TCH HP VT L V PHT HC

GS.TS. Cao Chi ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 9-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
A. Phng thc nghin cu ca Pht hc l hng ni vo tm linh con ngi B. Pht hc ngoi tm linh con ngi cn pht hin ra nhiu bn cht quan trng ca v tr ca th gii bn ngoi nh s dng cng hng ca tm linh vi v tr 1. Vn chn khng 2. Vn a v tr 3. Tnh v thng C. Kt lun

---o0o--Liu c th tm mt dng hc thuyt m t c thng nht cc hin tng vt l v nhng hin tng thuc phm vi tm linh. s l mt dng l thuyt thng nht ln m con ngi c th ngh n. Trong hin trng nhng vn tm linh vn ang trong trong phm tr trit hc th l thuyt thng nht c th l mt s tch hp gia vt l v trit hc. Theo Einstein th Pht hc c th l tin thn ca mt s tch hp nh vy. ng ni: "Nu c mt tn gio no thch nghi c vi nhng nhu cu khoa hc tin tin th l Pht gio". (If there is any religion that would cope with modern scientific needs it would be Buddhism). Trong vng hn 2500 nm Pht hc tch ly qu trnh suy t ca nhiu tu s minh trit hnh thnh mt hc thuyt su sc v th gii khch quan ln

th gii tm linh. C th ni Pht hc l mt hc thuyt v nguyn l bao trm c vt l hc (chuyn nghin cu th gii khch quan) v c tm linh hc (chuyn nghin cu nhng vn thuc tm linh - theo Pht hc th tm linh l mt phm tr song i vi th xc), vy th Pht hc c th ni l mt hc thuyt c tnh thng nht cao hn c vt l. Tuy nhin chng ta cng cn phn bit hai phng thc nghin cu gia Vt l v Pht hc. ---o0o---

A. Phng thc nghin cu ca Pht hc l hng ni vo tm linh con ngi

Theo lch s Pht gio th Thi t Tt t a sau nhiu nm tu kh hnh trong rng gi tm thy chn l ca kip sng ca con ngi, ca cc quy lut trong v tr. Liu c mt c s khoa hc no cho phng thc hng ni ny chng? Phng thc ny c th da trn c s ca nguyn l v nhn. Nguyn l v nhn 1 l nguyn l theo ta thy v tr nh th ny bi v nu v tr khc i th ta khng th tn ti c m quan st n. Nguyn l v nhn c th l s cng hng, s ha m, s giao cm gia v tr v con ngi. Nu nh nguyn l v nhn (anthropic principle) l ng th rt c th tm linh con ngi c mt mi lin h mt thit vi v tr, nh th bit khai thc tm ti trong tm linh ngi ta c th khm ph ra v tr (so snh vi Socrate: bit bn thn con ngi s bit c c v tr). Phng thc hng ni vo tm linh thc hin qua thin (meditation). Thin c nhiu dng thc ty theo mn phi v l trnh, gip t nhiu mc tiu: gic ng v l sng, t duy v quy lut ca v tr, k thut kh cng, khi dy nhng tim nng k l ca con ngi,... Thc t vi phng thc nghin cu ny Pht hc t nhng thnh qu v c hai mt lin quan n con ngi v v tr. Ring v phn con ngi Pht hc i su vo nhng phn su thm ca tm linh, vt xa gii hn ca tm l hc, ca hc thuyt Freud. Hin nay khoa thn kinh hc (neuroscience) cho rng cc pht hin sinh hc ca b no c th tng hp vi nhau nu c tch hp vi l thuyt Freud 2, song iu cng cha th gii thch c cc kha cnh su thm ca tm linh, cc cng nng ca thin.

---o0o---

B. Pht hc ngoi tm linh con ngi cn pht hin ra nhiu bn cht quan trng ca v tr ca th gii bn ngoi nh s dng cng hng ca tm linh vi v tr
1. Vn chn khng Nh chng ta bit trong l thuyt lng t c th ni vn chn khng l vn quan trng s mt. Chn khng khng phi l mt "mi trng", trong khng c g c, tri li chn khng l mt loi "ether" c bit cha nhng thng ging phn ln ca trng lng t in t. Chn khng c th cha 3 kh nng i vi vt l hin i : - V cha nhng thng ging in t, cho nn c th tnh c nng lng chn khng theo phng php phn tch Fourier ( dao ng t )v thy rng chn khng c mt nng lng khng l. Mt hin tng quan trng xy ra trong chn khng l lc Casimir v cng ngh nan khng th khng tnh n lc Casimir. - Nng lng chn khng c th l nng lng ti gy nn qu trnh gin n c gia tc ca v tr. - Cui cng l mt kh nng quan trng, c th l ngun gc gii quyt bi ton thng nht. Nhvt l ngi Nga Andrei Sakharov a ra mt cch nhn to bo vo nm1967: ngun gc ca hp dn c th l nhng thng ging ca chn khng vi s hin din ca vt cht, nh vy t chn khng ta c hp dn v cc tia sng s b cong v hin tng khc x ca chn khng? Hin nay nhiu nh vt l quan nim rng khng - thi gian c hnh thnh t nhng thng ging lng t ca chn khng ( hnh 1). Nh vy t chn khng chng ta c tt c. Mt iu k diu l Pht hc cng i n mt kt lun nh th! Pht hc cng xem chn khng nh ngun gc ca mi hin tng v khng phn bit chn khng vi hin tng qua lun thuyt ni ting "Sc tc th Khng, Khng tc th Sc". Trong Bt nh Tm kinh, c Pht bo ngi X Li Pht: "Ny X Li Pht! Th gii hin tng hay Sc ny l Khng, v

Khng qu thc l th gii hin tng. Khng khng khc vi th gii hin tng hay Sc, th gii hin tng hay Sc khng khc vi Khng. Ci g l th gii hin tng th ci l Khng, ci g l Khng th ci l th gii hin tng". ---o0o--2. Vn a v tr Trong Vt l hc ngi ta ni n nhng v tr song song cu thnh a v tr. Ngi ta phn cc v tr song song thnh 4 mc, ng vi 4 gc hnh v 1.

Hnh 1. Hnh ny c 4 gc I / Gc tri trn: cc v tr song song mc I, c tr trong cng mt bong bng (bubble), quy lut vt l ging nhau, cc iu kin ban u c th khc nhau, s tn ti ca chng da trn CMB v tr v cng, vt cht phn b u trong v tr. II / Gc tri di: cc v tr song song mc II, cu thnh bi nhiu bong bng, c cng nhng phng trnh c bn vt l song cc hng s vt l, cc ht c bn, s chiu khng gian c th khc, s tn ti ca chng da trn l thuyt lm pht hn n vnh cu.

III / Gc phi di: cc v tr song song mc III: c cc tnh cht nh mc I&II, c nguyn l unitarity, nguyn l ny ng ngay c i vi hp dn lng t; theo mi tng quan AdS / CFT c th hiu c r rng hn nghch l thng tin trong l en. Trng thi sng, cht ca con mo Schrodinger thuc 2 v tr c in song song. IV / Gc phi trn: nhiu cu trc ton hc khc nhau (vi nhng phng trnh vt l khc nhau) s cho nhng v tr song song khc nhau, s tn ti mc IV da trn phng thuyt thc ti ton hc thc ti vt l, c th kim nghim nh mt l thuyt TOE. Trong Pht hc, v tr cng mang tnh a nguyn. Pht gio phn th gii thnh 3 loi: Tiu thin, Trung thin & i thin. i thin th gii gm khong mt t th gii. Cch y hn 2500 nm Pht hc bit ngoi th gii chng ta ang sng cn c hng h sa s th gii khc. Tuy gia cc th gii song song trong vt l hc v cc th gii Pht hc chng ta cha th thit lp mt mi tng hp ng cu hoc ng cu. iu ng ni y l khi nim a v tr l quan im to nn s thng nht gia vt l hc v Pht hc trong nhn nh v v tr. Mt im ng ch na l trong vt l hc cng nh trong pht hc ngi ta u ni n nhiu dng hnh hc ca v tr ---o0o--3. Tnh v thng

Cc thng ging ca chn khng lng t (phng theo tranh Bt thi gian ca ho s Jean-Michenl Joy, L'Ecume du temps, Saint Etienne, 1990). T nhng thng ging hnh thnh v tr

Trong vt l hc ngi ta quan nim rng mi vt u lun bin ng. V nh v tr cng lun thay i, hin nay v tr ang gin n, xut pht t mt bigbang. Lc v tr c 10-35 giy xy ra qu trnh n lm pht (inflation) v kt thc vo thi im 10-32 giy. y l mt qu trnh gin n bt pht ca v tr: trong mt thi on ngn ngi, kch thc ca v tr tng ln 1050 ln. Qu trnh n lm pht c th bt ngun vi mt dng nng lng ti. Sau Bigbang 10-33 giy v tr vo trng thi plasma ca quark v gluon (PQG ). Trong trng thi ny quark chuyn ng t do v tng tc vi nhau bng trao i gluon. Lc v tr c 10 - 6 giy th hnh thnh cc hadron. Lc v tr c 100 giy th cc ht nhn nguyn t c hnh thnh. Lc v tr c 300. 000 nm tui th bc x tch khi vt cht v dn n CMB (Cosmic Microwave Background - bc x tn t ca v tr). Sau v tr ngui dn v nhiu qu trnh chuyn pha xy ra. Vy v tr lun bin i. Thm ch cc hng s vt l c th thay i theo khng gian v thi gian. Cc phng trnh vt l u cha nhng hng s nh c-vn tc nh sng, h-hng s Planck, G-hng s hp dn. Ngi ta vn cho rng l nhng i lng khng thay i theo khng gian v thi gian.

Hai mng chuyn ng trong mt khng gian nhiu chiu v va chm nhau

Theo nhiu kch bn v tr lun tn ti. Trc Bigbang v tr c kch thc ln v cng, sau co li v vo thi im Bigbang tr thnh nh nh chui qua mt l kim xong gin n tr li. Theo kch bn ca Gabriele Veneziano, v tr nguyn thu co li t nhng thng ging v to nn nhng l en, trong nhng l en ny xy ra nhng bigbang, trong s c Bigbang ca chng ta. Nh vy mi l en c th to ra nhng v tr ring ca a v tr. Mt iu c th khng nh: qu trnh chuyn tip gia "tin" v "hu" bigbang vn l mt vn cn b ng. Ngi ta cho rng c th c thng tin v thi k tin bigbang nh thu cc sng hp dn pht sinh t thi k ny, du tch ca chng s l nhng thng ging trn phng ca bc x tn d. Pht hc c quan im v thng khng nh s bin i thng trc ca v tr nh trong vt l hc. V thng c ngha l khng thng, khng mi mi trong mt trng thi nht nh m lun thay i hnh dng. i t trng thi hnh thnh, cao to, thp nh, tan r v.v.. o Pht gi y l nhng giai on thay i: thnh, tr, hoi, khng. Tt c s vt trong v tr, t nh n ln nh ht ct, thn con ngi, n ln nh tri t, mt trng, mt tri, u nm trong nh lut v thng. Mi vt trn i ny u phi thay i v hoi dit, khng vt g thng hng d ch trong pht giy (birth, maturity, transformation and destruction). Quan im v thng ca Pht hc trng hp mt cch chnh xc vi quan im mi vt u bin i trong vt l hc. ---o0o---

C. Kt lun
Pht hc khng nhng c nhng mi tng ng vi vt l trong cc lnh vc v tr hc, cc ht c bn, m cn nhiu mi tng ng khc vi sinh hc, tm l hc, phn tm hc (psychoanalysis), tm l tr liu (psychotherapy),... T tng Pht hc c th l sui ngun di do cho khoa hc ni chung.

Tch hp cc l thuyt ln trong vt l vi nhng t tng Pht gio hy vng s dn n mt " l thuyt thng nht" bao trm v tr v tm linh con ngi. GS.TS. Cao Chi ---o0o--Ht

1 2

Fritjof Capra, The Tao of Physics . Mark Solms, Scientific American, thng 5 nm 2004
.