Kinh Bt i Nhn Gic

TT.Thch Vin Gic Dch Trng C Bn Pht Hc Long An Gio n - 1998 ---o0o--Ngun http://http://www.quangduc.com Chuyn sang ebook 18 8 - 2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
Li Gii Thiu Chng I : Nhn Thc Tng Qut I. Tc Gi Son Dch Kinh Bt i Nhn Gic II. Xut X III. Lin H Cc Kinh Bt Nim, Anuruddha Sutta V Kinh Bt i Nhn Gic IV. Gii Thiu Ni Dung "Kinh Bt Nim" Ca A-Hm V. Vi Li Gii Thch Chng II : Gii Thch Ni Dung Kinh Bt i Nhn Gic A. Phn M u Bi I B. Phn Ni Dung Kinh Bi II Bi III Bi IV Bi V Bi VI Bi VII Bi VIII Bi IX C. Phn Kt Thc Kinh Bi X Chng III : Thay Li Kt Lun Gii Thiu Mu Ngi L Tng

Li Gii Thiu

Hn 2542 nm tn ti v pht trin cng nhn loi, trit l Pht gio c hnh dung nh mt ci cy ang pht trin vi y ci gc, thn, cnh l v hoa tri. Nh th khi truyn b ging dy Kinh in Pht gio phi th hin tnh cht thng nht, dung thng cc h t tng Pht gio v hng n gic ng gii thot cho mi ngi. Nhng gio n ging dy nh th Vit Nam ta cn rt him. Thng do chng ta cha t chc c nhn s chuyn trch hoc do ngi lm cng tc ging dy cha c o to y , thiu ti liu, phng tin v thiu cng phu son gio n. V tinh thn trch nhim, i c Vin Gic li dnh nhiu tm huyt son tho gio n ging dy Kinh Bt i Nhn Gic cho Tng Ni sinh Trng C Bn Pht hc Long An. Ban gim hiu chng ti tham kho v nht tr chn gio n ny vi nhng c im sau: 1- Ni dung b cc c khoa hc, vn dch sng sa, ngha l sc tch, gio l kt hp phong ph. 2- Qua chng mt tc gi trnh by xut x Kinh v so snh vi Kinh in tng ng, th hin tnh cht dung thng cc h t tng Pht gio. 3- Phn ging dy ngha l Kinh th hin tnh cht trit l ng dng vo i sng hng ngy. 4- Ti liu c th ph bin rng ri cho Tng Ni, Pht t nghin cu, hc hi p dng tu tp. Vy chng ti xin tn dng cng c ngi bin son v trn trng gii thiu n qu v Tng Ni, Pht t ng hng ng tham kho v cm nhn iu li ch. Ma An C Kit H PL. 2542 - DL. 1998 Hiu Ph Hc V, Trng C bn Pht hc Long An T Kheo Thch Minh Thin

Chng I : Nhn Thc Tng Qut

-oOo-

I. Tc Gi Son Dch Kinh Bt i Nhn Gic Kinh Bt i Nhn Gic do Ngi An Th Cao dch t ch Phn ra ch Hn vo thi Hu Hn i vua Hn Tuyn , nin hiu Kin Ha nm th hai (147. TL). Ngi l Thi t nc An Tc (nay l Ba T). Ngi cn c tn l An Thanh hay An Hu, nhng ngi vua cho ch m i xut gia. Ngi l mt ngi con hiu hnh, kin thc uyn bc, thng thin vn a l, y dc v chm cu. i vi Pht hc Ngi thng hiu Tam Tng Kinh Lut Lun nht l i vi thin hc, c bit Ngi hiu c ting chim th. Ngay khi cn ti gia Ngi gi gn gii php tinh nghim, thm cm l v thng ca i sng, ch nguyn xut gia canh cnh bn lng. V vy, sau khi mn tang cha Ngi nhng ngi cho ch. y l mt yu t quan trng: Ngi thu hiu vai tr ngi c s ti gia vn c th tu hnh thanh tnh v lm li ch chng sanh. Cng c l v vy m Ngi thit lp hng i kinh Tm iu Gic ng ca Bc i Nhn c ng li tu tp c bit so vi kinh Nguyn thy. Ngi An Th Cao n Trung Hoa bng ng bin vo nm 146-147, l ngi u tin dch s lng kinh sch ln ra Hn vn, nht l cc kinh sch v tu thin. V vy, Ngi c coi l ngi lp ra thin tng vo thi k u ca Pht gio Trung Hoa. Mc d n Trung Hoa Ngi mi hc Hn vn nhng kh nng dch thut ca Ngi rt chnh xc nh Ngi o An nhn xt: "Trc sau truyn dch a s lm ln, duy ca Ngi dch ng u tt c" (HT Tr Quang). c nh vy l nh Ngi thnh lp nhng b phn chuyn mn dch kinh sch mt cch c h thng. Cuc i ca Ngi c nhiu k tch c bit nh Ngi bit trc nhng duyn nghip ca mnh, Ngi sp t mi vic kt thc i mnh: -"Ngi nh ngi bn rng thu mt ngi gip vic v t tn cho ngi y l Phc Thin,Ngi ni l "Thin tri thc" ca ta. Qu nhin v sau ngi ny m bn hng ca Ngi v Ngi mt" (Tr Quang- Dch gii Kinh Bt i Nhn Gic). Ngi Trung Hoa hn hai mi nm (147-171) chuyn dch kinh s lng dch t 34 n 40 bn chia lm hai loi: kinh tng v cc tc phm tu tp thin nh,tiu biu nh Kinh An Ban Th , m Tr Nhp, A T m, Ng php T , Thp nh nhn duyn, Chuyn php lun, Bt thnh o, Thin hnh php tng, Tu Hnh o... Ngi c coi l v T khai sn ca Pht gio Trung Hoa.

II. Xut X Kinh Bt i Nhn Gic do Ngi An Th Cao dch vo th k th II. Mc d gi l kinh nhng khng phi l mt bn kinh theo truyn thng, tc l c Pht thuyt v i tng nghe thuyt, m ch l nhng Pht ngn hay nhng Bi k c ng c rt ra t kinh tng, hoc t nhng ngha gio php tm c ca tc gi. Ha thng Tr Quang trong tc phm: "Dch gii kinh Tm iu Thng Nhn gic ng" nhn nh: "Kinh ny trch lc Pht ngn m tp thnh khng phi l mt php thoi tc l mt bn kinh. Do m c bn ghi l "Hin Thnh t n bin tp". Ti c lng c th chnh tc gi trch v dch thnh kinh ny" (sd). ng vi quan im trn, H-T Thanh T cng nhn xt: Ngi (An Th Cao) phng tin rt tng phn tinh yu ca Pht php trong nhiu b kinh m dch, phn ra th nht, th hai, th ba... n th tm tp thnh kinh Bt i Nhn Gic cho ngi mi pht tm tu hc, d nm c nhng im cn yu trong Pht php" (Kinh Bt i Nhn Gic ging gii, NXB Thun Ho- Hu 1996). Nh vy, bn Kinh Bt i Nhn Gic c xc nh l trch lc t cc Pht ngn trong cc kinh, tc gi ca vic trch lc v sp xp t mt n tm l do chnh Ngi An Th Cao dch v son. Mt vn t ra l Ngi trch lc bin son t kinh no? Ti sao li tm iu ch khng by hay chn? Chng ti cho rng Ngi An Th Cao khng hon ton t trch lc hay sng tc m c c s Ngi da vo m xy dng tm iu gic ng ca Bc i Nhn. C s ny chnh l kinh tng A-Hm; chnh xc l Kinh Bt nim, tc l kinh tm iu suy nim ca Bc i Nhn. Ni dung ca kinh Bt nim nu ln tm iu suy nim ca mt ngi trn ng gii thot, nh suy nim qun chiu tm iu y m c chng t chn l ti hu. Tng ng vi kinh Bt nim ca Trung A Hm, kinh Tng Chi (Anguttara Nikya) chng tm php, phm Gia ch, mc Anuruddha cng a ra tm iu t nim ca Bc i Nhn, ni dung hon ton ging nhau, u thuc v kinh Tng Nguyn thy. Cn ni thm rng trong Di Gio tm cng c xut th chnh l tm iu t nim ny. Nh vy, c th ni Kinh Bt nim ca Trung A-Hm v Kinh Anuruddha (Sutta) ca Tng Chi cng nh nhiu Kinh khc tng ng trong h thng Kinh tng Nguyn thy, lm c s cho Ngi An Th Cao son dch Kinh Bt i Nhn Gic ra Hn vn.

III. Lin H Cc Kinh Bt Nim, Anuruddha Sutta V Kinh Bt i Nhn Gic 1. Nhng im ging nhau 1.a. kinh: Kinh Bt i Nhn Gic dch l Tm iu gic ng ca Bc i Nhn,kinh Bt nim dch l Tm iu suy nim ca Bc i Nhn trong Anuruddha Sutta dch l tm iu t nim ca Bc i Nhn. T gic ng, suy nim hay t nim ngha l mt. Kinh Bt i Nhn Gic c khi dng Gic tri nh iu mt Gic ng, iu hai, ba bn dng Gic tri, iu nm Gic ng, iu su Gic tri, iu by Gic ng, iu tm Gic tri. Dng t ng Gic ng v Gic tri ln ln c ngha l c hai t ng l mt, c hai u ch cho tr tu qun chiu, l t duy su sc ch khng phi nhn thc thng thng. A-Hm dch T nim hay Suy nim cng ch cho s t duy su sc an tr i tng, l s thy r v thng xuyn i tng qun chiu. Nh vy, Gic ng, Gic tri, Suy nim, T nim ch l mt m thi. Tt c cc kinh trn u dng ch i Nhn. Kinh Bt Nim, Pht dy: "Ny A-na-lut- nu thy thnh tu tm suy nim ca Bc i Nhn". Tng Chi Pht dy: "Ny Anuruddha khi no ngi suy ngh n tm t nim ny ca Bc i Nhn..." Nh vy kinh khng c g sai khc, c th ni rng Kinh Bt i Nhn Gic c dch t tm t nim ca Bc i Nhn trong kinh tng Nguyn thy. 1.b. Ni dung kinh: Kinh Bt i Nhn Gic a ra tm iu th t nh sau: 1. T nim x 2. Thiu dc 3. Tri tc 4. Tinh tn 5. Tr tu 6. B th 7. Ym ly 8. Tu Hnh chu thay. (li tha tuyt i)

Kinh Bt Nim v Anuruddha Sutta: 1. V dc (thiu dc) 2. Tri tc 3. Vin ly 4. Tinh tn 5. Chnh nim 6. nh 7. Tr tu 8. Khng h lun Nhng iu ging nhau gm c: 1. Tu T Nim X tng ng Chnh nim 2. Thiu dc tng ng Thiu dc hay v dc 3. Tri tc tng ng Tri tc 4. Tinh tn tng ng Tinh tn 5. Tr tu tng ng Tr tu 6. 7. v 8 khng tng ng A Hm v Nikya 2. Nhng im khc nhau: 2.a.V hnh thc: Kinh Bt i Nhn Gic do Ngi An Th Cao son dch nh mt tc phm vn hc trnh by ngn gn, ngn t vn v, tng t nh nhng Pht ngn ca Kinh Php C, khng ni ring cho i tng c th no, khng mang hnh thc php thoi nh nhng kinh truyn thng. Cn Kinh Bt Nim v Anuruddha sutta l mt thi php thoi do c Pht dy trc tip Anuruddha v sau Ngi ging rng cho chng T Kheo nn kinh mang hnh thc truyn thng. 2.b.V mt ni dung: Kinh Bt i Nhn Gic c ba iu cui l b th, ym ly, tu chu thay m A Hm khng c. Ngc li A Hm c ba iu vin ly, nh v khng h lun th Kinh Bt i Nhn Gic khng c. S khc bit gia hai kinh qua ba iu trn ni ln s khc bit v xu hng tu tp v hnh o ca Nguyn thy v i tha hay ni cch khc gia mt v T Kheo v mt v B Tt. Qua s khc bit trn chng ta c mt vi nhn xt sau:

V cn bn tu tp th c hai kinh u ging nhau, nhng c tnh cn bn ca ngi tu hnh gm c: Thiu dc, tri tc, chnh nim, tinh tn, tr tu, u c cp trong hu ht kinh tng Pht gio. Bi v l nhng bc i phi c v mi bc ln thnh o, d l Nguyn thy hay i tha. Con ng tu tp ca Bt i Nhn Gic khng qua thin nh. Trong khi yu t thin nh trong kinh Bt Nim l ch yu. Mc tiu ca Pht l pht trin tr tu, kh nng on tn phin no, nhim, lu hoc chng c qu v gii thot ti hu. C th do nh pht tu nhng c th do qun nim m pht tu hoc cng c th do i nguyn m tu sanh. Con ng qun nim v i nguyn l con ng ca Bt i Nhn Gic. Hnh b th l hnh chung ca ngi Pht t khng k l ti gia hay xut gia. Thng thng th ngi xut gia thc hnh php th, ngi ti gia th thc hnh ti th. B th l mt trong su hnh Ba La Mt trong truyn thng i tha rt c nhn mnh. Ngi Pht t ti gia c iu kin hn b th, v theo kinh vn th ch yu l b th vt cht. Hnh ym ly hay ly nhim chnh l xa ri nm dc, i vi ngi xut gia th y l bc u, nhng i vi ngi ti gia l bc quan trng v h sng gia th tc, kinh vn t vn ny vo v tr th by tc rt coi trng n. Cho nn hnh ny nh l dnh cho ngi c s, chnh c s mi dn thn vo cuc sng thc hnh B Tt hnh, h sng th no nh hoa sen gn bn m chng hi tanh mi bn. Hnh tu chu thay l nguyn thay cho chng sanh chu kh cho chng sanh c hnh phc, y l hnh li tha tuyt i, l l tng ca B Tt, l mt hnh nguyn v i, phi l ngi c tm t bi ln v tr tu ln mi thc hnh ni. Mt trong nhng B Tt tiu biu cho hnh ny l B Tt a Tng. Ngi a Tng pht i nguyn rng khi no a ngc ht chng sanh th kh Ngi mi thnh Pht. Con ng B Tt rt coi trng v nguyn lc, t nguyn lc m tu gii thot sinh v d nhin cng hnh tu tp ph hp vi ngi c s ti gia sng trong bin kh. y l php mn tu tp t bit ca Pht Gio. Tm li ba hnh sau cng ca kinh Bt i Nhn Gic biu hin hnh ng ca mt v B tt i vo cuc i ha chng sanh, chng ta cng nhn thy rng hnh nh mt v T Kheo rt kh xng xo vo i sng, v c s c nhiu iu kin hn. Ti c cm tng rng tc gi gi gm l tng ny cho ngi c s hn l ngi xut gia. Ha thng Tinh Vn, trong tc

phm " Mi Bi ging kinh Bt i Nhn Gic" Ngi ni: "Phn ng cc i c u tha nhn kinh ny rt thch hp cho hng Pht t ti gia th tr ... Theo ti ( Ngi Tinh Vn) ngh, kinh ny l mt quyn bo in ti trn qu kin lp nhn sinh Pht gio, tu hc ti gia Pht gio" (Minh Quang dch). Mu ngi l tng ca Bt i Nhn Gic l mt ngi c s thc hin l tng gii thot ngay trong i sng vn nhiu nhim v kh au. l mu ngi tiu biu cho hnh nguyn v gii thot. Trong Pht Gio i tha B Tt c s c cao nh trng hp Duy Ma Ct, v tr ca ng c coi l siu vit hn cc v B Tt xut gia. Pht Gio Bc Tng, T Kheo thng th thm B Tt Gii nhng r rng l hot ng rt hn ch. Trong B Tt Gii cng dnh kh nhiu gii c coi l ca ngi c s. S bao hm ng li ca ngi xut gia v ti gia vo trong con ng B Tt hnh lm cho cc tc phm i tha tr nn bao qut, phong ph, rng ri nhng cng to ra mt vi trng hp thiu nht qun. i vi ba c tnh thuc A-Hm v Nikya m Bt i Nhn Gic khng c l: Sng vin ly, thin nh v khng h lun. Ba c tnh ny c gi tr khc: Hnh nh ca mt v T Kheo sng trong rng hay xm lng vng v, khng thch t hi ng ngi, nh v T Kheo d dng tu tp tm nh v chng t chn l, t thy r bn cht ca cc php, chm dt nhng h lun v ch nhng t duy huyn hoc, t c an lc tch tnh Nit Bn. l hnh nh ca Tng bo, biu tng ca o c v gii thot. khng phi l li sng ca mi ngi, chc chn khng phi l li sng ca ngi c s. C ngi cho rng i sng nh vy hi tiu cc ch li ch cho bn thn mnh... Tht ra nu sng tiu cc v ch li ch cho mnh lm sao m gii thot c! Nu s gii thot kh au cho chng sinh m khng da trn cn bn gii thot t thn th ch xy dng lu i trn ct. Tm iu t nim ca Bc i Nhn trong A-Hm v Nikya c Pht dy cho Ngi Anuruddha v chng T kheo, nh hnh tr tm iu y m Ngi Anuruddha c qu A La Hn, i chng T kheo cng nh hnh tr tm iu ny m thnh tu c Bc i Nhn tc qu A La Hn hay ang hng v qu A La Hn. Qua trnh by trn chng ta ng vi so snh v ph bnh hnh nh ca v T Kheo l Tiu tha hay v B Tt l i tha. V nh vy ta cha hiu ht vn , chng ta khng th coi php mn no cao hn php mn no. Bi l, tt c mi php mn m c Pht dy u l phng tin l chic b qua sng, dng sng sanh t. Mc ch chung v ti hu l gii thot Nit Bn.

IV. Gii Thiu Ni Dung "Kinh Bt Nim" Ca A-Hm 1. Phn duyn khi c Pht ang ti B K Su trong Ngc Sn B Lm, vn Lc Uyn. By gi Tn Gi A- Na- Lut ti Chi Su trong rng Thy Ch. Tn Gi ang thin t nh sau: "o do v dc m chng c ch khng phi do dc. o do tri tc m chng c ch khng phi do khng nhm chn. o do vin ly m chng c ch khng phi do s a t hi, sng ch t hi, ha ng ni t hi. o do tinh cn m chng c ch khng do ni bing nhc. o do chnh nim m chng c ch khng do ni t nim. o do nh m chng c ch khng do ni lon . o do tr tu m chng c ch khng phi do ngu si". 2. Phn ni dung c Th Tn bit c ni dung t duy ca Tn Gi A Na Lut , nn c Th Tn n gp Tn Gi, tn thn by iu m Tn Gi ang thin t, ng thi Ngi dy cho Tn Gi thm iu th tm rng:" Ngi hy th tr thm suy nim th tm ca Bc i Nhn l o do khng h lun ch khng phi do h lun, thch h lun, thc hnh h lun m chng c". c Th Tn khch l thm rng nu Tn gi thnh tu tm suy nim ca Bc i Nhn th c th chng c t thin v thnh tu bn tng thng tm mt cch d dng, sng an lc ngay trong hin ti. Tn gi s mc y phn to m chng khc no mc hong bo, n cm kht thc m chng khc no cao lng m v, ng di gc cy m chng khc no lu son gc ta, nm ngi ch c rm chng khc nm m chn m. Nu Tn gi thnh tu tm suy nim ca Bc i Nhn th phng ng, Ty, Nam, Bc hay bt c u Tn gi vn c an lc, khng c cc tai ha au kh. Nu Tn gi thnh tu tm suy nim ca Bc i Nhn th thin php ngy m c tng trng khng c dng li v suy thoi. Nu Tn Gi thnh tu tm suy nim ca Bc i Nhn th i vi hai qu s c mt: Hoc l c cu cnh tr ngay trong hin ti, hoc nu cn hu d th c A Na Hm.

Sau khi c Th Tn khch l Tn gi A Na Lut , Ngi tr v triu tp chng T Kheo v thuyt tm iu suy nim ca Bc i Nhn mt cch chi tit hn: * o do v dc: V T Kheo chng c v dc, t bit mnh chng c v dc, khng lm cho k khc bit mnh v dc. i vi s chng c v tri tc, vin ly, tinh cn, chnh nim, nh , tr tu v khng h lun cng nh vy, gi l o do v dc. * o do tri tc: T kheo thc hnh tri tc, o che thn, n nui thn, sng ta, dc phm cng vy. * o do vin ly: T kheo thc hnh vin ly thnh tu hai hnh vin ly: Vin ly thn v vin ly tm. * o do tinh cn: T kheo thc hnh tinh cn on tr c bt thin php, tu cc thin php, thng t khi chuyn nht, kin c, v cc gc r thin m khng h n h kh nhc. * o do chnh nim: T kheo qun ni thn nh thn, ni th nh th, ni tm nh tm, ni php nh php. * o do nh : T kheo ly dc, ly c bt thin php cho n chng c t thin thnh tu v an tr. * o do tr tu: T kheo tu hnh tr tu qun php hng suy, chng c tr, thnh tu, minh t, phn bit r rng dt sch kh au. * o do khng h lun: T kheo tm thng dit h lun, an lc tr trong V d Nit bn, tm thng lc th, hoan h gii. 3. Phn kt lun c Th Tn dy i chng xong, Ngi cho bit T kheo A Na Lut thnh tu tm suy nim ca Bc i Nhn, sau an c ti Chi- - Su trong rng Thy Ch. V T kheo y t thn chng c v an tr v thng phm hnh. i chng T kheo nghe Pht dy xong u hoan h phng hnh.

V. Vi Li Gii Thch 1. So snh vi Kinh Tng Chi Kinh Tng Chi III, chng tm php phm Gia Ch, mc Anuruddha. Ni dung kinh hon ton ging nhau v i th v c khc nhau mt vi chi tit nh: A-Hm ni v dc, Tng Chi l t dc. V tri tc, Tng Chi gii thch v " t vt dng" ca mt T kheo gm thc phm, y o, sng ta, dc phm, cn A-Hm ch ni n v mc. V iu a sng vin ly A-Hm gii thch l thn v tm u vin ly, cn Tng Chi cp n trng hp nhiu ngi n thm hay vn o v T kheo nhng tm v y thun v vin ly, hng v vin ly, thuyt php lin h n vin ly, y l mt chi tit rt hay. V chnh nim A-Hm cp n T nim x, cn Tng Chi ni mt cch tng qut rng thnh tu nim tu ti thng, c nh ty nim nhng iu lm, ni d lu. V iu th tm khng h lun, Tng Chi gii thch on dit h lun, tm c phn chn, tnh tn, an tr hng n cu cnh phm hnh, cn A-Hm gii thch tm thng dit h lun, an lc tr trong V D Nit Bn. Tm li s khc bit thuc A-Hm v Nikya l khng ng k, ch c tnh cch s dng ngn ng m thi. 2. So snh vi kinh Di Gio Kinh Di Gio a ra tm cng c xut th nh sau: t ham mun, bit , siu thot (vin ly), tinh tn, chnh nim, thin nh, tr tu v khng h lun. Tm cng c xut th ny chnh l ni dung kinh Bt nim hay tm iu suy nim ca Bc i Nhn, c th ni kinh Bt nim l xut x ca tm cng c xut th trong kinh Di Gio. Trong tc phm dch gii kinh Di Gio, H.T. Tr Quang vit: "Cng c xut th cng gi l cng c thng nhn. Cc bc Thng Nhn ( i Nhn) thng dng tm cng c ny t gic, t sot, hu nui ln phng tin v thnh tu cu cnh". "Tm cng c ny lin h v tng ng vi mi php ca i Bt Nit Bn". Ngi Th Thn trong tc phm Di Gio kinh lun chia tm php cng c ny thnh hai phn: - Phn mt l by php u gi l nui ln phng tin. - Phn hai l php th tm gi l thnh tu cu cnh.

Nh vy php khng h lun c ngha rt ln trong tm cng c. Tm cng c xut th trong kinh Di Gio v tiu v th t hon ton ging kinh Bt nim ch c s khc bit cht t v gii thch. 3. Vn v dc Thng thng chng ta hiu v dc l khng tham dc, hoc t dc l t s ham mun v cc nhu cu n, mc, ng ngh, dc phm (i vi T Kheo) hoc t ham mun hng th dc lc, gic quan nh ng dc... Nhng khi gii thch v dc, c Pht dy v dc trong ngha rt rng mang tnh trit hc hn, tc l nhng s c, kt qu tu tp, nhng thnh tu trong qu trnh qun chiu, thin nh, nhng cng hnh t c u khng chp th, khng c khoe khoang hay khi c mun mi ngi bit n mnh, n thnh qu ca mnh. gi l v dc. y l mt nh ngha v v dc rt c bit m ni khc khng c. Qua nh ngha ny c th lm tiu chun cho chng ta v mu ngi tu tp v gii thot. V y khng khoe khoang v cc thnh qu ca mnh, k c cc thnh qu v gii, v nh, v tu v v gii thot. 4. Vn sng vin ly y l vn c coi trng trong qu trnh tu tp theo truyn thng Nguyn thy, cc kinh c A-hm v Nikya u ni n rt nhiu, cho nn thng b cc b phi cp tin ph phn cho rng xa ri qun chng, ch k, lm cho Pht gio khng ph cp mi ngi. Tht ra i sng vin ly rt cn thit cho hnh gi tu tp on tr i dc, nu ang tu tp thin nh m b quy ry hoc chi phi bi ngoi cnh th cng phu thin nh s mt. c Pht v Thnh tng thi xa d sng vin ly m vn ho chng sanh, nh vin ly m "Ty duyn" vn gi c "bt bin". Nu ng qu cng iu, cc oan th i sng vin ly l tt cho c hai mt t li v li tha. Kinh Tng Chi khi cp n hnh vin ly cho rng khi tip xc vi mi ngi mi gii hoc lm vic m tm vn an tr, hng v vin ly hay ni cch khc nu gi tm vng chi khng b ngoi cnh tc ng th d gp cnh no cng khng b ri lon, l ngha ca vin ly. Nh vy cng c th ni hnh ly nhim ca kinh Bt i Nhn Gic cng c th coi l tng ng hnh vin ly ny. iu th by gic ng ni ln xu hng v quyt tm t b nm dc thc hnh phm hnh ngay trong i sng th tc, l hnh vin ly c bit.

5. Vn khng h lun Trong Kinh Bt Nim c ni r, Tn Gi Anuruddha t duy by php, c pht xut hin dy Tn Gi t nim thm php th tm l: "o do t khng h lun m chng c". Vy vn khng h lun rt quan trng v siu vit nu so vi cc vn trn. Anuruddha thin t khng pht hin o l ny, m nh c pht dy, cho bit gi tr ca khng h lun rt cao. Khng h lun l g? Ngha en l khng ni chi hay lun bn mt cch v ch. Kinh Bt Nim ging rng: "An lc tr trong v d Nit Bn, tm thng lc th, hoan h, gii". H.T. Tr Quang ni rt r ngha ca khng h lun: "H lun ngha en l bn chi H lun din bin t s bn ci chi a n s tho lun v ch n vn t sai vn , cui cng th chnh l s tho lun v t vn thc cht khng nh thc. Chnh ci ngha sau ny cho thy tt c nhng ci g thuc phm vi t duy, m t thuc "Tm hnh x" v "Ngn ng o" u l H lun. Vy khng h lun l "Bt t ngh" l ngn ng o on, tm hnh x dit, l cu cnh hay t tnh siu thot nh y ni, l gii thot Nit Bn nh kinh i Nit Bn ni, l Khng ca Bt Nh ni, l Trung o ca Trung Lun ni: "H lun l ngn ng ca t tng, thc cht ca t tng l i chiu, din dch: C-khng, cng c cng khng - khng phi c, khng phi khng. Nhng s i chiu din dch ny khng ngng y m cn tin xa hn na... T tng v ngn ng t tng nh vy gi l h lun. Tr tu thuc lnh vc ny gi l tr tu" (dch gii kinh Di Gio - Tr Quang). Tm li vn khng h lun l vn cu cnh siu vit ng nh kinh Bt nim gii thch l an lc tr trong V D Nit Bn, tm thng lc th gii. l cu cnh gii thot, l ni dung chng c ca mt v A La Hn./.

Chng II : Gii Thch Ni Dung Kinh Bt i Nhn Gic

-oOoKinh Bt i Nhn Gic, b cc thnh ba phn: - Phn m u ch mt cu n gin nh l gii thiu tm iu gic ng. - Phn hai l ni dung tm iu gic ng y.

- Phn ba l phn khuyn khch tu tp theo tm iu gic ng y, phn ny coi nh l phn kt thc ca kinh. gii thch st vi kinh vn chng ti trnh by theo cch thng thng, ngha l mi Bi gm phn chnh vn, dch ngha, gii thch v kt lun. A. Phn M u Bi I I. Chnh Vn Vi Pht t Thng tr d Ch tm tng nim Bt i Nhn Gic. II. Dch Ngha L t ca c Pht th ngy cng nh m ch thnh c tng v qun nim tm iu gic ng ca Bc i Nhn. III. Gii Thch Ni Dung Li m u ngn gn v n gin, c tnh cch gii thiu ch , khng nh phn m u ca cc kinh khc thng c. iu ny chng t Ngi An Th Cao trch lc, son tho tm iu gic ng, Ngi ch ng gii thiu ngi c c th i thng vo ni dung. Mc d ngn gn nhng tha thit, va ni ln trch nhim v bn phn ca ngi Pht t va ch dn nhng iu c th phi thc hnh. Trch nhim ca ngi Pht t l g? y khng ni l ngi xut gia, vy t Pht t ch chung cho ti gia v xut gia. Mang danh con ca Pht th phi th hin tnh ca Pht, y l ch khc bit gia ngi Pht t v khng l Pht t; y l trch nhim ca ngi Pht t, nhng biu hin hnh vi v ngn ng cng nh tm ca ngi Pht t lun c s cao thng, li ch v hnh phc cho nhng ngi xung quanh.

 xng ng vi danh ngha l con ca Pht, ngi Pht t phi c qu trnh tu tp bn thn; khng phi tng kinh, nim Pht theo thi kha nht nh m s tu tp y phi din ra mi lc, mi ni. V vy, li m u gi l Tr D, l ngy cng nh m. Nh vy mi nng lc chuyn ha tnh phm phu ca mnh. Tng nim khng c ngha l ng trc bn Pht tng kinh g m l . Tng l c tng, cn nim l an tr tm vo i tng, cn gi l chnh nim, l hng tm, an tr tm vo i tng, y chnh l Tm iu Gic Ng ca Bc i Nhn. Do tng v nim thng xuyn lm hun tp chng t thin php, tr tu ngy cng ln, thn tm cng thanh tnh, cng ngy cng gn vi tnh Pht nh vy xng ng l con ca Pht. Bc i Nhn l ngi ln, l ngi trng thnh, ch cho nhng ngi khng cn b sai khin hay b ch ng bi cc phin no, dc vng. Theo truyn thng i tha th ch cho Pht v B Tt, theo truyn thng Nguyn thy, l nhng v chng qu A La Hn hay trn ng chng qu A La Hn. IV Kt Lun Li m u Kinh Bt i Nhn Gic tuy ngn gn nhng ni ln c mc ch v yu cu ca mt ngi Pht t. D ti gia hay xut gia ngi Pht t cn phi tu tp qun chiu ngy m cc thin php tng trng cng c v thnh tu cu cnh Nit Bn. iu quan trng l nhng g m ch Pht, cc bc Thnh hin tu tp, thnh tu th con ca Pht phi lm theo, khng nhiu th t phn no xng ng vi danh xng Pht t. B. Phn Ni Dung Kinh Bi II I. Chnh Vn nht gic ng Th gian v thng Quc nguy thy

T i kh khng Ng m v ng Sanh dit bin d H ngy v ch Tm th c nguyn Hnh vi ti tu Nh th qun st Tim ly sanh t II. Dch Ngha iu th nht, gic ng rng cuc i l v thng, v tr mong manh tm b. S cu to ca bn i l trng rng v c tc dng gy au kh, tp hp nm m l v ng, sinh dit thay i khng ngng, khng thc v khng c ch th. Tm ta l ci ngun pht sinh iu c, thn ta l ni tch t ti li. Qun chiu nh th dn dn thot ly sanh t. III. Gii Thch Ni Dung iu gic ng th nht, c coi l tu qun T Nim X. Qun T Nim X l php tu c bit ca Pht gio, l php mn quan trng, l con ng duy nht dn n Nit Bn (Ekayana-maggo). Tc dng ca php qun ny c c Pht dy rt r trong Kinh Nim X, Trung A Hm 98: "Nu T Kheo no trong tng khonh khc lp tm chnh tr ni bn Nim X, nu bui sng thc hnh nh vy th bui ti lin c thng tn. Nu bui ti thc hnh nh vy th nht nh sng hm sau s c thng tn" (Trung A Hm I. T 578). Ni dung ca chnh nim chnh l qun nim v T Nim X. V vy iu th nht gic ng c coi l tng ng vi chnh nim ca kinh Bt Nim, php qun nim v bn cht ca v tr nhn sinh c a vo u tin nhm cng c ci nhn ca ngi Pht t bng chnh kin, l s nhn thc r v s vt hin tng. Qun nim khng phi l ci suy ngh hay nhn thc thng thng m l thc v i tng, duy tr thc y trn i tng, ng thi i su vo lng i tng y, nh m ta c ci nhn r v i tng. Kt qu ca s qun chiu i tng nh th l s hp nht gia ch th v i tng, ta hiu i tng nh chnh ta. i tng ca s qun chiu th nht l nhn sinh v v tr: " Cuc i l v thng V tr mong manh tm b".

Qun chiu v tnh cch v thng ca i sng con ngi v hon cnh m con ngi ang sng lm cho ta thy r bn cht ca s vt. Chng ta au kh v chng ta ngu si khng thy r tnh cht v thng mong manh tm b ca cuc i, v khng thy r nn ta tham m chp th cuc i rng ci ny l ta, l ca ta, t phin no sinh ra: tham, sn, kiu cng, hoi nghi, s st ... * Thn th l v thng: y l iu d hiu d thy nhng t ngi chp nhn mt cch su sc, c sinh th c gi, c bnh v cht. S chuyn bin hy hoi theo thi gian ca thn th l mt s tht khch quan. S au kh ca chng ta khng phi l do tnh v thng ca thn th m chnh l do chp th, tham m vo thn th m au kh pht sinh. * Tm l l v thng: Tm ca ta khng ng yn mt ch m l chuyn bin lin tc nh dng nc chy xit bun, vui, thng, ght, gin, lo lng, nhng quan im, khi nim ng, sai, tt, xu thay i khng ngng nhp nh nh sng bin bt tn, vui ri bun , thng ri gin... khng ai lm ch c tm l ca mnh. * Tnh cm l v thng: Tnh thng ca cha m i vi con ci, v i vi chng, anh em, bn b, qu hng t nc... khng c g l chc chn bn b. Tnh yu ri th hn, trung thnh ri phn bi, thng nhau lm cn nhau au... * Ti sn tin bc l v thng: C ri khng, c ri mt, giu ri ngho, ht sc mong manh tm b, d b la chy, nc tri, nh nc tch thu, trm cp v con ci ph tn. * Danh vng a v l v thng: Cng danh s nghip chc tc a v thng ging v thng, vinh quang ri ti nhc, knh trng hay khinh b khng c g tn ti mi. * Hon cnh v thng: Hon cnh x hi, ng li sch lc lun lun thay i, t l, sng bi, ni non hay bin c, my gi trng sao u lun lun chuyn bin "thng hi bin vi tang in" l iu thng thy. Tt c u nm trong qui lut : v thng, hoi dit. Qun chiu v tnh cht v thng ca v tr nhn sinh khng nhm mc ch a n thi bi quan ym th m chnh l hng dn ta c ci nhn chnh xc v s tht ca

i sng. Nh c ci nhn r rng v sng sut nh vy m ta c an n, trm tnh, khng u t su mun, au kh v i sng, ta t c gii thot, t do. Kinh Php C c Pht dy: "Hy nhn nh bt nc Hy nhn nh huyn cnh Qun nhn i nh vy Thn cht khng bt gp" i tng qun chiu tip theo l bn i v nm un thy c tnh cht v ng ca chng, ngha l thy c s trng rng khng c ch th ca bn i v nm un. Bn i l bn nguyn t vt cht theo quan im trit hc n c i tt c hnh th vt cht u do s cu thnh ca bn nguyn t ny. Nhng khi din t s cu thnh thn th con ngi, o Pht khng dng m thm hai nguyn t na l khng i v thc i. Nm un l nm nhm to thnh con ngi gm: Sc, th, tng, hnh, thc. Sc l thn th bao gm bn i trn; th l nhm cm gic; tng l nhm tri gic; hnh l nhm ng lc tm l v thc l nhm nhn thc. Ni mt cch tng qut th con ngi do bn i v nm un cu thnh, ngoi bn i v nm un khng c ci g gi l con ngi c. Qun chiu v bn i tc l bn yu t vt cht thy r bn cht trng rng ca chng. Cn ch l vt cht y ch cho thn th ca ta. Thn ta nu phn tch s thy n gm c i a, tc xng tht, cc cht rn; Thy i tc nc tiu, m hi, nc mt ni chung l cht lng; Ha i l hi m, nhit thn th, cn nhit l cn sng; Phong i l th kh nh khng kh th, khong khng cha ng cc loi kh... Nu bn yu t ny y iu ho th thn th ta khe mnh, nu mt trong bn yu t mt thng bng th thn th b bnh hoc kh chu ngay. Bn cht ca chng l khng c t tnh, chng phi da vo nhau m tn ti hay ni cch khc chng tn ti do duyn sinh. V vy khng c g l chc chn bo m, chng v thng. Thn th chng ta l v thng nh php qun u tin, chng v thng v chng trng rng, ngha l v ng. Chng v ng v chng tn ti c iu kin. l qui lut ca thc ti. V vy kinh vn ni:" S cu to ca bn i l trng rng". S v thng, v ng ca bn i l qui lut khch quan, nhng ti sao trong kinh vn cho l "kh"? Thc ra ci kh khng do v thng hay v ng ca thn th m do nhn thc chp th rng thn th l thng, l ng, l ti, l ca ti m sinh ra ci kh, nn kinh vn (c) dch l "c tc dng gy ra au kh". Vy au kh y l do

khng qun chiu thy r bn cht ca thn th (hay ca bn i) l "v ng" m chp vo n nn "kh". Qun chiu v bn i tc l qun chiu v yu t sc un trong nm un. Tip tc qun chiu v bn cht ca con ngi chnh ta, bng cch soi chiu su sc vo nm un, v mt tinh thn, tm l th c chia thnh bn nhm: 1. Nhm cm gic (Vedan): L th hay cm th. Nhn su vo nhm cm th ta s nhn din b mt tht ca chng; chng sinh trng v hoi dit nh th no? Cm th c nhiu loi, khi qut c ba loi chnh: Cm th kh, cm th vui sng, cm th trung tnh (khng kh, khng vui). Mt cm gic sinh khi n ty thuc cc iu kin nhn duyn. N khng t tn ti v khng c gi tr lu bn. Mt cm gic d chu thoi mi do u m sinh? Ngun gc ca n c th t vt cht nh ta c mt mn tin ln hay mt ba n ngon chng hn. Ngun gc ca n c th t tm l nh khi ta thng yu hay thng thc mt Bi th hay, ta khoan khoi d chu. Qun chiu su hn ta thy cc cm th cn ty thuc rt nhiu yu t nh khng gian, thi gian, trnh vn ha, thi tit, iu kin x hi.... r rng l ci cm gic bun hay vui cha ng c mt bu tri duyn sinh ch cn thiu i mt yu t, chi tit no cm th vui s gim hoc mt i. Vy trong cm th ci g l ci ta, ci ca ta? Chng khng thc v khng c ch th. 2. Nhm tri gic (Tng - sannakhandha): Chng l s nhn thc, s cu thnh khi nim v i tng l vt l hay tm l. y l nhm nhn thc sau khi cc gic quan tip xc vi ngoi cnh; n thu nhn i tng v biu tng ha ci i tng ca gic quan. Tng thit lp c s cc d liu cho nhn thc l lun, cho s nhn thc su hn v th gii vt l hay tm linh. Nhm tri gic c su loi tng ng vi su gic quan tip xc vi su i tng m sanh nhn thc v cc i tng y. Cng nh Th (cm gic), nhm Tng i hi v ty thuc vo rt nhiu yu t, nhiu iu kin nhn duyn, s cu thnh nhn thc, khi nim v s vt l nh th no; ty thuc vo yu t khng gian, thi gian, thi tit, iu kin vn ha, x hi ... trong chng khng c ci g gi l bn vng hay ring l. 3. Nhm to tc tm l (Hnh - sankhra): Hnh l qu trnh to tc tm l, mt loi nh,ch tm. Thc ra th hay tng u thuc v hnh nhng th v tng khng to tc kt qu nghip nn c tch ring. Hnh mi c tc dng to nghip a n thin, c v ti sanh.

Nhng hin tng tm l gi chung l tm hnh, Duy thc hc gi l tm s -- cm gic v tri gic khng phi l nhng hot ng ch nn khng bao gm trong hnh un. Hnh un gm nhng tm l pht sinh ng lc v to tc dng thc y nng lc i ti nh tham dc, sn hn, hm hi hoc c mun, tin tng, tinh tn ... Nhng hot ng tm l thuc hnh un din ra khi su gic quan tip xc vi su i tng gic quan.V d khi mt thy sc p sinh ra tham mun, s vng mc vo i tng tham m hay gin hn, n ty thuc rt nhiu iu kin khc nhau, ni cch khc n cng do duyn sinh khng c yu t to tc tm l no l c nh, t pht. Chng ty thuc vo nhn duyn m sinh v nhn duyn m dit. 4. Nhm Thc (Vinnna): Thc l mt phn ng cn bn khi gic quan tip xc vi i tng, gm su loi: Nhn thc, nh thc,t thc, thit thc, thn thc v thc. V sau, i tha duy thc trin khai thm hai thc na l Mt na thc v A li gia thc, gi mt cch tng qut l tm vng. Cn phn bit thc un v tng un. Thc th nhn bit i tng - s hin din ca i tng. V d khi mt thy sc, thc nhn thc v s hin ca mt i tng nh bng hoa chng hn. Cn tng l tri gic s nhn ra y l hoa hng hay hoa li, mu hay mu trng. Thc, theo Pht gio, khng phi l mt linh hn tn ti c lp, c Pht dy: "Thc c gi tn ty theo iu kin nh m sinh khi: Nh con mt v i tng con mt m thc pht sinh, gi l nhn thc ...". Thc tn ti nh sc ...nh th ... nh hnh ..." Nh vy thc khng tn ti c lp v khng c ci ng trong thc. Tm li qun chiu thy r bn i v nm un l trng rng, l v ng, l duyn sinh. Nh thy r bn cht ca chng m on tr c tham i v chp th vo chng. Khi bung x nim v thn ti, v ti, v t ng ca ti th mi o tng v thn s tan bin gi l on tr thn kin, bc u ca bc Kin o. i tng qun chiu th ba l kha cnh bt thin ca thn v tm, cng c ngha phi thy r mt tiu cc, nguy him ca thn v tm m phng, hn ch xu hng pht trin ca chng. Kinh vn dy: "Phi qun chiu tm ta l ci ngun pht sinh iu c, thn ta l ni tch t ti li". Trc ht cn xc nh rng: iu c, iu bt thin l do tm to tc ch khng phi t bn ngoi pht sinh, y l lp trng cn

bn ca gio l v nghip. Trong Kinh Php C, c Pht dy: "Trong cc php tm dn u, tm lm ch, tm to tc tt c. Nu em tm nhim ni nng hay hnh ng th kt qu au kh i theo nh bnh xe ln theo con vt ko xe... Nu em tm thanh tnh ni nng hay hnh ng th kt qu hnh phc i theo nh bng theo hnh". Thin, c, au kh hay hnh phc u xut pht t tm . Tuy nhin y kinh ch cp n kha cnh bt thin, au kh m thi. T nhng nhn thc sai lm dn n cc tm l bt thin tham, sn, si, mn, nghi, to thnh ng lc cho c nghip. Cng cn phi thy r sc mnh ca nghip bt thin n c mt t qu kh, tc l nhiu i kip v trc nn kh on tr, ng ch quan, hi ht v coi thng chng; c qun chiu su sc mi thy nhng tim n vi t, gc gc su xa ca chng. Thn th l ni tch t ti li, y cng l qun chiu thy r mt tiu cc ca thn. Thn vt l n c nhng quy lut tn ti ring ca chng; chng c nhng nhu cu (tn ti ) sinh tn. Nhng i hi tha mn nu ta khng nhn ra u l nhu cu thc v chnh ng, u l nhu cu gi to khng cn thit ca thn th r rng ta b thn li cun vo ti li. Phn ln nhng ti li sinh ra do thn lm ng c, lm iu kin; tt c nhng nhu cu n, mc tha mn sinh l, nhng lc th u t thn, do thn. V vy, khng nn coi thn l quan trng m phi thy r chng s dng chng nh l phng tin tu tp v hnh o. IV. Kt Lun iu gic ng th nht l qun chiu thy r php n: V thng, Kh, Khng, V ng, ni thn tm ca con ngi vi mc ch b nhng vng mc tham m, chp th i vi con ngi v cuc i. Duy tr s qun chiu y trn i tng thn, tm, hon cnh ca mnh; mnh s c thi ng x thch hp vi chn l. y khng phi l li nhn bi en i sng, l li nhn tiu cc, m chnh l cch nhn ca tu nhn y tch cc, n c tc dng mang li sinh lc cho chng ta. Con ngi au kh mt mt sinh lc chnh l do nhn i ngc li. Thnh tu cc "nim x" nh kinh dy, tc l bc vo Thnh o, khng c con ng no khc. Nhn quan ca o Pht v cuc i qu r nh kinh Kim cng dy: " Nht thit hu vi php Nh mng huyn bo nh Nh l dic nh in ng tc nh th qun".

Bi III I. Chnh Vn nh gic tri a dc vi kh Sanh t b lao Tng tham dc khi Thiu dc v vi Thn tm t ti. II. Dch Ngha iu th hai gic ng rng ham mun nhiu th au kh nhiu. Nhng ni khn kh trong ci sanh t u do tham dc m sanh. Ngi t ham mun, khng to tc (nghip bt thin) nn thn tm c t ti. III. Gii Thch Ni Dung iu gic ng th hai ni v ngun gc au kh l do tham dc. Tham nhiu th kh nhiu, ngi t tham dc th khng bn ba tm kim, khng to nghip bt thin, khng b cc i tng ca dc hay ngoi duyn chi phi nn c thnh thi, thoi mi, an vui. iu ny ni ln mt chn l: Kh v iu kin sanh ra kh, l lng ham mun nhiu ca con ngi. Ci kh do tham l mt kinh nghim thc t m ai cng kinh qua. Cc i tng mnh tham mun c nm loi tiu biu: Tin bc, sc p, danh vng, n ung, ng ngh, hay ni cch khc, sc p, ting hay, mi thm v ngon, xc chm m du. Ti sao tham mun cc i tng ny l kh? Thc ra, khi ta tham mun cc i tng y l ta sng ch khng phi kh, kh khng bao gi l i tng mong cu ca ai c. Kh c nhiu phng din: 1. Kh v cm th hay cm gic: sung sng, hnh phc l mt cm gic m Pht hc gi l lc th, ngc li au kh cng l mt cm gic gi l kh th. C hai loi cm th ny thng i i vi nhau, i khi chng lm iu kin cho nhau: " ci ny c nn ci kia c" vui qu th s bun qu " tro cao t nng" ... Cm gic hnh phc v kh au l bn cht ca tham dc. Khi mt i tng thch c mt n em n cho ta khoi cm, nhng khi i

tng y thay i, khng c mt na n em n cho ta au kh, cng nh c thng nn mi c hn, nu khng thng th lm g c th hn! Trong Kinh i Kh Un (Trung B Kinh I), c Pht dy: Bn cht ca dc c ba kha cnh, m ngi tu hnh cn phi bit r: V ngt ca dc, v ng ca dc v s gii thot khi chng. V ngt ca dc: Cc i tng tham dc em n cho con ngi khoi lc, sung sng, thch th. V vy ai cng mong cu tham m chng, nhng lc th ny tha mn cm gic lc th ca cc gic quan v bn nng hng th ca con ngi, lm cho cuc sng ca con ngi tr nn th v, c ngha hn. S hp dn ca chng khng d thy c mt cch su sc. C mt chuyn ng ngn Pht gio k rng: " C mt ngi t t vt ngc, b cc con voi ca vua rt ui pha sau. Trong cn nguy kch, anh ta b ri xung mt ci ging su, may thay anh ta nm c mt si dy leo kh chc. Cc con voi n v gm tht trn ming ging. Anh nhn quanh ging thy c ba con rng ang h ming ch, bn gc ging c bn con rn c ang lm le chc m, nguy hn na l c hai con chut ang gm nhm hai u si dy leo m anh ang bm vo, tnh th tuyt vng. Trong lc y c mt by ong bay ngang qua, anh ta ngc c h ming nhn, by ong tnh c lm ri xung nm git mt ngay ming anh. "i! git mt ngt lm sao!" Anh tht ln. Trong pht chc anh ta qun mt s khn cng ca mnh". Nm git mt y d cho nm dc, n to nn lc th cho con ngi. Ni chung nhng g em n h v lc l v ngt ca ng dc. Cm th lc th c mt tnh cht na l rt chng tn. Khi lc th qua i s li tm hn ta mt ni trng tri, lc lng, n hnh thnh mt nhu cu, thc y ti to lc th y v chng ta ln ng tm kim. Nhng nhng lc th kinh nghim khng cn hp dn na, khng cn "lc"na, phi tm kim lc th mi, ngha l lc th c cng cao hn... c th m tip din, ri ni kh xut hin... 2. Kh v u tranh: t c cc i tng lc th khng phi d dng, phi c s mu tnh, n lc, phi tranh u, phi hy sinh... mi c c. Trong kinh i Kh Un Pht dy: V ng ca dc hay s nguy him ca tham dc cn phi hiu r rng: - c cc i tng tham dc, tha mn nhu cu ca tham dc, con ngi phi n lc tm kim chng, phi u tt mt ti, phi vt v, phi hy sinh... may ra mi c c nhng g mnh mun.

- Nhng ngi vt v nh vy m vn hai bn tay trng khng c kt qu g, tht vng bun phin. - C nhng ngui may mn hn, c c nhng g mnh mun nhng phi lo gi gn, s hi s mt mt, hao mn. - Do mnh c ti sn hay mnh mun ti sn, lc th m cha con tranh chp, v chng chia tay, bn b hm hi, anh em kin co nhau, di tr lng gt, hm hi... xy ra. - Do tham dc m xm lng, bng ng, quc gia... gy chin tranh mu, cht chc... xy ra cc b hay ton din. Do tham dc m con ngi sng nh cm th, st sinh, trm cp, t dm, c nghip... Do vy cht trong au kh, a vo o x, a ngc... l ngha ca kinh vn: "Nhng ni khn kh trong ci sinh t u do tham dc m sanh". Ngi t dc, t ham mun lc th th t khn kh hn, c thanh thn thoi mi hn nh trong Kinh i Kh Un (s), c Pht dy l s xut ly khi dc. Trc ht, do nhn thc r v ngt v s nguy him ca dc nn s hp dn ca chng khng lc cun ht, chi phi ta na. Sau trong qu trnh qun chiu tu tp s an lc ca thin hay ca php sanh khi, chuyn hng t duy ca ta v chuyn ha bn nng hng th dc lc. Nh , ta xut ly khi tm nh hng ca dc. gi l thiu dc v vi, thn tm t ti. IV. Kt Lun Ham cu nhiu th vt v,kh s nhiu; l quy lut, l con ng phm phu ngu mui. Con ngi c tng rng h t c nhiu tin bc hay a v cao l h tha mn, h c hnh phc. Nhng thc t th vui t, hnh phc t m bun su au kh th nhiu. Cui cng con ngi cng nhn ra chn l n gin ny khi h buc phi t b tt c, nh khi cht chng hn...

Ni au kh ca cuc i ging nh ni nc ang si, ngn la lm cho nc si l ngn la tham dc, ngn la cng ln, nc cng si v cng cn kit,ngn la cng yu th nc si s bt nhit v ht si.Cng vy, ngn la tham dc bt i th au kh s gim, gim mi hng ngy n lc khng cn g gim na (v vi) th s gii thot ti hu c thnh tu. Bi IV I. Chnh Vn tam gic tri Tm v ym tc Duy c a cu Tng trng ti c B Tt bt nh Thng nim tri tc An bn th o Duy tu th nghip II. Dch Ngha iu th ba gic ng rng tm ta khng bao gi bit chn i vi dc lc, lun mun dc nhiu, v vy ti c tng trng. Bc B Tt th khng nh vy, h lun ngh n s bit , sng an vui thanh m hnh o, ly tr tu lm s nghip ca mnh. III. Gii Thch Ni Dung 1. Nh trnh by Bi trc, dc lc c v ngt, s hp dn nhng ng thi n cng c v ng, s nguy him. S nguy him y chnh l khng bao gi tha mn. V vy, khng bao gi ngi ta bit dng li i vi cc lc th th tc. Con ngi lun tm kim lc th, nhng kch thch mi; n y con ngi i v pha trc mt cch m qung ging nh nhng con thiu thn lao vo nh la. Mt ngi b mt lc th no hp dn, tr thnh mc tiu hay l tng ca i mnh, nh i tng l tin bc chng hn, th lng h khng bao gi bit hoc bit dng li. Lng tham ca h s l "v y", nh mt gung my khi ng l khng ngng quay cho n khi no b h hay ht nhin liu, y l mt thc t tm l. V vy ti c ngy cng nhiu do phi chim ot cho c mc ch v tn y.

Xu hng tm kim lc th l xu hng chung ca loi ngi, cc loi ng vt cng vy, l bn nng th hng. Hnh phc l t ng vn v ca t lc th; hnh phc l mc tiu ca i sng con ngi. Nhng quan nim v hnh phc thng thng l chim hu cng nhiu cng tt cc i tng dc lc, tha mn nhu cu lc th ca cc gic quan m trong kinh gi l dc lc, phm phu lc. V nhu cu hng th l bn nng nn n khng t dng li c. C ngi c cu "Ngh n thn th ng cu khng tt bnh. V khng tt bnh th tham dc d sanh", trong lun Bo Vng Tam Mui, ngi y cho rng i tr tham dc bng cch c cho tt bnh r r nh vy khng cn cha chy dt im. H qun rng d bnh nng tham dc vn tn ti, chng qua "lc bt tng tm" m thi. Lm sao dng li c lng tham dc? Phi n lc tu tp, phi "rn luyn" m thi. Kinh Trung B a ra cng thc: "Nhm chn a n ly tham, ly tham a n on dit, on dit a n Nit Bn". Vy dng li tham dc phi c thi nhm chn. Bng cch no c nhm chn? gii quyt vn , o Pht a ra tm vn bn ngn php mn. Do vy, c ngi cho rng o Pht l o dit dc, kh khan. o Pht ch trng dit dc nhng dc y l tham dc, dc vng v k khng phi dc hng thng, thin dc hay php dc. Vn nhm chn trc ht ty thuc vo nng lc qun chiu, thy r bn cht ca dc, s nguy him v khng ng k v gi tr ca chng, mt s phng php c th c a ra trong kinh Nht Thit Lu Hoc, An Tr Tm... nh qun thy r m on tr mm mng t duy bt thin: Dc, sn, si. Sau l s gn gi, tu tp trong chnh php pht trin xu hng ngc li ca thi thng nh trong kinh vn gi l "Thng nim tri tc". 2.V bit r s nguy him ca dc lc v lng ham mun v tn l ci ngun sanh t nn cc bc B tt khng ngh, khng lm theo thi thng ca phm phu m lm ngc li. B tt l ch vit tt ca B Tt a (Bodhisattva). Ngha l chng sanh gic ng (Bodhi:s gic ng, tr tu, sattva:chng sanh). Ngi gic ng gi l B tt (Hu tnh gic) v lm cho chng sanh gic ng gi l B tt (Gic hu tnh). B tt l ngi gic ng nn thy r qui lut ca hnh phc v kh au rng tham mun nhiu th ti c tng trng, kh au c mt; t ham mun, bit th tr tu tng trng, hnh phc c mt... Ngi bit l bit hi lng vi nhng g mnh c c, l hnh phc v giu c nht trn ci i ny. Ngi giu c l ngi tha mn sung

sng. Ngc li ngi ngho l ngi lun thiu thn, khao kht, ngi khng bit lun lun thiu thn khao kht, lun tm kim nn h l ngi ngho, cho d ti sn ca h nhiu n u i na. Giu hay ngho, thiu hay , ch trong mt nim m thi. Trong kinh Di Gio Pht dy: "Tri tc gi tuy nga a thng do vi lc, bt tri tc gi tuy x thin ng dic bt xng " (Ngi bit d nm trn t cng thy an lc, cn ngi khng bit d c thin ng cng khng va ). - Ngi gic ng (B tt) hay l ngi Pht t khng c ngha l ngi hon ton v dc, v cu. V dc,v cu l i vi dc lc phm phu v k, tc hi a n au kh.Ngi Pht t hng tm mong cu ca mnh v tha nhn v v php m kinh Trung B gi l Thnh cu (Dhamma-chanda) kinh vn ny gi l Duy Tu Th Nghip. Kinh Thnh Cu, Pht dy: "Cu ci khng sanh, khng gi, khng bnh, khng cht, khng su, khng nhim". l s mong cu ca B tt hay ca cc bc Thnh nhn, cc t ca c Pht. - Ti sao tu hnh l: "An bn th o"? Phi chng o Pht mun bn cng ha x hi nhn sinh? D nhin l khng. Mc tiu ca o Pht l i sng an lc v hnh phc chn tht ch khng phi l i sng giu hay ngho. Chp th vo, bm vu vo nhng ci g m bn cht chng l v thng, v ng th chc chn s gt hi kh au. Lng tham l u mi ca cc bm vu, vng mc nh vy, cho nn r b i lng tham v th i sng ca ta v ca ngi mi nh nhng, thanh thn, mi c hnh phc. Vy mt ngi ngho m tham m nhiu th s kh v cng, cn mt ngi giu m t tham m th vn hnh phc, thanh thn nh thng. - Mt khc sng m bc hnh o d hn l sng vi nhu cu hng th cao."Giu sang hc o l kh" (Kinh T Thp Nh Chng). Tht vy, khi mnh c qu nhiu nhu cu khng chn th phi hng tm tm kim, phi u t ch, tnh cm, sc khe, tr khn v thi gian t c nhng g mnh cu mong. Nh vy, con ngi ta b n l cho dc vng, b cun ht vo hng i v mc tiu v b. Tri li, bit tri tc an phn thanh bn c th gi, sc lc, ch lm giu i sng tm linh, i sng tr tu. Hng i mnh vo hng i thnh thin v siu thot, ch c tr tu mi p ng cho nhu cu v hng i y nn gi l Duy Tu Th Nghip. IV.Kt Lun

C hai con ng m ta phi chn la: Mt l lao u vo i sng th tc tm kim lc th v ng nhin hng th c au kh, con ng c lm bng dc vng v ti li. Hai l con ng xut th siu thot ln trn mi cm d dc lc, thnh tu nhng an lc siu th, chm dt kh au, con ng ny c lm bng tri tc v tr tu, y l con ng ca t xut gia, ca ngi tu s Pht gio, y l con ng ca ngi c s thc hnh B tt hnh. Bi V I. Chnh Vn t gic tri Gii i try lc Thng hnh tinh tn Ph phin no c Ti phc t ma Xut m gii ngc. II. Dch Ngha -iu th t gic ng rng li bing s a n sa a. V vy nn thng tinh tn tu tp ph gic phin no, hng phc bn loi ma, vt thot ngc t ca nm m v ba ci. III. Gii Thch Ni Dung Ba iu u ca tm iu gic ng trang b cho hnh gi kh nng nhn thc v bn cht th gii (iu1), ch cho hnh gi thy r ngun gc ca au kh l tham dc (iu 2) v con ng khi hnh l tri tc, khai m tr tu (iu 3). n by gi iu th t, chnh l s dn thn thc hin hnh tr. Bit m khng lm th cng nh khng bit, hc m khng hnh th khng c kt qu thc tin. Nhn thc l bc u, s thy bit mt cch su sc v trit v thin v bt thin, v phm phu v Thnh o s to cho tm thc hnh gi mt c vng: c vng t n mc tiu gii thot. c vng ny kch thch hnh ng hng dn hnh ng, tc l s n lc hnh tr..S tu tp hnh tr c

kt qu hay khng, nhanh hay chm ty thuc vo nhn duyn m hnh gi c c, nhn duyn ch yu l ch n lc, kinh gi l Tinh Tn. Tu tp l mt qu trnh, i hi duy tr c mun v n lc thng xuyn, nh git nc tuy yu nhng c nhiu git khng ngng c th lm thng mt tng . Tng trong tm ta l mt nn tng v minh phin no c kt t rt lu ngy. V vy, ch cn thiu n lc nhit tm trong mt khong thi gian ngn no , trong khong khng gian, hon cnh no l c th lm v ton b cng trnh m ta xy dng hoc t nht cng lm chm bc tu tp ca mnh. Nn Kinh vn gi l " li bing s a n a lc". Li bing ngha l li bing lm iu thin, bit l iu tt m khng thc hin, hoc thc hin m khng n ni n chn, na vi... a lc c ngha l ri xung hoc thi lui, ri xung ch thp km hn h ca phm phu, thi lui tc c tin b trong tu tp m khng gi c thnh qu, khng pht huy thnh qu y c. Ngi tu hnh nh l mt chin s ra mt trn chin u vi gic phin no. Phin no c gi l gic v chng c kh nng tn ph v gieo rc au kh cho cuc i ca chnh mnh v tha nhn. Tham lam, sn hn, si m.... l nhng phin no c hot ng rng v c lc lng rt mnh m, ni c chm c, kh nng bin ha n tng kh pht hin v rt kh i ph. Thy c chng l mt chuyn, bit ch n tr ca chng l mt chuyn khc v thng n hay tiu dit c n li l mt chuyn khc na. V vy m ni dung ca tinh tn c coi l T Chnh Cn, tc l bn phng din tinh tn: 1. N lc on tr cc iu c cha sinh tc chng cn trong trng nc, cha c sanh ra. 2. N lc on tr cc iu c sanh, khng cho chng pht trin. 3. N lc thc hnh, khi dy cc iu thin cha sinh c sinh ra. 4. N lc thc hnh, pht huy cc iu thin c tng trng. Bn kha cnh ca tinh tn l nhng sch lc chin thng. Mt mt kim ch, pht hin v tiu dit gic phin no; mt mt nhn chn thc y, h tr cho cc thin php xut hin v tng trng. Nh vy, trc ht l chn

ng s bnh trng ca phin no, sau qun bnh lc lng gia tr tu v phin no; cui cng pht trin kh nng v sc mnh tr tu chin thng gic phin no. Bt c mt cng vic g, mt cng trnh g, mt php mn tu tp no u phi c s n lc cn thit v a n thnh cng. Trn con ng tu tp on tr cc phin no v pht trin cc hnh lnh, tinh tn l mt yu t quan trng. Tnh cht ca tinh tn l mt nng lc tng hp gia s thy bit, c mun v chnh nim tnh gic. Mc ch ca tinh tn y ni r, l on tr gic phin no, hng phc bn loi ma, thot khi ngc t ca nm m ba ci. Gic phin no l nhng tm l nhim bt thin, c loi thuc bn nng tim n, c loi thuc mi hun tp, mt ni. Cn c ca gic phin no l v minh v chp ng. Bn loi ma: Ma l nhng g lm chng ngi s tu tp. a. Phin no ma: Chnh l gic phin no, khi ma ny xut hin th au kh, ri lon tng trng, thin php tn gim. b. Ng m ma: Do chp th sai lm v thn th, b cc nhu cu bt thin ca thn th li cun, chi phi m ta lm cho cc c php tng trng, thin php tn gim. Do chp th cc cm th sung sng, ght b cc cm th au kh v khng tnh gic vi cm gic th khng kh, khng vui m tm ta b dn dt, b y vo vng cng ta ca chng lm cho tm bt an, c php tng trng, thin php tn gim. Do chp th, vng mc vo khi nim, t duy, thnh kin, sai lm, tc l b tng m chi phi lm ngn che s sng sut ca tr tu; do vy cc tng bt thin sinh, tr tu tn gim. Do chp th, vng mc vo s hot ng thm kn, tc ng lc tm l nh tham lam, sn hn... to thnh xu hng ni tm lm cho c php tng trng, thin php kh sanh. Do s qui nh v hn ch ca tm thc vn cht cha nng lc ca cm th, t duy, ch bt thin nhim m ta khng c c hi tng trng thin php. Gii thch v ng m ma, c th hiu hai phng din: Ch quan v khch quan. Ch quan ngha l do s chp th, s vng mc ca nhn thc v nm m m cn tr s hiu bit r v bn cht ca chng. Khch quan l chnh nm m y to ra nng lc chng ngi cho s gic ng nh cu ni "hu thn hu kh". C hai mt ny bao gm trong ngha ng m ma.

c. T ma: L mt loi chng ngi a n chm dt sinh mnh ca con ngi, lm cho cng trnh tu tp dang d hoc khng tu tp c. Nh vy nhng g c coi l t ma? C th l qu s yu tinh tc ha, l bnh tt him ngho, nhng tai nn, c th l nhng th lc hu hnh hay v hnh no . Tm li, nhng g a n chm dt sinh mnh mt cch bt thng th gi l t ma. d. Thin ma: y l mt loi ma c bit v siu hnh, cn gi l Tha Ha T Ti Thin Vng Ma hay Ma-Vng-Ba-Tun, ch cho th lc siu nhin trong v tr to lc cn i vi mt ngi sp sa gic ng, sp vt thot khi s cng ta ca ma gii. Thot khi ngc t ca nm m ba ci: Nm m gii thch. Ba ci l dc gii, sc gii, v sc gii. Ba ci c coi l ngc t, l nh la. "Tam gii v an du nh ha trch", l nhng tri buc giam hm ca dc v i. Dc gii l ni chng sanh b tri buc bi s tham dc, dc lc ca gic quan. Sc gii l ni chng sanh b tri buc bi cc i nhim ca th lc vi t. V sc gii l ni chng sanh b tri buc bi s i nhim v tng. Dc hay i u cng mt bn cht v cng tc dng tri buc chng sanh gn cht vi dng sanh t v tn. V vy, tinh tn rt quan trng, n s l sc mnh vt qua tng ca i hoc tng giai on tu tp. Nu vt qua c cc tng cp ca dc gii th s ri vo sc gii ...tip tc tinh tn s vt thot tri buc ca ba ci. IV. Kt Lun S tu tp cng nh cho thuyn ngc nc khng cho l b dng li v thi chuyn, tinh tn l mt c tnh cn thit cho s cho con thuyn Bt Nh vt bin sanh t. l mt c tnh th cng cn phi tu tp: Tinh tn tu tp hnh tinh tn, khng c ci g t c hoc ngu nhin. Tt c u tun th cc quy lut nhn qu, nghip bo, duyn sinh. Nhn nh th no, duyn nh th no, th qu bo nh th y. Ht nhn hay chng t v minh chp ng phin no c tch ly nhiu i, c sc mnh rt ln, khng d on tr. Cc loi phin no, bn ma, nm m, gii u nm trong . Chnh kin nhn thc c bn cht, ch tr n ca chng ri mi dng tr tu, tinh tn on tr chng. Nhng kh nng y cng u nm trong tm thc. Tinh tn l khai thc trit kh nng y.

Bi VI I. Chnh Vn ng gic ng Ngu si sinh t B Tt thng nim Qung hc a vn Tng trng tr tu Thnh tu bin ti Gio ha nht thit Tt d i lc. II. Dch Ngha iu th nm gic ng rng: Do v minh m b tri dt trong ba ci sanh t. V vy cc v B Tt thng nh rng cn phi hc rng, nghe nhiu, tng trng tr tu, thnh tu kh nng bin ti gio ha cho tt c mi ngi u t c hnh phc chn tht. III. Gii Thch Ni Dung - iu gic ng th nm ni n s quan trng ca tr tu trong vn tu tp v trong cng cuc ha chng sanh. Tr tu cng l kh nng qun chiu thy r ngun gc ca au kh phm phu l do tham dc, mong cu nhiu, chm dt au kh y phi tu tp hnh t mun, bit v tr tu. ngha ny c cp iu mt, hai, ba. Tr tu trong iu nm ny c phm vi v tc dng ln hn: 1. Tr tu l s thy r ngun gc ca sinh t, ngun gc ca sinh t l v minh. au kh ca cuc i c mt l do tham lam, sn hn; tham lam, sn hn c mt l do ngu si. Ngu si ng ngha vi v minh, cho nn cn phi r ngun gc ca mi th trn dng sanh t lun hi l do v minh. V minh l g? Chnh l s khng hiu r cuc i l v thng, v ng, duyn sinh, khng hiu r kh, nguyn nhn ca kh, s dit kh v con ng a n kh dit; khng hiu r lu hoc, nguyn nhn ca lu hoc,

s on tr lu hoc v con ng a n s on tr lu hoc.... l nh ngha v v minh mt cch cn bn v truyn thng. Vy th ta hiu r cc nguyn l trn nh hc tp, nh tu tp qun chiu v c tnh v thng, v ng... V minh c chm dt hay khng? Cha th chm dt v minh hon ton c. Bi l v minh l mt ng lc tm l m qung thuc bn nng, l tp kh c tch ly qua nhiu kip sng. V vy n c ci ngun rt su trong tng thc ca chng sinh. C khi ta bit rng vic y l bt thin, l khng nn lm nhng ta vn c lm, khng sc cng li. Hnh nh n c mt sc mnh tim n nm ngoi s kim sot ca chng ta. y l v minh. V minh c tch ly, nay n ch biu hin ra nhng g m chng vn c.Tham dc, sn hn l biu hin ca v minh, cng pht trin tham sn th lc lng v minh cng c cng c vun bi v n tip tc c sc mnh biu hin trong tng lai. V vy, chn ng dng chy ca v minh, c Pht dy hy khi dy, pht trin ci "minh", ci v si c trong mi ngi. V tham, v sn, v si l nhng ng lc tch cc c th chn ng s pht trin ca v minh. pht trin c "minh", con ngi cn phi c gio dc kim ch bn nng, nng cao nhn thc. Nh vy, gio dc l con ng a n "minh". B Tt l ngi gic ng nn bit rt r quy lut a n "minh", l "hc rng nghe nhiu". Trong kinh Kitagiri (Kinh Trung B Quyn II ) c Pht dy 14 giai on tu tp a n minh nh sau: 1) C lng tin vo bc o s: Bc u ca l trnh tu tp cn phi nng ta vo mt bc o s, bc o s y mnh bit v tin tng rng c kh nng gip mnh khai m tr tu. C lng tin mnh mi an tm qui hng v o s y. 2) n gn: Phi n gn gi vi v o s y mnh mi c c hi tip nhn nhng g cn thit. 3) Tn knh: T lng tn knh o s, phc v chm sc hu h bc o s nhng g cn thit, by t thnh tm ca mnh trn con ng tu hc. 4) Lng nghe: L thi thnh khn thit tha trong hc tp, sn sng lng nghe bt c iu g t bc o s. Vi thi sn sng nh vy, bc o s s sn sng dy. 5) Nghe php: y l giai on bc vo th gii Pht php, nhng iu bc o s dy lun c nghe vi s phn khi cn mn.

6) Th tr php: Nh nghe mt cch phn khi thch th ta s nh nhng g c nghe mt cch y . 7) Suy t ngha: L s th tr mt cch y li dy ca bc o s. Qua , ngha su sc ca li dy dn dn hin l bi s suy t ca mnh, cng suy t ngha cng sng. 8) Chp nhn hc php: Sau khi suy t hiu r ngha l, tm khng cn thc mc chng i, tm thun theo php, chp nhn hc php y. n y, t tng thng sut. 9) c mun sanh khi: Sau khi chp nhn hc php ri, nim hoan h s khi ln trong tm, tm mun dn thn thc hin cc hc php y, mun thc hnh. 10) N lc hnh tr: Do c mun khi ln nn tm n lc hnh tr php m o s dy t mnh t c nhng g thng sut trong l thuyt. 11) Cn nhc: N lc nhng khng b m qung, bi s xc quyt trong qu trnh thc hnh s ny sinh nhng mu thun, lch lc. Ta cn phi tnh to cn nhc suy xt tm ra ng li thch hp nht. 12) Tinh cn tu hc: Sau khi va hc, va lm, va cn nhc y , con ng n nh, s pht trin hng i bng s tinh tn khng gin on s c kt qu tt. 13) T thn chng s tht: Vi s tinh cn trn, ta s t c kinh nghim t thn v thc ti v ng,cm nhn c php v gii thot. 14) Tr tu th nhp s tht: t c tr tu vin mn, thnh tu gii thot hon ton.Ngha l " minh" sanh, " tu" sanh, chm dt sanh t lun hi. Thnh tu c tr tu ti thng bng " qung hc a vn" qua 14 giai on nh trong kinh Kitagiri cp th mi tht s hu hiu. C ngi hc Pht v ngh rng cn "qung hc a vn" nn lao u vo hc tp, mn no cng hc, trng no cng hc, ai ni g cng nghe, thm nhp rt nhiu t liu gi l "kin vn qung bc" nhng phin no khng v vy m c on

tr. y l mt s hiu lm tai hi, c cuc i phung ph cho kin thc bao la ca th gian. 2. Tc dng ca tr tu c bit ch gio dc mi ngi t c hnh phc trong cuc sng m kinh vn gi l "Thnh tu c bin ti gio ho tt c u c an lc". Tr tu bin ti l mt kh nng bn nhy v mt l lun nhip phc tha nhn. Con ngi cm nhn, tip nhn th gii qua m thanh ngn ng, do gio dc ch yu vn l ngn ng, kh nng thuyt phc ca ngn ng rt cao lm cho con ngi chp nhn, hiu bit v thc hnh theo chnh o. Kinh tng Nikya a ra bn php v ngi gii. (Patisambhid) l ngha v ngi gii, php v ngi gii, t v ngi gii, bin ti v ngi gii. Kinh tng i tha cng c bn php bin ti: Php v ngi bin ti, ngha v ngi bin ti, t v ngi bin ti v nho thuyt v ngi bin ti. a. Php v ngi bin ti: L thng sut h thng t tng Pht hc, php mn no cng thng sut, cng hiu nguyn tc, ng li ca php mn y. b. Ngha v ngi bin ti: ngha su xa ca Kinh- Lut-lun u hiu thu, d li l c xa, phng thc din t khng hin i, thut ng kh hiu, ngha l hiu c t ca bt c php no. c. T v ngi bin ti: Hiu bit phong ph v t ng din t t tng, t ng chuyn mn ca cc lnh vc khc nhau v hiu c cc loi ngn ng khc nhau. d. Nho thuyt v ngi bin ti: Kh nng din t hp dn d thuyt phc, ph hp vi cn c, trnh vn ho, phong tc tp qun ca con ngi v x hi, lm cho ngi nghe vui v v chp nhn. Mt ngi c c kh nng tr tu bin ti nh vy l mt ngi sao sng ngi gia bu tri Pht php. H s em n li ch rt ln cho nhiu ngi, cho nhiu quc khc nhau, Pht php uc truyn rng, v hnh phc m Pht php em n cho ngi tip nhn chnh l nim hnh phc chn tht nht. IV. Kt Lun V minh l ci ngun ca sanh t, ca au kh. Chm dt v minh l mc tiu ca o Pht v ca ngi t Pht. Con ng on tr c v

minh l con ng pht trin tr tu, tc l lm cho " minh" xut hin th " v minh dit". Tr tu c c l qua qu trnh hc tp bit nhiu qua vn hu, t hu, tu hu. Nh hc rng bit nhiu m thnh tu c kh nng tr tu bin ti tc l hiu bit v l lun sc bn.Nh vy m gio ha c nhiu loi chng sanh khc nhau, nhiu quc khc nhau. Pht php c gieo rc rng ri, s hnh phc mi loi chng sanh c ph cp. Tr tu trong Bi gic ng th nm ny l tr tu i vo lnh vc chuyn mn, ngha l pht huy tc dng sanh, tc dng gio dc thnh t mc ch ph cp ha Pht php vo i sng con ngi v x hi. Bi VII I. Chnh Vn lc gic tri Bn kh a on Honh kt c duyn B tt b th ng nim on thn Bt nim cu c Bt tng c nhn. II. Dch Ngha iu th su gic ng rng s ngho kh sinh ra on hn, to thm duyn nghip bt thin. V th, B tt cn thc hnh hnh b th mt cch bnh ng gia k ght vi ngi thng. Hy qun i nhng iu xu c m h gy cho mnh, khng nn ght b nhng ngi c. III. Gii Thch Ni Dung iu gic ng th su ni v cng hnh b th ca ngi tu B tt hnh. Bi ny c hai . 1. Hiu r ci vng ln qun ca ngi ngho kh: Do ngho nn con ngi d sinh ra bt mn, ganh t, hn th. i vi bn thn, h khng hi lng vi chnh mnh, tm l xo trn bt an. i vi gia nh v con h quu c khng vui, d sn hn v h cm thy mnh khng ti, khng c coi

trng, d gy v tnh cm. i vi bn b xm ging, h t ty hoc nghi ng v sanh tm k, ganh t. Ni chung, h bt mn v khng c nim tin vo ci thin, ci chn. Do vy, ci ngho d y con ngui vo con ng ti li, lm cc vic bt thin mau giu. H vi phm lut php, nh mt nhn cch, o c... V vy, cuc i ca h cng khn n hn, cng khn n h cng bt mn on hn... l ci vng ln qun ca con ngi b ci ngho kh bc bch. Ngi thc hnh hnh B Tt qun chiu thy r s ngho kh s dn con ngi n phm ti, s a x hi vo s bt an. c Pht tng nu ln thc trng y rng: "Do ngho kh m trm cp bo hnh, git hi, di tr tng trng lm cho bng hoi x hi" (Kinh Trng B: Chuyn Lun Thnh Vng v S T Hng). Ngi tng khuyn cc v vua cai tr khng nn dng hnh pht c c vi ngha rng nh m trm cp cp git c dit tr. Ngi dy rng: " Nhng ngi no c kh nng v nng nghip, chn nui hy cp cho h thc phm v thc vt; ngi no c kh nng v thng nghip th cp cho h vn u t; ngi no c kh nng v quan chc th cp cho h thc phm v lng bng... tu theo kh nng ngnh ngh chuyn mn m ban cho h ci cn thit... h s chuyn tm vo cng vic ca mnh, c phng tin sng nn khng cn phm ti quy nhiu tr an m cn ng gp vo ngn sch quc gia" (Trng B Kinh, Kutadanda). cho s ngho kh gim bt p lc, cho tm t ca ngi ngho c an n v cho x hi c bnh an thnh vng, B Tt pht nguyn thc hnh b th, ngha l b th tin bc, vt cht an i phn no ni au ca s ngho kh. Chng ta c th thy rng y l mt cng hnh tu tp m phn ln l kh nng ca ngi B Tt ti gia, tc ngi Pht t c s. C th chng ta c mt cch l gii khc rng: Ngho kh y l ngho v o c, ngho v tr tu. Do vy phin no tham hn th sinh ra, cc c nghip c ni kt. Th nn B Tt phi thc hnh php th lm cho mi ngi c m con mt tr tu thy c chn l, on tn nghip duyn bt thin. Ngho tinh thn, ngho tr tu s a n phin no sanh trng v nghip c s pht sinh. B th y l php th, y l kh nng ca B Tt xut gia. Tuy vy ngha ca iu gic ng th su ny nng v hnh b th ti vt, m hnh ny hp vi s trng ca ngi c s ti gia hn l xut gia. Trong i Tr Lun ni: "Nh c Pht dy: i c hai hng ngi kh c: mt l trong hng xut gia, v T Kheo c phi thi gii thot; hai l trong hng ti gia, k bch y thng hnh b th thanh tnh".

2. B th bnh ng: Tc l b th vi tm v chp, tm v tha v tm gii thot. Thng th ngi b th c tm phn bit ngi mnh thng hay ngi d thng, mnh s i x rng ri hn, mau mn hn; cn ngi d ght hay ngi nghch vi mnh, c th mnh cng cho nhng c gii hn hn, t hoan h hn. Thi b th ca B tt khng phn bit nh vy m b th vi tm bnh ng, v chp gi l b th Ba la mt. Trong i-Tr-Lun, B th Ba la mt l: "Nu b th cn c ba th chng ngi chp c ta cho, ngi kia nhn v ti vt b th th ri vo cnh gii ma, cha la khi cc nn. Cn nh B tt b th c ba th u thanh tnh khng chng ngi th c ch Pht khen ngi, gi l Ba-la-mt" (TL - trang 467 ca HT Thin Siu dch). B th m tm khng bnh ng, b cc phin no sai s nh thng, ght, gin tc hay vui bun th b th rt hn ch, kt qu khng cao v khng ph hp vi con ng gii thot v ch nguyn sanh. B th nh vy gi l b th khng thanh tnh. Theo i-Tr--Lun b th khng thanh tnh l: "Hng ngu si b th m khng hiu g; hoc v cu ti nn b th; v s him trch nn b th; v s st nn b th; hoc v mun cu ngi nn b th; hoc s cht nn b th; hoc di ngi lm cho h mng nn b th; hoc t cho giu sang nn b th; hoc tranh hn nn b th; hoc ganh ght sn si nn b th; hoc kiu ngo t cao nn b th; hoc v danh d nn b th; hoc v ch nguyn nn b th; hoc v gii tr suy hoi cu tt lnh nn b th; hoc v qui t ng ngi nn b th; hoc v khinh hn khng cung knh nn b th. Cch b th nh vy gi l b th khng thanh tnh"(sd T443). Quan im v b th thanh tnh th ngc li cc iu trn, b th nh vy c ngha rt cao da trn nguyn l Khng-VTng-V nguyn. Trong kinh tng Nguyn thy, cc ng c b th cng c cp n tng t nh trn: 1) V c ngi n (ng o) nn b th. 2) V s hi nn b th. 3) V ngh rng "n cho ta" nn b th. 4) V ngh rng "n s cho ta" nn b th. 5) V ngh rng "B th l tt lnh" nn b th. 6) V ngh rng "mnh giu c, ngi kia ngho tht khng xng ng nu khng cho" nn b th. 7) V ngh rng "do ta b th m ting tt c truyn i xa" nn b th. 8) V trang nghim tm, trang b tm nn b th.

Tm ng c khc na l: 1) V lng tham m b th 2) V sn hn m b th. 3) V ngu si m b th. 4) V s hi nn b th. 5) V theo truyn thng nn b th. 6) V mun qu bo ci tri nn b th. 7) V ngh rng: "B th lm cho tm c hoan h" nn b th. 8) V trang nghim tm trang b tm nn b th. (Anguttara Nikya III, Chng VIII Php). - Nh vy mi su ng c b th khng thanh tnh ca i Tr Lun v mi su ng c b th ca Kinh Tng Chi c kh nhiu iu ging nhau. B th c coi l ng chnh php v ng hnh vi ca mt ngi c tr tu l " trang nghim tm, trang b tm" (theo Kinh Tng Chi), ngha l tm c thanh tnh vt thot cc phin no chp th m trong i Tr Lun gi l b th Ba La Mt: -Khng chp th ngi cho, k nhn v ca cho. l tm v chp, tm bnh ng x b c nhn ng. - Chp th bt c mt iu g th hay t, trong hay ngoi u c tc dng lm cho tm nhim. Thng thng, khi ta c thin cm vi ai, thng mn ai th ta rt d m rng lng m cho mt cch vui v khng tic, ngc li khng thng th ci lng khp li, v vy tu tp lng t bi s rt d dng thc hnh b th; b th l s th hin ca tm t bi. Tm chng ngi cho tm t bi l tm sn hn; s gin ght a n chng ngi lm hn ch hnh ng b th. Cho nn, iu gic ng th su ny ni rt r rng B Tt tu hnh b th phi c tm bnh ng khng phn bit ngi thng, k th v c bit cn phi i tr tm sn hn v "khng nn ngh nh n iu xu c m k khc lm cho mnh, cng khng nn c tm ght b k c".iu ni ln ngha chn chnh ca hnh b th theo Pht gio. c c hnh ng b th v chp, v cu, v nguyn th ngi hnh b th phi c tr tu, thy c tnh v ng ca vn php. Nh m tm vt thot s gii hn ca tnh cm thng thng thng, ght. Tm thng ght, th hn, lm tr ngi ln cho hnh ng b th, nh Jesus ni: "Nu con ch thng nhng ngi thng con th con c cng g u?"( ch l s trao i m thi! ). Khng nhng khng c cng m c ti l gy thm s bt mn hn th.

IV. Kt Lun - B th l mt cng hnh c tc dng li ch rt c bit, biu hin hai mt: Phc c v tr tu. - Phc c c c l do em n cho chng sanh b au kh nim an i, s an tm, s y , gim cho h nhng p lc ca i sng m c th a h vo con ng ti phm ti tm. Lm cho ngi khc c an vui hnh phc l ngha ca phc c. -Tr tu l do thc hnh b th m qun chiu thc trng au kh ca i sng, nhn c chn l kh . Mt khc, mnh thy c t tnh v ng trong mi th m mnh nm trong tay: Khng c ngi cho k nhn v ca cho. Thc hnh tm bnh ng, x b chp th nhn, ng, b, th, ch th, i tng.... t c tm th thi thanh thn, gii thot l ngha ca tr tu. Mt ngi l t ca Pht lun c trang b gio dc c c hai c tnh cn bn ny l phc c v tr tu. Qua hnh ng b th, ta c th thnh t hai c tnh y. Bi VIII I. Chnh Vn tht gic ng Ng dc qu hon Tuy vi tc nhn Bt nhim th lc Thng nim tam y Nga bt php kh Ch nguyn xut gia Th o thanh bch Phm hnh cao vin T bi nht thit. II. Dch Ngha

iu th by gic ng rng: Nm loi dc l nguyn nhn gy ra ti li v tai ha. Vy tuy lm ngi c s m sng khng m nhim nm th vui phm tc y. Tm thng ngh n ba y v bnh bt. Tm nguyn hng v i sng xut gia. V vy, sng thanh tnh, gi gn o hnh, tu tp phm hnh thanh cao, thng yu tt c mun loi. III. Gii Thch Ni Dung iu th by gic ng v s nguy him ca cc dc lc th gian m ngi c s ang sng trong ; s nguy him y c hai mt l pht sinh hnh vi ti c, ny sinh nhng tai ng hon nn, kh au. L mt ngi c s ti gia thc hnh B tt hnh, ngi Pht t phi c i sng biu hin s gic ng, ngha l phi vt ln trn cc dc lc phm tnh, ging nh hoa sen trong bn vt ln trn bn m khng hi mi bn. Trn cn bn o c thanh tnh y, ngi c s pht trin lng t bi v cu chng sanh c hiu qu. iu th by ny c cc quan im khc nhau gii thch v n; c ngi cho rng y l hnh ly nhim ca ngi xut gia, ngha l ngi xut gia hnh o gia i thng c th b h ly tham m nm dc. Nh vy cng khng c g l sai. Tuy nhin Kinh vn ghi rt r l: "tuy vi tc nhn" th ta phi hiu l ngi th tc, "ngi i". Cc ging s Trung Hoa nh Ngi Thi H i s, Ngi Tinh Vn... u ging l ngi c s. Trong tc phm "Dch gii tm iu gic ng ca Bc Thng Nhn" Ho Thng Tr Quang vit: "iu gic ng th by dy ring cho Pht t ti gia. Pht t ti gia nn tm nim xut gia, nn sng theo hnh ly nhim: "ci hnh hoa sen". Chng ti cho rng y l iu dy cho ngi c s h thc hnh mc ch gii thot trong i sng th tc. Nng cao vai tr ngi c s trong i sng x hi, thc hnh B tt hnh, hong php li sinh nh ngi xut gia l ng li Pht ha nhn gian ca Pht gio i tha. Ngi c s t c gii thot gia i sng th tc qua cc giai on tu tp nhng khng nhim dc lc, sng i thanh bch, phm hnh cao vin v thng yu mun loi th gi tr ca ngi c s rt ln, tc dng rt ln i vi cuc i. y l i sng l tng ca B tt o. Thc ra, trong Kinh tng Nguyn Thy, c Pht a ra m thc ca i sng gii thot trong th tc, nh trong kinh Tng Chi, Ngi dy c bn hng xut gia: 1. Thn xut gia m tm khng xut gia.

2. Tm xut gia m thn khng xut gia. 3. Thn v tm u xut gia. 4. Thn v tm u khng xut gia. - (Chng bn php) Vy, hng th hai, tm xut gia m thn khng xut gia, chnh l m thc tu tp ca B tt c s. i sng ca ngi c s ti gia b vy quanh bi nm dc tht khng d dng on tr chng thc hnh hnh ly nhim. Kinh Trung B c ghi rng: C ln mt v c s n gp c Pht v trnh by rng ng ta nh thm hiu li Pht dy, nn thy rt r nm dc l nguy him, h lit, u, vui t kh nhiu... nhng ti sao ng ta khng on tr c chng? c Pht dy: -- S d ng ta khng on tr c nm dc l v ng cn sng i sng th tc, nn d bit r v dc m vn khng on tr c chng. Ngi ti gia sng vi thi quen hng th cc dc lc, l thuc cc cm th lc th, b rng buc rt kh thot ly. Hng th dc lc l bn nng ca sinh vt, ca con ngi, v vy ch cn chm nh l nh thc bn nng ngay. i sng ca ngi c s i vi cc i tng ca dc lc lun kch thch bn nng hng lc lm cho n lun tng trng, rt kh x ly chng. C nhng c s hc rng hiu nhiu, hc v cao, c cng c ln i vi o php, lnh hi c Pht php cao siu nn h tng mnh c t ti gii thot gia i thng. Thc ra, h rt kh vt ra ci thi quen hng th: n ngon, mc p, ng ngh d chu, nhu cu tnh dc, v cc th vui t nh khc... Thi quen tin nghi to cho h du n trn thn th, no b... nn n c sc mnh tim n kh nhn ra, v vy m kh on tr c chng. t c trnh "Bt nhim th lc" nh Kinh vn dy: Ngi c s phi kin to cho mnh mt thi quen, mt li t duy mi, l thng nh ngh n ba y v bnh bt. Ba y v bnh bt l ti sn bt ly thn ca ngi xut gia. Ba y gm c An--hi, dch l Tc-v-y, ngha l khi chp tc lao ng phc dch... th bn y ny; Y Ut-a-la-tng dch l Nhp chng y, ngha l khi vo trong chng Tng lm cc Pht s nh: Trai tng, nghe php, tng kinh, ta thin...th bn y ny; v y Tng-gi-l dch l Tp- toiy ngha l loi y ny gm nhiu mnh rp li (c loi: y 9 iu, y 11 iu, y 13 iu...) dng bn khi thng ta thuyt php, vo lng kht thc, hng phc ngoi o... Bnh bt Phn ng l Bt-a-la dch l ng lng kh ngha l ph hp dung lng ng thc phm. Y th hoi sc khng p, mang

 ngha gii thot: gii thot nim p ca sc tng. Bnh bt th hin tnh cht gii thot s h ly ca mn n. Thng ngh n ba y v bnh bt ngha l khng tm kim lc th ni n v mc, do khng h ly vn n mc. Thng nh ngh n y bt tc i ngc li thi quen hng th v mn n v mc, l hai thi quen quan trng ca i sng th tc. Vy bc u ch tm gim thiu nhu cu hng th mang tnh th thin b ngoi, h to c khong cch gia c hnh v s cm d ca lc th. Mc d sng trong vng vy ca cc dc nhng to c ranh gii cn thit c s bo h o hnh. Nh ngi B Tt c s n chay chng hn, h s t ti vi cc lc th v s tranh ginh mn n ngon ca nhng ngi xung quanh, h cm thy "ng ngoi" mc d chung vi nhau. Bc tip theo ngi c s nui dng mt c mun, mt "ch nguyn" t b i sng th tc. y l mt bc i quan trng thot vng vy ca dc. Ng dc l i tng ca c mun, l nguyn vng ca a s, ca thng tnh; nay ta khng nui dng c vng na, ta nui dng c vng khc: i sng gii thot, i sng vin ly. Tm dc bt thin nay bin thnh tm dc thin, hng thng, nh vy m thay i xu hng ca tm, thay i c bn nng. Nh vy, ta to c mt ranh gii cn thit cho tm hng thng trong bin tm nhim . Qua hai bc trn, ngi c s c c sc mnh cn bn ca thn v ca tm, t h tin ln bc th ba: Thay i ton b li sng ca mnh v ca c gia nh mnh; ngha l sng mt i sng thanh bch, m bc v vt cht, v hnh thc, nhng phong ph giu c v tinh thn, m kinh vn gi l "th o thanh bch". Cuc sng ca ngi c s khng phi l mt cuc sng n c m cn c gia nh v con thn thuc... Cho nn nhng bc tu tp ca mnh phi sc cm ha gia nh v con... h cng tu vi mnh, cng nhn v mt hng... y l mt iu kh cho mt ngi tu ti gia. Cuc sng m bc thanh cao ca ta s v nu khng c s tr duyn ca v con. Mt khc, nu ta khng cm ha thuyt phc c v con tu tp th ta ch l ngi c s thng thi ch khng thc hnh ni vai tr v hnh nguyn ca mt c s B Tt. Bi l, chng sinh trong nh m mnh khng c lm sao c chng sanh ngoi. Thin truyn Trung Hoa c cp n gia nh ng Bng Long Un c o c nh l mt m hnh l tng cho ngi c s ti gia.

Thay i li sng t hng th dc lc qua li sng thanh bch o v, tc l kin to c mt mi trng thun li cho s tu tp, l to iu kin qu cho mt i sng mi: i sng phm hnh v tnh thng mun loi. i sng phm hnh l i sng khng c tnh dc v cc th vui phm tc, khng coi trng hay b l thuc vo n i v chng, khng b rng buc bi tnh yu gii tnh. Tnh n i l mt loi tnh thng mang tnh tri buc, v k c tc dng lm con ngi gn cht hn na vo i sng bn nng v s au kh. Cho nn, i sng phm hnh l i sng t b tnh yu v k, pht trin tnh yu v tha. y l l do ti sao kinh vn li a cng hnh phm hnh vo trong i sng ca B Tt c s. Tm t i vi mun loi khng th c ni B Tt c s, nu h cn m nhim n i, lc th v k. Sng phm hnh trong i sng th tc khng d dng v vn gic ng o l ca v con l iu phi c. Vn phm hnh ca ngi c s c th c hai cch hiu: Mt l on tr dm dc; hai l khng b tri buc v m nhim dm dc, khng b tnh n i cn tr hay hn ch s pht trin t bi tm. Mt i sng nh vy th khng khc ni dung i sng ca mt v B Tt xut gia. IV. Kt Lun Ngi c s sng i sng th tc c kinh nghim phong ph, c s hiu bit su sc v con ngi: cn c, trnh , tm l, c mun ca h; hiu bit mt cch trc tip v bn cht ca i sng x hi. V vy h c th hiu bit cm thng v thng yu con ngi mt cch chn tht. Tuy vy, t c mt i sng l tng "tm xut gia m thn khng xut gia", t c mc ch v hnh nguyn ca mt B Tt c s th h phi thc hnh tun t tng bc: - Qun chiu thy r bn cht ca nm dc lc a n ti c v tai ng hon nn, m hon nn ln nht l b che khut tr tu v chm m trong vng sanh t. Phi tu tp chin thng s kim ta ca nm dc, phi trit tiu p lc ca chng trong ni tm mnh. - Phi to thi quen, xu hng mi cho tm thc, hng t duy v s gii thot, v i sng vin ly thnh tu c chnh t duy, thin tm bt u ta sng.

- Kin to mt i sng m bc thanh cao. Trong bao gm cc i tng bn cnh mnh nh v con... thit lp cuc sng chung giu tr tu v an lc. - T , thit lp i sng phm hnh coi nh tnh yu n i v chng gii tnh bin thnh tnh yu v tha i vi mun loi, bin cc cht liu ca tnh thng au kh, hn ch thnh cht liu tnh thng v lng, an lc. Nh vy, ngi c s c th kin to o trng gia ci nhn gian, hon thnh hnh nguyn tha ca B Tt o. Bi IX I. Chnh Vn bt gic tri Sanh t x nhin, Kh no v lng Pht i tha tm, Ph t nht thit, Nguyn i chng sanh Th v lng kh Linh ch chng sanh Tt cnh i lc II. Dch Ngha iu th tm gic ng rng la sanh t bng chy lm chng sanh th kh v lng. V vy B tt pht tm i tha cu gip tt c. Nguyn thay th cho chng sanh chu cc kh no v lng y. Lm cho mi loi chng sanh t c nim vui ti thng. III. Gii Thch Ni Dung iu th tm l iu gic ng sau cng ca Kinh Tm iu Gic Ng ca Bc i Nhn. iu gic ng ny l nh cao ca B Tt hnh, hay ni cch khc y l nh im ca t bi tm. C th ni, iu gic ng th tm ny l t tng ch o, l mc tiu ca Kinh Bt i Nhn Gic.

Nh ni phn nhn thc tng qut, hng i ca kinh Bt i Nhn Gic l c xy t tng i tha. Khai trin B Tt hnh v c hng nghing v B Tt c s. iu th by tnh thng v tha c xy dng, tnh thng y c tr tu bnh ng lm nn iu th su, n y l trnh tm ln n nh cao, s hp nht ca tr tu v t bi tr tu v t bi ny c thit lp trn nn tng tm thanh tnh, qua qu trnh tu tp lu di (iu 1, 2, 3, 4, 5). Ngi An Th Cao xy dng l trnh tu tp mt cch h thng, bin chng. nh im ca tr tu v t bi gm c: 1. Sanh t x nhin, kh no v lng: S gic ng v th gii ch quan v khch quan bao gm lc o, ba ci u nm trong bin la, ni cch khc chng l la, nh Kinh ni: "Tam gii v an du nh ha trch"-(ba ci khng yn ging nh ngi nh la) - Th gii y c kin to bng la tham dc, la sn hn v la ngu si m mui. Nh vy chng sanh ni chung, con ngi ni ring ang sng trong phi chu ng nhiu ni au kh bt tn, chu nhng kt qu ca tham, sn, si, tc nghip bo nng n. Hnh nh ngi nh la hay ngn la bng chy ca ci sanh t to n tng mnh m v nhng ni khn n thng au ca mi loi. Ch ni v con ngi cng thy r ni kh l v lng: c nhng loi kh thuc v thn th sinh l, c nhng loi kh thuc v tm l, c nhng ni kh thuc v hin tng, c nhng ni kh thuc v bn cht... Nhng ni kh y c mt thng xuyn hoc m , hoc bc pht, lm cho s c mt ca con ngi lun ko theo s c mt ca bt an, kh au v ri lon. B ngoi th c ngi giu sang, k ngho hn; ngi thng minh ti tr, k th n n ngu si; ngi th thnh cng rc r, k th tht bi chua cay; ngi th mnh m vn ton, k th yu ui bnh hon... Nhng tt c mi ngi u c mt mu s chung: l ni au Kh, mi ngi u c ni au kh ring ty theo tm trng, hon cnh, a v... m mi ngi gnh ly nim au ni bt an ca ring mnh, lm nh au kh l ti sn ca nhn loi nh n Nh Hu ni: "Tho no khi mi chn nhau mang ting khc ban u m ra Khc v ni thit tha s th Ai by tr bi b nng du..." Nh tr tu mi nhn chn ra c dng sanh t bng chy v nh t bi m cm c ni kh v lng.

2. Pht tm i tha ph t nht thit: Tm i Tha c ngha l tm i Bi, tm cu gip tt c chng sanh u c thot kh, l tm c mun v hnh ng v li ch cho mun loi. pht c tm ny ta phi thy r v cm thng c ni kh v tn ca mi ngi trong dng i en bc. Khi ta thy r ni kh thc s ca ngi no th ta s thng ngi y, ta khng cn bun, gin, k vi ngi y. Qun chiu ci kh ca mi ngi pht khi tnh thng l mt php tu tp t bi tm. C nhng ngi hung d c c nhng khi ta thy h b nh p y thng tch, ang qun qui trong vng mu ta lin thay i thi : khng ght hay gin h na m ta thng xt v gip h. Khi ta thy ai kh th ta thng ngi y, l ci thy hn ch, ngha l ci thy bng mt i hi phi c hnh nh c th, trng hp c th ta mi xc ng, ta mi thng. V vy ngi c ta thng phi l ngi ang b tai ng hon nn v phi gn ta, ta mi thy, mi gp. C ngi khng c tnh thng ai khi nh, nhng khi vo bnh vin thy cnh au n ca bnh nhn lin khi tm thng yu. l tnh thng bnh thng, khng phi l i bi tm. t c tm i bi cn phi qun chiu, phi thy bng tu nhn a tm t bi n vi mun loi khng gii hn, nh thy c ngn la sanh t bng chy nn thy ni kh v lng ca chng sanh. V vy pht trin tm i bi cu gip tt c. Trong Kinh T Bi, c Pht dy: Ngi tu tp tm thng yu lun tm nim rng " Nguyn cho tt c loi sinh vt trn tri t u c sng an lnh, nhng loi yu, nhng loi mnh, nhng loi cao, nhng loi thp,nhng loi ln, nhng loi nh, nhng loi gn nhng loi xa, nhng loi sanh v nhng loi sp sanh ..." " Ta hy em lng t bi khng gii hn ca ta m bao trm c th gian v mun loi, t trn xung di, t tri sang phi, lng t bi khng b bt c ci g lm ngn cch, tm ta khng cn vng vn mt cht g hn on hoc cm th. Bt c lc no khi i, khi ng, khi ngi, khi nm, min l cn thc, ta nguyn duy tr trong ta chnh nim t bi" (Metta Sutta- Nht Hnh dch). Lng i bi thng yu mt cch vn ton vin mn khng c ch khuyt hay khong h nh c din t trong kinh T Bi v i tng ca tm i bi cng y vin mn khng thiu st, khng hn ch, l ngha ca "Pht i tha tm ph t nht thit"

3. Nguyn i chng sanh th v lng kh: Tm i bi vin mn chn mi th s to ra tc dng tch cc mt cch t nhin; nh ta thng ai mt cch y th ta s c hnh ng, bc u l hnh ng gip cho h ci g m h cn by t s cm thng hoc tha mn ni tm cht cha y tnh thng ca mnh. Gi s ngi kia khng mun nhn s gip ca mnh, h t chi... iu lm mnh au xt lm! l thi tm l ca mt b m thng a con ca mnh. Bc th hai l mun chia s ni au m ngi kia ang gnh chu mnh khng th th trc s au kh ca k khc, mnh khng mun ng ngoi, hay ni cch khc mnh khng th ng ngoi c khi chnh nim t bi lun c mt. Vi tm t bi bao trm mi loi vin mn c khng gian v thi gian mnh cm c ci kh ca mi ngi nn ni au ca ngi s l ni au ca mnh. Di tr tu qun chiu duyn khi th mi loi, mi ngi v mi vt tng quan tng duyn v tng tc vi nhau, lm sao ta c th tch ri khi vn vt c? Tm i bi mun thay th cho chng sanh th kh l nh cao ca cng trnh tu tp t bi tm, tiu biu cho hnh nguyn i bi ny l B Tt a Tng Vng: "a ngc v khng th bt thnh Pht, chng sanh tn phng chng b " ( nu chng sanh trong a ngc cha ht, ta cha thnh Pht, chng sanh ht ri mi chng qu B ). y l mt tm nguyn, mt c vng v i m tm v ng lm nn- ta v chng sanh l mt, ta trong chng sanh, chng sanh trong ta. Vy chng sanh cha thnh Pht ta lm sao thnh?! C cch gii thch iu "Nguyn thay th chng sanh th kh v lng" l mt nghch hnh php mn, trong Tc Sanh truyn c kh nhiu chuyn minh ha cho php mn ny nh th thn cho cp i, b th v con... l mt i sng mang tnh cht l tng hn l hin thc. iu thc hin y chnh l tm thng yu rng ln biu hin tr tu th nhp thc ti m kinh sch thng ni: "v duyn i t, ng th i bi". Tm nguyn thay th chng sanh th kh chnh l tm t bi vin mn. 4. Linh ch chng sanh tt cnh i lc: - Diu dng ca tm t bi l em n s an vui hnh phc cho mi ngi. t c kt qu tt p y, ngi tu B Tt hnh phi dng cc phng tin khc nhau cm ha con ngi. Phng tin sanh ca B tt rt a dng, i khi thi hnh cc phng tin b ngoi nh l khng tt nhng t c mc ch ha , c th ni phng tin c n tm vn bn ngn mn. Trong kinh Nguyn

Thy cng nh i tha, c Pht khi qut bn cch sanh chnh, gi l T Nhip php: B th, i ng, Li hnh, ng s. Khi ta c sn tm t bi bao la th tc dng sanh l mt nhu cu thit yu nh n, ung, ht th... khng k Nguyn thy hay ng li i tha u nh vy, v vy ta s c phng cch ngi, gip ngi. S cu gip chng sanh y khng cn n gin l b th vt cht hay tinh thn con ngi c c nim vui m ta lm th no mi ngi u t c nim vui ti thng, ngha l gii thot hon ton sanh t. Nu cha t c nh vy th B Tt khng th no tha mn c nh hnh nguyn ca B Tt a Tng Vng. V vy, li nguyn hng ngy ca Pht t biu hin ch mnh m, lng t v bin: " Chng sanh v bin th nguyn Phin no v tn th nguyn on Php mn v lng th nguyn hc Pht o v thng th nguyn thnh" IV. Kt Lun iu gic ng th tm l nh cao ca l trnh tu tp B Tt hnh. th hin tr tu v t bi vin mn, ng thi th hin tc dng ha chng sanh mt cch cao . Tt c nhng kh nng y u c ni n trong Kinh tng Nguyn Thy cng nh i Tha. y biu hin rt r hng i ca mu ngi l tng: B Tt nhp th. y l con ng m ngi B Tt c s c rt nhiu iu kin v c hi thc hnh. - Kh v thot kh l mi t duy chn chnh xuyn sut mi php mn tu tp. Lm cho mnh ht kh, gip cho ngi bt kh l mt cng trnh i hi tr tu, sc lc v thi gian. Cn ha vo i chu cnh ti tm lem luc dn dt chng sanh ln b gii thot l mt hnh nguyn v i ca nhng i S, cng gi l hnh nguyn hay s gic ng ca Bc i Nhn m Kinh ny cp n. C. Phn Kt Thc Kinh Bi X I. Chnh Vn

Nh th bt s Ni th ch Pht B Tt i Nhn Chi s gic ng Tinh tn hnh o T bi tu hu Tha php thn thuyn Ch Nit Bn ngn Phc hon sanh t thot chng sanh D tin bt s Khai o nht thit Linh ch chng sanh Gic sanh t kh X ly ng dc Tu tm thnh o Nhc Pht t Tng th bt s nim nim trung Dit v lng ti Tin th B Tc chng chnh gic. Vnh on sanh t Thng tr khoi lc II. Dch Ngha Tm iu ni trn l nhng iu gic ng ca ch Pht, cc v B Tt v cc Bc i Nhn. Cc Ngi tinh tn hnh o, tu tp t bi v tr tu, nng thuyn php thn m ln b Nit Bn, ri li tr v ci sanh t gip chng sanh c gii thot. Cc ngi ly tm iu gic ng ny m ch dn chng sanh. Lm cho mi chng sanh gic ng c ni kh sanh t m bung b nm dc lc hng tm v con ng Thnh. Nu l t ca Pht th phi c tng tm iu ny. ni mi nim u nh vy dit c v lng ti, hng n gic ng, mau ln chnh gic. Vnh vin on tr sanh t, thng trong s an lc Nit Bn. III. Gii Thch Ni Dung

Phn kt thc Kinh l nhng li ni ln tc dng siu vit ca tm iu gic ng ca Bc i Nhn nhm khch l tinh thn tu tp ca cc hnh gi Pht t. Phn ny c th chia thnh hai chnh: 1. Tc dng xut th ca tm iu gic ng: Tm iu gic ng ny khng phi l php mn thng thng m n c gi tr v li ch rt ln: L phng tin gii thot ca ch Pht, B tt, Thnh Hin... Cc Ngi nh n lc tu tp theo tm iu gic ng ny m vin mn c c tnh t bi v tr tu, nh t bi v tr tu vin mn m to thnh chic thuyn php thn dn n bn b Nit Bn - gii thot ti hu. Tc dng xut th gm nhng g? l tu tp qun chiu T Nim X, trang b cho mnh nhn thc r v thn, v th, v tm v v php. Tu tp hnh thiu dc tri tc sng i thanh bch t b cc lc th i. Nh vy tr tu c tng trng - tu gii thot pht sinh. - Con ng tu tp lm thanh tnh Thn - Khu - , on tr cc c nghip v cc nhim tm l, lm ch c cc hnh vi bn nng, m rng ng cho tr tu v gii thot; l con ng tu tp chung ca mi ngi Pht t. D nhin ngi xut gia c li th hn. y l cng hnh cn bn, l hin tng gii thot ca ngi tu, nu khng c hay khng t c hoc khng qua l trnh tm thanh tnh ny th khng c l trnh gii thot no, ngha l mun qua sng th phi bit bi, cn s dng kh nng bit bi cu ngi hay khng l chuyn khc. V vy khng th chp nhn mt ngi Pht t, nht l Pht t xut gia m tham lam, sn hn qu ln, khng c l do chnh ng no bin minh cho cc vic lm hay hnh vi bt thin. - Con ng B tt hnh hay i tha cng da trn c s gii thot v thanh tnh ny m hng tm v cu chng sanh. - Thuyn php thn c lm bng tr tu v t bi, tr tu v t bi c lm bng cht liu thanh tnh khng nhim. Con thuyn y a hnh gi n b gii thot. 2. Tc dng nhp th ca tm iu gic ng: - Tu tp hnh thanh tnh gii thot xut th i vi ng li ca Kinh tm iu gic ng c hai mc ch: Mt l trang b cho mnh kh nng gii thot khi s tri buc ca sanh t. Hai l s dng kh nng y gip cho chng

sanh cng c li ch gii thot nh mnh. Thc ra, bn cht ca gio php m c Pht dy lun bao hm hai kh nng y. - Trong li kt thc ni rng: sau khi cc Ngi c o nh tu tp tm iu gic ng, cc Ngi t ci Nit Bn tr v ci sinh t gip chng sanh gii thot. iu ny rt r rng, trc khi ha chng sanh th phi ha mnh trc, mnh c gic ng, c gii thot mi "tr v" ha chng sanh, ch khng phi mnh cha gii thot m vi sanh ch tng trng phin no v ti li. V vy, ta khng c l do g ph bnh nhng ngi ang n lc tu tp " mnh" l nhng ngi tiu cc, ch k. Tuy nhin, nu mnh " mnh" lu qu, chng sanh ang au kh m mnh cha "cng vin qu mn" th c phi ang b ri chng sanh hay khng? C l l mt iu lo xut pht t thin nhng cng nh lo "voi cht khng c hm", kiu ni ca tc ng Vit Nam. Con ng tu tp ca Pht gio khng nn phn cch qu cng ngc gia mnh v ngi. Nu qun chiu theo chn l duyn sanh, ta s thy: mnh l ngi, ngi cng l mnh. Cht liu tu tp c cht liu t bi th h qu tt nhin l c chng sanh. V vy, khng th ni i tha mi ho chng sanh c, cn cc ng tu tp khc th khng! Tc dng nhp th ca tm iu gic ng l thnh tu bin ti thuyt php cm ha chng sanh, gip cho chng sanh v mt vt cht cng nh tinh thn h bt kh, to cho h c hi h tu tp hng thng, hng thin. Ly np sng mu mc thanh bch v v dc ca mnh lm tm gng, lm thn gio mi ngi quay v chnh o. Cui cng nu cn thit, mnh c th nhp cuc nhn lnh kh au nu l iu gip cho mi ngi bt kh thm vui. l con ng nhp th ca B tt, ca Kinh Tm iu Gic Ng. Tt c mi phng tin m B tt thc hnh i vi chng sanh u phi hng n cc tc dng c th: a."Linh chng sanh gic sanh t kh": Lm cho chng sanh c c tr tu nhn chn kh m ci kh ln nht l ci kh ca s sanh t lun hi. iu ny khng d, ngi ta d dng nhn thc hay chp nhn chn l kh nh: kh v sanh, lo, bnh, t, thng yu m phi xa nhau, ght m phi gn nhau, hoc cu mong m khng toi , tc l nhng ci kh mang tnh

hin tng, cn ci kh bn cht th h khng bit v rt kh bit. V vy, h ch mong ht kh thng thng ch khng mong c gii thot. b. "X ly ng dc": Lm cho chng sanh nhn chn c Tp l nguyn nhn ca kh, tham i ng dc. Chng sanh ang trong cuc i, ang hng th ng dc, ang hng tm tr n cc i tng ca dc v v vy m h ang au kh. Lm cho chng sanh thy r bn cht ca dc l nguy him lun gy ra hu qu au kh, h dn dn nhn thc v t b chng. c. Tu hnh thnh o: Lm cho chng sanh hiu c o , tu hnh con ng dn n on tr kh au. - Tu hnh thnh o l g? - Chnh l tu tp hnh tr Bt Chnh o: Chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh. Nu chng sanh tu tp thnh o ny th chc chn thot ly kh ch. - on cui cng nhc nh khch l ngi t Pht phi c tng v nh ngh n tm iu gic ng ny. c nh vy th trong tng ngh tip din ch c thin php, khng c c nim, c php. Nh m c nghip c tiu dit, dn n gic ng, thnh tu thnh qu v kh sanh t chm dt, hng nim vui ti thng, an lc Nit Bn. IV.Kt Lun - Li kt thc kinh bao hm ngha khi qut con ng tu tp ca kinh, l thc hnh s thanh tnh lm cho tm ht nhim thnh tu cc c tnh tr tu v t bi, nh m c gii thot ti thng. Sau khi t c s gii thot thc hnh hnh li tha dng kh nng gii thot gic ng ca mnh gip cho mi ngi c iu kin hng v chn l v gii thot nh mnh. - ng thi, li kt thc cng a ra mc tiu c th cho hnh gi thc hnh cng cuc ha lm cho chng sanh nhn chn v s kh, v nguyn nhn a n kh v con ng a n dit kh. -Cui cng l khch l tu tp bng cch nu bt ln cng dng qun chiu chnh nim a n on tr c nghip thnh tu Nit Bn. Con ng m kinh Bt i Nhn Gic gii thiu l con ng thun tin cho i sng ca ngi c s thc hnh p ng nguyn vng ca B Tt

dn thn vo i cu chng sanh. Con ng y c bit ch sng gia cuc i bi bm m khng dnh bi, ngc li c th chuyn ha bi bm nhim thnh thanh tnh thanh lng./.

Chng III : Thay Li Kt Lun

Gii Thiu Mu Ngi L Tng Ngi An Th Cao khi cha xut gia mt hnh gi Pht t, tinh thng pht php, c hnh thanh cao. Ngi c mt cuc sng gii thot gia cuc i y bin ng. ng c t b ngai vng, truyn ngi cho ch m i tu chc chn l do ch nguyn xut gia chn mui. Vi t cch l mt ngi Pht t c s hiu o v hnh o gia cuc i y nhim ca lc th, Ngi hiu rt r s kh khn ca mt c s hng v con ng gii thot. ng thi Ngi cng hiu r vai tr v tc dng ca ngi c s i vi cuc i: Chuyn ti o l vo i sng x hi, khai m tu gic xy dng hnh phc cho nhn th mt cch ph cp, iu m vai tr tu s thot tc rt kh thc hin. - Ngi An th Cao n Trung Hoa vo thi nh Hn. By gi, ngi Hn cha c php xut gia lm tng. Trong qu trnh phin dch kinh in, Ngi c cng s l c s ngi Hn c trnh th hc v Pht hc cao nh c s Trn Tu, Nghim Ph iu, Hm Lm, B Nghip... cng tc dch thut cn c Ngi An Huyn l ngi ng hng vi Ngi nhng cng l c s. Sau ny c s Trn Tu, B Nghip sang giao chu mang theo mt s kinh sch m Ngi An Th Cao dch, h tip tc s mng ca thy mnh truyn b Pht gio bng con ng dch thut kinh in. Trn Tu ch gii Kinh An Ban Th v Thin S Tng Hi vit li ta. Nhng tc phm m Ngi An Th Cao dch phn ln thuc v h Nguyn thy, l nhng tc phm cn thit v hng n ngi tng s. Nh vy, chc chn Ngi c qua kinh Bt Nim ca Trung A Hm. Trn c s Tm iu Suy Nim ca Bc i Nhn, Ngi thit lp h thng tu tp qua Kinh Bt i Nhn Gic mang sc thi va Nguyn thy va i tha v mc tiu hng n l ngi c s.

Nh gii thiu phn nhn thc tng qut ng li tu tp ca kinh Bt Nim l ng li tu tp on tr lu hoc v chng qu A La Hn. L trnh tu tp ca kinh Bt Nim tiu biu cho ng li tu tp truyn thng ca Sangha. L trnh ny gm ba bc Gii - nh - Tu m nh l xng sng ca php mn. y l ng li tu tp khng thun tin cho ngi c s ti gia. thit lp mt l trnh tu c tnh ph bin hn, tch cc hn, nhm p ng nhu cu tu tp v hong php trong mt bi cnh x hi mi nh x hi Trung Hoa vo thi Hn, Pht gio cha c chp nhn mt cch y , cc v tng s cha c xut gia, thnh phn c s l ch yu. V vy m Kinh Bt i Nhn Gic ra i. y nh l s kin tt yu, ngha l phi c mt m thc mi ph hp vi hon cnh mi cho ngi c s ti gia thc hnh, c bit dnh cho nhng ngi c s c o tm ln - tm th mun xut gia, thn th th tc. Con ng tu tp ny khng ly nh lm c s m ly chnh nim lm c s, t ch v nguyn lc c thit lp. S ra i ca kinh Bt i Nhn Gic mt mt ly nn tng tu tp ca Kinh Bt Nim, mt khc da vo gio ngha i tha m lc by gi cng cuc vn ng i tha ang ln cao. Chc chn Ngi An Th Cao tha hng sc thi ca truyn thng i tha mt cch trn vn nn nhng iu gic ng cui chuyn hng sang sc thi i tha mt cch trit . Kinh Bt i Nhn Gic r rng l mt hng i mi cho mt iu kin v x hi mi. ng li y mnh danh l B Tt o v mc tiu hng n l ngi c s ti gia. Ngi An Th Cao gi gm lng mnh qua mu ngi thc hnh B Tt hnh, gii thiu mt mu ngi l tng kin to mt x hi l tng, x hi Pht ha ... Con ng tu tp ny, chng ti cho rng c th chia lm su bc: - Bc mt: Xy dng mt con ngi c y nhn thc sng sut v bn cht ca cuc sng, c mt tm nhn chnh xc v rng ri v cuc i, v v tr thin nhin, v i sng x hi, v i sng c nhn gm c hai mt thn th vt l v hot ng tm l ( iu gic ng th nht ) c c mt tm nhn nh vy gi l c chnh kin. - Gio dc trang b tri thc hon chnh v cn bn l bc i ng hng, cn thit nh c Pht dy trong kinh Bn Mi Php: "Chnh kin i hng u trong l trnh tu tp". Mt ngi Pht t chn chnh l ngi c ci nhn sng sut v hiu su v bn cht ca hin tng gii.

- Bc th hai: Xy dng o c bn thn qua li sng thiu dc v tri tc. i vo thc tin ca i sng v di s soi chiu ca nhn thc chnh kin, ngi Pht t khp mnh vo k lut o c qua tu tp hnh thiu dc v tri tc. Cn ch l trong kinh Bt Nim ni dt khot l v dc ch khng ni l thiu dc. V dc ca kinh Bt Nim l ng li Thnh o v nhim, v trc ca ngi xut gia. Thiu dc tc l t ham mun, ngha l cn cc dc nhng hn ch chng ti mc ti thiu. Nh i sng kim ch nhu cu tiu th v hng th, o c ca ngi c s tr nn tng trng v vng chi. Nu c cho lng ham mun pht trin khng c gii hn chc chn s pht sinh cp ot, la o, gian tr v hm hi... - Bc th ba: Qua qu trnh tu tp t ham mun v bit , ngi Pht t s to c cho tm thc mnh mt xu hng mi: Xu hng vt thot bn nng, tm thc tr nn hng thng thanh cao. T con ngi mang nng du n th tc bt u hnh thnh con ng gii thot, l mt cuc cch mng tm l, i hi c s n lc ln to mt chuyn ha t ph trong tm cng nh ngoi gii (iu gic ng th t). Khi m i sng dc lc, ham mun vt cht gim, xu hng tr tu tng, ngi Ph`t t c mt hng i r: Nhng g a n tng trng tr tu u c quan tm, coi tr tu l s nghip ca mnh, do nhn thc cng su sc v ton din (iu gic ng th nm). - Bc th t: Tri thc v tr tu vn ti tm cao, iu c th to ra mt hng i phi thc tin, tr nn c c, duy l. V vy c s qun bnh, ngi Pht t hng tm v tu ca mnh vo i sng thc tin hiu v cm thng vi ni au ca qun chng, nhng thi bo ng, hn hc, cm th xut pht t s ngho tng khn n v i sng vt cht. Ngi Pht t s dng nng lc tr tu pht trin tnh thng yu cu gip mi ngi, tu tp hnh b th qun bnh tri tim v khi c, ng thi tch ly cng c tr duyn cho i sng tu tp v ch nguyn sanh d thnh tu (iu gic ng th su). - Bc th nm: iu ha Bi-Tr song hnh to c s thng bng v tm. Nhng v i sng c s ti gia c nhng rng buc, nhng h ly v tnh i nn d b thi tm v kh pht khi tm t bi n ch khng gii hn. V vy n trnh ny, ngi Pht t bt u thc hnh phm hnh coi nh tnh i hay chm dt tnh i v k khai m cnh ca i bi tm. T y nh hng ca ngi Pht t c tc dng rng, trc ht l i sng gia

nh c thun ha, sau l mi trng x hi xung quanh c nhng nh hng o c ca mnh. - Bc th su: Bc cui cng, tr tu thu sut bn cht ni kh ca chng sanh. V vy i bi tm m rng, tm hn ca ngi Pht t th nhp vo th gii chng sanh, cm thng v chia s nim au ca qun chng. Ngi Pht t khng s au kh, dng cm dn thn vo i, thy mnh trong chng sanh, chng sanh trong mnh, chng sanh v mnh l mt. V vy nim au ca con ngi cng chnh l nim au ca mnh, nn khng th th trc ni au kh ca nhn loi. H dn thn vo i vi tr tu v ng siu vit, vi tri tim thng yu khng gii hn di mi hnh thc, dng mi phng tin t c mc ch a con ngi n ch gii thot an vui. * Su bc i ca mt ngi c s thc hnh B Tt hnh nh vy khng phi l nhng bc i siu thc, m l nhng bc i hin thc, l nhng iu kin cho mt con ngi ton din hay con ngi l tng cho mt x hi l tng: Mt x hi bnh ng, an lc, vn minh v gii thot. -ooOooHt