vn xut pht t mt thn khc c gi l Bo thn[13][vi] vi mt lin tc thng nht th vnh hng. iu quan trng cn c phn bit l tht th[14] ca thn ny l v

thng nhng lin tc thng nht th ca n th li trng tn. Bo thn li xut pht t Php thn[vii] ca mt v Pht. Chng c gi l Ba thn[15] Pht, c trnh by trong i tha. Theo gio l ca nhng trng phi i tha th c Pht hng phc c tt c bn loi ma, dng th cng nh dng vi t ca chng khi t b trc y nhiu kip. Vn nit-bn th chng ta s lun gii sau. Ngun gc ca kh Hm qua, chng ta lun bn v kh v by gi s ni v ngun gc ca kh. Trng hp kh khng phi lc no cng xut hin v xut hin khp ni, m ch thnh thong xut pht v xut pht mt vi ni, chng t rng, kh phi xut pht t nguyn nhn. Ngi ta c th trnh by trn phng din lun l l: kh c nguyn nhn v n xut hin c thi im. Nu kh xut hin khng c nguyn nhn th n khng bao gi, hoc lc no cng tn ti. V kh c nguyn nhn nn ta phi tm hiu nguyn nhn l g. Trong cc h thng trit l Pht gio, ngi ta quan nim rng, hnh ng nhim v phin no l nguyn nhn. Trong cc h thng ngoi o ti n , ngi ta c nhiu quan im v l do ca kh. Tng qut th ngi ta c th sp xp nhng h thng trit l ngoi o ny vo nm h thng chnh v trong s ny th hai trng phi S lun[16] v K-na[17] c xem l quan trng nht. Phi S lun lit k hai mi lm chng loi ca i tng hiu bit. Chng bao hm tt c nhng g tn ti. H tin vo mt bn tnh[viii] cng c gi l nguyn tc c bn chung,[ix] c xem l mt nguyn nhn chnh ca kh cng nh lc, v ci cm nhn chng c gi l mt Thn ng.[x] H bo rng, con ng gii thot nm phng php tu hnh nhn thc c l: tt c nhng kh lc khc nhau u c to tc bi nguyn tc c bn. Nu nhn ra nh vy th nguyn tc c bn c th ni l s e thn mt v rt lui, thu tm tt c nhng hin tng bin ha ca n i vi ngi nhn thc v ngi ny t gii thot. Ngc li, nhng ngi theo K-na gio tin vo mt chn gii thot nm pha trn th gii ny nh mt cy d cm ngc di t. C nhiu h thng tn ngng vi nhng quan im c tranh lun vi nhau. Trong cc h thng trit l ca o Pht, ta tm thy quan im l: Nu kt qu tc l kh l nhng hin tng hu vi th nhng nguyn nhn ca

n cng phi l hu vi ngha l v thng. Chng khng th no l nhng nhn t thng hng. Mt v d in hnh: Nu ti phn n th lng phn n ny c th l mt ng c to mt tm trng th bo, li ni th bo v nhng hnh ng th bo. V nhn t phn n l mt phin no, l mt nhim nn nhng hot ng thn khu, c tc ng bi nng lc ca n l c nghip, l nhng hnh ng khng hay. Qua m c mt bu khng kh cng thng. C th l ti s khng nhn ra ngay hu qu ca nhng hnh ng ny; thm ch c th c cm gic l thng mt ngi no , c th ht to ln l chin thng. Nhng sau th ti s hi tic, s c cm nhn rt au lng v ngi ngng, s c mt cm gic hi hn trong thm tm. Tng t nh th, nhng ngi thn cn s mt s bnh an qua nhng cn tc gin, ut c ca ti. l nhng hu qu au n ca nhng hnh ng xut pht t mt ng lc bt thin. l qui lut nhn qu, l mi lin h gia ng lc, hnh ng v hu qu. Ngc li, mt ng c tt lnh, ci m v chn tht nh lng t bi, c phi hp vi mt tm lng cung knh nhng ngi xung quanh s dn ti nhng hnh ng minh trit, to mt mi trng bnh an, ha hp v d chu. Qua m ti c cm gic nh nhng, vui v; ti c th thng thc bu khng kh ny v vi ti, nhng ngi xung quanh. Mt ng lc xu to nhiu vn , kh au; ngc li, mt ng lc thin c nh hng tt, dn n hnh phc v mt s cn bng ni ti. y ch l mt cch din by rt tng qut. Trn mt tng cp thm su hn th mi hnh ng u li mt hu qu di dng mt ht mm[18] trong tm thc ngay lc hnh ng ny c thc hin. Nng lc ca ht mm ny s to thnh nguyn nhn chnh[19] ca hu qu tt xu m ngi to n s nhn c. Nghip C hai loi hnh ng hoc nghip: hnh ng d nh[20][xi] v hnh ng c d nh.[21][xii] V nhng hnh ng c d nh th h phi i-t-b-sa v C duyn bo rng, chng l nhng hnh ng thuc v thn v khu. Ngc li, Kinh lng b v Duy thc tng quan nim rng, tt c nhng hnh ng c d nh ngay c nhng hnh ng thuc v thn khu u thuc v tm thc; v h bo rng, mt hnh ng thuc thn

hoc khu c th thu tm li trong mt nhn t ca tm, c gi l ch ,[xiii] ngay lc n c thc hin. Nhn theo mt phng tin hoc cc ca i th hin ca nhng hnh ng, ngi ta chia chng ra thnh thn nghip, khu nghip v nghip. Nhn theo kha cnh hu qu ca chng th ngi ta phn bit thin v bt thin nghip. C hai loi thin nghip: nghip tch t cng c, dn n mt cuc sng sung sng trong dc gii v bt ng nghip,[xiv] hnh ng dn n cuc sng trong ci sc hoc ci v sc. Nhn trn phng din hu qu ca mt nghip c c cm nhn hay khng, ngi ta li phn bit hai loi nghip: nghip vi mt hu qu nht nh phi c th nhn[22] v nghip vi hu qu khng c nh.[23] Cch phn chia ny s c hiu r hn nu ngi ta xem xt mt li phn loi khc nhn theo kha cnh ng c v thc hin. Theo y, bn loi nghip c phn bit: 1. Nghip c tch t vi ch v c thi hnh; 2. Nghip c tch t nhng khng c thi hnh; 3. Nghip c thi hnh nhng khng c su tp vi ch v 4. Nghip khng c tch t v cng chng c thi hnh. Mt v d cho trng hp u l s ch git mt con mui. Trong mt trng hp khc th ngi ta c th b con mui ny quy nhiu, rt mun tr kh n nhng trc khi thc hin th li b mt ngi khc nh lc hng. Trng hp ny l v d cho loi nghip th hai, nghip ca ng c thc y c tch t nhng ngi ta khng t thi hnh nghip ny. V d cho loi nghip th ba l qu tay lm git mt con mui m khng c ch . Trng hp th t c tm thy khi ngi ta chng c nh g v cng chng lm mt vic g. Trong bn loi nghip ny th loi th nht v nh nghip c tch t vi ch , c thi hnh v nghip c tch t nhng khng c thi hnh l nhng hnh ng mang mt hu qu nht nh phi c th nhn. Hai loi nghip khc nghip c thi hnh nhng khng c tch t vi ch v nghip khng c tch t, cng chng c thi hnh l nhng hnh ng vi hu qu khng c nh. Nu mt ngi no khng mun st sinh m phi nhp qun i v c lnh git hi, th ngay c trng hp ngi y git ngi cng khng phi l mt hnh ng tt nhin phi dn n mt kt qu hin hin, nu ng ta c mt cm gic n nn, hi hn ln trong lc thi hnh, hoc trc tip sau khi thi hnh vic ny.

T m chng ta c th nhn ra rng, hnh ng khng c sc nng gi tr nh ng lc nguyn nhn. Nh vy c ngha l: Khi mt ng tng hoc mt nh lnh o ca mt chnh quyn ra lnh chin tranh, ch ng ph tan hng ng k ch, ng y tch ly nhng c nghip ca s git hi c thi hnh qua mnh lnh ca ng ta, mc d ch thn ng khng h tham d chin tranh, thc hin nhng hnh ng ny. Tng t nh vy, nu mi ngi d tnh mt ba tic v thm vo na l mt con th c mua v v lm tht: Mc d ch c mt con th b git nhng mi ngi trong mi ngi ny u nhn ly ton vn nghip st sinh, bi v mi ngi trong bn h u c ng lc mua con th ny ri git n n tht. Nghip vi mt hu qu nht nh phi c th nhn cn c chia ra theo phng din thi im xut hin ca hu qu. Mt vi nghip mang n mt hu qu ngay trong cuc sng ny, mt vi nghip khc c hu qu xut hin trong i sau, mt vi nghip khc c hu qu trong i sng k n hoc tr hn na. C nhiu cch phn loi thin. Dit c kh trn mt cp bc no l mt v d cho thin theo ngha tuyt i.[24] Lng tin tng v t bi l nhng v d cho thin c t bn tnh.[25] Cc nhn t ca tm[26] nh tnh gic[27] v t tm hiu,[28] xut hin cng vi mt nhn thc thin c xem l thin v tng ng theo tm thc.[29] Nu i t mt ni ny n mt ni khc vi mt ng c gip ngi, th mi bc i u l thin bi v ng c thc y,[30] mc d i b khng phi l mt vic thin hoc bt thin. Cui cng, nhng chng t, ht mm trong tm thc c khi ng bi nhng nhng nhn t thin trong tm thc c gi l thin v mi lin h ty hu. Nhn y, ti mun chm dt bi thuyt ging v nghip v nghip qu ngn gn ny. Pht t no suy ngh k v gio l, mun thc hnh th c th tu tp, gi mi gii.[xv] Gi mi gii ny ng ngha vi thc hin mi vic thin. Tm l hc Pht gio Hnh ng xut pht t phin no v s vic ny dn n cu hi: phin no l g? gii p cu hi ny th trc ht, ngi ta nn tm hiu v tm l hc ca Pht gio. V c hai, tm s mun[31] nhn t chnh, c nh hng trc tip n hnh ng cng nh phin no u thuc v nhng loi tm thc khc nhau.

Trong nhng li vn p va qua, chng ta ni v cch nh ngha tm thc, l r rng v nhn thc. C nhiu cch phn chia tm thc theo nhng phng din khc nhau vi mc ch hiu r th tnh ca n qua nhiu phng php. Mt cch phn chia thc thnh hai loi: thc hiu bit i tng v thc khng hiu bit i tng. Thc hiu bit i tng li c phn thnh hai loi, mt thc hiu bit i tng mt cch minh xc[32] y, hnh thi ca i tng c thc trc tip tip nhn , v thc hiu bit i tng qua m th, hm [33] trong trng hp ny, thc khng trc tip nhn thc hnh thi ca i tng. Mt cch phn loi khc l thc khi nim v thc v khi nim. Mt thc khi nim thu nhip i tng bng mt khi nim chung v khi nim ny cng c hai loi, khi nim v chnh i tng[xvi] v khi nim v danh xng ca i tng.[xvii] Mt thc v khi nim nhn din i tng trc tip, khng cn n phng tin khi nim. Mt cch phn loi khc l nhn thc chnh xc v khng chnh xc v trong mi lin h ny ngi ta li phn thnh By loi tri gic v nhn thc: nhn thc trc tip chnh xc, nhn thc qua suy lun chnh xc, nhn thc ty hu, gi thit chnh xc, khng ch , nghi ng v nhn thc in o. Chng ta hy bt u vi Gi thit chnh xc. V d nh khi chng ta nghe mt bui thuyt ging chn chnh v T thnh v ch hiu nh c ging, khng suy ngh su xa hn, khng xc nh l nhng li dn chng xem chng c ng hay khng th chnh l mt gi thit chnh xc. Mt tm thc nh th cha tr thnh tht th ton vn ca mt nhn thc chnh xc, nhn thc c th hiu T thnh mt cch vng chc, khng th bin bc; nhng gi thit ny hiu s vt ng nh chng l. C nhiu phn loi gi thit chnh xc nhng ti khng mun ging gii chng y. Mt tm thc khc trong By loi tri gic v nhn thc nu trn l tri gic khng ch ; mt tm thc khng nhn ra c mt i tng hin hin. V d nh trng hp ny xy ra khi cp mt [nhn thc] qu b thu ht bi mt i tng hnh sc, tai [nh thc] nghe c mt m thanh nhng khng xc nh m thanh ny c. [V sau ny ngi ta khng cn nh c l nghe g.] Nh thc ny chnh l mt tri gic khng ch . Theo Kinh lng b v Duy thc tng th loi thc ny ch c trong phm vi nhn thc trc tip qua cc gic quan,[34] trong phm vi nhn thc ca thc v nm thc

cn li,[35] v trong phm vi t nhn thc.[36] Trong phm vi ca nhn thc trc tip trong thin nh[37] th khng th no c thc khng ch v y, tm thc lc no cng xc nh i tng ng n. Mt nhn thc khc trong cch phn chia by loi trn l Nhn thc ty hu [ mt nhn thc tip theo sau]. Tm thc ny nhn thc i tng mt cch khng th bin bc mt i tng trc c hiu r qua mt nhn thc ng n. Ch c trng phi C duyn quan nim rng, nhn thc ty hu mi c th l mt nhn thc chnh xc.[xviii] Theo cc trng phi khc th khng th no nh vy; v h gii thch t chnh xc[38] hoc [dch r v chun hn l] ban s[39][xix] trong danh t ting Phn dnh cho ch nhn thc chnh xc, prama l n c lin h vi mt nhn thc mi, khng th bin bc c. V nh vy th mt nhn thc ty hu khng bao gi l mt nhn thc ban s [v theo ngha ny khng th no chnh xc] c. Trong trng phi C duyn th ch ban s khng c hiu theo ngha mi, ban u m l cn bn; v theo , nhng i biu ca phi ny hiu di mt nhn thc ban s mt tm thc khng th no b bin bc qui v bn tnh tt yu ca i tng nhn thc [bt c vo trng hp nhn thc mi hay nhn thc ty hu]. L do chnh v sao nhng trng phi khc ch trng n s ging gii danh t nhn thc ban s nh mt nhn thc mi, khng th b bin bc l nh sau: Theo h th mi hin tng u tn ti trn c s t tnh; n c mt tnh mt tnh tn ti qua nhng tng hin hin ca chnh n. Nu ngi ta tm i tng ca danh bng mt qu trnh phn tch cch tn ti tuyt i ca mt hin tng th theo h, i tng ny phi c tm thy. Trong trng hp ny c ngha l: Nu ngi ta tm bng cch phn tch mt i tng c gi l nhn thc ban s th qui v tn ti trn c s t tnh, ngi ta phi tm ra mt ci g khng th b bin bc. V vy m h cho rng, mi nhn thc ban s bt buc phi l mt nhn thc khng th b bin bc v mi. Phi C duyn li nhn vn mt cch khc. Trong h thng ca h th ngi ta khng phi xc nh tn ti ca mt hin tng bng cch tm i tng ca danh qua vic phn tch cch tn ti tuyt i ca hin tng ny. S kin va nu ra cng c gi tr cho nhn thc ban s hoc nhn thc chnh xc. M qu tht, phi ny bo rng, khng c mt trng hp no m ngi ta c th tm thy i tng ca danh bng cch phn tch. V nh th, h c th s dng danh t nhn thc ban s [hoc chnh xc] mt cch tng ng vi nhng hip c th tc; v th tc cng khng hiu n nh l mt nhn thc mi, khng th b bin bc, m s dng n trong mi trng hp nhn thc khng th b bin bc v theo

ny, mi nhn thc ng tin, chnh xc hoc cn bn. V tt c nhng loi nhn ty hu u l nhn thc khng th b bin bc nn theo quan im ca phi C duyn chng cng l nhn thc cn bn hoc chnh xc. [40] Loi tm thc k tip trong By loi tri gic v nhn thc l Tm thc in o. Tm thc ny nhn thc i tng sai. C hai phn loi: tm thc in o c khi nim v tm thc in o v khi nim. Tm thc tip theo l Nghi ng mt tm s hu php , l mt tm thc khng quyt nh, lng l nghing v c hai chiu hng. Hai loi nhn thc cn li l Nhn thc trc tip chnh xc, v Nhn thc qua suy lun chnh xc. Theo Kinh lng b th nhn thc trc tip l mt tri gic c i tng trnh hin l mt hin tng c miu ha mt cch c th;[41][xx] ngc li, mt nhn thc khi nim c i tng trnh hin l mt hin tng c miu ha mt cch tng qut.[42][xxi] C nhiu cch din ging khc nhau v ch ny m chng ta khng cn lu n y. C bn l tt c nhng thuc tng c lin h bn cht vi i tng nhn thc u trnh hin trc mt tm thc nhn thc trc tip, nhng chng khng tt nhin phi c tm thc ny nhn ra. V d nh nu mt nhn thc nhn thc trc tip c mt bng hoa th tt c nhng thuc tng c chung mt bn cht vi bng hoa u trnh hin, mc d chng cng khng c nhn thc bng cp mt mt cch t ch: s bin i ca bng hoa, tnh cht duyn khi ca n, c tnh v thng hin thi ca n v tng t. Nh vy l, mt tm thc nhn thc trc tip khng tuyn trch nhng chi tit ca i tng m nhn nhn n mt cch tng qut. Mt tm thc c khi nim cng nh nhng biu t ngn ng th li quan h vi i tng nhn thc bng cch khc: V d nh trong trng hp mt tm thc c khi nim thu nhip mt bng hoa, n khng n nhiu kha cnh khc nhau ca bng hoa m ch tp trung vo mt nhn t, v nh vy, n c tuyn trch khi nhn din bng hoa. Khi mt tm thc v khi nim truyn tin tc i ri th tm thc c khi nim c th phn bit c nhng thuc tnh ny v nghin cu, phn tch tng phn mt. hiu r hn s khc bit gia mt tm thc c khi nim v mt tm thc khng c khi nim, ngi ta nn qun st k nhng i tng khc bit ca hai loi tm thc ny; v trong trng hp ny th phi phn bit gia mt i tng nhn thc hin by[xxii] v i tng ca cc hot ng tm thc.

[xxiii] Theo phi C duyn th khi cp mt nhn mt sc tng th c hai, ci tng hin nhin v ci v tn ti bi t tnh bn ngoi ca n u trnh hin trc nhn thc. Nhn thc l ny mt nhn thc chnh xc nu nhn theo kha cnh sc tng hin nhin, v n cng l mt nhn thc chnh xc nhn trn phng din trnh hin tn ti bi t tnh ca sc tng,[xxiv] nhng trn phng din tn ti bi t tnh ca sc tng ny th n l mt nhn thc sai; v tht s l khng c tn ti trn c s t tnh. Theo kha cnh nhn thc nhn din sai lm mt s tn ti trn c s t tnh th nhn thc ny l mt tm thc b la o; nhng nh th khng c ngha l n b la trn mi phng din. Trong trng hp n thu nhip, nhn thc c mt sc tng th n khng b mc la v nh th c th c xem l mt nhn thc chnh xc xc nhn s tn ti ca i tng. V nhn nh vy th nhn thc ny l c hai, l thc b la o v thc khng b la o v hai c tnh ny ca n [ mt mt b la v mt khc khng b la ] c quan h vi nhng i tng khc bit nhau. Qui v mt i tng nhn thc th mt tm thc khng th no l c hai: mt thc b la v mt thc chnh xc cng lc; nhng qui v hai i tng th trng hp ny c th xy ra: n l mt thc b la qui v i tng hin nhin, nhng n li l mt thc chnh xc qui v i tng ca cc hot ng tm thc. y l mt gio l c bit ca h phi C duyn v nguyn do l nh sau: cc i biu ca phi ny khng chp nhn trng hp hin tng tn ti qua nhng c tng ca chnh n, ngay c trn phng din tng i, tm thi. Mt h phi khc ca tng Trung qun phi Y t khi quan nim rng: i tng b ph nh theo cch nhn v t tnh khng trnh hin trc nhng thc thng thng [m ch trnh hin c duy trc tm-thc (thc ca tm)]; nhng, theo quan nim ca phi C duyn th i tng ca ph nh tn ti trn c s t tnh ca vt cht li trnh hin ngay trc c nhng gic quan thng thng. V th m trong h thng ny, mt nhn thc chnh xc cng c th l mt thc b la o trn phng din i tng ca n trnh hin nh l tn ti trn c s t tnh. V vy m ngoi tm thc tr hu ra, mt tm thc trc kin Tnh khng trong lc nhp nh th tt c nhng trng thi tm thc cn li u b la o qui v nhng i tng trnh hin trc n. By gi c th c phn i: mt tm thc b la khng th no xc nhn c s tn ti ca cc hin tng hu vi, v d nh mt sc tng hin nhin. Gii p: Nu mt sc tng tn ti ch tht cn c xc nhn th n phi c xc nhn bng mt tm thc khng b la o qui v s trnh

hin nh tn ti trn c s t tnh ca sc tng ny. Nhng [theo trng phi C duyn th] cc sc tng [cng nh tt c nhng hin tng khc] u khng c chp nhn l tht s tn ti; m hn na, chng c miu t l h ngy trong ngha trnh hin nh l tht s tn ti mc d chng khng phi nh vy. V l do ny m mt tm thc b la o thch hp hn cho vic xc nhn nhng g h gi [l nhng hin tng tht s tn ti]. y l im ti trng hiu mt quan im chn chnh v Tnh khng. ngha c bn ca gio l ny l, ngoi tm trng nhp nh thm su, trc chng c Tnh khng ca mt Thnh nhn th tt c nhng tm thc khc tt nhin u l h ngy. Mt tm thc c xc nh bng s trnh hin ca mt i tng, bt c vo vic i tng trnh hin nh th no ng hay sai. Mt v d: Trong mt tm thc tin lm vo mt cch tn ti trn c s t tnh s c s trnh hin ca tn ti trn c s t tnh; nim tin vo tn ti trn c s t tnh ch mi c hnh thnh qua s trnh hin tn ti bi t tnh. V s trnh hin ny tht s xut hin i vi mt nhn thc nn [trng phi C duyn] cng bo rng, nhn thc ny chnh xc qui v trnh hin c nhn thc; thm ch cn c gi l mt nhn thc trc tip chnh xc qui v trnh hin c nhn thc. V theo th mt tm thc in o, tin vo mt s tn ti trn c s t tnh l chnh xc, c gi tr qui v trnh hin tn ti trn c s t tnh. N l mt nhn thc chnh xc qui v trnh hin tn ti trn c s t tnh bi v n chnh xc chnh xc qui v s tht hin nhin l ci v tn ti trn c s t tnh trnh hin trc n. Nhng, mc d vy, n l mt tm thc in o bi v tn ti trn c s t tnh cha tng c v s khng bao gi c. Ghi ch [1] ; bhva, skrt.; existence, engl.; Existenz, ger. [2] svabhvasiddhi, skrt.; inherent existence, engl.; inhrente Existenz, ger. [3] mi-la-ras-pa, tibet. [4] ubhaybhsa, skrt. [5] savti, skrt.; conventional, engl.; konventionell, ger.; cng c th gi l hip c, tp tc.

[6] ni r hn: bi v tm thc nhn thc c trnh hin nh nguyn nn n tt nhin phi l mt hin tng nh nguyn. Th no l nh nguyn y? L: c tm thc nhn thc trnh hin nh nguyn, v c s trnh hin c nhn nhn l nh nguyn. [7] ; parinirva, skrt. [8] bodhgay, buddhagay,skrt. [9] ; t ma, cng gi l t on. [10] ; devaputra, skrt.; gi y l Tha ha t ti thin t ma ( ) [11] kuinagara, skrt. [12] l mi hai hnh ng quan trng trong cuc i ca Pht nh: 1. Ri cung tri u-sut; 2. Th thai; 3. Xut sinh ti Lam-t-ni; 4. Thnh tu nhng k xo th gian; 5. An vui trong cung in; 6. Xut gia; 7. Tu kh hnh; 8. Thin nh di cy b-; 9. Chinh phc cc loi ma; 10. Thnh Pht; 11. Chuyn php lun; 12. Nhp nit-bn ti Cu-thi-na. [13] cng c gi l Th dng thn, l ci thn hng th nhng phc c to. [14] ; entity, engl. [15] ; tam thn; trikya, skrt.; [16] skhya, skrt. [17] jaina, skrt. [18] ; chng t. [19] ; nng tc nhn. [20] ; t nghip, l nghip c to bng ngh, cng gi l nghip. [21] ; t d nghip. [22] ; biu nghip.

[23] ; v biu nghip. [24] ; thng ngha thin. [25] ; t tnh thin. [26] cng c gi l tm s hu php hoc tm s; xem phn Tm v tm s. [27] ; nim. [28] ; chnh tri tng. [29] ; tng ng thin. [30] ; ng khi thin. [31] ; t; cetan, skrt. [32] explicit, engl. [33] implicit, engl. [34] ; cn hin lng; pratyaka, skrt.; [35] ; ng cu thc hin lng; mnasapratyaka, skrt.; [36] ; t chng phn hin lng; svasavedna, skrt.; [37] ; nh tm hin lng; yogipratyaka, skrt.; gi chnh xc hn l hin lng ca mtDu-gi s trong lc nhp nh. [38]valid, engl. [39] prime cognition, engl. [40] xin xem thm cch nh ngha ch lng, c bit l chn hin lng trong T v. [41] bit tng.

[42] tng tng hoc cng tng.

[i] rgzogs chen, atiyoga, , . [ii] S c trnh by r hn trong chng 4. [iii] lhag med myang 'das, nirupadhieanirva, . [iv] dga' ldan, tuita, . [v] [mchog gi] sprul sku, nirmakya, , . [vi] longs spyod rdzogs pa'i sku, sabhogakya, , . [vii] chos ku, dharmakya, . [viii] rang bzhin, prakti, . [ix] spyi'i gtso bo, smnyapradhna. [x] skyes bu, purua, . [xi] sems pa'i las. [xii] bsam pa'i las. [xiii] sems byung sems pa. [xiv] [mi gyo ba'i, nijya karma, ]. L nhng nghip bt ng, tc l lc no cng dn n mt s ti sinh trong sc v v sc gii, v v vy hu qu ca chng tt nhin phi hin hin hai ci ny. [xv] Trong mi cm gii th ba thuc v thn nghip: st sinh, trm cp, t dm; bn thuc v khu nghip: ni di, ni chia r, ni xu v ngi khc, ni ph phim; ba thuc v nghip: tham, c , t kin. [xvi] don spyi, arthasmnya. [xvii] sgra spyi, abdasmnya.

[xviii] tshad ma, prama, . [xix] thnh phn pra trong ch prama. [xx] rang mtshan, svalakaa, . [xxi] spyi mtshan, smnyalakaa, . [xxii] snang yul, pratibhsaviaya, . [xxiii] 'jug yul, pravttiviaya. C th trnh by mt cch n gin l: khi mt nhn thc nhn din c mt i tng mu xanh th mu xanh ny l i tng nhn thc hin nhin v cng l i tng ca cc hot ng tm thc. Trong trng hp nhn thc mu xanh thng qua khi nim th mu ny cng l i tng ca cc hot ng tm thc nhng i tng hin nhin li l mt khi nim tng qut v mu xanh. [xxiv] Mc d sc tng ny khng tht s tn ti trn c s t tnh, nhng nhn thc n c v nh l tn ti trn c s t tnh l mt nhn thc chnh xc. ---o0o--Chng 4. Lun thm v tm thc v nghip Vn p Hi: i vi nhng ngi c mc cm t ti th nhng phng php tr liu, nhng nhm tng tr v phng php t luyn, bi b c v nh gip h nhn i mt cch kh quan hn, t mt nhn cch r rt hn. Nhng, c phi nhng cch tr liu tng trng lng t tin ny li dn n kh au v h huyn hn hay khng, mc d chng hu nh c hiu qu i nghch? Lm th no c th ha ng nguyn tc khng tn thng c nhn cng nh nng lc vi nguyn tc v ng ca tm o? Trong khi thc hnh th chng ti lm th no cn tr c lng t ph xut pht t nhng bc tin trin hoc phin mun, bt ngun t s tan v ca khi nim ta? p: Cu hi ny xut pht t mt cch hiu bit khng trn vn s vic l t ng, mt c nhn tht s c nhn nhn l tn ti trn phng din tng i. C hai thi t tin. Mt l thi t tin, kh quan ch ng; n c mt s s ng n. Mt phong cch t tin khc l t ph. N tht s bt ngun t mt quan nim sai lm, l mt s ngo mn, si m. Nu

ngi ta nghim chnh tu tp v cm ng c hiu qu th cng nn hnh din mt cht trong mt ngha no , bi v l mt vic hay, mt vic ng mng. Tch Thin trnh by nhiu tm trng t tin trong lun Nhp b- hnh. Mt loi t tin l ngh mnh c th thc hin c mt vic g m ngi khc hin thi khng c kh nng. ngh ny l ch hng dng cng quyt, khng phi kiu mn; v n cng khng i nghch vi thi khim tn khi tip xc vi mi ngi. V d nh dng th hai ca bi k Tm li khuyn bo tu tm cp n s cn thit ca vic gi mt a v thp km nht trong khi ha hp vi ngi:[i] Trong on th ti nguyn s t xem mnh l ngi km hn nht v tn trng nhng ngi khc t tn y lng. Hai cch suy ngh ca mt tm trng kiu mn v tm trng hng dng hon ton khc nhau. Phin mun bt ngun t s tan v ca ci ta xut hin, c l v ngi ta thiu kh nng chp nhn gi tr ca mt t ng tn ti trn phng din tng i. Tuy nhin, vi mt s thng hiu cht t v Tnh khng th mt cm gic ta mi s dn dn pht trin, khc vi ci ta quen thuc trc y. Thng thng th chng ta c cm gic ta l mt ci g rt chc chn, mnh m, mt ci g khng l thuc, c lp. Cm gic ny s khng cn hin din khi t mt nhn thc su sc hn v Tnh khng; nhng ng thi, ngi ta c mt cm gic l c mt t ng c cu to bi nhn duyn, mt ng thc hin nhng hnh ng v su tp nghip. Mt cm nhn v t ng nh th hon ton khng phi l l do phin mun. Nu trong lc tm hiu nguyn l v ng, t n mt im m cm thy kh xc nhn mt ci ta ch tn ti trn danh ngha, cng nh nhng nhn qu ca nhng hnh ng ch tn ti trn danh c bi v c cm gic kh duy tr c nguyn l duyn khi nu chp nhn l v ng trong trng hp ny th nn xc nhn tnh duyn khi v gt b tnh v ng. Qu tht l c nhiu tng cp nhn thc v ng v v th, c Pht dy nhiu gio l khc nhau, miu t nhng cp bc v ng th s cho nhng ngi ng thi khng c kh nng hiu nhng tng cp su xa hn ca v ng. chnh l nhng phng tin thin xo c ngi p dng trong lc thuyt php ngi. Khng phi l s c gng t tr hu ch c ngha, hiu nghim khi ngi ta trc tip thm nhp c tng cp vi t nht ca nhn thc, v

trng hp khc, nu tng cp vi t ny khng c thc hin lp tc th tt c nhng ch, mi c gng u v ngha. Thay v vy th ngi ta nn tin n tng bc mt, quyt ch t c cp bc thc hnh v nhn thc thch hp vi nhng iu kin tm l sn c hin thi ca mnh. Nu thy phi chn la gia hai nguyn l, Tnh khng v duyn khi th nn nh gi duyn khi cao hn. Hi: Hm qua Ngi ni l mt vi i tng nhn thc khng th c thu hiu qua nhng cch nghin cu bnh thng, v nh trong trng hp nhng i tng ch c th hiu c qua suy lun trn c s nim tin. Lm sao ngi ta c th tin chc c l ci ng m ngi ta tm qua phng php phn tch khng phi l mt i tng tn ti, nu trong trng hp n tn ti, nhng li qu vi t n mc nhng phng php phn tch tm hiu bnh thng khng th pht hin? p: Hm qua chng ta cp n ba loi t lng nhn thc qua suy lun l t lng bng nhng g tht s hin hin, t lng da trn c s hiu bit ca mi ngi v t lng da trn nhng g ng tin cy. Ba loi nhn thc ny quan h vi ba i tng nhn thc:[ii] hin tng hin tin,[iii] hin tng b n[iv] v cc k b n.[v] nhn thc c nhng g hin tin, v d nh mu ca nhng bc tng trong phng ny th ngi ta khng cn n bng chng lun l; c th xc nh ngay bng kinh nghim trc nhn. Ngc li, nhng hin tng b n ch c th c nhn thc bng cch suy lun trn c s lun l c chng c. V d nh Tnh khng l mt i tng nhn thc b n c th hiu c qua s phn tch lun l. Ci ta hoc c nhn th li thuc v nhng hin tng hin tin. V d nh lc c cm gic: Ti thy lnh hoc Ti b bnh, ngi ta chng cn phi phn tch lun l xc nh s tn ti ca ci ta. Ngi ta cm nhn trc tip, khng c ging gii g c v nh vy, n l mt hin tng hin nhin. Nhng mi lin h tht vi t gia nhng hnh ng nht nh no v hu qu chnh xc ca chng li thuc vo nhng hin tng cc k b n. Lm th no c th nhn thc c nhng hin tng cc k b n ny? Trong trng hp ny, ngi ta phi da vo mt nhn t th ba. V d nh tt c nhng ngi c mt trong phng ny l hin tng hin tin; chng ta chng cn n chng c lun l xc nhn s hin din ca h. Nhng nu chng ta mun bit l pha bn kia ca bc tng cng c ngi hay khng th phi t hi xem l c nhng du hiu no m t c th suy lun ra s c mt ca h, v d nh ting ni hoc ting n ca nhng chic xe chy

ngang qua; v nhng du hiu ny khng th no xut hin nu khng c ngi. Mun bit thm l sau bc tng pha ng ca cn phng ny c cy hoa no mc hay khng th chng ta khng c cch no tm c cu tr li m phi da vo li xc nhn ca mt ngi khc, ngi thy c l c hoa hay khng. Nh vy l chng ta b l thuc vo li ni ca mt ngi khc. V t li pht sinh ra mt im cn c nghin cu l c nn tin li ca ngi ny hay khng: chng ta phi tm hiu xem l ngi ny c thng ni di hay khng, hoc l c l do no m ni di trong trng hp ny khng. Nu chng ta tm hiu tng tn v xc nh c l ngi ny khng ni di m ni s tht th cu tr li ca ngi ny cho vn c chng ta a l ng tin. V nhn nh th th c mt phng php xc nh l li ni ca mt ngi v mt vn no c gi tr v ngi ta c th da vo li trnh by ca h c. Ngi ta phi tm hiu xem l li ni ca mt ngi c chn chnh, c gi tr, tc l khng th bin bc c v ng tin hay khng. Nu trong v d trc y mt ngi no hm qua ni l pha ngoi tng hoa c mc ti tt v hm nay li qu quyt khng phi nh th th c mt s mu thun gia li ni trc v li ni sau. Cng tng t nh v d ca chng ta, mi lin h vi t gia mt hnh ng nht nh v nhng hu qu tinh xc ca n khng th no c nhn thc qua nhng cch suy lun trn c s lun l thng thng. Chng ta phi nng ta vo mt ngi t kinh nghim vi nhng qui lut ny. Nh vy, chng ta u tin phi tm hiu xem l ngi ny c l do ni di trong trng hp ny hay khng v gia nhng li ni v vn ny trc sau c s i nghch trc tip hoc gin tip no khng. Qua nhng li tm hiu nh trn, ngi ta c th xc nh c nhng li ni ca ngi ny l ng tin hay khng. V d nh trong trng hp ngy v ni sinh ca chng ta, chng ta cng khng bit qua cch tm hiu trn c s lun l m nh n li ni ca b m; v nim tin vo li ni ca b m chng ta bit c ngy v ni sinh. Chc chn l ti kt lun c l mnh cha ti su mi tui nu nhn nhng ngi su mi tui v so snh gng mt ca h vi gng mt ca ti trong gng. Qua ti c th thy c l mnh khng ging nhng ngi su mi tui; nhng ti khng th no xc nh c r rng bng lun c l sinh gi no, ngy, thng, nm no. Ti phi da vo mt thng tri b sung ng tin; t mt mnh th ti khng th no tm ra c. Trng hp m chng ta phi tin vo li ca ngi khc rt thng xy ra trong cuc sng.

Trong ba i tng nhn thc th i tng hin tin l nhng s vt hin hin r rng, c th c nhn din qua mt nhn thc trc tip, khng l thuc vo chng c lun l. i tng nhn thc b n l nhng g c th c nhn thc qua cch chng minh trn c s lun l vi chng c. Nhng i tng cc k b n li khng th no c nhn thc bng cch chng minh trn c s lun l, ch c th c nhn thc bng mt qu trnh nghin cu m trong , ngi ta phi da vo li ca ngi khc. Ngi ta gi l T lng da trn nhng g ng tin cy. [Nhn theo mi quan h vi Pht php l nh sau:] nhn thc c mt s kin rt b n v n khng th no c nhn thc trc tip m cng chng c nhn thc qua cch suy lun trn c s lun l chng ta phi da vo nhng ngun ti liu kinh sch. Nhng cao kinh sch khng m hn na, chng cng phi c nghin cu, chng minh mt cch ton din l c gi tr. Trong mi quan h ny, Php Xng gii thch tng tn tm quan trng ca nhng dng k u trong Tp lng lun ca Trn-na v trong v ny trnh by lng tn knh c Pht ca mnh. Trong phm th hai ca Lng thch lun,[1][vi] Php Xng chng minh Pht l mt nhn vt chnh xc, l mt ngi ng tin bng cch ch bo rng, nhng li ni ca ngi khng th no b bin bc. Phng php ny tng ng vi im u trong Bn im nng ta, tc l khng nn da vo con ngi m nng ta vo php qui. Trong trng hp nhng li thuyt ging ca Pht th c ngi ly n lm phng tin t mt cp bc tn ti cao cp[vii] trong vng sinh t; ngi khc li mun t gii thot khi vng sinh t v thm vo l t nht thit tr c gi l thin ho tuyt i.[viii] Php Xng trnh by trong Lng thch lun[ix] nh sau: Bi v [ chng minh qua suy lun c chng c rng, li Pht thuyt] khng phi h huyn nhn theo mi quan h vi nhng ni dung tinh yu [tc l T thnh ], nn ngi ta c th [da trn im trng hp ny m tip tc] kt lun rng [cc li Pht thuyt] nhn theo mi quan h vi nhng ni dung khc [tc l nhng s kin cc k b n] cng khng phi l h huyn. Nh vy ngha l: ngi ta c th xc nh bng cch suy lun c chng c l Pht php khng th b bin bc v mt thin ho tuyt i gii thot khi vng sinh t v tr hu ton vn. Vic ny c th thc hin c v ngi ta c th nh suy lun ny m bit chc chn gio l T thnh ca

ngi khng th b bin bc, khng th b lt c. T m ta c th suy din tip c l nhng li ni ca Ngi v nhng vn kh hiu cng nh vy. Thnh Thin cng ni tng t nh trn trong (B Tt du-gi hnh) T bch lun:[x] Ai nghi ng nhng li thuyt ca Pht- v nhng s kin b mt th s thng qua [gio l thm su ca Ngi v] Tnh khng m bit r c l ch c Pht- [duy nht c tr hu ton vn]. Ai m p nghi ng v gio l ca c Pht v nhng vn khng hin hin, b n th nn xem xt gio l Tnh khng ca Ngi [mt gio l c th thng hiu c qua suy lun c chng c] v qua vng tin l nhng gio l v nhng vn khc nhng vn khng th suy lun c vi chng c cng l ng, khng h huyn. Qua cch nghin cu trn, ngi ta c th chng minh c s chnh xc, c gi tr ca gio l trong kinh sch ni v nhng s kin cc k b n. Mt cch nhn thc bng phng php phn tch nh vy c gi l t lng da trn nhng g ng tin cy. Nh vy th khng nn chp nhn mt l thuyt no trong kinh sch mt cch khng c kim sot m ngc li, mi s kin, mi li xc nh trong phi c nghin cu bng mt li suy nghim lun l. Hi: Trong gic ng hoc mng th thc ni no?

p: Trong khi ng th thc ca nm gic quan t thu tm li. Tuy nhin n khng rt lui hon ton v v d nh khi b ngi no chm vo tay th ta thc dy ngay. Trong mi trng hp th thc ca cc gic quan tr nn vi t hn trong gic ng. Ngi ta thng ni chung l trung khu ca thc l tri tim. Nhng y khng phi l qu tim bm mu m l mt trung tm ca nhng o qun, mt trung tm thn kinh nm gn qu tim. Trong nhng bi tan-tra,[xi] ngi ta thng miu t nhng trung tm thn kinh nm gia thn th, nhng nhng cch trnh by trn thnh thong c gin lc nhm phc v vic tu tp thin nh; chng khng trng hp tt nhin vi nhng ni chn tht s. Mt khc th chc chn l nhng kt qu mun t c u c pht trin nu hnh gi tun theo nhng li hng dn ny, v d nh s pht trin ni nhit hoc l mt s thanh lc tm thc cao , cho n lc nhng tng cp tm thc khi nim hon ton tan bin. Ch ca trng c th tinh trong bng m, ni thn thc nhp vo bt u mt cuc sng mi cng l ni hnh thnh trung khu nng lc; v cng chnh t ni ny, tm thc vi t nht cng ri thn th khi ngi ta cht. Thi lun

gio trnh by mt h thng vi bn tinh trch[2] bn git nc tinh yu. Chng to cn bn cho nhng tng cp tm thc vi t, ni tng tr nhng nghip chng a dng. Theo cch trnh by ny th git trn gy ra trng thi thc tnh; git cung hng trng thi ng; git tim trng thi ng say khng mng v git rn gy nn trng thi an lc, c gi l trng thi th t.[xii] V theo ngi ta bo rng, trong gic ng say th cc nng lng ni ti, cng c gi l gi, v tm thc phn ln qui t v trung tm khu vc tri tim v trong gic ng bnh thng ti khu vc cung hng. Mt Du-gi s tu luyn mt gio, s dng nhng phng tin lm cho Cc quang, nh sng rc r xut hin th to nim rng, nhng lung gi v thn thc u qui t li khu vc trung tm ca huyn thn,[3] v qua ngi ta c th duy tr trng thi mng, cc quang c iu kin xut hin. Nh th th c mt mi lin h gia gic ng, mng v nhng trung khu nng lc ni c v tim. Hi: Nn hiu st ngha nhng l thuyt Pht gio v trng thi trung hu gia hai cuc sng, hay l nn hiu chng nh nhng n d? p: Chng c hiu st ngha.

Hi: Kinh nghim cht c b nh hng bi qu trnh cht nh th no khng, v nh trng hp cht v bnh, t st, b git hoc v gi nua? p: Trong trng hp cht bt thnh lnh, tm tng cp tan hy ca nhng cp bc tm thc th thin cng xut hin, nhng qu trnh tan hy ny xy ra rt nhanh. Nu mt ngi cht sau mt cn bnh nng di dng, cc yu t suy i v thn th v vy m qu yu ui th nhng qu trnh tan hy cng xut hin, nhng chng c nhn din khng r, rt thong m. V th m phng php chuyn thc [vo mt ci thanh tnh] c thc hin nu hnh gi c kh nng trong khi thn th cha suy tn lm. Tuy nhin, nhng phng tin chuyn thc ch c ng dng khi nhng du hiu r rng ca mt ci cht cn k xut hin v trc s dng tt c nhng k thut cn tr hoc xoay ngc qu trnh cht ny, nhng khng c hiu qu. Nu khng th s mc phi ti st nhn. By gi chng ta tr v ch chnh. ---o0o---

Tm v cc tm s Mt tm thc cng c th c phn thnh mt tm vng tm thc chnh v nhng tm s. Mt vi hc gi gii thch s khc bit ny nh sau: tm vng thu nhip tht th tng qut ca i tng trong khi cc tm s li ch n nhng tng c th ca n. Cc trng phi Pht gio trnh by s lng tm vng khc nhau. Mt h thng ch chp nhn mt tm vng duy nht, l tm-thc. i biu ca trng phi ny a ra mt v d d mn: Mt con kh trong mt cn nh nhy t song ca ny qua song ca khc; v vy m ai ng bn ngoi cng cho rng, trong nh c nhiu kh. Tm thc cng hot ng tng t nh vy thng qua nhng gic quan khc nhau v v vy m c v nh l nhiu loi thc khc nhau xut hin; nhng tht t ch c mt thc duy nht. Tuy nhin, y l mt gio l cc bin, chp nhn qu t nhng loi tm thc. Mt h thng khc, mt chi phi ca Duy thc chuyn ch n kinh in[4] trnh by ngoi su thc thng thng nhn, nh, t, thit, thn, hai loi thc thm vo l Tng thc,[xiii] thc tng cha cn bn ca tt c v mt-na thc cng c gi l vng khi thc.[xiv] L do chnh v sao h chp nhn mt Tng thc l nh sau: theo h th c mt ci g phi c tm thy khi ngi ta tm mt c nhn trong nhng danh xng, nhng g ngi y c gi nhng nhm thn tm (un). Tt c nhng trng phi chp nhn mt Tng thc u ph nhn mt s tht bn ngoi. Nh vy l, nhng i tng ca nhn thc c v nh l nhng tht th khc bit vi thc ang nhn din chng, nhng chng tht s khng phi nh vy, m ch tn ti trong phm vi tht th hoc trong bn tnh ca tm thc. Trong h thng ca Chn ,[5] mt hc gi n , ngi ta cn a ra mt thc th chn v gi n l v cu thc. Nhng h thng vi tm hoc chn th l nhng cc bin v s lng nhiu trong khi cch trnh by su thc nm mc trung bnh, khng qu nhiu, khng qu t. Su thc ny l nhn, nh, t, thit, thn v thc. ---o0o--Tm s Theo A-t-t-ma tp lun ca V Trc th c nm mi mt tm s hu php. Chng bao gm: 5 Bin hnh,[xv] 5 Bit cnh,[xvi] 11 Thin,[xvii] 6 Cn bn phin no,[xviii] 20 Ty phin no[xix] v 4 Bt nh tm s.[xx]

Nm Bin hnh tm s c gi nh vy bi v chng lc no cng xut pht, hin hnh cng vi mt tm vng. Chng bao gm: 1. Th:[xxi] s cm nhn an lc, kh no hoc cm nhn trung tnh. y, th khng phi l i tng c cm th m l tm thc cm th; 2. Tng:[xxii] s phn bit i tng [qua qu trnh thu nhip nhng tng c th ca chng] nhn thc c: Ci ny l th ny th n, ci kia l th ny, th kia.; 3. T:[xxiii] l nhn t xoay chuyn tm thc hng v i tng; 4. Tc :[xxiv] nhn t a i tng vo tm tc, cnh gic; 5. Xc:[xxv] nhn t xc nhn i tng l d chu, khng d chu hoc trung tnh; Trong cch phn chia nhng nhm thn tm nhng un th ch c hai trong 51 tm s th v tng c xem l un ring bit. [Tt c nhng tm s khc u thuc vo hnh un.] Nguyn nhn ca vic ny c Th Thn trnh by trong lun A-t-t-ma cu-x:[xxvi] Mt mt th c s i nghch [trong trng hp i tng cm gic] bi v chng ta mun c nhng th nhn d chu v khng mun c nhng loi kh chu. Mt khc li c nhng s i nghch [trong trng hp quan nim] ca nhng th tng, phn bit c bn nh: Ci ny phi l nh vy, khng khc hoc l ngh ca ti, khng phi ca anh. nhn mnh iu ny, th v tng c xp thnh hai un ring trong nm un. Th Thn trnh by rt r nm un, mi hai x v mi tm gii trong lun A-t-tma cu-x.[xxvii] Nhng tm s ca nhm k tip c gi l Bit cnh xc nh i tng , bi v chng gip chng ta nghin cu nhng du hiu c bit ca i tng: 1. Dc:[xxviii] mong mi, cu c i tng; 2. Thng gii:[xxix] s hiu bit i cnh th thng, c tc dng n kh, thm nh i tng; 3. Nim:[xxx] nhn t duy tr i tng trong tm thc;

4. nh:[xxxi] s tp trung t tng thnh mt khi. nh y khng c lin h n s tp trung lng ng trong lc thin nh, m l nhn t tp trung, vng chc ca tm m chng ta ang c; 5. Hu:[xxxii] nhn t tm hiu i tng cng vi nhng chi tit ca n. K tip l nhm ca mi mt Thin tm s: 1. Tn:[xxxiii] [nim tin]; 2. Tm:[xxxiv] nhn t ngn cn nhng hnh ng v o c, [cung knh ty thun ngi c c hnh] gip ngi ta bit t thn; 3. Qu:[xxxv] bit h thn trc ngi; 4. V tham:[xxxvi] khng tham mun bi v nhn thy c li lm ca lng tham; 5. V sn:[xxxvii] nhn t ngn cn lng sn hn v thy c li lm ca n; 6. V si:[xxxviii] ch nh tiu dit si m v nhn ra c li lm ca n; 7. Tinh tin:[xxxix] vui mng thc hnh nhng iu thin; 8. Khinh an:[xl] s nhy bn, linh ng ca thn tm xut pht t s tu tp, pht trin nh an ch; 9. Bt phng dt:[xli] t kim sot, khng phng dt, bung lung; mt nhn t rt quan trng trong lc tu tp hng ngy; 10. X;[xlii] 11. Bt hi.[xliii] Nhng tm s trn c gi l thin bi v bn tnh ca chng l thin. Nhm k tip c hnh thnh bi su Cn bn phin no: 1. Tham:[xliv] tham i, bm gi vo nhng i tng bn ngoi, bn trong;

2. Sn:[xlv] l s cm ght, xut hin khi tm thc nhn thy mt trong chn nguyn nhn to mt thi cm hn. l chn trng hp m trong , ta ngh rng, mt ngi no hi, ang hi hoc s hi ta; mt ngi no hi mt ngi bn, ang hoc s hi; hoc l mt ngi no gip mt k th, ang hoc s gip. y l nhng c s hn tm pht sinh. 3. Mn:[xlvi] C by loi mn. Mt loi l ng mn, cm gic Ta! [m ngay lc , ngi ta c mt cm gic ca mt t ng tn ti trn c bn t tnh]. Mt loi khc l kiu ngo, cm thy l mnh cao qu, ti gii hn ngi di mnh. Mt loi kiu ngo khc l cm gic l mnh hn ngi, mc d tht s mnh cng ch bng ngi ta. Mt li kiu mn khc l t cho mnh km ngi ch mt cht mc d ngi ta tht s hn mnh xa v lc t ngh rng: Ti t hiu bit gn nh ng y! Ri cn c mt loi kiu ngo nm trn c kiu ngo: c ngha l, mnh thm ch t cho mnh l cao qu hn c nhng ngi khc mc d thc t l nhng ngi ny siu ng hn mnh nhiu. Li mt loi kiu ngo khc xut pht t tr tng tng l mnh c nhng kh nng siu nhin, v d nh nhng gic quan ngoi hng m tht s th khng c. Hoc l t ph v cho l mnh t nng lc siu nhin mc d tht s th ang b ma qu vy m; 4. V minh:[xlvii] trong phm vi trnh by nhng tm s th y l nhn t phi nhn thc ca tm thc: N cn tr chng ta hiu bit r c tnh ca i tng nhn thc. C bn l c hai loi v minh: mt l mt tm thc khng nhn thc c s tht; loi v minh th hai l mt tm thc c mt nhn thc in o v s tht. V Trc ging ngha v minh l trng thi b vy ph, che y, khng nhn thc c s tht; trong khi Php Xng v Nguyt Xng cho rng, v minh l mt tm trng nhn thc in o v bn tnh ca s vt; 5. Nghi:[xlviii] mt cch din ging cho rng, mi tm trng nghi ng phi l mt tm trng phin no, trong khi mt cch gii thch khc cho rng, trng hp ny khng tt nhin phi xy ra; 6. T kin:[xlix] mt tm thc phn tch, nhng li suy lun sai v nh vy l mt tm trng nhn thc gn lin vi phin no. T kin c phn thnh nm loi v chng c th c xem l Cn bn phin no. Trong trng hp ny, ngi ta c th ni n mi Cn bn

phin no, nm loi phin no va ni trn y chng khng phi l kin gii , v nm loi t kin c trnh by sau y. Chng bao gm: 1. Thn kin:[l] mt kin gii lin h vi phin no, cho rng thn th c to bng ng un l mt ci ta, l ci ca ta; 2. Bin kin:[li] mt kin gii lin h n phin no, cho rng ci ta c to bng ng un l mt ci g thng cn, vnh vin [thng kin] hoc ngc li, l mt ci g b on dit, khng c g tip ni gia hai cuc sng con ngi [on kin]. 3. Kin th kin:[lii] l mt kin gii lin h n phin no, cho rng mt kin gii bt thin hoc ng un, c s xut pht ca kin gii bt thin ny l nhng iu tuyt ho. Kin gii bt thin trong trng hp ny l thn kin, bin kin; 4. Gii cm th kin:[liii] l mt kin gii lin h n phin no, cho rng, nhng qui tc x s sai hoc nhng li hng dn tu tp sai nh t xem mnh nh con th v bt chc thi ca n , hoc ng un, c s ca nhng vic sai tri trn l iu hay nht; 5. T kin:[liv] l mt kin gii lin h n phin no, ph nhn ci g tht s tn ti, thu dt thm vo nhng g tht s khng c. Nm kin gii c lin h vi phin no ny v nm Cn bn phin no khc chng khng phi l kin gii c xp chung li v gi l s thi thc ty min[lv] ca nhng trng thi c lin h n phin no. Nu nhn nhn nm kin gii trn l mt cn bn phin no th c tt c l su ty min ca nhng trng thi c lin h phin no. Ngoi nhng Cn bn phin no ra cn c hai mi loi Ty phin no: 1. Phn:[lvi] lng cm phn, xut pht t lng gin d; 2. Hn:[lvii] lng hn th; 3. Ph:[lviii] [lng mun che du ti li v si m]; 4. No:[lix] mt nhn t ging nh hn, nhng c lin h mt thit vi ngn ng;

5. Tt:[lx] lng ganh ght; 6. Xan:[lxi] xan tham, bn xn; 7. Xim:[lxii] ni xo ngi nhng c tnh tt m mnh khng c; 8. Cung:[lxiii] che du ti li [v bm cht vo ca ci v danh ting]; 9. Kiu:[lxiv] tm t t ph; 10. Hi:[lxv] [tm trng mun hnh ng c hi]; 11. V tm:[lxvi] khng tn knh, khng bit t h thn; 12. V qu:[lxvii] khng bit h thn trc ngi; 13. Hn trm:[lxviii] tm chm m, khng ngh n bt c mt vic g; 14. Tro c:[lxix] tm hi hp khng yn v ch , am m mt i tng; 15. Bt tn;[lxx] 16. Gii i:[lxxi] [li bing, tr tr]; 17. Phng dt;[lxxii] 18. Tht nim:[lxxiii] [chng qun]; 19. Bt chnh tri:[lxxiv] [thiu s t kim]; 20. Tn lon.[lxxv] Nhm tm s k n c gi l Bt nh, v [cht lng ca] chng bin i ty theo nhng iu kin khc: 1. Min:[lxxvi] nu tm thc trc khi ng l tm thc thin th gic ng cng l thin; nhng nu n bt thin trc khi ng v vng vn n nhng ngh phin no th gic ng cng theo m bt thin; 2. Hi:[lxxvii] Nu hi tic v lm mt vic thin th hi l mt tm s bt thin; nu hi hn v lm mt vic bt thin th hi li l mt tm s thin;

3. Tm:[lxxviii] tm hiu i tng mt cch th s; 4. T:[lxxix] nghin cu i tng k lng. Tm v t c gi l bt nh bi v chng bt thin trong trng hp xut hin cng vi nhng i tng ca tham hoc sn, v thin trong trng hp c s dng vi nhng i tng thin. V ni y, ti xin chm dt bi ging v nm mi mt tm s hu php nh chng c trnh by trong A-t-t-ma tp lun ca V Trc.[lxxx] Chng khng bao gm tt c nhng tm s hu php, v tht s th c nhiu hn nh th nhiu. Tt c nhng tm s u tng ng trn mt bnh din: chng l thc; nhng v nhng chc nng khc nhau nn chng c phn bit. Cc tng cp tm thc Trong h thng man-tra, ngi ta tm thy nhng li gii thch b sung v tm thc. Nhng cch gii thch ny da trn c bn nhng tng cp th t khc nhau ca tht th ca nhng tm thc khc nhau. Theo h thng mantra th nm thc ca nm gic quan c xp vo loi th; vi t hn chng l tm mi tng cp tm thc khi nim. Tm mi tng cp tm thc khi nim c th rt khc bit nhau, nhn trn phng din thin, c hoc cp bc vi t m chng h thuc. Tm mi tng cp tm thc khi nim ny l g? Ba mi ba tng cp c bn tnh ca tm thc Hin tng sc trng, bn mi c bn tnh ca tm thc Tng trng ca hin tng mu v by c bn tnh ca tm thc Gn t c sc en.[lxxxi] Ba tng cp trn Hin tng sc trng, Tng trng ca trnh hin tng mu , Gn t c mu en v tm thc cc quang l nhng tng cp tm thc vi t nht. Chng cng c gi l Bn tng cp Tnh khng. Theo th ba tng cp tm thc c phn bit: tng cp th, c hnh thnh bi nhng thc ca cc gic quan; tng cp vi t, ni tm mi cu trc ca khi nim t duy hot ng; v tng cp cc k vi t vi bn tng cp Tnh khng. V trong bn tng cp ny th Cc quang l tng cp tm thc vi diu nht. Cch trnh by tm thc theo h thng man-tra khng xut pht t nhng cng nng ca thc nh trong trng hp cc tm s hu php , m da vo c tnh th thin hoc vi t ca tht th ca nhng thc in hnh khc nhau. Nh vy, chng ta nn lun gii v tm thc. Tm thc chnh tng t nh mt v tng thng hoc mt v th tng, cc loi tm thc khc ging nh

nhng v b trng hoc b th. Tm thc chnh ca chng ta rt chn tht, khng sai st, ging nh mt v tng thng thanh lim, nhng trn mt tng lp th no th c nhiu ngh xu nh xan tham, kiu ngo, h di, tr ngy lm c vn cho tm thc chnh, tng t nh trng hp tng thng b nhng b trng v b th bt ti khuyn bo. Nu chng ta t hi v trch nhim th cu tr li chnh l: Trc tin, chng ta phi tm hiu nhn din c nhng nhn t khc bit ca tm thc, v sau , chng ta phi bit phn bit, xem nhng loi no l c vn tt v loi no c th s dng, nhng khng ng tin cy bao nhiu. Dn dn, chng ta nn da vo pha thin ho, nh hng tt p ca n v qua , trng thi tm thc chung ca chng ta s tin b hn, tt p hn. Th th, mt tu s l mt chin s tht s nhng khng phi l ngi khng chin bn ngoi m l ngi chng c bn gic trong chnh thn tm: hn, sn, tham v nhiu loi khc. Chng ch tht l bn gic. Trong khi b bn chng cai tr, chng ta to v tch ly c nghip v kh l hu qu phi c chp nhn. V vy m chng ta phi t chc pha thin trong thm tm ca chng ta v qung chng vo chin trng, vi tr hu l pho n v thin nh nht tm l gin bn! Tng t nh trng hp n khng sng khng dng c, tr hu khng c s tp trung thin nh nh mt khi cng khng c s dng mt cch thch ng. V vy m chng ta cn c hai, tr hu cng nh thin nh. Nhng tt c nhng th ny u phi ng vng trn mt c s hnh ng theo gii lut nghim chnh trong cuc sng hng ngy. Nghip Nghip c su tp qua nng lc ca phin no nh th no? Ni tm gn: Nghip bt thin c nng lc ca tham v sn tch ly. Ngun gc ca tham v sn l v minh. Ti s ni v v minh theo quan im ca trng phi C duyn bi v h c xem l trng phi cao cp nht vi nhng phng php bin chng a dng. V chng ta quen nhn nhn nhng nhm thn tm l tn ti trn c s thuc tnh t v thy v minh nn chng c khc su vo thm tm. V bt c th no h mt hin tng xut hin trong tm l chng ta lin c quan nim n l mt vt g mang mt t tnh, tn ti bi chnh n v bm cht vo quan nim ny. S kin ny bt ngun t quan nim cc un cc nhm thn th v tm thc l nhng g tn ti bi t tnh v chng ta tht tin l cch trnh hin ny trng hp vi s tht.

Ngi ta ni n hai loi kin gii sai lm v t ng: kin gii v t ng ca mt c nhn[6] v t ng ca hin tng.[7] Trong cch phn loi ny th danh t hin tng y c ngha l tt c nhng hin tng khc bit vi c nhn. V vy m kin gii cho rng, nhng nhm thn tm tht s tn ti l mt kin gii sai lm v mt ng ca hin tng. Nhng nhm thn tm l nhng kh c ca c nhn; k s dng chng l mt ci ng, c gi nh vy trn c s ca nhng nhm thn tm v trn c s l thuc vo chng. Cng tng t nh chng ta c kin gii l nhng nhm thn tm to c s cho danh xng ca mt t ng tht s tn ti, chng ta cng hiu ci ng ny nh l n tn ti tht s. Php Xng ni trong Lng thch lun v nhng g xy ra tip tc trn c s kin gii sai lm v mt t ng:[lxxxii] Nu mt Ta tn ti th c s phn bit gia n v ngi khc. Nu [nhng khi nim] Ta v Ngi khc c hnh thnh th tham v sn hn xut hin. H c mt cm gic Ta r rng, c th, bt kh xm phm th cng c Ngi. Qua m xut hin s bm cht mt cch khao kht vo pha Ta v mt tm trng khng a thch Ngi. Nguyt Xng ni nh sau trong lun Nhp trung qun:[8][lxxxiii] Ty thun cung knh tm lng t bi vi chng sinh ang trm lun, bt lc nh nhng mng nc thng trm ca bnh xe quay vng, chp vo mt ng t v thu v minh, chp vo ci Ta v sau li chp m vo s vt vi ngh: l ca ta. Nhng chng sinh trm lun trong vng sinh t trc ht c mt khi nim v mt ci ta tht s tn ti; t mi lin h vi n li xut pht mt khi nim ca ta. V nng lc ca nhng kin gii sai lm ny khin chng lang thang mt cch bt lc trong vng sinh t, tng t nhng mng nc ca mt ging quay, c phi chuyn ng ln xung ngoi mun. Nu khng thy c bn tnh ch tht ca cc hin tng th ngi ta c hiu chng nh tn ti trn c s t tnh; s hiu bit nh vy l nguyn nhn ca tham, sn v n dn n nhng hnh ng thnh to v tch ly c nghip. Nu m mt ln chng kin c chn l s vng bng ca tn ti trn c s t tnh c trc chng trong thin nh , ngi ta s khng tch ly cc nghip ny na nhng nghip c th to iu kin cho mt s ti sinh khng c kim sot trong vng sinh t; ngay c trong trng hp

ngi ta to nghip bt thin. Ngc li, tt c nhng ngi cn tch tp nghip c th phi tr li vng sinh t chnh v nhng nghip ny l nhng ngi phm bt u t nhng v B Tt t qu v Th gian cu knh php[lxxxiv] cp Gia hnh o tr xung cho n tt c nhng chng sinh bnh thng khc. Nhn trn kha cnh nhng nghip to iu kin, mi trng ti sinh trong vng sinh t c tch ly nh th no th ngi ta chia thnh hai loi: 1. Nghip c tch ly bi v chng mang n nhng th tng d chu v 2. Nghip c tch t bi v chng mang n nhng cm gic trung tnh. Nhng nghip u li c phn thnh hai loi da trn c s chng loi th tng d chu m chng c hnh thnh: mt loi l nghip vi mc ch t c th tng qua mt tm thc hng v bn ngoi, vng vu vo nhng i tng hp dn ca dc gii nhng mu, sc, hng, v, cm xc d chu; trong khi loi th hai c to khi tm thc vt qua s thu ht ca i tng bn ngoi v thay vo l mt thi hng vo bn trong, i m nhng trng thi an lnh t c qua nhng cp bc thin nh tinh thm. Nhng nghip thuc chng loi th nht c tch t tha mn nhng th vui bn ngoi thng qua nhng gic quan. Chng li c phn thnh hai chng: nhng nghip c to v ch trng n nhng th tng d chu ca cuc i ny cho n lc cht chng l nghip v cng c , v nghip c to v ch trng n nhng cm th d chu trong nhng cuc sng tng lai c gi l nghip hu cng c. Nhng nghip khc c to th hng c nhng g d chu trong ni tm, khi m ngi ta chinh phc c nhng i tng bn ngoi, nhng li say m vo nhng tm trng hnh phc t c qua nhng cp bc thin nh tinh thm. Nhng nghip ny c quan h vi ba trong bn cp bc thin nh ca sc gii. Chng c gi l bt ng nghip bi v kt qu ca chng u c th hng trong nhng ci nu trn khng c ngoi l. Ngoi nhng trng hp nu trn cn c nhng nghip c tch ly khi ngi ta cng x b ngay nhng cm th d chu ca thin nh v thay vo l nhng cm gic hon ton trung tnh [khng d chu v cng khng kh chu]. y chnh l nhng nghip bt ng c lin h n ci th t ca bn cp thin nh trong sc gii v bn cp bc trong v sc gii. Nu chng ta da vo s hiu bit nhng mi lin h ny m pht trin mt tm

thc khc t tt c nhng ci ca vng sinh t v su tp nghip nhng nghip c mc ch to an lc vnh hng vi chnh ng c ny th nhng chng s dn n gii thot, thot ra khi vng sinh t. Mi hai nhn duyn[9] Ngi ta tch ly nghip qua ng lc ca v minh v v vy tip tc b tri buc nhiu chu k trong vng sinh t. Nhng cp bc ca mt chu k nh th c mi lin h th no vi nhau: gia s xut pht ca phin no ban s, nhng hnh ng b n nh hng v tn ti ca vng sinh t trn c s ? Cu tr li dnh cho cu hi trn dn chng ta n ch Duyn khi.[10] Trong kinh o can,[11][lxxxv] c Pht trnh by Mi hai nhn duyn v trong , Ngi miu t mi hai thnh phn ny theo trnh t dn n mt cuc sng b tri buc trong vng sinh t cng nh trnh t ngc li t vng sinh t n s gii thot ra khi n. Ti s gii thch trn c s Trung qun lun[lxxxvi] ca Long Th, phm th hai mi su. Qu v hy xem ti lit k nhng nhn duyn ny theo th t: Nhn duyn u l v minh,[12] va c ti din ging: mt tm thc hot ng t v thy trong ta, c hnh thnh bi mt kin gii chp vo mt cch tn ti trn c s t tnh. V l t trong tng mn Long Th v Nguyt Xng nn ti phi gii thch n theo cch trn. Theo hai trng phi Kinh lng v Duy thc th v minh, thnh phn u ca mi hai nhn duyn l mt kin gii sai lm v bn tnh ca mt c nhn. l quan nim cho rng, c nhn c mt bn cht vi ngha ca mt ng c lp [vi thn th]. Ngoi phi C duyn ra th tt c nhng trng phi khc t h phi Y t khi cho n i t-b-sa b u trnh by tnh v ng ca mt c nhn nh mt Tnh khng cch tuyt mt cch tn ti nh mt t ng cn bn, c lp. Cc i biu ca phi C duyn nh ngha nhn v ng mt cch khc mc d h cng s dng nhng thut ng tng t. Trong nhng trng phi khc th ngi ta cn chp nhn mt s khc bit v mt tng cp vi t ca nhn v ng v php v ng, nhng phi C duyn li khng phn bit chng theo nhng cp bc vi t nh trn. Nh th th thnh phn u ca mi hai nhn duyn l v minh t v thy, mt tm thc c kin gii tn ti trn c s t tnh. Mt dng v minh khc thm vo l tm trng si m, khng bit mi quan h gia nhn duyn tc l nghip v hu qu ca chng.

Thnh phn th hai l hnh,[13] nhng hnh ng to tc v ngi ta phn bit ba loi: hnh ng c cng c, v cng c v bt ng. Chng c trnh by trc y. C bn th thnh phn th hai ny l nghip. Thnh phn k n l thc,[14] l c s cha ng nhng chng t c to bi thnh phn hnh. H phi Kinh lng-Duy thc cho rng, thc ny chnh l Tng thc,[15] l kho tng cha ng tt c; ngc li, C duyn phi li trnh by hai c s lu tr chng t l c s tm thi v c s lin tc. C s tm thi l lin tc thng nht th ca tm thc v c s lu di l mt ng n thun.[lxxxvii] Nu su tp nghip bt thin qua s thc y ca v minh th ng c nguyn nhn chnh l v minh, mt nhn xt sai lm v s tht s vng mt ca tn ti trn c s t tnh. Nhng ngc li, trong thi on thc hin mt hnh ng th v minh li l s khng hiu bit qui lut nhn qu. Di s thng tr ca v minh ny m chng ta thc hin hnh ng hnh , v nhng hnh ng ny li li hu qu ca chng di dng nhng ht mm trong tm thc. Trong trng hp thin nghip th ng c thc y hnh ng cng c to nn bi v minh, mt nhn xt sai lm v s tht l s vng mt ca tn ti trn c s t tnh. Nhng thin nghip ny c thc hin ch di v minh ca nhn xt sai lm v cch tn ti bi t tnh m khng b v minh ca s hiu bit sai lm v nhn qu khng ch. V thin nghip cng li chng t tim tng trong tm thc. Tm thc c bn cha ng nhng chng t nghip c gi l thc nguyn nhn. Thc hu qu l khonh khc u tin ca tm thc trong mt cuc sng mi [c hnh thnh bi nghip bo ngay trong thi on cui ca cuc sng trc]. Qua ba nhn t u tin ny v minh, hnh [ng] c thc y bi v minh v thc, c s cha ng nhng ht mm ca nghip , danh sc ca mt cuc sng mi xut hin. N l thnh phn th t ca qu trnh duyn khi bao gm mi hai nhn duyn. Sc y c hiu l sc un trong nm un v danh y bao gm bn un cn li l th, tng, hnh v thc. Qua s xut hin ca danh sc m thnh phn k tip ca chui nhn duyn ny c hnh thnh lc nhp[16] , l su i tng nhn thc ca su gic quan mt, tai, mi, li, thn v . V qua y m thnh phn k n c hnh thnh, l xc,[17] nhn t xc nhn i tng l d chu, kh chu

hoc trung tnh. Xc c hnh thnh khi mt gic quan, thc ca gic quan ny v i tng nhn thc hp li. y l thnh phn th su. Thng qua trng hp xc c hnh thnh khi mt gic quan, thc ca gic quan ny v i tng hp li, v s tip xc ny xc nhn i tng l hp dn, tm thng hoc trung tnh, thnh phn th by ca mi hai nhn duyn l th[18] xut hin, mt s cm nhn ca kh, lc hoc mt cm nhn trung tnh. Hu qu ca mt cm th nh th li l i,[19] mt nim mong mi khng phi la an lc, hoc mt nguyn vng xa la kh no. l thnh phn th tm. Qua i, mt tm trng ham mun c th hng n bn i tng, thnh phn th chn l th[20] c kt cu vi bn loi tng ng: 1. Dc th: l i dc, i hi s tha mn thng qua cc gic quan nh hng, v, sc, thanh v chm xc; 2. Kin th: l lng tham gi, chp trc vo nhng quan nim sai lm c lin h n phin no ngoi kin gii cho rng nhng nhm thn tm l mt ci ta v ci ca ta tn ti trn c bn t tnh; 3. Gii cm th: lng tham i bm gi vo gii lut sai lm m cn cho chng l nhng nguyn tc tuyt ho; 4. Ng lun th: lng tham mun bm gi vo mt kin gii sai lm, cho rng nhng nhm thn tm l ci ta v ci ca ta tn ti trn c s t tnh. V c i nn c th v qua s xut hin ca mt trong bn loi th m nhng chng t c to v tng cha trong tm thc trc y c bi b. Qua , nghip c pht trin, hin hnh vi tt c nng lc ca n v mt cuc sng k tip c hnh thnh. Nghip c nui dng hin by hu qu ca n l thnh phn th mi ca nguyn l duyn khi. N c gi l s hin hu hu.[21] Nguyn nhn y nghip hin hnh qua hu qu, nghip bo c gi theo tn ca hu qu, l s hin hu ca mt cuc sng k tip. Nh vy th nhn duyn th nui dng v gia lc cho nhng chng t nghip rt mnh mnh n mc chng t y kh nng sai khin mt cuc sng mi xut hin. Qua m mt giai on nm gia hai cuc sng, mt trung hu c hnh thnh sau khi cht; v k theo l thi

im sinh,[22] l lc trng trong bng m c th tinh. y l thnh phn th mi mt. Qua yu t sinh m nhn duyn th mi hai c hnh thnh, lo v t.[23] Long Th ni tng t nh vy trong Trung qun lun: [lxxxviii] C nh vy m mt khi kh c hnh thnh. S chm dt ca nhng thnh phn, nhng nhn duyn i sau ty thuc vo s chm dt ca nhng thnh phn trc. C ngha l: Nu mun chm dt ni kh ca lo t th ngi ta phi chm dt v minh. V l do ny m Long Th ni tm gn li l s on dit ca mi thnh phn i trc to iu kin cho s chm dt ca mi thnh phn theo sau:[lxxxix] Qua s chm dt ca ci ny v ci kia [thnh phn i trc] m ci ny v ci n [thnh phn theo sau] khng xut pht na. Ci khi au kh c chm dt nh th. Nhng nhm thn tm c chp nhn qua nhng hnh ng nhim v phin no vi bn cht khng khc g hn l kh c chm dt qua s khc phc v minh. Cch trnh by nh trn miu t Mi hai nhn duyn theo th t thi gian: nhng thnh phn i trc kt cu nhng thnh phn k tha. Mi hai nhn duyn ny cng c th c thu gn thnh bn nhm theo qui tc nhn qu: trong trng hp ny, ngi ta ni n nhng thnh phn dn khi, thnh phn c dn khi, thnh phn thc hin v thnh phn c thc hin. Qua s trnh by Mi hai nhn duyn theo nhng nhm nguyn nhn v nhng nhm hu qu, bn cht kh ca cuc sng chng ta c nhn mnh t hai mt: mt mt, chng ta kham chu hu qu di dng kh, c dn khi bi nhng nguyn nhn dn khi; mt khc, chng ta cm nhn hu qu di dng kh, c thc hin bi nhng nguyn nhn thc hin. Nhng ni kh, hu qu c dn khi bi nhng nguyn nhn dn khi danh sc, lc cn, xc v th to nn ni kh c bn; nu chng cn th nhng ni kh mi lc no cng c th xut hin. Nhng ni kh, hu qu c thc hin bi nhng nguyn nhn thc hin sinh cng nh lo t l tht th ca kh trong thi im cm nhn qu bo ca nghip. Mt chu k ca Mi hai nhn duyn ko di bao nhiu cuc sng? Mt chu k ko di t nht l hai cuc sng. Trong i sng u, qua s thc y ca ng c v minh m ngi ta thc hin nhng hnh ng to nghip, vi nhng tim nng c lu li trong thc. Trong thi im cht, nhng tim

nng trong thc c nui dng bng i v th ri hin by trn vn hu qu ca n; v n tr thnh nhn t hu. Trong cuc sng k n, ngi ta s cm nhn hu qu ca nhng thnh phn sau: danh sc, lc nhp, xc, th cng nh sinh v lo t. Mt chu k vi Mi hai nhn duyn ny c hon tt trong nhiu nht l ba cuc sng. Trong cuc sng u tin th ba thnh phn hin hin: c nhn thc hin mt hnh ng, c thi thc bi v minh v qua , mt tim nng c tng cha li trong thc. Trong mt cuc sng sau , khng tt nhin phi trc tip theo sau, ngi ta cm th c danh sc, lc nhp, xc v th; v ngay trong cuc sng ny, tim nng c to trong cuc i trc c nui thc bi hai thnh phn tm v chn, i v th. Qua m thnh phn th mi l hu c to thnh. Thnh phn ny li khin nhng thnh phn nhn duyn cn li c thc hin trong cuc i sau, l sinh cng nh lo v t. Trong trng hp ny th mt chu k vi tt c Mi hai nhn duyn ko di t nht l ba cuc sng. Nh th c ngha l: Khi mt tm thc xut hin trong ta, mang mt kin gii sai lm l c tn ti trn c s t tnh v to mt ng lc cho mt hnh ng th mt chng t ca nghip c lu tr li. Thm ch ngay khi chng ta khng nhn din r v minh ny trong tm thc mt kin gii sai lm v s tn ti ca s vt , chng vn lc no cng tham d vi tnh cch mt iu kin ph tr khi tm tham i v sn hn tri ln; khng c s h tr ca v minh th tham v sn khng th no c thnh to. Nhng, tt c chng ta u bit l c tham v sn trong chng ta, c phi khng? Ngay trong lc chng hot ng th chng ta to nghip. C ngha l: chng ngay mt n tng trong thc. Ngay c khi tm thc ca chng ta bin chuyn, nhng chng t ca nghip vn cn tn ti trong tm thc vi nhng nng lc tim tng cho n khi c khi ng ha hp vi nhng iu kin cn thit. Trong khong thi gian ngay sau mt hnh ng th hnh ng ny nhn chung th chm dt nhng chng t vi nng lc tim tng ca n vn cn . Cc h phi Pht gio trnh by nhng tim nng ca nghip c khc bit. Trong trng phi C duyn th c ba, s vt ca qu kh, hin ti v v lai u mang hu qu; v theo , h bo rng, trng thi chm dt mt hnh ng cng l mt s kin c hu qu. Nh vy th theo h thng ca h, d vng ca mt hnh ng cng c kh nng to mt hu qu. Chng ta hy xem xt mt hnh ng lm v d, mt hnh ng vi hu qu c cm th trong cuc i k n. i v th, nhng nhn t xut hin khi

ci cht cn k nui dng chng t c gieo vo tm thc qua hnh ng nu trn. Rt c th l nhng trng thi i th khng phi l nhng khonh khc ngn. M hn na, nhng tm trng i th xut hin lc ny chnh l nhng trng thi thng hay xut hin trong cuc sng bnh thng. Cng tng t nh vy, ngi ta phi thng xuyn tng nim n nhng c im ca mt tnh , pht nguyn c ti sinh trong ci ny s ti sinh trong ci ny tht s c thc hin. Qua i v th m hu xut hin, thnh phn th mi ca nguyn l duyn khi. Qua thnh phn ny m cuc sng k n vi nhng nhn t sinh, lo v t c thc hin. Theo , Mi hai nhn duyn u c mi lin h, xuyn sut vi nhau v ch bt ngun t mt hnh ng c thc hin di s thc y ca ng c v minh. Nh m chng ta thy l trong mt on thi gian m mt chu k duyn khi hot ng, t nguyn nhn u cho n s hin by trn vn tt c nhng hu qu cn nhiu chu k duyn khi khc hin hnh, c khi ng bi nhng hnh ng v minh khc. Trng hp ny tng t nh trng hp mt ngi vi phm lut l, b bt b t, v tip tc vi phm lut php ngay trong t. Nu v minh khng c on dit th qu trnh ny hu nh ko di v cng tn; ngi ta khng c cm tng l c mt phng php no c th chm dt n. y l con ng v nh ca chng ta trong vng sinh t, thng qua mi hai thnh phn ca nguyn l duyn khi. Hm qua ti ni v kh, hm nay ni v ngun gc ca kh, tc l hnh ng nhim v phin no. Ngun gc ca kh to kh nh th no c trnh by trong Mi hai nhn duyn. Ngy mai ti s ni n nhng phng php dn n gii thot ra khi vng sinh t ny. Ghi ch [1] lun ny ch gii Tp lng lun ca Trn-na. [2] ; bindu, skrt. [3] ; mykya, mydeha, skrt. [4] sautrntika-vijnavda hoc sautrntika-yogcra, skrt.; Kinh lngDuy thc, Kinh lng-Du-gi [5] ; paramrtha, skrt.

[6] ; nhn ng. [7] ; php ng. [8] lun ny ch gii Trung qun lun ca Long Th, l ch gii duy nht cn nguyn bn Phn ng. [9] ; Thp nh nhn duyn; dvdaanidna, dvdaaprattyasamutpda, skrt.; [10] ; prattyasamutpda, skrt.; cng c gi l nhn duyn sinh ( ). [11] ; o can l cng la. [12] avidy, skrt. [13] ; saskra, skrt. [14] ; vijna, skrt. [15] ; layavijna, skrt.; cng c gi l A-li-da thc. [16] ; ayatana, skrt.; cng gi l lc x. [17] ; spara, skrt. [18] ; vedan, skrt. [19] ; tn, skrt. [20] ; updna, skrt. [21] ; bhva, skrt. [22] ; jti, skrt. [23] ; jar-maraa, skrt. [i]Tm li khuyn bo tu tm ca Ka-dam-pa Ge-sche Lang-ri-tang-ba (bka' gdams pa dge bshe blang ri thang pa), 1054-1123; bn dch vi li bnh ca

t-li Lt-ma trong quyn Kindness Clarity Insight (Snow Lion Publications, Inc., Ithaca, New York, USA; c ng: Logik der Liebe. Aus den Lehren des Tibetischen Buddhismus. Mnchen: Goldmann, 1989. Trang 137-153.) [ii] gzhal bya'i gnas gsum. [iii] mngon gyur, abhimukh. [iv] cung zad lkog gyur, kicidparoka. [v] shin tu lkog gyur, atyarthaparoka. [vi] tshad ma rnam 'grel gyi tshig le'ur byas pa, pramavarttikakrik, . [vii] mngon mtho, abhyudya. Danh t ny ch nhng ci ca ngi, tri v a-tu-la. [viii] nges legs, nireya, . [ix] Chng I. Cc li b sung trong ngoc xut pht t bi ch gii ting Ty Tng ca Khe-drup-dsche. [x] bstan bcos bzhi brgya pa zhes bya ba'i tshig le'ur byas pa, catuatakastrakrik, .Nhng li b sung trong ngoc xut pht t bi ch thch ca Gjl-tsab-dsche: Tinh hoa ca diu php, mt bi din ging T bch lun. Bn Tng ng vi nhng phn ting Phn cn tn ti c in li v dch sang Anh ng trong: Karen Lang, ryadevas Catuataka: On the Bodhisattva's Cultivation of Merit and Knowledge, Indiske Studier VII (Kopenhagen: Akademisk Forlag, 1986). [Lun ny cng c ph Bodhisattvayogcra] [xi] man-tra l ch thng c dng thay tan-tra. [xii] xem thm: Tenzin Gyatso and Jeffrey Hopkins, The Klacakra Tantra: Rite of Initiation for the Stage of Generation (London: Wisdom, 1985), trang 120-122. [xiii] kun gzhi rnam par shes pa, layavijna, , .

[xiv] nyon mongs can gyi yid, kliamanas, . [xv] kun 'gro, sarvatraga, . [xvi] yul nges, viniyata, . [xvii] dge ba, kuala, . [xviii] rtsa nyon, mlaklea, . [xix] nye nyon, upaklea, . [xx] gzhan 'gyur, aniyata, . [xxi] tshor ba, vedan, . [xxii] 'du shes, saj, . [xxiii] sems pa, cetan, . [xxiv] yid la byed pa, manaskra, . [xxv] reg pa, spara, . [xxvi] Chng I, k th 21. [xxvii] I, 7-22. [xxviii] 'dun pa, chanda, . [xxix] mos pa, adhimoka, . [xxx] dran pa, smti, . [xxxi] ting nge 'dzin, samdhi, , . [xxxii] shes rab, praj, . [xxxiii] dad pa, raddh, . [xxxiv] ngo tsha shes pa, hr, .

[xxxv] khrel yod pa, apatrpya, . [xxxvi] ma chags pa, alobha, . [xxxvii] zhe sdang med pa, advea, . [xxxviii] gti mug med pa, amoha, . [xxxix] brtson 'grus, vrya, . [xl] shin tu sbyangs pa, prarabdhi, . [xli] bag yod po, apramda, . [xlii] btang snyoms, upek, . [xliii] rnam par mi 'tshe ba, avihis, . [xliv] 'dod chags, rga, . [xlv] khong khro, pratigha, . [xlvi] nga rgyal, mna, . [xlvii] ma rig pa, avidy, . [xlviii] the tshom, vicikits, . [xlix] lta ba nyon mongs can, di, , . [l] 'jig tshogs la lta ba, satkya-di, . [li] mthar 'dzin pa'i lta ba, tagrha-di, . [lii] lta ba mchog 'dzin, di-parmara, . [liii] tshul khrim dang brtul zhugs mchog 'dzin, lavrata-parmara, . [liv] log lta, mithy-di, . [lv] phra rgyas, anuaya, .

[lvi] khro ba, krodha, . [lvii] 'khon 'dzin, upanha, . [lviii] 'chab pa, mraka, . [lix] 'tshig pa, prada, . [lx] phrag dog, ry, . [lxi] ser sna, mtsarya, . [lxii] sgyu, my, . [lxiii] gyo, hya, . [lxiv] rgyags pa, mada, . [lxv] rnam par tshe ba, vihis, . [lxvi] ngo tsha med pa, hrkya, . [lxvii] khrel med pa, anapatrpya, anapatrap, . [lxviii] rmugs pa, styna, . [lxix] rgod pa, auddhatya, . [lxx] mad dad pa, raddhy, . [lxxi] le lo, kausdya, . [lxxii] bag med pa, pramda, . [lxxiii] brjed nges pa, muitasmtit, . [lxxiv] shes bzhin ma yin pa, asaprajanya, . [lxxv] rnam par gyeng ba, vikepa, . [lxxvi] gnyid, middha, .

[lxxvii] 'gyod pa, kauktya, . [lxxviii] rtog pa, vitarka, . [lxxix] dpyod pa, vicra, . [lxxx] Mt cch trnh by r hn v 51 tm s hu php v Nhn thc hc (pramavda) cn bn ca Pht gio theo Php Xng v cch hiu n theo trng phi Cch-l (gelugpa) ca Ty Tng: Gesh Rabten, The Mind and its Functions (xut bn v dch. Stephen Batchelor), xut bn ln th hai c hiu nh, Le Mont-Plerin: Rabten Choeling, 1981. [lxxxi] Tm mi tng cp tm thc khi nim c lit k trong: Lati Rinpoche und Jeffrey Hopkins, Stufen zur Unsterblichkeit (Kln: Eugen Diederichs, 1983), trang 47-51. [lxxxii] II.219cd. [lxxxiii] dbu ma la 'jug pa, madhyamakvatra, . [lxxxiv] Th gian cu knh php (chos mchog / 'jig rten pa'i chos mchog, laukikgradharma) y c ngha: cp bc ny l qu v cao nht c th t c khi cn l mt ngi phm. V cp bc k n l Kin o (daranamrga) v vi s thnh t qu v ny cng vi s pht trin trc nhn chn l, hnh gi tr thnh mt v Thnh ('phags pa, ryan). Nh vy l hai cp bc u ca Ng o, T lng v Gia hnh l con ng tu tp ca phm phu; ba cp bc sau, Kin, Tu tp v V hc o l ng i ca cc Thnh gi. [lxxxv] s lu'i ljang pa'i mdo, listambastra, ; P876, Bd. 34 [lxxxvi] Cng c gi l Bt-nh xng cn bn trung qun lun tng (dbu ma'i bstan bcos / dbu ma rtsa ba'i tshig le'ur byas pa shes rab ces bya ba, madhyamakastra / praj-nma-mlamadhyamaka-krik). P5224, Bd. 95. [lxxxvii] Cch phn loi nh trn c thc hin bi v theo phi ny, ci ng tch ly nghip khng c tha nhn l mt thc nh trong trng hp nhng h phi khc; v theo phi ny th khng c ci g nm trong nm un c s ca danh xng c nhn c th gi l mt c nhn. Nh th th c nhn ny ch n thun l mt ci g tc l m

---o0o--Chng 5. Dit v Pht tnh Vn p Hi: Pht t ngh th no v vic ph thai?

p: Ph thai c xem l mt hnh ng c v st hi mt hu tnh. Trong tng v ni on c bn c hnh, c xem l hnh vi ph gii trng hi; mt trong bn c hnh ny l s st hi mt ngi hoc mt thai nhi ang pht trin thnh ngi. Tit ch sinh dc khng ph thai th li c nh gi khc, ty theo mi trng hp. Nhn chung th chng ta phi lu n nn nhn mn v c bit l trng hp ca mi gia nh. Tt c nhng nhn t ny u phi cng c suy xt. Vic ny cn ty thuc vo nhng iu kin bn ngoi. Hi: Ti rt c nguyn vng c ti sinh vo mt ci no vi mt a v c th tht s gip tt c nhng loi hu tnh. Nh vy, trng hp ny c phi l mt sai st nu ti khng pht mt nguyn lc mnh m thot khi vng sinh t? p: Nguyn vng li gip ngi ca ng chc chn l ng. Tch Thin miu ha nguyn vng ny trong nhng bi k tng t nh sau:[i] Khng gian cn tn ti n khi no th n khi y, ti mun lu li phc v v gip chng sinh. Chnh ti cng c gng thc hin iu ny. Gip ngi l ngha chn chnh ca cuc sng; n to s tha mn tuyt nh. Mt hnh ng gip ngi c thc hin vi mt ng c thc y chn chnh mang li kt qu hai mt: nim an vui chnh mnh v li ch cho ngi khc. mi tht l hay. Ngi ta c th t hi l y chng phi l im mu thun hay sao? Mt mt th B Tt tu luyn nhn ra c vng sinh t l li lm, bt li v qua pht tm on nim, khc t n mt cch tuyt i; mt khc, v ny cng pht nguyn li cu ngi. Trong tc phm Trung qun tm lun tng,[ii] Thanh Bin trnh by mt cch gii p nghi vn ny. S vit: Nu thy c nhng im sai lc ca vng sinh t th ngi ta pht nguyn khng li lu hn trong mt cuc sng nh th ny na m t gii thot ra khi ci vng lun chuyn ca sinh, lo, bnh, t. V Trc cng ni tng t nh th trong tc phm B Tt a;[iii] S dy rt nhiu cch thin qun nhng ni kh au ca vng sinh t. Nhng mc d vy nh

Thanh Bin nu ra , hnh gi vn khng b chim gi bi nim rt lui v mt ci thi bnh ring t nu tm thc lc no cng hoi bo hai c tnh t v bi; thay v vy, hnh gi vn li trong vng sinh t vi mt nim cu chng sinh. nim ny qu tht l huyn diu: Mc d chn ngn vng sinh t, ta vn t nguyn li v mong mi, quyt ch cu chng sinh. Tuy nhin, mt v B Tt lu li trong vng sinh t nhng khng b nh hng bi nhng c im bt li ca n. S vic ny c trnh by qua mt biu tng quen thuc l hoa sen sinh trng trong bn, nhng khng b cu u bi bn. Tuy vy, nu ngi ta v ngc t cho l bt u thc hin nhng c hnh ca mt v B Tt, v lng t bi m li vi chng sinh trong vng sinh t trong khi tht s vng mc vo n vi mt tm trng vui th y tham i th y chng khc g hn l thi ca mt ngy qun t. Hi: Ngi c th ging ngha cc v Lt-ma cao siu lm vic vi tm thc ca mt ngi ang trong qu trnh cht hoc cht nh th no, c th chuyn h n mt ni ti sinh tt hn? p: Nu Lt-ma c kh nng tng ng th c th thc hin vic chuyn thc ca ngi cht n mt ch ti sinh tt p hn. Nu khng c nh th th cng l mt iu tt, c hiu qu tng t nh vy nu thn quyn gip ngi cht bng cch nhc nh ngi y tng nim n nhng phng php tu luyn hng ngy, c i c li mt cch m du nhng thnh phn chnh ca phng php tu tp ny khi tai ca ngi cht cn nghe c. iu quan trng m thn quyn cn phi bit l khong thi gian trc khi cht l c hi cui cng gip ngi y. Ngi ta phi ngn chn khng ngi y i din nhng i tng hoc mt bu khng kh no c th gy phn n hoc lu luyn trong tm. V vy m con ci hoc nhng ngi thn cn khng nn kch ng nhng cm gic ny ni ngi cht. Hay hn l mt ngi phc tng can m, tm cch nh hng tm thc ca ngi cht bng cch no ngi y c th cht mt cch an bnh, tnh mch nh c th. Thi gian ny cng rt c ch cho nhng ngi cht sng tn mc d h khng thc hnh bao nhiu trong cuc i nu h tng nh n vic tu luyn trc . l mt s gip ln nu ngi ta cht vi mt tm trng tp trung vo nhng nim thin lnh.

 Hi: Nhng ngi bnh thng c t ch c trong qu trnh cht l h ang cht hay khng? p: Trong lc nhng tng cp tm thc vi t cha xut hin th nhng ngi bnh thng cng c th bit c l h ang cht; nhng khi tng cp tm thc tr nn vi t hn th ngi cht li d ri vo trng thi hn m. Tng cp th ba ca bn tng cp vi t hn nhng tng cp xut hin theo th t trong qu trnh cht c th c chia thnh hai giai on: Trong giai on u th ngi cht cn tnh, trong giai on th hai th ngi y bt tnh. Hi: Ngi ta c th gip bng cch no trong trng hp b tai bin mch mu no trm trng, chc nng ca cc b phn thn th hon ton ngng tc trong mt thi on c th ko di nhiu nm? S kin ny c nh hng g n giai on trung hu? p: Nu so snh th ngi b tai bin mch mu no nhng vn cn mt tm thc trong sng th ngi y vn cn trong mt hon cnh tt v vn cn c hi thc hin nhng phng tin va c nu trn. Nhng khi kh nng t duy b tn hi th li l mt trng hp nan gii khc. Nhng ti nghi ng v vic mt tai bin mch mu no di dng c nh hng ln n giai on trung hu; v trong trung hu, ngi ta c hnh thi s mang trong cuc i sau; nu ni chnh xc hn th trung hu h thuc vo cuc sng k n. Tuy vy, mt nh hng no ca tai bin mch mu no s c th nhn v trung hu l s tip ni ca tm thc ca ngi chu ng tai bin ny. Hi: Th no l mt thn cu vng?[1]

p: H thng kinh in khng thuc vo h thng tan-tra bo rng, v B Tt ba a v thanh tnh, a th tm, chn v mi ca Thp a thc hin mt thc thn. Thn ny c bn tnh l thc, c to bi nhng thin nghip c mi quan h vi v minh. N khng phi l mt thn rn chc m ging nh mt cu vng. Theo h thng kinh sch th thn ny tn ti cho n khi t Pht qu. N thm ch to mt nguyn nhn trc tip cho s hnh thnh Sc thn ca mt v Pht. Cch nhn nh trn b i biu ca h thng tan-tra ph bnh: Mc d thn cu vng ny l mt thn nh nhng, tng t nh mt cu vng nhng n ch c hnh thnh trong phm vi ca nhng chng t c lin h vi v minh. Nu nh vy th sc thn ca mt v Pht c hnh thnh qua nhng

nguyn nhn bt tnh; vi trng thi ny th thn ny khng th no to mt n v bt kh phn li vi mt tm thc siu vit ca mt v Pht, mt tm thc hon ton khng b nhim. V th m h thng V thng du-gi cho rng, sc thn ca mt v Pht ch c th t c trn c s ca nhng dng gi nng lng v nhng tng cp tm thc vi t nht. Nh ti ni trc y, nhng lung gi nng lng v nhng tng cp tm thc ny rt vi t, c bn cht rt thanh tnh; v v vy chng mi c th to ngun gc cho sc thn ca mt v Pht. Mt thn c to bi nhng lung nng lng v tm thc vi t c gi chung l Huyn thn. Cch hnh thnh ca mt thn thanh tnh t nhng lung nng lng v tm thc vi t c trnh by trong tc phm B mt tp hi tan-tra.[iv] Trong phn ln nhng b mt kinh ca h thng tan-tra nh H-ru-ka-tan-tra,[v] H kim cng tan-tra,[vi] v nhng b khc th mi lin h gia thn v tm thc tng t nh vy c trnh by. Nhng cc Mu thn tan-tra[2] li trnh by mt cch rt c bit thc hin thn cu vng. Cng nh vy, trong nhng b kinh sch ca chi phi Cu dch ca tng Ninh-m,[3] ngi ta tm thy cch ch dn thc hin mt thn cu vng theo h thng i truyn t. Ngoi ra ra cn c cch ging gii v s tan r trn vn ca sc thn thnh mt thn cu vng. Gio l ny c truyn cho nhng ngi thc hin phng php nhy vt, mt phng php c lu truyn trong tng Ninh-m. H thng Thi lun c nhng ti liu v cch pht trin mt sc thn trng rng, mt Khng thn. l mt thn khng c cu to bi vt cht, nhng li khng phi l mt huyn thn; thn ny c thnh to trong phm vi ca Cc quang. Nh vy th c nhiu loi thn cu vng khc nhau. Hi: Nh ni, ci r ca tt c ni kh l tham. Nh vy th tm trng (t)ham mun lp gia nh v ham mun t gii thot ra khi kh no hai tm trng ny c cch tuyt nhau khng? p: Ti ngh l trong trng hp (t)ham mun, ngi ta phi phn bit gia nhng loi ham mun da trn c s v minh v nhng loi ham mun c tnh l. Trong ting Ty Tng, ngi ta phn bit gia hai danh t nguyn vng[vii] v (t)ham mun.[viii] Mt v B Tt ti sinh v nguyn vng, khng phi v (t)ham mun. ng nhin, cng l mt iu tt nu ngi ta quyt ch t gii thot. Nhng ngi nh nhng v St Tc, dit on tt c nhng phin no vn cn c nhng nim ci ny, ci kia tt v h cn n chng. Nhng, nhng nim ny t chng vn cha phi l mt tm thc c lin h n phin no. Trng hp ham mun lp

gia nh cng nh th. C nhng ngi lp gia nh v tu luyn theo B Tt o; v trong nhng bi thuyt php th c Pht cng ging dy cho c hai, gii tng ni cng nh gii c s. Nh vy th khng c mt s phn bc vic mong mun lp gia nh ni chung. Hi: Gii thot khi vng sinh t c ng ngha vi Pht qu vin mn hay khng? p: Khng. C hai loi nit-bn v ti s gii thch sau ny.

Hi: C th no thc hin c nhng th nghim vi vt cht vi t v tm thc vi t vi kt qu thuyt phc c mt khoa hc gia duy vt? p: Nu c nh th th hay lm. ng hy c gng thc hin!

Hi: Nu bn tnh ca thc l trong sng, chiu ri th bn tnh ca v minh c phi l tm ti? p: y l mt ch kh lun bn. V d nh trong h thng i vin mn,[ix] ngi ta cho rng, mi tm thc u c xuyn sut bi bn tnh trong sng v tr hu nhn thc ca chnh n. V qu tht l nh vy: mt chn l c trnh by y v chng ta nn suy ngh k hn v n. Mc d nhng trng thi tm thc nh v minh hoc sn hn nhn thc i tng mt cch in o nhng bn tnh chnh ca chng tht th ca s trong sng v nhn thc hin l ca chng khng th no b nh hng bi bt c nhim no. Chng ta phi nhn thc c iu ny. Tm thc hon ton khng phi l mt ci g thuc v vt cht. Nh vy th tm vng khng th no l mt khi rn chc no v cc tm s i theo n cng khng phi l nhng thnh phn ch c gn vo tm vng. Nh vy th cch gii thch ca Tm l hc Pht gio v hn th, cho rng khi mt tm trng hn th xut hin th mt tm vng v tm s hn hin din song song vi nhng tm s khc l th no? Theo ti ngh, li gii thch ny c ngha l: mt tht th trong sng v nhn thc qu tht l c, nhng ng thi c lin h vi mt nhn t nhn din i tng mt cch in o. Nh vy th ta c y mt thc duy nht vi bn tnh l trong sng v nhn thc mc d n in o trn phng din nhn nhn i tng nh th no. Nhng t nht l nm Bin hnh tm s phi ng thi c mt trong trng hp trn.

V vy ngi ta phi qu quyt l ngay c tm thc v minh cng c mt bn tnh trong sng v chiu ri. Hi: V sao m ph n thng l i tng b ch trch trong kinh in Pht gio? p: Lun Bo hnh vng chnh[x] ca Long Th v Nhp b- hnh[xi] ca Tch Thin l hai v d cho trng hp miu t li lm thn th ca mt ph n. Nhng on vn ny khng c vit vi mc ch trnh by ph n mt cch h cp, k th h. Cc v ch trnh by phng php thin qun nhng li lm ca thn th ph n gip nam gii khc phc c tm trng i dc thn xc n gii; bi v phn ln nhng ngi xut gia, th gii i tu thuc v nam gii. Cng y nh vy, mt v ni cng phi qun nhng li lm ca thn th trong trng hp ny l thn th ca mt ngi n ng khc phc lng tham i. Hi: Ngi c th ni l Pht php gip nh th no gim tr trng hp phin mun trm trng? p: Trng hp ny kh ni c. Ngi ta cho rng, hu qu ca mt nghip khng th no tiu tr c nu n chn mui. C ngha l: Khi l tai b tn hi v mt nghip no trc y th ngi khng cn lm g c cu gip. Nhng khi nghip qu cha chn mi v xut hin th c phng tin gim bt nng lc ca n n khng cn mang mt hiu qu nh trong trng hp khng c cn tr. Mt phng tin t c mc ch ny l sm hi, by t trn vn hnh ng ny; l mt tm t hi hn v vic lm, quyt ch khng ti phm trong tng lai. Ti cho rng, khi ngi ta mc bnh phin mun trm trng th kh m cha tr cho ht c; mc d chc chn l c nhng trng hp ngoi l. Trong giai on s khi ca phin mun th c rt nhiu cch tu luyn cha tr. Qua kinh nghim bn thn m ti bit l c nhng gio l rt hay c th gip chng ta trong lc chm trn nhng vn nan gii hoc nhng thm kch. Tri kin v c tnh v thng rt c ch cng nh s nhn thc l trng thi tn ti ca chng ta c bn cht l kh. V cng rt l c ch nu chng ta hiu c l mt hin tng kh au no bt ngun t mt nguyn nhn, mt nghip m chng ta t to. Nu ng trc nhng vn cc k nan gii th ngi ta nn t hiu l chng c bn c to bi nhng li lm ca mnh trong qu kh; qua phong cch ny m ngi ta c th gim c phn no s hi, su mun. Tip theo l ngi ta phi nhn

thng vo vn : N c bn tnh v thng; n hnh thnh v n s hoi dit. Nhn thc c nh th cng rt b ch. Thm vo l chng ta b tri buc vo vng sinh t; c ngha l, nhng vn , bin c m chng ta ang phi tri qua sm mun g cng s ti xut. Kin gii ny gip chng ta gia tng ni lc. Tch Thin[xii] trnh by rt r mt quan nim khc: Nu n l mt s vt no m ta c th bin i th chng c l do g tuyt vng; v nu n l mt ci g nm ngoi s kim sot ca ta th tm trng tuyt vng cng chng em li li ch g! Nu chng ta pht trin nhng nim ny trong thm tm th qu tht l mt li ch ln. Nu ngi ta hoi bo nim sau th cng rt c ch: T kinh nghim bn thn m ti bit: nhng c tnh nh hn, tham, ganh t, kiu ngo u c trong tm ti. T v thy n gi ti khc su vo lng nhng cch suy ngh nh vy. V nhng nguyn nhn r rng nn nhng hu qu khng hay tt nhin phi xut hin. y l l do v sao ti ang ng ngay trc vn ny, kh no ny. V k n l: Nguyn cho nhng ni kh ng thi ca ti gim c hiu qu ca nghip chng m ti tch ly trong d vng. Ngoi ra th cng l mt vic hay nu chng ta ch tm n cch suy ngh ca mt v B Tt, mt cch suy ngh v li, cao hnh phc ca a s, ca nhng ngi khc hn hnh phc ring t. Ti l mt ngi, mt tu s, v, trong trng hp ca ti, mt v t-li Lt-ma c kh nhiu ngi tn trng; nhng nu cn nhc, n o hnh phc ca ngi khc v hnh phc ca ring ti th ti chng khc g hn l mt c nhn; v th m ti khng ng l i tng c ch bi chnh ti. Hnh phc ca ngi khc quan trng hn nhiu. Trong phm vi ca t tng ny th rt l b ch nu suy ngh: Cu mong cho ni kh m ti ang chu ng i din cho ni kh ca ngi khc. T tng ny c gi l tu luyn cch a v nhn: Ta thu nhn ni kh ca ngi, v trao li hnh phc ca chnh mnh cho h. Qua m ni lc chn chnh c sinh thnh. Qua vic xoay chuyn nhng nim v chiu hng trn m ta s khng cn quan nim nhng ni kh au ng thi l bt hnh m l mt thi c thun tin ng dng, thm nhp gio l. T ngh rng: Cc vn nan gii c n, nh vy m ta

c nhiu c hi thc hnh. N s dn n mt tm trng quyt ch quyt ch ca mt v B Tt, cng ci nh thp. Nhng li dy nh trn gip rt nhiu. Quyt ch v ni lc l nhng phng thin hay nht khc phc nhng ni kh trong tm. Chng ta phi tu luyn, thc hnh vi nhng tm trng trn chun b cho trng hp phi i u chng. Thng thng, chng ta thng hay qun nhng phng php thc hnh v khi mt vic g xy ra th chng ta khng th no ng dng lp tc mt phng php i tr mt phng php m chng ta khng quen tu luyn v pht trin. y l l do v sao cc tu s thng hay ly ci cht lm i tng t duy. Trong lc thc hnh hng ngy, ti qun tng ci cht hn su ln v nhng giai on ring bit ca qu trnh cht. Nh vy l: tu luyn, tu luyn v tu luyn t duy, t duy, t duy. Mc d ti khng cht trong lc y, ti vn chun b cho ci cht. Th nhng, ti cng khng bit l s t kt qu hay khng khi ci cht tht s xut hin! Nhng ti chun b trong mi trng hp. Ti chp nhn trng hp n cng c th xy ra l ti tri qua mt cuc i dy cng tu luyn, chun b, ri cui cng hon ton tht bi! Mt cch chun b ni tm, khng phi chun b bn ngoi chc chc rt quan trng ngay t u. D thuyt ging Pht php trc bt c ngi no dn chng Ty Tng hoc nhng o hu khc , ti cng thng bo rng, chin thut ca ti l: tin tng vo vic tt nht v chun b nhn n nhng g kinh khng nht. l phong cch sng ca ti. Hi: Lm th no pht trin nh lm nhng vic thin, nhng vic o c. p: Ch ny cng c lin h vi t cch thc hin, pht trin ni lc. Mt phng php khc trong trng hp ny l t nghin cu: Th no l gi tr ca mt cuc sng? Gi tr ca ng tin? Th no l gi tr ca thn th ti? Qu v hy tm hiu thm, hy suy ngh k. V sau th s t mt nim tin vng chc l nhng g vt cht cng nh cuc sng ny u chm dt. S c mt thi im m nhng s kin ny lm ta au lng. Nu suy ngh k th qu v s nhn nhn l tin ca, giu sang hoc danh vng khng m bo hnh phc lu di. V th m chng khng ng c xem l nhng mc ch tt nhin phi t n. Nit-bn c th l mc ch tuyt i, nhng, ngay trong khonh khc ny th n rt kh t c. V th nn mc ch d c thc hin v thc tin

by gi l t bi, mt tm lng nhn i, phc v ngi, gip ngi, knh trng ngi v gim bt phn no t tng v k. V khi thc hin nhng iu trn th ta c th t hnh phc, li ch lu di hn. Nu qu v tm hiu ngha ca cuc sng, hin dng c cuc i vo vic pht trin mt tm lng nhn o, t bi vi ng c thc y t c qua s tm hiu trn th mi ngy trong cuc sng, ngy no cng l ngy tt, mt ngy c ngha. Ti tin rng, y l phng tin chnh pht trin ch cng ngh. By gi chng ta tr li ch . Nhn s th ngi ta c th ngh l n khng c lin h no vi cch thc hin, tu tp hng ngy; nhng, c mt hnh nh v ton b h thng v cu trc ca Pht gio th rt quan trng nu hiu c nhng ch c x l y. Mc d mt vi ch y khng tt nhin c bit tu tp hng ngy nhng chng ta phi bit n chng hiu c bi cnh v chiu hng ca Pht gio. Dit kh Chng ta ni v bn cht ca kh trong phm vi T thnh . Hm qua chng ta ch yu lun gii v ngun gc, nguyn nhn ca kh v hm nay chng ta s ni n cch dit kh v nhng nguyn nhn ca n. Kh xut hin c thi im. l mt du hiu cho thy: n xut pht t nguyn nhn. Chng ta phi nhn bit v minh l ci r ca vng sinh t v v vy, n l nguyn nhn cn bn ca kh. V cng l mt iu b ch nu chng ta hiu chnh xc hn c l tham i v sn hn pht trin nh th no. V vy m chng ta xem xt vic ny trc v qua bc n ch dit kh. i tng trnh hin nh th no khi chng ta khi tm sn hn v mt ngi no ? Ta sn hn v k kia hi ta, ang hi ta v s hi ta. Nhng ci Ta no b hi? Ngay trong lc sn hn th ta li c cm gic l c hai, ch th l chnh ta , v khch th k ch , l nhng g vng chc, c lp. i tng trnh hin c v nh tn ti trn c s t tnh; v ch th cng trnh hin c v nh l tn ti trn c s t tnh; v tm thc ca chng ta tha nhn nhng cch trnh hin ny l ng v ty hng theo chng. C hai s trnh hin ca i tng v ch th nh mt ci g tn ti trn c s t tnh u l c s ca sn hn. Nhng by gi ngi ta c th ng dng phng php nghin cu trn c s lun l nh n c tm thy trong nhng bi lun trit l Trung qun. Ta t hi: Ci Ta b tn thng l ai? Ai l k ch? K ch c phi l thn

sc? K ch c phi l tm thc? Nu nhng suy ngh chn chnh ny c pht huy trit th c hai u tan bin u mt k ch to ln, trnh hin vi v tn ti bi t tnh l nguyn nhn ca sn hn v mt ci Ta vi v tn ti trn c s t tnh b tn thng. Qua m tm sn hn tan v. Qu v hy suy ngh k xem nhng g c ni y c ng hay khng. Ngay trong trng hp khng hiu chnh xc tt c, qu v vn c th cm nhn c l tham i hoc sn hn c h tr bi quan nim sai lm nu trn nh th no mt quan nim cho rng, ch v khch th u tn ti bi t tnh khi chng xut hin mt cch o t, mnh m. Trong mt thi im sau, ti s gii thch r hn v hc thuyt ca tng Trung qun, mt hc thuyt cho rng, cch tn ti tuyt i ca tt c nhng hin tng l Tnh khng, mt s trng rng cch bit mt t tnh. By gi chng ta ch xc nh l tham, sn v nhng phin no khc l nhng tm thc xut hin vi mt nhn thc in o, mt nhn thc cho rng, s vt u tn ti trn c s t tnh. Nu nhng ngh bt thin nh hn v nhng nim tng ng c mt mi quan h bt kh phn li vi tm vng, tm thc chnh ca chng ta th chng phi hot ng lu di khi tm vng ca ta cn kh nng hot ng. Nhng s kin ny r l khng phi nh vy. Ngay trong khonh khc ny th c v nh khng ai trong phng ny mang tm sn hn. Tm thc chnh ca ti ang hot ng trong khi ti suy ngh v pht ngn, v tm thc ca qu v ang hot ng trong khi qu v lng nghe v tp trung; trong thi gian ny khng c tm sn hn no xut hin. Nh vy c ngha l, nhng nim tng thuc nh sn hoc tham c th c cch li ra khi tm thc. Trong tm thc chng ta chc chn c hai loi t thi: mt mt l hn v tham, mt khc l v tham, an phn, thng yu. Nhng, trong khi hng tm vo mt i tng th ngi ta khng th no ng thi m p c hai tm trng hn v tham. Nhng t thi i nghch nhau nh th c th xut hin theo th t thi gian; v vy m k th ngy hm nay c th l ngi bn tt nht ca ngy mai. S vic ny xy ra trong tng cp chnh tr quc t cng nh trong gii quan h thn thuc. Nhng ng thi cm nhn c hai, tham v hn trong mi quan h vi i tng th khng th no c. l mt du hiu cho bit hai t thi trn thu nhip i tng bng nhng cch khc nhau. C ngha l trong lc t thi ny c gia tng cng th t thi kia b gim v ngc li. V d nh khi mt ngi no gia nhp

qun i, tham d chin tranh, ngi y s quen dn vi tm t hn th v st hi. ng y ph hoi, git ngi v thc hin nhng vic tng t. Khi tr li mt cuc sng bnh thng th nhng ngi khc u xc nhn l cu chin binh ny mang mt thi th bo no , gy cm gic bt n cho nhng ngi xung quanh, d ni gin... Nguyn do l ng ta qu quen vi nhng tm t sn hn. Nhng khi sng trong mt mi trng an bnh, khng c l do g pht tm hn th, ngi ny s quen dn vi t thi thng yu v nh vy th mt sn hn trong thm tm ng ta s yu dn. Hai t thi i nghch ny c nh hng ln nhau. Lng t v bi c s h tr ca nhn thc chnh xc, c gi tr. N xut hin m khng cn n s h tr ca v minh mt quan nim cho l i tng ca nhn thc tn ti bi t tnh. Nhn khi qut th mi ngi phn ln u khng hiu g v Tnh khng v iu ny dn n s kin l kin gii sai lm ca h v t tnh ca vn vt c nh hng n s xut hin ca tm t bi. Nhng nhn chung th kin gii sai lm ny khng phi l mt iu kin cn thit cho s xut hin ca nhng tm trng thanh tnh. Nhng ngc li, nhng tm trng bt thin nh sn, kiu ngo... ch c th xut hin c duy vi s h tr ca kin gii sai lm v tn ti bi t tnh. Nh vy l: Khng c kin gii sai lm v chn l th tham v hn khng th mang hiu qu, nhng, nhng tm trng i nghch vi tham v hn th li rt c th c khi ng khi kin gii sai lm v s tn ti trn c s t tnh khng cn na. Nh ti cp trc y, tm thc in o l mt tm thc m p kin gii v mt cch tn ti trn c s t tnh; v i tng nhn thc ca n khng nhng khng tn ti trn phng din tuyt i, m cng khng tn ti nh vy trn phng din qui c. Mt tm thc tr hu nhn thc Tnh khng qun st mt i tng, v i tng ny cng c qun st bi tm thc v minh vi kin gii tn ti trn c bn t tnh; nhng tm thc tr hu li c mt cch thu nhip, nhn thc i nghch vi phng cch ca tm thc v minh. V tm thc tr hu nhn thc i tng l khng trng rng, chng tn ti trn c s t tnh no. S vng mt ca mt cch tn ti trn c s t tnh c mt c s chn chnh; v th cho nn n xut hin ngy cng r dn, nu ngi ta tm hiu k. Ngc li, tn ti trn c s t tnh khng c mt nn tng chn chnh no c l ngoi trng hp i vi cch suy ngh ca chng ta, mt cch suy ngh chp trc cho n l tht s c bi v t lu nay, chng ta qu quen vi kin gii ny , v cng bi v vy, tn ti trn c s t tnh dn dn tiu tan khi chng ta phn tch k lng.

Ni thm ln na: Mt tm thc nhn thc sai lm, cho s vt l tn ti trn c s t tnh v mt tm thc nhn thc c s trng rng cch bit mt t tnh c nh hng i nghch nhau; nhng i nghch trng hp kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh, tr hu nhn thc Tnh khng ca s vt ng trn mt c s chn chnh. V vy m chng ta c th gim c th lc ca tm thc v minh kin gii tn ti trn c s t tnh i nghch vi tm thc tr hu vi s tng tr ca tm thc tr hu ri cui cng khc phc hn c n. Ngoi ra th t bi v nhn thc Tnh khng l hai thuc tnh ca tm thc, v vi n, chng c mt c s vng chc v lu di; v tm thc tn ti v gin. iu ny li c mt hiu qu l chng ta khng cn phi c gng t u pht trin, dn khi nhng thuc tnh ny khi m mt ln chng c; v v vy, chng lc no cng c th c gia lc v tip tc pht trin v cng cc. Chng ta c th thc hin c nh vy bi v tm thc c mt c s khc bit vi thn th: Nu vc mt vt nng trn lng th ngi ta ch c th thc hin iu ny c gii hn; v thn ca chng ta l mt c s vt cht th s khng th no tip tc cht ln lng nhng vt nng v lng. Nh Php Xng[xiii] tng ni, ngi ta ch nhy xa c ti mt mc no thi; n mt im no l xong, khng th vt qua. Cng nh vy, nc t mt dn nu si sc mnh m. Trong trng hp ca nhng thuc tnh tm thc th li khc. Trong mt qu trnh tu hc bnh thng, ngoi trng hp hn lng ca thi gian sinh sng th khng c mt gii hn no, khng c mt gii hn v nh khng cn ch cha trong b no. D hc nhiu bao nhiu, ngay c trng hp hc hng trm ngn triu ch tm ca chng ta vn cn c th thu nhip v lu tr chng. l mt du hiu cho bit l c s ca nhng thuc tnh thin ho chnh tm thc l bn chc, l lu di. Mt ln, ti ni a vi mt ngi va a ra mt cu hi v b no. Ti ni: Nu ngi ta cn mt t bo no cho mi thng tri trong k c tng t nh b nh ca mt my vi tnh th ci u phi dn dn ln ra nu chng ta ngy ngy hc thm! T bi, tr hu v nhng thuc tnh khc c c s l tm, v tm th vng chc v lu di. l nhng l do chnh v sao ngi ta c th pht trin nhng c tnh ny v cng cc. V nhn theo nhng l do ny m ngi ta bo rng, kin gii sai lm v tn ti trn c s t tnh c th c dit tr. Nu dit tr c kin chp tn ti trn c s t tnh th phin no vn xut hin qua mi h thuc vo v minh cng c dit tr theo. Ngoi ra, nhng hnh ng nhim chm dt v v minh, ng c

thc y chng cng chm dt. Khi ng c thc y nhng hnh ng nhim v chnh nhng hnh ng nhim chm dt th hu qu ca chng khng th no cn. y l phng php sinh thnh ca s dit kh, Thnh th ba ca T thnh . Pht tnh Nit-bn l g? C s to iu kin cho chng ta t nit-bn l Pht tnh[4] hoc Tnh hng t nhin.[5][xiv] Nhng h thng khc nhau trong Pht gio trnh by, gii thch Pht tnh khc nhau; cng v vy m c nhiu loi Pht tnh khc bit nhau trn tng cp vi t. Cc trng phi ca hng Thanh vn nh i t-b-sa v Kinh lng b khng s dng danh t Pht tnh bi v h tha nhn ba c xe.[6] Thay vo , h ni v Thnh chng tnh,[xv] ngha l tnh hng t nhin tr thnh mt v Thnh. V theo h, lin tc thng nht th ca mt v Thanh vn v c gic chm dt khi h t gic ng, t V d nit-bn vi t cch ca nhng v St Tc. Theo m h quan nim l chng cn cch tu luyn no khc dnh cho cc v Thanh vn v c gic tng t nh cch tu luyn ca mt v B Tt. V v vy, h cng qu quyt c ba con ng con ng ca hng Thanh vn, c gic v con ng ca B Tt , v bi v ch c con ng cui cng dn n Pht qu cho nn khng phi tt c nhng ngi mang tnh hng t nhin tr thnh mt v Thnh u c tnh hng tr thnh Pht, c Pht tnh. Trong nhng b kinh i tha th Pht qu tht ni v ba c xe. Nhng cc trng phi cao cp nhn mnh l cc li trn thut ny cn c suy din. Ngi ta phi nu r y th no l chnh ca li trn thut khng c hiu theo tng ch mt ny, mc ch ca li trn thut ny l g v lun c no phn bc mt cch din ging st ngha. Th no l t tng c bn ca gio l ba c xe ca c Pht? l ngh cho rng, chng sinh i lc c mt tnh hng r rt tr thnh mt v Thanh vn, mt c gic Pht hoc mt v B Tt. Nh ti va ni, i biu ca hng Thanh vn ni v Thnh chng tnh hoc ni cch khc: tnh hng tr thnh mt v Thnh. H cho rng, tnh hng ny xut pht t bn tnh hng ring. Ba loi u l s hi lng vi thc n n gin, y phc v ch . Tnh hng th t l s c gng dit tr nhng li lm v thc hin nhng vic hu ch vi mt tm trng hoan h; mt s c gng vi c s c to bi ba tm trng hi lng trn. Bn tnh hng ny c gi l

tnh hng c bn tr thnh mt bc Thnh bi v chng to c bn cho vic chng c Thnh qu. Mt h phi ca tng Duy thc, c bit ch trng n kinh in l h phi Duy thc c V Trc i din, tha nhn mt Tng thc cha ng tt c , h quan nim Pht tnh tng ng vi mt ht mm ca tr hu v cu[7] cn bn v theo h th ht mm ny tim n trong Tng thc. Khi cha c nhng duyn tng tr khi ng v nh trng hp c nghe thuyt php v suy ngh chnh chn v Pht php , ht mm ny c gi l Tnh hng t nhin. Khi c khi ng th c gi l Tnh hng t pht trin.[8][xvi] H phi khc ca tng Duy thc, chuyn ch n Lun l hc l h phi ca hai v Trn-na v Php Xng, khng tha nhn mt Tng thc trnh by Pht tnh nh mt ht mm ca tr hu v cu cn bn, c xem l mt phn ca nhng tri gic ni tm. Nu nhng iu kin tng tr c to qua lng nghe, suy ngh v tng t nh vy th ht mm ny c th dn khi s thnh t trong phm vi ca ba c xe. N l Tnh hng t nhin. Trong h thng Trung qun th tnh hng thnh Pht c xc nh chung l ci c t cht c bin chuyn thnh mt thn Pht nu vic bin chuyn ny c thc hin. N c chia thnh hai loi: ci c t cht bin i thnh mt Php thn Pht v ci c t cht bin i thnh mt Sc thn Pht. Loi u tin l tnh hng t nhin; loi th hai l tnh hng t pht trin. ng trn c bn ca hc thuyt Pht tnh ny mt Pht tnh hin din mi chng sinh , tng Trung qun quan nim l ch c mt c xe duy nht.[9] c tnh ca nit-bn c chng c trn c s Pht tnh, trn c s tnh hng thnh Pht l g? Nu xem xt ngha tng qut ca danh t nit-bn th chng ta nn lun bn v ci c gi l Nit-bn t nhin,[10] ngha l th tnh chn tht ca cc hin tng. Th tnh ny ny t n l thanh tnh; v bi v th tnh thanh tnh ny thuc v bn tnh ca cc hin tng nn ngi ta c th on tr nhim, t gii thot. Thm vo , tht th ca gii thot li chnh l th tnh thanh tnh ny. Nng theo nhng quan im ny m th tnh thanh tnh ca cc hin tng c gi l nit-bn t nhin. V nhng loi nit-bn c th c chng c th c hai tng cp thp hn: Hu d nit-bn[11] l nit-bn cn tn d , v V d nit-bn[12] nit bn khng cn tn d. Theo cc trng phi Thanh vn, Hu d nitbn c ngha l: Hnh gi thc hin nit-bn nhng vn cn nhng tn d

ca nhng nhm thn tm kt qu ca nhng hnh ng nhim v phin no trc y. Khi nhng nhm ny chm dt th V d nit-bn c thc hin. L do v sao li ni nhng tng cp thp hn ca nit-bn l nh sau: trong hai loi chng ngi trn con ng tu tp th trn nhng tng cp nit-bn ny, ngi ta ch on dit nhng phin no chng,[13] chng ngi ca nit-bn c to bi phin no nhng cha on dit nhng s tri chng,[14] chng ngi ca vic thc hin nht thit tr. Loi nit-bn cao nht xut hin trn tng cp Pht qu. N c gi l Nit-bn khng tr ni no V tr x nit-bn[15] bi v n khng tr cc bin lun hi cng nh cc bin ca mt dit ring t. Thm vo l vi Pht qu ngi ta thnh tu c hai mt: hon thnh s pht trin ca chnh mnh cng nh kh nng cu chng sinh. Ngi ta khng nhng chinh phc hon ton nhng phin no chng trn con ng t gii thot m cng tiu dit nhng chng ngi ca nht thit tr mt cch ton vn. Phin no chng cn tr vic gii thot ra khi vng sinh t v gy kh cho nhng ngi m p chng trong lin tc thng nht th ca h. S tri chng ca tr hu ton vn ngn cn kh nng nhn thc c tt c nhng i tng hiu bit[16] v v vy, chng cng cn tr s hiu bit v nhng t cch, tm t, s thch v tnh hng ca mi mn . Qua m chng cn tr vic cu chng sinh mt cch rng m. Nh vy c ngha l: Nu ch khc phc c nhng phin no chng th ngi ta t gii thot; nhng nu thm vo dit nhng s tri chng ca nhn thc ton vn th ngi ta t c nht thit tr. Nhng loi nit-bn khc bit ny c dung hm th no trong hai s tht, s tht tuyt i v s tht qui c? Nguyt Xng bo rng, mt nit-bn l mt s tht; v s nu l do nit-bn l mt chn dit v chn dit ny li c xem l tng ng vi Tnh khng. Nh vy l sao? Phng thc i tr tt c nhng nhim l tr hu nhn thc Tnh khng, v Tnh khng y c ngha l s trng rng cch bit mt t tnh. Qua nng lc ca nhng phng thc i tr ny m tt c nhng nhim u t tan hy trong Php gii ci ca tht th ca nhng hin tng; v php gii ny c gi l chn dit . Nu hiu nh th th nit-bn l mt s tht tuyt i. Mc d cc loi chn dit c bn ging nhau nhng chng li c nhng tng cp khc nhau. Nhng tng cp ny bt u vi chn dit trn bc Kin o l x b tt c nhng g phi c x b trn cp bc Kin o ny.

Chng ta s lun bn v nm a v tu tp Ng o trong mt thi im sau; by gi ti ch mun ni s lc v chng. Trong mi c xe, Thanh vn, c gic hoc B Tt, ngi ta thnh t theo th t ca cc o T lng, Gia hnh, Kin, Tu tp v V hc. Nh vy c nm o trong ba nhm, tng cng l mi lm. Trn hai o u tin T lng v Gia hnh ngi ta vn cha trc nhn chn l Tnh khng; v v vy cng cha t chn dit. Nhng khi t n Kin o, ngi ta c mt trc nhn v Tnh khng, v qua m t c mt chn dit, v chn dit y l gii thot ra khi nhng nhn t phi c x b trn qu v Kin o ny. Cc nhn t ny l nhng dng chng ngi v phin no c tch luyn, khng t nhin. Trn qu v Tu tp o th ngi ta x b nhng chng ngi v phin no bm sinh tinh thm hn. Trong c hai trng hp th nhng chng ngi v phin no c bung x qua nhng phng thc i tr bng mt cch m chng khng th no ti xut c na. Nhn chung th c hai loi dit : Trch dit[17] v Phi trch dit.[18] Phi trch dit l mt s vng mt ca mt ci g bi v nhng nhn duyn c th thnh to n khng hin din y . Mt Trch dit l mt loi dit t c qua s khc phc mt ci g vi s h tr ca nhng phng thc i nghch chnh n. Trn c hai o, Kin o cng nh Tu tp o u c nhng v gin o v gii thot o. Mi v gin o l phng tin chnh i tr mt tng cp chng ngi nht nh. Mt giai on thin nh thm su tip theo sau vi nhng nt c th l cch bit, hoc gii thot ra khi nhng chng ngi c gi l gii thot o. Nhng nhn t c bung b trn Kin o v Tu tp o c th c phn thnh nhiu loi khc nhau. Nhng cch phn loi ny c thc hin theo mi quan h ca nhng g c x b vi gii no trong ba gii dc gii, sc gii v v sc gii. Nhiu cch phn bit c trnh by trong lun A-tt-ma cu-x ca Th Thn v A-t-t-ma tp ca V Trc, nhng ti khng mun i vo chi tit. Nhng ti mun cp n mt ch quan trng trong trng hp ny: Phi C duyn quan nim rng, nhng trng thi tm thc mang kin gii chp trc tn ti trn c s t tnh l chng ngi ca gii thot v v vy, nhng chng t c gieo vo tm thc bi kin gii chp trc tn ti trn

c s t tnh ny l chng ngi ca nht thit tr. Ngc li, phi Y t khi cho rng, mt chng ngi ca nht thit tr l kin gii chp trc vo tn ti ch tht. Qua m cc i biu ca phi ny t t mnh vo mt v tr kh x: H xc nhn qua li trn thut trn l nhng hnh gi cha dit c kin gii chp trc vo mt cch tn ti c tht v nh th, ci r cui cng ca vng sinh t, vn c th t gii thot ra khi vng sinh t trong trng hp h ch x b kin gii chp nhn ng. y l kin gii cho rng, mt c nhn hin hu tht s trn c s t tnh. Nh th, h phi Y t khi c lp trng l mt hnh gi c th t gii thot ra khi vng sinh t mc d cha x b kin gii chp php ng. Ngc li, i vi nhng i biu ca phi C duyn th tm thc mang kin gii chp trc vo mt cch tn ti tht s hoc tn ti trn c s t tnh l ci r ca vng sinh t v v vy, n l chng ngi chnh ca vic t gii thot; v vy m h khng phi ng trn lp trng kh x nu trn. Phi Y t khi phn chia nhng chng ngi ca nht thit tr thnh tm cp bc v theo h, nhng cp bc ny c mt v B Tt khc phc t a th hai n a th mi ca B Tt thp a. Nhng, v theo h thng ca phi C duyn, kin gii chp trc vo mt cch tn ti tht s hoc tn ti trn c s t tnh l chng ngi chnh ca gii thot, v nhng chng t c lu li bi kin gii sai lm ny l chng ngi ca nht thit tr, cho nn, theo trng phi ny, ngi ta khng th no bt u vi nhng phng tin i tr cc chng ngi ca nht thit tr nu nhng chng ngi ca gii thot cha c bung x ngay t u. Kung-tng Ken-chc Ten-pe rnm[xvii] nu mt cch so snh d hiu: Nu trong ni c c ti, c ti ny s li mi trong ni ny. V vy, mun ra ni th ta phi ly c ti ra trc. Mt tm thc chp vo s tn ti trn c bn t tnh li nhng chng t trong tm, v nhng chng t ny li to ra trnh hin tn ti trn c s t tnh tng t nh c ti lin tc ta mi trong ni. V vy m khng c cch no gii thot tm ra khi nhng chng t ny nu ngi ta khng gii thot n ra khi nhng kin gii chp trc tn ti trn c s t tnh. Trc ht, c ti phi c ly ra v sau ta mi c th kh mi ca n. V l do ny nn ngi ta ch c th theo trng phi C duyn bt u vi nhng phng thc i tr chng ngi ca nht thit tr nu tt c nhng chng ngi ca gii thot c tn dit. V nh vy nn mt hnh gi by a v u tin ca B Tt thp a cha c th bt u vi vic khc phc chng ngi ca nht thit tr. By a v khi u ny c gi l bt tnh, bi v vn cn chng ngi ca gii thot tc l nhng chng ngi c to bi phin no phi c x b. Ch trn a v th

tm, ngi ta mi bt u x b nhng chng ngi ca nht thit tr v qu trnh ny c thc hin tip tc a v th chn v mi. Ba a v cui cng ny c gi l ba a v thanh tnh v chng khng cn vng vo nhng chng ngi ca gii thot, nhng chng ngi vn c x b trn a v th by. Ti cp n vn l c nhng trng phi ngoi tr phi C duyn thit thuyt mt php v ng[19] vi t hn nhn v ng.[20] Cc h thng ny cng quan nim l phin no c to bi mt tm thc c kin gii chp trc nhn ng. Theo quan nim ca h th kin gii ny l mt nim tin vo mt s tn ti c lp vt cht, mt t tng ng[xviii] ca c nhn. Ngc li, i biu ca phi C duyn cho rng, kin gii chp nhn ng v kin gii chp php ng u vi t nh nhau. V vy m h ch trch nhng trng phi khc l cch trnh by qu trnh xut hin phin no ca nhng trng phi ny khng trn vn; v n khng bao hm tt c nhng tng cp ca phin no. V vy cho nn cc i biu ca phi C duyn bo rng, mt bc St Tc git c bn gic phin no phin no nh nhng h thng khc miu t khng ch tht l mt bc St Tc. V th m c hai tng cp phin no theo cch trnh by ca h: phin no c to bi kin gii sai lm vi t, chp vo tn ti trn c s t tnh v phin no c to bi kin gii sai lm th s, chp trc mt t tng ng ca c nhn. Cc tng cp khc nhau ca Tnh khng Tt c nhng im tranh lun u xut pht t nguyn nhn l c nhiu tng cp khc nhau ca Tnh khng v trong th mt vi tng cp th s hn, mt vi tng cp vi t hn. Mt trong nhng tng cp ny l Tnh khng ca s tn ti c lp vt cht ca c nhn.[21] Trn mt tng cp khc li c mt Tnh khng ca cp i i ch th-khch th, hoc Tnh khng ca mt sc thn tn ti trn c s t tnh nh mt i tng ca danh, ca khi nim.[22] Li mt tng cp ca Tnh khng na l Tnh khng ca s tn ti hoc Tnh khng ca mt i tng tn ti trn c s t tnh c th,[23] khng c xc nh qua s trnh hin ca i tng trc mt tm thc khng th bin bc. Mt Tnh khng khc l s trng rng cch tuyt mt t tnh ca cc hin tng, cc php ngay c trn phng din tng i.[24] Ngi ta phi lm th no xc nh c nhng im khc bit v mc tinh thm gia nhng chng loi Tnh khng ny? im no ng, im no sai?

Quan im c bn ca tng Duy thc l ch th v khch th trng rng khng phi l nhng tht th cch bit; quan im ny khng th c tha nhn bi nhng v i biu ca h phi C duyn; v cc v ny cho rng, th gii bn ngoi l mt hin tht. Nhng loi Tnh khng cn li c h tha nhn tuy vy, chng khng c xem l dng vi t nht ca Tnh khng. H khng th tha nhn chng l dng vi t nht ca Tnh khng v h quan nim: Trong thi gian mt thc lnh hi c mt cp bc th s hn ca Tnh khng th mt thc [khc] vn c th xut hin nhn nhn s vt sai lm, i nghch vi mt tng cp Tnh khng vi t hn; nhng khi pht trin s hiu bit v Tnh khng vi t v s hiu bit ny kin c v mt hiu nghim th mt kin gii sai lm v s tn ti kin gii i nghch mt tng cp Tnh khng th s hn khng th no xut hin. V vy m tt c nhng tng cp th s ca kin gii sai lm ch c th c chm dt hon ton nu ngi ta lnh hi c Tnh khng cp bc vi t nht. V d nh khi ngi ta hiu c l c nhn khng c mt t tng ng th kin gii chp vo mt s tn ti vn c th cn . Cng nh th, mt i biu ca gio l Duy thc c th nhn bit c l mt sc thn khng tn ti bi nhng thuc tng nh mt i tng ca danh xng, ca khi nim, v nhn thc ny c th c gi tr mt cch vng chc; nhng nhn thc khng cn tr ngi ny tip tc m p quan nim l sc tng ny tn ti trn c s t tnh, v s vic i tng ny c xem l i tng ca mt danh c v mt khi nim chnh n cng tn ti trn c s t tnh. Cng tng t nh vy, mt i biu ca phi Trung qun-I t khi c th tin chc t tn y lng l i tng khng tn ti trn c s t tnh c th bng mt cch, mt cch c th gii thot n ra khi s ty thuc vo vic trnh hin trc mt tm thc chn chnh khng th b bin bc[25] nhng ng ta vn hoi bo mt kin gii v s tn ti ca i tng t pha n. Nhng khi ngi ta nhn thc c chc chn l cc hin tng ch tn ti trn danh xng v ngoi ra chng c mt tn ti trn c s t tnh tc l s tn ti ca i tng v pha chng th nhng tng cp th s ca kin gii sai lm khng th no xut pht trong trng hp nhn thc chn chnh nu trn kin c, hiu nghim. V vy m cch nhn vn vt nh chng l ca trng phi C duyn l phng tin i tr tt c nhng dng cc bin ca thng kin ngha l i tr tt c nhng kin gii sai lm,

nhng kin gii gn vo cc hin tng mt cch tn ti vt qu nhng g tht c. Nhng mt khc, nu ph nh nhiu hn nhng g c ph nh bi trng phi C duyn th ngi ta s ri vo mt bin kin h v. y l l do v sao ngi ta cho rng, quan im Tnh khng c trnh by bi trng phi C duyn l quan im Trung o ton m v khim. ---o0o--Ghi ch [1] ; indracpakya, skrt. [2] mother tantra, engl.; Mutter-tantra, ger.; mt trong hai chng loi tan-tra ca T o mt gio. Loi th hai l Ph thn tan-tra (father-tantra, engl.). [3] ryig-ma-pa, tibet. [4] ; buddhat, skrt. [5] t nhin chng tnh; cng c gi l Bn tnh tr chng tnh, Tnh chng tnh. [6] triyna, skrt.; tam tha. [7] ; v lu tr. [8] ; tp chng tnh. [9] ; nht tha; ekayna, skrt. [10] ; svabhva-nirva, skrt. [11] ; sopadhiea-nirva, skrt. [12] ; nirupadhiea-nirva, skrt. [13] ; klevaraa, skrt.; cng c gi l gii thot chng ( ).

[14] ; jeyvaraa, skrt.; cng c gi l tr chng (). [15] ; apratihita-nirva, skrt. [16] ; jeya, skrt. [17] ; pratisakhy-nirodha, skrt. [18] ; apratisakhy-nirodha, skrt. [19] ; dharma-nairtmya, skrt. [20] ; pudgala-nairtmya, skrt. [21] ; t tng khng. [22] ni r hn: i tng khng tn ti nh ta ngh v n, nh ta gi n; hoc l i tng ch tn ti trong danh xng, trong khi nim; gi theo thut ng Hn vit l nht thit php li ngn thuyt khng ( ). [23] , tnh t tnh khng. [24] ; hu php khng. [25] tc l mt s tn ti khng l thuc vo s chng nhn ca mt tm thc chnh xc; d tm thc khng th b bin bc ny xc nhn n hay khng, n vn tn ti.

[i] Nhp b- hnh lun, III, 21. [ii] dbu ma'i snying po'i tshig le'ur byas pa, madhyamakahdayakrik, ; P5255, Bd. 96. Mt phn c dch sang Anh ng (chng III, 1-136) trong: Shotaro Iida, Reason and Emptiness (Tokio: Hokuseido, 1980). [iii] byang chub sems pa'i sa, bodhisattvabhmi, ; P5538, Bd. 110. Bn Phn ng c Nalinksha Dutt a ra, Bodhisattvabhumi (Being the

XVth Section of Asangapada's Yogacarabhumi), Tibetan Sanskrit Works Series, Bd. 7 (Patna: K. P. Jayaswal Research Institute, 1966). [iv] de bzhin gshegs pa thams cad kyi sku gsung thugs kyi gsang chen gsang ba 'dus pa zhes bya ba brtag pa'i rgyal po chen po, sarvatathgata-kya-vakcitta-rahasya-guhyasamja-nma-mahkalparja; P81, Bd. 3. [v] Cng c bit di tn Cakrasavara-tantra (dpal 'khor lo sdom pa'i rgyud kyi rgyal po dur khrod kyi rgyan rmad du 'byung pa, rcakrasabaratantra-rjd-butamaanlakranma); P57, Bd. 3. Mt bn dch Anh ng: Shrchakrasambhra Tantra, a Buddhist Tantra, Tantrik Texts, Athur Avalon ch bt, Bd. VII. c Kazi Dawa-Samdup xut bn (London: Luzac; Calcutta: Thacker Sprink, 1919). [vi] kye'i rdo rje zhes bya ba rgyud kyi rgyal po, hevajratantrarja; P10, Bd. 1. Mt bn dch Anh ng: D. L. Snellgrove (dch v xut bn), Hevajra Tantra, phn I v II (London: Oxford University Press, 1959). [vii] 'dod pa. [viii] 'dod chags. [ix] Dzogchen (rdzogs chen). [x] K 148-170. [xi] Chng VIII. [xii] Chng VI. k 34 trong Nhp b- hnh lun. [xiii] Lng thch lun, chng II, k 34. [xiv] rang bzhin gnas rigs, praktithagotra, , . [xv] 'phags pa'i rigs, ryagotra, . [xvi] rgyas gyur kyi rigs, paripushagotra, . [xvii] gung thang dkon mchog bstan pa'i sgron me, 1762-1823. [xviii] rang kya thub pa'i rdzas yod du 'dzin pa.

---o0o--Chng 6. o v hp nht vi an lc Vn p Hi: C v nh l mt ho thnh thong c kt thc bng mt kt qu khng hay v nh trong trng hp ta thng mn mt ngi no v mun gip ngi y, nhng tht s li thc hin mt vic i nghch. Ti quan nim l cch n gin ha qu mc nu ngi ta ch qu quyt chung chung l mt ng lc thc y tt s dn n mt kt qu tt. p: Nu v thng yu ai m thc hin mt hnh ng, mt hnh ng khng gip m li hi th li khng nm ngi thc hin v ngi ny mang mt ho . Chnh bi v ng c thc y tt ny m hu qu cng s tt cho ngi thc hin. S tn hi tm thi c gy ra cho ngi bt ngun t vic khng nhn bit c nhng phng tin thin xo gip h. y l l do v sao nhng hnh ng li tha v tr hu phi i i vi nhau. Ngi ta cho rng, ngay c mt v B Tt trn qu v Gia hnh o cng cha c nhng hnh ng li tha tht s, ch thc hin nhng hnh ng c v v tha. Nhng khi t c qu v Kin o, Tu tp o v nm loi thn thng th ngi ta nhn ra c tnh hng tm thc v ngh ca nhng ngi khc nh chng l; qua nhng kin thc ny, kh nng cu ngi ngy cng pht trin ton vn. Hi: Ngi c th ni cch cha tr bng nng lc tinh thn c thc hin nh th no? p: Ti khng th ni nhiu v vn ny. C nhiu phng php cha tr bnh tt v tng t trong phm vi nhng nghi qu man-tra c thc hin. Nhng phng php ny t hiu nghim qua nhng cht c bit, thn ch v s tp trung thin nh. Cc phng php n gin hn bao gm vic tng nim mt bi nguyn ch m trong , sc mnh ca s tht c ku gi: Nu mt vic no ti thc hin kh hp chn l, th cu mong n tr gip. Cng c nhng ngi c nng lc cha tr c bit c nghip lc ca cc kip trc to thnh. Hi: C phi t st s tt nhin mang n kh au hn nhiu trong nhng kip sau khng? p: T st c xem l mt hnh ng cc k tai hi. Ngi ta ni rng, ngi no c qun nh v tuyn th trong phm vi ca Du-gi

tan-tra hoc V thng du-gi tan-tra th trong trng hp t st, ngi y mang ti git mt v Thin thn.[1] Hi: Khoa hc t nhin v lun l hc cho thy nhng chng loi thc khc nhau ca cc gic quan l nhng hin tng thuc v b no v nu nhng g Ngi ni hm qua l ng, tc l nhng loi tm thc th s ty thuc vo nhng chc nng thn th th t kt lun rng, thc ca cc gic quan chm dt hot ng nu b no ngng hot ng trong lc cht. Nu c s hot ng ca thc ca mt gic quan khng cn na th thc ny khng th no tn ti tip tc nh mt thnh phn ca tm thc trong qu trnh ti sinh. Nhng ngay lc xut sinh th tt c thc ca nhng gic quan u hot ng bnh thng; v chng ta thy, nghe, ngi v tng t. Ngoi vic ny ra th tm thc phi c ti sinh vi tt c nhng tng cp th s v vi t ca n, khng ch l nhng tng cp vi t hn. Qua m c s mu thun trong thuyt ti sinh. p: ng thi chng ta cm nhn mt tng cp nht nh ca tm thc. Khi chng ta ng th thc bc vo mt trng thi thm su hn. Trng thi ny li tr nn su kn hn nu chng ta ri vo trng thi ng say khng mng. Nu tr nn bt tnh, thm ch ngng th th ngi ta cm nhn mt tng cp tm thc thm su hn na. Ngi ta c th xem n nh mt trng thi na tnh na m hoc bt tnh hon ton; nhng theo nhng h thng tan-tra th tm thc vn cn . Tng cp vi t nht ca tm thc xut hin trong khi cht; tm thc ca lc cht l loi vi t nht trong tt c cc loi. Cch phn chia ng cp trn cho thy rng, nhng tng cp vi t hn ca tm thc cng lc cng cch li thn th. Tm thc vi t nht l mt ci g c kh nng to nhng tng cp tm thc khc vi mt tht th l trong sng v nhn thc. Cc th nghim khoa hc c lin h n b no ca con ngi rt hp dn, v mt im rt quan trng l hiu bit v nhng nhn thc c t qua . Nhng trong thi im ny, chng ta kh c th lun bn v ch ny trn c s kin thc tng qut v khoa hc nghin cu tm thc cha c trin khai. Ngnh ny vn cn ang nm trong giai on pht trin. Nh vy, i vi Pht t c ngha l: Trong trng hp ngi ta c th chng minh mt cch chnh xc vi cc th nghim khoa hc c l khng c no th tm khng cn, th chng ta phi chp nhn. Nhng chng minh ny phi l mt chng minh chnh xc, ch tht; ch v tm khng thy vi nhng phng tin sn c ri cho l khng c nh vy cha .

 tr v cu hi ca ng: l tm thc vi t nht, tm thc s bc qua mt s tn ti mi; nhng tng cp th s ca tm thc khng th no tip tc tn ti sau ci cht. Nhng trong tm thc vi t nht vn cn nhng ht mm v t nhng ht mm ny, cc tng cp tm thc th s li c th xut hin. Hi: Ngi ta c th lm g khi mt ngi thc hin mt hnh ng st sinh bng cch ph thai, nhng li khng t r c hnh ng ny l th no? p: Tt c chng ta u l nhng loi hu tnh, c ln tch ly c nghip trong qu kh. iu ny th hin r bi v hin ti, nhng ngh bt thin thng hay xut hin trong tm ca chng ta; chng l mt du hiu r rt chng t l chng ta quen vi chng rt lu trong d vng. V trong ngha ny, ngi ta thng ni: Nu ta mun bit v nhng g lm trong qu kh th phi qun st thn th ny [v n l nghip qu ca cc hnh ng trc y], v nu mun bit nhng g s n trong tng lai th phi qun st xem tm thc ang hot ng nh th no [v n su tp nghip quyt nh tng lai]. V phm li lm trong qu kh, chng ta nn sm hi v pht nguyn khng ti phm trong tng lai. Thuc v nhng phng php sm hi thng thng l x thn qu ly v tng nim nhng man-tra no nht nh, v d nh man-tra bao gm mt trm m [ca Kim Cng Tt-a[2]]. B th cho ngi ngho v ngi bnh l mt trong nhng phng php tt nht. Cng hin, phc v cho lnh vc gio dc o to v y hc l mt hnh ng tuyt ho; y l mt trong nhng c hi hay nht tch ly cng c. Hi: Trn t nc ny c nhiu nhm v nhiu sch v chuyn nghin cu v tnh dc v tan-tra. H xem tnh dc l tm o v phng tin t nit-bn. Tnh dc ng vai tr g cho vic chng c trong cc gio l tan-tra truyn thng? Phm dc[3] ng vai tr g? p: im ny rt c th b hiu lm. Nh ti trnh by, tm thc c nhiu tng cp vi t khc nhau. Nu c th s dng nhng tng cp vi t ny trn con ng tu tp th vic tu tp ni chung s hiu nghim hn. Nu chng ta cm nhn nhng tng cp vi t hn ca tm thc th nhng trng hp ny thng xy ra mt cch khng c kim sot. Chng xut hin v nhng iu kin t nhin vi kt qu l s gin on ca nhng tng cp th

s. Chng ta tr nn bt tnh, hn m, tm thc tr nn u m, v chng ta khng th ch ng s dng nng lc ca cc tng cp tm thc vi t ny. Nhng khi mt hnh gi c , ch ng ngn cn, y li nhng tng cp tm thc th s vi phng php thch ng th nhng tng cp khc vi t hn s xut hin v hot ng. Tm thc ca cc tng cp ny khng nhng hot ng thi m cn rt tnh gic, rt nhy bn v rt trong sng. Tm thc ny c th c chuyn thnh mt tr hu nhn thc Tnh khng l tnh v ng. t c iu ny, hnh gi u tin phi ngn cn, chm dt nhng tng cp tm thc th s v thc hin vic ny, ng ta phi t mt s bin chuyn ca nhng hot ng t hp v li tn ca nhng yu t cn bn sc trng v . Ngay im ny th tnh dc c th c cn n. Tuy nhin, giao hp y khng phi l giao hp nam n bnh thng. Mi lin h chnh l nh sau: Thn th con ngi c cu to bi su bo vt, ba xut pht t thn ph, ba xut pht t thn mu. Ba bu vt t thn ph l xng, ty v tinh dch.[4] Ba bu vt nhn t thn mu l tht, da v mu. Theo mt cch din ging khc th c su yu t c bn: a, thy, ha, phong, o qun[5] v tinh trch.[6] Trong mi trng hp, bin i ni nhng yu t trong thn th cng dn khi mt s bin i nhng tng cp vi t ca tm thc. l mt c im ca thn th loi ngi sng trn a cu ny. Nhng bin i ny xut hin rt ngn hn, v d nh khi ht hi, cng nh khi ngp, thim thip ng v cng trong thi on nam n giao cu. V kt cu thn th sn c nn trong nhng trng hp ny, chng ta c th cm nhn c mt s bin i ca tng cp tm thc, v bin i mnh nht c th c mt hnh gi s dng xut hin trong lc giao phi. V l do ny m tnh dc c xem l phng tin trn con ng tan-tra. Mt du-gi tng thuc h thng tan-tra trong dc gii cha x b tham i ch ng to mt tm trng tham i nh mt thnh phn tu tp. Trong khi nhng yu t c bn c bin chuyn v nhng tng cp tm thc th s b y li bi nhng tng cp vi t hn, du-gi tng ny s dng tm thc tng cp vi t nht bng cch chuyn tip n thnh tm thc nhn bit c Tnh khng. Qua s nhn thc Tnh khng ca tm thc ny, trng thi tham dc b tiu hy hon ton bi v mt tm thc khng th ng thi c hai cch nhn thc i nghch nhau. S xut hin ca mt tm trng tham i mt tm trng khi dn s bin i trong nhng o qun, lung gi v tinh trch c h tr bi kin gii chp vo tn ti bi t tnh. Nhng khi chuyn ha tm thc vi t

n c to trn c s ca mt tm trng tham dc tr thnh mt tm thc nhn thc Tnh khng th chnh tm thc ny l phng tin i tr kin gii chp vo tn ti bi t tnh, kin gii h tr tham dc. Qu trnh ny c so snh vi cu chuyn ca con su c thn thng c nhc n mt con su n nt g ngay ni n xut sinh. iu kin tin quyt ti trng m ngi mun thc hin nhng phng php trn phi t c l c mt kinh nghim trc chng Tnh khng hoc v ng trong mt tng cp, mt mc tinh thm no . iu kin tin quyt th hai l hnh gi phi c mt s hiu bit v kinh nghim vi vic quyt tm t b- v li ch chng sinh; v nu khng t hai t cch nu trn th nhng phng php tng ng khng th no c p dng mt cch chn chnh. Mt vi phng php thc hnh nht nh no trong phm vi V thng du-gi tan-tra cng c th nguy him; v hnh gi phi dng nhng k thut hi t nhng lung gi ni ti vo o qun trung tm. S vic ny cn thit bi v nhng bin chuyn c lin quan n thn th m ti va nhc n chnh l kt qu ca s tp trung ca nhng lung gi vo o qun gia, lu li v tan bin ti y. V d nh c mt phng php th bo c thc hin bng cch bp cht nhng o qun ni c; v nu ngi no nm vng nhng k thut tng ng th phng php ny c th hiu nghim. Nhng, nu thc hin m khng hiu bit r th n c th dn n ci cht. Nhiu phng php c nhc n trong nhng h thng tan-tra khc nhau nhng chng c th gy tai hi. y l nguyn nhn v sao ton b h thng tan-tra c gi l Mt gio. Nu khng c mt v thy c nhiu kinh nghim, ti gii v v pha mn , nu ngi ny cha thc hin tt c nhng phng php thc hnh c bn t c nhng iu kin tin quyt cn thit, chng t l xng ng c th gio th nhng phng php ny khng th no c thc hin ch ng. Hi: Ngi c th a kin v s tn ti, gi tr v bn cht ca kh nng Thu th?[7] p: Phng php tu tp t nng lc thu th c c miu t trong c hai h thng, kinh in cng nh tan-tra. Theo h thng kinh in th hnh gi trc ht phi t nh an ch;[i] khng c n th khng th no t nhng tri gic siu nhin ny. Sau khi t Ch, hnh gi phi nim i nim li hnh thi ca i tng mun nhn bit v tm an tr tng tc ni i tng ny. Qua , i tng ny trnh hin mi lc mi r hn. Trn con ng tu tp tan-tra th nhng tri gic siu nhin c thnh t bt u t mt im no ngay trong trng hp khng ch s dng

nhng phng php chng c chng. Nu t c qu v tr hu cn bn ca s bt kh phn li gia Tnh khng v an lc mt tm thc vi t nhn thc trc tip tip Tnh khng , th qua trong mi trng hp , nhng nng lc thu th c khi ng. Chng c th c chng c ngay trc khi t nhng cp bc nu trn trong trng hp thc hin du-gi vi nhng lung gi nng lng. C nm lung gi chnh v nm lung gi ph. Tri gic siu nhin cng c th t c qua s thc hin tng nim nhng Kim cng k v lc ny, hnh gi khai trin nm lung gi ph. Hi: Lm th no v qua nhng du hiu kinh nghim no m ngi ta c th nhn bit mt nhn thc chnh xc? p: Chng ta hy ly nhn thc tnh v thng hoc nhn thc tnh v ng lm v d. Mt tri gic xc nh s kin ny vi xc tn c th c xem l chnh xc v v vy l ng tin, nu xc tn ny da vo nhng nguyn do xc nhn tnh chnh xc ca s kin c nhn bit nhn theo mt xc nh , v da vo nhng l do bin bc trng hp i nghch nhn theo mt ph nh. Tt nhin l c trng hp m ngi ta c mt gi thit no v mt s vic nhng khng bit n ng hay sai khi s vic ny cha xy ra. Nhng ni chung l kt qu ca mt suy lun trn c s lun l v mt vn no c th c xem l chnh xc nu kt qu ny khng c nhng im i nghch vi nhng nhn thc t c qua nhng qu trnh suy lun trn c s lun l khc bit v chnh s kin ny. Cc ch c lin quan n tm thc c th rt phc tp. Nhng nu ngi ta khng chp nhn mt loi tm thc no th c nhiu nghi vn khng c gii p, v d nh s xut hin ca th gii. Nu hi n xy ra nh th no th c th c nhng cu tr li nh ci ny xut pht t ci kia v tng t. Nhng nu hi v sao n xy ra th nhng im nan gii xut hin ngay lp tc. Nu t nhn xt vic t thin h ny cho n thin h kia chng xut hin ri li tan bin , chng ta qu tht phi ni rng, hin tng ny chnh l bn tnh ca chng chng phi l nh th. Nhng, nu ni s thnh hoi ny xy ra khng c nhn duyn no c bit th qu l mt vic rt thiu st. Chng ta thng s dng nhng ch nh may v xui trong cuc sng hng ngy. Mt chuyn g xy ra, v chng ta vui mng ni: Hm nay may mn qu! hoc l: Hm nay sao m xui gh! Chng ta khng bit c nguyn nhn chnh ca mt s kin v hi lng mt cch d dng vi mt li gii thch l m l ch v may mn hoc xui xo. Nhng phi c mt l do v sao ngi ta gp may mn hoc xui xo.

 tht l mt iu hp l, d hiu, l hai trng hp may v xui nhn chung ty thuc vo nhn duyn. Ngi ta kh c th gi vng quan im cho rng mt vi hon cnh hnh phc hoc au kh c nguyn nhn, mt vi trng hp khc th li ty thuc vo hn xui may ri v phi nu r l do v sao li phn bit hai trng hp va nu trn. Nu tm hiu tng tn s vt theo cch ny th nhiu nghi vn c khai m. V th m cc tn gio a ra nhiu gii thch v s hnh thnh th gii v s hnh thnh ca kh lc: Mt ng to tc, nguyn nhn v hu qu ca nghip v nhiu loi tng t khc. ---o0o--o Chng ta ni v nit-bn. Trong phm th mi tm ca Trung qun lun, Long Th ni:[ii] Nu mt ci ta khng c, th lm sao c c ci ca ta? Nu mt t ng ci ta khng tn ti bi t tnh th mt ng s ci ca ta cng khng th no tn ti bi t tnh. S cng ni:[iii] Nu qui v ni v ngoi tm m nhng ngh nh ta v ca ta b tiu hy th Th [nhng nhm thn tm mi khc c to bi nhng hnh ng nhim v phin no] chm dt. V v Th chm dt nn ti sinh c tn dit. Nu chm dt kin gii chp tn ti trn c s t tnh ca mt ci ta v ci ca ta qui v nhng hin tng ni v ngoi tm th qu trnh th chp nhng nhm thn tm cu u mt cch khng c ch s chm dt, v trng hp ti sinh trong vng sinh t cng khng cn. Ni tm li: Nu khng cn tch t nhng nghip mi v cng khng cn nhng phin no no c th dn khi qu bo ca nhng nghip c tch t trc y th ngi ta t gii thot khi vng sinh t. Hnh ng nhim c hnh thnh bi phin no v phin no li xut pht t nhng khi nim sai lc, in o. Khi nim in o li c nhng hnh tng gi to, sn sinh t kin gii chp vo tn ti bi t tnh. Nhng trng thi tm thc chp vo tn ti bi t tnh c chm dt bng [nhn thc] Tnh khng. Do m Long Th trnh by qu trnh t gii thot nh trn.

V s vic ny dn chng ta n Thnh th t con ng t gii thot. Nhng g khi dn chn dit chnh l chn o v chng ta trc nhn c Tnh khng vi s h tr ca chn o ny. Theo quan nim ca h phi C duyn th mi v Thnh, bt c tu tp theo theo c xe no Thanh vn, c gic hoc B Tt , tt nhin t c mt s trc nhn Tnh khng. V ch s trc chng ny mi c th tn hi c kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh; ngay c s trc nhn c T thnh cng khng c kh nng ny. pht trin c mt chn o trong lin tc thng nht th ca tm thc trong mt s cp mt chn o xut pht t mt nhn thc trc tip Tnh khng, siu vit mi hin tng i i , ngi ta phi pht trin v t c mt tr hu nhn thc Tnh khng, mt loi tr hu xut pht t thin nh nhng vn cn quan h vi nhng hin tng i i nh nguyn. Nhng, t c cp bc tr hu ny, u tin, ngi ta phi t rn luyn mt kin gii chn chnh v Tnh khng; c ngha l, phi hiu c ngha ca Tnh khng qua hai tng cp tr hu, vn hu [ tr hu t c qua lng nghe ] v t hu [ tr hu t c qua t duy chn chnh]. Nhng bc tin trn Ng o vi t cch ca mt Thanh vn, c gic hoc B Tt xy ra trong phm vi ca cp bc thin nh tinh thm, qun st Tnh khng trong trng hp bc t mt cp thp ln cp bc cao k tip. V vy m s phn chia thnh Ng o c thc hin theo quan im ca nhng phng php thc hin tu tp cng lc cng tinh thm vi mc ch nhn thc c Tnh khng. Con ng u tin T lng o c miu ha qua s thnh t hai loi tr hu, vn v t hu. Mc ni vi Gia hnh o c hnh thnh bi s chng c tr hu qua thin nh. Kin o bt u vi s trc nhn Tnh khng ln u. Con ng k tip, Tu tp o l thi on tu tp thin nh, thm nhun v bc su vo s trc nhn Tnh khng. o th nm c chng c khi kt thc vic tu hc trong phm vi c xe ca chnh mnh; v th m n c gi l V hc o, l khng cn [g ] hc na. N l mc ch thnh t. Tuy nhin, hai o v hc ca hng Thanh vn v c gic ch l hai mc ch tm thi; v sau khi chng c chng, h bc vo con ng i tha. Nhn thc c Tnh khng thi th cha n phi c tip ni vi kha cnh phng tin.[8] Nhng kinh sch quan trng nht ca i tha nh b kinh Bt-nh-ba-la-mt-a ging dy r rng v Tnh khng, nhng

thm vo , kinh ny dy bng mt cch n kn, m th cc tng cp ca Hin qun[iv] nhn thc r rng , c ngha l tt c nhng kha cnh ca phng tin tr gip nhng tng cp khc nhau ca nhn thc Tnh khng. Cc bi kinh ny phn ln c dy cho cc v B Tt. Nhng mt v B Tt phi bit nhiu ng tu tp ca cc v Thanh vn, c gic v B Tt cng vi nhng bin dng ca chng c th cu chng sinh ty theo cn c. V vy m B Tt phi nm vng tt c nhng con ng ny v cng l l do v sao chng c trnh ging trong nhng b kinh ny. Th no l phng php thc hin t nit-bn trn con ng ca cc v Thanh vn v c gic? Con ng ca ch v ly Ba mi by thnh phn tr o lm c s.[v] Nu tm gn chng theo quan im tu tp thc hin th tr thnh ba mn hc Tam hc. Mn hc u l gii hc. Tm gii lut c dy t n gii thot ring bit trong cc kinh sch ca hng Thanh vn, c gi l Bit gii thot.[9][vi] Ba gii u dnh cho c s, nm loi sau dnh cho ngi th gii y , tc l t-khu v t-khu-ni. Nhn s qua th s i hi phm hnh trong Bit gii thot v s phi hp tnh dc trong h thng V thng du-gi tan-tra c v i nghch nhau, nhng trng hp ny khng phi nh vy; bi v tt c nhng phng php ny c ging dy tng ng vi nhng tng cp nhn thc v kh nng ca mi hnh gi. Trong giai on u th phm hnh rt quan trng nhng khi t c mt tng cp pht trin v c nim tin ch ng l c th thc hin nhng phng php khc ton vn th li l mt trng hp khc. Vic giao cu nam n c trnh by trong V thng du-gi khng c ngha ngi ta tm s giao cu ny v b mi nhn ca nhc dc hnh h. Hon ton t ch v nhng im bt li ca nhc dc, hnh gi bit r l mt tng cp khc hn, cao hn ca con ng tu tp c th t c qua s giao cu. Cc phng php thc hin c lin quan n tnh dc u c ging gii trong mi lin h vi s hiu bit r rng v nhng im bt li ca dc tham v mc ch c bit ca s giao cu ny. C s ca tt c nhng gii lut dnh cho c s cng nh tng ni l vic trnh lm mi iu c. Chng bao gm ba hnh ng thuc v thn (st sinh, trm cp, t dm), bn hnh ng thuc khu (ni di, ni chia r, ni xu, ni ph phim) v ba thuc v (tham, c , t kin). Ti khng mun i su vo chi tit. Nu ngi ta ngn cn nhng hnh ng bt thin ca thn v khu th phn tm di dng th cng c gim bt v qua , tm cng c xoay

hng vo trong. Mt nhn t tng tr th hai l chnh tri tng, l t nh lin tc l phi t tm hiu, qun st thn th mnh trn c s chnh nim tng[10] vi mc ch kim sot nhng hot ng ca thn khu, xem nhng hnh ng bt thin c xut hin t y hay khng. Qua m nng lc ca chnh nim tng v chnh tri tng c pht trin. Vi vic gi gii, hnh gi gia lc hai nhn t quan trng khng th thiu c ca thin nh: Mt mt l vic hng tm vo trong, mt khc pht trin nng lc ca s tnh gic v t nghin cu, qun st. y l mi lin h gia gii v nh trong ba mn hc. Nu gi gii trong phm vi Bit gii thot th vic quan trng nht l dit b nhng hnh ng tn hi ngi. im quan trng ca vic gi gii B Tt l xa la nhng nim cng nh hnh ng v k. im trng yu trong gii lut ca h thng tan-tra l vic ngn cn cc trnh hin tm thng v nhng khi nim cho chng l nhng vic tm thng.[11] Trong tt c nhng c xe thp cng nh cao th cc phng php thc hin tam hc tng t nh nhau. Mt l do v sao ch c tam hc lin h n vic tun phc tm: tr gii gip tm gi tp trung, bt phn tn; tu tp thin nh tr gip chuyn ha tm trng khng cn bng thnh mt trng thi cn bng ca thin nh tinh thm; v thc hnh pht trin tr hu tr gip gii thot mt tm thc ang b tri buc. Mt l do khc v sao ch c tam hc khng hn khng km c lin quan n hiu qu ca mi mn hc: Mt hiu qu ca gii hc l ti sinh trn thin o ca dc gii, sinh thnh ngi hoc ch thin; mt hiu qu ca nh hc l ti sinh, sng vui sng trong cc ci thin ca sc v v sc gii; v mt hiu qu ca hu hc l chng t gii thot. Mt l do khc v sao li l tam hc c lin h n nhng phin no c tiu tr qua tam hc ny: Gii hc n p phin no, ngn cn khng chng pht trin tr thnh hnh ng. Nu pht tm sn hn mt ngi no v nim hi ngi y sn khi, hnh ng hi ngi t nim bt thin ny s c ngn cn bi nguyn tc bt hi c pht nguyn ban s. nh hc ngn cn trng hp phin no xut hin t do ty tin trong tm; v hu hc tn tr phin no ngay ci r ca chng. Pht gio thng nhn mnh tm quan trng ca vic t ch, t kim sot. Nhng thi nay, nhiu ngi ni l khng nn p nhng tm trng tham, sn khi chng xut hin m thay vo chng tung honh, hin by. Ti ngh l trong trng hp phin mun c gy ra bi mt khng hong tm

linh th qu tht l hay nu bnh nhn by t nhng cm gic ca mnh; nhng khi nhng tm trng nh sn, i t do hin by khi chng xut hin th ngi ta khng th tiu dit chng chng s thng xuyn xut hin. Ngi ta c th bit c qua kinh nghim bn thn l tm trng mnh s tin b, thin ho dn dn theo nm thng nu c gng t ch bng k lut v chnh nim tng. Cng c khi ngi ta rt d ni gin li nh ban u nhng vi thi gian, tn s v bo lc s t gim. Nhng trng hp c tm trng d hn th t n honh hnh th cui cng, n ch c gia tng m thi. Chng ta c th chc chn l khng ai thch phn hn. Khi sn hn ni ln th ngi ta mt ht l tr; p ngay c nhng vt s hu tht p. Ngoi ra cn cm thy mt tm trng hi hn sau cn ni gin cung in ny t nht l hi tic nhng g p b p nt. V vy m chng ai th v g vi mt tm trng sn hn, v iu hay hn nhiu l lm ch, kim sot c n. Lc u th vic ny ng nhin l khng n gin nhng qua s quyt ch, am hiu v cng ngh th tnh th dn dn kh quan hn. c nh th th ngi ta phi t hc hi, t nghin cu v lm vic vi chnh mnh mt cch minh trit; hon ton chng em n li ch g nu ngi ta ch ham mun t c mt vic bng mt cch cng u kh dy. Tm thc c mt c tnh l c kh nng bin i nu ngi ta kin tr mt nguyn vng tht t v d nh s t c cp bc pht trin ny, cp bc kia trong nm nm k n v c gng lm th no thc hin c mc ch ny. Ba mi by thnh phn tr o T nim x[12] Ba mi by thnh phn tr o l nhng thnh phn c bn ca con ng tu tp. Chng c phn thnh by nhm v nhm u tin l T nim x, bn cch qun st s vt mt cch tnh gic. T nim x bao gm qun thn,[13] qun th,[14] qun tm[15] v qun php. [16]Ngi ta qun st thn th, cc th tng, tm thc v hin tng, tm hiu nhng c tnh ring cng nh nhng c tnh chung ca chng ri ng c bn tnh ch tht ca chng. C nhiu nim qui v thn gip hnh gi khc phc lng tham i bm cht vo n, v d nh nim v nhng im thiu st, bn cht ca thn. Ti khng mun nu r nhng li lm, thiu st ca thn ni y; ai mun thin qun chng c th s dng nhiu cch trnh by ca Long Th trong Bo hnh vng chnh lun[vii] v Tch Thin trong Nhp b- hnh lun.[viii]

Trong lc qun thn, hnh gi hnh dung thn th nh mt vt no c bn cht bt tnh ri nhn thc c bn cht kh ca n. y l mt phng tin ph v ngh chp trc vo thn th v tham i v to nguyn vng gii thot ra khi thn th bt tnh ny. [Qun thn c lin h trc tip vi Kh .] Trong lc qun th, hnh gi suy ngh v bn tnh ca th tng d chu, kh chu v trung tnh. Trong lc ny, ngi ta nn ch n s tht l th tng l mt duyn v chnh trn c s ca duyn ny m tham i xut hin; v qua nhng th tng kh chu nn lng ham mun li bit xut pht, v qua th tng d chu m lng ham mun khng li bit hin hnh. Nu suy ngh k v vic ny th c th hiu r hn nhng im bt li ca tham i, nhn t cn bn trong phm vi Tp . Trong phm vi qun tm, ngi ta nghin cu nhng c tnh ring bit ca tm thc. Mt tnh rt c th ca tm thc l bin chuyn t khonh khc ny sang khonh khc khc, nhng ng thi vn c mt c tnh l lin tc khng bao gi b gin on v chm dt. Trong phm vi nhng suy lun ny, ngi ta c th nhn bit khng c mt t ng no c bit, nm ngoi tm. Nhn thc ny dn n s xc nh v ng, ngha l khng c mt ci ta c lp, thng hng no tn ti. Vi vic thin qun s kin ny, ngi ta s thng hiu [Thnh th ba Dit l:] thi bnh ca v ng chnh l nit-bn. Qun php c ngha l nghin cu nhng c tnh ca cc hin tng xc nh hin tng no phi c x b v hin tng no khng. Nu tip tc suy ngh nh th th s t c s hiu bit v o . Sau khi ch tm vo nhng c tnh ring bit ca thn th, th tng, tm thc v hin tng, hnh gi suy ngh v nhng c tnh tng qut ca chng. Chng c trnh by qua T php n, mt cch xc nh tng ch ca Pht gio. Ti ni v T php n trong ngy u [Trong mi quan h vi nhng tiu chun c bn phn bit gia Pht t v khng phi Pht t]: 1. Cc hnh v thng; 2. Nhng g nhim l kh; 3. Cc php v ng;

4. Nit-bn tch tnh. Nu thy c tnh v thng ca tt c nhng g hu vi th chng ta s nhn thc c l chng xut hin qua ng lc ca nhng nhn t khc v chng l thuc vo nhn duyn. T m ngi ta c th tin chc l vi nhng nhn duyn thch hp, ta c th chm dt c kh v thc hin an lc. Nh vy, ngi ta c th tm c nim tin v hi vng vi nhn thc l kh c th c chm dt v an lc c th c chng t. Qua s tm hiu php n th hai nhng g nhim l kh , ngi ta pht hin c cn c ca kh. Ngi ta hiu rng, cc php trong vng sinh t b nhim trong ngha chng chu nh hng ca cc nhn t khc, nh hng ca cc nhn t nhim nhng hnh ng nhim v phin no v v vy, bn cht ca chng khng nm ngoi phm vi kh. T nhn thc ny m ngi ta sn sinh nguyn vng khng ch tiu dit nhng dng kh tm thi, m cn khc phc c cn c chnh ca kh. Nu ni v nhng hin tng nhim[17][ix] th nhng hin tng ny l nhng g c hnh thnh bi nhim v nhim chnh l nhng hnh ng l nghip v phin no. C nhiu cch gii thch v nhng g b nhim[18] v khng b nhim[19] ty trng hp. Trong khi tm hiu v php n th ba vi ni dung l cc hin tng u v ng, ngi ta s nhn ra ci ngun ca kh l mt tm thc in o, mt tm thc m p kin gii sai lm l c mt s tn ti trn c s t tnh, mt t ng; v ngi ta s hiu l kin gii sai lm v tn ti ny c th c tn dit; v qua , gii thot c th c thc hin. V nu hiu c l kin gii chp vo tn ti bi t tnh nhn t duy tr vng sinh t c th c an tnh th ngi ta cng thng sut c php n th t: Nit-bn l an bnh tuyt i, trng tn l mc ch phi t c. Qua s ch tm tnh gic vo nhng c tnh ring bit ca thn th, th tng, tm thc v cc php, ngi ta s nhn ra bn tnh v thng, to kh ca chng. Qua m ngi ta khng cn lu g n nhng c im hin hin ca cuc sng ny, v cng t khc quan im cho rng khi lc an vui ca nhng ci sng cao cp trong vng sinh t l mc ch phi t c trong nhng cuc sng k n. Cng vi vic khc phc s cao qu mc cuc sng ny v nhng cuc sng trong tng lai, ngi ta pht trin mt tm thc hng v s gii thot hon ton ra khi phm vi ca vng sinh t vi tt c nhng bin hnh ca n.

V l do g m phi ta thin qun kh? Thnh Thin nu r trong tc phm T bch lun:[x] Lm sao trong tm ca mt ngi khng nhm chn [lun hi sinh t] c th xut pht c nguyn vng tinh thm chm dt n? Lm sao m c c s pht trin tm thc cu t gii thot ra khi lun hi sinh t nu mt tm trng tht vng v n khng xut hin trc ? Vng sinh t c bn cht l kh, v mt iu chc chn l chng ta khng mun kh; v vy m im quan trng u tin l nhn thc c nhng ni kh l kh, v pht trin mt tm trng nhm chn, t khc m t , nguyn vng cu t gii thot c th c sinh thnh. V qua s suy ngh v nhng ni kh phi kham chu, ngi ta pht trin mt thi c gng chng c gii thot, t nit-bn. Ta suy ngh: Gi m t c gii thot! Nu thi ny mnh, quyt ch t gii thot th ngi ta s t T lng o ca Thanh vn hoc B tt tha. V nhn y ti cng mun chm dt cch trnh by T nim x. T chnh cn[20] Nhm th hai ca Ba mi by thnh phn tr o l T chnh cn. Bn im ny chnh l bn hnh ng tinh tin: tinh tin t nhng c hnh cha t c; tinh tin trau di nhng c hnh sn c trong mt phm vi no ; tinh tin khng nhng iu c cha c thc hin xut hin; v tinh tin vt qua nhng iu c xut hin. T nh tc[21] Nhm ny bao gm bn thnh phn h tr cc thng tr siu nhin. Vi nhng thng tr ny c hnh thnh trong qu trnh thin nh thm su , ngi ta c th i n nhng tnh ca ch Pht v tng t; v vy m nhng nhn t tr gip vic ny c gi l s h tr (tc) t nhng diu nh . Chng c gi chung l T nh tc. T lng o c chia thnh ba cp: s, trung v cao. Khi ngi ta pht trin nguyn gii thot khi vng sinh t mt cch tuyt i trong mt phm vi nh ti cp n th bc vo s cp ca T lng o. t n cp bc trung v cao th ngi ta phi thc hin thin nh v khng c n th khng th no t nhng tin b nu trn. Tinh tin khng thi cng cha . l l do v sao T nh tc c trnh by y. Trong trng hp ny ti mun trnh by mt cch ngn gn v vic thc hin cp bc Ch ca thin nh. Thin rt c ph bin thi nay v v

vy chng ta cng nn xem xt ch ny k mt cht. Nhn chung th c hai loi thin. Mt loi mang tnh cht tp trung lng ng v loi th hai c c im l phn tch. Loi thin th nht cng c gi l Ch v loi th hai l Qun.[22]Chng l cn c ca tt c nhng thin php th gian cng nh xut th gian v ch c pht trin trong cc c xe ca Pht gio. Ch v Qun tht cht l g? Nu ly kinh Gii thm mt[xi] lm im y c th chng ta c th ni rng Ch xut hin khi tm khng cn hn trm hoc hi hp khng yn, tp trung chuyn nht vo mt i tng v an tr ti y, v khi nng lc ca s tp trung ny dn n mt tm trng an lc c to bi mt trng thi khinh an ca tm t v thn th. Qun c thc hin qua s cm nhn an lc c to bi thn tm khinh an vng chc, xut pht t mt s tp trung phn tch i tng. t an lc trn mt c s thn tm khinh an vng chc, xut pht mt s tp trung phn tch i tng nhn thc, trc ht ngi ta phi t tm trng an lc c to bi mt trng thi khinh an ca tm t v thn th xut pht t s tp trung lng ng v kin c ca tm thc. Mt trnh t khc khng th c c. V l do ny nn Tch Thin trnh by trong lun Nhp b- hnh l Qun vi kh nng dit tr phin no hon ton ty thuc vo Ch:[xii] Sau khi nhn thc c l phin no c th khc phc c bng Qun v Qun vng chc kin c c bi v Ch , trc ht, ta nn tu tp Ch. Ai t Ch vng chc th hy c gng pht trin Qun. Ch c bn tnh thin tp trung lng ng, trong khi Qun li c tnh cht thin phn tch, nhng nh th khng c ngha l mi loi thin tp trung l Ch v mi loi thin phn tch tng ng vi Qun. V cng khng phi mi phng php thin c th nhn thc c cch tn ti tuyt i ca cc hin tng Tnh khng ca chng u l Qun. Ngc li, Ch khng tt nhin l mt phng php thin hng n mt i tng ca cc hin tng a dng; n cng c th hng v mt i tng nhn thc nh l cch tn ti tuyt i ca hin hu. Ch v Qun l nhng loi thin nh khc nhau, c phn bit trn quan im phng php thc hin, khng phi trn quan im chng loi ca i tng nhn thc. V l do g m phi phi hp Ch v Qun? Nh ti va ni xong, nng lc phn tch, ngha l nng lc ca Qun ch c th t c bng cch pht trin thm vo mt tm trng kin c c hnh thnh trc . so

snh: Nu mun thy vt g trong bng ti, ngi ta phi cn n mt ngn n. V ngn n ny hn na phi sng v khng c chao ng v gi. Cng nh vy, ngi ta cn mt tm thc khng chao ng, khng b quy nhiu bi nhng nim hoc cc trng thi hn trm, tro c. Tm thc phi t c hai, phi kin c vng chc v thm vo l kh nng phn tch. Gio l ca V thng du-gi tan-tra cho rng Ch v Qun c th c thc hin cng lc qua mt phng php c bit. H thng ny cng bo rng, Qun cng c th c thc hin bng mt phng php khng cn n cch thin phn tch nh thng l m thc hin loi thin c tnh cch tp trung. Nguyn nhn l nhng phng php tu tp c bit ca V thng du-gi m ti cp n. Nu c p dng mt cch ng n th chng c th mau chng dn n mt s thnh t Ch v Qun cng lc. Phng php tu Ch By gi chng ta hy ni n phng php thc hin Ch. u tin, chng ta phi quan tm n ch nhng vic cn phi c chun b trc. Gii hc c xem l cn bn. Thm vo ngi ta cn mt ni hon ton vng v, khng huyn no.[23]Ch ngi thin khng c qu n o bi nhng m thanh pht t nhng yu t [nh t, nc, gi, la], v nh gn mt thc nc. V ngi i dy rng, huyn no l gai m ca s tp trung. Th nn ngi ta khng nn chn mt ch tu tp di ng bay ln xung ca phi c! V chnh bn thn th bit [24] v t ham mun[25] l nhng iu quan trng. Tt c nhng cng vic th tc u phi c gc qua mt bn hon ton.[26]Vic n ung cng ng mt vai tr quan trng; khng nn n qu nhiu. Nu n nhiu qu tm s l m khng tinh tin v thm ch ngi ta s kh ngi thng ng c. V vy m nn n t hn mt cht. Cng nn ng c tit v ng nhin l khng c ung ru trong thi gian ny.[27] Nu t nhng iu kin tin quyt trn th phi ch n t th ngi thin. Nn ngi theo th Kim cng ta,[28] hai chn tro v nhau. Th ngi ny c th lm au trong vi trng hp v nhiu ngi ch tp trung vo hai bp chn trong sut thi gian ngi thin v qu au. Trong trng hp ny th tht l khng phi li lm g nu thay v vy ngi trn mt ci gh. Hai bn tay nga ln trn v nm di rn khong bn ngn tay chp li, tay tri nm di tay phi v hai u ngn ci chm nhau. Nu ngi theo kiu kim cng ta th nn mt vt g thm pha sau mng pha sau

cao hn mt t. Lng thng ng nh mt mi tn, hai vai trong th t nhin v cnh tay khng p st qu vo thn v c th lm nng. u hi nghing v pha trc. u li chm vo pha sau ca hm rng trn v qua , ngi ta ngn cn c hi th mnh v triu chng kht nc. Rng v mi trong t th bnh thng. Ai khng cn rng th c th ngm ming p mi li! Cp mt nhn xui theo sng mi. Nu mi nh qu th cng c th c nhiu vn . Nu nh th th khng cn phi nhn thy chp mi; cp mt nhn vt qua chp mi cng . L ngi phng Ty vi mi to nn c l qu v chng c vn g trong trng hp ny! Mt cu hi khc l nn nhm hoc m mt. i vi nhng ngi no cha c nhiu kinh nghim th nhm mt c th thch hp hn, nhng cng nn bit l thin nh tht s khng xut pht t nhn thc, m t tm thc. C ngha l, nu quen ngi thin th nhm hay m mt khng thnh vn ; khng cn phi nhm mt na. i vi nhng ngi eo knh th tm thc c th trong sng hn nu h mang knh, nhng c th qua m gim bt kin c; trong khi mang knh th c mt tm thc kin c, nhng li khng trong sng lm. Nguyn nhn nm mi lin h mt thit gia tm thc v nhn thc. Ngi thin trc mt bc tng nh Thin tng thng khuyn dy cng l mt vic hu ch. Ngy mai ti s ni v nhng i tng thin qun. ---o0o--Ghi ch [1] iadevat, sdhita, skrt.; yidam, tibet. [2] vajrasattva, skrt. [3] celibacy, engl.; Zlibat, ger. [4] ; tinh dch y khng ch l tinh dch bnh thng, m l cht lng tinh ty lu chuyntrong thn th ni chung. [5] ; l nhng knh mch chn kh trong c th. [6] ; l nhng git nng lng.

[7] ; clairvoyance, engl.; l kh nng nhn xuyn sut s vt, qu kh, v lai; cng c th hiu l thin nhn thng trong Pht gio nhng cha t n mc trn vn. [8] ; upya, skrt. [9] cng c gi theo m ting Phn l Ba-la--mc-xoa. [10] ; smti, skrt.; l tm thc tnh gic, tnh nh. [11] c ngha l: phi c mt cch nhn tng qut, bnh ng bt nh; khng nn phn bit gia tm thng v c bit, gia phm v thnh. Mt li dy thng c thy trong h thng tan-tra: Hy xem tt c mi ni l nitbn, tt c mi m thanh l chn m, tt c sc tng l sc thn Pht. [12] catusmtyupasthna, skrt. [13] kya-smtyupasthna, skrt. [14] vedan-smtyupasthna, skrt. [15] citta-smtyupasthna, skrt. [16] dharma-smtyupasthna, skrt. [17] hu lu php. [18] hu lu. [19] v lu. [20] catusamyakprahni, skrt. [21] catvra ddhipd, skrt. [22] Ch v Qun c dng y vi hai ngha, ngha th nht l mc ch, kt qu t c v vi ngha th hai, chng c hiu l phng php, con ng t c. [23] ; thun cnh. [24] ; tri tc.

[25] ; thiu dc. [26] ; li a s tc. [27] ; thanh tnh lut nghi; t-li Lt-ma da vo quan im ca Tng-khch-ba trong B- o th ging gii cch tu Ch-Qun. Ngoi nhng im ny, Tng-khch-ba cn nhc n im t lng th su trong tc phm B- o th ca mnh l Li dc ng phn bit, ngha l t duy v li lm ca dc vng v nguyn l v thng... Nh vy th c su loi t lng ca cch tu Ch. [28] cng tng t nh lin hoa ta, kiu ngi kt gi nhng hai chn tro cht vo nhau hn mt t.

[i] zhi gnas, amatha, . [ii] XVIII. 2. [iii] XVIII. 4. [iv] mngon rtogs, abhisamaya, , . [v] byang phyogs so bdun, saptatriabodhipakadharma, . [vi] so sor thar pa, prtimoka, , . ---o0o--Chng 7. Thin nh Vn p Hi: Nu tham i v sn hn khng th cng nhau xut hin vy th Ngi gii thch th no v nhng mi quan h yu-ght thng c gp gia hai ngi c quan h rt thn vi nhau? p: Ti ni v vic hai tm trng yu v ght khng th no xut hin ng thi, trong cng mt thi im. Trong lc mt cm nhn yu thng c mt th cm nhn th ght khng th no cng xut hin. Li l

mt chuyn khc nu xem xt hai khong thi gian khc nhau: Chng ta chc chn bit t kinh nghim bn thn l c nhng ngi bn thn, hoc nhng cp v chng lun phin ci c, ri sau li thn thuc vi nhau. Hi: C phi l mt iu c ch, ng khuyn nu c thi min, dn dt v cuc sng trc y hoc giai on trung hu hiu r cuc sng ny hn? p: Ti ngh l vic ny cn ty thuc vo mi trng hp. i vi mt vi ngi th y c th l mt s gip v ngi ta c nhc n nhng vic thin lm v nhng hnh ng thin trong cuc i ny c th v vy m c pht khi. Nhng cng c ngi c th qua m nh li nhng bin c kinh khng lm h lo s. Hi: Cha m c trch nhim g i vi con ci v mt tm linh?

p: y l mt vn rt quan trng. Tng lai ca tr th c mi lin h mt thit vi thi on u, lc cn sng vi cha m. Chng c o to trng hc nhng trnh hc vn t c ni ny ch l mt kh c. Con ngi bt c trng hp c gi l mt linh hn, mt t ng hay khng l ngi s dng nhng kh c ny v mt s pht trin lnh mnh ca con ngi ny b nh hng rt mnh bi bu khng kh, mi trng gia nh. Trong trng hp ny th cha m c trch nhim nui nng con mnh tr thnh mt ngi tt. Vic ny khng ty thuc vo vic h c tin vo mt tn gio no hay khng. V y khng phi l mt vn tn gio thun ty m hn na, n l mt vn trch nhim gip ca cha m con ci mnh pht trin lnh mnh, tt p. Hi: c ni l mt v Thanh vn khng c gng nhn thc c Tnh khng cch tuyt tn ti trn c s t tnh m ch c gng chng ng c mt loi Tnh khng th s hn. Th th mt Thanh vn lm sao tr thnh mt bc St Tc ch tht c? p: C bn l chng ta phi phn bit gia mt i biu ca gio l Thanh vn v mt hnh gi trn con ng Thanh vn. V cng nh vy, phi phn bit gia mt i biu ca gio l i tha v mt hnh gi trn con ng i tha. V d nh c th c trng hp l mt ngi no , nhn theo phng din trit l v tng phi l mt i biu ca i t-b-sa b mt trng phi Thanh vn nhng nhn theo kha cnh ng c thc hin th li l mt hnh gi i tha. Ni mt cch khc, c th c mt v B Tt i din cho i t-b-sa b trn phng din trit l. V cng

tng t nh vy, c th c trng hp mt ngi no i din cho trit l Trung qun-C duyn trit l i tha nhng nhn theo phng din ng c thc hin th li l mt Thanh vn. Trong mi trng hp, ngi no t c mt nhn thc v khi nim, mt nhn thc trc tip v Tnh khng th nhn thc ny bt buc phi c pht trin trn c s trit l ca phi C duyn. Nh vy th ng ta l mt hnh gi ca phi C duyn. Nhng nh th khng c ngha l ngi no tha nhn trit l ca phi C duyn tt nhin l mt i biu ca h phi ny, cng nh trng hp khng phi mt Pht t no cng phi l i biu ca mt h thng trit l. V xc nhn c l mt ngi no l mt i biu ca mt h thng trit l nht nh th ngi y phi nghin cu tng tn v thng tho nhng b kinh, lun ca h thng ny, v ngi y phi c kh nng trnh by h thng ny vi lun c. V vy m ngi no c l phi hng bin lm mi c th tr thnh i biu ca mt h thng trit l! Qua m chng ta thy: Nhng ngi nhn bit c ngha cn bn ca mt h thng nhng ch lu gi ni mnh, khng truyn trao cho ai khng c xem l i biu theo ngha thng dng ca danh t ny. Hi: Khc vi Pht gio, cc tn gio Ty phng s dng danh t Thng .[1] Tnh khng v nit-bn c th no c xem l Thng ? Nu tt c cc phin no chng vi kin gii chp vo tn ti bi t tnh c tn dit c th no nhn ra tt c u l Thng ? p: Nu Thng c din ging nh mt chn l, mt hin tht tuyt i th ta c th xem tnh v ng l Thng , thm ch l mt ng to tc trong ngha vn vt hnh thnh v hoi dit trong phm vi Tnh khng c bn ca chng. Theo ngha ny th Tnh khng l c s ca tt c s vt; v Tnh khng nn s vt mi c th bin chuyn, c th xut hin v c th hoi dit. Trong trng hp trit l Nh Hai chn l , nhiu ngi hiu lm l mt hin tng duy nht c nhn nhn trn c s ca hai loi tng cp tm thc khc nhau, l s tht tuyt i hoc s tht tng i. H ngh l khi mt ngi c quan nim l mt hin tng tn ti trn c s t tnh th hin tng ny l mt s tht tng i i vi ngi ny, v khi quan nim ny khng cn na th l s tht tuyt i. Nhng trng hp ny khng phi nh vy.

Danh t Phn ng dnh cho s tht tng i savti-satya c nguyn ngha l s tht (satya) dnh cho mt tm thc che y (savti). Ni chung th ch savti c dng cho c hai trng hp, nhng qui c th tc, nhng g hu vi cng nh nhng g che y. ngha chnh ca ch ny trong mi lin h vi s tht tng i li l che y nh Nguyt Xng trnh by trong lun Nhp trung qun:[i] ng Thin Th dy rng, si[ii] l ci che y, bi v n che y bn tnh [tht s ca s vt]. Theo kha cnh c kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh, tin vo mt t ng th mt tm thc bnh thng l v minh. V nh vy, n che y s tht ca tnh v ng. V vy m n c gi l tm thc che y. Mt s tht tng i l mt ci g c tht i vi tm thc ny. Nguyt Xng bo rng, i vi nhng v Thanh vn, c gic, nhng v hon thnh con ng tu tp ca ring mnh, tr thnh nhng bc St Tc, cng nh nhng v B Tt a v th tm ca thp a hoc cao hn na, cc hin tng tng i ch l nhng g tng i, nhng khng phi l s tht tng i, bi v h khng cn v minh, khng cn m p kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh. Nh vy th h khng cn mang tm thc che y hoc tng i mt tm thc m i vi n, nhng hin tng tng i ny c th l s tht. Nh vy l danh t s tht trong biu th s tht tng i khng c ngha l mt s tht tht c, m ch l mt s tht i vi mt tm thc nht nh no . Theo th nhng hin tng tng i ch l s tht i vi nhng tm thc u m, v minh, nhng tm thc chp vo t ng; ngoi chng ra th chng cn mt tm thc no c th xc nhn chng l s tht. Ch c mt tm thc v minh mi tin chng l s tht, ngha l chng tn ti y nh li trnh hin ca chng. V vy, chng ta phi hiu l biu t s tht tng i l mt ci g c miu t, l mt s tht dnh cho mt cch nhn si m chp vo t ng. Ngi ta phi kt lun t y l nhng hin tng tng i ch tn ti i vi mt tm thc v minh? Khng! Cc hin tng tng i tht s tn ti tng i; chng l nhng hin tng vi mt cch tn ti c chng minh bi nhn thc chnh xc. V vy m mt tm thc xc nhn s tn ti ca chng khng th l mt tm thc b la o, v minh, m phi l mt nhn thc chnh xc. Nh th th chng ta phi phn bit gia mt tm thc v minh mt tm thc m i vi n, nhng hin tng tng i l nhng

s tht v mt tm thc di dng mt nhn thc chnh xc m qua , chng c xc nhn l tn ti. T nguyn ca biu t s tht tuyt i[iii] parama-artha-satya trong Phn ng c cc i biu ca h phi C duyn gii thch nh sau: Bi v Tnh khng l mt hin tht[2] (artha), l tuyt i[3] (parama) v mt s tht[4] (satya) nn n l mt s tht tuyt i. Ngc li, hai ch parama va artha c din ging khc nhau trong h phi Y t khi: Tnh khng l mt s tht, l mt hin tht c tr hu tuyt i nhn thc; hoc mt cch khc: Tnh khng l mt s tht dnh cho hin tht tuyt i, tc l tr hu tuyt i. Hi: Ngi c th ni g thm v vic mt mt ci ta trong trng hp bnh thn kinh? p: C nhiu cp bc ca bnh thn kinh. Nh ti trnh by trong cu tr li v vn cha tr phin mun trm trng, mt vi trng thi hin ti c l khng cha tr c. Nh Tch Thin ni trong lun Nhp b- hnh, nhn chung l chng ta phi n tm thc: Mt mt phi cn thn khi t nhiu thnh qu v c c nguy l t ph, ngo mn v mc vng vo nhng vic khng tng can g n tm o. Nhng mt khc li phi cn thn khi tht bi, khng hon tt c mt vic g hoc tng t v cng c c nguy tuyt vng, phi tri qua mt qu trnh tng t nh mt ci cht ca tm linh mt hu qu c nh hng rt ln n cuc sng v thc hnh theo tm o sau ny. Hai tm trng kiu ngo v tuyt vng i nghch nhau; ngi ta phi thc hin nhng phng php khc bit i tr chng. Ti ngh l nhng phng php i tr ny c quan h vi vn ng va nu ra. Trong nhng trng hp mc cm t ti qu , ngi ta nn t l nh sau theo cch nhn ca Tch Thin:[iv] Ngay c nhng con b, con trng cng c Pht tnh; thm ch c th t v tr nit-bn vi nng lc tinh tin v s h tr ca tha duyn. Ti c sinh ra lm ngi, vi kh nng hiu bit nhng g phi c bung x v nhng g phi c chp tr trong khi thc hnh. V vy nn khng c l do g ti phi tuyt vng. Cc Thnh nhn cao siu thi xa l nhng ngi c mt cuc sng c bn nh ti. Nhn chung th h hon ton khng khc. Qua cch suy ngh nh trn chng ta c th pht huy ch tr li.

 Hi: Th no l bn tnh ca mt Pht tnh t pht trin v n c bin chuyn thnh mt Sc thn Pht nh th no? p: Chng ta mang trong lin tc thng nht th mt tim nng. N c th to ra nhng c tnh khng b nhim trong tng lai nu chng ta dn khi, to iu kin cho nhng duyn thin ho tng hp. Tim nng ny nm trong trng thi ca mt Pht tnh t pht trin khi n c nui dng, c ngha l c khi ng. Hi: Thuyt tin ha trnh by s pht trin ca nhng dng sinh vt t thp n cao, v d nh con ngi xut pht t ging th. Ngc li, Pht gio li miu t vng sinh t nh mt s thng trm, bin chuyn theo chu k. Ngi c th tng hp hai quan im ny mt cch hp l? p: Cch gii thch ca thuyt tin ha v cch trnh by ca Pht gio cho l vic ti sinh ca con ngi khng c c nh phi c xem xt theo nhng trng hp hon ton khc nhau. S tin ha c lin h vi s pht trin ca mt th gii nht nh ny trong khi s bt nh ca ti sinh li quan h vi s ti sinh ca mt ngi nht nh, c th xy ra nhiu th gii khc nhau: Mt thin nhn c th ti sinh thnh ngi, mt ngi c th ti sinh trong ci thin, cng c th ti sinh trong a ngc v tng t. im mu thun kh hu gia hai cch gii thch khng nm ch ny. Nhng nhng cch gii thch khc bit nhau v s hnh thnh ca th gii ny li l mt vn khc. Lun A-t-t-ma cu-x ca Th Thn cho rng, cuc sng ca nhng ngi u tin trn th gii ny di v lng v thn th ca h ging nh thn th ca ch thin, mt loi thn ca tm linh. V v vy, h khng phi n nhng loi thc n th m ch n nhng g c to qua thin nh. Gii tnh khc bit cng khng c ni y. Nhng, iu kin sinh sng dn dn thp km, th mnh ngy cng gim v s gim hn trong tng lai cho n mc ti thiu l mi nm. im nan gii y l lm th no phi hp cch gii thch ny vi thuyt tin ha ca Darwin. Chng ta lm th no c th tha hip? Th tht l ti khng bit. C th l chng ta phi nheo mt mm ci mt ln na v cch gii thch ca Th Thn! Nhng cng c th c trng hp hai khc tuyn pht trin trn hai tng cp khc nhau din bin ng thi. Mt vi ngi y c th thch nghe nhng chuyn huyn b. Ti Ty Tng, ngi ta thy nhiu trng hp nhiu tr

con xut sinh t nhng thn thuc ci thin ngay trong thi i ny. Trong thi cha m ti c mt ngi tn l Ga-gja-am-nga mt min gn Hor, Bc Ty Tng, c bit l con ca thin nhn. B m sinh ng ra sau khi ng vi mt v thin thn a phng ny. ng ta l mt tng cp rt mnh v khn, khng ai c ch ni. Cu chuyn ny cho thy rng, mt mi lin h gia mt ngi v mt hu tnh khng phi l ngi cng c th xy ra. C l s tha hip hay nht l chng ta cho rng: C mt tng cp chng sinh phi tri qua mt qu trnh nh Th Thn trnh by, ngha l t cao xung thp v c nhng loi chng sinh khc sng cng trn mt hnh tinh, pht trin theo thuyt tin ha ca Darwin. Truyn thuyt lch s ca chng ti cho rng, chng tc ngi Ty Tng xut pht t mt con kh c v mt con ma ci. Nh vy th s tha hip c th c tm ra: Mt cch gii thch tng ng quan im ca Th Thn v pha m v mt cch gii thch tng ng vi thuyt tin ha ca Darwin v bn cha! Mt cch gii thch khc l dn Ty Tng xut pht t chng tc ngi n. Nh vy l c nhiu l thuyt. Ti cho l mt phng php ch n nhiu li gii thch l hay hn ht. iu quan trng trong mi trng hp l nn tm tra, nghin cu, v d nghin cu vi nhng phng tin ca kho c hc nh khai qut, th nghim. V d nh vn cn nhiu im bt ng trong trng hp tm hiu thi im nhp dit chnh xc ca Pht Thch-ca Mu-ni. Mt h thng cho rng, thi gian t n by gi hn 3000 nm. Theo mt h thng khc th vic ny xy ra trc 2800 nm. Li mt h thng khc cho l 2500 nm v tng t. Nhng tht t th khng th tt c u ng c, ch c mt m thi. Vy th c th l vic hay hn nu ngi ta tnh tn qua s iu tra ngay ti nhng thnh phn cn li ca th xc c Pht thay v ch da vo nhng g c lu li trong dng lch s. Chng ta tm thy mt li trn thut rt ng ch ca c Pht trong mt bi kinh, lc Ngi cn sng ti n . Ngi bo rng, sau mt khong thi gian nht nh no s c loi ngi xut hin ti mt x tuyt, sau khi mt h nc cn. Vo khong nhng nm 1947 v 1948, hai ngi chu u l Peter Aufschneiter v Heinrich Harrer c th qu v bit n trn thot tri t chin tranh ca ngi Anh ti n v lnh sang Ty Tng. H c chnh quyn Ty Tng a vo lm vic; Aufschneiter nghin cu v vic kin to mt cng trnh thy li. Trong lc o vt mt con knh th ng pht hin mt ci hm vi mt b xng cn nguyn vn cng nh mt vi vt dng nh vng eo v vi con dao nh bng st. ng ta gi b xng v nhng vt dng ny sang chu u nghin cu. Ngi ta tm ra c l nhng di vt ny c trc y hn 4000 nm. Nh vy

th r rng l trong thi gian Pht cn sng ti n c ngi c tr ti Ty Tng. V nh vy th bi kinh ni v s xut hin ca loi ngi ti x tuyt sau khi h nc cn khng th c mi quan h vi khp t nc Ty Tng, m ch quan h vi vng t xung quanh Lhasa v nh vy, vng t ny phi l mt h nc. Mt lun c khoa hc khc cng cho rng, vng t xung quanh Lhasa thi l mt h nc. Vo khong nm 1953, mt nhm nghin cu bao gm nhng nh kho c v a cht ngi Trung Quc sang Ty Tng, thc hin vic kho cu ti mt a im gn dy ni pha Bc Lhasa. H tm thy mt l cy ha rt ln v theo li ca mt chuyn gia trong nhm, chic l ha ny xc nhn s chnh xc ca ti liu lch s Ty Tng l vng t nm quanh Lhasa trc y l mt h nc. Chic l ha l mt chng c r rng v vic Lhasa trc y l mt h nc, c vy quanh bi rng rm. Nu chng ta qui hp nhng ti liu thu thp c th c th kt lun l vng t xung quanh Lhasa trc y l mt h nc, nhng ng thi cng c ngi sinh sng xung quanh. y l mt v d cho s hp dn v ch li ca vic phi hp thng tin trong kinh sch v nhng g tm c. Hi: Ph n c kh nng tr thnh B Tt, St Tc, Lt-ma, Chuc[5] v nhng thnh vin ng tn knh khc ca Thnh tng-gi[6] hay khng? p: Trn quan im ny th hon ton khng c s khc bit no gia nam v n. Nhng mc d vy vn c mt vn ; bi v trong lc thc hin nghi l th gii c tc tr thnh mt t-khu-ni v theo gii lut truyn thng, mt tng on bao gm t-khu v t-khu-ni phi c mt ti y. Nhng cc t-khu-ni n th gii y cha bao gi ct bc sang Ty Tng bui l th gii c th c thc hin. V l do ny m sadi-ni[7] ti Ty Tng khng th th gii c tc ca mt t-khu-ni.[8] Nhng hin thi th c t-khu-ni trong truyn thng i tha ti Trung Quc. V mt lut nghi truyn thng, ngi ta nn bit l c tt c mi tm h phi ca i t-b-sa b, bt ngun t bn nhnh chnh ca b ny l: Thng ta,[9] i chng,[10] Chnh lng[11] v Nht thit hu b.[12] Lut nghi ca t-khu[13] ti Thi Lan, Tch Lan v nhng nc khc [theo Pht gio nam truyn] xut pht t truyn thng Thng ta b; ngc li, lut nghi ca cc t-khu Ty Tng bt ngun t truyn thng Nht thit hu b. Theo Thng ta b th mt t-khu c 227 gii lut, theo Nht thit hu b th 253. Nu xem xt k tng gii lut th nhng im khc bit khng

ng k, nhng lut nghi quan trng nht trng hp nhau. Theo Nht thit hu b th c hai, t-khu cng nh t-khu-ni u phi hin din mt bui l th gii dnh cho t-khu-ni c th c thc hin. Cc cng trnh nghin cu cho thy l khng c mt trng hp thc hin nghi l th gii t-khu-ni no c truyn li. Mc d [c Quang] c nhc n lut nghi dnh cho t-khu-ni trong tc phm Lut kinh,[v] nhng n khng c ph truyn tip tc. Tuy nhin, trng hp ny c th khc vi trng hp ti Trung Quc; v vy m chng ti ang tm hiu. Theo Lut kinh th h thng truyn gii cho t-khu v t-khu-ni phi bt u t Pht Thch-ca Mu-ni. Trong h thng tan-tra th vic ny khng cn thit. Mt v Lt-ma y t cch c th th nhn nhng phng php tu tp tan-tra nht nh no qua mt linh nh v truyn li cho ngi khc. Nhng trong trng hp gii lut ca t-khu v t-khu-ni th h thng truyn gii bt buc phi bt ngun t c Pht; nu nhn c qua mt nhn thc thanh tnh trong lc thin nh cng khng . s l mt vic rt hay nu h thng ti Trung Quc c xc nhn l chnh thng. Vn m ti va cp n li cn phi c Gio hi Pht gio gii quyt. By gi chng ta hy tr v ch trung tm. Phng php tu Ch Sau khi c mt th ngi ng n, ta nn qun st hi th ra vo. Th ra th vo nh nhng v t nhin, khng nn th qu mnh hoc qu yu. S tp trung thin nh c thc hin khi khc phc nm li lm bng tm phng tin i tr. T Th ni tng t nh vy trong lun Trung bin phn bit:[vi] Nguyn nhn xut pht [ca Ch] l vic s dng [nhng phng tin i tr], v qua , nm li lm c cha tr. Nm li ny l g? Chng l: 1. Gii i; 2. Tht nim; y ngha l qun li hng dn ca Thnh nhn, qun i tng thin qun; 3. Hn trm v tro c (nu k ring th c su li);

4. Khng tc hnh cng dng i tr hn trm hoc tro c; 5. Cn tc hnh cng dng, mc d hn trm v tro c khng cn hin din. C tm phng tin i tr[14] nm li lm ny. Bn phng tin i tr gii i: Tn, dc [ham mun cu c], tinh tin v khinh an. Trong thi on u th khinh an khng th no c; bi v n ch xut hin khi hnh gi dit tr nhng khuynh hng bt thin ni thn tm v tm rt thun tng v pha thin. Nh vy th khinh an l kt qu ca thin nh tinh thm. Tuy vy, trong thi gian u, hnh gi cng nn suy tng n gi tr ca n. V vy m phng tin u tin l tn, ngha l nhn thc, tin vo li ch ca thin nh. Qua m dc c pht khi, l cu mong t c s tp trung. Trong mi h thuc vo , lng tinh tin tu tp t c s tp trung thin nh c sinh thnh. V t nhng nhn t ny, khinh an c thnh to. Hnh gi phi s dng chnh nim tng chng li li lm tht nim, qun mt i tng thin nh. Mc d chnh nim tng cng c s dng i tr hn trm v tro c, nhng phng tin chnh i tr chng li l chnh tri tng. Ly t tng[15]tc hnh cng dng i tr li lm khng khi cng dng, tc hnh chng li hn trm tro c. Dng khng tc hnh an tr ni x chng li li lm ca vic tc hnh cng dng i tr hn trm tro c mc d chng khng cn na. Nn s dng s duyn[16] thin nh no t tp trung thin nh? Trong kinh sch, c Pht nhc n bn loi s duyn: Chu bin, tnh hnh, thin xo v tnh hoc s duyn. Chu bin s duyn c gi l chu bin bi v chng bao gm tt c nhng i tng ca vic thc hin t Ch, c bit bao gm c hai mt, cc i tng cng nh cch qun st chng. Chng c phn thnh bn loi. Hai loi u c phn bit theo quan im ca tm thc ch ng thin: 1. V phn bit nh tng: i tng ca s tp trung thin nh khng phn tch. l nhng i tng c ch n trong mt qu trnh thin nh an tnh khng c qun xt, phn bit; 2. Hu phn bit nh tng: y l nhng i tng c ch n trong phm vi qun xt, phn bit.

Cng tng t nh trn, ngi ta phn bit i tng theo bn tnh ca chng thnh hai chng loi: 1. S bin t tnh: L tnh c gii hn, bin t ca s vt, s a dng ca nhng hin tng tng i cng nh th tnh tuyt i ca chng; 2. S tc thnh bin: Vic thc hin ton vn nhng mc ch. y khng phi nhng i tng c qun tng m l mc ch ca vic tu tp pht trin Ch t mc ch gii thot cho n nht thit tr ca mt Pht-. Tnh hnh s duyn Hnh gi phi ch n mt i tng no nht nh ty theo trng hp Cn bn phin no no thng hin hnh vi mc ch trc tip i tr n. Cn bn phin no thng hin hnh c nm: Tham, hn, mn, v minh v nghi.[17]Ai thng hay m m lng tham th nn qun tng v tnh bt hp dn ca i tng tham i. T duy v lng t bi i tr sn hn. Phng tin tr kh v minh l qun tng gio l duyn khi. Qun hi th ra vo i tr tm trng nghi ng, chao o. Truyn thng Pht gio ti Min in rt ch trng n vic tp trung vo hi th.[18] Thin xo s duyn L nhng phng tin gip thnh t s thng hiu ton vn, bao gm nm loi: Nm un, mi tm gii, mi hai x, mi hai nhn duyn cng nh nhng g ng c cng nh khng ng c thi hnh. Tnh hoc s duyn Nhng i tng tr gip dit tr phin no, bao gm hai loi: Mt mt l nhng loi thin nh m trong , hnh gi lun phin qun tng n s th thin, bt ho ca cp bc tn ti hin thi v s cn bng, tnh mch ca nhng tng cp cao hn [ m qua t c nhng tm trng thm su vi s vng mt tm thi ca phin no]; mt khc, hnh gi qun tng T thnh [ tn dit phin no]. Tnh v ng thuc v i tng ca loi th hai. y l mt cch trnh by ngn gn cc i tng ca vic pht trin, tu tp thin nh t Ch. Nn chn i tng no by gi? Mi ngi phi t quyt nh ty theo tnh hng ca mnh. Nh ti va ni, hnh gi no cn vng vo tham i nn qun tng s bt hp dn. Ngi no hay pht tm hn th nn chn cch thin nh pht trin lng t bi. Ngi no c vn bi v m p qu nhiu khi nim, vng tng nn qun hi th ra vo. Trong mt vi trng hp cng rt c ch nu khng qun tng n i tng no, ch xoay tm vo trong m t qun mc d kh t c Ch qua phng php tm qun tm ny. Mt c nguy c th xy ra khi thc

hnh phng php ny l thn kinh d kch ng qu , khng hong v nhng vn tm l khc c quan h vi nhng nng lc ni ti cng c gi l lung gi sinh mnh.[19]Ti quen mt vi ngi thc hin vic qun tm t Ch, v vi thi gian, thn kinh ca h d b kch ng hn bnh thng i cht. Ngi no t mt s hiu bit v Tnh khng cng c th chn Tnh khng lm i tng, dng tm v phn bit tp trung vo t Ch. Mt phng php khc c truyn dy trong h thng man-tra. Trong trng hp ny, hnh gi thit tng[20] chnh mnh l mt v Thin thn v sau ch tm vo linh nh ny. Nu khng s dng phng php ca mantra th hnh gi cng c th thit tng mt sc thn Pht v tm an tr vo n. Mt ngi theo C-c gio cng c th tp trung vo c Cha Jesus tng t nh trn. Mt cc khc l thit tng mt git nh sng, mt m tit hoc mt t mu lm i tng thin nh. C nhiu loi i tng thch hp cho vic tp trung pht trin Ch. Cch thc hin ny c thy trong cc h thng Pht gio cng nh bn ngoi. V d nh trong trng hp qun xt mt tng Pht, hnh gi thit tng mt sc thn Pht trc mt khong mt cnh tay ri, cao c tm mt. Nu c th th nn hnh dung sc thn ny tht nh v nh vy d gn tm vo hn. Cng rt l c ch nu tng tng sc thn ny l mt vt nng v qua , tm thc bt tp trung s c i tr. ngn cn hn trm, hnh gi nn hnh dung i tng l mt vt g chiu sng. u tin l phi qun st mt bc tranh, mt tng Pht c lm kho ghi khc chnh xc hnh thi ca n vo tm. Ni a: Nu dng mt bc tranh Pht vi gng mt mo m v nhng li tng t th sau ny, khi t gic ng th hnh gi s thnh mt v Pht vi gng mt mo m nh vy! thc hin s tp trung thin nh, hnh gi phi li ni i tng chn v khng c chuyn qua mt i tng khc. Thin nh s khng c kt qu nu thay i i tng mi ngy. Hn na, ln, mu sc v hnh dng ca i tng phi c ghi khc r rng. iu ny c gi tr trong thi gian hnh gi cha t c tt c nhng kh nng ca thin nh. Vic g phi lm khi an tr tm ni i tng? Hnh gi cu c mt s tp trung thin nh vi hai c tnh: kin c v minh trit. c tnh kin c ca s tp trung cng cha c g ng ch lm; quan trng hn l c tnh minh trit v tinh anh ca tm thc. Biu t minh trit y c gi tr khng ch ring cho i tng m cho c tm thc qun xt n. Tm thc

phi rt tnh to v linh hot. Nh th cng vn cha : Tnh minh trit phi c pht trin cho ti lc t c mt cng c bit. Mt tm thc hon ton tnh to l mc ch. Chng ngi ca tnh kin c l tro c mt thi hi hp c tnh cht tham i, l dng chnh ca s phn tm ca chng ta. V tro c l phn tm bt ngun t mt i tng tham i nn n h thuc vo chng loi tham i. Ngc li, chng ngi ca mt tm thc minh trit l hn trm. V th m u tin, hnh gi phi ngn cn s phn tn ca tm thc v bt buc n phi chuyn nht, lu li ni i tng tng tc nh c th. Trong trng hp hnh gi c gng lu tm ni i tng v n tr nn ngu n, v nh mt ngi gt g trn gh bnh th trng hp ny l ngu n mt s nng n, vy ph ca tm. Ngu n ny l nguyn nhn ca hn trm, khng phi chnh l hn trm. i tng khng hin r. Trong mt cp bc khc th i tng hin r, tm qun st i tng cng minh trit trong mt hn lng nht nh nhng minh trit ny li khng c cng v hot bt. Nu c hai, tm trng minh trit v cng minh trit u vng mt th l dng hn trm nng nht. Trng hp tm minh trit, nhng cng li thiu trng hp ny l hn trm loi trung. Dng vi t nht ca hn trm xut hin trong trng hp nhn t minh trit c mt cng nhng mt s thiu st nh ca cng vn cn c xc nh. Dng hn trm rt vi t ny c xem l mt trong nhng vn nan gii nht v n chng nhng rt kh c xc nh, m cn d b nhm ln vi mt trng thi tp trung thin nh ton m v khuyt. Hnh gi c th t hi l li lm nm u trong lc b nh hng ca hn trm vi t ny; v i tng hin hin r rng, tm thc minh trit v tnh minh trit ny thm ch cn c mt cng ng k. Nu lu li lu di trong trng hi hn trm vi t, tm thc cng lc cng thu tm li, ngay c hi th qua l mi cng mi lc mi vi t hn. Nhng nguy c nm im l trong trng hp hn trm vi t xy ra thng xuyn, tnh minh mn s b lu m v hnh gi s su tp cc chng t ca si n trong tm thc. V l do ny nn vic gn gi tm khng b nh hng bi dng hn trm vi t rt quan trng. Hnh gi c th s dng phng php no ngn cn hn trm v tro c? Trc ht l phi lu gi i tng trong tm bng chnh nim tng. Mt chnh nim tng c cng cao, khng suy st t nhin s khi dn chnh tri tng i theo. Nh vy th chnh nim tng l mt trong nhng nguyn nhn ca chnh tri tng. Chnh tri tng l mt nhn t kim sot xem trong tm c li lm no xut hin hay khng. C hai loi chnh tri tng: Mt loi th ch khi ng khi hn trm v tro c xut pht, mt loi vi

t hn hot ng trc khi nhng li lm ny xut hin. Nguyn nhn c th ca s pht trin mt chnh tri tng mnh m l lp i lp li vic qun st v tm tra tm vi mt gc ca tm thc ang thin nh. Trong lc ny th nng lc chnh ca tm vn c lin tc hng vo i tng, nhng ng thi, hnh gi qun st tnh to vi mt gc tm xem hn trm v tro c c hin hnh hay khng. Nu tm thc tht hon ha th c nguy ca tro c tham i nh bt. C ngha l: theo mc hot ng th tng, nhn thc ca tm c gim th cng lc ca s phn tn c gim theo. Nhng ng thi, c nguy ca hn trm li gia tng. Nu nhng hot ng th tng ca tm thc c gia tng qu th hn trm chm dt nhng ng thi, c nguy ca tro c li gia tng. V vy m qua kinh nghim bn thn, thin gi phi t bit xc nhn xem bt u t thi im no tm thc tr nn qu hot bt v c nguy ca tro c hin hnh ri phn ng bng cch h cng ca phng cch thu nhip i tng. Tng t nh vy, thin gi cng phi hc hi nhn bit lc no tm thc qu trm mt v c nguy ca hn trm xut hin. Phi bit c ngay l phng cch nhn thc i tng ca tm phi c gia tng cng . Phi s dng nhng phng php no gia tng hoc h gim cng ca tm? gia tng, thin gi phi qun tng n mt vt g lm n hot bt; tuy nhin, vt ny khng c l mt i tng khiu gi tham i. Trng hp suy ngh v li ch ca vic pht trin s tp trung thin nh l mt v d hay, tng t nh suy ngh v nhng iu tin li ca mt cuc sng lm ngi v tr thng minh ca loi ngi m mnh t c. V khi suy ngh nh vy, ch cng ngh xut hin trong tm v tm s c gia tng v kha cnh nhn thc, thu nhip i tng. Nu khng th dit tr hn trm mc d suy ngh nh trn th hay hn ht nn chm dt giai on thin nh ny, i n mt ni sng sa, cao ro v thng mt ri t y c th nhn ra xa. Hnh gi cng c th bc ra ngoi ht th khng kh trong lnh, hoc t lm tnh bng cch ra mt bng nc lnh. Sau li tr v ni ta thin. Cng c nhng phng php tng t h gim cng nhn thc, thu nhip i tng ca tm nu n qu hot bt v c nguy ca phn tn gia tng. li ko tm thc ra khi s hp dn ca i tng v hng n vo trong, hnh gi nn suy ngh v nhng g lm n lo ngi, v d nh ni kh ca vng sinh t, hoc l suy ngh nh: Mnh b tn hi nhiu trong qu kh v tm phn tn, v by gi tm phn tn li hnh h mnh. By gi ti

khng cn thn l mt li lm to. Qua m cng thu nhip i tng ca tm c h gim. Ngi no mun pht trin Ch phi c kh nng chuyn tm thc qua mt trng thi khc mt cch trc tip bng nhng ngh thch hp. V vy m ngay trc lc bt u ngi thin thc hin Ch, hnh gi phi t mt s hiu bit v nim tin su sc v nhiu ch . V d nh nhng mi suy ngh trong phm vi T nim x. Trong lc tht s ngi thin pht trin Ch, hnh gi tu luyn thin nh tp trung, khng phi thin nh phn tch; nhng nu trc y t tm hiu, suy ngh k lng v lm quen vi nhng vn khc th nng lc ca s suy ngh ny vn cn trong tm hnh gi c th khi ng v s dng sau ny. Qua m hnh gi c th nh hng trc tip nh n tm thc bng cch lp tc chuyn qua nhng ch khc nhng ch kch thch hoc ngn cn n. Trong trng hp hnh gi tin chc vo li ch ca tp trung thin nh v gi tr ca mt cuc sng lm ngi qua s suy ngh trc khi bt u ngi thin v hng tm v chng trong lc thin nh th ngay lc y, tm thc s c nng cao. Mt khc, nhng ch ng s nh bn tnh ca thn th hoc nhng kha cnh khng hon ho ca i tng tham i s tc khc lm cho cng hot ng cm nhn ca tm thc h gim nu hnh gi t duy v t xc tn v nhng vic ny trc khi ngi thin. Nu tm tr nn u m, hnh gi i lc c th lm cho n ti tnh li bng cch to cm gic nh nhn ra chn tri rng m. Hnh gi phi c kh nng nhn bit lc no hn trm hoc tro c xut hin v phng tin khc phc chng ngi ny. Sau phi s dng phng tin thch hp dit tr li lm va xut hin. Nhng khi hn trm v tro c khng hin hnh v pht trin qu mnh chnh tri tng, hnh gi c nguy c nh mt i tng thin nh. V th nn trong nhng giai on ny, hnh gi phi s dng nhng phng tin tr gip tm thc an tr mt cch linh ng, chuyn nht ni i tng. Nu thin nh theo cch ny, hnh gi s tri qua chn giai on, c gi l Chn giai on tr tm Cu tr tm.[vii] giai on th nht c gi l Ni tr[viii] , tm thc c hng vo i tng. S vic ny c khi ng sau khi nghe qua nhng li dy v gi tr ca s tp trung thin nh.[21] Trong giai on k n th hnh gi c kh nng tm tng tc an tr ni i tng mc d ch c mt phn nh. Giai on ny c gi l ng tr.[ix] Trong giai on tip theo, nhng thi

on tm an tr ni i tng ngy cng tng trong khi thi on phn tn gim dn; ngay khi tm phn tn th hnh gi c th gip tm an tr c ngay. Giai on ny c gi l An tr[x] vi ngha gip tm an tr tr li khi b phn tn. Trong trng hp hng tm vo i tng thin ban s trong giai on th nht , hnh gi c cm gic l nhng ngh phn tn cng lc cng nhiu. C th l hnh gi s ngc nhin v s lng ca chng. Nhng tht s th s lng ca ngh khng nhiu ra. V ch v xoay hng tm vo trong nn hnh gi mi nhn bit c bao nhiu ngh tht s trong tm. V d nh trong trng hp Ta thin,[22] hnh gi c cm tng nh nc gii v nga ngy trong ngi c nhiu hn. Nhng tht t th chng khng nhiu hn bnh thng, ch v ngi ta khng n. Trong giai on th hai, hnh gi c cm gic l nhng ngh phn tn thnh thong hu tc mc d chng vn tip tc xut hin. Nguyn nhn l trong giai on ny, hnh gi t c mt phn nh tng tc an tr ni i tng. giai on th ba th c cm gic l nhng ngh quy nhiu lu m. Nguyn nhn l nhng ngh phn tn ny khng cn hot ng na v cng chm hn. T giai on th t tr i, c gi l Cn tr,[xi] hnh gi khng qun i tng na. Hnh gi thot khi c nguy tht lc i tng v tm an tr tng tc ni i tng. Nhng lc ny, hn trm v tro c vi t bt u xut hin. Trng thi ny c th c v vi mt a tr trong phng hc, mc d ngi trn gh nhng tm t li u . Phn chnh ca tm thc an tr ti i tng nhng tm ni chung li b nh hng bi hn trm v tro c dng vi t. Trong thi gian ny th hnh gi pht trin chnh nim tng. Giai on th nm c gi l iu phc.[xii] Trong thi im ny, hnh gi vt qua c nguy ca hn trm v tro c dng th nhng c nguy ca hn trm vi t li gia tng. V vy m phi pht xut nng lc ca chnh tri tng. Trong giai on th su c gi l Tch tnh[xiii] , c nguy ca tro c vi t li ln hn, l bi v trong giai on trc y, hnh gi hon ton ch tm vo vic i tr hn trm dng vi t. Phng tin i tr y li l chnh tri tng, v n c pht trin mt cch ton vn trong giai on ny v mang tt c nhng tnh cht c th ca chnh tri tng ch tht. Giai on th by c gi l Ti cc tch tnh.[xiv] Lc ny th hn trm v tro c khng th no gy chng ngi di bt c mt dng no na. Nhng, hn trm v tro c ch khng trnh hin r rng c bi v hnh

gi thm tm tinh tin, khng chng ny sinh. Trong giai on th tm, c gi S hnh thnh ca tm chuyn ch vo mt khng hai Chuyn tr nht th chi lng tr[xv] th li khc. Hnh gi ch cn quyt ch pht nguyn trc lc ngi thin l lu khng hn trm v tro c xut hin; v mt ln pht nguyn ny ngn cn s xut hin ca hn trm v tro c. Giai on th chn c gi l t vo s cn bng, ng tr[23][xvi] c so snh vi vic tng kinh nim Pht mi ngy, mt cch tng m hnh gi quen thuc n mc ngn t m thanh c pht xut t ming mt cch t nhin khng cn dng cng: Ch cn m ming bt u thi, chng c tip tc xut ra. Mt hnh gi ca V thng du-gi c th thc hin Thnh tu v[24] k t cp bc thin nh ny. Trn To tc v[25] ca V thng du-gi, hnh gi t c nhn t kin c tng t nh trng hp t c qua chn giai on tr tm nh trn, nhng lc ny th khng cn thit l phi t Ch ton vn vi tt c nhng thuc tng ca n nhng thuc tng thuc v to tc v trong trng hp c kh nng thc hin Thnh tu v c kt qu. V vic thi gian ngi thin ko di bao nhiu th thng thy quan im l ban u nn ngn v thng xuyn. Nu ngi s c c gng ngi thin lu th s khng c kt qu tt. Thay vo , ngi y s mt mi, c nguy c l s tp trung thin nh c khuyt im. V vy m tt hn l ngi thin ch mi hoc mi lm pht nhng nhiu ln trong mt ngy. Thi gian tt nht cho thin nh l bui sng. Nhng tng t nh trng hp gi la khng tt c th s dng nhiu lc khc nhau, hnh gi cng phi duy tr s tng tc ca thin nh tt c nhng g t c trong nhng chu k ngi thin va qua khng b tht lc. Mt ngi c t cch trn vn khng cn nhiu thi gian t Ch; n c th c thnh t trong mt nm, thm ch vi thng. Tuy nhin, iu ny cn ty thuc vo trng hp hnh gi c y nhng t cch cn thit hay khng. Nu lin tc tu tp Ch theo phng php nh ti nu trn, hnh gi s t s tp trung thin nh ca giai on th chn ng tr , mt trng thi khng c khuyt im ca hn trm v tro c. Qua trng thi ny, nhng khuynh hng khng thin ho ca thn tm c gim dn v nh kh nng thc hin vic thin bnh thng khng ln bao nhiu ni con ngi ca chng ta. Hin thi chng ta khng th s dng tm thc c nh , nhng qua s quen thuc vi giai on ng tr th chn ny m nh hng

ca s thun tng thiu st ny gim dn. V cui cng, hnh gi pht trin mt phng php i tr s thiu thun tng ny n chnh l Khinh an ca tm thc. Du hiu ca khinh an l mt cm gic kch ng nh nhng trong khu vc no b. Cm gic ny khng phi kh chu, m d chu. Nguyn nhn l mt lung gi c bit, mt nng lng ni ti xuyn sut thn th. Cm gic ny c miu t nh trng hp mt ngi no t bn tay m p ca mnh ln mt ci u va mi co xong. Ngi ta bo rng, du hiu ny xut hin trc tip trc khi t tm khinh an. V qu tht l mt vi ngi t cp bc thin nh ny xc nhn kinh nghim va nu trn. Qua ni lc c hnh thnh bi s thun tng ca tm khinh an ca tm thc , mt nng lng thin ho bt u tun hon trong thn th; n l nguyn nhn ca khinh an thn th. Nng lng ny xuyn sut thn th, dit tr tnh thiu thun tng ca n tnh thiu nhy bn cn tr thn th thc hin nhng hnh ng thin lnh nh . Nh th th thn khinh an c thnh t. S pht trin, thnh t thn khinh an cng sn sinh mt cm gic an lc, mt cm gic d chu thm nhun thn th. Mc d y l mt cm gic an lc ch tht nhng n li khng c quan h g vi lc th c miu t trong h thng man-tra; bi v n khng xut pht t s tp trung vo nhng trung khu[26] quan trng ca thn th m ch c duy xut pht t vic hng tm vo bn trong, thu tm n li v an tr ti i tng thin nh. Nguyn nhn ca cm gic an lc ny ch xut pht t nng lc ca tp trung thin nh. u tin th an lc ca thn th khinh an xut hin. Cm gic an lc thn th ny li sn sinh an lc ca tm thc khinh an; nh vy, n a tm thc vo trng thi an lc. Lc u th nim vui v tm an lc c th hi qu ln, nhng tm thc dn dn c cn bng v yu t kch ng tan bin dn; v nh vy, hnh gi t c trng thi khinh an vng chc. T lc ny tr i, hnh gi c c s tp trung ton ho ca Ch. Nu t s tp trung thin nh ny th nhng i tng xu cng nh tt bn ngoi nhng i tng thng hay khi dn nhng ngh tham i, sn hn hoc si m khng cn trnh hin trc tm thc mt cch r rng nh trc y. V nng lc ca s tp trung thin nh nn chng khng cn trnh hin mt cch trng i. Nu qun st nhng i tng ny t kinh nghim ca s tp trung thin nh th chng c v nh t tiu tn v sau , tm thc lp tc hng vo trong. V vy m tm thc khng cn c nguy b

phn tn, b nh lc hng nh thng l bi nhng i tng d chu hoc kh chu bn ngoi. V chnh v nhng nhn t phn tn bn ngoi gim dn nn tm thc an tr ni bn tnh minh trit v nhn thc ca chnh n. Qua m vic to tc ngh thin cng nh bt thin trong tm c gim dn, v nu nhng ngh ny xut hin, chng ch tng t nh bt bo trn mt nc, khng bn vng m tan bin ngay lp tc. Mt c tnh ca Ch l ngay trong thi on ng tr, cm gic c mt thn th cng chng cn. Hnh gi c cm tng l tm thc tr nn mnh mng, rng tuch v khuyt mt s trng rng gn lin vi khng gian. Ti khng mun din ging Su lc v Bn tc ni y.[xvii] Chiu nay ti s trnh by phng php tu Qun. ---o0o--Ghi ch [1] god, engl. [2] reality, engl. [3] ultimate, engl.; cng c gi l ti thng, nht. [4] truth, skrt. [5] tulku [sprul-sku], tibet.; ch nhng dng Lt-ma ti sinh v nhng v Ltma ti sinh. C lc h cng c gi l Hot Pht, Pht sng. [6] ryasagha, skrt. [7] rmaerik, skrt. [8] bhikun, skrt. [9] sthaviravda, skrt.; theravda, pli. [10] mahsaghika, skrt. [11] samitya, skrt.

[12] sarvstivda, skrt. [13] bhiku, skrt. [14] bt tng i tr. [15] tm s hu php t (; cetan, skrt.). [16] i tng thin nh. DG s dng thut ng s duyn c th trnh by on vn ny tinh xc hn. [17] xem thm di phn Tm s. [18] t-li Lt-ma c l qun, khng nu phng php i tr kiu mn. Theo cch trnh by trong B- o th ca Tng-khch-ba th hnh gi phi qun cc ci gii sai bit i tr Cn bn phin no mn. [19] vital, engl. [20] visualize, engl. [21] thnh vn lc. [22] ; zazen, jap.; c l t-li Lt-ma m ch cch ngi thin c bit trong Thin tng nn mi dng ch zazen. [23] l biu th ch qu trnh nhp nh. [24] nipannakrama, skrt.; rdzogs rim, tibet. [25] utpattikrama, skrt.; bskyed rim, tibet. [26] cakra, skrt.

[i] VI. 28. [ii] gti mug, moha, . [iii] don dam bden pa, paramrthasatya, , .

[iv] Nhp b- hnh lun, VII. 17-19. [v] 'dul ba'i mdo, vinaya-stra, ; P5619. Bd. 123. [vi] dbus dang mtha'rnam par 'byed pa, madhyntavibhaga, , IV. 3b. on vn Phn ng nh sau: pacadoaprah asakr sevan nvay. [vii] sems gnas dgu, navkr cittasthiti, . [viii] sems 'jog pa, cittasthpana, . [ix] rgyun du 'jog pa, sasthpana, . [x] slan te 'jog pa, avasthnana, . [xi] nye bar 'jog pa, upasthnana, . [xii] 'dul bar byed pa, damana, . [xiii] zhi bar byed pa, amana, . [xiv] nye bar zhi bar byed pa, vyupaamana, . [xv] rtse gcig tu byed pa, ekotkaraa, . [xvi] mnyam par 'jog pa, samdhna, . [xvii] Su lc l: 1. Thnh vn lc ( ); 2. T duy lc ( ); 3. Nim lc ( ); 4. Chnh tri lc ( ); 5. Tinh tin lc ( ); 6. Xuyn tp lc ( ; xuyn tp y c ngha l thm nhun, quen thuc lm ri). V Bn tc , t-li Lt-ma ging nh sau trong tc phm Der Schlssel zum Mittleren Weg (Nhp trung o cng yu): Thi on xut hin ca Bn tc trong chn giai on tr tm l nh sau: Lc l vn chuyn ( ; C gng vn ng): Trong hai giai on u th tm phi c gng nhiu mi an tr ni i tng (s duyn).

Hu gin khuyt vn chuyn ( ; Mt s c gng cn gin on, thiu st): T giai on th ba n th by th s tp trung vn chuyn vn cn khim khuyt. V gin khuyt vn chuyn ( ): Trong giai on th tm th tm c kh nng an tr v gin ni i tng. V cng dng vn chuyn ( ; Vn chuyn khng cn dng cng): Trong giai on th chn th tm thc an tr ni i tng mt cch t nhin, v cng dng. ---o0o--Chng 8. Li tha Vn p Hi: Ngi ni l theo tng Trung qun, tt c nhng loi tm thc u b la o ngoi tr tm thc tr hu trc nhn Tnh khng. Ngi c th din ging im ny cho chng ti? p: L do v sao tt c nhng tm thc ngoi tr mt tm thc tr hu siu vit mi trnh hin nh nguyn tt nhin b la o l nh sau: Cc hin tng nh vt cht v tng t trnh hin trc cc tm thc bnh thng vi v nh tn ti trn c s t tnh, mc d chng c chng minh l khng tn ti trn c s t tnh. Tm thc tr hu nhn thc Tnh khng l mt tm thc tm tra k lng xem nhng hin tng ny c tht s tn ti bi t tnh, ngha l tn ti trn c s t tnh hay khng. Cui cng th n chng tm thy cch tn ti nh trn; n ch thy mt Tnh khng khuch nhin trnh hin, l s ph nh ca mt i tng c ph nh bng Tnh khng c ngha l s vng mt ca mt cch tn ti trn c s t tnh. Ngoi tr thnh phn tr hu ca mt v Pht, nhng thnh phn c th nhn thc c nhng kha cnh a dng ca cc hin tng, mi tm thc nhn thc mt hin tng tng i u b la bi ci v trnh hin sai lc ca n. Tm thc b la bi ci v trnh hin nh l tn ti bi t tnh ca i tng. Ngi ta ni n mt tm thc b la o bi v cch trnh hin ca i tng trc tm thc c quan h vi s sai lc ny. Hi: Nu tm hiu cc hc thuyt c trnh by trong Pht gio trn c s lun l th c nhng chng c no xc nhn nhng tng cp tm thc c trnh by, nhng tng cp m ngi ta phi tri qua trong lc cht hoc ti sinh.

 p: Nhng nhn thc ny phn ln u bt ngun t kinh nghim bn thn. Trong trng hp mun trnh by nhng tng cp tm thc vi t m khng ch trng n kinh nghim th ngi ta s chm trn nhiu s vic, nhng s vic nhn tng qut khng phi l nhng hin tng rt b n, nhng li rt b n, rt kh hiu i vi mt ngi nht nh no . i vi mt ngi thiu nhng kinh nghim ny th chng l nhng hin tng rt b n; chng phi c chng minh qua suy lun c chng c. Cch chng minh ny bao gm s nghin cu nhng li trn thut trong kinh sch v c gi l T lng trn c s nhng g ng tin cy. Chng ta cp n ch ny. Nhng cng c ngi nh li qu trnh cht hoc ti sinh; i vi h th nhng tng cp tm thc khng phi l nhng g rt b n m l nhng hin tng hin nhin. Hi: Ngi ni v loi Thin t ma, nhng loi ma lun lun gy chng ngi cho nhng hnh gi tu tp khc phc v minh. Trong trng hp mt hnh gi ca i tha Pht gio bit mnh mang nhng loi ma ny trong thm tm, Ngi khuyn hnh gi ny lm g thot khi chng? p: Cc Thin t ma ny h thuc vo su loi thin trong dc gii, c bit l loi ly s bin ha vt khc lm nim an vui Tha ha t ti thin. Ngay chng ta cng xut sinh trong dng tn ti ny trong vng sinh t. Chng ta c lc hnh ng, x s nh loi ma ny, mi ngi chng ta! Trong trng hp phi dng phng tin i tr nhng loi ma ny khi b chng quy nhiu, h thng man-tra a ra phng php to mt phm vi bo h bng thin nh; nhng phng php tt nht l pht trin lng t bi. Trong m trc khi t chnh gic, Pht Thch-ca Mu-ni chinh phc tt c nhng loi ma mt trong Mi hai hnh ng cao thng v Ngi thnh tu vic ny bng cch thin qun vi lng t bi. Sau khi tnh thc khi mt gic mng khng tt hoc mt c mng th ngay c vic tng nim chn ngn hoc thin qun phm vi bo h cng khng c kt qu, nhng, nu hnh gi pht trin lng t th n s lm n tha ngay. y l phng php tt nht. Hi: Lm th no tu hc Pht php v thc hnh hng ngy nhng li khng b vng mc vo nhng vic ny? p: Trng hp c th xy ra l ngay c nhng tm thc thin ho cng c th dung hm kin gii chp vo t ng. V vy nn mt vi kinh

sch bo rng, ngay c kin gii sai lm nhn nhn cc nhm thn tm l mt ci ta v ca ta tn ti trn c s t tnh cng c th l mt s h tr trn ng tu t Pht qu. Nhng trng hp ny ch c gi tr trong lc thc hnh ban u. V d nh lc bt u pht trin lng bi th tm lng ny c quan h vi kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh; nhng nu v lo ngi v vic ny m khng tip tc pht trin lng bi th li c li; bi v ng thi khng c cch no khc ngoi vic tip tc thc hnh pht trin cho d n khng hon ho th no i na. Ngi ta khng th khc phc kin gii chp vo tn ti bi t tnh v tham i nu thu hi tm thc khng cho tip xc vi i tng v trong trng thi bt ng nh c th. Ngc li, vic t nhn thc c im i nghch ca tn ti trn c s t tnh l Tnh khng c nhn mnh. Vi nhn thc ny, ngi ta c th gim dn nng lc ca kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh; ch thu tm tm thc li chung qui cng chng c li ch g. Nu pht hin c mt tm trng bm cht vo thc hnh mt cch tham i th phi khc phc n vi s h tr ca mt cch thc hnh khc. Khng c b d dang vic tu tp ch v xc nh c mt tm trng tham i n. Nu cm thy tham quyn vt cht th hnh ng hay nht l xa la, khng bn bu vng vt vo chng. Chng ta nn hi lng v bit trong kha cnh ti sn vt cht, tc l nn t khc lng tham mun. Nhng khng ai bo l phi bit trong trng hp tu tp o php. y l hai quan im hon ton khc nhau: Trong trng hp u th i tng l mt i tng ca tham i, nn c bung x; trong trng hp th hai th i tng l mt ci g cn c hc hi, thu c lm s hu. Ngi ta nn phn bit theo kha cnh ny. Hi: Vic qun xt thn th nh l mt vt g c bn cht kh c cch tuyt vic bo v, chm sc sc khe hay khng v n c cch tuyt mt tm trng vui mng v c mt thn th kin trng tuyt ho hay khng? p: Nu c khuyn l nn xem thn th l mt vt c bn cht kh th li khuyn ny khng c ngha l phi b b, xao lng thn th, nh Thnh Thin trnh by trong (B Tt du-gi hnh) T bch lun:[i] Mc d thn th c xem nh mt k th nhng vn nn bo trng n. Vi c s thn th ny m nhng s vic ln c th c thc hin. Tch Thin ni trong Nhp b- hnh lun[ii] nh sau: Hy xem thn th con ngi nh mt chic b thot ra khi dng kh no.

Nn xem thn th l mt c duyn thun li thc hin nhng hnh ng li tha v hy bo tr n mt cch khng tham chp. Hi: Khi nhn thc Tnh khng c thc hin th nhng nim bt thin nh tham v sn chm dt nhng nhng nim thin lnh nh t bi th li khng, nh vy l sao? p: S vic ny c lin h n nhng g c din ging vi gi trc y: V cu hi c ra l mt tm thc, mt t tng c c s chnh xc hay khng. Mc d trong lc mang nim t bi th mt s trn ln vi mt phin no c th xy ra, nhng c s chnh ca t bi li l o c. Nu tr nn sn hn th ngi ta thng c nhng li bin h nh: Ngi ny hi ti; ti phi tr th hn! Nhng khi xem xt vn k hn th ngi ta s thy l nhng li gii thch bin h trn khng c c s no, v vi mt tm trng sn hn, ngi ta ch to cho chnh mnh nhiu vn nan gii. Nhn lu di th hay hn nhiu nu khng ni gin, pht cu. Trong h thng man-tra c mt phng php s dng tm trng phn hn trn con ng tu tp, nhng phn hn y khng c lin h g vi phn hn thng thng. ng lc c bn l lng t bi mnh m, mc d ng lc thc y trong thi im thc hin li l phn n. Nhng by gi th ri. Pht trin phng php tu Qun Chng ta va lun bn th no l Ch v n c pht trin ra sao. Gi tr ca vic pht trin Ch nm u? N c phi l du hiu thnh t c trng ca mt trong ba c xe Thanh vn, c gic hoc B Tt? Nh ni, cch tu Ch c trong phm vi Pht gio cng nh bn ngoi; v nhn theo kha cnh bn cht th n vn cha l mt du hiu ca mt con ng tu tp c th no. Nhng, mc d Ch khng th c xem l mt dng tp trung siu vit lm, n vn thc hin mt cng nng quan trng bi v tng cp tp trung ny l mt c s rt c ch cho vic pht trin v thnh t nhng mc ch cao thng. Con ng no nn c pht trin song song vi vic pht huy Ch? C hai ng m hnh gi c th tin bc trn c s ca Ch con ng th gian v con ng xut th gian. Qun th gian

Phng php Qun th gian c thc hin trong cng nh ngoi phm vi ca Pht gio. N bao gm s tp trung thin nh ca mt con ng m trn , hnh gi xem cp bc tn ti ny l rt th thin, mt tng cp tn ti khc l tch tnh hn. hiu c vic ny th chng ta phi bit r cch trnh by ca tam gii vi chn tng cp h thuc. (Xem bng tm tt sau.) ---o0o--Gii Tng cp (III) V sc gii Hu cu knh (Cp th chn) V s hu (Cp th tm) Thc v bin (Cp th by) Khng v bin (Cp th su) (II) Sc gii nh t thin (Cp th nm) nh tam thin (Cp th t) nh nh thin (Cp th ba) nh s thin (Cp th hai) (I)Dc gii Ci dc (Cp th nht) t nh s thin, cp th hai ca chn tng cp, hnh gi qun ci dc ny l th, khng an tnh v qun cp th hai nh s thin l an tnh, tinh t hn. nh s thin c thnh t qua vic thc hin by tc ,[iii] by nim qun xt. Vi vic thc hin Ch th tc th nht, Tc v khim,[iv] cng c thc hin. Cng vi vic thc hin tc ny, hnh gi t mt cm gic trung tnh. tht s t c nh s thin, hnh gi cn phi thc hin su tc cn li: Tc nhn thc c nhng cc bit tng,[v] Tc thm nh,[vi] Tc hon ton li bit,[vii] Tc s

nhip v hoan h,[viii] Tc tm tra, phn tch,[ix] Tc thnh tu gia hnh v,[x] Tc thnh tu qu v cu knh ca gia hnh v.[xi] Sau hnh gi nhp nh s thin. Hnh gi thc hin thin nh tp trung cho n khi t Ch. Thin nh phn tch bt u vi Tc nhn thc cc tng ring bit. Vi tc ny, hnh gi thc hin bc u tin t Qun. Cc bit tng c nhn thc y mt mt l nhng im thun li, an tnh ca nh s thin v mt khc cc khuyt im ca ci dc v tnh cht th thin ca n. C suy ngh n nhng u v khuyt im nh vy th hnh gi dn dn t kh nng khc phc c nhng dng phin no th s hin hin trong dc gii. Cc phin no ny c phn thnh chn cp.[xii] Nu khc phc c chn cp phin no ny bng ba tc th hnh gi t nh s thin. Ba tc bao gm: Tc hon ton li bit, Tc s nhip v hoan h v Tc thnh tu gia hnh v. V vi cch thc hin tng t nh vy, hnh gi t c theo th t nh nh thin, nh tam thin, nh t thin, Khng v bin x, Thc v bin x, V s hu x, Hu cu knh. Trong vng sinh t th ci ti sinh bt nh v v vy, Pht gio quan nim l chng ta tng sng nhiu ln di nhng dng tn ti trng hp vi nhng cp bc thin nh. Tuy nhin, dng tn ti ny hin thi suy i thnh mt dng th ca dc gii. Qun xut th gian Trn con ng xut th, hnh gi qun xt trong trng thi Ch T thnh qui v nhng g ng c chp nhn v nhng g phi c x b hoc trn mt cp bc vi t hn Tnh khng cch tuyt tn ti trn c s t tnh c th t trng thi Qun xut th. Qun c thc hin qua thin nh trn c s Ch t c. Bi v trong trng thi Ch, hnh gi qun xt i tng thin nh T thnh hoc Tnh khng vi tr hu phn bit. C bn vn l Ch, hnh gi ch c chuyn t thin tp trung sang thin phn tch. Mc d trong qu trnh t Ch, hnh gi dit c cc dng ca hn trm v tro c c nh hng bt li n thin nh tp trung nhng by gi li c hn trm tro c vi cng khc cn tr vic pht trin Qun. Cc dng hn trm v tro c cn tr Qun khng hon ton ging vi nhng dng xut hin trong lc thc hin Ch. V th m hnh gi cn phi khi ng Bn tc [xiii] mt ln na. Nng lc ca thin nh phn tch dn dn c gia tng v n c th dn n mt trng thi khinh an ca thn th cng nh tm thc. Khinh an ny tng t nh khinh an m chng ta lun bn trong trng hp tu Ch

nhng khc mt im l ln hn. S xut hin ca cm gic an lc v nh khinh an thn tm l du hiu ca s thnh t mt trng thi Qun ton m. By gi hnh gi thc hin Ch-Qun song vn, mt s phi hp tuyt ho Ch v Qun. Vi n, hnh gi nm trong tay mt kh c rt hiu nghim nghin cu cc tng cp Tnh khng ri qua dit tr cc chng ngi ca tm thc. V y, ti xin chm dt cch trnh by tp trung thin nh qui v T nh tc. Ng lc[1] v Ng cn[2] Nhm k n trong Ba mi by thnh phn tr o l nm lc: Tn, tinh tin, nim, nh v hu lc. Trn hai cp bc u ca T lng o c gi l Nhit lc[xiv] v Tuyt nh[xv] , nhng c tnh ny c gi l Nm lc. Nu nhng c tnh ny c pht trin mnh n mc khng th no b nh hng bi nhng nhn t i nghch th chng tr thnh Nm cn. Qu trnh ny xy ra trn hai giai on cui ca Gia hnh o, c gi l Nhn[xvi] v Th gian cu knh php.[xvii] Nm cn ny c th l g? Theo mt cch trnh by c tm thy Thanh vn tha cng nh i tha th chng c mi quan h vi nhng g phi c tha nhn v x b trong phm vi T thnh . Theo th Tn l nim tin chc vo nhng g phi c gn gi v bung x trong phm vi T thnh . Tinh tin l tm trng nhit tnh thc hin vic x b hoc gn gi ny. Nim l khng qun nhng g phi c x b hoc gn gi. nh l tm trng chuyn nht vo nhng g phi c x b hoc gn gi. Hu l s hiu bit phn tch nhng kha cnh ring bit ca nhng g phi c x b hoc gn gi trong phm vi T thnh . Theo cch trnh by i tha ca T Th trong lun Hin qun trang nghim[xviii] th Tn hng n ba i tng ca qui y Pht, php v tng; nhng theo cch trnh by c bit ny ca i tha, Tn c nhng c tnh siu vit bi v vic qui y Pht, php, tng c thi hnh vi mt tm trng hng v tt c nhng loi hu tnh. V vy m c ni l nhng i tng c nim tin ny hng n lun lun c mt. Ngoi ra, trong lc qui y, hnh gi nhn nhn Pht qu l mc ch v V thng chnh ng chnh gic phi c thc hin. V nhng c im ny m phng php qui y ca i tha vt tri qui y ca Thanh vn v c gic tha.

Tinh tin l nhit tm thc hin Su hnh ba-la-mt-a:[3] B th, tr gii, nhn nhc, tinh tin, thin nh v hu ba-la-mt-a. Nim l khng qun tm b-,[4] khng qun vic c gng t gic ng v li ch ca chng sinh. Thin nh siu vit mi khi nim t duy v Hu l s nhn thc c Tnh khng, trng rng ca s vt v qua nhn bit rng chng khng th c xem l tht s tn ti. Cn c nhng im khc bit vi Thanh vn v c gic tha tng t nh trn trong trng hp B Tt thc hin T nim x; cc v pht huy T nim x khng ch ring cho chnh mnh m cn lu tm n tt c nhng loi hu tnh. Tuy vy, ngoi tr nhng im khc bit ny v nhng sai bit nh trong kha cnh i tng thin nh th Ba mi by thnh phn tr o c thc hin nh nhau trong c ba c xe, Thanh vn, c gic cng nh B Tt. Tht gic chi[5] Nhm tip theo l By thnh phn t gic ng thuc v Kin o. Ti khng mun trnh by chi tit m ch tm lc: Nim,[6] trch php,[7] tinh tin, h,[8] khinh an[9] v x.[10] Bt thnh o[11] Vi con ng tu tp thin nh th hnh gi t n Bt thnh o. Con ng tm nhnh ny bao gm: Chnh kin,[12] chnh t duy,[13] chnh ng,[14] chnh nghip,[15] chnh mnh,[16] chnh tinh tin,[17] chnh nim[18] v chnh nh.[19]Ti khng mun trnh by qu chi tit. Qua vic tu tp, thc hin Ba mi by thnh phn tr o m mt Thanh vn hoc c gic c th t qu v St Tc. Ngoi tr cch trnh by Tnh khng trong cc h thng trit l khc nhau th cch thc hin cc b- phn ny u tng t nh nhau trong c ba c xe. Nhng nt c th ca B Tt tha i tha l g? Phng php tu tp trn con ng B Tt ra sao? lun bn v cc vn n ny, chng ta trc ht hy qun xt tm b-, mt t thi coi trng ngi hn chnh mnh. Con ng i tha i hi mt ng lc bao qut ca mt v B Tt: khng ch tm an lc cho chnh mnh m cn m nhn vic cu tt c chng sinh. Nu pht trin t thi ny, hnh gi bc vo i tha; khi n cha hin din th khng th no t xem mnh l hnh gi i tha. Tm t ny c hiu qu tht ln; n chng nhng gip ch cho nhng ngi thc hnh tn gio m cn c ch cho nhng ngi ch

chuyn ch vo nhng s vic ca cuc sng ny. Nguyn nhn ca hnh phc l li tha nguyn vng thc hin nhng vic c li cho ngi. C cch trnh by bn nhn, bn duyn v bn lc h tr cho vic pht trin tm b-; nhng by gi ti khng mun i vo chi tit. Nhng thay vo th chng ta s lun bn v vic pht trin lng li tha. Mt phng php tu tp c T Th v V Trc truyn li. Phng php ny c dy chung vi By li gio hun v nhn qu. Phng php th hai c truyn dy qua Vn-th S-li n Long Th v Tch Thin, c gi l phng php Giao hon gia ta v ngi. Bn tnh ca tm b- l g? T Th ni nh sau trong lun Hin qun trang nghim:[xix] Vic pht trin mt tm lng v li c trnh by nh mt nguyn vng t gic ng vin mn v hnh phc ca chng sinh. Nh vy th tm b- l mt tm thc hng v li tha m mun t gic ng. N bao gm hai loi nguyn vng:[20] Nguyn vng u tin c th xem nh nguyn vng chnh l nguyn vng cu chng sinh; nguyn vng th hai l cu c gic ng cho chnh mnh bi v xem gic ng l phng tin thc hin vic cu chng sinh. Trong Hin qun trang nghim lun s,[xx] S T Hin[21] a ra mt phn i gi thit bi xch cch nh ngha b- tm trong hai dng k ca T Th:[xxi] Theo T Th, hai loi dc dc cu hnh phc ca ngi khc v dc cu gic ng cho chnh mnh c xem l bn tnh ca mt tm b-, nh ta c th tm thy ch Nguyn. [Bi v nguyn v dc l hai ch ng ngha.] Dc l mt tm s. Nhng tm b- li l mt tm vng tc l tm thc chnh. V vy m khng nn gi tm b- l dc. gii p phn i ny, S T Hin a ra l do v sao T Th li gi tm b- l Dc hai phn: phn th nht l tn ca tm s phc tng tm vng c gn vo tm vng tm thc chnh. Trng hp ny l Dc cu c gic ng bi v Dc ny l mt tm s thun tng h tr tm b- mt tm thc chnh. Phn th hai l tn ca kt qu c gi theo tn ca nguyn nhn. Trng hp ny l Dc cu t hnh phc cho ngi khc bi v Dc l mt nguyn nhn c bn pht huy tm b-. C bao nhiu loi tm b- khc nhau? Nhn theo phng din bn tnh th c hai: Tm b- nguyn vng v tm b- thc hin. V s khc bit

gia hai loi trn th c nhiu cch gii thch sai bit ca cc v hc gi n cng nh Tng; nhng phn ln h u ni l tm b- nguyn vng l trng hp nguyn vng gic ng v li ch chng sinh c pht trin nhng th nguyn hnh ng nh mt v B Tt vn cha c thc hin. [22]L do l trong giai on ny, tm b- phn ln ch l thi c nguyn vng: Gi m ti thnh t b-! Sau khi pht trin dng nguyn vng ny th hnh gi nhn ra l vic chng t Pht qu tt nhin phi i cng vi vic thc hin cc c hnh ca mt v B Tt. Hnh gi c gng pht trin mt nguyn vng ln, nguyn vng tu tp, thc hin nhng c hnh ny, v c nh th, hnh gi hc hi v lm quen vi chng. Khi nguyn vng thc hin nhng B Tt hnh ln mnh, hnh gi quyt nh thc hin chng v sau th gii B Tt. T gi pht ny th tm b- khng ch l mt nguyn vng t Pht qu ng tn dng na m cn quan h vi th nguyn s dng nhng phng tin tht s t Pht qu. Cc phng tin ny l Su hnh ba-la-mt-a. Trong trng hp ny th ngi ta ni n tm b- ca vic thc hin bi v n l tm thc tc dng qua hnh ng, nhng hnh ng hin by phng php hoc con ng t Pht qu. Theo phng din cp bc pht trin, tm b- c th c phn thnh bn loi: 1. Tm b- trong lc thc hin hai tng cp tu luyn trn c s thng gii; y l tm b- ca T lng v Gia hnh o. 2. Tm b- ca tm t thanh tnh phi thng trn by a v bt tnh; y l tm b- trn by a u tin ca B Tt thp a. 3. Tm b- chn mui trn ba a v thanh tnh a th tm, th chn v th mi ca B Tt thp a. 4. Tm b- c gii thot ra khi tt c nhng chng ngi khi thnh t Pht qu. Trong khi tin bc trn Ng o bt u t ba cp bc ca T lng o, sau l Gia hnh o v B Tt thp a, bt u t Kin o , tm b- c nhng nhn t thun tng h tr trn nhng chng ng pht trin ny. Nhn theo nhng chng ng c mi lin h vi tm b- m ngi ta li phn n ra thnh hai mi hai loi. Nhng chng khng cn thit phi c ging gii y.

Hnh gi phi luyn tp nh th no theo By li gio hun v nhn qu pht trin tm b-? Cn c ca tm b- l lng bi. Trong lc pht trin tm i bi th im quan trng l to mt cm gic thn cn v on kt vi nhng chng sinh ang kham chu kh cc. Cng c cm gic gn gi, cng thng yu qu trng chng sinh chng no th cng ca lng bi i vi chng cng gia tng. Ngi m chng ta thng yu nht, qu trng nht v gn gi nht thng l b m. V vy m nn tu luyn, xem chng sinh nh chnh b m ca mnh. Nhng cng c ni l ngi m ch l mt v d; hnh gi cng c th thay vo mt ngi khc m mnh thn cn nht m, cha, mt thnh vin khc trong gia nh hoc mt ngi bn. By li gio hun v nhn qu ny l g? Vi by li dy ny, mt cch tu tm vi by cp bc c trnh by. Cp th by y chnh l hiu qu ca cch tu luyn l tm b- trong khi su cp bc cn li to nn nguyn nhn hnh thnh n: nhn nhn tt c nhng loi hu tnh l m, suy ngh v tnh thng ca chng [ng ngha vi tnh thng ca b m], pht nguyn bo n, n cn lo lng, lng bi, v tm thc v li mt cch phi thng. Trc khi tu tp tm trng nhn nhn tt c chng sinh l m th hnh gi phi pht trin tm x, v nu khng th tm vn cn m p thnh kin v thin v. X l mt bc chun b cho vic tu tp theo By li gio hun v nhn qu. Trc y ti trnh by l do v sao khng c g chc chn c nh trong vng sinh t. Ti khng i su vo chi tit nhng trong mi lin h ny c cch trnh by tm loi kh, su loi kh v tng t. Thuc vo nhng loi kh ny l vic khng c nh trn phng din bng hu v th ch. S vic hin nhin l s bt c nh ny cng c gi tr trong cuc sng hin thi ca chng ta. Cc mi quan h vi ngi bn, k th v ngi trung tnh u ging nhau mt im l chng khng chc chn v lu di. V d nh khng ai lc no cng l mt k th; thnh thong k th tr thnh bn v ngc li. V th m khng c l do no t gn c nh vo mt hng l mt ngi no ch l k th v v vy phi c bc b, hoc mt ngi no khc ch l bn v v th nn c tn trng, hoc mt ngi no khc ch l mt ngi trung tnh v v vy khng n h, i i khng thng khng ght. Khng c khc bit g c h l bn, h l k th v h cng l ngi trung tnh. Ngi no hi ti nm va qua v gip ti nm nay, v mt ngi khc gip ti nm qua v tn hi ti nm nay, c hai u c nh gi nh nhau. Chng ta nn suy ngh nh th trong lc thin nh.

Trong khi thin nh, hnh gi nn hnh dung ba ngi ng trc mt: mt k th khng th no chu ng ni, mt ngi bn qu trng, v mt ngi trung tnh m mnh khng quan tm n. i vi mt trong ba ngi ny th hnh gi s c mt cm gic gn gi v t nh: y l bn ta; i vi ngi th hai th li c c cm khi ngh n hn v mt tm t lnh m khi ngh n ngi th ba. By gi phi bt u t duy, tm hiu nguyn nhn ca nhng cm gic ny. Nguyn nhn l ngi ny c lc gip ta, ngi kia thnh thong hi ta v ngi th ba chng lm g thuc v hai trng hp ny. Nu suy ngh v nhng mi quan h ny trn quan im v s kip sng m con ngi phi tri qua th ngi ta khng th no qu quyt c l mt ngi no gip hoc hi ta trong cuc sng ny cng x s nh th trong tt c cc cuc sng. Nu t l nh vy v t thi i vi bn, th v nhng ngi khng c quan tm n trong lc thin nh th s t n mt im m khi hnh gi thy c l vic pht trin c hai, tm trng qu tham i cng nh qu th hn u phi l. Tng bc mt m hnh gi s gim c thnh kin v s xc nhn c l vic phn chia th, bn mt cch thin v nh trc y l sai lm. Nhng by gi c th c nim l: Bi v mi ngi u gip v tn hi ta v nh vy thnh kin ca ta hon ton tri ch, c l tt hn ht l lui v n v khng quan h vi ngi no. Nhng ngh ny khng c d chu cho lm, c ng khng? C quan h vi ngi l mt vic cn thit; v khi to mt mi quan h th hay hn ht l thc hin n vi mt cch kh quan. Nn nhn thc c l khng nn b ri ngi khc trong mi trng hp; v khng ai khng hnh ng khng x s i vi mnh nh bn, nh cha, nh m. Ngay ni ny cng nn suy ngh v c tnh v thy ca cuc sng ca s ti sinh trong vng sinh t. Mi hu tnh c sinh t thai m hoc trng u phi c mt b m. V ti sinh khng bit bao nhiu ln nn mi hu tnh u c v s b m. Nu gp kh khn trong trng hp nhn nhn mi chng sinh l m ca mnh trn mt xc nhn qua kt lun th hy t hi t mt ph nh xem c l do chnh ng no qu quyt l chng sinh no khng phi l ngi m ca mnh. Khng ai c th xc nh nh th c. V ngay c trong trng hp sau khi cn nhc nh trn m khng t n mt kt lun, vn cn nhng mi nghi ng th tt hn l tha nhn mt lp trng vng chc.

Tip theo l suy ngh v thi gian chng sinh l m hoc bn ca mnh, v vic h thng yu mnh, t t vi mnh tng t nh ngi m trong cuc i ny i x. Phi suy ngh k v tnh thng ca h, khng ch suy ngh nng cn. Phi nhng nim ny khc su vo tm thc. Ti trnh by vic pht huy nhng nim ny trong thin nh qua mt v d; v th m ti s khng i vo chi tit trong lc trnh by nhng bc k n. Sau khi suy ngh chnh chn v lng tt ca chng sinh th bc thc hin k n l pht nguyn th p lng tt ny. Nu t thi ny c pht trin cho n lc hnh gi t thy vic bo n chng sinh l mt vic cn thit phi c thc hin th lc ny chng sinh s hin hin trc hnh gi mt cch thn cn, qu bu. y l bc th t lng thng yu, cm tnh hng v tt c chng sinh. Bc thc hin k n l suy ngh n vic nhng ngi ny ang chu kh cc nhng li mong ch hnh phc. Nu hnh gi trc y nghin cu T thnh m khng hon ton nhn ra kh th khng c cch no hn l ch pht trin lng bi hn c mt cht trong bc th nm. L v hnh gi khng nhn ra ng phm vi hin hnh v tm c ca kh. V vy cho nn quan im ca hnh gi vn cn thin v v b nh hng bi thnh kin: Hnh gi rt d pht trin lng bi n mt gii hn no cho mt ngi sng lang thang ngoi ng, chu kh cc hin nhin; nhng khng th pht trin lng bi dnh cho mt ngi sng trong hon cnh tht giu sang. l mt du hiu ca tm chp trc nhng g hp dn, d chu, ph qu trong lun hi sinh t. Trong giai on u ca vic pht trin lng bi th qu tht l n gin hn nu hnh gi hnh dung mt hu tnh trong mt tnh cnh tht kh au v nng theo m pht huy lng bi. Nhng sau hnh gi tt nhin phi suy ngh v nhng ngi hin thi khng chu kh mt cch hin nhin; v h ang vng mc vo nhng hnh ng to kh cho tng lai hoc mang nhng ht mm ca kh c to bi nhng hnh ng trc y. V nhn nh vy th cc chng sinh ny mang mm mng ca kh trong thn tm mc d cha phi tht s cm nhn hu qu. V vy nn lc u, hnh gi nn pht trin lng bi bng cch suy ngh v chng sinh ang b nhng ni kh ca thn th hoc tm thc dy v. Sau nn m rng tm nhn v hng v chng sinh ang chu ni kh ca s bin chuyn. V cui cng, hnh gi suy ngh v vic tt c chng sinh u b nh hng bi ni kh thng tr tt c, b giam gi trong mt qu trnh bin chuyn nm ngoi phm vi kim sot ca chnh mnh. Qua cch thc hin nh trn, hnh gi s

dn dn t c mt tm thc hng v tt c chng sinh v mang mt nguyn vng ch quan l tt c chng sinh s thot kh. l lng bi. C nhiu lng bi lng bi v lng, lng i bi v lng bi n gin. Cng c mt lng bi ha ln vi tham i; l lng bi m chng ta thng c. S vic ny c biu hin qua lc chng ta lp tc ni gin ch v mt chuyn vt. Trn phng din trnh hiu bit c nh hng th no n lng bi, ngi ta cng phn chia n ra thnh nhiu loi. C lng bi ch quan tm n kha cnh chng sinh chu kh; nhng cng c lng bi thm su hn, quan tm n ni kh ca chng sinh v thm vo l Tnh khng dng th ca nhn v ng trng rng cch bit mt t ng vi ngha mt tht th t lp, tn ti tht s. Thm ch c c mt tng cp vi t hn ca lng bi m trn , tt c cc chng sinh c hiu l trng khng cch tuyt mt t tnh. c im ca lng i bi l g? l mt lng bi c nng lc to thnh ch: Chnh ti s l ngi cu tt c chng sinh thot kh! Nh vy, lng bi ny mnh dn khi mt quyt nh, khng ch l mt ngh n thun nh: Hay bit chng no nu tt c chng sinh u thot kh! Quyt nh di dng nguyn vng cu tt c chng sinh thot kh c sn sinh bi lng i bi l mt t thi v li phi thng; l cp th su ca qu trnh pht trin tm b-. T thi v li phi thng ny c ch o bi ngh t mnh to hnh phc cho chnh sinh bng cch thc hin nhng g cn thit gii thot chng ra khi kh au. Lc ny th hnh gi phi t hi l trong trng thi hin gi mnh c kh nng thc hin vic ny hay khng v s phi xc nhn l tiu chun ny hin thi cha c thnh t. T nhn thc ny m mt kha cnh khc ca lng v tha xut hin: Trc y hnh gi c gng pht trin t thi v tha, by gi th c gng pht trin tm tinh tin t b- cho chnh mnh. Nh ni trc y, hai tm nguyn tt nhin phi hin din: thc hin hnh phc cho chng sinh v thnh t b- cho chnh mnh. V cu hi thc hin hnh phc cho ngi nh th no th theo quan im ca Pht gio, kh v lc t th u l nhng g t to, khng phi do bn ngoi gy ra. T m c th suy ra l chng sinh phi lm quen vi nhng phng tin v bit s dng c th t t hnh phc. Nh vy th con ng hiu qu nht gip ngi l dy h nhng g phi c tha nhn trong khi thc hnh v nhng g thuc v thi hin thi cn phi c bung x. V c th thc hin c vic ny th khng c cch no khc

hn l phi hiu bit trn vn v nhng g phi c x b v nhng g phi c chp gi hnh gi phi hiu bit ton vn. Nh trnh by trc y, khng c con ng no khc thc hin vic ny bng cch tr kh tt c nhng chng ngi ca nht thit tr v ai vnh vin tit on nhng chng ngi ca nht thit tr c gi l Pht-. l mt qu trnh t duy m qua , hnh gi c th nhn thc c v sao cn thit phi t gic ng cho chnh mnh c th cu chng sinh mt cch rng m. c ni l Pht c hai loi thn, Php thn v Sc thn. Hnh phc ca chng sinh c thc hin qua hnh ng cu bng ngn thuyt ca c Pht. Hnh ng ny ch c th c thc hin qua mt Sc thn Pht; v v l do ny nn Sc thn ca mt v Pht cng c gi l Sc thn v li. t c mt sc thn nh th th hnh gi phi thc hin tt c nhng c hnh mt cch hon ho v x b tt c nhng li lm, trong khi tt c nhng chng ngi u b tiu hy trong phm vi ca Php gii. Vic thnh tu v x b ton vn ny to thnh Php thn Pht; v vy m Php thn ny c gi l thnh tu hnh phc ca chnh mnh. V vy nn c mi quan h gia mt Sc thn Pht vi nguyn vng c gng to hnh phc cho chng sinh, v mt khc, c mt quan h gia Php thn v nguyn vng thnh t b- cho chnh mnh. V cch trnh by trn chm dt bi lun gii v vic tu tp pht trin tm b- v li ch ca chng sinh theo By li gio hun v nhn qu. Bnh ng quan v giao hon gia ta v ngi Phng php tu luyn tm thc bng cch qun bnh ng v giao hon gia ta v ngi c trnh by rt r trong tc phm Nhp b- hnh lun ca Tch Thin. Theo cch tu tp ny th u tin, hnh gi xc nhn s bnh ng gia ta v ngi, mt s bnh ng trn quan im tt c chng sinh u mun hnh phc v thot khi kh au. Ch hon giao gia ta v ngi c x l trong phm th tm ca tt c mi phm trong bi lun ca Tch Thin; cn bn pht trin mt tm t nh vy c trnh by trong phm th su. Phm ny nu r vic tu tp nhn nhc v tm quan trng ca k th. V vy m hnh gi phi tu luyn tm thc bng cch phi hp ni dung ca hai phm ny. Trong phm u, Tch Thin trnh by nhng im ch li ca mt tm thc cu c gic ng v chng sinh. Hnh gi nn suy ngh k v nhng li ch ny. Ngoi ra, hnh gi cn phi thu thp cng c, v v vy nn pht trin

tm b- qua vic thc hin nghi l cung knh ty thun bao gm by hoc tm phn. Nghi l nhiu phn ny c bt u vi vic sm hi nhng hnh ng bt thin; v l do ny nn phm th hai mang ta Sm hi ti li. Trong phm ny, Tch Thin trnh by mt cch khn thit ch v thng. D cuc sng hin thi huyn diu, vui sng th no i na, n cng ch nh l trng hp sng sung sng nhiu nm trong mt gic mng, ri sau thc tnh v tt c nhng g cn li ca nim vui trc kia ch l nhng ni nh. Trong phm th ba, Tch Thin din ging cc phn cn li ca nghi l qua vic pht trin tm b-. Phm ny mang ta Pht tm b-. Sau , s ging gii Su hnh ba-la-mt-a: b th, tr gii, nhn nhc, tinh tin, thin nh v tr hu. Hnh th nht l b th c x l nhiu ch trong bi lun v cng nh vy, hnh tr gii khng c trnh by trong mt phm ring bit; nhng tnh nim v chnh tri tng, cc phng tin thanh tnh thn tm li c trnh by trong hai phm ring, phm th nm v su. Nhn nhc v tinh tin c lun bn trong phm th su v by. Nhng li dy ca Tch Thin v tinh tin c bit c gi tr v trong , s nu cch thc hin vi lng tinh tin nh th no khng ri vo cc bin. Trong phm th tm, Tch Thin trnh by phn ln vic an tr tm mt cch cn bng qua vic giao hon gia mnh v ngi. t c s cn bng ny, hnh gi phi thu nhip tm, khng cho php n phn tn qua quan h vi i tng; v vy nn Tch Thin nu r li ch ca vic sng c tch v nhng im bt li ca dc tham y l trng hp m s trnh by cho n ng nhng li lm ca mt xc thn ph n. Trong phm th tm, s trnh by Tnh khng. Trong y, s gin dng nhiu cuc tranh lun v nhng lun gi i ch ngoi Pht gio phn ln thuc vo nhng h thng trit l nh S lun phi,[23] Ph-n-a phi[24] cng nh Nh-mn-sai phi.[25] Trong ni b Pht gio th i tng b bin bc ca s u tin l Kinh lng v sau l Duy thc tng. Trong lc din ging trit l Trung qun, s m t rt c th v tuyt vi cch hiu nh th no v vic hin tng khng tn ti mt cch tuyt i, nhng li tn ti tng i. Tnh v ng c trnh by chung vi vic thc hin T nim x. Nhng y, T nim x khng bao gm nhng phng php nh qun thn, qun th, qun tm, qun php qui v bn cht kh ca chng, m qui v bn tnh tuyt i, Tnh khng ca chng. Tip theo , s din by tt c nhng hot ng cu chng sinh c thc hin mt cch t nhin, v cng dng nh th no sau khi thnh t Pht qu.

Phm th mi ni v vic hi hng. V mt cu chuyn c lu truyn v s vic ny: Tch Thin thuyt ging trc ch tng, n on vn sau trong phm th chn:[xxii] Khi hin tng cng nh phi hin tng khng cn trnh hin th tm s c an tnh, v lc ny khng cn g c th c nhn thc c. Ngay lc ny th s nhc bng ln khng trung bay v min Nam n . Khi tc phm ny c cc t ghi chp li th c hai bn vi s lng k tng khc nhau. Tng truyn l mt vi t i v min Nam hi Tch Thin v vic ny. l nhng nt cn bn trong bi lun Nhp b- hnh ca Tch Thin. Chng ta c lm ra v nh lun gii ton vn b lun ny; tht l mt phng php hin i, khng cn nhiu thi gian! Ngy mai ti s ni n vic thc hnh giao hon gia ta v ngi nh th no. ---o0o--Ghi ch

[1] pacabala, skrt. [2] pacendriya, skrt. [3] apramit, skrt. [4] bodhicitta, skrt. [5] saptabodhyaga, skrt. [6] smtisambodhyaga, skrt. [7] dharmapravicaya, skrt. [8] prti, skrt. [9] praabdhi, skrt. [10] upek, skrt.

[11] agikamrga, skrt. [12] samyagdi, skrt. [13] samyaksakalpa, skrt. [14] samyagvk, skrt. [15] samyakkarmnta, skrt. [16] samyagjva, skrt. [17] samyakvyyma, skrt. [18] samyagsmti, skrt. [19] samyaksamdhi, skrt. [20] ; dc (chanda, skrt.), l mt tm s. [21] ; haribhadra, skrt. [22] B Tt lut nghi ti Ty Tng bao gm 18 gii lut chnh v 46 gii lut ph. Vic gi cc gii lut ny to c s cho nhng hnh ng ca mt v B Tt ch tht, l Lc ba-la-mt-a, Su c hnh ton ho. [23] ; skhya, skrt. [24] ; vednta, skrt. [25] ; mmsaka, skrt. [i] II. 1ab. [ii] VII. 14. [iii] yid byed, manaskra, . [iv] mi lcog med, angamya, . c gi l v khim bi v trn c s ca cp bc thin nh ny, hnh gi c th thc thin mt con ng khng b nhim n thm ch c th dn n gii thot ra khi vng sinh

t hon ton mc d cp ny ch l s cp ca nh s thin (Ch thch ca DG ngi c). N c gi l Tnh l ca mt k s c. [v] mtshan nyid so sor rig pa'i yid byed, lakaapratisaved-manaskra. [vi] mos pa las byung ba'i yid byed, adhimokika-manaskra. [vii] rab tu bden pa'i yid byed, prvivekya-manaskra. [viii] dga' ba sdud pa'i yid byed, ratisagrahahaka-manaskra. [ix] dpyod pa yid byed, mms-manaskra. [x] sbyor mtha'i yid byed, prayoganiha-manaskra. [xi] sbyor mtha'i 'bras bu'i yid byed, prayoganihaphala-manaskra. [xii] Mt dng th, mt dng va, v mt dng tinh t ca phin no trong dc gii, c ba c phn chia mt ln na thnh th, va v vi t. [xiii] Xem ghi ch 229. [xiv] drod, magata. Nhit lc y c ngha l ngn la ca tr hu v khi nim sp c hnh thnh trn Kin o. [xv] rtse mo, mrdhagata. Tuyt nh y c ngha l s thnh t ca vic chm dt trng thi bt an nh (nguy c b tiu dit) ca cc thin cn bn. [xvi] bzod pa, knti, . Nhn y c ngha l mt tm trng quen thuc vi thin nh v Tnh khng, tm trng v y khi i din Tnh khng v tng t. [xvii] Xem ghi ch 181. [xviii] mngon rtogs rgyan, abhisamaylakra, , IV 33-34ab. [xix] 18ab. Nguyn vn Phn ng: cittopda parrthya samyaksabodhikmat. Xem Th. Stcherbatsky v E. Obermiller (xut bn), Abhisamaylakra-Prajpramit-Upadea-stra, Bibliotheca Buddhica XXIII, (Osnabrck: Biblio Verlag 1970) trang 4.

[xx] 'grel pa dong gsal / shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i man ngag gi bstan bcos mngon par rtogs pa'i rgyan ces bya ba'i grel pa, spuhrtha / abhisamaylakra-nma-prajpramitopadea-stra-vtti, P5191, Vol. 90. [xxi] Mt cch dch thot li ch ca S T Hin. [xxii] IX. 35 (34 trong bn dch ca Stephen Batchelor). ---o0o--Chng 9. Nhn thc gi tr ca k th Vn p Hi: V sao luyn i li l sai lm? Ti c cm tng nh phi khc t nhn tnh nu tu tp gii thot khi tm luyn i. S vic g s xy ra vi tnh thng yu c bit ca ti dnh cho gia nh? p: Phi phn bit gia luyn i vng mc vo phin no v luyn i khng b phin no lm nhim. Ch luyn i khng tt nhin phi m ch mt luyn i b phin no quy nhiu. Cng c th c trng hp luyn i hoc ham mun khng vng vo phin no, v d nh lc ta suy ngh: Vic ny tht hay, ti cn n n. Tuy nhin, ti khng r ch attachment[1] trong Anh ng c ngha chnh xc l g [c dch sang Vit ng l luyn i]. Trong mi trng hp th vic nhn bit ci g tt, c ch v v vy mun t c cha hn l mt cm gic tt nhin c lin h n phin no. C bn c ba cch nhn bit mt i tng. Mt cch nhn bit vi quan nim i tng tn ti trn c s t tnh. Mt cch th hai xut x t nhn thc l i tng tht s khng tn ti trn c s t tnh. Cch nhn bit th ba khng c quyt n g v vic tn ti hoc khng tn ti trn c s t tnh. Chng ta thng c cch nhn th nht v th ba; hoc l chng ta cho l i tng tn ti trn c s t tnh, hay l chng ta khng n vic chng tn ti trn c s t tnh hay khng. C ba cch nhn bit i tng u xut hin ni ngi no cha hon ton khc phc c kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh mc d c mt nhn thc v Tnh khng ca tn ti bi t tnh.

Nh vy th mi tri gic trong lin tc thng nht th vi kh nng phn bit i tng tt xu khng tt nhin phi bao hm kin gii chp vo t ng. Mc d cc i tng bt buc phi trnh hin trc tm thc ca chng ta khng cn bit l tm thc no nh l tn ti trn c s t tnh, nhng n khng tt nhin phi nhn nhn chng l tn ti trn c s t tnh. D c s dng nhng danh t nh ham mun hoc luyn i c trng hp m nim ci ny hay, ci ny li ch khng vng mc vo kin gii chp vo t ng. Mt tri gic nh vy thm ch c th l mt nhn thc chnh xc trn kha cnh tng i. V d nh khi ta xem tt c nhng loi hu tnh l thn cn, cm gic cu mong hnh phc n vi chng xut pht trong tm; tm thc ny l mt nhn thc chnh xc. Loi cm gic hoc ham mun ny khng thin v, bi v n dung hm tt c chng sinh. Ngc li, tnh thng yu hin thi ca chng ta c gii hn trong phm vi nhng ngi bn thn v gia nh, v nhn chung th qu tht b nh hng bi luyn i mt cch si m. Dng yu thng ny tht s c thnh kin. Ngc li, nu pht trin mt dng tnh yu hoc luyn i trn c s hp l th lng nhn o cng c gia tng. Ti nghi ng trng hp mt ngi no s phi ph nhn nhn tnh khi ng ta cch li luyn i; ngc li ng y s c lng nhn o hn. Hi: Cc i s Pht gio hu nh lc no cng c th ci rt hn nhin nhng n ci xut pht t tn y lng. Yu t g trong o Pht dn n t thi khi hi ny? p: Khng phi tt c cc v Cao tng u c bit n qua vic h ci. V i s Ty Tng Lang-ri-tang-ba[i] khc lin tc; s suy ngh lin tc v ni kh ca chng sinh. V vy m s c gi l Gng mt su mun. Hi: V l do g m phi x thn qu ly, lp i lp li tam qui y v nhng vic tng t? p: X thn qu ly nm trong Nghi thc tng nim by phn m trong , mi phn c xem l mt phng tin i tr nhng nhn t bt thin nht nh trong tm. X thn qu ly i tr kiu mn; v t thp v khi x thn nm st t th ngi ta gi mt v tr thp km. Cng dng phm vt i tr xan tham. Sm hi nhng hnh ng bt thin l phng tin i tr ba c tham, sn v si ng c thc y c nghip. Hoan h v vic thin lm v nhng vic thin ca ngi l phng tin i tr lng k. Khn cu chuyn php lun i tr hnh ng bc b Pht php trc y.

[V nh ph bng Tam bo.] Cu xin ch Pht ng ri th gian i tr ti li vi phm i vi vi bc thy. Hi hng cng c ca thin nghip l phng tin i tr kin gii in o [khng tin vo nguyn l nhn qu], bi v ngi ta hi hng cng c vi nhn thc l cc hnh ng ca mnh s mang n kt qu. Hi: Kin gii chp nhn ng c hnh thnh qua kin gii chp php ng nh th no? p: Lun Bo hnh vng chnh ca Long Th ni rng:[ii]

Khi no cn kin gii cho rng, cc nhm thn tm [tn ti bi t tnh] l tht c th khi y vn cn kin gii cho Ta [tn ti bi t tnh] l tht c. Cc nhm thn tm to c s cho danh xng ca c nhn. V theo , kin gii sai lm nhn nhn chng tn ti trn c s t tnh li to c s cho kin gii chp vo t ng ca mt c nhn, mt c nhn c hnh thnh bi nhng nhm thn tm ny. Ngay c nhng trng phi khng i din quan im tng t nh trng phi C duyn bi v h qu quyt l cc hin tng tn ti bi t ng ca chng u trnh by c nhn nh mt ci g tn ti trn mt danh xng. Nhng h khng ng l tt c nhng g tn ti tt nhin phi tn ti trn danh xng; bi v h quan nim l mt vi hin tng tn ti bi bn cht. H ni rng, c s ca mt hin tng tn ti trn danh xng tt nhin phi c mt bn cht. V nh th th h c quan nim l nhng nhm thn tm c mt bn cht. H quan nim nh th bi v c nhn ch c th c xng danh trong mi lin h vi nhng nhm thn tm; tm thc khng th no c khi nim c nhn nu n trc khng nhn bit cc nhm thn tm. y l li trn thut ca tt c cc trng phi ngoi tr h phi C duyn. Trng phi ny cho rng, tt c nhng hin tng u tn ti tt nhin trn c s danh xng. Ngoi ra, biu t tn ti nh danh xng khng c hiu mt cch su sc trong cc trng phi khc nu so snh vi trng hp n c hiu nh th no trong h phi C duyn. Theo phi C duyn th c nhn ch c th c gi trn mt c s danh xng. Nu ngi no tin l c s m danh xng ca c nhn ty thuc vo tc l cc nhm thn tm tn ti bi t ng th ng ta bt buc phi c kin gii cho rng c nhn c nhn din qua cc nhm thn tm trn c s danh xng tn ti bi t ng. y l quan im ca Long Th.

Nn lu n mt cch phn bit tinh t v th t xut hin ca hai kin gii sai lm trn. u tin l kin gii chp vo t ng ca cc nhm thn tm, v t c s ny li xut pht kin gii chp vo t ng ca c nhn. Trong trng hp nhn thc c Tnh khng th ngi ta s nhn ra Tnh khng ca nhn ng trc; bi v n d c nhn ra hn. Sau th Tnh khng ca php ng c xc nh. Ngay lc ny chng ta phi t cu hi: Mt tri gic nhn thc c nhn v ng cng nhn thc c php v ng? Nu trng hp ny xy ra th ngi ta phi kt lun l tt c nhng trng thi tm thc nhn thc c v ng ch l mt tri gic duy nht; nhng mt tm thc khng th xc nh c hai loi v ng. Mc d vy, qua nhn thc Tnh khng ca mt hin tng duy nht, ngi ta vn c th hiu c l khng c mt hin tng no nm ngoi bn tnh l Tnh khng. Tuy th, ngi ta vn phi ni rng, mt tm thc chuyn ch vo c nhn mang nhng thuc tnh v xc nh c Tnh khng ca c nhn ny khng phi cng xc nhn c Tnh khng ca cc nhm thn tm. Trng hp mt tm thc xc nh c nhn v ng nhng khng xc nh php v ng nh vy th li ca Long Th cho rng kin gii chp nhn ng khng th c dit tr nu php v ng cha c nhn ra phi c hiu nh th no? Li gii ca vn ny l: Mt tri gic nhn thc Tnh khng ca nhn ng cng c th tiu dit c tt c nhng khi nim c lin h vi kin gii chp vo t ng ca cc nhm thn tm khng h thuc vo trng hp c tri gic no khc nhn ra chng hay khng. Trong nhng b kinh, lun n , cc v lun s thng a cc biu tng nh sng th, hoa trn khng trung, a con ca b m mt kh nng sinh sn, lng ra lm v d cho nhng g khng tht c. Mt tri gic bit r l a con ca mt ngi m khng c kh nng sinh sn khng tht c, cng chnh tri gic ny khng h thuc vo trng hp c tri gic no khc tiu dit tt c nhng khi nim sai lm v mt, tai... ca a con ca ngi m khng c kh nng sinh sn, mc d tm thc ny chnh n khng lu n s vic l mt, tai... ca a tr ca mt b m khng sinh c khng tht c. V vy m li trn thut ca Long Th c hiu l: Ngi ta khng th no pht trin mt tri gic nhn thc c v ng ca c nhn c nhn ch c tm thy trn c s ca cc nhm thn tm , nu trc khng bung x kin gii chp vo t ng ca cc nhm thn tm.

 Hi: C phi Qun l phn tch trn c s lun l, tr lc trong mi trng hp hay l n cng c th c chng t qua trc gic? p: Phi ni l khng da vo mt suy lun trn c s lun l no ht th khng th t Qun. Nu mt hnh gi t Qun c duy bng thin nh tp trung trong phm vi tu tp ca V thng du-gi th trc , ng ta phi thc hin nhiu suy lun chng minh trn c s lun l. Trn c s ny, h thng V thng du-gi a ra nhng k thut pht trin tt c nhng kh nng vi s h tr ca thin nh tp trung, nhng kh nng m bnh thng ch c th c thc hin bng cch tip tc thc hin thin nh phn tch. Hi: Vy th ngi thin lm g nu v minh c th c dit tr bng cch phn tch trn c s lun l? p: Nu ch hiu c qua tri tnh l nhng g mt tm thc si m nhn thc khng tht c th khng dit tr v minh. Tm phi c bin chuyn, phi c chuyn ha mt cch tinh thm. C hai dng v minh, nhn nhn cc hin tng tn ti bi t ng: dng c to bi tri tnh v dng bm sinh. Dng v minh u tin c hnh thnh qua cc quan im trit l sai lm, khng phi bm sinh. Ngc li, dng v minh bm sinh c t lc xut sinh, khng ch mi pht xut qua vic nghin cu mt h thng trit l. dit tr dng v minh bm sinh th hiu sung thi khng . Phi trau di kinh nghim hiu bit ny qua thin nh c th thn thuc c vi Tnh khng ca t ng. V t c nh vy th thin nh chuyn nht trong trng thi Ch phi c thc hin. Hi: Nu cc i biu ca phi C duyn bo rng, ngay c trn phng din tng i, cc hin tng cng trng trng, khng tn ti bi t ng nh vy th cc hin tng tn ti tng i nh th no? C phi chng ch l kin gii sai lm hoc l tr tng tng ca tm thc? Lm th no trnh c cc bin h v? p: Chng ta s lun bn v nhng im ny chiu nay.

Hi: Mt k s kim Pht t va son mt quyn sch. Trong ng ta ni rng my vi tnh v ngi my c th mang Pht tnh. Ngi c ng khng? p: Pht tnh ch c ging dy c duy trong phm vi nhng loi hu tnh. Nu ngi ta thc hin mt my vi tnh c tm thc th li khc.

Tuy nhin, nu ch xem Pht tnh l Tnh khng th ngay c mt bnh hoa cng c Pht tnh. Hi: C phi y l mt iu nn thc hin, hoc c th thc hin c nu thnh vin ca mt truyn thng i theo mt truyn thng khc? p: Chng ta phi phn bit gia tn gio v vn ha y. Tn gio l s hu ca mi ngi; tn gio khng c bin gii no. Vn quan trng nht l tn gio no thch hp nht cho tnh hng tm thc ring ca mi ngi. Mt khc, vn ha li c quan h vi bn quc, vi truyn thng xa nay. V d nh Pht gio nguyn l mt tn gio n . Nh vy, kha cnh vn ha ca n c quan h vi n ; nhng khi Pht gio n cc nc khc th n chm trn vi cc nn vn ha khc v t sn sinh ra Pht gio Ty Tng, Trung Quc, Nht Bn v tng t. Tinh hoa ca nhng nn Pht gio ny l mt, nhng ngi ta vn tm thy mt s phi hp ton m vi nn vn ha ca tng a phng v qua Pht gio tr thnh dng thch hp nht cho mt nc. Nh vy th dn dn cng s c mt Pht gio chu u, chu M v tng t. C c gio cng c truyn b tng t nh vy sang chu u, M, n , Phi Lut Tn, Nht Bn, Trung Quc v thm ch c Ty Tng, mc d n chnh l thuc v vng Cn ng. Kt qu l nhiu gio hi ca C c gio c thnh lp trn khp hon cu. ---o0o--Tu Luyn Tm V Li Hm qua chng ta lun bn v nguyn vng t gic ng v chng sinh n ch tu luyn tm thc v li bng phng php giao hon gia mnh v ngi. Hm nay chng ta tip tc lun gii ch ny. Tch Thin nu r trong mi quan h vi vic giao hon gia ta v ngi: Mi ngi, ngay chnh mnh v tt c nhng ngi khc u mong mun hnh phc, khng ai mun kh. V tng t trng hp ngi ta bo v mi thn phn ca mnh khng phn bit, xem chng u l thn th ca chnh mnh cng nh vy, tt c nhng loi hu tnh u phi c bo v trc kh au mt cch v phn bit. T quan im ca chnh mnh, chng ta hiu r l l do duy nht v sao mun thot kh n chnh l nguyn vng khng mun kham kh. Khng cn l do no khc: Nguyn vng thot kh xut pht t nhin t thm tm.

V tt c nhng loi hu tnh u m p nguyn vng ny. l s tht. im khc bit gia mnh v ngi khc ch no? C mt s khc bit ln v mt s lng. D c t xem mnh quan trng th no i na, ta ch l mt ngi duy nht. V d nh trong trng hp ca chnh ti: Ti ch l mt tng s Pht gio n c. So snh vi ti th nhng ngi khc v s lng. Ngay c trng hp khng n s lng ca nhng ngi trong cc th gii khc: Ch con s dn chng trn a cu ny thi cng vt khi tr tng tng c c hng t! Nu suy ngh xem vic no quan trng, hnh phc ca a s hoc ca hnh phc ca thiu s, ca mt ngi duy nht th chng cn phi t cu hi no na. Hnh phc ca a s quan trng hn hnh phc ca ti, hnh phc ring t ca c nhn. Chng ta hy xem xt trnh trng ca loi hu tnh t pha chng: Cng nh mnh, mi chng sinh khc u mun hnh phc, xa la kh au. V d nh mi ngi trong mi ngi bnh u cu mong an lc v pha h; mi ngi trong nhng ngi bnh ny u t c cm nhn nh mt ngi bnh cu mong c cha tr. Nu suy ngh theo cch nhn t pha chng sinh th ta khng c l do g lm nhng trng hp ngoi l ch v yu ght ring t. Khng c l do g thin v, yu qu mt chng sinh duy nht m b ri nhng chng sinh khc. Khng th no chn la mt ngi no v i x vi h tt hn nhng ngi khc. By gi ti qun xt mi quan h vi nhng loi hu tnh t pha ti: Trong qu kh, tt c chng sinh u gip ti trong nhiu kip ti sinh v s gip ti tng t nh vy trong tng lai. Nh vy t pha ti, ti cng khng tm thy mt l do no i x vi chng sinh ny tt hn, chng sinh khc xu hn. Cui cng, chng ta hy qun xt tnh trng t kha cnh bn tnh ca chnh mnh v bn tnh ca ngi khc: Chng sinh c hai bn u mang bn cht kh v v thng. Bn tnh tn ti ca tt c chng ta l s thiu an vui. Cc mi th hn ca chng ta v th m hon ton v ngha chng chng em mt cht no li ch cho chng ta. Chng ta hy ngh n mt nhm t nhn ang ch i t hnh. Tt c u bc vo thi im cui cng ca cuc i hon ton v ngha nu h tranh ci vi nhau trong nhng ngy t i cn li. Cng tng t nh vy, tt c chng ta u b tri buc trong ngc t kh au, v thng v v minh; iu qu r l trong nhng iu kin ny, chng ta v nhng ngi khc u ng trong hon cnh c bn nh nhau. Chng c l do g phi tranh u vi nhau. Trong trng hp chnh mnh th thin ho ton vn, ngi khc li mang y ti li nu

qu tht nh th th c th c l do xem thng h. Nhng trng hp ny khng phi nh th! Vy l mt l do thm xem mnh v ngi khc u nh nhau. Chng ta nhn nhn mt vi ngi l bn v ngi khc l k th mt cch rt thnh kin. Nu tht s mt k th lc no cng l k th v mt bng hu lc no cng l bng hu th c th tha nhn l do ght ngi no v yu thng ngi khc. Nhng s tht khng phi nh vy. Nh ti ni, trong mi quan h gia ngi v ngi vi nhau khng c g c th gi l chc chn, nht l trong trng hp phn bit thn, th. Hn na, lng sn hn ngi khng tt cho ai, khng tt cho mnh cng nh ngi. Hon ton khng c mt im li ch no ht! Cui cng, lng sn hn cng chng tn thng ngi no khc chnh ta l ngi b hi! Mn n tuyt vi nht cng chng cn mi v khi sn hn tri ln. C th ta s gin hn ngay c mn n mt mn n ngy thng c th l ngon. Ngay c gng mt ng mn ca bn b, ca v hin, ca con thng cng lm ta gin d trong lc ta hn gin mt s vic no khng phi v h xu xa m bi v c nhng im no khng n t thi ca chnh mnh. iu ny tht qu r. Qu v hy phn on vi l tr con ngi xem li ch ca sn hn l g. Nu suy ngh theo chiu hng ny th ta s khng tm thy mt l do no pht lng sn hn. Nu mt s vic khng hay xut hin, ta c th gii quyt vn ny hiu nghim hn vi mt tm thc v sn. Li ch ca sn hn xem nh l khng. Nh ti ni, ngi ta c th thc hin vi mt ng lc nguyn nhn mt hnh ng c thc y bi ng lc phn n ng thi; nhng y li l mt vic khc. V thng yu m ni gin khc vi ni gin v th ght. Trong trng hp ng lc nguyn nhn lng t bi hin din, ng lc thc y trc tip ngay khi thc hin mt hnh ng c th bao hm nhn t phn n n mang chc nng h tr mt hiu qu kh quan nht nh. Nhng c s chnh ca hnh ng trn l lng yu thng ngi khc. Thnh thong cng phi dng li to ting nng ngn cn ngi khng nn lm cn v ngay trong lc ny, phn n c th c cn n; nhng tm phn n ny khng phi l c s, khng phi l ng c thc y cn bn. Mt khc, nhng hnh ng th bo c duy da trn c s th hn hon ton khng mang n li ch g. Chng ta thng ni l con ngi ng bn trn th vt bi v th vt khng c kh nng suy ngh nh ngi. Tri tnh ca con ngi qu l mt mn qu c bit. Th vt c th tham i v sn hn mc sc tung honh nhng ch

c loi ngi mi c kh nng suy ngh, phn n chnh chn. y l mt c tnh c cu ca con ngi. Hn th na, con ngi chng ta c th thng yu v bin th vt, v nh ch v mo, chng ch c mt tnh thng hu hn dnh cho con ci ca chng. Thm vo l tnh thng ca chng ch ko di mt thi hn nht nh: Nu th con trng thnh th tnh thng ca cha m chng cng chm dt. Ngc li, con ngi c th pht huy t tng tinh thm hn rt nhiu. Nhng, tt c nhng kh nng tuyt ho ny u tan bit khi sn hn dy ln. V vy m sn hn chnh l k tn ph nhng c tnh cao thng ca chng ta. Khng mt k th no c th tiu dit nhng c tnh ny vi v kh ca hn nhng sn hn li c th. Sn hn mi ch tht l k th ca chng ta. Ngc li, khi qun xt mt khc t, bi, v li ta thy n l nguyn nhn ch tht ca hnh phc. Mt ngi mang lng t bi hon ton khng b nh hng bi nhng iu kin bn ngoi ngay c khi ng ta phi sng mt ch ng bun. m p tm sn hn th ngay c nhng iu kin thun li nht cng khng th lm hnh phc c. Mi ngi chng ta u mun c hnh phc; nu chng ta tht s coi trng vic ny th phi s dng mt phng php thch hp t c n. T tng ny khng mang tnh cht Pht gio hoc tn gio c th no c, n ch bt ngun t l tr c bn ca con ngi. Vi tm t v k, chng ta thng t cao v xem thng ngi khc. Tch Thin trnh by mt phng php o ngc t thi ny: ta hy tng tng mt cnh tng, mt bn l t ng ch k v bn kia khong mi, nm mi hoc mt trm chng sinh khc. Ta ch l k quan st khng c thnh kin. Mt bn l t ng ngo mn, ch k, bn kia l mt nhm chng sinh au kh, ng thng. Chnh ta l ngi quan st bn ngoi, l ngi th ba trong cuc khng thin v. By gi qu v hy phn n! Ai quan trng hn? C nhn ch k quan trng hn? Hay l nhm chng sinh kia quan trng hn? Qu v suy ngh i! Qu v s quyt nh cho pha ny hoc pha kia? Tt nhin l thm tm ca qu v s quyt nh v nhm chng sinh nu qu v tht s c cm nhn nh mt thnh vin ca loi ngi. Bi v nhm ny c nhiu ngi hn v nhng ngi trong y cn s gip nhiu hn. Ngi kia ch l c nhn t ph, khng sng sut. Qu v t nhin s lu tm n nhm ngi. Qua vic lp i lp li nhng mi suy ngh nh trn, tm t v k s gim dn v lng tn trng ngi khc c gia tng. l phng php thc hnh.

Ti thng khuyn nh sau: Ai tuyt i mun ch k th nn ch k mt cch sng sut, khng nn ch k mt cch hn ch. Ngi no sng sut th trc ht nn ngh n ngi, c gng gip ngi nh c th mt cch chn tht khng phi la o h m v nhng ng lc chn thin. C an nhin t t mnh vo hng th hai. Li ch ln nht c th t c s l kt qu. R ch? C nh th l mt k ch k sng sut! Qua u tranh, git hi, trm cp v tn thng bng ngn t, ta c th c gng t c mt li ch no . Nhng kt qu ca thi khng n ngi khc, ch lo ngh n Ti, ti, ti li l bt li cho chnh mnh. Mnh l k thua cuc. Trc mt th nhng li ni ca ngi c th xui tai, nhng sau lng th khng nh th na. Nhng du hiu ny l bng chng c th cho bit rng, v k ch c th dn n tht bi. Nh vy th hnh ng v tha khng ch l mt s vic thuc v tn gio; n khng g khc hn l ngh thut sng mt ngh thut sng chn chnh, c th ca con ngi. Sng tn hay khng sng tn, Pht t hay khng Pht t tt c cc vic ny u khng quan trng, u v ngha. Quan trng ch l vic sng mt cuc sng c l, c tnh. n ung ch kch thch h bi tit; khng phi l mc ch ca cuc sng! ngha ca cuc sng l pht trin mt tm lng t bi, nhn o n gip chng ta nn ngi. C c tnh ny ta mi thy tm quan trng v ngha ca cuc sng, chng ta s tr thnh mt ngi bn, mt k tr gip ca mi ngi. Qua nhng ngh trn m ta c th tht s pht trin mt cm nhn l chng ta u l anh ch em vi nhau. Nu cn m lng th hn th nhng ch Anh v Ch khng khc g nhng li ni rng tuch. Vi mt ng lc v tha th i on th nhn loi s tr thnh mt gia nh ha hp, cng bng, chn thin v thng mn ln nhau. l mc ch ca chng ta. t c trong cuc sng ny hay khng th li l mt chuyn khc; trong mi trng hp th n ng c c gng thc hin. y l nim tin vng chc ca ti. Thng thng ti hay gi t thi nhn o chn chnh ny l mt tn gio ton th. N khng phi l tn gio ny hoc tn gio n n l ton th. Qu v c ng vi ti l nhng vic ny quan trng khng? L thuyt trng phc khng cn thit, ch c vic suy ngh vi tm t thin ho t nhin ca con ngi. Qua suy ngh chnh chn chng ta c th t xc nhn c l ba c tnh v li, t v bi cc k quan trng, cn thit v ng c thc hin.

---o0o--a V Nhn Pht t nhn thc qua nhng mi suy ngh nu trn l chng sinh phi chu ng rt nhiu kh au, v t hi lm th no cu chng. Ni kh ca chng sinh l nghip qu ca chng, v vy nn phng php trc tip tr gip chng sinh c gii hn. Nhng ta c th nhit tnh, pht nguyn t tn y lng l nhng nghip bo ny ng xut hin ni chng sinh m ngay chnh mnh. Trong lc ny th ta c th tng tng l vic ny tht s xy ra. y l phng php thc hnh vic tip nhn ni kh trong phm vi ca mt thi ng cm r rt. Thm vo ta c th pht trin nim truyn trao cng c m mnh tch t d ch l cng c tht nh nht v cng c ny s mang n mt kt qu kh quan, nhng hon ton khng c mt cm gic tn tht hoc hi tic. y l cch thc hnh vic truyn trao hnh phc ca chnh mnh cho ngi khc trong phm vi ca mt t thi thng yu r rt. Mc d a v nhn ch xy ra trong nim v nhng kt qu tng tng khng tht s xy ra, nhng t l nh vy rt c ch cho vic pht trin ch cng quyt, c gng ht mnh. Ngi no quen thc hnh nh trn s ng dng ngay khi gp hon cnh bt hnh, bnh tt. Qua m c th gim c phn no kh au v thm vo l pht trin c tnh cng ngh. Qua kinh nghim bn thn hn ch ca ti th nhng phng php thc hnh ny qu tht l ngun gc ca ch cng ngh, ca ni lc. Ti ngh l trng hp ny c mi quan h vi cu hi sng nay l v sao cc v Cao tng Pht gio c th hn nhin, hm hnh nh vy. Phin mun, u lo chc chn khng gip c g hn. V phn ti, ti c gng ht lng; ti thc hin nhng g c th thc hin c. t c mt mc ch nht nh no hay khng li l mt chuyn khc. Nhng t nht l ti s khng hi tic v khng c gng ht mc. Theo ui mt mc ch to ln tt hn mc ch nh nht; ngay c mt cuc sng trm nm cng rt ngn hu nh khng c ngha. Ti by gi bn mi su. C th l ti sng thm bn mi, thm ch nm mi nm na. Nhng so snh vi tng lai v cng tn th khong thi gian ny chng l bao nhiu. Cc vn nan gii ca ti cng khng c ngha g nu so snh vi ni kh ca v lng chng sinh. Qun xt nhng vn , ni kh ca mnh t quan im tht gn th chng c v to ln khng khip, khng th no b qua v khng th no chu ng ni. Nhng khi nhn chng t mt khong cch nht nh th chng bng nhin nh b hn, khng ng lo ngi qu

mc. Nu tp trung vo nhng bn phn quan trng th nhng vn nh nht s n v i, n v i. l bn tnh ca chng. Chng chng cn gy lo ngh g nhiu. ---o0o--Nhn Nh ti ni hm qua, mt trong nhng cch tu luyn quan trng nht l thc hin tnh kin nhn v khoan dung. Cc c tnh ny ch c th hc c ni k th, khng qua v thy. V d nh khng th hc nhn nhc qua vic tham d bui thuyt trnh ny ch khi no nhm chn n qu! Nu tht s chm trn k th v hn ang d nh tn hi mnh th ngay lc ny chng ta c th hc luyn nhn nhc. Tch Thin a ra mt lun im tuyt vi. S ni rng, k th mi tht s l v o s; bi v ch c th pht trin tnh nhn nhc qua mi quan h vi k th v qua nhn nhc mi c th tch t cng c to ln. C v nh l k th c phn n to iu kin ta thu thp cng c. Tch Thin gi thit mt nhn vt i ch ngi ny bc b nhng nguyn do ca vic tu luyn nhn nhc v khoan dung. Nhn vt ny l hin thn ca phin no trong thm tm. Hn qu quyt: Lun im ca ngi khng ng. K th khng c gip ta; v v vy ta cng chng c l do g qu mn hn. Tch Thin tr li: Khng phi mt ci g tt nhin phi c nh gip tr thnh mt s gip . V d nh trng hp chng ta vng tin vo Dit v o , v c nguyn vng tinh thm t c iu ny nhng c hai, Dit cng nh o chng h c nh gip chng ta. Mc d vy, chng ta vn qu trng bi v chng tht s gip chng ta. Sau khi c v tha nhn lun im va nu ra, hin thn ca phin no li tip tc a ra mt phn i: K th c nh hi ta, trong khi Dit v o th tht s khng c nh gip , nhng cng khng c nh tn hi. V th, ta khng th no tn trng k th. Tch Thin i u hn: Bi v h c nh tn hi nn c gi l K tn hi v K th. Nu h khng c nh tn thng th chng c gi nh th. Trng hp h l y s th ngi ta khng tr nn phn ut v cng khng c c hi tu luyn nhn nhc. Chng ta cn k th tu luyn nhn nhc, chng ta khng cn n thin hu trong trng hp ny. V vy m chng ta cn mt k th, v tr thnh mt k th th mt ngi no phi c nh tn hi. V l do

ny m chng ta khng nn phn ng mt cch gin d; ngc li, chng ta nn tn trng hn. Khi b mt ngi no nh p, chng ta lp tc cm phn ngi y ngay, nhng Tch Thin li a ra nhng cch hiu ngha hon ton khc: Nu xem xt k nhng g trc tip lm chng ta au th khng phi l c nhn, m l v kh, cy gy, cnh tay hoc bt c nhng g. Nu tip tc t hi l nhng g gin tip lm chng ta au, th nguyn nhn chnh cng chng phi l c nhn th ch. Chu trch nhim cho hnh ng tn thng ny chnh l phin no trong tm thc ca c nhn. Nu ni gin th chng ta nn hng cn gin ny v v kh, hoc v nhng phin no thc y trong thm tm k th, nhng khng c hng cn gin v con ngi ca k th. y l nhng li khuyn ch ng. au n c gy ra bi v kh, nhng chng ta khng gin n mt cch v l. Mc d chnh trng hp ny cng thnh thong xy ra khi chng ta v chm vo vt no . Ti cn nh n mt thi on nin thiu. Trong lc sa xe vi mt ngi bn th ngi ny s va u vo cnh xe. Anh ta ht ln: Hy i xem! v pht cu n ni c p u thm hai ln vo cnh xe. Tr nhng trng hp ngoi l ny th chng ta thng khng gin v kh m ch c bit trt ni gin vo c nhn. Nu khng sn hn th ngi ny khng nh p chng ta. Nh vy th sn hn l nguyn nhn to hnh ng ca ng ta. Nu chng ta suy ngh tht chnh chn v nguyn nhn ch tht th s thy l sn hn mi ng l k gy lon. Vy l khng nn gin ngi m nn gin phin no trong tm ca ngi y. Qui v k ang sn hn th Tch Thin cn khuyn nn nghin cu k xem trng thi sn hn ny c thuc v bn tnh ca ngi y hay ch l mt hin tng tm thi. Nu n thuc v bn tnh ca con ngi th pht tm gin n chng c ngha g; v chng ta cng khng gin ngn la khi b phng tay bi v bit chy bng l bn tnh ch tht ca ngn la. Nu sn hn l mt ci g tm thi, t xut hin th n tng t nh m my che khut mt tri: Nu bu tri c my v v vy mt tri khng chiu c th chng ta cng khng gin mt tri, m t hiu l vn nm m my che. Cng tng t nh th, chng ta khng nn gin ngi m hy gin nhng phin no trong thm tm h. Ngoi ra, chng ta c th t ngh l thn th ca chnh mnh v v kh u c bn cht kh, v au kh s xut hin nu c hai tng ng. Nh vy th na phn li lm nm pha ta. Theo th ta phi sn hn chnh mnh tng t nh sn hn ngi.

Chng ta c th tm thy nhiu li khuyn rt ngha, b ch cho vic pht trin k lut v t nhn thc trong tc phm ca Tch Thin. Ti thc hin nhng li dy trong y v thy chng rt c ch, gip rt nhiu. Qua cch suy ngh nh trn, chng ta c th pht huy mnh m tm hn v li. Khng tt nhin phi xem chng sinh nh ngi m ca mnh. Trong nhng phng php t l m chng ta va lun bn xong th l do chnh ca tm li tha rt n gin: Ngi khc cu mong hnh phc. V l do ny hon ton nn tm v tha cng c th c pht trin trn vn trong trng hp hnh gi khng ch trng n vic xem tt c chng hu tnh l m ca mnh. Bi v ngay c trong trng hp xem chng sinh nh l m, chng ta ch yu thng bi v chng l m ca chnh mnh, v tnh thng ny cn bao hm tm t t cao ca chng ta. Nu tnh thng c pht trin ch trn lun im l ngi khc mong mun hnh phc, thot la kh no th lun im ny khng cn mi quan h no vi cm gic t cao. c bit l khi hnh gi c kh nng to mt t thi tn trng k th mnh m trong trng hp ny th vic pht tm thng xt chng sinh khng cn g l kh bi v vic kh nht c thc hin, tc l knh trng, thng mn k th. ---o0o--B Tt Hnh Nu tu luyn n mt mc no vi nguyn vng t gic ng v li v t kinh nghim nht nh vi t thi ny, hnh gi th nguyn khng bao gi bung b n. Qua li th nguyn ny m tm b nguyn vng cng tr nn kin c. Sau hnh gi trau di nhng yu t tng tr nguyn vng ny khng thi li trong kip ny cng nh nhng kip sau. Tip hnh gi cu nguyn thc hin cc c hnh ca mt v B Tt. Cc c hnh ny l: b th, tr gii, nhn nhc, tinh tin, thin nh v tr hu. C nhiu cch gii thch v Su hnh ba-la-mt-a ny, v d nh gii thch v bn tnh, s lng, th t chnh xc, cch phn bit chng thnh nhng loi th thin v vi t v tng t. Ti khng mun i su vo chi tit ni y. Tt c nhng hnh ng ca mt v B Tt u c dung hm trong su hnh ba-la-mt; tt c su hnh ny li nm trong ba loi gii lut ca mt B Tt: Trnh c nghip, tch ly thin ngip v cu chng sinh. Gii lut ca B Tt bt ngun t vic khc t t tng li k. Chng ta c th ni rng, t bi l cn

c ca tt c gio l ca c Pht: Trong Thanh vn v c gic tha, t tng bt hi c thnh lp trn c s ca t bi; v t bi cng l ng lc thc y B Tt ch ng cu chng sinh, khng ch ch trng t tng bt hi. Nu nhn nh vy th ton b Pht gio c th c tm gn trong hai cu: Nu c th th bn hy gip ngi. Cn khng th cu gip th t nht l khng c tn hi h. Tinh hoa ca cc c xe Pht gio c trnh by mt cc ngn gn trong li khuyn ny. ---o0o--Tr Hu Trong Duy Thc Tng V khng cn nhiu thi gian nn ti khng lun gii tng chi tit cc hnh ba-la-mt-a b th, tr gii, nhn nhc, tinh tin v thin nh m ch trnh by hnh tr hu. Ch y l quan im trit hc. C bn l c ba loi tr hu: (1) Tr hu u tin l tr hu nhn thc cc hin tng tp tc, c phn thnh Ng minh:[2] Y phng minh,[3] Cng xo minh,[4] Nhn minh,[5] Thanh minh[6] v Ni minh[7] khoa nghin cu tm thc. (2) Tr hu th hai l loi nhn thc c cch tn ti tht s ca cc hin tng. (3) Loi th ba l tr hu nhn bit phng tin thc hin hnh phc cho chng sinh. Ti mun thuyt trnh loi th hai, tr hu nhn thc cch tn ti tuyt i ca cc hin tng; mc d chng ta lun bn v ch ny n mt mc nht nh. Cc trng phi quan trng nht trong bn trng phi trit l Pht gio l Duy thc v Trung qun; v c hai u i din quan im nhn v ng v php v ng. Duy thc tng cng c gi l Du-gi hnh tng[iii] c quan nim php lun th ba ca Pht php l php lun cao cp nht. Kinh Gii thm mt, mt b kinh thuc thi php th ba cho rng, hai php lun u nn c xem l nhng li trn thut tm thi v v vy phi c din ging. c bit l kinh ny ni rng, ngi no hiu theo ngha tng ch nhng li trn thut ca php lun th hai s lc vo cc bin h v. Nhng li trn thut trong cc b kinh thuc php lun th ba c nhc n v nh sau: Tt c cc hin tng u khng c tht th; tt c cc hin tng bt sinh bt dit; an tnh t xa nay; bn tnh ca chng siu vit mi kh au. V v gio l ny khng c hiu sung qua vn t nn ngi ta phi hiu ngha ca php lun th hai ny vi s tng tr ca php lun th ba. Nh vy th ngha ca php lun th hai cc hin tng u khng c t tnh, khng c tht th l th no theo cch hiu ca Duy thc tng?

Trong phm Thng Ngha Sinh[8] vn, kinh Gii thm mt ni rng, gio l ca php lun th hai, cc hin tng u khng c t tnh c dy qui v nhng kha cnh c th ca Tam tng[9] [v khng c hiu nh s ph nh mt t tnh ca cc hin tng mt cch chung]. Ba tng ny trnh by ba dng tn ti ca cc hin tng: Bin k s chp tng, Y tha khi tng v Vin thnh tht tng. Bin k s chp tng khng c tht th trong ngha khng tn ti trn c s t tng; bi v chng ch c hnh thnh bi vng tng, bin k. Tuy nhin, cch hiu ca Duy thc tng v h phi Trung qun-C duyn v biu t Ch c hnh thnh bi bin k khc nhau rt xa. Tht ra th nhng i biu ca Duy thc cho rng, Bin k s chp tng khng tn ti trn c s t tng; nhng nu ly cch hiu tn ti trn c s t tng ca phi C duyn lm mu mc th trong tm thc ca cc i biu Duy thc thm ch cn c kin gii sai lm qui v Bin k s chp tng, cn m p quan nim l mt s vt no tn ti trn c s t tng. Y tha khi tng l nhng hin tng hu vi, c kt cu bi nhn duyn. Chng khng c mt tht th theo ngha chng khng t xut khi mt cch khng ty thuc m b nh hng bi nhn duyn, nhng tht th khc. Vin thnh tht tng l Tnh (tng) khng ca tt c nhng hin tng. Chng l i tng thin nh cao cp nht trn con ng thanh tnh. Chng khng c t tnh trong ngha tuyt i v chng l s tht tuyt i , v chng v ng, bi v chng siu vit mt t ng mt t ng b ph nh trong lc trc chng v ng. Nh vy th Vin thnh tht tng l cch tn ti tuyt i ca hin tng Tnh khng ca chng , v Y tha khi tng l c s ca Tnh khng ny. Vin thnh tht tng l Tnh khng, siu vit mi Bin k s chp tng ca mt Y tha khi tng ngha l s trng rng, khng c mt t ng ca Y tha khi tng. Trong trng hp ni Y tha khi tng trng rng, siu vit Bin k s chp tng, ngi ta c th t hi l Bin k s chp tng l g. y l mt ch rt tinh thm, cn c ging gii tht k lng. trnh by tm tt qua mt v d: Bin k s chp tng ca mt sc tng l cch tn ti c gn vo sc tng ny mt cch sai lm [mc d n khng c] cho rng trn c s t tng, sc tng ny l i tng ca t duy khi nim.[iv] Mt cch tn ti nh th hon ton khng c; mt sc tng khng tn ti nh th.

Trong lun Nhip i tha,[v] V Trc phn bc s kin hin tng c th l i tng ca mt tm thc khi nim hoc i tng ca danh xng trn c s t tng ca chng. Cc lun im c a ra phn bc c th nh sau: 1. Mt tm thc nhn bit danh xng ca mt i tng khng tn ti trc khi hc hiu danh xng ny. 2. Thng c nhiu danh xng dnh cho mt i tng. 3. Mt danh xng khng ch gii hn mt i tng [v nh trng hp nhiu ngi mang cng mt tn]. Ngoi ra, cc im mu thun sau y s xut hin [trong trng hp tin vo vic mt hin tng l i tng ca tm thc khi nim hoc i tng ca danh xng trn c s t tng ca n]: 1. Trong trng hp mt vt vi dng bu, c kh nng cha cht lng nu n l i tng ca danh xng qui c l trn c s t tng, th ci c gi l l phi c trong bn cht ca vt dng bu. 2. Mt i tng mang nhiu danh xng phi l nhiu tht th khc nhau mt cch phi l. [Mi danh xng phi c mt tht th vi bn tnh l i tng ca danh xng ny.] 3. Bn tnh ca nhiu i tng c chung mt danh xng v nh trng hp nhiu ngi mang cng tn s phi ha ln vo nhau. [Bi v chng phi l i tng ca danh xng trn c s t tng ca chng.] Nh vy th chng minh c l cc hin tng khng l i tng ca mt tm thc khi nim [hoc i tng ca danh xng] trn c s t tng ca chng. Nu nh mt sc tng l i tng ca mt tm thc khi nim hoc i tng ca danh xng trn c s t tng ca n th tri gic y l mt sc tng phi c xut khi c duy qua qu trnh pht hin n trc khi ta hc danh xng ny. Nhng khng phi nh vy; khi no cha hc danh xng ca mt i tng th chng ta vn cha bit c n tn g. V mt i tng mang nhiu danh xng phi l nhiu i tng khc nhau mt cch phi l; v khi nhiu i tng khc nhau cng mang mt danh xng, th chng phi l mt i tng duy nht mt cch phi l. Vi nhng lun im ny ngi ta c th chng minh c l sc tng cng nh nhng hin

tng khc khng tn ti nh l nhng i tng ca mt tm thc khi nim trn c s t tng ca chng. Trong trng hp tri gic ca chng ta v nh mt nhn thc nhn thc c sc xanh, sc xanh ny trnh hin khng nhng nh l i tng ca mt tm thc khi nim trn c s t tng ca n m cng trnh hin nh l mt s kin, mt hin tht nm ngoi tm thc ang qun xt v ri hnh thi ca n vo chnh tm thc ang qun xt ny. Nhng ch c Duy thc tng ging ngha l qua s khi ng ca nhng tim nng c tch ly trong Tng thc t v thy m mt sc xanh theo v d trn trnh hin nh l mt i tng bn ngoi, mc d n tht s khng phi nh vy. Hnh gi nhn thc c Tnh khng khi thng hiu qua phn tch trn c s lun l l cc hin tng khng phi l nhng tht th bit lp vi tm thc nhn din chng mc d chng trnh hin nh vy , m c chung mt t tnh nh tm thc. Duy thc tng trnh by trong mi quan h ny mt quan im Bt nh m trong , Bt nh l Tnh khng, mt Tnh khng xut pht t s khng khc bit gia t tnh ca tm thc nhn thc v t tnh ca i tng c nhn thc. ng thi, Bt nh cng c xem l Tnh khng ca i tng, s trng rng khng tn ti nh l nhng i tng ca tm thc khi nim [hoc i tng ca danh xng] trn c s t tng ca chng. Khi nhn thc c cc i tng khng tn ti nh nhng tht th nm ngoi tm thc, chng khng th no tip tc l c s kin c ca tham, sn v nhng nghip bt thin tng t. Nh vy th quan im ca Duy thc tng rt c ch v qu tht l nhiu v Cao tng n t thnh tu cao vi gio l ny. Cc Du-gi tng v hnh gi ca Man-tra tha ban u cng s dng h thng ny. Cng c th l h thng trit l ny hin ti thch hp cho mt s ngi nht nh. Nh vy th thc hin quan im ca Duy thc tng l ng nu n thch hp v b ch cho cn c ca hnh gi mc d nhn theo quan im ca h phi C duyn, n cn nhng im b bin bc. Chng ta s tip tc lun bn chiu nay. ---o0o--Ghi ch [1] Hn dch l y luyn, cm tnh, dch gi ngi c dng ch Anhnglichkeit.

[2] ; pacavidy, skrt. [3] ; cikitsvidy, skrt.; l y hc. [4] ; ilavidy, skrt.; nghin cu cng ngh, ngh thut, k thut, khoa hc. [5] ; hetuvidy, skrt.; cch gi lun l hc theo o Pht. [6] ; abdavidy, skrt.; khoa nghin cu ngn ng, vn phm, c th hiu l ngn ng hc. [7] ; adhytmavidy, skrt.; l nghin cu tn gio mnh, tm hiu ngha ca kinh sch thuc ni in. Khoa nghin cu tm thc l cch gii ngha thot ca t-li Lt-ma. [8] paramrthasamudgata, skrt. [9] cch s dng thut ng trong hai b kinh c bn ca Duy thc tng l Nhp lng-gi () v Gii thm mt () c khc nhau i cht. Mc d mt t tng ( ; svalakaa) v mt t tnh ( ; svabhva) c khc nhau theo ngha thng thng nhng y, hai thut ng trn c hiu vi ngha tng t. Kinh Gii thm mt gi l tng, t tng, kinh Nhp Lng-gi gi l tnh, t tnh. [i] glang ri thang pa, 1054-1123. [ii] K 25. [iii] rnal 'byor spyod pa pa, yogcra, . [iv] rang 'dzin rtogs pa'i zhen gzhir rang gi mtshan nyid kyis grub pa. [v] P5549, Bd. 112,224.4.1.

---o0o--Chng 10. Tr hu Vn p

 Hi: thnh tu trn vn o qu, chng ta phi ch trng tuyt i n vic tu hc, lng nghe thuyt ging, thc hin thin nh v sau mi c th hin dng Pht php, mn qu cao qu nht n loi ngi. Thc hin nhng hnh ng cu gip ngi ngho nh cung cp thc n, ch v bo v h cng c th i hi ton phn nng lc. Lm th no phi hp mt cch cn xng hai yu cu trn c th t kh nng truyn b gio php nhng vn khng xao lng nhng nhu cu vt cht cn thit ca chng sinh? p: Chng ta phi thc hin c hai, nhiu nh kh nng cho php. l quan im ca ti; bi v ti c gng tu tp v cng ng thi m ng trch nhim tr gip ngi. i vi nhng ngi sng trong iu kin, mi trng nh ti th vic quan trng nht l pht trin mt ng lc thin ho v thc hin nhng cng vic hng ngy trn c s ng lc ny. Bui sng tht sm v bui ti nn t nht na gi tu tp thin nh, tng kinh, tu luyn du-gi v tng t. Trong lc lm vic trong ngy th nn nh i nh li ng lc thin ho pht trin. Mi bui sng trc khi i lm, chng ta nn t mc tiu thc hin cng vic ca ngy ny trng hp vi gio php v v li ch ti cao ca chng sinh. Bui ti trc lc ln ging, chng ta xem li l lm g ngy hm nay; t hi l c thc hin cng vic nh mc tiu ra hay khng. Nu nhng hnh ng qu tht nm trong phm vi ca ng lc ny th qua , chng ta cm thy c khch l hn: Hm nay ti x s ng, ti t mc tiu. t nht l khng ph mt mt ngy. Nu mt vic g xy ra khng va , chng ta t ph bnh: ! Tht l khng hay; mc d hiu bit v c c hi nhng ti li khng thc hin c mc tiu cng ch v bt cn v li bing. Chng ta quyt ch thay i tnh trng ny trong tng lai. y l phng cch tu tp hng ngy. Hi: C phi trng rng cng l vin mn?

p: C v nh th. Ti thng ni l Tnh khng tng t nh con s khng. S khng t n khng l g ht nhng khng c s khng ngi ta cng chng m c g; nh vy th con s ny l mt ci g nhng n l khng. Hi: Lm th no c th phi hp hi ha cch tu luyn nhn nhn li lm ca ngi khc l nhng nh tng ca tm thc sai lm chnh

mnh v s vic tt nhin l tr gip chng sinh dit tr nhng li lm ca chng? p: Trong trng hp ny chng ta phi bit: Ngay khi phi Y t khi v phi C duyn hai h phi ca Trung qun tng ni rng, tt c nhng hin tng ch l nhng vng k ca tm thc khi nim th nh vy khng c ngha l tt c nhng g c mt tm thc khi nim tng tng ra u phi tht s tn ti. Chng ta s ri vo cc bin h v nu ch tin mt cch gin n l tt c s vt ch l nhng g m mt tm thc khi nim to thnh. V d nh khi mt tm thc khi nim cho mt vt mu vng l trng, hoc trng l vng th s vic ny s khng tr thnh hin tht qua tr tng tng ny. Mc d khng c hin tng no khng tn ti trn c s ca mt danh xng trong tm thc, nhng, cng khng tt nhin l tt c nhng g phi tn ti ch v mt tm thc khi nim tng tng ra chng, cho l chng tht s tn ti. Ti s ni thm v vn ny trong mt thi im sau. Hi: Mt hnh gi i tha lm th no gi li nguyn khng nhp nit-bn trc khi tt c chng sinh c gii thot trong khi chng sinh xut hin, pht trin mi lc, trn mi tng cp? p: C ba cch pht trin tm b- c trnh by. Chng c so snh vi mt quc vng, mt k a v mt mc ng. Trong trng hp u, hnh gi c nguyn vng t mt tng cp tm o cao c trc, sau mi ngi. Trong trng hp th hai th hnh gi c nh vt b kh cng vi chng sinh. Trong trng hp th ba, hnh gi hng dn chng sinh t gii thot khi tt c kh au, sau mi bc theo sau. y l nhng du hiu, c tng m ng lc v tha mi v B Tt s mang nhn ly; nhng tht t th khng th no c trng hp mt v B Tt mun hoc c th hon li vic thnh tu chnh gic. V cng tng trng ca ng lc nh th no th cng vi cng , B Tt tin gn n Pht qu. Hi: Nu chn mt v Thin thn lm i tng tu tp thin nh th tt nht c phi l tp trung vo thit tng, tp trung vo man-tra hay l tp trung vo c hai? p: Nu qu trnh thit tng tht kin c th khng th no ng thi tng nim man-tra. Cc nghi qu ch dy phng php thin nh lin h vi Thin thn thng bo rng, hnh gi trc ht nn thin nh an tnh

v sau mi tng nim man-tra gii lao trong trng hp mi mt v thin nh cng thng trc . Nhng phn ln hnh gi u khng thit tng Thin thn, m thay v vy, h ly vic tng nim man-tra lm phng php tu tp chnh. Trong trng hp ny th lc mi mt, h khng cn cch no khc hn l chm dt bui tu tp! Hi: i biu Cng sn v Pht t c cch no lm vic chung vi nhau khng? Hay l quan im ca h hon ton khc bit? H c mc ch no chung vi nhau khng? p: y l mt im quan trng. Ti ngh nhiu v n. Ti ngh l mc d khc bit nhng gia ch ngha Cc-mc v Pht gio c bit l Pht gio i tha vn c nhng im tng ng. Nhng trong mi trng hp vn hay hn l tm mt c s chung c th lun m. L do l hn mt phn t ca dn s th gii sng trong mt khu vc vi im bt u t Ty B Li [1] ca Lin Bang X Vit[2] v ko di cho n bin gii Thi Lan; dn tc khu vc ny rt tin vo Pht php, trong khi nhng nc y li c nhng chnh quyn cng sn. Nhng thp nin gn y cho thy l cng sn cng nh Pht gio, khng bn no t quyn lnh o hon ton. Nu c duy tr s i nghch th ch ny th tnh trng ny ch gy kh v bt tn, o tm an bnh s trm mt hon ton. Nu nh tm thy c s no kh tn c th m lun th s vic ny c th khin cho ch ngha Cc-mc ci m hn, t c chp hn. Ti ngh l ch ngha Cc-mc nguyn thy trung tht hn, nhng vi thi gian, n li sa vo ch ngha quc gia v quyn hnh chnh tr quc t. Pht gio cng phi tr nn hin tht hn bng cch pht trin t tng ci m, linh hot. Ti ngh l hai bn c th hp tc nu h tip tc thc hnh nh vy. Hi: Ngi ni hm qua l t st c xem nh l git hi mt Thin thn. Trng hp cc v tu s Pht gio t thiu phn i chin tranh ti Vit Nam cng phi l nh vy hay khng? p: Ti ni nh th trong mi lin h vi nhng hnh gi thc hin th nguyn tan-tra, tu tp mt loi thin nh m trong , h thit tng chnh h l Thin thn. Nhn chung th kh phn n c nhng trng hp n chic khc bit. Nu trong trng hp ny sn hn l ng lc thc y th l mt hnh ng sai, nhng nu n c thc y bi tm lng v li, phc v Pht php v dn tc Vit Nam[3] th li l mt s kin hon ton khc.

Trong ngy cui hm nay, ti mun by t lng thn phc, vui mng v nhiu cu hi c a ra, mt s kin chng t s quan tm ln lao ca qu v. Ch tic l khng thi gian tr li tt c nhng cu hi, nhng mt vi vn c th c cp n trong nhng bui thuyt trnh. Tr hu trong Trung qun tng Trung qun tng ly php lun th hai lm c s thnh lp quan im trit l. Nu tng ny ni rng, tt c cc hin tng u khng tn ti ch tht th i biu ca cc trng phi khc ch trng mt cch tn ti nh tht ca cc hin tng u cho rng, y l cc bin h v. Long Th trnh by lp trng ca mt i th trong Trung qun lun, phm th hai mi bn:[i] Nu tt c nhng th [hin tng] ny u trng khng, th khng c sinh, khng c dit; t c th suy ra rng i vi cc ngi [i biu ca Trung qun tng], T thnh khng tn ti. Lp trng ca i th ny nh sau: Nu ng nh cc ngi ni, tt c nhng hin tng u khng tn ti tht s th T thnh khng th no c. Nu T thnh khng th no c th Tam bo Pht, php, tng cng khng th no c. Trong trng hp ny th tu tp trn o, bc nhp o, thnh t o qu v tng t khng th no c. Nh vy cng cha xong: Nu tt c nhng hin tng u trng khng v t tnh th khng c s nhn thc mt hin tng no c th c xem l chnh xc. Khng c mt t tnh no th khng c mt hin tng no c th c gi l tn ti. Long Th ng p khng bin ny th no?[ii] Nu tt c nhng th [hin tng] ny khng trng rng, th khng c sinh, khng c dit; t c th suy ra rng, i vi cc ngi [i biu ca hc thuyt tn ti bi t tnh], T thnh khng tn ti. Long Th o ngc lun im ca i biu chp vo tn ti trn c s t tnh thnh lun im i nghch: Chnh trong mt h thng khng tha nhn Tnh khng ca hin tng th hon ton khng c hin tng no c th tn ti. S cn ni thm l i th khng hiu ngha Tnh khng cch bit mt t tnh. Nh vy, mt h thng c quan im l cc hin tng trng rng v t tnh h thng ny c thm g vi li trn thut ny? C bn th Tnh khng c ngha l Duyn khi. chng minh Tnh khng cch bit mt t tnh ca cc hin tng, Long Th a ra lun im l chng xut hin trn

c s duyn khi. chng minh Tnh khng, s khng ni cc hin tng khng c kh nng thc hin nhng c nng ca chng. Hon ton ngc li: S tha nhn nguyn l duyn khi v ly n lm c s chng minh Tnh khng cch bit mt t tnh ca cc hin tng. Cc h thng khc khng quan nim mt Tnh khng cch bit mt t tnh; m hn na, h quan nim l cc hin tng tn ti trn c s t tnh. Nhng nu qu tht nh vy, cc hin tng phi tn ti mt cch t lp, t khi khng ty thuc v s vic ny i nghch vi tnh h thuc vo nhn duyn ca chng. V nh vy th nhng h thng ny sa lc vo mu thun, khng m bo c nguyn l duyn khi. Nhng, nu nguyn l duyn khi khng c m bo na th tt c nhng qui nh ca cc hin tng trong vng sinh t v nit-bn bt c tt, xu u mt gi tr. Th nhng, tt c cc trng phi u nhn mnh gio l duyn khi; h xc nhn l nhng hin tng c ch v tai hi u c nhng nguyn nhn v hu qu c nh. H khng th no ph nh s vic ny c. V nhng s tht hin hin ny m h cng nn xc nhn r rng Tnh khng cch bit mt t tnh ca cc hin tng. Th no l Trung? Trung l Trung dung, nm ngoi hai cc bin trng tn v on dit. [Nh th th n ch tht l khong gia, ni tn ti ca cc hin tng.] Kinh lun trnh by chnh xc ngha Trung dung nh n ch tht l c gi l kinh lun ca Trung o; v mt tm thc nhn bit c tnh Trung dung ny c gi l Trung qun. Tng Trung qun c hai h phi Trung qun-Y t khi v Trung qun-C duyn. C v nh cch phn chia minh xc thnh hai h phi nh trn c cc hc gi Ty Tng thc hin; nhng l do phn loi cc nhm lun s di nhng danh hiu ny bt ngun r rng t nhng bi lun gii n . t ca Long Th l Pht H[4] son mt bi s gii v Trung qun lun ca Long Th v trong , s dng nhiu kt lun[5] nu r quan im phn bc kh nng xut khi ca mt hin tng t pha n, trn c s t tnh v nhng lun im khc. [Cc kt lun ny ch nu ra nhng im mu thun ca mt quan im, khng khng nh mt cch r rng s kin c quan h vi quan im b phn bc trn.] i s Thanh Bin[6] ch trch cch lun gii ca Pht H; s cho rng, ch thit k nhng kt lun [ khi dn trong tm thc ca i th tranh lun mt quan im chn chnh v cch tn ti tht s ca cc hin tng] cng khng , m [thm vo ,] cn phi ra nhng chng c c phi hp cht ch, c lp. H thng ca Thanh Bin gy dng c s trn l thuyt cho rng, qu tht l cc hin tng khng tn ti ch tht, nhng tn ti bi t tng trn phng din tng i [hoc ni mt cch khc, tn ti trn c s t tnh]. y l nguyn do v sao Pht H c gi l

i biu ca Trung qun-C duyn v Thanh Bin l i biu ca Trung qun-Y t khi. Sau mt thi gian, mt h thng khc xut hin. H thng ny mt mt tha nhn quan im hin tng khng tht s tn ti ca Trung qun tng v mt khc tip thu cch dn chng ca Duy thc tng, mt tng phi ph nh mt hin tht ngoi tm thc. i s Tch H[7] l ngi trnh by quan im ny r nht. V theo m hai chi phi ca phi Trung qun-Y t khi c hnh thnh, mt chi phi c quan im gn vi Kinh lng b Kinh lng-Y t khi-Trung qun[iii] [trong trng hp ny l gn vi quan im chp vo hin tng bn ngoi], v mt chi phi gn vi Duy thc hoc Du-gi tng Du-gi hnh-Y t khi-Trung qun[iv] [bi v cng tng t nh tng ny, h khc t mt s tht nm ngoi tm]. Nguyt Xng son mt bi lun gii tc phm Trung qun lun ca Long Th v trong y, s chng minh h thng ca Pht H l ng. Vi xc nhn ny, s phn ng nhng quan im c Thanh Bin ra bi xch mt vi im trong h thng ca Pht H. S nu r l mt ngi c quan im trung dung khng nn ra nhng lun tam on[8] c lp m trong , c ba chi ca mt lun im t lp, t khi.[9] V qu tht l c nhiu cuc tranh lun trit l gia Nguyt Xng v Thanh Bin; vn chnh c tranh lun l: C mt i tng tranh lun no [trong trng hp tranh lun xc nh xem cc hin tng c tn ti nh tht] c th c xem l mt ch [10] trong mt tam on lun [c dng phn bc quan im tn ti nh tht] v ch ny cng trnh hin [trc c hai, i biu ca tht s tn ti v i biu ca khng tht s tn ti] hay khng. Thanh Bin xc nhn i tng tranh lun ny Nguyt Xng ph nh n. Cn c ca nhng quan im i lp ny nm ch l: Ngay c trn phng din tng i, Nguyt Xng cng khng tha nhn mt cch tn ti ca cc hin tng trn c s t tnh trong khi Thanh Bin li thc hin chnh vic ny. Nhng trng phi ngoi phi C duyn ra cho rng, nhng nhn thc chnh xc c xc nh bi ba chi ca mt lun c ng n tt nhin khng b la o qui v nhng hin tng trnh hin nh tn ti bi t tnh. Ngc li, cc i biu ca phi C duyn cho rng, nhng nhn thc chnh xc m i vi chng, ba chi ca mt lun c trnh hin nh l tn ti bi t tnh khng th no khng b la o qui v cch trnh hin ny theo quan im ny th nhng nhn thc nh th tt nhin phi l sai lm. V l do ny m khng th no c mt cch gii thch ng v vic mt s vic no c chng minh qua nhn thc chnh xc c c hai h thng tha nhn nu

bn ny l i biu ca phi C duyn v bn kia l i biu ca nhng trng phi khc. Nu mt i biu ca phi C duyn mun chng minh cho mt i biu khc l mt hin tng v nh mt ht mm trng rng v t tnh th trng hp ny khng th c thc hin nu c ba iu kin (chi) ca mt lun c chnh xc khng c m bo. [C ba chi ny phi tht s c hai bn xc nhn qua nhn thc chnh xc lun c c cng hiu.] V th nn nhng dn chng c cc i biu ca phi C duyn a ra qu tht dung hm ba chi ny. Nhng, nu c hi l tnh chnh xc ca mt lun c c xc nhn nh th no qua mt nhn thc chnh xc th phi C duyn cho rng, nhn thc chnh xc ny lc no cng b la o qui v cch trnh hin ca i tng bi v chnh ba chi ca lun c trnh hin c v nh tn ti trn c s t tnh. Cc i th tranh lun ca trng phi C duyn li khng tha nhn mt nhn thc chnh xc [nhng] b la o [mt cch tng qut] trong trng hp ny [bi v h cho rng, cc hin tng tht s tn ti trn c s t tnh]. Hn na, cc i th ny cho rng, cc dn chng v tng t c xc nhn qua mt nhn thc chnh xc khng b la o qui v s trnh hin nh tn ti trn c s t tnh ca cc hin tng. i vi i biu ca phi C duyn th mt nhn thc chnh xc nh vy khng c. c ni l trong thi gian ca mt bui tranh lun, cc i biu ca phi C duyn s dng mt cch chng minh bng nhn thc chnh xc v nhn thc chnh xc ny c i th mt i biu ch trng s vt tn ti bi t tnh quen bit, tha nhn, ri chng minh tnh chnh xc ca ba chi ca lun c v cui cng, dng ba chi ny chng minh l cc hin tng khng tn ti trn c s t tnh. y l l do v sao nhng dn chng ca cc i biu h phi C duyn c gi l lun c c bit bi ngi khc.[11] Nhng tht s th nhng nhn thc chnh xc m ba chi ca mt lun c ng n xc nh c l mt tm thc b la o trong lin tc thng nht th ca ngi ch trng tn ti bi t tnh la o qui v cch trnh hin ca i tng nh tn ti trn c s t tnh. Nhng, trong tm thc ca ngi i din tn ti trn c s t tnh li c kin gii cho rng, ba chi ca mt lun c c xc nhn bi mt tm thc khng b la o qui v cch trnh hin ca i tng nh tn ti bi t tnh. H khng th phn bit gia mt s tn ti n thun v tn ti trn c s t tnh trong phm vi trit hc ca h. Nhng, nu khng c kh nng ph nh mt cch tn ti trn c s t tnh ca i tng th h cng khng th nhn bit c l nhng nhn thc chnh xc ca mnh b la o qui v cch trnh hin ca cc hin tng mt cch trnh hin c v nh tn ti bi t tng. V l

do ny nn i biu ca phi C duyn sn sng cng nhn l c nhng nhn thc chnh xc trong lin tc thng nht th ca nhng ngi i din tn ti trn c s t tnh, tuy nhin, h khng tha nhn l nhng nhn thc chnh xc ny tn ti bng cch c trnh by trong h thng ca nhng ngi i din tn ti trn c s t tnh. Nh vy, cc i biu ca phi C duyn khng qu quyt l trong lin tc thng nht th ca nhng ngi i din mt t Tnh khng c nhn thc chnh xc mt nhn thc c th xc nhn ba chi ca lun c, ch tranh lun v tng t. V nhng im khc bit ny nn c s phn chia Trung qun tng thnh hai h phi, Y t khi v C duyn. Tuy nhin, ngi ta tm thy nhng biu t nh khng tn ti trn c s t tnh, khng tn ti trn c s t tng trong nhng bi lun ca c hai h phi. C hai cng trn thut nh: Nu phn tch cc hin tng th chng khng th no c tm thy. Nhng mc d cc thut ng tng t nhau nhng ngha ca chng li khc bit. V d nh trong trng hp i s Thanh Bin phn bc quan im ca Duy thc tng, ni cc bin k s chp tng khng tn ti bi t tng th r rng l s c quan nim tt c nhng hin tng u tn ti tng i bi t tng. S vic ny c trnh by r khi s ni (c thut li y mt cch thot ): Nu cc ngi i biu ca tng Duy thc ni l nhng Bin k s chp tng khng tn ti trn c s t tnh, nh vy th bin k tng c phi qui thuc vo tm thc khi nim, l tm thc bin k, hay bin k tng ny qui thuc vo nhng nhn t c tm thc thit tng (bin k) thm vo? Nu n qui thuc vo tm thc khi nim thc hin nhng bin k tng th ngi ta phi kt lun mt cch phi l l tm thc khi nim khng tn ti bi nhng t tng v nu nh vy th tm thc hon ton khng tn ti. Nh th th r rng Thanh Bin quan nim rng, tm thc khi nim [cng nh mi hin tng khc] tn ti tng i bi t tng. Thanh Bin thit thuyt tm-thc nh mt ng [tn ti tng i], tc l c nhn; v vic s thit thuyt nh th cho thy rng, i vi s, tm-thc chnh l ci c tm thy, l mt ng, nu ngi ta tm n trong cc nhm thn tm. Theo cch nhn ca phi C duyn th vi quan im tm-thc l mt ng hoc c nhn, Thanh Bin t t mnh vo mt v tr kh phn bc c nhng bng chng c Duy thc tng a ra xc nhn mt Tng thc nm trong lin tc thng nht th ca mi chng sinh. Ngc li, phi C duyn miu t c nhn l mt ng n thun; h bo rng, trong cc nhm thn tm c s danh xng ca c nhn , ngi ta khng th tm thy mt ci g c th c xem l c nhn. V trng phi C duyn thit

thuyt mt ng n thun nn nhng bng chng c Duy thc tng a ra xc nhn mt Tng thc khng th ng lp trng ny c. Ch ny rt tinh thm v kh phc tp, nhng chng ta khng i su thm vo. Trong cch trnh by v ng, cc i biu ca phi C duyn phn bit gia v ng ca c nhn v v ng ca cc hin tng cn li. V th t ca nhn thc th trc ht, hnh gi xc nh nhn v ng v sau mi xc nhn php v ng; bi v c ni l c nhn mang c tnh v ng c nhng im c bit v chnh v nhng c im ny m hnh gi d nhn thc c nhn v ng hn. Th no l mt Ng mt ng khng tn ti khi ngi ta dng biu th V ng? Nu khng hiu c ng ny l g th nn lu n nhng g Tch Thin ni sau:[v] Nu u tin khng hiu ci Ng c cho l tn ti [mt cch sai lm] l g, th s khng hiu c s khng tn ti ca n. Nu khng hiu th no l mt ci ng c thit tng sai lm th chng ta khng th nhn thc c v ng phi tn ti ca ng ny. C bn c hai loi hin tng: Ph nh v Khng nh. Ph nh l nhng hin tng m tm thc ch c th thu nhip c bng s cch tuyt mt i tng ca ph nh; nu tm thc khng lu n nhn t b ph nh ny th s vng mt ca n Tnh khng ca i tng b ph nh khng th trnh hin trc tm thc ny. C hai loi ph nh: mt loi khng nh mt hin tng khc thay th nhn t b ph nh v loi ch ph nh mt cch cch tuyt, hon ton khng khng nh g thm. Loi ph nh u c gi l ph nh khng nh,[12][vi] loi th hai l ph nh bt khng nh.[13][vii] Cn nhiu loi ph nh khng nh vi nhng im khc bit nhau, v d nh c mt yu t khng nh no song song vi s ph nh i tng ca ph nh c khng nh mt cch r rng, hoc c khng nh qua m th, hoc c khng nh qua c hai m th cng nh minh xc , hoc khng nh qua mi lin h chung. iu quan trng cn phi bit l v ng l mt ph nh bt khng nh. N chng phi g khc hn l phi tn ti ca mt ng. Nh vy th ci g l Ng mt ng khng tn ti v b ph nh bi V ng? Trong B Tt du-gi hnh t bch lun thch,[14][viii] Nguyt Xng trnh by nh sau:

Ng y c ngha l T tnh,[ix] mt cch tn ti khng ty thuc [c lp] ca s vt. S vng mt ca mt cch tn ti nh th l V ng. Theo th nhn t b ph nh bi v ng l ci c gi l Ng mt cch tn ti t khi, t lp, khng h thuc vo nhng hin tng khc. Cc v Lt-ma Ty Tng rt kho lo trong vic trnh by ngha ca gio l ny. t-li Lt-ma th by ni nh sau:[x] i vi mt tm thc b m hoc trong lc ng th nhng i tng trong gic mng tn ti. i vi mt ngi b nh hng bi huyn thut th nga, voi, v nhng huyn tng khc tn ti. Nhng, ngoi nhng trnh hin ny ra th chng c hin tng no tht s tn ti chng chng khc g hn l nhng tng tng ca tm thc. Cc i tng trnh hin trong gic mng hoc huyn thut khng khc g hn l nhng trnh hin dnh cho tm thc; khng c i tng no tht s tn ti nhng ni m chng trnh hin c v nh tn ti. Chng ch l nhng tng tng ca tm thc. Tuy nhin, s kin ny ch qui thuc vo mng m bnh thng, khng qui thuc vo nhng huyn thn c bit v tng t. t-li Lt-ma ni tip: Cng nh th, tt c cc hin tng chnh mnh cng nh ngi khc, lun hi cng nh nit-bn , chng ch l nhng vng khi k ca t duy, ca ngn t. Chng chng h mang mt du tch ca t tnh, khng c mt ci g c th c xem l t lp, t khi trn c s danh xng ca chng. Nhng, tt c nhng g trnh hin trc su gic quan ca nhng k phm nhng k b gic ng say m ca v minh vy ph , chng u trnh hin c v nh tn ti bi t lc. Chng ta c th t xc nhn bng cch qun st tm thc bt thin hin thi ca chnh mnh. Tn ti mt cch t khi, t lp nh th ny mt cch tn ti m trong , Ng v [nhng hin tng khc] trnh hin trc mt tm thc in o chnh l i tng vi t ca ph nh. Hy nhn thc c gi tr tuyt vi ca vic o n mt cch tng tn trong tm thc ca bn! Bt c nhng g chng ta nhn bit chng u c v nh tn ti trn c s t tnh. V d nh trong trng hp ti nhn tt c qu v khn thnh gi mi ngi u c v nh tn ti c lp; nhng trnh hin ny hon ton khng c v nh nhng g c ti thit tng ra.

Nu s vt tn ti mt cch khch quan th qua mt qu trnh tm hiu phn tch, chng phi hin by mi lc mi r hn. V d nh trng hp ti tm bn ng ca ti th ch duy nht c th tm thy n mt cch hp l chnh l thn th ca ti. Chng ta c th ni chc l: Ch tn ti ca bn ng phi l nhng nhm thn tm ca chnh n, khng ch no khc. Nhng, nu tm t u n chn th chng ta s thy n hon ton khng th c tm ra. Khng cn phn tch v tm hiu [cch tn ti tht s ca chng ta], chng ta c mt cm gic t nhin trong ngha nh tm ti v thn ti v tm, thn qu tht l h thuc vo ci Ta. Nhng ngoi thn tm ra th chng c ci Ta. [Nh vy th ng ch c lp, ci Ta u?] S vic cng tng t nh vy vi nhng hin tng cn li. Chng ta c th phn tch bt c hin tng no n khng c tm thy trong phm vi ca c s danh xng ca chnh n. V d nh trng hp chng ta quan st mt sc tng n phi c nhng thnh phn nhiu hng khc nhau. Nu ton th sc tng v thnh phn trnh hin trc mt tm thc khi nim th chng trnh hin cch bit nhau: Mt mt l mt vt c nhiu thnh phn, mt khc l cc thnh phn h thuc vo vt ny. Nu ton th v thnh phn tht s tn ti nh chng trnh hin trc tm thc th chng phi l nhng tht th khc bit nhau. C ngha l: Nu cch trnh hin v cch tn ti ng nht th ton th v thnh phn [ nhn trn phng din bn cht ] phi khc bit nhau; nhng nu chng ta phn tch ton th v tch ri trong t tng cc thnh phn ca n, chng ta khng cn tm thy mt hin tng no c th gi l ton th. Nu tip tc phn tch na th cui cng, chng ta s t n tng cp ca nhng vi lp.[15] Nhng trng phi trit l cp thp cho rng, mt sc tng th s c hnh thnh bi mt nhm lp t nh nht khng th thy c [v theo quan im ca h th nhng lp t ny khng cn thnh phn no na cng chng cn thnh phn di dng vi lp v phng hng]. Nhng nu qu tht c nhng lp t v phng hng th mt nhm lp t ny khng th no c kch thc ln hn mt lp t duy nht khng cn ch n trng hp bao nhiu lp t hi t li, hng trm, hng nghn, hng triu hay hng t. V nu nh hai vi lp v phng hng hi t li th chng c s khc bit no gia nhng im tip xc v nhng im khng tip xc ca chng, bi v chng chng c phng din no v chng khng th c phng din bi v bn tnh ca chng l v phng hng. Nh vy th chng phi hon ton ng nht vi nhau v tt c cc lp t tng hp li khng ln hn mt vi lp. Nu ni l chng c phng din mi phng hng khc nhau th chng phi c nhng thnh phn, v li qu quyt l c nhng lp t khng c thnh phn phi c bc b. V l do ny m phi C duyn chp gi quan im: Ngay

c nhng lp t vi t nht cng cn mang nhng thnh phn di dng phng hng. Ngay c trng hp khng th phn chia nhng lp t vi t nht nu hiu phn chia theo tnh cch vt cht , chng vn c th c tm thc phn tch thnh nhng thnh phn phng hng. Ngay c khi mt i tng mang sc tnh c th c phn ra thnh nhng lp t, v nhng lp t c c phn tch tip tc cho n lc thnh nhng vt khng cn mang sc tnh, th tt c nhng g mang sc tnh d l mt thnh phn nh th no i na tt nhin phi mang nhng thnh phn phng hng. Cng tng t nh trn, mi tm thc u c hnh thnh bi nhng thnh phn thi gian. Cc h thng trit l cp thp quan nim l c nhng khonh khc cc ngn ca tm thc khng c thnh phn no di hn na. Nhng chng ta hy xem xt hai khonh khc c xem l khng c thnh phn ca tm thc. Khonh khc tm thc u l nguyn nhn trc tip ca khonh khc th hai, khonh khc th hai ny l hu qu ca khonh khc th nht. Nu ni l gia hai khonh khc ny xut hin mt khonh khc khc th khng th ni n mi quan h nhn qu trc tip na. Nhng, nu ni l khng c khonh khc no xut hin xen gia hai khonh khc ny th chng phi trng hp nhau trn phng din thi gian, bi v chng khng c thnh phn [bi v khng th phn bit gia thnh phn thi gian tip tc ca d vng v thnh phn thi gian v lai]. Trong trng hp ny th hai khonh khc ca tm thc khng th to nn mt lin tc thng nht th. Nh vy th li qu quyt l c nhng thnh phn thi gian khng th c phn chia, nhng li c kh nng to thnh mt lin tc thng nht th li ny khng th c gi vng. Nhng mt khc, nu ni l c th phn bit gia nhng thnh phn tip xc vi nhau v gia nhng thnh phn khng chm nhau ca hai khonh khc ny th mi khonh khc, d cho n l ngn th no i na cng phi c nhng thnh phn i trc v i sau. Nh th th mi khonh khc phi c nhng thnh phn thi gian khng phi khng c thnh phn. V vy nn phi C duyn quan nim l ngay c nhng khonh khc thi gian cc ngn cng c thnh phn thi gian, tng t nh trng hp cc vi lp vt cht c nhng thnh phn phng hng. C duyn phi cho rng, tt c nhng hin tng tt nhin phi c thnh phn. Mi mt hin tng tn ti ty thuc vo nhng thnh phn ca n; n phi c xc nh v danh trn c s ca nhng thnh phn ny. Nh vy, tt c u c gi trn c s h thuc chng hon ton trng rng, khng tn ti mt cch c lp.

Mt cch nghin cu khc qui v s xut pht ca hu qu t nguyn nhn. Hu qu c sinh thnh bi nguyn nhn. V d nh mt cy con c sinh thnh bi mt ht. Nhng li trn thut l hu qu c dn khi bi nguyn nhn c thc hin trn c s thng thng, tng i trong trng hp ngi ta va lng vi cch trnh hin v cng nng tng i ca s vt v khng phn tch, nghin cu k v cch tn ti ch tht ca chng. Nhng, nu khng hi lng v mun tm hiu tinh t hn v phng cch sinh thnh tm i tng c trnh by qua li trn thut Mt cy con c sinh thnh bi mt ht, ngi ta s xc nh c l cy con khng c sinh thnh bi nguyn nhn c cng bn th vi n; cng khng c sinh thnh bi nguyn nhn khng c cng bn th vi n; cng khng c sinh thnh bi c hai; cng khng khng c nguyn nhn. Mt khc, mt vt c sinh thnh phi hin by mi lc mi r hn trong trng hp n c phn tch, tm hiu trong phm vi nhng kh nng tn ti trn c s t tnh nu n tht s tn ti trn c s t tnh [nh n trnh hin]. Nhng trng hp i nghch li c xc nhn: Nu chng ta tm kim i tng chnh ca danh xng [Mt cy con c sinh thnh bi mt ht], i tng ny khng th c tm thy trong phm vi nhng kh nng tn ti trn c s t tnh. Ngoi vic ny ra, sinh thnh ch c th l s sinh thnh ca mt sinh thnh vt tn ti; mt vt no khng tn ti v d nh sng th khng th c sinh thnh. Nu mt vt tn ti mt cch t lp, bng t lc, n chng cn n nguyn nhn no. Nh vy l: Mt vt no khng tn ti hon ton khng th c thnh to bi nguyn nhn; v mt vt no tn ti bi t lc khng tt nhin phi c thnh to bi nguyn nhn. V th, sinh thnh v nhng trnh hin tng t khng th c xc nh nu ngi ta nghin cu theo cch ny. Nu phn tch mt hnh ng, mt qu trnh v d nh trng hp i, nh Long Th thc hin trong phm th hai, k th nht ca Trung qun lun, ngi ta s khng tm thy hnh ng hoc qu trnh i: Phi bit: on ng i qua khng phi l on ng ang i; on ng cha i qua cng khng phi l on ng ang i; v ngoi on ng i qua v on ng cha i qua th chng thy on ng no ang i. [Nh vy th khng tm thy i.] Thi gian cng tng t nh th. N c, nhng d vng v v lai ch c th c xc nh trong mi lin h vi hin ti v nu tm kim khonh khc hin ti bng cch phn tch cch tn ti chnh ca n th s xc nh c

l: na phn ca n thuc v d vng, na phn thuc v tng lai. Ch thy c d vng v tng lai, hin ti khng th c tm thy. Nh vy th r rng l s vt khng th c tm thy nu ngi ta tm hiu theo cch ny. S vic ny cng c gi tr cho nhng i tng cao siu: Khng th tm thy mt Pht-, khng th tm thy mt Tnh khng. Hon ton khng c mt vt g c tm thy c. Nh vy c phi l tt c u khng tn ti? Nu s vt khng tn ti th chng khng th gy hu qu cho chng ta, khng mang n ch li v cng chng gy tn hi. Nhng, c li ch v tn hi. Mc d chng khng th c tm thy qua mt cch nghin cu phn tch nhng chng mang nhng du tch ca tn ti. Nu tm kim i tng danh xng ca bt c mt hin tng no, ngi ta s khng tm thy n ch m n trnh hin nh tn ti nhng, kh nng n hon ton khng tn ti b bc b bi kinh nghim. T s tht l mt mt hin tng tn ti, nhng mt khc li khng th c tm thy qua mt cch nghin cu phn tch, ngi ta c th kt lun l n khng tn ti trn c s t tnh m ch tn ti qua nng lc ca nhng duyn khc. Nhng duyn ny l g? Chng l nhng trng thi tm thc khi nim v cc hin tng c gi tn trn c s ca nhng trng thi tm thc khi nim ny. Qua th r rng l cc hin tng tn ti trn c s danh xng c hnh thnh trong tm thc khi nim. Chng ch tn ti trong mi quan h ty thuc vo danh xng trong t duy. Tn ti ca mt hin tng c ngha l g? Tiu chun ca tn ti khng th l vic tm thy i tng c xng danh ca hin tng ny qua phng php phn tch nu trn. Ngi ta phi lu n ba tiu chun dnh cho tn ti ca mt hin tng: 1. Hin tng ny c bit trong phm vi tp tc, qui c. 2. N khng i nghch vi mt nhn thc chnh xc, mt nhn thc chnh xc nghin cu i tng trn phng din tng i. 3. N khng i nghch vi mt nhn thc chnh xc nghin cu cch tn ti tuyt i ca hin tng.[16] Mt i tng t ba tiu chun trn c tha nhn l tn ti trn phng din tng i. Nh vy th s tn ti ca mt i tng h thuc vo nhng nhn t khc; n hon ton khng phi l mt ci g nm chnh trong i tng.

Cch tn ti ch tht ca cc hin tng c nh du qua s kin l chng khng th c tm thy qua phn tch. Nhng i nghch vi s kin ny, cc hin tng li trnh hin c v nh tn ti t pha chng, t pha khch quan. Th th cc hin tng trnh hin mt cch i nghch cch tn ti ch tht ca chng; chng trnh hin nh tn ti trn c s t tnh mc d tht s khng phi nh vy; chng ta li tin chc l cch trnh hin v cch tn ti ca chng ng nht. Tm thc ca chng ta chp trc, nhn nhn mt trnh hin l s tht mc d n tht s i nghch bn tnh ca cc hin tng. Chng ta c mt cm gic nh chng c mt cch tn ti c lp, khng h thuc vo cc nhn duyn khc. S c lp khng h thuc vo tha duyn c gi thit y c gi l mt Ng.[xi] N l mt cch tn ti khng tht c ca s vt. Mt tm thc bm cht vo cch tn ti ny ca s vt c gi l Ng kin. Tm thc nhn nhn s vt tn ti trn c s t tnh mt cch sai lm l Tm thc in o c bn. Trong nhng lun c chng minh s vt khng c t tnh th Mi hai nhn duyn ng hng u. H thuc v c lp c hai i nghch vi nhau trc tip trn c s lun l; chng cch tuyt nhau mt cch m qua , mt kh nng th ba khng th c c. Nu hai kh nng tn ti trc tip i nghch nhau v ngi ta c th cch tuyt s trng hp vi i tng ca mt trong hai kh nng th r rng kh nng kia phi l ng. Nhng trong trng hp ngc li, nu mt cch tn ti c bit l chnh xc th trng hp kia khng th no ng, n cng phi c cch tuyt ngay. H thuc v c lp qu i nghch nhau: Nu nhn thc c li lm ca lp trng chp vo tn ti ca s vt trn c s t tnh hoc tn ti c lp th khng cn cch no khc hn l tha nhn cch tn ti h thuc vo nhn duyn ca chng. V bi v s vt tn ti mt cch h thuc nn chng trng rng, khng tn ti c lp, khng tn ti bi t lc; v nh vy th chng c mt bn tnh trng rng, khng c mt tnh c lp c th gi l Ng. Rng tuch khng c mt Ng l cch tn ti ca cc hin tng. Nu khng va lng vi cch trnh hin n gin ca cc hin tng, vi chnh bn thn cng nh nhng ngi khc v tng t m tm hiu phn tch nhm xc nh phng cch tn ti ca chng th khng cn g c th c tm thy. Nhng mt tm thc pht hin c g nu n nghin cu ci tuyt i? N tm thy hin tht ti cao ca cc hin tng ny: Tnh khng cch tuyt mt t tnh ca chng. Bi v Tnh khng v t tnh l hin tht c pht hin bi mt tm thc tm hiu hp l cch tn ti cui cng ca cc hin tng nn n c gi l Chn l ca hin tht ti cao, l nht ngha .[xii] Cc i tng to nn mt c s chp tr c tnh[17] ca chn

l tuyt i c gi l Chn l tng i l Th tc .[xiii] Chng l nhng i tng c tm thy bi nhn thc chnh xc, [nhng li] khng tin hnh phn tch, tm hiu [cch tn ti tuyt i ca s vt]. Nh vy th c hai, chn l tuyt i ca mt i tng, v chnh i tng vi vai tr chp tr c tnh ca chn l tuyt i ny tn ti trn mt c s duy nht. Bn tnh tuyt i ca mt cy con, Tnh khng cch tuyt mt t tnh ca n l mt i tng c tm thy bi mt tm thc phn tch cch tn ti ca cy con ny; v qui v cy con ny th Tnh khng l hin tht cui cng. Nhng, nu xem xt bn tnh cui cng ca cy con ny nh l mt c s chp tr c tnh m cch tn ti ca n phi c phn tch, th bn tnh tuyt i ny cng khng th tm thy. Bn tnh cui cng ca cy con tr thnh c s chp tr bn tnh cui cng ca chnh n; v tm thc tm hiu cch tn ti ca bn tnh cui cng ca cy con tm thy bn tnh cui cng ca bn tnh cui cng ca cy con. V Tnh khng ca Tnh khng c trnh by vi ngha nh th. Trong mi quan h ny, phi C duyn ra nhng lun c sau y phn bc cc quan im sai lc, c bit l phn bc quan im ca phi Y t khi: 1. Nu quan nim cho rng cc hin tng tn ti tng i bi t tnh l ng, th ngi ta phi kt lun mt cch phi l l s vt phi c tiu hy qua s trc chng Tnh khng trong thin nh thm su ca mt Thnh nhn. 2. V ngi ta cng phi kt lun mt cch phi l tng t nh vy l s vt c th ng u vi mt cch nghin cu phn tch trn phng din tng i, v s hnh thnh, xut khi trn phng din tuyt i khng th b bc b. 3. V cch trnh by sau s sai mt cch phi l, l tt c cc hin tng u trng rng bi t chng n trong ngha trng khng, khng tn ti bi t tnh. Chnh v phi C duyn miu t i tng ca quan im tuyt i nh mt Tnh khng cch tuyt mt t tnh nn chng ta c th tm thy nhiu hc thuyt rt c bit trong trng phi ny, nhng ti khng mun i su hn vo chi tit.

Ti ch trnh by nhng nt c bn ca cc ch trong nhng ny va qua. Ai thy nhng ch ny hay, hp dn th nn tm hiu thm mt cch k lng lu di. Chnh ti cng t xem mnh l mt ngi ang hc hi trong lnh vc ny. Tt c chng ta u nn tip tc hc hi. Man-tra Trit l Tnh khng v tm b- v li cng l c s ca Man-tra tha; v qua vic pht trin mt tri gic nhn thc c Tnh khng, hnh gi s t c Php thn Pht, v qua vic pht trin tm b-, hnh gi t c Sc thn[18] Pht. Hnh gi chng Pht qu ti thng bng con ng ny. c im tinh thm ca Man-tra l hnh gi t ng tr mt cch rt nhanh, rt mnh lit qua s phi hp Ch v Qun. K thut quan trng nht t ng tr nh trn khng phi l thin qun mt i tng bn ngoi m l mt i tng ni tm; hnh gi tng tng thn th ca chnh mnh l mt thn th ca mt v Thin thn[19] v tp trung vo n. Thm vo , hnh gi xem xt thn th c thit tng l Thin thn nh mt c s chp gi nhng c tnh v xoay hng nhn t nhn thc vo bn tnh cui cng ca n trng rng khng c t tnh. S phi hp gia nhn thc Tnh khng v thit tng hnh tng vi mt ng lc v tha c gi l Bt nh du-gi ca Thm mt v Minh hin. Thm mt y c ngha l Tnh khng v Minh hin l cch trnh hin nh mt v Thin thn v li ch ca chng sinh. Du-gi ny l cch thc hnh trung tm ca h thng tan-tra; n l phng php thc hnh chung trong phm vi gio l ny. Trong ba tng cp tan-tra pha di, Tc,[20] Hnh[21] v Du-gi tantra[22] th du-gi ny l c s ca vic tu tp; tuy nhin cng c nhng im khc bit nh trong nhng k thut c bit ca Thin thn du-gi, nhng k thut c trng ca nhng nhm tan-tra khc nhau, thm ch ca mi tan-tra khc nhau. Trong mi trng hp tu tp man-tra, hnh gi trc ht phi c qun nh[23] v qua , tm thc mi c tun ha, chuyn vo trng thi chn mi. Qun nh c thc hin qua mt nghi l bao gm ba phn: biu tng vt cht c bit (nh kim cng chy, chung ng, tnh bnh v nc cng), tng nim man-tra v thin nh. Qua s phi hp nu trn m mt qu trnh chuyn ha lin tc thng nht th ca tm thc tr thnh mt tng cp cao hn c thc hin; tm thc by gi mi c kh nng tu hnh tan-tra. Mun c qun nh th trc ht, hnh gi phi tm c mt v Lt-ma t tiu chun v nh vy, vai tr ca mt Lt-ma rt quan trng trong vic tu tp tan-tra. Tuy nhin, v pha chnh mnh th mt v Lt-ma cng phi t y nhng tiu chun cn thit. Nu Lt-ma

khng t tiu chun th qu tht l khng hay, c nhng c nguy ng lo. V l do ny m c Pht rt ch trng n t cch ca mt gio th. V c bit c ni trong trng hp tu tp tan-tra l hnh gi nn nghin cu mt Lt-ma tht lu, thm ch n c mi hai nm xem Lt-ma c kh nng cn thit hay khng trc khi nhn nhn ng ta lm thy. Li trn thut ca c Pht nu r tm quan trng ca s tm hiu k lng. ngha chnh y l chng ta khng nn hnh ng mt cch khng suy ngh, mt cch qu vi vng, hp tp. C nhiu loi v nhiu tng cp qun nh nhng ti khng din by chng y. Nu c qun nh th hnh gi phi gi vng nhng th nguyn v trch nhim h thuc. Trong V thng du-gi man-tra,[24] nhng nhn t m chng ta bnh thng c trong lin tc thng nht th c chuyn ha thnh nhng phng tin chng c Pht qu. Nh ti din by trc y, c s ca tt c cc phng php tu hnh tan-tra l tm cu t b- v li ch chng sinh v mt kin gii chn chnh v Tnh khng mt Tnh khng c trnh by bi Duy thc hoc Trung qun tng. Trn c s ny, cc kinh nghim ca sinh, t v trung hu c cc phng tin ca V thng dugi chuyn ha thnh cc nhn t ca gic ng. Cn bn ca qu trnh chuyn ha ny chnh l tm v nhng lung gi nng lng vi t nht c cp n trc y. C hai u hin hin trong qu trnh cht, trung hu v ti sinh. Ba qu trnh t, trung hu v ti sinh trong trng thi bnh thng c nhng im tng ng vi Php thn, Th dng thn v ng ha thn ca trng thi gic ng. V vy nn thng qua nhng phng tin trn ng tu tp, hnh gi c th chuyn ha ba trng thi bnh thng nu trn thnh ba thn ca mt v Pht. Trn c s ny m ngi ta gi ci cht l Php thn ca trng thi bnh thng, trung hu l Th dng thn ca trng thi bnh thng v ti sinh l ng ha thn ca trng thi bnh thng. Trn con ng tu tp, nhng trng thi tng t nh trn cng xut hin v ngi ta gi chng l Php thn, Th dng thn v ng ha thn trn o v. Con ng ny li c chia thnh hai cp v: To tc v[25] v Thnh tu v.[26] To tc v c thnh t chnh nh nng lc tng tng, thit tng;[27] Trn thnh tu v, cu trc vt cht ca cc o qun, lung gi nng lng v cc tinh trch c bin i tht s. thc hin qu trnh bin i ny, hnh gi s dng tm thc cn bn nh mt tm thc trn con ng tu tp. V t c iu ny, hnh gi trc ht phi tho g

nhng nt tht nm trong mng cu trc ca cc o qun. Mc ch chnh ca vic lm ny l n p, lm tan hy nhng tng cp th s ca tm thc v cc lung gi. Nu chm dt cc tng cp tm thc th s bng nhng phng tin trn ng tu tp th Cc quang xut hin; n c chuyn thnh mt tm thc hng o vi kh nng nhn thc Tnh khng. Nu c kh nng s dng Cc quang nh mt tm thc tr hu cn bn mt tm thc c kh nng trc chng Tnh khng cch bit mt t tnh ca s vt , hnh gi s qua m tiu dit c nhng dng chng ngi ca phin no c tch luyn cng nh bm sinh. V minh chp vo t ng s c tn dit. S hin din ca Cc quang tr gip hnh gi trong vic thc hin nguyn nhn chnh t mt Sc thn Pht sau ny. y l im cui cng ca bi din ging tan-tra ngn gn ny. Cc tng phi truyn thng ca Ty tng Cc trng phi chnh trong truyn thng Pht gio Ty Tng l Ninh-m, [28] Tt-ca,[29] Ca-nh-c[30] v Cch-l.[31] Trn lp trng Tnh khng th tt c u h thuc vo phi C duyn. Chng trnh by nhng con ng tu tp phi hp c hai, h thng kinh in v h thng tan-tra, thc hin nhng gio l cn bn ca V thng du-gi. Chng khc nhau nhng im no? Khc nhau thi im sng lp, thut ng v nhng trng tm tu tp. Qua m xut hin nhng im sai bit nh gia nhng trng phi ny nhng, t quan im ca mt ngi thu hiu nhng h thng ny th chng u dn n mc ch nh nhau.[xiv] Chng ta khng cn thi gi lun bn k v ch ny; nhng qu v s hiu r hn nu tm hiu, hc hi qua nm thng. ---o0o--Li Cui chm dt cc kha trnh ny, ti mun by t nim vui ln lao l c c hi a ra mt vi lun gii v Pht gio Pht gio nh n c bo tr v thc hin bi dn tc Ty Tng chng ti t nhiu th k n nay. Nh qu v nhn thy qua nhng bi thuyt trnh, Pht gio Ty Tng tht s l mt dng Pht gio ton vn. Chng ti tu luyn theo Thanh vn tha cng nh hai dng khc ca i tha Bt-nh ba-la-mt-a tha[32] v Man-tra tha.[33] V Man-tra tha bao gm tt c nhng h thng tan-tra v lun c V thng du-gi tan-tra. Pht gio Ty Tng khng phi l bn phn Pht gio m ch tht l mt dng Pht gio ton vn.

Cui cng ti xin c ni: L Pht t thc hnh Pht php, chng ta phi tu tp tinh tin nh c th. Nhng g khng th thc hin c li l mt vic khc; nhng trong phm vi kh nng th rt c ngha, rt c ch nu chng ta bin chuyn nhng g hc, tip thu c thnh hnh ng. Nu nhng gio l ny ch l s hiu bit n thun qua sch v th chng khng c gi tr g. Nhng nu tm hiu k, lu n vo thm tm v thc hin th hnh gi s thy v d nh Tnh khng tht s l g. Ti bit t kinh nghim bn thn: Khi mi bt u nghin cu Tnh khng th danh t Tnh khng ch l mt danh t, mc d ti lp i lp li c nghn ln. Nhng khi bt u thc hin tu tp, suy ngh k mi v vn ny th danh t ny dn dn c trng lng; n nh hng n t thi ca con ngi trc nhng vn , kh cng nh lc. i vi nhng ngi theo C-c gio v cc tn gio khc cng nh vy. H phi thc hnh gio l ca tn gio mnh ang theo. Nhng cng c nhng im m ti trnh by trong nhng ngy qua v d nh thin nh c th c thc hnh thm vo lm phong ph cch tu tp ca mnh v pha phng tin. Nhng t thi c bn nh li tha, t, bi th hon ton ging nhau tt c nhng tn gio u truyn b nhng c tnh c bn ny. T tng li tha cng quan trng cho nhng ngi khng theo tn gio no, n c gi tr qu bu cho mi ngi. V vy nn ti khuyn khch qu v thc hin nhng gio l ny trong cuc sng. Ni mt cch n gin: Chng ta u l ngi, v nn l ngi tt, khng nn xu. Nu tr thnh nhng ngi xu th chnh chng ta cng nh nhng ngi xung quanh s mt s bnh an ch v chng ta chp gi nhng thi tai hi, sai lm. Nh th cng l mt s bt li ln. Chng ta phi c gng tr thnh nhng ngi tt, nhng thnh vin thin ho ca gia nh nhn loi. ---o0o--Ghi ch [1] sibiria, engl. [2] soviet union, engl. [3] trng hp ni danh nht c nhc n l Ha thng Thch Qung c. S t thiu ngy 11. 06. 1963 ti Si Gn (ng t ng Cch Mng

Thng Tm v Nguyn nh Chiu by gi) phn i chnh sch n p tng chng v Pht t ca chnh quyn ng thi. Nhng nu hiu theo ng tinh thn Pht gio th khng c xem hnh ng ny l mt phn i thng thng phi hiu n nh hnh ng ca mt v B Tt. N khng phi l mt s hin thn n thun m l biu tng ca tm thc hng v Tnh khng, hng v nht th ca tt c nhng hin hu. Nhn nh th th hnh ng t thiu cng l khng, trng rng, siu vit mi mc ch. Tuy th, hnh ng ny vn c th nh thc ngi khc, khin h hng v chn l t bi ca Pht o. [4] ; buddhaplita, skrt.; on vn trn ni Pht H (~470-540) l t ca Long Th ( ; tk. 1/2) nhng phi hiu l t trong tng mn, khng phi trc tip k tha. Gia Long Th v Pht H cch nhau hn ba, bn trm nm. [5] l ngha chnh ca ch Phn prsaga. Tn Hn vit C duyn ( ) c l c hiu nh c y nhng duyn, nhng iu kin, nhng im [nghch l] trong lun c c a ra t pha ch c chng minh s sai tri trong h thng ca h [m khng phi t lp tng ch]. Cn tn Hn vit khc l ng thnh ( ), c ngha l ch ty c [lun im c i th a ra] ng bin, thnh t mc ch m khng phi t lp tng ch. Sau cng c ngi dch l Qui mu bin chng phi ; Qui mu lun chng phi . [6] ; bhvaviveka, bhavya, skrt. [7] ; ntarakita, skrt. [8] syllogism, engl.; tng ng vi Tam chi tc php trong Nhn minh hc Pht gio. [9] xem li chng 1, phn V sao phi nghin cu tng tn v ghi ch 46. [10] subject, engl.; gi theo Nhn minh hc l d (). [11] mt cch nh ngha khc ca ch prsaga. [12] affirming negative, engl.; l mt ph nh khng ch ph nh n thun mt s vic no , m cn m th hoc dn khi mt i tng nhn thc khc n tm thc mt i tng c chung c s vi mt khng nh. Mt v d cho ph nh khng nh l ci g ngoi Phi tnh bnh. i

tng c m ch bi ph nh ny l Tnh bnh; bi v ch c mt Tnh bnh l khng phi Phi tnh bnh. [13] non-affirming negative, engl.; ch l mt ph nh n thun, khng m th mt i i tng no khc. Mt v d cho Ph nh bt khng nh l Phi nhn, khng phi ngi. [14] bi ch gii T bch lun ca Thnh Thin. [15] ; subtle particle, engl.; l nhng thnh phn cc nh. [16] chnh v tiu chun th ba ny m cc i biu ca phi C duyn cho rng, cc hin tng cng khng tn ti ngay trn phng din tng i. [17] l c s mang gi nhng c tnh, c trng c bn ca mt ci g . [18] ; rpakya, skrt. [19] devat, skrt.; yidam, tibet.; deity, engl. [20] kriytantra, skrt. [21] carytantra, skrt. [22] yogatantra, skrt. [23] ; abhieka, skrt. [24] man-tra y c s dng vi hai ngha, mt l chn ngn, thn ch v hai l ng ngha vi tan-tra, ngha l mt gio, mt kinh. [25] utpattikrama, skrt. [26] nipannakrama, skrt. [27] visualization, engl. [28] rnying-ma, tibet. [29] sa-skya, tibet. [30] bka'-rgyud, tibet.

[31] dge-lugs, tibet. [32] prajpramityna, skrt.; mt cch gi i tha hin gio ca dn Ty Tng, Bc n . [33] mantrayna, skrt.; l tn gi ca i tha mt gio ti Ty Tng. i lc cng c gi l tantrayna. [i] XXIV.1. [ii] XXVI.20. [iii] mdo sde spyod pa dbu ma rang rgyud pa, sautrntika-svtantrikamdhyamika, . [iv] rnal 'byor spyod pa dbu ma rang rgyud pa, yogcra-svtantrikamdhyamika, . [v] IX.140. on vn Phn ng nh sau: kalpitam bhvam asva tadabhvo na ghyate. Xem Vidhushekara Bhattacharya (xut bn), Bodhicaryvatra, BibliotecaIndica Bd. 280 (Calcutta: The Asiatic Society, 1960), trang 221. [vi] ma yin dgag, paryudsapratiedha. [vii] med dgag, prasajyapratiedha. [viii] byang chub sems dpa'i rnal 'byor spyod pa gzhi brgya pa'i rgya cher 'grel pa, bodhisattva-yogacary-catuataka-k, , [ix] rang bzhin, svabhva, . [x] Cch-tang Gia-mc-th (bskal bzang rgya mtsho, 1708-57). [xi] bdag, tman, . [xii] don dam bden pa, paramrthasatya, , . [xiii] kun rdzob bden pa, savtisatya, .

[xiv] Mt cch trnh by ch ny chi tit hn trong chng cui ca quyn Kindness Clarity Insight (Snow Lion Publications, Inc., Ithaca, New York, USA). Bn c ng mang ta Logik der Liebe. Aus den Lehren des Tibetischen Buddhismus. (Mnchen: Goldmann, 1989). ---o0o--NHP TRUNG O CNG YU ---o0o--Li ni u Gio s Jeffrey Hopkins[1] Vo thng 8 nm 1981, t-li Lt-ma XIV Ty Tng thc hin mt lot kha trnh ti i hc Havard di s t chc ca Vin Nghin Cu Pht Hc M [2] v Trung Tm Nghin Cu Tn Gio Th Gii.[3] Gio s Robert Thurman, ch tch Vin Nghin Cu Pht Hc M l ngi chu trch nhim cho cc kha trnh, din ra ti Emerson Hall, Harvard Yard. Cc bui din ging ny t yu cu ca cc v t chc mt cch trn vn, l s hng dn tng qut vo l thuyt v thc hnh ca o Pht. Cc kha trnh ko di khong hai gi v c thc hin trong nm ngy, mi ngy hai ln sng v chiu. Trong cc kha trnh ny, t-li Lt-ma trnh by trong phm vi T thnh trng thi kh ca chng sinh ang trong lun hi, mt trng thi c lu gi qua cc tc ng. Cc tc ng ny li chnh l tr ngi chnh ca hnh phc, xut pht t mt cch hiu bit sai lm v s tn ti ca con ngi v cc hin hu khc. T ci nhn v v minh, ngun gc ca kh, Ngi trnh by r rng con ng thot khi hon cnh ny v ngn nga s ti xut ca cc quan nim sai lm, bt thin; phng php pht trin lng t bi v lng hng v tt c chng sinh khi thu hiu c trng thi ca chnh mnh. c bit l Ngi nhn mnh n s pht trin tr hu, mt tr hu ct t, xuyn sut tm mn che y ca cc trnh hin, dn n s nhn thc chn chnh v tnh cht ca chng, thot khi tt c nhng yu t l thuc. Trc mi bui thuyt ging, Ngi tr li cc cu hi ca khn thnh gi. Cc cu tr li bao gm tt c nhng thc mc, cu hi m nhiu ngi mc d ch bit cht t v o Pht nui trong thm tm t vi mi

nm nay: s lin h gia khoa hc v tn gio, c tnh v nhng tng cp ca tm thc, ngha ca c nhn trong mt h thng trit l v ng, nh nguyn v phi nh nguyn, s khc bit gia mt tm trng thiu t tin v gio l v t tnh, phng php cha tr phin mun, ngha ca nhng thn cu vng, im khc nhau gia tm trng mong mun thanh tnh v bt tnh, vai tr ca ph n trong o Pht, im mu thun gia s tng trng trong thuyt tin ha v kh nng thoi ha trong o Pht, s kt hp gia tnh dc v tu tp trong h thng tan-tra, cch sng to mt o hnh phi hp c hai, hnh ng li tha v hnh ng pht trin ni tm. Cc cu tr li ca t-li Lt-ma phn nh mt t cch uyn thm, mt cch nhn gn gi, khim nhng y hm hnh v nhng cu hi quan trng c t ra. Cc bi ging phn ln c dch ra t ting Ty tng v xut bn thnh tp dung hm c hai, ti liu chuyn ch v hon cnh ca con ngi theo cch nhn ca o Pht v song song vi n l nhng li khuyn, nhng li khuyn khch pht trin lng t bi. Cch phi hp mt tri thc sc bn, kh nng thuyt ging tuyt vi v s thc hnh Pht php vi mt tm lng t bi l nhng biu hin ca t-li Lt-ma, chnh l yu t cn bn ca tt c cc kha trnh. Li ni ca Ngi xut pht t tn y lng, l biu hin ca mt s nhn thc siu vit bt ngun t o Pht, t mt cp cao trong truyn thng vn ha Ty Tng. Mc ch chnh ca Ngi l to ha bnh ha bnh trong mi tng lp, bt u t gia nh, lng xm, cho n quc gia v lan ta khp c th gii. Ti l ngi phin dch trc tip nhng bi thuyt ging v dch li a vo quyn sch ny vi mc ch l thu tm li nhng chi tit b mt mt v l do thi gian trong mt bui phin dch trc tip. Ti thnh tht cm n Kensur Yeshi Thupten, v tr tr ca mt ngi cha va c kin lp li ti Nam n , v vic xc nh tc gi ca nhng bi vn c trch dn. Mt vi li ch gii ring bin gii mt cch phin dch nht nh no , nu r nhng ti liu b sung v ngun gc ca nhng li dn chng. Jeffrey Hopkins University of Virginia

[1] c dch gi ngi Vit gin lc i cht.

[2] AIBS, American Institute for Buddhist Studies. [3] Center for the Study of World Religions. ---o0o--Nhp Trung o Cng Yu Ch mi nghi ng [v tn ti trn c s t tnh] cng lm vng sinh t rn v. Thnh Thin (ryadeva) trong T bch lun (catuataka). Tt c [nhng li lm nh tham i] u c [tr hu nhn thc Tnh khng l] phng tin i tr cho nn vic gia tng hoc h gim chng [ty thuc vo nng lc ca chnh tr hu ny]. Khi tm thc nhn thc c bn tnh ca tr hu ny qua thin nh th vi thi gian, tt c nhng nhim u b on dit. Php Xng (dharmakrti) trong Lng thch lun (pramavrttika). nim [v tn ti trn c s t tnh v chp trc vo tn ti trn c s t tnh] ... c xem l chng ngi cho vic thnh t nht thit tr. Tt c nhng nim [c lin h n phin no] nh xan [, tham, hn] v tng t c xem l chng ngi cho vic t gii thot. Ngoi tr hu ra th khng cn phng tin no x b c [nhng nim ny]; v vy nn tr hu l c tnh cao c nht. Nhng c s ca n li l tu hc; v v vy, tu hc l c tnh cao qu nht. ---o0o--Pht T Th (Maitreya). Ty thun cung knh v nguyn vng ca tc gi Con ci u cung knh Tr hu ton ho (prajpramit). Con ci u cung knh c Pht, ng ton thng, ng cu tt c chng hu tnh, t tt c quang vinh ca nht thit tr cng nh phng tin cu

, nhng mc d vy, cng ch c miu ha bng danh xng, khi nim tng t nh huyn gic. m rng tri thc ca nhng ngi c tm thc tinh anh, con s trnh by mt cch ngn gn gio l tuyt ho nh cam l ca ng Thin Th (sugata): phng php hp nht Tnh khng (nyat) v duyn khi (prattyasamutpda). ---o0o--Ci Ngun Ca Kh Lc Mi ngi chng ta u mong cu an lc, khng mun au kh. Lc v kh li ty thuc vo hnh nghip ca ba ca i thn, khu v . Cc hnh ng ca thn v khu ty thuc vo tm v v vy, tm phi c bin chuyn v pha thin. Con ng thc hin c th vic ci thin tm thc l: mt mt khng nhng tm trng in o xut hin, mt khc l thnh to v tng cng nhng tm trng thin ho. Trong mi quan h ny th tm trng thin ho v bt thin c xc nh nh th no? Trong trng hp mt tm trng bt thin xut hin, n s gy mt cm gic kh chu; bi v tm thc an tnh, khoan khoi ban s ca chng ta bng nhin b quy nhiu, b kch ng. S vic ny li dn n hu qu l chng ta bt u th dn dp khng su, mt trng thi nhn lu di c th to iu kin cho bnh tt v tng t hin hnh. c gi l bt thin nu cc tm trng c nh hng khng tt n cc hot ng ca thn v khu, v gy trc tip hoc gin tip chng ngi cho nhng chng sinh khc. Ngc li, cc tm trng c gi l thin ho trong trng hp chng trc tip i nghch nhng tm trng bt thin v mang li kt qu l hnh phc cho chng sinh cng nh chnh mnh trn c hai phng din, tm thi cng nh lu di. ngn nga nhng tm trng b la o, ngi ta c th gii phu no b hoc dng nhiu loi ma ty khc nhau. Cng c th ngi ta s s dng nhng phng php khin tm thc trm mt nh b mt cn bun ng vy ph, hoc dng nhng cht gy m no khin tm thc hn m chng khc g say ng. Nhng phng php ny c th mang n li ch tm thi, hu hn, nhng cui cng th nhng kha cnh tai hi ca chng vn ln p nhng li ch tm thi va nu trn.

V vy, phng php tt hn chuyn ha tm thc v pha thin l xc nh vi kinh nghim bn thn nhng nt c th ca nhng loi tm trng bt thin khc nhau xc nh bng cch t duy v nhng im bt li ca chng. Sau phi nhn thc nhng loi tm trng thin ho khc bit nhau. Nu cui cng luyn tp t n trnh khng ch lc no cng suy ngh v nhng im li ch ca cc tm trng thin ho, m thm vo l c s chn chnh ca chng th nng lc ca chng ngy cng c gia tng. S vic ny c thc hin bi nng lc ca tp qun, thm vo l c s vng chc v chung qui bi nhng cht lng c bn cht tm thc ca chng [v chnh v th, chng c th c pht trin v cng cc]. Nhiu phng php tu luyn tm thc nh trn c cc bc i s trn th gii ging dy di nhiu dng khc nhau, ti nhiu ni, nhiu lc khc nhau thch ng vi kh nng tip thu, tnh hng c bit ca mi t. Nhiu phng php tun ha tm thc c trnh by trong nhng bi kinh, lun Pht gio. Sau y l mt cch trnh by ngn gn quan im Tnh khng (nyat). ---o0o--Hc Thuyt C Bn Gio l v ng (nairtmya) c dy trong c hai nhnh ca Pht gio Tiu tha (hnayna) cng nh i tha (mahyna) v trong i tha, quan im ny c ging dy trong c hai h thng, kinh cng nh tan-tra. Nu ly hnh vi lm tiu chun phn bit gia mt Pht t v Phi-Pht t th im khc bit nm ch c thc hin tam qui y qui y Pht, php, tng hay khng. Nu ly quan im trit l lm tiu chun phn bit th im khc bit nm vic mt ngi no tha nhn T php n hay khng nhng du hiu c xem l chnh c Pht truyn dy. T php n[1] c th nh sau: 1. Cc hnh (saskra) v thng; 2. Nhng g nhim (ssrava) u to kh; 3. Cc php hu vi (saskta) u v ng; 4. Nit-bn (nirva) tch tnh.

Nh vy th tt c nhng Pht t u tha nhn tt c cc hin tng cc php (dharma) u trng rng khng c mt t ng. V gio ngha v ng, ngi ta phn bit mt mt nhn v ng (padgalanairtmya) vi ngha khng c mt c nhn vt cht no tn ti c lp. Dng v ng ny c tt c bn trng phi gio l Pht gio tha nhn: i t-b-sa b (vaibhika), Kinh lng b (sautrntika), Duy thc tng (cittamtravda) v Trung qun tng (madhyamaka). Thm vo , cc i biu Duy thc cn tha nhn mt php v ng (dharmanairtmya), ch th cng nh khch th trng rng, khng phi l hai tht th ring bit. V cc i biu Trung qun tha nhn mt php v ng, c hiu nh l Tnh khng trng rng, khng tht s tn ti. Quan im ca nhng trng phi cao cp v s cp khc bit nhau mt cch ng k trong mc vi t. V vy nn rt c li nu hnh gi trc ht nghin cu nhng h thng cp thp ri qua m t nim tin vng chc vo nhng quan im c cc trng phi cao cp i din. Sau y l cch trnh by h thng Trung qun, ni r hn l h thng C duyn, mt trong hai h phi ca Trung qun tng: Y t khi (svtantrika) v C duyn (prsagika). ---o0o--Ci Ngun Ca Bn Hc Thuyt Ngi ta c th t hi xem cc hc thuyt khc bit trn c phi c chnh c Pht truyn dy hay khng, v nu tht nh th, chng c nhng c s kinh in no. Nu t t cu hi tip l im khc bit trong cp bc vi t v gi tr ca cc hc thuyt tt nhin phi c da trn c s kinh in hay khng th cu tr li chnh l: Cc quan im khc bit ca nhng gio l ny c ng Thin Th ch thn truyn dy. Nguyn do nm trnh tm thc ca cc t; v trong cc v ny c nhng v siu vit, nhng v trung bnh v nhng v km ci hn. Nu c Pht dy mt vi t [ nhng v cn m p kin gii l cc php trong mi trng hp u phi c mt ng c th tn ti ] gio l v ng th h c th ri vo cc bin h v v mt nim tin. V vy nn Ngi dy trong mt vi b kinh l c mt ng. Cc v t khc th li c c nguy ri vo cc bin h v hoc trng tn nu c Pht khng nh hoc ph nh cu hi v mt t ng. V vy m Ngi khng ni ng tn ti v cng chng ni ng khng tn ti, m ch im lng khng ni g nh trong trng hp Mi bn quan im c Pht

khng dy. V nh ging mt cch ngn gn trc y, Ngi gii thch nhiu dng v ng. Nhng b kinh c cc trng phi trit l Pht gio dng lm c s l nh sau: Hc thuyt ca i t-b-sa v Kinh lng b ly kinh in ca Php lun th nht lm c s, v d nh kinh T (catusatya-stra); hc thuyt Duy thc ly nhng kinh in ca Php lun cui cng lm c s, v d nh kinh Gii thm mt (sadhinirmocana-stra). V hc thuyt Trung qun da vo kinh in ca Php lun th hai, v d nh kinh Thp vn bt-nh-ba-la-mt-a (atashasrikprajpramit-stra). C nhiu cch trnh by ba thi php lun: trn kha cnh ni chn, thi gian, ni dung v t. Nu phi quyt nh trn c s kinh in hc thuyt no cao hoc thp hn, vi t hay th thin hn th ngi ta phi t hi l kinh sch no c th c xem l c bn chn chnh ca s quyt on; v cui cng, cc hc thuyt mi mi u c trnh by nh gio l tuyt nh nht trong tt c nhng b kinh. Nu ch cho gio l ca mt b kinh duy nht l chn chnh th ngi ta phi t hi xem l phi i i nhng kinh in dung hm nhng hc thuyt sai bit nh th no. Nu nhn nhn mt b kinh l chn chnh v cho nhng b khc l sai th ngi ta li phi chng minh lun im ny bng nhng b kinh khc v phng php ny khng th no chm dt. V vy, ngi ta phi s dng cc phng php lun l xc nh u im hoc khuyt im ca mi hc thuyt c bit, v v l do ny m cc b kinh i tha u khuyn l nn phn chia nhng li Pht thuyt thnh nhng li liu ngha (ntrtha) v v liu ngha (neyrtha), cn phi c din ging. Pht ngh n iu ny khi Ngi thuyt nh sau: Nh mt ngi th vng bng cch nung luyn, ct, mi; cng nh vy, cc t-khu, thin tri thc nn tha nhn li dy ca ta sau khi nghin cu k. ng chp nhn ch v mun t lng tn knh. Trong i tha kinh trang nghim lun (mahynastralakra), T Th ra mt ch gii rt hay v ngha nu trn khi Ngi ging dy v Bn im nng ta: 1. ng nng ta vo con ngi ca v thy m nng ta vo gio l ca ng ta. 2. Nng ta vo gio l th khng nn chp trc vn t xui tai m nng ta vo ngha.

3. nng ta vo ngha th khng nn ta vo ngha cn c thuyt minh, m nng vo ngha ton vn, khng cn n thuyt minh; bi v ngha c thuyt minh ch c th c hiu nh mt nguyn vng khc ca v thy: th nht l ngha ny khng th hiu c theo st ngha v mt nguyn vng khc [hn l nguyn vng c nu ra mt cch minh xc y] nm sau ngha ny, th hai l c mt mc ch nht nh v chnh v vy ng ta mi truyn dy mt cch cn c din ging, v [ ngha hiu st theo vn t] i nghch vi s tht, hoc li trn thut ny khng trnh by s tht tuyt i ngay c trong trng hp n c th c hiu mt cch st ngha. 4. Nng ta vo ngha ton vn th khng nn da vo tm thc bnh thng c lin h vi cc trnh hin nh nguyn, m da vo mt tm thc v khi nim. pht trin mt tm thc v khi nim hng v tinh hoa, hng v Tnh khng th trc ht, ngi ta phi luyn tp mt nhn thc chnh xc hng v n. Nu qua m i tng thin qun trnh hin mt cch r rng th tm thc khi nim t chuyn ha thnh mt tr hu siu vit v khi nim. Trong thi gian u ca vic pht trin mt nhn thc c khi nim nh th, ngi ta phi da vo nhng lun chng khng th b bin bc. Nhng lun chng ny chung qui li ng trn c s nhn minh thun ty, c s c gy dng bi kinh nghim bn thn ca chng ta v nhng ngi khc. V l do ny nn Trn-na (dignga) v Php Xng (dharmakrti) hai i lun s ca Nhn minh hc (hetuvidy) v Nhn thc hc (pramavda) Pht gio u c quan im l lun chng v nhn minh chung qui li ly nhn thc trc tip hin lng (pratyakaprama) lm c s. ---o0o--Kt Hp Tr Hu V Hnh Vi Cao Thng Ngi ta c th hi l nhn thc chnh xc v tr hu vi kh nng hiu bit cc hc thuyt gp phn nh th no trong vic ci thin tm thc. Ch mt

hc gi mi phi c tr hu, trong khi mt tu s ch cn tr gii v gi lng thnh tht l ri hay sao? C nhng phng tin khc nhau thanh trng tm thc theo cp bc. Mt vi phng tin qu tht tng t nh cch tu luyn thin nh chuyn nht vi mt nim tin tinh tin vng chc nhng khng tm hiu nguyn do. Ch c duy qua thin nh chuyn nht nh th th vic tu tp s khng pht trin c nng lc ln lao. c bit trong trng hp k tc pht trin khng ngng cc phm cht cao thng ca tm thc th khng nu ch c duy tm an tr vo i tng qun tng. i tng qun tng phi ng trn c s l do. V thm vo , nu ch nhn bit c nhng l do ph bin chung chung thi cng khng ; thin gi phi thu trit, hiu n mt cch xuyn sut v t xc tn. V vy cho nn tr hu l mt nhn t tt yu i vi mt hnh gi ti tr tuyt nh. Nhng, nu chng ta phi chn gia hc thc uyn bc hoc t tng quan im gii lut th quan im gii lut l cch chn la tt hn; bi v n mang n li ch trong mi trng hp. Ai c hc thc uyn thm nhng khng nhip tm c l s gia tng nhng tm trng phin no thay v t c tm trng an lc cng rt c th l ng y s t lm cho mnh v ngi khc au kh v k nhng ngi u th, tranh chp vi nhng ngi ngang hng v kiu mn, xem thng nhng ngi di c v tng t. Trng hp ny tng t nh vic thuc qu tr thnh cht c. V c nguy khng th khinh thng ny nn vic hp nht hc thc uyn bc, gii lut v kin gii chn chnh c c bit ch trng ch trng bng mt cch m qua , hc thc uyn bc khng tn hi gii lut nghim chnh v gii lut khng tn hi hc thc uyn bc. ---o0o---

i Tng Ca Ph nh Trong qu trnh ci thin tm thc, ngi ta phi hiu bit mt cch chc chn th no l V ng v th no l Tnh khng. hiu c ci c gi l Tnh khng th ngi ta trc ht phi hiu mt cch chnh xc ci g b cch tuyt, ph nh bi Tnh khng ny. B Tt Tch Thin (ntideva) ni nh sau trong lun Nhp b- hnh (bodhicaryvatra):

Nu khng hiu vng khi tng l g, th s khng hiu c s khng tn ti ca n. Nh vy th khng th no hiu c Tnh khng nu khng hiu i tng c Tnh khng ny cch tuyt i tng ca ph nh. Cu hi c t ra ngay lc ny l mt vt no c Tnh khng, trng rng nhng trng rng cch tuyt s g, vt g? Nu hiu i tng ca ph nh nh mt tr lc vt cht, v nh trong trng hp mt cu vng c chng ta gi l trng rng, bi v n khng gy mt tr lc vt cht no th hon ton khng ph hp vi ngha Tnh khng nh n c hiu trong h thng C duyn. Tng t nh vy, cng rt sai lm nu hiu i tng ca ph nh nh mt vt g c sc tnh v nh trng hp khng gian chng ta thng ch gi khng gian trng rng bi v n trng khng, cch tuyt sc tng. Hn th na, i tng ca ph nh y chnh l tn ti trn c s t tnh (svabhvasiddhi): N chnh l i tng b cch tuyt bi Tnh khng ca cc php, cc hin tng. Tn ti trn c s t tnh y khng phi n thun l i tng ca ph nh mt i tng trc y tn ti v sau tiu hoi, v nh trng hp mt cnh rng hm qua cn nhng ngy nay b mt ngn la thiu hy, ch cn mt nn kh chy xc x, trng rng khng cn mt cnh rng. Hn th na, cc hin tng trng rng, mang mt Tnh khng cch tuyt tn ti trn c s t tnh, mt cch tn ti cha tng tht c. Ngoi ra, Tnh khng cch tuyt i tng ca ph nh ca cc hin tng khng ging nh trng hp mt ci bn trng rng khng c bnh hoa. M hn na, ngha ca Tnh khng trng rng nm ch: chnh ph nh ny cng khng c cng mt c s vi i tng ca n [tc l i tng b ph nh, l tn ti trn c s t tnh].[2] Chnh v vy m ngi ta nn hiu r th no l i tng ca ph nh b cch tuyt bi Tnh khng ca cc hin tng; ngi ta nn bit tiu chun ca mt t ng c vng tng. Nu ch hiu di Tnh khng mt s trng khng m khng bit chnh xc i tng b ph nh l g th hon ton sai nghch ngha chn chnh ca Tnh khng. V sao phi nhn thc i tng ca ph nh Nhng cch trnh hin khc nhau nh mt t ng v kin gii chp ng

Ngi ta c th t hi ti sao li phi kham chu nhc nhn hiu ngha hoc tiu chun ca mt ci g hon ton khng tn ti, ri sau ch nhn thc thm c l n qu tht hon ton khng tn ti. Chnh ngay trong s vic th gian, chng ta cng b la o, gp chng ngi nu cho mt s vic no khng c tht l tht c. Cng tng t nh th, chng ta s gp chng ngi nu quan nim cc php u tn ti trn c s t tnh mc d chng hon ton khng c mt c s t tnh no c. Nu chuyn ch vo chnh c nhn mnh th chng ta s thy c nhiu cch chp tr mt ng. C nhng im khc bit y gia mt cch chp ng trong lc cc phin no (klea) nh tham, sn v mn hot ng, v mt cch chp ng khi nhng phin no ny khng xut hin mt cch r rng, tm thc trong mt trng thi tch tnh. V d nh c mt im khc bit nu ngi ta quan st mt vt dng ch mt cch v thnh kin trc khi mua n, hay l mua xong ri m p chp tr, gi n l vt s hu; v, mc d ngi ta quan st cng mt i tng trong c hai trng hp v cch trnh hin ca i tng u tng ng trn kha cnh c v nh tn ti, im khc bit nm ch ngi ta chp trc, cho n l mt s tht tn ti c lp hay khng. Nu quan st mi ngi trc mt th tt c mi ngi ny trnh hin nh tn ti t pha khch th, t pha chnh h; nhng tuy th, chng ta khng t xc tn l khng chp trc vo h bng mt cch m qua , chng ta v cn c gn vo h mt cch tn ti tht s, c lp. Nu vic gn vo nh trn c thc hin v d nh trong mi ty thuc vo mt l do c th hoc khng th b bin bc , ngi ta s pht trin mt tm t khi nim rt mnh, rt sai lch i vi mt trong mi ngi ny, cho rng ngi ny c bit ti gii hoc bt ti, v dng. Nu nh th th tm thc chng ta chnh trong lc ny gn vo c nhn ny nhng c tnh thin ho hoc bt thin qu , tri nghch vi s tht. V s vic ny s dn n tham i hoc sn hn v qua vi suy ngh khonh khc tc thi chng ta gn vo i tng mt s tht tuyt i. Nh vy th chp vo tn ti chn tht i trc tt c cc tm trng bt thin, hng dn chng v tng tr nhiu tm thc bt thin khc cng nh cc tm s hu php tng tr chng. Nh vy th tham, sn v nhng phin no khc khng th hin hnh nu khng c v minh chp vo tn ti trn c s t tnh.

V l do ny nn trc ht, ngi ta phi nhn thc c l cc hin tng xa nay u c mt Tnh khng, mt Tnh khng cch tuyt i tng b ph nh, c ngha l phi hiu bit c l mt s vt no khng tn ti cha bao gi c xc nh l tn ti ch tht qua mt nhn thc chnh xc qu tht khng tn ti. Trong bc th hai, ngi ta phi pht trin mt nim tin vng chc vo nhn thc trn; bi v qua ngi ta c th ngn cn s xut hin ca nhng ngh in o xut hin tng t nh nhng ln sng xut hin v cng tn trn mt i dng qua s trnh hin c v nh tn ti ca mt hin tng no khng tn ti cng nh ngn cn kin gii chp trc vo n. ---o0o--Hai Chn L Theo H Thng Long Th i s Long Th (ngrjuna) trnh by nh sau trong tc phm Bt-nh xng cn bn trung qun lun tng (prajnmamlamadhyamakakrik),[3] phm th mi tm: Nu qui v ni v ngoi tm m nhng ngh nh Ng v Ng s b tiu hy th Th [nhng nhm thn tm c to bi nhng hnh ng nhim v phin no] chm dt. V v Th chm dt nn ti sinh c tn dit. on dit tt c cc nghip v phin no chnh l gii thot. Nghip v phin no xut pht t nhng thit tng v nhng thit tng ny li xut pht t nhng khi nim gi to [(prapaca) kin gii sai lm chp vo tn ti trn c s t tnh]; khi nim gi to c tiu hy bng [s nhn thc] Tnh khng. Tn ti mt cch c tht cht xa nay khng bao gi c xc nh [qua mt nhn thc chnh xc] l tht c. V vy nn c lp khng ty thuc hon ton khng th c. V kinh nghim chnh xc dy rng, nguyn l duyn khi mt nguyn l trng khng, cch tuyt mt bn tnh c lp to thnh tt c nhng dng kh lc, li tn nn cng qua m cch tn ti ca n c chng minh. Nh th th tt c u tn ti trn c s duyn khi. Tt c nhng hin tng tn ti nu hiu nh l chng ch hin by mt ci g c cu kt bi nhn duyn. Chng trnh hin m khng ri php gii (dharmadhtu), ci ca bn tnh tht s ca chng ngha l hon ton vng mt mt cch tn ti trn c s t tnh.

T c th suy ra l mi hin tng u c hai bn tnh: cch trnh hin bn ngoi v cch tn ti tuyt i. Cch th nht c gi l Chn l tng i v cch th hai l Chn l tuyt i. i s Long Th ni nh sau trong Bt-nh xng cn bn trung qun lun tng: Gio php ca ch Pht c lp trn c s hai chn l: chn l qui c tp tc v chn l ca nht ngha. V Thng gi Nguyt Xng (candrakrti) trnh by nh sau trong lun Nhp trung qun (madhyamakvatra): Nu nhn thc c cc hin tng [mt mt l] ton m v khim v [mt khc l] h ngy th ngi ta s tm ra ngay l chng c hai bn tnh; v c Pht ging rng i tng ca mt nhn thc chn chnh l Chn nh (bhtatathat) [chn l tuyt i] v i tng ca mt nhn thc b m hoc l chn l tng i, l chn l hon ton b che y. Cch phn minh chn l tuyt i s c din ging sau ny. Trong mi tng thuc vo quan im ca mt tm thc th tc, chn l tng i c phn thnh hai loi: chnh xc v in o. Nguyt Xng ni nh sau: Quan im b la o cng c xem l c hai mt: [Quan im] ca nhng ngi nhn thc qua nhng gic quan v khim v [quan im] ca nhng ngi nhn thc qua nhng gic quan khim khuyt. Tm thc ca nhng ngi c nhng gic quan khim khuyt c xem l in o nu so snh vi tm thc ca nhng ngi c gic quan v khim. Nhng g phm phu nhn thc c qua su gic quan v khim [ch] l mt s tht trn phng din th tc, v nhng g cn li [cng ch] l in o trn phng din th tc. Nhn thc cch trnh by hai chn l nh th c mc ch nh sau: V phi quan h mt thit vi tt c nhng dng trnh hin gy tn hi, ch li nn chng ta tt nhin phi nhn thc c hai bn tnh bn tnh tm thi v bn tnh tuyt i ca cc i tng. V nh trng hp chng ta c mt ngi lng ging xo tr v lun lun phi lin h vi ng ta. Nu chp trc mt cch sai lm vo thi d chu bn ngoi m bc vo mi quan h th chng ta s t chiu ly nhiu im bt li khc nhau. Vy th li lm

khng nm ch to mi quan h m nm phng cch to mi quan h. V khng bit c tnh ca ng y nn chng ta phn n sai v cng v vy m b la. Ngc li, nu bit r c hai, cch trnh hin bn ngoi cng nh c tnh cn bn ca ng ta th chng ta c th to mt mi quan h thch ng m qua chng ta khng cn b nh hng bi nhng im bt li c th xut hin. Cng tng t nh vy: Nu cch tn ti tuyt i ca cc hin tng khng khc vi cch trnh hin bn ngoi ca chng th chng ta c l do ch ng nhn nhn cch tn ti tng i ca chng l chn chnh. Nhng s tht khng phi nh vy; mc d cc hin tng trnh hin nh tn ti ch tht nhng chung qui th chng khng tht s tn ti. Chng an tr ti khong gia c ngha l: chng khng tn ti tht s, tn ti trn c s bn tnh, m cng chng hon ton khng tn ti. Quan im nhn thc mt cch chn chnh cch tn ti nh vy c gi l Trung qun (madhyamaka).

i tng b ph nh khng tn ti nh th no v mi quan h gia nhn thc chnh xc v nhn thc in o Sau y l cch trnh by i tng ca ph nh tn ti trn c s t tnh hoc mt t ng , trnh by n khng tn ti nh th no mt cch r rng. Bt c mt hin tng no trnh hin trc chng ta mt sc tng c th c nhn thc qua cp mt, hoc mt hin tng ni tm , chng u thnh lp c s ca ph nh. Tr hu siu vit trc nhn c nhng c s nu trn l trng khng, cch tuyt i tng ca ph nh mt i tng trnh hin sai lm trc chng ta vi v nh tn ti trn c s t tnh hoc tn ti nh mt vt g c lp, t khi : chnh tr hu ny l mt tm thc khng b la o, khng b m hoc. Tt c nhng tm thc khc u b la o. By gi ngi ta c th t hi l [ngoi tr hu nhn tc Tnh khng] khng c nhn thc chnh xc no c th xc nh nhng hin tng nh nguyn nh sc tng v tng t mt cch ng n hay sao. Hay l ngi ta phi hiu nhng iu c din ging trc y l tt c nhng hin tng [tng i] ch tn ti i vi mt tm thc b m hoc, in o, v t c th kt lun rng, phi tn ti ca chng khng th no c? [Bi v mt

tm thc b m hoc, in o c th thit tng bt c mt ci g. Ngay c ci phi tn ti cng phi tn ti.] Nhng, tm thc b la o v nhn thc chnh xc khng i nghch nhau. V tn ti tht s hoc t tnh trnh hin sai lc nn tm thc chp trc vo n c gi l tm thc b la; nhng v tm thc khng b la trong mi lin h ca n vi i tng chnh ca nhn thc nn ngi ta gi n l nhn thc chnh xc. V d nh trng hp mt nhn thc thu nhip mt sc tng: nhn thc ny chc chn b la o qui v cch trnh hin nh tn ti tht s ca sc tng; nhng mt khc th n li l mt nhn thc chnh xc bi v n nhn thc c mt sc tng l mt vt g mang tnh cht sc m khng chp trc vo mt cch tn ti tht s ca sc tng ny. Nhng khng ch nh vy; mt nhn thc xc nhn c mt sc tng khng nhng chnh xc v mt trnh hin ca sc tng, m cn chnh xc v mt trnh hin ca mt sc tng nh tht s tn ti. Nu ni l Mt tm thc nhn din i tng chnh xc th li trn thut ny c gi tr cho mt tm thc minh trit, c kh nng nhn thc, mt tm thc c hnh thnh bi nng lc trnh hin ca cc nhn t ty thuc vo i tng, v tm thc ny chnh n cng mang nhn t ca i tng. V vy nn c ni rng tt c nhng loi tm thc nh nguyn u l nhng nhn thc chnh xc, nhng nhn thc c th xc nhn trc tip i tng trnh hin. Nhng s l mt im sai lm nu cho rng, mt ci g tn ti ch bi v n trnh hin nh tn ti trc mt tm thc khim khuyt, b la o, m hoc. V d nh khi nhn thc ca mt ngi b bnh lon th trc nhn hin tng tc rng, th mc d l mt nhn thc trc tip chnh xc bi v n c to cng trong mt nhn t vi i tng; nhng bi v c s tc rng ca cch trnh hin nu trn hon ton khng tht c nn nhn thc nu trn b la o trong mi lin h ca n vi thnh phn chnh [tc l hin tng tc rng] ca i tng ca n. Tm thc b la ny c gi l in o, bi v n b bin bc bi mt tm thc chnh xc khc vi mt cch nhn thc i nghch trc tip cch thu nhip i tng ca n. Nh vy th lm sao m nhng g c tip thu bi mt tm thc b la o nh th c th c xem l tiu chun cho tn ti ch tht? Ni tm gn: Mc d khng c mt hin tng no khng c xc nh (tibet.: btags) bi tm thc, nhng khng phi tt c nhng g c xc nh bi tm thc tt nhin phi tn ti. l nhng li c dy. ---o0o---

Phn Tch Hin Tng Nu mt hin tng trnh hin nh tht s tn ti, v nu n qu tht tn ti nh n trnh hin th tht th ca n phi dn dn hin by r rng nu ngi ta nghin cu tinh xc cch tn ti ca n. Cng tng t nh trng hp nhng chn l c cng nhn trn th gian; cng nghin cu k bao nhiu th ngha ca chng cng hin by r rt by nhiu, v c s ca chng ngy cng vng chc vng chc n mc ngi ta c th chc chn tm thy c chng qua nghin cu, phn tch. Ngc li, nu nghin cu, tm tra mt ci g h ngy, gi to th n ngy cng lu m dn, ri chung qui khng th ng vng trc vic nghin cu ny v tan bin. Long Th dy nh th trong lun Bo hnh vng chnh (rjaparikath-ratnval): Mt sc tng c nhn t xa n c nhng ngi ng gn nhn thy mt cch tinh xc. Nu hin tng phn chiu trong khng trung l nc, th ti sao n khng c nhn nhn nh vy bi nhng ngi ng gn? Nh nhng k ng t xa nhn nhn th gii ny nh l mt hin tht, nhng ngi ng gn khng nhn nhn n nh th; [bi v i vi h, th gii] v tng nh phn chiu trn khng trung. Qu v hy xem mt v d. Nu chng ta suy ngh v ni: Con ngi cn hnh phc th mt ngi cu mong hnh phc xut hin r rng trong tm thc chng ta. Nhng to hnh phc cho ngi ny, ngi ta phi to iu kin thun li cho kin khang thn th ca ng ta nh thc n, qun o, ch , thuc men, phng tin di chuyn v tng t. V mt ni tm, ngi ta phi to nhng iu kin thun li cho kin khang tm thc nh mt hc thc tt, mt c tnh cao thng, mt t thi trm tnh, hoan h v tng t. Ngi ta phi to hnh phc cho mt ngi qua vic to iu kin thun tin cho kin khang thn th cng nh tm thc. Nhng, nu chng ta suy ngh v tm tra xem ngi ny l ai, l g, th s thy c rng: tm thc cng nh thn th khng phi l ng ta, v ng ta cng khng tn ti cch bit vi hai nhm thn tm trn. S vic cng tng t nh vy trong trng hp chng ta gp mt ngi quen tn i Ch. V d nh chng ta ni: Ti thy i Ch, i Ch gi hn trc hoc i Ch mp mp hn trc y. Ngi ta khng cn phn tch, nghin cu nhng li trn thut trn m c th ni l thy i Ch; thy i Ch m yu hn nu thn th ca ng ta gy yu, hoc mnh kho hn nu thn th ca ng ta kin trng. Mt tm thc thu nhip

nhng bin chuyn nhng khng khng tm hiu tng t nh trng hp trn khng phi l mt tm thc in o, v biu th ngn ng ca n trnh by s kin ny khng c g l sai. Nhng nu tht s bc vo vic nghin cu th i Ch, ngi ch ca thn th khng th c tm thy, v qu trnh gi nua hoc mp mp ra ca ng ta cng khng th ng vng trc mt cch nghin cu tng tn. Ngay c trng hp ngi ta nng theo nhng c tnh tt xu trong tm thc i Ch m phn n phm cch ca ng ta i Ch cng chng phi l tm thc. Ngn gn, chng c mt phn nh no trong nhng nhm thn tm chnh l i Ch lin tc thng nht th hoc nhng thnh phn cc nh ca ng ta. V th nn i Ch ch l mt ci g c danh hoc xc nh trn c s hi t n thun ca cc nhm thn tm. Long Th dy nh th trong lun Bo hnh vng chnh: C nhn khng phi l t, khng phi nc, khng phi la, khng phi gi, khng phi l h khng, khng phi thc, khng phi tt c nhng th ny hp li nhng li c c nhn no cch bit nhng yu t nu trn hay sao? Thm vo l thn th ca i Ch c nhiu thnh phn nh tht, da, xng v tng t nhng, trong nhng thnh phn ny, ngi ta ch phi thy phn da bn ngoi c th ni c l: Ti thy thn th i Ch; bi v thnh phn da ny l mt iu kin xc nh l thy mt sc thn. Nh vy khng c ngha l ngi ta khng thy thn th ngay c trong trng hp khng thy c mu, xng v nhng thnh phn khc. thy c thn th, ngi ta khng phi thy tt c nhng thnh phn; ch thy c mt thnh phn nh ca thn th tc l thy c thn th. Di mt vi iu kin nht nh, ngi ta ch c th ni c l thy mt thn sc theo tp qun th tc khi mt thnh phn ti thiu ca n xut hin r rt. Nh cp trc y: Nu quan st ring bit cc thn phn nh tay v chn th khng th no tm thy c ton th, tc l thn th. Tay v chn cng c th c phn chia tip tc, bn tay phn tch thnh nhng ngn tay, ngn tay li c phn thnh lng tay, nhng lng ny li c phn tch thnh nhng phn trn v di, chng li li c phn thnh nhng phn nh hn, v cho n cc nh. V ngay c nhng nguyn t cng c th c phn thnh nhng thnh phn c phng hng; bi v nu nhng nguyn t

cc nh ny v phng hng, chng khng th no hi t li hnh thnh mt nhm, mt khi khng c vo trng hp bao nhiu nguyn t t hi li. Nu tt c nhng thnh phn ny c phn tch bng cch nu trn, chng khng th c tm thy. Tip theo l i Ch c th c gi l an vui v su mun ty theo tm thc ca ng ta hoan h hay u phin. Vy th tm thc ny l g chnh tm thc to c s cho s phn n trn? N hon ton khng c kt cu bi sc tng. N siu vit mi chng ngi vt cht. Mi i tng u c th trnh hin trc n, v n c bn tnh l thun ty trong sng v nhn thc. Tm thc chnh l nh th nu n khng c phn tch tip tc. Nhng nu nghin cu tng tn th khng th tm thy n. Nu tm thc ca i Ch phin mun, v ngi ta mun tm hiu bn tnh ca tm thc ny bng cch phn on n thnh nhng khonh khc ring bit, th cng chng c mt nhm hi t no c hnh thnh bi nhng khonh khc trc sau. Trong thi on ca nhng khonh khc i sau th nhng khonh khc trc tr thnh d vng, v v nhng khonh khc trc ny d vng nn bn cht tm thc ca chng cng d vng. V v nhng khonh khc ca v lai cha sinh thnh nn chng hin by gi cha tn ti. V khonh khc ca chnh by gi cng khng th khc hn l sinh thnh, hoc cha sinh thnh. V vy, nu tm hiu tm thc hin ti bng phng php nh trn, ngi ta khng th xc nh c n. V cng v vy m tm thc hoan h c biu hin trong li trn thut Tm ca ng ta an vui khng th no c tm thy. Ni mt cch ngn gn, mt tm trng hnh phc, bt hnh hoc mang mt c tnh khc, n ch c xc nh hoc ph nhp[4] (tibet.: btags) trn c s nhng nhm khonh khc i trc v i sau, v khonh khc ngn nht cng c xng danh v xc nh qua nhng thnh phn ca chnh n; bi v n c nhng thnh phn c u c ui c th phn bit c. Nu nhng khonh khc ngn nht khng c thnh phn no c th trong trng hp qui t li, chng khng th to thnh mt lin tc thng nht th (satna, rgyud). S vic cng tng t nh th khi mt vt bn ngoi trnh hin trc tm thc, v d nh mt ci bn. Ci bn ny trnh hin trc tm thc nh tn ti trn c s t tng hoc c lp, bt ty thuc. Nhn chung th chng ta c th trnh by ci bn nh mt c s chp tr nhng c tnh nh hnh dng, mu sc v ln, c cu to bi mt vt liu nht nh. Nu nghin cu xong th sau chng ta c th ni v gi tr, cht lng ca n.

V d nh khi chng ta ni l ci bn ny tht ra th tt, nhng mang mt mu qu xu, th trong trng hp ny c mt ci bn to c s cho li ph phn ca chng ta v cht lng mu sc. Nu chng ta phn phi thnh tng th v thnh phn th qu tht l c mt c s chp tr nhng c tnh nhng, nhng c tnh hoc nhng thnh phn ny chnh chng n khng phi l c s, khng phi l tng th. Nhng c s chp tr nhng c tnh cng khng th tm thy nu loi tr nhng c tnh hoc nhng thnh phn. Mt gi thit: Nu tha nhn l khng c mt c s chp tr nhng c tnh no th trong trng hp ny, nhng c tnh cng khng cn tn ti; bi v nhng c tnh ny ch c th c xc nh trong mi ty thuc ca chng vo c s chp tr c tnh, v ngc li, c s ny cng ch c th c xc nh trong mi quan h ty thuc vo nhng c tnh ca n. By lun c ca trng phi Trung qun-C duyn chng minh khng c tn ti trn c s t tnh c gi hy xem ti thuyt minh s vic ny qua mt vng trng ht vi 108 ht. Ton th l vng trng ht vi 108 ht l nhng thnh phn. 1. Mc d tng th v nhng thnh phn khc bit nhau, nhng vng trng ht khng th c tm thy nu loi tr nhng thnh phn ra. 2. V vng trng ht l mt n phn vt, cc trng ht li l a phn vt nn vng trng ht cng khng th no ng nht vi nhng thnh phn ca n. 3. Nu cc thnh phn b loi tr th vng trng ht khng th tng tc tn ti mt cch bit lp vi nhng thnh phn ny; v vy nn bn cht hoc c s ca vng trng ht khng cch bit nhng thnh phn ca chnh n. 4. Bi v vng trng ht khng tn ti mt cch bit lp vi nhng thnh thn ca n nn v mt bn cht, n khng ty thuc vo nhng thnh phn ca n v nhng thnh phn cng chng ty thuc vo n v mt bn cht. 5. Cc ht cng khng ty thuc vo vng trng ht v mt bn cht. 6. V cng tng t nh th, hnh dng ca vng trng ht cng khng phi l vng trng ht v hnh dng l mt c tnh ca vng trng ht.

7. Tt c 108 ht cng nh si ch xu chng cng khng phi l vng trng ht; v nhm ny ch to c s danh xng ca trng ht. Nu tm vng trng ht bng cch trn th ngi ta s khng tm thy n, tng t nh trng hp tm kim mt trong by bin kin [ nhng bin kin b bin bc bi cch nghin cu bao gm by thnh phn nu trn]. Ngay c trng hp nghin cu nhng trng ht c bit xem chng c ty thuc vo nhng thnh phn hoc ng nht hay khng v tng t th cng khng th tm c chng. Tip theo l rng rm, qun i, lin bang, quc gia tt c u c kt cu bi nhiu thnh phn v c xc nh trn c s ny. Nu nghin cu nhng thnh phn xem c phi chng l tng th hay khng th ngi ta khng th no tm thy tng th trong chng. V cng hon ton r rng l tt v xu, ngn v di, ln v nh, thn v th, cha v con v tng t chng u l nhng qui nh m trong , thnh phn ny ph thuc vo thnh phn kia. Cc yu t nh t, nc, la, gi c gi tn trong mi ty thuc vo nhng thnh phn ca chng. Khng gian c gi tn trn c s phng hng khuch trin. V cng nh vy, Pht-, chng sinh, lun hi, nit-bn v tt c cc hin tng khc ch n thun l nhng qui nh trong mi ty thuc vo nhng thnh phn v c s danh xng. ---o0o--Phn Tch Nguyn Nhn V Hu Qu Nhn tng qut th li trn thut Nguyn nhn sinh thnh hu qu l ng. Nhng chng ta hy nghin cu cch thnh to, cch sinh thnh ny: 1. Nu hu qu xut pht khng c nguyn nhn th chng lc no cng phi c thnh to hoc l hon ton khng c thnh to. 2. Nu hu qu xut pht bi t tnh th trong khi cn l nguyn nhn, chng mang bn tnh ca hu qu, v nh th th hu qu chng cn phi c sinh thnh mt ln na; nu hu qu c sinh thnh v c sinh thnh mt ln na th phi kt lun mt cch sai tri l qu trnh sinh thnh khng chm dt. 3. Nu hu qu c sinh thnh bi [nguyn nhn ca] nhng tht th [hon ton] khc bit, chng c th c sinh thnh trn c s tt c nhng nguyn nhn, bt c vo trng hp nhng nguyn nhn ny l nhng nguyn nhn

c th ca hu qu hay khng; [bi v c hai nguyn nhn c th cng nh khng c th u hon ton khc bit vi hu qu nh nhau]. Hoc l hu qu hon ton khng ty thuc vo nguyn nhn; [v nu nh th, chng hon ton khc bit v mt bn cht v khng th quan h vi nhau]. 4. V mt cch sinh thnh trn c hai c s c s t tnh v c s nguyn nhn khc bit cng khng th c [v nhng l do c nu di 2. v 3. c hai vn cn gi tr y]. Nh vy, nu nghin cu ngha ca danh t sinh thnh hoc thnh to, ngi ta khng th xc nh c sinh thnh. V vy nn Thnh gi Long Th (rya ngrjuna) vit trong lun Bt-nh xng cn bn trung qun: Khng c g t sinh thnh; khng c g sinh thnh bi tha duyn; khng c g sinh thnh t c hai; khng c g sinh thnh khng c nhn nguyn. Khng bao gi c sinh thnh ca mt vt no bt c ni no. Mc d nhn chung th vic c nhn c qu l ng, nhng chng ta vn c tm hiu th xem! Nu nhng hu qu tn ti [trn c s c hu v nh th l thng hng], th vic mt vt g tn ti c sinh thnh mt cch mi m lm sao c th c? Trong trng hp ny th n chng cn nguyn nhn no sinh thnh hu qu mt cch mi m. Nhn chung th nguyn nhn sinh thnh mt ci g mi m, cha c sinh thnh hoc cha tn ti trong thi im ca nguyn nhn. Nu m ci V sinh thnh ny tn ti ch tht v mt bn cht [v nh th tn ti mt cch c hu] th n phi hon ton phi tn ti; n lm sao c th c sinh thnh bi nhn duyn? Long Th ni nh th trong bi lun Tht thp khng tnh (yatsaptati): Bi v tn ti, nn ci tn ti [trn c s t tnh] khng c sinh thnh; bi v khng tn ti, nn ci phi tn ti [trn c s t tnh] khng c sinh thnh. Ni ngn gn, i vi nhng hin tng ty thuc vo nhn duyn c th tn ti th tht l mt im nghch l nu chng tn ti c lp, bt ty thuc; bi v c lp v ty thuc l hai im trc tip i nghch nhau. Mt bi kinh ni tng t nh vy [kinh Long vng A-na-va-tap-ta vn (anavataptangarjaparipcch): Ci c thnh to bi nhn duyn khng c thnh to [trn c s t tnh]; n chng c mt cch thnh to trn c s t tnh. Nhng g ty thuc

vo nhn duyn c gi l trng rng; ai nhn c Tnh khng ny l k tnh gic. Long Th ni trong lun Bt-nh xng cn bn trung qun: V khng c mt hin tng no khng ty thuc vo nhn duyn nn cng khng c mt hin tng no khng trng khng. V Thnh Thin trnh by trong lun T bch (catustaka): Cc hin hin tng c c s duyn khi khng c lp. Bi v khng c lp nn chng khng c mt [t] ng. Trong trng hp cc hin tng khng c mt Tnh khng cch tuyt mt c s hoc tht th [c hu], chng hon ton khng th ty thuc vo nhn duyn m bin chuyn. Nu chng tn ti bi mt c s t tnh bt c trng hp hin tng no, thin hoc c , chng lm th no c th c bin i? V d nh trng hp mt cy qu no mang nhiu qu nu n tn ti trn c s ni ti, c hu th v l do g m n tr nn kh ho, x xc sau ny? Nu cch trnh hin trc tm thc chng ta l cch tn ti ch tht, th chng ta li c th b la o hay sao? Ngay c trong th tc, chng ta cng d bit l c nhiu trng hp bt nht tr gia h ngy v s tht. V th m tt c u trnh hin trc tm thc ca chng ta mt tm thc b vy ph, b nhim bi nhng li lm ca v minh nh tn ti ch tht; nhng nu cc cch trnh hin qu tht l tn ti tht s th c s c hu ca chng cng phi ph hp vi cch trnh hin. V c s c hu ny cng phi hin by mi lc mi r rng hn trong trng hp n c mt tm thc phn tch, nghin cu. Vy th li lm nm ch no khi cc hin tng khng th c tm thy qua phn tch chng tan bin ngay trc mt? V nu cc hin tng tn ti trn c s t tnh th trng hp ny cng tng t nh cch trnh by ca Nguyt Xng trong lun Nhp trung qun: Nu c tn ti trn c s t tnh v ngi ta ph nh n th cc s vt u tiu tn. Nh vy, [vic nhn thc] Tnh khng s l nguyn nhn ca s tiu hy ca s vt. V s vic ny v ngha, cho nn khng c s vt no tn ti [trn c s t tnh]. Nu s vt c phn tch th ngi ta s thy c l chng khng

tn ti ngoi Chn nh. V th cho nn cc chn l th tc phi c [hng v kha cnh tuyt i] nghin cu, phn tch. Chnh l do ny mt l do cho thy rng, sinh thnh trn c s t khi hoc tha khi khng chnh xc nu r l ngay c trn phng din tng i, sinh thnh trn c s t tnh cng khng ng. Vy th sinh thnh [trn c s t tnh c ngi i din] lm sao c th ng c? Nh vy Nguyt Xng mun ni: Nu cc hin tng tn ti trn c s c hu, bn cht [v nh vy tn ti trn c s t tnh], th ngi ta phi kt lun l trong [khi trc chng Tnh khng giai on] thin nh thm su ca mt Thnh gi (rya), cc hin tng u phi t hy, t tan bin. V ngi ta cng phi kt lun rng cc chn l tng i c th ng vng trc vic nghin cu phn tch trn c s lun l. V tip theo , ngi ta cng phi tha nhn l sinh thnh l mt hin tht tuyt i khng th b bin bc. Kinh Nh vn ng thin bt-nh-ba-la-mt-a (pacaviatishasrikprajpramit) c gi l Thn mu dy: Nhn nh vy m ni, hy nghe X-li-pht (riputra): Nu mt B Tt Maha-tt (bodhisattva mahsattva) tu tp cc hnh Bt-nh-ba-la-mt-a th khng nn nhn nhn mt B Tt l mt hin tht [...]. V sao? V mt B Tt cng mang mt Tnh khng, trng rng khng phi l B Tt [trn c s t tnh]. Danh hiu B Tt cng trng rng khng phi l mt danh hiu [c hu] ca B Tt. V sao nh vy? chnh l bn tnh ca chng. S vic nh sau: Sc tng khng cch bit Tnh khng; Tnh khng cng khng hon ton cch bit sc tng. Sc tng chnh n l Tnh khng v Tnh khng chnh l sc tng. V phm Ca-dip vn (kyapaparivarta) trong kinh Bo tch (ratnaka) ni: Khng phi Tnh khng lm cc hin tng trng khng chnh cc hin tng t chng trng khng. Nh vy, Pht ging dy trong nhiu b kinh l tt c cc hin tng u trng rng khng c mt c s ni ti, c hu, khng tn ti trn c s t tng. Nu khng nh th th ngi ta phi kt lun l nhng g c dy u sai c. V vy m cc hin tng u khng c mt bn tnh [c hu] hoc mt c s tng cha.

By gi ngi ta c th t t cu hi nh sau: Bi v khng tm thy c mt c nhn tn ti nu nghin cu trong lc tnh cng nh trong mng, khng c hnh cng nh bng, chng c tm hnh cng nh hnh nh c lu li trn , v tt c nhng hin tng u ging nhau trn phng din ny, ngi ta phi kt lun l chng khng c im khc bit no hay sao? Nh vy khng phi l s tiu hy ca ranh gii gia h ngy v s tht v gia nhng qui nh tng i [chnh xc] khc hay sao? Ngi ta c th t hi trong trng hp ny l vic nghin cu quan im chn chnh v Tnh khng cn c ngha g hay khng. Bi v c hai, k tm tra, nghin cu v quan im [c nghin cu] chung qui khng g khc hn l khng tn ti. Chnh ngay y chng ta t n mt im nan gii. V tnh cht vi t ca s vic ny nn c nguy ln c th hin hnh l nhiu ngi s sa lc vo quan im h v nu tm thc ca h cha c trau di, luyn tp tinh thm. ngn cn s vic ny, nhiu v lun s tinh thng cc phng tin thin xo v nh i s Thanh Bin (bhvaviveka) ca h phi Y t khi-Trung qun (svtantrika-mdhyamika) v cc t trong tng mn [nh Tr Tng (jnagarbha), Tch H (ntarakita), Lin Hoa Gii (kamalala) v nhng v khc] , s dng Nhn minh (hetuvidy) lm phng tin tip . Vi phng php trn, ch v bin bc quan im chp vo tn ti c duy trn c s c hu ca cc hin tng m khng c g n vic chng ty thuc hoc c xc nh qua vic trnh hin trc mt tm thc bt kh bin bc hay khng. Nhng [i nghch vi quan im ca C duyn-Trung qun (prsagika-mdhyamika),] h [i biu ca Y t khi-Trung qun (svtantrika-mdhyamika)] tha nhn mt cch tn ti c lp hoc tn ti trn c s t tnh trn phng din tng i. Trong trng hp nhng ngi vi tm thc khng th hiu c s vng mt ca mt cch tn ti ch tht, cc i s ca Duy thc tng (cittamtravda) nh Th Thn (vasubandhu) bin bc cc hin tng bn ngoi [vi mt bn tnh khc bit tm thc], nhng li thit thuyt mt dng tn ti ch tht ca tm thc. Cho nhng ngi khng th thu trit c php v ng (dharmanairtmya), cc v i s tha nhn mt cch tn ti tht s ca cc hin tng nh cc i biu ca i t-b-sa b (vaibhika) v Kinh lng b (sautrntika) ch thit thuyt mt nhn v ng (pudgala-nairtmya) thay vo Tnh khng mt nhn v ng vi ngha c nhn khng tn ti trn c s bn cht, c lp. Nhng ngi ngoi o cng khng tha nhn ngay c mt nhn v ng, t quan nim l phi tha nhn mt t ng trng tn, bt kh phn li v c lp.

Ngi ta c th ni: Nu qu quyt l cc hin tng khng tn ti bi v ci c gi tn mc d c tm khng th c tm thy, th li ny i nghch nhng g c bit trn khp th gii; bi v n i nghch trc tip nhng g c trc nhn qua cc gic quan. c chng minh qua kinh nghim bn thn chng ta l c nhng s vt, nhng s vt c tng kt li trong Th gii v Chng sinh; li v tn, cc kh v hnh phc xut hin v tiu hoi di tt c nhng dng kh hu. Nh vy th lm sao c th hiu c li qu quyt l khng th tm thy chnh mnh, ngi khc, th gii, chng sinh v tt c nhng s vt khc nu nghin cu, phn tch nhng hin tng tn ti r rt ny? p:Kinh Nh vn ng thin bt-nh-ba-la-mt-a (pacaviatishasrikprajpramit) dy: Nh th, nh th; k c gi l B Tt ch l mt danh hiu. L nh th; ci c gi l Bt-nh-ba-la-mt-a ch l mt danh hiu. L nh th; nhng g c gi sc, th, tng, hnh v thc, chng ch l danh xng. Nh th; sc tng t nh mt huyn tng. Th, tng, hnh v thc tng t nh huyn tng. Huyn tng cng ch l mt danh xng. N chng tn ti trong i tng. N chng tn ti [v pha ch th] [...]. Nu hi ti sao th s vic nh th ny: Danh xng khng phi l nhng g sn c t nhin ca cc hin tng m ch l nhng g c gn vo chng. Danh xng l nhng cch gi ty tin. Tt c nhng danh xng ny u l nhng cch gi. Nu B Tt Ma-ha-tt thc hin nhng hnh ba-la-mt-a (pramit), v ny khng c xem danh xng l nhng hin tht. V v khng xem nhng danh xng ny l hin tht nn B Tt khng vng mc vo nhng hin tng minh hin. V c nh th, X-li-pht, nu mt B Tt Ma-ha-tt thc hnh tr hu ba-la-mt-a (prajpramit), v y s nhn thc ton vn: R l nh vy; B Tt ch l mt danh xng; nh th; B ch l mt danh xng; nh th; Tr hu ba-la-mt-a ch l mt danh xng; nh th; Sc ch l mt danh xng; nh th Th, Tng, Hnh v Thc ch l danh xng [v ngoi ra khng cn g khc hn]. X-li-pht, nh th ny: Ci c gi l Ng, v d nh Ng l mt biu th ngn ng, nhng khng th no nm bt c Ng ny. Nhiu kinh lun dy l t ng v nhng hin tng khc ch l nhng danh xng n thun. Nu ci c gi tn c tm hiu th n khng th c tm thy mt cch khch quan. V chnh l du hiu cho thy cc hin tng khng tn ti mt cch t khi v pha chng, m ch c duy c

xc nh trn c s danh xng pha ca ch th l nhng hin tht no tn ti. Chng ta hy qun xt s vic ny k hn. Nu mt s vt no tn ti ch bi v n l mt ci g c bit bi mt tm thc tng i, th a con ca mt ngi n b khng c kh nng sinh sn cng phi tn ti. [Bi v s vic ny khng th c nn mt vt no phi t ba tiu chun sau c gi l tn ti tng i:] 1. N phi trnh by mt s vt no c bit bi mt tm thc th tc bnh thng. 2. S vt c bit ny khng c php l nhng g b nh hng hoc bin bc bi mt nhn thc tng i chnh xc khc. 3. V v thm vo , n phi l mt ci g khng th b tn hi hoc bin bc bi mt nhn thc nghin cu cch tn ti tuyt i, nn khng c mt ci g c th c gi l tn ti trn c s t tnh [ngay c trn phng din tp tc tng i]. Nu tiu chun th ba ny khng c th khng th bin bc c tn ti trn c s t tnh; v [c duy] nhn thc tng i chnh xc khng th phn bc tn ti trn c s t tnh. Nh th th mt tht th gi nh trnh hin nh tn ti khch quan khng ch tn ti trn c s danh t pha ch th l mc v ngha ca ci b ph nh v l ci cch tuyt mt s vt no trong trng hp chng ta ni v Tnh khng ca s vt. Ngi ta cng gi tht th gi nh ny l mt Ng hoc i tng b ph nh trn c s lun l. V cha tng c nhn bit [bi mt nhn thc chnh xc] l tn ti nn tm thc chp trc vo n nh mt s tht c gi l V minh (avidy); Nhn tng qut th c nhiu dng v minh; nhng v minh c nhc n trong trng hp ny l ci ngun ca lun hi sinh t v chnh l v minh tng phn tr hu nhn thc v ng. Long Th ni trong lun Tht thp khng tnh: nim cho s vt c to bi nhn duyn l tht c c bc thy [Pht] gi l v minh. T nim ny m xut pht Mi hai nhn duyn. S vng mt n thun ca i tng b ph nh hoc mt ng c thit tng bi mt tm thc [v minh] c gi l V ng, Khng tn ti chn tht hoc Tnh khng. V v chnh s vng bng ca mt t ng ny l cch tn ti tuyt i ca cc hin tng nn n cng c gi l

Chn l tuyt i. V tm thc nhn thc c s vic ny c gi l Tm thc nhn thc Tnh khng ---o0o--Tnh Khng Ca Tnh Khng By gi chng ta c th t hi l Tnh khng chnh n nh mt chn l tuyt i c tn ti trn mt c s ni ti, t tnh hay khng. Bi v ci c gi Tnh khng l cch tn ti hoc hin hu tuyt i ca tt c cc hin tng nn chnh n cng khng tn ti nu cc hin tng khng tn ti. Chn nh [hoc Tnh khng] c xc nh trong mi ty thuc vo cc hin tng, v cc hin tng c xc nh trong mi ty thuc ca chng vo chn nh. V cng nh trng hp khng th tm thy cc hin tng nu nghin cu cch tn ti ca chng, ngi ta khng th tm c chn nh nu nghin cu cch tn ti. V vy m chn nh cng khng th c tm thy bng mt cch nghin cu, phn tch [ci c gi l chn nh, Tnh khng]. Ci c gi ch tn ti c duy trn c s qui c [ mt c s khng ch , nghin cu nhng hin tng tuyt i]. V v vy, n khng tn ti chn tht. Long Th trnh by nh sau trong Bt-nh xng cn bn trung qun lun, phm th mi ba: Nu c cht t no Bt khng th cng s c mt cht Hu khng. Nu Bt khng hon ton khng tn ti, th Hu khng lm th no c c? Cc ng Thin Th ging dy Tnh khng on tr tt c nhng kin chp [sai lc]. Cc ngi gi nhng ngi c kin gii [sai lm] v Tnh khng l khng th cha tr. V [Long Th] trnh by trong tc phm Tn siu th gii (lokttastava): Nu cam l Tnh khng c dy tiu dit tt c nhng nim [sai lm], th ngi no cn kin chp [vo Tnh khng nh mt ci g tn ti trn c s ni ti] s b Ngi ch trch mnh m. V vy, nu nghin cu cch tn ti ca mt c th th cy ny s khng c tm thy, nhng cch tn ti tuyt i hoc Tnh khng ca n s c pht hin. Nu by gi nghin cu Tnh khng ny th mc d Tnh khng

chnh n khng c tm thy; nhng Tnh khng ca Tnh khng ny s c tm thy; v chnh l Tnh khng ca Tnh khng. Nh vy, cy c th l mt s tht tng i v cch tn ti ch tht ca n l s tht tuyt i. V nu ly s tht tuyt i ny lm c s nghin cu cch tn ti tuyt i ca n th chnh n v tr thnh c s chp tr nhng c tnh qui v cch tn ti ch tht ca n cng c gi l s tht tuyt i. Mc d cc Tnh khng khng khc bit nhau v pha bn cht nhng ngi ta li phn chia chng ra thnh hai mi, mi tm, mi su hoc bn loi qui v c s, c s chp tr nhng c tnh ca chng. V cc Tnh khng ny li c tng kt thnh hai loi v ng, nhn v ng v php (hin tng) v ng. ---o0o--Cch Trnh Hin Ca Tnh Khng Trc Tm Thc By gi c th hi l Tnh khng trnh hin nh th no trc mt tm thc xc nh Tnh khng. Nu ngi ta khng [hoc ch c mt] hiu bit [th s] v Tnh khng, ch nhn bit c mt s vng bng, mt h khng n thun th khng phi l chng c Tnh khng. V ngay c khi hiu bit r rng ngha ca Tnh khng [nh s vng mt ca tn ti trn c s t tnh] th cng khng phi l chng c Tnh khng nu cn chp trc vo ph nh mt i tng ca ph nh nh mt i tng vt cht bn ngoi. Nu ngi ta thin qun mt i tng vi xc tn mt nim tin, mc d xc nh c i tng ca ph nh, nhng li mang c tnh l qun st i tng nh mt s vt bn ngoi , th c c nguy chp vo Tnh khng nh mt tht th tn ti. V cng khng phi l chng c Tnh khng. Kinh Gin yu [bt-nh-ba-la-mt-a (sacayagathprajpramit)] dy nh sau: Ngay c khi nhn thc c Tnh khng ca nm nhm thn tm, B Tt vn hng v cc tng m tu tp, khng t nim tin vo trng thi bt sinh. Tnh khng l mt ph nh, mt ph nh phi c xc nh qua vic ph nh i tng ca ph nh tn ti trn c s t tnh. C hai loi ph nh: ph nh khng nh[5] l mt cch ph nh m qua mt hin tng khc c m th song song vi i tng b ph nh v ph nh bt khng nh[6] mt cch ph nh m qua , khng c hin tng

no khc hn c ph nh ngoi chnh i tng b ph nh. Tnh khng thuc v loi ph nh th hai v chnh v vy nn mt tm thc nhn thc Tnh khng phi xc nh mt cch chc chn s ph nh [vng mt] n thun ca i tng ca s ph nh tn ti trn c s t tnh. V sau Tnh khng ton trit s trnh hin trc tm thc, v nim nh sau cng ng thi xut khi: Nhng g bnh thng trnh hin r rt trc tm thc chng ta [chung qui] hon ton khng tn ti. i tng ca phng cch thu nhip ca tm thc ny l mt s vng mt ca tn ti trn c s t tnh hoc chn tn ti v nh vy chnh l Tnh khng. V mt tm thc nhn thc c nh vy chng c Tnh khng. Lun Nhp b- hnh trnh by nh sau: Nu mt Vt c nghin cu vi nim N khng tn ti khng c tm thy [nh tn ti trn c s t tnh], th lm sao mt Phi vt khng c mt c s [ tc l mt Tnh khng tn ti trn c s t tnh, khng c mt c s tng i chnh xc no ] c th lu li trc tm thc? Nu c hai, Hin hu [trn c s t tnh] cng nh Phi hin hu [trn c s t tnh] khng cn trnh hin trc tm thc, v v ngoi ra khng cn g khc [tn ti trn c s t tnh] v nhng i tng nhn thc khc cng khng tn ti [trn c s t tnh], tt c [nhng trnh hin nh nguyn[7]] u c khc phc. Nu Tnh khng khng phi l mt ph nh bt khng nh m l ph nh khng nh mt ph nh m th mt hin tng khc hoc thm ch l mt khng nh th mt tm thc nhn thc c n l mt tm thc quan st mt hin tng tn ti trn c s t tnh hoc hng v nhng sc tng [tng i]. Nh vy th mt tm thc nhn nhn i tng nh mt vt g tn ti trn c s t tnh vn cn c th xut hin. Nu nh th th khng th no c trng hp tr hu nhn thc Tnh khng tr thnh phng tin i tr tt c nhng dng kin gii chp chn tn ti hoc tn ti trn c s t tnh. V vic tr hu ny dit tr nhng chng ngi [ca gii thot v nht thit tr] cng khng th no c. Suy ngh nh th nn Tch Thin vit trong lun Nhp b- hnh: Hi: Nu mt Nghin cu gi nghin cu bng phng php phn tch [ xem cc hin tng c tn ti trn c s t tnh hay khng] v Nghin cu gi cng phi c nghin cu, nh th khng th no kt thc, c phi khng?

p: Nu nghin cu nhng s vt phi c nghin cu th i vi mt tm thc nghin cu, khng cn mt c s no [phi c tip tc nghin cu na]; v nu khng c mt c s [c hu] no th cng chng c mt sinh thnh [trn c s t tnh]. Nu ngi ta qun st c s chnh mnh, ngi khc v bt c mt s vt no v hiu mt cch chc chn ngha ca s khng c tn ti trn c s t tnh v thin qun v n th nhng i tng qun st chnh mnh, nhng ngi khc v tng t trnh hin nh nhng huyn tng, nh huyn thut, nh mng, nhng hin tng, mc d khng tn ti trn c s t tnh nhng vn trnh hin nh vy. Nu by gi hi v nhng cm nhn kh quan v li ch c thnh to qua th Long Th trnh by v im ny nh sau trong lun Bt-nh xng cn bn trung qun: Nhng g sinh thnh trn c s duyn khi v trn c s [cc hin tng khc] c gi l Khng. V n c ngha l: Mt s vt no c xng danh trn c s duyn khi. V chnh l Trung o. ---o0o--Li ch Ca Nhn Thc Tnh Khng Theo m chng ta hiu rng, duyn khi l t do t nhin cch tuyt tn ti trn c s t tnh, v t do t nhin cch tuyt tn ti trn c s t tnh mang ngha duyn khi, v chng ta cng nhn thc c l Tnh khng v duyn khi tng tr nhau. Qua nim tin chc chn ny, chng ta s thng qua nhng nhn thc tng i chnh xc m x b mt cch ng n nhng g cn c x b, chp nhn hon ton nhng g cn c chp nhn, v thc hin nhng s vic ny trong phm vi tn ti thun ty trn c s danh xng ca chng. Qua m chng ta c th gim dn nhng tm trng in o nh tham i v sn hn nhng tm trng bt thin bt ngun t kin gii chp vo mt cch tn ti v pha khch quan, khng thun ty trn c s danh xng v cui cng on tr chng mt cch ton trit.

Qu v hy xem ti din ging i cht. Nu tht s c mt kinh nghim v quan im Tnh khng, ngi ta s nhn thc c l tt c nhng i tng hin ti trnh hin nh tn ti trn c s t tnh trc tm thc chng ta. Qua kinh nghim, chng ta c th thy kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh c sinh thnh nh th no, v n trong mt thi on m chng ta b thu ht mt cch mnh m bi i tng ny, n khng nhng nhn nhn cch trnh hin ca cc i tng ny l chn tht, m cn bm cht vo chng. Thm vo , chng ta s t xc tn l chp vo chn tn ti l iu kin c bn khi dn s xut hin ca cc phin no khc nhau nh tham v sn. Chng ta s nhn r kin gii chp vo tn ti ch tht l mt tm thc in o, v nhn trong mi qui thuc v i tng nhn thc l mt tm thc b la o. Chng ta s hiu rng, chnh ci phn nghch vi n, tm thc nhn thc v ng l mt tm thc chnh xc v cch thu nhip i tng ca n c mt c s chn chnh. Lun s cao qu Php Xng trnh by trong Lng thch lun (pramavarttika): Mt xc tn [chn chnh] v mt tm thc vng k [i i nhau] nh k tn hi v k b tn hi. V tip theo: Tt c [nhng li lm nh tham i] u c [tr hu nhn thc Tnh khng l] phng tin i tr, cho nn vic gia tng hoc h gim chng [ty thuc vo nng lc ca chnh tr hu ny]. Khi tm thc nhn thc c bn tnh ca tr hu ny qua thin nh th vi thi gian, tt c nhng nhim u b on dit. Bn tnh ca hai cch thu nhip, chp tr i tng ny hon ton i nghch nhau. Chng nh hng ln nhau m qua , nu cng ca mt bn c gia tng th cng ca bn kia c gim xung v ngc li. Long Th ni v s vic ny trong Tn php gii tng (dharmadhtustotra): La l phng tin ty sch; nu mt v [kim loi] b u nhim, c cho vo la th nhng u nhim b thiu hy, nhng chnh v ny li khng. Cng tng t nh th, cc nhim trong tm thc cc quang mt tm thc lin ly vo tham v [nhng lu hoc] khc s b thiu hy bi tr hu siu vit, nhng Cc quang chnh n, bn tnh ca n th li khng.

V ng Thin Th T Th (maitreya) dy trong tc phm Ti thng tantra (uttaratantra): V sc thn ca ch Pht c phi xut [n tt c chng sinh] v v khng th phn bit hin tht [tuyt i ca ch Pht v chng sinh], v v [tt c chng sinh u c] tnh hng [t nhin v tnh hng t pht trin nhng tnh hng c th c chuyn ha thnh mt Php thn v mt Sc thn Pht -] nn chng sinh lc no cng c Pht tnh. Nh vy, khng ch bn tnh tuyt i ca tm thc khng b tn hi bi nhim, m ngay c bn tnh tng i ca n c tnh trong sng v kh nng nhn thc cng siu vit mi lu hoc (srava, rava). V vy nn tm thc mi xoay chuyn v nhng iu thin hoc bt thin, c th c chuyn ha.[8] Nhng bt c lm quen, thn thuc vi nhng tm trng bt thin nh th no nhng tm trng to c s cho nhng tm thc lin ly vo phin no khc v nhng tm thc ny [chnh chng n li] chp vo chn tn ti [mt cch mnh m hn] , chng khng th no c pht trin ln mnh v cng cc. Ngc li, nhng c tnh thin ho c mt c s chn chnh, c th c gia tng, tip tc pht trin v cng qua tu tp thin nh. Da vo lun im ny m ngi ta c th t nim tin vng chc l nhng lu hoc ca tm thc c th c on dit. Bn tnh tuyt i ca tm thc trong thi gian nhng nhim c on dit hon ton v v th khng bao gi c kh nng ti xut l gii thot. V vy nn chng ta c th tin chc c l gii thot c th c thc hin. Nhng khng ch gii thot; cng nh trng hp cc nhim ca phin no, cc chng t ca chng cng phi c tn dit. V vy chng ta c th tin chc l bn tnh tuyt i ca tm thc c th t c khi nhng nhim xut khi t phin no v nhng chng t ca chng c tn dit. Trng thi ny c gi l V tr x nit-bn (aprahita-nirva) hoc Php thn (dharmakya). V nh th, chng ta chng minh c l nhn mt cch rt tng qut c hai, gii thot (moka) v nht thit tr (sarvajat, sarvkrajat) u c. Long Th vit nh sau trong tc phm Bt-nh xng cn bn trung qun lun: Con qu ly trc c Pht Th Tn, bc thy cao qu nht trong nhng v thy, ngi dy rng nhng g c kt cu bi nhn duyn khng sinh cng khng dit, khng thng cng khng on, khng n cng khng i, khng ging cng khng khc. Chng hon ton khng h thuc vo nhng khi nim gi thit [tn ti trn c s t tnh v nh nguyn] v [an tr trong] tch tnh.

Nh vy, qua kinh nghim bn thn, c Pht Th Tn thuyt ging nguyn l duyn khi v xem n nh l rng ct quan trng nht. Ngi dy rng, cc hin tng c sinh thnh trn c s duyn khi c bn tnh trng rng chng c bn tnh l khng, siu vit tm cc bin, v nh cc bin on dit v tng t. Nu v gio l duyn khi ca Ngi m tha nhn c Pht l mt ngi ng tin, l ngi dy nhng g thin ho tuyt i cng nh trnh by mt cch ton m v khim nhng phng tin thnh t th ngi ta c th kt lun chnh xc l gio l ca Ngi v nhng ci tn ti cao cp (abhyudya) v nhng con ng dn n ni y cng khng sai lc. Php Xng (dharmakti) trnh by trong Lng thch lun (pramavarttika) nh sau: Bi v [ chng minh qua suy lun c chng c rng, li Pht thuyt] khng h huyn nhn theo mi quan h vi nhng ni dung tinh yu [tc l T thnh ], nn ngi ta c th [da trn im trng hp ny m tip tc] kt lun rng [cc li Pht thuyt] nhn theo mi quan h vi nhng ni dung khc [tc l nhng s kin cc k b n] cng khng phi l h huyn. Thnh Thin cng ni tng t nh trn trong B Tt du-gi hnh t bch lun (bodhisattvayogcracatuataka): Ai nghi ng nhng li dy ca Pht- v nhng s kin b mt th s thng qua [gio l thm su ca Ngi v] Tnh khng m bit r c l ch c Pht- [duy nht c tr hu ton vn].

---o0o--Qui Y V Ttn Tm Ni ngn gn, nu chng ta hiu bit cc gio l v nhng ci cao cp cng nh v nhng g thin ho tuyt i ca ng Thin Th cng vi nhng bi lun gii th sau s pht trin nim tin vo . Trn c s nhn thc chn chnh ny, chng cng s ty thun cung knh bc thy, Pht Th Tn v nhng mn ca Ngi, cc i lun s n t tn y lng. V cng tng t nh vy, chng ta s khng nhng tin tng vng chc vo bc o s ch dy con ng chn chnh v khim m cng cung knh tn trng tng-gi, gio hi ca nhng thin tri thc ang cng chng ta gia nhp, tin

bc mt cch ton M trn Pht o. i s Nguyt Xng trnh by nh th trong Tam qui y tht thp tng (triaraasaptati): Pht, Pht php v tng-gi l ni qui y ca nhng ngi cu t gii thot. Nh vy, ngi ta d dng t xc tn l tam qui y l ni qui y duy nht ca ngi no mun t gii thot. Nhng ngi nhm chn lun hi (sasra) v nhng phin no kh au ca n s qui y tam bo. H s pht trin mt t thi khc t, on nim (nisaraa) kin c, bt ng, c th vi t tng sau: Gi m ti chng c gii thot! Ngi ta cng nn suy ngh nh trn v nhng kh au ca chng sinh v pht trin nguyn vng hng dn chng n mt cp bc gii thot khi nhng kh no v nht thit tr. t c mc ch ny, ngi ta s t pht trin mt tm b- (bodhicitta) cc k kin c, mnh lit. T nguyn l s t V thng chnh ng chnh gic (anuttarasamyaksabodhi), t Pht qu v li ch ca chng sinh. V ngi ta cng s pht trin kh nng pht sinh t thi v li ny mt cch ton vn.
---o0o---

Tiu Tha Sau , chng ta tng bc t n qu v Kin o (darana-mrga), mt chn o, mt vin ngc qu trong Pht php. Ni y, chng ta s trc chng Tnh khng [-ngha l mt nhn thc Tnh khng trc tip chnh xc, khng thng qua mt khi nim]. Kinh nghim trc chng ny s tr thnh mt phng tin i tr v chng ta bt u t c chn dit, trc ht l nhng dng th s, sau l nhng dng vi t hn. Chn dit l nhng trng thi m trong , cc nguyn nhn ca kh no nh nhng dng chp trc vo tn ti chn chnh trn c s tri thc th tc[9] [ ngha l nhng dng kin gii in o c tch luyn -] v nhng ni kh nh ti sinh trong nhng a x (apya) u c tn dit. Sau Kin o, chng ta bc n qu v Tu tp o (bhvan-mrga) v ni y, chng ta tip tc lm quen vi nhn thc t c, tc l Tnh khng v dn dn t nhng chn dit tng ng. Nhng chn dit [trn qu v Tu tp] l nhng trng thi m trong , nhng dng phin no bm sinh v nhng chng t c gieo vo tm thc ca chng dn dn c tn dit tng ng vi cp bc vi t ca mi chng. V khi nhng phin no vi t nht cng nh cc chng t ca chng c tn dit th chng ta t gii thot, nit-bn. Con ng ring bit ca chng ta c hon tt, chng

ta t qu v V hc o (aaika-mrga) ca mt v St Tc trong Tiu tha (hnayna-arhat).[10]

---o0o--i tha Nhng, nu chng ta theo con ng i tha (mahyna), pht nguyn cu t gic ng v li ch chng sinh th nhng dng tr hu hng n Tnh khng nh Vn hu (rutimay-praj), T hu (cintamay-praj) v Tu hu (bhvanmay-praj) c thnh to bng mt cch m qua , chng c tng tr bi cc hnh Ba-la-mt-a (pramit) nh b th (dna) nhng hnh cng c khi ng qua tm b-. V khi pht trin tng bc nhng dng tr hu trn, quan nim v Tnh khng ca chng ta s tr nn tinh t hn, v chng ta s trc nhn c Tnh khng. V cng vi s trc nhn Tnh khng ny, chng ta pht trin tr hu siu vit ca a v cao c (bhmi) th nht trong i tha, chm dt chu k u tin ca tt c ba chu k bao gm v lng kip [cn thit cho vic tch tp cng c v tr hu trn con ng B Tt]. Nh trnh by trc y, hnh gi bt u t mt loi chn dit m qua , nhng dng chp trc vo tn ti trn c s t tnh trn c s tri thc th tc v nhng phin no khc c tn dit. Sau hnh gi s hon tt chu k th hai ca ba chu k bao gm v s kip [ tch ly cng c v tu tp] trn By a v cao c bt tnh[11] u tin. Trn ba a v cui cng [ca B Tt thp a (daabhmi)], hnh gi tn dit nhng chng ngi trn con ng t nht thit tr. Cc chng ngi ny l nhng chng t ca kin gii chp vo tn ti trn c s t tnh (svabhvasiddhi) v nhng khuynh hng vi t bt thin ca tm thc c khi dn t . V nu hon tt chu k th ba bao gm v lng kip, chng ta s t c Php thn ca mt v Pht, t mt loi dit m qua , tt c nhng ti li, sai lc u c tn dit. ng thi, hnh gi t ba thn ca mt v Pht (trikya) Php thn (dharmakya), Th dng thn (sabhogakya) v ng ha thn (nirmakya). V vi , hnh gi chng c Pht qu, cc c tnh cao c nh tr hu, t bi v nng lc thin ho c pht trin v thnh t ton vn. ---o0o---

Tan -Tra Nu luyn tp, trau di mt cch thin ho lin tc thng nht th ca tm thc [trong ba kha cnh chnh ca i tha hin gio], c ngha l: trong vic on nim, khc t [nhng s vt hin hu, pht nguyn t gii thot ra khi lun hi mt cch ton vn, tuyt i] trong vic pht tm b- [nguyn vng t b v li ch ca tt c chng sinh] v trong kin gii chn chnh [v tr hu nhn thc Tnh khng] v nu thm vo c may mn thnh tu trn vn vic tch t cng c v tr hu cn thit [th sau , chng ta t tiu chun bc vo con ng tan-tra]. Nu ct bc trn tc o ny bng mt trong ba loi tan-tra cp thp, chng ta s t gic ng nhanh chng hn [con ng bnh thng ca i tha hin gio]. Trn c s nng lc c bit ca nhng phng tin [c th ca h thng tan-tra] t mt Sc thn v trn c s thnh tu tht nhanh loi du-gi Ch-qun song vn cng nh nhng phng php c bit khc, hnh gi s thnh tu nhanh chng, chng t Pht qu. Hn th, trn con ng ca V thng du-gi tan-tra (anuttarayogatantra), hnh gi da vo c s luyn tp trc y m pht trin kh nng phn bit, phn tch tm thc v nhng lung gi nng lng thnh nhng thnh phn th s, vi t v cc k vi t. Tm thc cc k vi t, tr hu siu vit c to bng mt cch m qua , chnh n tr thnh mt tht th ca con ng tu tp. Qua tu tp thin nh, tr hu nhn thc Tnh khng s tr thnh mt nng lc rt ln. V nh vy, im c sc ca V thng du-gi tan-tra l kh nng tiu dit rt nhanh nhng chng ngi. ---o0o--Tu Luyn Kin Gii Chn Chnh Qua Thc Hnh Ti s trnh by qu v vi nt v cch trau di kin gii chn chnh. Thin qun Tnh khng c thc hin dit tr chng ngi. thc hin vic ny, ngi ta cn nhiu cng c hoc nhng chng t thin ho. V nhng thin ngip ny li c tch ly qua vic thc hin Nghi thc tng nim by phn. [Nhng thnh phn c th ca nghi thc ny: 1. Ci ly tam bo; 2. Cng dng phm vt c th v phm vt tng tng; 3. Sm hi nhng

hnh ng bt thin; 4. Hoan h v vic thin lm v nhng vic thin ca ngi; 5. Khn cu ch Pht chuyn php lun; 6. Cu xin ch Pht li th gian v 7. Hi hng cng c tch ly qua su thnh phn trn n chng hu tnh.] Phc in c th c thit tng di dng tam bo cao qu nht thng c thy, v cng tng t nh vy, hnh gi c th thit tng r rng nh c th mt i tng qui y no thch hp vi c tnh. Sau khi khn cu cc i tng qui y h tr trong vic dn khi quan im Tnh khng trong lin tc thng nht th ca tm thc, chng ta nn thc hin thin nh nh cch trnh by sau y: Trong thi gian u th n gin hn nu chng ta qun tng v ng ca c nhn [thay v qun tnh v ng ca cc hin tng]; bi v c s chp tr [chnh con ngi chng ta l thn thuc hn ht v lc no cng hin din]. Chng ta nn tm hiu k xem chng ta trong trng hp ny l mt thin gi t trnh hin trc tm thc ca chng ta nh th no nu suy ngh: By gi ta s ngi thin qun tng quan im Tnh khng! Chng ta nn tm hiu tinh xc xem ci Ta trnh hin nh th no trong trng hp chng ta th nhn kh hoc lc. Chng ta nn nghin cu k xem chng ta bm gi cch trnh hin ny nh th no, hoc cho n l chn tht bng cch no. Sau chng ta nn nghin cu, phn tch cch tn ti ca ci Ta ny nh c trnh by trc y. Cch hiu bit v kinh nghim ca chng ta v quan im Tnh khng s dn dn tinh thm hn. t n im ny v tip tc cng trnh nghin cu, chng ta s pht sinh nim: Cch tn ti c lp, gn nh c th nm bt c ca ci Ta nh n trnh hin trc y khng tn ti mt cht no c! Ngay lc ny chng ta nn tm chuyn nht vo s trng rng ny, mt s vng mt n thun ca i tng b ph nh. Sau chng ta nn thc hin thin nh tp trung an ch, khng phn tch. Nu nng lc ca nhn thc va t trn ch gim i cht, chng ta vn phi tr li thc hin thin nh phn tch, nghin cu cch tn ti ca ci Ta. Nu luyn tp cch phi hp hai cch thin nh [tp trung v phn tch] th hnh gi s t nhng phng tin chuyn ha tm thc. Sau khi t c mt kinh nghim hiu bit Tnh khng qua vic phn tch ci Ta, chng ta nn nghin cu ng un (pacaskandha), nm nhm to c s xc nh hoc danh xng ca mt ci Ta. Vic nghin cu cc un

sc, th, tng, hnh v thc mt cch tinh tng rt quan trng, c bit l thc un (vijnaskandha). Nhn chung th vic xc nhn cch tn ti tng i ca tm thc thm ch cng kh t c. Nu nhn thc c tht th tng i ca tm thc trong sng v kh nng nhn thc , v chng ta nghin cu bn tnh ca n th s dn dn xc nh c bn tnh tuyt i ca n. Nu thc hnh nh trn, chng ta s tri qua mt qu trnh chuyn ha v song. Trong thi gian tu tp u, chng ta nn ngi thin khong na gi. Nu chm dt thi on thin nh v nhng trnh hin li ch, bt thin li xut hin, chng ta s phi cm nhn, phn bit li, tn. V vy chng ta nn tch cc pht trin nh c th mt nim tin vng chc l tt c cc hin tng khng tn ti trn mt c s c hu no ca chng, m ch l nhng hin tng nhn duyn sinh tng t nh mt huyn tng [vi mt cch trnh hin khng ph hp vi cch tn ti ch tht ca n]. Chng ta nn thin qun nh th bn ln: sng sm tinh m, bui sng, chiu v ti. Hoc l chng ta thin nh, nu c th, su, tm ln trong mt ngy; v chia u nhng thi on ny ngy v m. Nu khng c nh th, chng ta nn ngi thin hai ln trong ngy, sng v ti. Nu kinh nghim qui v quan im Tnh khng ca chng ta ngy cng c gia tng th mt nim tin vng chc l quan im ny ng s t nhin xut hin chnh ngay trong nhng hot ng nh i, ng, ngi nm. Ngoi ra th vic tu tp t Ch (amatha) rt quan trng; v nu khng c Ch mt tm thc an tnh nhn thc Tnh khng , chng ta khng th t Qun (vipayan), cch nhn thc minh st Tnh khng. V vy, chng ta nn tm hiu thm t kinh sch nhng phng php tng ng [ tu tp pht trin Ch]. Nu khng ch mun hiu bit Tnh khng trn phng din tri thc m c gng tn tnh trc nhn c n trong lin tc thng nht th ca tm thc, chng ta nn lp mt c s vng chc qua nhng li ging gii c trnh by. Chng ta nn ty theo kh nng sn c m nghin cu, t l v cc b kinh cng nh cc b lun trnh by quan im Tnh khng tinh thm. Nhng bi ch gii ca cc lun s Ty Tng cng rt tuyt ho tng t nh trn. Vi s h tr ca chng, chng ta nn luyn tp cch tip nhn

kinh nghim bn thn ph hp nhng li gio hun ca ch v i s minh trit, y kinh nghim. ---o0o--Hi Hng Tiu lun ny c bin son nhm gip nhng ngi c tm thc tinh anh phng ng cng nh phng Ty v c bit gip nhng ngi nhit tnh tu hc nhng mc d mong mun hiu c ngha cc k tinh thm v vi diu ca Tnh khng hoc v ng, nhng li khng c c hi nghin cu nhng b i lun ca Trung qun tng hoc khng th c v hiu nhng lun gii Tng ng hin c. nim chnh ca tc gi trong khi bin son tiu lun ny l mt cch trnh by d hiu, n gin n c th c dch ra nhiu th ting. Cu nguyn nhng g c vit bi T-khu ng-chu Gia-mc-th s mang n an lnh, hnh phc. Nguyn cho tt c chng sinh cu t an lc nh ti s v nhng cng c c tch t qua tr tc ny m t kin gii chn chnh, siu vit mi cc bin, nhn thc s tht. [1] Hn vit: Ch hnh v thng, ch php v ng, hu lu giai kh, nitbn tch tnh. Cch trnh by trn o ngc th t ca php n th hai v ba. [2] on vn ny s c ging r hn trong phn Tnh khng ca Tnh khng. [3] tn gi y ca Trung qun lun (madhyamakastra). [4] ngha l tng tng gn thm vo, chnh l Bin k s chp hay Vng k khi (parikalpita) theo cch trnh by ca Duy thc tng. Dch gi ngi c dng ch beigefgt. [5] l mt ph nh khng ch ph nh n thun mt s vic no , m cn m th hoc dn khi mt i tng nhn thc khc n tm thc mt i tng c chung c s vi mt khng nh. Mt v d cho ph nh khng nh l ci g ngoi Phi tnh bnh. i tng c m ch bi ph nh ny l Tnh bnh; bi v ch c mt Tnh bnh l khng phi Phi tnh bnh.

[6] ch l mt ph nh n thun, khng m th mt i i tng no khc. Mt v d cho ph nh bt khng nh l Phi nhn. [7] Trnh hin nh nguyn (ubhaybhsa) y c hiu nh sau: V nhng chng t vi t bt ngun t cn bn v minh, cc hin tng trnh hin sai bit cch tn ti tht s ca chng tc l tn ti trn c s t tnh. Ch mt v Pht mi khc phc ton vn nhng trnh hin nh nguyn hoc la o v ng thi nhn thc hon ton chnh xc c hai, cch tn ti tng i v tuyt i ca tt c cc hin tng. Khi vt qua c cch trnh hin nh nguyn ca cc hin tng bng vic t nht thit tr, c hai s tht s tht tng i v tuyt i trnh hin mt cch hon ton khng i nghch m c cng mt bn tnh, h tr nhau (ch thch ca DG ngi c). [8] nu bn tnh ca tm thc b tn hi bi phin no (klea) trong mt trng hp gi thit th nhng phin no ny khng th tng cng nh gim v qua th trng hp tm thc tr nn thin ho hoc bt thin cng khng th no c c (ch gii ca DG ngi c). [9] intelektuell, ger.; intelectual, engl. [10] xem thm ngha ca cch dch ngha St Tc trong t-li Lt-ma ti Harvard, ghi ch 23. [11] by a v u tin ca B Tt thp a (daabhmi) c gi l bt tnh bi v phin no v nhng chng t ca chng cha c tiu dit ton trit. Nh vy th y l nhng trng thi cn nm trong lun hi sinh t. HT