Professional Documents
Culture Documents
Quan trc va phn tich mi trng (QT&PTMT) la mt hoat ng quan trong cua
cng tac quan ly nha nc v bao v mi trng. Tai cac iu 37 va 38 cua Lut Bao v
mi trng a quy inh rng, B Khoa hoc, Cng ngh va Mi trng (nay la B Tai
nguyn Mi trng) chiu trach nhim trc Chinh phu v hoat ng quan ly nha nc
v bao v mi trng va mt trong nhng ni dung c ban cua cng tac nay la: "T
chc, xy dng, quan ly h thng quan trc, inh ky anh gia hin trang mi trng, d
bao din bin mi trng."
thc hin cac quy inh trn cua Lut Bao v mi trng, t nm 1994, B
KHCN&MT ( nay la B Tai nguyn & Mi trng) a tng bc xy dng Mang li
cac tram QT&PTMT quc gia. Mang li nay c xy dng trn c s phi hp lin
b nhm tn dung c cac nng lc sn co v QT&PTMT tai mt s b, nganh, ia
phng va nhanh chong a c Mang li vao hoat ng phuc vu kip thi cac yu
cu cp bach v quan ly mi trng. Ngoai Mang li QT&PTMT quc gia thi vai nm
tr lai y, hang chuc ia phng trong nc cung bt u xy dng va bc u a
vao hoat ng cac tram QT&PTMT ia phng. Cung vi s phat trin cua hoat ng
QT&PTMT thi nhu cu v b tai liu phap quy hng dn vic bao am va kim soat
cht lng cua hoat ng nay ngay cang tr nn bc xuc.
Ban hng dn nay c soan thao nh la mt trong cac n lc cua Cuc Bao v
mi trng, B TN&MT, trong vic am bao va kim soat cht lng cua hoat ng
QT&PTMT nhm a ra c cac s liu quan trc co tin cy va chinh xac cao.
Ban hng dn y u se bao gm nhiu thanh phn mi trng khac nhau, ban
hng dn u tin nay soan thao cho quan trc mi trng nc luc ia bao gm 2
chng :
Chng 1 - Nhng vn chung, bao gm cac khai nim c ban v quan trc
mi trng va hoat ng am bao va kim soat cht lng trong quan trc mi trng
Chng 2 - Hng dn cu th v am bao va kim soat cht lng trong quan
trc mi trng nc luc ia.
i tng ap dung Ban hng dn nay la tt ca hoat ng QT&PTMT c tin
hanh trong Mang li quc gia va cac tram QT&PTMT ia phng. Ban hng dn
cung co th c s dung nh tai liu tham khao cho hoat ng QT&PTMT cua cac
B/nganh khac.
Tai liu nay do Cuc Bao v mi trng chu tri bin soan vi s tham gia cua cac
chuyn gia v quan trc va phn tich mi trng thuc cac n vi sau:
1. Trung tm ky thut mi trng thi va Khu cng nghip, ai hoc Xy dng
Ha Ni
2. Tng cuc Tiu chun - o lng - Cht lng, B KHCN
3. Vin Khoa hoc va Cng ngh mi trng, ai hoc Bach khoa Ha Ni;
Ban hng dn nay c coi nh c gng ban u nhng rt cn thit nhm nng
cao cht lng va a dn vao n np hoat ng QT&PTMT tai Vit Nam. B tai liu
hng dn v QT&PTMT se con c tip tuc hoan thin va b theo yu cu cua thc
t.
Do thi gian gp gap cng tac am bao va kim soat cht lng trong quan trc
mi trng tai Vit Nam con rt mi me nn Ban hng dn chc chn con nhiu thiu
sot. Cuc Bao v Mi trng mong nhn c nhiu y kin ong gop cua cac chuyn gia,
cac nha khoa hoc trong linh vc QT&PTMT cung nh cac linh vc lin quan tip tuc
trin khai va hoan thin b tai liu quan trong nay.
Chng 1
sach mi, quan im cua cac nha quan ly hin hanh, cung la nhng c s xac inh
nhu cu thng tin.
Hinh 1. Cac bc chu yu trong quan trc va phn tich mi trng
Quan ly mi trng
Bao cao
Thit k mang li
X ly s liu
6. Cac kt qua phn tich chi phi- hiu qua; m ta cac tranh lun ra quyt inh.
7. Phn tich cac rui ro. Cai gi se xy ra nu co sai sot va cac bin phap nao co th
thc hin tranh hoc giam thiu cac thit hai.
1.2.4. QA/QC trong hoat ng tai hin trng
Hoat ng tai hin trng bao gm ly mu va quan trc hin trng. Tuy thuc
vao thanh phn mi trng ma co cac phng phap tin hanh khac nhau.
1.2.5. QA/QC trong hoat ng phong thi nghim
QA/QC phong thi nghim chinh la vic xy dng va ap dung h thng quan ly
cht lng trong o co s an xen, kt hp cac hoat ng QC, theo yu cu cua ISO/IEC
Guide 25 TCVN 5958: 1995, Yu cu chung v nng lc cua phong th nghim/hiu
chun hin nay a c chuyn thanh mt tiu chun quc t mang tn ISO/IEC 17025:
1999, tng ng vi TCVN ISO/IEC 17025: 2001.
1.2.6. QA/QC trong x ly s liu
Trong mt chng trinh quan trc, s liu thu c s dung thng la rt ln.
thun li cho s dung, hu ht cac s liu ngay nay u c lu gi trong cac file
s liu cua may tinh. Co hai loai s liu c lu gi. Mt loai a c lu gi sn
trong may tinh va mt loai la nhng s liu o c cua chng trinh quan trc hin
hanh. Phai am bao cho cac loai s liu nay c phn bit ro rang, khng nhm ln vi
nhau va an toan.
Khi s dung phn mm cua may tinh, cn phai c bit quan tm n vic kim
tra, phat trin va duy tri h thng may tinh. Phn mm cua may tinh cung co th thc
hin cac chc nng kim soat khac nhau, nh cac phep phn tich tng quan va vic s
dung cac cp gii han.
1.2.7. QA/QC trong phn tich s liu
Phn tich s liu la giai oan chuyn s liu th thanh thng tin s dung c.
nhng thng tin nhn c t s liu th co th so sanh va truy nguyn ngun gc, phai
trin khai cac bin ban phn tich s liu.
Phai co phng phap t liu hoa chun mc nhm bin cac s liu a co thanh c
s d liu truy cp va x dung khi cn thit.
1.2.8. QA/QC trong lp bao cao
Muc tiu cui cung cua mt chng trinh quan trc la chuyn thng tin a thu thp
c ti ngi s dung thng tin. Co th thc hin cng vic nay bng nhiu cach khac
nhau: truyn toan b cac phep phn tich s liu hoc chi la nhng kt lun ngn gon
bng vn ban, li noi hoc bang s... Mt s ky thut trinh bay s liu c s dung
rng rai la:
1/ Cac bang s liu o
Cach lit k s liu o vao trong cac bang tao iu kin khng lam mt s liu.
Tuy nhin, t cac s liu trong bang, ngi oc s liu phai t tao thanh cac thng tin
cn thit cho minh.
2/ S liu o c x ly thng k
X ly thng k se chuyn i s liu ri rac thanh cac gia tri h thng thay i
theo thi gian va khng gian. Chung tao ra thng tin co th s dung ngay cho ngi oc.
3/ thi
thi giup cho ngi oc nhanh chong rut ra c nhng nhn inh tng quat.
Bng vic nu ra cac tiu chun hoc cac tai liu tham khao trn thi, tinh hinh mi
trng c phan anh ung thc trang cua no. Cac thi co th la dang ng, dang ct
hoc biu phn trm (% )...
4/ Thng tin c trinh bay co tinh cht ia ly
Cach trinh bay nay giup hiu bit tt hn tinh hinh cht lng cua mi trng qua
phn b khng gian cua cac thng s lin quan.
5/ Thng tin tng hp
Vic tng hp lai cac s liu la rt cn thit x ly nhanh mt lng ln s liu.
S dung cac phu luc la phng phap hay c dung ap ng yu cu nay.
Chng 2
7
anh gia din bin cht lng mi trng nc theo thi gian;
Theo cac yu cu khac cua cng tac quan ly mi trng va phat trin kinh t.
Lp k hoach ly mu.
Cac vn am bao an toan con ngi, thit bi cho cac hoat ng quan trc nht
la quan trc trn sng, bao gm:
- Cac bin phap, phng tin bao am an toan (ngi va thit bi);
- Phng an cu h;
- Lit k nhng vung nc xoay, bai cat ngm trong vung quan trc tau thuyn ne
tranh;
- Nhng yu t thi tit bt thng co th xy ra trong thi gian quan trc.
II.1.3. QA/QC trong thit k mang li
Thit k mang li la s la chon ia im ly mu, la chon tn sut ly mu, thi
gian ly mu va loai mu cn phai ly. am bao cht lng/kim soat cht lng trong
thit k mang li la lp k hoach ly mu ap ng c yu cu muc tiu cua chng
trinh quan trc va phn tich mi trng.
- B tri can b theo k hoach;
- Din ly mu, ia im ly mu;
- Tn sut va thi gian;
- Cac dang ly mu; mu o tai hin trng, mu mang v PTN.
- am bao tinh kha thi va an toan;
La chon vung/im ly mu, la chon tn sut,thi gian ly mu va dang ly mu
cho tng loai nc a c trinh bay chi tit trong cac tiu chun TCVN 5994-1995
(Hng dn ly nc h ao nhn tao), TCVN 5996-1995 (Hng dn ly mu nc
sng va sui), TCVN 5998-1995 (Hng dn ly mu nc thai), TCVN 6000-1995
(Hng dn ly mu nc ngm), ISO 5667-13:1993 (Hng dn ly mu nc, nc
thai va bun) cac tram quan trc nn nghin cu trc khi lp k hoach thit k mang
li bao am tinh khoa hoc, phan anh c muc tiu cht lng, ap ng nhu cu thng
tin trong cng tac quan ly mi trng.
II.2. am bao cht lng va kim soat cht lng tai hin trng
Chng minh c rng cac sai s ly mu a c kim soat mt cach thich hp.
Chun bi cng tac thc ia chu ao: dung cu, thit bi, hoa cht thuc th bao
quan mu phai y u va phu hp.
am bao rng cac phng phap ly mu u c ph bin ti tt ca cac nhn
vin trong nhom quan trc.
am bao rng mi mt bc ly mu hin nay va qua trinh ly mu trc y
u tun theo mt vn ban.
am bao rng dung cu ly mu va may moc o ac hin trng phai c bao
tri va hiu chun inh ky, s sach bao tri cn phai c lu gi.
Quy inh thng nht v nhn dang mu c ly bao gm dan nhan ln tt ca cac
mu c ly, trn o ghi chep chinh xac ngay thang, ia im, thi gian ly mu va tn
ngi ly mu, s ma hiu cua mu bng mc khng thm nc.
Quy inh v ghi chep lai tt ca cac chi tit co lin quan n vic ly mu vao bin
ban/nht ky ly mu, nhng iu kin va cac bin ng bt thng t ky thut ly mu
thng thng n nhng yu cu c bit.
Bao am chinh xac cua cac phep o, phn tich ngoai hin
trng khi cac iu kin mi trng khng c am bao. Cac thng s hin trng
(nhit , m, ap sut...) cn phai ghi chep khi ly mu chuyn i cac gia tri o
c v iu kin tiu chun khi lp bao cao, thi du: s liu pH phai chuyn v iu
kin 250C.
Cn phai m ta chi tit:
Qua trinh trao i chi tit cho nhng ngi cha co nhiu kinh nghim vn co
u kha nng hoan thanh vic ly va x ly mu;
Qua trinh chun bi thuc th va bao quan;
Hng dn s dung dung cu ly mu, may o hin trng ... b xung cho cac tai
liu vn hanh cua nha san xut;
Phng phap chun bi mu QC;
Tiu chi kim soat cht lng ( nghia la gii han chp nhn);
Phng phap ly mu va cac tai liu cn phai xem xet thng xuyn va khng c
qua 1 nm/mt ln. Phng phap cn phai c ph duyt lai theo inh ky c bit co
s thay i v thit bi hoc con ngi.
Khi tai liu c lu gi trong cac file may tinh, nhng thay i v phng phap ly
mu cn phai c phan anh bng cach thay i cac ma s may tinh co lin quan.
10
Nhim bn:
Vn chuyn mu:
11
Nu mu nc cn loc ngoai hin trng xac inh cac hp phn hoa tan thi cac
b loc mu se c ra, bao quan va vn chuyn ngoai hin trng. Tin hanh ly mu
trng dung cu loc mu bng cach: cho nc ct hai ln loc qua dung cu loc mu. Phn
loc c nap vao dung cu cha mu va c bao quan vn chuyn v phong thi nghim
tng t nh cac mu a ly phn tich cac thng s mi trng.
d) Mu trng vn chuyn va mu trng hin trng
Mu trng vn chuyn: cho vao dung cu cha mu mt lng nc ct tinh khit
hoc nc a kh ion, y kin np, chuyn t phong thi nghim ra ngoai hin trng va
c vn chuyn cung vi mu tht. Mu trng vn chuyn dung xac inh s nhim
bn co th xy ra khi x ly, vn chuyn va bao quan mu.
Mu trng hin trng: cho vao dung cu cha mu mt lng nc ct tinh
khit/nc kh ion va chuyn t phong thi nghim ra ngoai hin trng. Tai hin trng
np dung cu cha mu c m ra va x ly ging nh cac mu tht. Mu trng hin
trng dung xac inh s nhim bn gy ra t cac dung cu ly mu, dung cu x ly
mu (cac loai mang loc) hoc do cac iu kin khac cua mi trng trong qua trinh ly
mu (do bui bc ln chng han).
Co th m ta cach thc chun bi mu trng theo s nh sau:
Nc ct tinh khit
Mu trng vn chuyn
(Khng x ly)
12
Ly hai hoc nhiu mu cung mt luc trn mt lat ct ngang a c xac inh trc
trong thuy vc. Mu loai nay dung anh gia s bin ng theo khng gian cua cac
thng s mi trng.
h) Mu chun i chng hin trng:
Mu chun i chng vn chuyn la mt lng nc tinh khit co cha cht phn
tich (cht chun) bit trc nng c chuyn t phong thi nghim ra hin trng
sau o quay tr v cung vi mu tht. Tai hin trng khng m np y mu. Mu
chun i chng vn chuyn dung xac inh ca s nhim bn va s mt mat cht phn
tich co th xay ra khi x ly mu, vn chuyn va bao quan mu ng thi cung xac
inh sai s phn tich.
Mu chun i chng hin trng la lng nc tinh khit co cha cht phn
tich (cht chun) bit trc nng c mang t phong thi nghim ra ngoai hin
trng. Tai hin trng, np y c m ra va tin hanh x ly nh mu tht. Muc ich
cua vic tao mu chun i chng hin trng la xac inh s nhim bn hoc s mt
mat cht phn tich xay ra do dung cu ly mu, dung cu x ly mu va anh hng cua iu
kin mi trng trong sut qua trinh ly mu cho v n phong thi nghim.
Cac kt qua phn tich mu chun i chng hin trng cn phai c a vao bao
cao cung vi mu tht. Khi xy ra s sai lch vi gia tri thc khng c chinh sa s
liu ma cn phai tin hanh iu tra va khc phuc kip thi.
i) Mu lp hin trng
La hai (hoc nhiu hn) mu c ly tai cung mt vi tri, s dung cung mt thit bi ly
mu va c cung mt can b tin hanh, c x ly, bao quan, vn chuyn va phn tich
cac thng s trong phong thi nghim tng t nh mu tht. Mu QC loai nay c s
dung kim soat chum cua vic ly mu ngoai hin trng.
k) Mu thm
Vic thm cht phn tich (cht chun) a bit trc nng vao nc ct hay nc
kh ion cung thi im ly mu ngay tai hin trng xem xet s phn huy cac thng
s k t khi ly mu.
Mu thm c s dung khi bt u mt ky thut mi hoc thit bi mi bao am
rng phng phap hoc thit bi la thich hp cho cac mu ang c ly co tinh phc tap
nh vy. Vic thm cht chun vao mu phai do nhng can b phn tich co kinh nghim
thc hin.
II.2.3. QA/QC trong vn chuyn mu
II.2.3.1. am bao cht lng
Vn chuyn mu: cn phai co quy trinh vn chuyn mu phu hp nhm bao toan
mu v mt s lng va cht lng. Trong quy trinh cn nu ro mt s im chinh
nh sau:
-
13
Yu cu trong qua trinh vn chuyn: thi gian vn chuyn va nhit cua mu, yu
cu nay da theo tiu chun (TCVN, ISO) i vi tng thng s quan trc va cach
bao quan mu (bang 2.1).
Tn mu
Cac yu cu khi vn
chuyn
Ghi chu
Phng tin vn chuyn: c xac inh trn c s yu cu cua thng s quan trc
(Bang 2.2).
Tn mu
Giao va nhn mu: co th c tin hanh hin trng (nhom hin trng ban giao
cho ngi vn chuyn, va phong thi nghim (nhom hin trng hay ngi vn
chuyn ban giao cho phong thi nghim)) theo quy trinh vi ni dung c th hin
trong bin ban ban giao:
- Ho va tn ngi ban giao:
- Ho va tn ngi nhn:
- Thi gian ban giao:
- S lng mu:
- Tinh trang mu khi ban giao:
- Ghi chu (nhng im bt thng cn quan tm):
Kim tra va loai bo cac mu khng at yu cu nh v, bt nut,... va tin hanh
khi phuc lai cac mu bi sai sot nu co th.
Khi tip nhn mu, phai ban giao y u v s lng, bao am cht lng, ghi chep
ro rang v tinh trang mu, nhng sai hong trong qua trinh vn chuyn
II.2.3.2. Kim soat cht lng
kim soat cht lng trong qua trinh vn chuyn mu, mu kim soat cht lng
thng c s dung:
Mu trng vn chuyn: mt mu nho vt liu sach cua i tng nghin cu c
vn chuyn cung vi mu tht trong cung mt mi trng, c bao quan, phn tich cac
thng s trong phong thi nghim nh mu tht. Mu QC loai nay c s dung kim
soat s nhim bn trong qua trinh vn chuyn mu.
14
- o ac hin trng: Khi o ac cac thng s bng may moc ngoai hin trng (vi
du pH, to, mn,...) khng c nhung trc tip cac thit bi o vao may ly nc ma
phai ly cac mu phu o, sau khi o, mu o phai i.
- Chai lo cha mu phai c ra sach theo ung yu cu i vi tng thng s.
Khng c tn dung cac loai chai lo a dung cha hoa cht trong phong thi nghim
s dung cho vic cha mu.
- Dung cu cha mu phai c bao quan trong mi trng sach se, tranh bui, khoi va
cac ngun gy nhim khac.
- Cac loai giy loc, b dung cu loc phai c ong goi cn thn, boc bng cac cht
liu thich hp.
am bao cac thit bi hoat ng quan trc ngoai hin trng lam vic chinh xac n
inh, cn phai inh ky hiu chun cac thit bi nay theo cac quy inh cua nha san xut.
Tt ca h s hiu chun phai c lu gi.
Trong trng hp khng co iu kin hiu chun thi phai co cac bin phap nhn
bit tinh trang lam vic cua thit bi o. Thi du: so sanh thng xuyn gia cac thit bi
ging nhau hoc cung loai vi nhau theo mt chi tiu phu hp.
Trc mi t quan trc cn phai kim tra tinh trang hoat ng cua thit bi.
i vi nhng mu c phn tich tai hin trng (cht rn l lng, uc ...) cung
phai tin hanh phn tich mu QC kim soat c cht lng s liu.
II.2.5. Thuc th hoa cht bao quan mu
Toan b thuc th va hoa cht bao quan mu phai at tinh khit theo yu cu cua
mc phn tich va co nhan dan ro rang
Hoa cht va thuc th bao quan co th c ong o trc va cho vao cac lo nho
hoc ampul va han kin tranh phai pha ch ngoai hin trng.
II.2.6. Nc ct
Nc ct s dung ngoai hin trng cn phai chu y:
15
Trong nhng trng hp khi phn tich nhay cao phai s dung dung cu cha
mu hoan toan mi.
II.2.8. Kim soat cht lng va khc phuc sai sot
Cac ky thut kim soat cht lng phai c ap dung cho tng mu c ly, cho
mt loat mu va cac o ac c thc hin tai hin trng.
Cn co s trao i thng tin gia ngi ly mu va ngi phn tich giai thich
s liu va co bin phap khc phuc sai sot.
Lp biu kim soat lp kim soat cht lng s liu (ISO 5667-14). Nu
kt qua phn tich mu QC vt ra ngoai gii han cho phep cn tin hanh cac bin phap
khc phuc.
II.3. am bao cht lng va kim soat cht lng trong phong thi nghim
II.3.1. Cac yu cu chung v nng lc phong thi nghim phn tich mi trng
co th cung cp c nhng s liu tin cy, duy tri cac hoat ng kim soat cht
lng thng xuyn, mt phong thi nghim phn tich mi trng (c inh hoc di ng)
phai ap ng c cac yu cu v nng lc quan ly va ky thut theo chun mc cua
ISO/IEC 17 025: 2002.
Cac yu t quyt inh mc chinh xac va tin cy cua phep th do phong thi
nghim thc hin, bao gm:
C cu t chc phu hp (ngi quan ly va ngi thc hin).
Yu t con ngi lam phn tich (cng tac tp hun, kim tra tay ngh),
Trang thit bi; quan ly, bao dng, kim chun va hiu chun thit bi,
iu kin, vt cht, tin nghi va mi trng,
Quan ly mu th,
Phng phap phn tich va hiu lc cua phng phap,
Cht chun, mu chun,
16
Pha
Lat cho
trin phng phap
Nh vy ngoai yu t quan ly, con ngi, phong thi nghim phai co u c s vt cht
tin hanh cac phep th co cht lng, thoa man muc tiu cht lng s liu.
Phong thi nghim phai tin hanh cac thu tuc kim soat cht lng, bao gm:
Thng xuyn s dung cht chun c chng nhn trong cac phep th,
Tham gia cac chng trinh so sanh lin phong hoc th nghim thanh thao,
T chc phn tich mu QC theo k hoach va duy tri thng xuyn .
II.3.2. Quan ly mu
Phong thi nghim phai t chc vn chuyn, tip nhn, bao quan, lu gi hoc thanh
ly mu theo cac quy inh cn thit va thng nht nhm bao am tinh tron ven cua mu
trc va sau khi phn tich theo:
17
Mu thm hin trng c so sanh vi mu thm phong thi nghim phn bit
cac vn bao quan va vn chuyn mu ngoai hin trng va cac vn bao quan mu
trong phong thi nghim.
Mu lp ngoai hin trng c so sanh vi mu lp trong phong thi nghim
phn bit chun xac cua vic thu mu ngoai hin trng vi chun xac cua phn
tich trong phong thi nghim.
kim soat cht lng s liu, phong thi nghim phai duy tri phn tich mu QC,
bao gm:
Mu trng thit bi (Blanks): s dung nc ct lam mu trng nhm anh gia
nhiu cua thit bi va xac inh gii han phat hin cua thit bi. Gii han phat hin cua thit
bi theo quy inh bng 3 ln nhiu ng nn.
Mu trng phng phap (Method Blanks): s dung nc ct + cac cht chun bi
mu (hoa cht tao mi trng, hoa cht che, thuc th hin mau ...) nhng khng co
cht inh phn tich. Mu trng phng phap anh gia gi han phat hin cua phng
phap, anh gia mc tinh khit cua hoa cht s dung.
Mu lp (Replcates/Duplicates): Do tinh phc tap cua cac phng phap phn tich
mu nc nn ta khng th lam c tt ca mu lp anh gia lch chun cung nh
khng am bao cua phep o. Nn nh a cp trn chung ta chi lam mt s mu
lp/mu up cho mt nhom mu (15U20 mu) anh gia tp trung cua phep th.
Chun thm tra (Control Standards)
Chun so sanh (Refrence Standards)
Mu chun i chng (CRMs): Vi mi trng nc, mu chun i chng thng
thng la cac mu ly tai hin trng hoc cac mu t tao co thanh phn phc tap nh
ngoai mi trng, c a n nhiu phong thi nghim co uy tin xac inh gia tri
trung binh va khoang tin cy. Mu chun i chng c lam song song vi mu thc.
Cn c vao khoang tin cy o cho phep ta anh gia kt qua phn tich mu thc. S liu
phn tich mu chun i chng cn phai lu trong h s di dang biu kim tra
anh gia hiu qua cung nh sai s h thng cua phng phap.
Mu ng hanh (Surrogate Compounds): mu ng hanh la cac mu co c im
nh mu tht, cac cht phn tich trong o cung co tinh cht vt ly hoa hoc tng t vi
cac cht trong mu tht nhng lai khng co trong t nhin, hoc s dung cac cht ng
vi phong xa trong thanh phn nguyn t cua cac cht phn tich (14C, 37Cl...). Mu ng
hanh thng s dung khi phn tich cac hp cht hu c nh PAHs, thuc tr su.
Kt qua thc hin phn tich mu QC c i kem vi s liu chng trinh quan trc
va phn tich mi trng va trinh bay nh bang sau:
Mu
Mu trng thit bi:
Mu trng phng phap:
Chun thm tra:
Mu No.1:
Mu No.2:
............
Kt qua
18
Mu No.n :
Mu lp No.2:
Mu lp No.m (m n)
Mu trng phng phap:
CRM/Mu ng hanh:
Chun so sanh:
II.4. QA/QC trong tinh toan kt qua, ghi chep s liu phn tich
Cac kt qua phn tich trc khi ghi chep vao s phai c kim tra i chiu vi cac s
sach gc nh: nht ky thc ia, s ghi kt qua phn tich. Vic kim tra c thc hin
bi it nht 1 ngi co trach nhim trong phong thi nghim. Kt qua phn tich c ghi
vao biu kt qua phai cha ng c mt s thng tin quan trong di y:
Ngay thang phn tich, phng phap phn tich.
Ky hiu mu phn tich.
Ky hiu va kt qua phn tich cua mu kim tra.
Cac gii han kim tra va canh bao.
Cac sc , thi (nu co).
Ho tn ngi phn tich, ngi tinh toan va ngi kim tra.
Sau khi s liu c i chiu, kim tra, luc o mi co gia tri va c s dung vao cac
muc ich khac nhau.
II.5. QA/QC trong bao cao kt qua
Ban bao cao kt qua phn tich am bao cht lng phai bao gm cac thng tin sau:
- Tiu
- Tn, ia chi phong thi nghim tin hanh phn tich
- Tn, ia chi khach hang
- Ngay, thang ly mu
- Ngay, gi phn tich
- Ky hiu mu.
- Tinh trang mu khi a vao phn tich
- Phng phap phn tich a s dung
- Sai s cho phep
- Kt qua phn tich mu trng thit bi, mu trng phong thi nghim, mu up va mu
lp
- Kt qua phn tich mu
19
20
21
Phu luc 1:
H thng quan ly cht lng cua phong th nghim/ hiu chun c quy inh
trong ISO/IEC 17025: 1999 gm hai nhom yu cu ln: cac yu cu v quan ly va cac
yu cu v ky thut.
Cac yu cu v quan ly bao gm:
1. T chc.
2. H thng cht lng.
3. Kim soat tai liu.
4. Xem xet cac yu cu, nghi va hp ng.
5. Hp ng phu v th nghim va hiu chun.
6. Cac dich vu mua sm va ngun cung cp.
7. Dich vu i vi khach hang.
8. Phan nan (hay kin nghi).
9. Kim soat vic th nghim va/hoc hiu chun khng phu hp.
10. Bin phap khc phuc.
11. Bin phap phong nga.
12. Kim soat h s.
13. anh gia ni b.
14. Xem xet cua lanh ao.
Cac yu cu v ky thut bao gm:
1. Yu cu chung.
2. Nhn s.
3. Tin nghi va iu kin mi trng.
4. Phng phap th nghim, hiu chun va ph duyt phng phap.
5. Thit bi.
6. Tinh lin kt chun o lng.
7. Ly mu.
8. Quan ly mu th nghim, hiu chun.
9. am bao cht lng kt qua th nghim va hiu chun
10. Bao cao kt qua.
Di y hng dn thc hin mt s vn then cht trong hoat ng QA/QC
cua phong thi nghim.
I. T chc va quan ly phong thi nghim
22
S tay
cht lng
Cac thu
tuc iu hanh
Cac chi dn
cng vic cu th
c/ PTN phai inh ky tin hanh vic anh gia ni b theo cac thi han (thng la 1
nm) va thu tuc a inh kim tra xem hoat ng cua phong thi nghim co lin tuc
tun thu cac yu cu cua h thng cht lng hay khng. Can b quan ly cht lng co
trach nhim lp k hoach va t chc anh gia theo chng trinh a inh.
Khi vic anh gia phat hin ra nhng nghi ng v hiu qua cua cac hoat ng
hoc v s ung n cua cac kt qua phn tich, o, th, phong thi nghim phai tin hanh
cac hoat ng khc phuc kip thi, phai thng bao bng vn ban cho cac c s co lin
quan bit v nhng sai sot nay hiu chinh chung.
d/ Lanh ao phong thi nghim phai inh ky, thng la 1 nm, xem xet lai h
thng quan ly cht lng va cac hoat ng phn tich, o, th cua phong thi nghim
am bao s phu hp lin tuc va tinh hiu qua cua chung va a ra nhng thay i
hoc cai tin cn thit.
23
24
Tt
Khng tt
Tt
Khng tt
25
Phai ghi lai cac kt qua cua vic ph duyt va thu tuc thc hin vic ph duyt nay.
Vic ph duyt phai da trn cac thng s cua cac ky thut phn tich a c chon. Cac
thng s va kt qua ph duyt phai c th hin bng vn ban va phai c lu tr.
S phu hp cua phng phap co th kim tra bng cach so sanh vi cac yu cu
c trng cho vic s dung a inh nh khng am bao cua kt qua, gii han phat
hin, chon loc cua phng phap, tuyn tinh, gii han lp lai hoc tai lp,
kha nng chng lai cac anh hng bn ngoai ...
Cac ky thut c s dung ph duyt mt phng phap co th la mt hoc mt
s trong cac cach sau: s dung cac chun o lng hoc mu chun; so sanh kt qua vi
cac phng phap khac; so sanh lin phong; anh gia mt cach h thng nhng yu t
anh hng n kt qua; anh gia khng am bao cua kt qua da trn hiu bit khoa
hoc v cac nguyn tc ly thuyt cua phng phap va kinh nghim thc t.
c/ anh gia khng am bao
PTN phai co thu tuc anh gia khng am bao cua tt ca cac phep phn tich,
o, th.
Phai quan tm n tt ca cac yu t gop phn vao khng am bao. Cac yu t
o la:
- Cac chun chinh, mu chun va trang thit bi s dung;
- Phng phap phn tich, o th c la chon;
- iu kin mi trng;
- c tinh cua i tng phn tich, o, th;
- Ngi thao tac.
Tai liu c ban anh gia, trinh bay khng am bao o hin nay la
ISO/TAG4/WG3 "Guide to expression of uncertainty in measurement", 1993 va b tiu
chun ISO 5725: 1994: chinh xac ( chinh xac va chum) cua phng phap o va
kt qua o (ISO 5725: 1994 Accuracy (truness and precsion) of measurement methods
and results).
III. Trang thit bi
a/ Trang thit bi cua phong thi nghim phai ap ng cac yu cu cua tiu chun
hoc phng phap tng ng.
b/ Trang thit bi phai c anh du, dan nhan phn bit va nhn dang c
d dang, trong o phan anh c tinh trang hiu chun, kim inh va thi han hiu
chun, kim inh tip theo cua no.
Phai duy tri va lu gi h s cua tng loai trang thit bi.
c/ Phai thit lp cac thu tuc bao dng va thc hin vic bao dng trang thit bi
thng xuyn hay inh ky.
26
Trang thit bi sai hong phai c dan nhan phn bit vi cac trang thit bi
binh thng. Phai ngng s dung no cho n khi sa cha, hiu chinh xong va vic hiu
chun hoc kim inh sau o chng minh thit bi a hoat ng tt.
Khi vi ly do nao o, trang thit bi vt ra ngoai pham vi kim soat trc tip cua
PTN trong mt thi gian nht inh, PTN phai tin hanh kim tra am bao rng thit
bi vn u tt trc khi a vao hoat ng tr lai trong PTN.
d/ Phai am bao tinh lin kt chun o lng cua tt ca cac trang thit bi cua
phong thi nghim.
Thc cht cua yu cu am bao tinh lin kt chun chinh la vic thc hin mt
chui phep hiu chun k tip nhau i vi tt ca trang thit bi cua PTN, lam cho cac
trang thit bi nay u c so sanh (trc tip hay gian tip), va tip o la hiu chinh,
theo h thng chun o lng quc gia hay quc t, t o am bao cho trang thit bi o,
th, phn tich lun tin cy va chinh xac. Cu th phong thi nghim phai thc hin mt s
vic sau:
+ PTN phai xy dng va thc hin chng trinh hiu chun cho tt ca cac trang
thit bi co anh hng ro rt n gia tri va chinh xac cua cac kt qua phn tich, o, th
trc khi a chung vao s dung cung nh trong sut qua trinh s dung chung. Chng
trinh hiu chun phai bao gm ca cac phng tin o dung cho cac phep o phu tr, vi
du o cac iu kin mi trng.
+ i vi nhng trang thit bi khng th thc hin c vic hiu chun nu trn,
PTN co th ap dung cac bin phap sau:
- Tham gia mt chng trinh so sanh lin phong hoc thi nghim thanh thao
co bng chng v s phu hp cua cac trang thit bi lin quan.
- S dung cac mu chun ma cac gia tri v thanh phn va tinh cht cua no a
c chng nhn kim tra trang thit bi.
- S dung cac chun hoc cac phng phap a c cac bn lin quan thoa thun.
IV. Tin nghi va iu kin mi trng
a/ Yu cu chung la tin nghi cua PTN, bao gm ca cac iu kin v mi trng,
chiu sang va cac ngun nng lng, phai phu hp co th d dang thc hin mt cach
ung n cac phep phn tich, o, th theo yu cu. Cn co s quan tm c bit khi vic
ly mu, hoc vic phn tich, o, th c thc hin nhng ni ngoai ia im c
inh cua PTN. Phai quy inh thanh vn ban cac yu cu i vi cac tin nghi va iu
kin mi trng co th anh hng n kt qua phn tich, o, th.
b/ PTN phai co cac thu tuc va thc hin vic giam sat, kim tra chc chn rng
mi trng khng tac ng xu ti vic ly mu; vic tin hanh phn tich, o, th. Vic
thc hin cac phep phn tich phai c dng lai khi cac iu kin mi trng khng phu
hp. Cn c bit kim soat s phu hp vi cac yu cu cua cac yu t nh s v trung
27
v mt sinh hoc, bui bn, nhng tin hiu in t gy nhiu, cht phong xa, vic cung
ng in, nhit , m, rung ng, ting n v.v...
c/ Trng hp co nhng hoat ng anh hng ln nhau, PTN phai phn lp mt
cach co hiu qua nhng khu vc nay tranh nhng anh hng xu qua lai.
d/ PTN phai thc hin s kim soat i vi vic s dung va ra vao phong thi
nghim ma khng co nhim vu han ch nhng anh hng xu n kt qua phn tich,
c bit la nhng ni co anh hng trc tip n cht lng cac phep phn tich.
V. Nhn s
a/ Ban lanh ao PTN phai am bao rng tt ca ky thut vin vn hanh trang thit bi
co u trinh va nng lc cn thit. Trong PTN cac ky thut vin cn thng xuyn
c nng cao trinh ap ng yu cu thc t.
b/ Nhim vu cua can b lanh ao va ky thut vin phai c phn cng ro rang va
c th hin bng vn ban.
VI. Quan ly mu phn tich, o, th
a/ PTN phai co cac thu tuc thich hp cho vic quan ly mu i vi tng thng s.
b/ PTN phai co cac cach nhn dang va phn bit mu. Nhng ky hiu nhn
dang phai c duy tri trong sut thi gian tn tai cua mu trong PTN am bao
khng gy ra s nhm ln cac mu khi phn tich o, th khi lun chuyn, k ca khi a
vao h s, tai liu.
c/ Khi tip nhn mu, PTN phai ghi lai moi s khng binh thng hoc sai lch
so vi s m ta trong cac phng phap phn tich, o, th ma PTN s dung; phai tham
khao y kin cua cac b phn lin quan ho cho cac hng dn cu th khi co s nghi
ng v s phu hp cua mu.
d/ PTN phai co cac thu tuc va tin nghi phong tranh cac h hong i vi mu
trong qua trinh lu gi, x ly, chun bi va tin hanh phn tich, o, th. Phai tun thu cac
hng dn kem theo mu.
VII. am bao cht lng cac kt qua phn tich
PTN phai am bao cht lng kt qua phn tich bng cach theo doi lin tuc cac
kt qua. Vic theo doi phai c lp thanh k hoach va co th bao gm cac cach sau:
Cac s kim tra cht lng ni b bng cach s dung ky thut thng k.
Tham gia cac chng trinh so sanh lin phong hoc th nghim thanh thao.
S dung u n cac mu chun a c chng nhn.
Tai tao lai cac phep phn tich bng cac phng phap ging hoc khac nhau.
Phn tich nghim lai cac mu c lu gi.
28
Xem xet s tng quan gia kt qua vi cac c trng khac nhau cua mu.
VIII. Kim soat cht lng trong phong thi nghim
QC phong thi nghim chinh la mt chng trinh anh gia an xen vao cac hoat
ng tai hin trng va trong phong thi nghim anh gia chinh xac va ung
n cua cac phep phn tich o th (goi vn tt la cac phep o).
Cac qua trinh QC c thc hin bng vic phn tich u n mu kim soat cht
lng (mu QC) sau khi mt phng phap a c chng minh la thich hp cho vic s
dung thng qua s ph duyt phng phap.
Cac mu QC c dung trong phn tich mi trng gm hai loai: mu QC phong
thi nghim va mu QC hin trng.
Mu QC
Mu QC hin trng
Mu QC thit bi
Mu QC phng phap
Mu QC thit bi
Cac mu QC thit bi dung anh gia va kim tra cht lng cua kt qua do thit
bi mang lai. Mu QC thit bi bao gm: chun kim soat (control standard); chun thm
tra (verification standard); mu trng thit bi (instrument blank).
Mu QC thit bi
29
Mu trng thit bi
+ Mu trng thit bi: mt mu nho dung mi, thng la nc ct, c cho trc
tip vao thit bi o s nhim do thit bi gy ra. Mu nay thng dung anh gia
n inh va nhiu cua thit bi.
+ Chun kim soat: la chun dung kim tra chinh xac cua cac chun c
dung chun hoa thit bi.
+ Chun thm tra: la chun theo doi n inh cua thit bi theo thi gian.
Mu QC phng phap:
Mu QC phng phap dung anh gia cht lng tt ca tinh nng s dung cua
phng phap trong phong thi nghim. Mu QC phng phap phong thi nghim gm:
mu trng phng phap, mu lp phong thi nghim, mu thm phng phap, mu chun
c chng nhn.
Mu QC
phng phap
Mu trng
phng phap
Mu lp
phong thi ghim
Mu thm
phng phap
Mu chun c
chng nhn
30
Vic phn tich mu chun trong phong thi nghim trc ht la anh gia sai s,
ung, sai s h thng cua phng phap c s dung.
2. Tiu chi chp nhn cua kim soat cht lng va bin phap khc phuc
Kim soat cht lng c thc hin thng qua vic phn tich, o hoc th
nghim mt s loai mu QC a nu trn nhn dang cac ngun sai s xac inh. Tuy
nhin kt qua phn tich, o, th cac mu QC se chi co y nghia khi a ra c cac gii
han so sanh vi chung. Vi du khi phn tich mu trng hin trng, mu trng vn
chuyn, mu trng thit bi... cn co cac gia tri inh mc thich hp bit mc
nhim gy ra trong qua trinh ly mu, vn chuyn mu, hoc do thit bi gy ra con chp
nhn c hay ti mc nguy him, cn truy tim nguyn nhn loai bo no. Hoc khi
hiu chun thit bi bng cach so sanh vi chun, se xac inh c sai s s chi cua thit
bi nay. Nhng cung vi no phai bit sai s cho phep ln nht cua thit bi la bao nhiu
quyt inh xem co cn hiu chinh a sai s v pham vi cho phep hay khng v.v...
Mt vi du in hinh la s dung cac "gii han canh bao" va "gii han kim soat".
Nh khi phn tich"mu lp phong thi nghim", ta xac inh c lch chun s c
trng cho s phn tan ( tp trung) cua phng phap (thu tuc) phn tich c s dung.
Gii han canh bao c ly la 2s va gii han kim soat c ly la 3s. Gia tri 2s va 3s
goi la gii han canh bao va gii han kim soat trn (ky hiu la UWL va UCL). Gia tri
-2s va -3s goi la gii han canh bao va gii han kim soat di (ky hiu la LWL va LCL).
Khi s thanh thao cua PTN tng ln, gia tri cua cac gii han nay se nho xung. Cac gii
han 2s va 3s ng vi mc tin cy 95,45% va 99,73%. iu nay co nghia la vi 100
phep phn tich ta hy vong nhiu nht la chi co 5 phep phn tich co gia tri vt qua gii
han canh bao va c 300 phep phn tich hy vong chi co 1 gia tri vt qua gii han kim
soat. Vi mt gia tri nn xac inh ta co biu kim soat sau y:
3s
UCL
2s
UWL
Nn
LWL
-2s
LCL
-3s Khi gia tri thu c vt ra khoi gii han canh bao, nghia la bt u co nh
ng
vn phai quan tm xem xet va khi gia tri thu c vt qua gii han kim soat, co
nghia la vn a tr nn nghim trong va nguy him. Cac bin phap khc phuc phai
c ra va thc hin. Bang di y cho mt vi du v cac hanh ng khc phuc trong
mt tinh hung cu th.
31
Tiu chun
1. Mt im o vt qua CL
2.a. Cac phep phn tich lp lai < CL
2.b. Cac phep phn tich lp lai > CL
1. 2 hoc 3 im o > WL
2.a. im o tip theo < WL 2. b.
im o tip theo > WL
1. im o trn CTL
2.a. im o tip theo di CTL
2.b. im o tip theo trn CTL
Hanh ng
1. Lp lai phep phn tich
2.a. Tip tuc phn tich
2. b. Dng lai va hiu chinh
1. Phn tich mu khac
2. a. Tip tuc phn tich
2. b. Dng laiva hiu chinh
1. Phn tich mu khac
2. a. Tip tuc phn tich
2.b.Dng lai va hiu chinh
1. Phn tich mu khac
2. a. Tip tuc phn tich
2. b. Dng lai va hiu chinh
32
So sanh lin PTN nhm cac muc ich: xac inh nng lc cua PTN i vi cac phep
phn tich, o, th nghim; kim tra s tng thich va nht quan cua s liu i vi tng
ca nhn ky thut vin cua PTN; thit lp cac phng phap phn tich; o, th mi; giai
quyt s khac nhau gia cac PTN; xac inh gia tri cac mu chun c chng nhn
v.v...
Th nghim thanh thao (proficiency testing)
La vic xac inh cht lng thc hin vic phn tich bng cach so sanh lin PTN.
Muc ich cua vic th nghim thanh thao chinh la nhm xac inh nng lc cua
PTN i vi cac phep phn tich do cac PTN cng b.
Th nghim thanh thao c thc hin bng chng trinh th nghim lin PTN.
Chng trinh th nghim lin PTN (interlaboratory testing programmes)
La vic so sanh lin PTN trong o cac mu cua mt vt liu th ng nht c
phn phat thc hin cac phep phn tich thich hp tai cac PTN tham gia.
33
Phu luc 2.
x1 + x 2 + ...x
n
n =
x
i =1
s=
( x x)
i =1
n 1
Gia tri trung binh x c ly lam kt qua o. lch chun s c trng cho s
phn tan cua cac gia tri o ring re xi xung quanh gia tri trung binh x . Gia tri s ln co
nghia la cac gia tri o ring re xi phn tan nhiu quanh x , tc phep o co tp trung
thp va ngc lai.
Kt qua cua phep o c trinh bay nh sau:
34
Q= x
ts
s Vi P = ....
n
ts
s , co nghia la gia tri thc cua ai lng se nm t
n
t
t
x s s n x + s s .
n
n
Vi du: xac inh chinh xac khi lng mt mu th, ta cn lin tip 6 ln mu
o, c cac kt qua sau (n vi g):
72,631
72,344
72,357
72,346
73,352
72,340
Khi lng thc cua mu bng bao nhiu vi xac xut tin cy la 99%.
Tinh: x =
= 72,350 g
(x
n
s=
i =1
72,350
8,06 x 10-3g
6 1
Tra bang 1 phu luc I, ng vi n = 6 va P = 99%, co ts = 4,03. Ta co:
ts
4,03
x 0,86 x10 3 g 13 x10 3 g
s=
6
n
35
b. Nu k tip con s cui cung cn lai khi quy tron la cac con s ln hn 5 thi
khi quy tron, con s cui cung se tng thm 1 (quy tron ln hay quy tron tng).
Vi du: 3,14159 3,1416
8,248 8,25
c. Nu k tip con s cui cung cn lai khi quy tron la con s 5 va sau con s 5
co it nht mt con s khac khng thi khi quy tron con s cui cung o se tng thm 1
(quy tron tng).
Vi du:
4,3501 4,4
d. Nu k tip con s cui cung cn lai khi quy tron la con s 5 va bit ro con s
5 nay a c quy tron nh th nao thi con s 5 o se c quy tron xung theo quy tc
a nu nh no a c quy tron ln va se c quy tron ln theo quy tc b nu nh no a
c quy tron xung.
Vi du: 6,3149 a c quy tron thanh 6,315 nu tip tuc se c quy tron thanh
6,31.
4,1852 a quy tron thanh 4,185, nu tip tuc se quy thanh 4,19.
e. Nu k tip con s cui cung cn lai khi quy tron la con s ung 5 (sau no chi
toan la s 0) thi co th tuy y quy tron ln hay quy tron xung. Nhng nu cn s dung s
quy tron trong khi tinh toan thi nn quy tron nh th nao con s cui cung la con s
chn. Nh vy, con s cui cung o se khng thay i nu no a la con s chn va se
tng thm 1 nu no la con s le (quy tc s chn).
Vi du:
1
= 0,0625 0,062
16
3
= 0,75 0,8
4
f. Nu k tip con s cui cung cn lai khi quy tron la con s 5 nhng khng
bit no la con s ung 5 hay a c quy tron, thi xem con s 5 o la con s ung va
quy tron theo quy tc e.
4. Loai bo kt qua o bt thng
Kt qua cua mt ln o ring re trong day n phep o cung mt ai lng c coi
la bt thng nu no lch mt cach ang k so vi nhng gia tri con lai. Bang phn b
chun va phn b Student cho thy xac sut a = 1 - P mt kt qua o ring re lch so
vi gia tri trung binh 3s hoc 4s la rt nho ( a ng vi xi - x > 3s la 0,3% va ng vi
xi - x > 4s la 0,01% ). Vy co kt qua nao lch vi x qua gii han 3s hoc 4s (tuy
theo P c chon) co th coi la mc sai s th va loai bo chung trong qua trinh x ly kt
qua o.
36
Bang 1
Gia tri tich phn xac sut (t) =
2
2
t2
2
F(t)
F(t)
F(t)
F(t)
0,00
0,05
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,55
0,60
0,55
0,65
0,60
0,75
0,80
0,85
0,90
0,0000
0,0399
0,0797
0,1192
0,1585
0,1974
0,2358
0,2737
0,3108
0,3473
0,3829
0,4177
0,4515
0,4843
0,5161
0,5467
0,5763
0,6047
0,6319
0,95
1,00
1,05
1,10
1,15
1,20
1,25
1,30
1,35
1,40
1,45
1,50
1,55
1,60
1,65
1,70
1,75
1,80
0,6579
0,6827
0,7063
0,7287
0,7499
0,7699
0,7887
0,8064
0,8230
0,8385
0,8529
0,8664
0,8798
0,8904
0,9011
0,9109
0,9199
0.9281
1,85
1,90
1,95
2,00
2,05
2,10
2,15
2,20
2,25
2,30
2,35
2,40
2,45
2,50
2,55
2,60
2,65
2,70
0,9357
0,9426
0,9488
0,9545
0,9596
0,9643
0,9684
0,9722
0,9756
0,9786
0,9812
0,9836
0,9857
0,9876
0,9892
0,9907
0,9920
0,9931
2,75
2,80
2,85
2,90
2,95
3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,5
3,6
3,7
3,8
3,9
4,0
4,,5
5,0
0,9940
0,9949
0,9956
0,9963
0,9968
0,99730
0,99806
0,99862
0,99904
0,99932
0,99954
0,99968
0,99978
0,99986
0,99990
0,999936
0,999994
0,9999994
37
Bang 2
Gia tri t theo gia tri tich phn xac sut cho trc
F(t)
1- F(t)
F(t)
1- F(t)
0,50
0,60
0,70
0,75
0,80
0,85
0,90
0,95
0,96
0,97
0,98
0,99
0,991
0,50
0,40
0,30
0,25
0,20
0,15
0,10
0,05
0,04
0,03
0,02
0,01
0,009
0,675
0,842
1,036
1,150
1,282
1,440
1,645
2,960
2,054
2,170
2,326
2,576
2,612
0,992
0,993
0,994
0,995
0,996
0,997
0,998
0,999
0,9995
0,9999
0,99999
0,999999
0,9999999
0,008
0,007
0,006
0,005
0,004
0,003
0,002
0,001
5.10-4
1.10-4
1.10-5
1.10-6
1.10-6
2,652
2,697
2,748
2,807
2,878
2,968
3,090
3,219
3,481
3,891
4,417
4,892
5,327
38
Bang 3.
Gia tri ts ng vi xac sut tin cy Ps va s ln o n khac nhau
Ps
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
0,95
0,98
0,99
0,999
1,000
0,816
0,765
0,741
0,727
0,718
0,711
0,706
0,703
0,700
0,697
0,665
0,694
0,692
0,691
0,690
0,689
0,688
0,688
0,674
1,376
1,061
0,978
0,941
0,920
0,906
0,896
0,889
0,883
0,879
0,976
0,873
0,870
0,868
0,866
0,865
0,863
0,862
0,861
0,842
1,963
1,336
1,250
1,190
1,156
1,134
1,119
1,108
1,110
1,093
1,088
1,083
1,079
1,076
1,074
1,071
1,069
1,067
1,066
1,036
3,08
1,886
1,638
1,533
1,476
1,440
1,415
1,397
1,383
1,372
1,363
1,356
1,350
1,345
1,341
1,337
1,333
1,330
1,328
2,282
6,31
2,92
2,35
2,13
2,02
1,943
1,895
1,860
1,833
1,812
1,796
1,782
1,771
1,761
1,753
1,746
1,740
1,734
1,729
1,645
12,71
4,30
3,18
2,77
2,57
2,45
2,36
2,31
2,26
2,23
2,20
2,18
2,16
2,14
2,13
2,12
2,11
2,10
2,09
1,960
31,8
6,96
4,54
3,75
3,36
3,14
3,00
2,90
2,82
2,76
2,72
2,68
2,65
2,62
2,60
2,58
2,57
2,55
2,54
2,33
63,7
6,92
5,84
4,60
4,03
3,71
3,50
3,36
3,25
3,17
3,11
3,05
3,01
2,98
2,95
2,92
2,90
2,88
2,86
2,58
636,6
31,6
12,9
8,61
6,86
5,96
5,40
5,04
4,78
4,59
4,49
4,32
4,22
4,14
4,07
4,02
3,96
3,92
3,88
3,29
n
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
39
Bang 4
Gia tri xac sut tin cy Ps tng ng vi cac gia tri ts va n khac nhau
ts
n
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
2,5
3,5
0,705
0,816
0,861
0,884
0,898
0,908
0,914
0,919
0,923
0,927
0,929
0,931
0,933
0,935
0,936
0,937
0,938
0,939
0,940
0,955
0,758
0,870
0,912
0,933
0,946
0,953
0,959
0,963
0,966
0,969
0,970
0,972
0,974
0,974
0,975
0,976
0,977
0,978
0,976
0,988
0,795
0,905
0,942
0,960
0,970
0,976
0,980
0,983
0,985
0,987
0,988
0,989
0,990
0,990
0,991
0,992
0,992
0,992
0,993
0,997
0,823
0,928
0,961
0,975
0,983
0,987
0,990
0,992
0,993
0,994
0,995
0,996
0,996
0,996
0,997
0,997
0,997
0,998
0,998
0,9995
40