You are on page 1of 4

Kinh t Pht gio GSTS. S.R. Batt, Phn khoa Trit hc, i hc Delhi, n ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.

.org Chuyn sang ebook 10 8 - 2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org ---o0o--Bi nghin cu ny nhm mc ch pht ha s lc nhng phng hng ca Pht Gio trong vic hnh thnh v pht trin mt nn kinh t mc quc gia v mc ton cu. Vic hnh thnh mt nn kinh t nh vy c th a ra mt kh nng la chn khc mang tnh hiu qu v hu hiu hn so vi nn kinh t hin nay vn t nng vic tm kim li nhun v nhm n i tng ngi tiu dng ring l. Kinh t hc Pht Gio c da trn, v bt ngun t nhng li dy ca c Pht trong tc phm ni ting Dhammacakkapavattanasutta, trong ni dung ca T Diu v Bt Chnh o c truyn li. Kinh t hc Pht Gio c biu hin bng t bi v yu thng, lng nhn t v v tha, mi quan h h tng v ph thuc ln nhau, quan h qua li v nhn nhung ln nhau, tnh bng hu v tnh tp th, vic cho v vic t b, vic chm sc v chia x. Mc ch ti thng ca Kinh t hc Pht Gio l s an vui ca ton nhn loi. Mt trong nhng ng c sc ca quan im phi thc th (Anatmavada) ca Pht Gio v Thc Ti l v tr, thay v qu trnh vn chuyn ca v tr, l mt tp hp nhng s kin xy ra ch khng phi l nhng s vt. l mt h thng kh phc tp, rc ri v kh hiu nhng c quy hoch v hoch nh, v cng khng phi l mt s sp t my mc ca nhng thc th tn ti trc . Mi mt c th tn ti trn th gian ny u c mt pht xut mang tnh ph thuc trong mt s sp xp c tnh cht nhn qu c biu hin thng qua s ph thuc ln nhau v tnh ci m, tnh tng quan v tnh nhn nhng. Mi c th u mang mt c ch c bit, ni chn, vai tr v nhim v c bit trong c cu v tr, nh c xc nh trong s sp xp ca v tr.Trong c ch hot ng kinh t, mi ngi u

phi gp phn ty theo kh nng ca mnh. V tr l mt h thng nhng quan h lm tin cho s pht sinh ca nhng tp hp sng hu c tng t nh ca mt c th. Nh Pht Gio Hua-Yen m t: Trong mt l tt c, trong nhiu l mt Mt ging nh tt c, tt c ging nh mt Nhng khi nim c bn hm cha trong phng din kinh t ca Pht gio l Trung o (madhyama marga), Chnh Mng (samyag ajivaka), sng tp th (samgha jivana), s lin h h tng v ph thuc ln nhau gia cc hin tng (pratitya samutpada), s gi gn, bo tn, v cng c cc ngun ti nguyn (ksema), lm tng trng v ti sinh cc ngun ti nguyn (yoga), tnh bt v li v khng bc lt nhng ngi khc bo m c s cng bng gia cc th h (asteya), bo v v bo tn cc ngun ti nguyn cho cc th h sau nh tnh php l gia cc th h (aparigraha), qun l u ra, cc phng tin v cc phng thc theo mt phng cch c k hoch, c mc ch, c hiu qu (upaya kausala), v t tin (purusartha). Phng din phi thc th c nh hng su sc v rng ln trong vic hnh thnh nn kinh t hc Pht Gio. Do ch trng v ng nn n trnh c ch ngha c nhn v tt c nhng h lun i km. Khng c c th no c th tn ti mt cch n c. Mi c nhn u ph thuc vo nhng c nhn khc. Vic ly c nhn lm trung tm s a n ch ngha c nhn hp hi, nui dng tt c nhng loi tranh chp kinh t, mu thun v cp ot. N s dn n khuynh hng bo v quyn li c nhn ca ngi tiu dng v vic th li cho bn thn, nhng hnh vi tri php lut v nhng mi bt ha. Kinh T Hc Pht Gio tn trng c nhn v t do c nhn, cc sng kin c nhn, cc quyn u tin, cc chn la v cc hnh ng, nhng ng thi cng ku gi vic chu trch nhim chung. N tin rng vic theo ui nhng giao dch mua bn mang tnh cch c nhn khi bt nhng ngi khc phi gnh chu chi ph l vic s khng sn sinh li tc nu phn tch k cng.V mi thc th u c lin h qua li v c mi quan h h tng, Pht gio ch trng vic thu hiu tnh cht ton b ca c ch ca tnh thc ti v mt tng qut, v ca thc ti nn kinh t v mt chi tit. l cm gic ho ng v ha hp vi tt c. Trong tc phm Bodhicaryavatara, Santideva s dng hai t ng su sc l paratmasamata v paratmaparivatana hm ch iu ny. Nhng gii thch cho iu ny cng c tm thy trong bn Brahmaviharas ni ting v Maitri (tnh on kt), Karuna (lng trc n), Mudita ( hoan h khi thy nhng ngi khc hnh phc), v Upeksa (th i vi nhng th vui ring ca bn thn).

Kinh t hc Pht Gio c da trn gio l v Trung o-trnh nhng cc oan ca ch ngha t bn v ch ngha cng sn, ch ngha c nhn v ch ngha ton b, s ngho nn v s giu c, tnh tiu cc v tnh say m ca bn thn. N bo m vic tiu th nhng khng lin quan n vic bo v quyn li bn thn ca ngi tiu dng. N chp nhn li nhun m khng chp nhn vic th li. Li nhun khng ch c s dng ch ring cho mc ch c nhn. N c s dng cho vic tng trng v pht trin, gip ngi ngho, v dnh cho nhng mc ch t thin nh gio dc. Kinh t hc Pht Gio nhn mnh n cc yu t x hi, vi mc tiu ti hu l s an vui cho ton th nhn loi. Nh c Pht tng dy cc t ca mnh: Ny cc T-kheo! Hy i hnh ha v s an vui ca mi ngi, v hnh phc ca mi ngi; hy t lng t bi i vi chng sanh trn c th gii, hy i hnh ha v s tt p, v li ch ca thin v nhn. (Vinaya Pitaka I.23) V vy, tri vi nn kinh t hin ti nhm vo vic bo v quyn li c nhn ca ngi tiu dung v nhm vo mc tiu li nhun, da trn nn tng ca ci c- ca s chim ot v s hu, Pht Gio a ra mt m hnh thay th v vn ha cho, ca s hy sinh, s t b, ca ha bnh, ha hp v hp tc, ca tnh hp php v tun th cc iu kin mi trng. Kinh t hc Pht Gio v th c th a ra mt phng thc mi, nhng cch nhn mi, nhng kh nng trc gic su hn, v mt l do mi cho vic chuyn i mang tnh bin chuyn, mt s bin chuyn cng t nhin nh vic hon thin con ngi ch c th tm c trong mt h thng cc gi tr thay i. Trong s thay i ny, mu cht ca nn kinh t khng phi l li nhun m l s phc v, khng phi s bc lt m l s dng cc ngun ti nguyn. Vic cho (b th) khng th c xut pht t ng c ch k l t c danh vng hay s ni ting, hay quyn lc v ting tm. cng khng phi l s tha mn bn thn hay nhm mc ch tm kim nhng mi li c i c li. l v s an vui cho ton th gii (bahujanahitaya). l cho m khng ch k. l cho em n s ha bnh cho x hi v cho th gii, cho s thnh vng v s sung tc. l s cho vi nim vui v v nim vui. l s x chia cc phng tin vt cht v tinh thn. l mt nn kinh t trong nhu cu ca mi ngi, ch khng phi l s ham mun tham lam, s c lu n. khng phi l mt nn kinh t ca s phung ph, keo kit v chi tiu v b.

Trong Kinh t hc Pht Gio, s giu c l mt phng tin, ch khng phi l mc ch cui cng. N t c theo mt phng thc chnh php, vi nhng gii hn hp php v nhng rng buc. N ku gi c nhng gii hn cho nhng ham mun v s tiu th. Vi Trung o, khng nn c s ngho nn hay giu c. Nhng phng tin u phi trong sch v c ch cho n tn cng. Kinh t hc Pht Gio ch trng n cht lng cuc sng v tiu chun sng tt, nhng nhng tiu chun ny uc nh gi theo cht lng ch khng phi s lng. Hn na, Kinh t hc Pht Gio l nn kinh t bt bo ng, bt bo ng vi bn ng ca mi con ngi, i vi nhng ngi khc v i vi ton th th gii. Kinh t hc Pht Gio c c hai phng din vi m v v m. N lin quan n tt c cc mt ca nn kinh t: nng nghip, cng nghip, kinh doanh v thng mi, v cc chnh sch ti chnh. Pht trin l mu cht ca Kinh t hc Pht Gio. l s pht trin lu di ca ton b v tr, khng nhng ch l s pht trin ca nhn loi. Vic qun l Kinh t trong mt khun kh c lin quan n c ba giai on: sn xut, phn phi v tiu th trn quan im ca lut cung-cu. Vic hoch nh kinh t i theo phng thc Upaya Kausal, chia lm hai giai on. Mt giai on l qun l cc hot ng, v giai on th hai l qun l cc kt qu ca cc hot ng. iu cn nhn mnh l chng ta phi bit cn lm g, v sao phi lm, v lm nh th no. Chng ta phi lm theo mt phng thc kho lo nht c th thy c kt qu mong i. Vic qun l cc kt qu phi ly s cng bng trong cng mt th h v cng bng qua cc th h lm ch dn. l tm tt v Kinh t hc Pht Gio. ---o0o--Ht

You might also like