PHT GIO V KHOA HC

Phc Lm T Sch o Pht Ngy Nay Nh Xut Bn Tn Gio H Ni 2009 ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 9-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
LI GII THIU LI NI U DN NHP Phn 1 - CON NGI & V TR (I) - VI HUYN THOI C XA V NGUN GC CON NGI V V TR 1.1. Huyn thoi sng to (Creation Myth) ca dn Eskimo 1. 2. Huyn thoi sng to ca dn n (II) - NGUN GC V TR: THUYT BIG BANG (III) - NGUN GC CON NGI:THUYT TIN HA 1. I CNG THUYT TIN HA 2. VI NHN NH NGY NAY V THUYT TIN HA 3. TM LC TNG KT V CON NGI V V TR Phn 2 - PHT GIO & KHOA HC (I) - PHT GIO V S TIN HA T TNG NHN LOI 1.Vn Quyn Lc 2.Vn hin hu, quyn nng, n hu ca Cha 3. Vn truyn thng (II) - PHT GIO V KHOA HC (III) - PHT GIO V CUC CCH MNG KHOA HC (IV) - NHNG C TNH KHOA HC TRONG PHT GIO (V) - PHT GIO V V TR HC (VI) - PHT GIO V KHUN MU TON K TRONG KHOA HC (VII) - PHT GIO & THUYT TNG I

---o0o---

LI GII THIU
Tc phm Pht Gio v Khoa Hc ca gio s Phc Lm l mt trong s t cc tc phm v th ti phn tch Pht gio di ci nhn ca khoa hc. Trn thc t, tc phm ny l mt tuyn tp cc bi vit v con ngi v v tr cng nh nhng im tng ng gia Pht gio v khoa hc. V ngun gc con ngi v v tr, tc gi ph nh cc hc thuyt sai lm v nguyn nhn u tin ca v tr di nhiu tn gi nh Thng , Cha Tri, Phm Thin hay Thn Linh, li cng khng phi thc ti t, nc, gi, la nh trit hc c i Hy Lp ch trng. Cc huyn thoi c xa v con ngi v v tr u khng da trn cc s kin khoa hc, chng c mt nh phn ng trc ni s hi, lc thng trc, khi tim n, cng vi v minh nn khng hiu c ngun gc tng thuc ca mi s vt hin tng trong thin nhin. Nu huyn thoi l cc cu chuyn tng tng thiu khoa hc trong n lc gii thch con ngi v v tr th nn tng chn l ca n l nim tin m qung. Trong khi da trn hc thuyt duyn khi, tc gi chng minh cc hc thuyt khoa hc trong o Pht c kim chng, ph hp vi nhng s kin trong th gii hin thc. Nu chn l ca huyn thoi ai khng tin th c xem l c ti theo ci nhn ca Thn hc, th nhn quan duyn khi l c s hnh thnh, tn ti v pht trin ca mt s vt chnh l quy lut bt bin. Huyn thoi sng to ca n cho rng Phm Thin l nguyn nhn ca v tr, l nng lc tin khi bt kh t ngh to ra giai cp v nhiu bt cng th huyn thoi sng to ca dn Eskimo, con qu l ng ton nng, nguyn nhn khi thy ca mi th. Huyn thoi sng to ca Ba T cho rng Thn Ohrmatzd l ng tin hu to ra tm linh trc vt cht, vi v tr c hnh qu trng, tri t l mt ci da dp. Huyn thoi Kit c ngun gc Do Thi trong kinh thnh Cu c cho rng thn Kit to ra v tr v con ngi trong vng 6 ngy. y l quan nim v mt th gii bt bin lm nh hng tiu cc v tr hon tin trnh khm ph khoa hc ca phng Ty. Nh s ra i ca hc thuyt Tin ha v hc thuyt Big Bang, cc hc thuyt huyn thoi sng th khng cn ch ng vng, m ca cho cc kin thc so snh v o Pht v khoa hc c pht trin.

Theo tc gi, phng Ty cng hin i v khoa hc bao nhiu th s nh hng hai chiu gia khoa hc v Pht gio cng c th hin by nhiu. im chung nht gia Pht gio v khoa hc l khng tha nhn ng sng th to dng mi vt, khng cho rng mc khi l chn l. Tc gi khng c tham vng dng khoa hc nh mt cng c bin minh Pht hc. Tc gi li cng khng c dng chng minh Pht gio l khoa hc. T ci nhn phn tch so snh ca mt ngi lm cng tc v ging dy khoa hc, tc gi cho chng ta thy khoa hc l mt phng din c bit ca Pht gio ch khng phi l tt c. Quan nim v v tr lun trong kinh Hoa Nghim cng c nhng im tng ng vi hc thuyt ca khoa hc gia Bruno khi cho rng trong v tr c v s th gii cha ng v s dng th s sng. Thuyt duyn khi ca Pht gio mt mt ph nh cc hc thuyt nht nguyn v v tr, mt khc lm tin cho hc thuyt tin ha. S vn hnh ca v tr theo Pht gio chnh l nguyn l duyn khi v v thng. Ci g duyn khi th ci v thng. Ci g v thng th ci khng phi l mt thc hu. Ci g khng thc hu th khng phi l mt thc ti bt bin. Tnh cch phi thc hu trong mt thc ti c hiu theo o Pht l v ng v phng din vt l. Ni cch khc, do v thng nn khng c mt thc ti no l hu ng. Do v ng nn khng c mt thc ti no l thng hng. Da vo kinh Nn tng c tin (Kalama), tc gi dn chng, phn tch, v khng nh khi nim nim tin (Saddha) trong Pht gio l mt nim tin khoa hc theo ngha t duy logic, khng l thuc s mc khi. Nim tin l tr c kh nng p nn c ti tn gio, ng thi gip ngi c l tr thot ra khi s n l tn gio m tn. V phng din thi gian, o Pht khng nh khng c s bt u, do tin trnh pht trin ca n khng c s kt thc. Mi vn nn nhm tha mn tri thc nh v tr l hu hn hay v hn, th gii l thng cn hay bt bin, con ngi cht i v u, i lc c Pht gi thi im lng khi bit ngi hi vi mc ch h lun v ch; i lc tr li, gip ngi hi thot khi cc vng mc vin vng. Quan nim v tr ca Pht gio cho rng th gii chng ta ang sng ch l mt trong v s cc th gii hin c. Do vy qu a cu ny khng phi l trung tm ca v tr. Th gii c phn thnh ba loi: Tiu Thin th gii (1.000 kip), Trung Thin th gii (1.000.000 kip) v i Thin th gii (1.000.000.000 kip). Mt Tiu Thin th gii c quan nim nh mt

thin h c hng trm ngn ngi sao v c s sng ca sinh vt. Mt Trung Thin th gii cng ging nh mt chm thin h. Mt i Thin th gii cng ging nh mt siu thin h. Nu mt Thi Dng H c hiu nh mt th gii, th quan nim v tr ca Pht gio c v s Thi Dng H, tng t nh Thi Dng H m chng ta ang trc thuc. Thi gian tn ti ca 1 tiu kip hnh tinh trung bnh l 16.800.000 nm, trung kip l 336.000.000 nm v i kip l 1.344.000.000 nm. Nu theo khoa hc, khi lng ca mt th gii cng nng th kip sng ca n cng ngn (t l nghch). iu ny rt ph hp vi tinh thn Pht gio, cho rng c th gii tn ti mt kip, hai kip cng nh c th gii tn ti nhiu s kip. iu ty thuc vo khi lng ca cc v sao. Tc gi cn so snh Pht gio v khun mu ton k trong khoa hc, theo chng minh rng mi vt trong th gii ch l cc chui hnh nh khng thc th. Cc khm ph ca nh vt l hc David Bohm v s tng tc ca cc ht nh trong ngnh vt l tim nguyn t c nhng im tng ng vi hc thuyt St na v ti hu cc nh (siu tiu) trong t thn ca mi s vt. Theo tc gi, thuyt khun mu ton k khng phi l hc thuyt c th duy nht m trong Pht gio cc hc thuyt tng duyn v tng thch theo cng thc mt l tt c, tt c l mt c hn 26 th k trc. K thut to hnh nh ca ton k trn thc t l do nh sng khuch i v do bc x kch thch, c tch lm cc tia ring bit, di ngc v to thnh m thc giao thoa trn tm phim nh. Nu dng mt nhn, th s vt khng phi l s vt. Khi chiu tm phim ton k bng mt tia laser hoc mt tia nh sng tng thch th hnh nh ca s vt s c hin hin. chnh l iu Bt Nh Tm Kinh gi l sc chng khc khng, sc chnh l khng. Pht gio v khoa hc lng t thng nht khi cho rng khng nn phn tch th gii v chia ch thc ti thnh cc mnh ring bit c lp, v th gii l tng tch v tng dung. Khi so snh Pht gio vi thuyt tng i ca Einstein, tc gi nhn mnh n thuyt tng i hp nh s th hin khc ca cc thc th vt cht l thuc vo s ch quan ca vic qun st nhng ng thi th hin s bt bin ca cc thc th vt cht. Trong t thn ca n, s thay i ca khng gian v thi gian l thuc vo h quy chiu ca ngi quan st, theo s thay i v quan nim ch l s tng i trong khi thc th ca s vt

khng c s thay i tuyt i. Quan nim tng i trn c th hin trong hc thuyt Bt Nht v Bt Nh ca Pht gio, theo mt s vt c quan nim di nhiu gc khng th l ng nht (Bt Nht) nhng ng thi d di gc quan st no th s vt trong chnh n khng phi l s vt quan st ch quan hay ni gn hn n nh th l nh th (Bt Nh). Tc gi phn tch phm vi ca thuyt tng i trong khoa hc l th gii vt cht, trong khi thuyt tng i ca Pht gio cn p dng c tm thc ca con ngi. y chnh l im su sc ca Pht gio so vi khoa hc. Khi so snh Pht gio v khoa hc, iu quan trng hn ht s l mt sai lm nu ta cho rng khoa hc l thc o chn l duy nht ca mi thc ti. T ci nhn tu gic ca o Pht, tt c cc l thuyt khoa hc khng bao gi c s kt thc. Khi kin thc cng c tng trng m nh cao nht ca n l tr tu th mi gi nh v kt qu ca khoa hc c th c thay i v cp nht. Trong khi cc trit l Pht gio trong s so snh vi khoa hc khng nhm hng n cu knh ca thc ti m nhm phc v cc gi tr thit thc cho nhn sinh. Nm c im khc bit cn bn ny, cuc hnh trnh khm ph Pht gio v khoa hc khng ch l mt iu k th m cn c gi tr nhn bn v tm linh. Gic Ng, ngy 13 thng 05 nm 2009 Thch Nht T Ph vin trng HVPGVN ti TP.HCM ---o0o---

LI NI U
Con ngi v v tr l hai ch rng ln, qu rng ln. Pht Gio v khoa hc cng l hai ch rng ln, qu rng ln. Cho nn ti phi th thc vi c gi l khng c cch no ti c th trnh by y 4 ch trn trong cun sch nh ny. C hai l do. Th nht, ti khng th bit ht nhng g thuc bt c ch no trong 4 ch trn, v c l khng ai trn th gian ny c th bit ht nhng iu c khm ph ra trong mi ch , khoan ni n chuyn nhng iu cha

c khm ph ra. Trang T chng ni: "Ci bit ca thin h th v hn, ci bit ca c nhn th hu hn, mang ci hu hn i tm ci v hn, nguy vy thay!" hay sao? V Thomas H. Huxley cng chng ni: "Nhng g m chng ta bit th hu hn, nhng g m chng ta khng bit th v hn." (The known is finite, the unknown is infinite)? Th nh, ngay vi nhng iu ti bit trong mi ch m ti bit chc cn thiu st rt nhiu, cng khng th trnh by trong y mt cun sch. V vy, trong cun sch ny, ti xin t hn trong mt s tiu m ti cho l nhng iu m con ngi hin i khng th thiu st trong b kin thc ca mnh, nht l i vi ngi Vit Nam chng ta trn con ng m mang dn tr, cp nht ha mt s kin thc trong c nhng iu thuc loi cm k trc y di ch thc dn trn ton quc, v di ch c ti tn gio tr min Nam trc y. Cun sch ny gm c 2 phn: Phn I: Con Ngi & V Tr, v Phn II: Pht Gio & Khoa hc. Trong Phn I ti s t hn trong 2 tiu : Ngun Gc V Tr v Ngun Gc Con Ngi, c gng cp nht ha nhng kin thc mi nht v c tnh cch thuyt phc nht v hai ch ny. Trong Phn II, ti ch trng n Pht Gio, c th ni l tn gio ca Dn Tc Vit Nam, v v Pht Gio l mt tn gio ln: Ln v t tng, trit l, lun l, o c, cng vi nhng c tnh T Bi, Ha Bnh, V Tha, Nhn Bn, Nhn Ch v..v.. ch khng phi ln v c s tn ng o nht th gii. Ln v Pht Gio cha tng cng p bt c ai phi tin vo Pht Gio, khoan ni n chuyn bch hi nhng ngi c tn ngng khc, v ln v trong sut hn 2500 nm lch s, Pht Gio cha tng vy mt git mu ca ng loi trong qu trnh pht trin. Phn Ti Liu Tham Kho Chn Lc cui sch c th gip c gi tm hiu thm chi tit v nhng vn ti trnh by trong cun sch ny. ---o0o---

DN NHP
T khi bt u xut hin trn tri t, con ngi lun lun thc mc vi nhng cu hi nh: th gii ny t u m ra, v tr ny t u m c, con

ngi t u sinh ra, s i v u v.v... T xa ti nay, con ngi a ra nhiu gii p khc nhau, da trn s hiu bit v tr tu ca con ngi mi a phng v qua cc thi i. iu r rng l, vi thi gian, tr tu ca con ngi cng theo nh lut tin ha, cng ngy cng m mang, v do s hiu bit ca con ngi cng tin trin theo cho ti trnh ca ngy nay. Kt qu l nhiu gii p v con ngi v v tr trc y khng cn ch ng trong th gii tin b ngy nay. Vi s hiu bit v tr tu ca con ngi hin nay th, da trn nhng s kin (facts) khoa hc, thuyt con ngi l do s tin ha ca nhng sinh th ban khai to thnh, v v tr sinh ra t mt s n bng ln (Big Bang) ca mt d im (singularity) v cng nng, v cng c, c cng nhn l hp l nht. L d nhin, tnh cch hp l ny khng nm trong u c ca mt phn tng i khng ng k trong nhn loi, v l do ny hay l do khc, khng th chp nhn nhng s kin khoa hc, hoc v chng khng ph hp vi nim tin tn gio ca mnh, hoc v u c cha tin ha, pht trin ng mc chp nhn nhng s tht bt kh ph bc. in hnh l trn th gii ngy nay vn cn khng t ngi, hn 70% sng trong cc nc trong th gii th ba hoc trong mt s c o nh Chu , s ngi km hiu bit v cn nng lng m tn, vn cn tin l v tr v mi vt trong l do s sng to ca mt ng thn linh ton nng, php tc v cng, trong 6 ngy, cch y 6-7000 nm nh c vit trong Thnh Kinh Ki T - Do Thi (Judeo- Christian Bible) m h tin trong cha nhng li mc khi ca Thng ca h, nn khng th sai lm, tuy rng khng c mt cn bn thuyt l hay bng chng no c th bin minh cho s hin hu ca v Thn ton nng ni trn, v cng khng c mt bng chng no chng t s can thip ca v Thn ton nng trn vo nhng vic th gian. iu ny ph hp vi thuyt tin ha, v theo nh lut "chn lc t nhin" (natural selection) hay "thch hp nht vi hon cnh xung quanh" (best fit) trong thuyt ny th ch c mt s ngi no mi c th c nhng u c theo kp vi tin b ca nhn loi, cng nh khng phi tt c cc sinh th ban khai u tin ha thnh nhn hu, v khng phi tt c nhn hu u tin ha thnh loi ngi. Tuy nhin, chng ta cn phi thc c rng: mt thuyt l khoa hc khng bao gi c coi l chung cng. iu ny cng d hiu v con ngi vn cn nm trong qu trnh ca s tin ha, tr tu cng ngy cng pht trin v khng ai c th tin on c l tin trnh ny tin ti u v bao gi mi ngng. Cc khoa hc gia, da trn nhng d kin khoa hc v nhng mi lin h gia tri t v mt tri, tin on rng tri t m chng

ta ang sng ch c th tn ti khong 5 t nm na, nhng nhn loi s i v u th cn l mt n s v i. Nho gio rt thc t. Khi c hi v quan nim Thn linh, v sau khi cht con ngi i v u, c Khng T tr li: "Chuyn con ngi cn cha r ni chi n chuyn Thn linh, v chuyn sng cn cha r ni chi n chuyn cht." Pht Gio, mt tn gio t cn bn trn con ngi, c v nh khng quan tm my n nhng gii p khng my gip ch cho con ngi sng mt cuc i hin thc, by gi v y, nn c Pht gi im lng trc nhng cu hi c tnh cch siu hnh nh trn. Nhng iu ny khng c ngha l c Pht khng c nhng gii p thch ng nu chng ta chu kh c k Kinh in Pht Gio. Ngi ch cho rng nhng gii p siu hnh khng mang li ch li thc t cho chng sinh. Bit hay khng bit th gii t u sinh ra, s i v u, khng gip ch g cho con ngi gii quyt nhng s vic trc mt, ngay trong i sng ny. Vn thit thc nht ca con ngi l t gip mnh v gip cho tha nhn tin bc trn con ng i n gic ng, nhn thc s vic nh chng thc s l nh vy (nh thc tri kin), v do thot ra khi nhng chp kin c tc dng buc cht con ngi vo nhng s kh au trn i. iu m chng ta khng cn nghi ng g na, l con ngi nm trong mt qu trnh tin ha tri di trong nhiu triu nm, t thi tin s n lng l, tr tu thp km, ri qua nhng thi i , ng, st cho ti con ngi vn minh tin b ngy nay. Qua cc thi i, chng ta thy xut hin trn th gian nhng b c siu vit nh ca c Pht, Khng T, Lo T, Socrates, Galilei, Darwin, Einstein v..v.., nhng b c a ra nhng t tng, thuyt l ph qut, c th p dng trong mi thi, mi ni. Trong qu trnh tin ha ni trn, s hiu bit v con ngi v v tr hin nhin cng phi tin theo, v do , dn dn loi b nhng quan nim hoang ng, m tn, khng ph hp vi nhng hiu bit ngy cng tin b ca con ngi. Kin thc ca nhn loi vn cn ang m mang, tin b tng ngy, v c l ch chm dt khi tri t tr thnh tro bi sau y khong 5 t nm. Sau y, ti s duyt qua nhng quan nim v con ngi v v tr qua cc thi i v sau cng trnh by nhng thuyt mi nht m khoa hc a ra, da trn nhng s kin khoa hc mi khm ph c, gii thch v ngun gc ca con ngi v v tr. im k l l nhng khm ph ca

khoa hc gn y rt ph hp vi quan nim v ngun gc con ngi v v tr ca Pht Gio, iu ny chng t rng nhiu t tng ca Pht gio i trc khoa hc kh xa, nh s c trnh by trong Phn II ca cun sch ny: Pht Gio & Khoa Hc. Tuy nhin, khng phi v vy m chng ta nn tng ng ha khoa hc vi Pht Gio. Ci dng ca Pht Gio v ca khoa hc thuc hai bnh din khc nhau. Bnh din ca Pht gio bao trm mi Php gii trong khi i tng ca khoa hc ch thu hp trong mt s lnh vc, cho nn nhng tng ng gia khoa hc v Pht Gio, nu c, thng ch l nhng tng ng b ngoi, danh t khoa hc gi l tng ng biu kin. Ti s tr li vn ny trong Phn II ca cun sch. ---o0o---

Phn 1 - CON NGI & V TR

(I) - VI HUYN THOI C XA V NGUN GC CON NGI V V TR Trc ht, chng ta hy i ngc tr li thi tin s. Khi con ngi cm thy yu ui v s hi trc thin nhin, t nhng cn bo t sm st, nhng cuc ng t, lt li, nhng k ni la phun ra nham thch v.v... nhng hin tng con ngi khi khng th gii thch v cha tr tu hiu. Ngoi ra con ngi cn phi i din vi trm th bnh tt, bt an trong cuc i. Cho nn, tht l d hiu khi chng ta thy con ngi thi ngh rng, chc nhng thin tai, bnh tt k trn phi c mt nguyn nhn su xa no nm ngoi s hiu bit ca h, v h qui mi hin tng thin nhin v hot ng ca nhng bc siu nhin m h gi l Thn (Gods). Ngi Ki T gio gi Thn ca h (Christian God) l Thng hay Thin Cha. Tuy nhin, chng ta cn hiu v bn cht, Thin Cha hay Thn ca Ki T Gio khng c g khc so vi nhng Thn khc trong dn gian (Xin c A History of God ca Karen Armstrong hay A World Full of Gods ca Keith Hopkins). Nhng v quen thuc, cho nn trong cun sch ny ti vn dng nhng t nh Thin Cha hay Thng ch Thn Ki T (Christian God), tuy rng trn thc t khng c Thn no c th l Thin Cha hay Thng , xt n ngun gc cu trc ca v tr v tt c nhng khm ph mi trong rt nhiu b mn khoa hc.

Khi xa, khi m u c con ngi cn trong tnh trng phi thai, trong mt s tn gio, st c coi nh l nhng li gm ca Thn ca h ging xung nhn loi, sm c coi nh l ting ni trong cn thnh n ca Thn, nhng bnh dch t, dch hch, v c tnh truyn nhim nn lm cht hi nhiu ngn ngi v cha c thuc phng nga hay cha chy, cng c coi nh l ha ca Thn ging xung u con ngi trng pht con ngi v ti lm pht Thn hay khng tun theo nhng lut ca Thn, nhng lut m theo tiu chun o c x hi ngy nay, kh ai m c th chp nhn. Con ngi thi tin rng Thn ca h c th ban phc ging ha trn h. Bi vy, tc l T Thn hu nh ni u cng c. Nhng con ngi li khng chu dm chn ti ch, cho nn ngy nay, chng ta hiu, v hiu rt r, bnh tt t u m ra, ti sao c sm, st, v tin on c khi no c sm, st v c u v.v... Do , nhng quan nim thuc loi m tn nh Thn c th ban phc, ging ha cho nhn loi l nhng quan nim li thi, khng ph hp vi nhng thc t ngoi i. Nhng bun thay, nim tin v cn c ny vn cn nng trn u c ca mt s ngi, khng ch trong nhng c o ngu dt (t ca Linh mc Trn Tam Tnh) m cn trong ngay c nhng nc u M c coi l vn minh tin b nht th gii. C th ni, cch y my ngn nm, mi nn vn ha u c mt cch gii thch khc nhau v ngun gc con ngi v v tr. im chung ca cc quan nim thuc a s cc nn vn ha khc nhau ny l: c mt v Thn, hoc di dng ngi, hoc di dng sinh vt, to nn v tr v con ngi. Sau y ti s lc duyt mt s thn thoi, hay huyn thoi, hay truyn k (myth) cng nh mt s thuyt khoa hc v ngun gc con ngi v v tr. Chng ta cn phn bit huyn thoi v thuyt khoa hc. Huyn thoi l nhng chuyn c lu truyn trong dn gian, do s tng tng ca con ngi, a ra nhng gii thch v thin nhin, lch s v tr, th gian, con ngi, v thng t trng tm vo vai tr ca nhng bc siu nhin c to thnh theo tr c, tng tng ca con ngi. Huyn thoi khng da trn cn bn lun l, thc nghim cho nn i vi cc huyn thoi, con ngi hoc tin hoc khng tin, hay theo li Gio Hong John Paul II, gio ch ca Ca T Gio La M (Roman Catholicism) m cc tn Vit Nam thng dng cng t Cng gio gi, con ngi ch c th hoc chp nhn, hoc chi b. Nhng chng ta cng phi cng nhn l, tuy huyn thoi l nhng chuyn gi tng, nhng l gi tng c ngha, v do c th p ng c kht vng ca con ngi v mt vi kha cnh no ca cuc sng, ca nhng ngi u c mc mc, khng quan tm n suy lun hay tm ti, d dng tha mn vi nhng gii p d di, nhng ha hn hp dn v mt cuc sng i i, vi mt gi rt r: ch cn tin vo mt v Thn

v cho rng v Thn ny c kh nng cu ri con ngi. i vi nhng ngi ny th tin l mt cch sng cht, khng cn bit, khng cn hiu ( Mnh Tri trong Ngn Tay v Mt Trng), mt nim tin c th ca nhng "b lo cng gio nh qu" (Linh mc Thin Cm). Tri li, mt thuyt khoa hc da trn s quan st s vic, trn thc nghim v kim chng. Trong Pht Gio, Thn ch gi vai tr h Php, v nhng thnh qu ca ngi theo o Pht l thun ty da trn qun chiu (quan st s vic nh chng thc l nh vy), thc nghim v t chng. S khc bit c bit nht gia mt huyn thoi v mt thuyt khoa hc l: mt thuyt khoa hc, tuy c kim chng l ph hp vi nhng d kin, kt qu ca nhng nghin cu khoa hc, nhng quan st, nhng kt qu thc nghim v.v... nhng lun lun dnh ch cho nhng chng i hay phn bc hp l v ph hp vi nhng d kin mi, khm ph mi. Cho nn mt thuyt khoa hc khng bao gi c coi l chung cng, m ch c tnh cch giai on, ch ng cho n khi c mt thuyt mi chng t ngc li hoc chng t thuyt c ch c mt p dng gii hn ch khng p dng c mt cch ph qut. Tri li, nhng ngi dn dt con ngi tin vo mt huyn thoi, nhng chc sc tn gio c Thn Ty phng, li khng nh rng nhng iu mnh tin, khng cn bit, khng cn hiu, l nhng chn l Thin khi, v nhiu khi s dng n c nhng phng cch bo tn nh tra tn, git chc, thiu sng, chin tranh v.v... p buc qun chng cng phi tin nh vy, tuy rng lch s chng minh rng nhng chn l ny l sai lm v phi gii thch li nhiu ln, vi tt c nhng co dn trong tiu xo vn dng ngn ng. T hn na, nht con ngi vo vng m tn huyn hoc, ng thi to quyn lc t phong trn m tn thp km, h cn ba t ra mt s tn iu m h gi l nhng "b tch", "nhim tch"v.v..., vt ngoi s hiu bit ca con ngi, bt tn phi tin, khng c cht vn, khng c i hi s gii thch v.v... v thc t l h khng th gii thch c th no cho hp l. (Xin c c Tin Cng Gio ca Trn Chung Ngc, Giao im xut bn, 2000). Nm 1930, trong mt ba tic, khi nng ly chc tng Albert Einstein, cha ca thuyt Tng i, i vn ho George Bernard Shaw pht biu mt cu rt nh nh sau: "Nim tin vo Thn Ki T gii thch c mi s trong v tr vt cht, do chng gii thch g c... Tn gio (c Thn) bao gi cng ng. Tn gio gii p mi vn v nh vy hy b mi vn trong v tr... Khoa hc

i ngc hn li. Khoa hc bao gi cng sai. Khoa hc khng bao gi gii p mt vn m khng to ra thm mi vn ."1 Sau y l vi huyn thoi v ngun gc con ngi v v tr. S chn la nhng huyn thoi ny trong s hng trm huyn thoi trn th gian l c ch , cho qu c gi thy rng quan nim v mt v Thn sng to ra v tr v mun vt mun loi khng phi l mt quan nim c th ca mt tn gio no m chng ta vn thng tng lm hay tin lm nh vy. Nhng huyn thoi sng to sau y c vit da theo ti liu trong cun Origins: A Skeptic Guide To The Creation of Life on Earth, Bantam Books, New York, 1987, ca Robert Shapiro. ---o0o--1.1. Huyn thoi sng to (Creation Myth) ca dn Eskimo Sinh vt u tin trn th gian m chng ta bit c tn l Cha Qu (Father Raven). Cha Qu to ra mi i sng trn tri t, v l ngun gc ca mi th. Khi thy Qu vn c hnh ngi v l mt bc ton nng, nhng sau tr thnh con qu. Cha Qu t nhin thc tnh tm thc v thy mnh ang nm trong s ti tm. Cha khng bit mnh sinh ra t u v ang u. Mi vt xung quanh u ti en nn cha khng nhn thy g. Cha m mm trong tm ti nhng ch cm thy ton l t st. Cha s ln mnh ln mt v thy mnh l mt con ngi, mt ngi n ng. Ngoi ra, trn trn cha c mt ci u cng, ci u ny v sau bin thnh ci m qu, nhng lc by gi cha khng bit c nh vy. Cha Qu b trn t st thm him xung quanh mnh. Trong khi m mm cha ng phi mt vt cng, cha vi chn vt ny xung t st. Tip tc cng cuc thm him t nhin cha ti mt b m, nn cha quay tr li. Bng nhin cha nghe thy ting v v trn nh u ri mt vt nh b u ngay ln tay cha. Dng tay s sinh vt nh b ny cha bit n l mt con chim s. Con chim s ny hin hu ni y trc cha v tnh c u vo tay cha trong ti tm. Cha khng h bit l c con chim s y cho n khi n u vo tay cha. Cha Qu tip tc cng cuc thm him ca mnh v tr li ni cha chn mt vt cng trc y. Vt cng tr r v mc thnh mt bi cy.

Trn khong t st xung quanh nhiu cy c khc mc ln. Cha cm thy mnh c c nn ly t st nn thnh hnh mt ngi ging mnh v ch i. Ci tng t st ny bin thnh sng ng v bt u o bi mi khng thi. Ci ngi mi ny rt d ni nng v c nhiu thi th bo. Cha Qu khng a ngi ny nn ko hn ra ch b m v nm hn xung vc thm. V sau con ngi b nm xung vc ny tr thnh ngun gc ca mi s xu c trn i. Cha Qu tr li ch bi cy v thy chng tr thnh mt rng c Cha tip tc thm him mi pha xung quanh mnh nhng pha no cng ch thy ton l nc, tr pha dn cha n ci b m kia. Trong khi th con chim s lun lun bay trn u Cha Qu, nn cha nh con chim s bay xung vc quan st tnh hnh di . Sau khi tham quan, con chim s tr li cho cha bit l c mt vng t mi di . Cha Qu v con chim s trn mt vng t gi l tri hay thin ng (heaven). Vng t pha di, cha gi n l tri t (earth). Cha s nn con chim s v thy n c cnh. Cha bn ly nhnh cy lm cho mnh mt i cnh ging nh cnh ca con chim s. Nhng nhnh cy bin thnh cnh tht, v mnh my cha mc lng en, ci u trn trn bin thnh ci m. Cha tr thnh mt con chim ln en thui, v cha t gi mnh l con qu. Con Qu cng con chim s bay t trn thin ng xung tri t, c hai u mt l sau chuyn bay. Sau khi ngh ngi cho khe khon, con Qu trng cy trn tri t nh l trng trn thin ng, v ri to ra ging ngi. C ngi cho rng Qu ly t st to ra ngi cng nh tng lm trn Thin ng trc . Th ri Qu to ra mi sinh vt khc. Sau khi to ra mi sinh vt v chng tng gia sinh sn trn tri t, con Qu mi triu tp loi ngi v bo h: Ta l Cha ca cc ngi. Nh c ta m c cc ngi v c t ai m sng. Cc ngi khng c qun ta, phi th phng ta. Ri Qu bay tr v Thin ng. Sut thi gian sng to trn, v tr hon ton ti tm. By gi con Qu mi ly nhng vin la to thnh nhng ngi sao, v mt ngn la ln soi sng tri t. l ti sao tri t, loi ngi v mi sinh vt khc hin hu, nhng trc khi tt c nhng th trn hin hu th c cha Qu ri, v con chim s li hin hu trc c Cha Qu. ---o0o---

1. 2. Huyn thoi sng to ca dn n n c nhiu huyn thoi v ngun gc con ngi v v tr. Theo o Ngha Th (Upanishad) th huyn thoi sau y c ghi vo khong 700 nm trc thi i ny: Thot k thy, v tr ny ch l ci Ng (Self) di dng ngi. Hn (ci Ng) nhn xung quanh v khng thy bt c g khc nn ku to ln: Ch c Ta; t quan nim v ci Ta khi giy. Ri hn cm thy s hi. (y l l do con ngi sng c c thng hay s hi). Nhng ri hn suy ngh: "Ch c mt mnh ta y, vy c g m phi s hi?" V hn ht s. (Con ngi s l s mt ci g ). Tuy nhin, hn khng ly g lm vui (sng c c thng khng vui) nn mun c bn i. Ci Ng ny bn t phn ra lm hai phn, v t cp tnh qun v tnh nng u tin c sinh ra, v nhn loi sinh ra bt u t . Nhng sau nng suy ngh: "lm sao m chng ngu hp vi ta c v ta chnh l mt phn ca chng? Vy thi ta hy trn i cho ri." trn chng, nng bin thnh con b ci. Chng bn bin theo thnh con b c, v t cc loi tru b xut hin. Ri nng bin thnh con nga ci, con la ci, con d ci v.v... v chng bin theo thnh nhng con c cp i vi nng. T tt c cc sinh vt trn th gian, t nhng sinh vt ln cho n nhng con su con kin, xut hin. Th ri chng thc c rng chng chnh l ng sng to v khi thy ca mi vt chnh l chng. T sinh ra quan nim v sng to. <!--[if !supportLists]--> 1.3. <!--[endif]--> Huyn Thoi Sng To Ba-T (Huyn thoi Zoroaster): Zoroaster l tn Hi Lp ca nh tin tri Ba T Zarathustra, sng Ba T vo khong 1500 nm Trc Ty Lch (TTL) hay trc thi i chung hay cng nguyn (common era: C.E.). Ngy nay, a s hc gi dng ch trc cng nguyn (B.C.E.) v cng nguyn (C.E.) thay cho nhng danh t tn gio B.C (Before Christ) v A. D (Anno Domino), nhng danh t tr thnh li thi trong mt th gii a nguyn, a tn gio. Trc Cng Nguyn vit tt l TCN, nhng thay v Cng Nguyn ti thng dng t Ty Lch [TL].

Huyn thoi Zoroaster khng tin vo mt v Thn ton nng, sng to ra mun loi, mun vt, v cho rng quan nim ton nng a n mt nghch l: Nu Thn ton Thin th Thn khng th ton nng, v Thn bt lc trc s hin hu ca nhng s xu c trn th gian; v nu Thn ton nng th Thn khng th ton Thin, v Thn dung dng nhng s xu c trn i. Cho nn, huyn thoi Zoroaster quan nim c hai v Thn ring bit, ng Thin lm ch nhng vic thin, tt, v ng c lm ch nhng vic xu, c. Theo huyn thoi Zoroaster th ng sng to l Ahura Mazda, v sau c bit di tn Ohrmazd. Thn Ohrmazd hin hu t mun thu, trn Thin ng, trong nh sng v tnh thin. Cn v Hung Thn, Angra Mainyu, sau c bit di tn Ahriman, ng tr di trn, trong ti tm v v minh. Thot k thy, Ohrmazd to ra nhng Thin Thn trn Thin ng ri sau to ra v tr nh l mt ci by nht nhng s xu c. Trong v tr, Thn Ohrmazd to ra th gii tm linh trc ri th gii vt cht sau. V tr ca Thn c hnh dng ca mt qu trng, tri t bp bnh gia. Tri t c dng ca mt ci a dt. Thn Ohrmazd cng to ra con ngi hon ho, Guyomard, v con b rng nguyn thy, con b ny l ngun gc ca mi sc vt v cy c. Trong khi th c Thn Ahriman bn bu to ra nhng con vt ng gh nh rn rt v kin. Bn tnh ca Ahriman l ph hoi cho nn hn tn cng nhng to vt ca Ohrmazd. Hn len li vo v tr theo ng chn tri. Hn th nhng to vt ca hn ra tn cng con ngi v con b rng, to nn s au kh v cht chc. Nhng khi hn v nhng to vt ca hn ri khi v tr th hn thy li ra b bt kn v khng c cch no thot ra c. Con b rng sinh ra nhng mm ging t ny n ra nhng sc vt v cy c. T ht ging ngi mc ln mt ci cy, l ca cy ny tr thnh cp nam n u tin. Ci c nay b mc by trong v tr, do Thin v c tip tc chng nhau trong sut dng lch s k t khi mi vt c sng to. <!--[if !supportLists]--> 1.4. <!--[endif]--> Huyn Thoi Sng To Do Thi Ki T (Judeo-Christian Creation Myth): Huyn thoi sng to Do Thi - Ki T l kt qu cp nht, pha trn ca nhiu huyn thoi sng to dn gian. Do , huyn thoi sng to Do Thi Ki T khng c g c bit v ng tin hn cc huyn thoi sng to khc. Tuy nhin, v Ki T Gio bnh trng mnh trn th gii bng gm gio, sng n vi chnh sch xa b nhng nn vn ha khc, tn ngng khc, cng bch ci o v.v... do tin ti a v b ch u Chu

trong hn 1500 nm, cho nn hin nay c nhiu ngi tin vo huyn thoi ny, vo khong t 25 n 30% dn s trn th gii, hn 70% s ngi ny thuc cc quc gia km m mang nht trn th gii nh Phi Chu, Chu M La Tinh, Nam M, Phi Lut Tn v vi cng ng nh Chu. V huyn thoi ny l nim tin ca khong 7% dn Vit Nam theo Cng Gio La M cho nn ti s trnh by vi nhiu chi tit hn v km theo vi li nhn xt v huyn thoi ny. Nhng li nhn xt ny khng c mc ch bc b mt nim tin tn gio m ch a ra c gi thy s khc bit v tin trin ca tr tu con ngi qua cc thi i, t xa ti nay. Huyn thoi sng to Do Thi - Ki T c vit trong Thnh Kinh Ki T, Cu c, chng 1 v 2 ca quyn u: Sng Th K, trong hai chng ny chng ta nn l c hai huyn thoi sng to hon ton khc nhau. V chng Sng Th trong Cu c c coi nh l nhng li mc khi ca Thn Ki-T c cho Moses vit nn khng th sai lm, cho nn khi c Thnh Kinh chng ta khng bit phi tin huyn thoi sng to no, huyn thoi trong chng 1 hay huyn thoi trong chng 2? i vi nhng ngi c u c phn tch vi cht t lun l th khi chng ta khng c cn bn no quyt nh chn huyn thoi no trong hai huyn thoi trn, chng ta phi loi b c hai. Nhng i vi nhng tn Ki T Gio th y li l mt vn kh gii quyt v h khng c cch no tr li cho sui mt s cu hi: ti sao c hai huyn thoi u l nhng li mc khi ca Thn Ki T m li hon ton khc nhau? Vy c tht l nhng li mc khi ca Thn Ki-T khng? Nu khng phi, th nhng huyn thoi c ng tin hay khng? Ti sao li ng tin v phi tin huyn thoi no? Ngy nay, cc hc gi ng thun mt im: Cu c khng phi l nhng li ca Thn Ki T "mc khi" cho Moses, v Ng Kinh, nm quyn u trong Cu c, khng phi l Moses vit m l do bn mn phi khc nhau trong x hi Do Thi vit trong vng my trm nm sau khi Moses cht. cho vn thm sng t, ti xin tm tt hai huyn thoi sng to trong Cu c: Theo Sng Th 1 th con ngi v v tr gm mi vt trong c Thn Ki-T to ra trong 6 ngy nh sau: - Ngy th nht: To ra nh sng, chia nh sng ra lm hai phn: sng v ti, gi phn sng l ban ngy, phn ti l ban m. l ngy th nht, gm c bui sng (morning) v bui ti (evening).

Theo Thnh Kinh th Thn Ki-T to ra nh sng bng mt li phn: "C nh sng n", nh sng lin hin ra. C mt thc mc cn nu ln: Khi ch c mt mnh Thn Ki T, cha c con ngi, vy ai l ngi m nghe thy Thn ni: "C nh sng n" v vit li trong Cu c nh vy? Thc mc ny cng p dng cho mi li Ri Thn ni (Then God said..) trong Cu c trc khi Thn to ra con ngi. Do huyn thoi trong Sng Th K hon ton v ngha v khng ai c th bit c Thn Ki T lm g lc ban u. Gio hi dy rng Ng Kinh (5 quyn u trong Cu c) l nhng li mc khi ca Thn cho Moses vit. Nhng ngy nay tt c cc hc gi nghin cu Thnh Kinh u khng nh rng Ng Kinh tuyt i khng phi l nhng li mc khi ca Thn cho Moses, v Moses khng phi l tc gi ca Ng Kinh trong Cu c. Cho nn, ngay t u, chuyn Sng Th trong Cu c ch l chuyn tng tng ca dn Tc Do Thi, ngh ra gii thch ngun gc v tr v con ngi, ph hp vi lch s v nim tin ca h khi . Theo tc gi Ng Triu Lch th tt c ch l on m, v Ki T Gio c xy dng trn mt nn Thn Hc on m. iu th v l, ngy nay ai cng lm c ci chuyn Thin Cha ca Ki T Gio lm lc ban u, cch y khong 6000 nm trong khi v tr hin hu khong 14 t nm, v tri t ca chng ta cng hin hu khong 4 t ri nm. Chng ta ch cn ni: "c nh sng n" v tay bt mt cng-tc in l c ngay nh sng. iu ny th Thin Cha ton nng ton tr ca Ki T Gio lm khng c, khi Thin Cha sng to (sic) ra th gii, Thin Cha khng bit in l g v con ngi cha pht minh ra in cho nn chng ta khng hiu Thin Cha to ra nh sng loi no. Ri Thnh Kinh vit tip, Thin Cha chia nh sng ra lm hai phn, sng v ti, gi phn sng l ngy v ti l m. Thin Cha gi ngy v m bng ting nc no, ting Hi Lp, Do Thi hay ting Lo, v ti sao li gi bng ting nc . Mt khc, ngy v m ch c ngha i vi con ngi trn tri t, v ty thuc v tr ca mt tri i vi tri t. Th d, bn M (ty ni) l 12 gi m th Vit Nam l tra ngy hm sau. Cho nn, chng ta khng th c mt nim no v ngy v m nu khng c mt tri v chuyn ng biu kin (c ngha l trng thy vy m khng phi vy) ca mt tri i vi tri t. Thi gian mt tri soi sng phn no ca tri t th ta gi l ngy. Khong thi gian khng c nh sng mt tri chiu vo th gi l m. Do , khng ai c th chia nh sng mt tri thnh hai phn, sng v ti, v mt tri l mt khi la v i, lun lun ta chiu nh sng. Tr tu

ca nhng ngi vit Cu c cha t n trnh hiu nhng hin tng trong v tr cho nn vit l Thin Cha ca h chia nh sng lm hai phn sng v ti. Cha k l trong ngy th nht, Thin Cha cha to ra mt tri, mt trng, sao v.v..., vy ci nh sng Thin Cha to ra l loi nh sng no. chng qua ch l mt cch gii thch ca nhng ngi tin vo quyn php ca mt v Thn m h tin, nhng ngi c u c thuc thi bn khai, cch y khong t 2500 n 2900 nm, thi gian 400 nm bn mn phi Jehovah (J), Elohim (E), Deuteronomy (D), v Priest (P) dng vit Ng Kinh m "ngi ta" vn rao ging l do Thn Ki T mc khi cho Moses vit... - Ngy th nh: Dng nn mt vm (firmament) v gi l Tri (Heaven). Mun hiu vm Tri trn c hnh dng ra sao, chng ta hy c li gii thch ca Bc S Nguyn Vn Th, mt tn Ca T trong khong 30 nm hi thiu thi, vit trong bi "t Nhiu Nhn nh v Thin Cha Gio", ng trong cun Ti Sao Khng Theo o Cha, Tp I, trang 16: "The New Jerusalem Bible ca Cng Gio dch l Vault (vm), v ch rng ngi dn Semites xa coi ci vm tri cng chc, c th gi nc pha trn, khng cho ri xung trn gian. N hnh na vng cu, hoc nh ci cho p, nh ta thng trng thy. N chc chn l phi ht sc cng v c th cha c mt s nc khng l bn trn. Vm tri , theo Job, c c bng "ng thau" (Job 37:18). Vm c nhng ca. Khi mun c Hng Thy, nhng "ca tri" s c m ra cho nc trn tri tun xung (Gen 7:11)...Cung nh Cha v ta ngi ngi t trn vm tri (Psalm 11:4), v Sng Th K nh ngha ci vm l "tri" (Gen 1:8). Cha Gisu cng xc quyt Cha Cha trn , khi Ngi dy cu xin: Ly Cha chng ti trn tri (Mat. 6:9). Thnh Joan dy rng lc th mt vm tri s b cun li, cun i, nh mt trang sch (Rev 6:14). Chng ta cng nn nh rng vm tri c nhiu ct chng (Job 27:11); v tri t cng c nhiu ct chng (Job 9:6). t c Cha t vng trn mt nc (Psalm 136:6). t mun i ng yn mt ch (terra in aeternum stabat, Vulgate, Eccl. 1:4)." l ci vm tri c m t trong Thnh Kinh. Ngy nay, vi nhng khm ph ca khoa hc, mt em hc sinh nh tui cng c th bit ngay l nhng chuyn hoang ng nht trong nhng chuyn hoang ng, vit bi nhng ngi c tr tu ca thi bn khai, v chng Sng Th trong

Thnh Kinh Cu c khng phi l nhng li mc khi ca mt Thn KiT ton tr ton nng c cho Moses vit. - Ngy th ba: Phn tch ring nc v t kh di vm tri, gi vng t kh l Tri t (Earth) v vng nc l Bin (Sea). Ri to dng nn cy c trn tri t. Vy th trc khi phn tch ring t vi nc, tri t ny ton l bn c? Ngha l khi u Thin Cha sng to ra ton bn. C th ng v cho ti ngy nay trn th gii vn cn rt nhiu u c c nhiu bn trong nn vn cn tin mt Thin Cha ton tr ton nng sng to ra ton bn. Cy c trn tri t sng nh mu m ca t ai v nh sng mt tri hay nh sng nhn to. Khng c nh sng cy c khng th no sng c. Khi , cha c mt tri, nh sng ca n in cng cha c, lm sao cy c sng c? - Ngy th t: To nn mt tri, mt trng, v sao. Bc s Nguyn Vn Th gii thch: "Mt trng, mt tri v cc v sao c gi bng mt danh t ht sc khim tn l "n m" (xem Kinh Thnh - Nguyn Th Thun Gen 1:17) - u nng vo vm tri (Gen 1:17), y nh nhng ngn n treo trn trn nh. Nhng ngn n d nhin l nh xu, v lc th mt - m cch y 2000 nm - Cha Gisu ch trng l "sp ti y", tinh t s rng xung trn gian nh nhng qu v chn ri rng khi cy v b dp vi trong mt trn cung phong (Rev 6:13)." (Tc gi xin nhc c gi rng: Mt tri l mt khi cu la v i, ng knh vo khong 1 triu 3 trm 85 ngn cy s (866.000 miles), nhit ngoi bin vo khong 6000 , v so vi nhiu v sao th kch thc ca mt tri khng ng k) Mt khc, khoa hc ngy nay chng minh rng, khng th c tri t trc mt tri. Tri t l mt hnh tinh ca mt tri, v mt trng li l mt hnh tinh ca tri t. Mt ln na, chng ta li thy r mc hiu bit v nhn sinh v tr ca nhng ngi vit Thnh Kinh. - Ngy th nm: To nn nhng sinh vt di nc v trn khng.

- Ngy th su: To nn th d, gia sc, su b v.v... v ngi nam, ngi n, theo ng hnh nh ca Thn. - Ngy th by: Ngh. Trn y l huyn thoi sng to trong chng Sng Th 1. Sang n chng Sng Th 2, huyn thoi sng to hon ton khc bit. Bc s Nguyn Vn Th tm tt huyn thoi sng to trong chng Sng Th 2 nh sau, Ibid., trg. 17: "Thot k thy khi Cha dng nn tri t, th tri t cn hoang vu. Cha bn ly bi t m dng nn ng A am ri thi sinh kh vo hai l mi ng cho ng thnh ngi sng ng. Sau dng nn mt ci vn cho ng , v lc y mi dng nn cy ci. Sau , mun cho ng c mt bn (i) xng ng nn dng nn cc loi vt, v cc chim tri, v em chng li cho ng t tn. A am ch chng tm c bn (i) no thch hp. Cha bn cho ng ng i v ly mt khc xng sn ca ng to dng nn b E V. Ta nhn thy trong chng hai ny khng c ni dng nn mt tri mt trng g c, m ly con ngi lm trng tm. Trong chng ny, Cha dng nn con ngi trc ri mi dng nn cy ci v vn vt sau. Snh hai chng trn, ta thy mt s mu thun qu ln lao. Khng c l no m Ng Kinh do Cha c cho mt tc gi duy nht l Moses chp, khi m t cng mt cng chuyn to dng, li c th khc nhau n nh vy." Trn y ti tm lc vi huyn thoi trn th gian. Chng ta thy rng, bn cht nhng huyn thoi trn u nh nhau, khng c huyn thoi no ng tin hn huyn thoi no. Do , ai mun tin vo huyn thoi no th tin. Con ngi cn tr bt ng nn lng tin ca mi ngi hon ton ty thuc vo tr tu v mc hiu bit ca mi c nhn. Trong nh sng ca khoa hc vi nhng s kin khng ai c th ph bc th nhng huyn thoi k trn khng c bt c mt cn bn thuyt phc no. Tuy nhin, thc t l ngy nay vn cn khong mt phn t dn s trn th gii tin vo huyn thoi Do Thi - Ki T. S d nh vy v l hu qu ca sch lc bnh trng Ki T Gio trn th gii, mt sch lc da vo cng quyn v bo lc tiu dit cc tn ngng khc, ph hy cc nn vn ha phi Ki-T, m hoc nhng u c km hiu bit vo trong nim tin Ki T Gio. Trong nhng x hi Ki T, do sch lc trn, u c con ngi b iu kin ha, lu i tr thnh nhng truyn thng a phng. Vi tin b ca nhn

loi ngy nay, v trc nhng khm ph mi ca khoa hc, nim tin vo huyn thoi Do Thi - Ki T ny ang suy gim dn dn khp mi ni trn th gii. T nhng huyn thoi sng to v nhng khm ph mi nht ca khoa hc, ngy nay chng ta c th xp nhng quan nim v th gii v v tr ca chng ta trong ba loi. 1). Quan nim v mt th gii thng hng vnh cu: Th gii hin hu t mun i v lun lun nh vy, khng bao gi thay i. y l quan nim in hnh ca Arsitotle, mt trit gia Hi Lp trong th k 4 (384-322) trc thi i thng thng ngy nay. Quan nim ny loi b s sng to cng nh s tn th. y cng l quan nim ca nhiu trit gia v khoa hc gia cho ti u th k 20. 2). Quan nim v mt th gii khng thay i v ngn hn: y l quan nim ca Ki-T Gio nh c vit trong Thnh Kinh. y cng l quan nim chim a v c tn trong th gii Ty phng t thi Trung C cho ti gia th k 19. Quan nim ny da trn nim tin l th gii ny hnh thnh do s sng to ca mt v Thn ton nng nh c vit trong 2 chuyn sng th khc nhau trong Cu c (Sng Th K 1 & 2), v ngy tn th s xy ra ngay trong thi ca Gi-su, nh Gi-su nhiu ln oan quyt, bo m trong Tn c. 3). Quan nim v mt th gii lu di v lun lun thay i. y l quan nim khoa hc, dnh lin vi thuyt tin ha. Tuy t tng tin ha c t lu nhng v Ki-T Gio gi a v c tn Ty phng t th k 4 nn nhng t tng ny khng pht trin c v khng c chp nhn. Cho n 1859, khi Charles Darwin xut bn tc phm V Ngun Gc Cc Chng Loi (On the Origin of Species), thuyt Tin Ha mi bt u pht trin, v tri qua bao cam go cng nh s chng i cung tn ca Ki T Gio, ngy nay, quan nim v mt th gii lun lun thay i tr thnh mt s kin m t i din ca Gi-su trn trn (Vicar of Christ), gio hong Cng gio La M, cho n cc bc lnh o Ki T Gio ni chung, u phi ci u khut phc v cng nhn. Ngy nay, quan nim v mt th gii thng hng, vnh cu, v quan nim tn gio v sng to th gii ca Ki T Gio b dp b, ch cn li quan nim khoa hc v th gii. V v v tr c trc con ngi c nhiu t nm nn sau y ti s trnh by thuyt Big Bang (S N Bng Ln) v ngun

gc ca v tr trc, ri t chng ta s tin n nhng quan nim v ngun gc con ngi trn tri t. ---o0o--(II) - NGUN GC V TR: THUYT BIG BANG Nu trong dn gian c rt nhiu huyn thoi dn gian v tn gio v s sng to ra v tr (creation myth), k c huyn thoi sng to ca Do Thi Ki T, m ngy nay tr thnh li thi, th trong khoa hc ch c mt thuyt gii thch ngun gc ca v tr (the origin of the universe) hay s sinh ra ca v tr (the birth of the universe). l thuyt "Big Bang". Thc ra, ng sau thuyt Big Bang l c mt rng ton hc phc tp, nhng thnh qu khoa hc qua nhiu thi i, k thut o lng vi nhng dng c ti tn nht ca khoa hc k thut ngy nay v.v.., sn phm ca nhng u c c th ni l sng nht trong gii khoa hc. Tuy nhin, mun hiu Big Bang khng phi l kh, chng ta ch cn dng cp mt trn nhn ln nhng khong ti gia cc v sao trn tri l c th "thy r" v tr sinh ra t mt Big Bang. Mt khc, chng ta cng c th "thy" Big Bang ngay trong chic TV m chng ta thng coi hng ngy. Ti s tr li v nhng ci "thy" ny trong mt on sau. Trong phn trnh by sau y, ti s c gng vit v thuyt ny mt cch gin d cng hin qu c gi "cu chuyn Big Bang". Tuy nhin, v y l mt ti khoa hc v kh nng ca ti ch c hn, cho nn, nu c c gi no c bi ny m pht d ng vi khoa hc th l ti v ti cha kh nng din gii r rng mt vn , ch khng phi v c gi cha tr tu hiu. Mt mt khc, khoa hc cn nhiu n suy ngh v tng tng. Cho nn, trong bi vit ny ti i hi c gi i cht c tng tng v suy t ca con ngi. Tht l k l, cch y hn 2500 nm, c Pht a ra thuyt V Thng: Vn Php, ngha l v tr v mi s vt trong , thay i tng st na, khng c g c th gi l Hng Hu, Hng Sng, Hng Tn trong v tr. Mi s vt, nu do duyn sinh th cng do duyn m dit, duyn th sinh thnh, ht duyn th dit, v thng u phi tri qua bn thi k: thnh, tr, hoi, dit. Ngy nay, trc nhng khm ph mi nht ca khoa hc, t thuyt tin ha ca Darwin cho ti thuyt Big Bang v s thnh hnh ca v tr, tt c u chng t thuyt duyn khi l ng. Trong Kinh Hoa Nghim, c Pht cng ni r: "Ngoi th gii nh nhoi ca chng ta cn c hng h sa s th gii khc", v m t hnh dng ca

cc th gii ny rt chnh xc, th d nh c hnh xoy nc, hnh bnh xe, hnh n nh hoa v.v.. Ngy nay, khoa V Tr Hc chp c hnh nhiu Thin H trong v tr c hnh dng ging nh c m t trong Kinh Hoa Nghim, nh s c trnh by vi t nhiu chi tit trong Phn II ca cun sch ny. 22 th k sau, vo th k 17, khoa hc gia Giordano Bruno cng a ra quan nim l ngoi th gii ca chng ta cn c nhiu th gii khc. ng b giam 6 nm t ri a ra ta n x d gio. Ti ca ng? Nhn nh ca ng tri vi nhng li "mc khi" khng th no sai lm ca Thn Ki-T trong Thnh Kinh ca Ki-T Gio: th gii ca chng ta gm c tri t, mt tri, mt trng v cc v sao m mt trn ca chng ta nhn thy hng ngy l th gii duy nht m Thn Ki-T to ra v tri t l trung tm ca th gii ny. V l mt Linh Mc dng a Minh, ta s tr t do cho ng nu ng rt li nhn nh tri ngc vi Thnh Kinh ca Ki-T Gio v tuyn b l mnh sai lm. Nhng c v nh ng l t ca c Khng nn c t cch ca ngi qun t: "uy v bt nng khut" nn ng khng chu "sa sai". Kt qu l ng b ta n x d gio x c ti, tuyt thng ng (ngha l khai tr ng ra khi gio hi, khng cho ng hng cc "b tch" v ln Thin ng hip thng cng Cha) v mang ng i thiu sng. (Xin c cc bi Pht Gio v V Tr Hc v Pht Gio v Cuc Cch Mng Khoa Hc trong Phn II.) T nhng s kin trn, chng ta thy rng, tr tu ca c Pht vt xa tr tu ca Thin Cha ca Ki-T Gio, t ra l v ngun gc v cu trc ca v tr. Bi vy, mt trong 10 danh hiu ngi i gi c Pht l "Thin, Nhn S", ngha l bc Thy ca nhng bc sng trn Tri nh Thn Ki-T v ca con ngi sng trn tri t. Ngy nay, cc khoa hc gia u cng nhn chng ta ang sng trong mt v tr sng ng, thay i lin tc. V tr, cng nh mi vt trong , t nh nh mt vi khun cho ti ln nh mt ngi sao v.v... u c mt i sng, ngha l, c sinh ra v s cht i. Vn sinh t khng cn xa l g vi con ngi, nhng vn cc ngi sao, v rt c th c v tr, cng sinh t th thc ra cc khoa hc gia mi ch bit ti cch y khong cha y 80 nm. Khoa hc ngy nay thy li, sau ci thy ca c Pht gn 25 th k, v s cu to v tnh cch v thng ca v tr. Cho ti u thp nin 1920, cc nh v tr hc (v tr hc l mn hc kho st v ngun gc, s tin ha v s cu to ca v tr) u cho rng v tr ch l gii Ngn H m Thi Dng H (h thng mt tri v cc hnh tinh trong c tri t) ca chng ta nm trong , v v tr ny c v nh v

cng tn, thng hng, ngha l khng thay i v c tnh cch vnh cu (eternal). Vo u thp nin 1920, cc chuyn gia kho cu v tr, qua nhng knh thin vn tn k, khm ph ra rng gii Ngn H (Milky Way), trong c th c ti c trm t ngi sao, mi ngi tng t nh mt tri trong Thi Dng H, tht ra ch l mt c o, mt Thin H (galaxy), trong v tr. Ngoi gii Ngn H ra cn c triu, c t Thin H khc ri rc trong v tr. Mi Thin H u cha t ra l c t ngi sao, tng t nh gii Ngn H. Trong v tr, gii Ngn H c dng ca mt ci a, rng khong 100000 (mt trm ngn) nm nh sng, v Thi Dng H ca chng ta cch tm ca gii Ngn H khong 30000 (ba mi ngn) nm nh sng. Trong v tr hc, v phi k n nhng khong cch v cng ln nn ngi ta thng dng n v o chiu di l 1 nm nh sng, hoc n v parsec bng hn ba nm nh sng mt cht (3.2616). Chng ta u bit, nh sng truyn trong khng gian vi vn tc khong 300000 cy s trong mt giy ng h. Chng ta cng bit mt pht c 60 giy, mt gi c 60 pht, mt ngy c 24 gi, v mt nm c khong 365 ngy. Do , chng ta c th tnh ra khong cch ca mt nm nh sng. Khong cch ny vo khong 9460800000000 (9 ngn 4 trm 60 t 8 trm triu) cy s, hoc gn 6000000000000 (6 ngn t) Miles. Lm sao m cc khoa hc gia c th o c nhng khong cch v cng ln nh vy? L d nhin khng phi o bng thc m bng mt phng php gin tip qua nhng dng c khoa hc, v y chnh l s k diu ca nhng pht minh khoa hc song hnh vi s pht trin tr tu ca con ngi. Nm 1923, khi quan st khi tinh vn (nebula) Andromeda, mt khi trng nh mt m bi sng m m chng ta c th nhn thy bng mt trn, qua mt knh thin vn v i tn k c ng knh khong hai thc ri, Edwin Hubble nhn ra rng khng phi l mt khi tinh vn m chnh l mt thin h tng t nh gii ngn h. Quan st k, Hubble nhn thy trong thin h ny c nhng ngi sao m sng ca n thay i mt cch u n, ngha l hin tng ngi sao mi u sng, ri m i, ri li sng tr li, v c tip tc thay i u n nh vy. Cc ngi sao thay i sng ny c tn khoa hc l Cepheid (Cepheid variables). Thi gian ca mt chu trnh thay i ny ty thuc sng trung bnh ca ngi sao. Chu trnh thay i ny c th ko di trong khong t 1 ti 50 ngy, ty theo ngi sao, nhng rt u n, th d 15 ngy chng hn, i vi mt ngi sao no . Thi gian ca chu trnh ny cho chng ta bit chnh xc sng ca ngi

sao . V sng biu kin (apparent brightness), ngha l thy vy m khng phi thc l vy, ca cc ngi sao ghi gi li trn cc knh thin vn s cho chng ta bit khong cch t ngi sao n tri t, v theo mt nh lut c kim chng trong khoa hc, sng biu kin chng qua ch l sng tht chia cho bnh phng ca khong cch. Th d, nu chng ta o thy sng biu kin ca ngi sao A ch sng bng mt phn t sng biu kin ca ngi sao B th chng ta c th kt lun l ngi sao A xa chng ta gp i ngi sao B, v bnh phng ca mt na l mt phn t. Qua k thut o khong cch ny, cc khoa hc gia bit rng thin h Andromeda cch xa chng ta khong hai triu nm nh sng (700 ngn parsec) v l thin h hng xm gn chng ta nht. Vi nhng knh thin vn ngy cng tn k c kh nng ghi li nhng nh sng rt yu, t rt xa, cc khoa hc gia bit c c nhng thin h cch xa chng ta c chc triu nm nh sng, c trm triu nm nh sng, ri n c chc t nm nh sng. Cc khoa hc gia thng c thi xu l "lm ngy khng , tranh th lm m, lm thm ngy ch nht" v c lp i lp li mt th nghim chc rng nhng d kin khoa hc ph hp nhau, t mi a ra nhng xc nh khoa hc. Ti nm 1929, Edwin Hubble nhn ra mt hin tng k l: c v nh cc thin h cng ngy cng di chuyn ra xa chng ta. Hin tng trn chnh l cn bn thuyt l ca Big Bang. hiu r vn , c l chng ta cn i thm vo cht t chi tit. S d Edwin Hubble khm ph ra hin tng trn l v, khi quan st nhng quang ph (spectrum) nh sng t cc thin h, ng thy v tr ca ton b quang ph ny thay i vi thi gian. Chng ta bit rng, dng mt lng knh (prism) chng ta c th phn nh sng trng ca mt tri ra lm by mu khc nhau, tng t nh nhng mu ta nhn thy trn mt cu vng sau mt cn ma, l quang ph ca nh sng mt tri. Tng t, nh sng t cc thin h, khi i qua mt quang ph k (spectroscope), ngha l mt t hp ca knh hin vi (microscope) v lng knh (prism), cng cho chng ta nhng quang ph tng ng. Quan st k nhng quang ph ny, chng ta thy ngoi nhng mu chnh cn c nhng vch sng v ti xen k. Khng i vo chi tit, chng ta c th ni rng, v tr ca nhng vch ny cho chng ta bit nhng nguyn t pht ra nh sng to thnh quang ph , v vi mi nguyn t, v tr ca nhng vch ny c nh. Nhng khi quan st nhng quang ph ny, Hubble thy chng chuyn sang pha (redshift), iu ny chng t cc thin h tng ng vi nhng quang ph chuyn sang pha trn ang di chuyn cng ngy cng xa chng ta. y l kt qu ca mt

hin tng trong khoa hc gi l Hiu ng Doppler (Doppler Effect). Trc khi i vo chi tit ca hiu ng ny, chng ta cn bit qua v cu trc ca nh sng. V phng din sinh l, cp mt ca con ngi qu tht v cng hn hp. Chng ta nhn bit c vt cht l v c nh sng. Nhng nh sng m chng ta nhn thy c ch l mt phn rt nh ca cc loi "nh sng" gi chung l sng in t (electromagnetic waves). Nhng sng ny va dao ng (rung) va truyn trong khng gian vi mt tc rt nhanh, nh chng ta bit, khong 300000 cy s trong mt giy ng h. S rung trong mt giy ng h c gi l tn s rung ca sng. Cc sng ny c th rung tng i chm, c tn s khong mt triu ln (chu k) trong mt giy, l cc sng pht thanh ngn (radio short waves), hoc rung rt nhanh, khong mt triu t t chu k trong mt giy, l nhng tia quang tuyn X, tia Gamma. Khong cch sng truyn i trong khng gian sau mi chu k (mt ln rung) gi l di sng (wavelength). di sng ca cc tia X, tia Gamma ch vo khong mt-phn-triu-t mt, ngha l v cng nh, ta c th tm coi l 0. Cc sng pht thanh ngn c di sng vo khong 100 mt. Vy nu ta biu din di sng ca cc loi nh sng trn mt trc ngang, t 0 ti 100 mt, ngha l trn mt on di 100 mt, th phm vi nh sng m chng ta c th nhn thy c bng i mt trn ch cha ti mt phn ngn ca mt ly mt, hay l mt phn triu ca mt mt, trong khong t 0,4 phn triu ca mt mt (tng ng vi nh sng tm) ti 0,6 phn triu ca mt mt (tng ng vi nh sng mu ), mt chm nh m mt con ngi khng th no nhn thy c. Vng, ch nh vy thi, v cc con s trn khng l g vi cc hc sinh trung hc. Tr li hiu ng Doppler, chng ta chc ai cng c kinh nghim nghe ting ci ca xe cu thng hay xe cnh st thay i khi xe tin li gn, qua ta v ri di chuyn ra xa. Ting ci nghe cao dn khi xe tin li gn ta v ri tr thnh trm dn khi ri xa ta. Hin tng ny chnh l hiu ng Doppler, sng m thanh co li hoc dn ra ty theo m thanh tin li gn ta hay ri xa ta. V sng m thanh di chuyn trong khng gian vi mt vn tc c nh nn m thanh cao rung nhanh hn v tng ng vi di sng ngn hn, v m thanh trm rung chm hn v tng ng vi di sng di hn. Sng nh sng cng vy, truyn trong khng gian vi mt vn tc c nh. Cho nn khi quang ph ca nh sng, pht ra t cc thin h, chuyn sang pha , ngha l pha nhng sng nh sng c di sng di hn, th chng ta c th kt lun l cc thin h ang di chuyn cng ngy cng xa chng ta. iu ny c ngha l v tr khng phi l thng hng, lun lun

nh vy, khng thay i, m l ang n rng ra. Ngoi ra, Hubble cng cn khm ph ra mt nh lut mang tn ng (Hubble's law): rng vn tc di chuyn ra xa ca cc thin h th t l vi khong cch gia thin h v tri t. Th d, mt thin h A xa tri t gp i thin h B th vn tc di chuyn ca thin h A s nhanh gp i vn tc di chuyn ca thin h B. Vy, nu ngy nay chng ta c bng chng khoa hc rng v tr ang n rng th i ngc thi gian chng ta c th tng tng rng v tr trc y nh hn by gi, trong cc thin h gn nhau hn. Tip tc i ngc thi gian, chng ta c th thy rng, mt thi no , cc thin h phi rt gn nhau, chng cht ln nhau, khng cn khong khng gian no gia cc thin h hay vt cht trong v tr. Lun c ny a ti quan nim v Big Bang: v tr thnh hnh do mt s n bng ln ca mt d im v cng c, v cng nng (v tt c vt cht trong v tr c p li thnh mt im). Nng bao nhiu v c nh th no, cc khoa hc gia tnh ra c nhit v t trng ca d im ny, ti s a ra vi con s trong mt on sau. Quan nim v mt Big Bang khng hn l kh hiu, v chng ta c nhng hnh nh tng t, th d nh mt chic pho bng n trn tri, mt qu bom n vng ra nhng mnh bom c th rt xa v khp mi hng v.v... Ch c mt iu khc bit, pho bng hay bom n xy ra trong mt khong khng gian c sn, cn Big Bang l s n bng ca mt d im cng lc to ra khng gian v thi gian. Nhng khi nim thng thng v thi gian v khng gian m chng ta thng hiu khng p dng c trc khi Big Bang bng n. Cho nn, cu hi: "vo thi im no v d im nm u m bng n?" hon ton khng c ngha, t ra l i vi nhng khoa hc gia. Tht ra, s n rng ca v tr c tin on trong thuyt Tng i ca nh Vt L Hc Albert Einstein. Nhng phng trnh ton hc trong thuyt Tng i suy rng (General Theory of Relativity) ca Einstein tin on hin tng ny. Nhng vo thi im cui thp nin 1910, quan nim ca cc khoa hc gia Ty Phng v mt v tr thng hng, lun lun nh vy khng thay i t v th n v chung, mt quan nim m thc cht l bc b thuyt sng to ca Ki T Gio, n su vo u c ca mi ngi, k c Einstein. Cho nn, trong nhng phng trnh ton hc ca thuyt Tng i, thay v trnh by s tin on trn, Einstein cho vo cc phng trnh ton hc ca ng mt hng s v tr (cosmic constant) trit tiu s n rng ca v tr. V sau, Einstein cng nhn l mt sai lm ln

nht (biggest blunder) trong sut cuc i phc v cho khoa hc ca ng. Tuy vy, Einstein vn c c th gii tn vinh l mt khoa hc gia v i nht ca th k 20. Mun hiu ti sao th gii li tn vinh Einstein nh trn, c l chng ta cng nn bit qua thuyt Tng i ca Einstein v ch ng ca thuyt ny trong thuyt Big Bang. Nm 1905, Einstein a ra thuyt tng i hp (Special theory of Relativity) gii thch bn cht ca khng gian v thi gian. Thuyt ny, ngoi s chng minh tnh cht tng i ca khng gian v thi gian, cn cho chng ta bit vn tc ca nh sng, thng c vit bng k hiu c, l mt vn tc gii hn, ngha l khng c g c th di chuyn nhanh hn nh sng, do vn tc ca nh sng l mt hng s tuyt i (absolute constant). Einstein cng cho chng ta bit s tng quan gia nng lng (energy) v vt cht (matter) qua phng trnh E = mc2, E l nng lng tng ng vi khi lng m ca vt cht, v c l vn tc ca nh sng. Mt im c bit khc ca thuyt tng i hp ca Einstein l thuyt ny t hp khng gian v thi gian thnh mt min chung c tn khoa hc l min lin tc khnggian - thigian (spacetime continuum), c m t bi mt tp hp cc phng trnh. Min lin tc khng gian - thigian ny thnh ra c 4 chiu, 3 chiu cho khng gian v mt chiu cho thi gian. u c ca chng ta quen vi mt khng gian 3 chiu trong 3 trc ngang, dc, v thng ng thng gc vi nhau, nn chng ta kh c th quan nim mt trc th t, trc thi gian, thng gc vi c 3 trc trn. Nhng nhng phng trnh ton hc trong thuyt tng i hp ca Einstein li cho chng ta "thy" r rng min lin tc khnggian - thigian ng l nh vy, v trong nhng phng trnh ny, chiu th t, chiu thi gian, bng cch no li dnh n nhng khong cch m (negative distances), biu th bng mt du tr trc thng s thi gian, k hiu l t, trong cc phng trnh. Khng i vo chi thit phc tp ca cc phng trnh ton hc, chng ta c th dng mt hnh nh gin d hn c mt khi nim v min lin tc 4 chiu. Chng ta hy tng tng min lin tc khnggian - thigian ny ging nh mt t cao su rng, c cng thng nh mt trng chng hn. Trn mt tm cao su ny chng ta hy v mt trc biu th s chuyn ng trong khng gian, v mt trc thng gc vi trc trn biu th s chuyn ng trong thi gian. Ni mt cch ton hc th 3 chiu trong khng gian u tng ng nh nhau, nn chng ta c th tng tng mt trc c th tng trng cho c 3. By gi chng ta hy ln mt vin bi trn tm cao su , chng ta c hnh nh ca mt vt chuyn ng trong min lin tc khnggian - thigian.

Nhng y l s chuyn ng ca mt vt trong mt mu khnggian thigian phng l (flat spacetime), ngha l trong khng gian v thi gian thun ty. Thc t l, trong v tr khng phi ch c khng gian khng, m cn c hng h sa s cc thin h nh chng ta bit. Do , Einstein ra 10 nm nghin cu, tm cch a tc dng ca trng trng, ngha l nh hng ca vt cht, vo trong thuyt tng i ca ng. ng thnh cng nm 1915 vi kt qu l thuyt tng i rng (General theory of relativity), mt thuyt c th gii thch, m t s tng quan gia khng gian, thi gian, v vt cht, ngha l v tr. Mun hiu nh hng ca vt cht trong vic gii thch v tr, chng ta hy ly li mu khnggian - thigian phng l trn, v trn tm cao su cng thng chng ta hy t mt khi nng trn . Hin nhin l tm cao su s b trng xung ni chng ta t khi nng trn. Ln mt vin bi trn tm cao su theo mt ng thng qua gn khi nng trn, vin bi khng di chuyn theo ng thng m li quo vo gn ch trng trn tm cao su ri tip tc di chuyn trn qu o b un cong ny. iu ny chng t khnggian thigian b un cong v bin dng bi nhng vt nng, th d nh mt tri, trong , v qu o ca bt c ci g, k c nh sng, di chuyn qua v gn vt nng cng b un cong trong ci vng bin dng ca khnggian thigian. Hin tng ny c kim chng v o c mt cch kh chnh xc. Ngay t nm 1919, cc nh v tr hc c th o c mc un cong ca nh sng khi i qua gn mt tri. Thuyt tng i ca Einstein tin on rt ng mc un cong ny. Sau s khm ph ca Hubble l v tr ang n rng, cc khoa hc gia dng li nhng phng trnh ton hc ca Einstein, b i ci hng s v tr m Einstein cho vo trit tiu s n rng ca v tr. Kt qu l cc phng trnh ny m t rt chnh xc v tr ca chng ta. Tht ra th ngi u tin dng nhng phng trnh ton hc trong thuyt tng i ca Einstein a ra mt thuyt v ngun gc ca v tr m ngy nay chng ta gi l Big Bang l mt linh mc ngi B tn l George Lemaitre. Nhng Lemaitre ch dng nhng phng trnh ny tnh ngc ti mt thi im m v tr c thu gn trong mt tri cu ln hn mt tri khong 30 ln m ng ta gi l "nguyn t u tin" (primeval atom), cn c bit di danh t "trng v tr" (cosmic egg). Theo Lemaitre th, v nhng l do khng r, tri trng v tr ny n bng to thnh v tr ca chng ta ngy nay. Nhng cc phng trnh ca Einstein li cho php

chng ta i ngc thi gian xa hn na, ti mt thi im m tt c v tr c thu gn trong mt im m danh t khoa hc gi l "d im" (singularity), mt thi im vo khong 0.0001 (mt phn mi ngn) ca mt giy ng h (10-4 sec.) sau khi d im bng n, khi nhit ca d im l khong 1000000000000 (mt ngn t) tuyt i (1012 oK), nhit tuyt i K cao hn nhit bch phn C l 273.16 , do 0 K tng ng vi -273.16 bch phn C, v t trng ca d im l 100000000000000 (mt trm ngn t) gram (1014 g) cho mt phn khi. c mt nim v cc con s trn, nhit ngoi bin ca mt tri ch vo khong 6000 , v t trng ca nc ch l 1 gram cho mt phn khi. Mt im quan trng trong thuyt Big Bang m chng ta cn hiu l: khng phi d im n bng v n rng trong mt khng gian hay v tr c sn, th d nh pho bng n trn tri, m l thi gian v khng gian c gi ghm trong d im, ngha l thi gian v khng gian ca v tr ngy nay c sinh ra cng vi s n bng ca d im. S kin v tr ang n rng l mt s kin khoa hc, khng ai c th ph nhn. Nhng s kin ny c phi l "ting ni cui cng" ca cc khoa hc gia v thuyt Big Bang hay khng? Khng hn, v thuyt Big Bang li a n nhiu vn khc cn phi kim chng cho thuyt ny c cng nhn. Cng v vy m trong thp nin 1940, George Gamow t thuyt Big Bang tin thm mt bc v tin on s hin hu ca mt bc x nn (background radiation) trong v tr. Gamow p dng mn vt l nguyn lng (quantum physics) vo vic kho st nhng s tng tc ht nhn (nuclear interactions) phi xy ra trong qu cu la khi Big Bang va mi n cha c mt giy ng h. Khi , qu cu la, do d im n tung ra, gm cc ht nhn ca nguyn t hydrogen, cn gi l dng t (proton), trung ha t (neutron), in t (electron), v cc ht khc. Gamow tnh ra rng vo khong 25% cc ht proton c bin ci thnh ht alpha, nhn ca nguyn t Helium, gm 2 proton v 2 neutron, ph hp vi s cu to ca cc ngi sao c thnh lp khi v tr mi thnh hnh, c ghi nhn trn cc quang ph nh sng ca cc ngi sao ny. Kt qu l qu cu la v cng nng ny cha y nh sng (bc x) c di sng ngn di dng tia X v tia Gamma. Gamow v nhm nghin cu ca ng kt lun l nhng bc x ban khai ny ca Big Bang, d ngui i rt nhiu qua mi my t nm, nhng v khng th tht thot i u c, nn vn cn tn ti y trong v tr hin nay, to thnh mt bc x nn, ngha l bc x c khp mi

ni trong v tr. y chnh l du tch ca Big Bang li, nu thc s v tr ny sinh ra t mt Big Bang. Mun d hiu chng ta hy tng tng mt qu bong bng cha y khng kh. Khi qu bong bng n phng ra th khng kh trong cng long ra v phi chim mt th tch ln hn. Tng t, khi v tr cng ngy cng n rng ra th mt (density) ca cc bc x trn cng phi cng ngy cng gim i. Ni cch khc, cc bc x c di sng ngn nh tia X, tia Gamma cng dn ra vi v tr, do chuyn dn thnh nhng bc x c di sng di hn. S khc bit quan trng nht gia nhng bc x c di sng ngn v di sng di l nng lng kt hp vi bc x c di sng ngn th cao hn l nng lng kt hp vi bc x c di sng di. Chng ta bit, tia X c sc xuyn thu cao, c th lm nguy hi n cc t bo trong c th, trong khi nh sng thng trong bng mt khng c nh hng g ti c th. Khi v tr n rng th v s chuyn sang pha di sng di ca cc bc x nn trong v tr, v nu chng ta bit nhit ban khai ca Big Bang v tui ca v tr th chng ta c th tnh ra nhit ca bc x nn trong v tr. Nm 1948, hai sinh vin trong nhm nghin cu ca Gamow l Ralph Alpher v Robert Herman tnh ra c nhit tng ng vi bc x nn ny vo khong 500K, ngha l -268 Celsius hay nhit bch phn (di nhit 00 ca nc 268 ). L d nhin, kt qu ny ty thuc nhit ban u ca Big Bang v tui ca v tr, v chng ta c th tnh ra nhit ca bc x nn hin nay bng cch ly nhit ban khai ca Big Bang chia cho cn s bc hai ca tui v tr, tnh bng giy ng h. S tin on l thuyt ca Gamow v nhm nghin cu ca ng v mt bc x nn, du tch ca Big Bang li, khng c gii khoa hc n nhiu, tuy cng c vi nhm nghin cu khc tnh ra nhit ca bc x nn l vo khong vi tuyt i. Mt phn v cha c k thut o nhit thp (khong -2700 C) nn khng th kim chng tin on ca Gamow, mt phn v thuyt Big Bang cha c tnh cch hon ton thuyt phc. Mi ti nm 1965, Arno Penzias v Robert Wilson trung tm kho cu ca hng Bell (Bell Research Laboratories), thit k mt ci ng-ten ln hnh loa dng trong s lin lc vin thng vi cc v tinh, ngu nhin d ra c mt loi m thanh vi sng v tuyn thun nht trong chn phng tri, mi phng Pht (microwave radio noise coming uniformly from all over the sky). m thanh ny chnh l bc x nn tin on bi Gamow trc hn 20 nm. Thc nghim kim chng l thuyt, v iu ny thuyt

phc hu ht cc nh v tr hc v quan nim v tr sinh ra t mt Big Bang. Penzias v Wilson c trao tng gii Nobel vo nm 1978 v nhng khm ph tnh c ny. 20 nm tip theo s khm ph ca Penzias v Wilson, nhiu nhm nghin cu trn th gii x vo vic kim chng s hin hu ca bc x nn, du tch ca Big Bang li, v ngy nay, nhit ca bc x nn c mi ngi cng nhn l 2.70K. Ti y, c l chng ta cho rng cu chuyn Big Bang dt khot, khng cn ai c th nghi ng g na v ngun gc ca v tr, tr nhng ngi m mn vi thuyt sng to (creationist). Khng hn vy, v ti thp nin 1980, cc nh v tr hc khng cm thy hon ton hi lng v nhng kt qu lin h ti mt bc x nn trong v tr. S hin hu ca mt bc x nn c kim chng dt khot, nhng vn l n nhuyn qu (too smooth), n ng u khp mi phng trong v tr. Bt k o t hng no n cng nh nhau, thun nht (uniform). iu ny lm cho cc nh v tr hc bi ri. V, nu trong v tr n rng ny ch c ton l bc x th s thun nht ca bc x nn khng thnh vn . Nhng chng ta bit, trong v tr c c t thin h, v mi thin h c n c t ngi sao, ngha l trong v tr c nhng lng vt cht rt ln. Theo cc nh v tr hc th s hin hu ca nhng khi lng vt cht ln, v cng ln, trong v tr s to ra nhng vn (ripples) trong bc x nn, ngha l bc x nn khng th no qu nhuyn m phi khng ng u, d s sai bit ny v cng nh. iu ny s gy nn nhng vn trong bc x nn, ngha l bc x nn khng th qu nhuyn nh nhng kt qu o lng chng t. y chnh l mt xch cui cng trong vic xc nh thuyt Big Bang, khng kim c ci mt xch ny, thuyt Big Bang khng c cn bn vng chc. Cc khoa hc gia hu nh tht vng v k thut trong u thp nin 1990 khng th kim chng c s hin hu ca cc vn trong bc x nn. Nhng vo thng 4 nm 1992, v tinh COBE (COsmic Background Explorer) ca c quan thm him khng gian Hoa K (NASA) d ra c nhng vn trong bc x nn vi nhng sai bit ng nh s tin on ca cc khoa hc gia. Thuyt Big Bang khng cn l mt thuyt na m tr thnh mt s kin khoa hc (scientific fact) v c th gii u cng nhn s kin ny v ngun gc ca v tr. Mun hiu tng tn thuyt Big Bang qua nhng bng chng ton hc v vt l th c v kh, nhng mun "thy" Big Bang th khng phi l chuyn kh khn. Chng ta ch cn m TV, vn vo mt i s khng c trong chng trnh TV, chng ta s nghe thy ting xo xo v thy nh sng nhp nhy trn mn hunh quang. 1% ca loi ting n v nh sng nhp nhy

ny l t bc x nn, du tch ca Big Bang li trong khp v tr t hn 15 t nm nay. Mt mt khc, nhng m tri quang, ma tnh, chng ta ch cn nhn ln nhng khong ti gia cc v sao trn tri l c th thy ngay Big Bang trn . Khng i vo chi tit, chng ta bit, cho ti thp nin 1920, quan nim v v tr l mt v tr thng hng, v cng tn, lun lun nh vy vi hng t t ngi sao khp mi ni. Theo quan nim ny th ban m tri phi sng v nhn theo bt c hng no trong v tr ta cng thy mt v sao. Cho nn cu hi "ti sao ban m tri li ti" m Olbers a ra nh mt nghch l (Olbers' paradox) trong th k 19, l mi thc mc ca cc khoa hc gia v trit gia trong nhiu th k. L d nhin, i vi nhng ngi thng nh chng ta th khi c hi: "Anh nh, ti sao ban m tri li ti?", cu tr li rt c th l: ", tri ti anh c th nhn thy nh mt em lp lnh nh sao trn tri." Nhng cc khoa hc gia c v nh khng tha mn vi cu tr li y v th mng trn, cho nn vn tm cch gii thch cu hi Ti sao ban m tri li ti? Mi khi thuyt Big Bang ra i, cc khoa hc gia mi gii thch c nghch l ny: V v tr lun lun n rng lm cho nh sng t cc ngi sao chuyn sang pha , v v tr mi sinh ra t mt Big Bang cch y khong 15 t nm nn cha thi gian cho nh sng t cc thin h xa hn na, nu c, truyn ti mt t, v v cc ngi sao khng phi l c sng mi mi, trc sau g cng phi cht i nh vn php trong v tr. Trn y l tm tt cu chuyn Big Bang, ngun gc ca v tr m ngy nay khng cn ai c th ph nhn tr nhng ngi c u c tng ng vi u c ca nhng ngi thuc thi Trung C u Chu, cn c chn dt, bo sao nghe vy. Tht vy, ngy 30 thng 4, 2001, bo Chicago tribune loan tin Nhng nh thin vn ca i hc Chicago ph bin nhng kt qu o lng chi tit v nhng vn trong bc x nn (background radiation) cn li t khi v tr sinh ra t mt Big Bang. (University of Chicago astronomers on Sunday released finely detailed measurements of radiation from the birth of the universe, capturing an unprecedented snapshot of acoustic waves rippling from the cataclysm of Big Bang). Nhng kt qu ny kim chng bng chng l v tr sinh ra t mt Big Bang (Evidence of cosmic explosive growth).

V ngy 12 thng 2, 2003, bo ch cng nh cc i TV M loan tin l c quan thm him khng gian Hoa K (NASA) a ra nhng hnh nh chp bi v tinh Microwave Anisotropy Probe (MAP), c phng ln khng gian vo thng 6, 2001, ln xa tri t 1 triu 6 trm ngn cy s (1.6 MKm), v mt v tr thi im vi ngn nm sau Big Bang, 200 triu nm sau, v 13,7 t nm sau. Nhng hnh nh ny a n s nh tui chnh xc nht ca v tr l 13,7 t nm v thi gian ny chim na i sng ca v tr, ngha l v tr ny ch cn tn ti khong 14 t nm na thi. (Universe: Data reveal birth, life, eventual end [The remarkable portraits capturing the afterglow of the Big Bang called the cosmic microwave background were released by NASA on Tuesday. They provide the most accurate dating of the universes birth 13.7 billion years ago and suggest that it is now going through a midlife crisis]) ---o0o--(III) - NGUN GC CON NGI:THUYT TIN HA Trc ht, c l ti cn phi th nhn l khng c cch no ti c th trnh by y v thuyt Tin Ha. L do chnh l: Tin Ha l mt quy lut thin nhin trong v tr, v trong gn 150 nm nay c kim chng, pht trin, t gii thch c nhiu iu trong v tr, thin nhin. Ngy nay, thuyt Tin Ha bao trm rt nhiu b mn khoa hc. Do , khng ai c th t cho l mnh bit ht v thuyt Tin Ha. Mt kh khn khc ti vp phi khi vit v thuyt Tin Ha l nhng danh t chuyn mn m ti khng kh nng dch ra ting Vit hoc khng bit l c dch ra ting Vit. V nhng l do trn, trong bi kho lun ny, ti ch t hn trong ch Ngun Gc Con Ngi: Thuyt Tin Ha, b tc cho phn trc: Ngun Gc V Tr: Thuyt Big Bang. Nhng ngay khi thu hp bi vit trn ch Ngun Gc Con Ngi: Thuyt Tin Ha, v l mt bi vit cho qung i qun chng c, cho nn ti s c gng vit tht n gin v trnh i vo chi tit cng nh dng nhng danh t chuyn mn trong thuyt Tin Ha. Phn ti liu cui sch c th gip qu c gi i su vo nhng chi tit, nu mun. Vi s hiu bit hin nay v ngun gc con ngi trn tri t th Thuyt Tin Ha ngy nay l mt s kin vng chc c xc nhn bi khoa hc, bi rt nhiu b mn khoa hc, v l tr. Thuyt Tin Ha m chng ta hiu ngy nay l s tng hp ca hng ni nhng bng chng trong nhiu b mn khoa hc nh Sinh Hc, Sinh Ha Hc, C Sinh Vt Hc, Nhn Chng

Hc, Di Truyn Hc, Kho C Hc, Vt L Hc, V Tr Hc v.v.., c nhng b mn m trong thi ca Darwin cha khm ph ra. Xin ng nhm ln, cho rng Thuyt Tin Ha l ca ring Charles Darwin. T tng Tin Ha c trong nhn loi t lu. Nhng khng ai c th ph nhn l Charles Darwin lp thuyt Tin Ha mt cch khoa hc v t , thuyt Tin Ha c kim chng v pht trin nh ngy nay. Tuy nhin, nhng thc mc mun i nh: con ngi t u m ra, sau khi cht s i v u v..v.. vn l nhng mi thc mc ca con ngi, ngay trong thi i ny. V v vy, con ngi, tri qua nhiu th h a ra nhng gii p khc nhau, ty theo mi nn vn ha. Nhng gii p thuc lnh vc siu hnh dn dn mt i tnh cch thuyt phc, v khng cn hp vi trnh hiu bit ca con ngi ngy nay. Tri thc con ngi pht trin v tin b, t khoa hc cng pht trin theo v con ngi khng cn tin vo nhng thuyt l khng th kim chng. Con ngi phi nh n khoa hc tm hiu v v tr, nhn sinh. Khoa hc khng phn i nim tin ca bt c ai, m ch tm cch gii thch nhng thc mc trong th gii vt l ca chng ta, v khoa hc sn sng loi b nhng gii thch no khng cn hp thi, khng cn ng vi nhng khm ph mi trong khoa hc. Cho ti ngy nay, tuyt i a s trong gii khoa hc chp nhn thuyt Big Bang ni v ngun gc ca v tr, v thuyt Tin Ha ni v ngun gc ca con ngi. Chp nhn cho n khi khm ph ra nhng bng chng mi chng t ton b thuyt Big Bang v ton b Thuyt Tin Ha khng cn ng. Cc khoa hc gia cng nhn l trong thuyt Big Bang cng nh trong Thuyt Tin Ha cn c mt s nhng chi tit cha gii p c. Nhng xt v ton b th nhng thuyt ny c tnh cch thuyt phc nht v cc khoa hc gia hi vng trong tng lai, gn hay xa cn l mt n s, h s tm ra nhng manh mi gii thch dt khot chng. Nhng khm ph mi trong nhiu b mn khoa hc chng minh c rng: Khng cn nghi ng g na, loi ngi chng ta tin ha t cc dng sng thp hn, tt c u c chung mt ngun gc xa, rt xa, v do lin h n mi sinh vt trn tri t, v tt nhin lin h ti c v tr ny. ---o0o--1. I CNG THUYT TIN HA Khi ni n thuyt Tin Ha, ngi ta thng ngh n Charles Darwin. Tht ra th Darwin khng phi l ngi u, m cng khng phi l ngi

cui, lm cho thuyt Tin Ha tr thnh mt s kin khoa hc nh hu ht cc khoa hc gia v gii tr thc cng nhn ngy nay. V th cho nn ti ngh c l ti cng nn nhc qua n nhng tc gi c nhng t tng v tin ha trc Darwin, sau s vit v thuyt Tin Ha trong vic gii thch ngun gc con ngi, v sau cng ni qua v gi tr v ch ng ca thuyt Tin Ha ngy nay trong nhn loi, c bit l trong nhng gii hiu bit. Lm cng vic ny, ti vp phi mt s bt ng rt th v. l, nhiu t tng trong Pht Gio i trc v rt ph hp vi thuyt Tin Ha. Tht ra, nhiu t tng v tin ha c trc Darwin. Ngay t trc thi i thng thng ngy nay (B.C.E = Before Common Era), ng phng chng ta c th thy t tng tin ha trong o Ngha Th (800 B.C.E) ca n , trong o c Kinh ca Lo T v sau c pht trin bi Trang T, v trong Kinh Dch. Ty phng, chng ta c th k Thales, Anaximander (hc tr ca Thales), Xenophanes, Anaxagoras, Empedocles, Aristotle, Lucretius. Trong thi i thng thng ngy nay (C.E = Common Era) c Plotinus (205-270 C.E.), Avicenna (980-1037), Leonardo da Vinci (1452-1519), Carolus Linnaeus (1707-1778), Georges Louis Leclearc, Comte de Buffon (1707-1788), Erasmus Darwin (1731-1802), Jean Baptiste de Lamark (1774-1829), l ch k nhng tn chnh. Nhng c bit nht l nhiu t tng trong Pht Gio, nht l thuyt Duyn Sinh hay Duyn Khi, i trc v rt ph hp vi thuyt Tin Ha,. Ngay c nhng phng php tu tp trong Pht Gio cng l nhng qu trnh tin ha. Nhng hin nhin khng c cch no ti c th i vo chi tit ca nhng ch ny trong mt bi vit, v ngay trong c mt cun sch. Sau Darwin th nhng ng gp trong mi lnh vc khoa hc kin ton thuyt Tin Ha th qu nhiu, khng k sao cho ht. Vi ngi c bit n nhiu nht l Teilhard de Chardin, Linh mc dng Tn; Ernst Mayr, Gio s danh d i hc Harvard; Stephen Jay Gould, Gio s cc mn C Sinh Vt Hc v Lch S Khoa Hc, i hc Harvard; Richard Leaky, nh C Sinh Vt Hc, Gim c Chng trnh nghin cu nhng s sng hoang di Kenya, v hng trm khoa hc gia khc trong mi b mn. Thuyt Tin Ha c kim chng qua hng ni nhng bng chng trong hu ht cc b mn khoa hc. Nhng cn bn thuyt Tin Ha ca Darwin v loi ngi l Tin Ha Sinh Hc. Nh chng ta bit, nhiu t tng Tin Ha c t trc thi Darwin nhung phi ti nm 1859 Darwin mi a ra nn tng khoa hc ca thuyt Tin Ha c trnh by trong cun V Ngun Gc Cc Chng Loi Do

Chn Lc T Nhin (On the Origin of Species By Means of Natural Selection) v sau cun Ngun Gc Con Ngi (The Descent of Man) nm 1871. Nn tng khoa hc ca thuyt Tin Ha tr thnh mt ct tr m hu ht cc cng cuc kho cu trong nhiu b mn khoa hc xoay quanh n, v cng ngy cng lm cho nn tng ny thm vng chc, ng nh nhn nh v cng chnh xc ca Linh mc dng Tn Teilhard de Chardin trong cun The Phenomenon of Man: Thuyt Tin Ha l mt iu kin tng qut m mi thuyt, mi gi thuyt, mi h thng [k c h thng Ki-t Gio] phi ci u trc n v phi ph hp vi n nu chng mun c ngh ti v coi l ng. [Gn y, c mt l lun m Ki-t Gio a ra l thuyt Tin Ha nm trong k hoch mu nhim ca Thin Cha. Ki-t Gio ni ting l chng khng c th nhn v lm ca mnh, cng nh nn Thn Hc Ki-t Gio Theo Cung Cch Chu ang c sc ly nhng ci hay ca cc tn gio ng Phng, xo xo bin i v nhn v lm ca mnh]. Then cht thuyt Tin Ha ca nh lp thuyt Charles Darwin l phn cui tn cun sch: V Ngun Gc Cc Chng Loi Do Chn Lc T Nhin (On the Origin of Species By Means of Natural Selection): Chn Lc T Nhin. C l ti cn phi gii thch cht t v ngha ca Chn Lc T Nhin. Chn Lc T Nhin t cn bn trn bn xut: <!--[if !supportLists]--> 1. <!--[endif]--> Cc sinh vt sinh sn con ci, ch c mt s c th sng cn v tip tc truyn ging. <!--[if !supportLists]--> 2. <!--[endif]--> Nhng sinh vt sng cn c khuynh hng thch ng hn vi nhng hon cnh xung quanh. <!--[if !supportLists]--> 3. <!--[endif]--> Nhng c tnh ca cha m c tnh di truyn v th hin trong con ci. <!--[if !supportLists]--> 4. <!--[endif]--> Do d, t th h ny qua hng trm ngn th h khc, dng gii nhng sinh vt c kh nng thch ng hn s tn ti v truyn xung cc i sau nhng sc thi thch ng vi hon cnh xung quanh. Khi cc chng loi truyn ging, bao gi cng c nhng t bin di truyn (genetic mutation), tuy rt nh, t th h ny sang th h khc, bin thin trn kch thc, sc mnh, hnh dng, s thng minh, s chu ng v.v... S tin ha bao gi cng i theo chiu t thp ti cao, t nhng dng sng thp

ca cc sinh vt ln nhng dng sng cao hn dn, cho ti loi ngi. Do , cc sinh vt tn ti hoc tuyt chng l do kh nng t thch nghi vi mi trng xung quanh, v mi sinh vt, trong c con ngi, u lin h vi nhau v cng tin ha t nhng mm sng xa xa. Thuyt ny l kt lun khoa hc ca s quan st lu di ca Darwin v s bin thin ca mt s sinh vt. V trong 150 nm nay, k t khi cun sch trn ra i, da vo kin trong thuyt Tin Ha trn, nhiu tin b rt ngon mc t c trong nhiu b mn khoa hc, nhng b mn m chnh Darwin cng khng h bit n v chng cha c khm ph ra, nhng tin b lm cho thuyt Tin Ha chnh xc v chi tit hn v vng vng hn. Ngy nay, cc chuyn gia v sinh hc v trong nhiu ngnh khoa hc khc chp nhn Tin Ha l mt s kin (fact), tuy vn cn tranh lun v mt s chi tit v vn tin ha nh th no (how), ngha l v c ch tin ha hay s vn hnh ca tin ha (mechanism of evolution). Tuy nhin, c cun Ngun Gc Cc Chng Loi, chng ta thy Darwin cha ni n Ngun Gc Con Ngi, tc gi ch a ra mt nhn nh: Ri nh sng s soi sng ngun gc v lch s ca con ngi (Light will be thrown on the origin of man and his history). Nhng c cun Ngun Gc Cc Chng Loi th ai cng c th thy rng thuyt Tin Ha ca Darwin p dng cho mi chng loi c th d dng p dng cho loi ngi. V y chnh l iu m t Darwin gp mi s chng i t pha nhng ngi tin vo con ngi l do mt Thng no sng to ra. Trong cun Ngun Gc Con Ngi (The Descent of Man), Charles Darwin vit: Kt lun chnh t ti trong tc phm ny, rng con ngi c ngun gc t mt dng sng no thp hn, s lm cho nhiu ngi rt kh chu, ti rt tic phi ngh nh vy. Nhng khng cn nghi ng g na l chng ta l hu du ca nhng k mi r.2 Nu chng ta dng hnh nh ca mt ci cy, cy ca s sng (tree of life), cn c bit di tn cy tin ha (tree of evolution) biu th tt c s sng trn th gian c cng mt ngun gc, th nhn loi ch l mt nhnh nh trn ci cy trong s v vn nhnh khc nhau trn ci cy . iu ny c Gio s Trnh Xun Thun din gii i cng trong cun S V Tn Trong Lng Bn Tay (L'Infini Dans La Paume de la Main) nh sau:

"Tin ha t nhng ct bi ca nhng ngi sao, chng ta chia s cng mt lch s v tr vi nhng con s t trong nhng vng hoang mc v nhng bng hoa ta mi thm". (Poussires d'toiles, nous partageons la mme histoire cosmique avec les lions des savanes et les fleurs de lavande). Mm ca s sng c t khi v tr ny hnh thnh khong 15 t nm trc t mt Big Bang, v ri Thi Dng H thnh hnh cch y khong 5 t nm trong c tri t m chng ta ang sng trn . Nhng mi gn y, khong 5 triu nm trc, ci cy ca s sng trn tri t mi tch ra mt nhnh c bit, nhnh ca loi ngi. S kin khm ph bi khoa hc ny kim chng tng tng qut v Tin Ha ca Charles Darwin trong cun Ngun Gc Cc Chng Loi v nht l cun Ngun Gc Con Ngi. Loi ngi c cng chung mt c ch vn hnh cn bn v di truyn vi tt c cc chng loi khc, nh hnh bi nhng lc tin ha. y l mt s kin c kim chng. Tt c nhng l thuyt khc v ngun gc con ngi, nht l t nhng tn iu tn gio m cn mt s ngi vn cn tin cho n ngy nay, u ch l huyn thoi. S kin trn bt ngun t s khm ph ra b gen (genome), cn c bit l mt m di truyn (genetic code) trong c th con ngi. im k diu trong t tng ca Darwin l khi hon thnh nhng tc phm i trn, Darwin khng h c mt nim g v gen hay DNA (Deoxyribose Nucleic Acid), mt ha cht m cho ti nm 1953 cc khoa hc gia mi bit l gi vai tr quyt nh trong c ch di truyn. T , cc nh Di Truyn Hc so snh DNA trong cc dn s khc nhau trn th gii, cng vi nhng kt qu tm thy ca cc nh kho cu C Sinh Vt Nhn Chng Hc (paleoanthropologists) v cc di vt ca ngi ha thch (fossils) cng vi b mn khoa hc khc nh sinh hc, sinh ha hc v.v.., ngy nay cc khoa hc gia c th bit c kh chnh xc v ngun gc con ngi, ngun gc cc sc dn trn th gii. Nhng hiu bit ngy nay v b gen (genome) cho php chng ta gii thch c ngun gc ca con ngi, lch s loi ngi v bn cht con ngi. Nhng khm ph khoa hc ny l d nhin khng phi l c tt c mi ngi chp nhn. Edward O. Wilson a ra mt nhn nh rt nh: C v nh l u c con ngi (Ki T) tin ha tin vo cc thn ch khng tin ha tin vo sinh hc (It seems that the human (Christian) mind evolved to believe in gods. It did not evolve to believe in biology).

Sinh hc, cng nh mi b mn khoa hc khc, khng thch hp cho nhng tn Thn gio tin. C l chng ta cng nn bit cht t v b gen trong c th con ngi. Gen l nhng n v di truyn trong mi sinh vt. B gen (genome) ca con ngi l mt tp hp y nhng gen ca con ngi, c gi ghm thnh 23 cp ring bit sc t (chromosome). Trong s 23 cp ny, 22 cp c nh s theo kch thc, s 1 ln nht, s 22 nh nht. Cp th 23 cn c gi l sc t nh gii tnh (sex chromosome): trong n gii gm c hai sc t X ln, kch thc trong khong gia s 7 v 8, v trong nam gii gm mt sc t X v mt sc t nh, Y. Ngy nay, cc khoa hc gia bit r, trong qu trnh truyn ging, nu sc t X ca ngi cha hp vi sc t X ca ngi m th a con sinh ra s l con gi (X,X). Nu sc t Y ca ngi cha hp vi sc t X ca ngi m th a con sinh ra s l con trai (X,Y). Khm ph ny ng nhin bc b huyn thoi Gi-su sinh ra t mt trinh n, bi php ca c Cha Thnh Thn (ngi ba thin cha) alias Thnh Linh (Holy Spirit) alias Thnh Ma (Holy Ghost) [Theo Kinh Tin Knh ca Ki T Gio]. Bi v, bng php l no i chng na, nu khng c tinh kh ca n ng trong c sc t Y, th Gi-su ch c th l con gi. y l mt s kin khoa hc, s kin ny ch bc b mt huyn thoi c xa ch khng bc b nim tin vo huyn thoi ny ca bt c ai. Khoa hc ch c mc ch gn st vi Pht Gio: Nh Thc Tri Kin, v khoa hc khng bt buc ai phi tin vo nhng khm ph ca khoa hc. Trong c th con ngi c khong mt triu triu (trillion) t bo, hu ht kch thc nh hn 1/10 ca mt milimt (1/10 mm). Trong mi t bo c mt nhn. Trong nhn c hai b gen (genome) y . Mt b do ngi cha, v mt b do ngi m truyn xung. Mi b gen gm c khong 60000 80000 gen xy dng trn cng 23 sc t. Trn thc t, thng c s khc nhau vi t gia nhng gen ca cha v ca m, nguyn nhn ca, th d nh, mu mt khc nhau. Mi sc t l mt cp phn t di DNA. Trong nhiu thp nin, con ngi da nhiu vo nhng di vt ha thch li bi t tin loi ngi c tm thy tm hiu ngun gc loi ngi. Nhng nhng di vt ny khng y v c nhng qung cch trong qu trnh Tin Ha nn mt s nh bo th Ki T Gio da vo s thiu st ny tn cng, bc b thuyt Tin Ha, v lp vo nhng khong cch bng s sng to rt ngu n ca Thng ca h. Tin thm mt bc trong cng vic i tm v ngun gc ca con ngi, khoa hc gia John Joe McFadden trong cun Quantum Evolution, ngh, trang 72: i su

vo lch s ca s sng, chng ta cn o su vo DNA thay v vo cc hn (nhng sinh vt ha thch) [To go deeper into the history of life we need to dig into DNA, rather than rocks]. DNA (DeoxyriboNucleic Acid) l ha cht trong nhn ca mi t bo trong c th ca chng ta v c tc dng truyn i nhng hun th truyn ging to thnh sinh vt t bui s khai n ngy nay. V qu vy, trong vng 20 nm gn y, cc khoa hc gia tm thy nhng du tch c xa ca loi ngi trong DNA ca nhng ngi hin sng ngy nay. Mt m di truyn ca loi ngi, hay b gen (genome), th hon ton y nh nhau ti 99.9% trn khp th gii [The human genetic code, or genome, is 99.9% identical throughout the world]. S sai bit cn li, vo khong 0.1% , trong DNA l ngun gc ca s khc bit c nhn th d mu mt hay d b nhim bnh, v c nhng DNA v dng, khng c mt tc dng g. Bi vy, Phillip Kitcher, Gio s i hc Columbia, vit: Rt nhiu DNA trong nhng t bo khng cn n ch l v dng. Nu l s thit k thng minh [ca Thng ] th Thng cn phi tr li trng hc (A lot of the DNA in there is not needed its junk. If its intelligently designed, then God needs to go back to school). Trong qu trnh tin ha, mt s t bin v hi (a harmless mutation) c th xy ra trong mt trong nhng DNA v dng ny, ri truyn xung cho tt c cc hu du. Nhiu th h sau, thy cng mt s t bin, gi l du tch (marker), trong DNA ca hai ngi th chng ta bit rng hai ngi c cng mt t tin. So snh nhng du tch ny trong rt nhiu dn tc khc nhau, cc khoa hc gia c th tm ra du vt ca nhng lin h t tin. Trong hu ht b gen, nhng s thay i vi t ny thng khng r rt khi b gen ca cha hp vi b gen ca m sinh con. Nhng c hai ni trong cc b gen thng xuyn duy tr nhng s thay i vi t ny. Mt gi l mitochondrial DNA (mtDNA) c truyn xung a con nguyn vn t ngi m, v hu ht cc sc t Y, sc t quyt nh sinh con trai, c ngi cha truyn xung nguyn vn cho a con trai. So snh mtDNA v sc t Y ca ngi dn trong nhiu dn tc khc nhau, cc nh di truyn hc c th bit c i khi khi no th loi ngi bt u tch ra thnh mt nhnh ring trn ci cy ca s sng hay cy tin ha. Tm hiu v ngun gc con ngi, khng ch l cc nh di truyn hc, m cc khoa hc gia phi hp kt qu nghin cu trong t nht l 7 ngnh

khoa hc c lin h vi nhau v h tr nhau: C Sinh Vt v Nhn Chng Hc (Paleoanthropology), Kho C (Archaeology), Di Truyn Dn S Hc (Population genetics), Lch S Ngn Ng Hc (Historical linguistics), ngnh kho cu v cc ng Vt Linh Trng (Primatology), Nhn Chng X Hi (Social Anthropology), v Tin Ha Tm L (Evolutionary Psychology). T nhng kt qu nghin cu ny, iu r rng l, cng nh mi vn khc trong sinh hc, qu kh v hin ti ca ging ngi ch c th hiu c trong nh sng ca Tin Ha. [Like everything else in biology, the human past and present are incomprehensible except in the light of evolution. Wade, p. 6] S kin l, ngy nay khoa hc gii thch c nhng sc thi ca cc sinh vt, khng nhng ch da trn tng cn bn v s chn lc t nhin (natural selection) ca Darwin, m cn da trn nhng qu trnh sinh hc m chnh Darwin cng khng bit ti v cha c khm ph ra v pht trin, th d nh s chuyn giao cc gen (gene transfer), ngnh kho cu v cc sinh vt sng chung vi nhau (symbiosis), s xp t li cc nhim sc t (chromosomal rearrangements), v hot ng ca cc gen iu ha (action of regularor genes) v.v.. Kt qu l, s phn tch hin i v cc gen cung cp nhng bng chng minh xc l thuyt ca Darwin l mi chng loi sinh vt u c tin ha t cng nhng chng loi t tin (ancestral species). Nhng kt qu nghin cu v b gen ca cc loi kh nh kh khng ui c dng ging ngi (ape), kh t (gorilla), i i (orangutan), vn (chimpanzee), v b gen ca ngi cho thy gia ngi v vn, 99% ca b gen y ht nhau (identical). V t nhng kt qu ny, i ngc thi gian, cc khoa hc gia bit c l khong 5 triu nm trc, nhnh loi ngi tch ra khi nhnh nhng con kh khng ui trn ci cy tin ha. Sau khi tch ra thnh mt nhnh ring, loi ngi nguyn thy tin ha dn dn thnh ng vt i hai chn v pht trin thnh da en [bt u Phi Chu], mt i lng trn ngi, v b c ln dn cho n kch thc ngy nay. Ri cch y khong 50000 nm, ngn ng bt u pht trin, gip cho loi ngi sng thnh nhng b lc, cng ng v.v.., v bt u di dn ra ngoi Phi Chu. l i khi v ngun gc con ngi. Ngoi ra, nhng cng cuc kho cu mi nht v nhng con b (fruit flies), chng trnh kho cu evo devo [evolutionary development biology] trong sinh hc v qu trnh pht trin to ra c th sinh vt v thay i chng qua thi gian [i hc Wisconsin-Madison] chng t r rng l loi ngi

c cng h hng khng ch vi nhng loi kh m cn vi nhng con b, con su trong qu kh xa na (Analysis of the genes that build our bodies show our clear skinship not just to the apes but all the way back to bugs, worms and beyond); ri chng trnh in ton Avida v cc sinh vt tng trng bng s (digital organisms) i hc Michigan, Avida khng phi l s ti to tin ha trn my in ton m chnh l hin tng tin ha (Avida is not a simulation of evolution; it is an instance of it); v nhiu khm ph mi trong mi ngnh khoa hc cng ngy cng cho thy Tin Ha khng cn l mt l thuyt m l mt s kin. Kt lun: Khng cn nghi ng g na, thuyt Tin Ha ngy nay khng cn l mt thuyt, m tr thnh mt s kin. ---o0o--2. VI NHN NH NGY NAY V THUYT TIN HA Thuyt Tin Ha tr thnh mt s kin, tuy nhin, mt s c o cung tn trong Ki T Gio vn cn tip tc chng i thuyt Tin Ha, nh thay th thuyt Tin Ha bng nhng sn phm Thn Hc h ng bt ngun t nim tin vo s sng to ca Thin Cha ca Ki T Gio nh Khoa hc Sng to (Creation Science) hay Thit K Thng Minh (Intelligent design), nhng tt c u tht bi. Ki T Gio ngy nay ang c gng a ra nhng ngy thuyt ha hp vi thuyt Tin Ha. Mt trong nhng ngy thuyt ny l cho rng thuyt Tin Ha nm trong k hoch ca Thin Cha, c tnh qun rng Thnh Kinh vit r, sau khi sng to ra vn vt Thin Cha t khen l nhng sn phm sng to ca mnh u rt tt p (very good) cho nn khng cn phi thay i g na, v l sn phm sng to ca mt bc ton tr ton nng.. Mt trong nhng ngy thuyt ny l ca Gio hong John Paul II. Chng ta bit rng Gio hong John Paul II chnh thc cng nhn trc th gii thuyt Big Bang v ngun gc v tr v thuyt Tin Ha v ngun gc con ngi. Nhng vt vt mt mi cho Thin Cha ca Ngi, ngy 22 thng 10, 1996, trong mt thng ip cho Hn Lm Vin Khoa Hc ca Gio hong (Pontifical Academy of Sciences), Ngi l lun: Gia nhng con kh t tin v con ngi hin i, c mt khong bt lin tc v bn th, mt khong trong Thin Cha chch vo ging ging cc ng vt mt linh hn ca ngi (Matt Ridley, p. 24: Between ancestral apes and modern human beings, there was an ontological discontinuity a point at which God injected a human soul into an animal lineage). Ngi hi vng nh vy c th ha hp thuyt sng to vi thuyt Tin Ha. Nhng cc khoa hc gia li cho rng ci bc nhy vt bn th y

l lc m c th l 2 sc t ca loi kh hp nht vi nhau v nhng gen cho linh hn nm ngay khong gia sc t s 2 (Matt Ridley, Ibid.,: Perhaps the ontological leap came at the moment when two ape chromosomes were fused, and the genes for the soul lie near the middle of Chromosome 2). Trc hng ni nhng bng chng khoa hc v thuyt Tin Ha, mt s nhn vt c uy tn trong lnh vc tn gio nh Gio Hong, Gim Mc, Linh Mc, Mc s, hc gi v.v.. cng phi ci u trc thuyt Tin Ha, khoan k n gii khoa hc gia chp nhn thuyt Tin Ha t trn trm nm nay ri. Sau y chng ta hy a ra nhn nh ca mt s nhn vt tn gio cng nh khoa hc v Thuyt Tin Ha ni chung, trc nhng hiu bit ca chng ta v Thuyt Tin Ha, v trc nhng bng chng trong khoa hc: 1. Gio Hong John Paul II pht biu nm 1996: Thn xc con ngi c th khng phi l s sng to tc thi ca Thng , m l kt qu ca mt qu trnh tin ha dn dn... Nhng kin thc mi nht dn n vic phi chp nhn Thuyt Tin Ha hn ch l mt gi thuyt. 3 2. Linh mc dng Tn Teilhard de Chardin trong The Phenomenon of Man: Tin Ha l mt thuyt, mt h thng, hay mt gi thuyt? N cn nhiu hn na: n l mt iu kin tng qut m mi thuyt, mi gi thuyt, mi h thng phi ci u trc n v phi ph hp vi n nu chng mun c ngh ti v coi l ng.. Tin Ha l mt nh sng soi sng mi s kin, mt ng cong m mi ng thng phi theo n...4 3. Mc s Ernie Bringas trong cun: Going By The Book: Past and Present Tragedies of Biblical Authority: Thuyt Tin Ha l mt trong nhng cu trc tuyt vi v thnh cng nht ca t tng con ngi. Mi ngnh khoa hc u tip tc ng h v kim chng quan nim v s tin ha. Thuyt Tin Ha, ging nh Thuyt Tng i, khng cn l mt "thuyt" theo ngha thng thng na, m l mt nguyn l khoa hc t cn bn trn rt nhiu bng chng khng cn phi bn ci na.5

4. Gim mc John Shelby Spong trong cun Why Christianity Must Change or Die: Thuyt Tin Ha lm cho Adam v Eve tr nn may nht l nhng nhn vt theo truyn thuyt. Thuyt Tin Ha khng d g cho t chc tn gio chp nhn, v ngy nay vn cn nhng ting ni ct ln t nhng min ho lnh ca th gii chng i thuyt ny. Nhng ting ni ny s khng bao gi thnh cng. Nhn loi r rng l tin ha theo mt qu trnh tri di t 4 t ri n 5 t nm. Khng lm g c hai cha m u tin (ngha l Adam v Eve. TCN), v do ci hnh ng bt tun lc u ca hai bc cha m u tin khng th no c nh hng n ton th nhn loi. Do ci huyn thoi v ti t tng b mt n khai t, v ci cu chuyn vng chc v s cu ri do nhng ngi bo v Ki-t gio dng ln qua nhiu thi i bt u chao o. 6 5. Ernst Mayr, Gio s danh d i hc Harvard, trong cun What Evolution Is?: Tin Ha khng ch n thun l mt tng, mt l thuyt, hay mt quan nim, m l tn ca mt qu trnh trong thin nhin. S xy ra ca qu trnh ny c th chng minh bng ti liu ca hng ni bng chng m khng ai c th ph bc c. Ngy nay, xt n s lng to ln nhng bng chng c khm ph ra trong 140 nm nay chng minh s hin hu ca tin ha, tht l lc dn khi ta coi Tin Ha nh l mt thuyt. Tin Ha khng cn l mt thuyt, n n gin l mt s kin.7 6. James Birx trong Interpreting Evolution: Tin Ha l mt s kin vng chc c c khoa hc v l tr xc nhn; nhn loi chng ta th ni kt vi s sng, lch s ca tri t, thin h ny (gii ngn h m thi dng h, trong c tri t, nm trong ), v c v tr. C mt nn thn hc hin i no m chp nhn c hai quan im v v tr v thuyt Tin Ha trong mt cch nhn khong t v khng c huyn thoi v th gii? Cui cng th tn l m qung ca c tin tn gio vi nhng cu chuyn li thi v nhng gi tr cn th thc s khng cn my gi tr na; ch l s m c t t nim tin vo s bt dit ca con ngi v vo mt v tr tm linh. 8

7. Stephen Jay Gould, trong phn Dn Nhp ca cun Tin Ha: S Chin thng Ca Mt Tng (Evolution: The Triumph of an Idea), tc gi l Carl Zimmer, mt cun sch i km vi chng trnh di 8 ting ng h ca i truyn hnh PBS v thuyt Tin Ha (a companion to the PBS 8-hour television series on Evolution): Khoa hc, nh cc chuyn gia chng ti thng vch r, khng th thit lp s tht tuyt i; do , nhng kt lun ca chng ti lun lun l c tnh cch khng dt khot. Nhng s hoi nghi lnh mnh ny khng cn phi a n n h v, v chng ti c th chc chn ni rng, mt s s kin c kim chng vi mc tin cy cho nn chng ti c th coi nhng s kin ny l ng s tht trong bt c nn vn ha a phng no trn th gii.(tnh ph qut (universality) ca cc s kin khoa hc. TCN) C l ti khng th tuyt i chc chn l qu t th trn thay v phng, nhng dng hnh cu ca hnh tinh ca chng ta c kim chng cho ti khng cho php ci x hi ca nhng ngi tin tri t phng c hng ng u thi gian dy thuyt ca h, hay hng bt c khong thi gian no, trong lp dy v khoa hc ca ti. Tin Ha, quan nim cn bn ca mi khoa hc v sinh hc, c kim chng rt k, v do c th coi nh l ng vi s tht. 9 ---o0o--3. TM LC TNG KT V CON NGI V V TR Ngy nay, thuyt Big Bang v Ngun Gc V Tr v Thuyt Tin Ha v Ngun Gc Con Ngi hu nh c ton th th gii chp nhn, nht l trong gii khoa hc v gii tr thc hiu bit. Sau y ti xin trnh by mt bng tm lc tng kt v nhng hiu bit mi nht v v tr v con ngi. Tt c nhng con s ch l c tnh, khng phi l nhng con s chnh xc. 13.7 T Nm Trc: Vi giy sau Big Bang, dng t (proton) v trung ha t (neutron) cng hin hu trong nhn ca cc nguyn t n gin nh hi-dro-gen. 30000 nm sau, cc in t (electrons) bt u quay xung quanh nhn, tp hp vi proton v neutron thnh nhng nguyn t (atoms).

13.5 T Nm Trc: Nhng m my kh tr thnh v cng c, to thnh cc sao, hp vi nhau thnh cc thin h. 5 T Nm Trc: Mt Tri hnh thnh trong Gii Ngn H (Milky Way), to ra tri t v cc hnh tinh, hp thnh Thi Dng H. 4 T Nm trc: C nguyn t hi-dro-gen v o-xy-gen ni kt vi nhau thnh phn t nc. Nc gip cho s to ra nhng phn t khc. ---o0o---

Phn 2 - PHT GIO & KHOA HC

Pht Gio khng phi l Khoa Hc v ngc li. Nhng Pht Gio c nhiu im chung vi Khoa Hc. Chng ta c th ni rng tinh thn Khoa Hc c trong Pht Gio nhng tinh thn Pht Gio rt him c trong Khoa Hc. Cng nh Khoa Hc, Pht Gio khng chp nhn c mt Chn L Mc Khi. Do , nhng bin gii v mt ng Sng To cng nh v Linh Hn, Pht Gio v Khoa Hc u khng quan tm n. Cn bn, Pht Gio xy dng trn Tam Php n: V Thng, Kh, v V Ng. Con ng gii thot trong Pht Gio l con ngi nhn thc c Tam Php n, nhng chn l trong th gii ca con ngi, ngoi quyn nng ca bt c mt ng ti cao hay Thin Cha no. Nhng tin b ca khoa hc cn i phn no chng nghim Tam Php n ca nh Pht. Pht Gio c thin Kinh vn quyn. Khoa hc ni chung rng v k. Khng ai c th cho mnh l bit ht v Pht Gio cng nh v khoa hc. Vit lot bi sau y, ti khng c dng khoa hc chng minh Pht Gio, iu m ti cho l mt vic lm ngc chiu, khng thch ng, v Pht Gio v Khoa Hc hot ng trn hai bnh din khc nhau, vi nhng mc ch khc nhau.

Tinh thn Khoa Hc ch l mt kha cnh ca Pht Gio, Pht Gio rng hn nhiu v i trc khoa hc kh xa. Hi vng lot bi sau y c th phn no gip chng ta thc c iu trn v do ct b mi mc cm trc khoa hc cng nh trc bt c tn gio c thn no. ---o0o--(I) - PHT GIO V S TIN HA T TNG NHN LOI Cch y hn 25 th k, vo khong 560 nm Trc Ty Lch (TTL), cn c gi l "thi i hoang mang" (560 B(efore) C(onfusion): t ca LLoyd M. Graham trong cun Deceptions and Myths of the Bible), mt nhn vt lch s vi mt tiu s r rng sinh ra i m ng cho chng sinh thy, gic ng v hi nhp ci bit v thy ca Pht (Khai, Th, Ng, Nhp Pht tri kin). Nhn vt lch s ny chnh l Thi T Tt t a, con vua Tnh Phn min Nam Npal ngy nay. Khi sinh ra i, v bn cht, con ngi ca Thi T Tt t a khng khc g con ngi ca bt c ai trong chng ta: nc mt cng mn, mu cng v.v.. Tuy nhin, trc nhng cnh kh hin nhin ca con ngi: sinh, lo, bnh, t, Thi t Tt t a, vi mt ngh lc phi thng, t b ni quyn qu giu sang vt cht, i tm con ng gii thot cho chng sinh qua mt qu trnh tu tp gian kh kin tr trong 6 nm, cui cng tm ra chn l v tr thnh Pht, ngha l Bc Gic Ng hay Bc Tnh Thc: tng hp ca mt kin thc siu vit vi mt tm t bi v lng. Trong lch s loi ngi, chng ta kh c th thy trn th gian mt khun mt no c bit v cao c nh c Pht. c bit v cao c v c Pht l v Gio Ch tn gio duy nht trn th gian a ra mt khng nh tuyt i bnh ng: "Ta l Pht thnh, cc ngi l Pht s thnh", ngha l v bn cht, Gio Ch v tn khng c g khc nhau. c bit v cao c v c Pht khng h bt buc bt c ai phi tin vo Pht hay nhng iu ging dy ca Pht mt cch m qung, khng cn bit, khng cn hiu. c bit hn c l c Pht thy r s vn hnh ca vn Php (Nh Thc tri Kin: to see things as they really are) v li cho hu th mt gio l khng c gio l no hn, khng c gio l no bng. y khng phi l nhn nh v cn c ca mt tn Pht Gio khoa trng tn tng tn gio ca mnh, m l kt qu kho st t tng, gio l Pht Gio trong s tin ha t tng ca nhn loi. Lun c ny s c chng minh trong nhng phn sau. Trong phn chng minh

ny, chng ta s thy, gi tr ca mt tn gio khng th da trn s tn ca tn gio ng hay khng ng, m da trn nhng t tng hoc phc li m tn gio mang n cho nhn loi. Thng th gii Pht t thng thng chng ta ch bit n vi gio l cn bn ca Pht Gio xuyn qua cc trit l v Tam c, Tam Php n (V Thng, Kh, V Ng), T Diu , T Nim X, Bt Chnh o. Nu chng ta tm nghin cu v tm hiu v Pht Gio th chng ta s khm ph ra rng, t tng Pht Gio v "tri kin" ca c Pht i trc s tin ha t tng v s hiu bit ca nhn loi kh lu, v, tuy rng vi mt tinh thn khoa hc, Pht Gio sn sng chp nhn nhng sai lm, nu c, nhng cho ti ngy nay, Pht Gio cha tng phi xt li quan im ca mnh cp nht ha vi nhng tin b v t tng cng nh nhng khm ph mi ca khoa hc. Sau y ti s a ra mt s kin thc Pht Gio qu c gi thy r t tng Pht Gio i trc s tin ha t tng ca nhn loi nh th no. Trong khun kh bi vit ny, ti ch c th lit k mt s vn in hnh mt cch ngn gn ch khng th khai trin chng minh v mi vn i hi mt s trnh by su xa v y hn. Tuy nhin, trc ht, chng ta cn bit mt iu cn bn: c Pht khng phi l mt khoa hc gia, Ngi khng c theo cc phng php khoa hc nh thu thp d kin, t gi thuyt hay l thuyt, ri da vo nhng dng c trong phng th nghim kim nghim v thc chng l thuyt . Tt c nhng hiu bit ca Ngi l t Thin qun. Chng ta u bit rng, khi xa c Pht thng khuyn cc t trc khi ung nc hy nim ch ph cho cc vi chng sinh c trong nc. Ngi cn khng nh trong mi bt nc c ti 84000 sinh vt nh nhoi m mt thng chng ta khng th nhn thy c. Chng ta nn hiu con s 84000 trong Pht Gio c nhiu ngha v mt trong nhng ngha ny l tng trng cho mt con s ln ch khng phi l mt con s chnh xc. Hn 22 th k sau, vo cui th k 17, cc khoa hc gia pht minh ra ci knh hin vi u tin v nh c th nhn thy trong mt git nc c mt s ln cc vi sinh vt. Trong Kinh Hoa Nghim, quan nim v v tr ca Pht Gio l trong c v s nhng th gii c hnh dng khc nhau vi v s chng sinh khc nhau. Hn 21 th k sau, vo cui th k 16, Giordano Bruno cng a ra quan nim v mt v tr bao la v cng tn trong , ngoi th gii ca

chng ta, c th cn c v s cc th gii khc nhau vi v s dng sng (life-forms) khc nhau. Chng ta bit, quan im ny tri vi nhng li gi l mc khi trong thnh kinh m cc tn Ki T Gio tin rng khng th sai lm ca Thin Cha Ki T Gio, mt v thn m theo nim tin ca nhng tn Ki T, l bc Ton Nng, ngha l lm g cng c, v Ton Tr, ngha l ci g cng bit. Do , Bruno phi tr mt gi rt t cho kin thc rt ng ca mnh. ng ta b nh ch Cng gio trong c gio hong, v i din ca Cha trn trn, v cc linh mc, nhng ngi c Cha dy l phi thng yu k th [Bruno khng phi l k th ca Gio hi] nh chnh mnh, ln n v chnh cc linh mc a ng ln gin ha thiu sng. Th k 16 m u cho cuc cch mng khoa hc. S pht minh ra knh thin vn ca Galileo Galilei u th k 17, v khoa v tr hc ngy nay chng minh quan im ca Pht Gio v v tr cng nh ca Giordano Bruno 21 th k sau l ng. Mt trong 10 danh hiu m ngi i tn vinh c Pht khi Ngi cn ti th: Thin Nhn S (Teacher of Gods and men), bc Thy ca cc Thin Cha v ca con ngi, khng phi l khng c gi tr thuyt phc. Thuyt Duyn Sinh hay Duyn Khi l thuyt cn bn nht trong Pht Gio. Gia th k 19, Charles Darwin a ra thuyt Tin Ha, v ngy nay, cng ngy chng ta cng thy thuyt ny rt ph hp vi thuyt Duyn Sinh. Vn Php trong v tr u do duyn m thnh, ht duyn th dit, v y cng l cn bn ca thuyt Tin Ha, t s xut hin ca cc cy c cho n con ngi. Gio s Trnh Xun Thun vit trong cun L'Infini Dans La Paume de la Main: "Tin ha t nhng ct bi ca nhng ngi sao, chng ta chia s cng mt lch s v tr vi nhng con s t trong nhng vng hoang mc v nhng bng hoa ta mi thm" (Poussires d'toiles, nous partageons la mme histoire cosmique avec les lions des savanes et les fleurs de lavande). Ti s ni thm v cun sch rt c gi tr ny trong mt on sau. Thuyt V Thng ca Pht Gio l mt h lun ca thuyt Duyn Sinh. Cc tn Ki T Gio thng cho rng Thin Cha ca h l bc thng hng (omnipresent), ngha l c mt khp ni. y ch l mt nim tin tn gio ch khng phi l mt s hiu bit da trn nhng s tht bt kh ph bc. Ngy nay, tuyt i a s cc khoa hc gia gt b quan nim v mt Thin Cha sng to ra mun loi, cho rng vai tr "sng to" ca Thin Cha khng cn thit, cng nh ngy xa, khi hong Napolon hi Pierre Simon de Laplace l sao trong tc phm nghin cu khoa hc v C Hc Cc Thin Th (Celestial Mechanics) ca ng ta khng thy ni g n Thin Cha, Laplace tr li: "Ti khng cn n ci gi thuyt ". iu r

rng l trn th gii v trong v tr ngy nay, ci thng hng, c mt khp ni, chnh l tnh v thng ca vn php. T mt vi sinh vt nh nhoi nh mt vi khun cho n con ngi, mt ngi sao, mt thin h trong v tr, khng c g c th i ra ngoi lut v thng. Thin Cha ca Ki T Gio cng khng thot khi lut v thng, v quan nim v Thin Cha ca Ki T Gio thay i rt nhiu qua thi gian vi nhng l lun thn hc khc nhau. Thuyt v thng ca Pht Gio ngy nay c khoa hc kim chng. Pht Gio a ra nhng thuyt Tng Duyn, Tng Tc, Dung Thng V Ngi, Mt l Tt C v.v.., c bit l trong Kinh Hoa Nghim. Khoa hc ngy nay, nht l khoa Vt L Nguyn Lng (Quantum Physics), ngha l mn vt l kho st th gii ca cc ht "Tim Nguyn T" (Subatomic particles) cng chng minh rng mi vt u lin h ti nhau, khng c ci g c th c t tnh, ngha l c lp, khng ty thuc bt c ci g khc. y cng l cn bn thuyt V Ng ca nh Pht. Chng ta u bit Pht Gio l mt tn gio tr liu, ngha l mt tn gio cha nhng cn bnh gc ca th gian. Lun T B t Ma cng nh Duy Thc Lun v nhiu Kinh in khc, tt c u c tnh cch tr liu. Khng ai c th ph nhn Thin l mt phng php tr liu tm thn hu hiu m ngy nay nhiu ngi Ki T Gio, Do Thi Gio v.v... p dng. Ti mun nhc li li ca nh phn tm hc ni ting ca Anh Quc, Tin s Graham Howe: "c mt cht v Pht Gio ta cng c th nhn thc c rng: t 2500 nm trc, cc Pht t bit nhng vn hin i v tm l nhiu hn l chng ta thng nh gi h. Pht Gio nghin cu nhng vn ny t lu v cng tm ra phng thc gii quyt chng. Ngy nay chng ta ch khm ph li tr tu thng thi c xa ca ng Phng" (To read a little Buddhism is to realize that the Buddhists knew, 2500 years ago, far more about modern problems of psychology than they have yet been given credit for. They studied these problems long ago and found answers too. We are now rediscovering the ancient wisdom of the East). Chng ta thy, qua vi t tng in hnh ca Pht Gio, ci bit ca Pht Gio i trc ci bit ca nhn loi nh th no. L d nhin, cc t tng Pht Gio khng ch c vy, m cn v s cc iu khc nm trong rng Kinh in Pht Gio. Nhng hin nhin, trong khun kh mt bi vit, khng ai c th trnh by tt c nhng t tng ca Pht Gio cho y .

Sau y ti xin trnh by mt kha cnh khc thuc loi "i trc thi gian" ca Pht Gio, l kha cnh tn gio v x hi. Trong cc tn gio ln trn th gii, ch c Pht Gio l tn gio nhn bn v nhn ch. Cc tn gio khc nh n Gio, Hi Gio, v Ki T Gio u l Thn gio. Nhn bn l t cn bn trn con ngi, v nhn ch l con ngi lm ch chnh mnh, t mnh tu tp i n gii thot ch khng trng ngng hay nng ta bt c Thn quyn no. V vy, Pht Gio quan tm n nhng chuyn thc t ca con ngi ch khng suy lun vin vng n nhng vn siu hnh khng c ch li thit thc cho con ngi ngay trong i sng ny. T bn cht nhn bn v nhn ch, gio l Pht Gio l, theo nh mt s hc gi, mt cuc cch mng t tng. Ti thy danh t cch mng khng ng, v cch mng c ngha chng li ci c thay bng ci mi. Theo ti, chng ta phi ni rng t tng Pht Gio rt c th v trn thc t m ng cho nhng ci cch t duy trong cc Thn gio cng nhng khm ph khoa hc v v tr. Tht vy, cc hc gi Ty phng nghin cu ng n v Pht Gio u cng nhn Pht Gio l mt tn gio thc nghim (empirical), khoa hc (scientific), thc t (pragmatic), v nht l dn ch (democratic). Nhng c tnh ny ca Pht Gio l nhng c tnh m chng ta khng th thy trong cc Thn Gio. Ti sao? V cc Thn gio u phi da vo 4 c tnh chung nh sau tn ti: quyn lc; s hin hu v quyn nng, n hu ca mt v Thn hay Thin Cha; truyn thng tn gio; v nhng huyn b v siu nhin trong tn gio. Chng ta hy xt tng c tnh mt trn xem quan im ca Pht Gio i vi cc c tnh trn nh th no. ---o0o--1.Vn Quyn Lc Quyn Lc thng c to trn m tn km hiu bit. Trong cc Thn Gio, gii gio s, th d Linh Mc trong Cng Gio, Mc S trong Tin Lnh Gio, cc gio s trong Hi Gio, cc Rabbi trong Do Thi Gio, giai cp B La Mn trong n Gio, u l nhng ngi t cho mnh l thng thi hn m tn di, ch c h mi kh nng hiu v din gii Kinh in trong tn gio ca h. T iu ny h to thnh mt quyn lc trn m tn v to nn gio iu "qun mnh trong vng phc" m cc tn phi tin theo.

Cu trc ton tr ca Cng Gio l mt th d, d rng lch s chng minh rng s hiu bit v din gii Thnh Kinh ca cc gii lnh o Cng gio, t Gio Hong tr xung, nhiu khi rt sai lm, lun lun trong tnh trng "sai sa u?" hay "sa u sai ". Bi vy cho nn nn thn hc Ki T Gio phi thay i rt nhiu qua thi gian. Lch s Ki T Gio chng t nhng sai lm thn hc l nguyn nhn ca nhng tc hi m Ki T Gio mang n cho nhn loi trong gn 20 th k, in hnh l nhng cuc Thnh Chin, nhng Ta n X D Gio, nhng cuc chin tranh tn gio, nhng s lin minh vi thc dn i truyn o trong cc nc km m mang v.v... V xng th 7 ni ti li ca Cng Gio gn y l mt bng chng hin nhin nht. Tuy vy m cc tn vn lun lun c dy l phi "qun mnh trong vng phc". Quyn lc ca Tin Lnh nm trong Thnh Kinh. Tin Lnh ch trng "Ch bng vo c Tin vo Gi-su, con ngi s c Thin Cha coi nh ngi cng chnh v do c sng trn thin ng vnh hng trong Cha Ki T [Justification by faith = The just (justified, saved) shall live [have eternal life] by faith [in Christ] (Rom 1: 17)] v Thnh Kinh l nhng li mc khi ca Thin Cha nn khng th sai lm. Trn thc t Tin Lnh p dng iu trn nh l c Tin bin minh cho tt c" lm tt c nhng vic c trn i nh sn lng ph thy, thiu sng th dn M v khng chu theo Tin Lnh. Tin Lnh cng tin rng Thnh Kinh l nhng li mc khi ca Thin Cha, nn khng th sai lm. Do , i vi Tin Lnh, nu thc t sai vi Thnh Kinh th phi loi b thc t, d rng ngy nay nhiu nh nghin cu Thnh Kinh chng minh rng trong Thnh Kinh c v s nhng iu sai lm v Thn Hc cng nh Khoa Hc. Tin Lnh khng ngn cm tn c v tm hiu Thnh Kinh Ki T Gio nhng ch c hiu theo s din ging ca gii Mc S. Cng v vy m cho n tn ngy nay phi bo th Tin Lnh vn cn chng i thuyt Tin Ha, pht minh ra nhng l thuyt thn hc qui g nh khoa hc sng to (creation science) v ri thit k thng minh (intelligent design) bin minh cho tc phm sng to ca Thin Cha ca h. a v v quyn lc ca cc gio s trong Hi Gio l mt th d khc. Chng ta khng cn l g nhng o lut rt khc nghit ca Hi Gio i vi gii ph n v i vi nhng vi phm lun l nh nhoi khng ng k trong nhng x hi Ty phng. c Pht a ra mt gio l trong khng c quyn lc. T hn 25 th k v trc, c Pht i tin phong trong vn bc b quyn lc tn

gio, khng nhng quyn lc ca c nhn m cn ca c Kinh in na. Trong mc 3, Vn Truyn Thng, ti s khai trin thm iu ny. 21 th k sau, Martin Luther ca Ki T Gio theo gt c Pht, bc b quyn lc trong cu trc ton tr ca Cng gio lp ra o Tin Lnh. Nhng thc t l Tin Lnh thay th quyn lc ca Gio Hong Cng gio bng quyn lc ca Thnh Kinh. Cho nn, ngi ta bo rng cc tn Cng gio l n l ca gio hong, cn cc tn Tin Lnh l n l ca Thnh Kinh. Pht gio quan nim, d n l vt cht hay n l tinh thn cng u l n l, lm mt phm gi con ngi. ---o0o--2.Vn hin hu, quyn nng, n hu ca Cha Mi Thn gio u c mt quan nim ring v Thin Cha ca mnh. V bn cht, nhng Thin Cha ny khng khc g nhng Thn linh trong dn gian, th d nh thn cy a, thn sng, thn ni ca dn Vit Nam khi xa, v tt c u nm trong nim tin ca con ngi ch khng phi l mt thc th. Nhng cun sch kho cu v quan nim cc Thin Cha trn th gian, th d nh cun Mt Lch S Thin Cha (A History of God) ca N Tu Ca-T Karen Armstrong, cun Mt Th Gii y Nhng Thin Cha (A World Full of Gods) ca Keith Hopkins v.v... chng minh s kin ny. Cho nn, quan nim Thin Cha ny hay Thin Cha kia l duy nht, l ton nng, l lng lnh v cng v.v... l mt quan nim li thi. thy r vn hn, c l chng ta cng nn bit quan nim v Thin Cha quyn php v cng t u m ra. Chng ta hy i ngc tr li thi tin s. Khi con ngi cm thy yu ui v s hi trc thin nhin, t nhng cn bo t sm st, nhng cuc ng t, lt li, nhng k ni la phun ra nham thch v.v... nhng hin tng con ngi khi khng th gii thch v cha tr tu hiu. Ngoi ra con ngi cn phi i din vi trm th bnh tt, bt an trong cuc i. Cho nn, tht l d hiu khi chng ta thy con ngi thi ngh rng, chc nhng thin tai, bnh tt k trn phi c mt nguyn nhn su xa no nm ngoi s hiu bit ca h, v h qui mi hin tng thin nhin v hot ng ca nhng bc siu nhin m h gi l Thn (Gods) (Ngi Ki T gio gi Thn ca h (Christian God) l Thng hay Thin Cha). Th d, st c coi nh l nhng li gm ca Thin Cha ging xung nhn loi, sm c coi nh l ting ni trong cn thnh n ca Thin Cha, nhng bnh dch t, dch hch, v c tnh truyn nhim nn lm cht hi nhiu ngn

ngi v cha c thuc phng nga hay cha chy, cng c coi nh l ha ca Thin Cha ging xung u con ngi trng pht con ngi v ti lm pht Thin Cha. Nhng con ngi li khng chu dm chn ti ch, cho nn ngy nay, chng ta hiu, v hiu rt r, bnh tt t u m ra, ti sao c sm, st, v tin on c khi no c sm, st v c u v.v... Do , nhng quan nim thuc loi m tn nh Thin Cha c th ban phc, ging ha cho nhn loi l nhng quan nim li thi, khng ph hp vi nhng thc t ngoi i. Ngy nay, khi tri sm st, ch v mo cn cp ui chy trn, nhng con ngi th bnh thn ngi vit bi chng m tn d oan, chng nhng chuyn hoang ng phn khoa hc, phi l tr. Mt cu hi c t ra: Ti sao ngy nay vn cn nhiu ngi tin vo mt Thin Cha ton nng, ton tr? Pht Gio nhn thy r vn ny. c Pht thy r chng sinh th v lng, nhng cn tr th bt ng. Bi vy gio l ca ngi l khai sng, chuyn ha con ngi ch khng chng i bt c nim tin no ca con ngi. V cn tr bt ng nn c ngi theo c con ng Bi, Tr, Dng ca Pht Gio, t mnh bc i nhng bc chn vng chi trn con ng gii thot, m mang tr tu, t tu, t chng. V cng c nhng ngi hoc do truyn thng tn gio, gia nh, hoc t khi sinh ra sng trong mi trng khp kn v tr tu, t duy, nn c nho nn da trn mt cp nng Thn quyn l lt tm b trn trng i, chn chim mung cm th, ch ngy v qu tht vi ng Thnh David (Charlie Nguyn, Cng Gio Trn B Vc Thm, trg. 73: "Xin Cha lm cho ti khinh d s i l chn mung chim cm th, xin lm cho ti ng v qu tht hip lm mt cng vua David." (Trch dn t Kinh Nht Kha ca CG). Tht l ti nghip, nhng tn Cng gio Vit Nam u c m mt b nhng ng linh mc x u c cng khng hn h bao nhiu, nhi s t nh v cha h bit n cun Thnh Kinh nn khng bit rng trong Thnh Kinh, David chng qua ch l mt tn tng cp, n khi ln lm Vua th hoang dm v , v o c, cp v ca thuc h v..v Ngi Do Thi tn vinh David v hn c cng vi Do Thi ch chng lin quan g n dn Vit Nam. Tn Cng gio Vit Nam c b trn dy sao th tng vy, ch c bit g v David v ti sao li phi v qu tht vi mt tn Vua Do Thi v o c, xut thn t mt tn tng cp. Chng ta cng nn bit, nn Thn Hc Ki T Gio, theo kp s tin ha ca nhn loi, phi gii thch li nhiu ln quan nim v mt Thin Cha. Nhng ngy nay nhng gii thch ny u b bc b, v nn Thn Hc Ki T Gio t tin trn s hin hu ca mt Thin Cha ton nng, ton tr, ton thin ri dng l lun thn hc thuyt phc con ngi l mt Thin

Cha vi nhng thuc tnh nh vy hin hu. Nhng nn thn hc Ki T Gio khng th thuyt phc c nhng ngi c u c trong thi i ny v n cha rt nhiu mu thun v phi l. N ch cn hp vi nhng ngi m u c so vi u c ca nhng ngi cch y trn 2000 nm cng cha tin b c bao nhiu. Tht vy, chng ta u bit n li pht biu ca vt l gia ni ting nht th k 20 l Albert Einstein nh sau: Ti khng th quan nim c mt Thin Cha thng pht nhng to vt ca mnh... tng v mt ng can thip vo nhng s vic xy ra trong th gian th tuyt i khng th no c. (I cannot conceive of a God who rewards and punishes his creatures. The idea of a being who interferes with the sequences of events in the world is absolutely impossible.) Nhn nh sau y ca James A. Haught trong cun 2000 years of Disbelief: Famous People with the Courage to Doubt, trang 324, c th cho chng ta thy r vn hn: Qua lun l, chng ta c th thy quan nim ca gio hi v mt Thin Cha trn tri vi lng thng yu nht mc khng ng vng. Nu c mt ng thn linh sng to ra mun loi th ng ta lm ra ung th v cho phi n, bnh hoi huyt cho tr con, bnh ci, bnh AIDS, bnh mt tr nh (Alzheimer), v hi chng Down (khuyt tt tinh thn). ng ta ra lnh cho nhng con co cn x nt nhng con th ra tng mnh, nhng con bo git nhng hu nai. Khng c mt con ngi no c c n hoch nh nhng s khng khip nh vy. Nu mt ng siu nhin lm nh vy, ng ta l mt con qu, khng phi l mt ngi cha nht mc nhn t. (Through logic, you can see that the church concept of an all-loving heavenly creator doens't hold water. If a divine Maker fashioned everything that exists, he designed breast cancer for women, childhood leukemia, leprosy, AIDS, Alzheimer's disease, and Down's syndrome. He mandated foxes to rip rabbits apart and cheetahs ro slaughter fawns. No human would be cruel enough to plan such horrors. If a supernatural being did so, he's a monster, not an all-merciful father.) Chng ta hy t t mt cu hi, trong thi i ny, chng ta cn c th tin c lun iu thn hc Ki T Gio cho rng, ch v Adam v Eve cng li Thin Cha n mt tri trn cy hiu bit c tr tu bng Thin Cha nn

c nhn loi u b Thin Cha y a? iu hin nhin l tr tu loi ngi ngy nay vt xa v hiu bit cng nh v o c ca Thin Cha trong Thnh Kinh. Hn na, ngi Vit Nam chng ta c cu "Con hn cha l nh c phc", nu khng nh vy th th gii lm g c tin b? Nu c nh nh ca Thin Cha th loi ngi s trin min sng trong s ti tm, tr tu v o c thp km. Bi vy, nu chng ta c nhng cun sch vit v cuc chin gia khoa hc v nn thn hc Ki T Gio trong hn mt th k nay th chng ta s thy nn thn hc Ki T Gio khng cn ch ng trong gii tr thc, trong cng nh ngoi Ki T Gio, khoan k n tuyt i a s cc khoa hc gia. Ngoi ra, nu chng ta c nhng cun nghin cu ph bnh Thin Cha in hnh nh cun Nhng Ph Bnh v Thin Cha (Critiques of God), bin tp bi Peter A. Angeles, trong c 16 tc gi ph bnh v mi l lun thn hc ca Ki T Gio; hoc cun Thin Cha l Ci G? (What is God?), bin tp bi Kenneth G. Lucey, trong c nhng bi kho lun ca Richard R. La Croix, th chng ta s thy mi l lun thn hc v s hin hu ca mt Thin Cha vi nhng thuc tnh ton nng, ton tr, ton thin, th d nh ca Thomas Aquinas, Augustine, Descartes v.v... u b bc b dt khot. Tht vy, trong phn Ta ca cun Critiques of God, trang xiii, chng ta c th c on sau y: Nhng nim tin vo nhng ng siu nhin bin khi nn vn ha ca chng ta. Bt c nim tin chc i cng no v Thin Cha cng ang tr thnh m nht trong nn vn ha ca chng ta. Thin Cha mt i tr x trong khng gian nh l mt nc trn Thin ng. ng ta cng mt i ch ng trong v tr nh l ng sng to ra n t h v. Khng phi l Thin Cha b y ra mt vng xa lc xa l. Khng phi v ng ta tr thnh mt tru tng v thn th (khng c khng ci). M v chng ta nhn thc ra rng chng lm g c Thin Cha m ni ti. (Beliefs in supernatural beings have vanished from our culture. Any general serious belief in God is fading in our culture. God has lost his spatial location as a monarch in heaven. He has lost his temporal precedence to the universe as its Creator ex nihilo. It is not God is being relegated to a remote region. It is not that God has become a bodiless abstraction (a sexist It). It is te realization that there is no God to which to relate.) Sau y l mt on trong phn Dn Nhp trong cun A History of God ca n tu Cng gio Karen Armstrong:

Thin Cha l mt khun mt kh m m, c nh ngha trong nhng tru tng tr thc thay v nhng hnh nh r rng. Khi ti mi ln chng 8 tui, ti phi nh cu tr li theo gio l ca cu hi, "Thin Cha l ci g?: "Thin Cha l Thn Linh cao nht, t hin hu v v cng hon ho trn mi phng din." Khng l g, li gii thch trn chng c my ngha i vi ti, v ti phi ni rng ngy nay nh ngha trn cng chng c g hp dn. vn l mt nh ngha n thun kh khan, hunh hoang, v kiu cng. Tuy nhin, t khi ti vit cun sch ny, nay ti tin rng nh ngha trn cng cn sai lm na. (God was a somewhat shadowy figure, defined in intellectual abstractions rather than images. When I was about eight years old, I had to memorize this catechism answer to the question, "What is God?": "God is the Supreme Spirit, Who alone exists of Himself and is infinite in all perfections." Not surprisingly, it meant little to me, and I am bound to say that it still leaves me cold. It has always seemed a singularly arid, pompous and arrogant definition. Since writng this book, however, I have come to believe that it is also incorrect.) V trong cun S V Tn Trong Lng Bn Tay (L'infini Dans La Paume de la Main) ca Matthieu Ricard v Trnh Xun Thun (ti s tr li 2 tc gi ny trong on kt), trang 51, Matthieu Ricard a ra nhn nh: Mi tn gio (thn gio) v mi trit thuyt u tht bi trn vn sng to...Khoa hc loi b s sng to bng cch b i khi nim v Thin Cha Sng To m khoa hc khng cn n v Pht Gio cng vy, loi b s sng to bng cch b i khi nim v mt s bt u. (Toutes les religions et les philosophies ont but sur ce problme de la cration. La science s'en est dbarrasse en liminant la notion de dieu crateur dont elle n'a pas besoin et le bouddhisme en liminant la notion mme d'un dbut.) Nh vy, 25 th k sau thi Pht ti th, con ngi mi dn dn i n s nhn thc l chng lm g c Thin Cha ton nng ton tr, sng to ra mun loi v c quyn thng pht con ngi. c Pht nhn thc c nh vy, do Pht Gio, t hn 2500 nm nay, l tn gio khng chp nhn thuyt sng to cng nh thn quyn thng pht hoang ng. Quan nim v v tr ca Pht Gio l v th v chung. c Pht cng thy r s vn hnh ca thuyt Tin Ha. Ngi bit chng sinh cn tnh bt

ng cho nn Ngi a ra nhiu Php mn dn dt con ngi, ty theo cn tr, tin ti gic ng. Chng ta thng nhc n con s 84000 Php mn, tng trng cho mt con s ln. Ngi i thng cho c Pht l mt v lng y gii, ty bnh m cho thuc. Khng c g hoang ng v phn khoa hc bng quan nim ch cn c mt phng thuc, bt k n tn l g, "c Tin" hay "Cu ri", l c th cha c mi cn bnh ca chng sinh vi cn tnh bt ng. 3. Vn truyn thng Truyn thng, ni mt cch i cng, l nhng g thuc tr tu, kinh nghim, np sng v.v... m con ngi trong mt x hi, mt nn vn ha, truyn li t i ny sang i khc. Qua thi gian, do s m mang tr tu, do nhng sng kin mi ca con ngi, truyn thng c th thay i, ci tin, ph hp vi s tin ha ca nhn loi. Tuy nhin, trong cc thn gio, truyn thng li thng l nhng giy xch buc cht con ngi trong vng "qun mnh trong vng phc" v do , thng c tc dng ngn chn s tin b ca con ngi. Truyn thng trong Cng Gio R-ma c tm tt trong cu (J. Sheatsley, The Pope's Catechism, p.80): Tn Ca-T phi tin tt c nhng g Thin Cha mc khi v tt c nhng g Gio hi Cng gio dy, bt k l nhng iu c hay khng c trong Thnh Kinh. V Truyn Thng Cng gio (ngha l nhng g gio hi dy) v Thnh Kinh u do Thin Cha mc khi. (A Catholic must believe all that God has revealed and the Catholic Church teaches, whether it is contained in Holy Scripture or not. Because Catholic Tradition and Holy Scripture were alike revealed by God). Bi vy m khi gio hi Cng gio dy c M, sau khi sinh n t nht l 7 ln, vn cn ng trinh, hay c M c hn ln xc bay ln tri, hay gio hong l i din ca Cha trn trn, nm trong tay cha kha m ca thin ng, khng th sai lm v.v... th gio dn cng bt buc phi tin, d nhng iu ny khng h c trong Thnh Kinh. V, khi vo Vit Nam, gio hi bt gio dn phi dp bn th ng b, t tin trong hn 400 nm, th gio dn

cng phi tin theo v lm ng nh vy. Sau Cng ng Vatican II, gio hi "cho php" th cng t tin nht thm tn th gio dn cng lc c tin theo, v vn c ng linh mc cho rng cng gi l "lm chay cng rui". Truyn thng trong Tin Lnh l phi tuyt i tin rng Thnh Kinh l nhng li mc khi ca Thin Cha nn khng th sai lm. Nu khoa hc m ph hp vi Thnh Kinh th l khoa hc tt (Good science). Nu khoa hc m khng ph hp vi Thnh Kinh th l khoa hc xu (Bad science). Truyn thng trong Tin Lnh cng l phi tuyt i tin rng con ngi sinh ra trong ti li (born in sin) v do bn cht , con ngi khng th lm g tt (by nature, incapable of doing good), phi b y o vnh vin (To be a sinner is to be destined to eternal damnation), v cch duy nht c cu ri l phi tin vo quyn nng ca Gi-su (Justification by Faith). (Xin c Rubem Alves, Protestantism and Repression, p. 34) ---o0o--(II) - PHT GIO V KHOA HC (Buddhism and Science) Nguyn tc ca Tin S Buddhadasa P.Kirthisinghe. Tng Th K -Chu V. i Din Hi i B n v Tch Lan. c S Danh D Hn Lm Vin Pht Gio Hoa K, New York. Nu chng ta duyt qua lch s vn minh Ty phng, bt u Hi Lp, th chng ta s thy r s kin l, trong nn vn minh ny, khng nhng c nhiu cuc chin tranh v xung t thm khc trong c nhiu ngn ngi b hi sinh, m phn ln nhng cuc chin tranh ny xy ra khng phi v l do kinh t. Nhiu cuc chin xy ra v s xung t gia nhng quan nim v bn cht, ngun gc v s phn con ngi v th gii. Nhng quan nim ny bt ngun t tn gio. Tn gio ch lc Ty phng l Ki T Gio. Do , chng ta c th ni chc rng, tn gio ny phi chu trch nhim v nhng cuc chin vi bao mu ni trn. V, ti th k th 4 dng lch, Ki T Gio tr thnh thc h ch yu ca th gii Ty phng. Tn gio ny buc con ngi phi tin nhng iu ca tn gio a ra, cng nh phi chp nhn nhng iu m tn gio ny cho l chn l.

V tt c cc gio iu ca gio hi Ki T c t cn bn trn nim tin v s mc khi, m s mc khi th c vit trong Thnh Kinh, cho nn tt c nhng iu trong Thnh Kinh phi c coi l chn l tuyt i. Ngi no nghi ng nhng chn l ny s b ti y vnh vin xung ha ngc. Cho nn, iu r rng l cn bn chung cng ca Ki T Gio, tn gio t cho l cn bn ca nn vn minh Ty phng, l nim tin v nhng li mc khi ca Thn (God), v theo s gii thch ca Ki T Gio, Thn l iu kin cn ca mi tn ngng. Khoa hc, tri li, t cn bn trn nhng gi thuyt tin nghim khc. Khoa hc quan st, m t, thit lp chn l bng chng minh v kim chng thc nghim, v bt c ngi no cng c th t ti nhng kt qu chung cng m khng cn phi c mt nim tin no. c tin khng suy l hon ton khng c ch ng trong khoa hc, ch c s p dng mt cch lng thin mt phng php khch quan, v ri chp nhn nhng kt qu ca phng php ny. Cho nn ngi ta bo rng khoa hc l n lc ca con ngi, hon ton khc bit vi quan nim ca Ki T Gio, mt tn gio t cn bn trn mt c tin, mt c tin c bit, v, theo c tin ny th mi nim tin ca mi tn gio khc u sai lm v phi bc b. (V c tin trong Ki T Gio rt khc vi nhng nim tin trong cc tn gio ng phng cho nn chng ta cn phn bit c tin (faith) vi nim tin (belief) m thng ngi ta hay dng ln ln, khng phn bit. TCN). Hn na, khi phm phi mt sai lm th khoa-hc gia khng b trng pht trong i ny cng nh trong i sau. Nhng trong Ki T gio, mt li lm s c nhng hu qu v cng kht khe v khng ch trong cuc i hin ti. Chng ta c th hoan h ni rng, ngy nay, phn ln Ki T Gio khng cn t nng trn ci gio iu ln n l tr v s khc bit v quan nim na. Nhng tng phi chnh ca Ki T Gio tr thnh nhn hu v khoan dung hn trc nhiu. Nhng qua nhiu th k, h chng i kch lit thi ca cc khoa hc gia, nhng ngi c gng trong vic tm ra bn cht thc ca th gii v ca con ngi, qua thc nghim v suy l ch khng phi l da vo mt cun sch c c vit bi nhng ngi da vo trc gic v nhng iu m h cho l mc khi. Mi tin b v khoa hc v k thut Ty phng, khng phi l do lng tin vo quyn lc siu nhin, m phn ln li chnh l do s ph nhn nim tin ny hay t ra cng l lnh m vi nim tin ny.

Mi s c th tt p hn nu nhng gio iu ca tn gio ph hp vi thc t m cc nh khoa hc kho st. Nhng r rng l khng phi vy. V khng c mt quan nim siu nhin no, th d nh s hin hu ca mt v Thn c y tnh ngi, nhng php l, s sa ng ca con ngi, v s cu ri con ngi, c th c chng minh mt cch khch quan, v nht l do l tr. Khi gio hi khng th bo ton c nhng g bt kh chng minh, hoc nhng g ngc li s hiu bit v kinh nghim thng thng ca con ngi, th gio hi phn no ngng truy t nhng khoa hc gia, nhng ngi anh dng bo v s din gii thc ti ca h. Khoa hc gia khng cn b bt ming hay thiu sng trn gin ha v nhng "sai lm" ca h na, bi l Gio hi khng cn c th t chi ci quyn l lun v chng minh ca cc khoa hc gia na, v nhng quyn ny a n nhng ci tin ng k trong i sng vt cht ca con ngi trong cc phm vi kinh t v x hi. Gio hi Ki T khng gp c phn no trong ng hng ci tin ny v tn ngng Ki T bo rng Thn mun vy, th d nh, s ngho kh s lun lun vi chng ta. Khng ai c th nghi ng c l phn ln nhng s tin b Ty phng l v phng din vt cht. C th th gii c nhiu tin b hn nu tn gio khng can thip vo nhng s din gii ca khoa hc v thc ti v th gi bng nhng suy on siu nhin, bng nhng li trong Thnh Kinh hoc nhng li mc khi ca Thn, th d nh, th gii ny th phng, tri t th c nh v mt tri quay xung quanh tri t, v rng dng khoa hc th nghim nhng hin tng thin nhin l sai lm, v rng khng c s tin ha hay nhn duyn trong v tr, v quan nim chn thc l tt c ch do s sng to ca mt Thn. Trong hu ht nhng giai on ca s tin b, tn gio i nghch vi khoa hc gia v cho ti ngy nay, nhiu ngi vn cn gi khoa hc l duy vt, v tn gio. Tn gio thng ngn chn nhng gi tr v nhng ci tin ca i sng con ngi. Nhng iu kin sng, d tn khc ti u, cng c coi nh l s th thch ca Thn i vi nim tin ni Thn, v sa son cho mt i sng hnh phc mai sau ni Thin ng. S lc quan ca khoa hc thng b ln n, v mt thi bi quan c thay th, ku gi con ngi phi thng hi, phi bit xu h, phi tun phc mun ca Thn, theo nh s din gii ca cc cp lnh o trong gio hi. i ngc vi tt c nhng iu trn l thi ca Pht-t, nhng ngi m trong cc ngh hay hnh ng, khng bao gi b ngn ngi bi bt c mt gio iu hay s mc khi siu nhin no. Pht t ngng knh c Pht, bc gic ng nhn thc c ngun gc kh ca th gii, nhng iu kin

tn khc m con ngi phi sng trong , bnh tt v cht chc. Ngi mun cho mi ngi sung sng, mun gip con ngi thot ra khi vng kh au. Ngi mun ch cho con ngi con ng i ti Nit Bn hay s gii thot vnh cu. l iu c Pht lm, khng i hi con ngi phi tin vo mt ng siu nhin, mt v Thn, hay l tin vo chnh Ngi d Ngi l bc ton m. Nu mt ngi ang sp b cht ui th ngi khng hi nhng ngi ng trn b l nc h su bao nhiu, nc lnh nh th no, h nc thuc v ai v.v... Tng t, mt ngi ang b mt mi tn c hnh h th khng hi v loi cung tn no, bn ti t bao xa, hoc nhng cu tng t. C hai ngi u mun bit lm th no cu h ra khi vng nguy him, cc iu khc u ra ngoi l v khng thc t. Cng nh vy, tht l khng thc t khi ni v nhng iu h tin v mt v Thn, c thc hay khng l Thn sng to ra th gii, hay th gii hoc vnh cu hoc khng, v nh hay hu nh. l nhng nghi vn m nhng trit gia, nhng ng Phm Thin trong c kinh n v nhng ngi quan tm ti siu- hnh-hc mun c s gii p. Nhng vn trn khng phi l v ch khi ta mun tm hiu chng, nhng nu mt ngi ang trong mt tnh trng kh khn v mun thot ra khi tnh trng ny, th nhng suy on v siu hnh hc hay v Thn hc qu thc l v ch. c Pht khng ln n nhng s suy on v tui ca th gii, bn cht ca s sng to hay nhng iu tng t. Th d, mt khoa hc gia chuyn v s cu to a cht s khng quan tm ti nhng iu m mt nh sinh l hc ni v c th con ngi v nhng c quan trong . Nu ng ta mun bit nhng iu trn ng ta s hi mt y s, nhng khng phi l lc hi nhng iu ny khi ng ta ang kho cu v a cht. Cng nh vy, mt ngi tm kim hnh phc v s bnh an trong tm t s xt n nhng iu Pht dy t ti nhng iu trn. H c th l mt trit gia hay mt nh Thn hc, h c th l mt nh lun l bit rt nhiu v vn siu hnh. Nhng trong trng hp ny h khng cn n kin thc . iu ny khng lm cho h tr thnh v Thn hoc l h tha mn vi nhng vt cht h c. Cho nn, chng ta thy c Pht khng h i nghch vi bt c ai c nhng tn ngng khc. Mc ch ca Ngi l p ng nhu cu cp thi ca con ngi mun thot ra khi cnh kh au. Mt y s sn sc nhng vt thng cho mt bnh nhn khng c hi l bnh nhn c i l nh th hay khng? ng ta l mt y s v nhim v ca y s l cha bnh cho bnh nhn. Cng nh vy, c Pht l y s ca thn v , v Ngi dng phng php khoa hc l: trc ht phn tch chng bnh.

V dng phng php khoa hc, c Pht chng t rng Ngi ch thc l mt khoa hc gia. V l do ny cho nn tht l chng nhm khi chng ta hi c Pht, cc t ca Ngi, hay nhng li Ngi tuyn thuyt c th coi nh l c tnh cch khoa hc hay l th nghch vi khoa hc? c Pht v cc tn Pht Gio, v ton th phng cch Pht Gio dng, u ph hp vi tinh thn khoa hc. Do , khng c s i khng i vi bt c ai chp nhn nhng nguyn tc khoa hc. c Pht v Pht t n nhn mi khm ph khoa hc, mi p dng ca phng php khoa hc, v nhng iu ny khng bao gi tri ngc vi nhng nguyn tc m c Pht v cc Pht t thng theo. Tuy nhin, mi ngi u c mt kinh nghim chn la ring. Do con ngi thng chn la nhng phng php hon chnh iu kin ca h v b qua nhng phng php khc. vt qua nhng au kh v phin no, c Pht chn phng php lun l o c. Nhng ngay c trong phng php ny chng ta cng thy r nhng tin thuyt m Ngi a ra, v Ngi xt mi s da trn nhng lin h nhn qu, v thng vch r nhng mi lin h vi t m v gp gp hoc thiu kin nhn chng ta thng b qua khng ti, nhng mi lin h m cc nh phn tm hc ngy nay thy r. Khoa hc t cn bn trn s phn tch, ngha l kho st k cng mi hin tng, xem xt tng phn mt v tm ra nguyn nhn. chnh l nhng iu c Pht lm. Nhn thc v s hin hu ca Kh v phin no, v nhn thc v nguyn nhn ca mi s vic, l hai nhn thc c th ca Pht Gio. Nhn thc th nht bt ngun t s qun chiu v ni qun a n s tng qut ha kinh nghim ca con ngi, v nhn thc th nh l huyt mch ca khoa hc, d l khoa hc ng phng hay Ty phng. V cng chia x mt cn bn nhn thc cho nn lm sao m c Pht v cc Pht t c th i nghch vi phng php khoa hc? Lm sao h c th bp nght khoa hc khi m chnh h dng cng nhng phng php khoa hc? Lm sao h c th nguyn ra khoa hc? Lm sao h c th ra lnh cm on mt th nghim khoa hc vi lun c: hy cu nguyn, tin tng vo nhng iu ghi chp bi nhng ngi khng phi l khoa hc gia? Chng ta c th oan quyt rng Pht gio cha bao gi c s i nghch vi khoa hc hay khoa hc gia, ng ni l hnh ti cc khoa hc gia v nhng khm ph ca h, bt h phi sa i quan nim hoc a h ln thiu sng trn gin la. Nhng iu trn khng nhng lm cho cc Pht t, nhng ngi c mt i sng o c hin lnh, khng th no hiu ni m

i vi h cn hon ton phi l v Pht t khng bao gi chng i cc phng php khoa hc. S tht l, trong lch s Pht Gio cha bao gi c s i nghch vi cc khoa hc gia, Pht Gio cha bao gi tuyn chin vi khoa hc cng nh cha bao gi ngn chn khoa hc vi lun c l khoa hc i lc ng v hot ng cho iu c thay v iu thin, nh mt s nh o c v Thn hc pht biu. Khoa hc c tnh cch trung lp; v chnh l tm tr v s hnh x ca con ngi cn phi c hng dn theo nhng tiu chun lun l o c, v y cng chnh l nhim v ca Pht Gio. Chin tranh gia khoa hc v Ki T Gio? Tht ra c qu nhiu cuc chin nh vy. Chin tranh gia Pht Gio v Khoa hc? Khng bao gi. Khng nhng l cha bao gi c chin tranh gia Pht Gio v cc tn gio khc, m rt him khi ta thy Pht Gio bt ng kin vi nhng c gng tm ti chn l. Pht gio cha bao gi chng i hoc cng li nhng tm ti chn l ny, tri li cn khuyn khch nhng c gng tm ti ny na. Mt cu hi c t ra l, ti sao khoa hc khng c pht trin ng phng khi m Pht Gio thnh hnh nhng quc gia ng phng t nhiu th k? Cu tr li tht l n gin. Thc ra ng phng c nhiu khm ph khoa hc hn l ngi ta thng bit ti. Nhng chng ta khng nghin cu vn minh ng phng t quan im ny v ngh rng nn vn minh Ty phng hin i l cao hn. Pht Gio quan thit chnh yu ti s an lc ca tm hnh con ngi, ti lng t bi, v quan tm ti s vui sng ca ngi khc, h, nhng iu ny c tc dng lm gim bt s kh trong th gii hay t ra l khng lm tng thm nhng s kh ny. Chng ta hy xt on mt cch chnh xc v s pht trin khoa hc v k thut chin tranh nh th no trong khi nhng vn x hi cn trng thi tht ng bun. Th d, chng ta c cch mang thin ng xung h gii, nhng lun lun chng ta lo s v b m nh bi chin tranh. Mt khc, Pht t, tuy khng pht trin k thut tha mn mi ngi vi mt i sng an nhn khng vt v, nhng thc s tm thy con ng hnh phc v gii thot. Ngi Pht t khng vo tm vn tranh ginh v chin tranh, lun lun sng trong ha bnh v ngh ti phng cch ngn chn chin tranh. C mt quan nim Ty phng l: chnh v Ty phng tri qua nhng cuc khng khong tr thc v tnh cm, k c cuc chin tranh gia khoa hc v tn gio, nn to thnh khun mu vn minh Ty phng m con ngi t ti i sng cao hn, trng thnh hn, trong sch ha con ngi v t gii thot. Nhng tht ra c ng nh vy khng? Con ngi c

t ti mt i sng tinh thn cao hn khng? Ngay Ty phng nhiu ngi nghi ng cc iu trn. Nhng i vi Pht Gio, Pht gio cha bao gi gp phn vo nhng au kh trn th gii, v thng lun lun tm cc lm nh bt nhng au kh ny m khng cn phi hi sinh i sng tinh thn. Tn gio Ty phng vn tng c thi c ti v khoa hc Ty phng cng vy. Cho nn t nhin l khoa hc v tn gio Ty phng phi ng nhau. Pht Gio cha bao gi mang tnh cht c ti v cha bao gi phi i ra ngoi Gio Php trnh ng vi khoa hc. Khng nhng vy, Pht Gio khng thy c s khc bit no vi khoa hc, ng ni n chuyn coi khoa hc l ch th. Cho nn, khng c l do no m nhng c tnh ca Pht Gio li khng c duy tr trong th gii tn tin ny. C th Pht Gio cn cng hin cho i sng hin i ca con ngi v x hi nhng cn bn lun l o c trong thi i khoa hc k ngh, iu m t trc ti nay tn gio Ty phng khng lm c v tn gio Ty phng vn cn nghi ng v e d trc nhng mc t vt cht ca khoa hc. Bng nhng tha hip vi khoa hc, tn gio Ty phng khng t tin v nhng nguyn tc ca mnh. Gn y nhng nguyn tc ny b nhng tn thng thng cng nh nhng cp lnh o trong tn gio Ty phng t thnh vn bn ci. Gio l o c r rng ca Pht Gio chim c li th qua s phn tch, ngha l qua tinh thn khoa hc hin i - v khng h b h thp bi nhng i hi ca c tin hay nim tin. ---o0o--(III) - PHT GIO V CUC CCH MNG KHOA HC Cuc cch mng khoa-hc pht khi Ty phng t th k th 16, pht trin mnh trong th k th 17, m u bng nhng t tng v cng trnh kho cu ca Nicolaus Copernicus (1473-1543), Giordano Bruno (15481600), Galileo Galilei (1564-1642), Johannes Kepler (1571-1630) v.v... Ngi ta gi l 1 cuc cch mng khoa hc, bi v nh m Ty phng thot ra khi cnh tm ti ko di gn 1000 nm, t nm 476 ti nm 1473. Thi gian ny thng c gi l thi Trung C v cng cn c gi l thi k tm ti hay thi k hc m (Dark Ages). Chnh trong khong thi gian ny, Ty phng b thng tr bi mt thc h tn gio c tn. Nhng gio iu, tn l ca Cng Gio, tn gio ca Ty phng, cng vi quyn hnh ca cc lnh t tn gio a v nm quyn, hay lin kt vi nhng chnh quyn ng thi, ngn chn s pht trin khoa hc

v t do t tng ca con ngi. Mi khm ph khoa hc, mi t tng tri ngc vi Thnh Kinh u b ln n l lc o" (heretics), phi dit tr. Do , cng chnh trong khong thi gian ny, Ty phng phi chu ng 8 cuc Thp c Chinh (Crusades) v hng trm ngn cc v x n d gio (Inquisitions), vi kt qu l nhiu triu ngi gm gi, tr, ln, b, trai, gi b mng v, hoc b tn st, c khi tp th; hoc b tra tn bi nhng dng c tra tn kinh khng nht trong lch s nhn loi (Hn 40 dng c tra tn d man ny hin c trng by trong 1 bo tng vin nh tn l Medieval Dungeon trn ng Jefferson, khu Fisherman Warf, ti San Francisco); hoc b treo c, hoc b t sng v.v..., tt c ch v h khng chp nhn hay c nhng t tng ngc vi Thnh Kinh. Thnh chin v ta n x d gio l nhng sn phm c th ca Cng Gio u Chu, v ngi ta khng th tm thy nhng th ny trong lch s ca bt c tn gio no ng phng, nht l Pht Gio. l nhng vt t khng sao ty xa c trong lch s loi ngi, d Gio hi Cng gio lm ht sc qung co ci b mt gi nhn gi ngha ngy trang di nhng chiu bi nh nhn quyn, t thin v.v.. vi hi vng lm cho th gii ngy nay qun i ci lch s tn bo ca Gio hi, m mu v nc mt ca hng triu ngi v ti. Cuc cch mng khoa hc gy nn hai nh hng to ln: Trong gii khoa hc, l khi im ca cc tin b khoa hc hin i, v t cc khoa hc gia thot ra khi s thng tr t tng ca tn gio; trong x hi i chng, l khi im ca s p nn c ti tn gio v nhng gio iu li thi, v nhng khm ph khoa hc mi c tc dng m mang dn tr, chm dt 1000 nm tm ti, gii phng con ngi khi s chuyn ch c ti ca gii gio s, in hnh l cuc cch mng nm 1789 ti Php m kt qu l tc b quyn hnh ca gii lnh o Cng gio trong qun chng, hay ni theo John E. Remsburg trong cun False Claims: tc khi nhng bn tay m mu ca Gio hi Cng Gio nhng thanh gm git ngi, v nhng b ci thiu sng ngi.. c mt nhn nh khch quan v trung thc v vn trn, c l chng ta nn duyt s s din tin ca cuc cch mng khoa hc, mt cuc cch mng v tin khong hu trong lch s Ty phng, c vit trong cc sch gio khoa m bt c sinh vin i hc no hc v khoa hc cng phi bit. Trong thi Trung C, tuy cng c nhng tin b v khoa hc v ton hc, nhng v nhn chng hc v v tr hc, tt c u da trn Cu c trong Thnh Kinh, mt cun sch vit bi nhiu mn phi trong nhiu th k. Ngoi ra, Tn c cng c vit bi nhiu ngi trong nhiu th k sau khi Gi-su b ng inh trn ci gi g hnh ch thp. Tuy ngy nay, nhiu

hc gi nghin cu Thnh Kinh, v ngay c nhng tn Cng gio tin b, c u c suy lun v kin thc v khoa hc, u cng nhn l cun Thnh Kinh cha y nhng huyn thoi gp nht t cc huyn thoi dn gian, y nhng sai lm v mu thun, nhng t tng d man ca thi bn khai vi nhng cnh git chc, tn st tp th, lon lun v.v... v hon ton tri nghch vi nhng khm ph mi nht c kim chng ca khoa hc, nhng vo thi Trung C, cun Thnh Kinh c gii lnh o Cng gio coi nh chnh l nhng li ca Thn ca h, do khng th sai lm. Theo s oan quyt ca cc nh thn hc Cng gio, da trn Thnh Kinh, th th gii m chng ta ang sng l th gii duy nht do mt v thn m h gi l Thng to ra, v tri t l trung tm ca th gii ny. Mt tri v cc hnh tinh khc u do cc thin thn xoay vn xung quanh tri t. Trn tri t l 1 vm tri cng gi nc pha trn, c nhng cnh ca m nc ri xung thnh ma theo hng ca Thng . Nhng sao trn tri l nhng ngn n m ti ti Thng sai cc thin thn mang ra treo. V l nhng li ca Thng trong Thnh Kinh nn bt c quan nim no khng ph hp vi Thnh kinh u b coi l "t thuyt" v, theo Thnh Philastre, ng nhin "sai lm i vi tn ngng Cng gio" (Any other view, St. Philastrius declared "false to the Catholic faith" ("Science and Theology" by Andrew Dickson White). Nhng vo u th k 16, Nicolaus Copernicus, mt nh v tr hc ngi Ba Lan, a ra mt khm ph mi: l, khng phi l mt tri v cc hnh tinh quay xung quanh tri t, m chnh l tri t v cc hnh tinh quay xung quanh mt tri. Copernicus khng dm ph bin khm ph ny nh l mt s thc khoa hc. Nhng cui cng ng cng xut bn mt cun sch: "Chuyn ng quay ca cc thin th" (Revolutions of the Heavenly Bodies) trong c ghi nhng khm ph ca ng. trnh cho Copernius nhng hu qu kh c th lng trc c, trong phn Ta cun sch, bn ca Copernicus l Osiander kho lo trnh by cng trnh kho cu ca Copernicus nh l mt gi thuyt (hypothesis) hay l mt nghch l (paradox). Nhng, khi cun sch va c xut bn th Copernicus qua i, vo nm 1543. Do Ta Thnh cng lm ng v cho php cc nh thn hc thnh thong c bn ti "gi thuyt" ca Copernicus. S chng i trong gii khoa hc tuy c nhng ch ngm ngm, khng ai dm ln ting coi thuyt ca Copernicus l mt chn l, v s b kt n l lc o, tra tn v mang ra x ti ta n x d gio. Tuy nhin, c mt trit gia thuc loi "uy v bt nng khut", l Giordano Bruno, mt linh mc dng Dominique ngi . Bruno khng nhng ng

vi Copernicus m cn to bo hn, a ra quan nim l ngoi th gii chng ta ang sng c th cn c nhiu th gii tng t khc na. iu ny tri vi li ca Thng trong Thnh Kinh: Tri t l trung tm ca th gii duy nht m chng ta ang sng. Do , Bruno b bt giam trong 6 nm. Sau cng, v t chi khng chu chp nhn nhng iu tri vi nim tin bt ngun t nhng kt qu nghin cu khoa hc vng chc m ng cho l ng d rng nu chp nhn l sai ng s c t do, ng b a ra ta n x d gio, kt n, dt php thng cng v b tuyn n t hnh bng cch thiu sng. ng b cc Linh Mc, nhng ngi c lng thng yu k th (theo nh li dy ca Gi-su trong Thnh Kinh. TCN), dn t nh t ra ni hnh hnh. ng b ct vo mt cc xung quanh c cht ci. Ri cc Linh Mc, t ca Cha Ki-T, chm la v thiu sng v Thnh t o v i nht, hon ho nht ny. (He believed in a plurality of worlds, in the rotation of this, in the heliocentric theory. For these crimes, and for these alone, he was imprisoned for six years. He was offered his liberty, if he would recant. Bruno refused to stain his soul by denying what he believed to be true. He was tried, condemned, excommunicated and sentenced to be burned. He was taken from his cell by the priests, by those who loved their enemies, led to the place of execution.He was chained to a stake and about his body the wood was piled. Then priests, followers of Christ, lighted the fagots and flames consumed the greatest, the most perfect martyr, that ever suffered death. ("Ingersoll The Magnificient" By Joseph Lewis)). Nm 1616, knh thin vn u tin ca Galilei lm cho vm tri trong Thnh Kinh rt ra tng mng. Cng cuc kho cu ca Galileo Galilei da trn s quan st thin vn qua hng lot nhng knh thin vn ngy cng tn k hn, thc chng quan nim ca Bruno v ng thi khng nh thuyt ca Copernicus nh l mt chn l khoa hc. Chng ta bit, nm 1633, di triu Gio Hong Urban VIII, ta n x d gio buc Galilei phi sa i khm ph khoa hc ca ng cho ph hp vi Thnh Kinh, ngha l mt tri quay xung quanh tri t, v d vy ng ta vn b bit giam ti nh cho n khi cht vo nm 1642. Chuyn c k nh sau: "Nm 1633, khi Galileo, da trn nhng d kin khoa hc khng th ph nhn, oan quyt trong mt cun sch kho cu thin vn ca ng rng: khng phi l mt tri quay xung quanh tri t m chnh l tri t quay xung quanh mt tri, th ng b ko ra trc ta n d gio ca gio hong Urban VIII, vn l bn ca Galileo. Khi ng gi, gn cht. Gio hong phn: "Trc khi cht, ng hy sa li iu trn v n ngc li vi thnh

kinh. Bt c iu no ngc vi thnh kinh u ng nhin sai lm, v thnh kinh l li ca Thng . Galileo l mt khoa hc gia v i, d 80 tui, sp cht, nhng vn cn y c khi hi tuyt vi. ng ni: "Khng thnh vn , ti s sa li li ti vit, ti s vit li trong sch ca ti ng nh li Thng vit trong thnh kinh - ngha l mt tri quay xung quanh tri t. Nhng c mt iu ti cn trnh ngi r: c tri t ln mt tri u khng c sch ca ti. V s thc th, tri t s tip tc quay xung quanh mt tri. Nu ngi nht nh mun bit ti sao th ti c y bng chng. Ti dng c i ti nghin cu vn ny, v nhng ngi c u c khoa hc u tuyt i ng vi s khm ph ca ti. Trc sau g ri ngi cng phi ng v khng ai c th chng li s thc lu di. (Galileo was a great scientist who, even at the age of eighty, when he was dying, had such a beautiful sense of humor. He said: There is no problem. I will change it; I will write in my book exactly what God has written in the bible - that the sun goes around the earth. But one thing I must make clear to you: neither the sun reads my book nor the earth reads my book. As far as reality is concerned, the earth will continue going around the sun. And why should you insist? Because I have every proof; I have devoted my whole life to the search, and all those who have a scientific mind are in absolute agreement with me. Sooner or later you will have to agree because one cannot remain against truth for long. "Priests and Politicians", Second revised edition, Cologne, West Germany, p.27) Tuy vy Galileo vn b buc phi sa i s thc khoa hc ng vit trong sch, b kt n l "lc o" v b bit giam ti nh cho n khi ng cht, nm 1642. Nhng li tin on ca ng thnh s thc, tuy hi chm. 359 nm sau, ngy 29 thng 10 nm 1992, gio hong John Paul II, tuyn b v n Galileo l mt sai lm v phc hi danh d cho Galileo, sau khi mt y ban gm nhng b c thng thng ca to thnh nghin cu trong 13 nm v vn Galileo. Trong dng thi gian v tn, 359 nm cng chng phi l lu. V, 13 nm dng nghin cu mt vn m i vi ton th gii r nh ban ngy t my trm nm nay phi chng phn nh thc cht ca nhng b c thng thng ang ng tr trong Ta Thnh Vatican? Ngoi ra, cng thi vi Galilei cn c nh thin vn v ton hc ngi c l Johannes Kepler. Khng nhng Kepler ng vi Copernicus v Galilei m ng cn a ra 3 nh lut v c hc cc thin th (celestial mechanics)

 m t mt cch v cng chnh xc s chuyn ng ca cc hnh tinh, trong c tri t, xung quanh mt tri. l: 1. Qu o ca cc hnh tinh quay xung quanh mt tri l hnh ellip (bu dc) thay v hnh trn. 2. Cc hnh tinh qut nhng khong khng gian bng nhau trong nhng khong thi gian bng nhau. (Ngha l ty theo v tr ca hnh tinh trn qu o ellip, vn tc chuyn ng ca hnh tinh khc nhau). 3. Bnh phng chu k quay T (thi gian quay c mt vng qu o) th t l thun vi lp phng khong cch trung bnh R gia hnh tinh v mt tri. (T^2 t l thun vi R^3). Kepler cng b Ta Thnh ch trch, hnh hung v bt b giam cm trong nhiu nm, nhng cc khoa hc gia khc nh Descartes, Fermat, Newton v.v... u ng h ng cng gp phn pht minh ra nhng khm ph mi. Rt cc, gio hi Cng gio ch cn bit a ra sc lnh ln n cc kt qu kho cu ca Copernicus v Galilei l sai lm, th d nh: "im th nht, ni rng mt tri l trung tm v khng quay xung quanh tri t, l in r, v ngha, sai lm v thn hc, v l t thuyt v tri ngc hn vi Thnh Kinh; v im th hai, ni rng tri t khng phi l trung tm m li quay xung quanh mt tri , l v ngha, sai lm v trit l, v t nht t quan im thn hc, i nghch vi chn tn ngng" (The first proposition, that the sun is the centre and does not revolve about the earth, is foolish, absurd, false in theology, and heretical, because expressely contrary to the Holy Scriptures; and the second proposition, that the earth is not the centre but revolves about the sun, is absurd, false in philosophy, and from a theological point of view at least, opposed to the true faith. ("The Scientific Revolution" Edited by Vern L. Bullough.) V cm cc gio s v con chin c sch ca Copernicus v Galilei. Lnh cm ny ko di sut 278 nm cho ti nm 1821 mi c Gio Hong Pius VII thu hi. Nhng cm th c cm, gii tr thc cng ngi dn c th vn c c. Dn dn quyn hnh tn gio u Chu khng cn a v c tn v gi quyn sinh st nh trc na, v cuc cch mng khoa hc v cc pht trin khoa hc v sau trong mi ngnh, nht l v nhn chng hc v di truyn hc, v phng php nh tui ca vt cht bng phng x ng v ca Carbon v ca vi nguyn t khc lm sp tn gc r thuyt sng to trong Thnh Kinh, cn bn tn ngng ca Cng gio. l

nh hng trc tip to ln ca cuc cch mng khoa hc trn x hi Ty phng. Ngy nay, nhng ngi cn tin thuyt sng to l do lng tin lp thnh trong tn gio ch khng phi lng tin qua suy l khoa hc. Nhiu tr thc khoa hc hin i t vn : trong mt bi cnh lch s cch mng khoa hc nh trn, thi ca Pht Gio s ra sao? Cng c vi tr thc Ty phng cho rng c th thi ca Pht Gio cng tng t nh ca Thin Cha Gio (Some Western writers on religion seem to have assumed that this was so ("Buddhism and the Scientific Revolution" By K. N. Jayatilleke)), nhng nhng ngi hiu bit cht t v Pht Gio th li bc b hon ton lun c ny. Tht vy, gio l cn bn ca Pht gio l chng nghim bn thn, cho nn rt ph hp vi tinh thn khoa hc. Hn na, Pht Gio khng c Thnh Kinh, khng c b tch bt buc pht t phi tin, khng c thn quyn, khng c gio iu kh cng, cho nn chng ta c th oan chc rng Pht gio s rt ha hp vi nhng sng to trong khoa hc ng ni n chuyn i khng hay tm cch ngn chn, dit tr. V phng din thuyt l, quan nim v v tr ca Bruno rt ph hp vi quan nim ca Pht Gio cch y hn 2500 nm v trc, rng ngoi th gii chng ta ang sng cn c hng h sa s th gii khc. Nu Bruno sng trong mt x Pht Gio th Bruno s c tn vinh thay v a ln gin ha thiu sng. Quan nim tng i trong cc Kinh Pht khng c g tri nghch vi quan nim ca Copernicus v Galilei v cc chuyn ng ca tri t v cc hnh tinh xung quanh mt tri. Tht vy, theo Pht Gio th mi s vt trn th gian u ch l tng i. iu ny c ngha l hnh sc, tnh cht ca mi s vt lun lun bin i ty theo cnh gii trong s vt th hin. Ni mt cch gin d th tng i c ngha l "thy vy m khng phi vy", bi l ty theo quan im v v th quan st ca mi ngi, danh t khoa hc gi l "h thng qui chiu", hnh sc v tnh cht ca mt vt c th khc nhau. Cho nn, mt Thin S hay mt pht-t c th hiu rt r rng trong Thi Dng H th tri t quay xung quanh mt tri, nhng hng ngy th vn thy mt tri "mc" phng ng v "ln" phng Ty. Hai iu ny khng c g l tri ngc nhau, v mt thuc Chn v mt thuc Tc . Cuc cch mng khoa hc m u cho mt k nguyn mi cho nn khoa hc tn tin hin i, v cho ti ngy nay khoa hc t c nhiu thnh qu ngon mc trong mi ngnh. Song song vi s pht trin ca khoa hc, cng ngy cc khoa hc gia cng nhn ra s tng ng gia nhng quan nim xa xa ca Pht Gio v nhng khm ph mi ca Khoa hc, v trong

nhiu vn t tng Pht Gio i trc khoa hc kh xa. Khng nhng vy, trong nhiu trng hp, cc khoa hc gia phi mn nhng t tng trong Pht Gio gii thch nhng hin tng khoa hc. L d nhin, trong mt bi bo ngn ngi ti khng th no k ra ht nhng s tng ng, d ch ngoi mt, gia khoa hc v Pht Gio. Sau y ti ch xin nu ra vi th d quen thuc. S pht minh ra knh hin vi ri knh hin vi in t gip con ngi nhn thy nhng vt nh li ti nh cc vi khun m mt thng khng th nhn thy c. Nhng ngy xa, c Pht dy cc t mi khi ung nc hy nim ch ph cho cc chng sinh nh nhoi trong nc v ngi cn khng nh trong mi git nc c ti 84000 vi vt. Chng ta nn hiu con s trn, tuy c nhiu ngha, nhng trong trng hp ny tng trng cho mt con s ln ch khng phi l mt con s chnh xc. iu c Pht dy nh trn ngy nay chng ta c th kim chng bng knh hin vi. c Kinh Pht cng ngy ti cng thy nhiu iu k l. mt thi cha c nhng dng c khoa hc tinh vi, nn khoa hc Ty phng cn phi thai, m c Pht bit nhng iu m hn 2000 nm sau khoa hc tin b Ty phng mi kim chng c, ti ngh khng c cch gii thch no khc ngoi s tin tng rng c Pht bit r c cu huyn b ca v tr. Th d sau y s chng t lun c trn khng phi l hoang ng. Chng ta bit, v thi gian th Pht gio c quan nim "v th, v chung", khng c bt u v cng khng c tn cng. V khi c hi l v tr hu hn hay v hn, hay va hu hn va v hn, hay va khng hu hn va khng v hn, th c Pht gi yn lng, khng tr li. C ngi din ging l: s hiu bit v nhng vn ny khng ch li g cho s tu tp trong Pht gio nn c Pht khng tr li cho hnh gi khi vng mc vo nhng s vin vng m lo vn tu tp, thc t hn. Cng c ngi ging gii l c Pht gi yn lng hin dng tnh v chp trong Pht Gio. Nhng nu chng ta tm hiu t nhiu v nhng tin b ca khoa hc hin i th c th chng ta s thy rng c Pht khng tr li v Ngi nm vng c cu huyn b ca v tr, v thi ca Ngi cch y hn 2500 nm hon ton ph hp vi nhng khm ph hin i nht ca khoa hc. Tht vy, cc khoa hc gia, tuy cha t ti kt lun chung cng v ngun gc loi ngi v ngun gc v tr, nhng tt c u ng l thuyt sng to c rt nhiu mu thun, v l, v phn khoa hc. Th d nh nh sng l nhng sng in t v mu sc ca nh sng ty thuc tn s dao ng ca nh sng. Ta c th phn mt loi nh sng, th d nh nh sng trng, ra

lm nhiu nh sng mu sc khc nhau qua mt chic lng knh chng hn, nhng nh sng khng phi l mt "vt" m ta c th chia lm 2 phn, sng v ti, nh Thng lm trong ngy th nht ca thuyt sng to. Ti l v khng c nh sng ch ti khng phi l mt phn ca nh sng. Th d th hai l khoa di truyn hc ngy nay chng t rng cc ging ngi khc nhau l do nhng t bin di truyn trong nhng khong thi gian rt di, khng th quan st c trong mt vi i ngi. Trong hin ti, khng c mt cp v chng ngi Vit Nam no c th sinh ra mt a con Phi Chu en ngm tuy thuyt Tin Ha khng bc b iu rt c th trong vi trm ngn nm sau, ging ngi Vit Nam s dn dn i khc. Thuyt Tin Ha cng bc b huyn thoi Adam v Eve l t tng loi ngi v.v.. Charles Darwin a ra thuyt tin ha nhng cho ti nay vn cha hon ton thuyt phc tt c mi ngi. Chng ta bit, Pht gio khng chp nhn thuyt sng to v khoa hc cng vy v cn ang trn ng tm ra chn l. Hi vng trong tng lai khoa hc s a ra mt thuyt ph hp vi quan nim nghip chuyn v th v chung ca Pht gio. Sau y ti xin trnh by ht sc s lc quan nim v thi gian v v tr ca khoa hc hin i. Chng ta s thy nhng quan nim ny cng l nhng quan nim xa xa ca Pht gio. Vn kh phc tp nhng phn ln nhng iu ti vit sau y u c th chng minh bng ton hc. Thuyt tng i suy rng (general theory of relativity) ca Albert Einstein v cng thnh cng trong vic p dng vo vic tm hiu v tr. Trong nhng thp nin 1960 v 1970, cc khoa hc gia lm nhiu th nghim kim chng nhng s tin on da vo thuyt ny, v trong mi trng hp, thuyt tng i suy rng c cng nhn l ng. Thuyt tng i, tuy rt thnh cng trong vic tin on cc hin tng cp th i, nhng li gp nhiu kh khn cha gii quyt c khi p dng thuyt ny vo nhng trng hp cp cc vi, tim nguyn t (subatomic), cp vt cht thuc lnh vc kho st ca c hc nguyn lng (quantum mechanics). Tuy nhin, thuyt tng i ca Einstein cho chng ta mt hnh nh chnh xc v v tr: "v tr c th c 3 cu hnh, hoc m, hoc ng, hoc phng dt." (Einstein's theory tell us that there are three possible configurations that the universe might have. It is either open, or closed, or flat. ("The Edges of Science" By Richard Morris)). Nhng d theo cu hnh no th v tr cng pht khi t mt s bng n ln (big bang). Thuyt "big bang" ngy nay c mi ngi chp nhn k c Cng gio nh ti s trnh by trong mt on sau.

Thuyt "big bang" bt ngun t s khm ph ra hin tng "v tr n rng" (expansion of the universe) ca Edwin Hubble vo nm 1929. Hubble quan st c rng, cc thin h (galaxy) c di chuyn mi ngy mt xa tri t hn, v thin h no cng xa tri t th di chuyn cng nhanh, v khong cch gia cc thin h cng cng ngy cng xa dn. iu ny chng t v tr khng c nh m cng ngy cng n rng. Tnh ngc thi gian th ti mt thi im no , cch y khong 15 t nm, v tr ch l mt d im (singularity) v cng nng v v cng c theo ngha d im ny c 1 cht lng v tn (infinite mass). D im ny bng n v bin i dn dn thnh v tr hin nay. S bng n ln ny (big bang) c coi nh l ngun gc ca v tr, v v tr c cu hnh no, ng, hay m, hay phng dt, l do s lng vt cht c trong v tr. Khng i vo chi tit, v tr ng l mt v tr hu hn trong khng gian t khp li trn chnh n nhng khng c bin gii. Khun mu ny kh tru tng nhng c th m t c bng ton hc v ngi ta c th tm hiu tnh cht ca n mt cch kh chi tit. Lng vt cht trong v tr ng ny s lm cho v tr ngng n rng trong tng lai v v tr li co li dn dn thnh 1 d im nh lc u, danh t khoa hc gi l s "ti hn ln" (big crunch). V tr m th v hn (infinite), lun lun n rng v lng vt cht trong khng lm ngng s n rng ny. Trng trng c th lm cho s n rng cng ngy cng chm nhng khng bao gi ngng. V tr phng dt l v tr trong lng vt cht ti hn, ngha l va lm cho s n rng hu nh ngng li m khng phi l ngng. Nh trn ni, thuyt "big bang" c hu nh mi ngi u chp nhn k c Cng Gio La M. Tht vy, Stephen Hawking, mt vt l gia ni ting nht hin nay v nhng thuyt v tr ca ng k nh sau: "Nm 1981, khi d mt cuc hi tho v v tr hc do cc cha dng Tn t chc Vatican, ti li quan tm ti vn ngun gc v s phn ca v tr. Gio hi Gia T phm phi mt sai lm nghim trng i vi Galileo khi t lut l tn gio trn 1 vn khoa hc, rng mt tri quay xung quanh tri t. Nay, nhiu th k sau, gio hi quyt nh mi mt s chuyn gia c vn cho h v v tr hc. Cui cuc hi tho, cc tham d vin c hi kin vi Gio hong. ng y bo chng ti rng c th nghin cu v s tin ha ca v tr sau s n bng ln, nhng khng nn tm hiu v chnh s bng n ln v l lc sng to v l sng to ca Thng . Ti rt mng v ng ta khng bit n ti m ti mi trnh by trong cuc hi tho - c th l min khng-thi gian hu nh nhng khng c bin gii, ngha l khng c bt u, khng c lc Sng To."

(In 1981 my interest in questions about the origin and fate of the universe was reawakened when I attended a conference on cosmology organized vy the Jesuits in the Vatican. The Catholic Church had made a bad mistake with Galileo when it tried to lay down the law on a question of science, declaring that the sun went around the earth. Now, centuries later, it had decided to invite a number of experts to advise it on cosmology. At the end of the conference the participants were granted an audience with the pope. He told us that it was all right to study the evolution of the universe after the big bang, but we should not inquire into the big bang itself because that was the moment of Creation and therefore the work of God. I was glad then that he did not know the subject of the talk I had just given at the conference - the possibility that space-time was finite but had no boundary, which means that it had no beginning, no moment of Creation. ("A Brief History of Time" By Stephen Hawking, p. 116)). Theo Stephen Hawking th "iu kin bin ca v tr l khng c bin gii". V tr c tnh cch hon ton t c sn v khng b nh hng ca bt c g ngoi n. V tr chng sanh chng dit. N l nh vy. ("The boundary condition of the universe is that it has no boundary." The universe would be completely self-contained and not affected by anything outside itself. It would neither be created nor destroyed. It would just be. (Ibid., p. 136)). Mt cu hi lin quan n quan nim v thi gian l: Trc s bng n ln th thi gian ra sao? Theo khoa hc th khi v tr l mt d im th tt c nhng nh lut vt l, k c quan nim v thi gian u khng p dng c. V khi thi gian khng cn tnh cht ca thi gian na, t nht l theo ngha chng ta thng hiu v thi gian. Cho nn, khng th ni l v tr bt u t u, sanh ra t u. Thuyt ny c kim chng bng ton hc v hon ton ph hp vi nhng s kin trong khun mu n rng ca v tr (inflationary paradigm). Theo Hawking, nu v tr chng sanh th tt nhin n cng chng dit, v thi gian cng tr thnh v bin (no boundary in time). Nu thuyt ca Hawking ng th v tr c cu hnh ng nh m t trn, ngha l ti mt thi im no th v tr ngng dn thm v bt u co dn tr li thnh 1 d im. Vy sau th sao? Cu hi ny khng thch hp v khng c g c th gi l "sau ". "Sau " nm trong phm tr ca quan nim v mt dng thi gian, nhng thi gian li mt thi gian tnh khi v tr l mt d im, cho nn nhng thc mc v "trc big bang" v "sau big crunch" l nhng thc mc v ngha.

Chng ta thy rng, nhng thuyt mi nht v v tr trong khoa hc hin i rt ph hp vi quan nim "v th v chung", "v thng" ca Pht Gio, v thi gi yn lng ca c Pht trc nhng cu hi v siu hnh phn nh s kin nm vng c cu huyn b ca v tr ca Ngi. Cho nn, chng ta c th ni, i vi cuc cch mng khoa hc, Pht gio khng c g phi chng i, v tht ra cuc cch mng khoa hc nm trong cc t tng Pht gio ri. Kinh in Pht gio l mt rng t tng v i, rt ph hp vi tnh cht thc t ca khoa hc, t hp (self-consistent), t gii (selfexplained), hon ton khng c cht no huyn hoc, vin vng. Tm Kinh vit rng: "Khng tng ca mi Php chng sanh chng dit, chng nh chng sch, chng tng chng gim" chng phi ni ln tnh cht khng ph thuc vo thi gian, khng gian, m cn i xa hn, khng ph thuc vo c tnh cht vt l na? Cc Thin s thng ni: thc chng c Tnh Khng ca mi Php l thc chng c Pht Tnh. Nay chng ta hiu ti sao mt s lun gia so snh Pht Tnh, Chn Nh vi V Tr v ngoi c tnh chng sanh chng dit, chng tng chng gim (lng vt cht trong v tr lun lun nh vy bt k v tr co hay dn), ngy nay, mt s khoa hc gia cn quan nim phi nhn v tr mt cch ton k (holographic view of the universe). Cch nhn ton k v tr l ni dung ca Kinh Hoa Nghim, hin nhin khng thuc phm vi ti ca bi vit ny, nhng ti s trnh by cch nhn ny trong mt bi khc. ---o0o--(IV) - NHNG C TNH KHOA HC TRONG PHT GIO Cch y 18 nm, Fritjof Capra xut bn cun o ca Vt L (The Tao of Physics). Cun ny tc thi ni ting, c hai gii khoa hc v bnh dn u tn thng cun sch ny. Phn ng trn tht ra cng d hiu, v c th ni y l ln u tin mt vt-l-gia vit mt cch bnh dn d hiu a ra v so snh kh nhiu nhng s ging nhau gia nhng quan nim mi ca khoa vt- l-hc cc ht nh v trit l tn gio ng Phng, c bit nht l o Pht. Sau Gary Zukav xut bn cun iu V Ca Cc Thy VtL (The Dancing of Wu-Li Masters), v Michael Talbot, cun Huyn Nhim hc v Vt-L Mi (Mysticism and the New Physics). Hai cun ny vit theo ng hng ging nh ca Capra nhng khng c g c bit hn, v cng khng ni ting bng cun The Tao of Physics. C mt im chung trong c ba cun sch nu trn: mun gii thch mt s hin tng trong ngnh Vt- L cc ht nh mc nng lng cao (high

energy particle physics), cc khoa hc gia phi nh vo nhng quan nim xa xa ca cc tn gio ng Phng, nht l o Pht. Ni cch khc, trit l Pht-Gio gip cc khoa hc gia gii quyt c mt s kh khn trong ngnh vt- l mi. Trong khi , gn y, mt s pht-t, c l c mc cm trc nhng ho quang tin b ca khoa hc vt cht, li theo con ng ngc li, tm cch dng khoa hc "chng minh" mt s quan nim trong Pht Gio, cho rng nh vy l lm tng uy tn ca Pht Gio. Ti cho rng y l mt hnh ng ngc chiu. Trong bi ny ti s c gng trnh by cc c gi thy r phn no mt s thc: nhng cn bn, phng php kho cu khoa hc, nhng tiu chun kho cu trong khoa hc thc nghim v.v... u c th tm thy trong nhng kinh in Pht Gio, cha k ti mt s thnh qu trong khoa hc tn tin ngy nay chng qua cng ch l khm ph li nhng iu m c Pht v cc t truyn tha khm ph ra t hn 2000 nm v trc. Nhng trc ht, c l chng ta cng nn duyt qua vi nhn nh v Pht Gio v KhoaHc ca mt s ngi c tn tui trong cng ng quc t. 1. Albert Einstein, nh khoa-hc ni ting nht th k 20 v thuyt tng i trong vt-l, pht biu nh sau: "Nu c mt tn gio no thch nghi c vi nhng nhu cu khoa hc tn tin th l Pht Gio." (If there is any religion that would cope with modern scientific needs it would be Buddhism). 2. Sir Edwin Arnold, ngi ni ting v cun th nh Sng Chu (The Light of Asia), khng nh rng: "Ti thng ni, v ti s cn ni hoi, l gia Pht- Gio v Khoa- hc tn tin c mt mi ging buc tr thc gn gi." (I have often said, and I shall say again and again, that between Buhism and modern Science there exists a close intellectual bond.) 3. Bertrand Russell, nh trit-hc v ton-hc ni ting hon cu, trong cun Lch s trit hc Ty Phng (History of Western Philosophy) vit: "... Pht-Gio l mt t hp ca trit l suy cu v trit l khoa hc. Pht Gio ng h phng php khoa hc v theo phng php ny ti mt cu cnh c th gi l thun l. Pht Gio cn i xa hn khoa hc v khoa hc b gii hn bi nhng dng c vt l." (... Buddhism is a combination of both

speculative and scientific philosophy. It advocates the Scientific method and pursues that to a finality that may be called rationalistic...It takes up where science cannnot lead because of the limitations of the latter's physical instruments.) 4. Tin s Radhakrishnan: "Nu Pht Gio hp dn i vi tr c tn tin l v Pht Gio c tinh thn khoa hc, thc nghim, ch khng phi l da trn bt c gio iu no" (If Buddhism appealed to the modern mind it was because it was scientific, empirical and not based on any dogma.) 5. Tin s Graham Howe, nh Phn Tm Hc ni ting ca Anh Quc ni nh sau: "c mt cht v Pht Gio ta cng c th nhn thc c rng, t 2500 nm trc, Pht Gio bit v nhng vn mi v tm l nhiu hn l chng ta thng bit ti. H nghin cu nhng vn ny t lu v cng tm ra phng thc gii quyt chng. Ngy nay chng ta ch khm ph li tr tu thng thi c xa ca ng phng." (To read a little Buddhism is to realize that the Buddhists knew, 2,000 years ago, far more about modern problems of psychology than they have been given credit for. They studied these problems long ago and found the answers also. We are now rediscovering the ancient wisdom of the East.) Chng ta hy tm hiu ti sao nhng nhn vt ni danh trn, v nhiu nhn vt khc na m ti khng th k ht ra y, li a ra nhng nhn nh nh vy. A) Chng ta bit rng i tng kho st ca khoa vt-l-hc l vt cht. Khi kho st vt cht, cc khoa hc gia thng dng nm gic quan nh mt, tai, mi, li, thn bit v nhng i tng ca gic quan nh hnh tng, m thanh, mi, v, cm gic qua s tip xc, v nhng th cn lu li trong thc. Ngoi ra nhng kho st khoa hc thng c t trong nhng khi nim v thi gian, phng hng, vn tc di chuyn, th t, v s lng, cng vi nhng dng c o lng do con ngi pht minh p ng nhng nhu cu kho st. Nu chng ta bit v Duy-Thc Hc trong Pht Gio th chng ta thy rng cc khoa hc gia ch dng c 16 phn trm ca s 100 Php c phn loi thnh 8 Tm Php, 51 Tm-S-Hu Php, 11 Sc Php, 24 Tm-Bt-Tng- ng Hnh Php, v 6 V-Vi Php (Xin c

i-Tha Bch Php Minh Mn Lun), ngha l cc khoa-hc-gia ch x dng ti 11 Sc Php trong c 5 cn l nhn cn, nh cn, t cn, thit cn, v thn cn (mt, tai, mi, li, v thn th); v 6 trn l sc trn, thinh trn, hng trn, v trn, xc trn, v Php trn (hnh tng, m thanh, mi, v, cm gic do tip xc, v bng dng ca 5 trn trn cn lu li trong thc khi cc cn khng cn tip xc trc tip vi trn na), cng vi 5 tm php trong s 21 tm-bt-tng-ng hnh php l thi gian, phng hng, vn tc di chuyn, s lng, v th t (thi, phng, th tc, s, v th ). y ti khng c nh i su vo thin lun 100 Php i tha m ch mun ni ln im ct yu nh sau: khi m khoa hc khng th tin hn c na v nhng gii hn t ti ca 5 cn 6 trn v ca nhng dng c o lng th Pht Gio vn tip tc i xa hn, bi l Pht Php, ngoi s kho st nhng i tng vt cht cn ch trng nhiu n nhng vn tm linh, cho nn vt qua, i ra ngoi nhng gii hn vt l ca khoa-hc. Do chng ta c th ni Pht Gio l mt Siu-Khoa-Hc (Super-science) c thnh lp trn cn bn tr tu Bt Nh (tr tu nhn thc c thc tng ca vn Php). Trong Pht Gio, Duy-Thc Hc cho chng ta mt h thng trit l, phn tm hc rt y v tin b hn bt c h thng no trong khoa hc hin i. B) Nu chng ta quen vi cch vit mt bn phc trnh khoa hc th chng ta thy rng, ngay phn u ca bn phc trnh chng ta phi lit k nhng im sau y: tn ngi ph trch chnh v cc ph t nu c, thi gian v ni lm th nghim, i tng ca th nghim, nhng vt liu v dng c my mc dng lm th nghim, trc khi vit phn chnh ca bn phc trnh. iu ny hu nh l mt mu mc chung trong gii khoa hc. Nay ta th i vo cu trc ca cc kinh in Pht Gio. Tt c kinh Pht u c bt u bng mt phn thng t m ngay u tin l 6 iu tin chng hay 6 iu thnh tu (lc-chng-chng-tn hay lcchng-thnh- tu): Tn, Vn, Thi, Ch, X, Chng. Mun hiu r hn chng ta hy ly mt th d: Kinh Th Lng Nghim. Kinh Lng Nghim bt u bng: "Ti nghe nh vy, mt thi n, Pht ti tnh x K Hon, thnh Tht La Phit, cng 1250 i T Khu ..." "Nh vy" biu th mt khng nh ng tin (Tn), "Ti nghe" biu th ngun gc ca s hiu bit (Vn), "Mt thi n" ch nh thi gian tnh (Thi), "Pht" ch c Pht Thch Ca Mu Ni, v ha ch ca i chng v l ngi thuyt Kinh (Ch), "Ti ..." ch ni thuyt Kinh (X), "Cng vi...." ch nhng ngi nghe Pht thuyt Kinh (Chng). Nh vy, phn thng t chng t tnh cht xc thc

ca Kinh, v 6 im k trn d phn b tr h thng ca ton Kinh v bin chng dn khi lng tin tng ca ngi hc Pht, cho nn c gi l 6 im thnh tu. Ci tinh thn chnh xc, r rng, minh bch ca Kinh Pht cng l ci tinh thn m cc khoa hc gia ngy nay i hi phi hi trong bt c mt cng cuc th nghim no. C) i thm vo chi tit, nu chng ta c cun hun th cho khoa hc (Instruction Book of Science) chng ta thy phng php kho cu khoahc c t trn mt s tiu chun nh sau: 1. i tng ca th nghim (The objects of the experiment). 2. Vt liu, dng c cn thit lm th nghim (The materials, instruments and tools necessary for the experiment). 3. L thuyt v th nghim (The theory of the experiment). 4. Phng php v tin trnh th nghim (Methods and steps to work out the experiment). 5. Kt qu th nghim (Results of the experiment). 6. Nhng iu cn v coi chng khi lm th nghim (Requisites for attention and precautions in working out the experiment). 7. Kt lun kim chng gi tr ca l thuyt v nhng kt qu thc dng ca n (Conclusion to verify the validity of the theory and its practical results). c Kinh Lng Nghim, chng ta thy trong Kinh c nhng phn sau y: 1. Nguyn nhn Pht thuyt Kinh (Phn Thng T). 2. i tng ca tu chn-tm (7 thng tr x ca Tm). 3. L thuyt tu chn-tm (Ch r Tnh Thy, Tm thu 4 Khoa v 7 i v Nh-Lai Tng pht khi ch chn- ng). 4. Phng php v cc trnh tu chng (25 phng php vin thng v 7 Thnh v).

5. Li ch ca s tu tp, i vi c nhn v chng sinh (Tuyn ni Tm Ch, khai th nhng li ch). 6. Nhng iu cn v coi chng khi tu tp (Khai th ch h vng ca 7 loi khuyn khch tu hnh chnh Php v phn bit cc m ma). 7. Kt lun (Phn lu thng, cng c tr Kinh, c Phc, tiu ti, tr ma). Chng ta c th thy ngay nhng im ging nhau v phn cu trc ca cun hun th v khoa hc v ca cun Kinh Pht. Lm bng so snh trn, ti khng c nh chng t Khoa Hc v Pht Gio ging nhau c v hnh thc ln ni dung, m ch mun t r mt iu: Kinh Pht c xp t mt cch rt khoa hc. iu ny tht ra cng d hiu, v nhng phng php tu tp trong Pht Gio v nhng phng php kho cu khoa hc u t trn nhng cn bn ging nhau: 1. Khng cho tnh cm chi phi. 2. Hon ton khch quan. 3. Phn tch mi vn mt cch c h thng. 4. Kt qu da trn thc nghim. Ngoi ra Jeremy W. Hayward, mt vt-l-gia ni ting v nhng thuyt trnh ca ng v Pht Gio v tng quan ca Pht Gio vi nhng truyn thng Ty Phng v khoa hc, trong cun Shifting Worlds, Changing Minds: Where the Sciences and Buddhism Meet cng a ra 4 tiu chun m mt h thng tn ngng cn hi cho con ngi c th chp nhn vi mt tinh thn khoa hc. Ti khng c nh bn lun v nhng tiu chun ny nn khng i vo chi tit, m ch lit k sau y 4 tiu chun ca Hayward: 1. thc c s tng i ca cc h thng tn ngng v s tng quan gia "v tr" v "tm". 2. C th vch r chi tit v s hin hnh ca "tm" v "thc ti", ngha l c th a ra mt l thuyt duyn khi v s biu hin ca nhng i i nh nguyn trong phm tr nht nguyn.

3. C mt k thut, phng php thc chng chn l "Khng hai" ny. 4. Nhng cng lc khng nm ngoi vng i i nh nguyn. V, Hayward chng t rng Pht Gio hi 4 tiu chun trn. Chng ta thy, khoa-hc v Pht-Gio c nhiu im ging nhau. Nhng thc ra th ch l ging nhau phn no v phng din hnh thc, cn cn bn th vn khc nhau, v i tng ca khoa hc khc vi i tng ca Pht Gio. Kin thc khoa hc l v th gii bn ngoi, c bit l th gii vt cht, cho nn b buc trong khng gian v thi gian. Trong khoa hc, cho ti by gi, chn l cha t c, v khoa hc lun lun thay i ph hp vi nhng hiu bit mi ca con ngi. Khoa hc ch c th cung cp cho con ngi nhng d kin tng i. Tri li, trong Pht Gio, chn l c th hin v c tnh cch tuyt i, bi v Pht Gio ch trng n ci "bit" bn trong do thc chng. Pht Gio i thng ti chn l tuyt i ch khng cn qua ng cc pht minh tng i. Do , nhiu khoa-hc-gia ng rng: Pht Gio bt u ni khoa hc tn cng (Buddhism begins where science ends.) Khoa hc c th cung cp cho chng ta nhng tin nghi thoi mi vt cht v tr thc, nhng khng phi l chn l, v bn cht tng i t ti ca khoa hc. Ch khi no con ngi tip xc c vi tuyt i v sng trong chn l, khi con ngi mi c th c c chn hnh phc, mt th hnh phc vt ra ngoi mi i i nh nguyn. V y chnh l cu cnh chung cng ca Pht Gio. ---o0o--(V) - PHT GIO V V TR HC Trong thi i khoa hc, khi m nhng tin b khoa hc lm lui i phn no quan nim thn thnh v nhng m huyn thoi, m tn d oan ca con ngi, th cng ngy Pht Gio cng chng t l mt tn gio, t cu trc, t tng trong cc Kinh in cho ti phng php hnh tr, rt l tng hp vi khoa hc. Ngy nay, Pht gio i vo th gii Ty phng mt cch nh nhng, ci m v ha ng. Cho nn th gii Ty phng cng ngy cng hm m Pht Gio v nhng sc thi tin b ca Pht gio, v nhng khoa hc gia thng thng ngy nay cng nhn ra rng t tng Pht Gio gip h rt nhiu trong vic gii thch nhng hin tng khoa hc v dn h n nhng t tng mi v khm ph mi trong khoa hc. Mun hiu

c hin tng k l trn, chng ta cn duyt s li lch s khoa hc Ty phng cng nh tm hiu nhng sc thi c bit ca Pht gio i vi khoa hc. Theo quan nim ca mt s kh ng, nht l Ty phng, th c v nh khoa-hc v tn gio kh c th tng hp. Tht vy, tn gio Ty phng t cn bn trn nim tin 1 ng siu nhin vn nng, tc gi ca mi vt trn th gian v c ton quyn quyt nh s phn con ngi trong i sau, d rng cho ti nay khng c cch no con ngi c th kim chng c s hin hu ca mt ng ton nng, hoc nhng ai c thng hay b pht, v thng pht nh th no. Tri li, khoa hc t cn bn trn thc nghim, trc tip lin h ti nhng vn x hi ngay trong i ny, v khng chp nhn nhng s vic c tnh cch m h, vin vng, khng ph hp vi u c ngy cng tin b ca con ngi. < Trong my th k gn y, khoa-hc pht trin nhanh chng v mnh m Ty phng, do Ty phng rt t ho v nn vn minh thng c bit l "nn vn minh Thin Cha Gio Ty Phng" (Western Christian Civilization), v tn gio chnh Ty phng l Thin Cha Gio, v v nhng pht trin, tin b ngon mc nht ca khoa hc v nhiu b mn khc cng Ty phng. Nhng t ngi n s nhp nhng kt hp tn gio v khoa hc lm mt nn vn minh chung. t ngi n s kin l khoa hc tin b v pht trin Ty phng khng phi v nim tin trong tn gio ca cc khoa hc gia Ty phng, m chnh l v cc khoa hc gia ph nhn nim tin ny, hay t ra cng l lnh m vi nim tin ny. Tht vy, lch s khoa hc cho thy tn gio Ty phng, thng t cho l vn minh tin b, l khai phng, lun lun lm mi cch, trong phm vi quyn lc th gian, ngn chn nhng kh nng t ti qu bu nht ca con ngi, th d nh c sng to, t do suy t v.v..., nhng thnh t tt yu ca s pht trin khoa-hc ni ring, kin thc con ngi ni chung. Trong khi , Pht Gio, thng b xuyn tc l mt tn gio ym th, chm tin, li c rt nhiu im tng ng vi khoa hc, lun lun ha hp, c v, v h tr nhng tin b ca khoa hc, v ngy cng gi mt v th thoi mi trong thi i khoa hc. iu ny khng c g l l, v cn bn tu tp trong Pht gio cng da trn thc nghim ging nh khoa hc, v nu ta tm tm hiu th ta s thy trong nhiu b mn, Pht Gio tin trc khoa hc kh xa v t tng v phng php hnh tr chng nghim trc tip. Hn nhin trong mt bi vit ngn ngi ti khng c cch no trnh by ton vn tinh thn khoa hc trong Pht Gio cng nh khng th i vo tt c cc

b mn m t tng Pht Gio c th coi nh l tin phong cho nhng khm ph khoa hc sau ny. Cho nn sau y ti ch a ra vi s kin so snh gia nhng khm ph ca Pht Gio hn 2500 nm trc v nhng khm ph mi y ca khoa hc chnh xc, v ti s t hn trong ti "V Tr Lun" trong Pht Gio. Ti s chng t bn c thy nhiu khi Pht Gio cn chnh xc hn v y hn khoa hc, v rng mt s t tng Pht Gio v phng php trnh by cc t tng ny i trc khoa hc nhiu th k. Quan nim ca Pht Gio v v tr nh sau: th gii chng ta ang sng khng phi l duy nht v cng khng phi l trung tm v tr. Ngoi th gii chng ta ang sng cn c rt nhiu th gii khc, v Pht gio phn loi cc th gii thnh 3 loi: Tiu Thin Th Gii, Trung Thin Th Gii, v i Thin Th Gii. Danh t th gii trong Pht - gio ch mt thin th (th d nh tri t) hoc mt tp hp cc thin th c coi nh thuc mt nhm (th d nh thi-dung-h m tri t l mt hnh tinh trong ). Vy, mt ngn th gii hp thnh mt Tiu Thin Th Gii, mt ngn Tiu Thin Th Gii hp thnh mt Trung Thin Th Gii, v mt ngn Trung Thin Th Gii hp thnh mt i Thin Th Gii. Vy, ly n v l mt h thng tng t nh h thng Thi Dng H v gi l th gii th Tiu Thin Th Gii gm c khong mt ngn th gii, Trung Thin Th Gii gm khong mt triu th gii, i Thin Th Gii gm khong mt t th gii v.v... l quan nim v v tr ca Pht Gio t hn 2500 nm v trc. Nhng sau 22 th k, vo th k th 17, Ty phng vn cn cha thot khi quan nim ti tm v tri trn t vung, tri t c coi l trung tm v tr, v rng mt tri quay xung quanh tri t nh vit trong Thnh Kinh. Nhng khm ph mi, xc thc v v tr ca cc khoa hc gia nh Copernicus (cc hnh tinh quay xung quanh mt tri) v Galileo (tri t quay xung quanh mt tri), v khng ph hp vi thnh kinh, nn u b quyn lc tn gio ng thi ln n. Tr li quan nim v v tr ca Pht Gio, chng ta thy rng quan nim ny hu nh tng hp hon ton vi nhng kin thc ngy nay ca nhng nh thin vn (astronomers) hay nhng nh vt-l-hc v thin th (astrophysicists), v i trc khoa-hc nhiu th k. Mt Tiu Thin Th Gii c th so snh vi quan nim hin i v mt thin h (galaxy) gm c c triu ngi sao v nhng hnh tinh c th c sinh vt trn . Th d nh gii ngn h (Milky Way) hay M31, hay chm sao (constellation) Andromeda. Mt Trung Thin Th Gii c th so snh vi mt chm thin h (galactic cluster) th d nh chm Coma Berenices, v mt i Thin

Th Gii c th so snh vi ci m Hannes Alfven gi l siu thin h (metagalaxy) trong i Vng (Big Dipper) ca Tiu Ursa (Minor Ursa) trong c t ra l c triu thin h. Cho ti nay, v nhng gii hn t ti ca nhng dng c quan st cho nn cc khoa hc gia cha th i xa hn trong vic kho st v tr. Nhng khng phi v nhng gii hn k thut ny m v tr cng b gii hn theo, v nay chng ta hiu ti sao c Pht li "b ng" quan nim v v tr hu hn hay v hn. iu ny chng t c Pht thy r kh nng v tn ca con ngi, v rng Pht Php khng phi l nhng gio iu cng nhc khng bao gi thay i. V y cng chnh l tinh thn khoa hc hin i, khng c g c th coi nh l vnh cu, bt bin. Ni n quan nim v v tr ca Pht Gio th chng ta khng th b qua Kinh Hoa-Nghim, phm Th Gii Thnh Tu. Trong phm ny, B Tt Ph Hin tuyn thuyt v 10 c tnh ca cc th gii: nhn duyn khi, ch tr nng, hnh trng, th tnh, trang nghim tnh, thanh tnh tnh, Pht xut hin, kip tr, kip chuyn bin sai bit, v mn v sai bit. cho vn tng hp vi khoa hc c r rng, sau y ti xin lun v hai im: hnh trng v kip tr cc th gii. Chng ta hy xt on kinh vn sau y: Lc Ph Hin B Tt li bo i chng rng: "Ch Pht t! Th gii hi c nhiu hnh tng sai khc, hoc trn...hoc hnh nh nc xoy....hoc hnh nh hoa ... c vi trn s hnh sai khc nh vy." Ri trong phm tip theo, phm Hoa Tng Th Gii, Ph Hin B Tt li tuyn thuyt: "Ch Pht t! Tt c th gii chng hnh trng u khc nhau: hoc hnh ni Tu Di, hoc hnh sng, hoc hnh xoay chuyn, hoc hnh nc xoy, hoc hnh trc xe... hoc hnh hoa sen... c vi trn s hnh trng nh vy." ("Kinh Hoa- Nghim", Thch Tr Tnh, Pht Hc Vin Quc T xut bn). So snh vi nhng hnh trng ca cc chm sao, gii thin h, ngn h khm ph bi khoa hc ngy nay chng ta thy Pht gio m t hnh trng ca chng mt cch v cng chnh xc. Th d nh cc hnh nh bnh xe, nc xoy chng ta c th quan st c trong cc chm sao nh Cetus, Pegasus v Hercules, hnh sng l gii ngn h (Milky Way) v nhiu thin h khc, hnh dng nh hoa l nhng khi tinh vn trong khong khng gian linthin-h (intergalactic clouds of gas) c cha hng t ngi sao v.v... Tht ti khng th tng tng c mt thi cha h c knh thin vn, d th s nht, m c Pht v cc i B Tt c nhng hiu bit chnh xc v v tr nh trn. Nu khng phi v gic ng hon ton, nm vng c cu

huyn b ca v tr, th lm sao c th bit c nhng iu nh trn. V chng ta cng nn nh l nhng iu c Pht v cc B Tt chn tuyn thuyt cho ngi i chng qua cng ch l mt nm l trong tay so vi s l cy trong rng. Tip theo, v kip tr ca cc th gii, Kinh vn vit rng: "Lc Ph Hin B-Tt li bo i chng rng: "Ch Pht t! Nn bit th gii hi c th gii hi vi trn s kip tr, hoc c a-tng-k kip tr, hoc c v-lng kip tr, hoc c v bin kip tr, hoc c v ng kip tr, hoc c bt-kh-s kip tr, hoc c bt kh xng kip tr, hoc c bt kh t kip tr, hoc c bt kh lng kip tr, hoc c bt kh thuyt kip tr,... c vi trn s kip tr nh vy." Ri trong bi k tuyn li ngha ny B Tt Ph Hin c gii thch bng mt cu: "Hoc ch mt kip hoc v s, Bi nhng tm nguyn u chng ng." Ch mt cu "bi nhng tm nguyn u chng ng" cng gii quyt vn "thin sai vn bit" trong v tr. Tht l y , tht l rt ro, tht l chnh xc. Nu chng ta i su vo mt cht trong on kinh vn trn, chng ta s thy Pht Gio i trc khoa hc nh th no. Pht gio phn bit: Tiu Kip c 16 triu 8 trm ngn nm, Trung Kip c 336 triu nm, v i Kip c 1 t 344 triu nm. Theo khoa hc hin nay th mt ngi sao (coi nh l mt th gii) m cht lng (mass) cng nng th i sng ca ngi sao cng ngn. Do c nhng ngi sao ch "sng" c t 1 ti vi t nm v ngi ta tnh c rng mt ngi sao c cht lng nh hn nhng ngi sao trn khong 90 phn trm th ngi sao ny c th sng ti hng ngn t nm. iu ny rt ph hp vi cu k trn ca Ph Hin B Tt, c th gii ch tn ti mt kip, c th gii tn ti v s kip v.v.... Th n, nhng danh t nh a-tng-k, v lng, v bin,... bt kh thuyt c v nh m h v khng r rng nh nhng con s trong thi i khoa hc. Tht ra khng phi vy, v trong phm A-Tng-K, Kinh Hoa Nghim ta c c nh sau, ti xin nh s cho n r rng hn: Pht ni: Ny thin nam t! 1. Mt trm Lc Xoa lm mt Cu Chi.

2. Cu Chi ln Cu Chi lm mt A-Giu-a 3. A-giu-a ln A-Giu-a lm mt Na-Do-Tha 4. Na-Do-Tha ln Na-Do-Tha lm mt Tn-B-La v tip tc nh vy tt c l 123 ln, trong s 104 l A- Tng-K, s 106 l V Lng, s 108 l V Bin, s 110 l V ng, s 112 l Bt-Kh-S, s 114 l Bt-KhXng, s 116 l Bt-Kh-T, s 118 l Bt-Kh- Lng, v s 120 l BtKh-Thuyt. Chng ta bit rng khoa hc ngy nay dng k hiu ly tha vit nhng con s ln. Th d nh 1 triu l con s 1 vi 6 con s 0 ng sau, 1 000 000, theo k hiu in ton c vit nh sau: (10^6) hay 106 v c l 10 ly tha 6; 1 t gm c 9 s 0 v c vit l 109 (billion), ln hn na l 1012 (1 ngn t hay trillion), 1015 (1 triu t hay zillion) v khoa hc cha c nhng danh t ring ch nhng con s ln hn. Ting Vit th ch ti s t l cao nht. Theo Kinh Pht th 1 Lc Xoa l 100 ngn, ngha l 105. Nh vy 1 Cu Chi l 10 triu, ngha l 107; 1 A- Giu-a l 100 ngn t, ngha l 1014; 1 NaDo-Tha l 10 t t t, ngha l 1028. Tip tc tnh ra ta s thy 1 A- TngK l khong, nu ch ly 9 s l, 10(8 x 10^31), ngha l con s 1 tip theo bi hn 7000 t t t con s 0 ng sau, mt con s v cng ln nhng vn c mt tn ring. Chng ta c th suy ra: V Lng ~= 10^(3 x 10^32), V Bin ~= 10^(1.13 x 10^33),...v Bt-KhThuyt ~= 10^(4.6 x 10^36) ngha l con s 1 tip theo bi khong hn 4 t t t t con s 0 ng ng sau. Nhng con s khoa hc hin i dng ti c l ch vo khong 10^40 ngha l ch c 40 con s 0 ng sau. Chng ta thy ngay rng, ngay c v phng din ton s, Pht gio i trc khoa hc kh xa v s biu th chnh xc nhng con s v c quan nim v nhng con s v cng ln, ln ngoi mc tng tng ca cc khoa hc gia hin i. Trn y ti trnh by s lc, s lc v cn rt nhiu chi tit ti cha ni ti, nhng s tng ng gia Pht Gio v khoa hc hin i trong mt s quan nim v v tr, v chng t rng nhng t tng Pht Gio i trc khoa hc nhiu th k, v rng Pht gio cng v cng chnh xc trong mt s nhn nh. Nhng Pht Gio khng phi ch c nhng tng ng

vi khoa hc trong b mn thin vn nh va trnh by trn, hay vi mn Vt l cc ht nh (particle physics) nh trnh by trong cun The Tao of Physics ca Fritjoff Capra, m cn nhiu tng ng khc trong cc b mn nh sinh hc (bioscience), vt l ht nhn (nuclear physics), trit l khoa hc (philosophy of science), tm l hc (psychology), phn tm hc hay tm l tr liu (psychotherapy), di truyn hc (genetics) v.v..., v nu kho st k th trong b mn no, t tng Pht Gio cng i trc khoa hc kh xa. Cng v vy m nhng b c khai phng, tin b nht ca nhn loi hin nay cng ngy cng phi tm v nhng cht liu trong Pht Gio vi hi vng gii quyt nhng b tc trong vic m mang kin thc loi ngi. Ngoi ra, ci tinh thn t bi h x v bn cht khoan dung ca Pht gio cng ln ln i vo u c ca nhng con ngi tin b trong thi i khoa hc. kt lun, ti xin mn li ca lun gia Gerald Du Pr nh sau: "Trong th k ny, c nhiu cng cuc ha hp tn gio trn th gii, vi mc ch ng tn thng l tm ra nhng im chung gia cc tn gio, v c sy tinh thn khoan dung gia cc tn gio. Tuy nhin, iu ny khng lm cho tn gio sng li, v nhng th m hu ht nhng tn gio cng c l lng tin, gio iu, thnh kinh v cc thn tnh, tt c nhng th ny lm cho cc tn gio khng tng hp vi khoa hc. Pht gio (cng vi Lo gio) l mt bit l, v Pht gio khng phi l mt tn gio, khng c gio iu cng nhc, khng c thn quyn v khng chp nhn hiu lc cu ri ca bt c ai khc. Ti khng tin rng chng ta nn tm cch hp nht Pht gio vi cc tn gio khc. iu ny ch dn n s ln ln. Chng ta hy c gng tranh u hp nht Pht gio v khoa hc, to nn mt tn gio khoa hc cho th gii hin i. Khoa hc Pht gio s lm tan bin s hoang mang, bi ri bng cch lm sng t v hp nht l thuyt v phng php hnh tr Pht Gio lm mt cn bn gic ng vng chc, hu hiu cho ngi Ty phng." (During this century, a great deal of work has been done for uniting the religions of the world, with the praiseworthy object of discovering what they have in common, and for promoting tolerance among them. However, this has not lead to a revival of religion, because what most religions have in common is faith, dogma, divine scriptures and deities, all of which make them incompatible with science. Buddhism (along with Taoism) is the great

exception to this, for it is not a faith, has no dogma or divine authority of its own and does not accept the validity of anyone else's. I don't believe that we should be trying to unite Buddhism with other religions. This only leads to confusion. Instead, we should be striving to unite Buddhism and science, so as to produce a religion of science for our modern world. Scientific Buddhism will dispel confusion by clarifying and unifying Buddhist practice and theory and making it an effective steppingstone to enlightenment for Westerners." ("Scientific Buddhism" by Gerald Du Pr, in "Buddhism and Science", Edited by Buddhadasa P. Kirthisinghe, New Delhi, India, 1984). ---o0o--(VI) - PHT GIO V KHUN MU TON K TRONG KHOA HC Quan nim nhn v tr mt cch ton k (The holographic view of the universe) l mt quan nim mi trong khoa hc hin i, bt ngun t s khm ph ra k thut chp hnh ton k vi thp nin trc y. K thut chp hnh ton k ny gip cho mt s khoa hc gia gii quyt c mt s khc mc trong nhng cng cuc kho cu ca h v k c ca con ngi cng nh trong ngnh vt l cc ht nh (particle physics). Cc khoa hc gia ny, t nhng kt qu kho cu mi nht, a ra nhng bng chng v ngh rng th gii ca chng ta ngy nay v mi th trong chng qua ch l nhng hnh nh khng thc, l nhng d phng ca mt thc th vt ra ngoi thc th ca con ngi v vt ra ngoi khng gian v thi gian. Hai khoa hc gia c bit n nhiu nht trong quan nim mi ny l nh vt-l hc David Bohm, rt ni ting trong ngnh vt l nguyn lng (quantum mechanics), thuc i hc Lun n, Anh quc, v Karl Pribam, mt nh thn-kinh sinh-l-hc (neurophysiologist) thuc i hc Stanford, California. iu c bit l Bohm v Pribam, tuy kho cu v hai ngnh hon ton khc bit, cng phi da vo quan nim ton k gii thch nhng kt qu kho cu ca mnh. Bohm kho st v s tng tc ca cc ht nh trong ngnh vt l tim nguyn t (subatomic physics), v Pribam kho st v k c ca con ngi trong ngnh thn-kinh sinh-l hc. Khng i vo chi tit, hai khoa hc gia trn u nhn thy rng cc l thuyt c trong khoa hc khng gii thch mi vn trong cc ngnh kho cu

ca h, v khun mu ton k (holographic paradigm) gip h gii thch mt cch hp l cc kt qu khoa hc ca h. Nghin cu k vn , chng ta c th ni ngay rng khun mu ton k chng qua ch l s thuyt gii khoa hc ca mt phn nh nhng quan nim c th trong Pht Gio c t nhiu th k trc nh tng duyn, tng tc, tng nhp, tng lin, mt l tt c v.v... Nhng trc ht, chng ta hy tm hiu i cng th no l khun mu ton k. Ton k (holography) l mt k thut to hnh nh bng mt loi nh sng c bit thng c bit ti tn quen thuc l nh sng LASER v hin tng giao thoa (interference) quen thuc ca cc sng. LASER l nhng ch u ca "Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation", c ngha l "nh sng khuch i do pht x kch thch ca bc x", hay gn hn: "nh sng khuch i do bc x kch thch". Mt phim nh ton k c to ra khi mt tia sng LASER n sc c tch ra lm hai tia ring bit. Tia th nht c chiu trn vt mun chp hnh, th d mt bc tng Pht, di li v hp vi tia th hai to thnh mt m thc giao thoa v c ghi trn mt tm phim nh. Dng mt thng m nhn th hnh giao thoa trn tm phim khng c g l ging bc tng Pht c, m ch l mt s m hnh gm nhng vng ng tm tng t nh nhng vng sng ln tn trn mt nc khi ta nm mt nm si xung nc. Nhng khi ta chiu qua tm phim ny bng mt tia LASER khc, hoc i khi ch cn mt ngn n tht sng, mt ci hnh ni ca bc tng Pht s hin ra. Hnh ny trng y nh tht, ta c th i vng xung quanh hnh tng Pht ny v thy l mt bc tng tht, bt k nhn di gc cnh no. Nhng nu ta mun nm bt hnh tng Pht ny th ta s khng thnh cng bi v khi ta a tay vo ch hnh tng Pht ny th s khng thy g, v tht ra ch l mt o nh. Ngy xa Pht chng ni, Pht th v hnh v tng, lm sao m nm bt c, v Tm Kinh chng dy l "Sc chng khc khng, khng chng khc sc, sc chnh l khng, khng chnh l sc" hay sao? Nhng im k diu ca k thut ton k l, nu ta ct tm phim nh ra lm hai, ri chiu ln mi na tm phim ny bng mt tia LASER, ta s thy mi na tm phim s li to ra hnh nh ca ton phn tng Pht. C tip tc chia ct nh vy, mi mnh nh ca tm phim vn to ra nguyn hnh ca ton th bc tng tuy cng ngy cng m nu mnh phim cng ngy cng

nh hn. Ni tm li, k thut ton k khm ph li mt phn ca mt quan nim rt quen thuc trong Pht Gio: mt l tt c. cho s so snh c r rng hn, c l chng ta nn i thm vo vi chi tit trong cng cuc kho cu ca Pribam v Bohm. Pribam khm ph ra rng, k c ca con ngi c phn b u trong b c v mi phn ca b c cha trn vn nhng thng tin m b c ghi nhn. Nu ta ct b mt phn cc vng k c, c khi l mt phn kh ln, trong c mt ngi th k c ca ngi khng bao gi mt i mt phn, v nu ngi nh mt ci g th bao gi cng nh trn vn ch khng bao gi ch nh mt phn, th d nh ch nh 1 phn nhng ngi trong gia nh, hay mt phn ca mt khun mt quen thuc, hay mt phn ca mt cu chuyn m ngi c k cho nghe. Kho st v s tng tc gia cc ht nh trong ngnh vt l tim nguyn t, Bohm a ra nhn nh nh sau: Thuyt tng i, quan trng hn na, c hc nguyn lng (quantum mechanics) ngh rng, ngi ta khng th phn tch th gii thnh nhng phn ring bit v c lp. Hn na, mi phn c v nh bng cch no lin h ti mi phn khc: cha ng ln nhau hoc bao hm nhau. Chng ta thy rng k thut ton k to ra mt cn bn gii thch nhng kt qu kho cu ca Pribam v Bohm. V Pribam t mt cu hi: Nu cc hnh nh ca thc ti ghi trong c ca chng ta khng phi l mt hnh nh nh chng ta thng thy m l mt ton k (hologram), vy th ton k l ci g? Vn khc mc l ch nu ta chp hnh ton k mt cnh, th d mt m ngi ngi quanh mt ci bn, v khi ra phim ra ta thy khng phi l mt m ngi m li l nhng hnh giao thoa, vy th thc ti l ci g? L nhng hnh nh thng thng chng ta thy ngoi i ghi nhn bi quan st vin/nhip nh vin hay l nhng hnh m o giao thoa ghi bi my chp hnh/c con ng? Pribam thc c rng ci mu v "c ton k" vi nhng cc kt lun hp l ca n dn n mt vn nn v th gii ca thc ti khch quan; th gii ca sng, ni, cy c c th l khng hin hu, t ra l khng hin hu nh chng ta thng tng l hin hu. Phi chng quan nim v o tng (maya) ca nhng huyn nhim gia cch y nhiu th k l ng, v nhng cnh xum la vn tng chng qua ch l vng rng ln cc tn s (vast frequency domain) bin i thnh nhng s vt SAU KHI nhp vo cc gic quan ca con ngi. Nhng lnh vc kho cu ca

Pribam ch v k c con ngi, v khi bit c nhng kt qu kho cu ca Bohm, khng nhng Pribam tm ra c gii p cho nhng thc mc trn m cn bit c rng, theo Bohm, ton th v tr ch l mt ton k (hologram). Ni mt cch vn tt th quan nim v v tr ca Bohm nh sau: thc ti m chng ta thy hng ngy thc ra ch l mt loi o tng, ging nh mt hnh nh ton k. ng sau ci thc ti ny l mt s xp t su sc hn ca s hin hu m ta c th coi nh l bn cht rng ln ca mt thc ti t sinh ra mi s vt to thnh th gii vt cht ca chng ta, ging nh mt mnh phim ton k to ra mt ton-k-. Bohm gi ci thc ti su sc ny l cp n (implicate order) hay s xp t n v nhng th chng ta thy thng ngy thuc cp hin (explicate order) hay s xp t hin ca mi vt. Ni mt cch tm tt d hiu th mi vt u sinh ra t mt cn bn chung, v cn bn chung ny khi nhp vo gic quan ca con ngi th sinh ra mi sai bit m chng ta thng thy ngoi i. Nhng c ai ng rng, nhng quan nim v v tr da trn khun mu ton k trn l nhng quan nim c th ca Pht Gio t bao th k trc y. Tht vy, quan nim v Chn Khng Diu Hu, hay quan nim v Chn v Tc ca B Tt Long Th trong i Tr Lun, v quan nim v Tm Chn Nh v Tm Sai Bit ca B Tt M Minh trong i Tha Khi Tn Lun khng khc g quan nim ton k ca Bohm trn, nu khng mun ni l cn su sc hn v y hn. V, nu chng ta quen thuc vi kinh in Pht Gio, nht l kinh Hoa Nghim, th chng ta s thy rng khun mu ton k v nhng quan nim ca Pribam v Bohm thc s chm mt 25 th k. lm sng t vn ny, chng ta hy c pht qua cht t v Kinh Hoa Nghim. Trc ht, chng ta hy c vi li ta ca Ha Thng Thch c Nim u mi cun trong b kinh Hoa Nghim do Thch Tr Tnh dch: "Kinh Hoa Nghim l b Kinh i Tha, l vua trong cc Kinh, vi ni dung siu vit tuyt lun hng v, trng l nguy nga, th hin Php thn, t tng v tm nguyn ca Pht. ... T tng Hoa Nghim trnh by vn php do tm sanh. Tm l thc th ca vn php. Tm vng th vn php hot hin sai bit, hnh hnh sc sc, trng trng duyn khi, ci ny c ci kia c v ngc li, nh li chu. Tm chn th php gii tnh vi tm l mt, vn vt ng nht th....Kinh

Hoa Nghim, c Pht ch cho chng sanh thu r ci ngun ca xum la vn tng do m thc vng tng nghip duyn hnh thnh, cc php hin hnh trong v tr l huyn ha, nh hoa trong gng, nh trng di nc. Tt c vn php trong php gii u t tm sanh. Tm trm khp c php gii. Tt c vn hu v tr c th nm gn trong ht ci. Ht ci c th thu nhip tt c v tr vn php. Th tnh ca tm nhip thu tt c. Tt c l mt, mt l tt c." Vi li trn tm tt phn no nhng tinh ty ca Kinh Hoa Nghim. Tht vy, chng ta hy c on sau y trong Phm Nhp Php Gii, li ca n nhn Thch Ca C Ba ging mt php mn gii thot cho Thin Ti ng t: "Ny Thin Nam T!.. Ta qun thn ca B Tt, ni mi l chn lng, mi nim thy v lng v bin th gii rng ln, nhng s an tr, trang nghim, hnh trng, nhng ni, t, my, danh hiu, Pht xut th, nhng o trng, chng hi, din thuyt nhng kh kinh, nhng s qun nh, cc tha, nhng phng tin, nhng thanh tnh. Li mi nim ni mi l chn lng ca B Tt thng thy v bin pht hi, nhng s ngi o trng, nhng thn bin, thuyt php, thuyt kinh hng khng gin on. Li ni mi l chn lng ca B Tt thy v bin chng sanh hi: nhng tr x, hnh mo, tc nghip, cn tnh...." Vi li ta ca Ha Thng Thch c Nim v li trch dn trong kinh Hoa Nghim chng ta thy rng quan nim ton k ca cc khoa hc gia da vo cc t tng ca Pht Gio rt nhiu. Nhng xt cho k th quan nim ton k trong khoa hc ch c tc dng gii thch mt s khc mc trong khoa hc mt cch i cng trong khi quan nim v tng thng, tng tc, hay dung thng v ngi bao trm mi php gii. Nu chng ta c on cui ca Kinh Hoa Nghim, khi Thin Ti ng t vo trong lu cc T L Gi Na v ri sau gp Ph Hin B Tt th chng ta s thy quan nim v mt vi trn cha thin sai vn bit trong v tr c trnh by vi y chi tit v km vo nhng cng hnh ca B Tt. V y chnh l im vi diu ca Kinh Pht v ngoi vic dng gii thch nhng s vic ngoi i nh khoa hc, im chnh yu l ci dng ca Kinh Pht nh s c tm tt sau y.

Chng ta bit rng kinh cn bn trong Hoa Nghim Tng l Kinh Hoa Nghim. Kinh Hoa Nghim bao gm ton b gio l Pht Gio mt cch ha hp, a dng; l mt kinh c coi l cao nht trong mi kinh Pht Chu. Kinh trnh by mt mn siu hnh hc v cng tin b v l mt tp hp pht trin t tng mt cch k lng, tinh t dn con ngi ti ton gic. Nhng mun nhn nh ng gi tr ca Kinh Hoa Nghim chng ta phi xt n ci mt dng ca Kinh ny. V chng ta bit, trong Pht Gio, Kinh Pht tht l v ch nu chng ta ch ti phn l thuyt m khng p dng chng vo i sng thng ngy. Cc thin s thng v nhng ngi tm hiu kinh m khng thc hnh nh l nhng ngi "c thc n m khng n" hay l "m tin ca thin h trong ngn hng". Ni mt cch ngn gn, Kinh Hoa Nghim cho chng ta mt tp hp nhng phng thc tu tp - mt li nhn s vt trn mi gc cnh, t khm ph ra s ha hp v b tc ln nhau tim n sau nhng khc bit v mu thun biu kin ca mi s vt trn i. Gi tr ca s tu tp ny l s pht trin mt quan im trn y, lnh mnh, gip ta khm ph ra s thng nht ca mi Php nhng khng ph nhn s khc bit ca cc Php. T quan im ny, con ngi vt qua c nhng ngn ngi tm linh do s chp vo cc sai bit ca vn vt m sinh ra. T , vi s pht trin b tm, ci quan im vin dung ny vn hnh bt tuyt trn cch hnh x ca cc b tt trong cng cuc t gic, gic tha. Mt khi hi nhp c vo tng dung thng v ngi ca Kinh Hoa Nghim, vi cn bn l b tm, hnh gi s khng cn b ngn ngi bi bt c ci g v cch hnh x trong B Tt o. Bi trn y ch c mc ch chng t rng cc t tng trong Pht Gio i trc v su sc hn cc quan nim ca khoa hc hin i nhiu, hin nhin ti khng th i vo chi tit ca khoa hc cng nh Kinh in Pht Gio trong mt bi vit ngn. Bn c no mun hiu thm v b tm hay nhng quan nim nh tng duyn, tng tc, dung thng v ngi trong Pht Gio xin hy chm i l Cha v th hun qu Thy. Ti bo m l cc bn s khng cm thy lng ph th gi trong vic tm hiu kinh Pht v Kinh Pht l mt kho tng v gi v v tn pht trin tr tu con ngi. i Li Kt Lun V Con Ngi V V Tr Trong tinh thn khoa hc, khng ai bt buc ai phi tin vo thuyt Big Bang v ngun gc v tr hay thuyt Tin Ha v ngun gc con ngi. Tuy

nhin, chng ta khng th ph nhn l, nhng kin thc v v tr v con ngi ngy nay gip con ngi ra khi vng m tn vo nhng nim tin tn gio c xa v ngun gc v tr v con ngi. Ngy nay chng ta bit rng tri t khng phi l trung tm ca Thi Dng H, cng khng phi l trung tm ca gii Ngn H, v tt nhin khng phi trung tm ca v tr. Tri t m chng ta sng trn khng c g c bit, ch l mt hnh tinh quay xung quanh mt ngi sao khng c g c bit trong mt thin h khng c g c bit trong s hng trm triu thin h trong v tr, mi thin h c c trm t ngi sao. Chng ta cho n l c bit v chng ta sng trn , nhng trong thc t, tri t ch l mt ht bi v tr [Tri t: ng knh 12728 km, so vi v tr rng 14 t nm nh sng]. Chng ta u bit, tri t nm trong Thi Dng H gm c Mt Tri v 9 hnh tinh. Tri t l mt trong 9 hnh tinh ca Mt Tri. Thi Dng H nm trong gii Ngn H trong c khong 200 t ngi sao m Mt Tri l mt trong nhng ngi sao . Chng ta khng thy mt tri lp lnh nh sao v mt tri tng i gn chng ta so vi cc ngi sao khc. Nu mt tri li ra xa mt khong cch gp 250000 ln khong cch hin nay th ban m chng ta s thy mt tri lp lnh nh nhng ngi sao khc. L d nhin khi th khng c mt sinh vt no c th sng trn tri t v khng lm g c chng ta m nhn sao mt tri trn tri. Trong mt v tr rng khong 14 t nm nh sng v cha hng t thin h, mi thin h cha hng trm t ngi sao v hnh tinh, th tri t m nhng ngi Ki T Gio tin rng Thin Cha ca h c bit sng to ra phc v ring con ngi chng qua ch l mt ht bi trong v tr v khng c g c bit hn hng t cc ht bi khc trong v tr. S sng ca chng ta trn tri t cng khng c g l c bit. Chng ta, hin nay c trn 6 t ngi, sng chung vi c t t [trillions] cc loi su b, cha k hng triu cc loi sinh vt khc. Mi sinh vt trn tri t u nm trong lut V Thng: Sinh, Tr, Hoi, Dit, khng c mt loi sinh vt no c min tr, khng c mt quyn nng no, k c quyn nng ca mt Thin Cha trong nim tin ca cc tn Ki T, c th thay i. Con ngi chng ta ch l mt dng sinh vt cp tng i cao, v chng ta nm trong mt qu trnh tin ha c bit, cho nn pht trin c l tr, c u c suy t, t con ngi tin ha t thi , ng, st cho n thi i nguyn t ngy nay. i vo th gii ca DNA, 99% DNA ca chng ta ging y ht DNA ca cc con vn (chimpanzees) v cc con kh

t (gorilla) d chng ta c mun chp nhn hay khng. 1% khc bit to nn nn vn minh ca chng ta trong c ngh thut, vn chng v.v... Nh vy chng ta c 99% kh, v ch c 1% l ngi, v vy chng ta thng hay lm nhng tr gi l tr con kh. Thuyt Tin Ha ca Darwin v nhng pht trin sau ngy nay dt khot chng t rng: con ngi sinh ra khng phi l do Thin Cha ca Ki T Gio (God) sng to ra m tin ha t nhng dng sng thp hn, v nh vy dt khot bc b thuyt Sng To trong Kinh Thnh ca Ki T Gio, bc b vai tr sng to ca Thin Cha ca Ki T Gio, bin nhng chuyn nh ti t tng, chuc ti, cu ri v.v.. trong Ki T Gio thnh nhng chuyn hoang ng khng th chp nhn trong th gii ngy nay [Xin c thm nhng bi Huyn Thoi Cu Ri ca Linh mc James Kavanaugh, Gi-su L ng Cu Th: Mt Vai Tr Cn Phi Dp B ca Gim mc John Shelby Spong, v Nhng Li Chu Ngc V Ki T Gio ca Robert G. Ingersoll trn trang nh Giao im trc y. TCN], tuy tt c nhng tc dng thay i u c con ngi trn khng phi l mc ch ca thuyt Tin Ha.. Nhng ngi Ki-T tin rng Thin Cha ca h c bit sng to ra loi ngi nhng h qun rng tai con ch thnh hn tai ngi, mi con ch thnh hn mi ngi, mt con di sng hn mt ngi trong m ti v.v.., v mt loi vi-rt (virus) rt nh nhoi cng c th git c triu ngi nh bnh dch hch pht ra u Chu trc y. Khoan k n chuyn Thin Cha ton nng ca Ki-T Gio, cng nh chng ta, u hon ton bt lc trc nhng thin tai nh bo lc, Tsunamis, cung phong, ni la, lt li v.v... v ring i vi loi ngi th hon ton bt lc trc nhng qui thai, bo thai khuyt tt v.v... sinh ra i. Nhng thin tai ny khng cha mt ai, k c nhng ngi tin vo quyn nng ca chnh Thin Cha ca h. Do , lun iu Thn Hc v mt ng Ti Cao, sng to ra mun loi, c bit sng to ra loi ngi, v nht l thng yu chng ta khng cn ng vng trong thi i ngy nay. Chng ta i t thi bn khai, n thi Trung C, v b li ng sau nhng g thuc cc thi i , khng cn c gi tr g hay thch hp vi chng ta ngy nay. Vi thi gian, t khi mi thnh lp, nn thn hc Ki-t Gio, a ra nhiu lun c chng minh l c Thin Cha ca h, thc ra ch l mt v Thn trong nim tin ca ngi Do Thi [Thn Jehovah, Con ca ng ta, Jesus, u l ngi Do Thi], nhng tt c nhng lun c thn hc ny, th d nh Lun C V Bn Th (Ontological Argument) ca St. Anselm v

Ren Descartes, Lun C V Tr hay Nguyn Nhn u Tin (Cosmological Argument) ca Thomas Aquinas, Lun C Cu Cnh (Teleological Argument) hay Thit K (Design Argument) ca William Paley, Lun C o c (Moral Argument) v.v.., ) u b dt khot bc b bi s tin b tr thc ca nhn loi v bi nhng bng chng bt kh ph bc ca khoa hc v ngun gc v tr v ngun gc con ngi. Hin nhin l Ki T Gio khng i tri chung vi Charles Darwin v Ki T Gio mun con ngi phi tin vo nhng iu vin vng, hoang ng, phn khoa hc, phi l tr, khng th kim chng c, nu khng mun ni l lm nhim u c con ngi trong thi i ny. Cng v vy, ngay t khi thuyt Tin Ha ra i, Ki T Gio tch cc ra cng chng i thuyt Tin Ha, chng i v cn tip tc nht tn trong nhng ngc t t tng, tri cht tn bng nhng xing xch tr tu, v nui dng s m tn trong m tn thp km, t mi c th duy tr c quyn lc tinh thn t to ca gii chn chin trn m tn , v tip tc hng th vt cht trn s ngho kh ca a s tn ngho kh. iu l l s chng i vn cn tip tc cho ti ngy nay t mt vi c o Tin Lnh M, min t m Darwin cha bao gi t chn n, vi s ph ha ca mt s tn tng Tin Lnh Vit Nam qua nhng lun c rt u tr v hoang ng. Nhng ngi Ki-T tin vo thuyt sng to ca h, tin rng Thin Cha ca h c bit sng to ra con ngi theo hnh nh ca Thin Cha ca h, thng khng u c thy rng, chnh ci nim tin bin Thin Cha ca h thnh mt c qu theo nh nhn nh ca James A. Haught trong cun Holy Horrors. Suy ngh thm mt cht, chng ta thy v con ngi, chng ta c th phn no an tm hn trc nhng bt ton v mi mt trn th gii nu chp nhn thuyt Tin Ha, v l mt nh lut thin nhin. Nu chng ta tin rng con ngi l sn phm sng to ca Thin Cha ca Ki T Gio theo hnh nh ca Thin Cha th chnh l mt sn phm t hi nht cn phi ln n. Ti sao? V nhng sc vt, c th c cn git nhau cng ch v ming n hoc tranh ginh con ci con c v thung ch trong mt phm vi rt nh. Tri li, loi ngi do Thin Cha sng to ra pht sinh ra Ki T Gio vi nhng ni ti c lm cht hi nhiu triu ngi qua nhng cuc Thp c Chinh, Ta n x D Gio, Sn Lng Ph Thy, chin tranh tn gio v.v Hnh nh ca Thin Cha cng hin ra trn Hitler vi 6 triu mng ngi Do Thi, trn nhng ngi pht minh ra nhng v kh nguyn t, cc loi bom n c th git hng lot ngi mt lc. Vy so vi th vt, chng ta c hn g khng, hay l cn bn chng ta c v tn bo hn cc th vt rt nhiu? Nhng ngi Ki T c bao gi ngh n vn

ny khng? Mi khi ti thy ngi ta vinh danh nhng khoa hc gia pht minh ra nhng v kh c hi c th ph tan cc cng s v git c nhiu ngi, trong s ny hnh nh c mt ngi Vit Nam no , ti thy nhng ngi Ki T thc s ang m l Thin Cha ca h nu h tin rng Thin Cha sng to ra loi ngi. Nhng khm ph khoa hc bt ngun t Thuyt Tin Ha v v tr v con ngi rt ph hp vi nhng t tng c th ca Pht Gio, rng tt c mi s vt trn th gian u lin h ti nhau, v tt c u nm trong lut v thng. Mt khc, Khoa Sinh Hc ngy nay cng chng minh l cc loi kh cng nh cc ging ngi u cng c ngun gc xa xa t nhng t tin trong c sn mm mng tnh ngi, ch khng phi l kh tin ha thnh ngi. Hn na, chng ta bit, Gio s Trnh Xun Thun nhn nh trong cun. S V Tn Trong Lng Bn Tay (L'Infini Dans La Paume de la Main), da trn nhng kt qu khoa hc cn i chnh xc nht: "Tin ha t nhng ct bi ca nhng ngi sao, chng ta chia s cng mt lch s v tr vi nhng con s t trong nhng vng hoang mc v nhng bng hoa ta mi thm". Phi chng c Pht qun chiu thy r nhng chn l ny cho nn Pht Gio l tn gio duy nht trn th gian ch trng ha bnh, khng st sinh, khng nhng con ngi ha bnh vi con ngi, m cn ha bnh vi mi chng sinh, vi c cy c. Bt hnh thay, v phng din tm linh, a s trong nhn loi vn cn i sau Pht Gio kh xa, cho nn trn th gii ngy nay, lun lun vn cn nhng cnh chm git tn st ln nhau, hy dit mi sinh v.v.., tt c ch phc v cho nim hoang tng l mi th u thng hng, v tha mn nhng ham mun vt cht m bn cht l v thng v thng gy tc ti cho chnh bn thn v cho x hi. ---o0o--(VII) - PHT GIO & THUYT TNG I C th ni u c ti thin v khoa hc k thut v suy l. Nu khng, ti khng th theo ui ngnh Vt L Hc ri dng nhng kin thc trong Vt L Hc lm ngh kim cm trong hn 30 nm, Vit Nam v M. Tuy nhin, xin qu c gi hiu rng, kin thc v Vt L Hc ca ti ch thu hp trong mt lnh vc nh nhoi no , v khng ai trn ci i ny c th cho rng mnh bit ht v Vt L Hc.

i vi ti, khoa hc Vt L tht l p, p ch ngi ta c th c ng mt hin tng vt l rt phc tp trong mt phng trnh hoc trong mt mu ton hc ngn gn, v qua phng trnh hay mu ton hc ny ngi ta c th din t s bin i hay cuc sng ca vt cht, hoc thy nhng g khng th thy c. Duyt qua nhng tin b ca khoa hc vt l trong vi th k nay, ti thy c nhiu khm ph k diu, nhng cng lc i vo con ng tri hnh hp nht trong Pht Gio, ti thy Pht Php cn k diu hn na. K diu hn ch Pht Php dn dt con ngi n ch hi nhp chn l chung cng, v d cha hi nhp c, trn con ng i n hi nhp, con ngi cng c th c mt cuc sng o c, thoi mi, tm bnh an. Chn l nh Pht c coi l chung cng v khng th i qu hn v khng th thay i. Tri li, nhng chn l ca khoa hc, nu c, hin cn ngoi tm tay ca cc khoa hc gia, v bn cht ca khoa hc l tng i, gn ng v gii hn, c tnh cch nay vng mai , ty theo nhp tin b kin thc ca nhn loi. Nu ngy nay khoa hc a ra mt s quan nim c v nh tng ng vi mt s quan nim trong Pht Gio, hoc khm ph ra mt s hin tng v c th din t nhng hin tng ny bng nhng phng trnh, cng thc ton hc, th ngy xa c Pht v cc t ca Ngi hi nhp mt cch ton din nhng quan nim hoc hin tng ny bng trc gic qun chiu. cho vn c r rng, ti xin trch dn vi li ca David Bohm v Fritjof Capra, hai vt l gia chuyn kho st v b mn vt l cc ht tim nguyn t (Subatomic particles), ngha l nh hn nguyn t, v cp nng lng cao (c vn tc rt cao). David Bohm: Thuyt Tng i [ti s ni r hn trong mt on sau], quan trng hn na, c hc nguyn lng [quantum mechanics = mt ngnh ca vt l c i tng kho st l s di chuyn ca nhng lng nht nh [quanta] ca vt cht trong th gii vi m, th d nh in t hoc cc ht nh cn bn khc. Cng cn phi ni thm l cc ht nh ny khi th th hin di dng vt cht ring bit (tng t nh nhng ht ct thu nh), khi th th hin di dng sng truyn lin tc (tng t nh nh sng), do ngi ta bo nhng ht nh c cng lc hai tnh cht, ht v sng, danh t khoa hc gi l ht- sng song tnh] ngh rng ngi ta khng th phn tch th gii thnh nhng phn ring bit v c lp. Hn na mi phn c v nh bng cch no lin h ti mi phn khc: cha ng ln nhau hoc bao hm nhau.

Fritjof Capra (tc gi cun The Tao of Physics): Thuyt nguyn lng bt buc chng ta phi quan nim v tr nh l mt mng lin h phc tp gia cc phn ca mt tng th ch khng phi l mt tp hp cc vt th ring bit. Mi ht nh u bao gm cc ht khc mt cch t hp, v theo ngha ny, c th ni chng cha ng ln nhau. Trong thuyt ny, im cn nhn mnh l s tng tc (interaction) hay tng thng (interpenetration) ca mi ht nh. Nu chng ta quen thuc vi kinh in Pht Gio, nht l Kinh Hoa Nghim, th chng ta s thy rng nhng quan nim ca Bohm v Capra chm mt hn 25 th k. Hn na, Bohm v Capra ch thy c tnh tng thng trong th gii cc ht vt cht nh nhoi, mt phm vi v cng nh ca vt l v v tr, ch cha thy c tnh tng thng trong bn Php Gii nh trong Pht gio: tng thng trong th gii cc nguyn l (L V Ngi Php Gii), th gii cc vt (S V Ngi Php Gii), v tng thng gia cc nguyn l v vt (L S V Ngi Php Gii) v gia cc vt (S S V Ngi Php Gii). Trn y ti khng c nh so snh mt s quan nim trong b mn vt l hin i (modern physics) vi mt s quan nim trong Pht Gio m mt s tc gi Ty phng nh Fritjof Capra, Gary Zukav, Michael Talbot v.v... cho l c s tng ng trong nhng tc phm o Ca Vt L (The Tao of Physics), iu V Ca Cc Thy Vt-L (The Dancing of Wu-Li Masters), v Huyn Nhim hc v Vt-L Hin i (Mysticism and the New Physics) ca h. Ti cng khng c nh dng khoa hc chng minh li Kinh xa nh mt v Thch T vit trc y. Ti ngh rng Kinh Pht ch c th chng nghim vo bn thn ch khng th chng minh cho ngi khc c. Chng minh l t buc mnh vo trong tr chi ca mt s quy lut. Ngi ta c th mn khoa hc lm sng t trn mt phng din no mt s quan nim trong Pht Gio, nhng cch hiu thun tr thc ny nu khng dng c th qu l v ch, v trong Pht Gio, hiu c ngha l hi nhp gio l Pht Gio trong i sng hng ngy. V s hiu bit ca ti v Pht Gio cng nh v Khoa Hc u rt gii hn, nn ti xin t hn trong ch Tnh Cht Tng i Ca Mi S Vt Trong Pht Gio v Trong Khoa Hc. Trong khoa hc vt l, ni n thuyt Tng i ngi ta ngh ngay n Albert Einstein, vt l gia ni ting nht th k 20 v cng l cha ca thuyt Tng i. Thc ra, thuyt Tng i ca Einstein c hai: Thuyt Tng i Hp (Special Theory of Relativity) trong cc chuyn ng

tng i l chuyn ng u (Vn tc khng thay i), v Thuyt Tng i Suy Rng (General Theory of Relativity) trong bao gm cc chuyn ng khng u v nh hng ca trng trng (gravity = sc vn vt hp dn). Thuyt Tng i Suy Rng kh phc tp cho nn ti xin c min bn ti, tuy nhin chng ta cn hiu rng thuyt ny cho tin on chnh xc v ngun gc v tr v cho php cc khoa hc gia tnh ngc tr li thi im ca Big Bang. Thuyt Tng i Hp m t s th hin khc nhau ca cc thc th vt cht ty theo quan im ca quan st vin (ng ra l ty theo trng thi di chuyn tng i gia cc quan st vin) nhng ng thi thuyt ny cng nh ngha s bt bin (khng thay i) hay tnh tuyt i ca cc thc th vt cht. Th d: mt ci thc chng ta cm trn tay di 100cm nhng i vi mt ngi ang di chuyn vi mt tc kh nhanh no qua mt chng ta th ci thc c th thy ngn hn, 90cm chng hn. Mt th d khc l nu chng ta thy chic ng h eo trn tay chng ta chy c mt khong thi gian no th i vi ngi ang di chuyn trn, khong thi gian c v nh lu hn l khang thi gian m chng ta thy. Vy, c khng gian (ci thc) v thi gian (ng h) u thay i ty theo s di chuyn tng i ca mi ngi, danh t khoa hc gi l ty theo h thng qui chiu trong ngi ta thc hin th nghim o lng. Dng ton hc, chng ta c th tnh ra c s di ngn khc nhau ca ci thc v s sai bit thi gian ca ci ng h ty theo tnh trn h thng qui chiu ca mi ngi. Nhng nu mi ngi mang kt qu tnh to n ca mnh ra, t s tnh to n vo khun kh h thng qui chiu ca ngi kia, th hai kt qu li hon ton ph hp vi nhau, ngha l trong s thay i (tng i) c s khng thay i (tuyt i). y chnh l mt im su sc trong thuyt tng i hp ca Einstein. Nhng y cng l mt quan nim quen thuc trong Kinh Th Lng Nghim, v quan nim v ci mt tuyt i trong Pht Gio hin nhin l rng ri, khng b gii hn nh ci tuyt i tng i ca khoa hc. Sau y ti xin nu vi kt qu d hiu nht trong thuyt Tng i, tt c nhng kt qu ny u c th chng minh bng ton hc, v t song song vi mt s quan nim trong Pht Gio qu c gi qun chiu. i vi mt quan st vin ng yn th: Kch thc ca mt vt ang di chuyn s cng thu nh hay ngn li nu vn tc di chuyn ca vt cng tng, v vt s bin mt khi vn tc t ti vn tc ca nh sng trong

chn khng. Trong Pht Gio, quan nim mang ni Tu Di t trn u mt si lng m ni khng h thu nh li cng nh u si lng khng h n rng ra khng phi l mt quan nim hoang ng nu chng ta thc c r tnh tng i ca khng gian. Mt chic ng h ang di chuyn s chy chm dn nu vn tc di chuyn nhanh dn, v s hon ton ngng li khng chy na, nhng khng phi l hng my, khi vn tc di chuyn ca n t ti vn tc ca nh sng trong chn khng. Trong Pht Gio c quan nim sng trong hin ti, by gi v y. S ngng ng thi gian trong Pht Gio hin nhin lin h ti s ngng ng tng i ca thi gian, nht l khi tm thc ca hnh gi i vo i nh. Hai hin tng xy ra ti hai thi im khc nhau trong mt h thng qui chiu c th xy ra cng lc trong mt h thng qui chiu khc. Trong Pht Gio, nu chng ta n Cha Gic Ng nghe Thy Nht T thuyt Php th Tam Th ch Pht cng ang thuyt Php nhiu ni khc: cung tri u Sut, Ni Linh Thu, Hi Long Hoa v.v My iu song song trn l cho chng ta qun chiu, khng phi thc nghim, v trong i sng hng ngy, mun thy cc hin tng trn, vn tc di chuyn ca chng ta phi cao ti mc sp s vn tc ca nh sng trong chn khng, ngha l khong 300 ngn cy s trong mt giy ng h (300000km/sec hay 18600 miles/sec). Nhng chng ta ng qun rng, ngh v tm thc ca con ngi nhiu khi cn nhanh hn l vn tc truyn ca nh sng na. Trong Pht Gio cng c thuyt Tng i nhng tng qut hn: mi s vt trn th gian ch l tng i. iu ny c ngha l, hnh sc v tnh cht ca mi s vt lun lun bin i ty theo cnh gii trong s vt th hin. Ni mt cch gin d, th tng i c ngha l thy vy m khng phi vy bi l ty theo quan im v v th quan st ca mi ngi (h thng qui chiu ring), hnh sc v tnh cht ca mt vt c th khc nhau. Ngoi ra, tnh tng i trong Pht Gio cn thy r trong lut v thng. Tnh tng i trong Pht Gio khng c g l l, v Vn php duy tm to m tm ca mi ngi mi khc, mi ngi c mt nghip ring v sng trong mt cnh gii ring. cho d hiu, ti xin ly vi th d.

i vi a s ngi Vit Nam th mt thiu n p khng th l mt ngi mp th l nh con tru nc. Nhng i vi mt vi dn tc Phi Chu th ngi ph n no cng mp cng p v cng d ly chng. i vi mt s ngi th ting ht ca Thi Thanh trc y l ting ht vt thi gian. Nhng i vi ring ti th ting ht Thi Thanh nhiu khi c pha cht gim v so vi k thut v ging ca th k ca Maria Callas hoc Joan Sutherland v.v trc y th tht l bt kh thuyt. Nhng i vi mt ngi thch nghe Vng C th c l ting ht ca Thanh Sang l tuyt vi hn c, c Thi Thanh, Maria Callas hay Joan Sutherland u l b. By gi, gi th bn ang ngi yn tham thin trc bn th Pht trong mt gian phng. C chc l bn ang ngi yn hay khng? i vi mt con rui ang bay vo ve xung quanh bn th bn tht s ang in o o in. M d khng c rui trong phng th cng khng c g gi l ngi yn c. Tht vy, bn ang di chuyn trong khng gian vi mt vn tc nhanh gp 1000 ln vn tc bn thng li xe trn xa l, vo khong 66600 miles/1 gi [y l vn tc ca tri t trn qu o xung quanh mt tri trong Thi Dng H]. ng thi tri t cng cn ang quay xung quanh trc Nam Bc vi vn tc quay khong 1040 miles/1 gi. Nh vy, ci gi l ngi yn ca bn ch l tng i, v thc t l bn ang in o o in trong khng gian. V nm trong Vt L hc, nu thuyt Tng i trong khoa hc ch c nhng p dng gii hn trong th gii vt cht, th thuyt Tng i trong Pht Gio c tc dng m rng tm thc ca con ngi n v hn. Cng nh mi quan nim khc trong Pht Gio, quan nim tng i khng phi tranh lun m qun chiu v hi nhp. C th ni, thy c tnh tng i ca mi s vt l thy c tnh ha hp ca mi s vt, cng lc cng thy c tnh v thng v v ng ca vn php. Tuy nhin, thc t cho thy rng, 99% nhng hnh ng v ngh ca chng ta l phc v cho ci Ta. Chnh l v ch phc v cho ci Ta m nhiu khi chng ta gp phi nhng iu phin toi. Vi kinh nghim bn thn, sau y ti xin ngh mt li sng cho ci Ta (c v tri vi gio l i Tha). Sng cho ci Ta l sng cho chnh mnh, khng sng v ngi khc. Nhng th no l sng cho chnh mnh. n gin thi. Nu bn c th mc mt b qun o t tin, rt hp thi trang, hoc li mt chic xe t tin, eo nhng trang sc qu gi v.v.., thun ty v bn c kh nng kim tin lng thin, v thch nh vy [khoan ni n chuyn c ra phn no

lm vic t thin] ch khng phi cho ngi khc nhn vo th c th ni bn sng cho chnh mnh. Nu bn c th ti Cha l Pht, nghe thuyt Php, lm cng qu thun ty v o tm a y ch khng phi cho ngi khc nhn vo hay ly im vi v tr tr th bn cng ang sng cho chnh mnh. Ni tm li, nu bn lm bt c vic g m khng phi cho ngi khc nhn vo th thc s bn ang sng cho chnh mnh. Nu bn thc s sng cho chnh mnh th i sng ca bn s v cng thoi mi. Nu bn sng cho ngi khc nhn vo th bn s tht vng v bn cht tng i ca mi s vt. Bn s thy rng trong ci li cho chnh mnh nh trn, ci Ta ca bn thc s khng cn li bao nhiu, v y chnh l mt phng php tu tp trong Pht Gio. Ti cn nh, khi cn dy i Hc Wisconsin, Madison, c mt ng nghip ngi M mun ti theo Ki- T Gio nhng bit ti l mt Pht T. Mt hm, anh ta hi ti: Theo Pht Gio th c ci g? Ti bit l ngi Ki-T thng c ha hn nhiu th lm, trong i ny cng nh i sau. Ti bn tr li: Chng c ci g c, tri li ti mt i nhiu lm. Ti ch c nhng ci cn li [Nothing! On the contrary I lost a lot. Whats left is what I gain]. Ti khng ngh rng anh ta hiu, v ti cng khng gii thch g thm. Trn y ti vit mt cch ht sc s lc v quan nim tng i trong khoa hc v trong Pht Gio. Ti hiu rng, ngy nay, sng trong nhng x hi c coi l vn minh tin b, con ngi thng b ho quang ca nhng tin b khoa hc v tin nghi vt cht lm cho la mt. Khng ai c th ph nhn l i sng ca con ngi ngy nay c thoi mi v tin nghi hn trc, d ch trong phn no ca th gii, l nh nhng tin b ca khoa hc k thut v nhng ph sn tin nghi ca n. Nhng y ch l kha cnh vt cht ca cuc i. Gia vt cht v tinh thn cn phi c mt ha hp, nu khng con ngi s trong tnh trng mt cn bng. Tht vy, thay v dng khoa hc h tr, pht trin, hon b i sng tinh thn, nu ngi ta li b vng mc vo nhng tin nghi vt cht, ri phi tm ht cch, k c nhng th on v o c, c hn ngi th nhng tin nghi vt cht ny ng nhin tr thnh s thoi ha hoc sa a ca i sng tinh thn. iu ny chng ta c th nhn thy r trong nhng x hi c gi l vn minh tin b v k thut. Cng v vy cho nn chng ta khng ly lm l khi mt s khoa hc gia c lng tm con ngi ln n khoa hc k thut l mt b mn v tm, thp km, thiu st, v thng, nguyn nhn ca nhiu c nghip.

Nhng tin b k thut a ti s chnh xc ca bom Smart hoc ha tin Tomahawk dng trong cuc chin Trung ng trc y, v vi v kh khc mi pht minh c dng trong cuc chin Iraq ngy nay, thc ra khng phi l nim hnh din ca nhn loi. Mong sao trong tng lai th gii s u t vo vic nng cao i sng tinh thn ca con ngi thay v vo nhng v kh hy dit con ngi. Ti tin rng Pht Gio, vi bn cht ha bnh v tn trng con ngi, s c nhng ng gp ng k trong nhim v ny. Ti cng mong mi Pht t chng ta s nhn khoa hc vi mt cp mt khn ngoan, nhn ng v th ca khoa hc trong i sng con ngi, v tm ra mt li sng ha hp a ti s cn bng gia vt cht v tinh thn. C th v vy m th gii loi ngi s tt p hn chng? (T Sch o Pht Ngy Nay) ---o0o--Ht