I.

KHI NIM V NG HC
ng hc l cc phng trnh m t mi quan h gia cc yu t trong qu trnh sinh trng
v pht trin ca vi sinh vt di dng quan h ton hc thng qua cc thng s ng hc. T
cc nghin cu thc nghim, ta c th xc nh c cc thng s ng hc cho cc qu trnh,
lm c s cho vic thit k cc h thng x l trong thc t.
I.1 ng hc qu trnh x l sinh hc
X l nc thi bng bin php sinh hc da trn kh nng phn hy cc cht hu c nhim
bn ca vi sinh vt c trong nc. Cc vi sinh vt ny l cc th dinh dng hai sinh.
Chng va phn hy va oxy ha c cht ti sn phm cui cng l CO
2
v H
2
O cng mt s
kh khc, hoc khong ha hp cht nit v photpho, ng thi ng ha cc cht hu c, NH
4
v PO
4
sinh trng. Sinh khi ca vi sinh vt tng, sn sinh ra cc enzym thy phn v oxy
ha kh lm tng hat tnh ca qun th vi sinh vt.
Trong cng ngh x l nc thi th thut ng c cht hay cht nn c hiu l cht hu c
nhim bn, c th l ngun dinh dng cho vi sinh vt c tnh bng BOD, v nng
enzym (men) l nng ca bn hat tnh. Nh vy hat tnh ca bn cng c th coi l hat
tnh ca h enzym ca vi sinh vt trong bn hat tnh.
Cng nh trong cng ngh vi sinh vt, sinh khi vi sinh vt trong mi trng l thng s v
cng quan trng. Ngi ta c gng tm cch ti u ha tch s: khi lng vi sinh vt nhn vi
n v hat tnh tm ra hot lc tng th.
Nhiu phng php c xut o hat tnh ca vi sinh vt. Phng php o ATP
(Adenozin triphosphat) thc t khng c cc nh x l a chung, v kt qu c nhiu
trng hp kh gii thch c. Gn y cc phng php o hat tnh kh H
+
, phng php
o AND (axit ddedoxynucleic) cng khng phn nh c y hat tnh ca khi ny.
Cc phng php o nhp h hp v tnh ton ng hc enzym li c s dng ph bin. K
t khi xc lp (1923), phng trnh Michaelis Menten biu din ng hc enzym (quan h
tc phn ng vi nng c cht) c nhiu ngi b sung v han thin thm.
Phng trnh c bn ny vn c dng rng ri trong lnh vc enzym hc, k c trong x l
nc thi.
tnh ton c ng hc ca qu trnh, cn phi ch ti hng lat cc ch s:
- Sinh trng t bo
Trong c hai trng hp: nui cy vi sinh vt theo tng m hay theo dng lin tc, tc tng
trng t bo vi sinh vt cng c th biu din theo cng thc sau:
r
g
= X
Trong : r
g
: tc sinh trng ca vi sinh vt (g/m
3
.giy)
: tc sinh trng ring (1/giy)
X: nng vi sinh vt hay nng bn hat tnh (g/m
3
)
V
g
r
dt
dX

- C cht sinh trng gii hn

Trong nui cy theo m, nu c cht v cc cht dinh dng cn thit cho sinh trng ch c
mt s lng hn ch trong mi trng th s b vi sinh vt s dng n cn kit phc v cho
sinh trng.
Trong nui cy lin tc, sinh trng s b gii hn. nh hng ca cc cht dinh dng hoc
c cht gii hn ti sinh trng ca vi sinh vt trong nui cy lin tc c th tnh theo cng
thc ca Monod xut trong cc nm 1942 v 1949 da trn phng trnh c bn v ng
hc enzym ca Mihaelis Menten:
S K
S
S
m
+

Trong : : tc sinh trng ring (1/giy)

m
: tc sinh trng ring ti a (1/giy)
S: nng c cht sinh trng gii hn trong dung dch (g/m
3
)
K
s
: hng s tng ng vi tc cc i, th hin s nh hng ca c cht
thi im t tc cc i (g/m
3
)
T phng trnh trn ta c cng thc tnh tc sinh trng:
S K
S X
r
S
m
g
+

. .
- Sinh trng t bo v s dng c cht
Trong nui cy theo m hay nui cy lin tc, mt phn c cht c dng cho vic to thnh
t bo mi, phn khc c oxy ha thnh sn phm cui l cht v c hoc hu c. S t bo
mi sinh ra li s dng c cht tip tc phc v cho sinh trng, do vy quan h gia tc s
dng c cht v tc sinh trng nh sau:
r
g
= - Y.r
su
Trong : r
g
: tc sinh trng ca vi sinh vt (g/m
3
.giy)
Y: h s s dng c cht ti a (mg/mg): l t s gia sinh khi v khi lng c
cht c tiu th trong mt thi gian nht nh trong pha sinh trng logarit.
r
su
: tc s dng c cht (g/m
3
.giy)
T hai phng trnh trn ta c:
) (
. .
S K Y
S X
r
S
m
su
+


Vi
Y
K
m

, ta s c:
S K
S X K
r
S
su
+

. .
- nh hng ca trao i cht ni sinh
Qun th vi khun dng trong x l nc thi khng phi tt c cc t bo u c tui nh
nhau hoc pha sinh trng logarit. Trong mt s giai an sinh trng chm dn, mt
s khc th b cht. Nhng dng t bo ny s b phn hy ni bo v sn phm phn hy tham
gia vo qu trnh trao i cht ca t bo. Qu trnh phn hy ni bo c miu t nh sau:
2C
5
H
5
O
2
N + 9 O
2
10CO
2
+ 2H
2
O + 2 NH
3
+ Q
T phng trnh ny ta thy COD cn cho oxy ha han ton t bo s bng nng t bo
nhn vi 1,42.
Cng thc tnh s l:
r
d
= - K
d
X
Trong : K
d
: h s phn hy ni bo (1/giy)
X: nng t bo (nng bn hat tnh) (g/m
3
)
Nh vy, cn phi kt hp qu trnh sinh trng v qu trnh phn hy ni bo, tnh tc
sinh trng thc t ca t bo:
X K
S K
S X
r
d
S
m
g

+

. .
'

X K Yr r
d su g

'
'
g
r
: tc sinh trng thc ca qun th vi sinh vt (g/m
3
.giy)
Tc sinh trng ring thc ca vi sinh vt tnh theo cng thc ca Van Uden.
d
S
m
K
S K
S

+

'
V nh vy, tc tng sinh khi (bn hat tnh) tnh theo cng thc:
su
g
b
r
r
Y
'

- nh hng ca nhit
Nhit c nh hng rt ln n qu trnh x l sinh hc. Nhit khng nhng ch nh
hng n hat tnh enzym xc tc cc phn ng ha sinh trong t bo vi sinh vt m cn tc
ng rt ln n kh nng ha tan cc kh vo cht lng, cng nh kh nng lng ca cht rn
sinh hc.
nh hng ca nhit n tc phn ng ca qu trnh sinh hc thng c th hin
bng cng thc sau:
) 20 (
20
.

T
T
r r
Trong : r
T
: tc phn ng T
0
C
r
20
: tc phn ng 20
0
C
: h s hat ng do nhit (thng ly bng 1,047)
1.2. ng hc qu trnh ha hc
i tng nghin cu ca ng hc phn ng ha hc l tm hiu quy lut din bin phn ng
theo thi gian, ph thuc vo nng cc cht tham gia phn ng ti nhit khng i, n
khi t trng thi cn bng. Cng nh cc lnh vc chuyn mn khc trong ha hc, tim
cn mc ch ngi ta thng s dng phng php l thuyt hay thc nghim nghin cu
nhm tm ra cc quy lut, cc thng s nh hng ln tc phn ng v thit lp cc mi
tng quan ton hc gia chng.
Trong ng hc phn ng, mt phn ng ha hc c th c nh gi thng qua s ht (phn
t, nguyn t, ion, gc t do) ng thi tng tc vi nhau dn ti phn ng gi l bc
phn t hoc s lng cc cu t m nng ca chng tc ng ln tc ca qu trnh tc
l bc phn ng. T c ch phn ng ha hc c th tnh c tc phn ng nhng cc s
liu o c c t thc nghim thng khng phn nh c c ch ca phn ng. Tm hiu
chi tit ca cc bc phn ng s cp, trng thi phc cht trung gian v c ch hnh thnh
lin kt ha hc gi l mc tiu cao nht ca nghin cu ng hc.
Tc phn ng ha hc c nh ngha l s suy gim lng cht (mol) tham gia phn ng
hay s gia tng ca sn phm to thnh trong mt th tch trn mt n v thi gian, tc l s
thay i nng ca mt cht no theo thi gian.
Quan st mt phn ng ha hc:
A + B C + D (1)
Theo nh ngha v tc ta c:
dt
D d
dt
C d
dt
B d
dt
A d ] [
.
1 ] [
.
1 ] [
.
1 ] [
.
1


[A], [B], [C], [D] l nng tc thi ca cu t A, B, C, D; , , , l t lng ca phn
ng. ta thy tc phn ng ca mt qu trnh gim so vi thi gian v nng cc cht A, B
gim theo thi gian tin hnh phn ng. T (1) cng nhn thy:
: : :
] [
:
] [
:
] [
:
] [

dt
D d
dt
C d
dt
B d
dt
A d
Tc phn ng ha hc ca cc phn ng rt khc nhau, c phn ng xy ra tc thi, thi
gian t ti cn bng rt ngn (v d cc phn ng v c, trung ha axit baz) c nhng phn
ng hu nh khng xy ra (phn ng to nc t oxy v hydro nhit thng). Tc
phn ng ph thuc vo bn cht ca h, nng lng hat ha ca qu trnh v cc iu kin
ngoi thc hin phn ng. Cc yu t c th hin trong hng s tc phn ng. Tc
phn ng ca phng trnh (1) c m t qua:
b a
B A k
dt
A d
] [ ] .[
] [
.
1

a + b l bc ca phn ng
k: hng s tc c gi tr ph thuc vo bn cht ca h phn ng, nhit . a + b = 1 th gi
l phn ng bc 1, tng bng 2 gi l phn ng bc 2. Bc ca phn ng khng nht thit phi
l s nguyn m c th l phn s, A v B c th l cng lai cu t. phn ng xy ra c th l
cng chiu hay thun nghch, phn ng cng tip din (song song) hay ni tip.
Kho st tc phn ng ha hc ti nhit khng i ph thuc vo nng cht tham gia
phn ng c gi l ng hc hnh thc. T cc kt qu thc nghim c th tnh ton c
bc phn ng ha hc th hin mc tc ng ca nng ch tham gia phn ng ln tc
v hng s tc phn ng th hin bn cht h phn ng. Hng s tc ln l phn ng ha
hc xy ra nhanh v cc nghin cu v xc tc chnh l lm tng gi tr ca hng s hay
lm gim nng lng hat ha, mt thng s tim n trong hng s tc theo quan h
Arrhenius. Ngai tnh ton hng s tc t thc nghim, gi tr ny cng c th nhn c t
tnh ton l thuyt theo cc m hnh khc nhau ph thuc vo c ch ca phn ng ha hc.
II. CC PHNG TRNH NG HC
2.1. M hnh ng hc hnh thc
M hnh u tin l m hnh phn ng n phn t
n
kS
d
dS
r

(2.1)
Trong : S nng c cht
p dng m hnh ny khng hon ton ng v phn ng ln men l phn ng c s tham gia
ca t nht 2 cu t: c cht v men. Tuy nhin, nu S E th c th b qua sai s v phn
ng c xem l gi n phn t. Di y chng ta s xem xt mt s trng hp ring ca
phng trnh ng hc (2.1)
Phn ng bc 1
Khi n = 1 th phng trnh (2.1) c dng:
kS
d
dS

(2.2)
Tch phn phng trnh (2.2) vi iu kin ban u S (0) = S
o
, ta c:
k
o
e S S

( 2.3)
Do ch mt phn c cht S phn hy v to ra sn phm mi P nn ta c phng trnh lng
ha hc nh sau:

P S
Khi :

dS
dP
(2.4)
Ly o hm (2.4) vi iu lin ban u S(0) = S
o
, P(0) = P
o
ta thu c phng trnh quan h
gia S v P:
P = P
o
+ (S
o
S) (2.5)
Thay (2.3) vo (2.5) ta c biu thc i vi nng sn phm
P = P
o
+ S
o
[ 1- exp (-k. )] (2.6)
M hnh (2.2) ch c mt tham s l h s k, c xc nh bng thc nghim, theo th ln
S
o
/S -
Phn ng bc 2
Nu n = 2, ly o hm (2.1), ta thu c biu thc sau:
k
o
S
o
S
S
+

1
(2.7)
hoc
k
o
S S

1 1
(2.8)
Phn ng bc bt k
i vi phn ng bc bt k, gii phng trnh (2.1) ta c:
( ) [ ]
1
1
1 1
1

+
n
n k S S S
n
o o

(2.9)
Vic xc nh h s k theo phng trnh ny t d liu thc nghim gp nhiu kh khn. Nu
trong thc nghim xc nh c vn tc gim c cht v t:
y =
,
_

d
dS
ln
, x = lnS, b
o
= ln k, b
1
= n
th phng trnh (2.1) s c tuyn tnh ho v c dng: y = b
o
+ b
1
x, khi cc h s b
o
, b
1
s c xc nh mt cch d dng.
Thng thng khi tin hnh thc nghim qu trnh phn hy sinh hc khng thu c vn tc
thay i m l nng c cht hoc sn phm. Do , vic tuyn tnh ho phng trnh (2.9)
khi cha bit n l khng th c v vy, bi ton phi gii theo 2 giai on. Trc ht xc
nh bc phn ng v sau vi gi tr bc phn ng bit s tuyn tnh ho biu thc (2.9)
a vo chuyn ho x =
o
S
S
o
S
khi phng trnh (2.9) c dng:
) 1 ( 1 ) 1 (
1 1
n S k x
n
O
n

Suy ra
( ) [ ]
n
x S
k
n n
o

1
1 1
1 1
(2.10)
xc nh bc phn ng ta p dng phng php t l thi gian, chn 2 thi im
1
v
2
tng ng vi 2 chuyn ho x
1
v x
2
a vo phng trnh (2.10), ta c:
( )
( ) 1 1
1 1
1
2
1
1
2
1

n
n
x
x

(2.11)
Cho x
1
= 0,4 cn x
2
= 0,6 ngha l lng c cht tham gia phn ng l 40% v 60% lng c
cht ban u.
Cho 1 s gi tr ca n, tnh t l
1
/
2
Bng (*)
n 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0

1
/

2
0,511 0,501 0,488 0,477 0,466 0,517 0,667
Tip theo tnh t l (2.11) theo d liu thc nghim v gi tr trng lp ca
1
/
2
cho php
xc nh bc phn ng n.
Theo gi tr n ta xc nh hng s k
( ) [ ]
( ) n
x S
k
n n
o

1
1 1
1 1
(2.12)
2.2. M hnh ng hc da trn c ch ln men xc tc
Phng trnh Michaelis-Menten
S phn ng enzym hai giai on theo c ch Michaelis - Menten c th vit nh sau:
E + S ES E + P (2.13)
[E]: nng enzym;
[S]: nng c cht;
[ES]: nng trung gian enzym c cht;
[P]: nng sn phm
k
1
, k
2
: hng s to phc v hng s phn ly phc trung gian;
k
3
: hng s tc phn ng to ra sn phm P;
Phng trnh ng hc c dng
[ ]
[ ][ ] [ ] [ ] ES k ES k S E k
d
ES d
r
ES 3 2 1

(2.14)
trng thi cn bng
[ ]
[ ][ ] S E
ES
k
k
c
K
2
1
Cn bng vt cht theo men
[E
o
] = [E] + [ES] (2.15)
Khi : k
1
([E
o
] [ES])[S] = k
2
[ES] + k
3
[ES]
k
1
[E
o
][S] = [ES] (k
2
+ k
3
+ k
1
[S])
[ ]
[ ][ ]
[S])
1
k
3
k
2
(k
1
+ +

S
o
E k
ES
(4.16)
t k
m

1
3 2
k
k k +

[ ]
[ ][ ]
[ ] S
m
k
S
o
E
ES
+

(2.17)
Vn tc to ra sn phm P
[ ]
[ ][ ]
[ ]
[ ]
[ ] S
m
k
S
m
V
S
m
k
S
o
E k
ES k
d
dP
+

+

3
3

(2.18)
t V = dP/d
k
1
k
2
k
3
V =
[ ]
[ ] S
m
k
S
m
V
+
(2.19)
Trong trng hp nng c cht ln hn nhiu so vi nng enzym [S]
0
>>[E]
0
th c th
coi lng c cht bin i khng ng k: [S] = [S]
0
, do cng thc (4.19) c th vit thnh:

0
0
] [
] [
S K
S V
V
m
m
+

(2.20)
Nu tng nng c cht ln ln sao cho ln hn nhiu so vi hng s Michaelis: [S]
0
>> k
m
,
khi y k
m
+ [S] [S], suy ra V k
2
[E]
0
. Nh vy, khi nng c cht tng ti mt gi tr no
, tc ca phn ng t ti mt gi tr n nh. Tc khi y c gi l tc cc i
ca phn ng, V
m
.
V
m
= k
2
[E]
0
(2.21)
Hng s Michaelis k
m
biu th i lc ca c cht i vi enzym, thng hng s Michaelis c
gi tr t 10
-5
- 10
-1
M.( mol/l)
Tc phn hy c cht:

d
dP
d
dS

, suy ra
[ ]
[ ] S k
S V
d
dS
m
m
+
.
1

t

d
dS

, ta c
[ ]
[ ] S k
S
m
m
+

(2.22)
Nu tc phn ly phc cht trung gian thnh c cht ban u v cng ln so vi tc phn
ly thnh sn phm k
2
>> k
3
(k
3
/k
2
rt nh):
1
3
1
3
1
2
1
2 3
k
k
k
k
k
k
k
k
k k
k
S m
+ +
+

Trong , k
m
l hng s ng hc, cn k
S
l hng s cn bng v chng chnh lch mt i
lng
1
3
k
k
.
2.3. M hnh da trn c ch ln men sinh khi
Phng trnh Monod
M t ton hc qui lut pht trin qun th sinh hc rt quan trng v l bi tan tng qut, bao
trm nhiu hin tng sng.
m t qu trnh pht trin ca tng t bo hoc ca qun th t bo cn a vo cc i
lng c trng nh: N nng vi sinh (s lng vi sinh trong mt n v th tch), X
nng sinh khi (khi lng ca vi sinh vt trong mt n v th tch, thng thng c
tnh theo khi lng kh). C 2 c trng quan h vi nhau bi khi lng ca 1 t bo =
X/N.
N l s chn khng m
X- i lng thay i
Vn tc bin i sinh khi dX/dt l mt c trng c bn ca vi sinh v i vi a s vi sinh
n bo vn tc tng trng sinh khi t l gi tr ca n. Cho X
o
l nng sinh khi ban u
v sau mt thi gian g
x
, sinh khi tng gp i khi qua n chu k i lng sinh khi l
X = 2
n
.X
o
(2.35)
n = /g
x
vi l thi gian sinh khi
Ly o hm theo thi gian
x
o
g
t
g
X
d
dX
x
2 ln
2

(2.36)
d
dX
= X
x
g
2 ln

- h s t l gia X v
d
dX
, c gi l vn tc tng trng ring
- l h s ng hc rt quan trng bi v c trng cho vn tc tng trng ca tng n v
sinh khi
X d
dX 1
.

(2.37)
M hnh ng hc chia ra lm nhiu dng vi cc m hnh phn ng ln men khc nhau
M hnh thng dng nht l m hnh Monod
S
s
k
S
m
+

(2.38)

m
vn tc tng trng ring cc i
k
s
hng s
M hnh Monod Ierusalimski, c tnh s km hm ca sn phm phn ng:
Tc sinh trng ring ca t bo cn b gii hn bi lng sn phm c tch ly li
trong h - tr thnh cht c ch, lc y tc sinh trng ring ca t bo c m t bi
phng trnh Monod vi dng (tnh c nh hng ca nng c cht v nng sn phm):
P
p
k
p
k
S
s
k
S
m
+ +

(2.39)
k
p
h s km hm
M hnh Mozer
2
1
1
1
a
S a
m
+

(2.40)
a
1
, a
2
- cc h s
M hnh Andrius, tnh n s km hm ca c cht
'
2
S
k
S
S
s
k
S
m
+ +

(2.41)
M hnh tnh n s km hm ca sinh khi
X
S
X
k
X
S
m
+

(2.42)
III. NG HC QU TRNH SINH HC K KH
Mt trong nhng quan h v lng u tin m t tng trng ca vi sinh vt l biu thc:
X
dt
dX
.
(3.1)
Trong : X - nng vi sinh vt, g/l
t - thi gian, ngy
- tc tng trng ring, l/ngy
Ngi ta ni rng nhng vi sinh vt tng trng theo biu thc ny c tc tng trng
khng i hoc nm pha tng trng logarit. Monod pht hin rng tc pht trin ring
thc t khng phi l khng i m l ph thuc vo nng ca mt c cht quyt nh no
. ng m t s ph thuc ny nh hm s hypecbn:
S K
S
s
+

max

(3.2)
Trong :
max
- tc tng trng ring ti a
S - nng c cht, g/l
K
s
- hng s bn vn tc, g/l
Hm s ny ging nh phng trnh Michaelis-Menten c s dng m t tc ng tng
h gia men v c cht. Hm s Monod n by gi vn l h thc thng dng m t
quan h gia tc tng trng ring v nng c cht tuy rng ngi ta cng xut
cc hm s khc.
Tuy nhin, hm s Monod khng dng c cho nhng c cht, v d cc axt d bay hi
quyt nh tng trng nhng nng thp nhng li c ch s pht trin ca vi sinh vt
nhng nng cao. J.F.Andrews xut hm s c ch i vi trng hp ny:
i
s
K
S
S
K
+ +

1
1
max

(3.3)
Trong : K
i
- h s c ch
S dng hm s ny thay cho hm s Monod cho php xy dng m hnh c th d on s
t on ca qu trnh xut hin do kt qu ca vic qu ti cht hu c cng nh l trong
trng hp qu ti thu lc. Trn hnh 3.2 so snh ngi ta a ra th ca hm s Monod
v hm s c ch.
Hnh 3.2. Hm s Monod v hm s c ch
Hm s c ch c tnh cht sau: ng vi mt gi tr ca tc tng trng ring (tr gi tr ln
nht) c hai nng kh d ca c cht. Nng cao hn trong s hai nng ny ca c cht
tng ng vi trng thi khng n nh ca thit b trn l tng hot ng lin tc. Nh s c
mt ca trng thi ny m m hnh s dng hm s c ch c th d on c s t on
gy nn bi qu ti cht hu c ca thit b.
Dng tn ti c cht trong h cng quan trng. Andrews ci tin hm s c ch theo cch sao
cho c th coi cc axit d bay hi khng b ion ho lm c cht quyt nh (phng trnh 3.5)
HS H
+
+ S
-
(3.4)
i
s
K
HS
HS
K
+ +

1
1
max

(3.5)
Trong : HS - nng c cht khng b ion ho, mol/l
S - nng c cht ion ho, mol/l
H
+
- nng ion hydro, mol/l
i vi cc gi tr pH >6 nng tng ca c cht S xp x bng nng c cht ion ho S
-
,
iu ny c phn nh trong phng trnh (3.6). V vy mt pH v nng c cht nht
nh c th tnh nng c cht khng b ion ho t h thc cn bng i vi c cht (phng
trnh 3.7):
S=HS + S
-
hay S S
-
(3.6)
a
K
S H
HS
) (
+
+
(3.7)
Trong : S - nng ca c cht, mol/l
K
a
- hng s ion ho, bng 10
-4,5
i vi axt axetic nhit 38
0
C v lc ion ca
dung dch 0,2.
nh hng ca pH n hm s c ch c th hin trn hnh 3.3. c th thy rng, cc gi tr
pH thp lm tng mnh hn hiu ng c ch nhng nng cao ca c cht do s c mt
nhiu hn c cht khng b ion ho.
Tuy nhin nhng nng thp ca tng c cht, gi tr pH thp c th li thun li hn bi
v khi c th c nhng tc tng trng cao hn.
Hnh 3.3. nh hng ca pH n hm s c ch bi c cht
Ngoi qu ti thu lc v qu ti bi c cht hu c, s t on ca qu trnh cn gy ra bi
cc cht c cp vo thit b. Graef v Andrews gi thit rng vic gim vi sinh vt do c hi
c th biu din bng phng trnh bc mt ca nng c cht c:
r
K
= K
T
.T
X
Trong : r
T
- tc gim vi sinh vt, mol/l.ngy
K
T
- h s c (s mol vi sinh vt cht trong mt ngy/mol cht c)
T
X
- nng cht c, mol/l
Tc s dng c cht v to thnh cc sn phm nh cacbon dioxyt v metan c th c
biu din qua tc tng trng vi sinh vt nh php t lng v biu thc i vi tc tng
trng (3.10)
iu ny c lm nh sau:
dt
dS
Y
dt
dX
s x /

(3.8)
X DVY Q
X CH CH
. .
/
4 4

(3.9)
X Y R
X CO B
.
/
2

(3.10)
Trong :
4
CH
Q
- tc sn sinh metan, ngy
-1
D - th tch mt mol kh (25,7lit i vi thit b 38
0
C v p sut 1atm), lit
V - th tch cht lng trong thit b, lit
M HNH NG HC CA QU TRNH K KH
M hnh ng hc ca qu trnh k kh c th c m t theo c ch sau:

Trong : X sinh khi,
S c cht,
P Sn phm.
Da vo cc quan h trn, ta c th m t qu trnh sinh trng cho ton b quy trnh nh sau:
Trong : C
X
= C
X1
+ C
X2
+ ... + C
Xn
. (5)
Gi s rng mt phn nh cc loi vi sinh vt c bit trong sinh khi l hng s. Do , cc
phng trnh ng hc c vit nh sau:
Cn bng khi lng cho sn phm trung gian trong h thng ny c m t nh sau:
S gia tng nng ca cc vi sinh vt tham gia vo cc pha c bit ca qu trnh rt kh
c xc nh, do ta phi gi s:
Trong : 1, 2, ..., n t l khi lng ca cc yu t sinh khi
Th phng trnh (11) (13) vo phng trnh (4) v bin i ta thu c phng trnh sau:
Quan h miu t tc sinh trng ca vi khun tng qut ca c qu trnh bng tng tc
sinh trng ca vi khun trong mi giai on ring bit:
Trong :
i
tc sinh trng trong mi giai on ring.
Nu qu trnh sinh trng trong mi giai on ring tun theo ng hc sinh trng ca
Monod th tc sinh trng tng th c th c m t nh sau:
xc minh c ch c gi nh cho qu trnh phn hy sinh hc k kh nc thi, ngi ta
tin hnh kin tra qu trnh chuyn ha VFA thnh metan, vi sn phm trung gian l aixt
acetic. Da vo c ch c gi nh, ta c th thu c cc phng trnh sau:
Ging nh cc gi tr ban u C
S0
, C
Pp0
, C
Pk0
, C
X0
, cc gi tr thu c trong qu trnh th
nghim cng c gi s. S liu thc nghim ph hp vi ng cong m phng vi sai s
nh hn 15%. Do , c th khng nh rng c ch ca qu trnh phn hy sinh hc v qu
trnh hnh thnh sn phm trung gian c a ra l ng (Hnh. 1,2, 3, 4).
Hnh.1. th bin thin nng c cht theo thi gian
Hnh 2. th bin thin nng sinh khi theo thi gian
Hnh 3. th bin thin nng sn phm trung gian theo thi gian
Hnh 4. th bin thin nng sn phm cui cng theo thi gian
xc nh cc thng s ng hc, cc kt qu th nghim c so snh vi cc m hnh ng
hc khc. S ph hp tt nht l i vi m hnh Monod, Teisser Contois cng nh l Chen v
Hashimoto models (sai s < 10%).
V d sau v qu trnh phn hy sinh hc ca glucose c th c s dng minh ha cc
ng dng ca cc m hnh c a ra v qu trnh sinh trng vi khun trong x l nc
thi k kh.
Qu trnh chuyn ha tiu biu ca glucose c th c m t bng cc phn ng sau:
2C
6
H
12
O
6
2CH
3
CH
2
CH
2
COOH + CH
4
+ 3CO
2
+ H
2
O (21)
2CH
3
CH
2
CH
2
COOH + H
2
O 5CH
4
+ 3CO
2
(22)
2C
6
H
12
O
6
6CH
4
+ 6CO
2
(23)
Kt qu thc nghim vi hn hp c cht gm propionic v axit butyric, c so snh vi m
hnh l thuyt.
Qu trnh bin i ca glucose thnh metan gm 2 giai on. Giai on 1 to ra propionic v
axit butyric, giai on hai to ra aixt acetic. Trong trng hp ny, phng trnh tng qut ca
Monod c m t nh sau:
IV. NG HC QU TRNH SINH HC HIU KH
Tc qu trnh oxy ha sinh hc cc cht hu c trong h vi bn hot tnh c iu chnh
bi giai on khuch tn oxy v c cht ch khng phi bi hot tnh men ca h vi sinh vt.
Tuy nhin nh ni trn, trong thnh phn ca gii sinh vt bn hot tnh c 60 loi vi
khun, trong ch yu l ng vt nguyn sinh v trng bnh xe, t hn l giun sn. V vy
h sinh vt ca bn hot tnh c trng bi vi mc nui dng: mc th nht ch yu l vi
khun d dng, mc th hai l trng bnh xe, mc th ba l cc loi d n vi khun.
Cng s dng oxy ca cc vi sinh vt ny khc nhau. V d nhng con trng bnh xe nh
trng lng trung bnh 10
-3
10
-4
mg s dng 6,6 mg O
2
/g.h, cn nhng con ln (trng lng
n 2.10
-2
mg) s dng 1,3mg O
2
/g.h. Trong khi mt con loi d trong mt gi s dng n
30.000 vi khun. 1mg vi khun (tnh theo trng lng kh) trong giai on tng trng hm
m s dng n 1000l oxy. Nh vy, s dng oxy lin quan n khng ch qu trnh oxy ha
c cht bi vi sinh vt, m cn n qu trnh s dng vi khun bi ng vt nguyn sinh. Hin
nhin v vy m m hnh tnh ton phi tnh ti c vai tr ca vi sinh vt bn hot tnh trong
qu trnh ln sch. ng hc tng trng vi sinh vt, s dng cht bn v oxy ha tan lin
quan ln nhau v cc phng trnh phn nh quan h ny c vit dng sau:
) , ,..., , , ,..., , (
) , ,..., , , ,..., , (
) , ,..., , , (
2 1 2 1
2 1 2 1
2 1
C X X X S S S f
dt
dC
C X X X S S S
dt
dX
C X X X S W
dt
dS
m n
m n i
j
m i i
i

(2.23)
Trong : S
i
nng cu t i trong cc cht bn, (i=1, 2, n,, n) ; X
j
nng ging vi
sinh vt j (j=1, 2,, m) ; C- nng oxy ha tan trong cht lng.
H (2.23) m t s dng n cu t cc cht hu c trong qu trnh tng trng ca m loi vi
sinh vt. Trong trng hp ny xy ra s dng oxy ha tan v ng thi cng c c qu trnh
to kh.
i vi trng hp khi qu trnh oxy ha sinh ha khng i trong khong rng ca nng
oxy ha tan th h (2.23) s c dng :
) ,..., , , ,..., , (
) ,..., , , (
2 1 2 1
2 1
m n i
j
m i i
i
X X X S S S
dt
dX
X X X S W
dt
dS


(2.24)
Do vic tnh s lng vi sinh vt gp nhiu kh khn, nn s lng vi sinh vt c xc nh
bng nng sinh khi. Khi nng tng S ca cc cu t cht bn o ng lng BOD,
h phng trnh (2.24) c dng :
) , (
) , (
X S
dt
dX
X S W
dt
dS
j


(2.25)
Mt hng khc xy dng m t ton hc ca ng hc lm sch nc thi bng bn hot tnh
da trn gi thuyt v t l thun khi lng oxy s dng v c cht b oxy ho. i vi trng
hp ny h phng trnh (2.23) c dng :
) , ,..., , (
) , (
2 1
C S S S f
dt
dC
C S W
dt
dS
n
i i
i


(2.26)
Nh vy, phng trnh (2.25) m t ng hc oxy ho c cht bng bn hot tnh c tnh ti
nng vi sinh vt, cn phng trnh (2.26) m t ng hc loi b cht bn bi vi sinh vt
tnh ti nng oxy. Chng ta s phn tch cc phng trnh ny xc nh phng trnh no
phn nh y hn v chnh xc hn qu trnh lm sch nc thi bng bn hot tnh.
Vic tnh ton qu trnh lm sch nc thi khi cht bn hu c bng phng php sinh ho
da trn c s cc quan h ng hc sinh trng vi sinh vt bn hot tnh (sinh khi) v s
dng c cht bi vi sinh vt. Ngi ta chia ra hai quan im c bn la chn m hnh ng
hc. Trong trng hp th nht qu trnh s dng c cht c m t bng phng trnh ng
hc ho hc hnh thc bc khng v bc n. trong trng hp th hai s dng cc phng trnh
ca ng hc men (enzyme).
Ph bin nht l cc phng trnh ng hc da trn cc phn ng men.
M hnh Monod:
S K
S
s
+

max

(3.5)
Trong
max
- tc tng trng ring ti a
S - nng c cht (BOD
5
), gO
2
/l
K
s
- hng s bn vn tc, gO
2
/l
M hnh Herbert:
2 max
K
S K
S
s

+

(3.5)
Trong : K
2
- hng s tc mt i ca t bo
M hnh Herbert m t chi tit hn qu trnh tng trng ca vi sinh vt bn hot tnh, s s
dng cht bn hu c v s cht ca t bo. Cc gi tr c th ca hng s bn vn tc K
s
v
tc tng trng ring ln nht ca bn
max
c xc nh cho nc thi ca tng qu trnh
sn xut c th.
Nghin cu l thuyt v thc nghim qu trnh lm sch nc thi trong biofin cho thy khng
ch c ch oxy ho vi khun m cn c cc qu trnh vt l ca truyn khi nh hng n
hiu qu hot ng ca thit b. Do nc thi cp vo biofin thng cha a s cc cht hu
c khc nhau nn mng sinh hc pht trin trn mt c cht nh th c thnh phn phc tp
gm nhiu ging vi sinh vt. Qu trnh oxy ho cht hu c ca bn hot tnh l phn ng xc
tc d th. Ngi ta xut mt loi m hnh gi l m hnh khuch tn m t s oxy ho
ca nhng c cht ring bit bng mng sinh hc. Trong qu trnh x l cht phn ng tip
xc lc u vi b mt ht (phn t) v sau c khuch tn vo pha trong mng n tn
trung tm xc tc chnh l cc vi sinh vt c trong thnh phn ca bn hot tnh.
i vi m hnh khuch tn c th a ra gi thuyt sau:
1. Ht bn hnh cu v i xng
2. Nng c cht trong b mt ht bng nng c cht trong dung dch (trng hp
trn l tng )
3. Cc vi sinh vt ring bit phn b u trong cc bng bn
4. Vi khun bn hot tnh s dng c cht theo nh lut tt c hoc l khng c g:

m
/Y, nu S>0
q(S)=
0, nu S=0
Trong : Y - h s phn nh khi lng cc vi sinh vt c tng hp t mt n v khi
lng c cht c s dng
q(S) - tc s dng c cht bi mt n v sinh khi
5. Khong cch trung bnh gia trung tm cc ht bn ln hn nhiu kch thc ca ht
6. Tc thit lp phn b n nh ca nng c cht pha trong ht bn ln hn nhiu
tc oxy ho c cht.
Li gii c th chnh xc nu s dng xp x tuyn tnh tng on ca quan h Monod cho
vi sinh vt trong ht bn.
Ngi ta chia ra bn vng phn b c cht trong v ngoi ht bn (hnh 2.12)
Hnh 2.12. S phn b c cht pha trong v ngoi ht bn
I- Vng vi nng c cht khng i ( - chiu dy mng sinh hc)
r>R+ ; S=S
p
II- Vng ca lp R<r<R+ ; S
n
<S<S
p
Xy ra s thay i nhanh nng c cht gn st b mt ht bn.
III- Vng c cht c s dng vi tc cc i
R
k
<r<R; S
k
<<S
n
IV- Vng tc s dng c cht t l vi nng ca n 0<r<r
k
; 0<S<S
k
Chiu dy lp khuch tn ph thuc vo cng khi khuy trn mi trng iu kin l
tng.
i vi cc vng III v IV cc phng trnh m t qu trnh khuch tn n nh c dng:

r
S=(d
c

m
/YD
M
S
n
)S, r
k
<r<R

r
S=(d
c

m
/YD
M
S
k
)S, 0<r<r
k
<
Trong :

,
_

dr
d
r
dr
d
r
r
2
2
1
- ton t laplax (laplace) trong h to cu; D
M
- h s khuch
tn phn t ca cht trong bng; d
c
- khi lng ring sinh khi kh trong ht bn.
Phi tun th cc iu kin bin sau:
S=0
r=RS=S
p
; r=r
0

0
dr
dS
Trong : r- khong cch ti tm ca ht; R-bn knh ht; r
0
- khong cch ti tm ca ht khi
nng c cht tr nn bng 0.
Nh vy, khi r=r
0
dng cc ht bn cng bin mt.
Phng trnh ng hc theo m hnh Monod c dng:
X K
S K
X S
dt
dX
S K
X S
dt
dS
s
m
s
m
2
.
.

(2.27)
i vi qu trnh oxy ho c cht bi vi sinh vt, kh tnh ti nng cc cht bn hu c
trong nc thi v nng oxy ho tan trong thit b thng kh, phng trnh ng hc c
dng:
) (
1
*
0
2
*
*
*
2
0
2
*
*
*
C C
S
S
C C
C
C
dt
dC
S
S
C C
C
C
dt
dS
+

(2.28)
Trong : - h s truyn khi, h
-1
; C
*
- nng bo ho oxy trong cht lng, g/m
3
; - h s
nng lng, kg/(kg.s); - hng s, gBOD/g bn.
1. M hnh x l sinh trng l lng
Mc ch:
(1) Cn bng sinh khi v c cht;
(2) D on sinh khi dng ra v nng c cht ha tan u ra;
(3) D on sinh khi trong b, nng MLSS/MLVSS v lng bn thi sinh ra hng
ngy;
(4) D on lng oxi cn thit.
M t qu trnh x l sinh trng l lng
Xt b phn ng khuy trn hon ton c tun hon/ khng tun hon.
Cn bng khi lng sinh khi
Tch ly = dng vo dng ra + sinh trng
V r X Q X Q Q QX V
dt
dX
g R w e w
+ + ] ) [(
0
(1)
Trong :
dX/dt: tc thay i nng sinh khi u trong b phn ng, gVSS/m
3
.ngy
V: th tch b phn ng (nh b lm thong), m
3
Q: lu lng u vo, m
3
/ngy
Tc tch ly
vi sinh trong HT
Tc dng vi
sinh vo HT
Tc dng vi
sinh ra khi HT
Tc sinh trng thc
ca vi sinh vt trong HT
=
+ -
X
0
: nng sinh khi u vo, gVSS/m
3
Q
w
: lu lng bn thi, m
3
/ngy
X
e
: nng sinh khi u ra, gVSS/m
3
X
R
: nng sinh khi tun hon t b lng, gVSS/m
3
r
g
: tc thc ca sn phm sinh khi, gVSS/m
3
Gi s:
Nng ca vi sinh vt dng vo khng ng k
iu kin n nh chim u th (dX/dt = 0)
(Q Q
w
) X
e
+ Q
w
X
R
= r
g
V (2)
Phng trnh (2) c kt hp vi phng trnh r
g
= -Yr
su
k
d
X:
d
su R w e w
k
X
r
Y
VX
X Q X Q Q

+ ) (
(3)
Trong : X: nng sinh khi trong b phn ng, g/m
3
Thi gian lu bn:
R w e w
X Q X Q Q
VX
SRT
+

) (
(4)
- Thi gian lu cn (SRT) thng s quan trng thit k v vn hnh cho qu
trnh bn hot tnh.
- SRT c xc nh bi vic tch lng cn trong b lm thong bng cch loi
b cn hng ngy.
- i vi nhiu qu trnh bn hot tnh, vic thit k thch hp s to cho bng kt
cm v lng tt, VSS u ra thp hn 15g/m
3
.
- Thng thng phn ln vic thi b c thc hin bng cch loi b sinh khi
(bn) t ng tun hon di y b lng.
Phng trnh (3) c th vit li nh sau:
d
su
k
X
r
Y
SRT

1
(5)
SRT
1
cng c lin quan ti (tc sinh trng sinh khi ring) c cho bi phng trnh
sau:

SRT
1
(6)
Trong phng trnh (5) (-r
su
/X) c bit nh l tc s dng c cht ring U:
X
S S
VX
S S Q
X
r
U
su

0 0
) (
(7)
Trong :
U: tc s dng c cht ring, g BOD hoc COD/g VSS.ngy
Q: lu lng nc thi, m
3
/ngy
S
0
: nng c cht ha tan u vo, g BOD hoc bs COD/m
3
S: nng c cht ha tan u ra, g BOD hoc bs COD/m
3
V: th tch ca b lm thong, m
3
X: nng ca sinh khi, g/m
3
: thi gian lu nc, V/Q, ngy
Nhng gi tr khc c xc nh trn
Thay phng trnh tc s dng c cht:
S K
kSX
r
S
su
+

vo phng trnh (5) ta c
d
S
k
S K
YkS
SRT

+

1
(8)
Gii phng trnh (8) xc nh nng c cht ha tan u ra S:
) 1 (
] ) ( 1 [

+

d
d s
k Yk SRT
SRT k K
S
(9)
Cn bng khi lng c cht
Cn bng khi lng cho vic s dng c cht trong b lm thong:
Tch ly = dng vo dng ra + pht sinh
V r QS QS V
dt
dS
su
+
0
(10)
Trong : S
0
: nng c cht ha tan u vo, g/m
3
Thay gi tr r
su
v gi s rng iu kin n nh, phng trnh (10) c th vit li nh sau:

,
_

,
_

S K
kVS
Q
V
S S
S
0 (11)
Nu gii phng trnh (8) tm c S/(K
s
+ S) v thay vo phng trnh (11) nng sinh
khi trong b lm thong thu c t biu thc sau:
1
]
1

,
_

SRT k
S S Y SRT
X
d
) ( 1
) (
0

(12)
Nng hn hp cn v sn sinh cn
Cn c sinh ra t b phn ng sinh hc c loi b hng ngy duy tr qu trnh. Tng
lng bn sinh ra hng ngy:
SRT
V X
P
T
XT
(13)
Trong :
P
XT,VSS
: tng cn thi hng ngy, gVSS/ngy
X
T
: tng MLVSS trong b lm thong, gVSS/m
3
V: th tch b phn ng, m
3
SRT: thi gian lu bn, ngy
1/SRT trong phng trnh (13): t l cn thi mi ngy. Phng trnh (13) c s dng
tnh lng cn thi.
Nhu cu oxy
Nhu cu oxy cho nhng hp cht phn hy sinh hc c xc nh t cn bng khi lng
nng bCOD ca nc thi x l v lng sinh khi thi b t h thng/ngy.
Nu tt c bCOD c oxi ha thnh CO
2
v H
2
O, nhu cu oxi s bng nng bCOD, nhng
vi khun ch oxi ha mt phn bCOD cung cp nng lng v s dng mt phn bCOD cho
t bo pht trin.
Oxi c tiu th cho h hp ni bo v s lng ph thuc vo SRT. Oxi c s dng cho
qu trnh sinh trng l lng l:
Oxy s dng = bCOD kh -COD ca bn thi
R
0
= Q(S
0
S) -1,42P
Xsinh hc
Trong : R
0
: oxi cn, kg/ngy
P
X,bio
: sinh khi thi b hng ngy, kg/ngy
Nhng thng s thit k v vn hnh
SRT l thng s c bn nh hng n hiu qu x l.
Hai thng s khc c s dng cho thit k v vn hnh qu trnh bn hot tnh l: t s F/M
v ti lng th tch.
T s thc n/vi sinh vt(F/M): l tc s dng BOD hoc COD trn n v th tch ca hn
dch
VX
QS
M F
0
/ (14)
V
X
S
M F

0
/ (15)
Trong :
F/M: t s thc n trn sinh khi, gBOD hoc bsCOD/gVSS.ngy
Q: lu lng nc thi u vo, m
3
/ngy
S
0
: nng BOD hoc bsCOD u vo, g/m
3
V: th tch b lm thong, m
3
X: nng sinh khi hn dch trong b lm thong, g/m
3
: thi gian lu nc ca b lm thong, V/Q, ngy
Tc s dng c cht ring: T s F/M c th c quan h ti tc s dng c cht ring U
100
) / ( E M F
U
(16)
Trong : E: hiu qu kh BOD hoc bsCOD
100 ,%
0
0
x
S
S S
E

(17)
Thay phng trnh (15) v (17) vo phng trnh (16) ta tnh c tc s dng c cht
ring U:
X
S S
U

0
(18)
Gi tr U cn c th tnh bng cch chia r
su
(trong phng trnh
S K
kSX
r
S
su
+

) cho X:
S K
kS
U
S
+

(19)
Kt hp phng trnh (18) v (8)
d
k YU
SRT

1
(20)
Mi quan h gia SRT v t s F/M nh sau:
d
k
E
M F Y
SRT

100
) / (
1
(21)
i vi vic thit k h thng x l nc thi th vi bn hot tnh:
- SRT = 20 30 ngy F/M = 0,1 0,05g BOD/gVSS.ngy
- SRT = 5 7 ngy F/M = 0,3 0, 5g BOD/gVSS.ngy
Ti lng th tch l lng BOD hoc COD c s dng trn th tch b lm thong mi
ngy:
) / 10 (
3
0
kg g V
QS
L
Org

(22)
Trong :
L
org
: ti lng th tch, kg BOD/m
3
.ngy
Q: lu lng nc thi vo, m
3
/ngy
S
0
: nng BOD vo, g/m
3
V: th tch b lm thong, m
3
Kim sot qu trnh
Nhm duy tr hiu qu x l cao cho qu trnh bn hot tnh.
Cc bin php kim sot qu trnh l:
- Duy tr oxi ha tan trong b lm thong,
- iu chnh lng bn hot tnh tun hon (RAS),v
- Kim sot bn hot tnh d.
Thng s c s dng kim sot qu trnh bn hot tnh:
- SRT
- MLSS
- OUR
Bn hot tnh tun hon duy tr nng MLSS v kim sot mc bn trong b lng 2. duy
tr SRT iu chnh lu lng bn tun d.
Kim sot oxi ha tan
Theo l thuyt, lng oxi chuyn ha trong b lm thong bng lng oxi cn thit VSV
oxi ha nhng CHC.
Trong thc t, hiu sut chuyn oxi t kh n lng tng i thp v ch lng nh oxi cung
cp c s dng bi VSV.
Khi oxi b gii hn, VSVdng si (filamentous) s chim u th, lm cho bn hot tnh tr nn
kh lng to khi bn(sludge bulking).
- DO trong b aeroten nn = 1,5 n 2 mg/l
- DO cao (>2 mg/l) c th ci thin tc nitrat ha trong khi c ti lng BOD
cao.
- Gi tr DO > 4mg/l khng ci thin hot ng ng k chi ph lm thong tng
ng k.
Kim sot tun hon bn hot tnh
Mc ch ca tun hon bn hot tnh l duy tr nng bn hot tnh trong b lm thong.
Lu lng tun hon bn khong 50 n 70% ca lu lng nc thi trung bnh. Cng sut
thit k trung bnh khong 100 n 150% ca lu lng trung bnh.
Nng bn tun hon t b lng 2 = 4.000 12.000 mg/l.
Tnh ton lu lng bn tun hon bng:
- Kh nng lng ca bn
- iu khin chiu cao lp bn
- Cn bng khi lng trong b lng 2, v
- Cn bng khi lng trong b lm thong
Kh nng lng ca bn
Q
r
= 100/[100/P
w
SVI)-1]
Trong :
Q
r
: lu lng bn tun hon, % ca lu lng vo
P
w
: t l phn trm MLSS
SVI: Ch s th tch bn, ml/g
Mc bn
- Chiu cao lp bn ti u nn c duy tr trong b lng. Mc ti u c xc
nh bng kinh nghim, cn bng gia chiu su lng v bn tch ly.
- dy ti u ca lp bn thng khong 0,3 n 0,9 m
- Cc phng php nhn bit chiu cao lp bn
- Ht mu s dng bm kh nng hoc ng t chy, bm mu di ng hoc s
dng u d giao tuyn bn v nc trong.
2. M hnh x l sinh trng bm dnh
i vi qu trnh sinh trng bm dnh, c cht c tiu th trong mng sinh hc. Mng sinh
hc gm c nhng VSV, cn/ht v polyme ngoi bo bm dnh v bao ph b mt gi th
(nha, ).
Dng c cht trong mng sinh hc
Dng c cht xuyn qua lp nc tnh l hm s ca h s khuch tn c cht v nng c
cht (phng trnh 23). S dng du (-) v nng c cht gim dn dc theo lp nc tnh v
c cht c lai b t khi cht lng:
L
S S
D
dx
dS
D r
S b
w w sf
) (
(23)
Trong :
r
sf
: tc ca dng c cht b mt, g/m
2
.ngy
D
w
: h s khuch tn c cht trong nc, m
2
/ngy
dS/dX: gradient nng c cht, g/m
3
.m
S
b
: nng c cht trong khi cht lng, g/m
3
S
S
: nng c cht trn b mt mng sinh hc, g/m
3
L: dy hiu qu ca mng nhy, m
dy ca lp nhy s khc vi tnh cht s khc vi tnh cht cht lu v vn tc cht lu.
Vn tc cao hn dn n mng dy dy vi vn tc dng c cht ln hn.
Qu trnh truyn khi trong mng sinh hc c m t bi nh lut Ficks cho s khuch tn
trong dung dch, vi s thay i hng s khuch tn nh gi nh hng ca cu trc mng
sinh hc trn hiu qu khuch tn.

x
S
D r
f
e bf

(24)
Trong :
r
bf
: tc dng c cht trong mng sinh hc do truyn khi, g/m
2
.ngy
D
e
: h s khuch tn trong mng sinh hc, m
2
/ngy
x
S
f

: gradient nng c cht, g/m

3
.m
Tc c cht c s dng trong mng sinh hc mi im:
f S
f
su
S K
X kS
r
+

(25)
R
su
: tc s dng c cht trong mng sinh hc, g/m
2
.ngy
S
f
: nng c cht 1 im trong mng sinh hc, g/m
3
Cn bng khi lng c cht trong mng sinh hc
Cn bng khi lng c cht cho vi sinh th tch xung quanh (d
x
) trong mng sinh hc:
Trong iu kin n nh, cn bng khi lng l:
Tch ly = vo ra + pht sinh

,
_

+
+
+
f S
f
S
x x
f
S e
x
f
S e
S K
X kS
xA
dx
dS
A D
dx
dS
A D 0
(26)
A
S
: din tch mng sinh hc tip xc vi dng c cht, m
2

x
: Khang bin thin, m
Chia 2 v cho A
S
v d
x
, v ly bin t
x
n 0 ta thu c phng trnh cho s thay i nng
c cht trong MSH.
0
2
2

,
_

f S
f f
e
S K
X kS
dx
S d
D
(27)
gii phng trnh trn ta cn hai iu kin bin:
- Dng c cht b mt mng sinh hc bng vi dng c cht xuyn qua lp mng tnh
- Khng c dng b mt gi th
0
1

x
f
dx
dS
3. Phng trnh ton hc ca qu trnh lc sinh hc
Eckenfelder (1970) xy dng cc phng trnh ton hc biu din qu trnh x l trong b
lc sinh hc da trn phng trnh tc loi b c cht (COD,BOD, cc hp cht ca nit
photpho, ) sau y:
kS
dt
dS
X

1
(1)
Trong : dS/Xdt - Tc tiu th c cht ring ca vi sinh vt, kgCOD/kgVSS.ngy
Tc tch ly
c cht trong
phn vi phn
Tc dng c
cht vo phn
vi phn
Tc dng c
cht ra khi phn
vi phn
Tc s dng c cht
trong phn vi phn
=
+ -
dS/dt - Tc tiu th c cht, kgCOD/m
3
.ngy
k - hng s tc phn ng, m
3
/kgVSS.ngy
S - nng c cht, kgCOD/m
3
X - nng vi sinh vt, kgVSS/m
3
Ly tch phn c hai v ca phng trnh (1) ta c:
t X k c
e
S
S

0
(2)
Trong : X - nng trung bnh ca vi sinh vt trong b lc sinh hc, kgVSS/m
3
S
c
- nng ca c cht trong dng nc thi ra b lc sau x l, kgCOD/m
3
S
0
- nng ca c cht trong dng nc thi vo b lc sinh hc, kgCOD/m
3
t - thi gian tip xc ca nc thi vi mng vi sinh vt
Nng trung bnh ca vi sinh vt X t l vi din tch b mt ring ca tng vt liu lc A
s
,
hay X A
s
. C th bin i quan h ny nh sau:
m
s
A X
(3)
Trong : A
s
- din tch b mt ring ca b lc, m
2
/m
3
m - hng s thc nghim
Trong b lc sinh hc dng nc thi di chuyn quanh co theo hnh dng hnh hc v s sp
xp ca vt liu lc. Thi gian tip xc trung bnh t c tnh ton theo cng thc ca
Howland (1957) nh sau:
n
L
Q
CD
t
(4)
Trong : Q
L
- ti trng th tch ca nc thi trn b mt b lc, m
3
/m
2
.ngy (Q
L
=Q/A)
Q lu lng nc thi theo tnh ton thit k, m
3
/ngy
A - din tch mt ct ngang ca b lc, m
2
C, n cc hng s thc nghim, n=0,3 0,7
D chiu cao lp vt liu lc, m
Thay th cc phng trnh (3), (4) vo phng trnh (2)
n
L
n
S
Q CD kA
c
e
S
S /
0

(5)
t
C kA K
m
s

, phng trnh (5) s c vit li:

n
L
Q KD
c
e
S
S /
0

(6)
Thng s ng hc K v hng s n c xc nh da trn cc s liu th nghim. S
c
, S
0
, D v
Q
L
nghin cu trn m hnh phng th nghim.
Phng trnh (6) ch thch hp vi b lc sinh hc khng c tun hon nc sau x l. Trong
trng hp nc thi sau x l c tun hon pha long nc thi u vo, phng trnh
(6) s bin i nh sau:
n
L
n
L
Q KD
Q KD
a
e
R
e
S
S
/
/
Re ) 1 (

(7)
Trong : S
a
- nng c cht ca hn hp dng nc thi th v dng tun hon (dng ra sau
x l). S
a
c tnh bi cng thc:
R
RS S
S
e
a
+
+

1
0
R - t s tun hon, R=Q
r
/Q
Q
r
- lu lng nc thi tun hon
Ly logarit c s e c hai v phng trnh (6):
n
L
e
Q
KD
S
S

,
_

0
ln
(8)
y l phng trnh ng thng trn h trc to bn logarit c h s gc:
n
L
KQ s

(9)
Ly logarit c hai v phng trnh (9):
Lns=nlnQ
L
+lnK (10)
Phng trnh (10) c dng phng trnh ng thng y=ax+b, vi:
y=lns a=n
x=lnQ
L
b=lnK
Khi bit c t nht 3 cp gi tr ca (x,y) s v c ng thng trn h to log-log c
h s gc bng a v giao im vi trc tung bng b. Bit c a, b suy ra gi tr ca n v K.
4. M hnh ton ca qu trnh ln men hiu kh
Qu trnh ln men hiu kh ca vi sinh vt da trn lun im rng ngun kh nui dng
(khng kh) s dng dng ho tan, kt qu l cn c giai on vn ti oxy t pha kh vo
pha lng, thng th chnh giai on ny trong i a s cc trng hp l giai on gii hn
(chm, quyt nh) ca ton b qu trnh. S c mt trong mi trng ln men cc t hp t
bo v khi hnh cu dn n lm gim tc vn ti oxy n cc t bo do tr lc i qua bin
gii cht lng t bo ( dng t hp, khi cu).
H phng trnh ca m hnh ln men hiu kh lin tc trong thit b phn ng sinh ho ti s
dng oxy bi vi sinh vt trong iu kin trn l tng theo pha lng s c dng:
dt
dC
V vC XV C X S V C C a K vC
dt
dS
V vS XV C X S vS
dt
dX
V vX XV C X S vX
L c
L L O L L L
d
L
L s
L
+
+ +
+ +
) , , ( ) (
) , , (
) , , (
2
*
0
0

(2.36)
Trong : v- tc khi; K
L
a- h s truyn khi theo oxy;
s
,
O2
- cc h s t lng theo c
cht v oxy;
d
L
C ,
c
L
C ,
*
L
C - nng oxy ban u, cui v cn bng.
i vi ch lm vic n nh ca thit b phn ng khi s dng m hnh ng hc
Michaelis Menten phn nh s ph thuc ca tc tng trng ring ca vi sinh vt vo
nng oxy trong mi trng ta s c:
) ( ) ( 0
) ( 0
0
2
2
2
2
*
0
d
L
c
L
L O
L
m O L L L
L
L O
L
m s
L O
L
m
C C D X
C K
C
C C a K
dt
dC
X
C K
C
S S D
dt
dS
DX X
C K
C
dt
dX

+

+

(2.37)
Trong : D-tc pha long.
M hnh m t qu trnh ln men ging vi sinh vt hiu kh trong thit b trn l tng khi m
nng oxy ho tan trong mi trng nh hng n tc tng trng ca t bo.
Trong nui cy vi sinh vt ngi ta nhn thy tc hp th oxy cao c th ln hn gi tr ti
hn ca ging vi sinh (C
L
.C
t.h
). Trong nhng iu kin ny tc tng trng ring ca vi sinh
vt s khng ph thuc vo nng oxy trong mi trng v ng hc tng trng c xc
nh bng h thc = (S). S dng m hnh ng hc Monod Jerusalimxky ta c h
phng trnh:
X
S S K
K
S K
S
S S D
dt
dS
DX X
S S K
K
S K
S
dt
dX
DC X
S S K
K
S K
S
C C a K
dt
dC
ps
ps
S
m O
ps
ps
S
m
L
ps
ps
S
m O L L L
L
+ +

+ +

+ +

0
0
0
0
*
2
2
) (
) (

(2.38)
Trong : K
ps
- h s thc nghim theo c cht xc nh bng thc nghim.
Tnh theo m hnh ny cho php thit lp c tnh cht thay i cc thng s thay i cng
ngh c bn ca qu trnh nhng ch ln men khc nhau, ng thi nh hng ca nhng
c trng trao i cht ca thit b phn ng n cc ch tiu k thut ca n.
M hnh ton c xy dng trn c s phn r mt mun thit b phn ng sinh ho. Trn
hnh 2.13 th hin cu trc dng trong n nguyn i ca thit b.
Hnh 2.13 Phn b dng v cht n nguyn i
Nh ni trn mun ring bit cu to t hai phn: Phn ng (I) v thng kh (II). M
hnh ton tnh ti cn bng vt liu ca qu trnh theo s pht trin ca vi sinh vt, s dng c
cht v oxy cng nh l chuyn khi oxy t pha kh vo pha lng. N c th c vit nh sau
(2.39):
Vng phn ng:
0 ) ( ) (
0 ) ( ) (
0 ) ( ) (
1
, 1
1
1
2
1
1
2
+
+
+ +
+
+
+ +
+

,
_

+
+ + +

VL
i
V
i
i
i
m
R
i O i i i A i i
VL
i
V
i
i
i
m
R
i s i i i i i
VL
i
V
i
i
i
m
R
i
VL
i
VL
i
VL
i i
X X
S K
S
V C R L C R LC
X X
S K
S
V S R L S R LS
X X K
S K
S
V X R L LX X R

Vng thng kh: (2.39)

0 )( ( ) (
0 )( (
,
*
, ,
,
*
+ +

cp
i A
i
L
A
i
cp
i A i A i i i
cp
i A
i
L
A
i
ra
i i
vao
i i
C C a K V LC C R C R L
C C a K V Y G Y G
Ba phng trnh u tin ca h phong trnh (2.39) m t tc tng trng vi sinh vt, s
dng c cht v oxy ch c thc hin vng phn ng cn hai phng trnh sau m t cn
bng vt liu trong vng thng kh.
Khc vi a s m hnh hin tng tuyn tnh ca qu trnh tng hp vi sinh, cc m hnh phi
tuyn dng trong thit k ti u thit b phn ng sinh ho tng i n gin. Chng c
dng m t tng trng v sinh sn ca vi sinh vt trn mc qun th nhng iu kin
nui cy c th v do vy ch tnh nh hng ca nhng yu t thay i c bn v ng hc
ca nhng phn ng v m c bn n qu trnh sinh tng hp. Vic chn quan h tc tng
trng ring ca mt hay hai yu t trong xy dng m hnh ton ca thit b l tt nht bi v
i vi m hnh nhiu yu t phng php tnh s tr nn phc tp ng k.
M t ton hc ca ng lc hc s dng c cht v tch lu sinh khi lin quan n nhn
dng v thng s v cu trc ca m hnh tc tng trng ring. Cn nhn mnh rng tc
tng trng ring l mt c trng cng ca qun th vi sinh vt v ph thuc ch yu
vo nng c cht gii hn qu trnh, nng ca sinh khi, nhit Tu thuc vo s
yu t mi trng c nh hng n tc tng trng c tnh ti m phng rnh ng
hc c chia ra l hai nhm: nhm mt yu t v nhm nhiu yu t.
Trong cc phng trnh mt yu t c tnh ti s nh hng n tc tng trng ch ca
mt yu t mi trng. Ngi ta gi thuyt rng cc yu t nh hng cn li c gi mc
ti u.
M hnh ng hc nhiu yu t c th nhm li theo s yu t c s dng v c theo tnh
cht quan h ln nhau ca cc yu t.
Theo cc kt qu nghin cu cng b, cu trc ca ng hc thi im xut pht ca qu
tnh lin tc lm sch nc thi sinh hot thng c chn l mt trong hai m hnh: Monod
hoc Herbert.
Trn c s m hnh la chn ca qu trnh lm sch ngi ta tin hnh tnh ton vi vic s
dng c hai m hnh ng hc tng trng vi sinh vt. nh cc chng trnh tnh ton tnh
c nng u ra ca mi mun thit b phn ng sinh ho nhng nng ban u khc
nhau ca mi trng dinh dng.
Cn bng vt liu theo c cht v sinh khi c dng:
- i vi m hnh Monod:
S K
X S
dt
dS
S K
X S
dt
dX
s
m s
s
m
+

+

.
.

- i vi m hnh Herbert:
S K
X S
dt
dS
X K
S K
X S
dt
dX
s
m s
s
m
+

.
.
2

S dng m hnh ny tnh profin nng tng n nguyn ca thit b sau tnh ng
cong nng cht bn vi iu kin.
( ) min
2
1
. .

N
i
t t
i
ng th
i
S S S
kt qu tnh ton c a vo hnh 2.14 i vi c hai m hnh ng hc. T kt qu ta thy
qu trnh lm sch c m t tt hn bng m hnh Herbert. cc phn tip theo tt c tnh
ton v nghin cu tin hnh cho m hnh ton ca thit b phn ng sinh ho u c thc
hin vi vic s dng m hnh herbert.
Hnh 2.14. Kt qu phn tch hai m hnh cnh tranh nhng nng cht bn ban u khc
nhau:
V. NG HC QU TRNH KT HP K KH VI HIU KH
VI. NG DNG NG HC CHO X L NC THI
1. XC NH CC HNG S NG HC CA B PHN NG HYBRID K KH
Tm Tt
Bng cch p dng cc m hnh ng hc cho cc s liu t c t cc nghin cu tin hnh
trn b phn ng Hybrid k kh quy m phng th nghim, ta c th xc nh c cc hng s
ng hc ca b phn ng. Hiu qu x l ca b phn ng c theo di cc thi gian lu
nc (0.5, 1, 2 ngy) v ti trng hu c (1 10 kgCOD/m
3
.ngy) khc nhau. Cc m hnh
thch hp nht c xc nh v cc thng s ng hc c tnh ton da vo cc iu kin
vn hnh. Theo kt qu tnh ton, m hnh bc hai v m hnh Stover Kincannon l cc m
hnh thch hp nht cho b phn ng Hybrid. Hng s tc tiu th c cht bc hai ln lt
l 2.32, 2.57 v 10.81 (ngy
-1
) tng ng vi cc vng: UASB, vng lc v ton b b phn
ng. p dng m hnh Stover Kincannon cho vng lc, hng s tc tiu th c cht ti a
(U
max
) v hng s bo ha (K
B
) c tm thy ln lt l 83.3 v 186.23 gl/ngy.
Gii thiu:
thit k b x l, ti u ha qu trnh vn hnh h thng x l nc thi v hiu c cc
c ch sinh ha v vn chuyn c bn ta cn s dng cc m hnh ton hc. C rt nhiu cc
m hnh ton cho qu trnh sinh hc, nh m hnh Monod, m hnh bc 1, bc 2, m hnh
Grau, Stover Kincannon, Constois, Chen v Hashimoto,
B phn ng Hybrid k kh l dng hiu chnh ca h thng lc k kh (AF) v l s kt hp
ca b UASB v lc k kh. Bi v b phn ng Hybrid kt hp vng lc k kh (sinh khi c
nh) v lp bn ngc dng (sinh khi l lng), nn xc nh cc h s ng hc ca b
phn ng ta tin hnh theo di ring tng vng.
Trong nghin cu ny, cc m hnh ton khc nhau bao gm: m hnh Monod, m hnh ng
hc bc 2, m hnh Stover Kincannon v m hnh Barthakur c p dng cho b phn ng.
Theo kt qu tnh ton, m hnh ng hc bc 2, m hnh Stover Kincannon cho ra h s
tng quan cao ln lt l 98%, 99%. Do cc m hnh ny c th c s dng thit k
b phn ng Hybrid.
Vt liu v phng php nghin cu
M hnh b phn ng:
Th nghim c tin hnh trn quy m phng th nghim. B phn ng Hybrid k kh gm 2
phn: UASB di v lc k kh trn v khng c thit b tch kh/ rn/ lng. B phn ng
ny c lm bng Plexiglas. Hnh dng ca m hnh c m t hnh 1 v cc tnh cht vt
l ca m hnh b phn ng c th hin bng 1.
HNH 1. M t m hnh b phn ng Hybrid
Bng 1. Tnh cht vt l ca b phn ng
Thng s n v Gi tr
Chiu cao tng cng ca b phn ng cm 115
Chiu cao lp bn cm 40
Chiu cao vng lc cm 60
Chiu cao phn cht lng cm 102
ng knh cm 25
Th tch tng cng ca b phn ng lt 53.6
Th tch phn cht lng lt 50
Th tch lp lc lt 29.4
Th tch lp bn lt 19.6
Din tch b mt ring m
2
/m
3
225
C cht
Nc thi tng hp c s dng cho th nghim bao gm mt r ng, ure v K
2
HPO
4
c t
l COD/N/P = 100/5/1. FeCl
2
.6H
2
O v NiSO
4
c thm vo nng ln lt l 4.5 v
0.44mg/l nh l cc yu t dng vt.
Quy trnh phn tch
Tin hnh ly mu v phn tch nc u ra ca b phn ng ti cc v tr: v tr 1 (vng lc),
v tr 2 (vng UASB), v tr 3 (y b - bn). pH v phn trm metan trong kh biogas c o
hng ngy. COD, tng lng kh biogas, ng knh ht bn, VFA, kim, TS v TVS c
o nh k mi iu kin vn hnh khi h thng trng thi n nh. Phn tch COD, TS,
TVS, kim v SS bng phng php tiu chun. pH c o bng my o pH NEL pH
890. Phn trm metan trong kh biogas sinh ra c o bng my Drager Pac Ex. VFA
S
c
phn tch bng my sc k kh (GC). Axit bo bay hi C2- C5 trong dung dch ha tan c
tch ring v xc nh nh axit t do bng ct mao qun (Nukol, 30 m
*
0.25 mm ID, ct mao
qung phim mng 0.25 m, Supelco Cat. No: 4-6875).
iu kin vn hnh
M hnh c vn hnh di iu kin mi trng c m va phi. Nhit c hiu
chnh bng thit b nhit t di y b phn ng. Hiu qu x l ca b phn ng c xc
nh cc thi gian lu nc khc nhau (0.5, 1, v 2 ngy) v ti trng cht hu c (1 10
kgCOD/m
3
.ngy).
Kt qu v tho lun
Hiu qu ca b phn ng
Hiu qu ca h thng c xc nh da vo hiu qu x l COD v phn trm metan trong
kh biogas to ra. Hiu sut x l COD v t l metan cc ti trng hu c khc nhau (1
10kgCOD/m
3
.ngy) c th hin trong bng 2.
Bng 2. Hiu qu ca b phn ng trong qu trnh nghin cu
iu kin vn hnh Phn trm CH
4
trong kh biogas
(%)
Hiu qu x l
COD (%)
Thi gian lu
nc (ngy)
COD u vo
(mg/l)
Ti trng hu c
(kgCOD/m
3
.ngy)
2
2
2
1
0.5
1
2
2
2
1
2
2000
3000
5000
5000
5000
7500
7500
8500
10000
10000
15000
1
1.5
2.5
5
10
7.6
3.8
4.3
5
10
7.6
29
50
52
56
57
52
55
53
58
56
55
80
90
85
82
86
81
81
79
87
77
79
ng dng m hnh bc 2
Phng trnh tng qut ca m hnh ng hc bc 2 nh sau:
2
0
) ( 2

,
_

S
S
X k
dt
dS
S
(1)
Tch phn phng trnh (1) ta c:
X k
S
S S
S
S) ( 2
0
0
0
+

(2)
Biu thc th hai ca v phi c xem l hng s khi ta c:

b a
S S
S
+

0
0
(3)
Trong :
X k
S
a
S) ( 2
0

v b=1.
0
0
S
S S
l hiu qu x l c cht v c k hiu l E. Do
phng trnh cui cng c th vit li nh sau:

b a
E
+
(4)
Trong : S, S
0
ln lt l nng c cht u ra v u vo (mgCOD/l); X l nng sinh
khi trung bnh trong b phn ng (mgVSS/l); l thi gian lu nc (ngy); k
2(S)
l hng s
tc x l c cht bc 2 (1/ngy).
ng dng m hnh ng hc bc 2 cho vng UASB ca b phn ng
Cc s liu th nghim c s dng thit lp m hnh ng hc bc 2 cho vng UASB
c th hin trong bng 3 v cc gi tr a v b c xc nh t hnh 2. Hng s phn hy c
cht bc 2 (k
2(S)
) c xc nh t phng trnh
X k
S
a
S ) ( 2
0

cng c th hin trong bng 3.

T hnh 2, ta tm c a=0.151, b=0.8549 vi h s tng quan l R
2
= 0.8. xy dng
phng trnh xc nh nng c cht u ra t nng c cht u vo (S
0
) v thi gian lu
nc ( ), ta thay a v b vo phng trnh (3):

,
_

8549 . 0 151 . 0
1
0
S S
Bng 3: Cc s liu s dng cho m hnh ng hc bc 2 cho vng UASB

(HRT),
ngy
S
0
(mgCOD/l
)
S
(mgCOD/l
)
X
r
(mgVSS/l)
E((%)
/E
(k
2(S)
) (1/ngy)
0.73
0.73
0.73
0.73
0.73
2000
3000
5000
7500
8500
800
520
1400
2600
3100
15995
23100
20160
23730
19075
60
83
72
65
64
1.22
0.88
1.01
1.12
1.14
0.83
0.86
1.64
2.09
2.95
3.29
0.73
0.73
0.36
0.36
0.36
0.18
10000
15000
5000
7500
10000
5000
2480
5800
1750
4400
3200
2200
20146
16800
24640
21560
22400
25480
75
61
65
41
68
56
0.97
1.20
0.55
0.88
0.53
0.30
5.91
1.34
2.30
2.96
1.30
Trung Bnh 2.32
Hnh 2. Phng trnh ng hc bc 2 cho vng UASB
ng dng m hnh ng hc bc 2 cho vng lc ca b phn ng
Tht kh xc nh nng sinh khi trn vt liu lc trong b trong b phn ng k kh
han ton. Trong trng hp ny, nng sinh khi trong vng lc c xc nh t tc
tiu th c cht ring ln nht (k) trong vng khng c vt liu lc bng cch p dng m hnh
Monod. Cc s liu th nghim c s dng thit lp m hnh ng hc bc 2 c th
hin trong bng 4 v cc gi tr a v b c xc nh t hnh 3. Hng s phn hy c cht bc
2 (k
2(S)
) c xc nh t phng trnh
X k
S
a
S) ( 2
0

cng c th hin trong bng 4.

T hnh 3, ta tm c a=0.1, b=2.1093 vi h s tng quan l R
2
= 0.85. xy dng
phng trnh xc nh nng c cht u ra t nng c cht u vo (S
0
) v thi gian lu
nc ( ), ta thay a v b vo phng trnh (3):

,
_

1093 . 2 1 . 0
1
0
S S
Bng 4: Cc s liu s dng cho m hnh ng hc bc 2 cho vng lc

(HRT),
ngy
S
0
(mgCOD/l
)
S
(mgCOD/l
)
X
r
(mgVSS/l)
E((%)
/E
(k
2(S)
) (1/ngy)
1.09
1.09
1.09
1.09
1.09
1.09
1.09
0.54
0.54
0.54
800
520
1400
2600
3100
2480
5800
1750
4400
3200
400
300
750
1425
1785
1300
3150
900
1425
2300
10000
10000
10000
10000
10000
10000
10000
10000
10000
10000
50
42
46
45
42
48
46
49
68
28
2.18
2.60
2.37
2.42
2.60
2.27
2.37
1.10
0.79
1.93
0.80
0.52
1.42
2.60
3.10
2.48
5.80
1.75
4.40
3.20
0.27 2200 700 10000 68 0.40 2.20
Hnh 3. Phng trnh ng hc bc 2 cho vng lc
ng dng m hnh ng hc bc 2 cho tan b b phn ng
M hnh ng hc bc 2 cng c p dng cho ton b b phn ng. Cc s liu th nghim
c s dng thit lp m hnh ng hc bc 2 c th hin trong bng 5 v cc gi tr a
v b c xc nh t hnh 4 cho tan b b phn ng. Hng s phn hy c cht bc 2 (k
2(S)
)
c xc nh t phng trnh
X k
S
a
S ) ( 2
0

cng c th hin trong bng 5.

T hnh 4, ta tm c a=0.033, b=1.1924 vi h s tng quan l R
2
= 0.98. xy dng
phng trnh xc nh nng c cht u ra t nng c cht u vo (S
0
) v thi gian lu
nc ( ), ta thay a v b vo phng trnh (3):

,
_

1924 . 1 033 . 0
1
0
S S
Bng 5: Cc s liu s dng cho m hnh ng hc bc 2 cho ton b b phn ng

(HRT),
ngy
S
0
(mgCOD/l
)
S
(mgCOD/l
)
X
r
(mgVSS/l)
E((%)
/E
(k
2(S)
) (1/ngy)
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
0.5
2000
3000
5000
7500
8500
10000
15000
5000
7500
10000
5000
400
300
750
1425
1785
1300
3150
900
1425
2300
700
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
20000
80
90
85
81
79
87
79
82
81
77
86
2.50
2.22
2.35
2.47
2.53
2.30
2.53
1.22
1.23
1.30
0.58
3.03
4.55
7.58
11.36
12.88
15.15
22.73
7.58
11.36
15.15
7.58
Trung bnh 10.81
Hnh 4. Phng trnh ng hc bc 2 cho ton b b phn ng
p dng m hnh Stover-Kincannon hiu chnh cho vng lc
T u nhng nm 1970, Stover v Kincannon a ra thng s thit k ca ti trng cht
hu c tng v thit lp m hnh ng hc cho b phn ng mng sinh hc. Trong m hnh
ny, tc tiu th c cht c m t l hm ca ti trng cht hu c bi ng hc mt
phn t cho cc b phn ng mng sinh hc nh l b RBC v b lc sinh hc. im c trng
trong m hnh ny l tc tiu th ca ti trng hu c tng l thng s chnh m t ng
hc ca b lc k kh x l cc hp cht hu c v sinh ra metan. Kh nng x l cc hp
cht hu c trong qu trnh lc k kh c th c xc nh da vo tc lai b c cht l
hm ca nng c cht. Quan h ny c th thy trn hnh 5 theo cc nghin cu thc
nghim, cho thy rng hiu qu x l tng theo nng c cht.
Phng trnh m hnh Stover-Kincannon hiu chnh nh sau:
) (
e i
S S
V
Q
dt
dS

(5)
Trong : dS/dt c nh ngha theo hai cch nh sau:
) / (
) / (
max
V QS K
V QS U
dt
dS
i B
i
+

(6)
e S
e
S K
kXS
dt
dS
+

(7)
max max
1
1
) ( U QS
V
U
K
S S Q
V
dt
dS
i
B
e i
+

,
_

(8)
Trong : dS/dt l tc x l c cht (g/l ngy); U
max
hng s tc tiu th c cht ln nht
(g/l ngy); K
B
l hng s bo ha (g/l ngy); k l tc x l c cht ti a (1/ngy); X l
nng vi sinh vt (VSS) trong b lc k kh (g/l); K
S
l hng s bn vn tc (g/l); V l th
tch lp vt liu lc.
th biu din mi quan h gia (dS/dt)
-1
theo gi tr nghch o ca ti trng cht hu c V/
(QS
i
) c th hin trn hnh 6. th ct trc tung ti (0, 1/U
max
), dc l K
B
/U
max
v h s
tng quan R
2
= 0,99.
T hnh 6 ta c, dc bng 2.2356 v ct tung ti (0, 0.012). Hng s tc tiu th c
cht ln nht (U
max
) l 83,3 g/l ngy v hng s bo ha K
B
l 186,23 g/l ngy.
Cn bng khi lng c cht vo v ra, ta thu c phng trnh sau:
) / (
max
V QS K
S U
S S
i B
i
i e
+

(9)
Thay gi tr U
max
=83,3; K
B
= 186,23 vo phng trnh (9) ta c phng trnh sau:
) / ( 23 , 186
3 , 83
V QS
S
S S
i
i
i e
+

Kt lun
Qu trnh x l ca b phn ng hybrid c xc nh cc ti trng hu c v thi gian lu
nc khc nhau.
Sau khi t c trng thi n nh, tng dn ti trng hu c t 1 n 10 kg COD /m
3
ngy v
gim thi gian lu nc t 2 ngy xung cn 0,5 ngy. Hiu qu x l COD t 77 90%.
Phn trm kh metan trong tng kh biogas l khang 58%.
Cc m hnh ng hc c p dng cho h thng sinh hc l m hnh Monod, m hnh ng
hc bc 2, m hnh Sundsturm, m hnh Grau, m hnh Contois, m hnh Barthakur v m
hnh Stover-Kincannon. Theo kt qu tnh ton, m hnh ng hc bc 2 v m hnh Stover-
Kincannon cho h s tng quan cao hn ln lt l 98%, 99%. Do m hnh ny c th
c s dng thit k b phn ng hybrid.
M hnh ng hc bc 2 c s dng cho vng sinh trng l lng, vng lc v tan b b
phn ng, hng s tc x l c cht bc 2 (k
2(S)
) cho cc vng trn tng ng l 2.32, 2.57
v 10.81 (1/ngy).
p dng m hnh Stover-Kincannon hiu chnh cho vng lc ca b phn ng, hng s tc
x l ti a (U
max
) v hng s bo ha (K
B
) ln lt l 83,3 v 186,23 g/l ngy vi h s tng
quan R
2
= 0,99.
Cc kt qu nghin cu ng hc thu c t m hnh quy m phng th nghim c th c
s dng xc nh hiu xut x l ca b phn ng thc t.
2. XC NH CC THNG S NG HC CA QU TRNH UASB QUY M PTN
X L CHT HU C TRONG NC THI CHN NUI HEO
Tm tt
Cng vic hin ti l tp trung vo vic xc nh v nh gi cc thng s ng hc ca qu
trnh UASB x l nc thi chn nui heo trn quy m PTN. Vic nghin cu c tin
hnh trong PTN ca phng k thut v phn tch nc (LAADEG) ca trng i hc Federal
Lavras UFLA. H thng c lp t gm b cn bng v axit ha, b UASB v h ty
tin (AFP). Thi gian lu nc (HRT) trong b UASB c chn l: 55; 39; 34; 24; 17; v 16
gi. Nhit vn hnh trung bnh trong b UASB l 25 2C. Qu trnh nghin cu ng hc
da vo cc thng s sau: Nhu cu oxy ha hc (CODT), tng cht rn bay hi (TVS), nhit
, lu lng v Total Solids Profile (TVSP). S lng mu phn tch cho tng ch tiu trn
theo th t l: 72; 72; 250; 250; v 30 mu. Vic phn tch c thc hin mt tun hai ln i
vi ch tiu CODT v TVS, v hng ngy i vi nhit v lu lng. Cc thng s ng
hc cn c xc nh l: h s sn lng sinh khi Y=0.3046 - 0.4231 mg CODT/mgTVS; h
s phn hy ni bo K
d
= 0.0125 - 0.0173ngy
-1
, h s tc tng trng ti a
max
= 0.2835 -
0.03938 ngy
-1
v hng s bn vn tc K
s
= 51.70 - 71.80 mgCODT/L. Dy gi tr ny c
chn t cc ti liu chuyn ngnh v c xc nh da vo phng php nghin cu hi quy
tuyn tnh, s h tr v mt khoa hc k thut cho cc d liu vn hnh ha l lun c thu
thp trong sut qu trnh nghin cu.
Gii thiu
C nhiu kha cnh lin quan n ng hc ca mt vi sinh. Theo nhng nghin cu v
ng hc, iu ny c th b nh hng bi nhng thng s sau: (SPERLING, 1996).
- Thnh phn cu to;
- pH;
- Reology v nhit
- Kim sot ni b;
- Kh nng thch nghi;
- Mt vi khun khng ng nht;
S nh hng gia khi lng t bo v mi trng cng c th c ch ra nh sau:
- S vn chuyn cht dinh dng;
- Nhit v sn phm.
Khng th no lp c mt phng trnh ng hc bao gm tt c cc yu t lin quan n
phn ng sinh ha. Trong nhiu trng hp vic lm ny rt phc tp, do cn phi n gin
ha to ra mt m hnh thch hp. Cng c nhiu kh khn trong vic m t s chuyn i
cc thng s ng hc mt cch chnh xc do s phc tp ca c cht v nhiu loi vi sinh lin
quan. Mt khc, mt m hnh ton phc tp cng khng c mong i do kh m c th s
dng chng to ra mt m hnh c quy trnh lin quan n ton b tt c cc yu t.
Hai bin s chnh to c s cho tt c cc m hnh sinh hc l:(1a) nng c cht; v (2a)
nng vi sinh. Trong nghin cu ny, ng hc da vo s cn bng khi lng m t nh
lng tt c cc yu t u vo v u ra cng nh vt cht tch ly. Cn bng khi lng da
vo nh lut bo ton khi lng c m t bi phng trnh (1) v (2).
Trong phn ng sinh hc, th tch n nh nn s bin thin th tch theo thi gian l bng 0 v
phng trnh (2) tr thnh phng trnh (3)
Suy ra:
Phng trnh (4) biu din thi gian lu bn
c
(ngy), (METCALF & EDDY, 2003):
Trong :
V
r
- th tch b phn ng, (L);
X
r
- nng vi sinh (VST) trong b phn ng, (mg.L
-1
);
Q lu lng, (L.ngy
-1
);
C
0
nng CODT u vo, (mg.L
-1
);
C nng CODT u ra, (mg.L
-1
).
Xt cn bng khi lng vi sinh: dC/dt = 0,
Phng trnh (6) c dng nhiu trong x l nc thi sinh hc v c bit nh l ng hc
Monod. Tm quan trng ca n l n c th m t gn ng phng trnh ng hc bc khng
cng nh l phng trnh bc mt, v cng c th chuyn i qua li gia chng. giai on
u ca qu trnh phn hy c cht, khi m nng c cht cn qu cao, tc tiu th c cht
rt ging vi ng hc bc mt. Tuy nhin do qu trnh phn hu c cht nn tc phn ng
bt u gim, tiu biu cho vng tm thi -transient region v c th xem nh l bc bin i
khi m nng c cht rt thp, do tc phn ng b gii hn bi nng c cht thp c
sn gia in the midst.
Trong trng hp ny, phng trnh ng hc c bc nht. Cc trng hp ny xy ra do nng
CODT u ra thp v nng c cht gii hn.
Trong :
H s sn lng sinh khi (Y) c hiu nh l khi lng t bo c hnh thnh trn khi
lng c cht c tiu th v lin h vi c cht gii hn theo phng trnh (8).
H s phn hy ni bo k
d
c trng cho lng t bo cht v c th c m t theo phng
trnh (9):
Kt hp hai phng trnh 8 v 9, ta c phng tnh (10) m t nh sau:
Vt cht v phng php nghin cu
Th nghim c tin hnh trong PTN (LAADEG) ca trng i hc (UFLA), s dng mt
h thng gm 3 b: b cn bng v axit ha (AET), b k kh (UASB) v h ty tin (AFP).
Trong nghin cu ny ch phn tch nhng thng s c lin quan n b UASB. Phn heo
c ly a herd installed at the Zoo-technical Department at UFLA University. Cht lng c
trong phn ti, urine v thc n c thu v c thng dng mi cho n khi n c lin
kt vi mt h thng ng duy nht, sau c thu v s dng cho th nghim. H thng c
thc hin tng m trong b cn bng v axit ha (AET), v sau nc s c bm n thit
b nhit ri n b UASB, v cui cng l h ty tin (AFP). Th tch ca cc b AET, UASB
v AFP ln lt l 38; 11.7 v 16 lt. Tin trnh v m hnh th nghim c m t trong hnh 1
v 2.
Vic kim tra h thng c thc hin thng qua vic xc nh cc thng s ha l c thu
thp u vo v u ra ca mi b: AET, UASB v AFP. Cc thng s ha l cn c phn
tch l: lu lng, nhit , pH, tng nhu cu oxy ha hc (CODT); tng cht rn (TS), v
tng cht rn bay hi (TVS). Mu c phn tch theo APHA (1998). pH, nhit v lu
lng c o hng ngy. CODT, TS v TVS c phn tch mt tun hai ln. Thng s n
nh sau mt thi gian ngn hay trong pha tnh ca b phn ng UASB l nhit v lu
lng.
Hnh 1: Quy trnh th nghim
Hnh 2: M t th nghim
Phng php s c ng dng kim tra s tn ti ca quan h tuyn tnh gia 2 bin s,
h s tng quan ca mu r (FAOSTAT, 2001; LEVINE etal., 2000). Gi tr thc nghim t
c c lng theo cng thc sau:
Trong gi tr thc nghim t c tnh theo mt t phn b, vi bc t do n-2;
n l bc t do;
SQReg: tng bnh phng hi quy,
STQ: Tng ca tng bnh phng.
Theo gi thuyt ca H
0
: = 0 (khng tn ti s tng quan) hoc H
1
: 0 (tn ti s tng
quan).
Kt qu v tho lun
B UASB c vn hnh lin tc trong 250 ngy. Gi tr pH trung bnh l 7.7, cho thy iu
kin m tt. Nhit mi trng trung bnh khong 22.7
o
C, v b cn lm vic nhit
trung bnh l 252C nn h thng nhit c vn hnh nhit 41.2C. Tc dng chy
c xc nh da vo thi gian lu nc c chn (HRT). Tc dng nh nht trong qu
trnh khi ng l 0.21L.h
-1
khi thi gian lu nc l 55h, trong khi tc dng ln nht l
0.71L.h
-1
khi thi gian lu nc l 16h. Tc dng trung bnh l 0.45L.h
-1
. Gi tr ca CODT
thay i do tnh cht nc thi ban u khng n nh. Gi tr trung bnh ca CODT u vo
ca b UASB l khong 1,911mg.L-1. Gi tr trung bnh ca CODT u ra ca b UASB
ng vi cc thi gian lu nc 55, 39, 34, 24 v 16h ln lt l: 216; 126; 213; 123; 120 v
406 mg.L-1. Nng trung bnh ca TVS u vo ca b UASB ng vi thi gian lu nc
55, 39, 34, 24 v 16h ln lt l: 249; 263; 284; 203; 147 v 363 mg.L-1. Nng trung bnh
ca TVS ca bn b UASB ng vi cc thi gian lu nc 55, 39, 34, 24 v16h ln lt l:
23.822; 21.958; 23.077; 22.045; 20.658 v 20.688 mg.L-1. Nhng s liu ny c th hin
bng 1.
Bng 1 ch ra cc gi tr ca COD
T
u vo v u ra ca b UASB ln lt l C
0
v C. Gi
tr trung bnh ca TVS (coi nh l lng vi sinh) trong b (X
w
v X
r
) v trong dng ra (Xe),
cng nh lu lng (Q
w
). Qua nhng gi tr bng 1 cho thy rng thi gian lu bn (CRT)
cng nh nhng thng s khc l cn thit pht trin cc nghin cu ng hc.
Bng 1. Gi tr trung bnh ca cc thng s vn hnh b UASB.
Hnh 3 ch ra gi tr ca cc cp to , bng cch phn tch hi quy tuyn tnh c th thu c
h s sn lng sinh khi Y (mgCOD.mgTVS
-1
.ngy
-1
) v h s phn hu ni bo K
d
(ngy
-1
).
Hnh 4 ch ra 1 cp to m bng phn tch hi quy c th tm c phng trnh biu din
mi quan h gia tc sinh trng ti a
max
(ngy
-1
) v nng c cht gii hn K
s
(mgCOD
-1
). Phng trnh ng thng tuyn tnh trong hnh 3 l: y = 2.9543x + 0.0409; vi
sai s R
multiple
= 0.64. Nghin cu thng k xc nh s tng quan l kim tra gi tr t .
Bi v gi tr t tm c l: t =1.6664; t
n-2
= 1.5332; s dng gi tr ti hn t bng gi tr ca
t, vi vng trn cng, c th kt lun rng: bi v t = 1.6664 > t
4
= 1.5332 nn c th loi b
H
0
. Khi H
0
b loi b, c th kt lun rng c mt mi tng quan gia h s sn lng sinh
khi Y (mgCOD.mgTVS
-1
.ngy
-1
) v h s phn hu ni bo K
d
(ngy
-1
) vi mc c bit l
0.10.
Phng trnh ng thng tuyn tnh trong hnh 4 l: y = 1,823.5x + 31.749; vi R
mutiple
= 0.45.
Bi v gi tr t tm c l t = 1.00922; t
n-2
= 0.7407 vng trn cng v v t = 1.00922 > t
4
=
0.7407 nn c th loi b H
0
. Bi v H
0
c loi b nn c th kt lun rng c mt mi
tng quan gia tc tng trng ti a
max
(ngy
-1
) v nng c cht gii hn K
s
(mg.L
-1
de COD) vi mc c bit l 0.25.
Cc thng s ng hc tm c t thc nghim cng nm trong dy gi tr c trong cc ti
liu chuyn ngnh (CAMPOS, 1990). Dy gi tr cc thng s ng hc khi phn tch b
UASB l: H s sn lng sinh khi Y =0.4231- 0.3046 mgCOD.mg
-1
.TVS.d
-1
, h s phn hu
ni bo k
d
=0.0173-0.0125d
-1
, tc tng trng ti a
max
=0.03938-0.2835d
-1
, v nng c
cht gii hn K
s
=71.80-51.70 mgCOD.L
-1
.
Hnh 3: Xc nh Y theo K
d
trong b UASB
Hnh 4: Xc nh
max
v K
s
trong b UASB
Kt lun
Cc nghin cu ng hc c p dng cho nghin cu hin ti chng minh rt chnh xc,
bi v nhng gi tr tm thy nm trong dy gi tr ca nhng ti liu l thuyt. Phng php
thng k c p dng cng cho ra nhng thng s ng hc chnh xc m c th c s
dng cho nhng nghin cu m phng lng ng cho php k s t tin hn trong vic thit k
m hnh pilot ca b UASB.
3. XC NH CC PHN NG BC 1, BC 2 V GII HN B MT TRONG PHN
NG THY PHN PHN GIA SC
Gii thiu
Cng ngh k kh c chng minh l c kh nng tim tng trong vic n nh cc cht
hu c trong nc thi. Cc kt qu t nhng nghin cu trong phng th nghim v cc m
hnh thc t ghi nhn nhng ng dng thnh cng ca cng ngh ny trong vic n nh
nc thi v to ra nng lng di dng kh methane. Tuy nhin, ng dng ca cng ngh
ny trn m hnh quy m ln trong vic n nh cc cht rn trong dng thi to ra nng
lng b cn tr bi cc ng hc khng y ca ton b qu trnh. (Omstead et al.,
1980).
S chuyn i ca cc cht rn hu c trong nc thnh dng kh methane bao gm mt chui
cc bc phn ng phc tp v tng t nhau, gm nhiu nhm vi sinh vt v cc dng mi
trng khc nhau. Qu trnh gm 3 giai an chnh. Trong giai on u, cc sinh vt acid ha
ha tan c cht ngoi bo nh s thy phn cc enzym. Trong giai on th 2, cc sinh vt
acid ha chuyn i cc sn phm ca giai on 2 thnh acid acetic. Cui cng, cc sinh vt
methane ha chuyn ha acid acetic thnh CO
2
v CH
4
(Gujer and Zehnder, 1983; Pavlostathis
v Giraldo-Gomez, 1991; Ruel et al., 2002).
Tc ton phn ca qu trnh k kh ca s kh ha cc cht rn trong nc thi nh
cp trn ph thuc vo tc gii hn ca tng giai on. (Pavlostathis v Giraldo-Gomez,
1991).
M hnh thu phn
Ba m hnh thng c xut trong ti liu nhm m t cc bc ca qu trnh thy phn
trong iu kin k kh, l m hnh bc 1, m hnh bc 2 v m hnh gii hn b mt (cng
c bit n nh l m hnh Contois) s c phc tho s lc di y.
M hnh bc 1
Pavlostathis v Giraldo-Gomez (1991) xem xt li ti liu thy phn c xut bn t
1990, tt c u s dng m hnh bc 1 m t qu trnh thy phn trong iu kin k kh
ca cc cht rn trong nc thi. Theo nhng nghin cu ny, tc thy phn c xc nh
bng phng trnh:
Trong , P l nng cn li ca s phn hy sinh hc cc c cht (g COD/g cht rn) v K1
l hng s tc phn ng bc1 (1/ngy).
Trong bo co gn y, Mahmoud et al. (2004) k tc mt m hnh tng t trong nghin
cu s n nh ca iu kin k kh trong bn ban u.
M hnh bc 2
M hnh bc 2 i vi tc thy phn c a ra bi Noykova et al. (2002) c th cho bi:
(2)
Trong , X l nng sinh khi b acid ha (t bo g VSS/g cht rn) v K1 l hng s tc
phn ng bc 2 (g/g sinh khi b acid ha ngy). Noykova et al. (2002) s dng m hnh
bc 2 ny m t qu trnh thy phn trong qu trnh phn hy ca phn b mi, vi hm
lng tng cht rn thay i t 4,5 n 12,65%.
M hnh gii hn b mt (cng c bit n nh l m hnh Contois)
Munch et al. (1999) nhn thy tc thy phn b gim khi nng sinh khi tng trn
mt gi tr no . ng cho l s quan st din tch gii hn b mt, gy ra bi gii hn truyn
sinh khi. ng sp xp li cn bng t m hnh ng hc Contois (Contois, 1959) v c
xem xt di dng m hnh gii hn b mt m t gii hn truyn sinh khi do din tch
gii hn b mt. Tc thy phn trong trng hp ny c th c xc nh nh sau:
(3)
Trong , K
1
l hng s tc (1/ngy), v K
1s
l h s bo ha ca qu trnh thy phn. Ruel
et al. (2002) lm thch nghi phng php ny trong nghin cu cc phn t c kh nng ln
men trong nc thi.
Pht trin m hnh
M hnh i vi s thy phn - pha acid ha c da vo cc gi nh n gin sau:
1. Cc ht hemicellulose v cellulose b thy phn bi cc tc nhn acid ha
2. Cc tc nhn acid ha tng trng bm dnh vo cht rn, s dng cht phn hy t
hemicellulose v cellulose nh cht nn.
3. Tng cng kh nng thy phn cc ht hemicellulose v cellulose theo t l tng ng vi
nng ban u ca chng. Phn tch nhy ch ra rng s thay i sn lng COD nm
trong khong 1% khi hiu sut thay i t 10 20%.
4. Cc tc nhn methane ha hot ng trong b phn ng khng ng k. V vy, ch c qu
trnh xy ra trong cc b phn ng mi c xem l b thy phn v acid ha.
M hnh s dng cc gi nh ny c minh ha trong Hnh 1.
Da vo nhng gi nh trn, tc thay i ca tng loi c trng i (di dng
hemicellulose (h) v cellulose (c)) do qu trnh thy phn c th c xc nh theo 3 m hnh
phn ng thy phn:
Hnh 1. M hnh nim ca h gin on; 1- S thy phn ca hemicelluloza; 2- s thy
phn ca cellulose; 3- s tiu th ca hemicelluloza; 4- s tiu th ca cellulose.
M hnh phn ng bc 1:
(4)
M hnh phn ng bc 2:
(5)
M hnh phn ng gii hn b mt:
(6)
Trong s nhng cn bng trn, v phi ca m hnh phn ng bc 2 th hin s gia tng ca
qu trnh thy phn theo s gia tng ca t bo, trong l tc ha tan ca enhancer. i
vi phn ng 1 =0, cn i vi cc phn ng t 2 n 5 th xc nh nh sau:
Trong , C
e
l tc chuyn i COD c trng ca enhancer (gCOD/g enhancer-ngy) v
ERM l t l enhancer/phn bn. Tc chuyn i COD c trng ca cellulase c c t
ngun cung cp bng 2.074 g COD/g cellulase-ngy v c dng m khng c s kim tra
no.
Khng quan tm n cc m hnh phn ng thy phn, tc tiu th ca hemicelluloza ha
tan v celluloza bng sinh khi ca cc tc nhn acid ha c th c bin din theo m hnh 2
c cht 1 sinh khi (bt ngun t ph lc II)
Tc tng trng ca hemicellulose bi cc tc nhn acid ha:

Tc tng trng ca cellulose bi cc tc nhn acid ha:

Do , tc thay i ca dng ha tan (i = hemicellulose hay cellulose) trong b phn ng l:

V vy, tc thay i ca COD ha tan trong b phn ng l:

Tc tng trng ca sinh khi acid ha c th xc nh bi:
Trong , a
i
l h s sn lng, v kd l t l cht [1/ngy].
Hnh 2. So snh s sn sinh COD ha tan khi c v khng c bioxit.
Cc m hnh cn bng cha n 4 thng s ca qu trnh thy phn (K1h v K1sh cho
hemicellulose, v K1c v K1sc cho cellulose) v 4 thng s ca qu trnh sinh hc (kh v Ksh
cho hemicellulose, v kc v Ksc cho cellulose). V cc thng s ny khng tnh ton c
thng qua cc th nghim c lp, qu trnh hiu chnh th c s dng c tnh chng.
Tnh ton d liu COD t phn ng 1 c dng trong qu trnh hiu chnh ng cong
c tnh 8 thng s trn, ci m c lm cho hp l bng cch s dng cc s liu COD o
c t cc phn ng 2, 3, 4, v 5. Ta c th gii m hnh cn bng bng cch s dng chng
trnh m phng ng hc (ithink

bi h thng HPS, Inc., Hanover, NH) m t s lc

COD nh l mt hm theo thi gian.
Ti liu nghin cu nhm xc nh h s sn lng i vi s tng trng trong qu trnh
acid ha ca cc dng hemicellulose (ah) v cellulose (ac) ha tan. V l cht nn, trong iu
kin th nghim, v phng php phn tch d liu thay i khc nhau t nghin cu ny n
nghin cu khc, do vy n khng th tng thch v chng thc nhng gi tr ny.
V d, h s sn lng c trng thay i nh sau: 0.026 g COD theo VSS/g COD i vi
nc thi phn gia sc (Simeonov et al., 1996); 0.047 g COD theo VSS/g COD i vi amino
acid v ng (Bryers, 1985); 0.057 g COD theo VSS /g COD i vi bn hot tnh
(Pavlostathis and Gossett, 1988); 0.051 g COD theo VSS /g COD i vi nc thi mt ng
(Denac et al., 1988; Kalyuzhnyi, 1997), and 0.100 g COD theo VSS/g COD i vi amino
acid, ng v acid bo (Ruel et al., 2002).
i vi mc ch ca nghin cu ny trong vic so snh 3 m hnh thy phn, n khng ng
vai tr quyt nh to ra cc gi tr tuyt i cho h s sn lng; hn th, n cho thy
kh nng s dng cc gi tr nh nhau i vi 3 m hnh, nhng trong 1 mc thch hp. V
vy, chng ta s dng cc gi tr sau cho h s sn lng: 0.084 and 0.042 g COD of VSS/g
COD, ln lt cho ah and ac.
Kt qu v tho lun
Kim tra m hnh gi nh
Hnh 2 cho thy tc ng ca liu lng biocide ln sn lng COD ha tan trong phn ng 6
v 7. Trong phn ng 6, khi khng c liu lng biocide, sn lng COD tip tc tng theo
thi gian, trong khi phn ng 7, khi c liu lng biocide, gi tr thp hn ng k. S
tng nh ca sn lng COD trong phn ng 7 c l l do qu trnh v sinh hay liu lng
biocide khng .
iu ny gip cng c thm gi thut l sn lng COD b phn hy ch yu l do cc sinh
vt thy phn hot ng hin din t nhin trong phn gia sc.
Hnh 3 cho thy pH trong tt c cc phn ng vn cn di 5.5. Da vo cc ti liu chi nhn
c, tc nhn methane hot tnh dng nh khng lin quan g n s thay i pH. V d, Yu
et al. (2003) chng minh rng tc nhn methane hot tnh khng ng k pH 4.5, 90% b
mt hot tnh pH 4.75 v 40% b mt hot tnh pH 5.5. iu ny gp phn chng minh
ch c s thy phn v acid ha xy ra trong m hnh gi nh. Tuy nhin, trong nghin cu
ny, n khng c chng thc bi php o pha kh.
Hnh 3. Gi tr pH trung bnh trong pha lng. im s liu th hin cc gi tr trung bnh
ca duplicates.
Hnh 4. Tc gia tng qu trnh thy phn bi cellulase. Cc im s liu m t gi tr
trung bnh ca duplicates.
Hnh 4 cho thy s gia tng ca qu trnh thy phn c phn nh thng qua s gia tng
trong vic to COD do s gia tng liu lng cellulase nh l enhancer. S to COD tng
khong 25 30% khi t l cellulase/phn tng t 2 3.9 mg/g. Tuy nhin, mt khi t l
cellulase/phn ln n 7.8 mg/g s khng dn n bt k s gii phng COD no. S bo ha
ny gn nh chc chn l do gii hn truyn sinh khi trong giai on thy phn nh cp
bi Munch v cc cng s. (1999) trong qu trnh pht trin m hnh gii hn b mt.
nh gi/c lng/xc nhn cc thng s m hnh
Gi tr ph hp nht i vi 8 thng s c xc nh bi qu trnh curve-fitting nhm lm
cho ph hp vi gi tr COD tnh ton trong phn ng 1 that did not receive any enhancers.
Cc thng s ph hp nht c xc nh cho 3 m hnh thy phn cng c trnh by
trong bn 2. iu ny c th nhn thy rng cc thng s thy phn hon ton khc nhau i
vi 3 m hnh di nhng iu kin k thut khc nhau. Trng hp i vi cc thng s sinh
hc, gi tr ki c tnh c th so snh c vi 3 m hnh nh ngh, trong khi gi tr Ksi c
th so vi m hnh bc 1 v bc 2, gi tr tng ng ca m hnh gii hn b mt c bc gi tr
ln hn. Trng hp khc thng ny s c nghin cu sau. Cc thng s c xc nh
thng qua qu trnh hiu chnh ng cong ph hp vi gi tr COD t cc phn ng 2, 3, 4
v 5, tng ng vi liu lng nhn c khc nhau. Kt qu d bo COD t 3 m hnh
phn ng 2, 3, 4 v 5 nhn chung l ph hp vi cc gi tr tm tt trong bng 3. S ph
hp tt nht gia COD o c t th nghim v COD c d on t phng php m hnh
thng qua 3 m hnh thy phn l c gi tr (r
2
> 0.85 cho 120 im d liu, vi xc sut ca
s tng quan ny l p < 0.001).
Bng 2. Cc gi tr thch hp nht ca cc thng s m hnh.

Bng 3. Cht lng d on ca 3 m hnh.

So snh cc m hnh thy phn
Cc gi tr c tnh ca 3 m hnh phn ng thy phn c so snh vi gi tr COD c
tnh ton t cc phn ng 1 n 5 trong Hnh 5 n 9. Ni chung, m hnh phn ng gii hn
b mt v m hnh phn ng bc 2 tng i ph hp hn so vi m hnh phn ng bc 1,
xem hnh 10. Tuy nhin, xu hng v tnh u vic ca s ph hp ca c m hnh phn ng
bc 1 v bc 2 u b suy gim theo thi gian, trong khi i vi m hnh phn ng gii hn b
mt vn ph hp trong sut ton b thi gian th nghim. iu ny h tr cho lun im l t
l gia c cht v vi sinh, Pi/X, c th l mt yu t gii hn trong qu trnh thy phn ca c
cht, hn l nng c cht cn li Pi nh m hnh bi m hnh phn ng bc 1. Khi Pi gim
theo thi gian, COD v X tng theo thi gian, v t l Pi/X gim. Bng cch kt hp gii hn
ny, m hnh c cht gii hn c th d on COD tt hn hai m hnh khc. iu ny c
chng minh bi s tht l s pht sinh COD khng tng tng ng vi hm lng enhancer
nh c m t trn hnh 4.
Kt qu nghin cu 3 m hnh thy phn c th d on s pht sinh COD ph hp vi m
hnh c a ra bi Vavilin v cc cng s (1996), ngi m cho rng cc loi ng hc thy
phn c th ph hp vi cc s liu thc nghim. Veeken et al. (2000) cho rng m hnh ca
Vavilin et al. (2002) hp l cho nhng ng dng rng ri ca ng hc bc 1, bi v n l cch
n gin nht m t qu trnh thy phn. Tuy nhin, da vo kt qu ca nghin cu ny, ta
cho rng cc thng s n, m hnh bc 2 th thc t hn l phn ng bc 1 v d ng dng.
D l m hnh phn ng c cht gii hn ph hp vi cc s liu thc nghim, n bao gm 2
thng s c xc nh theo kinh nghim.
Hnh 5. S so snh ca 3 m hnh thy phn- Phn ng 1. th nh bn trong th hin
gi tr COD vs o c v COD d on.
Hnh 6. So snh 3 m hnh thy phn- Phn ng 2. th nh bn trong th hin gi tr
COD vs o c v COD d on.
Hnh 7. So snh 3 m hnh thy phn Phn ng 3.
PH LC I: THUT NG
a
c
h s sn lng sinh khi vi c cht l cellulose (g COD/g COD)
a
h
h s sn lng sinh khi vi c cht l hemicellulose (g COD/g COD)
C
e
tc chuyn ha COD ring ca enhancers (gCOD/g enhancer. ngy)
EMR t s ca enhancer trn manure (g enhancer/g manure)
k
c
tc tiu th c cht ha tan ti a ca cellulose (1/ngy)
k
h
tc tiu th c cht ha tan ti a ca hemicellulose (1/ngy)
k
d
tc phn hy ni bo (1/ngy)
K
1i
hng s tc thy phn i vi thnh phn i (1/ngy hay g/g biomass-ngy)
K
1s,i
h s bn bo ha i vi s thy phn thnh phn i (g COD/g COD)
K
sc
h s bn bo ha i vi s tiu th sinh khi ca cellulose (g COD/L)
K
sh
h s bn bo ha i vi tc tiu th sinh khi ca hemicellulose (gCOD/L)
MLR t l gia manure cht lng (g manure/L water)
Hnh 8. So snh 3 m hnh thy phn Phn ng 4

Hnh 9. So snh 3 m hnh thy phn Phn ng 5
p - probability that the regression coefficient would be
as extreme as reported
Pc nng cellulose dng ht (g COD/g manure)
Ph nng ca hemicellulose dng ht (g COD/g manure)
Pi nng ca thnh phn i dng ht (g COD/g manure)
P
i,0
nng ca thnh phn i dng ht ban u (g COD/g manure)
P
t,0
nng ca thnh phn tng dng ht ban u (g COD/g manure)
Sc nng ca cellulose dng ha tan (gCOD/L)
S
h
nng ca hemicellulose dng ha tan (g COD/L)
X nng ca sinh khi acidogenic (g COD/g cht rn)
tc ha tan ca enhancer (g COD/g manure.ngy)
PH LC II: NGUN GC CA PHNG TRNH (7), (8), V (11)
Xem xt qu trnh tiu th sinh khi n hai c cht, Sc v Sh vi s tng tc enzym:
Hnh 10. So snh ton b 3 m hnh thy phn.
Do :
T s bin i ca E:
Hay
Do :
V
Tc tiu th ca Sc, c th tm thy t:
Bng cch so snh
V
Do :
4. M HNH CHI TIT CA B LC SINH HC X L AMONIA: PHN TCH CC
THNG S CA M HNH V HP L HA M HNH
Ti liu v phng php
Xy dng v vn hnh b lc sinh hc
S liu thc nghim thu c t m hnh lc sinh hc quy m pilot, vi cc thit b c iu
khin t ng (Hnh. 1).
Hnh 1. Biu m t qu trnh lc quy m pilot: (1) b lc sinh hc, (2) ct lm m, (3)
bnh cha cht dinh dng, (4) u d nhit v m tng i, (5) xylanh kh ammonia,
(6) b iu chnh lu lng khi lng, (7) van ng, (8) van m, (9) bm v (10) u d kh
ammonia.
n nguyn chnh l b lc sinh hc, c chiu di 1.1m. B hnh tr lm bng nha trong PVC
c ng knh trong 0.1m v c chia thnh 4 mdun tng lc, gi vt liu l cc tm
nha PVC c l. Vt liu lc l s da c cht y vo 4 mun vi tng chiu cao l 80
cm (chiu cao lp vt liu cho mi n nguyn l 20cm). im ly mu kh cc v tr 20, 40
v 60 cm theo chiu cao b lc. Van ng c gn mi im ly mu t ng theo chiu
cao lp vt liu. B lc c vn hnh ngc dng. Trn nh b lc c gn mt vi phun
phun cht dinh dng vo b lc, cn di y c gn ng thot cht lng. C vic thm
cht lng bi bm ng h v leachate tinh khit qua van in c iu chnh bng PLC. Lu
lng kh qua b lc (10,46 L pht-1) c o v kim sot bi b iu khin lu lng khi
lng bng s-digital mass flow controller (DMFC) (Bronkhorst, NL). B iu khin lu
lng khi lng th hai cho kh ammonia m bo nng ammonia vo b lc ng liu
lng. Trc khi ha vi ammonia, khng kh c cho qua ct lm m, bi v m di
9095% c th gy tn tht nhanh i vi qu trnh phn hy sinh hc trong b lc sinh hc.
Ct lm m c lm bng nha trong PVC. Ct ny m bo kh vo b lc c m tng
i l 99100% (RH). Van kim sot cho nc vo mt cch nh k duy tr mc nc
trong ct lm m. M hnh pilot c vn hnh thi gian lu vt liu rng-empty bed
retention time (EBRT) l 36 s, tng ng vi EBRT ca b lc full-scale. Nhng thng s
gim st tip theo bao gm nhit , m tng i (Testo, Hygrotest 600 PHT), kh
ammonia (Vaisala, AMT102), v d liu khi ng bm v van. Do c nhiu vn i vi
thit b o ammonia, ammonia c o bng cch sc kh qua thit b cha nuc c tnh axt
(pH 4) kh ammonia c hp th. My phn tch dng lin tc ammonium c s dng
xc nh ammonia. Hn na, cc van t ng c s dng a kh sch qua u d
trnh s n mn do s ngng t ammonia. H thng kim sot cu trc vi PLC (Siemens, S7-
314C-2DP) v phn mm SCADA (Siemens,
WinCC v.5.2) c s dng t ng ha m hnh. PLC thu c nhng d liu u d v
cc hat ng kim sot c lp trnh chng hn nh mu nc, mu kh cc chiu cao lp
vt liu v lng nc thm vo ct lm m khc nhau. Chng trnh SCADA a ra s
mng tng tc x l ca my tnh cc yu t ca m hnh v gim st v lu tr s liu
t u d cng nh l t PLC bng cch ng k tt c cc hat ng din ra trong m hnh.
B kim sot lu lng khi lng WinCC nh phn mm c bit cho php lp chng trnh
m t s lc dng chy.
Phng php phn tch v tnh cht vt liu
Trong qu trnh vn hnh b lc, dn xut ca leachate v pH c o bng cc my d
(Crison, microCM 2100 v MicropH 2001) trc khi khi lc. Hm lng ca Leachate Cl-,
NO
2
-
, SO
4
2-, NO
3
-, PO
4
3- c xc nh bng hin tng in chuyn mao qun trong n v
lng t 4000E (Waters) 20
0
C, 15 kV t ngun in m v u d UV gin tip bc
song 254 nm. Cht in phn c s dng l dung dch nc thng mi. Leachate NH
4
+
c o bng my phn tch dng lin tc. S da c s dng lm vt liu lc trong m
hnh b lc pilot thu c t m hnh b lc full-scale kh nng lm phn compost t cht
thi rn th, ci m ch yu x l ammonia v cc hp cht hu c bay hi t kh c ca
cc tin nghi.
Cc thng s vt liu lc c phn tch trc khi a vo m hnh b lc pilot (bng 1). Hm
lng nc, thnh phn hu c v dung tch ca nc (WHC) c xc nh theo phng
php th nghim kim tra compost [10]. Kh nng gi nc ca vt liu lc c xc nh
bng cch cho dng kh kh i qua ct cha s da m v o gim khi lng [11]. Kch
thc v din tch b mt ring ca s da c xc nh bng cch hp th ng nhit kh
Krypton trong Micromeritics ASAP 2000 porosimeter
Bng 1. Tnh cht ha l ca s da c s dng trong nghin cu
Thng s Gi tr
C (% khi lng kh) 47.32 0.12
H (% khi lng kh) 5.69 0.12
N (% khi lng kh) 0.52 0.01
S (% khi lng kh) Khng pht hin
P (% khi lng kh) 0.23 0.00
T trng (g cm-3) 2.018 0.006
Kch thc l trung bnh ( A) 109 1
Din tch b mt ring (m2 g-1) 0.75 0.10
Hm lng nc (%) 72.8 3.2
Thnh phn hu c (% khi lng kh) 83.3 3.1
WHC (gH
2
O/g vt liu kh) 5.5 0.6
Kh nng gi nc (% /ngy) -31 7
T trng s da c o bng my helium pycnometer. Phn tch hm lng cc nguyn t C,
N, H, P v S trong vt liu lc cng c thc hin. Ngoi tr hm lng nc, cc thng s
trong bng 1cho php so snh v kch thc l rng, din tch b mt ring, t trng, hm
lng CHNSP v hu c vi cc vt liu khc c m t trong cc ti liu [12,13]. c bit,
din tch b mt ring cao ca s da, ging nh din tch b mt ring ca than bn [14], l
tnh cht tt p dng cho qu trnh lc. Trong mi trng hp, kch thc l rng ca vt
liu nh c th dn n vic sinh trng sinh khi trn b mt ca s da, do lm gim din
tch b mt ring cho qu trnh phn hy sinh hc cc cht nhim. Thnh phn v c thp
hn t 4-5 ln kh nng gi nc trong s da. Cng nh vy, WHC hm lng nc c
a ra cng c th c so snh. S da c hm lng nc l 70% c th hp th gp 5 ln
khi lng kh ca n trong nc, cao hn ng k WHC 2.8 gH2O/g vt liu kh ca v u,
mt loi vt liu ph hp c th ng dng trong qu trnh lc [12]. Trong mi trng hp, qu
trnh phn tch l hu ch c kin thc trc khi lp t m hnh b lc pilot v hiu mt
s iu kin vn hnh trong b lc full-scale.
Pht trin m hnh
Vi ng hc
Qu trnh phn hy ammonia trong b lc sinh hc c m t bi m hnh ng lc hc da
vo s cn bng khi lng kt hp vi m hnh chi tit ca qu trnh nitrat ha c m t
bi Carrera [15]. M hnh c m t trong hnh 2.
Hnh. 2. M t qu trnh nitrat ha bao gm s c ch c cht v khng cnh tranh
M hnh ng hc xem xt qu trnh oxi ha ammonium thnh nitrite v oxi ha nitrite thnh
nitrate. Qu trnh oxi ha ammonium nitrite c lp m hnh theo di s c ch bi
ammonia t do (FA) v axit nitrat t do (FNA). M hnh Haldane c s dng m t s
c ch c cht cn s c ch qu trnh oxi ha ammonium bi FA v qu trnh oxi ha nitrite
bi FA c lp m hnh nh l s c ch khng cnh tranh. M hnh ng hc cng bao gm
c s hn ch ca Oxy. Bi v qu trnh sinh trng sinh khi khng c xem xt trong m
hnh nn qu trnh phn hy ni bo i vi vi sinh tham gia qu trnh oxi ha ammonium v
nitrite cng khng c xem xt. Do , biu thc m t tc ca qu trnh oxy ha
ammonium (rA) v nitrite (rN) c cho bi:
Trong : S
b,NH4
, S
b,NO2
v S
b,O2
ln lc l nng mng sinh hc ca ammonium, nitrite v
oxygen, (gm
-3
), X
A
l sinh khi ca qu trnh oxi ha ammonia (gCODm
-3
), v X
N
l sinh khi
ca qu trnh oxi ha nitrite (gCODm
-3
). Cc thng s ng hc v h s lng ha hc s
dng hp l ha m hnh c trnh by trong bng 2. Nhng gi tr tng t ca cc thng
s c nh gi bi Carrera [15] i vi qu trnh nitrat ha trong m hnh pilot bn hot tnh
c s dng m phng m hnh. Cc h s c ch (KI) qu trnh oxi ha ammonium v
nitrite c th hin qua nng ammonium v nitrite mc d cc nng ny ph thuc vo
pH. Cc h s ny ch c th l hng s nu nh chng c miu t nh l nng FA v
FNA. Cc h s c ch c bin i theo h s cn bng ca ammoniaammonium v axit
nitritenitrat:
Trong : K
I,NH4
h s c ch bi FA, mg N-NH4
+
/ Lv K
I,NO2
l h s c ch bi FNA, mg N-
NO
2
-
/ L. K
A FA
l hng s ion ha ca trng thi cn bng ammoniaammonium v K
A,FNA
l
hng s ion ha ca trng thi cn bng nitrit v axit nitrat.
Bng 2. Thng s ng hc v lng ha hc ca m hnh nitrat ha
Thng s K hiu n v Gi tr
Thng s ng hc
Sinh khi qu trnh oxi ha Ammonium
Tc sinh trng ti a Amax day-1 0.82
H s bn bo ha ca oxygen K
AS,O2
mgO2 L-1 0.5
H s bn bo ha ca ammonium KAS,NH4 mgN-NH
4
+
/L 4.8
H s c ch ca FA KAI,FA mg FAL-1 11624
H s c ch ca FNA KAI,FNA mg FNAL-1 0.590.04
Sinh khi qu trnh oxi ha Nitrite
Tc sinh trng ti a N max day-1 2.0
H s bn bo ha ca oxy KNS,O2 mgO2 L-1 0.5
H s bn bo ha ca nitrite KNS,NO2 mg N-NO
2
-
/L 3.5
H s c ch ca FA KNI,FA mg FAL-1 0.52
H s c ch ca FNA KNI,FNA mg FNAL-1 0.0650.009
Thng s lng ha
H s sn lng sinh khi
qu trnh oxi ha ammonia YA mgCOD/mgN 0.27
H s sn lng sinh khi
qu trnh oxi ha nitrite YN mgCODmgN-1 0.22
Cn bng khi lng
M hnh ton hc c pht trin cho b lc sinh hc da vo phng trnh cn bng khi
lng. Bn pha c xem xt trong h thng l: pha kh, lng, mng vi sinh v pha rn. Pha
lng c xem xt do qu trnh tun hon nc. Mc d s da c tnh xp thp, nhng qu
trnh hp th cht nhim ca vt liu lc cng c m t pht trin m hnh ca qu
trnh sinh hc tng qut. Phng trnh cn bng c m t da vo cc gi thuyt c bn sau:
(1) M hnh lu lng ca bulk gas l lu lng dng trong ng.
(2) M hnh dng lu lng trong ng c xem xt i vi dng cht lng khi thm nc
vo.
(3) Theo l thuyt mng, mt phn gii gia pha lng v pha kh gasliquid lun trng thi
cn bng c a ra bi inh lut ca Henry. Nng ca pha lng b mt phn cch ca
mng sinh hc c xem nh ng u.
(4) H s truyn khi ring ca kh (kg) c s dng tnh thng lng ti a b mt
phn gii gia pha kh v pha lng i vi tt c cc dng bi v h s khuch tn ca chng
c gi tr nh nhau.
(5) Qu trnh khuch tn trong mng sinh hc c m t bi nh lut Fick.
(6) Mng sinh hc c hnh thnh trn b mt ca lp vt liu lc. Sinh khi khng pht trin
trong cc l phn t v do phn ng ch din ra trong pha mng sinh hc.
(7) Hnh hc 2 chiu v khuch tn trc giao mt phn cch pha kh c th c s dng
tm ra phng trnh m hnh.
(8) Trong qu trnh ti nc, b mt mng sinh hc c xem nh l t u.
(9) Tnh cht vt l ca mng sinh hc (H s Henry, h s khuch tn, trng thi cn bng
acid) c coi l ging nhau trong [2,7].
(10) Khng c s tch ly sinh khi trong lp vt liu lc, nhng nng sinh khi khc nhau
cng cxem xt dc theo chiu cao lp vt liu lc. Tnh cht sinh khi (b dy, din tch b
mt ring v h s ng hc) khng thay i dc theo lp vt liu lc v khng i di cc
iu kin vn hnh khc nhau.
Trong pha kh, ammonia, axit nitrat, axit nitric v oxy l cc bin trng thi n c xem xt.
Cc bin c xem xt trong pha lng, mng sinh hc v pha rn l ammonia tng (tng
ammonia t do v ammonium), nitrit tng (tng ca axit nitrat t do v nitrite), nitrat tng
(tng ca axit nitric v nitrat), v oxy.
Thut ng s dng phn bit hp cht n (S) v tng (C) c m t trong phng trnh.
(5)(7):

Trong : Pha k hiu l g l pha kh, l l pha lng, b l pha mng sinh hc v s l pha
rn; NTNH l ammonia tng, NTNO
2
l nitrit tng, v NTNO
3
l nitrat tng. Qu trnh m t
trng thi cn bng ca ammoniaammonium, nitriteaxit nitrat v nitrateaxit nitric v s m
t s lt pH c s dng tnh nng ca mi n cht t ammonia tng, nitrit tng v
nitrat tng. Cc gi tuyt ny cho ra mt lot cc phng trnh sau:
Cn bng khi lng pha kh:

Trong : vz l tc kh i qua khe h ca lp vt liu lc (m h-1), S
in
g,j
l nng kh u
vo (gm-3) ca thnh phn j, z v tr dc theo chiu cao b lc (m), a din tch b mt ring
(din tch b mt mng sinh hc trn mt n v th tch vt liu lc (m
2
/m
3
), l rng ca
lp vt liu lc (v th nguyn).
Th tch thc b chim ch bi kh () c tnh bng cch tr th tch b chim bi sinh khi
v th tch b chim bi nc (hc), the latter only
during watering periods, from clean bed void fraction (*).
N
gl
l thng lng khi lng t pha kh ti pha lng (gm-2 h-1) c cho bi:

Trong : kg l h s truyn khi ring ca kh (m h-1), Sgi,j l nng kh mt phn cch
pha kh v lng ca thnh phn j (gm-3), Sl,j nng cht lng ca thnh phn j (gm-3), v
H h s khuch tn kh-lng c cho bi nh lut Henry. Bi v, ch c ammonia, axit nitra
v nitric trong pha kh nn nng ca cc hp cht ny trong c pha lng v pha kh c s
dng tnh thng lng khi lng gia pha kh v pha lng.
3.2.2. Cn bng khi lng chop pha lng:
Trong : v
l
vn tc cht lng qua he h (m h-1), h
c
the dynamic hold-up (khng th nguyn),
N
lb
thng lng khi lng t pha lng qua ph mng vi sinh (gm-2 h-1), L chiu cao ca b
lc sinh hc (m), v C
in
l,j
nng cht lng u vo ca thnh phn j (gm-3). Ch rng N
lb
c cho bi nh lut Fick:
Trong : D
j
l h s khuch tn ca thnh phn j (m2 h-1), C
b,j
nng trong pha mng vi
sinh ca thnh phn j (gm-3), v x l v tr trong mng vi sinh (m).
Cn bng khi lng mng sinh hc:
Trong : r l tc tiu th co cht (gm-3 h-1), b dy ca mng sinh hc (m), v C
s,j
nng
trong pha rn ca thnh phn j (gm-3).
Cn bng khi lng pha rn:
Trong : h
b
l phn th tch b chim ch bi mng sinh hc (khng th nguyn),
v N
bs
thng lng khi lng t pha mng sinh hc qua pha rn c cho bi:
Cc phng trnh khc nhau c suy xt chn chn dc theo chiu cao ca lp vt liu lc v
b dy ca mng sinh hc. 12 im dc theo chiu di lp vt liu lc v 4 im theo b dy
mng sinh hc. Cc phng trnh ny c gii bng cch s dng MATLAB trong iu kin
m hnh -home-made modeling environment. Phng php tch phn vo phng php ly vi
phn (NDFs) c s dng gii cc phng trnh ton hc sau khi kim tra nhng cng
thc tch hp khc c a ra bi MATLAB. iu kin ban u ca tt c cc bin trng thi
c t bng 0.
5. QU TRNH PHN HY NC THI RU BNG CCH KT HP X L SINH
HC HIU KH VI OXI HA HA HC BNG FENTON
Tm tt
S phn hy nc thi sn xut ru bng pp x l sinh hc hiu kh c nghin cu k
trong b phn ng dng m. Nhu cu oxy ha ha hc, sinh khi v tng cc thnh phn
polyphenolic v hp cht thm c xc nh sau mi ln th nghim. Ty thuc vo m
hnh Contois, biu thc ng hc i vi tc s dng cht nn s c tm ra, v hng s
ng hc ca n cng c xc nh.
Dng ra cui cng ca th nghim sinh hc hiu kh c oxy ha bi thuc th Fenton.
Nhu cu oxy ha ha hc, sinh khi v tng cc thnh phn polyphenolic v hp cht thm
c xc nh sau mi ln th nghim. M hnh ng hc lm sng t cc gi tr th nghim
c xut. Hng s tc ng hc ca ton b phn ng c xc nh.
Gii thiu
Cc nh my chng ct ru thi ra mt lng ln nc thi vi thnh phn thay i khc
nhau ty thuc vo vt liu th c s dng chng ct: ru vang, b ru... Nhn chung,
chng u c tnh acid v thnh phn cht nn hu c cao, vi COD nm trong khong 15- 40
g/l (Chapman, 2001). Thng thng ngun thi ny c x l bng pp sinh hc hiu kh
(Benitez et al., 1999a) hoc k kh (Benitez et al., 1998) hoc c a vo h n nh. X l
sinh hc thng km theo mt s vn do tnh c ca dng ra s dn ti s c ch cc b
ln qu trnh phn hy sinh hc, bi v mt s vi sinh vt nhy cm mt cch c bit khi c
s hin din ca cc cht hu c, c bit l hp cht polyphenolic (Benitez et al., 2003).
V vy, nhng phng php x l khc, nh oxy ha ha hc, c nghin cu trong thi
gian gn y (Benitez et al., 1999b; Martin et al., 2003). Trong s nhng th nghim , tc
cht Fenton (kt hp gia mui st v hydrogen peroxide) c s dng rng ri, bi v n
c nhiu tnh cht ph hp cho x l nc thi: tnh oxy ha mnh c th phn hy nhiu hp
cht hu c, c bit l hp cht thm, tan trong nc vi chi ph thp (Beltran de Heredia et
al., 2001a).
Trong phn ny, s phn hy nc thi sn xut ru bng cch kt hp qu trnh sinh hc
hiu kh thc hin sau qu trnh oxy ha bng tc cht Fenton c nghin cu. Trong c 2
qu trnh, mc ch chnh l nhm bit nh hng ca cc bin vn hnh ln s pht trin
ca cht hu c (xc nh COD, tng polyphenolic and hp cht thm) vi thi gian phn ng.
Tng t nh vy, nghin cu ng hc c thc hin nhm c tnh hng s tc ng
hc ca mi m hnh.
Phng php
Nc thi sn xut ru
Nc thi hu c c ly t nh my ru Vinicola del Oeste Villafranca. Lng nc
thi ny c phn tch theo cch thc m t trong ti liu (Beltran de Heredia et al.,
2004b). Hp cht thm c xc nh bng cch o hp thu bc sng 254 nm (bc
sng hp thu cc i i vi cc hp cht hu c) v c biu din bng n v mg of
phenol/L (Beltran de Heredia et al., 2004b). Thnh phn polyphenolic tng c xc nh
bng phng php FolinCiocalteau (Beltran de Heredia et al., 2004b). Gi tr trung bnh c
chp nhn ca cc thng s ha hc chnh nh sau: pH=3.8, COD=18.5 g/L, hp cht
polyphenolic tng=0.63 g caffeic acid/L, acid bay hi=0.98 g acetic acid/L, hp cht thm=4.3
g phenol/L, tng cht rn=13 g/L.
Phn hy sinh hc:
Th nghim phn hy sinh hc ca WDW c tin hnh trong b phn ng khuy trn theo
m dung tch 1000 ml, c t ngp hon ton trong b nhit tnh vi cc yu t cn thit
duy tr iu kin nhit khng i 280.5
o
C. Dng kh c cung cp vo mi trng phn
ng thng qua my thi kh dng bt tc khng i l 125 L/h iu kin phng. Gi tr
pH m l 7.0 v thay i trong sut thi gian th nghim trong khong 4.
Nu WDW khng cha sinh khi c kh nng phn hy sinh hc, qu trnh tin x l s c
thay i lm thch nghi bn hot tnh ly t cc nh my x l nc thi. Trong qu trnh
ny, b phn ng c ti lng ban u vi lng cht cung cp nh cp v mi trng
phn ng c hon tt vi ti lng pha long WDW cha nng cht nn l 5 g COD/L,
sau b phn ng s c cp kh v khuy trong sut 4 ngy. Ti im kt thc ca qu
trnh x l v sau khong thi gian lng, sinh khi s c tch ra nh qu trnh lc lp cht
lng ni trn b mt v a tr li b phn ng. Qu trnh ny c lp li vi vic b sung li
tc ti lng WDW vo sinh khi, mi ln nh vy nng ca cht nn s tng t 5 18 g
COD/L. S thch nghi ca sinh khi c xem nh hon tt khi s loi b cht nn t
c nh nhau sau 4 ln th nghim vi nc thi sn xut ru nguyn thy.
Mt khi trng thi thch nghi n nh hon tt, th nghim phn hy WDW s c kim
sot. V vy, cn a vo b phn ng 500ml nc thi vi sinh khi c thch nghi t
c nng sinh khi ban u nh mong mun cho qu trnh th nghim. Trong sut thi
gian th nghim (3-4 ngy), mt s lng mu s c ly ra mt cch c lp tun t theo
thi gian phn tch nng cht nn v sinh khi, cng nh hp cht polyphenolic tng
trong mi trng phn ng.
Cui cng, nc thi sau khi tin x l sinh hc c lc phn chia sinh khi v c a
vo b phn ng oxy ha cho qu trnh x l vi tc cht fenton.
Oxy ha bng tc cht Fenton
Th nghim oxy ha c tin hnh trong 1 b khuy trn dng m dung tch 1000 ml khc,
vi cc im ly mu, o nhit v pH. Nhit c duy tr khng i 250.5
o
C. Gi
tr pH c duy tr mc 3.5 bng cch thm H2SO4 hay dung dch NaOH. B phn ng
c lm y vi 500ml nc thi qua tin x l bng vi sinh vt hiu kh. Nng ban
u ca mui st (FeSO4.7H2O) trong khong 0.01 0.1 mol/l v tng ng vi lng H2O2
trong khong 0.1 v 0.65 mol/l.
Trong thi gian th nghim (180 pht), mt s lng mu cng s c ly ra mt cch c
lp tun t theo thi gian phn tch cc cht hu c (COD), thnh phn cht thm v hp
cht polyphenolic tng trong mi trng phn ng. Nng H2O2 ca mi th nghim c
xc nh bng phng php iodometric.
Kt qu v tho lun
Qu trnh phn hy sinh hc hiu kh
Nh c m t, WDW c phn hy trc tin bi vi sinh vt hiu kh, trong nhm th
nghim, ni m hm lng sinh khi nm trong khong t 0.50 n 2.80 gVSS/L. Trong qu
trnh th nghim, nng c cht, sinh khi v hp cht polyphenolic gim. Nh v d, Hnh 1
cho thy s bin thin ca cc thng s trong sut thi gian phn ng ca b sinh hc trong
qu trnh th nghim. i vi s bin thin ca cht nn, thng s ny tip tc gim theo thi
gian phn ng, c th d on c. Vic loi b cht nn chu nh hng ln ca lng sinh
khi ban u, v s suy gim ton phn ny nm trong khong 75 94% c chp nhn. i
vi sinh khi, c th xem them trn hnh 1, s bin thin ca n tun theo pha tng trng tun
hon c trng (typical growth-cycle phases) i vi mi qu trnh nui cy theo m: sau mt
khong thi gian thch nghi (pha lag), s lng sinh khi s c iu chnh ph hp vi mi
trng mi. Sau , tc sinh si ca vi sinh vt v s gia tng quan trng ca nng sinh
khi c theo di (pha tng trng theo hm s m), cho n khi chng t c lng sinh
khi cc i (pha n nh). Cui cng l s suy gim ca sinh khi (pha cht ca vi sinh vt).
i vi hp cht polyphenolic tng, s bin thin ca n cng gim lin tc theo thi gian
phn ng. Kh nng loi b chp nhn c i vi thng s ny nmg trong khong 54
79%.
T quan im cng nghip, giai on thch hp nht trong chu trnh sinh trng ca m nui
cy vi khun gin on l pha sinh trng theo hm m, khi mt sinh khi thch nghi hon
ton vi c cht. Trong giai on ny, tc sn sinh sinh khi (X) c m t bi phng
trnh ng hc bc (Aiba et al., 1973):
Trong : tc sinh trng sinh khi ring. Cng vi qu trnh sn sinh sinh khi l qu
trnh phn hy c cht (S), v tc ca n th tng ng vi lng sinh khi hin ti, theo
phng trnh:
Trong : q tc phn hy c cht ring.
Ti liu cung cp mt s biu thc lin h gia tc c trng (m v q) n nng cht
nn (Aiba et al., 1973). Trong s , m hnh Contois (Contois, 1959) l mt trong nhng m
hnh c s dng nhiu nht, bi v n ch ra c s ph hp ti u so vi kt qu th
nghim. Trong trng hp tc phn hy c trng, m hnh ny a ra phng trnh cn
bng i vi q theo hm ca nng c cht:
Trong : qmax tc phn hy c cht ln nht v Ks l hng s bo ha.
thu c cc thng s ng hc ring cho m hnh ny, qmax v Ks, phng trnh (3) c
th c vit li didng:
Theo
phng trnh ny, th biu din 1/q theo X/S l ng thng, ci chn ng v dc ln
lt l 1/qmax v Ks/qmax.
V mc ch ny, tc ring q phi c xc nh i vi mi thi gian phn ng sinh hc,
bng cch bin i phng trnh (2):
i vi s bin thin ny, thng s xdS/dt c tnh ton bng cch: lm trn cc d liu th
nghim (S,t) i vi biu thc polynomic bng php phn tch hi quy bnh phng ti thiu,
chuyn ha phng trnh ny vi s lu v thi gian v chia cho nng sinh khi (X) ti
mi thi im bt k.
Hnh 2. Xc nh thng s ng hc ca m hnh Contois
Sau khi phn tch hi quy bnh phng ti thiu, dc v im b chn s c xc nh, vi
gi tr ln lt l Ks/qmax = 28.6 h v 1/qmax = 0.49 g VSS h/g COD. Gi tr 1/qmax nh
tng ng vi gi tr qmax s ln, iu ny khin cho vic tnh ton khng cn chnh xc na.
Do , 1/qmax c th c rt ra trong pt 4, v 3 c th c vit thnh:
6
y l trng hp ring ca m hnh Contois, khi K
s
X S v tc phn hy cht nn tun
theo pt ng hc bc 1:
Mt thng s ng hc khc lin quan n s tng sinh khi trong sut pha tng trng ca
batch cultivation: h s tng sn lng ca t bo Y
X/S
. Thng s ny c xc nh da trn t
s sinh khi c to thnh v cht nn b tiu th, v c th c xc nh bng pt:
(8)
Phng trnh ny c th chuyn thnh:
(9)
Hnh 3 Xc nh h s sn sinh t bo
Hnh 4 S bin thin nng COD, tng polyphenol, hp cht thm v s gim hydrogen
peroxide trong th nghim oxy ha bng tc cht Fenton.
Oxy ha bng tc cht Fenton
Nh trnh by trn, nc thi sn xut ru (WDW) b phn hy bi cc vi sinh vt hiu
kh c x l nh tc cht Fenton, khi nng mui st v H2O2 ban u trong cc th
nghim b thay i. Trong qu trnh th nghim din ra s bin thin nng ca cc cht
hu c (COD), hp cht thm v tng polyphenolic, v hm lng ca hydrogen peroxide.
V d, Hnh 4 cho thy s bin thin nng COD, tng polyphenol, hp cht thm v s
gim hydrogen peroxide trong th nghim oxy ha bng tc cht Fenton. S bin i quan
trng nht ca cc hp cht thm v tng polyphenolic c th thy ch trong 5 pht. S bin
i COD ti a xy ra mt cch tun t sau 30 pht, khi c s hin din ca H2O2 trong phn
ng trung gian. Xu hng tng t c tin hnh lin tc trong thi gian cn li.
Loi b COD chu nh hng mnh bi nng H2O2 ban u, v s bin i ton b nm
trong khong 50 80% l c th chp nhn c. Loi b hp cht thm v tng polyphenolic
thng rt cao (>90%) trong c 2 trng hp.
Xem xt nghin cu ng hc mt cch n gin, khng thun nghch, phn ng bc 2 vi s
lu v 2 thng s COD v H2O2 c tin hnh (Beltran de Heredia et al., 2001b)
10
Trong : k
0
l hng s ng hc biu kin bao gm c nng ion st ban u:
k
0
=k(Fe
2+
) (11)
Bin i phng trnh 10 ta c:
12
Trong cn bng ny, cc d liu th nghim (H2O2,t) c tnh ton lm trn thnh s nguyn
theo biu thc polynomic bng phng php phn tch hi quy bnh phng ti thiu, v sau
ly tch phn t thi im ban u n thi im phn ng (Beltran de Heredia et al.,
2004a).
th hnh 5 biu din cho phng trnh 12.
Hnh 5 Xc nh hng s ng hc biu kin k
Bng phng php phn tch hi quy bnh phng ti thiu, dc ca ng thng ny
c x nh, 0.61 L/mol.min v thay vo phng trnh 11, gi tr ca hng s ng hc biu
kin k l 26.5 L2/mol2 min.
Kt lun
S kt hp qu trnh phn hy sinh hc hiu kh v qu trnh oxy ha bng tc cht Fenton
c s dng trong nghin cu ny x l nc thi sn xut ru. cc kt lun chnh a ra
l:
Th nht: Phn hy sinh hc hiu kh l gim t 75 94% lng COD, v hp cht
polyphenolic tng khong 54 79%.
Th 2: cc d liu th nghim tng ng vi m hnh Contois, xc nh c hng s ng
hc bc 1 l 0.035 h
-1
.
Th 3: h s sn lng t bo c tnh ton t kt kt th nghim l 0.27 g VSS/g COD.
Th 4: S phn hy bng qu trnh Oxy ha nh tc cht Fenton t hiu qu cao hn so vi
qu trnh tin x l nc thi bng phng php sinh hc: hiu sut loi b COD nm trong
khong 50 80%. Hiu sut loi b hp cht thm v polyphenolic tng lun ln hn 90%.
Cui cng: cc d liu th nghim t qu trnh phn ng Fenton c iu chnh thnh m
hnh ng hc phn ng phc tp hn (bc 1 vi s ch v nng COD, H2O2 v st), t
suy ra c hng s ng hc biu kin l 26.5 L2/mol2 .min.