You are on page 1of 9

NHN QA, LUN HI, NGHIP BO V T M VIT NAM HT.

c Nhun
--- o0o ---

Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 8-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org
--- o0o ---

Trong kho tng C Tch Vit Nam k truyn Tm Cm c Bt hin xung cu ngi lnh: "Tm, Cm l hai ch em cng cha khc m. Tm l con b v c; cn Cm, con b v l. B ca chng khng may mt sm. Sau m Tm cng mt. N vi Cm v d gh l m ca Cm. B d gh c c hnh h Tm iu oan khut. Tm bao phen chm ni lun hi, khi l hnh thi tri th, khi l hnh thi chim vng anh... Bt thy thng tm hin ra cu cho Tm b bng hin lnh. hin gp lnh, sau Tm hng phc c hong t ci lm v." Hn ta cha qun tch Truyn Mai An Tim bun bn vi ngi ngoi quc. Truyn Cy Nu v Tm o C Sa, Truyn Tru Cau vi s lun hi thc sinh thnh cy, v.v... Tt c u ni ln s lin lc vn ha n - Vit. c bit: di thi S Nhip cai tr nc ta t nm 182 n nm 226, th vn ha Trung Hoa, hay ni khc l Nho gio v Lo gio, lc y chnh thc cng khai truyn b Giao Chu; h thng gio l ca hai o ny khng c cc tch k trn, qua cc truyn thuyt i Hng Vng. Vi nhng mu truyn trn, ta thy: ngi Vit tip nhn gio l Nhn Qu, Lun Hi v Nghip Bo ca o Pht mt cch ht sc t nhin, khng do d, nh tip nhn s pht minh ca chnh mnh vy. ... K t i Hng Vng m nc, ng t Phong Chu, ngi Vit sm thc: ch c s thun nht mi c th tn ti pht trin v tin ha. D rng bui ban u s sinh hot ca x hi Vn Lang hy cn theo l li b lc, nhng s thun nht trong ch on kt c th hin mt cch trn vn vt thng cc ttr ngi v duy tr cho s tn tc ca ging ni.

Tht vy, v thc T Ch ca dn tc Vit tri qua hn mt ngn nm b ngi Hn thng tr t nc, tng lm au kh ging ni ta, nn ngi Vit sm thc tnh nhn r d tm thn tnh ca h nn cng quyt t th, m cht ly nhng g thuc truyn thng ca t tin, bo tr np sng, phong ha, ngn ng sng, bn, li y phc, cch n , x th; tm hn th bao dung rng m... in hnh nh vic s dng ch Nho m ngi Vit c khc ngi Hoa, v sng ch ra mt th ch ring, th ch Nm. Ch Nm l mt li ch mn ch Nho ri ghp thm mt ch lm thanh ph m to thnh, c theo ting m (ting Vit). l c sng to c th ca ngi Vit i khng li vi mi p lc nguy him ca ngi phng Bc, ch mun ng ha dn tc ta. Vi li sng c th ca ngi Vit khc vi li sng ca ngi Hn... Ngi Vit suy ngh, ni nng v hnh ng nht nht u y c vo i tin : ly "T m" lm cn bn chung, nn khng bao gi ngi Vit chp nhn c s tng tranh v h hoc mu cu danh li cho ring c nhn hay mt tp th no, ri gy b kt ng hng tiu dit ln nhau. Nhng ai i ngc li truyn thng y u coi l nghch l, nht nh b ng bo chi b, coi h nh nhng ngi d chng. Chnh quan nim "T m" c coi nh linh hn ca T quc m ngi Vit cn tn ti n ngy nay, khng b ng ha. C nhn lm vic phc v T m v quan nim quc gia l i T m. Ngi Vit bit trng php nc, nhng khng bao gi chp nhn bt c nhn vt hay mt tp th no coi l "khun vng thc ngc" lc no cng ng, cng hay, cng gii quyt c ht mi vn rc ri qua mi khng - thi gian v mi hon cnh khc nhau. V vy, h ch no, ni no c ngi Vit chng ti mun ni nhng ngi Vit chn chnh sinh t th ch y, ni y, khng c vn nhn danh, hoc nnh trn nt di, bt hiu, bt trung, bt nhn, bt ngha... Dng Bch Vit sng m m, thng yu nhau, khng gy th, tr on, tranh dnh xu x, ch p ln nhau... nhm t cho c ci danh ci li ho huyn, n ni hm hi nhau; nhng i khi cn chng k ngoi xm bo ton cng gii quc gia th d phi hy sinh tnh mnh cng khng t nan, mt ch kiu hng ca ni ging Vit. Vi nhng tm gng sng m mun i con chu vua Hng vn t ho: * Nm 542; v khai quc L NAM (L B) nh ui tn thi th Tiu T (nh Lng) v b l phi b tr s chy v nc; lp nn nc Vn Xun, m u nn T Ch nc ta.

* Nm 938, NG VNG QUYN nh ta qun Nam Hn trn sng Bch ng, git thi t Hong Thao ti trn, khin Hn ch nh nut hn thu qun v Tu. * Nm 1077, v anh hng dn tc L THNG KIT i thng qun nh Tng trn sng Nh Nguyt, khin lo tng Quch Qu phi ph phc u hng. * Nm 1258, vua TRN THI TNG v Hng o i vng TRN QUC TUN chin thng qun Mng C mt trn ng B u, gii phng th Thng Long. * Nm 1285, vua TRN NHN TNG v Quc cng tit ch chng lnh qun i khng chin chng qun Nguyn TRN QUC TUN, nh tan gic Mng C, chm u Toa Vn Kip. * Nm 1288, vua TRN NHN TNG v Thng ph TRN QUC TUN i ph qun Nguyn trn sng Bch ng, bt sng cc tng M Nhi, Phn Tip, Tch L C... khin tn tng ch huy Thot Hoan khip m phi v v rt qun v nc. * Nm 1427, Bnh nh vng L LI v mu s NGUYN TRI, sau mi nm khng chin chng gic Minh v ton thng, ni li nn t ch ca nc nh. * Nm 1789, Bc Bnh vng NGUYN HU, chin thng qun Thanh trn ng a (gn H Ni ngy nay) khin cho bi tng Tn S Ngh phi "vt b tt c sc th, n tn lo thot thn," sau by ngy m mi n c tri Nam Quan. ... V danh d ca T m m ngi Vit khng bao gi hnh ng mt cch cu. V quan nim hnh phc l do T m li cho con chu mun i v sau: "Ngi trng cy bch ngi chi Ta trng cy c i mai sau." Do m trong nhiu i con chu phi hng ng th t trn trng gi gn ci "Ch ln" ca t tin: "Cy xanh th l cng xanh Cha m hin lnh c cho con."

V quan nim T m m ngi Vit lc no cng tnh to, bnh tnh, v cng quyt trong mi hnh ng trong nim "m ph dng tr," lc no cng coi nh c ng b, t tin theo di, ch dn, v ngh rng: "S t nh s sinh" coi khi cht cng nh lc cn sng, khng khc. o c cng yu ca ngi Vit chnh l quan nim "phc c T m" vy1. Thuyt "Tam cng Ng thng" ca Nho gio ch chim mt ch rt nh trong diu l "phc c T m" m thi. Tht vy, ngi Vit trc khi hnh ng bt c mt vic g, cn phi n o xem c ng chm n T m v hi n ai khng . Quan nim o c ny lin kt c ton dn trong mt s thun nht, khng cn phi "dn t tc ng" 2 gy b kt ng ri khinh khi nhau, lm suy yu tim nng quc gia. y l ta cha ni n hu qu thm khc chy theo hnh thc ch ngha, duy lc hng th, k th ng cp... thiu hn cn bn sng mt cuc sng cho ra sng, ngha l sng tt p hn3. Ni tm li, cc c nhn u coi mnh nh l mt thnh phn cng ng ca T m. Phc c xut pht t T m ri li v T m. T m (nh) l gia nh v (ln) l quc gia, u c tn trng. Cnh thi bnh, hnh phc, gii thot l nhng mc tiu thit thc c ngi Vit xa cng nh nay chp nhn v thc hin s lao tm kh t ca ngi Vit ct cng c cho thn mnh, tu mnh, ca c nhn cng nh ca T m, l nhm t ti Gic Ng Gii thot, ch khng mang tm ch k thn tnh, tiu dit nhau. By gi ta th xt qua mt vi c tnh vn ha dn tc v vn ha Pht gio, c th ni: hai nn vn ha tuy hai m mt t bn thn ca n c nhng nt ha ng mu nhim mt cch k diu:
--- o0o ---

V THC TI CUC SNG Ngi Vit sng tn sng th cng T tin, m Pht gio cng trit knh trng, v cn t ra nhng nghi l thch hp vi nhu cu dn tc, nh l "Nhp Lim, Qui Lng," hay l Vu Lan Bo Hiu v.v... Tc ng Vit Nam c cu: "Thng by ngy rm x ti vong nhn..."

* Dn tc Vit Nam thng a chung "nu, lam" th hin nay cc tng s Pht gio u gi c sc thi ring bit y hn ai ht. Trong bi Trng Ca M Vit Nam, phn m u, nhc s Phm Duy vit: M Vit Nam khng son khng phn M Vit Nam chn lm tay bn M Vit Nam khng mang nhung gm M Vit Nam mang tm nu sng... * Dn tc ta giu c tnh tit kim, t c ham mun qu ng, nn hay "hng th bnh qun," nh i L Phn in chng hn. Th trong Pht gio dy thc hnh "bnh ng, thiu dc, v tha..." * Tinh thn "t lc cnh sinh" ca dn tc ta tht phong ph, v h, ngi Vit t ho c bn ngn nm vn hin; v v v cng th qua cc i: Ng, L, Trn, L, Nguyn ng cha ta tng chin thng oanh lit cc k th xm lng di cc thi: Hn, Tng, Nguyn, Minh, Thanh, v nh lch s chng minh: dn tc Vit sng hin ngang kiu hng bt khut. Xt trong o Pht c thuyt "i hng, i lc."
--- o0o ---

V MT SNG TC Trong sut dc di lch s (c th ni) hu ht nhng sng tc phm vn hc ngh thut do ngi Vit vit, hoc phng tc, khng nhiu th t, u chu s nh hng ca thuyt nhn qu, lun hi, nghip bo ca o Pht. Tht vy, ngi Vit Nam, t lc nm ni tng c nghe cc b m k cho nghe nhng cu ca dao, tc ng: " hin th li gp lnh c gp d tan tnh ra tro." (hay ti dnh vo thn). "Sng c sao bng thc trong. Ba vung snh by trn, i cha nhn c i con sang giu." "Lm vic phi php s c n ngay." v.v...

Cng trong nhng mu chuyn mang mt ni dung tng t, nh: Tm Cm, Truyn K Mn Lc, Quan m Th Knh, Nh Mai, Phan Trn, on Trng Tn Thanh, v.v... Chng hn, Truyn Tm Cm, Bt hin ra cu gip ngi lnh. Truyn K Mn Lc, vi l nhn qu nghip bo c tc gi vin dn bng bc trong khp cc truyn d nhin trong tc gi c cp lun l Khng Mnh nhm gii thch nhng tnh hung o le nh ngi c hnh m ngho, k bt nhn li kh, bng li sng, "u thai chuyn kip," nh truyn Nghip On Ca o Th, truyn G Tr ng Ging Sinh... Ta hy nghe Nguyn D k v cu chuyn Gi Tr ng: ... "C hnh m ngho, hoc bi ti khin kin trc: bt nhn m kh, hn l phc thin i xa. Tuy rng kh bit su xa, nhng thc khng sai t tc. Cho nn khng nn lp lun mt b v xem tri mt mt (xem Truyn K Mn Lc ca Nguyn D bn dch Trc Kh.) Di y l nhng cu trch trong cc truyn Quan m Th Knh. Nh Mai, Phan Trn. on Trng Tn Thanh: "oi trng th s nc ci Nh em tr ri m chi khc g." (QATK, cu 335-336) ... "Cho nn mn ca T Bi Dm xin nh c Tng, Ni m lng." (QATK, cu 343-344) Truyn Nh Mai: "Tri no ph k trung trinh Du vng nn y, t dnh phc kia Danh thm mun kip cn ghi gng trong sch, tc bia di i." (Nh. D.M. cu 7-10) Truyn Phan Trn: "Xa xa phng pht hnh lang c Quan m ging sinh bao gi." (Ph. T. cu 391-392) "S cn ln mn chng sinh Xin thng n tm lng thnh my nao." (Ph. T. cu 401-402) on Trng Tn Thanh hay Truyn Kiu vi nhng trit l v nghip bo: "Kip ny n tr cha xong Lm chi thm mt n chng kip sau."

(TTT. cu 1019-1020) " mang ly nghip vo thn Cng ng trch ln tri gn tri xa Thin cn ti lng ta Ch tm ca vi bng ba ch ti..." (TTT, cu 3249-3252) Nhng truyn ng ngn, c tnh cch lun l v nhn qu thng qun qut ly nhau. Ko Cy Tr N, m c, Hai V Chng Con Chin Chin, ng S, Cho C v Vt, Ph Du v m m, v.v... V cn bit bao nhiu c tnh khc ca Pht gio rt ph hp vi dn tc tnh, dn tc tnh, dn tc tr, lm ny n trong nhng np sng hng hu vn ln cuc sng trong sng, cao c, ton m. l nhng nt in hnh chng minh rng vn ha Pht gio v vn ha dn tc c nhng mi duyn gp g rt ng nht t nh. C th ni hai nn vn ha tuy hai m mt. ... Khng ch ring nc Vit Nam m i vi bt c mt nc no khi o Pht truyn ti cng u c cc nhm dn tc hoan h long trng tip nhn, khng ni no v chng lc no b rung b, bi v o Pht l o T Bi, ly tnh thng lm ng lc pht trin lng T, ly tr tu lm mc tiu nhm ti Gic Ng Gii Thot Con Ngi. Mt trit l cao p nh th x hi no, thi gian hay hon cnh no m khng thch hp, vnh vin. c nh vy l v o Pht c mt tn ch rt rng ri: tn trng nhng c tnh ca mi dn tc, m ch cn khai thc phn NHN TNH h tng, vi mc ch du dt con ngi t ti ch Chn Thin M; v khi o Pht n dn tc no cng vn knh trng np sng c truyn, nhng phong tc sn c... Ch v tinh thn gio l Gic Ng Gii Thot T Ch ca o Pht khng bao gi tri vi s vic no, bt c u, hng ngi no, khi h bit hng n chn l. O PHT V DNG S VIT vn mi mi sng p v ti sng! Nc Vit Nam d tri trn mi th k chung ng vi vn ha Trung Hoa nhng khi ngun vn ha GIC NG GII THOT v T CH ca o Pht truyn vo Vit Nam th ngi Vit hn hoan ly lm ngn uc thp sng cho cuc cch mng gii phng ging ni khi ch thng tr ca ngi phng Bc, ginh li quyn t ch, c lp cho T quc mn yu.

Vit Nam l ni hi t cc tng ti khp bn phng, nn tinh hoa o Pht Vit lun lun m sc thi c bit, trong nhng thi gian hon cnh c bit. o Pht i vi dn tc Vit Nam c coi nh th v kh tinh thn hiu nghim, va i khng vi nn vn ha Trung Hoa, va thu thi nhng tinh hoa ca nn vn ha ri dung ha c hai nn vn ha n Hoa hp vi tinh thn "Li sng" ca ngi Vit hnh thnh mt nn vn ha Vit Nam sng ng trong tm t mi ngi v trong cuc sng dn tc. Pht gio kch ng tinh thn t ch ca ngi Vit. V, t a n i hi mt nn t ch dn tc. Khi mt nn vn ha c c tnh khc bit vi nn vn ha ca quc th cng vic u tranh ginh c lp ch cn l cng vic thi gian m thi. Chnh v vy m trc kia, trong lch s o Pht Vit, cc v thin s cng vi dn tc Vit Nam phn u cho mt nn T Ch v vang ca dn tc. Ha Thng Thch c Nhun
--- o0o ---

Ht

. Cch nay khong 30 nm, ti nh, trn nhng chuyn ngc xui, ngi xm m

la chuyn i ht rong v thng mang theo mnh cy n nh, hoc chic trng bi, c khi mt ng so, i km bn mt em b dn ng, tay cm chu thau xin s "b th" ca ng bo thp phng; anh ta va ko nh (hoc nh trng, thi so) v nghu ngao ht nhng cu (ging khn khn): "Phc c T m, b i! Lm duyn lm phc cho ti vi no." Cng c khi ngi ta ni: "Phc c ti mu, b i", hay "ng i," "anh i," "ch i," "c i..." Hai ch "phc c" l Ngun Sng trn tr hy vng m l nhn qu lun hi ti phc bo ng ca o Pht gieo vo tim thc su thm ca ging ni Lc Vit, mi ngy vun bi cho cy "c" thm xum xu, ti tt.
2

. Trong th NGUYN CNG TR c cu:

"Dn hu t, s chi vi tin Tc hu ng s c k lit." Chng ti ngh c gi nn c thm cun "o Pht Vi Con Ngi" ca Ha Thng Tm Chu.
3

You might also like