NM GII: MT NP SNG LNH MNH, AN LC, HNH PHC

HT.Minh Chu Bi Ging Ca Ha Thng Thch Minh Chu Ti Thin Vin Vn Hnh, Trong Ma Pht n 2537 --- o0o --Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 27-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org ---o0o--Hng nm, vo ngy l Pht n, Pht t Thin vin Vn Hnh cng b bn thn hu u tp hp ti ni ging ng ny, nh l cng dng c Pht, v nghe chng ti thuyt ging v nhng li c Pht dy. My nm nay, chng ti tranh th thuyt ging nhiu v ch o c Pht gio. Thng ba va ri vo hai ngy mi v mi mt, cng ti ni y, Vin Nghin cu Pht hc t chc cuc hi tho quc t, vi ch : o c Pht gio trong thi hin i. Cuc hi tho, ngoi phi on cc gio s t nc Cng ha Lin Bang c n, cn quy t ng o qu v Ha thng, Thng ta, i c, Pht t, qu v gio s, cc nh nghin cu khoa hc, cc nh hot ng chnh tr v x hi c tn tui. B mc cuc hi tho, chng ti khng nh mt chn l, tuy c c Pht chng ta tuyn b cch y hn hai nghn ri nm, nhng n nay vn mang y tt c gi tr hin thc ca n. Chn l l: Sng o c l sng an lc v hnh phc. c Pht cn ni c th hn na:

"Cc ngi phi sing nng tu tp cc iu thin, nh tu tp iu thin m c mng sng lu di, nhan sc thm ti, sng yn n, vui v, ca ci di do, uy tn y ". (Trng A Hm Kinh Chuyn lun vng tu hnh) Knh tha qu v! i vi chng ta, nhng ngi Pht t, xut gia hay ti gia, tu tp iu thin, chnh l gi gii. i vi ngi ti gia, l gi nm gii v i vi ngi xut gia, l gi mi gii, 250 gii, hay hn na. Nhng i vi ton th nhng ngi Pht t ti gia hay xut gia, nm gii l cn bn, l mc o c ti thiu cho mt con ngi, d l Pht t hay khng, sng xng ng l con ngi, c nhn cch, c nhn phm. Nm gii Pht gio l chun mc o c cho loi ngi ni chung, gi tr ph bin ca chng, gi tr ton cu ca chng c cc nh o c hc, trit hc, x hi hc trn th gii cng nhn. ng ch nht l s nh gi ca Albert Schweitzer, nh n hc ngi c. ng vit: "c Pht sng to ra mt nn o c ni tm hon thin nht, v trong lnh vc ny, c Pht ni ln nhng chn l o c c gi tr bt h, nn o c khng phi ca ring t nc n m ca c loi ngi ni chung. c Pht l mt trong nhng nh o c hc v i nht, k ti nht m th gii c c". (Albert Schweitzer - Indian thought and its development. trg 117 - T tng n v s pht trin ca n). Trc khi ging thuyt c th v nm gii chng ti mun im s qua v mt vi li ch thit thc ca mt cuc sng theo ng nm gii trong thi hin nay. Li ch ca nm gii trong cuc sng hin ti Ngi sng thin, gi nm gii khng bao gi cm thy gnh nng ca s hi v h thn. Tri li gnh nng ny ln tm ca ngi c, ngi ph nm gii sut ngy m, khin anh ta n khng ngon, ng khng yn... Ngi sng thin, gi nm gii thng c v tr xng ng trong x hi, c uy tn v ting tm, n tham d cuc hi hp no cng vi thi t tin v ng hong. Tri li, ngi sng c, ph nm gii v mt lng tin cy ca mi ngi cho nn khng th c x hi giao nhng v tr xng ng, ting xu n xa, n d cuc hi hp no cng vi thi s hi v thiu t tin.

Ngi sng thin gi nm gii, sng v lm vic mt cch sng to v vui v, ha hp vi mi ngi gn hay xa. Tri li, ngi sng c, ph nm gii, v b lng tm thng xuyn cn rt, bao gi cng thy lo lng s hi, do khng th sng vui v sng to. Ngi sng thin, gi ng nm gii c ci cht bnh thn v tnh to, v khi gn cht thng hi tng li nhng vic thin mnh thng xuyn lm trong i, hi tng li nhng ngi mnh tng gip , ngh ti Pht, Php, Tng l Tam Bo, ba ca bu lun lun hng dn mnh trong cuc sng thin v hng thng. Nhng ngi sng thin v gi nm gii nh vy, chc chn l sau khi cht s c ti sinh vo cc ci lnh. Tri li ngi sng c, ph nm gii khng nhng sng lo u m cng cht trong tm trng s hi v m mui. Anh ta, mt cch khng c thc, hi tng li nhng vic c lm trong i, hnh nh nhng ngi m anh git hoc i x tn nhn, v cng vi tm trng s hi v lo u , anh ta qua i ti sanh vo cc ci c, nh sc sanh, qu i v a ngc. (Xem Tng chi II trg 211) Cun "Maha Dhammapala Jataka" (Jatakas Tp 4., trg 50, Bn Anh) k chuyn thanh nin Dhammapala ngc nhin v thy con trai thy gio mnh cht t nhin, khi cn nh tui. Thy gio hi v sao anh ngc nhin, th anh tr li l trong gia nh anh, mi ngi u sng th v cht gi. Thy gio mun kim tra li hc tr mnh c ni ng hay khng, bn tranh th i thm gia nh ca Dhammapala, vn xa, v bo tin cho cha Dhammapala rng Dhammapala cht t ngt. Ngi cha ci v ni rng trong gia nh ng khng c ngi no cht lc nh tui c, v t by i nay, gia nh ng sng theo ng nm gii, v chnh nh sng theo nm gii m mi ngi trong h ng t by i, u sng th v cht lc tui gi. Sng theo ng nm gii th sng th: l li c Pht dy, m cng l mt Chn l c cc bc minh trit phng ng khng nh. Chng ta nhng ngi hu th, khng nn vi ch bai l m tn. Hin nay, khoa hc y t hin i pht hin rng, t bo con ngi rt nhy cm vi np sng o c hay l phi o c. Chnh cuc sng phi o c lm yu cc t bo bch huyt cu, khin cho nhng t bo b yu i, khng sc bo v c th, v vy c th d lm bnh. H thn kinh, b nhng hnh ng v t

tng c, bt thin lm cho mt thng bng, khng sc iu khin s pht trin lnh mnh ca cc t bo. T sinh ra cc t bo ung th, m s pht trin v t chc, to ra nhng khi u c tnh. ng thi, nhng tnh cm c, bt thin km theo s lo u, s hi, lng tm cn rt v.v... kch thch cc tuyt ni tit bi tit vo trong mu cc th cht c. Trong khi nhng tnh cm thin, t tng thin li kch thch cc tuyn ni tit bi tit vo trong mu nhiu cht b lm cho ton c th khe mnh, tinh thn sng khoi. l nhng pht hin v khng nh ca khoa Y hc hin i, cho chng ta thy mi lin quan trc tip gia cuc sng o c v sc khe ca c th con ngi. Mt s lin quan m cc nh minh trit phng ng ni ti, cch y hng my nghn nm. C th khng nh, theo cun Dhammapala Jataka, l cuc sng thin, gi ng nm gii ca o Pht, c th gip cho con ngi sng th, khe mnh c v vt cht cng nh tinh thn. c Pht khng nh nu khng gi nm gii, th ngi nam c s s sng cuc i lun lo u v s hi. Tri li, nu gi ng nm gii th ngi nam c s khng cn lo u s hi. "Thnh tu nm php ny, ny cc t kheo, nam c s khng cn s hi. Th no l nm? "T b st sanh, t b ly ca khng cho, t b t hnh trong cc dc, t b ni lo, t b m say ru men, ru nu". c Pht cn ni li kin va ri, di hnh thc mt bi k chng ta d c d nh: Ai st hi sinh linh, V ni lo i, Ly ca ci khng cho, i n v ngi khc, V ngi mi m say, Ung ru men ru nu, ... c gi nm c gii. Mng chung, sanh c tu.

B ri vo a ngc. Nh chng ta thy, sng ph nm gii, c Pht gi l sng theo nm c gii, v ngi khi sng th sng trong s hi, khi cht th phi a xung a ngc. Ngc li, nu ngi sng theo ng nm gii, th khi sng khng lo u s hi, m sau khi cht, s c sanh ln cc ci lnh: "Ai khng hi sanh linh, Khng ni lo i, Khng ly ca khng cho, Khng i n v ngi, Ngi no khng m say Ru men v ru nu, ... c gi l c gii, Mng chung sanh tr tu, c sanh ln ci lnh. (Tng Chi II, 210, 211) Trong 49 nm thuyt php, c Pht dnh nhiu thi gi trc tip ni chuyn vi nhng gia ch sng ti gia, c v, c con, vi nhiu ti sn. i vi nhng ngi nh vy, c Pht lun lun khuyn co h sng o c, sng thin, gi nm gii. Th d, gia ch Dighajanu, thuc b tc Kolya tha vi c Pht rng: "Bch Th Tn, chng con l nhng ngi gia ch, hng th cc dc vng, sng rng buc vi v con, dng cc hng chin n Kasi, eo v dng cc vng hoa, hng liu, phn sp, vng bc. Bch Th Tn, Th Tn hy thuyt php cho nhng ngi nh chng con, thuyt nh th no nhng php y em n cho chng con hnh phc an lc ngay trong hin ti, v hnh phc an lc c trong tng lai". (Tng Chi III, trg 119) c Pht bn ging cho gia ch Dighajanu v bn php l: 1) Sng y tho vt, tc l lm tht gii, tht thin xo ngh nghip ca mnh. 2) Bit gi gn ti sn do ngh nghip lng thin lm ra, khng mt mt, lng ph.

3) c nui dng v sng c o c. c Pht gi l lm bn vi thin. c Pht ni: Vi nhng ngi y gii c, th hc tp y gii c. Vi nhng ngi y b th, th hc tp y b th. Vi nhng ngi y tr tu, th hc tp y tr tu". (Tng Chi III, trg 121) 4) Cui cng, Pht khuyn gia ch hy bit sng mt np sng thng bng, iu ha, khng am m n b, khng am m ru ch, khng am m c bc, khng giao du vi bn c". c Pht v bn iu cm krn y nh bn ci ca, nu m ra th ti sn b tht tn ht, nhng bit ng li, tc l: "khng m say n b, khng m say ru ch, khng m say c bc, li bit giao du vi ngi thin lnh", th ti sn trong nh s ngy cng di do, phong ph. (Tng Chi III, trg 118) c c Pht gii thch v li ch sng theo nm gii nh vy, qu v hy cng vi chng ti tm hiu ni dung ca nm gii nh th no, v chng ta, nhng con ngi sng trong thi i hin nay, nn nhn thc nm gii nh th no? Nhn thc ni dung nm gii, trong hon cnh hin nay 1) Gii st sinh ng u nm gii l gii st sinh, yu cu mi ngi ch c t tay mnh git hay bo ngi khc git. Ngc li, yu cu phi trn trng gi tr thing ling ca s sng, i vi loi ngi cng nh mi loi. Bo v, tn trng, nng cao gi tr ca s sng, l mt khi nim trung tm ca o c Pht gio. Cng hin ln ca o Pht l coi trng mi dng sng, ch khng phi ch ring dng sng loi ngi. c Pht ln n mi hnh thc hy hoi s sng, khi cn ti th c Pht ln n tp tc t n ca o B la mn, v git cng thn hng chc, hng trm d, cu, b mt ln. c Pht cng ph bnh th vui sn bn ca vua cha. V l tt nhin, c Pht phn i chin tranh di mi hnh thc, tr trng hp khi c mt dn tc, mt quc gia b xm lng v phi t v. Vit Nam, nhng ng vua Pht t nh L Thi T, L Thnh Tng, L Nhn Tng, Trn Thi Tng v Trn Nhn Tng lnh o cuc khng chin ca ton dn chng li cc cuc xm lng ca qun i, ca nh Tng v nh Nguyn. Tuy nhin, do lut nh Pht quy nh, l tu s, xut gia th khng c cm v kh. Mun cm v kh ra trn, ngi tu s phi hon tc, lm ci vic m trong sch thng ni: "Ci o c sa, khoc o chin bo".

Gii lut nh Pht i vi tu s xut gia bao gi cng nghim ngt hn l i vi ngi ti gia. Trong thi c Pht cn ti th n , tng s kht thc hng ngy sng, do , trong lut c quy nh, Tu s khng c n cy, ph cy, o t, v lm nh vy c th git hi cc loi sinh vt nh. Kinh tng Pali ni ti nhng dng sng th s (ekindriya jiva, hay sappanaka uda) sng trong cc loi cy, c v c trong nc v t. (Trong cc b lut (Vinaya Pitaka cun III trg 126 v Vinaya cun 14 trg 125) u c nhng quy nh c th v chi tit nh vy). l s th hin ca lng t bi ca c Pht, mt lng t lng bi bao qut tt c mi dng sng trn tri t ny, d l ln hay nh, mt thy c hay khng thy c, nh ni trong Kinh T bi thuc Kinh tng Pali: " Loi c thy, khng thy, Loi sng xa, khng xa Cc loi hin ang sng, Cc loi s c sanh Mong mi loi chng sanh Sng hnh phc an lc. ... Hy tu tp t tm, Trong tt c th gii, Hy tu tp tm , Khng hn lng rng ln. Pha trn v pha di. Cng vy c b ngang, Khng hn ch, tri buc, Khng hn, khng th ch. Nh tm lng ngi m, i vi con ca mnh, Trn i lo che ch, Con c nht ca mnh. Cng vy i tt c, Cc hu tnh chng sanh Hy tu tp tm Khng hn lng rng ln". (Tp Kinh Kinh T Bi trg 25)

c Pht cho rng t bi l trng thi tm thc tt p nht th gian ny, v khuyn co hc tr mnh, tt c mi Pht t d l i, ng hay, nm ngi, u an tr nim ca mnh lng t, lng bi khng hn lng . Trong Kinh tng Pali, c Pht thng hay khuyn co cc T kheo t Pht hy chm tu tp bn v lng tm, tc l cc tm t, bi, h, x, m rng khng hn ch cho tt c cc loi hu tnh khp bn phng, d nh, hay ln, thy c hay khng thy c, u bao qut trong bn tm t, bi, h, x rng ln v bin . Mi gn y, phng Ty mi lp ra mn hc mi gi l "o c hc mi trng" (environnmental ethics), t vn bo v cy c, nc, khng kh v cc loi vt. l mt bc ng khen ca khoa hc Ty phng tip cn thuyt t bi rng ln ca o Pht. Nh Pht hc Nht Bn Hajime Nakamura vit rng: "Theo o Pht, ngi ch l mt loi hu tnh, khng c quyn, khai thc ba bi khng c hn ch cc loi ng vt thc vt, cng l mt b phn ca Thin nhin" (Hajime Nakamura - Encyclopedia of Bioethics - Tp I.Free Press. New York. trg 371) Nh Pht hc Nakamura vit tip: "Mt trong nhng c sc ni bt ca t tng Pht gio l mt np sng hi ha vi thin nhin, mt np sng an lc trong mt cnh tr thin nhin ti p, thanh tnh, y thm m v o v". (Sch dn, trg 371) Chc qu v c th thc mc l lm sao kt hp c thuyt t bi ca o Pht vi yu cu ca khoa hc nng nghip hin i, dng hng lot thuc tr su, thuc dit c, phn ha hc bo v ma mng, tng sn lng nng nghip v.v... ng l khoa hc nng nghip hin i c nhng thnh tu nht nh trong vic bo v ma mng, dit tr su cn la v c di, v tng nng sut v sn lng ng cc mt cch ng k. Nhng, chng ta cng khng c qun hu qu tai hi lu di ca vic lm dng phn ha hc, thuc tr su v thuc dit c. t, nc, b nhim trn mt din rng ln, t ai mu m trc kia ngy cng b cn ci, thnh phn ha hc v sinh vt trong t b mt cn i. Nc sng nc bin cng b nhim nghim trng, thm ch ti mt s vng, nhiu sng, h, ao khng cn c th nui sng c, tm, cua v bt c mt loi thy sn no khc! Mi gn y, cc nh khoa hc nng nghip mi bt u tnh ng v ging ting chung bo ng, yu cu tr li dng phn sinh vt, cm khng dng thuc tr su

v thuc dit c trn quy m ln. Ni chung khoa hc nng nghip phng Ty ang c xu hng r rt, bo v duy tr cn bng sinh thi trong t v nc, cy c, nhm to ra mt nng xut n nh, cung cp mt s lng nng phm c th t hn, nhng cht lng dinh dng cao hn. Mt thc mc th hai qu v c th nu ln v gii st sinh l n tht c, c mu thun vi thuyt t bi ca o Pht hay khng? Qu v u bit r l trong thi c Pht ti th, c Pht khng c yu cu tu s khng c n tht, c. Th ch cng dng g th n ny, d l tht, c, trng u c th dng khng phn bit. Hin nay, cc nc theo Pht gio Nam tng, nh Campuchia, Lo, Thi lan, Sri Lanka tng s vn theo truyn thng ca o Pht, nhng h ch n mi ngy mt ba, nu qu ng th h khng n na. Tri li, cc nc theo Pht gio Bc tng nh Vit Nam, Trung Quc c mt s ln tng s n trng trai, nhng n nhiu ba. cc x nh Ty Tng, Mng C, tuy l theo Pht gio Bc tng, nhng tng s y vn n mn. Mt b phn ln ca Tng s Nht Bn v Triu Tin cng n mn. Ti sao nh vy? c Pht l mt gio ch rt thc t. Ngi bit rng, trn th gii c nhng vng, trong nm c nhiu thng tuyt bao ph khp ni, cy c khng mc c, th tng s n chay th no c. V vy, o Pht ra thuyt tht trong sch. Tht c th n c, nu mnh khng chng kin, khng nghe bit con vt b git tht, cng bit r, con vt khng b git tht cho mnh n. Tht nh vy gi l tht trong sch v c th n c. Tt nhin, nhng ni no, vi ngi no c iu kin n chay v cm thy n chay ngon, c li tht s cho sc khe, th nn n chay. Vn ny khng nn p t, m nn ty theo hon cnh v s thch tng ngi m gii quyt hp l. Theo o Pht, khng phi n chay l s c gii thot, cng khng phi n mn th s phi lun hi sanh t. Vn l lng tham hay khng tham. C ngi n tht m khng tham, li c ngi n chay m tham. Tham n, cng nh tham sc, danh, tin, ng ngh u dn ti lun hi sanh t. Khng tham th c gii thot, trc mt l gii thot khi phi rng buc vi nhng iu mnh ham thch. Thn tm nh m c nh nhng, thoi mi. Knh tha qu v!

Mc d qu v khng n chay trng, ch n chay trong nhng ngy nht nh, nhng qu v hy bi dng cho mnh v con chu mnh lng thng yu i vi loi vt, nht l nhng ng vt ng thng, ng qu, li c ch nh con ch, con mo, con b, con nga v.v... Qu v v con chu, bn b qu v hy hc cho c, tu tp cho c tm trng t bi, m trong Kinh T bi, c Pht cao nh l tm trng tt nht trong ci th ny. Vi tm trng y, c duy tr v bi dng trong mi giy pht ca i sng qu v, th c th m bo chc chn hnh phc i ny v i sau s n vi qu v, khng tch ri qu v, khng khc g bng i theo hnh, m vang khng ri ting, bnh xe ln theo bc chn con b ko xe: " dn u cc php lm ch, to. Nu vi thanh tnh, Ni ln hay hnh ng An lc bc theo sau Nh bng khng ri hnh (Kinh Php C, K 1 v 2) Tm thanh tnh, trong Kinh php C, chnh l tm t, tm bi m c Pht ca ngi nh l ci tm trng tt p nht trn th gian ny. C ln, c Pht thuyt php cho ng Cp C c (Anathapindika) v cng c ca b th. c Pht ni, b th, cng dng, cho c Pht v Tng chng th c cng c rt ln. Nhng c cng c ln hn l xy mt tu vin cho Tng chng. C cng c ln hn xy dng tu vin l th tam quy, quy Pht, Php, Tng. C cng c hn th tam quy l gi nm gii. C cng c hn gi nm gii l gi tm nim t bi, d ch l trong giy pht. Nhng c cng c hn tt c l quan st su sc o l v thng ca s vt". (Xem Tng Chi IV trg 264 - 265) Trong on vn trn, chng ti thy rt r l c Pht ht sc coi trng vic tu tp lng t, lng bi v gi nm gii. Nu lm nh trong Kinh T bi, nu c i chng ta i, ng, nm, ngi, chng ta cng u gi mt nim t bi, tht s thng xt mi ngi, mi loi, th cng c ca chng ta s l v lng v bin. M lng t, mc thp nht chnh l khng st sinh, khng git hi, v khng khuyn khch git hi.

Cn mt tch cc ca gii khng st sinh l g? Xa nay, chng ta thng hiu mt cch hn hp mt tch cc ca gii khng st sinh l phng sanh, l vo nhng ngy l hi ln, t chc mua c em th li xung sng, mua chim nui lng ri em th cho bay i t do... Chng ti khng phn i g nhng c ch tt p, c gi tr biu trng nh vy. Nhng chng ti mun ngh mt nhn thc rng ri hn v th no l mt tch cc ca gii st sinh. l qu trng, bo v, lm phong ph thm, nng cao cht lng ca s sng mi cp, trong tt c mi hnh thc. Nu hiu nh th th tham gia cc phong tro chng chin tranh, bo v ha bnh, chng bo lon v bo hnh, khuyn khch ha hp v i thoi trong phm vi quc t, khu vc, quc gia, a phng u l th hin mt tch cc ca gii khng st sinh. ng thi, tham gia cuc vn ng bo v mi sinh trong phm vi quc t, khu vc, quc gia, a phng, cho ti qun, phng, khu ph... Bi l bo v mi trng sng, cng tc l bo v s sng, nng cao cht lng sng. Chng ti hiu mi trng sng khng ch hn ch khng kh, t v nc, m cn bao gm c li sng, tp qun sng, v sinh hay phn v sinh, u c x hi hay l lm lnh mnh ha x hi ca c nhn chng ta tng gia nh chng ta. Chng ti rt mong cho mi cha, thin vin Pht gio, thm ch cho ti mi gia nh Pht t u s l nhng trung tm ln hay nh ca o c Pht gio, c th hin trong np sng hng ngy, l nhng trung tm ca lng t, bi, h, x, nhng trung tm on kt v ha hp, nhng trung tm ca mt li sng gin d, lnh mnh v c hnh. Knh tha qu v! chnh l bo v s sng v nng cao cht lng sng. chnh l mt tch cc ca gii st sinh. Nu vn minh phng Ty to ra nhng mu ngi sng ngn cch v c c, "n nh ai rng nh y", th vn minh phng ng v c bit l vn minh Pht gio phi to ra nhng mu ngi bit sng ha hi vi mi ngi, quan tm ti mi ngi, thng cm su sc v chn tnh vi nim vui cng nh ni kh ca mi ngi. 2) Gii khng ly ca khng cho Thuc phm vi gii ny, khng phi ch l nhng hnh vi trm cp l liu, m cn gm c nhng hnh vi nh bun lu, tham nhng, la o, lt lng trong bun bn kim nhng mn li bt chnh, lm dng hay chim dng ca cng v.v...

 cc nc cng nghip pht trin v mt s cc nc khc, vic khai thc ba bi ti nguyn thin nhin, c bit l loi ti nguyn khng th phc hi c, nh qung kim loi, du m, hay l kh phc hi nh rng g, loi ng vt him phi c kt ti nh l nhng hnh vi chim ot ti sn ca hu th. Thnh Gandhi ni "n mt ming khng cn n, tc l chim ot phn n ca ngi khc". Trn tinh thn , ngi Pht t nn trnh v ph phn nhng cuc n nhu, tic tng lng ph, nhng ba n ng l cho 20 ngi n, nhng ch c ba, bn ngi n m thi. l khoe khoang, l lng ph, l thiu lng trc n i vi nhng ngi ngho, ngi i, trong nc cng nh trn th gii. Chng ta nn nh rng, n mt ming khng cn n, th ming n s tr thnh thuc c, u c c th, sinh ra lm chng bnh. l loi bnh ca ngi n no: bnh ng rut, bnh d dy, cc loi bnh tiu ha, bnh huyt p, bnh bo bu v bao nhiu th bnh khc na. Mt tch cc ca gii khng ly ca khng cho l: a) Sng trung thc, lng thin, tuyt i khng xm phm ti ti sn, ca ci ca ngi khc, d l cy kim, si ch. b) Sng bit , bng lng vi s ti sn ca mnh, c c nh lao ng ca bn thn, khng ngh cch lm giu thm bng nhng li lm n la lc, khng chnh ng, phi o c. Cn ch l, o Pht khng phn i lm giu, nu y l lm giu chnh ng. c Pht tng ni vi ng Cp C c rng, ngi giu c nhng nim vui nh l c c ca ci, do lao ng ca mnh to ra, c c ca ci lm vic thin, c ca ci cho nn khng phi n nn. Nhng c Pht kt lun l nhng nim vui , tuy chnh ng, nhng vn thua xa nim vui ca mt ngi sng thin, khng h b lng tm khin trch. (Xem Tng Chi IV 264 - 265) c) Sng m bit b th lun lun v sn sng gip ngi khc trn mi mt. B th c nhiu loi: Ti th l gip ngi thiu thn bng ca ci vt cht. l hnh thc b th ph thng nht. Php th l ging php cho nhng ngi cha c bit Pht php. l loi b th c c Pht ca ngi l bc nht. Php th l em iu thin, iu phi, iu hay, p mnh hc c t Pht php chia x vi ngi khc cng bit v c li nh mnh.

C ngi hiu mt cch hn hp ch c tng s mi lm vic php th. Khng phi vy, Tng s thuyt php l mt hnh thc ca php th. Nu c mt v no trong ging ta ny, em ni dung bi ging ca chng ti ngy hm nay ph bin li cho gia nh, con ci, bn b, thn hu, nh vy tha qu v, cng l php th. Dng mi hnh thc ph bin Pht php, l php th. Thuyt php hng gi nh chng ti ngy hm nay l php th nh, ging gii li cho mt ngi khc nghe ch mt li Pht dy m thi cng l php th. on trn, ti c nhc li mt li c Pht ni mt nim qun v thng, cng c cn ln hn l cng dng Pht v Tng chng, ln hn c xy cha v tu vin, hn c th tam quy, ng gii v.v... V vy, chng ti khuyn co cc v t nht cng tm hiu o l v thng, l mt trong ba php n ca o Pht, v ging gii cho mi ngi bit v o l v thng . Cng c ca cc v thc l ln lao v cng. V sao? V ch khi no hiu c o l v thng, th mi dt b c lng tham, lng sn, lng si, m c ca vo cnh gii Nit Bn an lc. Cnh gii Nit bn, l cnh gii khng tham, khng sn, khng si. M mun khng tham, sn v si th phi hiu su sc o l v thng. Hnh thc b th th ba l v y th. Bo v, che ch, an i nhng ngi bt hnh, gp nn, thn c, th c, l v y th, tc l b th s khng s hi. Ty h th l chia x nim vui ca ngi khc. Mt tri ca ty h th l lng ganh ght, kkhng c lng hoan h i vi s thnh t ca ngi khc. Trong bn v lng tm c ni ti trong Kinh tng Pali, c tm h. chnh l hnh ty h, sn sng chia x nim vui ca tt c mi ngi, mi chng sanh. Lng h (ty h) bao gi cng i km vi lng t. Bi v lng t chnh l lng sn sng em li nim vui cho ngi khc. M chia x nim vui cng tc l cung cp nim vui, em li nim vui. Trong sch Pht, cn ni ti mt hnh thc b th na, gi l cung knh th, tc l thi khim tn, by t lng knh trng i vi mi ngi, d l ngi km tui mnh, khng c a v x hi bng mnh. Thi kiu cng ngo mn l mt thi khng th chp nhn c trong o Pht. V di con mt c Pht, mi chng sanh u c Pht tnh, u c kh nng thnh Pht, cho nn u bnh ng. Hn na, mnh c knh trng ngi ta, th ngi ta mi knh trng mnh. l thi c i c li trong cuc sng, l quy lut t nhin.

3) Gii khng t dm Con ngi hay t cc oan ny nhy sang mt cc oan khc. C ngi ci nho ca Khng t l "nam n th th bt thn" nhng con ngi hin i li ln su vo mt cc oan khc tc l cuc sng tnh dc khng hn ch, m nhng nh hng tiu cc bc l ph bin: gia nh tan nt, t l ly d cao, dn ti tnh cnh tr con sng b v, thiu tnh cm, khng c gio dc, cho nn t l thanh thiu nin phm ti ngy cng nhiu, s thanh nin nghin ngp, ht xch, mua bn dm ba bi ngy cng ng. Mt trong hu qu tai hi nht ca li sng tnh dc ba bi l bnh Sida, m s xut hin v lan trn mau chng l mi lo chung cho c nhn loi, bi v l mt chng bnh hin nay xem nh l khng cha tr c. Trong mt bi cnh x hi v th gii nh vy, tm quan trng ca gii th ba, gii khng t dm ca o Pht cng ni bt ln, nh mt nhu cu bc xc hng u. Chng ta cn nh rng, nhn loi t tnh trng d man chuyn sang tnh trng vn minh l nh c thit ch gia nh. Tnh thng ca ngi m i vi con ci ng vai tr ln trong s n nh thit ch gia nh. Con ngi cm thy c an i, bt c c, c bc u gio dc v tnh thng ng loi, trong cnh tay m p ca ngi m, trong ting ru con ca ngi m. Th nhng np sng tnh dc ba bi ca con ngi hin i ph hoi thit ch gia nh ca con ngi, khin cho con ngi tuy khng phi quay li cuc sng man d,th cng sng phi o c, mt ht tnh ngi. l iu ng s, nhng phi ni ra, khng ni khng c. Ch c loi vt mi quan h tnh dc ba bi. Nhng con ngi cng bt u quan h tnh dc ba bi nh vy, li cn ph trng trn mn nh mt cch cng khai, khng cht xu h e thn. Knh tha qu v! chnh l ci vng lun qun ca con ngi gi l vn minh, gi l hin i. Cm thy sng lm ngi l kh, th li m u xung sng khng ra con ngi na ri cm thy au kh hn. Nhng o Pht vch cho con ngi chng ta mt li thot ra khi cuc sng au kh hin ti, l li sng o c, hng thng theo nm gii, mi thin, li sng trnh c hai cc oan: am m dc vng tm thng, cng nh sng p xc kh hnh.

i vi ngi xut gia, o Pht yu cu mt cuc sng phm hnh, t b mi hnh thc dm dc. y khng phi l kh hnh. y l yu cu ti thiu ca mt cuc sng tht s gii thot, hng ti s gic ng hon thin. Nhng i vi ngi Pht t ti gia, o Pht khng t yu cu cao nh vy. o Pht ch yu cu h c quan h tnh dc chnh ng, vi ngi chng, ngi v chnh thc ca mnh. Quan h v chng l quan h va c tnh, va c ngha, l tr ct ca mi quan h khc trong gia nh, nh quan h cha m v con ci, quan h anh, ch em, v rng hn na l quan h h hng thn thuc. Tr ct m vng vng, lnh mnh th mi quan h khc trong gia nh cng s vng vng v lnh mnh theo. M quan h gia nh n nh, lnh mnh, li l c s ca mt x hi n nh v lnh mnh. Gi ng gii "khng t dm", ngi chng, ngi v, ngi cha, ngi m ng vai tr rt ln, c th ni l quyt nh trong s nghip lm lnh mnh, v n nh x hi, cng nh gio dc v bi dng th h tng lai. 4) Gii khng ni di Tc l gii cm vng ng. i vi o Pht, ni di tai hi trn nhiu mt. Th nht, ni di nh hng tiu cc n s n nh x hi. Ni di ph hoi s n nh . Con ngi ch c th sng chung vi nhau trong mt bu khng kh tin cy ln nhau, tin cy rng, trong giao tip, mi ngi u ni tht. Nu mi ngi u ni di, th l du hiu ca x hi gii th v tan r. Th hai, trn bnh din c nhn, ni di c tc dng tai hi l phn ng dy chuyn. Ngha l, li ni di ny ko theo li ni di khc ri mt li ni di khc na, cn nghim trng hn, cho ti khi bn thn mnh cng b bao bc bi tm mn di tr do mnh to ra. Mt con ngi nh th ngy cng tch ri xa ch gii thot v gic ng, ngy cng sa a vo vng ti li, kh g ra c. Mt ngi sng khng tht vi ngi khc, v vi bn thn mnh, th s khng bao gi tm ti s tht, ch ng ni chng ng s tht. Trong Kinh "Gio gii La Hu La ti rng Am B La" (Trung b Kinh II, trg 122), c Pht li trong chu mt t nc v bo La Hu La rng: "Ny La Hu La, ngi c thy mt t nc cn li trong chu khng?" "Tha c, bch Th Tn."

"Cng t vy, ny La Hu La l c hnh Sa mn ca nhng ngi no bit m vn ni di, ni di m khng c xu h". Ri c Pht ht cht t nc trong chu i, lt p chu li ri lt nga chu ra v ni: "Ny La Hu La, ngi c thy chu nc ny trng khng hay khng?". "Tha c, bch Th Tn". "Cng trng khng nh vy, ny La Hu La l hnh Sa mn ca ngi bit m ni di, khng xu h." Ri mt on sau ca Kinh, c Pht li khng nh: "Ny La Hu La, i vi ai bit m ni di, khng c xu h, thi Ta ni rng, ngi y khng c vic g c m khng lm. Do vy, ny La Hu La, ta quyt khng ni di, d l ni m chi. Nh vy, ny La Hu La, ngi phi hc tp" Knh tha qu v! Rt mong qu v, v gia nh, cng dy d con chu mnh nh vy, ngha l tuyt i khng ni di, d l ni m chi. Hin nay, ngi ta ni di vi nhau mt cch qu d dng. Trong nh, ngi m mun d con nn, khng khc, cng ni di. Cha m, mun i chi vi nhau mt mnh, khng cho con i theo cng ni di. Ch nh mi khch n cm, cng l mi mi, ch khng mun mi. Khch tuy cha n cm nh, nhng t chi mt li mi khng tht ca ch nh cng ni di: "Xin li, ti v php ri". Ngi ta gi l ni di theo php lch s. Th nhng, tha qu v, php lch s, theo ng ngha ca n chnh l khng ni di. Nht l cha m i vi con ci cn nh, li cng khng nn ni di. Bi v, khng nn coi thng tr con. Chng n bit ht. Mt ngy, chnh chng n s ni di li vi cha m, vi bn b, nh chng ta ni di vi chng. Cho nn, th cho chng khc cng khng sao. Khc mt cht cng nh tp th thao, cng khe phi.

Tt nhin, c nhng trng hp, chng ta khng th ni s tht c. Nhng khng ni s tht c th hy im lng, ch ng c ni di. Ni di cng nh n vt, s quen mm v gy tc hi khng nh. Ngi Pht t khng nhng khng c ni di, m cn khng c ni li chia r, gy hin tng mt on kt. Tri li, ngi Pht t bao gi cng ni li ha hp, on kt li nhng ngi vn b chia r, v tng cng on kt hn na, i vi nhng ngi vn ha hp. ng c xu ni chia r c th l lng hn th, ganh t i vi s thnh cng ca ngi khc, l tm c mun gy au kh cho ngi m mnh khng a, mun cho nhng ngi khc xung t nhau, mu thun nhau, hiu lm nhau. Khi li ni xu, ni chia r ng thi cng l li ni di, th hai ti ni di v ni chia r cng li to ra nghip c nghim trng, c th quyt nh ngi phm gii ti sinh vo ci c, ci kh. Mt tch cc ca gii khng ni chia r l ni li ha hp, xut pht t ng c lng t, lng bi. Theo sch Pht, ngi ni li ha hp thng c nhiu bn trung thnh vi mnh, i ny cng nh i sau. Ngi Pht t, khng nhng khng ni di, ni chia r, m cng khng c ni li c c, kh nghe, lm au lng ngi khc. Kch bc ngi khc vi li chua cay, chi ra, mng nhic ngi hay l ch nho ngi vi li thm c u l nhng iu c v li ni, m ngi Pht t nht nh khng phm, d l mnh c b tri , khng bng lng. Trong mi trng hp, ngi Pht t phi bit kin nhn, li bit thng cm vi nhng yu km ca ngi khc. Ngi Pht t bit ni ng thi, ng lc, ni li c ch, trnh ni nhm nh, ni li v ngha. i vi ngi xut gia, c Pht thng dn l ch nn ni nhng ling s tht, c li lc i vi ngi nghe, nhng li c lin h n php v lut ca o Pht, nhng li hng ti gic ng v gii thot. Li ni ca v tu s phi c gi tr nh l vng bc, chu bu em tng ngi nghe, m li tng ng lc, ng thi. Ngi Pht t ti gia c hc Pht, cng nn tranh th ni vi mi ngi nhng li ni c ch, c o l, nhng li ni khim tn, lch s, d nghe, d

thm vo lng ngi. Ngi Pht t c hc Pht, cng phi tranh th ni php, php th d l vi mt ngi, hai ngi cho n s ng ngi. 5) Gii khng ung ru v cc cht say khc Tc hi ca ru th ai cng bit, nhng ai cng ung. Ngay nc ta cng vy. Ung ru, ung bia tr thnh mt ci mt, mt th thi thng, khng th thiu trong tt c ba tic nh hay ln, d l tic gia nh. Trn bo ch, t l tai nn giao thng, cc v ti phm do say ru cng tng ln ti mc bo ng. Thanh thiu nin nc ta ung ru v ht thuc l rt nhiu, xem nh l mt du hiu ca tui ln v li i. Cc cuc th nghim khoa hc cho thy, ru lm nng c th, ch khng cung cp c cht dinh dng no cho c th. Phn ln ru hay bia ung vo u bc thnh hi. Chng ta ng gn ngi ung ru nh b hi ru ph vo mt. iu ny chng t, ru hay bia ung vo b t chy trong c th ri bc thnh hi ta ra ngoi, khng c li g cho vic nui dng v ti sinh cc t bo. Mc d ru ung vi liu lng t c kh nng kch thch thn kinh, v c th dng lm thuc, th nhng nu ung nhiu, ung hng ngy th li bt cp hi, tuy rng khng ung n mc say. Mt t tp ch Y hc ca Anh cho bit, ngi ung bia hng ngy c nguy c b ung th ng rut gp 12 ln ngi khng ung bia. Ph n c thai m ung ru, th d b non v au mng c. Ung ru cng gy tc hi n t bo c, d l i vi ngi ln. V tt c nhng l do trn, cho nn o Pht xem gii cm ru l mt trong nm gii c bn. Trong Kinh Thin sanh (Sigalovadasutta), Pht tuyn b nghin ru l mt trong su nguyn nhn lm cho tan ca nt nh. c Pht ni: "Ny gia ch, am m cc loi ru c su nguy him. Ti sn b tn tht, hay gy tranh ci, mc nhiu bnh tt, danh d thng tn, qun o h hang l m tng, tr lc b tn hi. Ny Gia ch, nghin cc loi ru c su nguy him nh vy" (Trng b kinh, Kinh Gio th Thi Ca La Vit).

Trong Kinh Pht, c chuyn thanh nin nh giu Mahadhanasettin phung ph mt s ti sn rt ln trong vic ru ch, n ni khi v gi phi n my kim sng qua ba. T nghin ru, say ru l u mi ca bao nhiu thm ha gia nh: v chng ci nhau, nh nhau, con ci h hng. Ngi say ru khng cn bit phi tri, c th phm mi ti c, k c git ngi. Ngi Pht t, ngay t tui nh, phi c gio dc v s cn thit t chm lo sc khe ca bn thn mnh, v gi gn tm hn trong sch v lnh mnh, kp thi ng ph vi mi bin thin v cnh ng bt trc ca cuc sng. Ngi Pht t cn nhn thc r phung ph sc khe, lm m mui tinh thn bng li sng bung th v trc tng l mt ti li, nhiu khi phi tr gi t bng c cuc i ca mnh. Kt Lun Knh tha qu v! Nh vy, trong bi thuyt php nhn ngy l Pht n hm nay, chng ti trnh by kh chi tit ni dung ca nm gii nh Pht, nn c nhn thc di con mt ca con ngi hin i nh th no. nc Vit Nam chng ta ang chuyn mnh trong thi i i mi v m ca ny, cuc sng o c c xung cp tht, trong my chc nm li y, nhng khng n ni ti t. Vn minh vt cht phng Ty tuy c xm nhp vo nc ta v c nh hng tiu cc n mt b phn ca nhn dn ta, nht l i vi tng lp thanh thiu nin, nhng vn gp phi s i khng mnh m ca gio dc gia nh, tn gio, trng hc, c chnh quyn h tr. Cho nn, tnh hnh ca o c x hi ta khng n ni qu bi quan, nh mt vi ngi lo lng. Tuy nhin, chng ta cn nhn thc r trch nhim ca chng ta, nhng ngi cha, ngi m, cc bc n anh, trc tnh hnh ang bin chuyn mau l. Hng bin chuyn c th tt, hay xu l ty n lc ca chng ta. Phng hng hot ng ca chng ta c th l: - Ht sc h tr cho chng trnh xa i gim ngho ca chnh ph, bng nhng vic lm thit thc, c ngha t thin x hi.

- Khuyn co chnh ph sm tng lng cho cng nhn vin chc, cho ngi hu tr, gim bt mc chnh lch thu nhp gia cng nhn vin Nh nc, v cng nhn vin lm vic cho cc hng nc ngoi hot ng ti Vit Nam. - Tuyn truyn, cao mi gi tr o c truyn thng, trong c o c Pht gio, nh vic chng ti lm hm nay trn ging ta ny, nh vic qu v s lm gia nh, vi bi ging ny ca chng ti. Knh tha ton th qu v! Qua thi gian khong mt gi, chng ti c gng trnh by cho ton th qu v nh ngha nm gii theo li c Pht dy, nu r nhng li ch do gi nm gii ny em li cho nhng ai thnh tm thc hnh. Chng ti cng c gng phn tch c hai mt tch cc v tiu cc ca mi gii v s p dng ca tng gii trong i sng c nhn ca tng ngi, ca tng gia nh, quc gia v x hi. iu quan h l chng ta c gng em p dng nm gii ny ca c Pht vo i sng c nhn ca mnh, ca gia nh mnh. C p dng nh vy, chng ta mi xy dng mt x hi vn minh v lnh mnh, thc s hnh phc v an lc. Nh chng ti thng ni vi qu v, chng ta c gng xy dng Thin vin Vn Hnh ny thnh mt mi trng tu hc l tng cho Pht t Vn Hnh ti gia v xut gia ca chng ta. V mun vy, chng ta c gng ng dng nm gii vo i sng c nhn ca mnh, i sng gia nh ca mnh. Chng ta c gng ph bin nm gii ny cho nhiu ngi c bit cng nhau ng dng nm gii ny trong i sng c nhn v gia nh ca mnh. Chng ta c gng, ngi ngi hnh tr nm gii, nh nh hnh tr nm gii, ngi ngi ph bin nm gii, nh nh ph bin nm gii, nh vy chng ta cng nhau xy dng mt x hi lnh mnh, c o c, c vn minh, thit thc li ch cho th h ca chng ta, chng ta cn gip cho th h tr, con chu ca chng ta c sng trong mt x hi tng lai ti p. Knh chc ton th qu v mt ma Pht n sng chi ho quang ca nm gii c thit thc ng dng, em li hnh phc an lc cho ton th qu v, cho ton th gia nh qu v!

Nam m Bn s Thch Ca Mu Ni Pht. Thch Minh Chu --- o0o --Ht