TRNG I HC CN TH KHOA LUT

LUT TI CHNH
TS. L Th Nguyt Chu

NM 2009 1

THNG TIN V TC GI
PHM VI V I TNG S DNG CA GIO TRNH (LUT HNH CHNH 1)
1. THNG TIN V TC GI

H v tn: L TH NGUYT CHU Sinh nm: 1972 C quan cng tc: B mn: Lut Thng mi; Khoa: Lut Trng: i hc Cn Th a ch Email lin h: nguyetchau@ctu.edu.vn

2. PHM VI V I TNG S DNG Gio trnh c th dng tham kho cho nhng ngnh: Ngnh Lut, Ngnh kinh t. C th dng cho cc trng: trng i hc lut, cc trng kinh t Cc t kha: php lut thu, qun l thu, thu thu nhp c nhn, thu thu nhp doanh nghip, thu gi tr gia tng, thu tiu th c bit, thu xut nhp khu, thu nh t Yu cu kin thc trc khi hc mn ny: L lun chung v nh nc v php lut 1, 2; Lut thng mi (phn doanh nghip)

xut bn in cha: cha.

MC LC
BA....................................................................................................................................................... 1 THNG TIN V TC GI................................................................................................................. 2 MC LC........................................................................................................................................... 3 CHNG 1: NHNG VN CHUNG V LUT THU ........................................................ 7 1. Khi nim v thu........................................................................................................................... 7 1.1. Lc s s hnh thnh v pht trin ca thu ............................................................................7 1.2. Khi nim, c im v vai tr ca thu ....................................................................................9 2. Phn loi thu ............................................................................................................................... 11 2.1. Phn loi thu da trn mc ch iu tit ...............................................................................11 2.2. Phn loi thu da trn i tng tnh thu .............................................................................11 3. Cc nguyn tc xy dng lut thu............................................................................................. 12 3.1. Nguyn tc cng bng..............................................................................................................12 3.2. Nguyn tc kh thi ...................................................................................................................13 3.3. Nguyn tc r rng, n gin v d hiu..................................................................................13 3.4. Nguyn tc n nh ..................................................................................................................14 3.5. Nguyn tc hiu qu.................................................................................................................14 4. Nhng yu t c bn ca lut thu ............................................................................................. 14 4.1. Ngi np thu, ngi chu thu .............................................................................................14 4.2. Cn c tnh thu .......................................................................................................................16 5. Vi phm v x l vi phm php lut v thu ............................................................................. 18 5.1. Khi nim .................................................................................................................................18 5.2. X l vi phm php lut v thu ..............................................................................................19 6. Ngun ca lut thu ..................................................................................................................... 20 Cu hi .............................................................................................................................................. 21 Danh mc ti liu tham kho .......................................................................................................... 21 CHNG 2. THU THU NHP ................................................................................................... 22 BI 1. THU THU NHP C NHN........................................................................................... 22 1. Lc s s pht trin thu TNCN Vit Nam ......................................................................... 22 2. Khi nim, c im..................................................................................................................... 22 3. Ngi np thu ............................................................................................................................. 23 3.1. C nhn c tr ..........................................................................................................................23 3

3.2. C nhn khng c tr ...............................................................................................................24 4. Thu nhp chu thu ...................................................................................................................... 24 4.1. Phm vi xc nh thu nhp chu thu .......................................................................................25 4.2. Cc loi thu nhp chu thu......................................................................................................25 4.3. Thu nhp c min thu.........................................................................................................29 5. Cn c tnh thu ........................................................................................................................... 30 5.1. Thu nhp tnh thu ...................................................................................................................30 5.2. Thu sut ..................................................................................................................................33 6. Gim thu, min thu................................................................................................................... 35 Cu hi .............................................................................................................................................. 35 Danh mc ti liu tham kho .......................................................................................................... 35 CHNG 3: THU THU NHP DOANH NGHIP .................................................................. 36 1. Lch s pht trin thu thu nhp doanh nghip (TNDN)......................................................... 36 2. Khi nim, c im, vai tr ca Thu TNDN trong nn kinh t th trng ......................... 37 2.1. Khi nim .................................................................................................................................37 2.2. c im ..................................................................................................................................37 2.3. Vai tr ca thu thu nhp doanh nghip trong nn kinh t th trng .....................................38 3. Ngi np thu ............................................................................................................................. 38 3.1. Cc t chc sn xut, kinh doanh hng ho, dch v thnh lp theo quy nh ca php lut Vit nam ......................................................................................................................................... 39 3.2. C s thng tr ca cng ty nc ngai Vit Nam ............................................................39 4. Cn c tnh thu ........................................................................................................................... 40 4.1. Thu nhp tnh thu ...................................................................................................................40 4.2 Thu sut ...................................................................................................................................48 5. Phng php tnh thu ................................................................................................................ 48 6. u i thu thu nhp doanh nghip........................................................................................... 49 6.1. iu kin, nguyn tc u i thu thu nhp doanh nghip ......................................................51 6.2. Cc hnh thc u i thu thu nhp doanh nghip...................................................................52 Cu hi .............................................................................................................................................. 54 Ti liu tham kho............................................................................................................................ 54 CHNG 4: THU GI TR GIA TNG ................................................................................... 55 1. Khi nim, c im..................................................................................................................... 55 2. Ngi np thu ............................................................................................................................. 56 4

3. i tng chu thu GTGT ......................................................................................................... 57 4. Cn c tnh thu ........................................................................................................................... 58 4.1.Gi tnh thu GTGT ..................................................................................................................58 4.2. Thu sut thu GTGT...............................................................................................................60 4.3. Phng php tnh thu gi tr gia tng .....................................................................................61 4.4. Ha n chng t mua bn hng ha, dch v........................................................................63 5. Hon thu gi tr gia tng ............................................................................................................ 63 Cu hi .............................................................................................................................................. 66 Ti liu tham kho............................................................................................................................ 66 CHNG 5:THU TIU TH C BIT ................................................................................. 67 1. Khi nim, c im..................................................................................................................... 67 2. Ngi np thu ............................................................................................................................. 67 3. i tng chu thu...................................................................................................................... 68 3.1. Hng ha ..................................................................................................................................68 3.2. Dch v .....................................................................................................................................68 3.3. Cc trng hp hng ha khng phi chu thu TTB ...........................................................68 4. Cn c tnh thu v thu sut ..................................................................................................... 69 4.1. Gi tnh thu TTB .................................................................................................................69 4.2.Thu sut thu TTB................................................................................................................70 5. Gim thu...................................................................................................................................... 72 Cu hi .............................................................................................................................................. 72 Ti liu tham kho............................................................................................................................ 72 CHNG 6 :THU XUT NHP KHU ................................................................................... 73 1. Khi nim, vai tr ca thu xut nhp khu ............................................................................. 73 2. Ngi np thu ............................................................................................................................. 74 3. i tng chu thu...................................................................................................................... 74 4. Cn c tnh thu ........................................................................................................................... 75 4.1. Cn c tnh thu i vi hng ho p dng thu sut theo t l phn trm .............................75 4.2. Hng ho p dng thu tuyt i..............................................................................................80 5. Min thu, gim thu, hon thu XNK....................................................................................... 81 5.1. Min thu .................................................................................................................................81 5.2. Gim thu .................................................................................................................................86 5

5.3. Cc trng hp c xt hon thu .........................................................................................86 Cu hi .............................................................................................................................................. 93 Ti liu tham kho............................................................................................................................ 93 CHNG 7: MT S LOI THU TI SN VIT NAM .................................................. 94 1. Khi nim, c im..................................................................................................................... 94 2. Mt s lai thu ti sn Vit Nam............................................................................................ 94 Cu hi ............................................................................................................................................ 111 Ti liu tham kho.......................................................................................................................... 111

CHNG 1: NHNG VN CHUNG V LUT THU 1. Khi nim v thu

1.1. Lc s s hnh thnh v pht trin ca thu Thu l mt khan thu bt buc. Thu c th do chnh quyn trung ng trc tip thu hay y nhim cho cc c quan a phng thu. Thng thng th tin thu thu c phi c chi xi cho cc mc tiu cng cng v mc tiu ca thu khng ch l thu tin cho ngn sch nh nc m n cng nhm thc hin cng bng x hi hoc khuyn khch pht trin kinh t1. Mi chnh ph u cn c ngn sch hat ng. Mc d c th c nhng s la chn khc nhng thu l cng c hu hiu nht to ngun thu ngn sch. Mt chnh ph c th vay mn tin t cng dn hoc t nc ngoi nhng n th phi tr. Nh nc c th bn cc dch v cng cng cho cng dn ca mnh hoc cho nhng ngi nc ngoi ang c tr trong phm vi lnh th mnh qun l nhng s tin thu c khng m bo s trang tri. Mt khc, khng phi dn chng ai cng c kh nng mua cc dch v cng v nh nc khng th khng cung cp cc dch v cho ngi dn. Nh nc cng c gng trnh mc n nc ngoibi v mt khi mc n th khng ch b ph thuc v kinh t m c th b ph thuc c v chnh tr. Bt c nh nc no u chim hu cho mnh mt s ti sn nht nh v nh nc c th u t, kinh doanh s ti sn nhng nh nc vi nhiu chc nng ring ca mnh khng qun xuyn vic kinh doanh nh nhng ch th khc trong x hi. Thng thng nh nc ch kinh doanh nhng ngnh phc v cho li ch cng cng, an ninh quc gia v nhng ngnh ny thng thng khng sinh li hoc chi ph u t ban u qu ln. Mt nh nc cng c th yu cu s t nguyn ng gp ca ngi dn bi v c rt nhiu hat ng ca nh nc nhm phc cho cho li ch ca ngi dn. Tuy nhin, y khng phi l cch thc tt nht bi v nh nc lun cn mt ngn sch nht nh hng nm v h khng th ngi ch s t nguyn ca ngi dn. Nh nc vi quyn lc chnh tr sn c, s thu mt b phn thu nhp ca c x hi m bo nhu cu chi tiu ca mnh. V th m, mc tiu c bn ca thu lun lun m bo ngun thu cho chi ph ca nh nc2. Mt vn t ra l nu s ca ci vt cht do ngi dn sn xut ra ch nui sng bn thn h th lm g c phn ng gp nui b my nh nc. Theo Marx, qu trnh ti sn xut gin n, ti sn xut m rng l hai vn quan trng ca lm nn tng cho nhng l lun c bn v thu. Lao ng vi t cch l mt lai hng ha c bit, qua hat ng lao ng to ra gi tr mi ln hn gi tr ca n. Phn mi sng to gi l thu nhp. Thu nhp chnh l c s ti sn xut m rng v l ngun cho s ng vin vo ngn sch nh nc3. Thu c mt lch s rt di, Thuronyi cho rng trong lch s, c nhng khon thu nh thu nhng khng phi lc no n cng c gi tn l thu, nhng vic s dng nhng tn gi khc khng c ngha l c s khc bit v mt php l4. Theo Burg, thu l mt phn ca lch s nhn loi c phng ng v phng Ty t t nht 2500 nm v cng c th l
1 2

Chris White House, Revenue Law Principles and Practice, 21st Edition, Lexis Nexis TM UK, 2003, tr.5,6 Chris White House, Revenue Law Principles and Practice, 21st Edition, Lexis Nexis TM UK, 2003,tr.6 3 Quch c Php, Thu-Cng c iu tit v m nn kinh t, Nxb Xy Dng, H Ni 1999, tr. 10 4 Victor Thuronyi, Comparative Tax Law, Kluwer Law International, 2003, tr. 53

4500 nm5. Burg cng tm ra rng hnh thc sm nht ca thu c gi l corve, mt hnh thc lao ng bt buc (v t lao ng trong ting Ai Cp c cng ng ngha vi t thu). Vi quan im tng t, Gio trnh Lut thu Vit Nam ca trng i hc Lut H Ni nm 2007 cng vit rng thu thu c thc hin t hnh thc thu bng hin vt chuyn dn sang thu vi hnh thc gi tr. iu cng c ngha l, thu xut hin ban u c hnh thc biu hin rt n gin. Quan h phu phen, cng np l nhng lai thu th hin di hnh thc hin vt dn c s phc tp hn hnh thc su, thu c ct t mt cch thng nht trong phm vi lnh th. n khi tin t ra i, hnh thc thu thu bng tin lm gim nh i s nghit ng ca cc hnh thc cng np6. Khi nghin cu v lch s ca thu Anh, Sabine cho rng ban u thu c nhng im chung vi cc khon ng gp ca ngi dn cho cc nh tu h s dng trong vic gii thch cc ni s hi v nhng b mt ca t nhin, chm lo i sng tm linh ca ngi dn v nhng bin php thu cc khon ng gp ny cng khng khc vi nhng cch thc thu thu l my 7. phng Ty, hnh thc thu xut hin sm nht l Ai Cp c i di dng thu rung t. Theo , chnh quyn ly sng Nile lm c s nh thu. Nhng mnh t no gn lu vc sng th s phi ng thu cao hn nhng mnh t nm su trong sa mc. Cc Pharaoh thu thu trn nhiu lnh vc k c du n8. Trung Quc, hnh thc thu sm nht l cng thi nh H. Thut ng thu xut hin Trung Quc vo nm 594 trc cng nguyn9. Chnh quyn Hy lp c i cng c gng tn thu tt c cc khon trang tri cho cc chi ph chin tranh. Trong khi , Caesar Augustus c xem l mt trong nhng nh chin lc v thu v ng ban hnh thu tha k ly tin chi tr cho cc qun nhn gii ng10. Tuy nhin, cng v nhng chnh sch thu tn thu, h khc m nhiu v vua ca Trung quc c i b mt ngi11. Trong qu trnh tn ti ca cc nh nc, thu lun lun l vn quan trng. Trong cc cuc bu c (nht l cc nc T bn) d tho v chnh sch thu ca cc ng c vin lun lun c c tri quan tm v c lng dn, nhiu ng c vin c gng gii thiu cc chnh sch ct gim thu hoc tng chi cho cc khon phc li x hi. Cng vi s pht trin ca vn minh nhn lai, nhng lai thu v hnh thc thu phc tp hn c hnh thnh. Nhng chnh sch thu tn thu v h khc dn dn c thay th. Nh nc ch tm nhiu hn n vic han tr cc khan thu m dn ng gp thng qua vic cung cp cc hng ha cng cng, phc li x hi, vvNgay c cc c quan thu thu cng c gng thay i din mo ca mnh, va nhn danh nh nc thu thu nhng cng va l ngi trung gian gip cho ngi dn thc hin chnh xc cc ngha v thu ca mnh vi nh nc.

5 6

David F. Burg, A World History of Tax Rebellions, Routledge, Oxford UK 2004, tr. xi Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr.8,9 7 B.E.V.Sabine, A Short History of Taxation, Butterworths London 1980, p.I 8 http://www.uic.edu/depts/lib/documents/resources/tax99/taxhistory.shtml 9 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr.8 10 http://www.taxworld.org/History/taxHistory.htm 11 Han Liang Huang, the Land Tax in China, Columbia University, New York 1918

1.2. Khi nim, c im v vai tr ca thu 1.2.1. Khi nim, c im ca thu C nhiu quan nim khc nhau v thu, ty thuc vo cc lnh vc, gc nghin cu khc nhau. Marx vit thu l c s kinh t ca b my nh nc, l th an n gin kho bc thu c tin ca ngi dn dng vo vic chi tiu ca nh nc12. Theo cc tc gi Gio trnh Lut thu, i hc Lut H Ni th thu l khon thu np mang tnh bt buc m cc t chc v c nhn phi np cho nh nc khi c cc iu kin nht nh13. C th hn, Gio trnh Qun l Ti chnh cng ca hc vin ti chnh quan nim rng thu l mt hnh thc ng vin bt buc ca nh nc theo lut nh, thuc phm tr phn phi, nhm tp trung mt b phn thu nhp ca cc th nhn v php nhn vo ngn sch nh nc p ng cc nhu cu chi tiu ca nh nc v phc v li ch cng cng14. Tuy nhin, c th thy r cc khi nim trn u thng nht: thu l khon np bt buc vo ngn sch nh nc p ng cc nhu cu chi tiu ca nh nc. 1.2.2. c im ca thu - Thu l khon thu mang tnh bt buc. Tnh bt buc xut pht t vic nh nc l ngi cung ng phn ln hng ha cng cng cho x hi. c tnh ca hng ha cng cng l c th s dng chung v kh c th loi tr. t c ngi dn no t nguyn tr tin cho vic th hng hng ha cng cng do nh nc u t cung cp nh quc phng, mi trng, php lut, v sinh phng dch, vvV vy, m bo nhu cu chi tiu cng cng y, nh nc phi s dng quyn lc ca mnh nhn dn phi np thu cho nh nc. Tnh bt buc ca thu th hin ngha v ng gp ca mi cng dn i vi li ch cng cng ca ton x hi. Tnh bt buc ny thng c ghi nhn trong hin php ca cc quc gia. Hin php Vit Nam nm 1992 quy nh iu 80 rng cng dn c ngha v ng thu v lao ng cng ch theo quy nh ca php lut. Cc lut thu s do cc c quan quyn lc nh nc n nh, ban hnh trnh vic thu thu tu tin. V d nh khon 4 iu 84 ca Hin php Vit nam 1992 (sa i b sung nm 2001) c qui nh rng ch c Quc Hi mi c quyn qui nh, sa i, bi b cc th thu. - Thu l khon thu ca ngn sch nh nc mang tnh khng han tr trc tip v khng i gi. S tin thu phi np khng gn trc tip vi li ch c th m ngi np thu c hng t hng ha cng cng do nh nc cung cp. Cc c nhn, t chc thc hin ngha v np thu cho nh nc khng c quyn i hi nh nc phi cung cp trc tip cho h mt lng hng ha dch v c th no . Tuy nhin, c nhn v t chc c quyn nu kin ca mnh nu nh nhng g m h nhn c t s u t ca nh nc l qu thp trong khi s thu h phi np qu cao hoc h cng c th kim tra vic chi tiu ca ngn sch nh nc thng qua i biu ca h cc c quan i din (nh Quc hi, Hi ng nhn dn) v thng qua cc bo co thng nin ca cc c quan ny. c im ny ca thu nhm phn bit gia thu vi ph v l ph. Ph v l ph cng l cc khon thu mang
Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr.10, phn khi nim ca Marx c cc tc gi trch ra t Cc Mc, ng Ghen Tuyn tp, Nxb S Tht H Ni nm 1961 13 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr.10 14 Hc vin Ti chnh, Gio trnh Qun l ti chnh cng, Nxb Ti chnh nm 2005, tr. 106. Tuy nhin, theo ngi vit, c th thay i cm t php nhn v th nhn thnh c nhn v t chc bao qut hn.
12

tnh bt buc nhng tnh bt buc ca ph v l ph gn trc tip vi vic khai thc v hng th li ch t nhng dch v cng cng nht nh do nh nc cung cp m theo quy nh ca php lut c thu ph hoc l ph.

1.2.3. Vai tr ca thu - Thu l cng c ch yu trong vic tp trung cc ngun lc ti chnh nhm p ng cc nhu cu chi tiu ca nh nc. thc hin tt chc nng ny, thu phi bao qut ht cc ngun thu trong x hi. Suy cho cng, ngi lm lut thu phi bit c ti tin ca ngi dn ang nm u, lm cch no ng vin cho hp l, phi suy tnh khon tin no th nh nc cn ng vin, khon no th li cho ngi dn. - Thc hin iu chnh v m nn kinh t. Ty thuc vo thc trng kinh t, x hi trong tng thi k, nh nc hon ton c th ch ng iu chnh chnh sch thu nhm thc hin mc tiu iu chnh v m nn kinh t quc dn. iu tit v m nn kinh t c ngha l nh nc khng can thip trc tip vo hat ng kinh t, x hi bng cc mnh lnh hnh chnh m nh nc ch a ra nhng chun mc mang tnh nh hng ln trn din rng v bng cc cng c n by hng cc hat ng kinh t, x hi i theo, nhm t c mc tiu kinh t ra, to hnh lang php l cho cc hat ng kinh t - x hi thc hin trong khun kh php lut15. Thu c s dng nh l mt cng c iu tit v m nn kinh t th hin cc im sau: + Nh nc ban hnh mt h thng php lut v thu p dng chung cho cc c s kinh doanh thuc mi thnh phn kinh t, to s bnh ng trong cnh tranh, gp phn thc y sn xut pht trin16. + Nh nc qui nh s lng cc lai thu khc nhau, mc thu khc nhau ty theo tng ngnh ngh, lnh vc kinh doanh, tng loi hng ha c th th hin mc khuyn khch hay khng khuyn khch, u i hay khng u i, bo h hay khng bo h, vv...Thng qua , nh nc hng dn cc thnh phn kinh t b vn u t vo sn xut, kinh doanh nhng ngnh ngh, mt hng theo nh hng pht trin kinh t ca nh nc. Hn na, s la chn quyt nh p dng mt loi thu ny hay thu khc cng gp phn iu tit v m i vi nn kinh t17. + Nh nc c th s dng tin thu thu c ti tr, tr cp cho mt s doanh nghip sn xut kinh doanh nhng ngnh ngh, mt hng cn khuyn khch pht trin hoc cn cung cp n cc vng su, vng xa min ni, hi o. Nh nc cng c th u t trc tip cho cc cng trnh trng im ca c nc hoc ca tng vng, u t vo nhng vic m t nhn khng mun lm hoc khng c kh nng lm. + Nh nc thu thu nhng ng thi cng chi ngn sch cho phc li x hi, thc y cng bng x hi, to iu kin cho mi ngi dn trong x hi pht trin. + Nh nc k kt cc hip c v thu vi cc nc trn th gii nhm y mnh hp tc u t, giao lu kinh t, gim tnh trng thu thu chng lp.
15 16

Quch c Php, Thu-Cng c iu tit v m nn kinh t, Nxb Xy Dng, H Ni 1999, tr. 40 Quch c Php, Thu-Cng c iu tit v m nn kinh t, Nxb Xy Dng, H Ni 1999, tr. 44 17 Quch c Php, Thu-Cng c iu tit v m nn kinh t, Nxb Xy Dng, H Ni 1999, tr.44-47

10

2. Phn loi thu

C nhiu tiu ch phn lai thu. Ty thuc vo mc ch nghin cu. 2.1. Phn loi thu da trn mc ch iu tit Cch phn lai ny nhm ch ra ai thc s l ngi s np thu v ai s l ngi chu gng nng v thu. T , gip nh lm lut a ra cch thc thu thu ph hp. Theo phn chia ny, thu c phn lai thnh thu trc thu v thu gin thu. Thu trc thu l lai thu m khi xy dng lut, mc tiu ca nh nc l lm sao ngi np thu cng l ngi chu gnh nng ca thu v h khng th chuyn gnh nng ny sang cho ngi khc c. Thu trc thu thng nh trn thu nhp, li nhun v ti sn. Thu trc thu c u im l m bo s cng bng trong vic iu tit thu nhp ca ngi np thu, iu chnh khong cch giu ngho ca cc c nhn trong x hi nhng hay gy ra s phn ng ca ngi chu thu v h trc tip thy c s mt mt thu nhp, ti sn ca h khi np thu. Cm nhn ny s mnh hn khi nh nc s dng tin thu m ngi dn ng khng ng mc ch, nn tham nhng qu nhiu v nhng phc li x hi m ngi ng thu nhn c l qu t. Thng thng v phn ng tm l ny m thu trc thu thng kh thu, c ch qun l phc tp, tn km v ngi ng thu thng tm cch trnh hoc trn thu. Thu gin thu bao gm cc lai thu nh trn hng ha dch v. Thu gin thu l lai thu m ngi np thu thng khng gnh chu gnh nng v thu. So vi thu trc thu, thu gin thu t gp s phn ng t ngi chu thu v ngi np thu, nhng li t cng bng. V d nh A c thu nhp l 5.000.000 v B c thu nhp l 10.000.000 . Nu A v B cng chi tiu cho thc phm l 2000.000 thng, nh nc nh thu 10% ln thc phm. Nh vy c A v B phi ng thu 200.000. Nh vy gnh nng v thu trn thu nhp ca A (200.000/5000.000) l nhiu hn B (200.000/10.000.000). Tuy nhin, T in v thu ca IBFD (International Bureau of Fiscal Documentation) khng nh rng khng c mt s phn nh rch ri no gia thu trc thu v thu gin thu18. V d nh thu TNDN l thu trc thu nhng nu doanh nghip l cng ty c phn th ngi np thu l cng ty nhng ngi chu thu li l cc c ng gp vn v c ng ch c chia li nhun sau khi cngty hon thnh ngha v thu i vi nh nc.

2.2. Phn loi thu da trn i tng tnh thu Cn c vo i tng tnh thu, thu c phn chia thnh thu nh vo thu nhp, thu nh vo ti sn v thu nh ln tiu dng. Theo gio trnh ca Trng i hc Lut H Ni th19:

18 19

International Bureau of Fiscal Documentation, International Tax Glossary, 3rd Edition, Amsterdam 1996, tr. 93 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr.16

11

- Thu nh vo ti sn l lai thu nh vo bn thn ti sn ch khng phi nh vo phn thu nhp pht sinh t ti sn . Cc lai thu nh thu nh t, thu vn, thu chuyn nhng ti sn, vv... - Thu nh vo thu nhp ch thc hin i vi nhng i tng c gi tr thng d pht sinh t ti sn, sc lao ng. - Thu tiu dng phn ln l cc lai thu gin thu nh thu gi tr gia tng, thu tiu th c bit. c im ca cc lai thu trong nhm ny l i tng tnh thu chnh l phn thu nhp ca ngi chu thu c mang vo tiu dng vo thi im chu thu.

3. Cc nguyn tc xy dng lut thu

3.1. Nguyn tc cng bng Cng bng l mt yu cu rt quan trng trong vic xy dng lut thu. Tnh cng bng ca lut thu th hin hai mt php l v kinh t. Theo cc nh kinh t, tnh cng bng ca thu c xem xt hai gic , cng bng theo chiu ngang v cng bng theo chiu dc. Cng bng theo chiu ngang l cc i tng c tnh trng v kh nng np thu ngang nhau th phi c i x v thu nh nhau. Cng bng theo chiu dc l s i x v thu khc nhau i vi cc i tng c tnh trng v kh nng ng thu khc nhau. Tnh cng bng v thu cn c cc nh kinh t xem xt kha cnh kh nng ng thu, li ch ca ngi np thu. Theo quan nim ny, cng dn ch ng thu theo t l tng ng vi nhng li ch m h nhn c t nh nc v h ch ng thu theo kh nng ca h. Xt kha cnh l lun, nhng quan im ny rt hp l v th hin quan im nhn vn cng nh dn ch ca chnh sch thu, trnh c tnh trng tn thu thu, cng nh i hi nh nc phi ch n vic cung cp cc li ch cng cng tng ng vi s ng gp ca nhn dn. Tuy nhin trn thc t, c mt s kh khn khi vn dng cc quan im ny. Xut pht t s hon tr khng trc tip ca thu, rt kh cn ong o m xem mt ngi c nhn c nhng li ch cng cng tng ng vi s ng gp ca h hay khng. nhng trng hp m mc tiu ca thu l nhm iu tit thu nhp, rt ngn khong cch gia ngi giu v ngi ngho th vic xc nh mc tng thch gia s ng gp v li ch nhn c ny cn phi c phn tch k lng hn v mt s li ch cng cng m ngi giu nhn c t nh nc s khc so vi mt s li ch m ngi ngho c hng. Hoc c mt s li ch ging nhau nhng ngi giu s c iu kin hng nhiu hn v ngc li. p dng vic nh thu da trn kh nng ng thu ca ngi dn s gp rt nhiu kh khn i vi cc quc gia m nh nc khng th qun l c tt c cc khon thu nhp (chnh thc, khng chnh thc) ca ngi dn. V mt php l, php lut Vit Nam lun lun hng n s cng bng, bnh ng. Nguyn tc ny cng c cng nhn trong Hip php Vit Nam. Theo , mi c nhn u bnh ng trc php lut, khng b phn bit i x. Nguyn tc cng bng ny c m bo bng vic gn cht chnh sch thu vi ch dn ch v nh nc php quyn.

12

3.2. Nguyn tc kh thi Nguyn tc kh thi rt quan trng trong vic xy dng bt k mt o lut no. i vi lut thu, nguyn tc kh thi th hin nhng im sau: - Nguyn tc kh thi i hi lut thu phi tnh n kh nng ng thu ca ngi dn t a ra cch thc iu chnh thch hp. Nh nc khng th bt ngi dn ng thu khi h khng c kh nng ng gp. Kh nng ng gp ca ngi dn th hin ch ngi dn ch phi ng thu khi m thu nhp chu thu ca h l khon thu nhp cn d ra sau khi chi cho nhng nhu cu cn thit. Thng thng cc quc gia tnh ton v a ra nhng nh mc chi tiu cn thit p dng chung cho mi ngi dn. Nu thu nhp ca h khng vt qu nh mc ny, h khng phi ng thu. Kh nng ng thu ca ngi dn cn th hin ch ngi dn c tin ng thu hay khng mc d xt v s giu c v ti sn, h c th rt giu. Lc ny nh nc phi xem xt c nh thu hay khng, nu nh thu th nhng ngi ny s lm g khng phi ng thu hoc phi lm g c tin ng thu v t a ra qui nh ph hp vi ch ca nh nc (trong thi im ). - Nguyn tc kh thi cng th hin vic thi hnh lut thu. C quan thu phi c kh nng xc nh ng i tng np thu, i tng chu thu, s thu phi thu. Ngai ra, c quan thu cng phi c kh nng pht hin v x l kp thi cc trng hp trn thu, trnh thu. 3.3. Nguyn tc r rng, n gin v d hiu ng thu l ngha v ca ngi dn v vy ngi dn c quyn c hiu php lut thu ca nh nc. Vic ngi dn hiu c lut s khuyn khch h chp hnh lut v gim tnh trng khng cng bng. Thng thng, ngi dn cn c bit nhng vn sau: - H c phi l i tng np thu/chu thu khng? - Nu c, h phi np thu/chu thu bao nhiu? - Khi no th h phi np thu/chu thu - Chuyn g s xy ra khi h khng ng thu? Nguyn tc n gin, d hiu phi c th hin c kha cnh kinh t ln php l. Thng thng c quan thu quan tm nhiu n s tin thu thu c cho ngn sch, nhng ngi chu thu lun mun bit xem ngai thu, h cn phi chu thm ch ph lin quan no na hay khng v d nh chi ph thu khai thu, chi ph xin giy php u i u t, thi gian m h phi b ra hon thnh ngha v thu i vi nh nc, vv...Gim bt cc chi ph lin quan n vic thc hin ngha v thu rt quan trng trong vic ci cch thu. Hu ht cc quc gia u mong mun lut thu ca mnh n gin v d hiu. V d nh trong chin dch tranh c tng thng M nhim k 2004-2008, c Kerry v Bush u ha l s n gin ha lut thu. iu ny rt c ngi dn M hoan nghnh v lut thu lin bang ca M gn 60.000 trang20. S phc tp ca lut thu do nhiu yu t nh s pht trin ca cc lai hnh kinh t, s pht trin ca cc ngun thu nhp, qui trnh lm lut, vv...

20

Maurphy Cait, What the economy needs is simplier taxes, Fortune, Volume 150, Thng 11 nm 2004

13

Tuy nhin, nu mt lut thu qu n gin cng khng phi lun lun l mt im tch cc. Thuronyi ch ra rng nhng nc ang pht trin c lut thu rt n gin v vi lut thu nh th, cc nc ny khng th iu chnh nhng giao dch phc tp21. C quan qun l thu khng th a ra c hng dn thch hp cho ngi np thu, ngi chu thu hoc c quan qun l thu khng c kh nng kim tra nhng giao dch dn n tnh trng trn, trnh thu v tht thu ngn sch. 3.4. Nguyn tc n nh Nguyn tc n nh c hiu l lut thu phi c ban hnh v thc thi trong thc tin trong mt khong thi gian thch hp, hn ch vic sa i b sung thng xuyn v khi thay i phi c k hach v thi hn cc i tng c lin quan chun b. S n nh ca php lut thu l mt i hi chnh ng ca ngi thc hin ngha v thu i vi nh nc. Theo Gio trnh qun l ti chnh cng, Hc vin Ti chnh th s n nh ca h thng thu l iu kin quan trng n nh mi trng u t kinh doanh, m bo iu kin cc th nhn v php nhn la chn kinh doanh v quyt nh hnh thc u t22. Nu nh u t khng chc chn v ngha v thu ca h i vi nh nc, h s khng th tnh ton chnh xc li nhun ca h. Tnh n nh cn c bo m trong vic xc nh i tng chu thu, i tng np thu, thu sut, thi gian np thu, ch ti khi vi phm ngha v v thu, vv... Tuy nhin, s khng n nh cng c im tch cc trong vic ngn nga trn thu v trnh thu. Mt s ngi v bit r nhng ch ti m h s b p dng khi trn thu li trn thu v c th ch ti qu nh v h cng bit rng kh nng pht hin hnh vi trn thu ca c quan qun l thu l khng nhiu. Ngc li, s khng n nh ca ch ti ti c th lm cho ngi ta s m khng trn thu. 3.5. Nguyn tc hiu qu Nguyn tc ny i hi s kim tra ca c quan lp php xem mc tiu ban hnh lut thu c c m bo khng. Vic kim tra phi c tin hnh xuyn sut trong qu trnh o dng lut thu . Nu mc tiu ca vic ban hnh lut thu l nhm mc tiu tng thu cho ngn sch nh nc th quc hi phi kim tra xem s tin thu thu c c nhiu hn chi ph m nh nc phi b ra thu thu hay khng23. Chi ph t chc qun l thu thu cng thp v s thu tp trung vo ngn sch cng ln th hiu qu ca h thng thu cng cao24.

4. Nhng yu t c bn ca lut thu

4.1. Ngi np thu, ngi chu thu Theo cch hiu thng thng, ngi chu thu l c nhn, t chc m theo ch ca cc nh lp php h thc s phi chu gnh nng ti chnh v mt hoc mt s loi thu no . Cn
Victor Thuronyi, Comparative Tax Law, Kluwer Law International, 2003, tr.17,18 Hc vin Ti chnh, Gio trnh Qun l ti chnh cng, Nxb Ti chnh nm 2005, tr.112 23 Mt s nh nghin cu cn c quan im cho rng khi tnh ton chi ph, quc hi cn xem xt chi ph ca c x hi bn hnh v thc hin mt lut thu no ch khng ch ch n chi ph m nh nc b ra thu thu. 24 Hc vin Ti chnh, Gio trnh Qun l ti chnh cng, Nxb Ti chnh nm 2005, tr.111
22 21

14

ngi np thu l cc c nhn, t chc c trch nhim np thu cho nh nc. Theo , ngi np thu s l c nhn, t chc thuc i tng phi chu mt hoc mt s thu no theo quy nh ca php lut thu v cc t chc, c nhn khc c trch nhim khu tr, lm th tc thu v np thu thay cho i tng chu thu. Xc nh c ngi chu thu c ngha v mt nghin cu, xy dng lut25. Trong khi quy nh r cc ch th l ngi np thu rt c ngha trong vic qun l, thu thu. Trong cc lut thu Vit Nam, khi nim ngi chu thu khng c cp nhng xc nh rt r v cc ch th np thu. Theo iu 6, Lut qun l Thu, ngi np thu c cc quyn nh quyn c hng dn thc hin vic np thu; c cung cp thng tin, ti liu thc hin ngha v, quyn li v thu; quyn yu cu c quan qun l thu gii thch v vic tnh thu, n nh thu; yu cu c quan, t chc gim nh s lng, cht lng, chng loi hng ho xut khu, nhp khu; quyn c gi b mt thng tin theo quy nh ca php lut; c hng cc u i v thu, hon thu theo quy nh ca php lut v thu; c k hp ng thu cc t chc kinh doanh dch v thay mnh lm th tc v thu; c quyn yu cu c quan qun l thu xc nhn vic thc hin ngha v np thu ca mnh. Ngoi ra, khi c quan thu tin hnh thanh tra thu vi mnh, ngi np thu c nhn vn bn kt lun kim tra thu, thanh tra thu ca c quan qun l thu ng thi c th yu cu gii thch ni dung kt lun kim tra thu, thanh tra thu v c quyn bo lu kin trong bin bn kim tra thu, thanh tra thu. Ngi np thu c quyn khiu ni, khi kin quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh lin quan n quyn v li ch hp php ca mnh, c quyn t co cc hnh vi vi phm php lut ca cng chc qun l thu v t chc, c nhn khc v c bi thng nhng thit hi do c quan qun l thu, cng chc qun l thu gy ra theo quy nh ca php lut. ng thi, ngi np thu c cc ngha v sau26: - ng k thu, s dng m s thu theo quy nh ca php lut. - Khai thu chnh xc, trung thc, y v np h s thu ng thi hn; chu trch nhim trc php lut v tnh chnh xc, trung thc, y ca h s thu. - Np tin thu y , ng thi hn, ng a im. - Chp hnh ch k ton, thng k v qun l, s dng ho n, chng t theo quy nh ca php lut. - Ghi chp chnh xc, trung thc, y nhng hot ng pht sinh ngha v thu, khu tr thu v giao dch phi k khai thng tin v thu. - Lp v giao ho n, chng t cho ngi mua theo ng s lng, chng loi, gi tr thc thanh ton khi bn hng ho, cung cp dch v theo quy nh ca php lut. - Cung cp chnh xc, y , kp thi thng tin, ti liu lin quan n vic xc nh ngha v thu, s hiu v ni dung giao dch ca ti khon m ti ngn hng thng mi, t chc tn dng khc; gii thch vic tnh thu, khai thu, np thu theo yu cu ca c quan qun l thu.
25

Tuy nhin, iu ny rt kh thc hin v c loi thu th ngi np thu cng l ngi chu thu, c loi thu ngi chu thu v ngi np thu l hai i tng khc nhau. Thm ch, trong cng mt loi thu nhng tng hon cnh khc nhau, ngi np thu c khi l ngi chu thu nhng c khi khng phi l ngi chu thu 26 iu 7, Lut Qun l thu ban hnh ngy 29 thng 11 nm 2006, c hiu lc t ngy 01/01/2007

15

- Chp hnh quyt nh, thng bo, yu cu ca c quan qun l thu, cng chc qun l thu theo quy nh ca php lut. - Chu trch nhim thc hin ngha v thu theo quy nh ca php lut trong trng hp ngi i din theo php lut hoc i din theo y quyn thay mt ngi np thu thc hin th tc v thu sai quy nh. 4.2. Cn c tnh thu Cn c tnh thu l nhng tiu ch, s lng c th xc nh s thu phi np. Cn c tnh thu thng c xc nh da trn i tng chu thu v v mc thu sut p dng cho tng i tng chu thu 4.2.1. i tng chu thu i tng chu thu, theo gio trnh ca i hc Lut H Ni, l i tng khch quan phi thu thu theo quy nh ca mt o lut thu, l vt chun m da vo nh nc thu c mt s tin thu nht nh27. Vic la chn i tng chu thu phn nh ch ca nh nc i vi kt qu hat ng kinh t x hi v cng l c s phn bit lut thu ny vi lut thu khc. Trong thc t, i tng chu thu c th l thu nhp, c th l kt qu hat ng kinh doanh hoc c th l ti sn28. Mc d i tng chu thu l c s phn bit lai thu ny vi lai thu khc, nhng iu khng c ngha l i tng chu thu theo quy nh ca lut thu ny khng phi l i tng chu thu ca lut thu khc. Tuy nhin, s nh thu nhiu ln ln mt lai i tng thng xy ra trong nhng han cnh c bit v theo nhng mc tiu iu chnh c th ca nh nc. V d nh mt s hng ha c th l i tng chu thu gi tr gia tng, thu tiu th c bit, thu xut nhp khu; hoc thu nh ln hnh vi tiu dng thc cht l thu nh vo thu nhp vv... 4.2.2. Thu sut Thng thng thu sut ch cho chng ta bit l nh nc s thu c bao nhiu thu t cc i tng chu thu. Tuy nhin, thu sut c qui nh trong lut i khi khng phi l thu sut thc t m cc i tng phi np cho nh nc. Thu sut thc t thng b chi phi bi cc ch k ton, t gi hi oi, u i v thu, vv... xem xt, nh gi mt lut thu, thng thng ngi ta s dng thu sut thc t. Tuy nhin, vic xc nh thu sut thc t rt kh khn v cc quc gia c nhiu cch khc nhau tnh thu sut thc t. Thng thng, thu sut trong lut thu c qui nh theo cc hnh thc sau: - Thu sut lu tin: l lai thu sut m n s tng ln dn dn cng nhp tng tin ca i tng chu thu. Thu sut ny thng p dng khi xy dng thu thu nhp c nhn. Theo , khi thu nhp chu thu tng th thu sut cng tng. V vy n c u im l iu tit mnh thu nhp t ngi giu. Thu c nhiu cho ngn sch nh nc. Tuy nhin, thit

27 28

Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr.47 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2005, tr.47, 48

16

k biu thu ly tin th tn nhiu cng sc v biu thu ny kh phc tp. C mt s kin cho rng loi thu sut ny khng khuyn khch ngi dn lm giu. - Thu sut ly thoi: tri vi thu sut ly tin, thu sut s gim khi i tng chu thu cng tng. Loi thu sut ny thng c s dng khuyn khch to thm i tng chu thu (nu i tng chu thu l thu nhp, ti sn) hoc khuyn khch tng vic tiu dng mt lai hng ha, dch v no . Nhng lai thu sut ny thng c xem l t cng bng v cng rt phc tp khi xy dng v p dng. - Thu sut c nh: Thu sut c c nh theo t l phn trm hoc c nh bng mt s tin. Thu sut c nh thng n gin v khi thit k biu thu sut cng t phc tp. Tuy nhin, thu sut c nh bng mt s tin thng t c p dng nhng quc gia m t l lm pht cao. Trong thc t, i vi mt s i tng, trnh tht thu thu c quan thu c th n nh mc thu cho t chc, c nhn. Vic n nh thu thng da trn cc tiu ch nh ti liu k khai ca c nhn, t chc, c s d liu ca c quan thu, tham kho kin ca cc c quan c lin quan v phi tun th cc quy nh nghim ngt. Bn cht ca mc thu c n nh khc vi thu sut c nh29. Mt o lut thu c th quy nh mt mc thu sut duy nht hoc nhiu mc thu sut khc nhau ty thuc vo thi ca nh nc. Vic quy nh mt mc thu sut duy nht s to iu kin d dng trong vic p dng cho c i tng np thu v cc c quan thu thu, th hin s cng bng gia cc i tng np thu30. Trong thc t, vic xc nh cc i tng chu thu cho tng mc thu l rt phc tp, v d nh c nhng hng ha m tnh nng s dng ca n va c th c xp vo nhm thu sut ny hoc c th xp vo nhm thu sut khc, hoc do s pht trin, giao lu kinh t quc t, cc ngun thu nhp ca cc c nhn, t chc trong x hi ngy cng phong ph, a dng v vy m cng tc phn loi tr nn phc tp v kh khn hn. Tuy nhin, theo cc tc gi ca gio trnh Lut thu, i hc Lut H Ni th mc thu sut duy nht li khng th hin c s thu ht hay hn ch hay hn ch i vi lnh vc, ngnh ngh, hng ha, dch v khc nhau31. Ngoi ra, mt s lut thu cn quy nh phng php tnh thu v d nh lut thu gi tr gia tng. Phng thc tnh thu c hiu l nhng cch thc c php lut quy nh c th cho tng lai thu c c mt s tin nht nh da trn nhng cn c tnh thu quy nh trc32.

Xem iu 36, 37, 38, 39, 40, 41 ca Lut Qun l thu ban hnh ngy 29 thng 11 nm 2006, c hiu lc t ngy 01/01/2007 30 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr. 49 31 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr. 49 32 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr.49, 50

29

17

5. Vi phm v x l vi phm php lut v thu

5.1. Khi nim Theo gio trnh lut thu ca trng i hc Lut H Ni th vi phm php lut v thu l hnh vi lm tri cc quy nh php lut v thu do t chc, c nhn thc hin mt cc c hoc v , gy thit hi n trt t cng cng v phi chu trch nhim php l v hnh vi ca mnh33. Theo l lun chung v nh nc v php lut th hnh vi vi phm php lut c cu thnh bi cc yu t l mt khch quan, mt ch quan, ch th v khch th ca hnh vi vi phm34. Nh vy, hnh vi vi phm php lut v thu c cc du hiu c bn nh sau: - Ch th ca hnh vi vi phm php lut v thu l cc t chc hoc c nhn c lin quan n hat ng thu thu nh ngi np thu, c quan thu hoc cng chc ngnh thu v cc c nhn khc. Nhng ch th ny thng c trao cc thm quyn v ngha v php l nht nh khi tham gia vo qu trnh thu thu. - Khch th vi phm php lut thu l nhng quan h x hi c php lut thu bo v, nhng b hnh vi vi phm php lut xm hi. - Hnh vi vi phm php lut thu l hnh vi tri php lut. Tnh tri php lut ca hnh vi th hin qua vic lm tri nhng g m php lut thu i hi ch th php lut phi tun th khi h tham gia vo qu trnh hnh thu thu. - V phng din ch quan, vi phm php lut v thu bao gi cng phn nh mc li ca ngi thc hin. Theo Lut qun l thu, hnh vi vi phm php lut v thu bao gm cc hnh vi sau y35: - Vi phm cc th tc qun l thu - Chm np tin thu - Khai sai lm thiu ngha v thu phi np hoc tng s thu c hon - Trn thu, gian ln thu Trong php lut thu Vit Nam, vn trnh thu khng c cp. Trnh thu theo T in Thu ca IBFD l thut ng ch vic ngi np thu sp xp mt cch hp php nhng vn c lin quan v thu ca mnh lm gim ngha v thu. Rt nhiu cc quc gia phn chia hnh vi trnh thu thnh hnh vi trnh thu c th chp nhn c v hnh vi trnh thu khng th chp nhn c. Hnh vi trnh thu c th chp nhn c v d nh vic di chuyn a im kinh doanh, lm vic n ni c u i thu hoc thu sut thp, vv...Hnh vi trnh thu khng th chp nhn c l cc hnh vi kinh doanh hp b ngoi l hp php nhng bn cht li nhm mc tiu l trnh thu. Nhng hnh vi gin tip vi phm php lut v thu. Trong qu trnh hi nhp, vic cc cng ty thu mn nhng chuyn gia t vn cho h v thu l iu khng th trnh khi v mt iu chc chn l lut

33 34

Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr. 308 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh L lun nh nc v php lut, NXB T php nm 2006, tr. 501 35 Xem iu 103 ca Lut Qun l thu ban hnh ngy 29 thng 11 nm 2006, c hiu lc t ngy 01/01/2007

18

s cng gii th k thut trnh thu ca h cng cao. iu ny i hi c quan thu cng phi c nhng bc chun b trnh b tht thu v thu. 5.2. X l vi phm php lut v thu 5.2.1. Nguyn tc
Vic x l vi phm v thu phi m bo cc nguyn tc, th tc sau y:

i) Mi hnh vi vi phm php lut v thu c pht hin phi c x l kp thi, cng minh, trit . Mi hu qu do vi phm php lut v thu gy ra phi c khc phc theo ng quy nh ca php lut. ii) T chc, c nhn ch b x pht hnh chnh thu khi c hnh vi vi phm php lut v thu. iii) Vic x l vi phm php lut v thu phi do ngi c thm quyn thc hin. iv) Mt hnh vi vi phm php lut v thu ch b x pht mt ln. Nhiu ngi cng thc hin mt hnh vi vi phm php lut v thu th mi ngi vi phm u b x pht. Mt ngi thc hin nhiu hnh vi vi phm php lut v thu th b x pht v tng hnh vi vi phm. v) Vic x l vi phm php lut v thu phi cn c vo tnh cht, mc vi phm v nhng tnh tit gim nh, tng nng quyt nh mc x pht thch hp. vi) Trnh t, th tc x pht vi phm php lut v thu thc hin theo quy nh ca Chnh ph. vii) Trng hp vi phm php lut v thu n mc truy cu trch nhim hnh s thc hin theo php lut hnh s v php lut t tng hnh s. 5.2.2. Hnh thc x l Vi phm php lut v thu c th b x l hnh chnh hoc hnh s - X pht vi phm hnh chnh v thu l vic p dng cc bin php ch ti hnh chnh x l cc vi phm v thu m cha n mc phi x l hnh s. V vy, p dng cc ch ti cc c quan c thm quyn phi xem xt tnh cht, mc nguy him ca hnh vi nh th no. Cc bin php ch ti hnh chnh bao gm cnh co, pht tin,vv... Trong Lut qun l thu cc hnh vi vi phm php lut v thu c xp theo nhm v tng ng vi mi nhm vi phm c cc hnh thc ch ti. Ngai ra, Lut cn quy nh ring hnh thc x l i vi cc vi phm ca cng chc ngnh thu, c quan qun l thu, ngn hng thng mi, t chc tn dng khc, ngi bo lnh np thu v cc t chc, c nhn khc c lin quan36. - Nu vi phm php lut v thu n mc phi x l hnh s th c quan Ta n, cn c vo php lut hnh s xt x. Ngoi ti trn thu c quy nh iu 161 ca B lut Hnh

Xem Lut Qun l thu, Ngh nh s 13/2009/N-CP ban hnh ngy 13 thng 2 nm 2009 v Ngh nh s 98/ 2009/N-CP ban hnh ngy 07 thng 6 nm 2007 ca Chnh ph quy nh v x l vi phm php lut v thu v cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu

36

19

s, vi phm hnh s c lin quan n thu cn c th b x l cc iu khon khc nh iu 278 v tham ti sn, 279 v ti nhn hi l, vv....

6. Ngun ca lut thu

- Ngun quan trng nht ca lut thu l Hin php. Hin php quy nh r ngha v ca ngi dn l phi np thu cho nh nc. Hin php cng qui nh ch c Quc hi mi c quyn ban hnh lut thu; - Cc Lut do Quc Hi ban hnh, sa i, b sung nh Lut thu gi tr gia tng, Lut thu thu nhp doanh nghip, Lut thu xut nhp khu, Lut thu chuyn quyn s dng t, Lut thu s dng t nng nghip, Lut thu tiu th c bit. Ngoi ra, thu cng c qui nh cc vn bn lut khc nh Lut du kh quy nh v thu ti nguyn ca t chc khai thc du, kh trn lnh th Vit Nam; - Php lnh do y ban thng v Quc hi ban hnh, sa i, b sung nh Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao, Php lnh thu ti nguyn, Php lnh thu nh t; - Cc vn bn di lut do Chnh ph, Th tng chnh ph, B trng cc b qun l ngnh quy nh chi tit thi hnh cc lut, php lnh thu di dng ngh nh, thng t. Ngai ra, cc cng vn ca Tng cc thu cng c ngha hng dn cho cc cc thu a phng p dng c th mt s qui nh php lut thu m cc cc thu a phng gp kh khn trong qu trnh thc hin; - Cc iu c quc t a phng m Vit Nam k kt hoc cam kt thc hin nh OECD 1997 v Hip nh mu v trnh nh thu hai ln i vi cc lai thu nh vo ti sn v thu nhp ca t chc cc nc kinh t pht trin hay UN -1980 ca Lin Hip Quc v Hip nh mu ca Lin Hip quc v trnh nh thu hai ln gia cc nc pht trin v cc nc ang pht trin, Hip nh u i thu quan c hiu lc chung (CEPT) vv...; - Cc iu c quc t song phng m Vit Nam k kt. Vit Nam k kt hn 40 Hip nh trnh nh thu hai ln vi cc quc gia. Cc quc gia l: Algeria, Anh, n , Ba Lan, Bangladesh, Belarus, B, Bulgaria, Canada, Cuba, i Loan, an Mch, c, H Lan, Hn Quc, Hungary, Iceland, , Lo, Luxemburg, Mng C, Malaysia, Myanmar, Na Uy, Nga, Nht, Pakistan, Php, Phn Lan, the Philippines, Romania, Czech, Singapore, Thi Lan, Thy in., Thy S, Bc Triu Tin, Trung Quc, c, Ukraine, Uzbekistan37

37

Ngun: website ca Tng cuc thu www.gdt.gov.vn

20

Cu hi
1. Phn bit thu vi ph, l ph 2. Ti sao ni d mang tn gi khc nhau nhng cc loi thu u nhm vo thu nhp ca dn c? 3. Hy tm bt k mt iu lut no chng minh rng i khi m bo nguyn tc kh thi, nguyn tc cng bng khng c ch trng? 4. To sao chng ta cn phi k hip nh trnh nh thu hai ln i vi cc quc gia, vng lnh th? 5. u v nhc im ca tng loi thu sut (ly tin, ly thoi, c nh)? 6. Lm th no gim cc vi phm php lut v thu?

Danh mc ti liu tham kho

B.E.V.Sabine, A Short History of Taxation, Butterworths London 1980 Chris White House, Revenue Law Principles and Practice, 21st Edition, Lexis Nexis TM UK, 2003 David F. Burg, A World History of Tax Rebellions, Routledge, Oxford UK 2004 Han Liang Huang, the Land Tax in China, Columbia University, New York 1918 Hc vin Ti chnh, Gio trnh Qun l ti chnh cng, Nxb Ti chnh nm 2005 http://www.gdt.gov.vn http://www.taxworld.org/History/taxHistory.htm International Bureau of Fiscal Documentation, International Tax Glossary, 3rd Edition, Amsterdam 1996 Maurphy Cait, What the economy needs is simplier taxes, Fortune, Volume 150, Thng 11 nm 2004 Quch c Php, Thu-Cng c iu tit v m nn kinh t, Nxb Xy Dng, H Ni 1999 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh L lun nh nc v php lut, NXB T php nm 2006 Victor Thuronyi, Comparative Tax Law, Kluwer Law International, 2003 Lut Qun l thu Ngh nh s 13/2009/N-CP ban hnh ngy 13 thng 2 nm 2009 v Ngh nh s 98/ 2009/N-CP ban hnh ngy 07 thng 6 nm 2007 ca Chnh ph quy nh v x l vi phm php lut v thu v cng ch thi hnh quyt nh hnh chnh thu

21

CHNG 2. THU THU NHP BI 1. THU THU NHP C NHN 1. Lc s s pht trin thu TNCN Vit Nam
Thi k trc 1990, thu ngn sch nh nc nc ta ch yu t kinh t quc doanh v c thc hin di hnh thc thu quc doanh v trch np li nhun. Chng ta cng nhn c nhiu khon vin tr t cc nc x hi ch ngha. Thu ch p dng i vi kinh t ngoi quc doanh v mt s sc thu nh nng nghip, thu cng thng nghip, thu mn bi, vvV vy, c th ni thi k ny, vai tr ca thu rt hn ch trn c phng din huy ng ngun nhn lc cho ngn sch nh nc v phng din iu tit v m nn kinh t. S sp ca cc nc ng u cng vi cng cuc i mi nn kinh t, nh nc ta quyt nh ci cch h thng thu thu tr thnh ngun thu ch yu ca ngn sch nh nc v l cng c hu hiu iu tit v m nn kinh t. Ban hnh mt ch thu thu nhp c nhn hp l nm trong tin trnh ci cch h thng thu. Ngy 27 thng 12 nm 1990, Hi ng nh nc ban hnh Php lnh v thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao. Php lnh ny c hiu lc t ngy 1/4/1991. Qua qu trnh t chc thc hin, php lnh v thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao c U ban thng v Quc hi sa i, b sung nhiu ln vo cc nm 1992, 1993, 1994, 1997, 2001, 2004. Ngy 21 thng 11 nm 2007, Quc hi ban hnh Lut thu thu nhp c nhn (TNCN). Lut ny c hiu lc t ngy 01 thng 01 nm 2009. C th ni, vic ban hnh Lut thu TNCN khng nh mt bc pht trin ca h thng php lut thu Vit Nam

2. Khi nim, c im
Thu thu nhp c nhn l loi thu ch yu nh vo thu nhp ca c nhn nhm thc hin cng bng x hi, ng vin mt phn thu nhp ca c nhn vo ngn sch nh nc v c th c s dng iu tit v m nn kinh t thng qua vic khuyn khch lm vic hay ngh ngi, thng qua vic thu hay khng thu thu i vi cc khon thu nhp t kinh doanh, u t, vv Thu thu nhp c nhn c nhng c im sau y: - L loi thu nh ln tt c c nhn c thu nhp chu thu. V l lai thu trc thu nn ngi chu thu thng kh c th chuyn gnh nng v thu cho ngi khc. Cho nn tm l ca ngi chu thu thng nng n hn khi thc hin ngha v thu ny so vi cc loi thu gin thu. Cn lu l vai tr ca ngi chi tr thu nhp khc vi vai tr ca ngi chu thu. Ngi chi tr thu nhp theo quy nh ca php lut l phi khu tr s thu m c nhn c ngha v np cho nh nc trc khi chi tr thu nhp. - Nh nc c th s dng lai thu ny khuyn khch lm vic hay ngh ngi thng qua biu thu. V d nh nh nc c th khuyn khch ngi lao ng lm thm gi, tng thu nhp bng cch nh thu nh hoc khng nh thu ln khon thu nhp tng thm do lm thm gi hoc c th khuyn khch ngh ngi bng cch nh thu nng ln khon thu nhp ny. Nh nc cng c th khuyn khch ngi dn u t hay khng u t, tit kim hay
22

khng tit kim thng qua vic nh thu hay khng nh thu thu nhp i vi thu nhp t hot ng u t, thu nhp t li tit kim. - Thu thu nhp c nhn l mt lai thu phc tp. Vic qun l thu, thu thu i hi trnh , k thut cao, chi ph qun l thu ln. C quan qun l thu phi nm c cc ngun thu nhp ca ngi chu thu, tnh trng c tr ca h Vit Nam, vv...

3. Ngi np thu
Ngi np thu l cc c nhn c thu nhp chu thu. Cch nh thu ln thu nhp ca mi c nhn ty thuc vo nhiu tiu ch. Cc quc gia c th da trn tiu ch ni c tr ca ngi chu thu nh thu. Thng thng c nhn c tr s b nh thu trn tan b thu nhp chu thu khng k thu nhp pht sinh u. Quc tch cng l mt tiu ch qui nh quyn nh thu v cch nh thu. Mi quc gia, nu khng c tha thun g khc, s c quyn nh thu ln thu nhp ca cng dn nc mnh. Trong khi , vic thu nhp c pht sinh hay khng pht sinh v pht sinh u cng c cc quc gia lu khi xy dng lut thu. Thng thng mt khi c thu nhp pht sinh th quc gia ni pht sinh thu nhp cng c quyn nh thu. V cc tiu ch ny khc nhau nn c th c vic mt s khon thu nhp b b ng hoc b nh thu nhiu ln nhiu quc gia khc nhau. Hip nh trnh nh thu hai ln gia cc quc gia phn no gii quyt c tnh trng ny v tt c cc hip nh, khi nim c nhn/doanh nghip c tr c xc nh rt r Lut Thu thu nhp c nhn Vit Nam s dng tiu ch ni c tr lm cn c xc nh ngi np thu. Theo qui nh ca Lut thu thu nhp c nhn, i tng np thu bao gm: 3.1. C nhn c tr Theo Thng t s 84, ngy 30 thng 09 nm 2009 ca B Ti chnh, hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn v hng dn thi hnh Ngh nh s 100/2008/NCP ngy 08/9/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn th c nhn c tr l ngi p ng mt trong cc iu kin sau y: i) C mt ti Vit Nam t 183 ngy tr ln tnh trong mt nm dng lch hoc trong 12 thng lin tc k t ngy u tin c mt ti Vit Nam, trong , ngy n c tnh l mt ngy v ngy i cng c tnh l mt ngy. Ngy n v ngy i c xc nh cn c vo chng thc ca c quan qun l xut nhp cnh trn h chiu (hoc giy thng hnh) ca c nhn khi n v khi ri Vit Nam. Trng hp nhp cnh v xut cnh trong cng mt ngy th c tnh chung l mt ngy c tr. Thut ng c mt ti Vit Nam, theo hng dn ti Thng t 84, l s hin din ca c nhn trn lnh th Vit Nam. ii) C ni thng xuyn ti Vit Nam theo mt trong hai trng hp sau: - C ni ng k thng tr theo quy nh ca php lut v c tr: + i vi cng dn Vit Nam: ni ng k thng tr l ni cng dn sinh sng thng xuyn, n nh khng c thi hn ti mt ch nht nh v ng k c tr theo quy nh ca Lut c tr.
23

+ i vi ngi nc ngoi: ni thng xuyn ca ngi nc ngoi l ni ng k v c ghi trong Th thng tr hoc Th tm tr do c quan c thm quyn thuc B Cng an cp. - C nh thu ti Vit Nam theo quy nh ca php lut v nh , vi thi hn ca hp ng thu t 90 ngy tr ln trong nm tnh thu, c th nh sau: + C nhn cha hoc khng c ni c ng k thng tr, hoc khng c cp Th thng tr, Th tm tr theo hng dn nu trn, nhng c tng s ngy thu nh theo hp ng thu t 90 ngy tr ln trong nm tnh thu cng thuc i tng l c nhn c tr, k c trng hp thu nhiu ni. + Nh thu bao gm c trng hp khch sn, nh khch, nh ngh, nh tr, ni lm vic, tr s c quan,... khng phn bit c nhn t thu hay ngi s dng lao ng thu cho ngi lao ng. 3.2. C nhn khng c tr L nhng ngi khng p ng iu kin l c nhn c tr nu trn. Nu nh Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao, ngi np thu c xc nh da trn hai tiu ch quc tch v ni c tr th Lut thu thu nhp c nhn ch da vo tiu ch c tr. y l mt im tin b nht l trong iu kin ton cu ha v kinh t th tiu ch quc tch b m nht i,v lun c s di chuyn lao ng, ti sn t ni ny sang ni khc. Chnh v vy a s cc quc gia s dng tiu ch c tr xc nh c nhn c mi quan h kinh t, dn s cht ch nh th no i vi mt quc gia. Nu xc nh c l c nhn c tr ti quc gia mnh th chnh quyn c quyn thu thu (v thng thng l thu trn ton b thu nhp, khng k pht sinh u).

4. Thu nhp chu thu

Hin nay cha c mt nh ngha mt cch chnh xc th no l thu nhp. Vic a ra nh ngha ca thu nhp l rt kh khn. Thu nhp c th hiu l mt gi tr vt cht m ngi no c nhn. Tuy nhin, khi xy dng lut thu, khng phi tt c nhng khon gi tr vt cht u b nh thu. Vic nh thu c th s gp s phn khng ca ngi chu thu nu nh nh lm lut khng n chi ph to ra khon thu nhp , khng n han cnh nhn c thu nhp (v d nh thu nhp t bo him tai nn), khng n phn gi tr vt cht l tin hay hin vt, vv... Trn phng din thc t th tt c nhng th thu ca nh nc u nhm vo thu nhp ca ngi dn. Tuy nhin, nu ch c mt lai thu th thu sut s cao, dn n vic cn tr to ra thu nhp. Vic nh thu di cc dng khc nhau trong qu trnh trong qu trnh tch ly, s dng thu nhp ca ngi dn s to iu kin gim bt mc thu trc tip nh vo thu nhp. Ngoi ra, vic nh cc lai thu khc cho php ng vin thm phn thu nhp cha b nh thu v c phn thu nhp trn hoc trnh thu, hn ch c mt tiu cc ca thu thu nhp38. Theo cc chuyn gia v thu, vic nh thu s cng bng v bao qut hn nu nh nc bit kt hp nhun nhuyn gia thu thu nhp, thu tiu dng v thu ti sn.
38

Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr. 176

24

Vi s pht trin ca kinh t, thu nhp ca c nhn ngy cng a dng hn. Thu nhp ca c nhn c th c c t tin lng, thu nhp t hat ng kinh doanh, thu nhp t tin bn quyn, t hat ng u t chng khon, vv...Thu nhp cng c th c phn loi thnh thu nhp thng xuyn hay khng thng xuyn, hp php hay khng hp php, pht sinh hay cha cha pht sinh, trong nc hay ngoi nc vv.. 4.1. Phm vi xc nh thu nhp chu thu i vi c nhn c tr, thu nhp chu thu l thu nhp pht sinh trong v ngoi lnh th Vit Nam, khng phn bit ni tr v nhn thu nhp. i vi c nhn khng c tr, thu nhp chu thu l thu nhp pht sinh ti Vit Nam, khng phn bit ni tr v nhn thu nhp. 4.2. Cc loi thu nhp chu thu Theo qui nh ca Lut thu TNCN, thu nhp chu thu bao gm cc khon thu nhp sau y: 4.2.1. Thu nhp t kinh doanh Trc y, thu nhp t kinh doanh ca c nhn thuc phm vi iu chnh ca lut thu thu nhp doanh nghip. Tuy nhin, m bo cng bng cho cc c nhn c thu nhp, nh nc ta chuyn i tng ny vo i tng np thu TNCN. Thu nhp t kinh doanh l thu nhp c c t hot ng sn xut, kinh doanh trong cc lnh vc sau: - Thu nhp t sn xut, kinh doanh hng ho, dch v thuc tt c cc lnh vc, ngnh ngh kinh doanh theo quy nh ca php lut nh: sn xut, kinh doanh hng ho; xy dng; vn ti; kinh doanh n ung; kinh doanh dch v, k c dch v cho thu nh, cho thu mt bng. - Thu nhp t hot ng hnh ngh c lp ca c nhn trong nhng lnh vc, ngnh ngh c cp giy php hoc chng ch hnh ngh theo quy nh ca php lut. - Thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh nng nghip, lm nghip, lm mui, nui trng, nh bt thu sn (nu khng p ng iu kin c min thu) 4.2.2. Thu nhp t tin lng, tin cng Thu nhp t tin lng, tin cng l cc khon thu nhp ngi lao ng nhn c t ngi s dng lao ng di cc hnh thc bng tin hoc khng bng tin, bao gm: - Tin lng, tin cng v cc khon c tnh cht tin lng, tin cng. - Cc khon ph cp, tr cp k c sinh hot ph m ngi lao ng nhn c - Tin th lao nhn c di cc hnh thc nh: tin hoa hng mi gii, tin tham gia cc ti nghin cu khoa hc, k thut; tin tham gia cc d n, n; tin nhun bt do vit sch, bo, dch ti liu,...; tin tham gia cc hot ng ging dy; biu din vn ho, ngh thut, th dc, th thao,...; tin thu c t cc dch v qung co v t cc dch v khc. - Tin nhn c do tham gia vo cc hi, hip hi ngh nghip, hip hi kinh doanh, hi ng qun tr doanh nghip, ban kim sot doanh nghip, ban qun l d n, hi ng qun l, hi ng doanh nghip v cc t chc khc. - Ngoi ra, cc khon li ch khc bng tin hoc khng bng tin m ngi lao ng c hng ngoi tin lng, tin cng do ngi s dng lao ng tr hoc tr h cho ngi lao ng cng c xem thu nhp chu thu v d nh tin nh , tin in, nc v cc loi
25

dch v khc km theo; tin mua bo him i vi cc hnh thc bo him m php lut khng quy nh trch nhim bt buc ngi s dng lao ng phi mua cho ngi lao ng; - Khon ph hi vin phc v cho c nhn nh: th hi vin sn gn, sn qun vt, th sinh hot cc cu lc b vn ho, ngh thut, th dc, th thao, vv... Tuy nhin, cu lu rng khng phi tt c cc khon ph cp, tr cp, tin thng u phi chu thu, Thng t 84 xc nh r cc khon ph cp, tin thng s c tr khi xc nh thu nhp chu thu v d nh ph cp i vi ngi c cng vi cch mng theo quy nh ca php lut v u i i vi ngi c cng, bao gm: ph cp, tr cp cho thng binh, bnh binh, cho thn nhn lit s; ph cp, tr cp cho cn b hot ng cch mng; ph cp, tr cp cho cc anh hng lc lng v trang, anh hng lao ng, B m Vit Nam anh hng; ph cp quc phng, an ninh theo quy nh ca php lut, tin thng km theo cc danh hiu c nh nc phong tng bao gm c tin thng km theo cc danh hiu thi ua, cc hnh thc khen thng theo quy nh ca php lut v thi ua khen thng, vv... 4.2.3. Thu nhp t u t vn Thu nhp t u t vn l khon thu nhp nhn c t hot ng cho c s sn xut, kinh doanh vay, mua c phn hoc gp vn sn xut, kinh doanh di cc hnh thc: - Tin li nhn c t cc hot ng cho cc t chc, doanh nghip, h gia nh, nhm c nhn kinh doanh, c nhn vay theo hp ng vay (tr li tin gi nhn c t ngn hng, t chc tn dng). - Li tc, c tc nhn c t vic gp vn c phn. - Li tc nhn c do tham gia gp vn vo cng ty trch nhim hu hn, cng ty hp danh, hp tc x, lin doanh, hp ng hp tc kinh doanh v cc hnh thc kinh doanh khc theo quy nh ca Lut Doanh nghip v Lut Hp tc x . - Phn tng thm ca gi tr vn gp nhn c khi gii th doanh nghip, chuyn i m hnh hot ng, sp nhp, hp nht doanh nghip hoc khi rt vn (khng bao gm vn gc c nhn li). - Thu nhp nhn c t cc khon li tri phiu, tn phiu v cc giy t c gi khc do cc t chc trong nc pht hnh (k c cc t chc nc ngoi c php thnh lp v hot ng ti Vit Nam), tr thu nhp t li tri phiu do Chnh ph Vit Nam pht hnh. - Cc khon thu nhp nhn c t u t vn di cc hnh thc khc k c trng hp gp vn u t bng hin vt, bng danh ting, bng quyn s dng t, bng pht minh, sng ch,... - Thu nhp t c phiu tr thay c tc l gi tr ca c tc c xc nh trn s sch k ton v do i hi c ng thng qua. 4.2.4. Thu nhp t chuyn nhng vn Thu nhp t chuyn nhng vn l khon tin li nhn c t vic chuyn nhng vn ca c nhn trong cc trng hp sau: - Thu nhp t chuyn nhng phn vn gp trong cc cng ty trch nhim hu hn, cng ty hp danh, cng ty c phn, cc hp ng hp tc kinh doanh, hp tc x, t chc kinh t, t chc khc.
26

- Thu nhp t chuyn nhng chng khon bao gm thu nhp t vic chuyn nhng c phiu, tri phiu, chng ch qu v cc loi chng khon khc theo quy nh ca Lut Chng khon. - Thu nhp t chuyn nhng vn di cc hnh thc khc 4.2.5. Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn l khon thu nhp nhn c t vic chuyn nhng bt ng sn, bao gm: - Thu nhp t chuyn nhng quyn s dng t. - Thu nhp t chuyn nhng quyn s dng t v ti sn gn lin vi t. Ti sn gn lin vi t, bao gm: - Nh ; - Kt cu h tng v cc cng trnh xy dng gn lin vi t; - Cc ti sn khc gn lin vi t bao gm cc ti sn l sn phm nng nghip, lm nghip, ng nghip (cy trng, vt nui,...). - Thu nhp t chuyn nhng quyn s hu hoc s dng nh . - Thu nhp t chuyn quyn thu t, thu mt nc. -Cc khon thu nhp khc nhn c t chuyn nhng bt ng sn. 4.2.6. Thu nhp t trng thng Thu nhp t trng thng l cc khon tin hoc hin vt m c nhn nhn c di cc hnh thc sau y: - Trng thng x s do cc cng ty x s pht hnh thc hin. - Trng thng trong cc hnh thc khuyn mi khi tham gia mua bn hng ho, dch v. - Trng thng trong cc hnh thc c cc, t cc c php lut cho php. - Trng thng trong cc casino c php lut cho php hot ng. - Trng thng trong cc tr chi, cuc thi c thng v cc hnh thc trng thng khc do cc t chc kinh t, c quan hnh chnh, s nghip, cc on th v cc t chc, c nhn khc t chc. 4.2.7. Thu nhp t bn quyn Thu nhp t bn quyn l thu nhp nhn c khi chuyn nhng, chuyn nhng li v chuyn giao quyn s dng cc i tng ca quyn s hu tr tu theo quy nh ca Lut S hu tr tu; thu nhp t chuyn giao cng ngh theo quy nh ca Lut Chuyn giao cng ngh, c th: - i tng ca quyn s hu tr tu thc hin theo quy nh ti iu 3 ca Lut S hu tr tu v cc vn bn hng dn lin quan, bao gm: quyn tc gi bao gm cc tc phm vn hc, tc phm ngh thut, khoa hc; i tng quyn lin quan n quyn tc gi bao gm: ghi hnh, ghi m chng trnh pht sng, tn hiu v tinh mang chng trnh c m ho; quyn s hu cng nghip bao gm sng ch, kiu dng cng nghip, thit k b tr mch tch hp bn dn, b mt kinh doanh, nhn hiu, tn thng mi v ch dn a l; v quyn i vi ging cy trng l ging cy trng v vt liu nhn ging.
27

-i tng ca chuyn giao cng ngh thc hin theo quy nh ti iu 7 ca Lut Chuyn giao cng ngh, bao gm: + Chuyn giao cc b quyt k thut. + Chuyn giao kin thc k thut v cng ngh di dng phng n cng ngh, quy trnh cng ngh, gii php k thut, cng thc, thng s k thut, bn v, s k thut, chng trnh my tnh, thng tin d liu. + Chuyn giao gii php hp l ho sn xut, i mi cng ngh. 4.2.8. Thu nhp t nhng quyn thng mi Nhng quyn thng mi l hot ng thng mi, theo bn nhng quyn cho php v yu cu bn nhn quyn t mnh tin hnh vic mua bn hng ha, cung ng dch v theo cc iu kin ca bn nhng quyn. Thu nhp t nhng quyn thng mi l cc khon thu nhp m c nhn nhn c t cc hp ng nhng quyn thng mi nu trn, bao gm c vic nhng li quyn thng mi theo quy nh ca php lut v nhng quyn thng mi. 4.2.9. Thu nhp t nhn tha k Thu nhp t nhn tha k l khon thu nhp m c nhn nhn c theo di chc hoc theo quy nh ca php lut v ti sn tha k i vi cc loi ti sn sau y: - i vi nhn tha k l chng khon bao gm: c phiu, tri phiu, tn phiu, chng ch qu v cc loi chng khon khc theo quy nh ca Lut Chng khon. -i vi nhn tha k l phn vn trong cc t chc kinh t, c s kinh doanh bao gm: vn gp trong cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn, hp tc x, cng ty hp danh, hp ng hp tc kinh doanh; vn trong doanh nghip t nhn, c s kinh doanh ca c nhn, vn trong cc hip hi, qu c php thnh lp theo quy nh ca php lut hoc ton b c s kinh doanh nu l doanh nghip t nhn, c s kinh doanh ca c nhn. - i vi nhn tha k l bt ng sn bao gm: quyn s dng t, quyn s dng t c ti sn gn lin vi t, quyn s hu nh, cn h chung c, quyn thu t, mt nc... - i vi nhn tha k l cc ti sn khc phi ng k quyn s hu hoc quyn s dng vi c quan qun l nh nc nh: t, xe gn my (xe m t), tu, thuyn, my bay... 4.2.10. Thu nhp t nhn qu tng Thu nhp t nhn qu tng l khon thu nhp ca c nhn nhn c t cc t chc, c nhn trong v ngoi nc i vi cc loi ti sn sau y: - i vi nhn qu tng l chng khon bao gm: c phiu, tri phiu, tn phiu, chng ch qu v cc loi chng khon khc theo qui nh ca Lut Chng khon. - i vi nhn qu tng l phn vn trong cc t chc kinh t, c s kinh doanh bao gm: vn trong cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn, hp tc x, cng ty hp danh, hp ng hp tc kinh doanh, vn trong doanh nghip t nhn, c s kinh doanh ca c nhn, vn trong cc hip hi, qu c php thnh lp theo quy nh ca php lut hoc ton b c s kinh doanh nu l doanh nghip t nhn, c s kinh doanh ca c nhn. - i vi nhn qu tng l bt ng sn bao gm: quyn s dng t, quyn s dng t c ti sn gn lin vi t, quyn s hu nh, cn h chung c, quyn thu t, mt nc,...
28

- i vi nhn qu tng l cc ti sn khc phi ng k quyn s hu hoc quyn s dng vi c quan qun l nh nc c thm quyn nh: t, xe gn my (xe m t), tu, thuyn, my bay,... 4.3. Thu nhp c min thu Tuy nhin, khng phi tt c cc khon thu nhp k trn u phi chu thu. Nh ncquy nh min thu trong cc trng hp sau y: - Thu nhp t chuyn nhng, tha k, qu tng l bt ng sn gia v vi chng, gia cha , m vi con , cha nui, m nui vi con nui; gia m chng, cha chng vi con du; gia b v, m v vi con r; gia ng ni, b ni vi chu ni; gia ng b ngoi vi chu ngoi; gia anh ch em rut vi nhau. - Thu nhp t chuyn nhng nh , quyn s dng t v ti sn gn lin vi t ca c nhn trong trng hp ngi chuyn nhng ch c duy nht mt nh , quyn s dng t ti Vit Nam - Thu nhp t gi tr quyn s dng t ca c nhn c nh nc giao t khng phi tr tin hoc c gim tin s dng t theo quy nh ca php lut - Thu nhp t chuyn i t nng nghip ca h gia nh, c nhn c Nh nc giao sn xut. - Thu nhp ca h gia nh, c nhn trc tip tham gia vo hot ng sn xut nng nghip, lm nghip, lm mui, nui trng, nh bt thu sn cha qua ch bin thnh cc sn phm khc hoc ch qua s ch thng thng. - Thu nhp t li tin gi ti ngn hng, t chc tn dng, li t hp ng bo him nhn th - Thu nhp t kiu hi - Thu nhp t phn tin lng, tin cng lm vic ban m, lm thm gi c tr cao hn so vi tin lng, tin cng lm vic ban ngy, lm vic trong gi theo quy nh ca B lut Lao ng -. Thu nhp t tin lng hu do bo him x hi tr theo quy nh ca Lut Bo him x hi. -. Thu nhp t hc bng t ngun ngn sch nh nc hoc t t chc trong nc v ngoi nc -Thu nhp t bi thng hp ng bo him nhn th, phi nhn th, tin bi thng tai nn lao ng, cc khon bi thng nh nc v cc khon bi thng khc theo quy nh ca php lut c min thu thu nhp c nhn - Thu nhp nhn c t cc qu t thin c c quan nh nc c thm quyn cho php thnh lp hoc cng nhn, hot ng v mc ch t thin, nhn o, khuyn hc khng nhm mc ch thu li nhun. - Thu nhp nhn c t cc ngun vin tr ca nc ngoi v mc ch t thin, nhn o di hnh thc Chnh ph v phi Chnh ph c c quan nh nc c thm quyn ph duyt

29

5. Cn c tnh thu
Cn c tnh thu thu nhp l thu nhp tnh thu v thu sut. Cn c tnh thu ca c nhn c tr v c nhn khng c tr l khc nhau. Nu nh c nhn c tr c xem xt gim tr gia cnh, cc khon bo him bt buc, hoc cc chi ph pht sinh to thu nhp chu thu th c nhn khng c tr s khng c xt gim tr. H s phi chu thu trn thu nhp pht sinh ti Vit Nam vi mc thu sut c nh. Tuy nhin, nu quc gia m h c tr hay mang quc tch c tha thun khc vi Vit Nam thng qua cc hip nh th nhng quy nh trong hip nh s c xem xt p dng thay cho nhng quy nh ca Lut thu thu nhp c nhn. 5.1. Thu nhp tnh thu Thu nhp tnh thu l khon thu nhp m theo lut nh s c dng xc nh s tin thu m ngi np thu phi np. Thu nhp tnh thu c thit lp da trn c s thu nhp chu thu. Tuy nhin, thu nhp tnh thu c th t hn thu nhp chu thu do cc khon min thu hoc gim tr. 5.1.1. i vi c nhn c tr 5.1.1.1.Thu nhp tnh thu t tin cng, tin lng, t kinh doanh Thu nhp tnh thu c xc nh bng thu nhp chu thu tr cc khon sau: - Cc khon ng gp bo him bt buc nh: Bo him x hi, bo him y t, bo him trch nhim ngh nghip i vi mt s ngnh, ngh phi tham gia bo him bt buc v cc khon bo him bt buc khc theo quy nh ca php lut. - Cc khon gim tr gia cnh. - Cc khon ng gp vo qu t thin, qu nhn o, qu khuyn hc. Thu nhp chu thu i vi c nhn va c thu nhp chu thu t kinh doanh, va c thu nhp chu thu t tin lng, tin cng l tng thu nhp chu thu t kinh doanh cng thu nhp chu thu t tin lng, tin cng. 5.1.1.1.1. Thu nhp tnh thu t tin cng, tin lng Thu nhp chu thu t tin lng, tin cng c xc nh bng tng s tin lng, tin cng, tin th lao, cc khon thu nhp khc c tnh cht tin lng, tin cng m i tng np thu nhn c trong k tnh thu. Thi im xc nh thu nhp chu thu i vi thu nhp t tin lng, tin cng l thi im t chc, c nhn tr thu nhp cho i tng np thu 5.1.1.1.2. Thu nhp t kinh doanh Thu nhp chu thu t kinh doanh c xc nh bng doanh thu tr cc khon chi ph hp l lin quan trc tip n vic to ra thu nhp chu thu trong k tnh thu. Doanh thu tnh thu nhp chu thu t kinh doanh l ton b tin bn hng ho, tin gia cng, tin hoa hng, tin cung ng hng ho, dch v pht sinh trong k tnh thu bao gm c khon tr gi, ph thu, ph tri m c nhn kinh doanh c hng khng phn bit
30

 thu c tin hay cha thu c tin. Cc khon chi ph hp l c tr l cc khon chi ph thc t pht sinh, c lin quan trc tip n vic to ra doanh thu, thu nhp chu thu trong k tnh thu v c ho n, chng t theo quy nh ca php lut. V mt nguyn tc, cch xc nh doanh thu v chi ph i vi thu nhp t kinh doanh ca c nhn tng i ging vi cch xc nh doanh thu v chi ph i vi doanh nghip khi thu thu thu nhp doanh nghip. Tuy nhin, c nhn kinh doanh thng quy m khng ln, t p ng c yu cu v ha n chng t nn nh nc quy nh thu nhp tnh thu c th hn i vi tng trng hp nh sau: - i vi c nhn kinh doanh khng thc hin ch k ton ho n, chng t np thu theo phng php khon, thu nhp chu thu thu nhp c nhn c xc nh theo cng thc: Thu nhp chu thu trong k tnh thu = Doanh thu n nh trong k tnh thu x T l thu nhp chu thu n nh

Doanh thu n nh c xc nh cn c vo k khai ca c nhn kinh doanh, kt qu iu tra ca c quan thu v kin tham gia ca Hi ng t vn thu x, phng. - i vi c nhn kinh doanh ch hch ton c doanh thu bn hng ho, dch v, khng hch ton, xc nh c chi ph. Thu nhp chu thu thu nhp c nhn c xc nh theo cng thc: Thu nhp chu thu trong k tnh thu = Doanh thu tnh thu nhp chu thu trong k tnh thu x T l thu nhp chu thu n nh

Trong , doanh thu tnh thu nhp chu thu c xc nh theo s sch k ton ho n, chng t ph hp vi doanh thu tnh thu gi tr gia tng. - i vi c nhn kinh doanh thc hin y ch k ton ho n, chng t, thu nhp chu thu c xc nh theo cng thc: Thu nhp chu thu trong k tnh thu Trong : - Doanh thu v chi ph c xc nh theo s sch k ton ho n chng t. Trng hp, c nhn kinh doanh thuc i tng np thu gi tr gia tng th doanh thu lm cn c xc nh thu nhp chu thu ph hp vi doanh thu tnh thu gi tr gia tng. - Thu nhp chu thu khc l cc khon thu nhp pht sinh trong qu trnh kinh doanh nh: tin pht vi phm hp ng; tin pht do chm thanh ton; tin li ngn hng trong qu trnh thanh ton, tin li do bn hng tr chm, tr gp, tin li do bn ti sn c nh; tin
31

Doanh thu tnh thu nhp chu thu trong k tnh thu

Chi ph hp l lin quan n vic to ra thu nhp trong k tnh thu

Thu nhp chu thu khc trong k tnh thu

bn ph liu, ph phm. 5.1.1.1.3. Gim tr gia cnh Gim tr gia cnh l s tin c tr vo thu nhp chu thu trc khi tnh thu i vi thu nhp t kinh doanh, tin lng, tin cng ca i tng np thu l c nhn c tr. Vic gim tr gia cnh cho ngi ph thuc thc hin theo nguyn tc mi ngi ph thuc ch c tnh gim tr mt ln vo mt i tng np thu trong nm tnh thu. Ngi ph thuc m i tng np thu c trch nhim nui dng pht sinh thng no th c tnh gim tr thng . Trng hp nhiu i tng np thu c chung ngi ph thuc phi nui dng th cc i tng np thu phi t tho thun ng k gim tr gia cnh vo mt i tng np thu. Trng hp c nhn c tr va c thu nhp t kinh doanh, va c thu nhp t tin lng, tin cng th s tnh gim tr gia cnh mt ln vo tng thu nhp t kinh doanh v t tin lng, tin cng. V nguyn tc, B Ti chnh quy nh i tng np thu ch c tnh gim tr gia cnh cho ngi ph thuc nu i tng np thu ng k thu v c cp m s thu v phi c h s chng minh ngi ph thuc theo quy nh. - Mc gim tr gia cnh l 4 triu ng/thng i vi bn thn ngi np thu. Mc 4 triu ng/thng l mc tnh bnh qun cho c nm, khng phn bit mt s thng trong nm tnh thu khng c thu nhp hoc thu nhp di 4 triu ng/thng. Cn i vi mi ngi ph thuc m ngi np thu c trch nhim nui dng l 1,6 triu ng/thng k t thng pht sinh ngha v nui dng. - Ngi ph thuc bao gm cc i tng sau: i) Con: con , con nui, con ngoi gi th, c th: + Con di 18 tui (c tnh theo thng). + Con trn 18 tui b tn tt, khng c kh nng lao ng. + Con ang theo hc ti cc trng i hc, cao ng, trung hc chuyn nghip, dy ngh, khng c thu nhp hoc c thu nhp nhng khng bnh qun trong nm khng vt qu 500.000/thng ii) V hoc chng ca i tng np thu ngoi tui lao ng hoc trong tui lao ng theo quy nh ca php lut nhng b tn tt, khng c kh nng lao ng, khng c thu nhp hoc c thu nhp nhng khng bnh qun trong nm khng vt qu 500.000/thng iii) Cha , m , cha v, m v (hoc cha chng, m chng) ca i tng np thu ngoi tui lao ng hoc trong tui lao ng theo quy nh ca php lut nhng b tn tt, khng c kh nng lao ng, khng c thu nhp hoc c thu nhp nhng khng bnh
32

qun trong nm khng vt qu 500.000/thng iv) Cc c nhn khc l ngi ngoi tui lao ng hoc trong tui lao ng theo quy nh ca php lut nhng b tn tt, khng c kh nng lao ng, khng ni nng ta, khng c thu nhp hoc c thu nhp nhng khng bnh qun trong nm khng vt qu 500.000/thng m i tng np thu ang phi trc tip nui dng, bao gm: + Anh rut, ch rut, em rut ca i tng np thu. + ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi, c rut, d rut, cu rut, ch rut, bc rut ca i tng np thu. + Chu rut ca i tng np thu (bao gm con ca anh rut, ch rut, em rut). v) Ngi phi trc tip nui dng khc theo quy nh ca php lut. 5.1.2. i vi c nhn khng c tr Vic xc nh thu nhp tnh thu ca c nhn khng c tr c mt s im khc bit so vi c nhn c tr: - i vi thu nhp t kinh doanh: khi tnh thu th ly doanh thu tnh thu. Cc khon chi ph s khng c khu tr. V vy m mc thu sut p dng cng s thp hn - i vi thu nhp t chuyn nhng vn, chuyn nhng bt ng sn: gi vn, chi ph khc cng khng c khu tr. - C nhn khng c tr khng c xt gim tr gia cnh. 5.2. Thu sut 5.2.1. i vi c nhn c tr C nhn c tr s chu thu theo biu thu ly tin tng phn i vi thu nhp t tin cng, tin lng v biu thu ton phn i vi cc khon thu nhp khc Biu thu ly tin tng phn Phn thu nhp tnh Phn thu nhp tnh Thu sut Bc thu/thng thu/nm (%) thu (triu ng) (triu ng) 1 2 3 4 5 6 7 n 60 Trn 60 n 120 Trn 120 n 216 Trn 216 n 384 Trn 384 n 624 Trn 624 n 960 Trn 960
33

n 5 Trn 5 n 10 Trn 10 n 18 Trn 18 n 32 Trn 32 n 52 Trn 52 n 80 Trn 80

5 10 15 20 25 30 35

Biu thu ton phn STT 1 2 Thu nhp tnh thu Thu nhp t u t vn Thu nhp t chuyn nhng vn Thu nhp t chuyn nhng chng khon - Xc nh c gi mua v chi ph c lin quan - Khng xc nh c gi mua v chi ph c lin quan Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn - Xc nh c gi vn v chi ph c lin quan - Khng xc nh c gi vn v chi ph c lin quan Thu nhp t bn quyn, nhng quyn thng mi Thu nhp t tha k, trng thng, qu tng Thu sut 5% 20%

20% 0,1% 25% 2% 5% 10%

4 5

5.2.2. i vi c nhn khng c tr STT 1 2 Thu nhp tnh thu Thu nhp t tin cng, tin lng Thu nhp t kinh doanh - Kinh doanh hng ha - Dch v - i vi hat ng sn xut, xy dng, vn ti v hat ng kinh doanh khc Thu nhp t u t vn Thu nhp t chuyn nhng vn Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn Thu nhp t bn quyn, nhng quyn thng mi Thu nhp t tha k, trng thng, qu tng
34

Thu sut 20% 1% 4% 2%

3 4 5 6 7

5% 0.1% 2% 5% 10%

6. Gim thu, min thu

C nhn ngi np thu gp kh khn do thin tai, ch ho, tai nn lm thit hi n ti sn, thu nhp, nh hng n i sng bn thn th ngi np thu c xt gim thu, min thu trong nm tu theo mc thit hi. S thu c xt min, gim bng t l gia s tin thit hi so vi thu nhp chu thu trong nm nhng khng vt qua s tin thu phi np c nm.

Cu hi
1. Thu thu nhp c nhn l g? C s no nh nc thu thu thu nhp c nhn? 2. Ti sao chng ta da trn tiu ch c tr nh thu? 3. Ti sao chng ta p dng biu thu ly tin tng phn thu thu i vi c nhn c tr? 4. To sao c nhn khng c tr khng c xt gim tr gia cnh v khng c khu tr gi vn, chi ph c lin quan khi tnh thu? 5. Theo em th cn phi sa i nhgn im no trong lut thu TNCN, ti sao?

Danh mc ti liu tham kho

Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007 Lut Thu Thu nhp c nhn s 04/2007/QH 12 ngy 21 thng 11 nm 2007 Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 08/9/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn Thng t s 84/2008/TT-BTC ngy 30 thng 09 nm 2008, hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn v hng dn thi hnh Ngh nh s 100/2008/N-CP ngy 08/9/2008 ca Chnh ph quy nh chi tit mt s iu ca Lut Thu thu nhp c nhn

35

CHNG 3: THU THU NHP DOANH NGHIP 1. Lch s pht trin thu thu nhp doanh nghip (TNDN)
Trong thi thuc a, khng c thu thu nhp doanh nghip trong h thng thu. Nh nc Php nh cc loi thu khc nhau ln cc loi hnh kinh doanh, hng ho, cc c nhn khc nhau. Cc loi thu ph bin thi by gi l thu ru, thu mui, thu thn. Nhng loi thu gp nhiu s phn khng t ngi dn. Sau khi Vit nam b phn chia thnh hai min Nam, Bc vo nm 1954, min Bc xy dng nn kinh t x hi ch ngha, chnh ph min Nam Vit Nam di s gip ca M bt u xy dng nn kinh t th trng. Theo Taylor, min Nam Vit Nam vo nhng nm 1960 c nhn v doanh nghip c thu nhp t kinh doanh u phi np thu li tc (tr nhng khon thu nhp t chng khon v li nhun t ti sn). C s kinh doanh l cng ty th phi np thu mc thu sut l 16%, cn C s kinh doanh khng phi l cng ty th np thu mc thu l 24% 39. Min Nam Vit Nam cng tin hnh ci cch h thng thu. Ngn hng th gii v chnh ph M t vn, h tr cho qu trnh ci cch ny40. Lut thu thu nhp nm 1971 c ban hnh v c nhiu im tng ng vi B lut thu nhp ni a ca M41. Th nhng lut ny khng c c hi c p dng nhiu. min Bc, khng c mt loi thu no nh ln li nhun ca doanh nghip. Ging nh cc nc ng u c, doanh nghip quc doanh chim t l ln trong nn kinh t. Doanh nghip nh nc nhn kinh ph hot ng sn xut v li nhun thu c s np v cho nh nc, ngi lao ng trong cc doanh nghip ny c hng lng nh cng chc nh nc. Ngun thu t doanh nghip quc doanh l ngun thu chnh ca ngn sch ni a. Chnh ph cng tng s dng thu nh l cng c hn ch v loi tr doanh nghip t nhn42. Vo nm 1975, min Nam v min Bc thng nht v bt u cng cuc xy dng x hi ch ngha c hai min. Chnh sch thu ca min Bc cng c p dng cho min Nam. Theo Ng nh Quang v Nguyn Tin Dng, h thng thu lc by gi ch c thu nng nghip, thu i vi doanh nghip nh nc v thu i vi t nhn43. Tt c nhng loi thu ny da trn nhng vn bn di lut44. H thng ny tn ti n cui nhng nm 1980. Vic ra i ca thu thu nhp doanh nghip nc ta l kt qu ca vic ci cch h thng thu nhm p ng nhu cu chi tiu ca nh nc v mc tiu pht trin kinh t x hi trong thi k i mi. Cng vi cc loi thu khc, thu nh ln thu nhp ca doanh nghip c ban hnh. Loi thu nh ln thu nhp doanh nghip u tin c gii thiu l thu li tc. Thu li tc p dng n nm 1999. Lai thu ny c nhng iu khon ging nh
39

Milton C. Taylor, The Tax System of Vietnam, Michigan State University, Vietnam Advisory Group, Saigon 1960, tr. 4,5,6 40 Gio trnh ti chnh cng, i hc Lut Khoa Si Gn nm 1972, tr. 24 41 Gio trnh ti chnh cng, i hc Lut Khoa Si Gn nm 1972, tr. 25 42 Thao Cung and Frank Meier of Baker & McKenzie Hong Kong, Review recent tax reforms in Vietnam aimed at assisting the development of a multi-sector economy, : http://service.taxanalysts.com 43 Ngo Dinh Quang, Nguyen Tien Dung Tax Reforms in Vietnam, Vietnam Investment Journal, ngun : http://. www.vninvest.com 44 IMF Country Report 1996: Vietnam. Chapter V Tax Reforms

36

lut thu li tc ca Trung Quc. Theo nh lut thu li tc nm 1990, c nhiu loi thu, mc thu nh ln thu nhp ca cc doanh nghip, tu thuc vo thnh phn kinh t. Doanh nghip nh nc chu mc thu khc doanh nghip t nhn, doanh nghip c vn u t trong nc chu thu khc doanh nghip c vn nc ngoi. Vic s dng chnh sch thu nh cng c ku gi u t trc tip t nc ngai li dn n s i x khng bnh ng gia cc thnh phn kinh t. C thi im doanh nghip c vn u t nc ngoi ch phi np thu li tc vi thu sut 25% (v thu chuyn li nhun ra nc ngoi nu h chuyn phn li nhun ny ra khi lnh th Vit Nam) cn doanh nghip trong nc phi np thu n 45% v c th cn phi np thm thu thu nhp b sung. Ngy 10/5/1997, Lut Thu thu nhp doanh nghip (TNDN) c Quc hi nuc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam thng qua v lut ny c hiu lc thi hnh t ngy 01/01/1999 thay cho Lut thu li tc. Ngy 17/6/2003, Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam d thng qua Lut thu TNDN sa i, b sung thay th lut thu TNDN nm 1997, lut thu TNDN nm 2003 c hiu lc thi hnh t ngy 01/01/2004. n ngy 03 thng 06 nm 2008, Quc Hi thng qua Lut thu TNDN sa i b sung nm 2008.

2. Khi nim, c im, vai tr ca Thu TNDN trong nn kinh t th trng

2.1. Khi nim Thu thu nhp doanh nghip l loi thu thu trn thu nhp ca cc c s kinh doanh ng vin mt phn thu nhp ca h vo ngn sch nh nc. Ngoi ra, nh nc cng c th s dng loi thu ny iu tit v m nn kinh t thng qua vic ng vin cng bng gia cc thnh phn kinh t, khuyn khch u i u t nhm thc y sn xut, kinh doanh pht trin. Mc d tn gi l thu thu nhp doanh nghip nhng loi thu ny cng p dng i vi thu nhp ca cc c nhn, cc c s kinh doanh khng thnh lp theo lut doanh nghip v phn thu nhp chu thu l phn thu nhp cn li sau khi khu tr cc chi ph lin quan n qu trnh sn xut, kinh doanh. cc nc, tn gi ca lut thu ny c th khc nhau nh lut thu thu nhp cng ty, lut thu thu nhp doanh nghip, thu li tc vvNhng bn cht l tng i ging nhau. C quc gia quy nh loi thu ny trong mt lut ring, quc gia khc li quy nh chung mt b lut vi thu thu nhp c nhn v h cho rng hai loi thu nh trn thu nhp ny c quan h mt thit vi nhau nn quy nh trong cng mt vn bn th s d tip cn hn. 2.2. c im - cc nc ang pht trin nh Vit Nam, thu thu nhp doanh nghip d thu hn so vi thu thu nhp c nhn. Vic qun l thu i vi doanh nghip c th da trn h s ng k kinh doanh v s lng doanh nghip bao gi cng t hn s lng c nhn trong quc gia cho nn d qun l. cc nc pht trin, thu thu nhp doanh nghip c xem nh l mt loi thu thu trc ca thu thu nhp c nhn. cc quc gia ny, doanh nghip hu ht l doanh nghip t nhn v cng ty c phn cho nn ngi chu thu thc t l ch doanh nghip t nhn hoc c ng. Nhng ngi ny ch nhn c li tc t hot ng kinh
37

doanh ca doanh nghip sau khi doanh nghip np thu TNDN cho nh nc. Khon li tc nhn c t thu nhp ca doanh nghip s c tnh vo thu nhp chu thu thu nhp c nhn. gim tnh trng thu chng thu th cc quc gia c th cho php khu tr phn thu TNDN ng hoc nh thu thu nhp c nhn trn phn li tc ny mc thu sut thp. - c xem l loi thu trc thu nhng i khi i tng chu thu thu nhp doanh nghip c th chuyn gnh nng v thu cho cc i tng khc. Thu thu nhp doanh nghip c th chuyn cho c ng, cho ngi tiu dng hoc cho c ngi lao ng trong doanh nghip. - Ngun ca thu thu nhp doanh nghip c th l lut quc t. Qu trnh t do ho hot ng u t quc t lm cho hot ng ca cc doanh nghip vt ra khi bin gii quc gia. Vic phn nh quyn nh thu tr nn cn thit v cc quc gia c xu hng hp tc vi nhau phn nh quyn nh thu v gim tnh trng trn thu. 2.3. Vai tr ca thu thu nhp doanh nghip trong nn kinh t th trng - Thu TNDN l cng c quan trng nh nuc thc hin vic iu tit thu nhp, m bo cng bng x hi. Nh nc s dng thu TNDN lm cng c iu tit thu nhp ca cc ch th c thu nhp, m bo yu cu ng gp ca cc ch th kinh doanh vo ngn sch Nh nc c cng bng, hp l. Mc khc, cc doanh nghip thua l trong sn xut kinh doanh va khng phi ng thu TNDN, va c th c chuyn l sang cc nm sau c c hi phc hi v gim tnh trng ph sn doanh nghip. - Thu TNDN l ngun thu quan trng ca ngn sch nh nc. Phm vi p dng ca thu TNDN rt rng, gm c nhn, nhm kinh doanh, h c th v cc t chc kinh t c hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v c pht sinh thu nhp chu thu. Mt khi nn kinh t th trng pht trin, tng trng kinh t c bo m, hot ng sn xut, kinh doanh, dch v ngy cng mang li nhiu li nhun th kh nng huy ng ngun ti chnh cho ngn sch nh nc thng qua thu TNDN s ngy cng di do. Mt khc, so vi cc loi thu khc, thu TNDN d thu, t tn km chi ph nn hiu qu thu cng cao hn nhiu. cc nc ang pht trin, tin thu c t thu thu nhp doanh nghip nhiu hn nhiu so vi thu thu nhp c nhn. Cn cc nc pht trin mc d thu t thu TNDN t hn so vi thu thu nhp c nhn nhng thu TNDN gi vai tr l loi thu thu trc ca thu thu nhp c nhn. - Thu TNDN l cng c quan trng gp phn khuyn khch, thc y sn xut, kinh doanh pht trin theo hng k hoch, chin lc, pht trin ton din ca Nh nc. Nh nc u i, khuyn khch i vi cc ch th u t, kinh doanh vo nhng ngnh, lnh vc v nhng vng, min m nh nc u tin khuyn khch pht trin trong tng giai on nht nh.

3. Ngi np thu
Ty theo php lut ca mi quc gia, ngi c ngha v np thu thu nhp doanh nghip (thu thu nhp cng ty) khc nhau. Theo quy nh ca lut thu M v Nht th ch c t chc kinh t kinh doanh th mi phi np thu thu nhp cng ty. Thi Lan quy nh trong b
38

lut thu thu nhp l ch c cng ty v cc t chc hn vn c t cch php nhn mi phi np thu thu nhp cng ty. Lut thu TNDN ca Vit Nam trc y quy nh i tng np thu thu nhp doanh nghip kh rng. Bt k t chc, c nhn sn xut, kinh doanh hng ho, dch v (gi chung l c s kinh doanh) c thu nhp chu thu th phi np thu thu nhp doanh nghip. Tuy nhin, sau khi ban hnh lut thu thu nhp c nhn th lut thu TNDN c sa i v i tng chu thu TNDN ch yu l cc t chc c thu nhp t sn xut kinh doanh hng ha, dch v. Bao gm: a) Doanh nghip c thnh lp theo quy nh ca php lut Vit Nam; b) Doanh nghip c thnh lp theo quy nh ca php lut nc ngoi (sau y gi l doanh nghip nc ngoi) c c s thng tr hoc khng c c s thng tr ti Vit Nam; c) T chc c thnh lp theo Lut hp tc x; d) n v s nghip c thnh lp theo quy nh ca php lut Vit Nam; ) T chc khc c hot ng sn xut, kinh doanh c thu nhp. Trong : 3.1. Cc t chc sn xut, kinh doanh hng ho, dch v thnh lp theo quy nh ca php lut Vit nam Doanh nghip c thnh lp v hot ng theo quy nh ca Lut doanh nghip, Lut doanh nghip Nh nc, Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, Lut u t, Lut cc t chc tn dng, Lut kinh doanh bo him, Lut chng khon, Lut du kh, Lut thng mi v cc vn bn php lut khc di cc hnh thc: Cng ty c phn; Cng ty trch nhim hu hn; Cng ty hp danh; Doanh nghip t nhn; Doanh nghip Nh nc; Vn phng Lut s, Vn phng cng chng t; Cc bn trong hp ng hp tc kinh doanh; Cc bn trong hp ng phn chia sn phm du kh, x nghip lin doanh du kh, Cng ty iu hnh chung. 3.2. C s thng tr ca cng ty nc ngai Vit Nam C s thng tr l c s kinh doanh m thng qua c s ny cng ty nc ngoi thc hin mt phn hay ton b hot ng kinh doanh ca mnh ti Vit Nam mang li thu nhp. Vic xc nh mt c s kinh doanh c phi l c s thng tr ca cng ty nc ngai Vit Nam hay khng quyt nh vic Vit Nam c quyn nh thu ln c s kinh doanh hay khng. Nu c th c th nh thu ln khon thu nhp no. C s thng tr ca cng ty nc ngoi ch yu bao gm cc hnh thc sau : - Chi nhnh, vn phng iu hnh, nh my, xng sn xut, kho giao nhn hng ha, phng tin vn ti, hm m, m du hoc kh t, a im thm d hoc khai thc ti nguyn thin nhin hay cc thit b phng tin phc v cho vic thm d ti nguyn thin nhin; - a im xy dng; cng trnh xy dng, lp t, lp rp; cc hot ng gim st xy dng, cng trnh xy dng, lp t, lp rp;
39

- C s cung cp cc dch v bao gm c dch v t vn thng qua ngi lm cng cho mnh hay mt i tng khc; - i l cho cng ty nc ngoi; - i din Vit Nam trong cc trng hp : + C thm quyn k kt cc hp ng ng tn cng ty nc ngoi; + Khng c thm quyn k kt cc hp ng ng tn cng ty nc ngoi nhng thng xuyn thc hin vic giao hng ha hoc cung ng dch v ti Vit Nam. Trong trng hp Hip nh trnh nh thu hai ln m Cng ha x hi ch ngha Vit Nam k kt c quy nh khc v c s thng tr th thc hin theo quy nh ca Hip nh . So vi nhng tha thun v c s thng tr ca cng ty nc ngai ti Vit Nam hu ht cc hip nh m Vit Nam k kt, lut thu TNDN qui nh i tng c th b xc nh l c s thng tr rng hn v v vy m c s kinh doanh ca cc cng ty cc quc gia khng k kt hip nh vi Vit Nam c nhiu kh nng b xc nh l c s thng tr hn v xc sut b nh thu Vit Nam l cao hn. V d nh trong lut thu TNDN qui nh rng mt a im xy dng ca cng ty nc ngai c xem l c s thng tr, trong khi nhiu hip nh, mt a im xy dng ch c xem l c s thng tr nu a im tn ti Vit Nam t nht l 3 hoc 6 thng.

4. Cn c tnh thu
Cn c tnh thu thu nhp doanh nghip l thu nhp tnh thu trong k tnh thu v thu sut. 4.1. Thu nhp tnh thu
Thu nhp tnh thu thu nhp doanh nghip c xc nh bng thu nhp chu thu tr i cc khon l (nu c) ca nm trc chuyn sang. Thu nhp tnh thu Thu nhp - [ chu thu Thu nhp c min thu Cc khon l c kt chuyn theo quy nh

C s kinh doanh sau khi quyt ton thu m b l th c chuyn l tr vo thu nhp chu thu ca nhng nm sau. Sau khi xc nh thu nhp chu thu theo cng thc trn, c s kinh doanh c tr s l ca cc k tnh thu trc chuyn sang trc khi xc nh s thu thu nhp doanh nghip phi np theo quy nh.Thi gian chuyn l khng qu 5 nm, k t nm tip sau nm pht sinh l.C s kinh doanh khi pht sinh l phi c k hoch chuyn l v ng k k hoch chuyn l vi c quan thu. C s kinh doanh khng c chuyn l nu khng ng k vi c quan thu hoc chuyn l ngoi k hoch chuyn l ng k vi c quan thu. 4.1.1. Thu nhp chu thu Thu nhp chu thu trong k tnh thu bao gm thu nhp chu thu ca hot ng sn xut, kinh doanh, dch v v thu nhp chu thu khc, k c thu nhp chu thu t hot ng sn xut, kinh doanh, dch v nc ngoi.
40

Lut thu TNDN xc nh r phm vi nh thu i vi thu nhp chu thu ca doanh nghip. Theo , doanh nghip c thnh lp theo quy nh ca php lut Vit Nam np thu i vi thu nhp chu thu pht sinh ti Vit Nam v thu nhp chu thu pht sinh ngoi Vit Nam. Cn doanh nghip nc ngoi c c s thng tr ti Vit Nam np thu i vi thu nhp chu thu pht sinh ti Vit Nam (k c khi thu nhp khng lin quan n hat ng ca c s thng tr Vit Nam) v thu nhp chu thu pht sinh ngoi Vit Nam lin quan n hot ng ca c s thng tr . Ring i vi doanh nghip nc ngoi khng c c s thng tr ti Vit Nam np thu i vi thu nhp chu thu pht sinh ti Vit Nam. Thu nhp chu thu trong k tnh thu c xc nh theo cng thc sau:
Thu nhp chu thu trong k tnh thu Doanh thu tnh thu nhp chu thu trong k tnh thu Chi ph hp l + trong k tnh thu Thu nhp chu thu khc trong k tnh thu

Trong trng hp Hip nh trnh nh thu hai ln m Cng ho x hi ch ngha Vit Nam k kt c quy nh khc v phng php xc nh thu nhp chu thu i vi c s thng tr th thc hin theo quy nh ca hip nh .
4.1.1.1. Doanh thu tnh thu nhp chu thu

Doanh thu tnh thu nhp chu thu l ton b tin bn hng, tin cung cp dch v bao gm c tr gi, ph thu, ph tri m c s kinh doanh c hng khng phn bit thu c tin hay cha thu c tin. Thi im xc nh doanh thu tnh thu nhp chu thu c xc nh nh sau: - i vi hng ho l thi im chuyn giao quyn s hu hng ho hoc xut ho n bn hng. - i vi dch v l thi im dch v hon thnh hoc xut ho n bn hng. Ngoi ra, Thng t 130 cng quy nh r doanh thu tnh thu nhp chu thu trong mt s trng hp c th nh sau: - i vi hng ho, dch v bn theo phng thc tr gp, tr chm l tin bn hng ho, dch v tr tin mt ln, khng bao gm tin li tr gp, tin li tr chm. - i vi hng ho, dch v dng trao i; biu, tng, cho; tiu dng ni b c xc nh theo gi bn ca sn phm, hng ho, dch v cng loi hoc tng ng trn th trng ti thi im trao i; biu, tng, cho; tiu dng ni b. Hng ho, dch v tiu dng ni b l hng ho, dch v do doanh nghip xut hoc cung ng s dng cho tiu dng, khng bao gm hng ho, dch v s dng tip tc qu trnh sn xut, kinh doanh ca doanh nghip. - i vi hot ng gia cng hng ho l tin thu v hot ng gia cng bao gm c tin cng, chi ph v nhin liu, ng lc, vt liu ph v chi ph khc phc v cho vic gia cng hng ho.

41

- i vi hng ho ca cc n v giao i l, k gi v nhn i l, k gi theo hp ng i l, k gi bn ng gi hng hoa hng c xc nh nh sau: + Doanh nghip giao hng ho cho cc i l, k gi (k c bn hng a cp) l tng s tin bn hng ho. + Doanh nghip nhn lm i l, k gi bn hng ng gi quy nh ca doanh nghip giao i l, k gi l tin hoa hng c hng theo hp ng i l, k gi hng ho. - i vi hot ng cho thu ti sn l s tin bn thu tr tng k theo hp ng thu. Trng hp bn thu tr tin thu trc cho nhiu nm th doanh thu tnh thu nhp chu thu c phn b cho s nm tr tin trc. - i vi hot ng tn dng, hot ng cho thu ti chnh l tin li cho vay, doanh thu v cho thu ti chnh phi thu pht sinh trong k tnh thu. - i vi hot ng vn ti l ton b doanh thu vn chuyn hnh khch, hng ho, hnh l pht sinh trong k tnh thu. - i vi hot ng cung cp in, nc sch l s tin cung cp in, nc sch ghi trn ho n gi tr gia tng. Thi im xc nh doanh thu tnh thu nhp chu thu l ngy xc nhn ch s cng t in v c ghi trn ho n tnh tin in, tin nc sch. - i vi hot ng kinh doanh sn gn l tin bn th hi vin, bn v chi gn v cc khon thu khc trong k tnh thu. - i vi hot ng kinh doanh bo him v ti bo him l s tin phi thu v thu ph bo him gc, thu ph v dch v i l (gim nh tn tht, xt gii quyt bi thng, yu cu ngi th ba bi hon, x l hng bi thng 100%); thu ph nhn ti bo him; thu hoa hng nhng ti bo him v cc khon thu khc v kinh doanh bo him sau khi tr cc khon hon hoc gim ph bo him, ph nhn ti bo him; cc khon hon hoc gim hoa hng nhng ti bo him. Trng hp cc doanh nghip bo him ng bo him, doanh thu tnh thu nhp chu thu ca tng bn l tin thu ph bo him gc c phn b theo t l ng bo him cho mi bn cha bao gm thu gi tr gia tng. Cn i vi hp ng bo him tho thun tr tin theo tng k th doanh thu tnh thu nhp chu thu l s tin phi thu pht sinh trong tng k. - i vi hot ng xy dng, lp t l gi tr cng trnh, gi tr hng mc cng trnh hoc gi tr khi lng cng trnh xy dng, lp t nghim thu. + Trng hp xy dng, lp t c bao thu nguyn vt liu, my mc, thit b l s tin t hot ng xy dng, lp t bao gm c gi tr nguyn vt liu, my mc, thit b. + Trng hp xy dng, lp t khng bao thu nguyn vt liu, my mc, thit b l s tin t hot ng xy dng, lp t khng bao gm gi tr nguyn vt liu, my mc, thit b. - i vi hot ng kinh doanh di hnh thc hp ng hp tc kinh doanh: + Trng hp cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phn chia kt qu kinh doanh bng doanh thu bn hng ho, dch v th doanh thu tnh thu l doanh thu ca tng bn c chia theo hp ng.
42

+ Trng hp cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phn chia kt qu kinh doanh bng sn phm th doanh thu tnh thu l doanh thu ca sn phm c chia cho tng bn theo hp ng. + Trng hp cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phn chia kt qu kinh doanh bng li nhun trc thu thu nhp doanh nghip th doanh thu xc nh thu nhp trc thu l s tin bn hng ho, dch v theo hp ng. Cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phi c ra mt bn lm i din c trch nhim xut ho n, ghi nhn doanh thu, chi ph, xc nh li nhun trc thu thu nhp doanh nghip chia cho tng bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh. Mi bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh t thc hin ngha v thu thu nhp doanh nghip ca mnh theo quy nh hin hnh. + Trng hp cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phn chia kt qu kinh doanh bng li nhun sau thu thu nhp doanh nghip th doanh thu xc nh thu nhp chu thu l s tin bn hng ho, dch v theo hp ng. Cc bn tham gia hp ng hp tc kinh doanh phi c ra mt bn lm i din c trch nhim xut ho n, ghi nhn doanh thu, chi ph v k khai np thu thu nhp doanh nghip thay cho cc bn cn li tham gia hp ng hp tc kinh doanh. - i vi hot ng kinh doanh tr chi c thng (casino, tr chi in t c thng, kinh doanh gii tr c t cc) l s tin thu t hot ng ny bao gm c thu tiu th c bit tr s tin tr thng cho khch. - i vi hot ng kinh doanh chng khon l cc khon thu t dch v mi gii, t doanh chng khon, bo lnh pht hnh chng khon, qun l danh mc u t, t vn ti chnh v u t chng khon, qun l qu u t, pht hnh chng ch qu, dch v t chc th trng v cc dch v chng khon khc theo quy nh ca php lut. - i vi dch v ti chnh phi sinh l s tin thu t vic cung ng cc dch v ti chnh phi sinh thc hin trong k tnh thu.
4.1.1.2. Cc khon chi ph hp l c tr v khng c tr tnh thu nhp chu thu

Lut thu TNDN 2003 lit k c chi ph c tr v chi ph khng c tr khi xc nh thu nhp chu thu. Cch quy nh ny, theo Chnh Ph l ph hp vi thc tin ti thi im ban hnh v c th gip cho doanh nghip i chiu t k khai. Tuy nhin, qua thc hin ngy cng pht sinh nhiu vng mc, gy kh khn, lm hn ch quyn ch ng ca doanh nghip trong kinh doanh. Nn kinh t ang vn ng, chuyn sang c ch th trng, hot ng kinh doanh ca doanh nghip theo xu hng a ngnh, a lnh vc, pht sinh nhiu khon chi mi m quy nh hin hnh cha bao qut c ht dn n vic hiu v vn dng khc nhau gia doanh nghip v c quan qun l nh nc (thu, thanh tra, kim ton), to c hi sinh ra c ch xin cho trong qu trnh thc hin. khc phc hn ch ny, bo m r rng, to thun li cho vic thc hin c ch t khai, t np thu theo quy nh ca Lut qun l thu mt cch c hiu qu, Lut thu TNDN 2008 c sa i theo hng: quy nh iu kin xc nh khon chi c tr, lit k c th cc khon khng c tr. i vi nhng khon khng c lit k th ng nhin doanh nghip c tnh vo chi ph c tr khi xc nh thu nhp.
43

Theo Lut thu TNDN 2008 v cc vn bn hng dn thi hnh th tr nhng khon chi khng c tr, doanh nghip c tr mi khon chi nu p ng cc iu kin sau: - Khon chi thc t pht sinh lin quan n hot ng sn xut, kinh doanh ca doanh nghip; - Khon chi c ho n, chng t hp php theo quy nh ca php lut.

Cc khon chi khng c tr khi xc nh thu nhp chu thu bao gm45:
a) Khon chi khng p ng hai iu kin k trn, tr phn gi tr tn tht do thin tai, dch bnh v trng hp bt kh khng khc khng c bi thng; b) Khon tin pht do vi phm hnh chnh; c) Khon chi c b p bng ngun kinh ph khc; d) Phn chi ph qun l kinh doanh do doanh nghip nc ngoi phn b cho c s thng tr ti Vit Nam vt mc tnh theo phng php phn b do php lut Vit Nam quy nh; ) Phn chi vt mc theo quy nh ca php lut v trch lp d phng; e) Phn chi ph nguyn liu, vt liu, nhin liu, nng lng, hng ha vt nh mc tiu hao do doanh nghip xy dng, thng bo cho c quan thu v gi thc t xut kho; g) Phn chi tr li tin vay vn sn xut, kinh doanh ca i tng khng phi l t chc tn dng hoc t chc kinh t vt qu 150% mc li sut c bn do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im vay; h) Trch khu hao ti sn c nh khng ng quy nh ca php lut; i) Khon trch trc vo chi ph khng ng quy nh ca php lut; k) Tin lng, tin cng ca ch doanh nghip t nhn; th lao tr cho sng lp vin doanh nghip khng trc tip tham gia iu hnh sn xut, kinh doanh; tin lng, tin cng, cc khon hch ton khc tr cho ngi lao ng nhng thc t khng chi tr hoc khng c ha n, chng t theo quy nh ca php lut; l) Chi tr li tin vay vn tng ng vi phn vn iu l cn thiu; m) Thu gi tr gia tng u vo c khu tr, thu gi tr gia tng np theo phng php khu tr, thu thu nhp doanh nghip; n) Phn chi qung co, tip th, khuyn mi, hoa hng mi gii; chi tip tn, khnh tit, hi ngh; chi h tr tip th, chi h tr chi ph, chit khu thanh ton; chi bo biu, bo tng ca c quan bo ch lin quan trc tip n hot ng sn xut, kinh doanh vt qu 10% tng s chi c tr; i vi doanh nghip thnh lp mi l phn chi vt qu 15%

45

Cc trng hp c th xem Thng t 130 /2008/TT-BTC hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp doanh nghip s 14/2008/QH12 v hng dn thi hnh Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11 thng 12 nm 2008 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp doanh nghip 44

trong ba nm u, k t khi c thnh lp. o) Khon ti tr, tr khon ti tr cho gio dc, y t, khc phc hu qu thin tai v lm nh tnh ngha cho ngi ngho theo quy nh ca php lut. 4.1.4. Cc khon thu nhp chu thu khc Thu nhp khc l cc khon thu nhp chu thu trong k tnh thu m khon thu nhp ny khng thuc cc ngnh, ngh lnh vc kinh doanh c trong ng k kinh doanh ca doanh nghip. Thu nhp khc bao gm cc khon thu nhp sau: - Thu nhp t chuyn nhng vn, chuyn nhng chng khon. i vi khon thu nhp ny, nh nc cho php khu tr gi vn v cc chi ph c lin quan v c qui nh c th trong lut thu TNDN v cc vn bn hng dn thi hnh - Thu nhp t chuyn nhng bt ng sn. Cng ging nh thu nhp t chuyn nhng vn. Gi mua v cc chi ph c lin quan cng s c khu tr trc khi tnh thu. - Thu nhp t quyn s hu, quyn s dng ti sn bao gm c tin thu v bn quyn di mi hnh thc tr cho quyn s hu, quyn s dng ti sn; thu v quyn s hu tr tu; thu nhp t chuyn giao cng ngh theo quy nh ca php lut. Cho thu ti sn di mi hnh thc. i vi thu nhp t tin bn quyn s hu tr tu, chuyn giao cng ngh,thu nhp chu thu c xc nh bng tng s tin thu c tr (-) gi vn hoc chi ph to ra quyn s hu tr tu, cng ngh c chuyn giao, tr (-) chi ph duy tr, nng cp, pht trin quyn s hu tr tu, cng ngh c chuyn giao v cc khon chi c tr khc. Cn i vi thu nhp v cho thu ti sn c xc nh bng doanh thu t hot ng cho thu tr (-) cc khon chi: chi ph khu hao, duy tu, sa cha, bo dng ti sn, chi ph thu ti sn cho thu li (nu c) v cc chi c tr khc c lin quan n vic cho thu ti sn. - Thu nhp t chuyn nhng ti sn, thanh l ti sn (tr bt ng sn), cc loi giy t c gi khc. Khon thu nhp ny c xc nh bng (=) doanh thu thu c do chuyn nhng ti sn, thanh l ti sn tr (-) gi tr cn li ca ti sn chuyn nhng, thanh l ghi trn s sch k ton ti thi im chuyn nhng, thanh l v cc khon chi ph c tr lin quan n vic chuyn nhng, thanh l ti sn. - Thu nhp t li tin gi, li cho vay vn bao gm: li tin gi ti cc t chc tn dng, li cho vay vn di mi hnh thc theo quy nh ca php lut, ph bo lnh tn dng v cc khon ph khc trong hp ng cho vay vn. - Thu nhp t kinh doanh ngoi t; Li v chnh lch t gi hi oi thc t pht sinh trong k ca hot ng sn xut kinh doanh (khng bao gm li chnh lch t gi hi oi do nh gi li cc khon mc tin t c gc ngoi t cui nm ti chnh, li chnh lch t gi pht sinh trong qu trnh u t xy dng c bn giai on trc hot ng sn xut kinh doanh). Thu nhp t hot ng kinh doanh ngoi t bng tng s tin thu t bn ngoi t tr (-) tng gi mua ca s lng ngoi t bn ra. - Hon nhp cc khon d phng gim gi hng tn kho, d phng tn tht cc khon u t ti chnh, d phng n kh i v hon nhp khon d phng bo hnh sn phm, hng ho, cng trnh xy lp trch nhng ht thi gian trch lp khng s dng hoc s dng khng ht. - Khon n kh i xo nay i c.
45

- Khon n phi tr khng xc nh c ch n. - Thu nhp t hot ng sn xut kinh doanh ca nhng nm trc b b st do doanh nghip pht hin ra. - Chnh lch gia thu v tin pht, tin bi thng do bn i tc vi phm hp ng kinh t sau khi tr khon b pht, b tr bi thng do vi phm hp ng theo quy nh ca php lut. - Chnh lch do nh gi li ti sn theo quy nh ca php lut gp vn, iu chuyn ti sn khi chia, tch, hp nht, sp nhp, chuyn i loi hnh doanh nghip, tr trng hp nh gi ti sn c nh khi chuyn doanh nghip Nh nc thnh cng ty c phn. + i vi ti sn c nh c nh gi li khi gp vn, l chnh lch gia gi nh gi li tr i gi tr cn li ca ti sn c nh v c phn b theo s nm cn c trch khu hao ca ti sn c nh ti doanh nghip nhn vn gp; + i vi ti sn c nh c iu chuyn khi chia, tch, hp nht, sp nhp, chuyn i loi hnh doanh nghip (tr trng hp chuyn doanh nghip nh nc thnh cng ty c phn) l phn chnh lch gia gi nh gi li vi gi tr cn li ca ti sn c nh ghi trn s sch k ton. + i vi ti sn khng phi l ti sn c nh l phn chnh lch gia gi nh gi li vi gi tr ghi trn s sch k ton. - Qu biu, qu tng bng tin, bng hin vt; thu nhp nhn c bng tin, bng hin vt t khon h tr tip th, h tr chi ph, chit khu thanh ton, thng khuyn mi v cc khon h tr khc. - Tin n b v ti sn c nh trn t v tin h tr di di sau khi tr cc khon chi ph lin quan nh chi ph di di (chi ph vn chuyn, lp t), gi tr cn li ca ti sn c nh v cc chi ph khc (nu c). Ring tin n b v ti sn c nh trn t v tin h tr di di ca cc doanh nghip di chuyn a im theo quy hoch ca c quan Nh nc c thm quyn m gi tr ca cc khon h tr, n b sau khi tr cc chi ph lin quan (nu c) th phn cn li doanh nghip s dng theo quy nh ca php lut c lin quan. - Cc khon thu nhp lin quan n vic tiu th hng ho, cung cp dch v khng tnh trong doanh thu nh: thng gii phng tu nhanh, tin thng phc v trong ngnh n ung, khch sn sau khi tr cc khon chi ph to ra khon thu nhp . - Thu nhp v tiu th ph liu, ph phm sau khi tr chi ph thu hi v chi ph tiu th. - Cc khon thu nhp t cc hot ng gp vn c phn, lin doanh, lin kt kinh t trong nc c chia t thu nhp trc khi np thu thu nhp doanh nghip. - Thu nhp nhn c t hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v nc ngoi. Doanh nghip Vit Nam u t ra nc ngoi c thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh ti nc ngoi, thc hin k khai v np thu thu nhp doanh nghip theo qui nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip hin hnh ca Vit nam, k c trng hp doanh nghip ang c hng u i min, gim thu thu nhp theo qui nh ca nc doanh nghip u t. Mc thu sut thu thu nhp doanh nghip tnh v k khai thu i vi cc khon thu nhp t nc ngoi l 25%, khng p dng mc thu sut u i (nu c) m doanh nghip Vit nam u t ra nc ngoi ang c hng theo Lut thu thu nhp doanh nghip hin hnh. trnh tht thu thu, C quan thu c quyn n nh thu nhp chu thu t hot ng sn xut kinh doanh ti nc ngoi ca doanh nghip Vit Nam u t ra nc ngoi i vi cc trng hp vi phm qui nh v k khai, np thu.
46

Nh nc cng quy nh cch thc gim tnh trng thu chng ln thu v gip cho doanh nghip thc s nhn c u i ca nc nhn u t khi u t ra nc ngoi. Theo , nu khon thu nhp t d n u t ti nc ngoi chu thu thu nhp doanh nghip (hoc mt loi thu c bn cht tng t nh thu thu nhp doanh nghip) nc ngoi, khi tnh thu thu nhp doanh nghip phi np ti Vit Nam, doanh nghip Vit Nam u t ra nc ngoi c tr s thu np nc ngoi hoc c i tc nc tip nhn u t tr thay (k c thu i vi tin li c phn), nhng s thu c tr khng vt qu s thu thu nhp tnh theo qui nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip ca Vit Nam. S thu thu nhp doanh nghip Vit nam u t ra nc ngoi c min, gim i vi phn li nhun c hng t d n u t nc ngoi theo lut php ca nc doanh nghip u t cng c tr khi xc nh s thu thu nhp doanh nghip phi np ti Vit nam. V d 1: Doanh nghip Vit Nam A c mt khon thu nhp 800 triu ng t d n u t ti nc ngoi. Khon thu nhp ny l thu nhp sau khi np thu thu nhp theo Lut ca nc doanh nghip u t. S thu thu nhp phi np tnh theo quy nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip ca nc doanh nghip u t l 200 triu ng. S thu TNDN sau khi c gim 50% theo qui nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip ca nc doanh nghip u t l 100 triu ng. Phn thu nhp t d n u t nc ngoi phi tnh thu thu nhp theo qui nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip ca Vit Nam nh sau: [(800 triu ng + 200 triu ng) x 25%] = 250 triu ng S thu thu nhp doanh nghip cn phi np (sau khi tr s thu np ti nc doanh nghip u t) l: 250 triu ng - 200 triu ng = 50 triu ng V d 2: Doanh nghip Vit Nam A c khon thu nhp 660 triu ng t d n u t ti nc ngoi. Khon thu nhp ny l thu nhp cn li sau khi np thu thu nhp ti nc doanh nghip u t. S thu thu nhp doanh nghip np theo qui nh ca nc doanh nghip u t l 340 triu ng. Phn thu nhp t d n u t ti nc ngoi ca doanh nghip phi k khai v np thu thu nhp theo qui nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip ca Vit Nam nh sau: [(660 triu ng + 340 triu ng) x 25%] = 250 triu ng Doanh nghip Vit Nam A ch c tr s thu np nc doanh nghip u t tng ng vi s thu tnh theo Lut thu thu nhp doanh nghip ca Vit Nam l 250 triu ng. S thu np ti nc doanh nghip u t vt qu s thu tnh theo Lut thu thu nhp doanh nghip ca Vit Nam l 90 triu ng (340 - 250 = 90) khng c tr vo s thu phi np khi k khai v np thu thu nhp doanh nghip ti Vit Nam. - Cc khon thu nhp nhn c bng tin hoc hin vt t cc ngun ti tr (tr khon ti tr nhn c s dng cho hot ng gio dc, nghin cu khoa hc, vn ho, ngh thut, t thin, nhn o v hot ng x hi khc ti Vit Nam) - Cc khon thu nhp khc theo quy nh ca php lut. 4.1.5. Thu nhp min thu - Thu nhp t trng trt, chn nui, nui trng thy sn ca t chc c thnh lp theo Lut
47

hp tc x. - Thu nhp t vic thc hin dch v k thut trc tip phc v nng nghip gm: thu nhp t dch v ti, tiu nc; cy, ba t; no vt knh, mng ni ng; dch v phng tr su, bnh cho cy trng, vt nui; dch v thu hoch sn phm nng nghip. - Thu nhp t vic thc hin hp ng nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh; Thu nhp t doanh thu bn sn phm trong thi k sn xut th nghim v thu nhp t doanh thu bn sn phm lm ra t cng ngh mi ln u tin p dng ti Vit Nam. Thi gian min thu ti a khng qu mt (01) nm, k t ngy bt u thc hin hp ng nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh; ngy bt u sn xut th nghim sn phm; ngy bt u p dng cng ngh mi ln u tin p dng ti Vit Nam sn xut sn phm. - Thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v ca doanh nghip c s lao ng l ngi khuyt tt, ngi sau cai nghin ma tu, ngi nhim HIV bnh qun trong nm chim t 51% tr ln trong tng s lao ng bnh qun trong nm ca doanh nghip. - Thu nhp t hot ng dy ngh dnh ring cho ngi dn tc thiu s, ngi khuyt tt, tr em c hon cnh c bit kh khn, i tng t nn x hi. Trng hp c s dy ngh c c i tng khc th phn thu nhp c min thu c xc nh tng ng vi t l hc vin l ngi dn tc thiu s, ngi khuyt tt, tr em c hon cnh c bit kh khn, i tng t nn x hi trong tng s hc vin. -. Thu nhp c chia t hot ng gp vn, mua c phn, lin doanh, lin kt kinh t vi doanh nghip trong nc, sau khi bn nhn gp vn, pht hnh c phiu, lin doanh, lin kt np thu thu nhp doanh nghip theo quy nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip, k c trng hp bn nhn gp vn, pht hnh c phiu, bn lin doanh, lin kt c min thu, gim thu. - Khon ti tr nhn c s dng cho hot ng gio dc, nghin cu khoa hc, vn ho, ngh thut, t thin, nhn o v hot ng x hi khc ti Vit Nam. 4.2 Thu sut Thu sut thu thu nhp doanh nghip c qui nh nh sau: - Thu sut thu thu nhp doanh nghip p dng i vi c s kinh doanh l 25%. - Thu sut p dng i vi tng c s kinh doanh tin hnh tm kim, thm d, khai thc du kh v ti nguyn qu him khc t 32% n 50 % ph hp vi tng d n u t, tng c s kinh doanh. Ti nguyn qu him khc ti khon ny bao gm: bch kim, vng, bc, thic, wonfram, antimoan, qu, t him. - Nu doanh nghip c hng thu sut u i th s np thu vi thu sut 10% hoc 20% trong khong thi gian c u i.

5. Phng php tnh thu

S thu thu nhp doanh nghip phi np trong k tnh thu bng thu nhp tnh thu nhn vi thu sut. Thu thu nhp doanh nghip phi np c xc nh theo cng thc sau:
48

Thu TNDN phi np =

Thu nhp tnh thu x

Thu sut thu TNDN

Trng hp doanh nghip nu c trch qu pht trin khoa hc v cng ngh th thu thu nhp doanh nghip phi np c xc nh nh sau: Thu TNDN phi np Thu nhp tnh thu Phn trch lp qu KH&CN Thu sut thu TNDN

= (

Trng hp doanh nghip np thu thu nhp doanh nghip hoc loi thu tng t thu thu nhp doanh nghip ngoi Vit Nam th doanh nghip c tr s thu thu nhp doanh nghip np nhng ti a khng qu s thu thu nhp doanh nghip phi np theo quy nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip. Nu trong hip nh trnh nh thu hai ln gia Vit Nam vi nc ngoi c quy nh khc th nhng quy nh ca hip nh s c p dng i vi cc trng hp thuc i tng iu chnh ca hip nh.

6. u i thu thu nhp doanh nghip

u i thu thu nhp doanh nghip l mt trong nhng chnh sch ln thu ht u t nc ta. Cng nh cc nc ang pht trin khc, chng ta hy vng qua chnh sch u i thu, chng ta c th thu ht c nhiu vn u t trong v ngoi nc. Qua c th pht trin sn xut kinh doanh, khai thc c ti nguyn v con ngi v sn vt. ng thi c th rt ngn khong cch gia cc vng min, c th quy hoch nn kinh t theo kt cu m ng v Nh nc xy dng trong cc chin lc pht trin t nc. Cc quy nh v u i thu trong Lut thu TNDN 2003 c tng hp t tt c cc vn bn php lut ban hnh t lc nn kinh t nc ta mi m ca, mi trng u t km hp hn, c s h tng cn kh khn,... trn nguyn tc chn mc u i cao nht, thun li nht p dng chung. V vy, Lut thu TNDN 2003 quy nh 3 mc thu sut u i l 10%,15% v 20% cng vi nhiu mc thi gian min, gim thu (ti a l 4 nm min v 9 nm gim 50%). c hng cc u i ny, Lut quy nh nhiu tiu ch khc nhau, va cn c vo ngnh ngh, lnh vc u i, va cn c vo a bn u t theo quy nh ca php lut v u t. Theo t trnh ca Chnh ph v vic sa i thu TNDN th qua qu trnh thc hin, cc chnh sch u i thu trn ngy cng bc l nhng nhc im l dn tri, phc tp, tc ng ca u i thu i vi vic phn b ngun lc trong u t cn hn ch, cha p ng c yu cu v pht trin kinh t theo vng v lnh th, nht l thu ht u t vo cc a bn c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn. C th, theo tiu ch ngnh ngh, lnh vc th c ti 90% s lng ngnh kinh t cp II v 33% ngnh kinh t cp III c hng u i thu. Theo tiu ch a bn th c ti 32% a phng thuc din u i v 24% s a phng thuc din c bit u i. Bn cnh , cn c 154 Khu cng
49

nghip, Khu ch xut, 10 Khu kinh t, 23 Khu kinh t ca khu do Trung ng thnh lp (bnh qun mi tnh c 3 Khu) v hng trm khu cng nghip nh v va, cm cng nghip do a phng thnh lp (cha k cc im cng nghip) cng thuc din u i. Theo s liu thng k nm 2007, tng s doanh nghip c hng u i chim ti 70% tng s doanh nghip ang k khai, np thu TNDN. Nh vy, u i v thu TNDN l kh rng v th hin s dn tri trong chnh sch u i. Ngoi ra, trong qu trnh thc hin cho thy c nhiu d n u t theo nhiu hng mc, ngnh ngh, a bn khc nhau nn vic xc nh iu kin u i, mc u i, s thu TNDN rt phc tp, doanh nghip kh xc nh ng mc u i thu TNDN c hng. Qua tng kt nh gi, c khng t doanh nghip c hng u i theo nhiu trng hp khc nhau nh: u i do mi thnh lp, u i theo u t m rng, u i do p ng t l xut khu, u i do s dng lao ng n, u i s dng lao ng l ngi tn tt, u i do thc hin cc hp ng dch v k thut phc v nng nghip...V d nh, ti tnh ng Nai, c doanh nghip trong nm 2006 c hng u i v thu TNDN theo 4 trng hp (u i mi thnh lp, u i theo u t m rng, u i do p ng t l xut khu, u i do s dng lao ng n) dn n doanh nghip gp nhiu lng tng trong vic t xc nh u i min, gim. S liu thng k nm 2007 cho thy trong s nhng vng mc v thu TNDN c gi n c quan thu th vng mc v u i thu TNDN chim ti 25%. Bn cnh , thc t qun l cho thy cc nh u t, c bit l nh u t nc ngoi, tp trung ch yu vo cc Khu cng nghip, Khu ch xut hoc nhng a bn thun li (TP. H Ch Minh, H Ni, Hi Phng, ng Nai, Bnh Dng, B Ra Vng Tu, Vnh Yn, Hi Dng, Hng Yn, Bc Ninh). Nh vy, pht sinh vn phn b ngun lc cha hp l, vic thu ht u t vo cc a bn kh khn khng t c mc tiu ra do cc a bn thun li cng c u i theo tiu ch ngnh ngh. Qua tham kho cc nc trong khu vc cho thy xu hng gn y ca cc nc trong chnh sch u i thu TNDN l chuyn t u i theo ngnh sang u i theo din rng, khuyn khch tng th nn kinh t bng chnh sch iu tit thu TNDN hp l m khng cn u i nhiu (ch tp trung cho mt s rt t ngnh mi nhn v vng c bit kh khn gim bt chi ph cho nh u t). Thc tin nc ta trong thi gian va qua cng nh kinh nghim ca cc nc nh nu phn trn cho thy: mc d chnh sch u i thu ca Vit Nam c mc u i hp dn hn so vi nhiu nc nhng nu nh khng sa i thu ht u t c la chn th hiu qu thu ht u t trong nc cng nh nc ngoi khuyn khch pht trin nn kinh t s rt kh c th t c theo nh hng ca Nh nc. to iu kin thun li cho doanh nghip trong vic hng u i u t v thc hin c ch t tnh, t khai, t np cn thit phi nghin cu, sa i cc quy nh v u i thu thu nhp doanh nghip m bo trnh phc tp v dn tri theo hng: C c ch u i minh bch, thit thc, ph hp vi xu th chung v ci cch thu ca cc nc trn th gii ; chuyn t u i theo din hp (min, gim thu) sang c ch h mc thu sut ph thng xung thp hn mc 28% hin hnh) khuyn khch c nn kinh t, ng thi sp xp li u i (min, gim thu) tp trung vo mt s lnh vc mi nhn v a bn c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn.

50

6.1. iu kin, nguyn tc u i thu thu nhp doanh nghip 6.1.1. iu kin u i thu thu nhp doanh nghip c u i thu TNDN, cc doanh nghip phi thc hin ch k ton, ho n, chng t theo quy nh v ng k, np thu thu nhp doanh nghip theo k khai. 6.1.2. Nguyn tc thc hin u i

- Trong thi gian ang u i thu thu nhp doanh nghip nu doanh nghip thc hin nhiu
hot ng sn xut, kinh doanh th doanh nghip phi hch ton ring thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh c hng u i thu thu nhp doanh nghip (bao gm mc thu sut u i hoc min, gim thu). Trng hp trong k tnh thu doanh nghip khng hch ton ring thu nhp t hot ng sn xut kinh doanh c hng u i thu v thu nhp t hot ng sn xut kinh doanh khng c hng u i thu th phn thu nhp ca hot ng sn xut kinh doanh u i thu xc nh bng (=) tng thu nhp chu thu ca hot ng sn xut kinh doanh (khng bao gm thu nhp khc) nhn (x) vi t l phn trm (%) ca doanh thu hot ng sn xut kinh doanh u i thu so vi tng doanh thu ca doanh nghip trong k tnh thu. - Doanh nghip thnh lp mi t d n u t c hng u i thu thu nhp doanh nghip l doanh nghip ng k kinh doanh doanh ln u, tr cc trng hp sau: i) Doanh nghip thnh lp trong cc trng hp chia, tch, sp nhp, hp nht theo quy nh ca php lut; ii) Doanh nghip thnh lp do chuyn i hnh thc doanh nghip, chuyn i s hu, tr trng hp giao, khon, cho thu doanh nghip nh nc; iii) Doanh nghip t nhn, Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin mi thnh lp m ch doanh nghip l ch h kinh doanh c th v khng c thay i v ngnh ngh kinh doanh trc y. iv) Doanh nghip t nhn, cng ty hp danh, cng ty trch nhim hu hn hoc hp tc x mi thnh lp m ngi i din theo php lut (tr trng hp ngi i din theo php lut khng phi l thnh vin gp vn), thnh vin hp danh hoc ngi c s vn gp cao nht tham gia hot ng kinh doanh vi vai tr l ngi i din theo php lut, thnh vin hp danh hoc ngi c s vn gp cao nht trong cc doanh nghip ang hot ng hoc gii th nhng cha c 12 thng tnh t thi im gii th doanh nghip c n thi im thnh lp doanh nghip mi. - Trong cng mt k tnh thu nu c mt khon thu nhp thuc din p dng thu sut thu thu nhp doanh nghip u i v thi gian min thu, gim thu theo nhiu trng hp khc nhau th doanh nghip t la chn mt trong nhng trng hp u i thu thu nhp doanh nghip c li nht. - Trong thi gian c u i thu thu nhp doanh nghip, nu trong nm tnh thu m doanh nghip khng p ng mt trong cc iu kin u i thu theo quy nh ca thng

51

t 130 th doanh nghip khng c hng u i trong nm tnh thu m phi np thu thu nhp doanh nghip theo mc thu sut 25%. - Trng hp trong k tnh thu doanh nghip va c hot ng kinh doanh c hng u i thu va c hot ng kinh doanh khng c hng u i thu th phi hch ton ring thu nhp t hot ng kinh doanh c hng u i thu v hot ng kinh doanh khng c u i thu k khai np thu ring. Trng hp hot ng kinh doanh c hng u i thu b l, hot ng kinh doanh khng c hng u i thu (tr hot ng chuyn nhng bt ng sn) c thu nhp (hoc ngc li) th doanh nghip b tr vo thu nhp chu thu ca cc hot ng kinh doanh c thu nhp do doanh nghip t la chn. Phn thu nhp cn li sau khi b tr p dng mc thu sut thu thu nhp doanh nghip theo mc thu sut ca hot ng kinh doanh cn thu nhp. - Vic u i thu thu nhp doanh nghip khng p dng i vi cc khon thu nhp c xc nh l thu nhp chu thu khc; thu nhp t hot ng tm kim, thm d, khai thc du kh v ti nguyn qu him khc; thu nhp t kinh doanh tr chi c thng, c cc theo quy nh ca php lut; thu nhp t hot ng khai thc khong sn. - Doanh nghip thnh lp t chuyn i loi hnh doanh nghip, chuyn i s hu, chia, tch, sp nhp, hp nht chu trch nhim tr cc khon n tin thu, tin pht v thu thu nhp doanh nghip ca doanh nghip b chuyn i, chia, tch, sp nhp, hp nht v c k tha cc u i v thu thu nhp doanh nghip cho thi gian cn li nu tip tc p ng cc iu kin u i thu thu nhp doanh nghip. - Doanh nghip trong thi gian ang c hng u i min thu, gim thu thu nhp doanh nghip theo quy nh, c quan c thm quyn kim tra, thanh tra kim tra pht hin tng s thu thu nhp doanh nghip ca thi k min thu, gim thu th doanh nghip c hng min thu, gim thu thu nhp doanh nghip theo quy nh. Tu theo li ca doanh nghip, c quan c thm quyn kim tra, thanh tra p dng cc mc x pht vi phm php lut v thu theo quy nh. - Doanh nghip ang trong thi gian min thu, gim thu thu nhp doanh nghip, c quan c thm quyn kim tra, thanh tra quyt ton thu kim tra pht hin s thu thu nhp doanh nghip min thu, gim thu theo quy nh nh hn so vi n v t k khai th doanh nghip ch c min thu, gim thu thu nhp doanh nghip theo s thu thu nhp doanh nghip do kim tra, thanh tra pht hin. Tu theo li ca doanh nghip, c quan c thm quyn kim tra, thanh tra p dng cc mc x pht vi phm php lut v thu theo quy nh. 6.2. Cc hnh thc u i thu thu nhp doanh nghip 6.2.1. u i v thu sut - Doanh nghip thnh lp mi t d n u t ti a bn c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn, khu kinh t, khu cng ngh cao; doanh nghip thnh lp mi t d n u t thuc lnh vc cng ngh cao, nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh, u t pht trin c s h tng c bit quan trng ca Nh nc, sn xut sn phm phn mm c p dng thu sut 10% trong thi gian mi lm nm.
52

- Doanh nghip hot ng trong lnh vc gio dc - o to, dy ngh, y t, vn ho, th thao v mi trng c p dng thu sut 10%. - Doanh nghip thnh lp mi t d n u t ti a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn c p dng thu sut 20% trong thi gian mi nm. - Hp tc x dch v nng nghip v qu tn dng nhn dn c p dng thu sut 20%. i vi d n cn c bit thu ht u t c quy m ln v cng ngh cao th thi gian p dng thu sut u i c th ko di thm, nhng thi gian ko di thm khng qu mi ln nm. Thi gian p dng thu sut u i c tnh t nm u tin doanh nghip c doanh thu. 6.2.2. u i v thi gian min thu, gim thu - Doanh nghip thnh lp mi t d n u t ti a bn c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn, khu kinh t, khu cng ngh cao; doanh nghip thnh lp mi t d n u t thuc lnh vc cng ngh cao, nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh, u t pht trin c s h tng c bit quan trng ca Nh nc, sn xut sn phm phn mm; doanh nghip thnh lp mi hot ng trong lnh vc gio dc - o to, dy ngh, y t, vn ho, th thao v mi trng c min thu ti a khng qu bn nm v gim 50% s thu phi np ti a khng qu chn nm tip theo. - Doanh nghip thnh lp mi t d n u t ti a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn c min thu ti a khng qu hai nm v gim 50% s thu phi np ti a khng qu bn nm tip theo. Thi gian min thu, gim thu c tnh t nm u tin doanh nghip c thu nhp chu thu; trng hp doanh nghip khng c thu nhp chu thu trong ba nm u, k t nm u tin c doanh thu th thi gian min thu, gim thu c tnh t nm th t. 6.2.3. Cc trng hp u i khc Ngoi ra doanh nghip doanh nghip sn xut, xy dng, vn ti s dng nhiu lao ng n c gim thu thu nhp doanh nghip bng s chi thm cho lao ng n. Doanh nghip s dng nhiu lao ng l ngi dn tc thiu s c gim thu thu nhp doanh nghip bng s chi thm cho lao ng l ngi dn tc thiu s . Doanh nghip cng c php chuyn l v c trch lp, s dng qu pht trin khoa hc cng ngh theo quy nh i) Doanh nghip c l c chuyn s l sang nm sau; s l ny c tr vo thu nhp tnh thu. Thi gian c chuyn l khng qu nm nm, k t nm tip theo nm pht sinh l. Tuy nhin, i vi doanh nghip c l t hot ng chuyn nhng bt ng sn ch c chuyn s l vo thu nhp tnh thu ca hot ng ny. ii) Trch lp qu pht trin khoa hc cng ngh. Theo quy nh ny th doanh nghip c thnh lp, hot ng theo quy nh ca php lut Vit Nam c trch ti a 10% thu nhp tnh thu hng nm lp Qu pht trin khoa hc v cng ngh ca doanh nghip. Trong thi hn nm nm, k t khi trch lp, nu Qu pht trin khoa hc v cng ngh khng c s dng hoc s dng khng ht 70% hoc s dng khng ng mc ch th doanh
53

nghip phi np ngn sch nh nc phn thu thu nhp doanh nghip tnh trn khon thu nhp trch lp qu m khng s dng hoc s dng khng ng mc ch v phn li pht sinh t s thu thu nhp doanh nghip . Mt im cn lu l qu pht trin khoa hc v cng ngh ca doanh nghip ch c s dng cho u t khoa hc v cng ngh ti Vit Nam. Cu hi 1. Ti sao nh nc ta thay th thu li tc bng thu thu nhp doanh nghip? 2. C s thng tr ca doanh nghip nc ngoi l g? Ti sao c quy nh ny? 3. Cn c tnh thu thu nhp doanh nghip c quy nh trong Lut thu TNDN 2008 c g khc hn so vi lut thu TNDN 2003? Ti sao c s thay i ny? 4. u v nhc im ca ch u i thu TNDN?

Ti liu tham kho 1. Milton C. Taylor, The Tax System of Vietnam, Michigan State University, Vietnam Advisory Group, Saigon 1960 2. Gio trnh ti chnh cng, i hc Lut Khoa Si Gn nm 1972 3. Thao Cung and Frank Meier of Baker & McKenzie Hong Kong, Review recent tax reforms in Vietnam aimed at assisting the development of a multi-sector economy, website: http://service.taxanalysts.com 4. Ngo Dinh Quang, Nguyen Tien Dung Tax Reforms in Vietnam, Vietnam Investment Journal, website : http://. www.vninvest.com 5. IMF Country Report 1996: Vietnam. Chapter V Tax Reforms 6. Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007 7. Lut thu thu nhp doanh nghip s 14/2008/QH12 ngy 3 thng 6 nm 2008 8. Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11 thng 12 nm 2008 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp doanh nghip 9. Thng t s 130/TT-BTC Hng dn thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp doanh nghip s 14/2008/QH12 v hng dn thi hnh Ngh nh s 124/2008/N-CP ngy 11 thng 12 nm 2008 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut thu thu nhp doanh nghip 10. T trnh ca Chnh ph V D n sa i Lut thu thu nhp doanh nghip

54

CHNG 4: THU GI TR GIA TNG 1. Khi nim, c im

Trc khi thu GTGT ra i, mt s quc gia p dng thu doanh thu. y l mt lai thu b thu trng nhiu giai an khc nhau t sn xut n tiu dng. V d nh mt xng ca sau khi x cy v bn g cho th mc vi gi 1.000.000 ng vi thu sut 10%. S thu phi np cho nh nc l 100.000 ng. Tng cng s tin ngi th mc phi tr cho xng ca l 1.100.000 ng. T khc g , ngi th mc lm chic bn v bn cho ngi bn l vi gi 5.100.000 ng, thu sut l 10% th ngi bn l phi np thu 510.000 ng. Gi bn ci bn lc ny l 5.560.000 ng. Ngi bn l bn cho ngi tiu dng vi gi l 10.000.000 vi thu sut l 10% th gi ca chic bn s l 11.000.000 ng. Nh vy, trong v d ny nh nc thu c thu 1.610.000 ng. Nu ta so snh th thy rng t giai an u tin, gi tr ca hng ha (khc g) c tng ln c 10 ln. Tuy nhin, s thu m nh nc nhn c tng ln 16,1 ln mc d thu sut cc giai an nh nhau. Vic tng s tin thu np cho nh nc l do thu thu chng ln thu mi giai an sn xut, lu thng. iu ny dn n vic trnh thu, ngi sn xut tm cch kt hp cc giai an sn xut, lu thng li vi nhau. v d trn, gi nh l ngi th mc s hu lun xng ca v sau khi ng xong chic bn th bn trc tip cho khch hng vi gi 10.000.000 ng. Vi thu sut l 10%, nh nc thu c 1.000.000 ng tin thu. Cc hc gi pht hin ra im tiu cc ca cch nh thu ny l lm cho cc doanh nghip, c s sn xut khng c kh nng kt hp v thc hin nhiu giai on ca qu trnh sn xut, lu thng gp kh khn v h phi chu thu nhiu hn do b thu chng thu. Vic kt hp nhiu giai an sn xut lu thng li vi nhau cng dn n vic thay i kt cu nn kinh t. Ngi tiu dng cng s b thit thi v ngi sn xut, ngi lu thng hng ha s tm cch chuyn gnh nng v thu ca h cho ngi tiu dng lm gi c tng cao. V vy m cc hc gi nh Dr. Wilhelm von Siemens (c), Thomas S. Adams (M), vv... xut phng n nh thu ln gi tr tng thm ca hng ha t nhng nm 192046. Nhng tng ny t nn mng cho vic xy dng h thng thu bn l v thu gi tr gia tng sau ny. Trong , thu gi tr gia tng (GTGT) l lai thu nh vo gi tr tng thm ca hng ha, dch v nhm ng vin mt phn thu nhp ca ngi dn vo ngn sch nh nc. Thu GTGT l mt lai thu nh ln hnh vi tiu dng nhng suy cho cng th mc ch ca lai thu ny cng nhm vo thu nhp ca ngi dn. Xem xt hnh vi tiu dng cng vi thu nhp v ti sn c th gip phn nh c ai l ngi giu, ngi ngho trong x hi. nh thu ln c ba lnh vc ny s gip cho nh nc thu c ngn sch ng thi iu tit c thu nhp t ngi giu sang ngi ngho. Thu GTGT c p dng chnh thc ti Php nm 1954. Hin ti c 120 quc gia v vng lnh th p dng thu ny47. Vit Nam, Lut thu GTGT c ban hnh vo nm 1997 v c hiu lc t 1/1/1999. Lut ny c sa i b sung nm 2003 v nm 2005 nhm
46

Alan Schenk v Oliver Oldman, Value Added Tax: A Comparative Approach, with Materials and Cases, Transnational Publisher, New York 2001, tr. 5 47 Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr. 61

55

m bo cc cam kt ca Vit Nam trong tin trnh hi nhp kinh t th gii v nhm han thin hn h thng thu GTGT Vit Nam. Thu GTGT c nhng c im sau48: - Thu gi tr gia tng c i tng chu thu rt rng. Theo , mi i tng tn ti trong x hi, cho d l t chc hay c nhn, l ngi ngho hay ngi giu u phi chi tr thu nhp ca mnh th hng kt qu sn xut kinh doanh to ra cho nn kinh t x hi. V vy m vic xc nh i tng chu thu, thu sut lun l vn cn c quan tm khi xy dng lut thu GTGT nhm thc hin cng bng x hi, hng dn tiu dng v khuyn khch sn xut pht trin. - Thu GTGT ch tnh trn phn gi tr tng thm ca hng ha, dch v. Vic ch nh thu trn phn gi tr tng thm nhm lm gim bt gnh nng v thu i vi ngi sn xut, ngi cung cp, ngi lu thng v ngi tiu dng hng ha, dch v. V vy m vic xc nh chnh xc GTGT l rt quan trng v trong thc t l rt kh khn. - Nu da trn gi mua cui cng ca hng ha, dch v, s thu phi np khng thay i ph thuc vo cc giai an lu thng khc nhau. nh thu tt c cc khu ca qu trnh sn xut, lu thng hng ha, nhp khu hng ha dch v nhng ch nh trn gi tr tng thm ca khu sau so vi khu trc. Tng s thu np cc khu chnh l s thu cui cng tnh trn tng gi tr hng ha, dch v m ngi tiu dng phi gnh chu. V v ngi tiu dng l ngi chu gnh nng v thu nn cng gim tnh trng trn thu, trnh thu.

2. Ngi np thu
Cc t chc, c nhn c hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v chu thu GTGT Vit Nam, khng phn bit ngnh ngh, hnh thc, t chc kinh doanh (gi chung l c s kinh doanh) v t chc, c nhn khc c nhp khu hng ha, mua dch v t nc ngoi chu thu GTGT (gi chung l ngi nhp khu) u l i tng np thu GTGT. T chc, c nhn sn xut, kinh doanh hng ha, dch v bao gm: - Cc t chc kinh doanh c thnh lp v ng k kinh doanh theo Lut Doanh nghip, Lut Doanh nghip Nh nc v Lut Hp tc x; - Cc t chc kinh t ca t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn, t chc s nghip v cc t chc khc; - Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi v bn nc ngoi tham gia hp tc kinh doanh theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam; cc t chc, c nhn nc ngoi hot ng kinh doanh Vit Nam khng thuc cc hnh thc u t theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam; - C nhn, h gia nh, nhm ngi kinh doanh c lp v cc i tng kinh doanh khc c hot ng sn xut, kinh doanh, nhp khu.

48

Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007, tr. 59

56

3. i tng chu thu GTGT i tng chu thu GTGT l hng ho, dch v dng cho sn xut, kinh doanh v tiu dng Vit Nam (bao gm c hng ha, dch v mua ca t chc, c nhn nc ngoi). Tuy nhin, i vi mt s loi hng ha, dch v nh nc khuyn khch tiu dng, hoc vic xc nh gi tr gia tng l rt kh khn, hoc nh nc l ngi s dng th khng phi chu thu. Cn lu l cc c s kinh doanh hng ha, dch v khng chu thu gi tr gia tng th khng c khu tr v hon thu gi tr gia tng u vo, tr trng hp p dng mc thu sut 0% theo quy nh. Theo Lut thu GTGT sa i, b sung nm 2008 th cc loi hng ha, dch v sau y s khng chu thu:
- Sn phm trng trt, chn nui, thu sn nui trng, nh bt cha ch bin thnh

cc sn phm khc hoc ch qua s ch thng thng ca t chc, c nhn t sn xut, nh bt bn ra v khu nhp khu. - Sn phm l ging vt nui, ging cy trng, bao gm trng ging, con ging, cy ging, ht ging, tinh dch, phi, vt liu di truyn. - Ti, tiu nc; cy, ba t; no vt knh, mng ni ng phc v sn xut nng nghip; dch v thu hoch sn phm nng nghip. - Sn phm mui c sn xut t nc bin, mui m t nhin, mui tinh, mui i-t. - Nh thuc s hu nh nc do Nh nc bn cho ngi ang thu. - Chuyn quyn s dng t. - Bo him nhn th, bo him ngi hc, bo him vt nui, bo him cy trng v ti bo him. - Dch v cp tn dng; kinh doanh chng khon; chuyn nhng vn; dch v ti chnh phi sinh, bao gm hon i li sut, hp ng k hn, hp ng tng lai, quyn chn mua, bn ngoi t v cc dch v ti chnh phi sinh khc theo quy nh ca php lut. - Dch v y t, dch v th y, bao gm dch v khm bnh, cha bnh, phng bnh cho ngi v vt nui. - Dch v bu chnh, vin thng cng ch v In-ter-net ph cp theo chng trnh ca Chnh ph. - Dch v phc v cng cng v v sinh, thot nc ng ph v khu dn c; duy tr vn th, vn hoa, cng vin, cy xanh ng ph, chiu sng cng cng; dch v tang l. - Duy tu, sa cha, xy dng bng ngun vn ng gp ca nhn dn, vn vin tr nhn o i vi cc cng trnh vn ha, ngh thut, cng trnh phc v cng cng, c s h tng v nh cho i tng chnh sch x hi. - Dy hc, dy ngh theo quy nh ca php lut. - Pht sng truyn thanh, truyn hnh bng ngun vn ngn sch nh nc. - Xut bn, nhp khu, pht hnh bo, tp ch, bn tin chuyn ngnh, sch chnh tr, sch gio khoa, gio trnh, sch vn bn php lut, sch khoa hc - k thut, sch in bng ch dn tc thiu s v tranh, nh, p phch tuyn truyn c ng, k c di dng bng
57

hoc a ghi ting, ghi hnh, d liu in t; in tin. - Vn chuyn hnh khch cng cng bng xe but, xe in. - My mc, thit b, vt t thuc loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu s dng trc tip cho hot ng nghin cu khoa hc, pht trin cng ngh; my mc, thit b, ph tng thay th, phng tin vn ti chuyn dng v vt t thuc loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu tin hnh hot ng tm kim, thm d, pht trin m du, kh t; tu bay, dn khoan, tu thu thuc loi trong nc cha sn xut c cn nhp khu to ti sn c nh ca doanh nghip, thu ca nc ngoi s dng cho sn xut, kinh doanh v cho thu. - V kh, kh ti chuyn dng phc v quc phng, an ninh. - Hng ha nhp khu trong trng hp vin tr nhn o, vin tr khng hon li; qu tng cho c quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn; qu biu, qu tng cho c nhn ti Vit Nam theo mc quy nh ca Chnh ph; dng ca t chc, c nhn nc ngoi theo tiu chun min tr ngoi giao; hng mang theo ngi trong tiu chun hnh l min thu. Hng ho, dch v bn cho t chc, c nhn nc ngoi, t chc quc t vin tr nhn o, vin tr khng hon li cho Vit Nam. - Hng ho chuyn khu, qu cnh qua lnh th Vit Nam; hng tm nhp khu, ti xut khu; hng tm xut khu, ti nhp khu; nguyn liu nhp khu sn xut, gia cng hng ho xut khu theo hp ng sn xut, gia cng xut khu k kt vi bn nc ngoi; hng ho, dch v c mua bn gia nc ngoi vi cc khu phi thu quan v gia cc khu phi thu quan vi nhau. - Chuyn giao cng ngh theo quy nh ca Lut chuyn giao cng ngh; chuyn nhng quyn s hu tr tu theo quy nh ca Lut s hu tr tu; phn mm my tnh. - Vng nhp khu dng thi, ming cha c ch tc thnh sn phm m ngh, trang sc hay sn phm khc. - Sn phm xut khu l ti nguyn, khong sn khai thc cha ch bin theo quy nh ca Chnh ph. - Sn phm nhn to dng thay th cho b phn c th ca ngi bnh; nng, xe ln v dng c chuyn dng khc cho ngi tn tt. - Hng ha, dch v ca c nhn kinh doanh c mc thu nhp bnh qun thng thp hn mc lng ti thiu chung p dng i vi t chc, doanh nghip trong nc.

4. Cn c tnh thu
Cn c tnh thu GTGT l gi tnh thu v thu sut. 4.1.Gi tnh thu GTGT Gi tnh thu GTGT ca hng ho, dch v c xc nh c th nh sau:
58

a) i vi hng ha, dch v do c s sn xut, kinh doanh bn ra hoc cung ng cho i tng khc l gi bn cha c thu GTGT. i vi hng ha, dch v chu thu tiu th c bit (TTB) l gi bn c thu TTB nhng cha c thu GTGT. b) i vi hng ha nhp khu l gi nhp khu ti ca khu cng (+) vi thu nhp khu (nu c), cng (+) thu TTB (nu c). Gi nhp khu ti ca khu lm cn c tnh thu GTGT c xc nh theo cc quy nh v gi tnh thu hng ha nhp khu. V d: C s nhp khu xe t 4 ch ngi nguyn chic, gi tnh thu nhp khu l 300.000.000 /chic - Thu sut thu nhp khu l 100%, thu sut thu TTB l 50%, thu sut thu GTGT l 10%. - Thu nhp khu phi np: 300.000.000 x 100% = 300.000.000 - Thu TTB phi np: (300.000.000+300.000.000) x 50% = 300.000.000 - Gi tnh thu GTGT l: (300.000.000 + 300.000.000 + 300.000.000) = - Thu GTGT phi np l: 900.000.000 x 10% = 90.000.000 Trng hp hng ha nhp khu c min, gim thu nhp khu th gi tnh thu GTGT l gi hng ho nhp khu cng vi (+) thu nhp khu xc nh theo mc thu phi np sau khi c min, gim. c) i vi hng ha, dch v dng trao i, tiu dng ni b, biu, tng cho l gi tnh thu gi tr gia tng ca hng ha, dch v cng loi hoc tng ng ti thi im pht sinh cc hot ng ny; d) i vi hot ng cho thu ti sn l s tin cho thu cha c thu gi tr gia tng; Trng hp cho thu theo hnh thc tr tin thu tng k hoc tr trc tin thu cho mt thi hn thu th gi tnh thu l tin cho thu tr tng k hoc tr trc cho thi hn thu cha c thu gi tr gia tng; Trng hp thu my mc, thit b, phng tin vn ti ca nc ngoi loi trong nc cha sn xut c cho thu li, gi tnh thu c tr gi thu phi tr cho nc ngoi; ) i vi hng ha bn theo phng thc tr gp, tr chm l gi tnh theo gi bn tr mt ln cha c thu gi tr gia tng ca hng ho , khng bao gm khon li tr gp, li tr chm; e) i vi gia cng hng ho l gi gia cng cha c thu gi tr gia tng; g) i vi hot ng xy dng, lp t l gi tr cng trnh, hng mc cng trnh hay phn
59

900.000.000

cng vic thc hin bn giao cha c thu gi tr gia tng. Trng hp xy dng, lp t khng bao thu nguyn vt liu, my mc, thit b th gi tnh thu l gi tr xy dng, lp t khng bao gm gi tr nguyn vt liu v my mc, thit b; h) i vi hot ng kinh doanh bt ng sn l gi bn bt ng sn cha c thu gi tr gia tng, tr gi chuyn quyn s dng t hoc tin thu t phi np ngn sch nh nc; i) i vi hot ng i l, mi gii mua bn hng ho v dch v hng hoa hng l tin hoa hng thu c t cc hot ng ny cha c thu gi tr gia tng; k) i vi hng ho, dch v c s dng chng t thanh ton ghi gi thanh ton l gi c thu gi tr gia tng th gi tnh thu c xc nh theo cng thc sau:

Gi cha c thu gi tr gia tng

= (%)

Gi thanh ton 1 + thu sut ca hng ho, dch v

4.2. Thu sut thu GTGT Thu sut thu GTGT i vi hng ha, dch v c p dng nh sau: 4.2.1. Thu sut 0% Mc thu sut 0% p dng i vi hng ha, dch v xut khu, vn ti quc t v hng ha, dch v khng chu thu gi tr gia tng khi xut khu, tr cc trng hp chuyn giao cng ngh, chuyn nhng quyn s hu tr tu ra nc ngoi; dch v ti bo him ra nc ngoi; dch v cp tn dng, chuyn nhng vn, dch v ti chnh phi sinh; dch v bu chnh, vin thng; sn phm xut khu l ti nguyn, khong sn khai thc cha qua ch bin theo quy nh ca Chnh ph. 4.2.2. Thu sut 5% p dng i vi cc loi hng ha, dch v sau y: a) Nc sch phc v sn hot; b) Phn bn; qung sn xut phn bn; thuc phng tr su bnh v cht kch thch tng trng vt nui, cy trng; c) Thc n gia sc, gia cm v thc n cho vt nui khc; d) Dch v o p, no vt knh, mng, ao h phc v sn xut nng nghip; nui trng, chm sc, phng tr su bnh cho cy trng; s ch, bo qun sn phm nng nghip; ) Sn phm trng trt, chn nui, thu sn cha qua ch bin, tr khi cc sn phm ny l i tng khng chu thu GTGT. e) M cao su s ch; nha thng s ch; li, dy ging v si an li nh c; g) Thc phm ti sng; lm sn cha qua ch bin, tr g, mng tr khi cc sn
60

phm ny l i tng khng chu thu GTGT. h) ng; ph phm trong sn xut ng, bao gm g ng, b ma, b bn; i) Sn phm bng ay, ci, tre, na, l, rm, v da, s da, bo ty v cc sn phm th cng khc sn xut bng nguyn liu tn dng t nng nghip; bng s ch; giy in bo; k) My mc, thit b chuyn dng phc v cho sn xut nng nghip, bao gm my cy, my ba, my cy, my gieo ht, my tut la, my gt, my gt p lin hp, my thu hoch sn phm nng nghip, my hoc bnh bm thuc tr su; l) Thit b, dng c y t; bng, bng v sinh y t; thuc phng bnh, cha bnh; sn phm ha dc, dc liu l nguyn liu sn xut thuc cha bnh, thuc phng bnh; m) Gio c dng ging dy v hc tp, bao gm cc loi m hnh, hnh v, bng, phn, thc k, com-pa v cc loi thit b, dng c chuyn dng cho ging dy, nghin cu, th nghim khoa hc; n) Hot ng vn ho, trin lm, th dc, th thao; biu din ngh thut; sn xut phim; nhp khu, pht hnh v chiu phim; o) chi cho tr em; sch cc loi, tr sch quy nh l i tng khng chu thu GTGT. p) Dch v khoa hc, cng ngh theo quy nh ca Lut khoa hc v cng ngh.

4.2.3. Thu sut 10% Mc thu sut 10% p dng i vi hng ho, dch v chu thu khc. y l cch quy nh mi ca ln sa i b sung nm 2008. Thay v lit k tt c cc hng ha, dch v chu thu ca tng mc thu. Cc nh lm lut s dng phng php loi tr n gin ha v hp l ha lut thu GTGT. 4.3. Phng php tnh thu gi tr gia tng Thu GTGT c s kinh doanh phi np c tnh theo mt trong hai phng php: phng php khu tr thu v phng php tnh trc tip trn GTGT. Trng hp c s kinh doanh thuc i tng np thu theo phng php khu tr thu c hot ng kinh doanh mua, bn vng, bc, qu, ngoi t th c s phi hch ton ring hot ng kinh doanh ny tnh thu trc tip trn GTGT. i tng p dng v vic xc nh thu phi np theo tng phng php nh sau: 4.3.1. Phng php khu tr thu: 4.3.1.1. i tng p dng Phng php khu tr thu p dng i vi c s kinh doanh thc hin y ch k ton, ho n, chng t theo quy nh ca php lut v k ton, ho n, chng t v ng k np thu theo phng php khu tr thu. 4.3.1.2. Xc nh thu GTGT phi np
61

S thu phi np Trong :

GTGT

Thu u ra

GTGT

Thu GTGT u vo c khu tr

i) Thu GTGT u ra bng (=) gi tnh thu ca hng ha, dch v chu thu bn ra nhn vi (x) thu sut thu GTGT ca hng ha, dch v . C s kinh doanh thuc i tng tnh thu theo phng php khu tr thu khi bn hng ha, dch v phi tnh v thu thu GTGT ca hng ha, dch v bn ra. Khi lp ho n bn hng ha, dch v, c s kinh doanh phi ghi r gi bn cha c thu, thu GTGT v tng s tin ngi mua phi thanh ton. Trng hp ho n ch ghi gi thanh ton, khng ghi gi cha c thu v thu GTGT th thu GTGT ca hng ho, dch v bn ra phi tnh trn gi thanh ton ghi trn ho n, chng t. ii) Thu GTGT u vo bng (=) tng s thu GTGT ghi trn ho n GTGT mua hng ha, dch v (bao gm c ti sn c nh) dng cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu GTGT. Lut thu GTGT quy nh c th v khu tr thu u vo nh sau: - Thu gi tr gia tng u vo ca hng ha, dch v s dng cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu gi tr gia tng c khu tr ton b; - Thu gi tr gia tng u vo ca hng ho, dch v s dng ng thi cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu v khng chu thu th ch c khu tr s thu gi tr gia tng u vo ca hng ho, dch v s dng cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu gi tr gia tng. Trng hp thu gi tr gia tng u vo ca ti sn c nh s dng ng thi cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu gi tr gia tng v khng chu thu gi tr gia tng th c khu tr ton b; - Thu gi tr gia tng u vo ca hng ho, dch v bn cho t chc, c nhn s dng ngun vn vin tr nhn o, vin tr khng hon li c khu tr ton b; - Thu gi tr gia tng u vo pht sinh trong thng no c k khai, khu tr khi xc nh s thu phi np ca thng . Trng hp c s kinh doanh pht hin s thu gi tr gia tng u vo khi k khai, khu tr b sai st th c k khai, khu tr b sung; thi gian k khai, b sung ti a l su thng, k t thi im pht sinh sai st. c khu tr thu u vo th i tng np thu phi ha mn cc iu kin sau: - C ho n gi tr gia tng mua hng ho, dch v hoc chng t np thu gi tr gia tng khu nhp khu; - C chng t thanh ton qua ngn hng i vi hng ha, dch v mua vo, tr hng ho, dch v mua tng ln c gi tr di hai mi triu ng; - i vi hng ho, dch v xut khu, ngoi hai iu kin k trn th phi c hp ng k kt vi bn nc ngoi v vic bn, gia cng hng ho, cung ng dch v, ho n bn hng ho, dch v, chng t thanh ton qua ngn hng, t khai hi quan i vi hng ho xut khu.
62

4.3.2. Phng php tnh thu GTGT trc tip trn gi tr gia tng 4.3.2.1. i tng p dng - C s kinh doanh v t chc, c nhn nc ngoi kinh doanh khng c c s thng tr ti Vit Nam nhng c thu nhp pht sinh ti Vit Nam cha thc hin y ch k ton, ho n, chng t; - Hot ng mua bn vng, bc, qu. 4.3.2.2. Xc nh thu GTGT phi np S thu GTGT phi np GTGT ca hng = ha, dch v = Gi tr gia tng ca hng x Thu sut thu GTGT ca ha, dch v chu thu hng ha, dch v Doanh s ca hng ha, dch v bn ra Gi vn ca hng ha, dch v bn ra

4.4. Ha n chng t mua bn hng ha, dch v Ha n chng t rt quan trng trong qu trnh thc hin thu gi tr gia tng. Nu nh nc khng qun l c ha n, vic thc hin s gp nhiu kh khn v tht thot cho ngn sch nh nc. Cc c s kinh doanh khi mua, bn hng ha, dch v phi thc hin ch ha n, chng t theo quy nh ca php lut v ha n chng t v phi: - C s kinh doanh thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr thu khi bn hng ho, cung ng dch v chu thu GTGT phi s dng ho n GTGT, k c trng hp bn hng ha, dch v chu thu TTB (tr trng hp c dng ho n, chng t c th ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT). - C s kinh doanh np thu theo phng php trc tip trn GTGT khi bn hng ho, dch v phi s dng ho n bn hng. i vi cc loi tem, v l chng t thanh ton in sn gi thanh ton th gi thanh ton tem, v bao gm thu gi tr gia tng. - Khi lp ho n, c s kinh doanh phi ghi y , ng cc yu t quy nh trn ho n.

5. Hon thu gi tr gia tng

Bn cht ca thu gi tr gia tng l ch nh trn gi tr tng thm ca hng ha dch v. V vy m s thu u vo s c khu tr. Tuy nhin, khng phi lc no s thu u ra cng khu tr, v d nh trng hp hng ha chu thu sut u ra l 0%. Cho nn gip ngi np thu nhanh chng nhn li c phn thu u vo m h np, nh nc ta thc hin han thu GTGT u vo i vi mt s trng hp m thu u vo ln hn s thu u ra. Ngai ra, nu ngi np thu thc hin vic np thu i vi cc i tng
63

khng thuc din chu thu hoc ngi np thu np hn s thu l ra h phi np th nh nc cng han li s tin thu np hoc np tha. Vic han thu phi tun th theo ng trnh t v th tc theo quy nh ca php lut. Hon thu GTGT c thc hin trong cc trng hp sau y: a) C s kinh doanh np thu theo phng php khu tr thu c hon thu GTGT nu trong 3 thng lin tc tr ln c s thu GTGT u vo cha c khu tr ht. S thu c hon l s thu u vo cha c khu tr ht ca thi gian xin hon thu. V d : Doanh nghip A k khai thu GTGT c s thu GTGT u vo, u ra nh sau: (n v tnh: triu ng) Thng k khai Thu u vo Thu u ra Thu thu c khu tr pht sinh trong phi np trong thng thng Thng 12/2008 Thng 1/2009 Thng 2/2009 200 300 300 100 350 200 - 100 +50 - 100 Lu k s thu u vo cha khu tr - 100 - 50 - 150

Nh vy, doanh nghip A lu k 3 thng lin tc c s thu u vo ln hn thu u ra. Doanh nghip A thuc i tng c hon thu GTGT vi s thu l 150 triu ng. b) C s kinh doanh mi thnh lp t d n u t ng k kinh doanh, ng k np thu GTGT theo phng php khu tr, hoc d n tm kim thm d v pht trin m du kh ang trong giai on u t, cha i vo hot ng, nu thi gian u t t 01 nm tr ln th c hon thu GTGT ca hng ho, dch v s dng cho u t theo tng nm. Trng hp, nu s thu GTGT lu k ca hng ho, dch v mua vo s dng cho u t t 200 triu ng tr ln th c hon thu GTGT. c) C s kinh doanh ang hot ng thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr c d n u t mi, ang trong giai on u t th c s kinh doanh phi k khai b tr s thu GTGT ca hng ha, dch v mua vo s dng cho d n u t mi cng vi vic k khai thu GTGT ca hot ng sn xut kinh doanh ang thc hin. Sau khi b tr nu c s thu GTGT ca hng ho, dch v mua vo s dng cho u t m cha c khu tr ht t 200 triu ng tr ln th c hon thu GTGT cho d n u t. Trng hp c s kinh doanh ang hot ng (tr cc doanh nghip hch ton ton ngnh) thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr c d n u t c s sn xut mi ti a bn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng khc vi tnh, thnh ph ni ng tr s chnh, ang trong giai on u t cha i vo hot ng, cha ng k kinh doanh, cha ng k thu, nu c s thu GTGT ca hng ho, dch v mua vo s dng cho u t t 200 triu ng tr ln th c hon thu GTGT cho d n u t. C s kinh doanh phi k khai, lp h s hon thu ring i vi trng hp ny.
64

d) C s kinh doanh trong thng c hng ho, dch v xut khu nu thu GTGT u vo ca hng ha xut khu pht sinh trong thng cha c khu tr t 200 triu ng tr ln th c xt hon thu theo thng. C s kinh doanh trong thng va c hng ho, dch v xut khu, va c hng ho, dch v bn trong nc, c s thu GTGT u vo ca hng ho, dch v xut khu pht sinh trong thng cha c khu tr t 200 triu ng tr ln, nhng sau khi b tr vi s thu GTGT u ra ca hng ho, dch v bn trong nc, nu s thu GTGT u vo cha c khu tr nh hn 200 triu ng th c s kinh doanh khng c xt hon thu theo thng, nu s thu GTGT u vo cha c khu tr t 200 triu ng tr ln th c s kinh doanh c hon thu GTGT theo thng. ) C s kinh doanh quyt ton thu khi chia, tch, gii th, ph sn, chuyn i s hu; giao, bn, khon, cho thu doanh nghip Nh nc c s thu GTGT u vo cha uc khu tr ht hoc c s thu GTGT np tha. e) Hon thu GTGT i vi cc chng trnh, d n s dng ngun vn h tr pht trin chnh thc (ODA) khng hon li hoc vin tr khng hon li, vin tr nhn o: f). i tng c hng u i min tr ngoi giao theo quy nh ca Php lnh v u i min tr ngoi giao mua hng ho, dch v ti Vit Nam s dng c hon thu GTGT tr ghi trn ho n GTGT hoc trn chng t thanh ton ghi gi thanh ton c thu GTGT. g) C s kinh doanh c quyt nh x l hon thu ca c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut.

65

Cu hi
1. Thu gi tr gia tng (GTGT) l g? C s no nh nc nh thu GTGT ln hng ha, dch v? Lm sao xc nh GTGT ca hng ha dch v? 2. Phn bit gia hng ha khng chu thu GTGT v hng ha chu thu vi thu sut 0%. 3. Phng php xc nh gi tnh thu GTGT i vi hng ha dch v va chu thu GTGT, va chu thu tiu th c bit v thu xut nhp khu. Ti sao nh nc ta li quy nh nh vy? 4. Hon thu GTGT l g? Ti sao nh nc ta cho php hon thu GTGT? 5. Lm cch no hn ch vi phm php lut v thu GTGT?

Ti liu tham kho

1. Alan Schenk v Oliver Oldman, Value Added Tax: A Comparative Approach, with Materials and Cases, Transnational Publisher, New York 2001 2. Trng i hc Lut H Ni, Gio trnh Lut thu Vit Nam, NXB T php nm 2007 3. Lut Thu gi tr gia tng s 13/2008/QH12 ngy 03 thng 6 nm 2008 4. Ngh nh s 123/2008/N-CP ngy 08 thng 12 nm 2008 ca Chnh ph quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu gi tr gia tng 5. Thng t ca B Ti chnh s 129/2008/TT-BTC ngy 26/12/2008 hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu gi tr gia tng v hng dn thi hnh Ngh nh s 123/2008/N-CP ngy 08 thng 12 nm 2008 ca Chnh ph quy nh chi tit v hng dn thi hnh mt s iu ca Lut Thu gi tr gia tng

66

CHNG 5:THU TIU TH C BIT 1. Khi nim, c im

Thu tiu th c bit (TTB) l lai thu nh ln mt s hng ha, dch v c bit nhm hng dn tiu dng x hi v iu tit mt phn thu nhp ca ngi np thu vo ngn sch nh nc. Thu TTB c mt s c im sau y: - Thu TTB c din nh thu rt hp. Thu TTB ch tp trung iu tit mt s mt hng v v dch v nht nh. Nhng mt hng v dch v ny thng khng c khuyn khch tiu dng do hnh vi tiu dng v s dng lm nh hng n sc khe cng ng, nh hng n mi trng, c kh nng ko theo bt n v an ninh, trt t, an tan x hi hoc nhng hng ha, dch v ch c i tng c thu nhp cao s tiu dng. Ty theo quan im ca mi quc gia tng giai an khc nhau m danh sch hng ha, dch v chu thu TTB c th khc nhau. V d nh Vit Nam trc y, m phm c coi l hng xa x v l i tng chu thu TTB nhng lai hng ha ny hin nay khng cn nm trong danh sch hng ha chu thu TTB. - V l mc tiu hng dn tiu dng v iu tit mnh thu nhp ca ngi tiu dng hng ha, dch v chu thu TTB nn thu sut thu TTB thng cao hn so vi cc lai thu khc. Thu sut cao l mt u im nhng cng ng thi l khuyt im ca thu TTB v cc i tng c ngha v np thu v ngi chu thu c xu hng trn thu.

2. Ngi np thu
i tng np thu TTB l t chc, c nhn (gi chung l c s) c sn xut, nhp khu hng ha v kinh doanh dch v thuc i tng chu thu TTB. - T chc sn xut, nhp khu hng ha, kinh doanh dch v bao gm: + Cc t chc kinh doanh c thnh lp v ng k kinh doanh theo Lut Doanh nghip, Lut Doanh nghip Nh nc v Lut Hp tc x; + Cc t chc kinh t ca t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn, t chc s nghip v cc t chc khc; + Cc doanh nghip c vn u t nc ngoi v bn nc ngoi tham gia hp tc kinh doanh theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam; cc Cng ty nc ngoi v t chc nc ngoi hot ng kinh doanh Vit Nam khng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam; - C nhn, h gia nh, nhm ngi kinh doanh c lp v cc i tng kinh doanh khc c hot ng sn xut, kinh doanh, nhp khu.

67

3. i tng chu thu

3.1. Hng ha a) Thuc l iu, x g v ch phm khc t cy thuc l dng ht, ht, nhai, ngi, ngm; b) Ru; c) Bia; d) Xe t di 24 ch, k c xe t va ch ngi, va ch hng loi c t hai hng gh tr ln, c thit k vch ngn c nh gia khoang ch ngi v khoang ch hng; ) Xe m t hai bnh, xe m t ba bnh c dung tch xi lanh trn 125cm3; e) Tu bay, du thuyn; g) Xng cc loi, nap-ta (naphtha), ch phm ti hp (reformade component) v cc ch phm khc pha ch xng; h) iu ho nhit cng sut t 90.000 BTU tr xung; i) Bi l; k) Vng m, hng m tr trng hp l chi tr em, trang tr 3.2. Dch v a) Kinh doanh v trng; b) Kinh doanh mt-xa (massage), ka-ra--k (karaoke); c) Kinh doanh ca-si-n (casino); tr chi in t c thng bao gm tr chi bng my gic-pt (jackpot), my s-lot (slot) v cc loi my tng t; d) Kinh doanh t cc; ) Kinh doanh gn (golf) bao gm bn th hi vin, v chi gn; e) Kinh doanh x s. 3.3. Cc trng hp hng ha khng phi chu thu TTB 1. Hng ha do c s sn xut, gia cng trc tip xut khu hoc bn, y thc cho c s kinh doanh khc xut khu; 2. Hng ha nhp khu bao gm: a) Hng vin tr nhn o, vin tr khng hon li; qu tng cho c quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn, qu biu, qu tng cho c nhn ti Vit Nam theo mc quy nh ca Chnh ph; b) Hng ha vn chuyn qu cnh hoc mn ng qua ca khu, bin gii Vit Nam, hng ha chuyn khu theo quy nh ca Chnh ph; c) Hng tm nhp khu, ti xut khu v tm xut khu, ti nhp khu khng phi
68

np thu nhp khu, thu xut khu trong thi hn theo quy nh ca php lut v thu xut khu, thu nhp khu; d) dng ca t chc, c nhn nc ngoi theo tiu chun min tr ngoi giao; hng mang theo ngi trong tiu chun hnh l min thu; hng nhp khu bn min thu theo quy nh ca php lut; 3. Tu bay, du thuyn s dng cho mc ch kinh doanh vn chuyn hng ho, hnh khch, khch du lch; 4. Xe t cu thng; xe t ch phm nhn; xe t tang l; xe t thit k va c ch ngi, va c ch ng ch c t 24 ngi tr ln; xe t chy trong khu vui chi, gii tr, th thao khng ng k lu hnh v khng tham gia giao thng; 5. Hng ho nhp khu t nc ngoi vo khu phi thu quan, hng ho t ni a bn vo khu phi thu quan v ch s dng trong khu phi thu quan, hng ho c mua bn gia cc khu phi thu quan vi nhau, tr xe t ch ngi di 24 ch.

4. Cn c tnh thu v thu sut

Cn c tnh thu TTB l gi tnh thu ca hng ha, dch v chu thu TTB v thu sut thu TTB. S thu TTB phi np = gi tnh tu TTB x thu sut 4.1. Gi tnh thu TTB Gi tnh thu tiu th c bit i vi hng ho, dch v l gi bn ra, gi cung ng dch v cha c thu tiu th c bit v cha c thu gi tr gia tng, c th nh sau: - i vi hng ha sn xut trong nc l gi do c s sn xut bn ra; - i vi hng ha nhp khu l gi tnh thu nhp khu cng vi thu nhp khu. Trng hp hng ha nhp khu c min, gim thu nhp khu th gi tnh thu khng bao gm s thu nhp khu c min, gim; - i vi hng ha gia cng l gi tnh thu ca hng ha bn ra ca c s giao gia cng hoc gi bn ca sn phm cng loi hoc tng ng ti cng thi im bn hng; - i vi hng ha bn theo phng thc tr gp, tr chm l gi bn theo phng thc bn tr tin mt ln ca hng ha khng bao gm khon li tr gp, li tr chm; - i vi dch v l gi cung ng dch v ca c s kinh doanh. Gi cung ng dch v i vi mt s trng hp c quy nh nh sau: + i vi kinh doanh gn l gi bn th hi vin, gi bn v chi gn bao gm c tin ph chi gn v tin k qu (nu c); + i vi kinh doanh ca-si-n, tr chi in t c thng, kinh doanh t cc l doanh thu t hot ng ny tr s tin tr thng cho khch; + i vi kinh doanh v trng, mt-xa, ka-ra--k l doanh thu ca cc hot ng kinh doanh trong v trng, c s kinh doanh mt-xa, ka-ra--k;
69

- i vi hng ha, dch v dng trao i hoc tiu dng ni b, biu, tng cho l gi tnh thu tiu th c bit ca hng ha, dch v cng loi hoc tng ng ti thi im pht sinh cc hot ng ny 4.2.Thu sut thu TTB
Biu thu Tiu Th c Bi t

STT I 1 2 Hng ho

Hng ho, dch v

Thu sut (%)

Thuc l iu, x g v cc ch phm khc t cy thuc l Ru a) Ru t 20 tr ln T ngy 01 thng 01 nm 2010 n ht ngy 31 thng 12 nm 2012 T ngy 01 thng 01 nm 2013 b) Ru di 20

65

45 50 25

Bia T ngy 01 thng 01 nm 2010 n ht ngy 31 thng 12 nm 2012 T ngy 01 thng 01 nm 2013 45 50

Xe t di 24 ch a) Xe t ch ngi t 9 ch tr xung, tr loi quy nh ti im 4, 4e v 4g Loi c dung tch xi lanh t 2.000 cm3 tr xung Loi c dung tch xi lanh trn 2.000 cm3 n 3.000 cm3 Loi c dung tch xi lanh trn 3.000 cm3 b) Xe t ch ngi t 10 n di 16 ch, tr loi nu ti im 4, 4e v 4g c) Xe t ch ngi t 16 n di 24 ch, tr loi nu ti im 4, 4e v 4g d) Xe t va ch ngi, va ch hng, tr loi nu ti im 4, 4e v 4g 45 50 60 30 15 15

) Xe t chy bng xng kt hp nng lng in, nng Bng 70% mc 70

lng sinh hc, trong t trng xng s dng khng qu thu sut p 70% s nng lng s dng. dng cho xe cng loi nu ti im 4a, 4b, 4c v 4d Bng 50% mc thu sut p dng cho xe cng loi nu ti im 4a, 4b, 4c v 4d

e) Xe t chy bng nng lng sinh hc

g) Xe t chy bng in Loi ch ngi t 9 ch tr xung Loi ch ngi t 10 n di 16 ch Loi ch ngi t 16 n di 24 ch Loi thit k va ch ngi, va ch hng 5 6 7 8 9 Xe m t hai bnh, xe m t ba bnh c dung tch xi lanh trn 125cm3 Tu bay Du thuyn Xng cc loi, nap-ta, ch phm ti hp v cc ch phm khc pha ch xng iu ho nhit cng sut t 90.000 BTU tr xung 25 15 10 10 20 30 30 10 10 40 70

10 Bi l 11 Vng m, hng m

II
1 2 3 4 5 6

Dch v
Kinh doanh v trng Kinh doanh mt-xa, ka-ra--k Kinh doanh ca-si-n, tr chi in t c thng Kinh doanh t cc Kinh doanh gn Kinh doanh x s 40 30 30 30 20 15

71

Lu : Thu sut thu TTB khng phn bit hng ha nhp khu hay hng ha sn xut trong nc.

5. Gim thu
Ngi np thu sn xut hng ho thuc din chu thu tiu th c bit gp kh khn do thin tai, tai nn bt ng c gim thu. Mc gim thu c xc nh trn c s tn tht thc t do thin tai, tai nn bt ng gy ra nhng khng qu 30% s thu phi np ca nm xy ra thit hi v khng vt qu gi tr ti sn b thit hi sau khi c bi thng (nu c).

Cu hi
1. Ti sao ni thu tiu th c bit c vai tr hng dn tiu dng? Vic p dng thu thc t c hn ch c hnh vi tiu dng? 2. Phn tch cc i tng chu thu tiu th c bit. Theo bn th loi hng ha dch v no nn chu thu tiu th c bit? 3. Phn tch cc cn c tnh thu tiu th c bit. 4. Lm sao chng tht thu thu tiu th c bit?

Ti liu tham kho

Lut Thu Tiu th c bit ngy 14/11/2008 Ngh nh s 26/2009/N-CP ngy 16/3/2009 quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Thu tiu th c bit

72

CHNG 6 :THU XUT NHP KHU 1. Khi nim, vai tr ca thu xut nhp khu
Thu xut nhp khu ra i rt lu, k t khi c s lu thng hng ha ra khi bin gii ca mt quc gia, mt vng lnh th. Lai thu ny lm giu ngn sch ca cc quc gia, cc vng lnh th ni m con ng t la ni ting i qua. Vic thu thu xut nhp khu khng nhng lm giu cho ngn sch nh nc m n cn c vai tr kim sat hng ha xut nhp khu v bo h cho nn sn xut trong nc. Loi thu ny c cc quc gia s dng rt nhiu v ngun thu t lai thu ny ng mt vai tr rt quan trng trong ngn sch nh nc. Tuy nhin, s t do thng mi v ton cu ha lm cho loi thu ny dn dn mt i vai tr quan trng vn c ca n. Thu xut nhp khu l lai thu nh ln hng ha ra vo lnh th hi quan ca mt quc gia, mt vng lnh th nhm bo h sn xut trong nc hng dn tiu dng v iu tit mt phn thu nhp ca ngi dn vo ngn sch nh nc. Vic nh thu nhp khu ln hng ha s lm gim lng hng ha tiu dng trn th trng do vic nh thu lm cho gi hnh nhp khu tng ln. Ngi tiu dng l ngi chu thit thi nht do phi mua hng ha vi gi cao v mua vi s lng t hn. Nh cung ng hng ha nc ngai cng chu thit thi do bn c t hng hn. Ngi sn xut trong nc c li v c bo h nhng vic bo h c th lm cho h li v nng lc cnh tranh ca h km. Vic nh thu cng c th dn n tnh trng bun lu v vy chi ph qun l nh nc s cao hn. Thu xut nhp khu c mt s c im sau y: - Thu xut nhp khu ch nh trn hng ha c php ra vo lnh th hi quan ca mt quc gia, mt vng lnh th. C hai loi quan im v vn ny. Loi quan im th nht cho rng thu xut nhp khu nn thu trn tt c hng ha ra vo lnh th khng k l hp php hay bt hp php v nh nc phi b ra chi ph kim tra v vic nh thu cng vi vic tch thu hng ha xut nhp khu tri php s l ch ti mnh hn i vi hnh vi ny. Loi quan im th hai quan nim l vic nh thu ln hang ha khng c php xut nhp khu s phn no hp thc ha vic xut nhp khu ny, cc c nhn t chc s nhp khu t lm cho cng tc qun l thu tr nn phc tp, d ny sinh tiu cc. Ngoi ra, cng vi s pht trin ca cng ngh thng tin, thng mi in t, vic xc nh s ra vo bin gii quc gia ca hng ha tr nn kh khn hn i hi phi c mt c ch kim nh mi gip cho cc quc gia khng b tht thu thu v kim sot c s lu thng hng ha. - Thu xut nhp khu l mt thoi thu t n nh. Thu ngn sch t lai thu ny ph thuc nhiu vo cung cu hng ha trn th trng, vo gi c hng ha quc t, vo kh nng kim sot nn bun lu v nht l ph thuc vo s giao lu lin minh, lin kt v hi nhp kinh t th gii.

73

2. Ngi np thu
Ngi np thu xut nhp khu c th l ngi trc tip xut nhp khu hoc l nhng ngi c y quyn np thay thu, bao gm: - Ch hng ha xut khu, nhp khu. - T chc nhn y thc xut khu, nhp khu. - C nhn c hng ha xut khu, nhp khu khi xut cnh, nhp cnh; gi hoc nhn hng ha qua ca khu, bin gii Vit Nam. - i l lm th tc hi quan trong trng hp c i tng np thu u quyn np thu xut khu, thu nhp khu. - Doanh nghip cung cp dch v bu chnh, dch v chuyn pht nhanh quc t trong trng hp np thay thu cho i tng np thu. - T chc tn dng hoc t chc khc hot ng theo quy nh ca Lut cc t chc tn dng trong trng hp bo lnh, np thay thu cho i tng np thu theo quy nh ca php lut.

3. i tng chu thu

Hng ho trong cc trng hp sau y l i tng chu thu xut khu, thu nhp khu: - Hng ha xut khu, nhp khu qua ca khu, bin gii Vit Nam, bao gm hng ha xut khu, nhp khu qua ca khu ng b, ng sng, cng bin, cng hng khng, ng st lin vn quc t, bu in quc t v a im lm th tc hi quan khc c thnh lp theo quyt nh ca c quan Nh nc c thm quyn. - Hng ha c a t th trng trong nc vo khu phi thu quan v t khu phi thu quan vo th trng trong nc. - Hng ha mua bn, trao i khc c coi l hng ha xut khu, nhp khu. Tuy nhin nhng hng ha k trn s khng c xem l i tng chu thu xut khu, thu nhp khu nu l: - Hng ho vn chuyn qu cnh hoc chuyn khu qua ca khu, bin gii Vit Nam theo quy nh ca php lut v hi quan. - Hng ha vin tr nhn o, hng ha vin tr khng hon li ca cc Chnh ph, cc t chc thuc Lin hp quc, cc t chc lin chnh ph, cc t chc quc t, cc t chc phi chnh ph (NGO) nc ngoi, cc t chc kinh t hoc c nhn ngi nc ngoi cho Vit Nam v ngc li, nhm pht trin kinh t-x hi, hoc cc mc ch nhn o khc c thc hin thng qua cc vn kin chnh thc gia hai bn, c cp c thm quyn ph duyt; cc khon tr gip nhn o, cu tr khn cp nhm khc phc hu qu chin tranh, thin tai, dch bnh. - Hng ha t khu phi thu quan xut khu ra nc ngoi; hng ha nhp khu t nc ngoi vo khu phi thu quan v ch s dng trong khu phi thu quan; hng ha a t khu phi thu quan ny sang khu phi thu quan khc.
74

- Hng ha l phn du kh thuc thu ti nguyn ca Nh nc khi xut khu.

4. Cn c tnh thu
4.1. Cn c tnh thu i vi hng ho p dng thu sut theo t l phn trm 4.1.1. S lng hng ho xut khu, nhp khu S lng hng ho xut khu, nhp khu lm cn c tnh thu l s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu. 4.1.2. Tr gi tnh thu49 - i vi hng ho xut khu, tr gi tnh thu l gi bn ti ca khu xut (gi FOB, gi DAF), khng bao gm ph bo him (I) v ph vn ti (F).
- i vi hng ho nhp khu, tr gi tnh thu l gi thc t phi tr tnh n ca khu nhp

u tin v c xc nh bng cch p dng tun t su phng php xc nh tr gi tnh thu trnh by di y v dng ngay phng php xc nh c tr gi tnh thu. Trng hp ngi khai hi quan c ngh bng vn bn th trnh t p dng cc phng php xc nh tr gi tnh thu theo tr gi khu tr v tr gi tnh tan c th thay i cho nhau. Trong , ca khu u tin l cng ghi trn vn n hoc cng ch ghi trn hp ng. 4.1.2.1. Xc nh tr gi tnh thu theo tr gi giao dch Tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu trc ht phi c xc nh theo tr gi giao dch. Tr gi giao dch l tng s tin ngi mua thc tr hay s phi tr, trc tip hoc gin tip cho ngi bn mua hng ho nhp khu, sau khi cng thm v/hoc tr ra mt s khon iu chnh theo qui nh. Gi thc t phi thanh ton bao gm cc khon sau y: - Cc khan tin ngi mua phi thanh ton nhng cha tnh vo gi mua ghi trn ho n thng mi, bao gm: tin tr trc, tin t cc cho vic sn xut, mua bn, vn chuyn, bo him hng ho - Cc khon thanh ton gin tip cho ngi bn nh: khon tin ngi mua tr cho ngi th ba theo yu cu ca ngi bn; khon tin c thanh ton bng cch b tr n c p dng phng php xc nh tr ga tnh thu theo tr gi giao dch th: - Ngi mua khng b hn ch quyn nh ot hoc s dng hng ho sau khi nhp khu - Gi c hoc vic bn hng khng ph thuc vo nhng iu kin hay cc khon thanh ton m v chng khng th xc nh c tr ga ca hng ho cn xc nh tr gi tnh thu;

Ngh nh s 40/2007/N-CP ca Chnh ph ngy 16 thng 03 nm 2007 qui nh v vic xc nh tr gi hi quan i vi hng xut khu, nhp khu

49

75

- Sau khi bn li hng ho, ngi nhp khu khng phi tr thm bt k khon tin no t s tin thu c do vic nh ot hoc s dng hng ho mang li tr khi php lut c quy nh khc - Ngi mua v ngi bn khng c mi quan h c bit hoc nu c th mi quan h khng nh hng n tr gi giao dch. 4.1.2.2.Xc nh tr gi tnh thu theo tr gi giao dch ca hng ho nhp khu ging ht Nu khng xc nh c tr gi tnh thu theo tr gi giao dch th tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu c xc nh theo tr gi giao dch ca hng ho nhp khu ging ht. Hng ho nhp khu ging ht l nhng hng ho ging nhau v mi phng din, k c c im vt l, cht lng v danh ting c sn xut cng mt nc, bi cng mt nh sn xut hoc nh sn xut khc theo s y quyn ca nh sn xut , c nhp khu vo Vit Nam. Khi p dng phng php xc nh tr gi tnh thu ny, nu khng c l hng nhp khu c sn xut bi cng mt nh sn xut th mi xt n hng ho c sn xut bi nh sn xut khc, nhng phi m bo cc quy nh v hng ho nhp khu ging ht. Hng ho nhp khu ging ht phi tho mn cc iu kin sau: - L hng nhp khu ging ht c xut khu n Vit Nam vo cng ngy hoc trong vng 60 ngy trc hoc sau ngy xut khu ca l hng ang c xc nh tr gi tnh thu; - L hng nhp khu ging ht c giao dch mua bn cng cp hoc c iu chnh v cng cp bn bun hoc bn l; c cng s lng hoc c iu chnh v cng s lng vi l hng ang c xc nh tr gi tnh thu; - L hng nhp khu ging ht c cng khong cch v phng thc vn chuyn hoc c iu chnh v cng khong cch v phng thc vn chuyn ging nh l hng ang c xc nh tr gi tnh thu. 4.1.2.3. Xc nh tr gi tnh thu theo tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t Nu khng xc nh c tr gi tnh thu theo hai phng php k trn th tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu c xc nh theo tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t, vi iu kin hng ho nhp khu tng t c c quan hi quan chp nhn xc nh tr gi tnh thu theo tr gi giao dch, v c cng cc iu kin mua bn, iu kin v thi gian xut khu vi hng ho nhp khu ang xc nh tr gi tnh thu. L hng nhp khu tng t c la chn nu m bo cc iu kin sau: - L hng nhp khu tng t phi c xut khu n Vit Nam vo cng ngy hoc trong vng 60 ngy theo lch trc hoc sau ngy xut khu vi hng ho nhp khu ang c xc nh tr gi tnh thu.

76

- L hng nhp khu tng t c giao dch mua bn cng cp hoc c iu chnh v cng cp bn bun hoc bn l, c cng s lng hoc c iu chnh v cng s lng vi l hng ang c xc nh tr gi tnh thu; - L hng nhp khu tng t c cng khong cch v phng thc vn chuyn hoc c iu chnh v cng khong cch v phng thc vn chuyn ging nh l hng ang c xc nh tr gi tnh thu. Khi p dng phng php xc nh tr gi tnh thu theo tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t, nu khng tm c hng ho nhp khu tng t c sn xut bi cng mt ngi sn xut hoc ngi sn xut khc c u quyn th mi xt n hng ho c sn xut bi ngi sn xut khc v phi c cng xut x. Khi xc nh tr gi tnh thu theo phng php ny m xc nh c t hai tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t tr ln th sau khi iu chnh v cng iu kin mua bn vi l hng ang xc nh tr gi tnh thu, tr gi tnh thu l tr gi giao dch thp nht. 4.1.2.4. Xc nh tr gi tnh thu theo tr gi khu tr Nu khng xc nh c tr gi tnh thu theo cc phng php k trn th tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu c xc nh theo tr gi khu tr, cn c vo n gi bn hng ho nhp khu, hng ho nhp khu ging ht hoc hng ho nhp khu tng t trn th trng ni a Vit Nam v tr (-) cc chi ph hp l, li nhun thu c sau khi bn hng nhp khu. Gi bn hng ho nhp khu l gi bn thc t. Tuy nhin, Ngh nh 40 quy nh r ngi nhp khu v ngi mua hng trong nc khng c mi quan h c bit v mc gi bn phi ly mc gi tnh trn s lng bn ra ln nht v hnh thnh n gi. Ngoi ra, hng ho c bn ra (bn bun hoc bn l) vo ngy sm nht ngay sau khi nhp khu, nhng khng chm qu 90 ngy (ngy theo lch) sau ngy nhp khu l hng . 4.1.2.5. Xc nh tr gi tnh thu theo tr gi tnh ton Nu khng xc nh c tr gi tnh thu theo bn phng php trn th tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu c xc nh theo tr gi tnh ton. Tr gi tnh ton ca hng ho nhp khu bao gm cc khon sau: - Chi ph trc tip sn xut ra hng ho nhp khu: Gi thnh hoc tr gi ca nguyn vt liu, chi ph ca qu trnh sn xut hoc qu trnh gia cng khc c s dng vo sn xut hng nhp khu. - Chi ph chung v li nhun pht sinh trong hot ng bn hng ho cng phm cp hoc cng chng loi vi hng ho nhp khu ang xc nh tr gi, c sn xut nc xut khu bn hng n Vit Nam. Khon li nhun v chi ph chung phi c xem xt mt cch tng th khi xc nh tr gi tnh ton. Chi ph chung bao gm tt c cc chi ph trc tip hay gin tip ca qu trnh sn xut v bn xut khu hng ho.
77

- Cc chi ph vn chuyn, bo him v cc chi ph c lin quan n vic vn chuyn hng ho nhp khu. Cn c xc nh tr gi tnh ton l s liu c ghi chp v phn nh trn chng t, s sch k ton ca ngi sn xut, ph hp vi quy nh, chun mc k ton ca nc sn xut. S liu ny phi tng ng vi nhng s liu thu c t nhng hot ng sn xut, mua bn hng ho nhp khu cng phm cp hoc cng chng loi do ngi sn xut ti nc xut khu sn xut ra xut khu n Vit Nam. 4.1.2.6. Xc nh tr gi tnh thu theo phng php suy lun Nu khng xc nh c tr gi tnh thu theo tt c cc phng php k trn th tr gi tnh thu c xc nh theo phng php suy lun, cn c vo cc ti liu, s liu khch quan, c sn ti thi im xc nh tr gi tnh thu. Tr gi tnh thu theo phng php suy lun c xc nh bng cch p dng tun t v linh hot cc phng php xc nh tr gi tnh thu k trn v dng ngay ti phng php xc nh c tr gi tnh thu. Tuy nhin khi xc nh tr gi tnh thu theo phng php ny, ngi khai hi quan v c quan hi quan khng c s dng cc tr gi di y xc nh tr gi tnh thu:

- Gi bn trn th trng ni a ca mt hng cng loi c sn xut ti Vit Nam.

- Gi bn hng ho th trng ni a nc xut khu. - Gi bn hng ho xut khu n nc khc. - Chi ph sn xut hng ho, tr cc chi ph sn xut hng ho c s dng trong phng php tnh ton. - Gi tnh thu ti thiu. - Cc loi gi p t hoc gi nh. - S dng tr gi cao hn trong hai tr gi thay th lm tr gi tnh thu.

4.1.3. Thu sut

4.1.3.1. Thu sut thu xut khu

Thu sut i vi hng ho xut khu c quy nh c th cho tng mt hng ti Biu thu xut khu do B Ti chnh ban hnh. Danh mc hng ha xut khu b nh thu ch yu tp trung vo cc sn phm nng nghip cha qua ch bin hoc mi qua s ch thng thng, sn phm khai thc t qung m.
4.1.3.2.Thu sut thu nhp khu

Thu sut i vi hng ho nhp khu c quy nh c th cho tng mt hng, gm thu sut u i, thu sut u i c bit v thu sut thng thng:
78

- Thu sut u i p dng i vi hng ha nhp khu c xut x t nc, nhm nc hoc vng lnh th thc hin i x ti hu quc trong quan h thng mi vi Vit Nam. Thng thng th nc, nhm nc hoc vng lnh th nu y do B Thng mi thng bo. Ti hu quc c ngha l vic dnh cho mt nc nhng u i thng mi khng km hn nhng u i dnh cho mt nc th ba. Trong lnh vc thu, hng ha di chuyn t mt bn tham gia trong quan h kinh t - thng mi ny a vo lnh th ca bn tham gia kia s khng phi chu mc thu v cc ph tn cao hn hng ha nhp khu t mt nc th ba no khc (trong cng mt t chc, mt lin minh, vv...) Hin ti Vit Nam c p dng quy ch ti hu quc vi cc quc gia, vng lnh th trong thng mi i vi cc thnh vin cn li ca WTO v cc quc gia, vng lnh th sau: Cng ha Angiri, Cng ha Belarus, Cng ha Cadaxtan, Cng ha Hi gio Iran, Cng ha I rc, Cng ha dn ch nhn dn Lo, Cng ha Li bng, Cng ha Lin bang Nga, Palestin, Cng ha Tadgikistan, Cng ha dn ch nhn dn Triu Tin, Ucraina, Cng ha Uzbkistan, Cng ha Ymen, Cng ha rp Xyri50. Thu sut u i c quy nh c th cho tng mt hng ti Biu thu nhp khu u i do B Ti chnh ban hnh. i tng np thu t khai v t chu trch nhim trc php lut v xut x hng ha. - Thu sut u i c bit p dng i vi hng ha nhp khu c xut x t nc, nhm nc hoc vng lnh th thc hin u i c bit v thu nhp khu vi Vit Nam theo th ch khu vc thng mi t do, lin minh thu quan hoc to thun li cho giao lu thng mi bin gii v trng hp u i c bit khc51. Cc quc gia v vng lnh th m Vit Nam c u i c bit v thu bao gm52: Brunei, Campuchia, Indonesia, Lo, Malaixia, Philipin, Singapo, Thi Lan, Trung Quc (theo tha thun AC-FTA) v i Hn Dn Quc (theo tha thun AK-FTA) iu kin c p dng thu sut u i c bit: + Hng ho nhp khu c giy chng nhn xut x hng ha (C/O) t nc, nhm nc hoc vng lnh th c tho thun u i c bit v thu nhp khu vi Vit Nam. Tr hng ha c xut x t nc, nhm nc hoc vng lnh th c tho thun u i c bit v thu nhp khu vi Vit Nam nhng tng gi tr l hng (FOB) khng vt qu 200 USD th khng phi c C/O; + Hng ho nhp khu phi l nhng mt hng c quy nh c th trong tho thun v phi p ng cc iu kin ghi trong tho thun; + Giy chng nhn xut x hng ho (C/O) phi ph hp vi qui nh ca php lut hin hnh v xut x hng ho; + Cc iu kin khc (nu c) c p dng thu sut u i c bit thc hin theo quy nh c th ti cc vn bn hng dn ring cho tng nc, nhm nc hoc vng lnh th m Vit Nam c tho thun v thu sut u i c bit.
50 51

Thu 2009, NXB Vn ha Si Gn 2008, tr.32 Thu 2009, NXB Vn ha Si Gn 2008, tr.74 52 Thu 2009, NXB Vn ha Si Gn 2008, tr. 32

79

- Thu sut thng thng p dng i vi hng ha nhp khu c xut x t nc, nhm nc hoc vng lnh th khng thc hin i x ti hu quc v khng thc hin u i c bit v thu nhp khu vi Vit Nam. Thu sut thng thng c p dng thng nht bng 150% mc thu sut u i ca tng mt hng tng ng quy nh ti Biu thu nhp khu u i. Thu sut = thng thng Thu sut x u i 150%

- Ngoi vic chu thu nhp khutheo quy nh, nu hng ha nhp khu qu mc vo Vit Nam, c s tr cp, c bn ph gi hoc c s phn bit i x i vi hng ha xut khu ca Vit Nam th b p dng thu chng bn ph gi, thu chng tr cp, thu chng phn bit i x, thu t v v c thc hin theo cc vn bn quy phm php lut hng dn ring. 4.1.4. Phng php tnh thu Cn c s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu ghi trong T khai hi quan, tr gi tnh thu v thu sut tng mt hng xc nh s thu phi np theo cng thc sau: S thu xut khu, thu = nhp khu phi np S lng n v tng mt hng thc t xut khu, x nhp khu ghi trong T khai hi quan Tr gi tnh thu tnh trn x mt n v hng ha Thu sut ca tng mt hng

Trng hp s lng hng ha xut khu, nhp khu thc t c chnh lch so vi ho n thng mi do tnh cht ca hng ho, ph hp vi iu kin giao hng v iu kin thanh ton trong hp ng mua bn hng ho th s thu xut khu, thu nhp khu phi np c xc nh trn c s tr gi thc thanh ton cho hng ha xut khu, nhp khu v thu sut tng mt hng. V d: Doanh nghip A nhp khu mt hng xng, trong ha n thng mi c ghi tr gi thc thanh ton cho l hng ha nhp khu l 100 lt xng x 6.000/lt = 600.000 ng. Tuy nhin, khi lm th tc hi quan th s lng hng ha thc t nhp khu l 95 lt xng ph hp vi iu kin giao hng v iu kin thanh ton trong hp ng mua bn hng ho th trong trng hp ny s thu nhp khu phi np c xc nh trn c s tr gi thc thanh ton cho l hng ha nhp khu 600.000 ng v thu sut thu nhp khu ca mt hng xng. 4.2. Hng ho p dng thu tuyt i Thu tuyt i l lai thu nh theo n v o lng (khi lng, th tch, dung tch). Hin ti lai thu ny t c p dng v lai thu p dng theo t l phn trm c mt s u im nh: - m bo cng bng
80

- D tnh tan. Tng s hng ha c th o bng nhiu n v khc nhau nhng u c th quy v mt n v chung l tr gi. Do d dng so snh thu sut, s tin thu thu c Cn c tnh thu - S lng hng ho xut khu, nhp khu. S lng hng ho xut khu, nhp khu lm cn c tnh thu l s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu trong Danh mc hng ha p dng thu tuyt i - Mc thu tuyt i quy nh trn mt n v hng ho. Phng php tnh thu Vic xc nh s thu phi np i vi hng ha p dng thu tuyt i thc hin theo cng thc sau: S thu xut khu, thu nhp = khu phi np S lng n v tng mt hng thc t xut khu, x nhp khu ghi trong T khai hi quan Mc thu tuyt i quy nh trn mt n v hng ho

5. Min thu, gim thu, hon thu XNK

5.1. Min thu Hng ho xut khu, nhp khu trong cc trng hp sau y c min thu xut khu, thu nhp khu: 1) Hng ho tm nhp, ti xut hoc tm xut, ti nhp tham d hi ch, trin lm, gii thiu sn phm; my mc, thit b, dng c ngh nghip tm nhp, ti xut hoc tm xut, ti nhp phc v cng vic nh hi ngh, hi tho, nghin cu khoa hc, thi u th thao, biu din vn ha, biu din ngh thut, khm cha bnh... trong thi hn ti a khng qu 90 ngy (tr my mc, thit b tm nhp, ti xut thuc i tng c xt hon thu). Ht thi hn hi ch, trin lm, gii thiu sn phm hoc kt thc cng vic theo quy nh ca php lut th hng ha phi nhp khu v Vit Nam i vi hng ha tm xut v phi xut khu ra nc ngoi i vi hng ha tm nhp. 2) Hng ha l ti sn di chuyn ca t chc, c nhn Vit Nam hoc nc ngoi mang vo Vit Nam hoc mang ra nc ngoi trong mc quy nh, bao gm: - Hng ha l ti sn di chuyn ca t chc, c nhn ngi nc ngoi khi c php vo c tr, lm vic ti Vit Nam theo giy mi ca c quan Nh nc c thm quyn hoc chuyn ra nc ngoi khi ht thi hn c tr, lm vic ti Vit Nam. - Hng ha l ti sn di chuyn ca t chc, c nhn Vit Nam c php a ra nc ngoi kinh doanh v lm vic, khi ht thi hn nhp khu li Vit nam c min thu i vi nhng ti sn a ra nc ngoi.
81

- Hng ha l ti sn di chuyn ca gia nh, c nhn ngi Vit Nam ang nh c nc ngoi c php nh c ti Vit Nam hoc mang ra nc ngoi khi c php nh c nc ngoi; Hng ha l ti sn di chuyn ca ngi nc ngoi mang vo Vit Nam khi c php nh c ti Vit Nam hoc mang ra nc ngoi khi c php nh c nc ngoi; Ring t, xe my ang s dng ca gia nh, c nhn mang vo Vit Nam khi c php nh c ti Vit Nam ch c min thu nhp khu mi th mt chic cho mi h gia nh. 3) Hng ho xut khu, nhp khu ca t chc, c nhn nc ngoi c hng quyn u i, min tr ngoi giao ti Vit Nam thc hin theo quy nh ti Php lnh v quyn u i, min tr dnh cho c quan i din ngoi giao, c quan lnh s v c quan i din ca t chc quc t v cc vn bn quy nh chi tit v hng dn thi hnh Php lnh ny. 4) Hng ha nhp khu gia cng cho pha nc ngoi theo hp ng gia cng k c min thu nhp khu v khi xut tr sn phm cho pha nc ngoi c min thu xut khu. Hng ha xut khu ra nc ngoi gia cng cho pha Vit Nam theo hp ng gia cng k c min thu xut khu, khi nhp khu tr li Vit Nam th phi np thu nhp khu i vi sn phm sau gia cng (khng tnh thu i vi phn tr gi ca vt t, nguyn liu a i gia cng theo hp ng gia cng k; thu sut thu nhp khu tnh theo sn phm sau gia cng nhp khu; xut x ca sn phm l xut x ca nc nhn gia cng), bao gm: - Nguyn liu nhp khu, xut khu gia cng; - Vt t nhp khu, xut khu tham gia vo qu trnh sn xut, gia cng (giy, phn, bt v, bt vch du, inh ghim qun o, mc sn in, bn chi qut keo, khung in li, kt ty, du nh bng) trong trng hp doanh nghip xy dng c nh mc tiu hao v t l hao ht; - Hng ha nhp khu, xut khu lm mu phc v cho gia cng; - My mc, thit b nhp khu hoc xut khu trc tip phc v gia cng c tho thun trong hp ng gia cng. Ht thi hn thc hin hp ng gia cng phi ti xut hoc ti nhp. Nu khng ti xut hoc ti nhp phi k khai np thu theo quy nh; - Sn phm gia cng xut tr (nu c thu xut khu); - Sn phm hon chnh nhp khu gn vo sn phm gia cng hoc ng chung vi sn phm gia cng thnh mt hng ng b v xut khu ra nc ngoi th c min thu nh nguyn liu, vt t nhp khu gia cng nu p ng cc iu kin: (i) c th hin trong hp ng gia cng hoc ph kin hp ng gia cng; (ii) Trong bn nh mc nguyn liu, vt t nhp khu vo mc ch gia cng phi c nh mc ca sn phm hon chnh ny; (iii) c qun l nh nguyn liu, vt t nhp khu gia cng; - Linh kin, ph tng nhp khu lm hng ho bo hnh cho sn phm xut khu. Gim c doanh nghip nhn gia cng chu trch nhim v nh mc s dng, nh mc tiu hao v t l hao ht (di y c gi l nh mc tiu hao) i vi hng ha nhp khu s dng vo ng mc ch gia cng. Trng hp vi phm s b x l theo quy nh ca php lut.
82

Thit b, my mc, nguyn liu, vt t, sn phm gia cng do pha nc ngoi thanh ton thay tin cng gia cng khi nhp khu phi np thu nhp khu theo quy nh. Quy trnh qun l, thanh khon thu i vi nguyn liu, vt t nhp khu hoc xut khu v sn phm gia cng xut khu hoc nhp khu thc hin theo vn bn ring ca B Ti chnh. 5) Hng ha xut khu, nhp khu trong tiu chun hnh l min thu ca ngi xut cnh, nhp cnh. nh mc min thu c quy nh c th nh sau: - i vi ngi xut cnh: Tr cc vt phm trong Danh mc hng ha cm xut khu hoc xut khu c iu kin, cc mt hng khc l hnh l ca ngi xut cnh th khng hn ch nh mc. - nh mc hnh l min thu i vi ngi nhp cnh (p dng cho tng ngi v cho tng ln nhp cnh):
STT 1 dng, vt dng Ru, ung c cn: - Ru t 22 tr ln - Ru di 22 - ung c cn, bia 2 Thuc l: - Thuc l iu - X g - Thuc l si 3 Ch, c ph: - Ch - C ph 4 Qun o, dng c nhn 5 kg 3 kg S lng ph hp phc v cho mc ch chuyn i Tng tr gi khng qu 5.000.000 (nm triu) ng Vit Nam 400 iu 100 iu 50 gram Ngi di 18 tui khng c hng tiu chun ny 1,5 lt 2,0 lt 3,0 lt Ngi di 18 tui khng c hng tiu chun ny nh mc Ghi ch Ngi di 18 tui khng c hng tiu chun ny

Cc vt phm khc ngoi danh mc 1,2,3,4 nu trn (khng nm trong Danh mc hng cm nhp khu hoc nhp khu c iu kin)

83

Trng hp hng ho nhp khu vt tiu chun c min thu th i tng c hng ho nhp khu phi np thu i vi phn vt. Nu tng s thu phi np i vi phn vt di 50.000 ng th c min thu. Ngi nhp cnh c chn vt phm np thu trong trng hp hnh l mang theo gm nhiu vt phm. 6) Hng ha nhp khu to ti sn c nh ca d n khuyn khch u t quy nh ti Ph lc I hoc Ph lc II ban hnh km theo Ngh nh s 149/2005/N-CP ngy 8/12/2005 ca Chnh ph, d n u t bng ngun vn h tr pht trin chnh thc (ODA), bao gm: - Thit b, my mc. - Phng tin vn ti chuyn dng trong dy chuyn cng ngh c B Khoa hc v Cng ngh xc nhn; Phng tin vn chuyn a n cng nhn gm xe t t 24 ch ngi tr ln v phng tin thy. - Linh kin, chi tit, b phn ri, ph tng g lp, khun mu, ph kin i km lp rp ng b hoc s dng ng b vi thit b, my mc, phng tin vn ti chuyn dng c cp hai im trn. - Nguyn liu, vt t dng ch to thit b, my mc nm trong dy chuyn cng ngh hoc ch to linh kin, chi tit, b phn ri, ph tng, g lp, khun mu, ph kin i km lp rp ng b hoc s dng ng b vi thit b, my mc k trn - Vt t xy dng trong nc cha sn xut c. 7) Ging cy trng, vt nui c php nhp khu thc hin d n u t trong lnh vc nng nghip, lm nghip, ng nghip. 8) Hng ha nhp khu ca Doanh nghip BOT v Nh thu ph thc hin d n BOT, BTO, BT, bao gm: - Thit b, my mc nhp khu to ti sn c nh (k c thit b, my mc, ph tng s dng cho vic kho st, thit k, thi cng, xy dng cng trnh). - Phng tin vn ti chuyn dng nm trong dy chuyn cng ngh nhp khu to ti sn c nh c B Khoa hc v Cng ngh xc nhn; Phng tin vn chuyn a n cng nhn gm xe t t 24 ch ngi tr ln v phng tin thy. - Linh kin, chi tit, b phn ri, ph tng, g lp, khun mu, ph kin i km lp rp ng b hoc s dng ng b vi thit b, my mc, phng tin vn ti chuyn dng, phng tin vn chuyn nu ti im ny, k c trng hp s dng cho vic thay th, bo hnh, bo dng trong qu trnh vn hnh cng trnh. - Nguyn liu, vt t nhp khu thc hin d n BOT, BTO, BT, k c nguyn liu, vt t phc v sn xut, vn hnh cng trnh. 9) Vic min thu nhp khu i vi hng ho nhp khu cho vic m rng quy m d n, thay th i mi cng ngh. 10) Min thu ln u i vi hng ha l trang thit b nhp khu theo danh mc quy nh ti Ph lc III ban hnh km theo Ngh nh s 149/2005/N-CP ngy 8/12/2005 ca Chnh ph to ti sn c nh ca d n khuyn khch u t, d n u t bng ngun vn h tr pht trin chnh thc (ODA) u t v khch sn, vn phng, cn h cho thu, nh ,
84

trung tm thng mi, dch v k thut, siu th, sn golf, khu du lch, khu th thao, khu vui chi gii tr, c s khm cha bnh, o to, vn ho, ti chnh, ngn hng, bo him, kim ton, dch v t vn. 11) Min thu i vi hng ha nhp khu phc v hot ng du kh, bao gm: - Thit b, my mc; phng tin vn ti chuyn dng cn thit cho hot ng du kh c B Khoa hc v Cng ngh xc nhn; phng tin vn chuyn dng a n cng nhn gm xe t t 24 ch ngi tr ln v phng tin thu; k c linh kin, chi tit, b phn ri, ph tng g lp, thay th, khun mu, ph kin i km lp rp ng b hoc s dng ng b vi thit b, my mc, phng tin vn ti chuyn dng, phng tin vn chuyn nu trn. - Vt t cn thit cho hot ng du kh m trong nc cha sn xut c. - Trang thit b y t v thuc cp cu s dng trn cc gin khoan v cng trnh ni c B Y t xc nhn. - Trang thit b vn phng phc v cho hot ng du kh. - Hng ha tm nhp, ti xut khc phc v cho hot ng du kh. Trng hp hng ho nu ti im 11 ny do nh thu ph v t chc, c nhn khc nhp khu cung cp cho t chc, c nhn tin hnh hot ng tm kim, thm d v khai thc du kh thng qua hp ng dch v du kh hoc hp ng cung cp hng ha th cng c min thu nhp khu. Ht thi hn thc hin hp ng cung cp hng ha hoc hp ng cung cp dch v, nh thu ph hoc t chc, c nhn khc c trch nhim quyt ton vi c quan hi quan ni lm th tc min thu nhp khu v thng bo cho t chc, c nhn tin hnh hot ng tm kim, thm d v khai thc du kh v s lng, tr gi hng ha c min thu nhp khu. S hng ha c min thu nhp khu nhng khng dng cho hot ng tm kim, thm d v khai thc du kh phi truy thu thu nhp khu theo quy nh. 12) i vi c s ng tu c min thu xut khu i vi cc sn phm tu bin xut khu v min thu nhp khu i vi cc loi my mc, trang thit b to ti sn c nh; phng tin vn ti nm trong dy chuyn cng ngh c B Khoa hc v Cng ngh xc nhn to ti sn c nh; nguyn liu, vt t, bn thnh phm phc v cho vic ng tu m trong nc cha sn xut c. 13) Min thu nhp khu i vi nguyn liu, vt t phc v trc tip cho hot ng sn xut sn phm phn mm m trong nc cha sn xut c. 14) Min thu nhp khu i vi hng ha nhp khu s dng trc tip vo hot ng nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh, bao gm: My mc, thit b, ph tng, vt t, phng tin vn ti trong nc cha sn xut c, cng ngh trong nc cha to ra c; ti liu, sch, bo, tp ch khoa hc v cc ngun tin in t v khoa hc v cng ngh. 15) Nguyn liu, vt t, linh kin nhp khu sn xut ca cc d n thuc Danh mc lnh vc c bit khuyn khch u t quy nh ti Ph lc I hoc thuc Danh mc a bn c iu kin kinh t-x hi c bit kh khn quy nh ti Ph lc II ban hnh km theo Ngh nh s 149/2005/N-CP ngy 8/12/2005 ca Chnh ph; hoc thuc lnh vc sn xut linh
85

kin, ph tng c kh, in, in t c min thu nhp khu trong thi hn 5 (nm) nm, k t ngy bt u sn xut. 16) Nguyn liu, vt t, bn thnh phm trong nc cha sn xut c nhp khu phc v sn xut ca d n thuc Danh mc lnh vc khuyn khch u t quy nh ti Ph lc I; bn thnh phm trong nc cha sn xut c nhp khu phc v sn xut ca d n thuc Danh mc lnh vc c bit khuyn khch u t quy nh ti Ph lc I hoc thuc Danh mc a bn c iu kin kinh t-x hi c bit kh khn quy nh ti Ph lc II ban hnh km theo Ngh nh s 149/2005/N-CP ngy 8/12/2005 ca Chnh ph c min thu nhp khu trong thi hn 5 nm, k t ngy bt u sn xut. 17) Hng ho sn xut, gia cng, ti ch, lp rp ti khu phi thu quan khng s dng nguyn liu, linh kin nhp khu t nc ngoi khi nhp khu vo th trng trong nc c min thu nhp khu; trng hp c s dng nguyn liu, linh kin nhp khu t nc ngoi th khi nhp khu vo th trng trong nc ch phi np thu nhp khu trn phn nguyn liu, linh kin nhp khu cu thnh trong hng ha v c thc hin theo vn bn hng dn ring ca B Ti chnh. 18) My mc, thit b, phng tin vn ti do cc nh thu nc ngoi nhp khu vo Vit Nam theo phng thc tm nhp, ti xut phc v thi cng cng trnh, d n s dng ngun h tr pht trin chnh thc (ODA) c min thu nhp khu v thu xut khu khi ti xut. Khi kt thc thi hn thi cng cng trnh, d n; nh thu nc ngoi phi ti xut hng ho nu trn. Nu khng ti xut m thanh l, chuyn nhng ti Vit Nam phi c s cho php ca c quan Nh nc c thm quyn v phi k khai np thu nhp khu theo quy nh. Ring i vi xe t di 24 ch ngi v xe t c thit k va ch ngi, va ch hng tng ng xe t di 24 ch ngi khng p dng hnh thc tm nhp, ti xut. Cc nh thu nc ngoi c nhu cu nhp khu vo Vit Nam s dng phi np thu nhp khu theo quy nh. Khi hon thnh vic thi cng cng trnh cc nh thu nc ngoi phi ti xut ra nc ngoi s xe nhp v c hon li thu nhp khu np. i vi doanh nghip c hng u i min thu nhp khu to ti sn c nh nhng khng nhp khu hng ho t nc ngoi m mua li hng ho c min thu nhp khu ca doanh nghip khc c php chuyn nhng ti Vit Nam th doanh nghip c php tip nhn hng ho to ti sn c nh c min thu nhp khu, ng thi khng truy thu thu nhp khu i vi doanh nghip c php chuyn nhng hng ho. 5.2. Gim thu Nu hng ha ang trong qu trnh gim st ca c quan hi quan m b h hng mt mt th s c xt gim thu tng ng vi t l tn tht thc t ca hng ha. S h hng mt mt phi c c quan c thm quyn gim nh chng nhn. 5.3. Cc trng hp c xt hon thu a) Hng ho nhp khu np thu nhp khu nhng cn lu kho, lu bi ti ca khu v ang chu s gim st ca c quan hi quan, c ti xut ra nc ngoi;

86

b) Hng ho xut khu, nhp khu np thu xut khu, thu nhp khu nhng khng xut khu, nhp khu; c) Hng ho np thu xut khu, thu nhp khu nhng thc t xut khu hoc nhp khu t hn; d) Hng ha np thu nhp khu sau xut khu trong cc trng hp sau y: - Hng ho nhp khu giao, bn hng cho nc ngoi thng qua cc i l ti Vit Nam; Hng ha nhp khu bn cho cc phng tin ca cc hng nc ngoi trn cc tuyn ng quc t qua cng Vit Nam v cc phng tin ca Vit Nam trn cc tuyn ng quc t theo qui nh ca Chnh ph, - Trng hp cc doanh nghip u mi nhp khu hng ho (v d: xng du...) c php bn cho doanh nghip cung ng tu bin bn cho cc tu bin nc ngoi th sau khi bn hng cho tu bin nc ngoi, doanh nghip nhp khu c xt hon thu nhp khu. ) Hng ho nhp khu np thu nhp khu sn xut hng ho xut khu c hon thu tng ng vi t l sn phm thc t xut khu, c xc nh c th nh sau: - Cc loi vt t, nguyn liu c hon thu nhp khu, bao gm: + Nguyn liu, vt t nhp khu (k c linh kin lp rp, bn thnh phm, bao b ng gi) trc tip cu thnh thc th sn phm xut khu; + Nguyn liu, vt t trc tip tham gia vo qu trnh sn xut hng ho xut khu nhng khng trc tip chuyn ho thnh hng ho hoc khng cu thnh thc th sn phm, nh: giy, phn, bt v, bt vch du, inh ghim qun o, mc sn in, bn chi qut keo, chi qut keo, khung in li, kp ty, du nh bng,... + Sn phm hon chnh do doanh nghip nhp khu gn vo sn phm xut khu hoc ng chung vi sn phm xut khu thnh mt hng ng b v xut khu ra nc ngoi; + Linh kin, ph tng nhp khu lm hng ho bo hnh cho sn phm xut khu. - Cc trng hp c xt hon thu, bao gm: + Doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t sn xut hng ho xut khu; hoc t chc thu gia cng trong nc (k c thu gia cng ti khu phi thu quan), gia cng nc ngoi, hoc trng hp lin kt sn xut hng ho xut khu v nhn sn phm v xut khu. + Doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t sn xut hng ho tiu th trong nc sau tm c th trng xut khu (thi gian ti a cho php l 2 nm k t ngy ng k T khai hi quan nguyn liu, vt t nhp khu) v a s nguyn liu, vt t ny vo sn xut hng ho xut khu, thc xut khu sn phm ra nc ngoi. + i vi nguyn liu, vt t (tr sn phm hon chnh) nhp khu thc hin hp ng gia cng (khng do bn nc ngoi t gia cng cung cp m do doanh nghip nhn
87

gia cng t nhp khu thc hin hp ng gia cng k vi khch hng nc ngoi), khi thc xut khu sn phm s c xt hon thu nhp khu nh i vi nguyn liu, vt t nhp khu sn xut hng ho xut khu. + Doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t sn xut sn phm, sau s dng sn phm ny gia cng hng ho xut khu theo hp ng gia cng vi nc ngoi. + Doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t sn xut sn phm bn cho doanh nghip khc trc tip sn xut, gia cng hng ho xut khu th sau khi doanh nghip sn xut, gia cng hng ho xut khu xut khu sn phm ra nc ngoi; doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t c hon thu nhp khu tng ng vi phn doanh nghip khc dng sn xut sn phm v thc xut khu. Trng hp doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t sn xut sn phm bn cho cc doanh nghip khc trc tip xut khu theo b linh kin th c xt hon thu nhp khu tng ng vi t l sn phm (b linh kin) xut khu, nu p ng cc iu kin: (i) Sn phm sn xut t nguyn liu, vt t nhp khu ca doanh nghip l mt trong nhng chi tit, linh kin ca b linh kin xut khu; (ii) Doanh nghip mua sn phm kt hp vi phn chi tit, linh kin do chnh doanh nghip sn xut ra cu thnh nn b linh kin xut khu. + Doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t sn xut sn phm bn cho doanh nghip khc trc tip xut khu sn phm ra nc ngoi. Sau khi doanh nghip mua sn phm ca doanh nghip sn xut xut khu sn phm ra nc ngoi th doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t c hon thu nhp khu tng ng vi s lng sn phm thc xut khu. + Trng hp doanh nghip nhp khu nguyn liu, vt t sn xut hng ho bn cho thng nhn nc ngoi nhng giao hng ho cho doanh nghip khc ti Vit Nam theo ch nh ca thng nhn nc ngoi lm nguyn liu tip tc sn xut, gia cng hng ho xut khu c thc hin theo hng dn ti Thng t s 90/2002/TT-BTC ngy 10/10/2002 ca B Ti chnh. - Trng hp nguyn liu, vt t nhp khu sn xut hng ho xut khu, nu sn phm thc xut khu th khng phi np thu nhp khu nguyn liu, vt t tng ng vi s hng ho thc t xut khu. H s xt khng thu thu nh quy nh h s xt hon thu (tr chng t np thu). - nh mc tiu hao nguyn liu, vt t nhp khu xem xt hon thu:
88

+ Doanh nghip phi t xy dng, k khai, ng k nh mc tiu hao nguyn liu, vt t nhp khu sn xut hng ho xut khu vi c quan hi quan ni nhp khu nguyn liu, vt t trc khi xut khu sn phm. Trng hp do thay i mu m, chng loi hng ho xut khu trong qu trnh sn xut pht sinh thm loi nguyn liu, vt t nhp khu sn xut sn phm xut khu khc vi nh mc tiu hao k khai ng k vi c quan hi quan th chm nht 15 (mi lm) ngy k t ngy c l do thay i nu trn doanh nghip phi t khai bo v ng k li nh mc tiu hao nguyn liu, vt t nhp khu sn xut hng ho xut khu vi c quan hi quan trc khi lm th tc xut khu sn phm. nh mc tiu hao nguyn liu, vt t s dng vo sn xut sn phm xut khu do doanh nghip xy dng v Gim c doanh nghip chu trch nhim v c s php l, tnh chnh xc ng n ca nh mc v ng k vi c quan hi quan ni lm th tc nhp khu. Trng hp nh mc ng k khng ng vi nh mc thc t th doanh nghip phi bo co ngay vi c quan hi quan ni ng k nh mc lm cn c hon thu theo nh mc thc t khi thc t xut khu sn phm. i vi trng hp nhp khu vt t, nguyn liu sn xut hng tiu th trong nc nhng sau tm c th trng xut khu, doanh nghip phi xy dng nh mc thc t gi c quan hi quan trc khi lm th tc hon thu. Gim c doanh nghip phi chu trch nhim v nh mc ny. Trng hp nu thy c nghi vn v nh mc thc t nguyn liu, vt t sn xut sn phm xut khu th c quan xt hon thu c th trng cu gim nh ca c quan qun l chuyn ngnh v mt hng hoc ch tr phi hp vi c quan thu a phng (ni doanh nghip k khai m s thu) t chc kim tra ti doanh nghip lm c s xem xt gii quyt hon thu cho doanh nghip. Tng cc Hi quan ch o c quan hi quan a phng phi hp vi c quan thu a phng t chc kim tra nh mc thc t vt t, nguyn liu sn xut sn phm xut khu lin quan n vic gii quyt hon thu nhp khu. + i vi trng hp mt loi nguyn liu, vt t nhp khu sn xut nhng thu c hai hoc nhiu loi sn phm khc nhau (V d: nhp khu la m sn xut bt m thu li c hai sn phm l bt m v cm m; Nhp khu condensate lc du thu c sn phm l xng v diesel,...) nhng ch xut khu mt loi sn phm sn xut ra th doanh nghip phi c trch nhim khai bo vi c quan hi quan. S thu nhp khu c hon c xc nh bng phng php phn b theo cng thc sau y: S thu nhp khu c hon (tng ng vi sn phm thc t xut khu) Tr gi sn phm xut khu = Tng tr gi cc sn phm thu c
89

Tng s thu nhp khu ca nguyn liu, vt t nhp khu

Trong , tr gi sn phm xut khu c xc nh l s lng sn phm thc xut khu nhn vi (x) gi tnh thu i vi hng ha xut khu (FOB). Tng tr gi ca cc sn phm thu c, c xc nh l tng tr gi sn phm xut khu v doanh s bn ca cc sn phm (k c ph liu, ph phm thu hi v khng bao gm thu gi tr gia tng u ra) tiu th ni a. e) Hng ho tm nhp khu ti xut khu hoc hng ho tm xut khu ti nhp khu theo phng thc kinh doanh hng ho tm nhp, ti xut; hng ho tm xut, ti nhp v hng ho nhp khu u thc cho pha nc ngoi sau ti xut (tr trng hp c min thu) c xt hon thu nhp khu, thu xut khu v khng phi np thu nhp khu khi ti nhp, thu xut khu khi ti xut. f) Hng ho xut khu nhng phi nhp khu tr li Vit Nam c xt hon thu xut khu np v khng phi np thu nhp khu. g) Hng ho nhp khu nhng phi ti xut tr li ch hng nc ngoi hoc ti xut sang nc th ba th c xt hon li thu nhp khu np tng ng vi s lng hng thc t ti xut v khng phi np thu xut khu. h) My mc, thit b, dng c, phng tin vn chuyn ca cc t chc, c nhn c php tm nhp, ti xut (bao gm c mn ti xut) thc hin cc d n u t, thi cng xy dng, lp t cng trnh, phc v sn xut, khi nhp khu phi k khai np thu nhp khu theo quy nh, khi ti xut ra khi Vit Nam s c hon li thu nhp khu. S thu nhp khu hon li c xc nh trn c s gi tr s dng cn li ca my mc, thit b, dng c, phng tin vn chuyn khi ti xut khu tnh theo thi gian s dng v lu li ti Vit Nam, trng hp thc t ht gi tr s dng th khng c hon li thu. C th nh sau: - Trng hp khi nhp khu l hng ho mi (cha qua s dng):

Thi gian s dng v lu li ti Vit Nam T 6 thng tr xung T trn 6 thng n 1 nm T trn 1 nm n 2 nm

S thu nhp khu c hon li 90% s thu nhp khu np 80% s thu nhp khu np 70% s thu nhp khu np

90

T trn 2 nm n 3 nm T trn 3 nm n 5 nm T trn 5 nm n 7 nm T trn 7 nm n 9 nm T trn 9 nm n 10 nm T trn 10 nm

60% s thu nhp khu np 50% s thu nhp khu np 40% s thu nhp khu np 30% s thu nhp khu np 15% s thu nhp khu np Khng c hon

- Trng hp khi nhp khu l loi hng ho qua s dng:

Thi gian s dng v lu li ti Vit Nam T 6 thng tr xung T trn 6 thng n 1 nm T trn 1 nm n 2 nm T trn 2 nm n 3 nm T trn 3 nm n 5 nm T trn 5 nm

S thu nhp khu c hon li 60% s thu nhp khu np 50% s thu nhp khu np 40% s thu nhp khu np 35% s thu nhp khu np 30% s thu nhp khu np Khng c hon

i) Hng ho xut khu, nhp khu gi t t chc, c nhn nc ngoi cho t chc, c nhn Vit Nam thng qua dch v bu chnh v dch v chuyn pht nhanh quc t, v ngc li; doanh nghip cung cp dch v np thu nhng khng giao c cho ngi nhn hng ha, phi ti xut, ti nhp hoc b tch thu, tiu hy theo quy nh ca php lut th c hon li s tin thu np theo quy nh ti Thng t lin tch s 01/2004/TTLT91

BBCVT-BTC ngy 25/5/2004 ca lin B Bu chnh, vin thng-Ti chnh hng dn v trch nhim, quan h phi hp trong cng tc kim tra, gim st hi quan i vi th, bu phm, bu kin xut khu, nhp khu gi qua dch v bu chnh v dch v chuyn pht th. j) Trng hp c s nhm ln trong k khai, tnh thu, np thu (bao gm c i tng np thu hoc c quan hi quan) th c hon tr s tin thu np tha nu s nhm ln xy ra trong thi hn 365 ngy tr v trc, k t ngy kim tra pht hin c s nhm ln. Ngy pht hin c s nhm ln l ngy k vn bn xc nhn c s nhm ln gia i tng np thu v c quan hi quan. k) Cc t chc, c nhn c hng ho xut khu, nhp khu c vi phm cc quy nh trong lnh vc hi quan (sau y gi tt l hng ho vi phm) np thu xut khu hoc thu nhp khu v thu khc (nu c), ang trong s gim st, qun l ca c quan hi quan b c quan Nh nc c thm quyn ra Quyt nh tch thu hng ho th c hon li s tin thu xut khu hoc thu nhp khu v thu khc (nu c) np. l) Hng ha xut khu, nhp khu np thu nhng sau c min thu theo quyt nh ca c quan Nh nc c thm quyn th c hon thu. m) Hng ho xut khu, nhp khu cn nm trong s gim st, qun l ca c quan hi quan, nu m T khai hi quan hng ho xut khu, nhp khu nhng khi c quan hi quan kim tra cho thng quan pht hin c vi phm buc phi tiu hu v tiu hu th ra quyt nh khng phi np thu khu xut khu, nhp khu (nu c). Vic x pht vi phm i vi hnh vi xut khu, nhp khu hng ho khng ng quy nh, buc phi tiu hu thc hin theo cc quy nh ca php lut hin hnh. C quan hi quan ni m T khai hi quan hng ho xut khu, nhp khu phi lu gi h s hng ho tiu hu, phi hp vi cc c quan chc nng c lin quan gim st vic tiu hu theo ng quy nh ca php lut hin hnh.

92

Cu hi
1. Vai tr ca thu xut khu nhp khu trong giai on hi nhp? 2. u v nhc im ca thu xut nhp khu? 3. Quy ch ti hu quc l g? Quy ch ny p dng nh th no trong lnh vc thu xut nhp khu? 4. u nhuc im ca thu sut tuyt i? 5. Ct gim thu quan s nh hng nh th no i vi thu ngn sch nh nc?

Ti liu tham kho

1. Lut thu xut khu nhp khu ngy 14/6/2005. 2. Ngh nh s 149/2005/N-CP ngy 8/12/2005 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu xut khu, thu nhp khu. 3. Thng t ca B Ti chnh s 59/2007/TT-BTC ngy 14 thng 6 nm 2007 hng dn thi hnh thu xut khu, thu nhp khu, qun l thu i vi hng ho xut khu, nhp khu 4. Thu 2009, NXB Vn ha Si Gn 2008

93

CHNG 7:MT S LOI THU TI SN VIT NAM 1. Khi nim, c im

Thu ti sn l loi thu thu trn ti sn ca cc c nhn v t chc. C s nh thu l nhng thc quyn ca c nhn v t chc c trn ti sn. Do vy, thu ti sn c th phn bit vi cc lai thu nh ln doanh thu hoc thu nhp t ti sn. Ngi np thu ti sn c th l ngi nm quyn s hu v ti sn hoc nhng ngi nm quyn s dng, nhng ngi gi ti sn. Lai thu ny nhn chung c th p dng cho tt c nhng lai ti sn. Tuy nhin, m bo tnh kh thi, rt nhiu quc gia ch nh thu ln bt ng sn v nhng ng sn c ng k. Ngun thu t lai thu ny thng c gi li ngn sch a phng. Thu ti sn c mt s c im nh sau: - y l lai thu tng i d qun l v nhng ngi c ti sn thng c xu hng ng k ti sn c nh nc bo h cho h quyn s hu, quyn s dng v vy m nh nc c th qun l thu thng qua h s ng k. - Thu ti sn cng vi thu thu nhp, thu tiu dng thc hin iu tit thu nhp, m bo cng bng x hi. Vic iu tit thu nhp ca nhng ngi giu trong x hi s khng th chnh xc nu b qua lai thu ny.

2. Mt s lai thu ti sn Vit Nam

Hin ti nh nc ta cha c mt lut thu ti sn thng nht m ch qui nh ri rc mt s vn bn. Tuy nhin, bn cht ca nhng lai thu ny khng han tan l thu v ti sn. 2.1. Thu s dng t nng nghip 2.1.1. Ngi np thu T chc, c nhn s dng t vo sn xut nng nghip c ngha v np thu s dng t nng nghip (gi chung l h np thu) gm: - Cc h gia nh nng dn, h t nhn v c nhn; - Cc t chc, c nhn s dng t nng nghip thuc qu t dnh cho nhu cu cng ch ca x; - Cc doanh nghip nng nghip, lm nghip, thu sn bao gm nng trng, lm trng, x nghip, trm tri v cc doanh nghip khc, c quan Nh nc, n v s nghip, n v lc lng v trang, t chc x hi v cc n v khc s dng t vo sn xut nng nghip, lm nghip v nui trng thu sn.
94

2.1.2. t chu thu s dng t nng nghip - t trng trt l t trng cy hng nm, t trng cy lu nm, t trng c. t trng cy hng nm l t trng cc loi cy c thi gian sinh trng (t khi trng n khi thu hoch) khng qu 365 ngy nh la, ng, rau, lc... hoc cy trng mt ln cho thu hoch mt vi nm nhng khng tri qua thi k xy dng c bn nh ma, chui, ci, gai, s, da (thm).. t trng cy lu nm l t trng cc loi cy c chu k sinh trng trn 365 ngy, trng mt ln nhng cho thu hoch trong nhiu nm v phi tri qua mt thi k xy dng c bn mi cho thu hoch nh cao su, ch, c ph, cam, qut, nhn, c, da... t trng c l t c ch s dng vo vic trng c chn nui gia sc. - t c mt nc nui trng thu sn l t c ch s dng chuyn nui trng thu sn hoc va nui trng thu sn va trng trt, nhng v c bn khng s dng vo cc mc ch khc. - t rng trng l t c trng rng v giao cho t chc, c nhn qun l, chm sc v khai thc, khng bao gm t i ni trc. Trong trng hp khng s dng t thuc din chu thu theo quy nh th ch s dng t vn phi np thu theo quy nh.

2.1.3. Cn c tnh thu Cn c tnh thu s dng t nng nghip l din tch, hng t v nh sut thu tnh bng kilgam thc trn mt n v din tch ca tng hng t. 1) Din tch thu c quy nh nh sau: - Din tch tnh thu ca tng h np thu l din tch t thc t s dng c ghi trong s a chnh Nh nc hoc kt qu o c gn nht c c quan qun l rung t c thm quyn xc nhn theo quy nh ti iu 14 ca Lut t ai. Trng hp a phng cha lp s a chnh v s liu o c cha chnh xc, cha c xc nhn ca c quan qun l rung t c thm quyn, th din tch tnh thu l din tch t ghi trong t khai ca h np thu.

95

Trong trng hp c bit nhng ni cha lm kp vic giao t theo Ngh nh s 64-CP ngy 27-9-1993 ca Chnh ph, hp tc x, tp on sn xut thc hin giao khon cho cc h gia nh nng dn v h c nhn din tch tnh thu ca mi h do h t k khai v c xc nhn ca ngi ng u hp tc x hoc tp on sn xut nng nghip. - Din tch tnh thu ca tng tha rung l din tch thc s dng, c giao cho tng h np thu ph hp vi din tch ghi trong s a chnh hoc trong t khai ca ch h. - C quan qun l t ai cc cp trong phm vi quyn hn quy nh ti iu 14 ca Lut t ai, c trch nhim phi hp vi c quan thu xc nh din tch tnh thu trong a phng mnh. 2) Vic phn hng t tnh thu thc hin theo quy nh ti Ngh nh s 73-CP ngy 2510-1993 ca Chnh ph. Theo , cn c xc nh hng t gm cc yu t nh cht t , v tr, a hnh, iu kin kh hu, thi tit; iu kin ti tiu. 3) nh sut thu mt nm tnh bng kilgam thc trn mt hcta ca tng hng t - i vi t trng cy hng nm v t c mt nc nui trng thu sn:

Hng t 1 2 3 4 5 6

nh sut thu 550 460 370 280 180 50

- i vi t trng cy lu nm:

Hng t 1 2 3 4 5

nh sut thu 650 550 400 200 80 96

- i vi cy n qu lu nm trng trn t trng cy hng nm chu mc thu nh sau: - Bng 1,3 ln thu s dng t trng cy hng nm cng hng, nu thuc t hng 1, hng 2 v hng 3; - Bng thu t trng cy hng nm cng hng, nu thuc t hng 4, hng 5 v hng 6. - i vi t trng cc loi cy lu nm thu hoch mt ln chu mc thu bng 4% gi tr sn lng khai thc. 2.1.4. Min gim thu s dng t nng nghip Trong nhng nm gn y, thin tai, dch bnh lm cho i sng ca ngi nng dn gp rt nhiu kh khn. Chi ph nh nc b ra thu thu s dng t nng nghip nhiu hn s thu thu c v nhm khuyn khch, h tr cc c nhn, t chc sn xut nng nghip, Quc Hi nc ta quyt nh min gim thu s dng t nng nghip cho ngi dn t nm thu 2003 n 2010. Ty tng i tng m nh nc ta min thu trong hn mc, min thu ta b hay gim 50% s thu s dng t nng nghip. Trong tng lai, thit ngh nh nc nn thay th lai thu ny v bn cht ca thu s dng t nng nghip c nhng nt tng ng vi thu thu nhp. V vy, c th s dng thu thu nhp iu chnh phn hoa li t t v s dng thu ti sn nh ln nhng thc quyn ca ngi s dng t. 2.1.4.1. i tng c min thu SDNN trong hn mc 1) Hn mc t c qui nh nh sau: - i vi t nng nghip trng cy hng nm, nui trng thy sn v t lm mui: + Cc tnh: C Mau, Bc Liu, Kin Giang, Sc Trng, Cn Th, An Giang, Vnh Long, Tr Vinh, ng Thp, Tin Giang, Long An, Bn Tre, Ty Ninh, Bnh Dng, Bnh Phc, ng Nai, B Ra - Vng Tu v thnh ph H Ch Minh, khng qu 3 ha cho mi loi t; + Cc tnh v thnh ph trc thuc Trung ng khc, khng qu 2 ha cho mi loi t. - i vi t nng nghip trng cy lu nm: + Cc x ng bng khng qu 10 ha; + Cc x trung du, min ni khng qu 30 ha.
97

- i vi t trng, i ni trc, t vng triu, mt nc eo vnh m ph, t khai hoang, ln bin th hn mc t ca h, c nhn s dng do U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quyt nh, cn c vo qu t ca a phng v kh nng sn xut ca h, m bo thc hin chnh sch khuyn khch, to iu kin thun li s dng cc loi t ny vo mc ch sn xut nng nghip, nui trng thy sn, lm mui. - H gia nh s dng nhiu loi t trng cy hng nm, trng cy lu nm, nui trng thy sn, lm mui v t trng i ni trc, t vng triu, mt nc eo vnh m ph, t khai hoang, ln bin th hn mc s dng t c xc nh ring cho tng loi t theo quy nh. 2) Cc i tng sau y c min thu trong hn mc - H nng dn c t sn xut nng nghip, k c trng hp h nng dn c quyn s dng t do c cho tng, nhn tha k, nhn chuyn nhng quyn s dng t hp php sn xut nng nghip. - H nng, lm trng vin nhn t giao khon n nh ca Nng trng, Lm trng thng qua hp ng v giao t sn xut nng nghip gia nng trng, lm trng vi h nng, lm trng vin sn xut nng nghip. - H x vin Hp tc x (HTX) nng nghip nhn t giao khon n nh ca HTX x sn xut nng nghip (khng bao gm t sn xut nng nghip nhn thu thng qua u thu); h gia nh, c nhn c quyn s dng t t nguyn gp rung t vo thnh lp cc HTX sn xut nng nghip theo Lut Hp tc x. 2.1.4.2. i tng c min thu SDNN trn ton b din tch t - H ngho theo quyt nh ca UBND tnh, thnh ph trc thuc Trung ng cn c quy nh chun h ngho ca B Lao ng-Thng binh v X hi. - T chc, h gia nh, c nhn c t sn xut nng nghip ti cc x c bit kh khn thuc chng trnh pht trin kinh t - x hi cc x c bit kh khn min ni, vng su, vng xa theo Quyt nh s 135/1998/Q-TTg ngy 31/7/1998 ca Th tng Chnh ph (gi tt l chng trnh 135). 2.1.4.3. i tng c gim 50% thu SDNN gm:
98

Gim 50% s thu ghi thu hng nm cho cc i tng ng tn trong s b thu SDNN c din tch t sn xut nng nghip khng thuc din c min thu. Bao gm: - T chc kinh t, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v lc lng v trang v cc n v hnh chnh, hnh chnh s nghip (bao gm c cc Vin, Trm, Tri nghin cu th nghim) ang qun l v s dng t vo sn xut nng nghip hoc giao t cho t chc, h gia nh, c nhn khc theo hp ng sn xut nng nghip. - H cn b cng chc, vin chc Nh nc, cng nhn vin trong cc t chc kinh t, h t nhn, h gia nh qun nhn chuyn nghip, s quan trong lc lng v trang k c din ngh hu, ngh mt sc lao ng c din tch t sn xut nng nghip do vic nhn chuyn nhng quyn s dng t, c cho tng, tha k, t vn, t ao, t khai hoang phc ho, t i, t bi bi ven sng, ven sui, ven bin, m, ph, sng h... - i tng c min thu SDNN trong hn mc c din tch t sn xut nng nghip vt hn mc. 4.1.4.4. Mt s trng hp c th 1) T chc, h gia nh, c nhn c Nh nc cho thu t hoc thu t ca cc t chc, h gia nh, c nhn khc sn xut nng nghip, thc hin np tin thu t hng nm th khng thuc din min gim thu s dng t nng nghip. 2) Trng hp h np thu SDNN va c din tch t sn xut nng nghip trng cy hng nm v din tch t trng cy lu nm th hn mc din tch t sn xut nng nghip min gim thu c tnh ring theo tng loi t trng cy hng nm, loi t trng cy lu nm. V d 1: H ng A l h nng dn sinh sng ti ng bng Bc b c hai loi t sn xut nng nghip gm: t trng cy hng nm l 3 ha (hn mc quy nh l 2 ha); t trng cy lu nm l 15 ha (hn mc quy nh l 10 ha). ng A c min thu SDNN i vi din tch trong hn mc l 2 ha t trng cy hng nm v 10 ha t trng cy lu nm; c gim 50% thu ghi thu i vi din tch t vt hn mc t trng cy hng nm l 1 ha, t trng cy lu nm l 5 ha. 3) Trng hp h np thu SDNN c giao t trng cy hng nm hoc trn s thu k khai l t trng cy hng nm nhng do chuyn i c cu cy trng nay chuyn sang trng cy lu nm, cy n qu th din tch t vn xc nh theo hn mc t trng cy
99

hng nm. nh sut thu SDNN i vi din tch t trng cy hng nm chuyn sang t trng cy lu nm thc hin theo quy nh ti khon 3, iu 9, Lut thu SDNN nh sau: i vi cy n qu lu nm trng trn t trng cy hng nm chu mc thu nh sau: Bng 1,3 ln thu t trng cy hng nm cng hng, nu thuc t hng 1, hng 2 v hng 3; Bng thu t trng cy hng nm cng hng, nu thuc t hng 4, hng 5 v hng 6. 4) i vi h ng k h khu thng tr ti mt x, nhng c din tch t sn xut nng nghip cc x khc (k c x thuc huyn khc, tnh khc), thuc din min thu SDNN trong hn mc th xc nh hn mc din tch t nh sau: - Hn mc t sn xut nng nghip c xc nh theo tng loi t l tng din tch t ca tng loi t ti cc a bn x khc nhau cng li. - Vic k khai, np thu, min gim thu i vi cc h c din tch t sn xut nng nghip cc x khc nhau th trnh t xt min thu SDNN cc x ni h sn xut nng nghip khng c h khu thng tr trc; Sau mi xt min thu cho phn din tch t sn xut nng nghip x ni h np thu c h khu thng tr, c th l: + H c din tch t sn xut nng nghip cc x khc nhau c trch nhim k khai v din tch t, hng t tnh thu v c xc nhn ca UBND x ni h c t sn xut nng nghip. Cn c vo xc nhn ny, UBND x ni h c h khu thng tr cng ton b din tch xc nh din tch t sn xut nng nghip trong hn mc c min thu v din tch t vt hn mc c gim thu SDNN, sau thng bo bng vn bn cho UBND x ni h c t sn xut nng nghip bit thc hin vic min, gim thu SDNN. + Trng hp h c t sn xut nng nghip a phng khc ni ng k h khu thng tr, nhng h khng k khai v khng c xc nhn ca UBND x ni h c t sn xut nng nghip v UBND x ni c h khu thng tr th khng c xt min thu SDNN, m ch c xt gim thu SDNN. *V d 2: H ng A l nng dn c 2 ha t trng cy hng nm x H, tnh B ni ng c h khu thng tr thuc ng bng Nam b (hn mc t sn xut nng nghip cy hng nm c quy nh l 3 ha). x K ni ng A khng c h khu thng tr c din tch t
100

trng cy hng nm l 4 ha v c UBND x K xc nhn; thu ghi thu bnh qun trn ton b din tch l 500 kg/ha. + Cn c vo xc nhn ca UBND x K v t sn xut nng nghip ca ng A l 4 ha. UBND x H xc nh tng din tch t sn xut nng nghip trng cy hng nm ca ng A l 6 ha. Theo quy nh ng A c min, gim thu nh sau: ng A c min thu SDNN cho 3 ha t trong hn mc x K, cn 3 ha t vt hn mc (1 ha x K v 2 ha x H) c gim 50% s thu ghi thu. UBND x H ni ng A c h khu thng tr thng bo bng vn bn cho UBND x K bit thc hin vic min thu SDNN ca ng A x K l 3 ha, cn 1 ha c gim 50% thu SDNN ghi thu hng nm, ng thi thng bo cho Chi cc thu huyn c x K bit theo di, qun l. + Trng hp ng A khng k khai v khng c xc nhn ca UBND x K th ng A ch c min thu SDNN 2 ha x H, cn li 4 ha x K ch c gim 50% s thu ghi thu. 5) Trng hp h c din tch t sn xut nng nghip vt hn mc, cn c vo mc thu ghi thu bnh qun trn ton b din tch t trng cy hng nm hoc cy lu nm ca h tnh s thu ghi thu i vi din tch vt hn mc. Cch tnh c th nh sau:

Din tch vt S thu ghi thu (kg) i vi = x hn mc (ha) din tch vt hn mc

S thu ghi thu bnh x qun 1 ha (kg/ha)

1,2

Trong :

Tng s thu ghi thu ca h np thu (kg) khng bao gm thu b sung trn din tch vt hn mc. S thu ghi thu = bnh qun 1 ha Tng din tch t (ha) k khai lp s thu SDNN H s 1,2 l h s tnh s thu b sung trn din tch vt hn mc theo thu sut thu b sung l 20%.

101

6) Trng hp h c din tch t sn xut nng nghip cng mt x c din tch vt hn mc b thit hi do thin tai: - Nu din tch b thit hi do thin tai vn trong din tch hn mc th khng c xt gim thu do thin tai. - Nu din tch b thit hi ln hn din tch trong hn mc th ch c xt gim thu SDNN i vi din tch b thin tai vt hn mc. *V d 3: H ng B l h nng dn ng bng Bc b c 3 ha t trng cy hng nm, nh vy ng B c din tch vt hn mc l 1 ha, thu ghi thu hng nm l 1.600kg thc (thu ghi thu bnh qun l 500kg/ha, thu b sung 20% ca din tch trn hn mc 1 ha l 100kg). * Trng hp trong nm khng c thin tai hoc b thin tai nhng din tch b thit hi do thin tai nh hn hn mc th h ng B c min, gim thu nh sau: + Min thu ca din tch t trong hn mc: 2 ha x 500 kg/ha = 1.000kg. + Gim 50% thu ca din tch t vt hn mc: 1 ha x 500 kg/ha x 1,2 x 50% = 300 kg. + Tng s thu ng B c min, gim: 1.000kg + 300 kg = 1.300 kg. + S thu ng B cn phi np: 1.600 kg - 1300 kg = 300 kg. * Trng hp trong nm ng B c din tch t sn xut nng nghip b thit hi do thin tai l 2,5 ha; mc thit hi bnh qun l 28%. Cch tnh min, gim nh sau: - i vi din tch 0,5 ha vut hn mc nm trong din tch b thin tai, vi thit hi bnh qun 28%, theo quy nh ca Lut thu SDNN th c gim 60% s thu ghi thu, nh vy s thu trn din tch 0,5 ha vt hn mc sau khi c gim 50% s tip tc gim 60% do
102

thin tai, s thu cn li phi np l 40%. Tnh ra s thu ng B phi np l 60 kg (600kg/ha x 0,5 ha x 50% x 40%). - i vi din tch vt hn mc 0,5 ha khng b thin tai c gim 50% s thu thu phi np l 150kg (600kg/ha x 0,5ha x 50% = 150kg). - Tng s thu trn din tch vt hn mc sau khi gim, ng B cn li phi np l: 210 kg (150 kg + 60 kg). 7) H np thu c din tch t sn xut nng nghip cc x khc nhau b thin tai. - Trng hp tng din tch b thit hi ca h cc x khc nhau cng li nh hn hoc bng din tch trong hn mc xt min thu SDNN, th h khng c xt gim thu i vi din tch b thit hi. - Trng hp tng din tch b thit hi ca h cc x khc nhau cng li ln hn din tch trong hn mc c min thu SDNN th din tch b thit hi vt hn mc c xt gim thu SDNN do b thin tai. - Trng hp h c t sn xut nng nghip a phng khc b thit hi, nhng khng k khai v khng c xc nhn ca UBND x ni h c t sn xut nng nghip gi v UBND x ni h c h khu thng tr th h khng c xt gim thu SDNN i vi din tch b thit hi. * V d 4: Theo nh v d 2 nu trn, gi s trong nm h ng A b thin tai lm thit hi nh sau: + x K ni ng A khng c h khu thng tr, c din tch b thit hi do thin tai l 2,5 ha; t l thit hi bnh qun 28%, t l gim thu theo quy nh l 60% (c xc nhn ca UBND x K gi UBND x H). + x H ni ng A c h khu thng tr c din tch b thit hi l 2 ha, t l thit hi bnh qun l 35%; t l c gim thu theo quy nh l 80%. UBND x H tng hp tng din tch t sn xut nng nghip ca ng A l 6 ha; trong din tch b thit hi l 4,5 ha, mc thit hi bnh qun trn ton b din tch b thit hi l 31,1% [(2,5 ha x 28% + 2 ha x 35%) : 4,5 ha], mc thu c gim theo quy nh l 80%.
103

Din tch trong hn mc c min thu l 3 ha; din tch cn li c gim thu do b thin tai l 1,5 ha. Cch tnh c th nh sau: + x K, ng A c min thu SDNN trn din tch l 3 ha (din tch b thit hi do thin tai l 2,5 ha, nh hn din tch min thu l 3 ha), cn li 1 ha vt hn mc; phi np thu SDNN l: (500 kg/ha x 1,2 x 50%) = 300 kg. + x H, ng A c 2 ha vt hn mc; s thu phi np l 600 kg do b thin tai l 2 ha nhng ch c xt gim thu vt hn mc do thin tai l 1,5 ha; V vy, ng A c gim thu SDNN trn din tch t vt hn mc b thin tai l: (1,5 ha x 500 kg/ha x 1,2 x 50% x 80%) = 360kg. S thu ng A cn phi np x H l: (600 kg - 360 kg) = 240 kg. Tng s thu ng A cn phi np l: (300 kg + 240 kg) = 540 kg.2.2. Thu i vi t t xy dng cng trnh 2.2.1. Ngi np thu a) i tng np thu t l tt c cc t chc, c nhn c quyn s dng hoc trc tip s dng t , t xy dng cng trnh, bao gm: - t c u quyn qun l, th t chc c nhn u quyn phi np thu; - t b tch thu x l theo quyt nh ca c quan c thm quyn khi giao t cho cc t chc, c nhn s dng th t chc, c nhn qun l t ny phi np thu; - Cn b cng nhn vin chc, qun nhn (gi chung l CBCNVC) mua nh t (ho gi) mua nh t (ho gi) t cc ngun hoc c c quan, x nghip, n v cp t (phn phi, tr tin n b thit hi t...) t lm nh , nay nh ny thuc s hu ring ca CBCNVC th CBCNVC ny phi np thu t. b) Cc t chc, c nhn c nh t cho thu (k c nh t ca cc c quan, x nghip v c quan qun l nh t phn phi hoc cho CBCNVC thu) th t chc, c nhn cho thu nh t phi np thu t, cn ngi i thu hoc ngi c phn phi nh t khng phi np thu t, m ch tr tin thu cho ch cho thu. C th: - T chc, c nhn cho t chc, c nhn trong nc hay nc ngoi thu nh, t (k c nh tr, nh khch, nh ngh, khch sn) th t chc, c nhn cho thu phi np thu t. - Cng ty, x nghip qun l nh, t cho thu nh t, th cng ty, x nghip ny l n v phi np thu t. - C quan, x nghip, n v lc lng quc phng an ninh qun l qu nh t cho CBCNVC thu, th cc t chc ny l n v phi np thu t.

104

c) Trong trng hp cn c s tranh chp hoc cha xc nh c quyn s dng t, k c trng hp ln chim tri php (bao gm c phn din tch t ln chim thm ngoi khun vin ca t chc, c nhn qun l cho thu np thu t), th t chc, c nhn ang trc tip s dng t phi np thu t. Vic np thu t trong trng hp ny khng c ngha l tha nhn tnh hp php v quyn s dng t. d) Trng hp bn Vit Nam tham gia x nghip lin doanh c Nh nc cho gp vn php nh bng quyn s dng t theo quy nh ti iu 7 ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam th t chc hoc ngi i din cho bn Vit Nam dng t gp vn hp ng k kt l i tng np thu t. i vi cc hnh thc u t nc ngoi hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, thu t np tin thu vo NSNN do c quan thu thu theo ch Nh nc quy nh, th khng phi np tin t na. ) C quan ngoi giao, t chc quc t, ngi nc ngoi s dng t , t xy dng cng trnh phi np thu t theo quy nh ca Php lnh v thu nh t, tr trng hp iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh khc. Nh nc khng thu thu t , t xy dng cng trnh i vi: i) t c c quan Nh nc c thm quyn cng nhn chuyn s dng v mc ch cng cng, phc li x hi hoc t thin chung khng v mc ch kinh doanh hoc khng dng , nh: t lm ng x, cu cng, cng vin, sn vn ng, diu, cng trnh thu li, trng hc (bao gm c nh tr, nh mu gio), bnh vin (bao gm c bnh x, trm x, trm y t, phng khm...), ngha trang, ngha a. ii) t c c quan Nh nc c thm quyn cng nhn chuyn dng vo vic th cng chung ca cc tn gio, ca cc t chc m khng v mc ch kinh, hoc khng dng , nh: cc di tch lch s, nh, cha, n, miu, nh th chung (k c nh th h). Ring n, miu, nh th t vn phi np thu t. Trng hp s dng t thuc din 1 v 2 vo mc ch kinh doanh hoc , th t chc qun l t phi np thu t phn din tch t s dng vo kinh doanh hoc .

2.2.2. i tng chu thu i tng chu thu t l t , t xy dng cng trnh (khng phn bit t c giy php hay khng c giy php s dng). Trong :

105

- t l t thuc khu dn c cc thnh th v nng thn bao gm: t xy ct nh (k c mt sng, h, ao, knh rch lm nh ni c nh), t lm vn, lm ao, lm ng i, lm sn, hay b trng quanh nh, tr din tch t np thu s dng t nng nghip; k c t c cp giy php, nhng cha xy dng nh . - t xy dng cng trnh, l t xy dng cc cng trnh cng nghip, khoa hc k thut, giao thng, thu li, nui trng thu sn, vn ho, x hi, dch v, quc phng, an ninh v cc khonh t ph thuc (din tch ao h, trng cy, bao quanh cng trnh kin trc), khng phn bit cng trnh xy dng xong ang s dng, ang xy dng, hoc t c cp giy php nhng cha xy dng, hoc dng lm bi cha vt t, hng ho...

2.2.3. Cn c tnh thu Cn c tnh thu l din tch t, hng t v mc thu s dng t nng nghip ca mt n v din tch. a) i vi t thuc thnh ph, th x, th trn (di y gi chung l th). - Din tch t tnh thu l ton b din tch t ca t chc, c nhn qun l s dng, bao gm: din tch mt t xy nh , xy cng trnh, din tch ng i li, din tch sn, din tch bao quanh nh, bao quanh cng trnh, din tch ao h v cc din tch trng trong phm vi t c php s dng theo giy cp t ca c quan c thm quyn. Trng hp cha c giy cp t th theo din tch thc t s dng. - Hng t xc nh s ln mc thu s dng t nng nghip tnh thu t thuc khu vc th. Vic phn loi th c vn dng bng phn loi th theo quy nh hin hnh ca Chnh ph. - Mc thu

Loi th

Loi ng ph

Bc thu theo v tr t (s ln mc thu s dng t nng nghip) V tr 1 3 32 30 V tr 2 4 28 26 106 V tr 3 5 23 21 V tr 4 6 17 14

1 Loi I

2 1 2

3 4

27 25

23 21

18 16

12 9

Loi II

1 2 3 4

30 27 25 22

26 23 21 18

21 18 16 13

14 12 9 8

Loi III

1 2 3 4

26 25 23 21

22 21 19 17

17 16 14 12

11 10 8 7

Loi IV

1 2 3 4

19 18 17 14

17 16 14 11

13 11 9 7

8 7 6 5

Loi V

1 2 3

13 12 11

11 10 8

9 8 7

7 6 5

Th trn

1 2

13 11

11 8

8 5

5 3

b) i vi t , t xy dng cng trnh thuc vng ven th, ven u mi giao thng v ven trc giao thng, mc thu t c quy nh nh sau: - i vi t khu dn c, t xy dng cng trnh vng ven th loi I, l din tch t ca ton b x ngoi thnh c mt tip gip trc tip vi t ni thnh. Mc thu t bng 2,5 ln mc thu s dng t nng nghip ca hng t cao nht trong x.
107

-i vi t khu dn c, t xy dng cng trnh thuc vng ven ca th loi II, loi III, loi IV v loi V l ton b din tch ca thn, p c mt tip gip trc tip vi t ni th, mc thu t bng 2 ln mc thu s dng t nng nghip ca hng t cao nht trong thn, p. - i vi ven u mi giao thng, trc ng giao thng chnh, t khu thng mai, khu du lch khng nm trong th mc thu t bng 1,5 ln mc thu s dng t nng nghip ca hng t cao nht trong vng. c) i vi t , t xy dng cng trnh thuc vng nng thn: - Din tch t tnh thu l ton b din tch t thc t qun l s dng ca t chc, c nhn khng thuc din np thu s dng t nng nghip bao gm: Din tch mt t xy nh , xy cng trnh (chung tri, chn nui, bp, sn, b nc...), t lm ng i, din tch t trng... Xc nh din tch t tnh thu nng thn phi cn c vo s a chnh Nh nc. nhng ni cha c s a chnh th trn c s t khai np thu t, thu s dng t nng nghip v kin ca cn b a chnh, c U ban nhn dn x xc nhn. Trng hp h np thu khng k khai hoc k khai khng ng thc t th c quan thu phi hp vi c quan a chnh c s tham gia ca U ban nhn dn x kim tra, xc nh ng din tch t chu thu. - Mc thu t vng nng thn. i vi t , t xy dng cng trnh thuc vng nng thn ng bng, trung du, min ni, mc thu t bng 1 ln mc thu s dng t nng nghip ghi thu bnh qun trong x. d) Phn b thu t i vi nh nhiu tng v khu tp th thuc nhiu t chc, c nhn qun l s dng. - i vi t xy dng nh nhiu tng do mt t chc hoc c nhn qun l s dng th t chc hoc c nhn phi np thu cho ton b din tch t trong khun vin. Trng hp t chc hoc c nhn ny cho mt t chc hoc c nhn khc thu, th ngi thu khng phi np thu t.

108

- Trong mt khonh t c nhiu t chc, c nhn qun l s dng, nguyn tc l: Tng din tch t chu thu ca cc t chc c nhn ny phi bng tng din tch t ca khonh t . Do vy mi t chc, c nhn ngoi vic phi k khai din tch t thc t s dng (bao gm din tch mt t, nh , cng trnh ph, trng rau k c din tch t ln chim ring) cn phi k khai thm phn din tch t s dng chung nh: t lm ng i chung, sn chung, t xy cc cng trnh s dng chung (xy trm bm nc,...) k c din tch b trng. Vic phn chia phn din tch t s dng chung do cc t chc c nhn trong khu tp th t tho thun phn b. Trng hp cc t chc, c nhn ny khng t tho thun c th c quan thu s cn c vo tnh hnh thc t s dng phn b s thu phi np cho tng t chc c nhn phi np. - i vi t do nhiu t chc, c nhn qun l nhng khng thuc mt khonh, th cc t chc c nhn ny phi np thu t phn din tch t thc t s dng (k c din tch ln chim thm xy nh, trng rau, lm cng trnh ph v.v...) - i vi t xy nh nhiu tng, do nhiu t chc c nhn qun l, s dng cc tng khc nhau, th t tng 5 (lu 4) tr ln khng phi np thu t. T tng 4 (lu 3) tr xung, vic phn b phn din tch t s dng chung cng xc nh nh hng dn ti tit b im ny. Ring h s phn b thu t cho cc tng (lu) i vi phn din tch t xy nh nhiu tng (lu) nh sau:

H s cc tng (lu) Nh Tng 1 (lu trt) 1 tng (nh trt) 2 tng (1 lu) 3 tng (2 lu) 4 tng (3 lu) 1 0,7 0,7 0,7 0,3 0,2 0,2 0,1 0,07 0,03 Tng 2 (lu 1) Tng 3 (lu 2) Tng 4 (lu 3)

109

2.2.4. Min gim thu Theo quy nh ti iu 13, 14 Php lnh v thu nh t v iu 9, 10, 11 Ngh nh s 94/CP ngy 25 thng 8 nm 1994 vic gim thu, min thu t c thc hin nh sau: a) Tm min thu t i vi cc trng hp: - t xy dng tr s c quan hnh chnh s nghip Nh nc, t chc x hi, cng trnh vn ho, t chuyn dng vo mc ch quc phng v an ninh. t thuc din tm min thu im ny nu s dng vo mc ch kinh doanh, hoc th phi np thu t. - t thuc vng cao, min ni, bin gii, hi o, vng su, vng xa thuc din c min thu s dng t nng nghip, vng nh canh, nh c. t i vi ng bo xy dng vng kinh t mi c min thu t trong 5 nm u k t ngy n , t nm th 6 tr i phi np thu t. - t ca gia nh thng binh hng 1/4, hng 2/4; h gia nh lit s c ngi c hng ch tr cp ca Nh nc; t xy nh tnh ngha cho cc i tng chnh sch x hi, t ca ngi tn tt, sng c thn, ngi cha n tui thnh nin v ngi gi c n khng ni nng ta khng c kh nng np thu. Nhng i tng ny ch c min thu mt ni duy nht do chnh h ng tn. Din tch t c min thu cn c vo din tch t thc t s dng ca h lm nh , cng trnh ph, chung tri chn nui, ng i, sn phi... nhng khng c qu mc quy nh ti iu 54 v iu 57 ca Lut t ai. b)c xt gim thu, min thu t cho cc i tng np thu c kh khn v kinh t do b thin tai, tai nn bt ng. Nu gi tr thit hi v ti sn t 20% n 50% tng gi tr ti sn (ti sn c nh, ti sn lu ng c trn l t chu thu) th c xt gim thu t 50%, nu gi tr thit hi trn 50% th c xt min thu t.

110

Cu hi
1. Thu ti sn l lai thu g? Ti sao nh nc thu thu ti sn? Vic thu thu ti sn c dn n tnh trng thu chng ln thu khng? Ti sao? 2. Ti sao nh nc thng thu thu ti sn ln nhng ti sn c ng k quyn s hu, quyn s dng? 3. Ti sao nh nc ta ch thu thu trn quyn s dng t m cha thu thu nh? 4. Nh nc c nn duy tr thu s dng t nng nghip?

Ti liu tham kho

Lut thu s dng t nng nghip 1994 Ngh quyt s 15/2003/QH11 ngy 17 thng 6 nm 2003 ca Quc Hi v vic min gim thu s dng t nng nghip Ngh nh s 129/2003/N-CP ngy 03 thng 11 nm 2003 ca Chnh ph qui nh chi tit Ngh quyt s 15/2003/QH11 ngy 17 thng 6 nm 2003 ca Quc Hi v vic min gim thu s dng t nng nghip Thng t s 112/2003/TT-BTC ngy 19 thng 11 nm 2003 ca B Ti chnh hng dn vic min gim thu s dng t nng nghip t nm 2003 n nm 2010 theo Ngh nh s 129/2003/N-CP ngy 03 thng 11 nm 2003 ca Chnh ph Php lnh Thu nh t 1992 (sa i, b sung 1994) Ngh nh s 94/N-CP ngy 25 thng 8 nm 1994 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Php lnh thu nh t v Php lnh sa i b sung mt s iu ca Php lnh nh t Thng t s 83-TC/TT-BTC ngy 07 thng 10 nm 1994 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 94/CP ngy 25 thng 8 nm 1994 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Php lnh thu nh t v Php lnh sa i b sung mt s iu ca Php lnh nh t Thng t s 71/2002/TT-BTC ngy 19 thng 8 nm 2002 ca B Ti chnh sa i b sung Thng t s 83-TC/TT-BTC ngy 07 thng 10 nm 1994 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 94/CP ngy 25 thng 8 nm 1994 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Php lnh thu nh t v Php lnh sa i b sung mt s iu ca Php lnh nh t

111