NH XUT BN VN HO THNG TIN - 2002

CC VNG VI PHT GIO

VNG CH BNH o Nam Thng dch L c Nim hiu dch ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 6-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
LI NI U Phn 1 - Hn Minh m mng thn nhn . Lng H Tng ngy dong nga trng Phn 2 - Lng V b o theo Pht. Cha ng Thi bn ln x than Phn 3 - Cha Php Mn ct gi x li. Cc Vua ng by ln rc xng Pht Phn 4 - Dng h Gia Lut tn sng Thch Ca.Liu o Tng hong dng cc tng phi

---o0o--LI NI U Pht gio ra i vo qung th k VI n th k th V trc cng nguyn vng n c i. Ngi sng lp l Thi T Kiu t Ma -Tt t a, con trai Tnh Phm Vng ca nc Ca-t-la-v vng n c i ( Ngy nay thuc nc npan). Sau khi thi t Tt t a sng lp nn o Pht, Thi t lin c mi ngi gi l Thch Ca Mu Ni ( tc l v thnh ca dng h Thch Ca). Sau khi Pht gio ra i, trong mt thi gian di o

Pht ch lu truyn vng n c i, hn th na nh hng ca n khng ln lm, li tri qua nhiu thng trm. Ngay trong ni b Pht gio cng dn dn phn ho, hnh thnh rt nhiu h phi. Vo th k th III trc cng nguyn. A Dc Vng, th h th 3 ca Quc Vng thi Khng Tc Vng thng nht ton b n . Tng Truyn khi mi ln ngi, A Dc Vng v cng tn bo, sau ngi lin tn th Pht gio, vt b gm ao, ln ngi thnh Pht. A Dc Vng tng cho xy dng hng vn ngi cha c X li Pht vng n c i; ng thi cng cng dng cho tng on Pht gio mt khi lng ln ca ci v t ai hn th na ngi cn c cc cao tng i khp ni trong ton quc v ra c nc ngoi truyn b Pht Gio. iu ny gip cho s pht trin v truyn b Pht gio c nng ln mt bc cao hn. n th k th II trc Cng nguyn, Vua Ca Nh Sc Ca, Vng triu Qu Sng ca vng bc n c i, mt ln na li tn vinh Pht Gio. Ngi cho xy dng nhiu ngi cha th Pht, cng dng ch tng, qu trng cc cao tng, c cc tng s i khp ni truyn b Pht Php; iu gip cho Pht gio c truyn xung vng nam v vng Ty Bc n . Vic h php v truyn b chnh php ca ln ny ca Ca Nh Sc Ca Vng t nn mng cho vic Pht Gio vn tip tc c truyn b. Pht gio c du nhp vo Trung Quc vo thi k lng hn( vo u k nguyn). Con ng truyn nhp l t Ty bc n truyn n cng Trung , sau li du nhp vo vng Ty Thnh ( vng Tn Cng ngy nay v cc nc vng pha Ty ni Thng Sn), sau dn dn c du nhp vo vng Trung Nguyn. Vo thi k Tam Quc ng Hn, khi Pht gio va mi truyn vo Trung Quc, t cc bc phong kin thng tr t nc n cc thn dn trm h v c bn u coi Pht gio l mt th thn tin c php mu nhim, do nh hng ca Pht gio v qui m pht trin ca Pht gio u rt hn ch. Bn thn Pht gio trong thi k ny ch ch trng cc hot ng nh bin dch kinh sch v gii thch r mc ch cng vi gio ngha ca Pht gio. n thi k Ngu Tn nam Bc Triu, Pht gio li mt ln na pht trin v hng thnh, do ny sinh nhng mu thun v xung khc gay gt vi nn vn ho truyn thng ca Trung Quc. V mt l lun, s xung khc ny ch yu tp trung vo s bt ng ca nhn thc v tranh ci v vn nh bo ng nhn qu, lun hi sinh t, v trung vi vua, hiu vi cha m. S xung khc gay gt gia Pht gio v vn ho truyn thng ca Trung Quc mc nht nh no kch thch s thay i, s chuyn ho ca bn thn Pht gio t Pht Gio n sang mt nn Pht Gio ph hp vi nhng nhu cu v tn ngng, tn gio truyn thng ca x hi Trung Quc. Chnh trong thi k ny, v c bn Pht gio hon thnh qa trnh Trung Quc ho, v cng c bn t nn mng cho s pht trin mnh m ca Pht

Gio Trung Quc. Thi k Tu ng, theo s pht trin ca x hi chnh tr, Pht gio cng bc vo thi k pht trin mang tnh cao tro. Theo dn dn hon thin ca Pht gio, cc Tng gio ca Pht gio thi k ng cng nh m a nhau ra i. Cc tng gio ch yu gm c: Thin Thai Tng, Tam Lun Tng, T n Tng, Hoa Nghim Tng, Lut Tng, Tnh Tng, Thin Tng, Mt Tng. Trong , Thin Tng vo sau thi k Trung ng phn thnh nm phi nh Vi Ngng, Lm T, to ng, Vn Ngn, Php Nhn. Thin Tng cng vi nm phi ra i sau tng nh hng su sc v lu di i vi lch s v pht trin ca Trung Quc. Cng vi s giao lu gia Vng triu ng v dn tc Th Phin ( mt dn tc thiu s sng tnh Thanh Hi v vng Ty Tng) Pht gio t thi Trung ng chuyn vo vng Ty Tng, sau dn dn hnh thnh gio phi Lt Ma( Pht gio tng truyn hoc Pht gio Tng ng h). Cng vi s pht trin rng ri ra ngoi lnh th thi k Tu ng, cc tng phi Pht gio thi k Tu ng lp tc cng c truyn b rng ri ra bn ngoi lnh th. Pht gio thi k Tu ng v c bn tr thnh mt b phn v cng quan trng cu thnh nn vn ho truyn thng ca Trung Quc. Thi k Lng Tng, Pht gio c tip tc duy tr, nhng Pht gio cng dn dn km pht trin sau thi k Pht trin cao tro, hng thnh. c bit l thi k Nam Tng, Pht gio vn gi c s hng thnh nht nh, nhng nn trnh tr thi k Nam Tng c bin ng, do ngoi Thin Tng v Tnh ra, cc tng phi khc cng dn dn suy yu so vi thi trc. Song s lu hnh ca Pht gio thi k ny cho ta thy r nhng c trng chng t ca Pht gio n su vo vn ho truyn thng ca Trung Quc. Hc thuyt Tng Nho hp th c mt phn t tng ca Pht gio, t lm phong ph thm ni dung l lun ca hc thuyt ; Tn ngng Pht gio dn gian cng ngy cng i su vo lng ngi, mt s quan nim ca tn gio bin thnh phong tc tp qun ca nhn dn. thi k Nguyn, Minh, Thanh s pht trin ca Pht gio tip tc suy thoi. Triu Nguyn th v cng tn sng gio phi Lt Ma, Pht gio t Hn ch c mt vi Tng phi c bit c tip tc lu hnh v pht trin, nhng nh hng ca n th rt nh, phm vi hp. Vo thi Minh, pht gio tip tc suy thoi nhng do s ho hp v lin kt gia cc gio phi ngay trong chnh bn thn Pht gio v do s giao lu bn ngoi vi Nho gio, o Gio, Pht gio nhn c s hoan nghnh ca ng o cc s phu v s tn sng ng o ca nhn dn; iu kch thch s pht trin ca Pht gio. S pht trin ca Pht gio thi Thanh v c bn l s tip ni s pht trin pht gio thi Minh, nhng vn c chiu hng km i.

Trong lch s pht trin lu di ca Pht gio sau khi du nhp vo Trung Quc, c mt s tht chnh nh sau: tc l Pht gio khng th khng c mi lin h theo nhiu dng khc nhau vi giai cp phong kin Trung Quc, c bit l cc v Vng. Ni chung, cc v Vng cc triu i phong kin ca Trung Quc u l nhng v mong mun h php. Cc v Vng mun bo v v pht trin Pht gio l v Pht gio khuyn chng sinh hy gi tm thanh tnh v dit i mi ham mun, c gng gi tm thanh tnh v lm iu thin. iu rt c li cho cc v gi a v thng tr trong cc tp on phong kin, h ly lm phng sch tr quc, gi gn ho thun trong nhn dn gi bnh an cho t nc. Xt t bn thn Pht gio, sau khi du nhp vo Trung Quc khng c bao lu th Pht gio cng nhn ra mi quan h gia s pht trin ca chnh mnh v nn thng tr ca giai cp phong kin. Ngay t thi ng Tn, mt v cao tng ni ting tn l Thch o An tng cng khai ni rng: Khng da vo vua th khng th dng nn php tc nh nc. Mt s cc v Vng ca giai cp phong kin v c bn cng nhn thy rng: Pht gio cng c th gip ch cho cng vic cai qun t nc ca mnh. Hn Vn thi bc Ngu tng ca ngi Pht gio nh sau Lut nh nc gip Vua cai qun t nc, lm tng thm tnh thin cho nhn v t, bi tr c ci xu ca x hi, m rng s hiu bit chn chnh. T c th tnh hnh mi quan h tng h gia Pht gio v giai cp thng tr ca Trung Quc, sau khi cc tn gio c du nhp vo. Do v mt lch s mi quan h qua li nng ta ln nhau gia cc bc Vng ca giai cp phong kin v cc v cao tng ca Pht gio c ghi li trong s sch. Nh sau thi k 16 nc c mi quan h gia Triu Thch Th v Pht Trng, mi quan h gia Lu Tng Vn thi Nam Triu vi Thch Tu Lm, mi quan h gia Nguyn Minh thi Bc Ngu vi Tng Php Qu mi lin h gia Vn Thnh thi Bc Ngu vi Thch m Dim, mi lin h gia Vn Hiu thi Bc Ngu vi Thch o ng, mi lin h gia Tu Vn vi Thch m Thin, mi lin h gia ng Thi Tng v ng Huyn Trang,...vv. u l nhng v d r rng v mi lin h cht ch, thn tnh gia cc v cao tng ca Pht gio vi nhng ngi ng u giai cp thng tr phong kin, n t r mi quan h nng nh gia Pht gio v quyn lc ti cao ca giai cp phong kin. Mi quan h gia Pht gio v cc v Vng Trung Quc l mt vn v cng th v, nhng cng l mt vn v cng phc tp. Bi v v mt lch s, cc mi quan h gia cc bc Vng v Pht gio va l mi quan h v mt trnh tr, va l mi quan h v mt tn ngng; va c cc nhn t mang tnh cht nh nc va c cc nhn t mang tnh cht tt

nhin, va c cc nhn t mang tnh cht ngu nhin. a s cc v Vng Trung Quc c i u c mt nguyn tc chung nh sau: l quyn lc ca gio phi khng c cao hn quyn lc ca Vua, cc sinh hot trong i sng tn gio khng c php quy nhiu hoc ph hoi i sng trnh tr quc gia. ng Thi Tng L Th Dn - ngi xng o th h sau nhng nm Trnh Qun hng thnh ng ta quan h kh thn thit vi nhiu v i c cao tng Pht gio, nhng v mt trnh tr ng li dng quyn lc ca Vua gi gn ho thun gia ba tn gio l Nho Gio, Thch Ca Gio 1 v o Gio, iu gip cho ba tn gio ny ng tm hip lc cng nhau phc v cng vic cai qun t nc ca giai cp phong kin. Cng thi gian ny, ng ta c bit cnh gic cao vi hai tn gio Thch Ca Gio v o gio, khin cho s pht trin ca hai tn gio ny khng ln t, khng uy hip quyn lc ca Vua. C mt v ho thng tn l Php Lm, do trong mt tc phm ca mnh c on c ni xu vng triu L ng, sut na b L Th Dn x ti chm u, cui cng b a i y i. V sau, Chu Th Tng Si Vinh ti th, l thi k nn ao binh n ra trin min, vic qun l cc tng ni c phn lng lo, do cc cha trin c xy dng trn lan, gy nh hng trc tip n thu kho v vic sai dch. Do ng ta lin h chiu chnh n v qun l cht ch cc cha chin, tng ni, dng quyn lc ca nh Vua cng khai cm Pht gio hot ng, t gy nh hng ph hoi Pht gio mt cch nghim trng. trong lch s Trung Quc c rt nhiu v Vng tn sng Pht gio, thc s mong mun qui y ca Pht, chuyn ny ni chung b qun thn phn i v con chu th h sau ch ci. Lng V thi Nam Triu thnh knh tn th Pht php, tng bn ln x thn vo cha chin, khng mun lm Thnh Cha m mun lm Php vng, b cc thuc h phn i gay gt. ng Hin Tng thng xuyn n t l cc cha c x li Pht v to thnh mt khng kh si ni cha tng thy, hi nh th Hn D c Gin Nghnh Pht Ct Biu( Biu khuyn can v vic nghnh n ct Pht) ly lm li can ngn. C mt s v Vng thi k phong kin lc u v cng tn sng Pht Php, v sau tn ngng ca h i vi tn gio c s thay i, h li h lnh cng khai cm Pht gio hot ng. Nh Thi V thi bc Ngu v ng V Tng lc u v cng tn sng Pht Gio, v sau chuyn sang tn th o Gio. H cng khai kch Pht Gio, t lm nh hng to ln n nguyn kh ca Pht Gio ( bn cht v danh d ca Pht Gio). Trong lch s Trung Quc c mt s v Vng do nhng l do c nhn v nhng nhu cu trnh tr ca Quc gia, h dnh rt nhiu cng sc vo vic h php. Tu Vn Dng Kin ra i mt Am ni c, ng thi c cc ni c nui nng khn ln, V Tc Thin tng i tc tu hnh cha Cm Nghip, Minh Thi T Chu Nguyn

Chng xut hin l mt ho thng...T sm h c lin h vi Pht gio; iu ny lm nh hng trc tip n thi ca h i vi Pht gio sau khi h ng quang. Pht gio l mt tn gio khng bt ngun t trung Quc, sau khi du nhp vo Trung Quc tri qua qu trnh giao lu v u tranh vi nn vn ho truyn thng ca Trung Quc, dn dn Pht gio ho nhp vo nn vn ha ca Trung Quc. V vy, b nn vn ho Trung Quc ng ho. Do Pht gio gy nh hng n tt c cc phng din i sng sinh hot ca x hi Trung Quc Thi c i. S hiu bit ca mi ngi v Pht Gio ngy nay tt nhin l khng th tch ri vi s hiu bit v qu trnh Pht trin ca lch s Pht gio, v cng tt nhin l khng th tch ri vi s hiu bit v qu trnh giao lu u tranh, ho hp gia Pht gio v nn vn ho truyn thng ca Trung Quc. S lin h gia cc Vng trong nn Phong kin Trung Quc c i vi Pht gio, mt mc no chc chn s lm nh hng n s pht trin ca Pht gio trung Quc. Do vn quan h ca Pht gio vi cc Vng qua cc thi i ca Trung Quc c i l mt vn ng c nghin cu v tho lun mt cch nghim tc. Quyn sch ny mun ly s pht trin ca lch s, c bit l s pht trin mang tnh cht lch s ca Pht gio trong x hi c i Trung Quc lm h thng c bn, ly mi quan h gia cc Vng trong thi i vi Pht gio lm cn c ti liu, bng cch phn tch v thuyt minh r i vi mi quan h gia cc Vng v Pht gio, i nu ra s gn b cht ch gia cc qu trnh pht trin ca Pht gio vi qu trnh pht trin ca x hi c i Trung Quc. Do chng ti khng th nu r tt c cc mi quan h ca cc Vng vi Pht gio ngay t khi Pht gio mi du nhp vo Trung Quc, nn chng ti ch tin hnh phn tch v thuyt minh r mi quan h ca mt s v Vng vi Pht gio, nhng mi quan h ca cc Vng ny vi Pht gio c nh hng to ln i vi s pht trin ca Pht gio trong qu trnh pht trin ca x hi c i Trung Quc; hoc l mi quan h ny cng tng c nhng ngha quyt nh i vi s pht trin ca pht gio trong qu trnh pht trin ca Trung Quc c i. Ngoi ra, chng ti cn ch n mi quan h ca s pht trin lch s Trung Quc c i v lch s Pht Trin Pht gio Trung Quc. Chng ti u chiu c n cc triu i lch s k t khi Pht gio truyn vo Trung Quc sau thi k Lng Hn, mi triu i chng ti u chn ra mt v vng, phn tch ng thi ni r mi quan h gia h vi Pht gio cung cp cho ngi c mt qu trnh lch s tng i r rng ca Pht

gio Trung Quc. Cch bin son quyn sch ny u ch n vic ni r nhng s kin xy ra c tnh cu chuyn, cc kin thc mang ni dung tn gio, cc vn mang tnh hc thut dng nghin cu chuyn , chng ti c dung ho cc s vic mang tnh cu chuyn, cc vn mang tnh kin thc, cc vn mang tnh hc thut l mt h thng nht mang n cho mi ngi mt cm gic d hiu. Qu trnh bin son quyn sch ny tham kho rt nhiu tc phm lun vn c lin quan n lch s pht trin ca Pht gio Trung Quc. Do yu cu v ti v lng ch qui nh trong mi chuyn nn chng ti khng th k ra tt c u ui, chng ti c gng lit k mc lc v tc phm chng ti dng bin son quyn sch ny ng sau quyn sch, vi t lng cm n cc tc gi ca cc tc phm v lun vn ny. Thng 10 nm 1996 Vng Ch Bnh ---o0o--Phn 1 - Hn Minh m mng thn nhn . Lng H Tng ngy dong nga trng y l mt phn truyn thuyt Pht gio du nhp vo Trung Quc. Nm 76 sau cng nguyn ng vo thi k tr v ca ng Hn Minh . Mt m, Hn Minh m thy mt v thn cao hai trng, ton thn ph mt lp vng lng lnh, trn u i mt vng vng lp lnh, ngi mm mi yu iu tht tha. Ngi bay n trc i din trong Vng Cung. Thy v thn ny, Hn Minh v cng vui v. Lp tc ngi tnh dy, ngi cm thy ng ngc v tic r mi. Ngy hm sau ngi li m thy v thn ny, lp tc ngi i hi qun thn: v thn ny sng phng tri no?lc c mt v tn l St m, l mt ngi hc su hiu bit rng, ng ta lin tr li rng : con nghe ni nc Thin Trc phng Ty (Tc n c i) c mt v c o, c mi ngi tn xng l Pht, ngi c th bay mt cch nh nhng. Ngi m b h m thy chnh l v thn ny. Sau khi nghe ni vy, Hn Minh lin nh m c trong bng, tr tu nh c m mang thm. Lp tc ngi sai mt s gi tn l Trng Khin cng quan V Lm trung lang tng em 12 ngi gm Tn Cnh cng tin s t Vng Tn n ngay

Ty Phng cu Pht php. Tuyn truyn rng trn chng ng i Ty Phng, on ngi ny i qua 36 nc n c i Nguyt Th (ngy nay nm trong vng lu vc sng A Ma vng Trung ) v gp hai v Tng s ngi Ty phng , mt ngi tn l Ca Dip Ma ng, mt ngi tn l Trc Php Lan. S gi Trng Khin cng nhng ngi cng i mi hai v Tng s ny li cng vi h chp mt s kinh Pht, sau con nga trng th h cng nhau tr v t Hn. Sau khi cng s gi Trng Khin v nhng ngi cng i tr v nc Hn, hai tng s ngi H ( ch nhng ngi sng pha Ty Trung Quc) c Hn Minh n tip rt nng hu. Theo s ch dn ca hai tng s ngi H, Hn Minh ra lnh cho cc Ho s trong cung v ngay bc ho ca Thch Ca Mu Ni. Bc tranh tng v ging ht v thn m Hn Minh m thy, khng khc mt cht no. Th l Hn Minh gia lnh cho cc ho s trong cung v thm nhiu bc tranh tng na, treo khp cc cung in thun tin cho vic th cng. Sau Hn Minh li yu cu hai Tng s ngi H tn l Ca Dip Ma ng v Trc Php Lan dch nhng cun kinh m h mang v ra ting Hn. to thun li cho vic dch kinh, Hn Minh cho ct ln mt ngi cha th Pht ngoi thnh Ty Ung Mn vng Lc Dng, mi hai tng s ngi H v tu hnh, chuyn mn dch kinh. Do b kinh c con nga trng chuyn tr v, do ngi ta t tn ngi cha hai v tng tu hnh ngi H tu hnh l Bch M. Ngi Ca Dip Ma ng v ngi Trc Php Lan u l ngi min trung n , trc khi hai v n Trung Quc, Pht gio n chia thnh hai mn phi i tha v tiu tha. Ci gi l tha: y c ngha l c xe chuyn tr. Pht gio cho rng con ngi ang sng trong bin kh nn cn c mt cng c chuyn ch mi vt qua c bin kh ny, tm n s gii thot. i tha hay tiu tha ch l cch ni mang tnh cht hnh tng, i tha c ngha l c xe chuyn ch ln, Tiu tha c ngha l chuyn xe chuyn ch nh. Pht gio i tha l mt mn phi m Pht gio n pht trin ti mc no ri n mi xut hin. phn bit Pht gio pht trin vi Pht gio nguyn thu, h gi Pht gio pht trin l i Tha, gi Pht gio truyn thng ( nguyn thu) l Tiu Tha. Ngoi s bt ng gia cch nh gi v Thch Ca Mu Ni v mt s l gii v cc gio ngha c bn ca Pht gio ra th s khc bit ch yu ca Pht gio i tha v Pht gio tiu tha l s khc nhau v phng php tu hnh truyn thng ca tn gio c in n , tc l coi trng s tu hnh ca chnh bn thn mnh, cn Pht gio i tha v mt tu hnh th li coi trng tr tu

pht ra ca ngi tu hnh ( Pht gio gi tr tu l Bt Nh), ch chng ng thi coi vic tu hnh ca c nhn con ngi v s to sng ca tr tu. Tiu tha cho rng, con ngi ch c th t hoi thn, t dit tr tu t mnh vt qua bin kh. Cn i tha li yu cu phi dng i t i bi ph chng sinh. Tiu tha cho rng kt qu tu hnh cao nht ca c nhn con ngi khng th t c bc m c Thch Ca Mu Ni lc u tu hnh t c, tc l kt qu tu hnh ca con ngi khng th tr thnh Pht, m ch c th tu hnh tr thnh chn tm ca La Hn, tc l thp hn Pht hai bc; nhng i Tha th cho rng, s tu hnh ca c nhn con ngi khng ch tr thnh La Hn, m c th tr thnh mt v B Tt tc l mt bc cao hn La Hn, hoc c th tu ln mt bc cao hn th na, tc l tu thnh Pht. Tng Truyn rng ngi Ca Dip Ma ng v ngi Trc Php Lan u thng hiu kinh ca Pht gio tiu tha v i tha, sau khi hai ngi n Trung Hoa khng c bao lu, cc ngi lin lp tc tng kinh Pht dch ra ting Hn, Ngi Ca Dip Ma ng dch ra T Thp Nh Trng Kinh ( b kinh 42 chng). Ngi Trc Php Lan dch ra 5 b kinh in nh Thp a on Kt, Pht Bn Sinh, Php Hi Tng, T Thp Nh Chng. Trn lch s, khng t ngi, k c cc Pht t u cho rng vo mt m n vua Minh m thy v thn v sai ngi n cu php, chnh l im m u ca Pht gio truyn vo Trung Quc, Ngi cha Bch M Lc Dng l ngi cha th Pht u tin trong lch s Trung Quc. Ca Dip Ma ng v Trc Php Lan l hai v tng s Ty phng u tin n Trung Hoa truyn php, Kinh T Thp Nh Chng l b kinh Pht bng ch Hn u tin ca Trung Quc. Trn thc t vn Pht gio du nhp vo Trung Quc vo thi gian no th trong lch s c rt nhiu truyn thuyt. i ng c mt v Ho thng tn l o Tuyn xy dng nn mt truyn thuyt l: Hin Vin Hong tng n nc T Hoa Ty Phng, nc Hoa T chnh l Thin Trc, khi c gp Hong th lc Pht gio c du nhp vo Trung Quc ri. Thi Ty Tn c mt v o s tn l Vng Ph vit ra quyn Kinh Lo T ho h, ni rng Lo T vo thi Chu Vng tng vt qua sa mc pha Ty vo n n ri ho php ra Thch Ca Mu Ni, Thch Ca Mu Ni chnh l t ca Lo T, chnh nh Lo T ho php do Thch Ca Mu Ni mi lp nn o Pht. y chnh l chuyn ba t ca o gio nhm bi nh Pht gio; nhng v sau mtj s Pht t li ly lm tin . H nu r v Lo T di chuyn sang phi Ty vo thi Chu Vng, do thy r Pht gio ra i vo thi nh Chu , ng thi trong

thi gian Pht gio cng du nhp vo Trung Quc. V sau mt s Pht T truy tm ti liu v ch r, thi khng t c Pht gio, thi Tn Thu Hong tr v c nhng v Tng t phng Ty n Trung Hoa. Thi Lng V tr v, Pht gio cng c truyn vo Trung Quc...cc truyn thuyt ny u khng c cn c hoc rt thiu cn c. Do s xut hin nhng chuyn ly k c qui ca nhng chuyn hon ton ba t l do s u tranh gay gt ca o gio v Pht gio. Sau thi Ngu Tn, c hai bn u cao chnh mnh, h tm cch lm nhc hoc h thp i phng. C hai bn dng ln nhng truyn thuyt ni rng tn gio ca mnh ra i trc. Trong Pht gio cng mun chng t mnh du nhp vo Trung Quc trc khi cc o kia ra i, nn tt c u mun ni rng o ca mnh t sm c s tn sng ca cc Vng. Hn Minh m mng thn nhn sau c ngi i cu Php, t o Pht truyn vo Trung Quc, iu ny l mt s tht lch s nhng chc chn cng c mt phn l h cu. Sau s kin Hn Minh m mng thn nhn, c ngi i cu php, c mt s ti liu vn chng ni rng , v s gi tn l Trng Khin, nhng c mt s ti liu vn chng cng ni rng, v s gi tn l St m; cn v hai v Tng s ngi Ty Phng tn l Ca Dip Ma ng v Trc Php Lan, c nhng ti liu vn chng ch ghi c mt tn ngi Ca Dip Ma ng ( hoc l Nhip Ma ng), c nhng ti liu vn chng ghi c hai ngi. C ti liu vn chng th ni rng ngi Ca Dip Ma ng n Trung Hoa trc, Ngi Trc Php Lan n sau, nhng cng c ti liu vn chng ni rng c hai tng s ngi Ty phng ny cng quay tr v Hn triu vi s gi...nu nh ct b thnh phn h cu, ch xt chi tit c bn nht l Hn Minh m mng thn nhn, th l chi tit c th tin c, n cho ta thy Pht gio du nhp vo Trung Quc vo thi gian ny ( tc vo thi k Lng Hn). Pht gio du nhp vo Trung Quc vo thi k Lng Hn, c mi lin h mt thit vi Ty Hn V , m ra con ng t la vi Ty Vc. Vo thi k u Ty hn, hp sc vi lc lng dn i Nguyt Th vn c mi th lu i vi Hung N chng Hung n th vo nm Kin Nguyn th ba ( nm 138 trc Cng Nguyn), Hn V lin c Trng Khin v mt s ngi khc sang lm i s i Nguyt Th. Tri qua hn mi nm sng i Nguyt Th, sau khi tr v Hn Triu, Trng Khin v nhng ngi i cng li bo li vi Hn V tt c nhng g tai nghe mt thy cc a phng pha Ty, t m mang tm mt cho Hong Hn thm rt nhiu. Sau ny trong qu trnh u tranh vi Hung N, Hn V li mt ln na c Trng Khin v nhng ngi i n lm i s ti

min Ty, t thit lp con ng giao lu gia Trung Quc v min Ty, sau ny chnh l con ng t la ni ting th gii. Con ng t la c m ra, ng lc Ca Nh Sc Vng ca quc Qu Sng vng Ty Bc n ang cho hong php Pht trin Pht gio. con ng t la c m ra cng l lc m ra mi giao lu kinh t v vn ho gia Trung Quc v nc ngoi. ng trong qu trnh giao lu kinh t gia vn ho Trung Quc vi nc ngoi, Pht gio c truyn b t n vo cc nc khc t Ty Bc; ng thi dn dn vt qua Ty Lnh ( Pa-mia ngy nay) ri c du nhp vo vng Ty Bc Trung Quc, sau dn dn c truyn b khp ni a Trung Quc. Do con ng t la ni lin min Ty vi ni a Trung Quc v do c mi giao lu qua li gia cc tng s ngi min Ty v ngi Hn trong ni a ca Trung Quc c ko di lin tc cho n thi k Lng Hn, nn trong cc sch s c lin quan, tc l vo thi k Lng Hn trong ni a Trung Quc cng c nhng ghi chp v Pht gio. Nm u thi Nguyn Th i thi Ty Hn ( Nm th hai trc Cng nguyn) hi c t tin s Cnh L trong qu trnh giao lu vi ngi H min Ty, trong s nhng v s gi ca i Nguyt Th Vng c ngi dy truyn ming cho ng ta kinh Ph ( ph tc l phin m ca Pht . Pht chnh l Thch Ca Mu Ni). Nhng nm u thi k ng Hn, trong s nhng ngi nm quyn cao chc trng ca tp on thng tr cng c ngi bit n Pht gio, mt s v qu tc ca Hong Tht, cng bt u tin v tn th Pht. Em cng cha khc m vi ng Hn Minh l S Vng Lu Anh song song th Pht vi Hong Lo, ng thi trong hong cung xy mt ngi cha th Pht ring. Thy vy Hn Minh lin qu trch: S Vng Lu Anh c xong T ca Hong Lo li tn sng Pht gio, th cng n chay vi cc v thn trong ba thng, cch lm ny cn phi kim tho, khng nn tip tc nh vy na! iu ny chng t l ng Hn Minh m mng thn nhn, iu khng phi l s nhn thc v tm l mt cch ngu nhin, m l s phn nh ca hin thc lch s rng hi Pht gio bt u lu hnh trong ni a Trung Quc. Vo thi ng Minh Hn c mt s danh t c phin m chuyn mn theo Pht gio c ghi vo trong sch s. Ngoi t Ph nu trn ra, cn c cc t Y B Tc ( tc u B Tc, ch cc nam gii hc Pht khng xut gia, tc cc nam c s), Tang mn ( tc l Sa mn, ch nam gii xut gia tu theo Pht, thng thng c gi l cc v s), T kheo( ch cc sa mn)...Hi cc v nh Y B Tc, Tang Mn, T kheo, ngoi hai v Tang s ngi H pha Ty nh Ca Dip Ma ng v Trc Php

Lan tng n Trung Hoa th s cn li khng ai l ngi Hn trong ni a Trung Quc, iu ny cn phi xem xt li. Hoc t nht cng phi ni rng, h hon ton khng phi l nhng ngi H min Ty. Hn Minh m mng thn nhn ri c ngi i cu php, v vic ny sau c rt nhiu t liu lch s ghi chp li. Cng nhng ghi chp v sau th cc tnh tit cng r rng, v nhng ngi ghi chp v sau a ra nhng nhn nh ch quan ca mnh vo trong , vic khin cho s kin lch s Hn Minh Vnh Bnh cu php cng ngy cng tr ln ly k. Qung gia thi Bc Ngu, mt s Pht t cn ba t v vit ln quyn sch mang tn Hn Php Bn Ni Truyn. B sch ny c nm quyn, trong vit rt t m, chi tit nh: gic m ca Hn Minh ; cho ngi i cu php; tng ngi H n Trung Hoa; s va chm gia Thch Ca Gio v o Gio, xy cha Hong php...trong h ghi li chi tit s kin vo nm Vnh Bnh th 14 ( nm cng nguyn th 71) c nm v o s tn tui lng ly xin vo bi kin Hn Minh , xin c thi php thut vi cc Sa mn Pht gio. Sau khi c Minh ph chun, hai bn lin tin hnh mt cuc thi php thut v cng tinh vi v huyn o. Trong cuc thi , o s mun ly Kinh o gio dit la, nhng m khng dit c, nhng khi ly la t kinh, kinh o gio lin bin thnh tro bi, iu lm cho o s vng ni pha Nam( Nam nhc) b ct hng lin cht ngt ngay ti ch; Cn Sa Mn Nhip Ma ng ( Ca Dip Ma ng) i din cho Pht gio, lp tc nhy vt ln trn cao nm trn khng trung, ho php lm cho hoa bu trn tri to ra nh mt chic Thi dng ri ln u cc Tng s Pht gio, ng thi li lm cho t trn tri pht ra nhng ting nhc rt vui tai. Mt v Sa mn khc l Trc Php Lan th c gng ging cng c ca Pht gio khin cho rt nhiu phm phu tc t u mun xut gia qui y Pht. Mt s o s ca o gio lp tc cng nhau t mun t b o gio qui y Pht, Kt qu cuc thi ny l: Pht gio thu c thng li. Cu chuyn trn y c v nh l hoang ng, nhng ta khng vi bn n cc chi tit thn b ca n m ch bn n s kin thi u gia o Pht v o Gio. ta thy rng vo u thi k ng Hn, o gio v cn bn vn cha hnh thnh, v vy ly u ra o s? Cng kh m khng nh c chuyn cc o s ca o gio t b o gio qui y Pht. Song cho d th no i chng na, cha Bch M Lc Dng qu thc cng khng nh rng: n l ngi cha u tin trong lch s Trung Quc. N nm di chn ni Bc Manh, pha bn Lc Thu, nhn xung vng trung nguyn rng ln, chung sm trng chiu ui i hng nghn ci nng ci lnh. Cn v ngun gc ci tn ngi cha Bch M, mt ti liu

vn chng khc ni rng: c mt v Quc Vng nc ngoi, ng ta nhiu ln ph hi cha th Pht. Hi c mt ngi cha th Pht tn l Chiu , ang trong tnh trng sp b ph b th mt m bng c mt con nga trng chy vng xung quanh ngi cha v h vang ln. Quc vng sau khi nghe thy vy pht tm t bi, ra lnh chm dt ph hi ngi cha, ng thi i tn ngi cha thnh cha Bch M. T tr i, mi khi ng ta cho xy dng cha th Pht, Quc Vng u t tn cha l Bch M. Li c truyn thuyt ni rng, sau khi c ngi i cu php ly kinh. Hn Minh lin cho xy dng mt ngi cha th Pht, lc u ngi cha ly tn l Chiu . V sau c mt Vng mun ph hoi ngi cha nhng mt hm v vng m thy mt con nga trng bay xung quanh cha h vang, ng ta lin t b nh ph ngi cha , ng thi i tn ngi cha Chiu thnh Bch M. Li c mt truyn thuyt khc ni rng, khi xy dng ngi cha ny, mt hm Minh m thy con nga trng h vang lin t tn cho ngi cha mi xy dng l Bch M. trong nhng truyn thuyt trn y mi truyn thuyt u c mt cn c, bi v Trung Quc c i v n c i u c rt nhiu ngi cha th Pht c tn l Bch M. Cha Bch M sau khi xy dng vo thi k Lng Hn, trong thi k ng Hn Tam Quc, thi k Ngu Tn Nam Bc Triu n l trung tm dch kinh chnh ca Pht gio min Bc Trung Quc, rt nhiu tng s ngi H( tng s min Ty) sau khi n Trung Hoa thng n y dch kinh. Vo thi k Tu ng, qui m ngi cha Bch M c m rng hn trc rt nhiu; V Tc Thin cng c coi ngi cha ny l mt trong nhng ngi cha ca cung nh. Tri qua hn mt nghn nm sau, sau nhiu ln chin tranh bo lon, ngi cha Bch M tuy tri qua nhiu ln thnh suy, nhng n vn c bo tn n by gi. V vy b kinh T Thp Nh Chng m Thch Ca Ma ng tng dch cng c th coi l b kinh Pht bng ch Hn u tin ca Trung Quc. Bn u tin ca b kinh ny( bn gc) cng b tht lc vi b kinh Pht gm nm b m ngi Trc Php Lan dch ra.B kinh T Thp Nh Chng cn lu li n tn by gi l b kinh do cc tng s ngi H chp li bn t hi Tam Quc, chc chn n cng s c mt phn khc so vi bn gc, nhng v c bn n cng l nguyn bn. Quyn kinh ny c khong hn hai nghn ch, ni dung ch yu ni r gio l c bn ca Pht gio, n va c ni dung t tng ca Pht gio Tiu tha, va c ni dung t tng ca Pht gio i tha. Tuy ni dung ca n c rt gn, nhng l l ca n rt r rng, c h thng, c th coi l nguyn bn ca b kinh t n c i.

Ni tm li, xt t nhng chi tit s thc ca lch s, c th ni rng Hn Minh l mt v Vng phong kin u tin ca Trung Quc tip xc vi Pht gio. Ngi c ngi i cu php c gng mau chng mang Pht gio truyn vo Trung Quc. ng thi hnh ng cu php ca ngi, v mt lch s coi nh tha nhn mt tn gio khc - Pht gio - c du nhp v lu truyn vo Trung Quc. Hi y l mt hnh ng long tri l t cha tng c. Kho st lch s pht trin ca Pht gio trung Quc c i, tho lun v xem xt k mi quan h gia cc Vng thi phong kin vi Pht gio th vic Hn Minh m mng thn nhn ri c ngi i cu php qu tht l im m u rt ng n, rt ng tin cy. Hn Hon th Pht v Lo Tn Thnh chiu np Sa mn. Sau khi Pht gio du nhp vo Trung Quc vo gia thi Lng Hn, ngoi Ngi Cnh L l hc tr ca tin s thi Ty Hn Ai c lnh ca Vng i Nguyt th truyn khu cho kinh Ph v ngi Ca Dip Ma ng thi ng Hn Minh dch kinh T Thp Nh Chng trong sut thi k ng Hn hu nh khng c b kinh Pht no c dch ra, hn th na tnh hnh c th ca Pht gio c bt u lu truyn trong Trung Quc nh th no, cng kh tm thy nhng s liu ni chi tit. Nhng vo cui thi k ng Hn, tc l Hn Hon v Hn Linh cn ang cm quyn, vic dch cc b kinh in ca Pht gio v tnh hnh c th ca Pht gio c bt u lu truyn trong Trung Quc nh th no, cng kh tm thy s liu ni chi tit. Nhng vo cui thi k ng Hn, tc l Hn Hon v Hn Linh cn ang cm quyn, vic dch cc b kinh in ca Pht gio v tnh hnh c th ca vic lu truyn Pht gio c ghi chp rt nhiu trong s sch. Theo ghi chp, hi mt s v tng, s ngi H ni ting n Trung Hoa nh ngi An Th Cao ( ngi vng An Tc, by gi thuc cao nguyn iran), ngi Chi Sm ( ngi dn i Nguyt Th)...dch ra mt s lng ln kinh Pht, khin cho nh hng ca Pht gio ngy cng c m rng. trong sut thi k ng Hn, php lut ca nh nc cm ngi Hn xut gia ( tc i tu). Vo cui thi ng Hn, vic cm ngi Hn xut gia mi c bi b. Ngi Trung Quc xut gia u tin lm tng s tn l Nghim Ph iu ( cng cn gi l Nghim Pht iu). Ngi qu gc mt vng ven sng Hoi thuc tnh An Huy. Truyn thuyt ni rng, thu nin thiu ngi rt thng minh, tht th cht phc, nhanh nhn, hiu hc. Sau khi xut gia, ngi cng tng vi ngi An Huyn ( ngi An Tc, mt tng s ngi Min Ty) xy dng nhng ni

kinh dch Pht, gip cc hot ng dch kinh, v phin dch c rt nhiu kinh Pht, hi ngi kh ni ting v c uy tn. Do cc b kinh in ca Pht gio c phin dch khi lng ln v dn dn c lu hnh lm tng ln ng k s hiu bit ca ngi dn Hn i vi Pht gio. Nhng Pht gio li l mt tn gio ngoi lai, mun cm su, bm chc vo mnh t Trung Quc ny qu l mt vic khng d dng. Do thi k u dch kinh sch Pht gio, cc v phi nh n t tng ca cc nh nho gio v t tng ca o gio gii thch r gio ngha ca o Pht. Cui thi ng Hn tng c quyn sch Mu T L Hc Lun, do cc phn t tri thc ngi Hn vit, quyn sch tp trung phn nh s hiu bit ca nhng phn t tri thc i vi Pht gio. Nh trong cun sch , khi gii thch th no l Pht ni rng, Pht l mt dng Thu Hiu( cch gi ca vua quan sau khi qua i), n cng ging nh cch gi Tam Hong Ng ca truyn thng Trung Quc. Cch gii thch nh vy trn thc t l dng nhng t tng ca Nho gio gii thch Pht gio. trong quyn sch , khi gii thch nhng c tnh ca Pht cng ni rng: Pht cng chnh l t tin ca o c, ngi c th bin ho h o, c th chia ra lm nhiu phn, hoc n sng, hoc n cht, c th to hoc nh, c th vung, hoc trn, c th gi hoc tr, c th m hoc r; hoc c th vt vo la m khng b chy, b dao chm m khng b thng, sng ni bn tanh hi m khng b nhim, ch hon nn m khng b hon nn; Pht i li bng cch bay, khi tnh to ton thn pht ra sng lo... y ci gi l t tin ca o c l ni ln o gio tn phng Lo T; ci gi l nhn ni v bn b ca Pht, tc l n ging nh s nhn ni v bn b ca cc v thn tin m t thi chin quc tr li y cc nh m dng thng miu t. Trn thc t, sut thi k ng Hn, thm ch n cui thi k ng Hn, trong lng nhn dn Trung Quc, Pht gio ch l mt o m nhn dn sng bi Lo T. S nhn thc ny c phn nh tp trung bng cc hot ng tn gio m c th l ng Hn Hon cng th Pht v Lo T. ng Hn Hon Lu Ch ln ngi vo nm 147 sau cng nguyn, lc y ng mi 15 tui. Hi mi vic trong Triu u do Lng Thi Hu v ngi anh trai tn l Lng K cai qun v gii quyt. Hn Hon chng qua ch l mt con ri b nhn. Nm Din Hi th 2 (159 sau Cng nguyn), c s gip ca mt s hon quan, Hn Hon m st Lng K, ng thi cng cho mu st qung hn chc ngi thn cn ca Lng K. Do cc hon quan ng mt vai tr rt quan trng. Hn Hon lin b nhim cc hon quan gi nhiu trng trch trong Triu v gi mt s trng

trch mt s a phng. Do hnh thnh nn mt tnh th chuyn quyn ca cc ng hon quan. Mt s phn t tr thc t ra bt mn trc s lm quyn ca cc ng hon quan, h cng khai kch tp on hon quan lin nhn xi dc Hon ra tay trng pht cc phn t tr thc ny vi ti danh ng ng. iu khin cho triu nh v tnh hnh trnh tr trong nc cng tr nn hn lon. Trc tnh hnh nh vy, Hn Hon vn thn nhin sng vi cuc sng cc k hoang dm v i tru. Theo s sch ghi chp li, Hn Hon c ba Hong Hu, hng ngn cung n sut ngy say sa hng lc. cu cho mnh sng lu trm tui, trong cuc sng tinh thn Hn Hon t ra l mt con ngi cc k m tn, ng mong mun bng cc nghi l cng bi tn gio, mnh s c cc thn linh che ch. Trong lng ng ta tn th c Hong v Lo T. Hong v Lo T lc ny c cc chin binh t thi chin quc tr li suy tn nh l thn tin, lc c mt o gi l o Hong Lo c lu hnh. Theo truyn thuyt vo nm Din Hy th 8 ( nm 166 sau Cng nguyn) Hn Hon m thy mnh v Lo T ang bn nhau, do Hn Hon 2 ln c ngi n huyn Kh ( theo truyn thuyt l c hng ca Lo t, nay l Lc p thuc tnh H Nam) cng t Lo T, ng thi h lnh xy ngay mt miu th Lo T huyn Kh, cng thi gian ny, Hn Hon cn c ngi n huyn Mng ( ngy nay gn Thng Khu thuc tnh H Nam) lm l cng t m Vng T Kiu tin nhn c i mong bt bnh tt, ko di tui th v c ln ci thn tin. Ngoi ra, trong cung in ng cn t chc nhiu ln t l Hong Lo theo nh nghi l t tri t. t Trung Hoa ng xy dng c 8 in t l, trong cc in ton l ngc ng chu bu, tm ba loi sc sinh lm t l mong c phc th ct tng. Cng vi vic t l Hong Lo, Hn Hon cn cho xy dng cc cha th Pht trong cung in mong c Pht ph h, che ch. Hi c mt v i thn tn l Nhng Khi. ng ta vi Hn Hon nh hnh vi bng. ng dng th ln Hong khuyn rng: Chng thn nghe ni hin gi b h ang cng th Pht v Hong Lo trong cung in thnh tm t l. Thn nghe ni Hong v Pht gio u ch trng dng thanh tnh v vi gi tnh tm ng thi thng chng sinh, khng ng h tn st, mi ngi phi gim bt n chi xa x. By gi b h li thm kht iu, chm git mt cch v c v tn nhn, i ngc li vi nhng g m o Pht v Hong xng. Gi y b h va th c Pht v Hong Lo, vy th lm sao c th nhn c s che ch ca c hai bn. Li khuyn rn ca ng Nhng Khi cho thy r, hi trong lng mi ngi, bao gm c trong tm thc ca Hn Hon , Pht v Hong Lo u l

thn dn ( c l m tn), h u ch trng thanh tnh v vi ( tc l ht sch mi vng nim, mi o tng). Do Pht gio v Hong Lo tng i ging nhau. Xt t mc ch ca vic Hn Hong cng th Hong Lo, Pht ta c th thy r mc ch chnh l ng mun c nhiu iu t lnh, sng lu trm tui hoc l cao hn mt bc na l mun cu thnh tin, sng trn ci tri. Trn thc t, hi cc nh thn tin ca Hong Lo, khng t ngi c gi l thy ph thu, thn tin, hn th na mt s ni dung ca kinh Pht v truyn thuyt Pht gio lc by gi cng c l gii bng nhng php thut thn tin. Nh trong kinh: Khi no tu c qu La Hn, th c th bin ho mun hnh vn dng v ko du tui th, lm c nhng vic kinh thin ng a. Trong thi gian ny, vic tu tp ca Pht gio cng c ngha l mong c trng sinh bt lo v bin thnh tin. Do Hn Hong mi cho rng, Pht v thn tin Hong Lo khng khc nhau l my. Vic th cng Pht v Hong Lo u l mun c ph h che ch, em li iu tt lnh, ko di tui th v thnh thn tin. Cn v thi nhn thc ca cc Vng ca giai cp phong kin cng ng o nhn dn thi cui ng Hn i vi Pht gio, th tng on Pht gio mt mt nh s gip ca vic bi ton m dng v cc php thut thn tin vn c trong x hi Trung Quc thi phong kin m rng nh hng ca mnh, mt mt khc tng on Pht gio cng y nhanh cng tc phin dch cc b kinh Pht. Cui thi ng Hn, cng tc dch kinh Pht tt nhin u trng cy phn ln vo cc Tng s nc ngoi, ch c mt s t tng s v c s ngi Hn cng tham d vo , nhng h ch c lm cc cng vic mang tnh cht ph gip; hi cc tng s nc ngoi b kinh g n th h lin dch b kinh . Hn th na Pht gio cha phn thnh i tha v Tiu tha, mi ngi u coi nhng b kinh l nhng li thuyt gio ca Pht Thch Ca Mu Ni; cng tc phin dch kinh sch ch yu tin hnh trong dn gian, khng h c ng h trc tip ca giai cp cm quyn. Cng vi cng tc phin dch kinh sch lin tc pht trin, nh hng ca Pht gio cng nh m tng thm, phm vi lu hnh cng nh m cng ngy cng m rng. Thi To Ngu c lc Pht gio v cc thn tin Hong Lo b cm ch, nhng n thi Ngu Minh tr v( 227-240 sau cng nguyn), lnh cm c bi b. Tng truyn rng, Ngu Minh tng mun ph ngi cha th Pht mi c xy dng xong khng bao lu pha Ty cung in. Lc c mt v tng s ngi H lp tc mang n mt ci chu bng vng ng y nc t trc cung in, ng thi th mt vin X Li pht vo trong ( X li l dch t ch Phn Thit Li La c ngha l c th hoc l xng ct, tc l thi th ca Thch

Ca Mu Ni Pht sau khi ho thiu cn li nhng vin lng lnh nh ngc; v sau cng c ch nhng b xng ca nhng v ho thng tu hnh kh cao khi ho thiu cng cn li nhng vin ngc lng lnh), lp tc nc trong chu to ra mt mu sng lng lnh. Thy vy, Ngu Minh khng nhng t b ban u l mun ph b my thp th Pht, hn th na ngi li v cng ca ngi Pht gio. Thi k chin tranh hon lc cui Hn, mt v tng s tn l Chi Khim ( hu du ca i Nguyt Th) v mun trnh hon nn ca chin tranh m chuyn sang sinh sng t Ng, Cha Ng lc by gi l Tn Quyn nghe ni Chi Khim thng minh ti gii, lp tc cho gi vo bi kin, ng thi yu cu Chi Khim ging gii mt s o l ca o Pht. Trong lc tr li Tn Quyn, Chi Khim dn chng thm nhiu lun c v ti liu khc gii thch nhng gio ngha ca Pht gio, iu thc tnh mnh m Tn Quyn; do Tn Quyn lp tc suy tn Chi Khim l tin s, ng thi yu cu Chi Khim dy d cho Thi T ang ng Cung tn l Tn ng hc tp v nghin cu Pht php. n thi k Ty Tn, trung tm ca cc hot ng Pht gio l Lc Dng v Trng An, c bit l Lc Dng. Theo ghi chp trong cun Lc Dng Gi Lam K( Gi Lam l dch m ca t Cha Pht ting Phn) ca Dng Huyn Chi thi bc Ngu, hi trong ni thnh Lc Dng c rt nhiu cha th Pht, tt c c hn 42 ngi. n thi k ca giai cp thng tr S Tc Mn Phit thi Ty Tn, nhng ngi ny gi gm tm linh ca mnh vo trong cc cha th Pht, c mt s ngi trong Hong tc bt u tn sng Pht gio. T M Toi ( con tri T M Tun, chu gi T M l bc rut) lc u phong lm T Nam Vng sau i li thnh Trung Sn Vng, tng l th ch ln nht cho vic chp kinh v dch kinh. Vo thi k Tn Hu , H Gian Vng T M Ngung trong lc lm nhim v trn i tng quan h kh thn vi mt s cao tng, ng thi i x theo l ngha, lm cho mi quan h chuyn tr bn b ca ngi ngy cng nng thm hn. ( H Gian Vng tc H Gian Hin Vng, tc Lu c, Vng cui cng ca Ty Hn, mt qung nm 130). Ngha c ny ca ngi tc ng n thnh vin khc trong ni b tp on thng tr khin cho h rt tn sng Pht gio, t Pht gio c lu hnh v pht trin mnh m hn na. Sau khi nh Tn chuyn xung pha nam, c mt s cc Vng nh ng Tn bt u tin tng v tn th Pht gio. trong s c ghi li, ngi Tn Nguyn T M Du ( tr v vo nm 317 n nm 323 sau Cng nguyn) rt gii th ho, c bit l v v hnh tng Pht. Ngy no ngi cng mi m vi nghin bt mc son, ngi v cc hnh tng Pht t mnh v quan thn th trong CUng, hoc phn php cho cc h thn em v

th cng. Mt thi trong Triu mi ngi coi mnh c Tn Nguyn thng cho mt bc tranh Pht l mt iu rt vinh d. C mt s h thn rt thn phc ti nng ca Tn Nguyn , h hi vng Tn Nguyn c th ly danh ngha Triu nh hoc danh ngha l Hong vit ln mi bc tranh Pht mt bi ca tng Pht php. Nhng cng c mt s h thn ra sc khuyn can rng, l mt tn gio ngoi lai, khng h c trong cc h thng tn gio truyn thng Trung Hoa, do khng th ly danh ngha Triu nh hoc l danh ngha Hong ca tng Pht gio. S tht lch s ny cho thy rng, trong qu trnh pht trin ca mnh, Pht gio bt u c nhng xung t gay gt khng th trnh khi i vi nn vn ho truyn thng Trung Quc, m s xung t ny cng ngy cng din bin mt cch gay gt v m rng. Nm th su ca Hm Khang Tn Thnh ( nm 340 sau Cng nguyn) mt v trung Th gim tn l D Bng ng ta nhn thy mt iu r rng l Sa mn Pht gio khi vo yt kin cc Vng ch cho hi bnh thng m khng chu qu bi. iu ny tri vi lun l Nho gio ca Trung Quc, do h dng th ln Tn Thnh bt cc Sa mn qu bi cung knh cc bc Vng qu tc. V Thng Th bn ra lnh cho ng H Xung v nhng ngi khc lp tc dng th ln Thnh , cho rng cc Sa mn khng cn phi qu bi tn knh cc bc Vng gi, do Thnh lin mnh lnh cho v quan ph trch nghi l ch tr mt cuc hp ca qun thn bn k v vn ny. Trong cuc hp hai bn bn ci gay gt, ai ny u em ra nhng chng c, l l ca mnh, ng H Xung v nhng ngi phn i u l nhng tn tin su Pht gio, h a ra l l rng, sau khi Pht gio truyn vo trung Quc, tri qua rt nhiu i u khng c mt v Sa mn no phi qu bi cc vng gi. Hn th na, h cn ch chng cc Vng gi cn phi tn trng v tun theo gii lut ca Pht gio, khng c bt cc Sa mn phi khom lng qu gi. Nhng ng D Bng v mt s ngi theo ng u coi rng trung vi vua hiu vi cha m l tam cng ng thng lun l truyn thng ca Trung Quc. Bt c ai u phi tn knh php gia h cho cc Vng. S thnh knh v tnh cm ca h th kh m dng li l miu t ht c. Trc s u tranh gay gt ca c hai pha Tn Thnh tuy vn ra lnh bt cc Sa mn qu bi trc mt cc vng gi, nhng cui cng ngi cng khng bit mnh phi lm g, bi v ngi cm thy hai bn u c l, nn trnh tr phong kin truyn thng va khng th tch ri gio ngha tam cng ng thng ca Nho gio, nhng Pht gio cng thc s c li cho Vng Ho. Do cc vn Sa mn phi qu bi cc Vng gi. cui

cng Tn Thnh khng a ra quyt nh. iu ny chng t rng, trong qu trnh Trung Quc ha Trung Quc, gia Pht gio v nn vn ho truyn thng ca Trung Quc ny sinh s xung t ny cui cng dn n s tranh lun mang tnh cht thc cht. Sau thi k ng Tn Thnh th Tn i ( tr v nm 362 n nm 366 sau Cng nguyn) li rt coi trng Pht php, ngi nhiu ln mi cc v cao tng vo trong Cung in ging Pht php, ging kinh Pht. Tn Gin Vn ( tr v nm 371 n nm 373 sau Cng nguyn) cng li rt tn sng Pht gio, ngi cng nhiu ln ch thn n cha Ngo quan nghe cc v cao tng ging kinh. Tn Hiu Thnh ( tr v nm 373 n nm 396 sau Cng nguyn) cho xy mt tnh x ( tc cha th Pht) ngay trong cung in ri n cc Sa mn vo , cng cc Sa mn thp nn trao i kinh php thu m. V Hong cui cng ca thi ng Tn l Cung cng l ngi tin su vo Pht gio, ngi l ngi b ra hng vn ng tin ng c mt tng Pht cao mt trng su xch ( 5m) ng thi ngi t mnh i b xa hng chc l ( 5km) em bc tng ng n cng dng ti cha Ngo Quan. Nhng v d trn y cho ta thy r, mi quan h gia cc Vng vi Pht gio ngy cng su sc khin cho Pht gio dn dn tr thnh mt trong nhng tn ngng ph bin trong x hi c i Trung Quc. Ng h ch Vng sng Pht gio i c cao tng phng php Vng T thi ng Hn, rt nhiu dn tc thiu s vng bin thu pha Ty Bc bt u chuyn vo sng trong ni a, h cng sinh sng vi ngi Hn ti vng lu vc sng Hong H rng ln pha Bc. Trong cc dn tc thiu s ny, chim nhiu nht l cc dn tc nh Hung N, Tin Ti, Kit, , Khng, s sch gi y l Ng H. Di thi Ty Tn s tranh dnh quyn lc trong ni b tp on thng tr ngy cng din ra gay gt , do lm n ra cc cuc chin tranh gy mang tnh cht ni chin nh Ty Tn th danh tn thc vong. Nm u tin ca Vnh Hng - Tn Hu ( nm 304 sau cng nguyn) mt v qu tc Hung N tn l Lu Uyn khi binh, t xng mnh l Vng, sau li t xng l , thnh lp nn chnh quyn Hu Hn; sau khi con ca ng ta tn l Lu Thng ln ngi; cu ta lin lp tc tn cng Lc Dng ri trn v Trng An , dit ht Ty Tn. Nhng ngi cn st li trong dng tc lin tri dt v pha nam theo sng Trng Giang, lp nn Vng Triu Tn ti vng Giang Nam, theo s sch gi l ng Tn . T tr i, c mt vng rng ln pha Bc sng Trng Giang, Ng H lin tc ct c ( chia ct ri chim ng) cc vng lp

nn cc chnh quyn , v sau s sch gi l Ng H thp lc quc ( 16 nc ca Ng H) o An s l nhng ngi tn sng Pht gio , trong cc Vng nh ngi Kit lp nn nh Hu Triu, nh lp nn nh Tin Tn, ngi Hung N lp nn Bc Lng v ngi khng lp nn nh Hu Tn. Tt c cc Vng ny u rt tn sng Pht gio , iu ny thc y Pht gio tip tc c truyn b v pht trin mnh m mt vng rng ln pha bc Trung Quc . Vo nm Vnh Gia th nm ( nm 311 sau Cng nguyn) vo thi Ty Tn Hoi , b tng Hu Hn ra lnh cho Thch lc tn cng vo cc qun ca D Chu, khi i qun tin n gn sng Trng Giang th c lnh quay tr li ng n Ct Bi,( ngy nay thuc pha bc Tn St tnh H Nam) st hi mi ngi mt cch tn bo v ti v cc Sa mn Pht gio cng b v ly, nhng ngi b st hi rt nhiu. Lc ny c mt v Ho thng tn l Pht Trng ngi min Ty ngi bt chp c sinh mnh ca mnh thuyt phc Thch Lc t b chm git cc sinh linh mt cch v ti v. V ho thng ny n ch Thch Lc, trc tin ngi n c tr ti nh mt v i tng thuc h ca Thch Lc tn l Quch Hc Lc, Quch Hc Lc l mt ngi cng tn th Pht gio. Lc v i tng ny c Pht Trng truyn cho Ng Gii 2 , lp tc v tng ny lm l kt ngha anh em vi Pht H trng. T tr i, c mi trn trinh chin bn cnh Thch Lc, i tng Quch Hc Lc thng thng on trc c kh nng thng thua, t tr i khin cho Thch Lc v cng k l, cui cng Thch Lc n hi v tng Quch Hc Lc nguyn nhn u, Quch Hc Lc lin p: C mt v ho thng min ty tn l Pht H Trng, o thut ca ngi v cng l thn thng qung i, v ho thng ny thng ni rng v tng qun y c mi bt ng vi nhng ngi Hoa H 3, c iu ngonh mt v pha Nam. Gi y thuc h lm l tn ho thng y lm thy, nhng li tin on thng thua trc y u do v ho thng y dy cho thuc h. Sau khi nghe k vy, Thch Lc v cng sung sng, ng Trng An cho rng tin tri ban thng cho mnh, lp tc cho gi Pht Trng n v hi: Pht php c nhng php mu linh nghim g? Pht Trng lin p: Pht Php thn thng qung i m Pht gio chng con tn th c th kim nghim bt c lc no. Ni xong ho thng lp tc ly ra mt ci chu ri y nc vo trong chu , sau thp mt nn hng v cu khn. Mt lc sau trong chu mc ln mt bng hoa sen mu xanh, ri n t t ln ln, to sng long lanh lo mt. Chng kin cnh tng k l ny Thch Lc lin t ra knh phc Pht Trng ngay bn cnh mnh.

Thch Lc t l Th long, ngi dn tc Kit thuc qun Thng ng ( ngy nay thuc huyn Trng tr Tnh Sn ty), ng tng ni vi Lu Uyn khi binh chng li nh Tn. ng thu np thm nhiu lc lng ln cho mnh trong cuc chin tranh vi qun Tn v cc dn tc thiu s khc ct c cc vng. Sau khi chnh quyn Hu hn ca Lu Thng b chnh quyn Tin Triu ca Lu Diu thu hi, Thch Lc nguyn l Hu Hn B tng ct dt quan h vi Lu Diu, ng thi t xng mnh l i tng qun, i n Vu, Vng triu, lp nn chnh quyn Hu triu, ly th l Tng Quc ( ngy nay l huyn Hnh i thuc tnh H Bc). Nm 329 sau cng nguyn, Thch Lc dn qun i tiu dit Lu Diu nh tin triu chim ht c vng rng ln pha Bc, nm sau lp tc ln ngi Hong . Sau khi c Thch Lc tn sng, Pht Trng c phong lm i ho thng, ngoi lm cc hot ng tn gio nh tr gii, thuyt phpThch Lc cn s dng ma thut bin o ca Pht Trng tham d vo nhng vic c yu trong vic qun s ca mnh, on trc c ct hung ( lnhd), hoch nh mu lc. Khi Thch Lc ln ngi Hong , ng li cng t ra tn knh Pht Trng, mi vic to nh u hi kin ca Pht Trng. Thch Lc xut thn t mt dn tc thiu s ngi Kit vng pha Ty, ng Trng An rt thiu lng tin i vi cuc trinh chin vng Trung nguyn cng ti nng thng tr ca mnh. Hc thuyt nho gia ca ngi hn chnh thng th lun lun ch trng bn trong l ngi Trung Hoa bn ngoi l ngi mi r. Ci nhn lch lc mang tnh dn tc hp hi ny li c nh hng rt su sc. Do cc dn tc thiu s ct c vng, m c bit cc bc Vng ca h, rt mong mun c c ch da v mt tinh thn. Do khi c tham d vo nhng vic c mt v chnh tr hoc qun s ca Thch Lc, Pht Trng thng ba thm mt s tin on lm tng ln lng t tin ca Thch Lc. Ngay t nm th ba ca Hm Ho(nm 328 sau Cng nguyn , Tin Triu Lu Diu tng dn qun i n bao vy v tn cng Lc Dng. Thch Lc nh ch thn dn qun i ph vy cu cho Lc Dng , nhng cc thuc h tu tng u khuyn cn Thch Lc, h cho vy th d nhiu lnh t. Nhng ngc li Pht Trng th cho rng, Thch Lc phi ch thn dn qun i gii vy th Lc Dng mi thot khi cnh nguy him v tn ph. ng ta ni rng: ti hm qua chic chung treo thp th Pht dung a theo gi con c gng nghe ting ng v nghe c chic chung ni c mt cu nh th ny T Chi Th L Cng Phc Cc C Thc ng, y l mt cu ting ca ngi H, cu c ngha l: nu xut thn i nh th c th bt sng c lu Diu. Sau khi nghe ni vy, Thch Lc v cng sung sng, h

lnh cho cc binh lnh tham mu khng c php khuyn can bn li lp tc chm ngay khng tha. iu ny li cng cng c thm nim tin thng chc chn. Thch Lc lin dn qun i cu Lc Dng ang b bao vy, sau khi nh thng ri qu nhin Pht Trng nhiu lc cn on trc c him ho nhc Thch Lc phng trnh hoc chun b i ph. C mt ln, khi dn qun i chinh pht Thch Lc cho qun n tr mi ni. Qun ch d nh ti n lp tc cho em qun n nh p cp tri. Sau khi phn tch tnh hnh, Pht Trng bit rng nht nh qun ch s n nh p cp tri, kt qu chng b nh bi v tho lui. Trong thi k thp lc quc, Thch Lc l mt con ngi tn bo, ni ting v s chm git ba bi nhn dn, thm ch nhiu Sa mn cng cng chung cnh ng, Pht Trng quyt nh phi cm ho bng c Thch Lc l mt con ngi tn bo ni ting v ti chm git ba bi nhn dn, thm ch nhiu Sa mn cng cng chung cnh ng, Pht Trng quyt nh phi cm ho bng c Thch Lc, khin Thch Lc phi bit kim ch v bit gi mnh. Sau khi chim c lng tin ca Thch Lc Pht Trng thng xuyn khuyn can Thch Lc nh th ny : Vua mt nc nu nh cai qun t nc bng lng nhn t v c cao c, thng yu nhn dn th ngy no im lnh cng n vi mnh, nu khng th im xu v tai hi v t trn tri s p xung tri v ngi cng c mi lin h vi nhau, ngi cn phi tu nhn tch c, lm nhiu vic thin. Sau khi nghe Pht Trng ni vy, Thch Lc tuy t ra khng vui, nhng t tr i ng ta c nhng km ch v gi mnh. Sau khi Thch Lc qua i , Thch H l con nui ca Thch Lc ph trut con ca Thch Lc l Thch Hong ln ngi, chuyn v Nghip ( ngy nay thuc huyn Lm Chng tnh H Nam), Thch H t l Qu Long ngi dn tc Kit min Ty, mt thi gian di Thch H theo Thch Lc i chinh pht tn st, cng lao rt ln. Sau khi ln ngi Hong v chuyn , ng ta cng t ra cung knh Pht Trng nh sau: i Ho thng l i bu ca quc gia t tm thanh tnh, khng nhim tc v, khng thch quan to lc nhiu nhng cng c cao vi vi tht khng h thn l mt tm gng cho nh Hu Triu chng Trng An. Thch H cn c bit u i Pht Trng c ngi xe kiu ln triu. Mi bui ln triu, cc thn dn u tranh nhau c kiu xe cho Pht Trng ; con trai ca Thch H cn ch thn ra a n Pht Trng ln xe kiu hoc xung xe kiu. Thch H cn ra chiu lnh yu cu cc v i thn mi ngy hai ln n tham vn Pht Trng vo bui sng v bui ti, cc thi t mi ngy cng n tham vn Pht Trng mt ln.

Nm th nm ca ng Tn Kin Nguyn ( nm 343 sau Cng nguyn ), ng Tn Hon n dn qun bc pht, to nn s uy hip nghim trng v bn nh Hu Triu; lc ny gp phi o qun ca Thch H ang tht bi thm hi. Trc tnh hnh , dn ca triu i Hu Triu lng nng nh la t, sp n ngy tn, Thch H lin qut m ln rng: Ta th Pht phng Tng, vy m khng nhng khng c thin bo m ngc li b qun xm lc nc ngoi nh cho tan tc, Pht gio chng h linh nghim cht no. Ngy hm sau nhn c , Thch H qu trch Pht Trng nh vy, Pht Trng lin ni: Kip trc b h tng l mt i thng gia ca mt quc gia min Ty, B h tng t chc cc cuc l phng dng A La Hn, tch lu c cng c v lng. Tri qua nhiu kip lun hi, B h tr thnh Quc Vng ca nc Tn. c lm Quc Vng, l mt phc c v lng ri. Hin gi ngoi vng bin cng c qun ch, i vi quc gia l mt chuyn bnh thng, c sao B h li ly m qu trch Pht Php , ng thi ny ra nhng ngh c c? Cu tr li v li cht vn trn y ca Pht Trng c th thy rng, ngi ht lng ht d i vi Thch H . Li ni ca Pht Trng khng nhng khin cho Thch H lng nghe, m cn c Thch H v cng hoan nghnh, hn th na Pht Trng li dng l lun v nhn qu bo ng v kip lun hi sinh t ca Pht gio cng c thm cho lng tin v s tin tng ngi Hong ca Thch H tuy l ngi H ( ngi min Ty) nhng v kip trc tu nhn tch c nn kip ny mi c lm Hong . Cch gii thch ny to nn mt s i chiu, mt s so snh qu r rng i vi nhng thnh kin hp hi mang tnh dn tc Bn trong l ngi Trung Hoa bn ngoi l ngi mi r ca truyn thng Trung Quc. iu ny t nhin c Thch H chp nhn. Cng ging nh Thch Lc, Thch H cng ni ting trn th gian bi nhng hnh ng tn bo v chm git ba bi, thm ch cn hn c Thch Lc. Pht Trng lun lun tm mi cch khuyn can. Sau khi ln nm quyn, Thch H thng hi Pht Trng : Th no l Pht Php ? Pht Trng lin p: Pht Php tc l khng st sinh. Thch H lo lng hi li: Ta l cha t ca thin h, khng cho s dng hnh thc chm git, khng th no chn an v cai qun c thin h, gi y ta st sinh l vi phm gii lut ca Pht gio , nhng ta li tn knh th phng Pht, vic lm ca ta c thu li c phc c hay khng? Pht Trng lin p: B h cn phi tm phc khu phc nhng li ch o ca c Pht , phi dng Tam Bo soi li mnh( Pht gio gi Tam Bo l: Pht, Php, Tng), khng c c nhng hnh ng bo ngc, chm git ba bi, khng c bc hi k v ti. Cn i vi nhng k hung bo nhng ngoan

c v li, nhng k khng th gio ho c, nu ti ca chng nng bt buc phi chm, nu l nhng hnh ng tn c th ng phi chu hnh pht. Do . chm ngi tc l chm nhng k ng chm, hnh pht cng nn p dng i vi nhng k ng b trng pht. Nu nh c hnh ng bo ngc mt cch ba bi, trng pht, chm git nhng ngi dn lng thin v ti th cho d c th phng c Pht cng khng trnh khi tai ho. Cu mong b h hy t b nhng ham mun cung lon, khi dy lng t bit, lm nhiu iu thin c. Nh vy Pht gio mi c hng thnh lu bn, phc ca b h cng s c mnh mng nh tri bin. Lc ny Pht Trng kho lo kt hp gio l cm st sinh ca Pht gio v vic chm git ba bi, tn bo ngi dn v ti ca Vng mc ch l khuyn rn Thch H . Tng truyn rng, sau khi c Pht Trng khuyn bo Thch H lp tc t b gm ao, ln ngi thnh Pht. Hi Pht Trng l mt ngi ng vai tr lnh t Pht gio ca khp vng phng Bc. Sau khi c s tn trng v sng bi ca Thch Nh Vng thi Hu Triu, ng ta tranh th c hi ny, tch cc dng cc t mau chng truyn b Pht Php cho mi ngi, iu gip cho Pht gio pht trin tng i mnh vng pha Bc Trung Quc. Cc vng rng ln thuc quyn cai qun ca nh Hu Triu th i a s ngi Hn v ngi H u bt u tn th Pht gio. Nhng ngi xut gia lm tng s cng mau chng tng ln. Trong cng khng t ngi v mun trn trnh binh dch m h tc i tu. Do Thch H lin ra chiu th cho cc h thn bt u tho lun vic dn trm h u c php th phng Pht gio hoc xut gia, tu hnh. Hi c mt s thn liu li ch chng cm ch ton b vic th cng Pht, cng khng cho php tu vic xung tc i tu, l do h nu ln l, Pht gio l mt mn thn hc ngoi nhp, ngi dn Trung Hoa v vua cha ca h khng nn th phng Pht. Nhng Thch H th thc c rng: mnh l ngi H, chnh mnh l k ng ngoi truyn thng ca Nho gia, mnh cn phi tm mt ci g lm tr ct cho l lun ca mt Hong , th l ngi lin ra chiu th ni r: Cc ngi ni rng, Pht gio l mt th thn hc ngoi lai, thin t Trung Quc v thn dn ca h khng nn th phng, nhng bn thn Trng An li sinh ra v ln ln mnh t ny, gi th li lm vua ca ngi Trung Hoa, ta cn phi cng c phong tc ca Trng An, cho d Pht gio l mt th thn hc ngoi lai, nhng Pht gio l mt tn gio m ta cn th phng. T nay tr i, tt c dn chng nh Hu triu u c th th phng Pht, u c th t nguyn xut gia tu hnh. Bc chiu th ny ca Thch H m ra mnh lnh ca triu nh cho php dn chng c th xut gia tu hnh.

Mi quan h mt thit gia Pht Trng v anh em dng tc nh Hu Triu gip cho Pht gio ln u tin khi du nhp vo Trung Quc nhn c s che ch , bo v ca cc Vng phong kin. Nguyn nhn ch yu ca vn ny l: Pht Trng li dng c im xut thn ca Thch Th Hu Triu khng phi l ngi Hn khch l h to iu kin cho Pht gio - mt tn gio khng phi l ca ngi Hn - nhn c s trng th m xa nay cha tng c. Pht gio cung cp nhng lun chng v l lun cho Thch Th nh Hu Triu sau khi xng , iu cng gip cho Pht gio c t thn pht trin mt cch mnh m mt vng t bao la rng ln. Di quyn cai qun ca chnh quyn nh Hu Triu, cha chin c xy dng khp ni, cc tng s ng c, iu ny xy dng nn mng vng chc v tt p cho vic Pht gio tip tc pht trin pha bc Trung Quc. Pht Trng vin tch vo nm 348 sau Cng nguyn ti cha Nghip Cung, th 117 tui. Vo nm sau, Thch H cng qua i, chanh chp ngi, con chu ca ng ta nh chm ln nhau. Vo nm sau mt ngi con nui ca Thch H l ngi Hn tn l Nhim Mn nhn c hi ny m cp quyn lp nn nc Ngu, chnh quyn nh Hu triu b dit vong. Cng vo qung thi gian ny, chnh quyn nh Tin Tn do ngi Chi lp nn Quang Trung( bn vc sng vnh tnh Thim Ty, Trung Quc ) cng ngy cng ln mnh. Nm 357 sau Cng nguyn , Ph Kin ln ngi, ng ta cng rt trng dng cc nhn s ngi Hn lm ph t cng vic chnh tr, do th v lc ca ng ta c mau chng m rng . Vo qung nm 375 sau Cng nguyn Ph Kin nh Tin Tn v c bn thng nht ton b pha Bc. K tc Thch Lc v Thch H; Ph Kin Vng nh Tin Tn cng rt sng bi v tin Pht gio. Em trai ca Ph Kin l Ph Dung cng l mt pht t, hai anh em h thng xuyn bn lun Pht Php , c bit l Ph Dung. ng ta l mt con ngi nghe nhiu nh tt, va nghe c kinh Pht xong l ng ta c th c tng li; hoc kinh Pht m ng ta c mt ln th kh m qun. ng ta cn sng tc mt bi Ph Ph, vn chng ca ng th nh nhng, r rng v d hiu, mi ngi thi by gi tranh nhau tm kim c v ct gi. Hai anh em Ph Kin v Ph Dung nh Tin Tn cng nhau tn sng Pht Php ; hai anh em li c mi quan h thn thit vi mt Tng s kh ni ting thi by gi tn l o An; ng thi h coi o An l mt c vn qun s cao cp, khin cho o An pht huy tc dng v cng to ln trong vic thng tr chnh tr nh Tin Tn. o An hi th tc ngi h V, ngi Thng Sn( ngy nay thuc huyn Chnh nh tnh H Bc) xut thn trong mt gia nh gia gio, nhng

m ci cha m t nh c anh trai nui, by tui c kinh v ton b cu vn ch ngha ca Ng Kinh, ng hiu thng tho tt c. Nm mi hai tui xut gia tu hnh. Sau khi xut gia, o An xung hc nghip thnh v gp Pht Trng . Nhn thy mnh cn phi hc hi ngi trc nhiu iu, do o An xin Pht Trng nhn mnh lm hc tr. Sau t ngy hc hi Pht Trng , o An lin xin tm bit thy ra i tm kinh lut. Sau khi Pht Trng qua i, nh Tin Triu dit vong, o An lp tc nh c vng Tng Dng( ngy nay thuc huyn Tng Phn tnh H Bc) lm cng vic truyn gio v dch kinh sch. o An sng Tng Dng tt c l 15 nm, trong thi gian ny ng m rng quan h vi cc tng lp trong x hi, hong dng Pht Php , ng cn thu nhn rt nhiu t , ng thi cng cc t dch rt nhiu kinh sch Pht gio rt ln. c bit l ng cn c vo cc ni dung c lin quan trong in tch ( sch c) Pht gio n t ch nh ra Qui phm i vi tng ni , l cm nang cho cc nh tu hnh trong lch s Trung Quc . Cc hot ng tn gio trn y ca o An m rng nh hng ca ng ta trong x hi vi Pht gio phng Bc. Sau khi c nghe tn tui ca o An , Tin Tn Vng l Ph Kin thng k vi cc thn Liu ca mnh nh sau: Ngi o An Tng Dng l mt v cao tng c php thn, nu nh c iu kin, nht nh ta s mi ngi v gip ta vic chnh s. Ma xun nm 378 sau Cng nguyn . mt v i tng nh Tin Tn tn l Ph Phi nhn lnh i nh Tng Dng sau o An b tng nh ng Tn tn l Chu T( lc ny cng ang lm nhim v chn gi thnh Tng Dng ) gi ngay li, khng cho php o An t tin i li. Trc tnh hnh ny, o An ch cn cch cho cc t phn tn i khp ni. Vo thng hai nm sau, Ph Phi tn cng v chim c Tng Dng , bt sng c Chu T, ng thi cho dn gii o An v th Trng An ca nh Tin Tn( ngy nay thuc huyn Ty An tnh Thim Ty). Khi o An v n Trng An, Ph Kin v cng sung sng, ban thng cho o An rt nhiu th. Sau khi n Trng An, o An tu cha Ng Trng l mt ngi cha to nht trong thnh Trng An, c khong mt nghn tng s tu hnh . T tr i trn thc t o An l mt ngi ng mt v tr cao nht trong hng ng Pht gio ca thi Tin Tn. T thi Ngu Tn n nay, cc Sa mn Pht gio ly tn nc t cho tn h ca mnh hoc ly tn ca Thy mnh t cho tn h ca mnh, do cc Sa mn rt khc nhau. o An th cho rng, trong s cc thy ca cc v Sa mn y khng c ai cao qu hn Thch Ca Mu Ni , do o An ch trng tt c cc Sa mn u phi ly h Thch lm h ca mnh. Ch chng ny ca o An c

tng chng chp nhn. T tr i, nhng ngi xut gia tu hnh theo Pht gio u ly h Thch, h t xng mnh l con Pht. iu ny ng mt vai tr rt tch cc trong vic tng cng thc tn gio trong Tng l ca Pht gio, cng c on kt trong ni b ca Pht gio . Thch o An c rt nhiu sch, ngi li gii v vn chng. Hi mi ngi chc cao quyn trng hc rng bit nhiu cng cc t ca h v nhng ngi lm th lm ph u hi v bn lun Pht gio vi Thch o An , cu mong ngi ch bo. Theo s sch li, hi c mt ngi pht hin ra mt ci ni ng rt to Lam in ( ngy nay thuc huyn Lam in tnh Thim Ty) lin mang n cng dng cho Ph Kin. Sau khi c dng hin chic ni ny Ph Kin v cng sung sng, bi v chic ni c thn kh, y l mt im rt tt lnh. Nhng bn dim ci ni c mt con du trin, nhng trong triu khng mt ai bit l ci g, th l Ph Kin cho mi ngi Thch o An n xem xt. Sau khi xem xong, o An lin ni vi Ph Kin : y l mt con trin c, my ci ch ny l L Tng Cng S c( ngi c ci ny tn l L Tng Cng). Ni ri ngi lin tin tay vit my ch trong Trin ra thnh kiu ch L, do Ph Kin cng thm tn knh o An, m cng nh m tn tui cng vi ting tm ca o An ngy cng bay xa. Sau s kin ny, Ph Kin li ra chiu th yu cu tt c cc hc s u c nghi vn, thc mc u c th n hi kin ca o An. Do tt c cc hc s trong thnh Trng An u suy tn o An lm thy. Trong cuc i tu hnh theo Pht gio ca mnh. o An ghi xng khc ct mt iu rng: Pht gio c cm r v pht trin Trung Quc l nh vo cc th lc ca cc vng phong kin. Do Thch o An khng nh khng nh Quc Vng th Pht Php kh m tn ti v pht trin. i vi Ph Kin th Thch o An khng ch l ngi thy tn gio m cn l mt c vn chnh tr ti cao ca mnh. Sau khi c bn bnh nh xong phn pha Bc ca Trung Quc, Ph Kin li mun trn xung pha Nam dit nh Tn, thng nht ton b Trung Quc. Thng 10 nm 328 sau Cng nguyn , Ph Kin ra chiu ch hp qun thn bn vic chinh pht ng Tn, nhng c rt t ngi ng h. Em trai ca Ph Kin l Ph Dung tuy tn sng Pht gio nh anh, nhng lc ny ng ta cng phn i vic tin xung pha nam tiu dit nh Tn. Thi t Ph Hng cng ch thn khuyn can khn thit, nhng u khng c Ph Kin chp nhn.

Trc tnh hnh ny, qun thn nh phi mi Thch o An xut u l din ra khuyn can, bi v bnh thng khng c mt li ni no ca ngi Thch o An l Ph Kin khng nghe. Lc ny Thch o An cng khng ng cho Ph Kin trn xung ph nam tiu dit nh Tn. Ngi c i n mt c hi no tm cch thuyt phc Ph Kin . Mt hm Ph Kin em vic trn xung pha nam tiu dit nh Tn n bn vi o An, nhn c hi ny o An khuyn can: B h phi tr v thin h thun vi o tri, sng trong t ny nhng b h khng ch c t pha, bo v c bn b b ci, c tnh ca ngi c th so snh vi Nghiu thun 4 ; do B H khng cn phi lao tm kh t chy y chy , phi rong rui ni chin trng ngoi bin cng m B h cn phi dng ti nng v c ca mnh cm ho hoc l thu ht tnh cm ca nhng k cha c thu phc kia. Thch o An cn nhn mnh, kh hu vng Giang Nam rt n dch ( nhiu dch bnh), xa kia Nghiu Thun n m khng tr v, i V i n m khng quay li(i V l Vua u tin thi H Trung Quc, truyn thuyt l ng ta tng chng lt thnh cng), mong Ph Kin c th ch n tnh hnh c th nh th. Sau khi nghe li khuyn can ca o An, Ph Kin trm ngm suy ngh mt hi lu, dng chng khng mun nghe li khuyn . o An thy lng quyt tm nh xung pha Nam ca Ph Kin nh ri, th l ngi phi dng k hon binh, o An ni vi Ph Kin rng: Nu nh b h tin qun xung pha nam, ngi s phi lao tm kh t, chu ng kh khn vt v. Vy trc tin b h hy tin nh Lc Dng, nht nh ta s thu c thng li, sau cho s gi chuyn chiu th n ng Tn, bt h phi qui thun b h; nu nh h cn m mui, c chp khng chu hiu ca ta, lp tc b h cho qun ra nghnh chin. Kin ngh ny ca ngi Thch o An vn khng c chp nhn. Thng tm nm 383 sau Cng nguyn, Ph Kin ch thn dn 80 vn qun, nhng t xng l 150 vn qun tin xung pha Nam nh Tn. Lc lc lng gia Tin Tn v ng Tn chnh lch qu ln, Ph Kin t kiu t c vo qun ng th mnh, tng rng nh mt trn thng ngay, qun c hai bn c mt trn quyt chin ti Ph Thu c th cho l kt qu ca vic ng ta qu t tin vo bn thn mnh v qu kiu ngo ngang tn. Nu nh Ph Kin nghe li khuyn ca qun thn v o An, kt qu c l s khng nh vy. Tuy nhin, nhn nh ny cng ch l mt gi thit. Sau trn Ph Thu, chnh quyn Tin Tn cng ngy cng suy yu, cc nh qu tc ngi H gp rt chiu binh m lnh ko qun i nh nhau vi Ph Kin. Nm th 20 ca Ph Kin Kin Nguyn ( nm 384 sau Cng nguyn ), dng h M Dung dn tc Tin T hung hng tp hp qun s ko n tn

cng A Thnh v tin st n Trng An. Trong tnh hnh nguy kch nh th, Ph Kin li cng t v m tn, cng o in i vi s linh nghim ca Thn Pht. Hi c mt phng s ( ngi cu tin luyn o) l Dng Gi, ng ta l mt con ngi c thn thng vi diu, c Ph Kin nghnh n v Trng An, trong ni in cng vi o An, bt c mt vic g Ph Kin cng hi kin hai ngi ny. Vo thng hai nm sau Thch o An vin tch; n thng nm Ph Kin b tht bi trc s tn cng ca dng h M Dung, ri li tht bi trc s tn cng ca dng h Diu Trng ca ngi Khng, sau li b dng h Diu Trng bt gi, ri tht c t t cht cha Tn Bnh, nh Tin Tn dit vong. mt ngha nht nh, mi quan h gia Tin Tn Vng Ph Kin v Thch o An thc y s pht trin mau chng ca Pht gio pha Bc Trung Quc. c bit l ngi Thch o An s dng s ng h ca Ph Kin , tp hp v xy dng rt nhiu cha xy dng kinh sch, ng thi ngi Thch o An cng ch tr vic dch mt s lng ln kinh Pht. Theo s liu thng k cha y , s lng kinh Pht m ngi Thch o An t tay dch l 20 b, 28 quyn, ngi cn bin son 15 chng kinh sch. y l nhng tin c bn khng th thiu c Pht gio tip tc pht trin Trung Quc. Trong qu trnh t chc v ch tr bin dch kinh sch, Thch o An nu ln nguyn tc Ng tht bn, Tam bt d. Ci gi l Ng tht bn tc l ch trong qu trnh bin dch kinh sch cn phi ch n nm nguyn nhn ?( hoc l nm tnh trng) c th lm mt i, hay lm thay i ni dung ca nguyn bn kinh. Tam bt d l ch ba mc tiu rt kh t c trong qu trnh dch kinh sch l : Cn phi cho li vn ca bn kinh dch ph hp vi thi i, ph hp vi kh nng tip thu ca cc tn Pht t thi i, cn phi gi nguyn ca bn kinh gc. Ng tht bn, tam bt d tr thnh phng thc ch o ca vic bin dch kinh sch lc by gi, ng thi n nng cao c phng php lun nht nh cho nhng ngi bin dch kinh sch th h sau. Qung vo nm Kin Nguyn ln th 17 ( nm 381 sau Cng nguyn ) ca Ph Kin i Tin Tn, 62 Quc Vng ca cc nc vng min Ty nh Quc Vng ca nc Thin Thin ( ngy nay thuc vng Nhng Khng ca Tn Cng) v Quc Vng ca nc Vu in ( ngy nay l vng Ho in ca Tn Cng) cng nhau n Trng An, triu cng cho Ph Kin nn i chinh pht nc Khu T min Ty ( ngy nay l vng Kh X Tn Cng) ng thi h cn ni rng, h sn sng c ngi i dn ng. Lp tc Ph Kin c ngay b tng ngi Hung N tn l L Quang dn by vn qun tin v pha Ty. Trc khi ln ng, Ph Kin dn L

Quang rng: Ta nghe ni nc Khu T c mt v cao tng tn l Cu Ma La Thp, ng ta l ngi hiu tng Php mt cch uyn thm, gii v m dng, gip ch cho con chu v cc hc s i sau, nu nh chim c nc Khu T, nh ngi nht nh phi em ng ta v Trng An . Sau khi nhn lnh Quc Vng cho xut qun, vo nm th 20 Kin Nguyn ( qung nm 384 sau Cng nguyn) L Quang nh bi nc Khu T v vin binh ca cc nc ch hu n cu, Vua nc Khu T b git, L Quang lp em trai ca Vua ln lm Vua mi, v cho bt ngay ngi Cu Ma La Thp. Vo nm sau , Ph Kin b mt trn i bi sau trn Ph Thu, cnh tan hoang kh nt din ra trn khp t nh Tin Tn. Do m L Quang khng chu a qun v cu vin m cho qun nm n binh bt ng ti Ty Thnh nghe ngng tnh hnh, L Quang cng khng a ngi Cu Ma La Thp v Trng An, m gi ngi Cu Ma La Thp ngay bn mnh. Ngi Cu Ma La Thp l ngi gc Thin Trc, gia th Tng Quc, ph thn l Cu Ma Vin sau khi lp tng quc ln thay mnh, ng lin t quan v cng xut gia, ng thi ng cng tin v pha ng n vng Song Lnh. Lc , ng c Quc Vng ca nc Khu T n v lm Quc s, sau c Quc Vng nc Khu T chn lm em r. Hi nc Khu T , Pht gio c thnh hnh. Vng Mui sau khi sinh h c Cu Ma La Thp khng bao lu cng lin xut gia lm ni s, bn thn Cu Ma La Thp t nm by tui cng xut gia tm thy hc kinh Pht . Tng truyn rng, sau khi xut gia ngi Cu Ma La Thp c thuc tri try nhiu loi kinh, mi ngy c th c c hng nghn cu. Nm ln chn tui, ngi Cu Ma La Thp theo b m ri khi Khu T , chuyn n vng K nh ( ngy nay l vng Khc Thp M Nh). Trong thi gian vng K nh,, ngi Cu Ma La Thp c mt s lng ln kinh in ca Pht gio Tiu tha, trnh Pht hc ngy cng c nng cao, ng thi ngi cng c mt s nh hng tng i rng ln. Lc ngi mi ch l mt cu b qung mi tui. Quc Vng nc K nh tng mi cu vo trong Cung cu ta bin lun cng vi nhng ngi ngoi o. Cu ta hng bin tri chy mch lc, cui cng thu c thng li, do c Quc Vng nc K nh c bit khen thng. Vo nm 12 tui, ngi theo cha m tr v nc Khu T, trn ng tr v qua vng ni pha Bc ni Nguyt Chi ( Ngy nay l vng Pa-sa-oa ca Pakistan) ngi n nc Sa Lc ( ngy nay l vng Ca Thp tnh Tn Cng). mt nm, ngi c rt nhiu kinh in ca Pht gio i tha, do trnh hc vn Pht Php ca ngi ngy cng c nng cao, t tr i ngi Cu Ma La Thp li theo cha m v nc n Tc ( ngy nay l vng n Tc ca tnh Tn

Cng) pha Ty nc Khu T . V trong mt cuc bin lun cng vi cc ngi ngoi o, mt ln na ngi li thu c thng li, ting tm ngi do c truyn i xa hn, rng hn. Th l Quc Vng nc Khu T li cho ngi i n hai m con ngi tr v sng trong nc. Sau khi tr li nc Khu T, ngi Cu Ma La Thp thng xuyn ging kinh thuyt php, tuyn truyn nhng gio ngha ca Pht gio i tha, iu khin cho nn Pht gio Tiu tha ang thnh hnh vng Khu T ny c thay th bng nn Pht gio i tha. Vo qung nm 20 tui, ngi Cu Ma La Thp chnh thc th gii xut gia. Chng bao lu sau, cha m ca ngi t bit nc Khu T tr v nc Thin Trc. Trc khi chia tay, h dn ngi Cu Ma La Thp cn phi tip tc hong dng( pht trin ) Pht Php, c bit l cn phi truyn gio sang phng ng. Do ting tm ca ngi ni trong gii Pht gio trong nc Khu T v do trnh Pht hc ca ngi thuc dng cao siu, nn Khu T Vng ch tc cho ngi mt chiu gh hnh s t bng vng ph gm vc ca nh i Tn mi ngi ngi thuyt php ch . Khi tt c ch tng min ty n quay tr v nc Khu T nghe ngi Cu Ma La Thp ging gii Pht Php, ting tm ca ngi Cu Ma La Thp t m bay i xa, truyn khp min Ty v cng truyn vo min Trung nguyn. Trong thi gian nc Khu T hong dng Pht Php, Ngi Cu Ma La Thp lun ghi nh li dn ca cha m trc lc chia tay, lun lun mong i c hi mnh tip tc truyn b Pht gio phng ng. L Quang sau khi nh chim c nc Khu T v li lun ni ny, ngi Cu Ma La Thp dn dn chim c tn nhim ca L Quang, tr thnh c vn qun s ca L Quang. Hi L Quang mun li Ty Thnh v xng Vng vng pha Ty ny, cn c vo tnh hnh thc t lc , ngi Cu Ma La Thp lin khuyn can ng ta rng: Vng Khu T ny t rt d, li lu khng tt, vng gia H Ty c vng t tt c nhiu phc lc sao ngi li khng tin v pha ng trnh hn v cu phc? Th l L Quang cng ngi Cu Ma La Thp dn i qun tin v pha ng. Nm 385 sau Cng nguyn, trong lc tin qun v pha ng, L Quang nh bi c o qun ca quan Thch S Lng Chu nh Tin Tn tn l Lng Hi, sau tin vo vng C Tng ( ngy nay thuc vng V Uy tnh Cam Tc), t phong l Lng Chu Mc; vo nm sau, khi nghe tin Ph Kin cht, ng ta li mt ln na t xng l i tng qun Lng Hu H Ty, Trung Lang tng ng u v bo v Hung N, Lng Chu Mc, tc l Tu tuyn ng thi ln ngi ly nin hiu l Thi An; sau ng ta li sa

thnh Tam H Vng, chng bao lu li t ln ngi thnh i Lng Thin Vng, lp nn chnh quyn Hu Lng. L Quang nh Hu Lng v ngi k tc ng ta u l nhng ngi khng thnh tm tn th Pht, v cng khng ng h ngi Cu Ma La Thp lm cng vic bin dch kinh sch, m ch coi ngi Cu Ma La Thp l mt phng s c th xem bi ton on trc c iu hung iu lnh hoc phc c, tai ho. Nm th hai ca Long Phi nh Hu Lng( nm 397 sau Cng nguyn ), mt v quan tn l T C Nam Thnh trn gi vng Trng Dch khi binh chng li nh Hu Lng, ng thi c quan Thi Th on Nghip thi Kin Khang, Hu Lng gi c chc Lng Sn mc, tc l Kin Khang. Sau khi nghe tin ny, L Quang lin c con th tn l L Son dn nm vn qun n dp lon. Lc ny cc quan vn v trong triu u cho rng: mi quan h gia T C Nam Thnh v on Nghip cng nhng k di quyn khc ang dng hp, hn qun hn quan, cuc chinh pht ln ny ca L Son chc chn s chin thng. trc khi c con i dp lon, L Quang n hi ngi Cu Ma La Thp, ngi Cu Ma La Thp lin ni rng: Theo nhn nh ca ta, chuyn i ny L Son nht nh dnh thng li. Chng bao lu sau, L Son tr v vi nim vui chin thng. T tr i, L Quang lin coi ngi Cu Ma La Thp l mt ngi c ti nng thn k. Khi L Quang cn ang tr v, ngi rt coi trng quan Trung th gim l Trng T, sau khi Trng T bnh, L Quang c rt nhiu ngi i khp ni tm thy thuc gii tm phng cu cha, v cng quan tm, chm sc. Khi o s ngi nc ngoi tn l Laxoa, ng ta t xng l mnh c th cha khi bnh cho ngi Trng T, L Quang hu i ng ta, sau yu cu ng ta cha bnh cho Trng T. Nhng ngi Cu Ma La Thp ni trc cho L Quang bit rng, Laxoa ch l mt k n ni linh tinh, la bp; ng ta khng bit cch cha bnh. Ni xong ngi Cu Ma La Thp lin ly ra mt on dy thng cht ra lm nm mu. Ngi ni vi L Quang rng, sau khi t on dy ny, ri em tro ca n vo chu nc, on dy c th phc hi nguyn vn hnh dng ban u th bnh ca Trng T khng th cu cha khi, Trng T chc chn s cht. Nu nh on dy nm mu khng th phc hi li nguyn dng th bnh ca Trng T c th cha khi. Trc mt L Quang ngi Cu Ma La Thp lin t on dy nm mu ng thi em tro ca n th vo trong chu, lp tc dy nm mu phc hi li nguyn vn. Vi ngy sau, qu nhin Trng T bnh nng qua i. L Quang tch ( t trn) vo nm 399 sau Cng nguyn, con trai trng tn l L Thiu ln ngi, nhng con trai th l L Son git cht anh t ln

ngi. Chng bao lu sau, trong nhn gian tng truyn rng c mt con ln sinh bi ch ln ba u, ng thi li c truyn thuyt rng ch rng c sinh ra trong ng Sng Tnh ( ging ng Sng) ng thi nm bp ti in trc. Sau khi nghe c hai truyn thuyt ny, L Son cho rng l mt im bo trc v cng tt lnh, nhn i tn in trc thnh in Long Tng ( c ngha l in m c rng hay vng xung quanh). V vic ny ngi Cu Ma La Thp c gng khuyn gii L Son nh sau: Nghe ni B h cho rng, mt con rng ang np mnh n m bay ra th l mt iu tt lnh, e rng s tht khng n gin nh vy u. Con rng l mt loi vt thuc v m th, n bay ra khi t hay n lp theo ma, gn y nhiu ln thy con rng n hay ln ra ngoi, thc ra l mt im bo trc cho tai hi sp n. By ti xin khng nh rng, hin nay c nhng k di quyn ang m mu chim ngi ca b h. Do b h hy t km ch mnh v tu nhn tch c, gi gii kip sau cn c ln sng trn tri. Chng bao lu sau, qu nhin L Son b anh v em rut l L Chiu v L Long mu st, v L Long ln ngi. Vo thi k Ng i thp Lc Quc, m bo cho nhu cu tip tc c truyn gio, cc tng s Pht gio cng thng xuyn phi hc thm cc phng php xem bi m dng. Ti nng th hin trn y ca ngi Cu Ma La Thp, chnh l ngi s dng ti nng v nhng hc vn ca mnh trong vn , tc l trong khi hiu r v li dng s mu thun trong ni b tp on cm quyn ca giai cp phong kin, ngi tu c m a ra nhng li khuyn gii, vo nm 384 sau Cng nguyn, tc l mt nm sau trn Ph Thu, mt v tng lnh c ca nh Tin Tn ngi dn tc Khng tn l Diu Trng dy binh khi ngha, lp nn chnh quyn nh Hu Tn pha Bc V Thu ( sng v), hai nm sau ng ta lin em qun tin vo Trng An, ln ngi Hong , t tn nc l i Tn. Diu Trng cng c nghe n tn tui ca ngi Cu Ma La Thp. Diu Trng cng c ngi n nh Hu Lng thnh tm thnh knh mi ngi Cu Ma La Thp, nhng dng h L nh Hu Lng th cho rng, ngi Cu Ma La Thp thng minh, a mu tc k, s rng ngi s ngh ra nhiu mu mo cho Diu Trng. Do dng h L nh hu Lng cng quyt t chi li thnh cu ca nh Hu Tn. Sau khi Diu Trng mt, con trai tn l Diu Hng ln ngi. Diu Hng li sai ngi i mi bng c ngi Cu Ma La Thp v nhng cng khng kt qu g. Diu Hng v cng tc gin, lp tc c Diu Thc c tc l Lng Ty ca nh Hu Tn tin v pha Ty trng pht nh Hu Lng, dng v lc mi bng c ngi Cu Ma La Thp v. Nh Hu Lng bi trn, chng bao lu sau lin dng th xin hng, n lc ny ngi Cu Ma La Thp mi c n v ni Trng An, ngi 58 tui.

Cha nh Hu Tn tn l Diu Hng l ngi t tn sng Tam Bo v ca tng Pht gio. Sau khi cho ngi n ngi Cu Ma La Thp v ni trng An , lm l n tip ngi Cu Ma La Thp nh n tip mt quc s, a ngi Cu Ma La Thp v sng ti vn Tiu Dao ngi dch kinh thuyt php . C lc Diu Hng cng n nghe ngi Cu Ma La Thp ging kinh Pht, thm ch c lc Diu Hng cng ch thn tham gia dch kinh.Vn Tiu Dao nm pha Bc V Thu ca Trng An. Trong vn c lu Ty Minh l ni ngi Cu Ma La Thp chuyn dng dch kinh, trong vn Tiu Dao cn c Trng Huyn ng, l ni ngi Cu Ma La Thp ging kinh thuyt php. Diu Hng cn xy dng cho ngi Cu Ma La Thp mt ni dch kinh na t tn l Trng An i T, tc l Tho ng T, di chn ni Trung Nam. Diu Hng cho rng, gio ngha ca Pht gio rt thm su, Pht gio lun nim iu lnh, lm vic thin cu vt chng sinh, cu vt mi ngi ra khi b kh, cc php tc, cc gii lut ca Pht gio c th ban hnh rng ri tr nc yn dn. Do cng vi vic Diu Hng ra sc ng h ngi Cu Ma La Thp dch kinh thuyt php. Diu Hng cn lo lng nghe nhng li dy bo ca ngi Cu Ma La Thp lm thm cc cng vic nh c kinh, tu thin v bin son thm sch. Theo nhng ghi chp trong sch s c lin quan, di s ch o hng dn ca ngi Cu Ma La Thp, Diu Hng vit tc phm th lun nh Lun Thng Tam Th, Thng Bt tr Php Tr Bt Nh, Thng Thnh Nhn Phng i Quang Minh, Ph chiu Thp Phng, Thng Nht Thit Ch Php Khng. Xt t mi gc cc Vng trong phong kin Trung Quc, cc quyn sch ni r thm v gip mi ngi hiu su thm v gio ngha c bn ca Pht gio. Nh trong tc phm Lun Thng Tam Th ngi ging gii r s tn ti chn tht ca Tam Th, l: qu kh th ( kip trc), hin ti th (kip ny), v lai th ( kip sau) ni r gio l c bn ca nhn qu bo ng tam th lun hi trong Pht gio. S l gii ny ca Diu Hng ch yu l nhm thng vo gio ngha Pht gio i tha va mi hng khi, l mt gio ngha cho rng tt c cc s vt v hin tng u l h o khng tht, tc l Diu Hng nu ln ci gi l Ch Php Giai Khng ( tt c cc php u l khng). Theo thuyt ca Pht gio i tha, tt c cc php u khng, vy th tam th cng khng tn ti. Diu Hng th cho rng, nu nh ph nh s c tht ca tam th, vy th cng coi nh ph nh gio ngha lun hi tam th. Do tam th l s tn ti c tht, trong hai th l qu kh v lai tuy rng mt ta khng nhn thy tht, nhng thc s l c. Nh mt ta khng th no nhn thy s tn ti ca la trong thanh g nhng m la c sn trong thanh g ri, khi c y cc iu kin, g lp tc s bt la. Ngi

Cu Ma La Thp khng d dng g phn bc li quan im ca Diu Hng, m ch ni cho Diu Hng bit rng, nu xt t ngha th nht ca Pht gio ( Ngha cn gi l chn , chn l ti cao), th trong tt c cc php u c tnh khng, nhng xt t mt gc khc, tc l xt t mt gc m Pht gio thng gi l tc th tt c cc s vt hin tng u c, u tn ti; khng th em hai th so snh tuyt i m ta ch em hai th gp li tin hnh xem xt, v nh gi( tc l Pht gio thng gi l trung qun hoc trung o) lm nh vy mi ph hp vi l lun ca bn thn Pht gio. Do nh hng ca Diu Hng, con chu nh Hu Tn v cc quan li triu thn u rt sng bi Pht gio. H cng bin son mt s sch v ti gio ngha ca Pht gio, sau nh ngi Cu Ma La Thp sa v chnh l. iu ny gip cho Pht gio cng c lu truyn rng ri v pht trin vng pha bc rng ln ca Trung Quc. Lc ngay trong thnh ph Trng An c khong hn mt nghn tng ni. tng cng s qun l ca nh nc i vi Pht gio, theo kin ngh ca ngi Cu Ma La Thp, Diu Hng thnh lp mt h thng hnh chnh nh nc qun l cc tng ni, b nhim mt t ca ngi Cu Ma La Thp tn l Tng Th vo chc tng quan cao cp nht qun l h thng tng ni ny, tc l Tng Chnh; li c mt t khc ca ngi Cu Ma La Thp tn l Tng Thin lm chc Duy Na B ( tip n Tng chng v gii quyt cc chnh sch phc v cho tng chng). iu gip cho vic qun l cc tng chng c thng nht theo k cng, Tng thin lm ph cho ngi Tng Th; cho thit lp h thng s sch ghi chp cc cng vic, cc chi ph ca Tng on, qun l v nm chc s sch chi tiu v cc cng vic ca Tng Ni trong ton quc, cc cng vic u do hai t ca ngi Hu Bn cng nhau ph trch. B my qun l ca tng on ny cng l mt trong nhng b my qun l hnh chnh ca nh nc, do Diu Hng cng dnh nhiu cng sc ch , quan tm, iu khin cho b my hnh chnh cng pht huy tc dng. y l ln u tin trong lch s Pht gio Trung Quc nh nc thit lp b my qun l cc tng on mang tnh cht hnh chnh nh nc. Cho n lc trc khi qua i, tt c hot ng ca ngi Cu Ma La Thp u t di s qun l ca chnh quyn nh Hu Tn. Qung thi gian ko di tt c l 11 nm. Trong thi gian ny, ngi Cu Ma La Thp dch tt c c 35 b kinh Pht tng cng l 290 quyn, ng thi o to c rt nhiu t trong c rt nhiu ngi ni ting nh o Sinh, Tng Triu v.v Trong qu trnh pht trin Pht gio sau ny Trung

Quc, cc t ny pht huy tc dng nht nh. Trong thi gian lm vic di quyn nh Hu Tn, ngi Cu Ma La Thp xy dng v t chc mt tng on lc by gi ch l dch kinh, thuyt php v truyn gio, nhng vic tuyn chn nhn ti l tuyn truyn Pht gio, Pht Php cho th h sau v.v mt ngha nht nh no , n cng nh hng n s cai qun ca giai cp cm quyn i vi th tc, trong n cha s mu thun gia quyn lc ca Vua cha vi gio hi ca Pht gio, v i n c hi chn mui, s mu thun ny s bng ln v din ra mt cch gay gt. S u tranh gay gt gia cc mu thun c hnh thnh v pht trin trong bi cnh xung t gay gt gia t tng v truyn thng ca Trung Quc v t tng vn ho Pht gio. Pht v Lo cng tranh dnh sng i Thc bt th cu Pht Php lc nguy nan Sau trn Ph Thu, chnh quyn Tin Tn phng Bc b sp hon ton. Cc dn tc sng di ch thng tr ca nh Tin Tn nhn c hi ny tranh nhau ni ln dnh c lp, trong c mt th lnh ngi dn tc Tin Ti tn l Thc Bt Khu hp hi ngh ton th dn tc Tin Ti vo nm 386 sau Cng nguyn vng Ngu Xuyn ( ngy nay vng ph cn ca H Ho Ho c vng Ni Mng) xng lm i Vng, thnh lp i chnh quyn ring: sau khng lu, Thc Bt Khu li ri v Thnh Lc ( ngy nay l vng Ho Lm Cch Nh ca Ni Mng) i tn thnh Ngu Vng. V mt lch s, chnh quyn ny c gi l Bc Ngu. Qua hn chc nm sau khi lp nc Bc Ngu, Thc Bt Khu dn dn tiu dit ht chnh quyn ca cc dn tc vng ln cn, do m bin gii lnh th cng ngy cng c m rng. Vo nm 389 sau Cng nguyn, Thc Bt Khu li di v Bnh Thnh ( ngy nay l thnh ph i ng ca tnh Sn Ty), hu b hiu Vng Ngu, lp tc ln ngi Hong , xng l Bc Ngu o V . Chnh quyn Bc Ngu dn dn pht trin thnh vng Triu phong kin thng tr phng Bc thi Nam Bc Triu. Do Pht gio c lu hnh rng ri trong x hi phng Bc Trung Quc vo thi k Ng H Thp lc quc ( 16 nc Ng H), ng thi Pht gio cng to c mt uy th nht nh, do trong thi k u lp nc Bc Ngu, o V Th Thc Bt Khu v c bn cng khng dm coi thng Pht gio. Theo s sch c lin quan, Thc Bt Khu rt gii v cc php thut ca Hong Lo, nhng cng rt mun truyn b kinh Pht; do thi k ny bc u x hi n nh, phi lo hn gn vt thng chin tranh, xy dng t nc, do m ng ta cng cha c iu kin ngh n vic

xy dng cha chin, pht trin tng chng; Nhng ngay c trong thi k chin tranh khn cp, ng ta cng c bit coi trng cc tng s. Hi c mt v Ho Thng tn l Tng Lng, Pht Php uyn thm, ho thng ny cng vi ca mnh n trong ng Kim D ca ni Thi Sn. Sau khi bit tin ny, o V lp tc h chiu th gi n Tng Lng, ng thi gi cho Tng Lng vi la trng mut nh bc, hn th na o V cn tn dng cng c ca Tng Lng nh ni nh bin, khen Tng Lng l mt con ngi tnh ton ti tnh, nhn xa trng rng, do o V tha thit mi ngi Tng Lng xung ni hoch nh chnh sch cho mnh, gip mnh cai qun thin h. Cn c mt s tng s na tn l Php Qu, l mt con ngi am hiu su sc v yu ch hong dng Pht Php, sau khi Bc Ngu o V ln ngi Hong , ngi Php Qu lin ca ngi o V nh l mt bc Nh Lai 5 ca ng i, ri yu cu cc Sa mn phi knh trng l ly o V . o V i x vi ngi Php Qu cng nng hu hn, phong ngi Php Qu lm tng qun( chc ny cng ging nh chc tng chnh ca thi Hu Tn, sau i thnh tng qun ca cc Sa mn, tc chc v cao nht qun l cc tng s). Chuyn cc Sa mn Pht gio phi cung knh l ly cc Vng gi, chnh l mt biu hin ca xung t gay gt ca Pht gio sau khi du nhp vo Trung Quc v cc tn gio truyn thng ca Trung Quc, by gi ti Php Qu li vi t cch l mt tu s yu cu cc Sa mn phi cung knh cc Vng gi, iu ny mt ngha nht nh no cng coi nh vt b s kin nh, bt di bt dch ca Pht gio. Nhng s nhng b ny ca ngi Php Qu k ra cng c l, tc l nh ngi tng ni, o V Hong l mt v Nh Lai ca ng i, cc Sa mn cung knh l bi ngi th iu cng ging nh cung knh l bi Nh Lai. y l mt s nhng b va gi vng c nhng nguyn tc c bn nhng li c tnh linh hot, n m ng cho Pht gio c tip tc pht trin x hi Bc Triu. Nh c s qua li lin tc ca cc v i c cao tng, Bc Ngu o V cng ra sc tn th Pht gio. Khi m nn ho bnh va mi n vi phng Bc, ngi lp tc h chiu cho xy dng v tu b cc cha, cc thp th Pht ngay trong kinh thnh, iu gip cho cc tng s xut gia v nhng tn Pht gio c ni tu hnh v ni n lm l cng bi. iu ny gip cho Pht gio chim c v tr nht nh trong x hi Bc Ngu thi k u lp quc. Sau khi Bc Ngu o V qua i, con trai ca ng tn l Thc Bt T ln k v, xng l Bc Ngu Minh Nguyn . Minh Nguyn cng k tc ch, hng ca Cha, va tn sng Hong Lo va rt gii Pht Php, ng ta

cng cho xy dng cha chin, miu th Pht khp mi ni, ng ta cn yu cu cc Sa mn gip mnh vic gio ho cc th tc, coi tn ngng Pht gio l bin php Vng ho. Cn i vi v ho thng Php Qu, Minh Nguyn nhiu ln h chiu phong cho ngi Php Qu cc tc hiu nh: Ph Quc Nh Thnh T, Trung Tn Hu, An Thnh Cng v.v vic m ra mt vic l ln u tin trong lch s Trung Quc cc hong phong tc hiu cho cc tng s. Nhng bn thn ngi Php Qu cng quyt t chi khng nhn cc tc hiu phong trn. Do cng ra vo ngi cha m ngi Php Qu ang tng i nh, xe kiu ca hong khng th vo c. Minh Nguyn lp tc c th n sang sa li ca , thun tin cho vic mnh ch thn n thm ving ngi Php Qu. iu cho thy thi trn trng, tn knh ca ngi Minh Nguyn i vi Pht gio v nhng con ngi i din cho Pht gio. Sau khng lu, ngi Php Qu vin tch, lc hn 80 tui. Nhn lc linh cu cha mai tng. Vi lng thng knh v trc mt mi ngi, Minh Nguyn lin truy phong tng ngi Php Qu cc tc v nh: Lo Th Tng Qun, Triu H Linh CngDo ngi Php Qu lc hn 40 tui mi xut gia, lc th tc ci v v sinh con, Minh Nguyn lp tc cho gi con trai th tc ca ngi Php Qu n nhn tt c cc tc hiu ny thay ngi Php Qu. S tht lch s ny c v nh bun ci, phong tc hiu cho mt v ho thng, nhng li cho con ca ng ta n nhn, iu trong lch s Trung Quc cha h c. S tn knh Pht gio ca hai v Vng o V v Minh Nguyn khin cho Pht gio phng Bc ngy cng ln mnh, ng thi dn dn Pht gio tr thnh mt thnh phn x hi khng th xem nh. Hin thc lch s ny tt nhin s lm cho mu thun gia Pht gio v vn ho t tng truyn thng ca Trung Quc cng vi n np thng tr nhn dn ca giai cp cm quyn tr nn gay gt hn. Nm 424 sau Cng nguyn, Bc Ngu Thi V Thc Bt o ln ngi. Theo ghi chp ca lch sch s c lin quan, thi k sau khi ln ngi, Thc Bt o tip tc k nghip ca hai v Vng l o V v Nguyn Minh, thng xuyn bn lun Pht gio cng vi cc v i c cao tng. Vo ngy Pht n(08-04) m lch hng nm, Thc Bt o cn cho rc tng Pht ln xe kiu i diu hnh khp cc ph phng, bn thn mnh cng ch thn ln ng ca lu rc hoa ln trn ng ph t lng thnh knh. Sau khi Thc Bt o ln ngi c t lu, ng ta lin cho tin binh theo hnh lang H Ty,trng pht v dp Lng Chu, sau n rt nhiu tn Pht t tr v Bnh Thnh; ng cn bt tr li v khi phc rt

nhiu t ai, danh lam thng cnh ca cc ngi cha c, ng thi dng danh ngha c nhn xy cha Tng Chnh Nghip Thnh. Nhng iu trn cho thy r, thi k u ln ngi, Thc Bt o rt coi trng Pht gio , hay c th ni rng, thi k u ln ngi ng ta Quy Y Tam Bo 6. Theo li ghi chp trong s tch c lin quan, ng ta sc kho di do, gii vic binh ao, thng xuyn t vic dp lon ln hng u; Tuy rng ng ta c nhng hnh ng quy y Pht v tn knh cc Sa mn, nhng ng ta cha h c qua mt quyn kinh Pht no, do cha c t ch duyn bo ca Pht gioiu ny cho thy r, tuy rng Bc Ngu Thi V Thc Bt o rt tn knh Pht gio, nhng ng ta cng khng my am hiu Pht gio . Thi k u lp chnh quyn nh Bc Ngu, cn phi m mang b ci, cn phi cng c h thng chnh tr v thng tr nn cn phi thc hin qun l tt cc cng vic nh lao dch, binh dch v thu kho ca nhn dn. Thng thngcc Sa mn Pht gio th c min cc cng vic lao dch, binh dch v thu kho, tt nhin iu ny nh hng n ngun binh lc v ngun ti chnh ca nh nc phong kin. Do vo nm Thi Din th t ( nm 483 sau Cng nguyn ) Bc Ngu Thi V ra chiu lnh, cc Sa mn cha n 50 tui phi hon tc b sung ngun binh dch v lao dch cho quc gia. ng thi Thi V rt coi trng Nho hc, ng ta nh dng nn vn ho truyn thng tin tin vng Trung Nguyn v ch chnh trnh tr cng c chnh quyn ca mnh, ng ta lm nh vy l tranh th s hp tc ca cc nhn s v cc a ch ngi Hn, mong dnh c s ng h ca h. Di tin nh vy, Bc Ngu Thi V d dng chu s nh hng ca o gio m mt trong nhng ni dung ca n l truyn thng vn ho vng Trung Nguyn, ng thi ch trng cc nhn s ngi Hn. Cc tn o gio nhiu ln gi gio ch Lo T l Quc S, v coi Pht gio ch l mt trong nhng php thut Ty Nhung 7 du nhp vo, c Pht l thn tng ca ngi H, ng thi tuyn truyn cho php thut trng sinh bt lo. Nhng iu c nh hng trc tip n Bc Ngu Thi V . Hi trong triu c mt hc sinh ca ngi Thi Ho xut thn trong mt gia nh s tc, hc rng hiu bit nhiu, rt gii v m dng Ng Hnh cng vi s thut, bi ton, thng xuyn c tham d cc vic c yu ca qun chnh. Nhng ngi ny rt sng tn Thin S ca o gio tn l Khu Khim Chi ( Thin s tc Trng Thin S hay Trng o Lo, ngi cui cng thi ng Hn Trung Quc), m khng h tin vo Pht Php. Trong lc chuyn tr vi Thi V , ng ta thng xuyn ph bng Pht gio, cho rng Pht gio l mt th hoang ng gi di, l mt th tai ho ca th gian. Do chu hng trc tip ca Thi Ho,

Bc Ngu Thi V dn dn tn sng thin s o do Khu Khim Chi khi xng. Khu Khim Chi t l Ph Trn, thi nh theo cc v tin hc o, tng tu hnh theo o Ng u M ( nm u go) do cc v Trng Linh, Trng Honh, Trng L thi cui Hn sng lp v truyn th, sau theo o s vo trong ni Hoa Sn hc o v tu luyn. Theo ghi chp, t khi ng ta nhn chc Thi S cng vi 20 quyn ca B Vn Trung n Tng Tn Khoa Chi Gii t Thi Thng Lo Qun. Thi Thng Lo Qun yu cu ng ta phi chnh n o gio, t b cc php v vn ca ba v h Trng kia. ng thi truyn th cho ng ta php thut hp kh nam n; cn yu cu ng ta n nhn mt b Lc Chn Kinh ca o gio; gm hn 60 quyn do cht nm i ca Lo T l L Ph Vn trao cho, L Ph Vn Yu cu ng ta phi ph vua gip nc Vua sng dn yn, ng thi yu cu ng ta phi qung b o Pht, xy dng nhiu Qun V ( tc o Qun) vo nhng nm cui ca Minh Nguyn , t trn ni cao, Khu Khim Chi tr v Bnh Thnh, kt bn vi Thi Ho, cng vi ng ta bn nhng chuyn binh chin, nhng chuyn lc lon cc thi in thu m sut sng, ng thi ng ta cng thng than th rng: Ta n tu hnh, khng ham nhng vic ca th gian, nhng c s u thc ca cc v thn yu cu ta phi hc thm Nho Thut, ph vua gip nc, iu s c mi lu truyn, nghn nm khng ai snh kp. Thi Ho cng vit c hai chc quyn sch, cng ni ting vi Khu Khim Chi. Qung nm u tin ng quang ca Bc Ngu Thi V ( nm 424 sau Cng nguyn ) thng qua ng Thi Ho, ng Khu Khim Chi dng ln triu nh nhng kinh sch v o gio. ng Thi Ho gii thiu rng: Xa nay trc khi cc Vng th mng nht quyt phi c im bo trc. Ngy nay c v tu nhn tch c ni cao khng mi m n, vy b h cn phi cnh gic vi im bo trc. Ngy nay c v tu nhn tch c trong ni cao khng mi m n, vy b h cn phi cnh gic vi im bo trc ny, lm l t tri, ch c hon ton tin vo nhng li bn tn ngoi th tc m coi thng mng sng ca mnh. Bc Ngu Thi V nhn ly quyn kinh sch ca o gio do Khu Khim Chi dng ln, t ngi ht sc tin o gio. Khng nhng ng ta ch knh cn tin tng coi Khu Khim Chi nh bc thy m ng cho c hn 40 t ca ng Khu Khim Chi tr v Bnh Thnh, cho h c ch t l. ng ta cn c ngi em ngc ng chu bu cng cc gia sc vo t l cc v thn trong ni cao, t tr i Khu Khim Chi lun lun c tham d bn tn nhng vic c mt ca chnh quyn nh Bc Ngu. Vo nm 441 sau Cng nguyn, Khu

Khim Chi dng tu rng: Ngy nay B h l mt v Vua chn chnh anh minh ng tr trn i xa nay cha h c; do b h cn phi lp n t tri xin ba ch, mi ngi thy r cng c ca cc v thnh nhn to sng cho thin h. Nghe li tu ca Khu Khim Chi, Thi V lin i thnh Thi Bnh Chn Qun, ng thi cho ngi xy dng n o gio t tri. Vo nm sau. Bc Ngu Thi V lp tc ln o n, xin ba ch, tuyn chiu trong thin h. T tr i, c tin dng ca Bc Ngu Thi V , o gio gp c duyn pht trin mnh m, th v lc ca n ngy cng ln mnh. Khu Khim Chi v nhng ngi ng ng ngy cng khng ngng kch ng, nnh ht Thi V , iu tt nhin l lm cho Thi V bt u bi xch Pht gio. Nm th nm ca Thi Bnh Chn Qun( nm 444 sau Cng nguyn ) vo thng ging, Thi V h chiu ni r: K ngu si dt nt m m mui tin theo t, ln lt phng dng thy mo, du gim tng tr cc loi sch bi ton ting sm, bi ton m dng, chim tinh v v thtrong cn c c cc Sa mn Pht gio, gi lm ty Nhung mi r ri t to nn c nghip, yu nghit. Do t nay tr i t Vng cng quan n dn thng khng c giu gim cc Sa mn lm cng vic nh mt thy mo v nhng ngi ng ng trong nh mnh, nhng k no n k hn m khng chu ra u th, chm ngay khng tha. Trong chiu th ny, Thi V ch khng cho php giu dim nui dng cc thy mo Pht gio, khng cho php giu dim tng tr nhng loi sch chim tinh bi ton m dng, ch yu l ng ta s thn dn lm phn, bi v nm ngoi xy ra mt s kin l mt v Hu tha tng( quan vn) tn l Trng Tung Cu mu toan lm phn. Nhng trong chiu th ny ta cng c th thy r Bc Ngu Thi V tng cng bi xch Pht gio nh l mt th tn gio ca nhng k mi r. ng ta cng khng h ng chm g n o gio, iu c th cho thy r s ban b chiu th ny cng c lin quan n s sng i Thi V ca o gio ng thi o gio cng c s khuyn nh i vi Thi V . Nhng trong chiu th ny khng h c nh dit tn gc r Pht gio. Vo nm th su ca Thi Bnh Chn Qun( nm 455 sau Cng nguyn) , mt ngi H vng L Thu tn l Ci Ng tp hp nhn dn khi ngha vng Hnh Thnh( ngy nay l vng Hong Linh ca tnh Thim Ty) dng ln ngn c u tranh v trang chng li s thng tr ca chnh quyn Bc Ngu , lp tc cuc khi ngha ny c s ng h ca ngi Hn, ngi H vng Thim Ty v Cam Tc. Lc lng ca n ngy cng ln mnh. Vo nm sau Bc Ngu Thi V dn qun v n tr ti

Trng An, sau ch thn ch huy qun i trn p cuc khi ngha ca Ci Ng. Trong thi gian cho cho qun n tr ti Trng An, sau ch thn ch huy qun i trn p cuc khi ngha Ci Ng. Trong thi gian cho qun n tr Trng An, mt ln ngu nhin Thi V pht hin ra trong mt ngi cha ct giu v kh, ng thi trong ngi cha y ng ta cng pht hin ra mt s lng rt ln cc dng c chng ct ru v rt nhiu vng bc chu bu ca nhng ngi giu c gi li , trong hm kn ca ngi cha cng ct giu nhiu ph n xinh p. S pht hin ngu nhin ny tr thnh nguyn nhn trc tip khin Thi V quyt nh hu dit Pht gio. ng ta cho rng, cc Sa mn khng c php c v kh, v vy s v kh m cc Sa mn Trng An ny c nht nh l c lin quan n cuc khi ngha ca Ci Ng, hn th na trong ngi cha li c dng c nu ru v giu gim ph n, cc iu hon ton tri ngc vi gii lut ca Pht gio. Do cng vi kin ngh ca ng Thi Ho, Thi V lp tc h lnh cho chm git cc Sa mn, p ph, tiu hu tng Pht; cng thi gian ny, ng ta li ra sc lnh cho Thi T ang trn th Bnh Thnh tn l Thc Bt Ho cho qun tun Trng An kim sot cht ch khp Trng An, xi dc nhn dn cng tham gia hu dit ton b Pht Php. Nhng thi t Thc Bt Ho vn l mt ngi rt mn m Pht gio, sau khi nhn c ch d ca Thi V , Thi T nhiu ln dng biu xin ng hu dit Pht gio, nhng Thi V cng quyt khng chp nhn, ng thi li h chiu ni r: Pht gio ch l mt th tn gio ngoi lai, khng gn gi vi tnh cm con ngi ; V Pht gio c pht trin v thnh hnh ln t s lu hnh ca chnh gio, khin cho l ngha b hu hoi, gy nn au thng lon lc cho nhn dn, do cc tng qun trn gi cc min, cc quan thch s, nht nh phi em cc bc nh, cc bc tng, cng vi cc b kinh ca l ngi H kia em x v thiu hu ht, cc Sa mn Pht gio bt lun l gi tr u em chm ht, khng thng st bt c mt ai. Bc chiu th ny ca Thi V chng t ng ta kin quyt dit tr Pht gio tn gc r. Nhng v gim quan trn gi Bnh Thnh, tc Thi T Thc Bt Ho chn ch khng cho cng b bc th ny, khin cho cc Sa mn khp ni sau khi bit tin vi v chy trn, ng thi h cng cho ct giu ht tng Pht bng vng, bng bc cng vi kinh sch Pht gio. Cui cng ch c mt vi cha v thp th Pht bng th mc, nh tranh vch t b tn ph. Nhng mt s Sa mn b bt i lnh ri i tin hnh bt b. Nhng Sa mn b bt, u c chm dt tu hnh theo Pht gio;nu ai trn, khi bt c, lp tc cho chm git hoc cho bu u ngay. Do trong khp t nc khng thy bng dng Sa mn. Ln hu dit Pht Php ny ca Bc Ngu

Thi V l ln u tin Pht gio b tn cng v hu dit mang tnh ng lot k t khi Pht gio du nhp vo Trung Quc. Vic ny cng c nguyn nhn lch s v mt x hi mt cch su sc. Trc tin, vic hu dit Pht Php ln ny l kt qu tt yu ca mi mu thun gay gt gia Pht gio v nn thng tr truyn thng ca Trung Quc. Sau khi du nhp vo Trung Quc vo thi k Lng Hn, tri qua my trm nm lu hnh v pht trin,Pht gio dn dn tr thnh mt b phn rt c a v trong x hi Trung Quc. Vic tng chng cng ngy cng ng c nh hng n vic binh dch, vic t thu v thu nhp ca nh nc phong kin. Vic m mang xy dng cc cha chin cng vi din tch t ai nm trong khun vin cha chin, t ai cho tng chng lm rung, hnh thnh mt h thng kinh t ca nh cha c quy m nht nh, iu ny ny sinh ra mu thun vi nn kinh t ca ch phong kin lc by gi, ngoi ra, c mt s tng s ca Pht gio c trc tip tham d nhng vic c mt ca quc gia i s, mt mc no , vic ny cng c nh hng n nhng quyt nh trong chnh sch thng tr ca nh nc phong kin i vi th tcnhng iu ny nu nh khng c iu ho mt cch hp l th s c biu hin bng mt s xung t gay gt. Th hai, vic tiu dit Pht Php ln ny cng l kt qu tt nhin ca mi xung t gay gt gia Pht gio v o gio. K t thi Lng Tn, s mu thun gia Pht gio v o gio cng s u tranh gia hai tn gio ko di lin min. n thi k Bc Ngu Thi V , Thi Ho cng ng ng li dng th lc ca triu nh tn cng Pht gio, khin cho s mu thun gia Pht gio v o gio cng tr nn gay gt, cui cng vic tm thi tiu dit Pht Php lc by gi chm dt c mi mu thun ny. Nhng ln hu dit Pht Php ny ca Bc Ngu Thi V va mang tnh cht ca ch chnh tr phong kin ( th tc) chng li lc lng Pht gio, va mang tnh cht o gio tn cng li lc lng ca Pht gio. Vo nm Thi Bnh Chn Qun th 9 ( nm 448 sau Cng nguyn), Khu Khim Chi mt, v vo nm 450 sau Cng nguyn, hc tr ca ng ta l Thi Ho cng b git. Hai nm sau Thi V Thc Bt o cng b Thi gim Tng i git. Vn Thnh Thc Bt Tun ( chu Thc Bt Khu) ln ngi ( nm mi 13 tui), h chiu ch phc hng Pht gio. Trong chiu th, ng ta ca ngi Pht Php rng: Pht Php c th gip vua cai qun vic nc, m mang tr tu cho nhn dn v bi tr nhng am m t by, m mang chnh gic. Trong chiu th ng ta kt lun: hnh ng hu dit Pht Php ca Thi V l hu qu ca vic quan li v cc cp hiu nhm Thnh ch ca Hong . Vn Thnh cn ra sc lnh yu cu cc chu, cc qun, cc huyn phi khi phc v xy dng thm nhiu

cha th Pht, cho php mi ngi c xut gia, nhng cng quy nh cho nhng chu ln ng ngi l 50 ngi c php xut gia, nhng chu nh dn s t l 40 ngi xut gia. Sau khp vng phng Bc, Sa mn ng c, cc cha th Pht c mau chng trng tu, sa cha v xy dng thm, Pht kinh, tng Pht v cc bc tranh v Pht cng c lu hnh tr li. Cng vi vic khi phc Pht Php, Bc Ngu Vn Thnh cn cung cp mt ngun kinh t tng i n nh to iu kin thun li cho Pht gio pht trin. Vo nhng nm u tin ca nn ho bnh( nm 460-465 sau Cng nguyn ) ng ta c mt tng s tn l m Diu gi chc tng qun Sa mn, ging nh tng qun ca cc tu s o gio, lm nhim v qun l ton b cc cng vic ca tng ni Pht gio. Tng s m Diu cn tu thnh vi Vn Thnh rng: Hy cho php nhng h dn b cp bc, phi n lm rung thu kia mi nm np cho To Tng ( To Tng l mt h thng do nh nc to nn qun l cc Tng- Ni v cha chin) 60 hc thc ( c thi mi hc thc l 10 u, c thi mi hc thc l 5 u) Tng To chi dng. Vn Thnh cn chun mt tu bi khc l, cho php cc gia nh pht t c t tn theo kiu ch Tng Th cng thm tn h, v d nh h Tc th t tn thnh Tng Th Tc. ng m diu cn thnh rng, nn bin cc gia nh phm ti trong cc quan n( k ca quan li) thnh gia nh pht t, cho h c iu kin c vo cha chin lm cng vic qut tc lao dch,Vn Thnh lp tc chun tu. Nh vy s phc hi v pht trin nn Pht gio Bc Ngu c mt c s tng i vng chc. Trong thi k nhn chc tng qun Sa mn. ng m Diu cn t chc khai qut nm ni trc kia l ni tc tng vng bin gii V Chu, Bnh Thnh, cho t chc iu khc cc bc tng Pht, lc u thng l cao n 70 xch (khong 25m), v sau thp xung khong 60 xch ( khong 22m). l vic m u cho vic khai qut v kin to Pht gio vng min ni mnh mng ny. Sau thi k Vn Thnh Bc Ngu, n cc thi k nh Hin Vn , Hiu Vn , Tuyn V , Hiu Minh v.vTt c u rt tn sng v rt gii Pht Php. Hoc l h ra cc chiu lnh xy dng cha chin, hoc l ra cc chiu lnh cho m o trng ging Pht Php, hoc l cho tc tng Pht, iu gip cho nn Pht gio Bc Ngu c hi phc mt cch mau chng. Theo sch s c lin quan, vo cui thi Bc Ngu, trong ni a c khong 2 triu tng ni, khong hn 3 vn ngi cha. Sut thi k Bc Ngu, Pht gio tuy c s cn tr v ph hoi ca Thi V , nhng s

phc hi v pht trin tr li ca Pht gio l tng i nhanh chng tuy lc thng trm ny hu nh vt qua sc tng tng ca mi ngi. iu chng t, nn Pht gio lc by gi c c mt c s trong x hi tng i vng chc v bn cht. Vn Lu Tng ging Pht Php Tng nhn tc s lun trng en

Vo nm 420 sau Cng nguyn, tc l vo nm th 2 ca Nguyn Hi ng Tn Hu , Vng triu nh ng Tn ( lc by gi chuyn v sng yn n vng Giang Nam), cui cng b mt v i tng ca nh H Lu D cp ngi. Vo thng 6 nm , Lu D ph Tn Hu t ln ngi, i tn nc thnh Tng, tc l Tng Nam Triu. T tr i, trong vng cha y 200 nm, chnh quyn phong kin Nam Triu thay i n my thi i, Tng-T-Lng-Trn bn triu i ny ci trc ci sau lp tc ln ngi thay th, n nm 589 sau Cng nguyn, nh Tu thng nht ton b t nc. X hi Nam Triu lc by gi lun lun khng c n nh, chin tranh lon lc lin min, hoc l cc cuc u tranh cp ngi cp quyn, thay ngi i ch, hoc l cc ni chin do cc tng soi v nhng ngi trong Hong tc gy ra. Trong bi cnh x hi nh vy, nn Pht gio Nam Triu vn c pht trin mt cch tng i mnh m. c im c bn ca s pht trin Pht gio Nam Triu l coi trng pht huy l lun. Khi nh Tn chuyn xung pha nam, nhng ngi cn st li ca cc mn phi Huyn hc Ngu Tn cng chuyn xung hc Giang Nam, lc by gi h u bn lun v Huyn Hc. Trong bi cnh t tng vn ho nh vy, s pht trin ca nn Pht gio Nam Triu t r nhng c trng v coi trng ngha l. Pht gio Nam Triu coi trng s pht huy v l lun, v tt nhin iu ny s ny sinh s xung khc vi t tng vn ho truyn thng ca Trung Quc v cc vn xoay quanh lch s Trung Quc nh Hoa-Di ( ngi Trung Quc v ngi ngoi lai), Nhn Qu, Hnh Thn v.vu ny sinh Nam Triu, hn na cc cuc tranh lun u t di s iu khin ca cc Vng phong kin. Sau khi Lu D lt nh Tn, ng ta thnh lp nn chnh quyn Tng Nam Triu, nm u tin ca Kin Nguyn Vnh, ng ta xng l Tng V . Tng truyn rng, trc khi ng khi binh nh nh Tn, ng ta m p t lu ri, ng ta thng xuyn qua li vi cc tng s, hi c

mt tng s tn l Ho Thng Php Xng. Ho Thng tng mnh dn tuyn b rng Cc v thn ni bo ta ni vi mi ngi rng, Lu tng qun ca Giang ng l dng di nh Hn, hin gi th mnh tri, v sau nht nh s c lm Thin T v ging xung lm Vua thin h. S tht ny chng qua ch l Lu D mn ci ming ca Ho Thng to cho d lun gii thch cho hnh ng cp ngi ca mnh. Do c d lun nh vy, Lu D con nh nng dn m l Thin T, ng ta s lp tc bit i cc tng s, s v cng coi trng Pht Php. Trong cc v ca dng Lu Tng, mi quan h gia Vn Lu Ngha Long v Pht gio l mt mi quan h ni bt. Sau khi Lu Ngha Long ln ngi, ng ta rt coi trng vn ho v gio dc, mun hong dng(pht trin) Nho Thut. ng ta thay mt triu nh lp ln bn mn hc l: Nho hc do ng Li Th Tng ch tr, Huyn hc do ng H Thng Chi ch tr; s hc do ng H Tha Thin ch tr; Vn hc do ng T Nguyn ch tr. Trong bn mn hc , khng h c tn Pht gio, nhng mn hc no cng cha ng Pht hc. Do Pht gio ngha hc hi rt gn vi Huyn hc, hn na Pht gio li ni n nhn qu, hnh thn, n tim chnh l nhng b mn l lun chnh ca Huyn hc. Ngoi ra trong s cc v ch tr bn mn hc trn c ngi Li Th Tng l em trai ca Tng s Tu Vin; ng H Thng Chi l mt ngi rt sng bi Pht gio. Do , tuy Lu Tng Vn cho lp bn mn hc, nhng trong thc t ng ta a ngha hc ca Pht gio vo trong bn mn . iu ny v mt khch quan gip cho vic hc tp ngha l ca Pht gio c c mt a v nht nh, iu gip cho l lun ca Pht hc c ph cp v pht trin tng i mnh. Hi , c mt s vn nhn nho s rt thch mn m v Huyn hc v Pht gio Lu Tng Vn cho rng l thnh tu v vn ho gio dc ca mnh. Do ng ta ch thn nhiu ln ngh cc vn nhn nho s tng cng tuyn truyn v m thoi v Huyn hc v gio l Pht gio. Mi trng vn ho t tng tng i t do ny khin cho Tng Vn v cng c . ng ta tng ni vi cc qun thn ca mnh nh sau: Thi tui tr cn bn ta cha h c qua cun kinh Pht gio no, khi ln ngi Hong , ta li cng chng c thi gian ri c kinh Pht; do Pht gio tuyn truyn cc vn nh nhn qu ba i ( kip) 8, ta cng chng c thi gian . Nhng ta cng chng bo mi ngi chng li Pht gio, bi v mt s ngi c c c ti u rt cung knh Pht gio, vn chng v mt s gio ngha ca h c lin quan n Pht gio cho ta thy r Pht gio rt c li cho vic Vng ho. Nu nh gip cho tt c mi ngi ca

t nc Tn ny u c gio ho mt cch ng n nh vy, vy th ta c th ngi hng thi bnh. T c th thy, mc d Tng Vn khim tn ni rng mnh khng hiu bit Pht gio, nhng cng d dng thy rng, ng ta hiu rt r tc dng h tr ca Pht gio i vi nn thng tr ca mnh. Trn thc t, Tng Vn khng c thi gian ri ngi c kinh Pht, nhng ng ta cng rt coi trng kinh Pht, ng ta thng xuyn qua li vi mt s tng s nh ngi Tu Nghim, ng thi thng xuyn tn Pht lun o vi mt s tng s. ng ta cn yu cu mt s tng s cao o em nhng kin thc Pht hc ca mnh vit thnh sch, ng ta nu c thi gian ri th d ra c. Di s dn dt ca Lu Tng Vn , c ng Phm Thi vit quyn Lun Sa Mn C Thc Biu, ca ngi Vn hiu r gio l nh Pht, hn th na cn nghin cu v am hiu tng tn, cn chnh mnh th t tin tng vo i php, hi vng n kip sau vua ti s cng nhau dng Pht gio cai qun thin h. Ngoi ra cn c ng T Linh Vn, ly danh ngha l mt danh s ca Tn Tng, ng ta vit cc tc phm nh Pht Cnh Minh, Tn Pht, Bin Tng Lunv.vng ta ni r nhng hiu bit ca mnh v Pht gio . ng thi ca ngi Pht Php rt thm su, c bit l trong quyn Bin Tng Lun, ng ta ch r nhng nh gi, nhng hiu bit sai lch ca nhn dn lc by gi i vi Pht gio, ng thi ng ta ht sc ca ngi hc thuyt n Ng ca Pht gio. Sau khi Pht gio c du nhp vo Trung Quc thi k Lng Tng, v c bn Pht gio ch trng tri qua mt thi k tu tp rt di mi c th gic ng. Nhng khi pht trin n thi k Nam Bc Triu, c mt tng s tn l Trc o Sinh, ngi ni r, con ngi khng cn phi tri qua mt thi k di tu tp, m mt khi nm r chn ca Pht gio th c th t nhin gic ng. Thuyt gio ny c gi l n Ng. Vo thi k Lu Tng Vn , Thuyt n Ng ca Trc o Sinh mi ra i khng c bao lu n lin b rt nhiu nhn s trong gii Pht Hc phn i. Vi t cch l mt c s th tc, ng T Linh Vn nhn c hi Vn cho t do pht ngn v tng cng tuyn truyn thuyt n Ng ca mnh. Trn thc t l ng ta yu cu Pht gio phi xy dng thm mt php mn thun tin hn na cho vic th tc ho. Nu nh c theo thuyt Tim Ng, tc l phi tri qua mt thi k di tu tp mi c th gic ng c, th l iu m cc nhn s th tc khng d dng chp nhn; Nu nh khng cn phi tri qua mt thi k di tu tp lin c th nm vng c Chn , tc l gic ng, th l iu m cc nhn s th tc ang mong i. Vic ng T Linh Vn cho tuyn truyn thuyt n Ng, l ng ta nu ln mt nn mng t tng cho vic tng cng Trung Quc ho Pht gio trong bi cnh Pht

gio phi ph hp vi vn ha, t tng truyn thng ca Trung Quc. ng nhin xt t bn thn ca Pht gio, th vic u tranh gia tim ng v n Ng vn cha dng li , gia cc tng phi ca Pht gio thi k Tu ng n ra mt cuc tranh lun mi. ng H Tha Thin, ngi ng Hi, t nh ng ta c dy d t tng Nho Gia, v t ng ta tch lu c rt nhiu kin thc Nho Gio, ng ta khng mt cht sao nhng chuyn hc hnh, do vo thi k u ca Lu Tng ng ta c Vn giao cho qun l S Hc, mt trong 4 phi hc vn ca Nho gia. Hi ng ta c vit quyn t Tnh Lun, mc ch chnh ng ta mun ni r t tng ca Nho gia chng li lut qun sinh cng vi thuyt lun hi ca Pht gio. ng ta cho rng, Pht gio ni rng tt c mi vt u c tnh cm v linh hn, trong c c ng vt v thc vt, gi l chng sinh, l mt quan nim sai lm v rt hoang ng; tri t l do lng nghi (m dng) to thnh, sau Vua cha mi tham gia vo qun l tri t, v th mi c c m dng, cng nhu. Nhng gia tri v t th con ngi l duy nht, con ngi v thn qu hiu nhau, tnh xuyn sut c kim, kh lm lit va trong va du, tr bao qut c vn vt, do ti sao li khng th trao i tnh cm vi cc ng vt v cc thc vt. Ngoi ra Pht gio ly cc nghip bo nhn qu ni r thuyt lun hi trong lc o ( 6 ng). Pht gio cho rng, con ngi to nghip thin hay nghip c th s quyt nh kip sau mnh s o vo mt trong su ng ca lun hi l: Ci tri, ci ngi, Atula(thn c), a ngc, ng qu( qu i), sc sinh; l nhng iu ht sc hoang ng; lm ngi th tt nhin phi c sinh c dit, tnh ngi v thn xc c lin quan n nhau, ngi cht th thn tan, n ging nh phong cnh ca t nhin l ma xun th ti tt m ma thu th ho tn, i thay theo bn ma, lm g c chuyn con ngi ta phi chu cnh lun hi trong lc o ( 6 ng). Quan im ny ca ng H Tha Thin lc c coi nh l mt nh la mi, n tng t nhiu gy nn tng chn ng. Nht l tng chng v nhng c s quy knh Pht gio, h cho rng quan im ny ca ng H Tha Thin l bi xch v tiu dit Pht gio. Chng li quan im ny ca ng H Tha Thin c ng Nhan Chin Di vit cun Thch t Tnh Lun, ng ta tin hnh phn bc quan im ca ng H Tha Thin. ng ta nu r, ci m Pht gio gi l chng sinh th thc ra l cch gi chung cho tt c nhng sinh vt, nhng sinh linh, do ngoi loi ngi ra, tt nhin phi c chng sinh. Ngoi ra, trong ngi ta c kh v s, hai ci khng phi l khng c cm ng vi nhau, con ng nhn qu th bo khng c lin quan vi nhau; Do ngoi kip ny ang sng ra, nht nh phi c kip sau, nht nh li c th hnh, nht nh phi c lun hi.

Cuc tranh lun gia ng H v ng Nhan cui cng phi nh n s nh ot ca Lu Tng Vn . Tng Vn cho rng, t Tnh Lun ni r gio ngha ca Nho gia, khng th khng cho rng l mt tc phm rt c gi tr; Nhng quyn Thch t Tnh Lun th li ni r tr tu mnh mng ca Pht gio, c bit l gio l. iu c th thy rng, Tng Vn gi thi trung lp i vi c Nho gio v Pht gio. Nhng trn thc t Tng Vn tn ng quan im ca Nhan Din Chi trong cun Thch t Tnh Lun. Cho d ng ta c ng h quan im ca ai i chng na, th xt t bn thn ca ng ta c th thy rng, l mt v Vng ca nh nc phong kin, Tng Vn cho t do pht ngn, tng cng tuyn truyn, khin cho gii t tng hot ng v cng si ni, iu l v cng qu bu. Ngoi im qu bu ca vic Lu Tng Vn cho php t do pht ngn, tng cng tuyn truyn th bi cnh vn ho t tng c t do, c m mang th cn c c truyn cc Sa mn Pht gio gim dm cng khai ph bng v mun hu dit Pht gio. Hi c mt tng s tn l Tu Lm, l ngi huyn Tn, qun Tn ( ngy nay l vng Lc Hp Giang T), hi th tc h l Lu, sau khi xut gia tu hnh cha Gi Thnh, tng l hc tr ca mt s tng s ni ting hi by gi; ng ta cng rt gii cc kinh thuyt ca Nho gia v cc hc thuyt ca Lo-Trang. Thi k u ca Lu Tng, ng Tu Lm cng vi mt s ngi nh T Linh Vn, Nhan Din Chi v.vquan h qua li kh thn thit vi L Lng Vng Lu Ngha Chn. Trong qu trnh qua li vi cc tng s v cc c s th tc ny. Lu Ngha Chn tng by t nh rng, nu nh ng ta c ln Hong , nht nh ng ta s cho ng t v ng Nhan lm t tng, s phong ng Tu Lm lm c Ty D Chu. T c th thy rng, ti nng ca ho thng Tu Lm lm c Ty D Chu. T c th thy rng, ti nng ca ha thng Tu Lm hn hn vi mi ngi. Tu Lm l mt Sa mn, nhng ng ta vit cun Bch Hc Lun ( tc l bn v trng en, sau ng ta li t tn l Qun Thin Lun). ng ta cho rng Pht gio hay Nho Gio tuy ng i c khc nhau nhng, iu c chung mt mc ch. Ch lun b gii Pht gio lc by gi cho l mt tr ch bai Thch Ca gio. ng thi h i ui ng Tu Lm ra khi Tng on. Lu Tng Vn sau khi nhn thy ch Lun, ng ta v cng sung sng, ng thi cho mi ng Tu Lm tham d nhng cng vic c mt ca chnh s; Th l ng Tu Lm ly danh ngha l mt Sa mn vit ch Lun khng c Pht, hn th na ng ta li tr thnh mt t tng o en ca Lu Tng Vn . Trong lch s Trung Quc, vic ny khng phi l c nht

v nh. Sau khi ng Tu Lm c tham d vo chnh triu, ni ng ta khch kha ng ngt, ngy no pha trc ca cng c hng chc chic xa lin tc ra ra vo vo. Tng truyn rng, hi ng Tu Lm gp dp c thi nn cy th. Theo s liu c lin quan, hi ng Tu Lm cn ch thch cc tc phm nh Hiu Kinh, Trang T - Tiu Giao Bin v.v Trong tc phm Bch Hc Lun ( hay cn gi l Qun Thin Lun), v mt ti ng Tu Lm h cu nn mt hnh thc hi p gia mt v theo mn phi Bch hc v mt v theo mn phi Hc hc. V theo Bch hc tc l ch v theo Nho hc, o s theo hc hc tc l ch tng s Pht gio u mc qun o mu en. V mt ni dung, ng Tu Lm th cho rng, hai mn phi Nho hc v Thch ca u c nhng im mnh ca mnh, u l tuyn truyn nhng g m cc v thnh nhn tng ni, tng gy dng ln v dy mi ngi lm theo, hai mn phi Nho Gio v Thch Ca gio u nh hai con sng chung ra bin, chng song song cng tn ti. C th thy rng, lun im ny ch nhm ho gii mi quan h gia Nho Gio v Thch Ca gio, n th hin yu cu khch quan ca Pht gio trong khi lu hnh ti Trung Quc, tc l Pht gio phi ph hp vi bi cnh vn ha t tng truyn thng ca Trung Quc. Quan im ny khng th khng coi l s hiu bit thu trit, su rng. Nhng ng Tu Lm vn l mt Sa mn Pht gio, trong quyn Lun ny ng tng tuyn b rng: cc hc thuyt ca Pht gio nh nhn qu bo ng, lun hi sinh t v.vu l nhng hc thuyt thuc din xng by, hoang ng khng ng s tht. iu ny tt nhin gy s bt bnh trong gii Pht gio, do n cng b gii Pht gio lc by gi ch trch l d oan, nhng c s che ch ca Tng Vn , do m ng Tu Lm khng h b mt hnh thc x pht no ca gii Pht gio lc by gi. Sau khi c c quyn Bch Hc Lun ca ng Tu Lm, ng H Tha Thin lp tc gi mt quyn sch ny cho mt tng s khc lc by gi tn l Tng Bnh, ng thi yu cu ng Tng Bnh kt lun nhng im tt v nhng im su ca hai hc s theo Nho Gio ( Bch) v v o s theo Thch Ca gio (en). ng Tng Bnh vn l mt hon quan, hi cng l mt c s Pht gio kh ni ting. ng dng nhng hiu bit, nhng kin thc ca mnh tin hnh ph phn mt cch r rng v c th i vi quyn Bch Hc Lun. ng cho rng trong ba tn gio , Nho Gio,Thch Ca gio v o gio, th Pht gio l tinh t nht v uyn thm nht, trong Pht gio cha ng lun c c nm im ca Nho Gio, c c khong khng t nhin ca Lo Trang. Do Pht gio l mt tn gio ca cc bc thnh, bao c nhng ni dung chnh ca Nho Gio v o gio; ng thi Pht

gio li mt bc cao siu hn c Nho Gio v o gio. Tuy c ba tn gio ny u c hng khi vo nhng thi vn khng thch ng v nhng thi im khc nhau, nhng mi tn gio u c s bt ng, s khc nhau v trng im gio ho. Nho Gio th ni r con ng tr quc an bang, o gio l mt o khuyn con ngi ta bt i nhng ham mun, nhng chuyn lng nhng nh by b. C hai tn gio u khng gip ngi ta thot ra khi kip ny, thot ra khi th tc. Nhng Pht gio th ni r s bt dit v mt tinh thn, con ngi ta c th tu thnh pht, con ngi ta c th lm c nhiu iu, c ham mun nhiu th, nhng tt c cc php u l khng, chnh l iu m Nho Gio v o gio khng th so snh c. ba tn gio l Nho Gio,o gio, Thch Ca gio u c im chung l khuyn thin. C ba tn gio ny u gip ch cho giai cp thng tr phong kin. V d nh mt Hong c th tr quc bng Nho Gio, tu dng tinh thn theo Pht gio, chc chn ng ta l mt minh qun, sau khi tch dit, linh hn ng ta c c siu thng, tri qua lun hi ng ta c th quay li lm Vng ca th gian. ph phn, bi xch mt cch c h thng quyn Bch Hc Lun, ng Tng Bnh vit cun Minh Pht Lun, ng ta mnh dn nu r s bt dit v mt tinh thn. Xoay quanh vn bt dit v mt tinh thn, ngi th h sau pht trin thnh mt ti si ni hn. Nhn chung trong 13 nm tr v ca Lu Tng Vn , do c s khi xng v khch l ca ng ta, nn vn ho t tng c tng i thoi mi v si ni hn, cc quan im v thi i vi Pht gio u c nu ln mt cch thoi mi, t do. nh gi mt cch k cng, th cng kh m kt lun rng Lu Tng Vn l mt ngi tn sng Pht gio hay l bi Pht, nhng nhn chung ng ta vn mun cho Pht gio t do hot ng. Ch cn cc hot ng ca Pht gio khng c nh hng n cng vic thng tr ca ng ta, th ni chung ng ta rt thoi mi vi Pht gio. Theo ghi chp lch s c lin quan vo nm Vnh Gia th 15 ( nm 435 sau Cng nguyn) an Dng Don Tiu M Chi dng chiu th tha rng: Pht gio sau khi du nhp vo Trung Quc n nay tri qua bn thi i, cha chin th Pht hin nay c n hng ngn ngi. Hin nay mt s ngi coi vic th cng khng cn l thnh tm na, m h rt coi trng vic th cng xa hoa, do m hao tin tn ca, mt thi gian v mt mi. Do t nay v sau, mong B h hy ban chiu quy nh rng, mi cng vic nh c tng Pht, xy cha u phi trnh bo v c php ca quan ph, khng c lm mt cch tu tin. Sau khi xem bc biu ny, Vn thy rng vic xy dng cha chin th Pht, c tng Pht, hao tn rt nhiu tin ca v cng sc ca nhn dn, vic l lng ph v cng. Do ng h

chiu chnh n tng on, iu khin cho hng trm tng ni trong c nc phi hon tc( tr li lm thng dn). Vo thi k Tng Nam triu, vng Giang Nam c hn 1900 ngi cha, c khong hn 3 vn 3 ngn tng ni. t chnh n tng on ny ca Vn cho thy r mt t tng cng quyt mi ca Hong phong kin,tc l s tn ti v pht trin ca Pht gio khng c lm nh hng n nn thng tr ca th tc. Vic Lu Tng Vn khuyn khch tuyn truyn cho s t do ngn lun to dng ln mt thi k v cng tt p cho Nam Triu. cc triu i nh T, Lng, Trn gii t tng u hot ng rt si ni v thoi mi; cc cuc tranh lun xoay quanh ti Pht gio u c tin hnh di s ch tr ca cc Vng phong kin. Vo cui i Tng u i T, c ng C Hoan vit cun Di Hc Lun, cun sch bnh lun mi quan h gia Pht gio v o gio. ng ta cho rng Pht gio v o gio cng c chung mt gc r. ng ta ly dn chng mt s o kinh ( ch yu l trong cun Huyn Diu Ni Thin) ni rng: Lo T sau khi nhp quan, lin ging sinh xung Thin Trc thnh Pht, do Pht gio cng l o gio, o gio cng l Pht gio; tuy hai tn gio c chung gc r, nhng c im khc nhau v u khuyt im cng khc nhau. o gio l mt tn gio ph hp nht vi tn ngng dn tc Hoa H, cn Pht gio l mt tn gio ca ngi Ty Nhung ( min ty mi r), do cn phi phn bit r ngi Trung Hoa hay l ngi Min Ty m chn tn gio. Nhng trong tc phm Di H Lun, ng c Hoan c mt mt dng nhng u im ca o gio so vi Pht gio ni r: v vic duy tr v gi gn tam cng ng thng phong kin th vic cho qung b o gio s c li hn vic bo v v pht trin Pht gio. Mt khc, ng ta cng lp lun rng, hai tn gio cng mt gc d nn khng ch trng ph nh trit hoc bi xch hon ton Pht gio. thi k cui Tng u T, cun Di H Lun tng gy nn nhng nh hng to ln, iu cng gy nn s phn i gay gt ca cc tn Pht gio. Theo s tch c lin quan, hi c rt nhiu sch c n hnh; h u phn i quan im ca ng C Hoan; h cho rng Pht gio c nhiu u im hn o gio. n cui i T Nam triu, c mt o s mn danh ca ng Trng Dung vit cun Tam Ph Lun. ng ta ph bnh Pht gio du nhp vo quc gia no th ph hi quc gia , n nh ai th ph hi nh . Cun sch ch r, Pht gio ch n ni lung tung xng by, ch lm kh dn, hao tin tn ca ca dn, lm cho nc kit dn cng, chng c li ch g. i vi nc vi dn, khng nhng chng c li m ch c hi, do Pht gio du nhp vo nc no th ph hoi nc ; Pht gio yu cu ngi ta phi

xut gia co u lm tng s, t b cha m, on tuyt vi s hiu thun, lm no ng truyn thng ca t nc. i vi tam cng ng thng truyn thng lu nay, n cng chng li lc m ch c hi, do Pht gio n nh ai th ch ph hoi nh . Hnh nh ca Pht gio l cc tng s xut gia: Th nht iu l c hi cho thn th mnh; th hai l ni kh phi co tc; th ba l lm tri vi nhng iu hiu thun; th t l c ti on tuyt v con; th nm l c nim tin m qung v vic t b thn ny gi gii lut v.vDo m Pht gio n vi ai th ph hoi thn th ngi . Cun Tam Ph Lun hi cng tng c nhng nh hng to ln. Mt nh vn v nh l lun ni ting l Lu Hip (ng ni ting trong thin h v vit cun Vn Tm iu Long gm c 50 chng). Vo nhng nm cui i ng xut gia, php danh l Tu a, ng vit cun Dit Hoc Lun chng li cun Tam Ph Lun. ng tin hnh ph phn v phn bc mt s quan im ch yu trong cun Tam Ph Lun. Sut thi k Nam Triu, khng lc no ngng cc cuc tranh lun xoay quanh vn Pht gio. ng Phm Chn sng cui thi k T u thi k Lng vit cun Thn Dit Lun. ng tin hnh ph bnh cc l lun Pht gio nh tinh thn bt dit, bo ng nhn qu, lun hi sinh t. Cc cuc tranh lun nh vy cng nh hng n c Bc triu. S d c hin tng nh vy v cng l kt qu tt nhin ca mi xung t gay gt gia Pht gio v truyn thng vn ho t tng bn a sau khi Pht gio du nhp vo Trung Quc, Kt qu ca cuc sung t ny l Pht gio c Trung Quc ho mt cch trit . ---o0o--Phn 2 - Lng V b o theo Pht. Cha ng Thi bn ln x than Lng V Tiu Din, t l Thc t, ngi Nam Lan Lng ( ngy nay l vng Thng Chu, Giang T), l ngi ng tc vi v Vua lp ra nc T Nam Triu tn l T Cao Tiu o Thnh. Sau khi T Cao Tiu o Thnh mt, con trai l Tiu Tch ln ngi xng l T V , sau khi T V mt, T Loan ln lt git hi Ut Lm Vng v Hi Lng Vng, ln ngi xng l Minh . Sau khi con trai ca Minh tn l Tiu Bo Quyn k v, ng ta tn st mt cch tn bo h hng thn thuc ca Vua, ri sai qun lnh bt ng tp kch Tiu Din, lc by gi l Ung Chu Thch S, trn th Tng Dng. Tiu Din cho qun n nh, ri gia lnh git Tiu

Bo Quyn, sau t mnh xng l Hong , i tn nc thnh Lng, hiu l Kin Nguyn Thin Gim, lc by gi l nm 502 sau Cng nguyn. Theo ghi chp, Tiu Din l mt con ngi a ti, vn v song ton. Trc khi ln ngi thay nh T, ng ta tng cng vi mt s vn nhn Nho s ni ting lc by gi t tp p Ty mi c xy dng ca T Cnh Lng Vng Tiu T Lng xy vng ni K Lung. cng nhau lm th lm vn, cng nhau bn tn thi cuc, nhm ca ng cng c uy tn v nh hng ng thi ng ta cn nhn thm chc T Ninh Sc tng qun chn th vng Th Xun; sau ng li nhn thm chc Qun Qun tng qun, phng lnh nh Vua dn qun i nh o qun ca Bc Ngu lc by gi xm phm lnh th Nam Triu. Sau khi cuc chin kt thc, ng li nhn thm chc Hu Qun Tn An Vng T M trn th Hoi Lng. Cui cng ng ta nhn thc Ph Quc Tng Qun Ung Chu Thch S, trn th Tng Dng. Sau khi ph nh T lp nn nh Lng, v mt vn ho t tng, Tiu Din gia sc gy dng v ng h Nho Gio v Pht gio. Cng ging nh vic dng ln nh Tng v nh T, Triu Lng sau khi c dng ln u c cc tng lnh ng u cc lc lng qun s ct c mi vng. Sau khi c qun trong tay, h li dng v lc chng li chnh quyn Trung ng t mi ngi u lp nn Vng triu ca ring mnh. Trong tnh hnh nh vy, cc Hong phong kin b git hi v b ph trut rt nhiu, ch hai triu i l T v Tng Nam triu c 16 v Hong , th trong c hng chc v b st hi, b ph trut ng thi, nh ng Tn dng nc vng Giang Nam, ch ko di c qung hn 100 nm, Nh Tng Nam Triu ch c khong 60 nm, nh T ch c 24 nm. Do c tnh hnh nh vy, ngay sau khi ln ngi Hong , Lng V lp tc cho chnh n li ni b ca tp on thng tr, mn gio l tam cng ng thng ca Nho gia duy tr trt t thng tr, ng thi ng cng tn trng Pht gio, ly lung lc tng l v nhng tn Pht gio, hng nhng iu h quan tm li ch trc mt vo kip sau. Ngy 8-4 ca nm Thin Gim th ba ( nm 504 sau Cng nguyn), Lng V h chiu: ng ta t b o gio, quy y Pht. Trong chiu th , ng ni r: t Tiu Din ny lun lun m hoc mt cch m qung, am m Lo T, sut ngy m p, nhim t o ny; gi y tp thin nhn qu, t b m tn, hoang ng quay tr li tr gic, t b vi o gio, quay tr li nng nh vo chnh gic(Pht gio). ng thi ta cng rt mun hong dng kinh Pht cho tn gio chnh gic c lu hnh thin h. T lu lm ri Lng V Tiu Din tn th v i theo o gio, trc khi ln thay nh T, ng tng nhiu ln tip xc vi tn

Pht gio di quyn ca Cnh Lng Vng Tiu T Lng, do ng ta chu nh hng ca h rt su sc, t m ng dn dn quay tr li tn phng Pht gio. Do khng bao lu sau khi ng ta ln ngi Hong , ng lp tc tuyn b mnh t b o gio quy y Pht. Sau khi h chiu Lng V lp tc dn mt on gm hn 2 vn tng s v c s th tc, n trc lu chnh trong in Trng vn lm lun bi X o Quy Y Pht Vn, t mnh lm gng cho mi ngi, ng trc dn chng pht nguyn t nay tn phng Pht gio, ng thi yu cu Vng cng qu tc v bnh dn trm h u phi th Pht. trong bi vn ng ni r Cng khanh bch quan, Tng tc Vng hu, tt c u nn chng li ci gi quay v vi ci tht, t b t o n vi chnh Pht, hong dng kinh Pht, ho nhng con ngi ang m mui, gip h tnh ng, cng nhau tr thnh Pht; cho d chng ta quy y Pht ri m vn b sa vo trong o c, chng ta cng khng mun theo gio l ca Lo T m bng chc c sinh ra ci tri. Xt t t tng ny ca Lng V , cho d sau ny khi quy y Pht ri m b sa vo mt t o, cng khng nn m mui m tin vo gio l ca Lo T ri bng chc c sinh ci tri( tc l Thanh Nin), t thy lng quyt tm rt ln ca ng ta khi t b o gio quy y Pht. Hnh ng ny ca Lng V , v mt thc t n cng ging nh mt quyt nh ca Vua ly Pht gio lm Quc o. y l cao tro pht trin ca Pht gio Nam triu thi Lng V . Tuy rng tuyn b t b o gio quy y Pht, nhng m phi th gii th mi tr thnh mt tn chnh thc ca Pht gio ( bng mt nghi thc nht nh no , h tip nhn gii lut ca Pht gio, sau s tr thnh tn chnh thc ca Pht gio). Nm Thin Gim th 18 ( nm 519 sau Cng nguyn) Lng V th B Tt Gii ti in V Ngi. T tr i, mi ngi u gi Lng V l Hong B tt. Nhng V khng ch th gii cho chnh mnh m ng cn yu cu anh em mnh trong Vng tc, ri n con ci h, ri n c dn thng ln cc tn o gio tt c u phi th gii. Tng truyn sau khi Lng V th gii tt nhin l phi tr gii ( tc l gi gii). ng ta thc hin ng yu cu gii lun ca Pht gio, hng ngy n chay, qua gi Ng l khng n g na ( gii lut Pht gio quy nh, nhng tn chnh thc ca Pht gio ( tc l cc v s) qu gia tra ri mc d l cha n cng khng c n na); hn th na tn Pht gio khng c m chm trong xa hoa, la l gm vc; c sinh hot, qun o n mc rt n gin, i giy bn bng c, i khn bng c, i khn bng t gai, phi c gng chu nng chu lnh,( tc l khng c on trch thi tit nng, lnh) vic n vic mc cng nn nh vy ( tc l c g mc ly, khng ua i); Cc phng ng trong cung in, mi chiu

khng c rng qu mt trng ( qung 3,5 m), thnh ch c th nh hn. iu c th thy rng, sau khi th gii Vua Lng V t bin mnh thnh mt tm gng phn chiu sng ngi i vi v s cc ng Vua, cc v Vng n chi xa hoa, hoang dm v trong lch s Trung Quc. Mt nh th ni ting i ng tn l Mc tng lm th miu t v trung tm Pht gio ca Nam Triu Kin Khang ( ngy nay l vng Nam Kinh tnh Giang T); c rt nhiu cha th Pht. Trong bi th Giang Nam Xun Tuyt Ph ng Mc ghi r: Nam Triu c 480 ngi cha, v s lu cc chm trong sng tuyt. Thc t sau khi t b o gio th gii v gi gii Pht gio, Lng V cng rt mun xy dng thm nhiu cha chin. Khi ng cn ti th, vng Kin Khang c n hn 500 ngi cha, mt phn trong cc ngi cha l xy dng theo sc lnh ca Lng V . Nh cha Tr l Lng V ra sc lnh xy dng cho cha m h Trng ca mnh vo nm u tin ca Thin Gim, vi mong mun rng sau ny cha m mt i s c ph h che ch; Nh cha Quang Trch, trc kia l nh ca Lng V sau khi ng t b o gio quy y Pht, ng cho sa sang ngi nh c ca mnh thnh mt ngi cha th Pht; nh cha Gii Thot do Lng V xy dng cho Nguyn Phi ca mnh tn l Hi , ng xy dng vo nm th 10 ca Thin Gim ( nm 511 sau Cng nguyn). Hi qua i t khi Tiu Din cha ln ngi Hong . Sau khi Lng V ln ngi, tng nh Nguyn Phi, ng cho xy dng cha Gii Thot; Nh cha ng Hnh l do vo nm u tin ca Thin Gim, Lng V cng mt s ngi tro ln ni non trng ip, th l lin ra sc lnh xy dng cha y. Do ngi cha ny cn c tn l cha Thnh Du; Nh cha i i Knh, xy dng vng ni non trng ip, him tr l do Lng V xy dng cho cha mnh tn l Tiu Thun vo nm Ph Thng nguyn nin ( nm 520 sau Cng nguyn); Nh cha ng Thi, vn trc y l cng s cho quan u ca triu nh, sau khi Lng V ln ngi Hong , ng lin ra lnh xy dng cng s thnh mt ngi cha, do ngi cha ny rt gn cng i Thng ( ca ln) ca Hong Cung, cho nn ng ly t i Thng t tn cho ngi cha ny ( tc l ng i ph m u ca hai ch i Thng thnh hai ch ng Thi) nn ngi cha mi c tn l ng Thi. Ngi cha ny rt gn Hong Cung, sau n tr thnh mt ngi cha Lng V tin hnh cc nghi l tn gio chnh. tng nhiu ln cng bc ngi khc nhng li rung t. c s c v ca Lng V , cc thnh vin ca hong tht ca cc quan li, cc ho ph cng thay nhau bt chc

Lng V , h cng thi nhau xy dng cha chin, do s lng cha chin ngy cng nhiu n mc khng m xu. Cng vi vic xy dng cha chin, Lng V cn cho tc hoc c nhng bc tng Pht to ln. Cc bc tng Pht m ng ta ra lnh cho c hoc tc gm c: Mt bc tng gm 10 khi vng v mt bc tng gm 10 khi bc cha ng Thi, mt bc tng Pht Di bng ng cao mt trng tm ( qung 6m) cha Quang Trch, tc mt bc tng bng g chin n cao mt trng tm cha i i Knh. Lng vng, bc, ng v.vdng c hoc tc tng Pht to ln ny, Lng V u ly t Quc Kh 9. Khng ch c c tng, tc tng, Lng V cn yu cu phi b th cho nh cha. V ng ta t phong cho mnh l b tt Hong , do bt buc ng ta phi lm iu thin, chm ch b th. Tng truyn c mt ln, Lng V b th cho cha 211 th gm tin, bc, la, thic v..v.tng tr gi l 10.960.000 quan 10 tin. Vua lm nh vy, k h thn cng bt chc. Thi t, quan li trong triu, tho dn tt c u coi b th cho cha l mt bin php gieo gic vn phc. C mt s tho dn em tin bn v con ca mnh i b th cho cha, iu c th thy s li cun tim n trong lng ngi trong vic tn sng Pht gio mt khi c Hong ch thn xng. T chc nhng l hi Pht gio linh nh cng l nim am m ca Lng V . Theo s sch, Lng V rt hay t chc l hi nh l lm c chay cc mn sn ho hi v, l lm c chay tt Vu Lan, l hi V Ngi, l hi Bnh ng, l hi V Gi cho t b ( gm tng, ni, thin nam, thin n). Nhng l hi nh vy thu ht n hng nghn, hng vn ngi tham gia. Trong nhng l hi v Pht Php nh vy, Lng V cn ch thn bc ln i cao ging kinh, nhiu ln t chc sm hi ti cc l hi Pht gio, ng tng t chc l hi sm hi Pht gio nh: Sm Hi Nit Bn,, sm hi i Bt Nh, sm hi bt Nh Kim Cang. Cc bi sm hi ny v sau c mi ngi thu nhp li ng thnh quyn gi l Lng Hi Kinh, sau li ghp vo trong cun i Tng Kinh ca Pht gio. Cng vi vic t chc cc l hi Pht gio, c lc Lng V cn tuyn b i x cho thin h, phng thch nhng phm nhn ang b giam cm, vi mun l cho nhng ngi ny c hng n trch ca B Tt Hong . Theo thng k ca nhng s tch c lin quan, trong 48 nm cm quyn. Lng V tng t chc hn 16 ln cc l hi Pht gio vi khong hn mt vn ngi tham gia, c trung bnh ba nm t chc mt ln.

Vic Lng V quy y Pht c mt chuyn m mi ngi c tng nh ch l chuyn trong cc v kch m thi. T l ng 4 ln x thn cha ng Thi. Bn ln x thn l: Mt ln x b vng bc ca ci, em ton b qun o t trang ca mnh cng dng cho cha; mt ln x thn khc l, ng t nguyn vo cha lm cc cng vic nh qut tc, lao dch phc v cho chng tng, vi mun l to cng c sau ny c hng phc. Nm u tin ca i Thng ( nm 257 sau Cng nguyn) lc Lng V khong 61 tui, v ng lm Hong c 25 nm. Vo thng ba nm , ng i xe kiu n cha ng Thi, quyt tm x thn ngi cha ny. Nhng sau c cc h thn v chng tng khuyn gii, bn nm sau ng li ln kiu tr v cung. Ln x thn ln ny ca ng khng c thnh cng nh mong mun, nhng ng ta lp tc i x cho thin h, ng thi i lin hiu i Thng. Hai nm sau , tc l vo nm 259 sau Cng nguyn. Lng V li i xe kiu n cha ng Thi, ng m l hi V Gi cho t b. Ti l hi , Lng V ci b long bo m mc vo b php y, n ngh ti mt cn phng rt gin d trong cha, ln ny quyt tm quyt x thn. Qun thn nhiu ln khuyn gii, nhng ng vn quyt tm khng tr v cung. Khng cn cch no khc, qun thn nh phi ly 100.000 quan tin xin nh cha cho chuc li B tt Hong . Tng chng ti cha ng Thi thy qun chng mun chuc li B tt Hong vi s tin vng to ln nh vy, nhng h vn mt mc khng ng ; qun thn li nhiu ln van ly Lng V v Cung, mi n lc ny Lng V tng hai ln gi li sch li cha ng Thi, trong sch ng ni r nhng iu kh hiu, v trong cc quyn sch ng lun lun dng hai ch n Th, iu cho thy r thi thnh tm thnh knh ca Lng V vi Pht gio v tng chng. Ln ny x thn cha ng Thi, Lng V hn 66 tui. Vo nm 546 sau Cng nguyn, tc l cch 17 nm so vi ln s thn trc, lc ny Lng V 83 tui. Vo nm Lng V li i xe kiu n cha ng Thi, li quyt tm x thn ni y, mc cho qun thn van xin khuyn gii. Khng c mun tr v cung, Lng V lun trong cha hn mt thng, sau Thi T l Tiu Cng n, dn theo qun thn v mt s tin vng ln mong chuc li, lc ny bt c d Lng V mi tr v cung, nhng ng ta yu cu trc khi mnh di cha ny, li phi t chc mt l hi Pht gio na, ng thi i x cho thin h. Chiu ca Lng V , Hong Thi T Tiu Cng cng qun thn cho m l hi Pht gio, sau khi ch thn Lng V ban sc lnh i x cho thin h, lc ny ng mi tr v Cung. Vo nm sau, tc l vo nm 547 sau Cng nguyn, Lng V li i xe kiu n cha ng Thi, li m

l hi v gi, li ci b bo mc ln b php y, li sng trong mt cn phng rt gin d, quyt tm ch x thn. Lc ny Lng V 84 tui. ng li sng trong cha ng Thi hn mt thng, qun thn li xin dng s tin hn hng t quan(100.000) 11 chuc ng tr v, qun thn li ng ng ta lm l t n, cc tng ni trong cha nh ln trc. Lng V bn ln x thn, trong c hai ln ng ta cng quyt nht, ln trc v ln sau cch 20 nm, trong hai ln qun thn sn sng t s tin hng t quan chuc ng v. Do Lng V x thn cu o m cha ng Thi tr nn giu c v cng. S d Lng V mun x thn n vi Pht gio m khng mun tip tc lm Vng na phn ln l do tn ngng ch quan ca ng. Ngoi vic y ra trong bi cnh tui cao sc yu v tnh th chnh tr ngy cng bt n, ng ta mun t lng thnh knh v cng ca mnh i vi Pht gio, khng cn lu luyn g vi ngi bu Vng na. ng thi ng t mnh lm gng cho mi ngi dy ln mt phong tro tn th Pht gio trong nhn dn, m rng uy th, ting tm ca Pht gio, t m thu ht s ch ca mi ngi. Ngoi ra, thng hnh qua hnh ng x thn, ng ta cn mun kim nghim mc trung thnh ca con ci, nhng ngi thn thuc, bch quan qun thn i vi mnh, qua tng cng xy dng quyn uy tuyt i ca mnh. Nhng vic Lng V x thn n vi Pht gio, cho d l c mt cng ng ch bai, cng ng nc ci, nhng trong n cha l mt mi tn trng nhiu ch. Do , khng th nh gi mt cch n gin rng, Lng V t b o gio quy y Pht hay l x thn cu Pht. Trn thc t trong 48 nm tr v, ng ta l mt con ngi thnh tm th Pht. Do ng thnh tm tn th, nn Pht gio c pht trin tng i Nam Triu; mt s hnh ng ca ng khuyn khch s pht trin ca Pht gio. ng ta rt u i cc tng l Pht gio, ban thng cho nhng ai hc gio l Pht gio. Hi c mt s tng s Pht gio ni ting nh Bo Lng, Ch Tng, Tng Mn, Php Vn, Php Hin, Tng Thin, Tu Siu, Minh Trit, v.vu nhn c s sng knh ca Lng V . Lng V thng xuyn cho h i ging kinh thuyt php, khch l h lm cc cng vic nh vit sch v ti Pht hc. i vi mt s ngi theo hc cc tng s, Lng V dnh cho h nhng a v x hi tng i cao v c hng cuc sng hu i v cng hu h: Ngi tr Tng c th t do ra vo Hong cung, thnh ch c th ngi bn cnh ng to trong cung in; mt s tng s cn c Lng V trc tip mi v lm s trong nh; c mt s ngi c b nhim lm Tng Chnh. Tt c nhng hnh ng cung cp nhng iu kin tin v cng thit thc cho s pht trin v l lun ca Pht gio. Cng thi gian ny, Lng V cn ra sc lnh bin dch thm mt khi lng

ln in tch ( sch c) Pht gio. Thi k u Lng, vng Ph nam ( ngy nay l Cam-pu-chia), cc tng s Ca b la v Manla n vng Kin Khang, Lng V lin ra sc lnh yu cu hai v tng ny dch nhng b kinh Pht ting phm h mang n. Ngy u dch kinh, Lng V cn ch thn n ni dch xem h lm vic, ng thi ng cng ra sc lnh ng Bo Xng, Tu Siu cng mt s tng s ngi hn khc gip . H dch c cc b kinh nh kinh A Dc Vng, Gii php o Lun v.vTt c l 11 b 38 quyn. Chng bao lu sau, c mt v tng chn tn l u Thin Ni t n sang Kin Khang, Lng V lin mi ng ta dch mt s kinh Pht nh Nhip i Tha Lun. Khi Lng V cn tr v, ng cn ra sc lnh yu cu cc v cao tng phi bin son mt s sch v Pht hc, ch yu c cun Kinh Lut D Tng ca Thch Bo Xng, cun Bt Nh Sao ca Thch Tu Lnh v.v Trong c cun Kinh Lut d tng ca Thch Bo Xng l b sch u tin v ti lch s ca Pht gio Trung Quc. Sau khi quy y Pht, Lng V khng ch l Vng ca trn gian, m ng cn c yu cu lm Tng Chnh mc o trng. Tuy c cc tng s khuyn can l chm dt lm vic , nhng mc ch ca vic l v s nghim khc ca gii lut Pht gio. Sau khi khng cn mc o trng lm Tng Chnh na, Lng V lin c ngi Php Siu lm Tng Chnh, qun l ton b tng ni. Ngi Php Siu phng mnh ca Lng V vit cun Xut Yu Lun Ngha gm 14 quyn sau giao cho Lng V i phn pht khp t nc, yu cu ton b tng ni Pht gio trong ton quc lm theo quyn sch ny. Pht gio vn khng h ch trng n chay mt cch tuyt i. T khi Pht gio du nhp vo Trung Quc n tn thi k Lng, cc tng s xut gia ni chung vn cn n mn ( tc l n tht), nhng m h ch n ci gi l tam tnh nhc. Tam tnh nhc l tht sc vt m khng do t tay mnh git, khng phi git mi mnh n, hoc l tht ca con vt cht ri; cch gii thch th hai th tam tnh nhc l mt th tht xc vt do mnh khng tn mt chng kin h git, khng nghe thy ting ku tht ca con vt b git, khng phi t mnh git mnh n. Trc thi k Lng V , cc tu s xut gia ca Pht gio u c th n tam tnh nhc. Sau khi quy y Pht, Lng V phi quyt tm thay i bng c tp qun n tht ca cc tu s xut gia. tuyn truyn v qun trit ch trng khng n tht, ng ta vit mt quyn sch gm 4 tp ly tn l on Tu Nhc Vn. ng nu r: Tt c nhng tng s u c tin tng mt cch ng n lut nhn qu, kinh thuyt, Pht thuyt. Kinh Pht ni r lm c chc s c c bo, lm thin s c thin bo, tu s xut gia cn phi coi vic thin lm gc, khng nn n tht n c. Gi y t

ca Pht m vn cn thm tht, th iu l ti li, li ny nht nh s b qu bo. Do , nhng tng s cn phi on tuyt vi vic n tht n c v ung ru. C s l lun ca Lng V ch yu l theo gio ngha Pht gio i tha, tc l tng s cn phi c tm lng t bi rng ln ri khng th gy ln ti li na. ch trng ny c qun trit, Lng V dng quyn lc ca mt v Vng trn gian ra sc lnh yu cu tt c tng ni khng c tip tc n tht n c na. ng ni r: Tng chng ngy nay mi ngi u phi cn kim, nu nh mc o ca Nh Lai 12 m khng lm vic ca Nh Lai th ch l nhng k gi danh tng s, h chng khc g nhng tn o tc. Nu nh c tng s no vn tip tc thm tht v thm ru, th c theo php Vua m s ti do , k t thi Lng V tr v t Hn hnh thnh mt phong tc m tng s ( xut gia) v cc c s ( ti gia) nht lun n chay. y l mt im ring so vi gio ngha Pht gio mt s ni khc ( nh vng Ty Tng v mt s quc gia khc vng ng Nam v Nht Bn). Trong vng 48 nm tr v ca mnh, Lng V khng ch tu hnh theo ng gii lut quy nh cho mt c s Pht gio nh n chay, khng ung ru, khng xem v nghe ca, ma nhc, king khem vic n i v chng v.vng ta cn lm cng vic vit sch Pht hc. Cc tc phm v Pht hc ca ng ta ch yu l mt s chuyn ch gii v kinh Pht v vn sm hi, tng hp c hn 16 loi. C mt s s tch ( sch s c) cn ni rng, Lng V khng ch tin chnh php mt cch ng n, gii v kinh in ca Thch Ca Gio, ngh lun lun trong sng, lm vic g cng soi xt k cng v lm n ni n chn. ng ta khng ch c trnh kh cao v Pht hc, m ng ta cn gii v nhiu trong th lc ngh ca th gian, gii chi c cng mt s tr chi khc, bit xem t th a, xem bi qu bi bi, th g ng ta cng bit, cng gii. ng ta cng sing nng vn chng hc hnh, ci nga, bn cung, khng th g khng gii. ng nh s tch ( sch s c) tng ca ngi v ng ta, Lng V qu thc l mt con ngi a ti nng. Ngoi vic vit sch v Pht hc, Lng V cng vit v mt lng sch s v nho hc v o gio. Theo ghi chp trong s tch, ng ta tng bin son hn 200 cun sch nh Ch Ch Hiu Knh Ngha, Trung Dung Ging S. Mao Thi Vn p, Xun Thu Vn p, Thng Th i Ngha, Lo T Ging S. Khng T Chnh Ngha v.vng ta cn vit b Thng S gm 600 quyn v b Kim Hi 30 cun. Thng qua s lng sch s nh vy, ta c th thy rng Lng V t b o gio quy y Pht, ng thi ng sng bi Pht gio khng ging nh s sng bi m qung ca mt s Vng phong kin i vi Pht gio, m s tn sng ca ng c mt s t tng nht nh.

iu ny c th hin r nt nht ch l t tng tam gio ng nguyn v tam tam gio tnh dng ca ng ta. Ngay t thi Ty Tn, o s Vng Ph tng vit cun Lo T Ho H Kinh, ni rng Thch Ca Mu Ni chnh l t ca Lo T m Lo T ho php nn sau khi Lo T chuyn xung sinh sng vng min Ty. Mc ch ca cun sch l mun nng cao v tr ca o gio. n thi k Nam Bc Triu, mt s tng s Pht gio sa li truyn Lo T ho php thnh ngi H thnh chuyn Pht ho php ra Lo T v Khng T. C mt s kinh Pht th ni rng, sau khi Thch Ca Mu Ni thnh Pht ngi lin c ba t ln nht ca mnh n vng Trn n ( Trung Quc ngy nay) tin hnh gio ho. Mt ngi c gi l Nho ng B Tt chnh l Khng T; mt ngi c gi l Tnh Quang B Tt, chnh l ngi Nhan Hi, t ca Khng T; mt ngi na l Ma Ha Ca Dip chnh l Lo T, v.vT tng Tam Gio ng Nguyn v Tam Gio Tnh Dng ca Lng V va mi ra i, lp tc ng ly lm tin . Ngay t khi ng t b o gio quy y Pht, ng tng ra chiu th ch r: Tn gio trn th gian c 96 loi nhng ch c Pht gio l con ng ng n, cn li 95 loi u l t o. Nay ta mun t b t o v vn kia i, m ch coi Pht gio l chnh o. Lo T, Chu Cng, Khng T, v.vtuy u l t ca Nh Lai, nhng vn cn theo t o, ch lm nhng vic thin th gian, khng mun vt b phm tc tu thnh thnh. Do lm Pht s l phi tin tng mt cch tuyt i v phi c lng kin cng, cn lm vic Lo T th nim tin bay bng v rt yu t, do ta cn phi b mt nim tin yu t, bay bng i theo chnh tn. Trong chiu th Lng V coi Lo T , Chu Cng, Khng T l t ca Pht , trn thc t l ng mun ni r Nho Gio v o gio bt ngun t Pht gio. Trong lnh vc tn ngng tn gio, Pht gio l chnh o, Nho Gio o gio l t o. Nho Gio, o gio khng th gip cho con ngi thot c vng lun hi sinh t tu thnh Pht. Nhng Nho Gio, o gio gip con ngi ta tr nn thin hn, hu ch hn, do vn cn phi xng. Trong cun Thut Tam Gio Thi ca mnh, Lng V cng th hin r t tng tam gio ng nguyn v tam gio tnh dng. Trong bi th ng c vit: Thu nh ta hc Chu Khng, ta hc ht su kinh. Hiu ngha by ra trong sch, lng nhn t y trong sch s. Li th tc th qu ch khng bay bng, lm vic thin tt ci tm ci c ca chng sinh. Trong lng ghi nh sch o gio hu danh v v danh, iu tt khc bng vng. Li ni thng l c tt, vic lm thng qu ch m c 13. Con

ngi thanh cao th c sng lu. Cui i c c sch Pht, lun lun hin sao sng. Chu kh tu tp th tr tu s sng, lut nhn qu s hiu r hn. Cc gio phi u bnh ng, u tr v ch khng sinh. Cn phi hiu r tt c u l con ca mt gc, cm bt vit phi bit rng mnh khng h run s, mt ngun khng th c hai thnh, chn l thin khng th chia ba. Nhng iu Lng V tng kt sut qu trnh hc tp ca mnh, tc l sut qu trnh t khi i hc Nho Gio, hc o gio n khi tn sng Pht gio v hc Pht Php. ta cng thy r thi ca ng ta i vi c ba tn gio; ng ta cho rng tam gio ng nguyn, nhng ch duy nht c Pht gio l tn gio to sng nht. T b o gio quy y Pht l s thay i v cng ln lao trong tn ngng i vi bn thn Lng V . Mc d s thay i ny to nn nh hng x hi v cng to ln. Nhng t b o gio quy y Pht khng c ngha l Lng V t b lun s tn trng, s mn m i vi o gio v Nho Gio, hoc l dng Pht gio bi xch Nho Gio v o gio quy y Pht ch l biu hin im ch yu trong lnh vc tn gio m thi. i vi hc thuyt o gia v o gio, Lng V vn v cng sng tn, bn thn ng ta vn thng xuyn ging Lo T v Trang T cho cc thn liu. Hi ng ta c mi quan h v cng c bit vi mt o s ni ting ca o gio tn l o Hong Cnh. Khi nghe Lng V khi binh, o Hong Cnh lp tc c em mnh n ng h, li vit li sm thnh ch lng, sau lnh cho em mnh em vo. Sau khi ln ngi Hong , Lng V li cng u i o Hong Cnh , thng xuyn qua li thm ving, chuyn tr vi nhau. o Hong Cnh dng ti o thut ca mnh lm lch nm, thn an cho Lng V . Lng V phc thn an linh nghim cng t ra knh trng o Hong Cnh, mi ln c o Hong Cnh tng sch, Lng V u thp hng lm l n nhn rt thnh knh. Lng V nhiu ln ging sc lnh yu cu o Hong Cnh xung ni gip ng vic quc gia, nhng u b ng t chi; Lng V li nh phi mi khi c i s hay c im bo trc hung d u thn n hi kin ca o Hong Cnh, do m o Hong Cnh c ngi lc by gi t cho ci tn l T Tng trong ni. iu c th cho thy, Lng V khng h hon ton b o gio. i vi Nho Gio, Lng V cng coi trng hn. Mt nm sau ngy ng t b o gio quy y Pht, lin h chiu t ng kinh l hm bc hc. Thm vo t Hiu kinh l mt th tr gio. Bn thn ng ta cn vit cun trng thin ( nhiu chng) Hiu t ph, ca ngi t tng trung hiu lng ton ca Nho gia. Trong ng ta cng c nhc n chuyn bn

thn mnh c Hu t truyn mi ln ng ta nh n cu chuyn cm ng v Thy T L k chuyn vi Khng T v vic hiu tho vi song thn, th ng cm kch v cng: Mi ln nh n cu chuyn y, vic qua nhng tng vn cn, cng n cha m sao bo p ht c! V chuyn ny, Lng V tr thnh mt hnh tng nu ln t tng hiu ngha ca Nho Gia. ng ta t b o gio quy y Pht, cho xy dng thm nhiu cha, trong c nhng ngi cha nh i i Knh, Ch L, chnh l nhng ngi cha m ng xy dng cho cha m mnh, iu biu l tinh thn nh n cng n ca cha m, ng thi cng tuyn truyn hai thuyt gio l trung hiu ca Nho Gio v bo ng ca Pht gio, trong ng cng c mun ni lin Nho Gio v Thch Ca gio. Do chng ta c th kt lun rng, Lng V va l v Vng phong kin rt c ti nng, va l tn Pht gio am hiu su v Pht gio. Trong 48 nm tr v, ng thc y Pht gio vng Giang Nam pht trin mnh m hn, hn th na thng qua bn thn mnh v thng qua s xng cng nh s ch o ca chnh mnh, ng ta bc u gii quyt c s xung t do mu thun gia Pht gio v nn t tng vn ha truyn thng ca Trung Quc. c bit l t tng tam gio ng nguyn v tam gio tnh dng ca ng ta, thc ra l mt s tng kt v s xung t do mu thun k trn; n cng c ngha v mt lch s nht nh. Nho Gio th ni r khi tr quc bnh thin h, cn phi gi tam cng ng thng ca phong kin, ni dung ca Nho Gio va c l lun chnh tr x hi, va cha ng c hc thuyt o c lun l. Do Nho Gio c cc v thng tr phong kin Trung Quc tn th l t tng thng tr chnh thng; Cn trong o gia v o gio c ni dung v php thut chnh tr cc mu , mu lc, cn ni r gim bt ham mun, tu dng c tnh thnh tin, va c th tho mn o tng trng sinh bt lo m giai cp thng tr ang mong mun, ang theo ui, n li va l tn ngng tn gio bnh thng v ph cp cho ton x hi; Pht gio th dng thuyt nhn qu bo ng gii thch s giu ngho v th bc cao thp trong x hi, li dng vic gii thot th s tu thnh Pht mang n cho con ngi, mt s gi gm v tinh thn no . C th thy rng, t nhng gc khc nhau bng cch nh gi khc nhau, th c ba tn gio trn u c mt mc ch chung l duy tr v gi gn, cng c trt t cai tr ca giai cp phong kin. iu chnh l ch trng tam gio ng nguyn 14, v cng l nn mng ca chnh sch tam gio tnh dng 15 ca Lng V . Bin Tin sau nn khi tiu tng V Vn Ung hai ln hng php ho

Nhng nm cui thi Bc Ngu, mu thun giai cp cng tr nn gay gt, x hi lon lc bt n, s u tranh tranh quyn ot v trong ni b giai cp thng tr cng ngy cng gay gt, do m chnh quyn phong kin pha Bc Ngu cai tr pha Bc Trung Quc qung 150 nm nay cng ny sinh chia r. Nm Vnh Hi th 3( nm 534 sau Cng nguyn) Bc Ngu Hiu V Nguyn Tu phi chy v pha Ty n Trng An. Bc Ngu B tng tn l Cao H lp ngi khc tn l Hiu Tnh Nguyn Thin Kin, di v Nghip Thnh. T tr i, ch thng tr phng Bc Trung Quc c cai qun bng hai chnh quyn phong kin vi hai trung tm l Trng An v Nghip Thnh. V mt lch s, ngi ta gi l Ty Ngu. Nm 550 sau Cng nguyn, con trai ca Cao H l Cao Dng ph nh ng Ngu, thit lp nn chnh quyn Bc T. By nm sau, ng V Vn Gic Trng An cng ph nh Ty Ngu, lp nn chnh quyn nh Bc Chu. Nm 577 sau Cng nguyn, Bc Chu dit Bc T. n nm 580 sau Cng nguyn, nh Bc Chu v c bn thng nht ton b phng Bc Trung Quc. Vo nm sau, mt ngi h hng ngoi tc nh Bc Chu tn l Dng Kin ph nh Bc Chu lp ln nh Tu. Do Thi V nh Bc Ngu c hnh ng dit Php khin cho Pht gio phng Bc lm vo cnh b hu hoi mt cch trm trng, nhng Vn Thnh li kht khao phc hng Pht Php, nn Pht gio Bc Triu li mau chng c hng thnh tr li. Chu nh hng hon cnh x hi v vn ho t tng, nn Pht gio Bc triu cng c c im ht sc ni bt. Trc tin, Pht gio Bc Triu ch trng vic tu hnh theo tng gio thin v gi gii, iu ny khc hn vi tnh hnh Pht gio Nam Triu l ch ch trng gio ngha, gii thch Pht gio theo kiu huyn b kh hiu; th hai nn Pht gio Bc triu rt ch trng vic xy dng cha tc tng, ly lm hnh ng tch lu cng c cng c xy dng nn mng cho kip sau. Theo sch s, nhng nm cui thi Bc Ngu, s phn b cc cha Min Bc ch c Lc Dng, v trong thnh Lc Dng th c hn 1000 ngi cha; tt c cc ngi cha u c xy dng v trang tr rt xa hoa lng ly. Nhng cng theo ghi chp ca s tch, ch sau hn 20 nm xy dng t nc, trong ni a nh Bc T c khong hn 4000 ngi cha, tng ni c qung hn 2 vn. Trong ni a nh Bc Chu cng c khong gn 1000 ngi cha. iu c th cho thy r s hng thnh xa nay cha tng c ca Pht gio Bc triu. S pht trin ca Pht gio phng Bc c mi lin h trc tip vi s khi xng phc hi Pht gio ca cc Vng Bc Triu. Nhng mi

trng pht trin ca Pht gio Bc triu khng phi lc no cng gp thun li. Qung 100 nm sau khi Bc Ngu Thi V Thc Bt o hu dit Pht Php, th li n Bc Chu V V Vn Ung mt ln na khi xng vic hu dit Pht Php. Bc Chu V V Vn Ung ln ngi vo nm 560 sau Cng nguyn. Theo ghi chp, lc u mi ln ngi, Chu V V Vn Ung rt c cm tnh vi Pht gio, ng tng cho tc tng Thch Ca Mu Ni sn son thip vng cao 1 trng (14) 6 xch (4,5m), ng thi cho c v cho tc qung 220 bc tng v B tt, Thnh Tng, Thy Tr Kim Cng vy quanh Bo Thp v.vng cn ra sc lnh xy dng cc ngi cha nh cha Ninh Quc, cha Hi Xng, cha Vnh Ninh v.vng cn dnh mt khon ngn kh 16 nui 1800 tng s, t chc ngi chp hn 1700 b kinh lun Pht gio. iu c th thy rng, lc u ln ngi, v c bn V Vn Ung l mt con ngi rt c nhit huyt trong Pht s. Lch s Pht gio c s chuyn ngot. S d Bc Chu V n mun dit Pht Php l v b xi dc v ng h ca mt o s o gio tn l Trng Tn v mt tng s Pht gio tn l V Nguyn Tung. Nhng trn thc t, lc u Bc Chu V hon ton khng c dit Pht Php, m ch mun ng t gc s tn vong ca nn chnh tr phong kin m tho lun k xem trong ba tn gio l Nho Gio,o gio, Thch Ca gio , th tn gio no c li nht trong nn thng tr ca phong kin, ri t xp t th bc ca ba tn gio. Trong qu trnh thc hin vic m xp t th bc ca ba tn gio. Trong qu trnh thc hin vic , gia ba tn gio xy ra mt s u tranh v cng gay gt, c bit l gia Pht gio v o gio. Hai tn gio ny th gn nh mt mt mt cn, khng ai chu nhng ai. Cui cng l dn n bi kch ca lch s l dit Pht Php. Trong c mt s cch l lun v nh gi ca cc ng nh V Nguyn Tung, Trng Tn v mt s ngi khc dn n lng quyt tm tiu dit Pht Php ca Bc Chu V Vn Ung. Vo qung nm u tin ca Thin Ho ( nm 566 sau Cng nguyn), Bc Chu V nhiu ln h chiu lnh tp hp cc qun thn, cc Sa mn, cc o s o gio tho lun v vn Nho Gio, Thch Ca gio v o gio. ng ta yu cu cc tng s cng nhng ngi th tc c t do pht biu, ai c kin g c thoi mi ni ra. Do s xng ca ng ta, vo nm Thin Ho th hai( nm 567 sau Cng nguyn), mt tng s tn l V Nguyn Tung dng mt chiu th ln Bc Chu V , yu cu gim bt cc cha v cc tng s. ng V Nguyn Tung l ngi ch Chu thnh b, thu nin thiu xut gia lm tng, tng c coi nh mt tng s ni ting lc by gi, nhng ht thi. Theo truyn thuyt, V Nguyn Tung rt

gii v vic bi ton m dng, xem ngy kn gi. ng ta cng kh ni ting vi dng v gi in gi di, i lang thang khp ni, thu thp cc cu th v sm k d on v tng lai. V sau ng mc c o ca th tc n trc Thc v vo Trng An, kt bn vi rt nhiu k quyn qu Bc Chu, v cng c s coi trng ca Bc Chu V . Trong chiu th ca V Nguyn Tung dng ln Bc Chu V , ng ta lit k ra 15 iu. Ni dung ch yu ca n l: Th nht, cc cha th Pht cng cc tng Pht chng c li ch g cho vic tr quc an dn, vy nn ph b. ng ta ni r, truyn thuyt t thu bnh mnh khai thin lp a n nay, t nc khng h c Pht gio, thin h vn n nh; nhng t khi Pht gio thnh hnh cng Nam Triu, cha chin mc ln san st, nhng ngc li li y t nc vo cnh suy vong. iu c th thy lng ngng m Pht khng ch c ch xy dng tht nhiu cha chin, m phi hiu ci tinh thn c bn ca Pht gio, tc l phi ly i t i bi lm gc, cuc sng dn c an lc, li quc li dn. Theo tinh thn ny th khng nn bt nhn dn phi ng gp nhiu xy cha chin, m cng chng cn phi qu bi my bc tng Pht g hoc bng t st. Th hai, cn phi ci cch trit Pht gio, t Pht gio vo trong quc php ca th tc. ng ta cho rng, cn phi thit lp mt x hi l tng, trong ba tn gio l Nho Gio, Pht gio, v o gio cn phi ho hp. Trong x hi , Hong cng ging nh Pht t, cn phi c s tn knh qu trng ca tt c mi ngi. Cc tn Pht gio, cho d l cc Tng s ( xut gia) hay ngi th tc ( c s), nu t b s chi phi ca cuc sng v chng th n c th c o. Khng cn phi xy cha, h thng t chc ca gio hi cn phi ho hp vi x hi th tc, o c ca Pht gio chnh l o c ca x hi. Th ba, cn phi thng qua bin php kinh t thay i thi h tt xu, tham lam gian tr trong gii Pht gio. ng ta ch r, i vi mt s ngi ngho kh nhng c c hnh, th ch cn thu t m min cho h lao dch, nhng tng s giu c m c hnh thiu km ci, th ngoi vic thu np t ra, cn bt h i lao dch, ly l c s trng tr thi tham lam bn xn, gio dc lng trung hiu, iu s t c mc ch cn lm thay i thi tham lam i bi trong gii Pht gio. Nhng lun im trn y ca ng V Nguyn Tung ch yu l tn cng thng vo thc t ca hin tng ch gii l lun sung m vn tham lam h bi trong gii Pht gio lc by gi. T m ng ta nu ra mt bin php c tnh cht c bn nhm ci cch Pht gio. ng ta khng h c ph b Pht gio, nhng ng ta mun Pht gio l mt tn gio tn ti vi mc ch i t i bi, bo v li ch cho chng sinh, an lc bnh ng, t gip cho Pht gio tip tc pht trin. Do sau khi xem bc chiu th ny, Bc Chu V lin v cng vui thch. Nht l trong bc chiu , v Nguyn Tung li tn dng Chu V l mt con ngi

tch cc lo vic nc, li nc li dn, qu ng l mt bc Nh Lai ca Dng Th; yu cu ton b tng ni th tc trong c nc phi tn knh; iu ny cng lm cho Bc Chu V vui thch. S kin gii ca V Nguyn Tung mt ngha nht nh no cng cng c cho lng quyt tm sp t cc ngi th cc tn gio ca Bc Chu V . Nm Thin Ho th 4 ( nm 569 sau Cng nguyn) Chu V chiu tp thn liu, chng tng Sa mn, o s o gio ti chnh din, tho lun nhng u khuyt im ca ba tn gio. Qua mt hi lu tho lun cng tranh lun, Chu V t Nho Gio ln hng u, t Pht gio cui cng v o gio vo u tin ca v danh, v t ln trc c Thch Ca gio( tc l Pht gio). Sau khng bao lu Chu V li triu tp tin hnh cuc tho lun. ng ta cho rng: Nho gio, o gio xa nay vn c nhn dn c nc tn trng, cn tng lai ca Pht gio th Trm cng khng my tin tng. Do c mt s ngi ch yu l cc Sa mn c kin bt ng, nn Chu V lp tc ra sc lnh c T M i phu tn l Trn Loan nghin cu k cng hai tn gio l Pht gio v o gio, kim nh r mc tt xu ca hai tn gio , xem ci no l tht ci no l gi, Chu V ra quyt nh cui cng. Chng bao lu sau khi Trn Loan nhn chiu lnh, ng ta lin vit cun Tiu o Lun, gm ba quyn, tt c c 36 iu, lun c ca chng r rng t m, ly nhiu v d in hnh, tin hnh phn i v cng kch o gio. Trong cun Tiu o Lun trc tin ng Trn Loan phn tch rch ri gia t tin o gio v cc th h sau, ng khng nh Lo T nhng li bi xch o gio. Tip theo ng li a ra rt nhiu t liu, tin hnh kim tra v kim nghim i vi thuyt Lo T Ho H; ng thi cng nu ln nhng lun chng v s sai lm ca thuyt Lo T Ho H, Tip theo ng ch r, thuyt thin a thn tin ca o gio l mt thuyt rt hoang ng, ci php thut ung thuc thnh tin ca o gio cng rt nhm nh. Cui cng ng ch r, kinh in ca o gio ch l mt th lng nhng by b. Tiu o Lun ca ng Trn Loan l mt cun sch ng trn lp trng ca Pht gio tin hnh phn tch v bc b rt r rng t m i vi o gio, trong cng phn nh ni dung ct yu ca vic tranh lun gia Pht gio v o gio Bc Triu. Sau khi cun Tiu o Lun hon thnh, Chu V li cho triu tp cuc hp gia bch quan thn liu cng cc Sa mn, o s o gio tin hnh tho lun. Chu V cho rng ch Lun y c lm tn hi n o gio v o s, do ng ra lnh cho mi ngi phi tin hnh hu ngay khng cho php n c lu truyn.

Sau khi cun Tiu o Lun b thiu hu, mt ho thng tn l o An(o An thi Bc Chu, ging tn ca Tng o s o An thi Thp lc quc) cho rng: Th tc rt hn lon, s tch th ln xn, nhm nh, cn phi tin hnh nh gi xem xt k cng mc tt xu ca ba tn gio mt ln na, do ng vit cun Nh Gio Lun. Quyn sch gm 12 chng, s dng ti l vn p, ngi ra cu hi xng tn l cu b Dt Tun ngi min ng, ngi tr li xng tn l ng Thng Phng ca Ty Kinh. ng trn lp trng ca Pht gio, quyn sch nhm thng vo quan im ca ba tn gio ang thnh hnh lc by gi, quyn sch cng a ra cch nh gi ca ring mnh. ng ta cho rng ch c Nho Gio v Thch Ca gio c coi l nhng tn gio nhm gio ho chng sinh, o gio khng th l mt o c lp, n thuc v Nho Gio. Nho Gio c coi nh l mt ngoi gio, n ch nhm cu vt th xc con ngi, cn Pht gio c coi nh l ni gio, n cu vt tinh thn con ngi. Nho Gio ch bn n nhng vn thuc ni tm con ngi, khng th gip con ngi thot khi vng lun hi sinh t, nhng Pht gio thuc v mt tn gio xut th, bo ng thin c, nhn qu lun hi v.vN dy bo con ngi hy thot khi nhng rng buc ca th gian tm n ci chn thc ca chnh mnh. So snh hai tn gio , Pht gio c nhiu u im hn Nho Gio. Ngoi ra cun Nh Gio Lun cn ph bnh ci tr la bp v cn c ca o gio. o An cho rng, o gia ca Lo T, Trang T ch trng khng ham danh li, gim bt ham mun, nhng iu l ph hp vi nguyn tc ca o gio; Nhng v sau o gio li ni rng, vic ung thuc an phc s c thng thin thnh tin, ch l thuyt by b v cn c. Cho d l ng Trn Loan hay ng o An, h u bn lun v qu trnh xp t th t ca ba tn gio ca Bc Chu V , h u cha mi nhn vo o gio ch cn l cch phc tng. Hong rt tn sng Nho Gio, do tuy rng Trn Loan v mt s ngi khc nh gi thp Nho Gio, nhng h cng khng dm ph nh mt cch trit Nho Gio. Pht gio th suy tn Hong l Nh Lai, nn h cng khng gim tn knh Hong . Thm vo , Hong xp t hai tn gio l Nho Gio v o gio ln u, t Pht gio xung pha sau; do mc d cha mi nhn vo o gio, nhng h khng dm bi xch o gia ca Lo T v Trang T. Lp trng v s bin lun ca h mc d ch xoay quanh vn l th t ca ba tn gio ny nhng n bin thnh mt trn chin cng kch v tiu dit ln nhau gia cc tng gio v gio phi. N bin ch xp t th t ca ba tn gio ny bt u pht trin theo tnh cc oan.

Vo nm th 2 ca Kin c ( nm 573 sau Cng nguyn) Bc Chu V V Vn Ung quyt nh xp t ba tn gio ny ln cui cng. ng cho hp qun thn, Sa mn, o stin hnh tho lun nhng iu tt xu ca Pht gio v o gio. Vo nm sau tc l nm 574 sau Cng nguyn, Chu V li ra chiu lnh cho cc tng s, i s, o gio v hp t ti Thit Lut Trng trong in Thi Cc ti kinh s ( Kinh ) tin hnh bn bc v tho lun k v o gio v Pht gio. i din cho Pht gio l Sa mn Tr Huyn tin hnh tranh lun mt cch gay gt trc mt Chu V . Theo ghi chp trong s tch ca Pht gio, ti cuc tranh lun th cc Sa mn Tr Huyn li thua o s Trng Tn, do m Chu V lp tc che ch v bnh vc o gio, v ng cng pht biu nhn xt ca mnh i vi Pht gio. ng ta cho rng, Pht gio c Tam Bt Tnh, ci chng c li g cho vic gip nc. Ci gi l Tam Bt Tnh y c ngha l: Mt, Ch gio bt tnh, tc l ngi Thch Ca Mu Ni trc khi xut gia tu hnh thnh Pht th ci v v sinh con, l Gio ch Pht gio bt tnh; Hai l chnh tn gio cng bt tnh, tc l trong gii lut c php n ba loi tht c coi l thanh tnh, tc l ch chng tng ca Pht gio hay c nhng hnh ng ng bng, gy nhiu ti, cc tn th bt ho, nh chm ln nhau, y chnh l iu bt tnh ca tng chng Pht gio. T m Chu V V Vn Ung lin ra quyt nh ni r rng: Pht gio t gio ch, gio php, chng tng u bt tnh, nay Trm quyt nh gt b, dp bt lon lc h o. o gio khng c nhng chuyn , nay Trm quyt nh cho lu hnh gip nc gip dn. Nhng chng bao lu sau, Bc Chu V li ra chiu cm hn Pht gio v o gio, ng thi ng cng bc b kin ch bi b Pht gio m gi li o gio. Trong chiu th ng cng yu cu cc Sa mn Pht gio, cc o s o gio phi hon tc, ng thi ng cng cm tr cng t mang tnh m tn d oan, hoang ng. ng bt em ton b nhng th m Pht gio v o gio cho l Tam bo, ti ph chia ht cho cc h thn, em tt c cc cha th Pht trc y ban pht cho cc Vng cng. Ngoi ra, Bc Chu V cn ra chiu lnh lp ci gi l Thng o Qun. ng cho chn qung 120 ngi c hc vn tng i cao t cc lng t ca Pht gio v cc o s ca o gio, gi nhm l cc Thng o Qun Hc S, bt hc phi hc tp v nghin cu ba b l Lo T, Trang T, Chu Dch, cho h hiu r ba phi gio , ng thi li cn b tr cho h nhng ngi gip vic v tu tng. Nm th su ca Kin c ( nm 577 sau Cng nguyn), Bc Chu dit Bc T, Chu V ch thn n th ca T l Nghip Thnh, cho t hp ton b tng chng ca nc T, tuyn

b t b Pht Php; ng thi cho ph hoi tt c cc cha, cc thp th Pht ca chnh quyn phong kin cng nh ca nhn dn xy dng t hn 100 nm nay trn ton b nc T. em ton b 4 vn ngi cha, thp th Pht ban tng cho cc Vng cng, i thn lm nh , bt ba vn tng chng phi hon tc, cho v nh dn. Nh vy Pht gio pha Bc Trung Quc li mt ln na ng trc nguy c b tn cng. Ln dit Php ny ca Bc Chu V V Vn Ung hon ton khng ging vi ln dit Pht Php ca Bc Ngu Thi V . Trc tin, ln ny Bc Chu V ph b mt lc hai tn gio l Pht gio v o gio, khng nh Bc Ngu Thi V ch c nhm tiu dit Pht gio. C mt s s tch ca Pht gio th ghi rng, ln dit Pht Php ny ca Bc Chu V l do ng b xi dc bi o s o gio tn l Trng Tn. S sch ghi rng: Trng Tn khin cho Chu V tin tng rng, mu en l im hung, mu vng l im tt. ng thi Trng Tn cng xem bi cho Chu V v on rng, sau ny k dit nh Chu s l mt ngi mc o en. V cc tng l Pht gio lc by gi u mc o en, do m Chu V mi quyt tm dit Pht Php. iu kt lun trn y cng khng hon ton ng n. Nu nh Chu V ch b Trng Tn xi gic, th ti sao ng ta li dit c o gio ln Pht gio? Nguyn nhn trc tip ca vic ng ta cng mt lc bi b Pht gio v o gio l v s xung t gay gt, khng th khoan nhng, khng th dn ho gia hai tn gio ny. iu s lm yu i xu th ca t tng thng tr th tc lc by gi, mi l iu khin cho Chu V quyt tm tiu dit Pht Php. Th hai, ln dit php ny ca Chu V , tuy ng ta ph hoi mt s lng ln cha, cho thiu hu rt nhiu kinh Pht, nhng ng ta khng h st hi Sa mn, o s, o gio, m ch bt h hon tc lm dn thng, vic lm ny hon ton khng ging nh vic Bc Ngu Thi V cho h st hng lot Sa mn. Tip theo ln ny dit Pht Php ca Chu V tuy rng ng ta ng thi tiu dit c Pht gio ln o gio, nhng ng ta li cho lp Thng o Qun, cho nui dng mt s Sa mn Pht gio v o s o gio cho h hiu r Nho Gio, Thch Ca gio v o gio. ng nhin chnh thng trong vn l Nho Gio. T c th thy rng ln dit php ny ca Bc Chu V nu xt t gc qu trnh lch s, th n tri qua mt thi gian chun b tng i di. Trong nhiu nm lin ng cho lin tip triu hp hi ngh tr b c quy m ln, y ng cho mi ngi c thoi mi tranh lun; T xut pht im ta c th thy, ng c ban u ca Bc Chu V ch l mun sp xp th t ca ba tn gio, nhng do Pht gio v o gio tranh chp vi nhau kch lit, ngi sng th ta cht t mi dn n bi kch trong lch s l ng cho dit Pht Php; Xt t kq ca vic dit php,

Bc Chu V khng h c tiu dit tn gc r Pht gio. Do ln dit Pht Php ny ca Bc Chu V l tng i thn trng hn so vi ln dit Pht Php ca Bc Ngu Thi V . Xt t gc su xa hn, Bc V tuy c chu nh hng khng nh ca cc ng V Nguyn Tung, Trng Tn nhng ng l Cha ca mt nc, xy dng i nghip thng nht, ng ta cn phi coi Nho Gio l chnh thng. T tng Nho Gia khng nhng gip cho cc Vng phong kin xy dng nn tng thng tr, m n cn l cng c c lc bo v ng cp v trt t phong kin. V Vn Ung xut thn l ngi dn tc thiu s Tin Ti, ng ta tng coi vic thng nht thin h l nhim v ca mnh, khng t coi mnh l ngi h ( tc ngi min Ty), m coi mnh l mt trong nhng thnh vin ca dn tc Hoa H( tc l dn Trung Hoa). Nh vy ng ta s thy rng, cn phi t t tng Nho Gia lm chnh thng. Theo cch nh gia truyn thng, Pht gio c coi nh l mt tn gio ca nhng k mi r. o gio tuy l mt tn gio sinh ra v pht trin trn t Trung Hoa, nhng n cng gy tr ngi cho nn chnh tr phong kin, do c hai tn gio ny u b ph b. Cng thi gian ny, l mt Vng ca nn thng tr phong kin, Chu V cm thy vic t do xy dng trn lan ca cc cha th Pht lm hao tin tn ca, v vy m ph b Pht gio cng c ngha l c li cho vic lm giu t nc v lm cho binh lc hng mnh. ng ta tng ni rng: Pht gio c knh trng cng chng trinh phc c ai, khng thu ht c cm tnh ca ngi, t cu mnh cng khng xong, vy th lm sao m c li cho t nc? T khi ph b Pht gio cho n nay, sai dch trong nhn dn mnh m hn, t iu hng nm u c tng, qun s ngy cng hng mnh, do t nc c bnh an, pht trin nhn nhp v nhn dn c an lc. Trn thc t sau khi Chu V tiu dit Pht gio, mt s lng ln tng ni hon tc tr v lm dn thng hoc l lm rung, t m gim gnh nng thu kho cho nhn dn, s lng binh lnh cng tng thm, iu t ra mt c s vng chc cho Chu V dit nh T. Do , sau khi dit nh T, Chu V tip tc cho thi hnh chnh sch tiu dit Pht php. iu hin nhin l, Chu V tiu dit Pht php theo mt sch lc c bn l nhm cho t nc cng thnh, qun i hng mnh. Ngoi ra Chu V cn ch trng ho hp ( tc l st nhp) c ba tn gio gip ch cho vic tr quc an dn. Tuy ng ta coi Nho gia l chnh thng, nhng ng thi cng cho rng, i vi vic bo v nn thng tr ca giai cp phong kin, th Pht gio, o gio cng rt c tc dng; nht l ngha l ca Nho gia v Thch Ca Gio tng i gn nhau, ngi xut gia hay l ngi ti gia u l v cai qun thin h, u l mun quc gia c hng mnh, nhn dn an lc. Do ,

Chu V tng c bit nhn mnh rng, trong mt x hi phi c Hong l ngi ng u, cng cn phi coi Hong l ch ch ca th gii ging nh bn kia mi ngi tn phng Nh Lai. Ln ph b Pht php ln ny ca Bc Chu V , v mt khch quan th y l mt s tng kt mang tnh lch s t mi xung t gay gt gia tn ngng Pht gio v nn t tng vn ho truyn thng trong x hi phng Bc trong sau khi Pht gio c du nhp vo Trung Quc. Trong qu trnh chun b loi b Pht php th cng c my ln tranh lun quy m tng i ln. Tt c cc vn cp n khin cho cc bn tham gia tranh lun, c bit l pha bn Pht gio nhn thc mt cch su sc rng, ch khi no Pht gio phi thch ng vi bi cnh ca t tng vn ho truyn thng ca Trung Quc, th lc Pht gio mi c s pht trin lin tc ca bn thn mnh. ng thi qua vic dit Pht php ln ny th mt s tng s y lng quyt tm tu hnh theo Pht php, hoc l phi sng tr trn trong nhn dn, hoc l phi n nu trong rng su, trong mt s tng s phi vt sng xung pha Nam, v mt khch quan vic ny li thc y mi giao lu gia Pht gio pha Bc v pha Nam. Vo u nm ca Bc Chu Tuyn Chnh ( nm 578 sau Cng nguyn ) V V Vn Ung qua i Tuyn V V Vn Vn k v. Thng ging nm sau, Vn ra chiu lnh mi by ngi trong cc sa mn c v tu o in Chnh V pha Ty. Vo thng hai, Vn truyn ngi cho Tnh V Vn xin, V Vn Xin lc mi by tui, t xng l Thin Nguyn Hong . Va mi ln ngi, Tnh lin ra sc lnh cho php trm h c tn th Pht, v sau li ra lnh cho php nhng ngi tu hnh khng cn phi xung tc co ru, ra chiu lnh cho 120 ngi c php tu o cho t nc ti cha Trc H; li ra chiu lnh hi phc li vic c tng Pht v cc bc tng Thin Tn ca o gio. Nm th hai ca i Tng ( nm 580 sau Cng nguyn), Tnh cht yu, triu chnh do Dng Kin nm quyn iu hnh ( Dng Kin l b v c ca Tuyn , b v c ny tn l Dng Th, tc Thin Nguyn i Hong Hu). Dng Kin h lnh hi phc li Pht gio v o gio, cc sa mn, cc o s o gio c nu cn mong mun vn c th gia nhp o. T tr i Pht gio c chnh thc hi phc. Vo nm sau Dng Kin ph nh Chu Lp ln nh Tu, s pht trin ca Pht gio cng bc vo mt thi k mi. Tu Vn phc hng Pht php Tu Dng giao tip vi cao tng

Sau khi Pht gio du nhp vo Trung Quc, tri qua qu trnh pht trin 600 nm, c bit l tri qua s xung t, u tranh v dung hp vi t tng vn ho truyn thng ca Trung Quc cc thi k Ngu, Tn, Nam Bc Triu, n thi k Tu ng, Pht gio c bn thc hin xong vic Trung Quc ho. Tc l, t mt tn gio ngoi lai, Pht gio pht trin v bin thnh mt th tn gio theo kiu Trung Quc, ph hp vi bi cnh vn ho t tng truyn thng Trung Quc. Vo thi k Tu ng, vic Trung Quc ho Pht gio tip tc pht trin theo chiu hng su hn, mc d thnh thong c mt vi ngi nu ln vic tranh lun, xp t th t ca Nho gio, Thch Ca Gio v o gio. Nhng s pht trin lin tc ca cc tng phi Pht gio theo kiu Trung Quc ra nc ngoi, ra cc vng khc chng t Pht gio tr thnh mt hin tng vn ho ca x hi, cha ng tnh x hi mt cch tng i rng ri. ng thi Pht gio tr thnh mt v kh t tng trong nn thng tr ca giai cp phong kin x hi Trung Quc c i, v kh c giai cp thng tr s dng kh quen thuc v kh thnh tho, ng thi n cng ngy cng c s trng th ca cc Vng phong kin. Nm 581 sau Cng nguyn, mt ngi ngoi tc ca nh Bc Chu tn ; l Dng Kin ( b v c ca Tuyn V Vn Vn) ln thay nh Bc Chu, thit lp chnh quyn nh Tu pha Bc Trung Quc, xng l Tu Vn . Nm 598 sau Cng nguyn, Tu Vn Dng Kin khi binh 50 vn qun trn xung pha Nam dit nh Trn, kt thc s thng tr ca chnh quyn Nam Triu. T tr i s chia ct ko di qung 300 nm ( bt u t cui thi k Ty Tn) cui cng c thng nht. Vng Triu Tu l mt vng triu thng nht, nhng cng l mt Vng triu tr v ngn nht, tng cng hai Vng ( Vn tc Dng Kin v Dng tc Dng Qung), tr v c 38 nm ( t 581 n 618 sau Cng nguyn). C hai v Vng nh Tu ny v cng trng th Pht gio, u coi Pht gio l mt trong nhng bin php rt c hiu qu bo v v cng c nn thng tr phong kin. Khi Vn thay nh Chu lp nn nh Tu vo nm Khai Hong Nguyn Nin ( nm 581 sau Cng nguyn), ng vo lc b lnh tiu dit Pht php ca Chu V va c bi b. S kin ln nht ca Vn sau khi lp nn nh Tu l cho ban chiu khp thin h thng bo cho mi ngi c php t do xut gia lm tng s. ng ta cn ra chiu lnh yu cu thin h ng gp tin ca xy dng cha v chp kinh, tc tng. ng ra chiu lnh xy vng Ng Nhc mi qu ni mt ngi cha, ng thi ng cng ra lnh nhng ni m cha ng ( tc Dng Trung) khi cn sng c cng xy dng v kin to nh Tng Dng, Qun Tu,

Giang Lng, Tn Dng, mi ni xy mt ngi cha v.viu ny gip cho Pht gio vng phng Bc Trung Quc bao la rng ln c phc hi mnh m hn. Do c Vn hin khen Tu Vn l ngi m ng cho vic khi phc Pht gio, v th m thin h cng n nc noi theo, s lng kinh Pht c trong dan gian nhiu hng chc, hng trm ln s lng kinh ca Nho gio. Tu Vn Dng Kin c duyn tnh c vi Pht gio. Theo tng truyn, Tu Vn ra i mt am ni c, ng thi c mt ni c tn l Tri Tin nui dng khn ln. Nm th 7 ca i Thng Ty Ngu Vn ( nm 541 sau Cng nguyn), ng Dng Trung cng v l L th n Bng Dc ( ngy nay l vng i L, tnh Thim Ty). Vo mt ngy thng 6, L Th sinh ra Dng Kin mt ngi cha Bt Nh Ni vng . Do lc thi tit tng i nng L th phi qut cho con nh ca mnh, no ng cu b Dng Kin cha y thng b lnh m khng th khc thnh ting, Dng Trung phu nhn do m v cng lo lng. May m trong trong cha c mt ni c tn l Tri Tin c thn thng rt mnh. C ta khng ch lm cu b Dng Kin ct ting khc tr li m cn cho rng cu b ny c c thn Pht ph h, li c tng mo ca i vng, nn ngh Dng Trung phu nhn cu b Dng Kin li trong cha c nui dng, ng thi t cho cu b ny mt ci tn bng ting Phn l Na La Din, c ngha l kim cng khng bao gi hng. Bi Dng Kin c gi li v c nui trong cha Bt Nh Ni c ni c Tri Tin nui dng n lc 13 tui mi tr v on t vi gia nh ca Dng Trung phu nhn. Sau ny, khi Chu V dit Pht php, Dng Kin c quyn hnh tng i ln trong tay, cu ta lin a ni c Tri Tin giu trong ni Cung, gia sc bo v c, nh gip c trnh c tai ho trong lc dit php. Ngay t nh, Tu Vn Dng Kin c ni c nui dng trong cha n nm 13 tui, tt c nhng iu mt thy tai nghe dn dn ngm su vo trong ngi, t m cu ta chu nh hng ca Pht gio rt su sc, nht l iu m ni c Tri Tin d on rng cu ta c thn Pht ph h v qu thc sau ny cu ta c lm Hong , iu khin cu ta c mt cm tnh v cng c bit vi Pht gio. cng l mt nguyn nhn quan trng khin cho Tu Vn Dng Kin v cng tn sng Pht gio. Ngoi vic ra nm th 9 ca Khai Hong( nm 589 sau Cng nguyn), vn em qun n tn cng Nam Triu, dit ht nh Trn, thng nht ton b t nc, v th m ng ta thy v cng c , v cn cho rng y l thn pht ph h mnh, do m ng ta tng ni vi mi ngi rng: Ta c nh ngy nay l nh Pht gio. iu c th khng nh l mt trong

nhng nguyn nhn quan trng khin cho Tu Vn lun lun tn sng Pht gio. Phn tch tnh cm v i nhn s th ca Tu Vn , c sch s lin quan gi ng ta l mt ngi hay nghi k do m khng th chuyn tm vo hc hnh. Nhng ng ta rt nhit tnh vi Pht s, c th ni rng chnh l mt biu hin v cng c bit trong mi quan h gia ng ta v Pht gio. Trong vng 24 nm tr v ca Tu Vn , ng ta cho qung b Pht s, ch yu biu hin cc mt nh tng, xy dng cha, xy dng thp, t chc chp kinh v.vNh trn cp, Khai Hong Nguyn Nin ( nm u tin ca Khai Hong), khi m Vn va mi ln thay triu chu, ng lp tc ban chiu khp thin h, cho php cc tng lp trong x hi; cc giai cp c t do xut gia. Hi c mt tng s tn l m Din tng dng chiu th ln Vn ghi r: Cng dng Pht, Php, Tng ( Tam Bo) l vic thin gieo trng vn phc, ng hy vng vn h chiu cho php mi ngi c t do xut gia phc hi li s suy thoi ca Pht gio thi k Bc Chu. Thnh ch ca Hong va mi ban ra, nhng tn Pht gio ti tp xut gia. Nm th 10 ca Khai Hong ( nm 590 sau Cng nguyn) Vn i xe kiu n vng Ph Dng ( ngy nay l vng Thi Nguyn ca Sn Ty) ng thi ra sc ch yu cu m Din i cng. Trn ng i m Din li dnh nhiu thi gian ging vic cng c tng ( tc l cho php xut gia thnh tng ni). Lc Vn li ra chiu: Nhng ai thch xut gia lm tng s th c t do xut gia; cn li nhng ngi vn c b mt tu hnh v trc kia nh Vua khng cho php, nay u c php ghi vo tng tch. ( Tng tch l cun s ca nh cm quyn phong kin ghi tn cc tng s). Trong 24 nm tr v, Tu Vn h chiu cho php tng khong 50 vn ngi. trong iu kin x hi lc by gi, nhng ngi xut gia khng phi l nhng ngi hon ton quy y Pht mt cch tht s, xut gia lc by gi c rt nhiu iu li. C ngi tng tng kt rng: Pht gio khng phi l dng thp hn, ngi theo Pht gio rt cao thng, ngi quy y Pht cng rt cao qu, nhn ln th khng bng thin t, nhn xung th hn ch hu, mt tc la cng khng phi em cng np cho quan ph, mt u go cng khng phi em np cho quc kh, ra vo tu , ung dung thoi mi. T c th thy, tho no khi Tu Vn va ra chiu lnh th c hang chc vn qun chng hng ng. Bt u t nm Khai Hong Nguyn Nin, Tu Vn khng ch h lnh xy Ng Nhc ( nm qu ni ln) mi ni mt ngi cha, m cn ra lnh mi ni cha ng l Dng Trung khi cn sng tng c cng xy dng mt ngi cha, ng cn ra chiu lnh cc chu, cc huyn mi ni mt

ngi cha cho cc tng hoc cc ni c, ng thi i tn ngi cha Trc H m nh Bc Chu xy dng trng An thnh cha i Hng Thin; cng nh mi a phng m ng ta tng i n khp 45 chu cho xy dng mt ngi cha t tn l i Hng Thin, ng li cn cho t tng cc cha nh cha Din Hng, cha Quang Ninh, cha Tnh Cnh, cha Thng Quang v cc cha Thin nh. Tng truyn rng, trong thi gian tr v ca Tu Vn , s lng cc cha do ng ta xng v xy dng c ti hn 3792 ngi, khi ng ta cn l chp chnh cho Bc Chu, ng ta c mt tng s ngi Min Ty tng cho mt gi x li Pht. Khi ln ngi ng ta lp tc ra chiu lnh cho cc chu trong ton quc phi ra xy dng thp x li Pht cha x li Pht c tin hnh tt c ba ln trn quy m ln. Ngy 13 thng 6 nm Nhn Th Nguyn Nin ( nm 601 sau Cng nguyn) ng vo l k nim Tu Vn 60 tui ng ta ra chiu lnh cho xy 30 ngi thp cha tt c x li Pht tt c 30 chu. Chiu th nu r: Trm quy y Tam Bo, mun phc hng thnh gio, mun tu hnh nghip ln phc nh bn bin, hn th na li mun to nhn thin lu di cng c diu qu. Di s chi phi ca ng c t tng nh vy, Tu Vn lp tc cho gi 30 i c cao tng nh ng Trn, m Din, mi ngi nh vy em theo hai ngi ci nga i khp cc chu phn pht x li Pht; tin xy dng thp x li th yu cu nhn dn cc chu b th, nu nh nhn dn b th khng th c th ly trong quc kh 17 b xung. Ngoi ra ng ta cn ra lnh hn ch n tra ngy 15 thng 10 s cng nhau t hm dng x li Pht vo trong thp. Nhn c hi ny cc quan vin nh quan tng qun, Thch S, quan Huyn U cc chu, nhng vic qun c v vic quan ph c ngh by ngy chuyn lo cc cng vic nh kim im vic hnh o v sa sang xy dng cha Pht Trong by ngy ny, ng ta cn yu cu cc ho thng phi nim kinh hnh o. ni no rng ri tng s nhiu th yu cu phi mi c 360 ngi, tip theo ni no hp hn th phi mi c 240 ngi, km hn th na th mi c 120 ngi, nu nh s tng s t hn th na th s mi ton th cc tng s cng mt lc tham gia nim kinh hnh o. Vo thng Ging nm Nhn Th th 2 ( nm 602 sau Cng nguyn), Tu Vn li yu cu cc tng s nh ng Tr Gio, ng Minh Phn v.vmang x li Pht i pht cho cc chu, nh chu Tn, Chu Thim, chu Hon, chu Hng v.v tt c l 53 chu. ng thi ng yu cu cc a phng ngng vic hnh chnh trong by ngy, hn cui cng l n tra ngy 8 thng 4 ( tc l ngy Pht n) phi cng a hm ng x li Pht vo trong thp. ng yu cu cc tng s nim kinh hnh o vi nghi thc ging y nh ngy trc ( c xa). Vo ngy 8 thng 4 ca nm Nhn Th th t ( nm 604 sau Cng nguyn) Tu Vn li cho xy dng thp ng x li Pht 30 chu, li cho cc

tng s nh Php Hin, Tnh Lm v.vi phn pht x li Pht. Theo thng k ca s tch c lin quan trong ton quc xy dng khong 4-5 nghn ngi cha th Pht v vo qung 110 ngi thp cha x li, c th ni rng cha v thp th x li hi nh cy trong rng. Cng theo mt s s tch c lin quan, vo thi k Khai Hong ca Tu Vn , Pht gio rt hng thnh, nhng tht gi cng lu hnh ln ln. Khi Pht gio c lu truyn n thi k nh Tu th lc cng xut hin rt nhiu nhng loi kinh Pht gi. Tu Vn l mt Vng phong kin rt tm huyt vi Pht gio, tt nhin ng khng th khoanh tay ng nhn trc hin tng ny. Do khi va ln ngi, ng ta lp tc ban chiu lnh cho 12 ngi, trong c sa mn nh Php Kinh ch tr vic xem xt v gim nh cc b kinh Pht t xa truyn li; ng cng cho chnh l v bin son mi 13.200.086 quyn kinh, cho chnh l 3853 b kinh c in, ng thi cho ngi chp li ton b s kinh sch , cho phn pht n cc cha ln. Thng qua vic chnh l v gim nh cc b kinh Pht, tng s Php Kinh cng 12 ngi bin son ra cun Chng Kinh Mc Lc gm 7 quyn, l b mc lc kinh Pht va c h thng, li va phn loi t m u tin trong lch s Trung Quc. Ngoi ra cn c mt hc s chuyn dch kinh Pht tn l Ph Trng Phng son cun Lch i Tam Bo K, ni dung ca n bao gm mc lc cc nm thng sau khi Pht gio du nhp vo Trung Quc, tn tui nhng ngi dch kinh Pht v nhng quyn kinh c dch qua cc triu i v tng mc lc s b kinh, s quyn kinh, cc s tch quan trng ca nhng ngi tng dch kinh qua cc thi i, s lng cc kinh Pht s v phong ph. Hai quyn k trn gy nh hng to ln i vi nhng ngi ghi chp kinh Pht v bin chnh, tu b s k Pht gio th h sau. Ngoi ra, ngay t khi ln cm quyn, Tu Vn hc tp ch Bc T, cho thnh lp cc chc v tng s nh Chiu Huyn i Thng, Chiu Huyn Thng, Chiu Huyn B v Tng ch ngoi quc qun l cc cng vic tng ni. Vo nm Khai Hong Nguyn Nin, ng ta tng th phong cho mt v tng tn l Tng Mnh lm chc i Thng Chiu Huyn Tu Quc Tam Tng Php S; nm Khai Hong th by ( nm 587 sau Cng nguyn) ng li ra chiu lnh c ng m Thin lm Chiu Huyn i Sa mn Thng, n nm khai hong th 11 ( nm 591 sau Cng nguyn) ng li ra chiu lnh c ng Linh D lm Quc Thng, cc c quan ca Tng quan a phng gm c Thng b, Sa mn B, on S, Tng Chnh biu th s thnh knh ca mnh i vi Pht gio,Tu Vn cn thng xuyn b th nhiu th vi s lng ln cc tng s Pht gio. Sau

khi ln ngi chng bao lu, Tu Vn thng xuyn qua li v quan h kh than mt vi mt v ho thng tn l m Sng, ngi thng xuyn mi ho thng m Sng n cung ging gii gio l o Pht, Tu Vn u t mnh ra cng n tip, xng Thy v gi mnh l hc tr nam, Hong Hu cng xng thy v gi mnh l hc tr n. C mt ln, Tu Vn ra sc lnh b th cho ngi cha ca ngi m Sng 14 ngn xp la, 5000 xp vi bng, 1000 cun la, 200 xp vi lnh, 12 tm gm, 1000 thch ( mi thch l 100kg) go ngon. Hong Hu cng b th 5000 quan tin, n 500 mnh, 50 b dng c dao ko. Tt c nhng th b th trn y u ly t quc kh ( kho bc quc gia). Nm Khai Hong th su ( nm 568 sau Cng nguyn) tri i hn, t ai kh n, Vn lin ra sc lnh ch yu cu 360 sa mn Pht gio cu ma ti chnh in. Trong nghi thc cu ma, vn ch than dn vn v b quan trong triu ngi ngay trn t cc k thnh tm. t long cm n o c ca cc sa mn ang cu ma, Tu Vn cho ngi mang 20 xe go ngon n ngi cha ca ngi m Din ang tu hnh ( ngi m Din lc ny ang ch tr l cu ma), sau li cho ngi mang n 500 thch go na. Tu Vn khng ch ban thng v b th s lng ln v ngy cng nhiu cho sa mn Pht gio cng nh cc bc ho thng cc ngi cha, m ng cn thnh cc v cao tng th gii cho mnh, cho mnh chnh thc tr thnh mt tn Pht gio chn chnh. Trong l th gii B tt, ng ta ni Pht dng chnh php dn d v dy bo Quc Vng, Trm l ngi c tn trng, c qu mn, li l ngi c Pht dn d ph chc li. T nay n ht cuc i ny ca Trm cui thng mi 27 tng truyn kinh nhau c tng, li mi khong bn v khc Kinh S, ba i c n trc in i Quang c tt c cc kinh. Trm tuy bn nhiu vic, nhng chc chn cng khng th khng lm nh vy. Trn thc t, iu ny l mt s by t tnh cm i vi Pht gio, k hoch th lo chu o, sp xp th cht ch, c th ni rng tn tm tn lc. T tr i tt c cc hot ng ca Tu Vn u c lin quan vi Pht gio, mi ngy ng in thit Triu, u c cc v ho thng i cng hai bn. Tu Vn cn nhit tnh vi vic tc tng Pht, theo ghi chp, trong vng 24 nm tr v ca Tu Vn s lng tng Pht m ng cho tc mi qung 16.584 bc vi tt c cc cht liu nh vng, ng, g n hng, bn bng si gai, bng ng voi, iu khc . S lng tng Pht cng c tu b gm c n hn 1588940 bc, s tin chi ph cng rt ln. ng thi vo nm th 20 ca Khai Hong ( nm 600 sau Cng nguyn), ng cn ra sc lnh cm ch vic ph hoi cc tng Pht v tng ca o Gio bng g. Chiu th ni r: Pht gio thm iu, o gio nh nhng thanh tao, tt c

u mang n i t i bi, cu ca Vua cha ln tho dn, do mi xy miu lp n th t mi ngi lun cung knh; Nhng ai dm ph hoi, dm trm cp, u lun vo ti v o; sa mn m ph hoi tng Pht, o s o gio m ph hoi ca tng ca o gio, u lun vo ti c nghch. Ci gi l v o, c nghch u l nhng trng ti. T c th thy rng Tu Vn coi vic bo v Pht gio l mt nhim v khng th chi t ca chnh mnh. S tn sng i vi Pht gio ca Tu Vn xa nay tht him c. Tu Dng Dng Qung l con trai th ca Tu Vn Dng Kin. Con trai trng ca Tu Vn l Dng Dng trc y c lp lm Thi T, nhng Dng Qung dng mt th on nham him. V i ni trong hong tc, cu ta tm cch la gt v chim c s cng chiu ht sc ca Hong Hu, cn v i ngoi cu ta cng chim c s ng h ca mt ngi quyn thn tn l Dng T cng thuc b ng vi cu ta. Do m cu ta chim c ngi Thi T. V sau khi m Tu Vn m nm lit ging, Tu Dng Dng Qung cho tay chn b cnh t nhp vo phng bnh trong ni cung mu st mt cch d man Tu Vn ; ri sau li cho tay chn mu st lun c ngi anh ca mnh l Dng Dng.C nh vy Dng Qung ng quang ngi bu Hong vi t cch l con th. i vi Pht gio, Dng Qung cng l mt ngi c lng mn m c bit. Trc khi ng ng quang lm Vua nc Tu, t khi ng ta lm Tn Vng ng thi m nhim chc v l tng qun Dng Chu, ng tng c mi quan h kh thn mt vi mt v ho thng tn l Tr Ngh. ng tng mi ngi Tr Ngh n l ng ca v tng qun trong kinh thnh Dng Chu thit cm chay( th trai) cho hang nghn v tng s ly lm l th nguyn. ng thi ng ta cng th B tt gii t ngi Tr Ngh biu hin quy y mt cch thnh tm ca mnh i vi Pht gio, ng ta cn vit ring mt cun Th B Tt Vn, trong ni r t phi lun lun tu nhn tch c, nu sinh trng mt gia nh qu tc th phi dy d t nh. Gio dc phi nghim tc; mong c tm hiu gio l i Tha ( pht gio pht trin) c th gii B tt. y l mt s biu hin ca tm lng ng ta i vi Pht gio. T tr i, Dng Qung lin phng dng Tr Ngh ng thi ng ta l Tr Gi i S, cn ng Tr Ngh th gi Dng Qung l Tng Tr B Tt. Trong vng qung 5,6 nm t khi Khai Hong th 12 n nm Khai Hong th 17 ( t nm 592 -597 sau Cng nguyn) vi t cch l Vng nc Tn, Tu Vn Dng Qung thng xuyn i li vi ngi Tr Ngh, ring th t Dng Qung gi cho ngi Tr Ngh c n hn 40 bc, ho thng

Tr Ngh cng tng ni vi cc ca mnh rng Ta v Vng nc Tn c mi duyn n vi nhau rt su sc. iu chng t rng, ho thng Tr Ngh v Dng Qung c duyn vi nhau trn th gian ny. Ho thng Tr Ngh tu cha ng Lm L Sn, Dng Qung nhiu ln mi ngi Tr Ngh xung ni. Vo nm khai hong th 17, ho thng Tr Ngh trn ng xung ni gp Dng Qung b bnh v qua i. iu ny khin cho Dng Qung v cng au n. Trc khi lm trung ho thng Tr Ngh gi li cho Dng Qung mt bc trc th tng i di. Trong bc th ho thng Tr Ngh ni rng t khi mnh sinh ra trn ci i n nay lun lun cng hin ht mnh cho Pht gio, cho t nc, cho chng sinh, v ngi cng mong mun rng, sau khi mnh th mng, nu nh c thn lc th s nguyn s lm thn gi t cho vng quc nc Tn, s gip cho Pht php c thnh hnh, ly n n Quc Vng lm tng thm uy tn vn c ca mnh. Ho thng Tr Ngh khng ch c chc th cho Dng Qung mt s di vt. Nhng di vt ny l ci l hng hnh sen, bo bi nh bng sng t gic, ho thng Tr Ngh hy vng nhng di vt ny c th gip cho cng c sng ngi ca Dng Qung c bay i xa, ng thi gi lu di nguyn ca ng ta. Trc khi c lm Hong , Dng Qung tng vit cun Bo i Kinh Tng Nguyn Vn. Sau k hi nh Tu Bnh nh c vng Giang Nam, ng ta thu c my quyn kinh Pht v ng vit cun sch phn pht km vi cc quyn kinh Pht cho khp cc cha Giang Nam. Ni dung chnh ca cun sch l ni r thi ca ng ta i vi Pht gio. ng Dng Qung ni rng: B tt gii t Dng Qung ao c c Nh Lai ng th, li dy ca Pht nu l ca qu nh th n cn v mt thit, m mang tr tu, qung b php lun rng ri, iu lm cho t gi c nghip lu di trong thi th trung thc ca mnh. iu chng minh r s thnh tm, thnh knh ca ng Dng Qung vi Pht gio, ng thi coi vic hong dng ( pht trin) Pht php l ngha v ca chnh mnh. Sau khi ln ngi, vo nm u tin ca i Nghip ( nm 605 sau Cng nguyn ng Dng Qung xy mt ngi cha tn l Ty Thin cho ngi cha Vn ca mnh. Ngi cha cao to trng l, rng ri v p v cng. ng Dng Qung cn m hi V Gi o trng, lm l xut gia cho khong 200 nam, n tn Pht gio. ng cn cho xy dng cha, khch l vic c tng Pht khp ni trn t nc. Theo thng k s tch c lin quan, ng Dng Qung c khong 16200 tng ni, cho c v tc hn 114000 bc tng Pht, cho chp khong 903580 quyn kinh Pht, iu ny chng minh rng, Tu Dng Qung t coi mnh l mt v Hong B tt th gian ny.

Nm th 3 ca i Nghip ( nm 607 sau Cng nguyn) Tu Dng cho ban b Hnh o Tng Thin H Sc. Trong bn , Tu Dng t coi mnh l mt t c th gii B tt, mt Hong nm cng v tng qun. ng ch th m l hi giao duyn trong phm vi ton quc. tt c cc chu u phi t chc thnh o 49 ngy, c 1000 tng s. ng hy vng dung nhn duyn ny cho thin h mi ngi u c thanh tnh, tt c nhng ngi thn v k th 6 ng v 3 ci u c tr thnh B , u tr thnh Pht. Mt iu hin nhin l, Tu Dng mun tm cch gip tng chng th hin ci m ng thng gi l tm long B tt. Sau khi c ln ngi, cho d l trong kinh thnh hay l i tun du cc ni, Tu Dng thng em theo mt on cc tng, cc ni, cc o s, o c, v thng c gi l t o trng. Ngy no ng cng cho m tic ru linh nh vn Uyn Lm, ng ta v nhng ngi ng ta sng i ngi mt chiu, nhng v thn tn quyn qu ngi mt chiu, cc tng ni, cc thin nam tn n th ngi mt chiu. Cc mm, cc chiu by ra san st nhau, ru, tht tr, khng thiu mt th g, h cho l vui sng. Thi ca hai cha con Tu Vn v Tu Dng cng vi mi vic lm ca h i vi Pht gio b nhng nh s hc lc by gi gi l nhng tr nnh Pht, ci tr nnh Pht ny hon ton khc hn vi hnh ng b o gio quy y Pht ca Nam triu Lng V . mt ngha nht nh no , Lng V l mt tn Pht gio cn tnh to v bit suy ngh, cn cha con nh h Tu ny l nhng k theo ui v sung bi Pht gio mt cch m qung, h rt cung knh v nhit tnh i vi Pht gio nhng h khng bit cch s dng Pht gio duy tr v bo h nn thng tr ca mnh; vic h thng xuyn qua li vi cc cao tng i c hu nh ch l chng t rng, h cng rt cao thng v cng rt thanh tnh. H cho m mang Pht php, lm nhiu vic Pht s cng hu nh l mun khoc ln mnh nhng hnh ng gi nhn gi ngha. Nhng cng phi cng nhn rng, mi hnh ng gi l nnh Pht ca h, mt mc khch quan no th li rt c li cho vic Pht gio c tip tc pht trin. Trn mt ngha nht nh no , vic ban thng v b th mt khi lng ln cho nh Pht ca cha con nh h Tu thc y s hon thin ca nn kinh t nh cha dn dn hnh thnh bao lu nay. Vo nm Khai Hong th 13 ( nm 593 sau Cng nguyn), Tu Vn cho ban b th yu cu di chn ni ni ting ca cc Chu l phi xy dng mt ngi cha, ng thi cp cho ngi cha mt mnh rung, iu ny trn thc t

ng ngha vi vic cng nhn v ng h nn kinh t nh cha ca Pht gio. T tr i, trn c s c mt ngun t liu sn xut t trc, cc cha trong c nc cng gia sc tng gia sn xut v m mang thm rung ng, chiu np cc h dn lao ng lm thu cho cc cha v c gi l t in. Pht gio tr thnh mt lc lng kinh t x hi khng th xem nh. Hi c mt Ho Thng tn l Tu V, ch tr ngi cha Thanh Thin mt p ca kinh . Ngi cha ca ng tr tr th thin ng lc no chng tng cng ng c, cy ci ti tt rm rp, khun vin ngi cha th ngn np ng hong, rung ng ng i, h nc rt l hi ho, kho tng y p lng thc, ting gi go bng ci ci p nc rn rang. kinh thnh c rt nhiu ngi cha, nhng khng ngi cha no c nh vy. T c th thy rng, ngi cha Thanh Thin ngi Tu V ch tr ny tr thnh vt bu ca Kinh , v ng cng tr thnh mt trang vin ch tng i ln trong tng l. Mt v ho thng tn l m Sng m trn y tng nhc n, ng vn l ngi Hm Dng, trc khi xut gia th cnh cng khng giu c, sau khi xut gia, bng mi quan h qua li gia Vn v Tn Vng, ng c ban thng v b th rt nhiu, t khng nhng ng lm thay i c gia cnh m bn thn ng cng tr nn rt giu c, ch ring Tn Vng l Dng Qung phn cho ng ta khong hn 70 h t in, bin nhng h t in ny thnh nhng t in ca s, Dng Qung cn ban tng v tng s ny ci v ci sc nc, khin c nghip ca ng ta ngy cng tr nn vng mnh. thi Tu, mt s sa mn Pht gio v cng giu c, v iu lm cho nhng ngi th tc phi thm mun, hi mt s t ang l c s ca cc v tng s cng ua nhau i xut gia, mt mc no c th ni, iu ny l do sc hp dn v cng mnh lit ca nn kinh t t vin lc by gi. Do c s pht trin mnh v hon thin ca nn kinh t nh cha Pht gio, t thn Pht gio nh vy c y c s vt cht thit lp h thng truyn gio tng i c lp. Vo thi k Tu Vn , vi trung tm l Trng An, trong ni b Pht gio hnh thnh mt s nhm cc thy tr ( tc l o trng). Cc o trng ny hoc l t tp theo mt b kinh sch no ca Pht gio hoc l t tp theo mt lnh vc no ca Pht gio. V d nh c Nit Bn chng ( Nit bn tc l ci l tng cao nht m ton b nhng ngi t tp theo Pht gio u mong c t n, ni chung n ch mt cnh gii v mt tinh thn con ngi ta s t n sau khi thot khi vng lun hi sinh t. Nit Bn cng tc l ch mt o trng no gm mt tng s v cc gii chuyn mn nghin cu v tu tp ng thi truyn b b kinh i Ban Nit Bn, nh l i Lun Chng ( tc l ch nhm mt tng s v mt s tn chuyn mn nghin cu, hc tp v truyn b

b Thp a Lun); nh i Lun Chng ( ch mt nhm tng s v cc tn chuyn mn hc tp nghin cu v truyn b gii lut ca Pht gio cng vi hc vn ca h); nh Thin Mn Chng ( ch mt on th nhng tng s v nhng tn coi trng vic tu theo thin nh)Mi o trng thng tu tp v hc tp mt ngi cha no , c ra mt t trng ( trng trng) ch o vic hc tp v tu hnh. Cc nhm o trng ny v sau chuyn bin thnh cc tng gio ca Pht gio. Thi k nh Tu, cng vi vic xut hin ngy mt nhiu cc o trng, th cng hnh thnh mt gio phi u tin trong lch s Trung Quc, tc l Thin Thai Tng. Trn thc t ngi thy sang lp ra Thin Thai Tng Trung Quc tc l ho thng Tr Ngh m trn tng nhc ti. Do tng phi ny c thnh lp ni Thin Thai( ngy nay l vng Thin Thai ca tnh Chit Giang), do m ly tn l Thin Thai Tng. Tng gio ny t tp ch yu da vo Kinh Php Hoa do m n cng c gi l Php Hoa Tng Thin Thai Tng em b Kinh Php Hoa m h tn sng lit vo b kinh thuyt gio cao nht v cng l b kinh cui cng ca Pht, b kinh ch trng tt c u l biu hin ca Chn Nh Php Tnh, yu cu phi dung phng php nht tm tam qun th nghim v nm chc chn nh php tnh ( Nht Tm tc l trong tnh tm c khi ln ba l khng, tc, chn). Thin Thai Tng c du nhp vo Nht Bn vo gia thi k ng. Nht Bn n dn dn pht trin thnh Nht Lin Tng, n chnh l tong gio Pht gio chnh hnh thnh v pht trin Nht Bn. Thin Thai Tng sau khi hnh thnh vo thi k nh Tu, n tip tc pht trin v to iu kin cho s hnh thnh cc tng gio khc ca Pht gio vo thi k ng. L Th Dn cn bng tam gio Cung Ngc Hoa tn php cui nm Cui thi k nh Tu, nng dn ni dy khi ngha khp ni, ch thng tr Vng Triu Tu b ph v mnh m. Hi c mt v tn l L Uyn, l ng Quc Cng ca nh Tu trn th Thi Nguyn. ng L Uyn nghe theo li khuyn ca ngi con th tn l L Th Dn v mt s k thuc h ni dy chng li triu nh Ty, ri dn qun v nh chim Trng An. H nhanh chng v d dng t c quyn thng tr thay Vng Triu Tu. Tip theo , sau mi nm lin tc tin tin hnh chinh pht, h chn t c cc cuc khi ngha ca nng dn cc ni, t m lp nn Vng Triu L ng. Thi k u ca nh ng, Cao t l L Uyn lp tc p dng phng chm lm hng thnh c Nho gia, Thch Ca Gio v o gio. Nm u tin ca V c ( nm 618 sau Cng nguyn), Cao T

lin h chiu cho thnh lp Quc T Gim, Thi Hc v T mn sinh. C ba ch ny thu np hn 300 ngi, iu ny chng t s trng th ca ng ta i vi t tng Nho gia ng thi ng ta gia chiu tp hp hn 69 v Sa mn ca Pht gio v o s ca o gio n in Thi Cc hnh o 49 ngy; sau 49 ngy ng ta m tic chiu i hang nghn tng s, khon i cc v ho thng v cng nhit tnh. Hi c mt v ho thng tn l Php Lm, v Cao T L Uyn hong dng c hai tn gio l Thch Ca Gio v o gio, nn ng son bi ca tng L Uyn. C mt v ho thng na tn l Cnh Huy v mun nnh ht Cao T, ng ta t v v suy tn L Uyn ang m trch thin mnh, iu khin L Uyn sau khi nghe c cm thy v cng vui sng. V th L Uyn lp tc xy ngay mt ngi cha tn l Thng Nghip cho Cnh Huy. Vo nm u tin ca V c ( nm 618 sau Cng nguyn), Cao T L Uyn xy rt nhiu ngi cha cho cc Sa mn Pht gio nh cha Ngha Hng Tnh Chu, Cha Thi Nguyn Thi Nguyn, cha Linh Tin Hoa m, cha Hi Xng v cha Chng Qu Trng Anng ta cn nguyn dng ngi nh c v sa cha thnh ngi cha ni Hng Thnh. Vo nm th hai ca V c ( nm 619 sau Cng nguyn), ng Cao T L Uyn li h chiu lnh cho quan Hu T xy trng Quc T Hc hai miu th hai ng l Chu Cng v Khng T, bn ma n t l, ly phc hng Nho Hc; L Uyn cn h lnh tu b in Lo Qun ( tc l in th Lo T) v ng Thin Tn Lu Quan Thi; ng thi ng cn phong 10 v cao tng kinh s ( Kinh ) chc Thng Nhip Sa mn ( tc l qun l cc Sa mn ). Nhng vic lm chng t phng chm c bn ca ng Cao T L Uyn l cng hng khi Nho gio, Thch Ca Gio v o gio, phng chm ny gip cho ba tn gio pht trin mnh hn. Ho thng php lm tng kt mt cch su sc vic lm ny l : T khi Pht gio c du nhp vo n nay, cha v thp th Pht c khp chin chu cc tng ni th ng c, trn thc t y l kt qu ca lng thnh tm ca Hong v s on kt mt lng mt d gia Vng Triu vi nhn dn. T khi du nhp vo Trung Quc n nay, Pht gio s d khng ngng pht trin l do tr lc ca c Vua v dn. ng trc hin tng cc tn gio khng ngng pht trin, mt s ngi c tm nhn xa trng rng thng qua tng kt lch s cm thy v cng lo lng. Hi trong triu c mt v i thn tn l Ph Dch tng 7 ln dng biu ln ng Cao T xin dp b Pht gio lm h tc, xin ng Cao T ph cc tng ni, gim bt s lng cc cha v thp th Pht. ng ta dng biu ln ng Cao T ph cc tng ni, gim bt s lng cc cha v thp th Pht. ng ta dng biu ln ng Cao T vi ging iu rt n cn: S nh hng ca Pht gio

l khng th xem nh, hin gi c mt s k gia th nho nh cng bt u tn th Pht, mt s Nho s hc o by gi cng bt u bn tn ny n v Pht gio. Hn th na Pht gio cng bc lt tin ca ca nhn dn v lm mt ngun d tr quc gia, tnh hnh nh vy l v cng quan trng, xin b h hy tm xem xt k cng. Do ng Ph Dch by ln lin tip dng biu ln ng Cao T L Uyn bt c d phi em vic ny ra cng vi qun thn tho lun. Vo nm V c th 9 ( nm 626 sau Cng nguyn), tho lun din ra v cng gy gt. Nhng ngi mun bi tr Pht gio v nhng ngi tn th Pht gio cng nhau tranh lun gy gt, kh m phn thng bi. Cui cng vo thng nm nm ng Cao T ra chiu lnh sa thi cc o s o gio v cc tng ni Pht gio. Nhng ngi dy cng tu luyn v gi gn gii lut v c tp trung vo mt ngi cha ln hoc mt qun ln ca o gio, c cung cp lng thc. Cn nhng ngi khc bt phi tr li lm ngi bnh thng, khng c tri lnh. Ngoi ra, Kinh S Trng An c gi li ba ngi cha th Pht, hai o qun ca o gio, cc chu khc th mi chu gi li c mt ngi cha th Pht v mt o qun ca o gio. Tt c cc ngi cha v o qun cn li ph b. Lp trng quan im trong bn chiu lnh ny ca ng Cao T l bt c mt s pht trin ca bt c mt tn gio no cng khng c lm nh hng n chnh tr ca nh nc phong kin. Do ng khng ch yu cu ct gim cc ngi cha v gim bt cc tng s v cn yu cu hn ch pht trin ca o gio, t c th thy r s cng quyt cng thi trong sng, trung thc ca ng ta. S kin quyt v lp trng quan im ny ca ng Cao T L Uyn c nh hng trc tip n ng Thi Tng L Th Dn. Chiu th v sa thi cc sa mn pht gio v cc o s ca o gio v cc tn ca o gio cm thy v cng lo lng v s hi. Nht l i vi cc tng l ca Pht gio m ni, iu ny ging nh mt im bo trc v tai ho lt u sp p n vi Pht gio nh hi cc triu i Bc Nguch V , Bc Chu V trc ay: h ngy m nm np lo s. Sang thng 6 nm , ng Cao T L Uyn thoi v, ng Thi Tng L Th Dn ln ngi ng lp tc cho i x thin h, ng thi ng cng h chiu chm dt vic thc hin chiu lnh v sa thi cc Sa mn Pht gio v cc o s ca o gio m ng Cao T ban hnh trc y. V vic ny ng Thi Tng L Th Dn cn ra mt chiu lnh khc cho php cc tng ni Pht gio v cc o s o gio khi phc li mi hot ng trc y. Sau khi ln ngi, s d L Th Dn khng cho php thc hin chiu th sa thi cc sa mn Pht gio v o gio m ng Cao T ban hnh trc y l v ng cng c nhng mc ch chnh tr nht nh. L Th Dn vn l con th

ca L Uyn. Sau khi ln ngi thay th nh Tu, L Uyn lp tc lp con trng L Kin Thnh lm thi t, lp con th L Th Dn l ngi dn qun i trng pht, do m ng hnh thnh c mt th lc chnh tr nht nh. V sau thng qua cuc chnh bin Huyn V Mn, ng ta nh git hi lun thi t( anh trai mnh) l L Kin Thnh cng em rut ca mnh l L Nguyn Ct, do m ng mi ln ngi Hong c. Vn hng u ca L Th Dn sau khi ln ngi l khng nn cc mu thun dn v pha mnh, cn phi tm mi cch lung lc v d d lng ngi, c gng dnh c s ng h ca cc nhn s. Do khi va mi ln ngi, ng ta lp tc cho bi b chiu th v sa thi cc Sa mn Pht gio v o s o gio m ng Thi T cho ban hnh l hon ton xut pht t mc ch ny. L mt v Vng phong kin c u c chnh tr, ng Thi Tng L Th Dn k tc phng chm c bn ca ng Cao T l cng cao Nho gio, Thch Ca Gio v o gio. Khi va ln ngi, ng ta lp tc cho xy dng trng Quc T Hc t r s tn trng ca mnh i vi hc thuyt Nho gio ng thi ng ta cng thng xuyn ni vi h thn ca mnh rng: Tt c nhng iu m ta lm u l mong mun nhng iu trn y u tt p. Xa kia Lng V c nhng ngh v ch hng ho hoa cao thng, i x tt vi cc pht t, gi gn nhng g tt p nht ca Thch Ca Gio, cho xy dng cha ng Thi, bn thn ngi cng i ging kinh Pht, iu khin cho qun thn, thuc h v trm h tn sng Pht gio, sut ngy ch bn n au kh v gii thot, cha tng bn v qun s. V sau khi c chin tranh lon lc, ch thn trong triu khng ai bit ci nga. Truyn cng l mt tm gng. iu m Trm thch th hin nay ch l gio l ca Chu Cng, Khng T v o ca Nghiu Thun. T li ni chuyn trn y ca ng Thi Tng L Th Dn, ta c th thy rng, mc d phng chm ca ng l cao c tam gio, nhng ng ta vn t Nho gia ln hng u. Vo nm Trnh Qun th 8 ( nm 634 sau Cng nguyn) Hong Hu Trng Tn mc bnh, bnh tnh ngy cng trm trng, Thi T L Th Cn tu vi Mu hu rng: Sau khi Mu hu bnh, Mu hu c dinh cc loi thuc nhng tn th vn cha an. Nn chng Mu hu tu vi ph Vng, hy i x cho nhng k cm t, ng thi cho nhiu ngi xut gia lm tng s, nh vy hi vng Mu hu s c ch che v c hng phc. Hong Hu trng tn nghe vy lin ni: Sinh t l c mnh, ci khng theo mun ca con ngi. Nu nh lm phc m tr c tai ho th c i ta cha h lm iu g c. Nu nh lm iu thin m v ch vy th c phc c no ng k cu mong y? i x cho nhng k cm t l quc gia i s, Pht gio cng l vn lm

cho Hong lun lun phi lo lng v suy ngh. Ngi thng ni rng, Pht gio l mt th tn gio ca k khc. Khng nn ch v mt ngi ph n nh ta m lm ri lon k cng php nc. Do ng ta khng ng vi ngh ca con. T n ca cu chuyn ny ta c th thy r thi ca ng Thi Tng i vi Pht gio. Ch tr nhng nm cui i, cn ni chung ng Thi Tng L Th Dn cng thng c thi li dng Pht gio; v ng cng gi thi cnh gic cao i vi Pht gio. Ngay t nm V c th t ( nm 621 sau Cng nguyn), L Th Dn lc cn l Tn Vng dn qun i dit Vng Th Sung, ginh c s ng h rt mnh m ca cc tng ni Thiu Lm T, tc mt nhm gi l 18 v tng ngang c i cu Tn Vng. Sau khi ln lm Hong , L Th Dn lin sai ngi mang chiu th n cho v tr tr Thiu Lm T, mi cc v tng s c cng v kinh yt kin. Nhm tng s tm cch t chi khng v. tm cch d d nhm tng s ny, ng Thi Tng ban thng h 1000 xp vi gm, phong cho i c m Tng ng Thiu Lm T chc i tng qun. Nm th 3 ca Trinh Qun ( nm 629 sau Cng nguyn) ng Thi Tng li h chiu: mi ni xy ra cc cuc giao tranh m mang b ci nh ng phi xy mt ngi cha th Pht. Trong c U Chu nh bi Tit C xy cha Chiu Nhn, Thi Chu nh bi Tng Lo Sinh xy cha Ph T, Tn Chu nh bi Tng Kim Cng xy cha T Vn, Phn Chu nh bi Lu c Chu xy cha Hong T, Bng Chu nh bi Vng Th Sung xy cha Chiu Gic, Trnh Chu nh bi u Kin c xy cha ng T, Lc Chu nh bi Lu Hc Thi xy cha Hong Phc. ng thi ngay t khi mi ln ngi, ng Thi Tng lp tc cho c hnh o cng chay siu cho nhng ngi b ng ta trc tip chm git, thnh thong ng ta tip kin cc v cao tng i c, mi cc v tng vo trong cung in hnh l cu phc gia h cho Thi Hu, c lc ng ta cn mi cc v cao tng lm l cu ma cho thin h. Thi khoan dung v s gip , bo v Pht gio ca ng Thi Tng sau khi va ln ngi thc t l ng ta mun li dng Pht gio. ng ta mun bin mnh thnh mt tm gng khch l s i m ca cc qun thn v nhn dn trm h vi tn gio, t m c cng nhiu ngi ng h ng ta, s c nhiu b ng trong x hi che ch v ng h ng ta. Cho nn tt c hnh ng trn y ca ng ta v mt cn bn khng nm ngoi phc v cho nh nc phong kin. Cng vi hnh ng trn y, ng Thi Tng L Th Dn cng khng h ni lng vic cnh gic i vi Pht gio. Nm Trnh Qun Nguyn Nin, khi va ln ngi ng ta lp tc c quan Ng S ( chuyn chp s) tn l

Chnh Lun cho thanh tra Pht php; ng thi ng cn h chiu rng, tt c cc tng ni tm cch tham ca nhn dn u phi chu cc hnh, Vo nm sau, ng ta cn yu cu cc tng s m tham v bin th cng qu vo nm Ngha Ninh ( tc l nin hiu ca Tu Cung , nm 617 sau Cng nguyn) khng ch ng nhn ti v tr li tin ca s b x cc hnh. Pht gio sau khi du nhp vo Trung Quc sau thi k Lng Hn, t thi Ty Tn tr i, php nc rt nghim minh, khng cho ngi dn trong nc tu xung tc i tu. iu ny chnh l nhm kim sot dn s, c bit l trc tip kim sot sc sn xut trong nc nhm cung cp di do hn ngun thu kho v ngun giao dch cho nh nc phong kin. Vo u thi ng, thu thn gim mnh, mt trong nhng l do ca vn l mt b phn dn quy y Tam Bo v xung tc i tu. Ngoi ra ch chia rung bnh qun u thi ng quy nh: Mi sa mn c chia 30 mu, ni c c chia 20 mu, iu ny coi nh l tha nhn tnh hp php ca nn kinh t nh cha vn c trong Pht gio. S tranh chp v rung t v ngun lc lao ng gia nn kinh t ca nh Cha Pht gio vi nn kinh t ca th tc tt nhin s ny sinh nhiu iu bt li cho nn chnh tr ca th tc. ng trc tnh hnh ny, L Th Dn khng nhng v mt chnh tr th dng quyn lc ca Vua kim sot Pht gio m cn v kinh t ng ta cng c nhiu chnh sch kch thch sn xut, lm li cho dn chng, tr iu hi. l khi ng ta mi va ln ngi v vt v bin th. t Pht gio nm trong b my qun l c hiu qu ca nh nc phong kin, ng ta ra chiu lnh giao cho T b qun l cc cng vic ca tng s, ng thi cng quy nh mt s cha chin nht nh, mi ngi cha c 3 cng ( tc l tng quan), do quan T Lch Thm ng thi m trch. S lng tng ni t i, v c ba nm cho thay mt ln phng nhng vic bin th v ln lt khng minh bch. Xt t gc khc, mt thi gian di sau khi ng Thi Tng L Th Dn ln ngi, cn bn ng ta khng h tin Pht gio. Mt ln ng ta hi ng ph dch rng: Pht gio huyn diu, Pht l v thn a ng dn li, hn na lut bo ng hin nhin, nhiu ln chng nghim. Nhng c sao nh ngi li chng i Pht gio gy gt nh vy? ng Ph Dch lin p rng: i vi lch s v i vi trm h, Pht gio l th v b, i vi quc gia n l mt th c hi. Tn ngng ca Pht gio khng ch n thun l vn tn ngng m l mt vn chnh tr. Nghe xong li bin bch ca ng Ph Dch, ng Thi Tng v cng tn ng. Nhng ng ta khng h cm ch Pht gio nh Bc Ngu Thi V hay Bc Chu V , vn cho php Pht gio c tn ti, trong hon cnh nht nh ng ta cn cao v li dng Pht gio mt cch thch ng. Vo nm Trnh Qun th

3 ( nm 629 sau Cng nguyn) ng ta ra chiu lnh yu cu mt s cc Sa mn t chc vic phin dch kinh pht, ng thi ng cn ra lnh mt s quan trong triu nh tham gia kim nh, c lc ng ta cn nghe mt s kin ngh rt hu ch t mt Sa mn Pht gio v.v C mt v ho thng tn l Php Nh t lu c hng n trch ca ng Cao T nn c th t do ra vo Lng Cung. Sau khi ng Thi Tng ln ngi, ng ta lp tc ra lnh khng cho php ho thng php nh ra vo Lng Cung na. Sau khi b cm ng Php Nh c nhng li ni lng m v vu co L Th Dn, sau ny L Th Dn bit, ng cho bt Php Nh v nm ph phc trc mt hi ti. Ho thng Php Nh ni rng, nhng li ni ng ta nghe c t ch ng Bi Tch, lp tc L Th Dn cho gi ng Bi Tch vo thm vn. ng Bi Tch ni rng, nhng li ho thng Php Nh ni ch l nhng li ni nhng by ca k xu tnh. Do c vic ny L Th Dn lp tc cho bi chc quan ca Bi Tch, ng thi ui ng ta v qu. V sau v mt k in dy cho mt a tr ca gia nh ng Bi Tch mt cu ni rng: Bi Cng m c thin h, nn Bi Cng sut na b ng Thi Tng L Th Dn x ti chm u; cui cng ng ta b a i y v kt liu cuc i Giao Chu. ng Bi Tch l mt trong nhng ngi ra quyt sch chnh cho khi ngha ca L Uyn Thi Nguyn, sau khi lp ln nh ng, ng ta c ng vo hng c lm Tam Cng. Nhng ch v lin lu n vi cu ni lng nhng, by b ca ho thng Php Nh m cui cng ng b bi quan, ri b a i y. S kin ny chng t mt iu rng, ng Thi T L Th Dn khng cho php nhng ngi c quan h vi Pht gio lm nh hng n nn thng tr ca mnh. Trong sch lc i ph vi Pht gio, ng Thi T L Th Dn k tc bin php ca ng Cao T L Uyn, cao o gio chng li Pht gio. Do ng Thi Tng ra chiu lnh cho ng Cao S Lim cng mt s ngi khc, theo th bc cao thp ca tc v quan li lc by gi m chnh l li b Th Tc Ch. Ci gi l Ch y l a h L ln hng u ng thi ch r, ngi thng tr ca vng triu L ng c chung ngun gc vi Thu T o gio l L am ( tc l Lo T). Nh vy ng ta va cao c a v thng tr ca nh L ng, va tm c mt cng c hu ch chng li Pht gio. Ngay t nm th 8 ca V c ( nm 625 sau Cng nguyn), ng Cao T L Uyn tng h chiu yu cu sp t th t cho ba tn gio. ng quyt nh t Lo T ln hng u, tip theo sau l Khng T, cui cng l

Thch Ca Mu Ni. Vo nm Trnh Qun th 11 ( nm 637 sau Cng nguyn), ng Thi Tng cng tng ra chiu ni rng: Thuyt ca Pht gio bin i a phng , ( mang ngha rng) l bo ng cng nhiu duyn c, khng nht qun, th m gn y, s sng tn Pht gio pht trin mnh, k c b rng ln b su, ci phc ngi ta nhn nm nay th ngi ta cng rt s tai ho cho kip sau; ch khi ln nng thn, ri cui cng lan c vo triu nh, t mang theo nhiu sch huyn b cho mi ngi vt ln hng u, cc tn gio khc ng sau Pht gio, nay thin h nh nh th, nn phi dp b ngay. Xem chng ng Thi Tng mun t Pht gio vo ch cn t, do ng li ra chiu ni rng: T tin ca o gio cng l t tin ca Hong tht ( Nh Vua), t nay v sau mi khi cng trai 18, cc n s ca o gio (o c) u c ng trc cc tng ni. T nay v sau mi ln ging kinh lun Php, cc o s o c c ng ln trn, cc tng ni, ni ng pha di. iu ny c ngha l o gio ng hng u cn Pht gio ng sau. Chiu th ny va c ban ra cc Sa mn nh ngi Tr Thc, Php Lm, Php Thng, Tu Tnh phn ng khng chu phc tng, dng biu kin ngh. ng Thi Tng ra sc ch: o gio ng trc, Pht gio ng sau, iu ny khng th thay i. Chng Tng nut hn ra v, duy ch c ngi Tr Thc khng chu ra v. ng Thi Tng lin ra lnh cho ngi nh cho mt trn ui v. Dng quyn lc ca mt Hong phong kin( th tc) nh mt v ho thng, iu ny th hin r thi dt khot ca ng Thi Tng lc by gi. Sau khi nut hn ra v, ho thng Php Lm thu thp nhiu ti liu, vit thnh cun Bin Chnh Lun, ng nu ln chng c v t tin xa xi dng h L, nhng ci ngi bt cn ca ng ch vit ra c hai ch L! Theo chng c trong cun Bin Chnh Lun ca Php Lm, t tin ca h L c hai dng, mt dng l i Bc L, mt dng l Lng Ty L. i Bc L l dng ging ca Hong Tht( Vua) nh L; Lng Ty L l hu du ca Lo T. Dng h L ca Hong tht khng h c h hng vi Lo T, do Hong cng khng th cng quyt t o gio ln hng u. Cun sch Bin Chnh Lun ca Php Lm va mi ban ra b ngi ta mang ln tu trnh cho ng Thi Tng. Sau khi bit iu ny, ng Thi Tng ni gin ng ng, h chiu cho gi Sa mn Php Lm vo vn hi, mng trch Php Lm rng: Nh ngi l ho thng ngi l mch lo, i u cng n ni lung tung, li l th tc vung ra nhng li l khng khim tn, ph bng t tin ca ta, vu co bi nh cha ng ta, ti ny khng th tha th c! Th l ng Thi Tng lin ra lnh cho giam ngay Php Lm li, nh x ti chm u nhng ng Thi Tng li ni vi Php

Lm rng: Trong cun sch ca ngi t bin son cng c on ni rng, nu ai nim B tt qun th m th khng bao gi b m chm, gi y ta cho ngi 49 ngy nim B Tt, n khi t hnh xem B tt Quan Th m c th gip nh ngi c sng khng?. 49 ngy sau, ng Thi Tng lin hi ngi Php Lm: n nay th ngy ri, ta cn chm u nh ngi, nh ngi nim Qun Th m nh th no vy? Ngi Php Lm lin tr li: trong 49 ngy va qua, con khng h nim Qun m m ch nim B h:. Sau khi nghe ni vy, ng Thi Tng li sai ngi n hi Php Lm: Yu cu nh ngi nim Qun m v sao nh ngi khng nim Qun m m i nim ta? Ngi Php Lm lin tr li rng: B h chnh l Qun m ca ngy nay! ng Thi Tng nghe ni vy, ng ta v cng hoan h, th l ho thng Php Lm c min x chm v thay bng i y. Sau th ho thng Php Lm cng cht trn ng i y, chuyn ny xy ra vo nhng nm trnh Qun th 14 ( nm 640 sau Cng nguyn). Vo nm sau, ng Thi Tng n cha Hng Phc, ng cho triu tp 5 v i c, ng ni di dng mt hi, mc ch l lm gim i mi cng thng ca mnh vi Pht gio. ng ta ni vi cc i c ny rng : Lo Qun ( tc Lo T) l t tin ca Trm, c ng b t tin nn mi c mnh, cn phi tn trng ng b t tin, do ta t Lo T trc Thch Ca sau, cc v c th v vic ny m on hn ta. Cc v i c lin p rng: B h tn trng t tin, lm gng cho thin h, do vy c iu g phi on gin. ng Thi Tng li gii thch thm rng: T khi lp triu nh n nay, ta cha h tin hnh xy dng o qun, m ch l coi trng vic xy dng cha chin, tnh cm ca ta cng nghing v pha o Pht. Cc ng Thy o s kia tu tp theo tn gio ca t tng, do cn phi t ln hng u, ngy nay nh L ang cai qun t nc, do vy L Lo cn t ln hng u; Nu nh nh Thch Ca cai tr thin h, th cn t nh Pht ln hng u. y chnh l thi ca ta, khng ni ra e rng cc v khng hiu c. T chng ta c th thy rng, s phng b i vi Pht gio ca ng Thi Tng c th ni l v cng cn mt, ng ta va mm mng li va cng rn, v sau ng ta t ra mm mng, hai cch thc ny ng ta dng song song, tt nhin ng ta thu c kt qu tt p. Cng vi vic cao o gio chng li o Pht, ng Thi Tng cng khng h xem nh vic phng Phm o gio. Vo nm ca Trnh Qun th 17 ( nm 643 sau Cng nguyn) o s Tn Anh v mt s ngi khc chm u s ti, nhng ngi lin lu b chm c rt nhiu. ng cn

khng khng qu trch Thi T, yu cu Thi T ly lm iu cm lm gng. Cu chuyn ny ni ln mt iu rng, cao o gio khng c ngha l li dng v bung th o gio. Di s thng tr ca ng Thi Tng, s pht trin ca o gio khng c php quy nhiu trt t nn thng tr ca nh nc phong kin. Nh trc y tng ni n, vo thi k ng Tn Thnh , do c vic Nho gia v cc Sa mn Pht gio nn hay khng nn cung knh cc Vng gi m xy ra cc cuc tranh ci v vic cc Sa mn Pht gio liu c nn l knh cha m mnh. Cc vn ny v c bn khng c gii quyt trit . vo nm Trnh Qun th 5 ( nm 631 sau Cng nguyn) ng Thi Tng hp cc qun thn li v ni rng: S xut hin cng nh lu hnh ca Pht gio v o gio ct thc hin nhng iu thin, vy th ti sao cho cc tng ni Pht gio v o s ca o gio ngh by rng mnh c php ngi nhn l bi ca cha m? Do cn phi cm ch ngay. Yu cu cc Sa mn Pht gio v cc o s ca o gio phi cung knh l bi cha m mnh! V vic ny ng Thi Tng ra mt chiu th c bit, yu cu cc Sa mn Pht gio v o s o gio phi tun th nhng lun l Nho Gio chnh thng. Bc chiu th c ban ra, tuy rng c mt s cc Sa mn Pht gio khng phc, nhng h cng rt s quyn uy ca nh Vua, bt c d phi thc hin theo chiu th . Di thi cai tr ca ng Thi Tng, khi cc Sa mn Pht gio phm php th cng b x l theo php lut nh nc phong kin ging nh b con trm h th tc. Nm Trnh Qun th 10 ( nm 636 sau Cng nguyn) c mt Sa mn tn l Huyn Uyn tch ( cht), trong nhng th ca ngi li cho ng Thi Tng c mt bc biu. trong bc biu ngi xin ng Thi Tng khi cc Sa mn Pht gio phm ti th khng nn x pht h theo php lut ca th tc, m xin x h theo lut ca tng on. Khi cn sng mi quan h ca ngi Huyn Uyn vi ng Thi Tng l v cng thn thit, ngi Huyn Uyn nhiu ln c mi vo trong ni cung chp kinh cho Hong Hu v cc phi tn Lc Cung. Sau khi ngi tch, nguyn vng duy nht ca ngi l xin ng Thi Tng hy rng lng n chun cho Sa mn Pht gio khi phm ti s x theo lut ca tng on, khng nn x ti theo php lut ca th tc. iu ny ni rng, cc phng php v bin php phng phm Pht gio ca ng Thi Tng l rt a dng. Ci chnh sch gi l o gio ng u, sau l Nho gia cui cng l Thch Ca Gio ca ng Thi Tng trn thc t l tam gio ho hp, ng mun dng quyn lc ca Vng dn ho Nho gio v o gio, th

mc ch ca ng u l khin cho c ba tn gio ny ng tm hip lc phc v cho nn cai tr ca nh nc phong kin Vng Triu ng. V mt khch quan th iu ny cng tc dng nht nh i vi vic tiu tr mu thun gia ba tn gio v cng c tc dng trong vic thc y s ho ng ( hp nht). Sau khi Pht gio du nhp vo Trung Quc, mu thun gia Pht gio v nn vn ho t tng ca truyn thng Trung Quc cng ngy cng tr nn r nt. T bao i nay, ci gi u tranh gia Hoa( tc ngi Trung Hoa ) v Di( tc ngi nc ngoi), gia l v ngha, gia ci trc v ci sau to nn chng ngi cho vic tam gio ho hp. Vic tiu tr chng ngi ny cn n s trao i v tip thu gio l ca nhau cng nh s nhng b ln nhau gia ba tn gio, mt mt khc l cc Vng phong kin c th cng li dng ba tn gio ny, ba tn gio phc v li ch ca mnh. Thi k m ng Thi Tng tr v ng vo thi im quan trng ca qu trnh lch s ho hp Nho gio Pht gio v o gio. Vi uy lc v kh th ca mt nh chnh tr thi phong kin ng ta gii quyt mt cch hp l v c bn mu thun v s u tranh gia ba tn gio vo thi k u ng, thc y vic tng cng dung hp gia ba tn gio . Nhng quan st mt cch khch quan, vo cui i, ng Thi Tng L Th Dn cng thay i thi ca mnh vi Pht gio. Ngoi mt s nguyn nhn k trn th nh hng bn thn gio ngha Pht gio vi mt s i c cao tng lc by gi, c bit l ngi Huyn Trang l nguyn nhn chnh dn n s thay i thi ca ng i vi Pht gio. Huyn Trang tn tc thuc h Trn, ngi huyn Uyn S tnh H Nam, ngi xut gia vo cui nhng nm Tu i Nghip, ngi c rt nhiu kinh sch trc y c rt nhiu sai st, do ngi mun i v min ty tm bn chnh gc, em ra so snh v kim nghim. u nhng nm Trnh Qun, ngi Huyn Trang bt u khi hnh v pha Ty, tri qua 17 nm, vo ma xun nm Trnh Qun th 19 ( nm 645 sau Cng nguyn) ngi tr v Trng An. Trn ng tr v, khi n Vu in ngi Huyn Trang tng dng biu ln ng Thi Tng, bo co vi ng Thi Tng rng ngi t n tr v nc. Sau khi bit tin, ng Thi Tng lp tc h chiu phc p rng: Nghe tin thy n c min t o v xin c kinh sch, nay tr v, Trm v cng hoan h, hy mau chng n gp Trm. ng thi ng Thi Tng cng ra lnh cho cc quan a phng dc trn ng ngi Huyn

Trang tr v phi to mi iu kin thun li. Lc ng Thi Tng v chinh pht Liu ng m c mt ng Lc Dng, nhng ng ra lnh cho quan cai qun kinh s Trng An l phng Huyn Linh v mt s ngi khc n ngi Huyn Trang vi nghi l ln, ng thi mau chng a ngi Huyn Trang n Lc Dng, ng Thi Tng lp tc ra lnh t chc tip kin Huyn Trang trong ni in ca thm cung. Ngi Huyn Trang mt my rng r, k ht chuyn ny n chuyn n, t gi ny sang gi n khng cn bit n thi gian, k mt mch n tn m khuya. trong cuc chuyn tr , ng Thi Tng yu cu ngi Huyn Trang hon tc c phong quan, nhng ngi t chi. ng Thi Tng yu cu ngi Huyn Trang hy ghi chp li nhng iu tai nghe mt thy min Ty y. Sau khi t Lc Dng tr v trng An, ngi Huyn Trang bt u cc hot ng phin dch kinh v vit sch gy nh hng v cng to ln i vi lch s Pht gio ca Trung Quc. p ng yu cu ny ca ng Thi Tng, ngi Huyn Trang b ra thi gian hn 1 nm cng vi cc t ca mnh bin son cun sch i ng Ty Vc K. Khi quyn sch ny c trnh ln ng Thi Tng L Th Dn , ng ta v cng khen ngi ngi Huyn Trang v ni rng: Php s nu cao o hnh, thot khi trn th, ngi trn thuyn bu i n b bn kia, thu nhp c mt php mn huyn diu v thu sut; Trm th hc t ti mn, ngu ng trc vn vt, hung h l Pht gio thm su bi diu th lm sao c th c v hiu ni. Nay php s bin son quyn mi i ng Ty Vc K, Trm s c gng c. T nhng li l ta c th thy rng, thi ca ng Thi Tng i vi ngi Huyn Trang l v cng cung knh, nhng thi cng rt thng. iu ny cng c lin quan n iu kin lch s thng tr lc by gi. Lc , nguyn nhn ng Thi Tng L Th Dn vui v nh vy trc chuyn du hnh sang pha Ty ca ngi Huyn Trang l v ng ta mun tiu dit chnh quyn ct c 19 ca Ty t Quyt, cng c s thng nht ca nh nc phong kin a dn tc; v sau ng ta pht trin mi giao lu kinh t, chnh tr cc quc gia Trung Nghip, Nam Nghip v c Ty Nghip, do ng ta rt mun bit tnh hnh min t pha Ty v cng rng ln . Bt u t thi nh Ty Hn, ti cc ni nh min Ty Ngc Mn quan v c min t rng bao la pha ng v pha nam vng H Ba Nh Ca Thp, Vng Triu nh Hn u thit lp c cu qun l hnh chnh thuc H ph min Ty. T tr i, ni chung ton b nn chnh tr ca khu vc ny u nm di s cai tr ca Vng Triu Trung Nguyn. Thi nh Tu, do chin tranh lon lc ko di, vng Cao Nguyn Mng C v c min t

pha nam v pha ng vng h Ba Nh Thp Ca u nm di s cai qun ca ng t Quyt v Ty t Quyt, khi nh Tu Vong th ng v Ty t Quyt ct c v tuyn b c lp. Vo nm trnh qun th t ( nm 630 sau Cng nguyn), ng Thi Tng khi binh nh bi ng t Quyt ct c cao nguyn Mng C. ng thit lp c quan c ph nh Tng v Vn Trung thc hin quyn cai qun cc vng t Cng nm , vng Ty bc Y Ng ( ngy nay l vng Ca Mt ca Tn Cng) cng 7 vng khc na thuc v Vng Triu ng thit lp nn chu Ty Y. Vo nm trnh qun th 14 ( nm 640 sau Cng nguyn) Vng Triu ng bnh nh vng Cao Sng ( ngy nay v vng Th L Phin ca Tn Cng), Thit lp cc chnh quyn qun s nh Ty Chu, nh Chu, H Ph An Ty. Lc ny vng Ty t Quyt tip tc m rng quyn lc sang min Ty, h cho bt gi s gi ca Vng Triu ng, tn cng cc quan ph a phng ca Vng Triu ng, gy tr ngi nghim trng giao thng t min ng sang min Ty tr v, iu ny i vi mt ngi ang st sng mun bit tnh hnh ca min Ty nh ng Thi Tng m ni th qu l mt iu cc k qu bu. Do ng Thi Tng L Th Dn khn thit yu cu ngi Huyn Trang hy vit li tt c nhng g tai nghe mt thy min Ty phc v cho mc ch chnh tr ca Vng Triu ng l chinh phc min ty t Quyt. Bn thn l mt tn Pht gio nn ngi Huyn Trang hiu rt r ca ng Thi Tng, ngi lp tc bt tay vo vic, ri ngi cng mau chng hon thnh cun i ng Ty Vc K. Trong cun sch ngi Huyn Trang cng k tm tt cng sc bin son cun i ng Ty Vc K ca mnh, ni r rng quyn sch ny xuyn sut tnh hnh t nc, ch r s cng nhu ca quc gia, h thng li ton b kh hu ca t nc, ca tng vng ring bit ri sau , ngi ghi chp nhng g tai nghe mt thy, ghi chp li nhng yu thch; t ngy du nhp vo t hn, nh c n hu m chuyn i khp ni, mi ngi u ngng m cng c, ho ng thin h, v tr bao la l ngi nh chung, ngi i mt mnh khng em theo t, i xa c vn dm. Ngi dng biu ni vy: Ban Siu cha i xa, ng Trng Khin nhn cha c rng; nay nhng iu bn tng ghi chp c iu l trc y cha bit; Tuy cha vn xa nghn ci nhng s hiu bit ca bn tng cng vt ra khi bin gii. Nhng iu bn tng ghi chp l s thc khng h t v. Ngi Huyn Trang cng tn tng s nghip thng nht ca Vng Triu ng, hn th na ngi cn hi vng b i ng Ty Vc K ny c th gp phn pht huy tc dng cho vic ny, ng thi ngi cng cm thy t ho v nhng iu tai nghe mt thy ca mnh cng hn ngi. Chnh v iu ny, cun sch t thut i ng Ty Vc K m Huyn Trang vi thn phn l mt tn Pht gio, i du hnh

n min Ty v ghi li mc d ni dung chnh ca cun sch y l ni v cc vn c lin quan n Pht gio; nhng trong ngi huu cng ghi li rt nhiu phong tc tp qun v tnh hnh a l, chnh tr ca cc nc pha Ty. iu lm tho mn yu cu lc ca ng Thi Tng; cho nn ng Thi Tng ch thn c quyn sch . Lc ny mi quan h ca ng Thi Tng v ngi Huyn Trang l v cng ng mc. Mi quan h gia L Th Dn ( vi t cch l Vng ca ch phong kin) vi ngi Huyn Trang ( vi t cch l mt tn Pht gio) c th hin bng mi quan h ch v n bc. trong mi quan h gia ch v n bc ny, quyn lc ca Hong cao hn quyn lc ca tn gio, v c bn iu ny ph hp vi truyn thng vn c ca x hi phong kin Trung Quc. Nhng sau khong 2-3 nm, thi ca ng Thi Tng i vi Pht gio c nhng thay i, t vic li dng, phng b c chuyn thnh cao, thm ch l tn sng. u nhng nm Trinh Qun, ng Thi Tng L Th Dn ra lnh xy dng ngi cha v cc ngi thp cho Pht gio, ng cn ban xung chiu mi mt s cao tng i c vo cung cu phc, th gii chp kinh cho Thi T, Hong Hu v cc cung tn. Tuy nhin v mt c bn cng khng hon ton tin vo Pht gio. Theo ghi chp, vo nhng nm Trinh Qun c mt v tng s ngi H ( min ty) n, ng ta t xng l mnh c th nim ch lm cho ngi cht. ng Thi Tng lin ra lnh chn ngay mt trng s trong qun i ra cho v tng ny th. Trong cuc th nghim ca tng s ngi H, qu thc ng ta lm cho v trng s cht ng theo li ch. ng Thi Tng cm thy k l, bn hi ng Ph Dch xem rt cuc l th no? ng Ph Dch p rng : y l php thn. Nghe ni t php khng ng u, nu nh ng ta c ch cho thn 20 th chc chn khng linh nghim, ng Thi Tng triu tng s ngi H yu cu ch cho ng Ph Dch khng ai ng rng, ch mt lc sau tng s ngi H bng nhin ng ln ra cht ngay. Theo ghi chp, vo nhng nm Trinh Qun cng c mt tng s nc ngoi n, ng ta ni rng mnh c mt chic rng Pht, chic rng ny c th nghin nt bt c mt vt cng no. Th l dn trong thnh Trng An xn xao bn tn. Sau khi nghe c tin ny, ng ph dch lin sai ngi em sng Linh Dng n chi nhau vi chic rng gi l rng Pht kia, kt qu l chic rng Pht b v nt cn cc sng Linh Dng th khng b st m g, hai cu chuyn k trn y u l do ng Thi Tng ch thn chng kin. R rng y l mt chuyn rt r rng v ngun gc.

Nhng vo nm cui Trinh Qun, c mt tng s tn l Thin o bt u t tp php mn phng tin ca nh Pht, ng ch sut ngy hnh nim ci tnh ca Pht A Di , v ng cng yu cu cc tn khng cn phi xut gia, ch cn nim danh hiu ca Pht A Di ( tc l i tha ca Pht php) th mt khi nim n mt trnh t nht nh no , mnh c th vng sinh v ci Tnh Cc Lc Ty Phng. Trong thnh Trng An, ng Thin o ph bin php mn phng tin Tnh , ng thi chp ra hnh vn cun A Di Kinh, nhng ngi i theo php mn ny th v s v lng, ch mt thi gian, khp cc lng xm, cc ng ph ca kinh s Trng An v ngay c trong ni cung v ngoi cung khng ngt ting tng nim A Di Pht. Trc hin tng ny, ng Thi Tng L Th Dn khng nhng khng can thip, khng cn tr m hn th na ng ta cn ra sc tn thn cng c ca ng Thin o. Chnh trong bu khng kh thun li nh th ny, ng Thin o lp nn mn phi Tnh tng ca Pht gio Trung Quc. Vo nm Trinh Qun th 22 ( nm 648 sau Cng nguyn) ng Thi Tng n cung Ngc Hoa yu cu Huyn Trang vo tip kin. Nhn c hi ny, ngi Huyn Trang mi ng Thi Tng vit li ta cho cun sch Du Gi S a Lun m mnh mi dch. t c mc ch ny, ngi Huyn Trang khen ngi ng Thi Tng v ni rng: Bn tng ch ngng mt mnh b h, mt ngi tr lc tuyt vi, gi c k cng ( php nc), bit c u mi ca mun vt; thc y pht trin cho tng lai, lm cho trong m ngoi m, l nh b h l mt ngi khng hoang dm, khng xa x, khng lng ph, chm ch cn mn, thi rt vng vng, lm iu lnh theo s sp t ca tri. Lin sau ngi Huyn Trang chng minh v phn tch nhng chin tch ca ng Thi Tng gi l lm iu lnh theo s sp t ca tri. Lc u ng Thi Tng t chi vit li ta cho cun sch mi dch ca ngi Huyn Trang, nhng v sau nghe li khen ngi nh vy ca ngi Huyn Trang, nh Vua lp tc ng vit li ta cho cun sch Du Gi S a Lun. Li ta c tn l i ng Tam Tng Thnh Gio Ta. Nhng ngy sau , ngi Huyn Trang k li i ca cun Du Gi S a Lun cho vua ng Thi Tng nghe, sau khi nghe ngi Huyn Trang k, nh vua lp tc c ngi ln ng ly ngay quyn sch v. Sau khi quyn lun c em v. Vua ng Thi Tng ch thn xem xt rt k, cm thy t ng trong cun sch y ngha bao la rng ln, thm su, nhng t mnh cha h c nghe, nh vua lin n phn nn vi th thn: Trm c kinh Pht c nh ngi ng nhn tri nhn bin, n bao la mnh mng chng bit ng no, nay Huyn Trang php s i n ni xa xi ho lnh m xin c b kinh

in qu gi ny, Trm u thc cho mi ngi tm ra m c, ci ngun mnh mng v bin, sch cu lu Nho gio nh mt chic o nh, mi ngi bn tn rng tam gio hp nht, l nhng li bn tn by b. Sau ng Thi Tng li h lnh cho ngi chp quyn kinh sch lun ny ra lm 9 bn, phn cho 9 chu, gip cho n c truyn n khp ni. ng thi nh Vua yu cu nhng ngi ng u cc a phng cng trnh bo ln nhng ch m mnh cn cha hiu. B Du Gi S a Lun chinh phc c ng Thi Tng. Nh Vua khng nhng t ra hoi nghi i vi chnh sch c bn tam gio ho ng m ng ch trng; hn th na mi sch lc xm hi i vi Pht gio cng qun bin mt, nh Vua mun a tnh hnh theo hng Pht gio l c tn. B Du Gi S a Lun m ho thng Huyn Trang dch cng l mt nhng in tch( sch) quan trng nht ca T n Tng ( cng cn c gi l Duy Thc Tng, Php Tng Tng) m ngi Huyn Trang cng vi mt t ca mnh l ngi Khuy C lp nn. Ngay t trc khi ngi Huyn Trang sang bn n , mt s phn ca b b lun ny cng c truyn dch trn t Hn. Ln ny ngi Huyn Trang dch ton b lun ny. Ting Phn gi l Du Gi, th ting Hn dch l Tng ng phi nht qun, ngha th phi tng hp, tc l phng tin kho lo, linh hot, ng nh quyn gc. n , Du Gi l chuyn ch mt phng php tu hnh, sau c Pht gio i tha ang hng khi tip thu, b xung thm, mt s ni dung ca Pht gio, pht trin thnh i tha hu tng. Theo thuyt php ca tng gio ny, nu nh tng l m tu hnh v t duy theo tng lut, gio php, php ngha ca bn tng th c kt qu ca vic tu hnh hoc t duy sn sinh t ra u l Tng ng, ng thi phng tin kho lo, linh hot ng mc. Ni dung ch yu ca Du Gi S a Lun l ch r ngi tu hnh theo du gi, phi thc hin theo thp nht a ( 17 a v) m Pht gio gi l cnh, hnh, qu tc l 17 bc tu hnh chnh qu cui cng thnh Pht. L lun kiu ny tuy rng rt l ri rm v phc tp, nhng n ch r con ng thnh Pht. Cc hc phi hc tp tu hnh theo Pht gio thi Tn Tng nh Bt Nh Hc, Nit bn hc v sau l Thin Thai tng u c nhng l lun r rng chi tit, em li cho ngi ta n tng rt r nt, i vi ngi Trung Quc m ni, n li c mt hng v mi mnh mng v cng. Do i vi ng Thi Tng vo nhng nm cui i, n cn thit v quan trng hn nhiu so vi hy vng gi gm v tc dng th tc ca lun l o c Nho gia. Vo ma thu nm Trinh Qun th 22, L Th Dn yu cu ngi Huyn Trang li tip tc ca ngi cng c ca Pht gio. ng Thi Tng lp tc

hi Mun trng cy cng c, lm th no cho tt nht? Ngi Huyn Trang lin p rng: chng sinh m mui, nu khng c tu th khng khi ln c, mm ca tu phi vun trng, php ch l ht ging, hong php v con ngi, trc ht phi tng. Theo kin ngh ca ngi Huyn Trang, ng Thi Tng lin h chiu tng, trong chiu nh Vua d rng: Trm sng thi nhiu lon, lun phi lo lng vic binh ao, phi di gi dm ma, phi ng trn mnh nga, chng bnh cha ht, gn y c bnh phc, c l v iu phc ny nn cn phi dng vic binh ao chng? Sau khi ng Thi Tng ra chiu tng, cc tng ni trong ton quc c ln hn 18500 ngi. Vo thng 4 nm Trinh Qun 23 ( nm 649 sau Cng nguyn) ng Thi Tng n cung Thu Vi v yu cu ngi Huyn Trang i cng. Sau khi ngi Huyn Trang vo trong cung, ngi ch tn huyn lun o ( s xu xa bi diu, mu nhim ca Pht gio) vi ng Thi Tng. ng Thi Tng hi ngi Huyn Trang v nhn qu bo ng v cc cu chuyn c tch v tin thnh min Ty. Ngi Huyn Trang lin dn kinh Pht ra tr li. ng Thi Tng tin tng ht mc, nhiu ln nm vt o ca ngi Huyn Trang ni rng: Trm gp thy hi mun nn khng th hong dng Pht php c na ri. iu ny cho ta thy rng, vo nhng nm cui i, ng Thi Tng cng cm thy tic r v mnh khng th hong dng c Pht php, iu ny cch xa mt tri mt vc so vi hoi bo ca ng ta t trc y. Ni chung cc v Vng ca Trung Quc thng c mt o tng l mnh i cu Php trng sinh bt lo, t gip cho mnh c thng tr thin h lu hn na. Ngy xa Tn Hong Hn V vo nhng nm cui i tin phc v i theo mt phng thut ca o s. ng ta khng tic c mng sng ca mnh ung cc th thuc thn tin linh nghim. o s c phng thut ny nhn c hi c chiu chung, ng ta la ht tr ny n tr n, do n khi h cht h vn khng c tnh ng. C na cuc i Lng Thi Tng rong rui trn lng nga, tip sau Vng c hn 20 nm, do m ng cng c mt o tng l mnh c trng sinh bt lo. Xut pht t mc ch ny , ng Thi Tng ngh n vic mnh khng sm qung dng ( ph bin rng) Pht Php m bit rng cng c ca mnh rt mng v nh, do mi n tn cui cuc i ng ta vn lun lun cm thy nui tic. Vo thng 5 nm Trinh Qun 23, ng Thi Tng L Th Dn v dng loi thuc tin do mt phng s sao luyn m b a chy ko di khng cha khi, cui cng l cht. S tin sng vo Pht gio ca ng Thi Tng L Th Dn vo nhng nm cui i cng c lin quan trc tip vi nhng c mt ca ng ta v

mt chnh tr. Thi k u ngay sau khi ng Thi Tng L Th Dn ln ngi, ng ta lp tc ly vic nh Tu suy vong lm tm gng cho mnh. V mt chnh tr v kinh t ng ta cho thc hin mt lot bin php c li cho nn thng tr ca triu i. Bn thn ng Thi Tng ngay t u cng chm ch lng nghe li khuyn can ca qun thn, ng thi cng ging nh Ngu Trng ( Vua i Tu) ng khuyn khch cm n ngi dm thng thn dng li khuyn can. Chnh v vy c mt thi chnh tr m s tch khen ngi gi l thi i hng thnh Thnh tr Trinh Qun. Thi i thnh tr ng thi cng to nn cho ng Thi Tng mt thi kiu cng t mn. Bn thn ng Thi Tng L Th Dn cng l mt ngi c ti nng hn ngi, iu ny cng tr thnh iu kin ng ta t mn kiu ngo. Ngay t nhng nm Trinh Qun, ng ta t v ngc m rng Trm khi binh t nm 18 tui, nm 24 tui bnh nh c thin h, nm 29 tui c ln ngi hi , uy lc nay hn hn ngi xa; ngay t nh Trm theo vic binh ao chin khp ni, khng c thi gian m c sch, t nhng nm Trinh Qun n nay, Trm trong tay khng c ly quyn sch ca Pht, bit ngun gc ca phong ho, ngun gc ca chnh l, iu ny cng c th gi l vic hc hnh hn c ngi xa; Xa kia Chu Tn u hng k Nhung ch 21 ni xm, ngy nay chng ci u lm thn thuc, ho bo ny cng hn ngi xa Ba phng din m ng ta t khoe khoang mnh tr thnh nhng chng ngi cho con ng tin c ca ng ta vo nhng nm cui i. ng ta khng tn tm lng nghe nhng li khuyn can nh trc y na, cng ngy cng mun ph trng sc mnh, ng tng ba ln i nh Liu ng khng ni, ng cm thy sc lc ca mnh khng cn c nh trc na. Do ng bt u ch n Pht Php. Vo nhng nm cui i, ng Thi Tng L Th Dn tin theo Pht Php. iu ny nh hng trc tip n lp trng v thi i vi Pht gio ca ng Cao Tng, V Tc Thin v mt s ngi khc. tc tu hnh ti cha Cm Nghip V Tc Thin th Pht c ln ngi. V Tc Thin tn thng gi l Chiu l ngi vng Vn Thu ca Tnh Chu ( nay l huyn Vn Thu tnh Sn Ty). B l V S Hoch, nguyn l mt ngi bun g. Vo cui thi k Tu, ng i theo quan lu th( bo v) Thi Nguyn tn l L Uyn, c lm mt v quan nh. L Uyn khi binh chng li nh Tu Thi Nguyn, V S Hoch cng vi v i theo. Sau khi Vng triu ng ra i, V S Hoch c phong lm quan B thng th B Cng v cn c phong lm Vinh Quc Cng. Tng

truyn, ngay t b V Tc Thin c tnh cch cng ngh, rt thch ng gi con trai. C mt ln, thy tng xem bi cho c, tng c l con trai lin ni rng: Nu cu m l con gi th qu ht ch ni. n nm 14 tui, V Tc Thin tr thnh mt c gi xinh p cnh vng l ngc. Sau khi bit V Tc Thin l mt c gi xinh p, ng Thi Tng lin triu c vo trong cung, chn c lm ti nhn ( cp thp nht trong cc phi tn). Sau khi vo cung, V Tc Thin bit c ng Thi Tng c mt con nga bt kham, rt kh thun phc c con nga ny. C ni vi ng Thi Tng rng mnh cn 3 th: Mt ci roi st, sau l dng tru st. Nu nh ni vn c khng vn nghe li th phi dng n dao gm m. ng Thi Tng na i ngi ngi trn lng nga tm hiu bit ca ng cng rt su rng, nghe li ni mnh bo ny, ng ta v cng khen ngi tnh cch mnh m ca V Tc Thin. Thng nm Trinh Qun th 23 ( nm 649 sau Cng nguyn), ng Thi Tng bng h (cht). V Tc Thin cng vi cc phi tn khc ca ng Thi Tng b ui ra khi cung, bt xut gia lm ni s tu cha Cm Nghip pha bc Trng An. Lc , V Tc Thin mi 25 tui. Sau khi xut gia lm s ni, V Tc Thin ngy ngy hng ng cng Pht, ngy ngy tng kinh, cuc sng c n lnh lo. Nhng b vn cn mt tia hy vng, l trc khi xut gia b c li hn c vi Hong Thi T tn l L Tr, bi v ngy trc khi cn cung, b cng ln lt quan h tnh cm vi L Tr cng tng ha vi V Tc Thin rng, i sau khi ng c ln ngi hi , nht nh s n V Tc Thin tr v cung. Mt hm ng Cao Tng L Tr n cha Cm Nghip gp V Tc Thin. Tnh cm nh nhung gia hai ngi li tro ln bng bng. Sau khi hai ngi gp nhau, ng Cao Tng ni vi V Tc Thin rng, iu kin n nng v cung gi vn cha chn mui, nhng trc tin V Tc Thin c tc mc di nh c, c thi c chn mui, nht nh s n n v. Sau khi L Tr ra v, V Tc Thin bt u khng co tc nh trc m c tc mc di ra, nhng vic tu tp vn bnh thng, v ngy ngy mong ngng ng Cao Tng sm n n mnh tr v cung. Qung na nm sau, ng Cao Tng triu V Tc Thin tr v cung. Do c mt thi gian sng cuc sng ca mt ni s, nn gio l Pht gio cng in m trong tm tr V Tc Thin, cuc sng nh cha cng tr nn quen thuc vi b. Khi thc s phi ri cha Cm Nghip, V Tc Thin t nhin c mt tnh cm lu luyn kh dt ra c. Qa trnh ny c nh hng trc tip n mi quan h gia V Tc Thin v Pht gio sau ny.

Khng ging nh ng Thi Tng L Th Dn, ngi con ng Cao Tng L Tr l mt ngi m yu, lm vic chm chp. Sau khi ln ngi, ng Cao Tng khng ch n cng vic, lm vic tu tin, qua qut, gii quyt cng vic khng theo ng nguyn tc. Nhng trong vn sp xp th t ca Pht gio v o gio, ng Thi Tng ( cha) sp t l : o gio ng u, tip theo l Nho gio, cui cng l Pht gio. Nhng sau khi ng Cao Tng ln ngi, nghe ni mt s ho thng c kin, ng lin ra chiu rng: Trong cc bui l Trai ( bt k l nh nc hay t nhn t chc) v trong cc ni c tp trung ng ngi th cc o s v n qun ( o gio ) ng pha ng, tng ni ( Pht gio) ng pha Ty, khng cn phi tranh ci trn di g na. iu ny trn thc t trong lng ng c g n o nghing v Pht gio, mt khch quan rt c li cho vic pht trin Pht gio v th v lc. Cn mt iu na l t lu sau khi ng ln ngi, ng cho ban chiu th: Tng ni khng c nhn bi ly ca cha m m tng ni cn phi bi ly cha m. Nhng mt trong s tng s nh c mi quan h h hng vi Hong thn quc thch nn c hnh ng chng i, h khng chu chp nhn nh vy, chiu th cui cng khng c thc thi. V Tc Thin sau khi c tr li cung, lin c ng Cao Tng lp l Chiu Nghi ( mt ng cp ca Phi Tn cao hn Ti Nhn). Vic ng Cao Tng m yu lm vic chm chp, khng cng quyt to iu kin thun li cho mt con ngi cng ngh, a mu nh V Tc Thin tham d vo cng vic chnh ca Vng Triu nh ng. Khng bao lu sau, ng Cao Tng li ra sc lnh phong V Tc Thin l Thn Phi ( cp cao nht trong Phi Tn, ch thp hn Hong Hu). Sau ng Cao Tng li mun lp V Tc Thin lm Hong Hu, v ng cng em vic ny bn lun vi qun thn. Nguyn Lo trng thn l Ch Toi Lng v chu ch tn l V K cc lc phn i. ng Cao Tng do d khng quyt nh, ng em chuyn ny ra bn vi L Tch. L Tch tu rng: y l vic ring ca Hong gia, vic g phi em bn vi ngi ngoi. ng Ha Knh Tng, ngi ng h V Tc Thin ni cng su sa, thu o hn. ng ni rng: ng Hng Ba Lo a cn phi ghnh my thch go ( mt thch l mt t) mong i ly mt ngi v, hung h l Thin T!. Do , ng Thi Tng quyt tm ph b Vng hu ng thi, lp V Tc Thin lm Hong hu, V Tc Thin sau khi c lm Hong hu, b lin trc tip tham d vo Triu chnh. Do ng Cao Tng mc bnh au u, nn t nm Hin Khnh th 5 ( nm 660 sau Cng nguyn) i s trong Triu nh v c bn u giao cho V Tc Thin gii quyt. Hng ngy khi ng Cao Tng ln triu, V Tc Thin u ngi pha sau ng, bung rm nghe vic triu chnh, quyt on tt c mi vic. ng Cao Tng lc ny ging nh

tn b nhn. ng thi, lc cc i thn trong Triu nh v dn trong h u gi ng Cao Tng v V Tc Thin l nh thnh. iu chng t rng, trong lng mi ngi, V Tc Thin cng tr thnh mt v Hong . Sau khi nm quyn iu hnh Triu Chnh, V Tc Thin bt u ra sc nng Pht gio, ng thi thc y v thc y ng Cao Tng chnh thc cao Pht gio. Theo ghi chp li ca sch s, vo nm u ca Ln c ( nm 664 sau Cng nguyn) V Hu ( tc V Tc Thin) truy phong cho c con gi u lng b cht yu l cng cha An nh, khi ci tng lin t chc kho l to cha th Pht. Vo nm sau, thi t L Hong cho c mt ci chung ng to dng biu ng Cao Tng v V Hu, ci chung nng ti nm tn. V Hu yu cu treo ci chung ny cha Ty Minh. Ngy lm l treo chung, lin t chc mt l hi lm no ng kinh . Vo nm u ca Cn Phong ( nm 666 sau Cng nguyn), di s iu khin ca V Hu, ng Cao Tng ra chiu lnh yu cu mi chu phi xy mt ngi cha. Vo nm Hm Hanh th hai ( nm 671 sau Cng nguyn) mu thn ca V Hu cho ngi c mt bc tng Pht ln hi hng phc c cho b, s tin c tng u ly t Quc kh ( kho bc nh nc). Vo nm sau, ng Cao Tng li ra sc lnh cho xy dng Pht i N X Na cha Phng Tin, Long Mn, Lc Dng. V Hu dng hai triu quan ( mi quan l 1000 xu) tin son phn ca mnh tng tr, sau hn 3 nm xy dng cng trnh mi hon thnh. Vo nm Vnh Thun th hai ( nm 683 sau Cng nguyn) ng Cao Tng n mt tng s n tn l B Lu Ch n Trung Quc. V Hu li m nhim thm trch nhim, a ngi v cha Phc Tin Lc Dng chuyn dch kinh Pht. Vo nm sau ng Cao Tng mt, V Hu cho xy cha i Hin hi hng cng c cho ng Cao Tng, ng thi 200 v tng trong . V sau, cha ny c i thnh cha Tin Phc. Tt c cc hot ng trn y, trn thc t u do V Tc Thin xng v iu khin, ng thi h lun lun qun trit tham vng chnh tr mnh lit ca V Hu v nh hng ca b sau khi tham d triu chnh. Nh bc tng Pht N X Na cha Phng Tin huyn Long Mn k trn l do V Hu bt 2 triu quan tin son phn ca mnh to nn. To hnh ca khun mt bc tng y hnh thi v kh cht in hnh ca ngi ph n Trung Quc. Khun mt y n, ung dung, mt sng long lanh, lng my di v cong vt, nh mt hin t v du dng. N cha ng tnh cm hin hu ho nh, khng c mt im no li khng th hin dng v n tnh rung ng lng ngi. Ci hnh tng c n tnh ho ny l sn phm ca vic V Tc Thin da vo tc tng Pht th hin lng tn th thn thnh. Ci tn

L X Na l dch m t ting phn, ca t y l nh Pht chiu khp ni hoc nh sng chiu khp ni. Hnh tng c n tnh ho ny, va c hm nh Pht chiu sng khp ni v nh sng chiu khp ni, va l im bo trc v hoi bo chnh tr ca V Tc Thin (V Hu). Sau khi ng Cao Tng qua i, ng Trung Tng L Hin k v. Nhng chng bao lu sau, V Tc Thin lin ph ng Trung Tng, cho lm L Lng Vng. B a Du Tng, tc l L n k v. Sau khi Du Tng ln ngi, V Tc Thin lin ly danh ngha Thin Hu Hong Thi Hu nhip chnh. Nh vy, Vng Triu L ng cui cng b V Tc Thin thu tm quyn lc. dnh c s ng h ca cc tng lp nhn s v tm cn c l lun cho vic mnh nm quyn lc, V Tc Thin pht trin su sc thm mi quan h chnh mnh v Pht gio, hy vng dng Pht gio t c mc ch chnh tr v cc mc ch khc ca mnh. Vo nm u tin ca Thu Cung ( 685 sau Cng nguyn). V Hu ( tc V Tc Thin) ra lnh cho tng s tn l Thit Ho Ngha trng tu li cha Bch M Lc Dng. Trng tu xong, V Hu lin c tng s Tit Hoi Ngha lm tr tr ngi cha . Tit Hoi Ngha tn th tc l Phng Tiu Bo, vn l mt k lu manh u ng x ch Lc Dng. Nhng ngay t khi sinh ra cu c khun mt sng sa, dng ngi ng hong rn chc, sc kho hn ngi. u tin, cu ta gian du vi cng cha Thin Kim l con trai th 18 ca ng Cao T L Uyn. V sau c cng cha Thin Kim l con gi th 18 ca ng Cao T L Uyn, v sau c cng cha Thin Kim gii thiu lm quen vi V Tc Thin. V Tc Thin v cng qu mn v chiu chung cu ta, hai ngi rt mn nhau, tnh cm ngy cng su m. che mt thin h v tin cho vic ra vo cung ca cu ta, hai ngi rt mn nhau, tnh cm ngy cng su m. che mt thin h v tin cho vic ra vo cung ca cu ta, V Tc Thin lin yu cu cu ta xut gia thnh tng s, php danh l Hoi Ngha. V Tc Thin cn him mt ni l cu ta xut thn thnh phn thp km trong xh, lin giao cho cu ta chc Ph M Tit Thin Bn Gia phc v c cng cha Thi Bnh yu qu ca mnh, hn th na li cn l Thc Ph ( ch rut) ca Ph M. Nh vy Tit Hoi Ngha va l mt tng s, va l c s ( tn Pht gio cha xut gia) lm vic ca th tc, ng c t do ra vo cung lm hu nam cho V Th. Sau khi c lm tr tr cha Bch M, i u cng ci Ng M ( nga Vua Ci), hai bn c hn chc quan qun i km. Khi i trn ng ph, cu ta lun t v kiu hnh. Cu ta cn by tr lp o trng cng vi cc v cao tng i

c tng kinh cho V Hu Lc Dng. Cc Vng Cng qu tc trong triu nh u nm rp xung l bi, gi cu ta l Tit S. V Tc Thin dng Pht gio lm ba h mnh tho mn ring t ca mnh. Trong lch s Trung Quc khng ch c mt ln ny! Vo nm sau, v tng s ngi n n Trung Hoa tn l a B Kha La bt u cng vic dch kinh sch cha Thi Nguyn (ng Kinh). V Tc Thin nhiu ln n hai ni y, vit bn ta cho bn kinh dch m rng bn kinh mi dch, thng qua b mun chng t mi quan h c bit ca mnh vi Pht gio. V sau ngi a B Kha La Tch ( qua i), V Tc Thin ra sc lnh mai tng ngi ni Long Mn. Do c s ngh ca V Tc Thin, l mai tng ngi a B Kha La c n hng vn ngi gm vng cng qu tc trong Triu v b con trm h, c th ni rng l m tang ln cha tng c t trc n nay. Vo nm Thu Cung th 4 ( 688 sau Cng nguyn), mt ngi chu trai ca V Tc Thin tn l V Tha T lm gi mt vin Thin Thch, anh ta khc tm ch Thnh Mu Lm Nhn, Vnh Sng Nghip trn hn ngc thch ri sai mt ngi qu Ung Chu tn l ng ng Thi dng biu ln V Tc Thin ni rng hn ny nht c Lc Thu. V Tc Thin nhn thy vin ct tng ny b v cng vui sng, lin gi vin l Bo , ng thi b thng chc cho ng ng Thi l Du Kch Tng Qun. i vi mnh b cng t t thm danh hiu, ly tn l Thnh Mu Thn Hong Thi Hu. Cc hnh ng trn y cng thy rng, V Tc Thin mun dng nhiu th on to d lun dn ng cho mnh lm Hong . Thy nh vy, mt s Sa mn Pht gio bt u tm cch p ng mong mun ca V Hu. Nm u tin ca Ti S ( nm 689 sau Cng nguyn), c mt nhm 10 v Sa mn lm mt cun sch Pht tn l Kinh i Vn cng khai t v thi phng V Tc Thin l mt n hong. Sau khi h mang cun Kinh i Vn ny dng ln V Tc Thin. V Tc Thin sng nh bt c vng. S d V Tc Thin coi trng cun Kinh i Vn nh vy, l do trong cun Kinh i Vn c hai on ni n vic ph n c th lm Quc Vng. Mt on ni rng, c mt thin n tn l Tnh Quang c Pht th k ( d bo trc) l s lm Quc Vng v thin n ny l B tt ho thnh n thn. Mt on na th ni rng, thin n Tnh Quang hin ang th n thn, mi ngi trong thin h nht nh phi ng v n ny k v ngi Vua. Hai on kinh ny c cc v ho thng k trn gii thch thm, h nu r: V thin n ny chnh thc quy phc c thin h, tt c cc t i nm di s cai qun ca b, khng ai dm chng i. iu ny c ngha l, yu cu cc i thn ng chc cng trm h

cng tn trung vi V Hu. Nhng ai tn trung th c con chu y n. Nu nh ai mun chng li hoc lm phn, cho d quc gia by gi khng s chm th ln tri cng b trng pht hoc cht! Qua s gii thch nh vy, vy thc t ging nh ni rng V Hu m nhn thin mnh, khng mt ai c chng li. Cng lc vi cc v Ho thng t v V Hu ang gnh vc thin mnh, c mt s v quan cng mt tp khong 900 ngi thuc dn lang thang u ng x ch tronh thnh Trng An do mt ngi tn l Ph Du Ngh ng u cng nhau n dng biu xin i tn nc l Chu. H dng biu ln Hong thn V Th. Ch c hn 900 ngi n ngh, do V Hu cng khng dm tu tin ng . Nhng V Hu cng phong cho ngi ng u tp l Ph Du Ngh chc Cp S Mnh Quan Triu nh, bc chnh ng phm. Hnh ng chng t rng, vic V Hu "khng ng vi li thnh cu" l gi v, b ngm bo vi mi ngi rng, b cn mt l ngh vi quy m ln. Th l 3 ngy sau, nhng ngi o din li ngh trn lin gy no lon cc quan Triu nh cng Hong Gia. Khoanggr 6 vn ngi gm b con trm h xa gn, cc t trng khp ni cng vi cc sa mn Pht gio li dng biu xin V Th lm Hong . Trong kh th ngh sc si nh vy, trong lng V Tc Thin v cng sung sng. Tht ng thng cho Du Tng L n nh phi mi Thi Hu ra lm Hong . Qua hai ngy chun b, V Tc Thin lin ln ng ti Thin Lu, ra sc lnh i x thin h, i tn nc ng thnh Chu, t xng l Thn Hong , i nin hiu thnh Thin Th (nm 690 sau Cng nguyn). Nh vy, N hong V Chu chnh thc i m ln ngi. Trong qu trnh "Cch mnh V Chu" th cc sa mn Pht gio lp cng u. H khng ch tm c cn c l lun cho vic V Chu thay nh ng chng minh vic V Th lm n Hong l do ch ca Pht, m h cn c nhng biu hin tch cc trong cc hot ng ngh. Do , sau khi ln ngi N Hong, V chu lin tin hnh thng cng lao. Mi v Ho thng lm gi b "Kinh i Vn" kia, u c ban tc Huyn Cng, ng thi ban b y t c sa khuy bc cho cc v Ho thng, hu th cng bt chc vic ny. Khng ch c vy vo thng 10 nm u tin ca Thin Th (nm 690 sau Cng nguyn), N Hong V Chu cn ra sc lnh mi chu ca lng kinh (ng kinh v Ty kinh) xy mt ngi cha ly tn l i Vn ct "Kinh i Vn". Ti nhng ngi cha mi cc cao tng i c thng to ging gii kinh Pht. Hi , ton quc r ln phong tro xy cha ly tn l i Vn. Vng trung nguyn cng c cha i Vn, vng bin gii xa xi ho lnh cng c cha tn l i Vn. Theo ti liu c

lin quan, phong tro "Cha i Vn" cn lan ra tn Ty An, S Lc v c thnh Toi Dip pha Nam vng h Ba Nh Ca Thp. T c th thy nh hng to ln cng sc vn xa ca "Cha i Vn". Ngoi ra, vo nm Thin Th th hai (nm 691 sau Cng nguyn) N Hong V Chu cn ban chiu: t pht gio ln trn o gio, tng ni Pht gio c ng trn o s v n qun ca o gio. V Pht gio gip nhiu trong "ci cch V Chu", cho nn N Hong cng phi nng cao a v ca Pht gio. Trong chiu th N Hong ni rng: Trm xa kia t thng hiu nhng li dy t kim khu 22, li nhn c mt bn Bo K 23, rt tt cho vic gio dc ngy nay. Cun kinh i Vn rt hay v thm su, l du hiu lm sng t nc, m rng vic ci cch, dy ln phong tro duy tn (i mi) do Pht gio phi t trn o gio, tng ni cn phi ng trc o s. Khng c nghi ng g na, iu ny thng bo thng vi mi ngi rng, trong qu trnh ci cch duy tn th Pht gio c ng gp to ln, bn thn N Hong dng nh Pht gio ho thin h, do o Pht cn phi xp ln trn. Vo nm Trng Th th 2 (nm 693 sau Cng nguyn), ngha l ch 4 nm sau ngy nhm 10 v ho thng dng b "Kinh i Vn" ln V Tc Thin th v tng ngi n ang dch kinh trn t ng tn l B Lu Ch cng dch xong b "Kinh Bo V" gm 10 quyn trong c mt on ni rng: "Phng ng c mt v Thin t tn l Nht Nguyt Quang, ci my ng sc n ni Pht , Pht ni vi Thin t rng, sau khi ta nhp dit ngi phi n nc Ma Ha Chi Na pha ng bc Nam Thim B Chu. tht s c mt v B Tt nhng hin l n thn, l v cha T Ti. Tri qua vi nm , nh ngi hy dng chnh php gio ho, dng dc chng sinh, hng dn h tu thp thin 24, pht trin php mn ny ca ta, xy dng cha v thp, ng thi hy cng dng sa mn nhng th nh qun o, n, ni , thuc thang". on kinh vn ny cn r rng hn "Kinh i Vn". Tuy rng n khng ni thng tn tui ca V Tc Thin, nhng n cng ni rng c mt v B Tt hin l n thn s lm Hong Trung Quc (nc Ma Ha Chi Na). B "Kinh Bo V" m ngi B Lu Ch dch l bn dch ln th ba ca b kinh ny, so vi bn dch ca hai ln trc th u khng thy c on ny. T c th thy rng, on kinh vn k trn l dch gi B Lu Ch thm vo lm va lng V Tc Thin v mun thanh minh cho cuc ci cch ca V Chu. Sau khi c on kinh ny, N Hong V Chu nh m c trong bng, v c "li Pht" trong cun "Kinh i Vn" v "Kinh Bo V" nn vic V Chu lm Hong cng c thm nhiu l do b sung. Th l

V Th lin ra tay hnh ng, vit li ta cho rt nhiu quyn kinh Pht mi dch biu th lng cm t ca mnh i vi Pht gio! Trong mt on li ta b vit rng: Kim Tin 25 ging xung t ny, iu ny trong k "i Vn" ni r t lu. Ngc y 26 khc ln p lng lnh, iu ny trong cun "Bo V" su c ni ti, "Trm t khi cn b, tm hng v b bn kia 27 lun mong mun hong dng Tam Bo, t nn mng ln cho vic an v i Bo, dng cao 8 thnh, cng c nghip ln ca cc v Thnh i trc". Vo thng 9 ma thu nm y, V Th lin t thm tn cho mnh l Kim Lun Thnh Hong . Theo thuyt Php ca Pht gio, B Tt ng th th gi l Chuyn Lun Thnh Vng, chia lm 4 cp gm vng, bc, ng, st. Kim Lun Vng c th lm Vng thin h, ng thi c 7 bu (tc l 7 loi s vt hoc ng vt gm vng vng, ph n, voi, nga, ht ngc, thn Cha binh, thn Cha tng). V Th t phong cho mnh l Kim Lun Thnh Hong , nh th cng cn phi c by bu ny. Th l b lin lm by bo bi ny, t chc l hi cung nh quy m ln thn dn c ngm chng. V V Tc Thin lm Vua thin h vi thn phn (danh ngha) l B Tt ng th, cho nn nhng cng vic ca Triu nh ng nhin l c cc v ho thng (Pht t) tham d. Do , N Hong V Chu lin trng dng cc v Ho thng tham gia cc hot ng nh gim st, qun s... B ta hai ln b nhim ho thng Tit Hoi Ngha vo cc chc nh Tn Bnh o Hnh Qun i Bo Qun v i Bc o Hnh Qun i tng Qun tin ln pha bc nh t Quyt, nhng u mang tht bi tr v. iu ny trn thc t l coi quc gia i s nh tr a. Cng thi gian ny, b cn quan h qua li rng ri vi nhiu tng s Pht gio chng t rng, b khng ch c duyn vi Pht gio, m cn c duyn vi nhiu v tng s. Hi c mt v tng tn l Thn T, l th lnh ca Thin tng min bc, V Tc Thin lin mi ngi Thn T v Kinh S. Va gp nhau l thy chung tm nguyn. V Tc Thin vng vi ngi Thn T i song song ln in. V Tc Thin cn ch thn qu l ngi Thn T, lun ming hi o. Di s dn dt ca b, rt nhiu cc con chu Vua cha n l bi ngi Thn T. H nh l nm rp xung t. Ngy no cng c v s ngi n nh vy. biu th lng thnh knh su sc ca mnh i vi thin s Thn T, V Tc Thin ban sc lnh xy dng cha Mn ni ng Dng, ni m trc y ngi Thn T tng , n p n c vi ngi. Theo ghi chp th ngi Thn T l thng th (ng u, u n) trong s cc t ca ngi Hong Nhn, t th 5 ca Thin tng Trung Hoa (cng c ti liu ni rng, trn thc t ngi Hong Nhn l ngi sng lp ra thin

tng Trung Hoa). Thin tng ch trng "bt lp vn t, truyn php bng tm" t m khi dy thc ch th ca tng l. Vo mt nm gn cui i, ngi Hong Nhn c yu cu cc t ca mnh mi ngi lm mt bi k ly lm c s quyt nh ngi s tip tc thng lnh chng thay mnh. Ngi Thn T cho rng, ngi s tip tc thng lnh chng khng ai khc ngoi mnh, lin lm mt bi k: Thn l cy b Tm nh i gng sng Thng xuyn lau chi sch Ch nhim bi trn Lc ny ngi Tu Nng l mt trong s nhng t ca ngi Hong Nhn nhng li chuyn l tp dch (gi go) di bp. Nghe thy bi k trn, ngi Tu Nng ni rng: "Bi k ny nghe th hay y, nhng chng t ngi lm k cha hiu o". Ni xong ngi Tu Nng lin lm mt bi k: B vn khng cy Gng sng cng chng i Xa nay khng hnh tng Ch u nhiu bi trn? So snh hai bi th trn, ngi Hong Nhn thy rng, ngi Tu Nng hiu tinh tu ca thin tng su sc hn ngi Thn T, do ngi em y bt (thng lnh tng chng) truyn cho ngi Tu Nng, bo ngi Tu Nng hy xung pha nam, i c hi ra gio ho chng sinh. T , trnh s m hi ca m t ngi Thn T, ngi Tu Nng gia nhp m th sn n trong rng su khong 16 nm, sau ngi ra truyn php Qung Chu (pha nam), cn ngi Thn T th ng Dng (pha bc), lch s thng gi l "nam Nng bc T". Su khi ngi Thn T c mi n kinh s (kinh ), V Tc Thin c nghe trnh bo rng, o hnh ca ngi Tu Nng cn cao hn v thm su hn ngi Thn T nn sai ngi n Qung ng mi ngi Tu Nng v kinh s. Ngi Tu Nng v m khng i c, nh gi b c sa (m ngi Hong Nhn trao cho mnh) v kinh s Trng

An. (B c sa ny ca ngi t Ma, t th 28 ca Thin tng Trung Hoa. Ngi t Ma c coi l s t ca Thin tng Trung Hoa. Ngi t Ma trao c sa cho nh tt Hu Kh. Nh T Hu Kh li trao c sa cho ngi Tng Xn. Tam t Tng Xn li trao c sa cho t t o Tn. T t o Tn li trao c sa cho ng t Hong Nhn. Sau thy ngi Tu Nng ng o, ng t trao c sa ny cho Tu Nng. Ngi Tu Nng l lc t ca Thin tng Trung Hoa). Mi ngi cng nhau l bi b c sa ny. Bng nhng hnh ng va k trn, V Th mun mn Thin tng t im thm cho a v thng tr ca mnh. Sau khi ln ngi Hong , V Th nghe ni Pht gio c mt b "kinh Hoa Nghim" rt bi diu, thm su, th l b lin c ngi xung tn vng Vu in xin c b kinh Hoa Nghim bng ting Phn, ng thi b ch thn t chc cng vic phin dch b kinh ny. B c mt tng s ngi gc Vu in tn l Thc Soa Nn lm ngi dch chnh, bn thn b cng thng xuyn tham gia dch. Tri qua 4 nm lin, vic dch b "kinh Hoa Nghim" mi hon thnh, tng cng l 80 quyn. S d V Th coi trng b kinh ny nh vy l v b nhn thy rng, b kinh ny p ng c nhu cu ca b trn mt phm vi rng. So vi b "kinh i Vn" v "kinh Bo V" th b "kinh Hoa Nghim" c tc dng trn quy m ln hn. B "kinh Hoa Nghim" va mi dch xong, N Hong V Chu lin vit li ta cho b kinh ny. Trong li ta c on vit: "kinh Hoa Nghim ny l mt tng ca ch Pht, l ci bao la khng b nc ca Nh Lai, Trm ch thn tham gia dch v hiu ch. Trn trng m dch b kinh ny lm tng thm ci bao la, m rng, ci mnh mng ca Php gii". c s xng ca N Hong, mt tng phi mi ca Pht gio Trung Quc c hnh thnh vo thi V Chu, tc l phi Hoa Nghim. Kinh in chnh ca tng phi ny l b kinh Hoa Nghim. Ngi sng lp v cng s cng gn lin s ra i tng phi ny vi cuc ci cch V Chu. H thng ni rng: "N Hong ci cch, i nc ng thnh nc Chu, sai s gi v vng Vu in tm bng c quyn "kinh Hoa Nghim" bng ch Phn, tng phi ny (tc Hoa Nghim) t m ra i. Trn thc t, ngi sng lp ra tng phi Hoa Nghim l ho thng Php Tng. Ngi cng nhiu ln c mi vo cung gp V Tc Thin ging cho b ngh thm su ca kinh Hoa Nghim. Ho thng Php Tng ly con s t vng pha trc cung in lm v d ca ngi ci gi l gio ngha (gio l) ca tng phi Hoa Nghim nh "l s v ngi, s s v ngi", gip V Th hiu su sc ngha thm su ca n. Do , V Th ra sc lnh c bit phong cho Ho thng Php Tng l Hin Th i S, v vy tng phi Hoa Nghim cn c gi l tng phi Hin Th. Ci gi l gio ngha "l s v ngi, s s v ngi" ca tng phi

Hoa Nghim (Hin Th) ch yu l ni r hin thc u hp l, Pht quc l tnh , trong ci nhim bi trn cng c Pht Quc... Nhng gio ngha (gio l) ny "cn c l lun" cho tnh hp l ca "cuc ci cch V Chu" mt trnh l lun cao hn. Ci cng l cn c chng minh rng, mnh t bao la m V Th ang thng tr ny cng l mt "Pht Quc Tnh ". Do c mt thi gian xung tc tu hnh cha Cm Nghip, nn sau khi ln ngi Hong , V Tc Thin tng nhiu ln ni vi cc v i thn tng s Pht gio rng, bn thn b t b qu knh Tam Bo (tc l Pht, Php, Tng), c duyn vi Pht gio. T Pht gio, b c c v kh l lun cho "ci cch V Chu" ca mnh. B cng khoc chic o Pht gio ln mnh tn lu manh u ng x ch Tit Hoi Ngha tho mn ham mun ring t ca mnh, (theo tng truyn, b bt Tit Hoi Ngha thng xuyn qua li m lun Pht Php vi b, nhng thc ra l bt Tit Hoi Ngha phi quan h tnh dc vi b). Cng thi gian ny, ba cng cho hong dng Pht s chng t rng mnh c duyn khng dt ra c vi Pht gio. V vn V Th hong dng Pht s th s tnh c ghi li rt nhiu chuyn, y ch xin nu hai chuyn. Vo nm th hai ca Trng An (nm 702 sau Cng nguyn) V Tc Thin em mt bc tng Pht bng vng to nh ngi bnh thng ra khi Hong Cung, chuyn n cha Chiu Phc phng Sng Ngha di s a ng ca b v s h tng ca tng binh v V Lm Qun c x rp tri. Ven ng i c hng vn ngi ra t l. Thnh Trng An bng chc hng khi nghi ngt, c x, c nheo ngp tri. Mi hng thm lu li trn ng ph n my ngy. T c th thy cnh si ng, nhn nhp lc by gi. Chuyn th hai: Vo nm th 4 ca Trng An (nm 704 sau Cng nguyn) vi nim phn khi ang dng tro tt , V Tc Thin ban quyt nh c mt bc tng Pht cc to t b h Bch T M ni Bc Mnh thnh ph Lc Dng. V s tin c tng qu ln, ch da vo khon tin Triu nh cp cho th khng , kh m c xong, do V Tc Thin quyt nh s tin thiu s phn b cho cc tng ni ng gp. B yu cu mi tng ni mi ngy np mt xu (ng xu bng ng). Cui cng b thu c 170 triu xu. Sau khi bc tng ln c c xong, ch thn N Hong dn u cc quan thn liu lm l cng t (h thn nhp tng). Cu chuyn ny chng minh mt iu l: Thi V Th cm quyn, cc tng ni ng o n mc no. Khng k thi gian nhip chnh th V Tc Thin chnh thc cm quyn 16 nm. Nh c vic theo Pht gio m b c ln ngi Hong , sau khi ln ngi b li tip tc theo Pht gio. iu ny dn n mt vic l: Vo thi

k V Chu, i a s cc ngi cha, rung t cng v t thuc quyn s hu ca cc tng ni. Cc tng s c php t do ra v i Ni ca Triu nh. Cc tng s honh hnh ngang ngc khp cc ng ph, cc vic i s, qun s khng th khng c cc tng s tham gia. Nhng iu ny gy nn s bt mn v chng i ca rt nhiu ngi. V d: C mt ln, tng s Tit Hoi Ngha gp T Tng T Lng trong l ng ca Triu nh nhng Tit Hoi Ngha t ra v l, kiu cng vi T Tng. Thy vy, T Tng T Lng T ni gin ng ng, h lnh cho thuc h bt ngay Tit Hoi Ngha nh cho hn chc ci ny om m mt. Tng s Tit Hoi Ngha b nh cho hn phiu phch lc, tht thu m u b i. Ti hm sau khi vo cung Tit Hoi Ngha lin kin vic ny vi V Tc Thin. V Tc Thin t bit rng mnh khng th mun sao c vy, nh ni vi Tit Hoi Ngha rng: T nay v sau khanh hy ra vo Hong Cung bng ca Bc cn khu Nha Mn pha nam Triu nh l ni lm vic ca T Tng, khng nn tu tin ra vo ni y. Thm mt v d na: Khi V Tc Thin thu gom tin c tng Pht bng ng to ln b h Bch T M ni Bc Manh th quan ni s l ch Nhn Kit tng dng s thng thn khuyn can, hy vng rng N Hong ng v mn c hong dng Pht gio m lm hao tn cng sc tin bc ca nhn dn. Ngoi ra cn c nhng ngi nh quan Gim St Ng S Trng nh Khu, ng L Kiu (ngi thng dng ru biu Triu nh) cng t ra au xt m dng s khuyn can. Xt mt gc khc th V Tc Thin qu thc l mt nh chnh tr thng minh, can m v nhiu kinh nghim. Trn lnh vc chnh tr, b rt ch xy dng v chnh n hng ng quan li, m mang khoa c chn nhn ti, t khin cho tnh hnh cc k s dn tc Mn Phit c quyn nm chnh tr (l ny hnh thnh t thi Ngy Tn nam Bc Triu) b ph v hon ton. V kinh t, b rt coi trng nng nghip. ch thn b c nhng vic lm khuyn khch trng trt, gim thu kho, khin cho c kinh t ln x hi c nhng bc pht trin rt ln. B cn t do ngn lun, tm hiu v lng nghe nhng kin bt ng vi mnh, ch cn nhng kin c li cho s thng tr ca mnh l b lin tip thu v cho p dng ngay. Do b c cng hin ln cho s hnh thnh v pht trin ca "s phn thnh Vng Triu ng", nht l kh nng chnh tr ti tnh ca b trong vic gii quyt cng vic mt cch quyt on, kho lo tip thu kin ng gp. Trong s cc Hong Trung Hoa, b l mt con ngi kit xut. Nhng thi tham lam tn bo ca k "vnh mt vi i" cng vi nhng th on li

dng Pht gio v th on thng tr c mu en ti l nhng iu ngi i sau khng ai thm nhc n. Vo cui nm Trng An th 4. V Tc Thin m nng, lc ny b 81 tui v b cng khng cn sc iu hnh cng vic Triu nh na. Vo u nm sau, mt v quyn thn c V Th bt (thng cp) tn l Trng Gin Chi v cc i thn khc t chc cho i Cm V Qun ca Cung nh lm chnh bin, st hi hai v quan c V Th chiu mn v tin tng l Trng Dch Chi v Trng Xng Tng, khi phc lo ngi v cho ng Trung Tng L Hin, khi phc li tn nc l Vng Triu ng. Chng bao lu sau, V Th (V Tc Thin) m nng, cht cung Thng Dng thnh ph Lc Dng. Tng truyn rng, trc khi cht, V Tc Thin dn li cc quan hu h mnh rng: "Sau khi ta cht th b ngay danh hiu Thnh Thn Hong , th cng ta vi ci tn l V Th Tin Ti". iu ny c ngha l, b thy mnh nn l mt v Hong Hu ca Vng Triu L ng, ch khng phi l mt N Hong V Chu no . Cui cng, V Tc Thin t cho mnh mt du chm ht tng i khn ngoan. ---o0o--Phn 3 - Cha Php Mn ct gi x li. Cc Vua ng by ln rc xng Pht Thi ng l thi k Pht gio hng thnh nht trong lch s Pht gio c i Trung Quc. Vo thi k ny, qu trnh Trung Quc ho Pht gio hon thnh. Cc tng phi Pht gio mang mu sc Trung Quc lin tc ra i, Pht gio bt u truyn b v pht trin ra nc ngoi v cc khu vc khc. Cng thi gian ny, cng ging v sng bi (t l) X li Pht tr thnh mt mt quan trng trong i sng ca cc v thng tr cao nht Vng triu ng v c cc Hong ch ng dy ln cao tro gip cho s pht trin ca Pht gio v tn sng Pht gio thi ng cng th hin r tnh ph cp v tnh x hi. Cng ging v l bi X li Pht l mt truyn thng hnh thnh t thi k u ca Pht gio. Theo tng truyn, Thch Ca Khu Ni sau khi tch dit v c ho thiu th c tn Pht gio ca 8 nc u xin X li Pht, sau mi nc u c chia mt phn X li. Sau khi em X li v nc, h xy thp X li vo ri tin hnh cng dng (cng t). Ngoi ra, cn

c ngi mang bnh ng X li Pht, tro sau khi ho thiu Thch Ca Khu Ni cn sng nh tc, mng tay cng xy thp ct vo ri tin hnh cng t. Sau khi Pht gio i tha c pht trin, vic cng t X li Pht li pht trin thm rt nhiu thuyt. Trong thuyt gy nh hng ln nht l phn ghi chp trong hai b "Kinh A Dc Vng" v Vng hong php, ngi tng c ngi n nhng ni c lin quan o tm X li Pht c chn di mng thp X li Pht nm xa. Sau khi thu c mt s lng ln X li Pht, A Dc Vng lin dng thn lc sai khin cc qu thn i cc ni phn pht X li Pht, h xy c tt c 84000 ngi Bo thp cng ging (cng t) X li Pht. Hai b "Kinh A Dc Vng" v "Truyn A Dc Vng" c dch ra Hn vn c l l thi Ngu Tn Nam Bc Triu. Do sau thi k Ty Tn (nm 265 - 316 sau Cng nguyn), cc tn Pht gio Trung Quc dn dn tin thuyt v A Dc Vng sai cc qu thn i phn pht X li Pht v xy thp th X li Pht l c tht, h bt u tm kim di ch v cha thp A Dc Vng trn t Trung Quc. Vo thi Nam Bc Triu (nm 420 - 581 sau Cng nguyn) c tng s ni rng pht hin c di ch cha thp A Dc Vng thnh ph Lm Tri. Cng c v tng ni rng, pht hin c di ch cha thp A Dc Vng vng B Bn tnh Sn Ty. Cn c ngi ni rng, Lc Dng tnh H Nam cng c di ch cha thp A Dc Vng... Nh phn trn ni, Tuy Vn Dng Kin tng cho xy dng nhiu thp X Li Pht nhiu ni trn t Trung Quc, cha Phng Tuyn huyn Phng Tuyn hn 10 km v pha ng nam c cha Thnh Thc. Trong cha ny c mt thp c, theo tng truyn y l ngi thp do A Dc Vng ra lnh xy dng. Cui thi Tu, cha Thnh Thc i tn thnh cha Bo Sng. T c th thy rng: khi nh Tu cho xy dng cc thp X li, bi v cha Thnh Thc Phu Phong (tc cha Bo Sng) c sn mt ngi thp c (tc thp A Dc Vng) nn khng xy thm mt thp na cha ny. Nhng trong lng ngi lc by gi, thp X li Pht cha Bo Sng (tc cha Thnh Thc) Phu Phong l do A Dc Vng sai qu thn xy dng. cha Bo Sng tuy rng khng xy thm thp cha X li Pht nhng cng tham gia vo cc hot ng th cng X li Pht do Tu Vn pht ng. Theo ghi chp li, trong cc hot ng ln ny, ngi cha ny cng v mt bc Thim Chu thu tng (tng mo tt p) treo Pht ng, mun ni rng, y cng xut hin mt vt ct tng (tt p) nh X li Pht. Vo nm Ngha Ninh th 2 (nm 681 sau Cng nguyn, vo thng 5 nm ny, L Uyn lp nn nh ng), mt tng s cha Bo Sng tn l Ph Hin thng xt trc cnh ngi cha ny sp hng hon ton, lin dng biu ln Triu nh xin gip

xy dng li. Bc biu ny c L Uyn (lc l ng Quc Cng v l Tha Tng) xem v duyt. Tha tng L Uyn ngh ho thng Ph Hin i tn cha Bo Dng thnh cha Php Mn, ng thi cng an i lm va lng tng s Ph Hin. Vo nm u tin ca nh ng, trong cun "Ph T Lun", ho thng Php Lm ni rng: "Pht qua i, cc t ca Pht ly g thm thiu nhc thn Pht, linh ct tan vn, hn to hn nh nh go, mu sc , trng, p th khng b st m, v, thiu t cng khng th thnh tro, vin no cng pht ra tia sng l k. Hn 100 nm sau ngy Pht dit , c A Dc Vng dng thn lc phn pht X li Pht i cc ni, sai khin qu thn xy dng 84000 thp cha X li Pht. Ngy nay mt s ni nh Lc Dng, Bnh Thnh, Phu Phong, Lm Tri u c thp cha X li ng thi rt c sc thn k". Thuyt ny ca ho thng Php Lm chng minh rng, vo u thi ng, truyn thuyt v A Dc Vng phn pht X li Pht lu hnh rng ri, m thp cha Php Mn huyn Phu Phong l mt v d. a s nhn dn u tin tng rng, trong ngi thp c cha X li Pht. Do c chuyn L Uyn i tn cha Bo Sng thnh cha Php Mn v mi ngi tin rng di mng Bo Thp cha Php Mn c X li Pht, nn trong con mt nhng ngi thng tr ca Vng Triu ng, cha Php Mn chim mt v tr quan trng. u thi ng, L Th Dn (lc by gi l Tn Vng) khi dn qun i qua cha Php Mn tng (lm l xut gia) cho 80 tng s cha ny. ng cn tu ln ng Cao T L Uyn iu tang s Hu Nghip (trc kia tu cha Php Mn, nay ang phi lm tp v cha Phng Tuyn) tr v cha Php Mn lm tr tr. iu ny gip cho cha Php Mn pht trin mt cch c lp. Sut thi ng, cha Php Mn tuy khng nm Lng Kinh, cng khng phi l trung tm dch kinh Pht v trung tm Pht hc nhng li c mt a v tn gio rt c bit. D d c nh vy l v n l trung tm cng t v cng ging X li Pht ca Vng Triu ng, v cng c th ni rng l t vin Cung nh ca Vng Triu ng. Cha Php Mn cng c mi lin quan vi s pht trin cc thnh ca Pht gio thi nh ng, do cung in ngm di mng Chu Thn Bo Thp ca cha cng tng 7 ln c m ra, X li Pht cng tng 7 ln c m m ra, X li Pht cng 6 ln c a n lng Kinh. Mi ln nh vy u c ch thn Hong ca Vng Triu ng dn u on rc, on rc gm cc quan li v dn chng nh trng nh ching, quang cnh rm r rt him thy. V chuyn ny, cc sch s ghi chp rt nhiu, c khen c che.

Vo nm Thnh Qun th 5 (nm 631 sau Cng nguyn) i Vua ng Thi Tng L Th Dn, quan Thch S ca K Chu tn l Trng c Lng n cha Php Mn tham bi (hc hi) Pht Php, nhng ng ch thy ngi cha ny cn li mt ng tro tn sau khi b chy vo u thi ng. L mt ngi am hiu Pht php v trung thnh vi Pht gio. ng khng nh lng cha Php Mn tr nn hoang ph nh vy; th l ng lin tu ln ng Thi Tng L Th Dn, xin trng tu li in ng v gia c li ngi thp. Trong bn tu ng ni rng: "Tng truyn rng, thp c cha Php Mn 30 nm m mt ln, mang X li Pht ra cho chng tng v cc tn tn ngng. By gi nu nh m Bo Thp, s rng mi ngi s t tp ng o chen nhau xem gy mt trt t, do thn khng dm t tin m ra, xin Thi Tng quyt nh". Sau khi c bn tu , ng Thi Tng L Th Dn ng trng tu li cha Php Mn v ng cho m ca cung in ngm ca Bo Thp. Di s iu khin ca Trng c Lng, cung in ngm di Bo Thp cha Php Mn c m ra v y cng l ln m u tin ca nh ng. Theo ghi chp mt s sch c lin quan th cung in ngm sau hn mt trng (qung 3.5m), trong c 2 tm bia khc vo thi Chu v thi Ngu nhng hng. Trong cung in ngm thu c mt t X li xng ngn tay Pht Thch Ca Mu Ni. Mang X li ny ra cho tng chng v cc tn tho sc chim bi, hng nghn, hng vn ngi cng chim bi mt lc, bu khng kh no nhit v cng. Tng truyn rng, hi c mt ngi b m lu, c m to mt nhn X li Pht, bng nhin 2 mt sng tr li. Sau khi tin ny c truyn n kinh thnh Trng An, t cc phng, p ni ngoi thnh ngi t n n ko nhau n cha Php Mn chim ngng X li ngn tay Pht, tt c n hng vn ngi. Theo ghi chp, hi c mt s ngi sau khi chim ngng X li Pht h c cm gic khc nhau. C ngi ni rng n mu xanh lc, mt mu xanh rn phng ra bn pha. C ngi ni rng t X li Pht h nhn thy hnh thng Thch Ca Mu Ni, c ngi ni rng t X li Pht h nhn thy B Tt Thnh Tng. Cng c nhiu ngi ni rng h chng nhn thy g. Hi ngn ngnh mi bit rng, nhng ngi to nhiu nghip c, do lm nhiu iu c nn c nhn thy X li Pht th cng chng thy g. Trong cc hot ng ca ln t chc chim ngng X li Pht ny, c mt s tn t t tc ca mnh. hoc c ngi coi ngn tay mnh nh nn, bc n m t ln, gi l "thiu ngn tay" biu th s thnh tm ca mnh. M ca cung in ngm Chn Thn Bo Thp cha Php Mn ln ny khng rc X li Pht i xa, m ch ti cha cho mi ngi n chim ngng, l bi. Cng vi hon thnh vic trng tu in ng v Bo thp cha Php Mn th X li ngn tay Pht cng c tr li an v trong cung in ngm ca Bo Thp.

Vo nm Hin Khnh th 4 (nm 659 sau Cng nguyn) hai tng s l Tr Tng v Hong Tnh vo cung theo li mi ca ng Cao Tng. H cng vi ng Cao Tng bn v chuyn chic thp do A Dc Vng xy dng. ng Cao Tng ni vi h: "C phi l A Dc Vng sai khin cc qu thn xy chic thp cha X li Pht ? Nu ng l A Dc Vng, ngi cn xy chic no gn y khng? Nu nh gn cn thp nh th, vy th cng l mt trong 84000 chic!" Ngi Tr Tng p li rng: "Vic A Dc Vng cho xy thp cha X li Pht, li s sch khng bao gi sai, vic ny l c tht. Vo u nhng nm Trnh Qun cho m cung in ngm thp X li Pht cha Php Mn K Chu chng minh iu ny. Theo truyn thuyt th thp X li 30 nm m ca cung in ngm mt ln. By gi 30 nm ri, xin b h cho m ra, ban nhn duyn thin hu cho mi ngi". Sau khi nghe trnh tu nh vy, ng Cao Tng lin ban sc lnh giao cho hai ngi l tng s Tr Tng v ng Vng Trng Tn n ngay cha Php Mn cng ging (cng l) X li Pht. Sau khi n cha Php Mn, ngi Tr Tng lin vo ngay trong thp, chuyn tm tu hnh kh hnh, mong cu cht lng s c cm ng. Nhng tu hnh kh hnh lu l chng thy linh nghim g. Sau ng lp mt bt hng ln bp tay, sut ngy thp hng n lc tt lm, quyt tm quyt ch tu hnh. Bng nhin t di cung in ngm c ting "lch - tch" ca ci g ang nt ra. Nhn k th thy t di nhiu tia sng rt p ang tua ta pht ra. Sng sm ngy hm sau ngi thu c mt vin X li to nh ht go, trong sut. Tm kim k cng hn, ngi li nht c thm 7 vin na. t tt c vo trong mt ci a, chng phng ra nhng tia sng long lanh n lo mt. Ngi Tr Tng lp tc tu thnh chuyn ny vi ng Cao Tng. ng Cao Tng lp tc sau ng mang n 3000 xp vi la, ng thi c ngi gim st tc mt bc tng A Dc Vng cao to nh mnh, ra lnh cho tu b thp X li cha Php Mn. Sau khi lm nhng vic ny mi thu c X li ngn tay Pht trong thp. Vin x li ny di 2 thn (6,5cm), bn trong c l hnh vung, ngoi ming l hnh trn. Bn trong bn ngoi u trong sut. t ngn tay tr vo, n va khp ngn tay. Mu sc ca vin x li ngn tay ny thay i lun lun, khng c mu c nh. Sau khi thu c vin x li ngn tay ny, ng Cao Tng lin ban lnh mang chng v Trng An. Lc , trong ni v ngoi thnh kinh p, cc tng s v tn Pht gio ni ui nhau di 200 dm (100km) thay nhau nng niu c Pht. Lc u X li xng ngn tay Pht c t Trng An mi ngi n chim ngng v l bi. Vo thng 3 nm sau, ng Cao Tng lin ban sc lnh mang X li Pht v ng Lc Dng, t trong cung ca ng th cng. Lc , vin x li ngn tay Pht c t trong mt h . Nhng

mt v ho thng tn l o Tuyn ngh rng, X li Pht khng nn t trong mt vt nh b nh vy. ng Cao Tng lin cho p dng cch khm lim ca truyn thng Trung Quc, tc l ng cho lm mt quan ti bng vng c trm tr tinh vi, li lm thm mt cch quch cng c trm tr tinh vi. X li Pht c t trong mt hm bu c 9 lp nh vy. Hong hu V Tc Thin cng cng ging mn the o gm ca mnh bc X li. n thng 2 nm th ca Long Sc (nm 662 sau Cng nguyn), ng Cao Tng mi yu cu ngi Tr Tng v mt s ngi khc mang X li ngn tay Pht tr li cha Php Mn. Trn ng a X li Pht tr li cha Php Mn cng no nhit v cng. Cui cng, ng o cc tng s v cc quan li t chc mt nghi l long trng a X li Pht nhp vo cung in ngm di chn Bo Thp. Ln rc X li xng tay Pht ny cch ln trc 30 nm, gy nh hng tng i ln. Vo ma ng nm Trng An th 4 ca V Chu (nm 704 sau Cng nguyn ti o trng trong ni cung, ho thng Php Tng (ngi sng lp ra Hoa Nghim Tng ca Pht gio) ni cho V Tc Thin bit v X li Pht cha Php Mn l do c cu chuyn A Dc Vng sai qu xy thp. Sau V Tc Thin lin sai quan Phng Cc Th Lang l Thi Huyn Vi v ho thng Php Tng cng 1000 ngi n cha Php Mn rc xng Pht. Vo cui nm ny, xng Pht c a v cha Sng Phc ti Trng an. Thng Ging nm sau (nm 705), xng Pht li c rc v ng Lc Dng. V Tc Thin lin ra sc lnh cho nhng ngi t Vng Cng tr xung, nhng ngi cn s (lm vic) trong thnh Lc Dng u phi gii vic t chc xp xp phn, chng, lng, lnh cho quan Thi thng phi t chc tu nhc nghnh n, t xng tay Pht ti Minh ng ng , ng thi cn ly ti gm lm ci m - V Tc Thin v Thi t (L Hin, sau ny l ng Trung Tng) cng qu l, ng thi yu cu ho thng Php Tng cu iu lnh cho mi ngi. Ln ny, X li xng tay Pht trong Minh ng ng ko di n 3 nm. Sau khi ng Trung Tng ln ngi, vo nm Cnh Long th 2 ng lin ra sc lnh cho tng s Vn Cng cng mt s ngi mang X li Pht tr li cha Php Mn. Vo nm Cnh Long th 4 (nm 710 sau Cng nguyn), ng Trung Tng cng V Hong Hu chun b t chc mt l rc X li ngn tay Pht na, nhng cung in ngm di chn Bo Thp c mi ln sp m ra th tri t li c nhng du hiu bt thng. hoc l c nhng vt khi bay trn tri, ni sng rung chuyn, hoc l sm chp ng ng, long tri l t. Do h mi t b nh rc X li Pht. Nhng t lng knh trng cha Php Mn, ng Trung Tng ra sc lnh i tn cha Php Mn thnh cha Thnh Triu V u Vng (V u

Vng tc l A Dc Vng). ng thi ng cng t tn cho thp trong cha l "i Thnh Chn Thn Bo Thp", 49 tng s ca ngi cha ny. Thng nm nm u tin ca Thng Nguyn ng Tc Tng (nm 760 sau Cng nguyn), ng Tc Tng ra sc lnh yu cu nhng ngi nh tng s Php Trng, quan Trung S l Tng Hp L, Phng Tng Ph Don l Thi Quang Vin n cha Php Mn rc X li Pht ng thi ngy m tu hnh kh hnh cu phc duyn. ng ta cn tng cho nhng tng s cha V u Vng nhiu th nh tng Pht, dng bng vng, bc v o c sa c nh vng. Hi , tham gia chim ngng v l bi X li Pht c n hng chc vn tng s v Pht t, trong c c hon quan ca ni cung. Vo ma xun nm th 6 ca Trinh Nguyn ng c Tng (nm 790 sau Cng nguyn) ng ban lnh rc X li ngn tay Pht t cha V u Vng v Hong Cung; ng thi rc n cc cha. Cc tng ni v tn t cc ni dn v kinh chim bi rt ng, h b tr n hng vn ng. Vo thng 2 nm y, ng c Tng li ban chiu yu cu quan Trung S Tng Hp L v mt s ngi khc khm lim X li Pht, t vo ch c. Vo thng 12 nm th 13 ca Nguyn Ho ng Hiu Tng, nhng ngi lm cng c c i din dng th ln Hong ni rng: "Trong Chn Thn Bo Thp cha Php Mn c X li mt t xng ngn tay Pht. Theo tng truyn th 30 nm m ca cung in ngm mt ln, mang X li ra rc i mi ngi chim ngng. Mi ln mang ra l dn li c bnh an, ko di tui th. Sang nm l n k hn m ca hm mang X li ra. Xin Hong Thng ban chiu ch rc X li Pht". Th l ng Hiu Tng lin c hon quan Anh K dn 30 ngy trong cung n cha Php Mn xin rc X li Pht. Vo thng ging nm sau (nm Nguyn Ho th 14, nm 819 sau Cng nguyn), hon quan Anh K cng mt s ngi mang hng v hoa n cha Php Mn rc X li Pht v kinh . Trc tin n c a vo Hong Cung cng ging 3 ngy. Sau n c a n cc cha kinh s (kinh ) Trng An cho cc tng ni v cc tn Pht gio l bi. Ln rc X li Pht ny lm no ng ton b thnh Trng An. Cc Vng Cng k s nm np i bo tin cho nhau. H cng r nhau n l bi v b tr cng ging. H tranh nhau lm vic y, ai cng lo mnh khng n lt. C ngi dc ht tin bc ra cng ging, c ngi ct tay x tht ra cng ging, mong c Thch Ca Mu Ni ph h, che ch. Lng thnh knh ca h tr nn cung nhit. Chng kin tnh

trng ny, quan Th Lang B Hnh tn l Hn d cm thy v cng au xt v tc gin, ng lin vit "Lun Pht Ct Biu" (hay cn gi l "lun Pht Ct S", ngi i sau cn gi l "Gin Nghnh Pht Ct Biu") dng ln Hong . ng Hn d cho rng: Pht gio l th tn gio ca k mi r, sau khi du nhp vo Trung Quc lm cho Trung Quc b lon lin min. T thi Nam Bc Triu tr li y, k theo Pht gio u mt ngai vng nh chi, nhng ai cng ging Pht cu phc th u gp tai ho, do khng th d dng m tin Pht gio. ng ta cn ch r: Pht (Thch Ca Mu Ni) cng l mt k mi r, ming khng ni nhng li ca Tin Vng, trn ngi khng khoc b qun o ca Tin Vng, khng bit tnh ngha Vu ti; khng bit n tnh cha - con. Nu nh Pht cn sng, nn n Pht n thm nc ta, n ln Kinh s vo trong triu, Hong B H ca chng ta s t chc l tip n mt b qun o, cho v binh bo v a pht v, khng Pht lm m hoc ngi Hoa H (Trung Hoa) chng ta. Nhng nay Pht tr thnh ngi thin c, ch cn li khc xng kh, vy th lm sao c th c php ra vo cm cung ca Hong Cung! By gi rc xng Pht vo kinh thnh, khng c thy mo cng t, khng dng ba ym, Vua v ti t khng bit l iu phi l, quan ng s khng ghi li chuyn ny l ti li, k h thn ny cm thy tht h thn!" ng Hn d cn nhn mnh thm rng: Vic rc xng Pht v kinh s xin gc li, giao xng cho quan Hu T nm vo la chay vt xung sng xung h cho n mt hn tung tch, dt mi nghi ng cho thin h, loi b mi m hoc cho th h sau. Nhng ng Trung Tng l mt ngi cc k tn sng Pht gio. Ngy th 2 sau khi rc xng Pht vo Hong Cung, ngi lin ni vi h thn rng, m qua chnh mt mnh nhn thy xng Pht pht sng. Cc quan vn v trong Triu sau khi nghe k vy, h u ci u ni li chc mng, ng thi h cng tn thn rng y l Hng phc ca B h, l linh cm ca Thnh c, lm nim vui ln nht. Duy ch c ng Hn Du l khng chc mng. Sau khi ng Hiu Tng xem "Lun Pht Ct Biu" ng lin tc gin qut Hn d: "Khanh ni rng trm tn th" Pht thi qu th cn c th chp nhn c, nhng Khanh li ni rng t sau khi tn th Pht th Thi t u cht yu, ngai vng thay i lun lun, nh vy l Khanh ma mai v nguyn ra Trm! Hn d, nh ngi l mt k b ti 28 m n ni by b, hn lo nh vy, ta quyt khng tha". Nhn chuyn ny, ng Hiu Tng nh x chm u Hn d. V sau c cc quan vin trong Triu nh ng Bi , Thi Qun ng ra xin, ng Hiu Tng mi min ti chm cho Hn d nhng ging chc xung lm quan Thch S Triu Chu, coi nh x pht Hn d (Triu Chu l tn gi mt ph c huyn

Triu An, tnh Qung ng). Trn ng xung Triu Chu, khi i qua Lam Quan, Hn d lm mt bi th khin cho ngi c thy sng ming, tc l bi "T Thin Ch lam Quan Th it Tn Tng". Bui sng tu Vu vic nc nh Ti y tro huyn tm nghn xa Mun v Triu Chnh can iu l X ngh thn kh tic tui gi Tn Lnh my che m chng thy Lam Quan tuyt ph nga khng qua Bit v thin my tm n Bn m sng Hn nht xc ta (Phan Thc Dnh v Tng Nhi dch) Trong bi th ny, ni au kh ca tc gi l khng th din ta bng li. Nm Hn Thng th 12 ca ng Tng (nm 871 sau Cng nguyn) c v Thin s ni Cu Long lp n di chn thp cha Php Mn, thu c X li ngn tay Pht. Vo thng 3 nm Hm Thng th 14, ng Tng c quan chuyn lo vic cng t tn l L Phng Kin cng vi vi v tng n cha Php Mn rc X li ngn tay Pht. Khi c rt nhiu i thn can ngn, c ngi nhc li chuyn ng Hiu Tng rc xng Pht chng bao lu sau lin quy tin. Nhng nh rc xng Pht ca ng Tng l khng thay i, ng ni vi triu thn "Trm khi sng c chim ngng X li Pht cht cng h lng". Th l, ng cho ngi xy dng thm cha th Pht lm trng bu, kiu bt hng, phn hoa, lng rc xng Pht. T Trng An n cha Php Mn di n 300 hn dm (150 km) ngi nga nm np i sut ngy m. Ngy 8 thng t l ngy Pht n, on rc X li Pht v n Trng An. i nhc ca Cm V Qun v ca nhn dn cng tu ln rn r, ting nhc vang xa hng chc dm (5 km). i qun Danh d cn ng hn c i qun Danh d trong cc bui l t tri do ch thn Hong phong kin c hnh. ng thi cc nh giu cn lm nh lu son gc ta v m hi V Gi hai bn ng, linh

nh thnh son v cng. ch thn ng Tng ln cu an phc nh l bi ly, cm ng ri nc mt. Khp ni ngi cng cha cng m, bng b con ci n l bi, h u n chay cu phc bo. Lc c mt ngi lnh lin ct cnh tay tri trc X li Pht, tay phi cm cnh tay tri, va bc i va l bi, mu chy tun rng xung di t. Li c mt v tng ly c ngi (mt loi c thm) t ln trn u ri chm la t, cho l "luyn nh". Khi t c ngi trn nh u, h nng rt khng chu ni, nm vt xung ng ku la m . H st u m trn, c ch nh k in di. Cn nhng ngi qu gi i, b bng khu tay, cn tay, ct tc th nhiu khng m xu. X li Pht c rc v Hong Cung trong bu khng kh si ng v cung nhit nh vy. Trong Hong Cung cng trang tr nhng th nh trng v hoa nh bng vng, ging m v thong, chiu c rng v k ln m bng lng phng t X li Pht vo . Li t hng bng tu ngc, lm sa bng Qunh Cao (mt loi ngc rt qu) biu th lng chn thnh. Sau khi c t trong Hong Cung cng ging 3 ngy, X li Pht c a n cha Sng Ho An Quc tng chng l bi v chim ngng. T T Tng n dn thng thi nhau cng ging vng bc gm vc, nhiu khng k ht. Vo thng 7 nm nay, ng Tng bng h, ng Hy Tng k v. Thng 12 nm , ng Hy Tng ban chiu lnh mang X li tr li cha Php Mn. Lc rc X li tr v cha Php Mn, gi tr gi trai trong kinh thnh ng cht hai bn ng tin bit. H chp tay li cng nhau h ln "60 nm mi rc chn thn mt ln, khng bit lc no mi li c thy y!..." H ci u vi ly X li Pht, nc mt tun tro. Ln rc X li l cao tro mnh nht trong cc ln cng ging v chim ngng X li Pht ca nh ng v cng l ln cui cng trong lch s c i Trung Quc. X li Pht ny ch ngoi cc qu tc ca Hong Gia, quan li, nhn dn trm h v cc cao tng i c ra, cn c mt s v tng Nht Bn lu hc trn t nh ng v mt s sa mn min Trung n . Nh c cc v tng ny v sau k li m chuyn rc X li xng tay Pht cha Php Mn ln c lan truyn ra nc ngoi. Vo thi ng, mt ln m ca hm, su ln rc X li Pht ca cha Php Mn k trn chng minh mt iu rng, ton b tng s v tn Pht gio thi ng m ng u l cc Hong u coi X li xng tay Pht cha Php Mn l Chn Thn ca Thch Ca Mu Ni. Ba mi nm m ca hm rc X li Pht mt ln l nhm cu chc cho Vua c sng lu, x tc yn vui mi mi. V ngha ny cng chng minh mt iu l, tn ngng i vi Pht gio lc by gi, nht l trong tn ngng i vi Pht, th mi ngi coi Pht nh Thng trong tn gio c tnh truyn thng ca

Trung Quc. H cho rng cc v y cng c nhiu im chung hoc ging nhau v mt thn uy. Ngoi ra, mi ln t chc nghi thc rc v cng ging X li Pht th cng ging nh nghi thc t tri truyn thng ca Trung Quc. T c th thy rng, tn ngng Pht gio lc by gi khng ch c Trung Quc ho hon ton, m n tr thnh mt b phn khng th thiu c trong i sng vn ho tn gio truyn thng ca Trung Quc. T sau thi ng, cha Php Mn c s ch v coi trng ca cc Vng phong kin. Thi Ng i, Tn Vng L Mu Trinh sng tn Pht gio, t chc tu sa li gn nh hon ton cha Php Mn v cho khc mt tm bia li c ch "Tn Vng Trng Tu Chn Thn Bo Thp". Thi Bc Tng, Tng Huy Tng cng t tay vit bn ch "Hong Pht Quc", treo cng cha Php Mn. Kim Chng Tng cng khc th cha Php Mn, ca ngi Chu Thn Bo Thp y. Vo thi Minh Thanh, cc Vng phong kin cng nhiu ln ra sc lnh tu sa v m rng cha Php Mn. Nhng t thi Dn Quc (1912) tr i, cha Php Mn cng phi i qua chin tranh lon lc, cha Thp tr thnh ni hoang vu. Sau gii phng (1949), ng v Chnh ph nhiu ln ginh nhng khon tin ln trng tu cha Php Mn, dn dn phc hi dng v ban u. Nm 1981, mt bn ca Chn Thn Bo Thp b sp , sau mt t iu tra lin hp gm cc c quan hu quan v gii hc thut c thnh lp, h tin hnh thu nht, phn loi nhng kinh Pht, tng Pht ct Chn Thn Bo Thp. Nm 1987, U ban nhn dn tnh Thim Ty quyt nh trng tu Chn Thn Bo Thp cha Php Mn. Cng vi vic trng tu, cc nh kho c cng tin hnh khai qut kho c i vi cung in ngm di chn bo thp. Di cung in ngm, h tm c hn 120 dng c th cng bng vng sng lng lnh, hn 700 mnh la dt nhiu mu sc rc r, khong 160 dng c s i ng rt qu him, 17 th bng pha l trong sut sng long lanh. Ngoi nhng th ra di cung in ngm cn c hai tm bia ghi cc dng ch nh: "i ng Hm Thng Khi Tng K Dng Chn Thn Ch Vn" v "Gim Tng Chn Thn S Tu Chn Thn Cng Ging o C Cp Kim Ngn Bo Kh Y Vt Chng". Tm bia th nht ghi lch trnh v tnh hnh rc X li Pht i ng Tng. Tm bia th hai ghi tn, s lng nhng th . C hai ci bia ny u cc k c gi tr v mt s liu. Nhng hin vt qu bu nht pht hin c di hm ngm Chn Thn Bo Thp cha Php Mn l s ti hin ca X li ngn tay Pht. em trng by nhng hin vt k trn cng vi X li Pht cho ngi chim ngng ging nh cho nhn dn thy li quang cnh lch s cng ging v t l X li Pht thi ng 29.

B pht gio sng tn o gio ng V Tng Ba ln hng php lc nguy nan Sau khi rc xng Pht v cng l th vo nm sau ng Hin Tng bng h, ng Mc Tng k v. ng Mc Tng L Hng l con trai th 3 ca ng Hin Tng, ti v c 4 nm (nm 821 - 824). Trong thi gian ti v ca ng, do cao tro v rc xng Pht v cng l xng Pht va mi i qua, khng kh ca nhng ngy ang cn si ng, Pht gio cng c nng cao v th thm mt bc. Nm u tin ca Trng Khnh (nm 821) ng Mc Tng t tay vit cun "Nam Sn Lut S Tn" tng cng khen ngi ho thng o Tuyn, ngi sng lp ra Lut Tng ca Pht gio Trung Quc ng thi qua ng cng mun chng t rng, mnh rt knh phc v mun quy y Tng ch ca Lut Tng Trung Quc lc by gi l Triu Lut. Ngoi ra, ng cn c ngi n Thnh a Pht gio Ng i Sn dng danh ngha Hong thit trai (cm chay) khon i gn mt vn tng ni. Vo nm th 4 ca Trng Khnh quan Tit S ca T Chu tn l Vng Tr Hng tu thnh lp n tng, nhng nhng ngi t nguyn tr thnh tng ni, trc tin phi i quyn 2000 xu np cho Triu nh th mi c pht t ip (giy chng nhn tng ni). Sau khi chnh sch ny c cng b, ngi khp ni dn v, cng Giang Hoi ng ngi nht. Triu nh nh ng thng qua vic bn ip m thu c khon tin ln. V quan Quan St S ca Chit Ty tn l l c Du sau khi pht hin ra chuyn ny lin dng th ngh chm dt s vic. ng cho rng, c tnh chung mi gia nh c 3 ngi con trai ng sut inh, nu nh mt ngi xung tc thnh tng, chc chn s nh hng n lao dch v thu thu ca Triu nh. C nh th ny mi, vng Giang Hoi s mt i 60 vn nam gii ng thu inh, nh vy khng th khng xem xt k cng vic ny, cn phi ch n li ch lu di ca Triu nh. ng Mc Tng sau khi nghe li tu lin ra sc lnh chm dt, nhng nhng ngi mun thnh tng s by gi tr thnh tro lu, mun sa th mun.

ng Knh Tng L Trm l con trai trng ca ng Mc Tng, ln ngi k v vo nm 825, ti v c hn 2 nm. Vo nm u tin ca Bo Lch (nm 825) ng Knh Tng ra sc lnh dng gii n cha An Quc, ph Hu lp gii n cha Hng Phc s dng vo vic hnh php tng, ng thi ng cn c quan Trung H Qun tn l Lu Quy lm Cng c S hai ph ny, qun l Pht s (vic Pht gio) kinh s. Trong cng nm , ng cn c Lu Quy ch tr vic thi tm ng t: Tr em nam c thuc lng 500 trang kinh Pht l t yu cu, tr em n c thuc 100 trang kinh Pht l t yu cu. em kinh Pht ra lm ni dung khoa c, iu ny qu l ly k ht sc. Vo nm Bo Lch th 2 (nm 826 sau Cng nguyn) ng Knh Tng ch thn n cha Hng Phc ph Hu nghe ho thng tuyn ging kinh Pht, v cng t ra tic v gp Pht Php qu mun. Nm 827 ng Vn Tng L Ngang ln ngi. L Ngang l con trai th ca ng Mc Tng, ti v 14 nm. Thi v chnh sch i vi Pht gio ca ng Vn Tng tng i thn trng, mt mc nht nh ng c khuynh hng km hm s pht trin ca Pht gio. Nm th 4 ca Thi Ho (nm 830), B T (b qun l tn gio v t l) kim tra thy c qu ng cc tng ni cha chnh thc (cha lm l xut gia, th gii pht) trong nhn dn, lin tu thnh ng Vn Tng ng cp t ip cho nhng tng ni phi Chnh ph ny (v theo quy nh t trc, ai mun cp t ip th phi quyn 2000 xu np cho Triu nh, ng Vn Tng lin chun tu. Nhng nhng ngi xin cp ip ln n hn 70 vn ngi, iu ny khin cho Vn Tng v cng kinh ngc. Tang ni tu hng phi chnh thc nhiu nh vy, l mi ho tim n ca nn thng tr phong kin. Th l, vo nm Khai Thnh th 3 (nm 838) ng Vn Tng lin ban "Sc iu Lu Tng Ni", ng mun dng quyn lc ca Pht gio. ng ch r: "nhn dn trm h ang m hoc thuyt kh - khng. Cc i Thn trong Triu v cc quan u v cng knh trng php mn phng tin. Trai trng th tha h xung tc lm tng trn lao dch, y l mt iu t hi ang lu hnh trong Pht gio, do cn phi c bin php nghim khc. T nay tr i, Kinh Triu Ph do Cng c S Ph trch, cc Chu ngoi ph do Trng Lai (L Trng) a phng ph trch qun l cht ch Pht gio, khng cho ngi lm tng (xut gia) mt cch ba bi. Nhng hnh vi tng ln lt th nghim cm hon ton". ng thi vi vic nghim cm tng ln lt, ng Vn Tng cn yu cu tin hnh thi tng. Tc l, tr cc tng cao tui hoc cn nh tui hoc b bnh tt kinh nin, cn li u phi tham d cuc kim tra tng ni do Triu nh t chc. Cuc thi quy nh tt c tng ni tham d cuc kim tra phi c 500 trang kinh Pht, m phi c

mt cch tri chy khng sai t no. Ngoi ra cn phi c thuc lng 300 trang kinh sch. Ai vt qua cuc thi ny l tiu chun. Sau khi Hong ban sc lnh ny, cho php nhng tng ni tham gia kim tra c n tp trong 3 thng, sau mi phi kim tra. Nhng ai thi khng t yu cu, lin bt buc phi hon tc (tr v i thng). Mc ch vic kim tra tng ni ca ng Vn Tng l km hm s pht trin ca Pht gio. ng thi, qua cuc thi ny bt hng lot nhng k "trn i ct tc i tu" trong Pht gio phi hon tc tng cng ngun lao dch v thu kho cho nh nc. ng Vn Tng cn quy nh, sau khi cuc kim tra kt thc xem c bao nhiu tng ni v bao nhiu cha, sau phn chia mi cha c mt s lng tng ni tng ng nhau. S cha th gian hin nay cng cn thng k li v gi nguyn s lng, khng cho php xy dng thm cha mi. Cui cng ng nhn mnh: "mt ngi con trai khng cy cy th mi ngi s b i; mt ngi con gi khng dt vi th mi ngi s b rt. u c chuyn ph b ngi Hoa H, i hc ci tr khng ca k mi r. By gi cn phi dp b nhng ci v vn, tr v vi ci ngun, a k thp hn b ngn tr v gc. T c th thy rng, Pht gio di tin lch s pht trin khng ngng ca Vng Triu ng, th bin php km hm ny ca ng Vn Tn l mt bin php cng ch hnh chnh i vi Pht gio. iu ny "dn ng" cho vic ng V Tng dit Pht php sau ny. ng V Tng L Vim l con trai th 5 ca ng Mc Tng, ln ngi k v vo nm 841, ti v c 6 nm. ng l v Hong duy nht cng quyt chng i Pht gio trong s hn 20 v Hong nh ng. Vic ng V Tng chng i Pht gio cng l c nguyn nhn tn ngng ca bn thn ng. Theo ghi chp trong s tch c lin quan, khi ng V Tng cha lm Hong m lm Phin Vng (Vng nc ch hu) th ng khng c my tnh cm tt p vi Pht gio, m ng thch qua li quan h vi cc o s ca o gio, hn th na ng li v cng sng tn thut Trng Sinh m o gio ang ra sc t v. ng V Tng va mi ln ngi cha c bao lu triu tp o s Triu Quy Chn cng 81 ngi khc vo trong cung in, m o trng Kim Lc Tam in. Bn thn ng cng ch thn n Tam in, th Php Lc mt ni gi l Tin n Cu Thin. Do ng V Tng vn khng c my tnh cm tt p, li thm s xi by, kch ng ca nhm o s Triu Quy Chn kia, nn ng V Tng cng t ra cm ght Pht gio. Nhng vic ng V Tng dit Pht gio cng tri qua mt qu trnh t vic km hm Pht gio n ph b Pht gio.

Nm u tin ca Hi Sng (nm 841), ng V Tng va mi ln ngi, do ng cha dm c hnh ng ph hoi Pht gio, hn th na ng cn ban sc lnh m Php hi cng ging rng Pht cc cha nh cha i Trang Nghim, cha Tin Phc, cha Hng Phc, cha Sng Hng. ng cn ban sc lnh cho php s Knh Sng cha Chng Knh n cc cha chuyn nim v tuyn ging v ci Tnh A Di . ng thi ng V Tng cn ra sc lnh yu cu cc o s ca o gio bt u i ging "Kinh Nam Hoa" (tc "Trang T") ca o gio v ng cn ra sc lnh xy dng Linh Ph ng Thnh Vin cho o gio h Long Th. Nhng v thi ca ng i vi Pht gio v o gio th t tng ch o ca ng c s khc bit r rng. V d nh ng ra lnh lp o trng trong ni cung cho sa mn ca Pht gio v o s ca o gio cng tranh lun v s k diu huyn diu ca hai tn gio, kt qu l ng ban thng T Kim (tinh cht ca vng rng, rt qu him) cho cc o s m khng ban cho cc sa mn. Li thm na: V Tng cn coi Honh Sn o s Lu Huyn Tnh l Ngn Thanh Quang Lc i Phu, suy tn l Huyn Qun Hc s ban danh hiu l Qung Thnh Tin Sinh, lnh cho ng cng vi o s Triu Quy Chn cng vo trong Hong Cung tu Php lc. Nhng cng nm , c mt sa mn Nam n tn l Bo Nguyt vo t ng, tin hnh chiu tp cc t khng theo ng quy nh ca Triu nh b ng V Tng lit vo ti coi thng quan li, ri cm ch Bo Nguyt cng t hot ng. Nhng v Sa mn Bo Nguyt thi k l tng s nc ngoi nn khng th khin trch c ngi Bo Nguyt m ch c th trch m t tn qu cao thy mnh, ng thi khng cho php ngi Bo Nguyt tu tin hot ng hoc t v nc. Nhng s kin trn chng t rng, ng V Tng c khuynh hng km hm Pht gio pht trin o gio. Cng vi vic nn thng tr chnh tr ca ng V Tng ngy cng c cng c th khuynh hng km hm s pht trin Pht gio ca ng ngy cng r nt, mi lc, mi ni, mi vic ng u tm cch km hm Pht gio. Nm Hi Sng th 2 (nm 842) T Tng L c D tu thnh cn phi cng ch tng ni i hnh cc cc cha trong Kinh S (Tng ni ri khi cha mnh ghi tn thu hnh n v tu hnh cha khc gi l i hnh cc) v khng c php mang theo sadi (ch tiu). ng V Tng lin chun tu. Bng chc cc cha trong Kinh S tm ra mt s lng ln tng ni i hnh cc, yu cu h quay tr v cha c ca mnh. Khng bao lu sau , ng V Tng li ra lnh dng vic phng dng cc cao tng i c trong Hong Cung thnh truyn thng lch s, ng thi ch thn

ng nhiu ln i kim tra tnh hnh cc tng s nc ngoi n nc ng tu hc. Thng 10 cng nm , ng V Tng cn ban sc lnh yu cu cc tng s phm gii t dm (ln lt nui v trong phng), khng tu gii hnh phi hon tc (tr li th tc lm ngi bnh thng). ng cn ban sc lnh yu cu cc tng s tng i quyn tin, thc go, rung t np cho quan, nhng ai t nguyn hon tc th cho h hon tc b sung ngun thu kho v sc sn xut. Theo thng k, ln cp giy hon tc ny ch ring Kinh S thi c hn 3500 ngi. Ngoi ra, ng V Tng cn ban sc lnh hn ch s lng n t phc v tng ni, quy nh mi v tng ch c php c mt ch tiu hoc n bc, mi v ni (s n) ch c php c 2 n t. S n t cn li phi tr li nhng nh hin n t. Nhng n t khng c ch c nh nc tip nhn qun l, cho h t do kt hn thnh gia nh. Nhng bin php ny, trn mt ngha nht nh no cng c li cho s pht trin kinh t ca nh nc phong kin. Do chnh sch km hm Pht gio ca ng V Tng c thc hin trong mt thi gian di nn trong Pht gio c mt s ho thng ln ting trch mc, nhng h khng dm ni thng ra ch dm ni vic chng nghim ca Pht gio n ng ra sao. H lm nh vy mong cao a v ca Pht gio trong lng ng V Tng hoc ly lm cn c thay i tn ngng ca ng V Tng. ng V Tng cng rt lu vic ny. Nm th 3 ca Hi Sng (nm 843) ng h chiu ni r: "T khi c Pht gio n nay t c ch kim bao ln thng trm lc hng thnh, lc b ph b c thy ng nghim g u?" Do ng ra sc lnh yu cu tng lc (tng ch hc Pht gio) cng vi cc tng hc c 3 mn (Pht gio, o gio, Nho gio) cng vit ra kin thc ct li ca h. Sa mn Huyn Sng h thng li kin thc vit thnh cun "Tam Bo Ng Vn " dng ln ng V Tng. Sau khi xem cun sch , ng V Tng chng thy n c cht gi tr g, lin xp li b y. Lc c ng Vi Tng Khanh l ngi chuyn sp xp vic cho Thi T trong Triu nh cng trnh ln cun do ng t son tn l "Nit Bn Kinh S" gm 20 quyn v cun "i Vin Y T Knh Lc" cng 20 quyn. Sau khi xem 2 quyn ny, ng V Tng cng li ra lnh thiu hu ngay, ng thi hu c bn tho. ng lin h chiu trch mng rng: Pht vn l ngi Ty Nhung (man r), i dy cho mi ngi thuyt bt sinh, Khng T l Thnh nhn ca Trung Hoa, lun dy mi ngi nhng iu li ch, Vi Tng Khanh m ngi vn l nho s, li xut thn vng tc (dng h ln) khng ca ngi v cao Khng hc m li sa vo cc th ph (Pht gio) kia, vit sch ni dung lng nhng lm m mui lng ngi, ta khng th khng trch nh ngi c".

T nhng li l trn y c th thy rng, ng V Tng khng ch km hm Pht gio m ng cn bt u cm ght Pht gio. Sau khng lu, ng V Tng cn ra lnh thiu hu ton b s kinh Pht c trong Hong Cung, bt em ton b tng Pht, tng B tt v tng cc Thin Vng chn su xung t. ng thi, ng cn yu cu cc ngi cha hai bn ph T v ph Hu trong Hong cung chm dt t chc ging kinh thuyt php, khng chp hnh l phm ti. Trong qu trnh ng V Tng t ch km hm Pht gio n ch cm ght Pht gio ng thi hu kinh Pht, chn tng Pht, kch Pht gio th o gio li c c hi pht trin. Hn th na, o gio cn gi tr "c nc bo c". Vo nm Hi Sng th 3, do c s xng ca ng Triu Quy Chn (ngi ca o gio) m ng V Tng ra lnh cho 3000 qun Thn Sch (c T v Hu) xy Vng Tin i trong Hong Cung chng t mnh quy tm v o gio, ng thi ng cng mong mun c i li chi vi cc Thn Tin. Trong lc qua li chi vi ng V Tng, mt s o s ca o gio nhn c h tuyn b rng, Pht gio khng phi tn gio ca Trung Quc, cn phi loi b... Nht l o s Triu Quy Chn do c ng V Tng qu qu mn v tin tng nn ng c rt nhiu c hi c chuyn tr vi ng V Tng nn thng ni vi ng V Tng rng: Pht l ngi Ty Nhung, dy v ging cho ngi ta php Bt sinh, m ci Bt sinh chnh l ci cht. Pht ch bo cho ngi ta con ng vo Nit Bn, m Nit Bn l ci cht ca con ngi. Pht gio ni nhiu n V Thng Kh Khng, khng ni g n ci l lun Trng Sinh V Vi. Nhng iu ny u tri vi ch hng ca B h". ng V Tng lin tin li ca nhm ng Triu Quy Chn, tt nhin ng li cm ght Pht gio, hn th na ng li cng ra sc cao o gio. Cng nm , ng V Tng phong ngi Triu Quy Chn l Gio th ca o gio hai ph T v Hu trong Kinh S ng hong dng o pho trong Kinh thnh. Vo nm th t ca Hi xng (nm 844) ng V Tng bt u m mt lot cc hot ng kch Pht gio mt cch ton din. u nm ny, thuc h ca quan Trung Th 30 tu thnh rng: "Ton quc hin gi ang lu hnh mt tp qun n chay 3 thng, l thng Ging, thng Nm, thng Chp. y l tp qun ca dng h Thch Ca (tc pht gio), n c nhiu iu khng tt. Nay xin i thnh: ch cm st sinh vo 3 ngy: ngy 1 thng Nm; ngy 1 thng By v ngy 1 thng Mi, cn nhng ngy khc khng cm st sinh".

ng V Tng lin chun tu. Thng 3 nm , ng V Tng ban chiu cm cng ging X li Pht, c bit qun l nghim cc cha c X li Pht nh cha Php Mn, khng cho php a X li Pht ra cho mi ngi chim ngng v cng ging mt cch tu tin. Nu nh c ai cng ging X li Pht mt xu th bt nm sp xung nh 20 trng. Nu nh tng ni cha no m nhn mt xu tin cng ging X li Pht th cng bt nm sp xung nh 20 trng. cc a phng nu nh c ai vi phm lnh k trn th do quan ph a phng x pht, ng thi ghi li y h tn nhng ngi , tu ln Hong . Vo ngy Pht n (8-4 m lch) nm , ng V Tng ban chiu bi b tp qun mi tng ni vo trong Hong Cung ging kinh, ng thi cng bi b vic lm c chay chng ging tng ni. Sau t lu, ng V Tng li ra mnh lnh cm tng ni i ra ng vo bui ti, sau khi c ting trng mi tng ni phi v cha ca mnh. Thng 8 nm , ng V Tng li ban chiu ph hu tt c Pht ng ph thng cc a phng trn ton quc v cc Trai ng cng Pht cc thn p. Tt c tng ni Pht ng cng Pht cc thn p. Tt c tng ni Pht ng ph thng v Trai ng thn p bt phi hon tc (lm dn thng). Ln ny ch ring Kinh thnh Trng An ph i hn 300 Pht ng. Vo thng 10 nm . ng V Tng li ra chiu lnh ph hu tt c cha, miu nh trn ton quc, nhng Kinh Pht trong cha nh th chuyn n cha ln, cc chung ng chung thp cha nh phi giao cho Qun V ca o gio. Nhng Tng Ni cc ngi cha nh m khng chu gi gii hn, bt k l gi hay tr u bt phi hon tc. Nhng Tng Ni cao tui m gi gii hn tt th chuyn n tr tr cha ln. Nhng Tng Ni cn tr cho d gii hn tt cng bt phi hon tc. Do Trng An li ph tip 33 cha nh na. Hng lot cc hot ng tn cng Pht gio ca ng V Tng vo nm Hi Cng th 4 l nhng "khc do u" ng ta chun b hu dit Pht Php. Vo nm Hi Xng th 5 (845) o s Triu Quy Chn li tu thnh (xin php) c tranh lun vi Pht gio. ng V Tng li ra lnh cho tng s v o s gp nhau in Ln c. Trong cuc tranh lun , i din Pht gio l sa mn Tri Huyn ni rng: "thut Trng Sinh ca thn tin o gio ch l tr ca nhng k tht phu (vn ho thp km) trn rng trn ni, cn Pht gio l th ch l (phi l) Hong tr v th gian". Nghe ni vy, ng V Tng v cng bc tc, cho rng ngi Tri Huyn phm vo ti chng li Thnh ch. ng bt ngi Tri Huyn phi hon tc tr v qu hng, vnh vin khng c mc Php y na. Qua ln bin lun ny,

nht l Pht gio cng kch o gio lm cho ng V Tng cm thy au n v cng, do ng V Tng quyt nh hu dit Pht gio. dit Pht php, trc tin ng V Tng ra sc lnh cho T B (B qun l vic t l v n th, cha miu) kim tra li s lng cc cha th Pht v tng ni trong ton quc, tin hnh iu tra thng k cc tng ni v cc cha. y l bc chun b dit Pht php. kt qu iu tra ca T B l: Ton quc c 4600 cha ln v va, khong 4 vn cha nh, tng ni tt c l 260.500 ngi, nhng n bc lm tp dch trong cc cha tt c l 150.000 ngi. T thy rng, th v lc ca Pht gio hi ln nh th no. Vo thng 7 nm Hi Sng th 5 (845), ng V Tng li ban sc lnh ct gim s lng cha trong ton quc. Sc lnh nu r: ti hai ph T v Hu lng Kinh mi ph c gi li 2 cha, mi cha c c 30 v tng. Thng B (pha Bc) Trng An c gi li hai cha l cha Ty Minh v cha Trang Nghim. Cc ni lm vic ca quan Tit S, Qun St S v ng Chu, Hoa Chu, Thng Chu, nh Chu mi ni gi li mt ngi cha. Mi ngi cha chia lm 3 cp (tc 3 ni). Cp thng th c 10 v tng, cp trung c 10 tng, cp h c 5 v tng, s tng ni cn li phi hon tc. Sc lnh ny ban ra cha c bao lu, ng V Tng li ra chiu lnh ng Lc Dng ch cn gi li 20 v tng. Cc cha c 10 v tng cng ct gim mt na, gi li 5 ngi. Cc cha m c 5 v tng th ng ca hn hoc ph. Nhng tng ni c gi li, trc kia thuc quyn qun l ca T B (chuyn qun l vic t l tri, t, cng l cha miu) nay i sang cha Hng L (cha chuyn qun l khch s nc ngoi n cng np) qun l. ngha ca vic chuyn tng ni l ngi Trung Quc na, m coi h ging nh khch s ca k Di ch (k mi r nc ngoi). Nhng cha chin ln nh m khng c tng ni na, th ph hu. nh ngy ph hu c quan Ng S n cc ni trong ton quc gim st thi hnh. Nhng ti sn, vn dng cng vi rung t ca cc ngi cha b ph hu thu ht np cho quan. Tt c nhng tng ng, chung ng, khnh ng u thi li np cho quan Dim Thit (ngi i mua st v mui) sau khi thu v em thiu hu c thnh tin (ng xu bng ng). Tt c nhng tng Pht bng vng, bc v cc dng bng vng, bc cc cha b ph hu u em np cho quan ph a phng, sau khi thiu hu np cho ngnh ti chnh ca Triu nh. Tt c nhng tng Pht bng st thp cc ngi cha b ph hu u em np cho quan ph a phng, sau khi thiu hu c thnh nng c. Cc bc tng Pht bng vng, bc, ng, thp gia nh v b quan li cc a phng, hn trong mt thng phi np cho quan ph a phng. Nu nh c ai khng thc hin hoc chng li th giao cho quan Dim Thit S (v quan lo mui v st thp) x

pht theo lut cm mua bn ng, nu ai vi phm nng s x ti chm u. Mt s bin php k trn mt ngha nht nh cng c li cho vic pht trin sn xut v tng thm ngun thu ti chnh cho nh nc phong kin. Thng tm cng nm , ng V Tng li ban chiu th k ra nhng th khng hay ca Pht gio. ng ni rng: "Trm nghe ni, trc thi Tam i 31 th cha thy c Pht. Sau thi Hn - Ngu (t nm 206 trc CN n 264 sau CN) th pht gio ngm su v pht trin mnh m. T tr i, Pht gio c nhn duyn truyn b, cng ngy cng pht trin rng. N pht trin n c 9 chu vng cao nguyn rng ni, vo tn trong vng lu (ni ca Vua) trong Lng Kinh (Trng An v Lc Dng). Tng Ni ngy cng ng c, cha th Pht ngy cng nhiu, cng cao to s. Ph hoi php nc lm hi ngi dn, o ny l khng tt p! Ngi Hoa H (Trung Hoa) chng ta u ni rng mt ngi nam gii khng lm rung th h s b i, mt ngi ph n khng dt vi th h s b rt. Gi y tng ni ng khng m xu. H cng u phi nh vo nng dn mi c ci n, nh ngi dt vi mi c ci mc. Nh vy cn ra th thng g na!" Bn chiu th ny ca ng V Tng, trn thc t l mt bi Hch ph phn Pht gio. Trong bn chiu th ny, ng V Tng cn lit k ra tt c thnh qu thu c ca ln dit Php ny, thnh qu ch yu gm: ton quc ph i hn 4600 ngi cha ln v va, ph gn 40.000 cha miu nh. Bt hon tc 260.000 tng ni cho ly v chng hoc lao ng b sung cho ngun thu kho nh nc. Tch thu t ai mu m thuc quyn s hu ca cc cha l hng chc triu khonh (mi khonh l 15 mu Trung Quc, mi mu l 60 trng vung, mi trng l 3,3 m. Vy l mi mu khong 40.000m2 mi khonh khong 600.000m2), gii phng c 150.000 ngi lm n bc cho cha, b sung vo ngun lao ng np thu cho nh nc... Ch xt trn hai thnh qu l tch thu rung t v gii phng n bc ca cc cha chin ta thy rng, th lc ca nn kinh t t vin Pht gio lc by gi to ln n mc no! C sch s vit rng, phng nga cc quan li v k ho ph vn c tnh giu k n bc trong qu trnh gii phng n bc ca cc cha th nu ai lm chuyn nh th, d l quan hay dn thng, u phi x cc hnh (chm u). Tm li, cc hot ng dit Pht php ln ny ca ng V Tng lm gim mnh th lc Pht gio, c bit l lm yu i nn kinh t nh cha khin cho nn Pht gio Trung Quc suy thoi trm trng. Vic ng V Tng dit Pht gio cng c lin quan n tn ngng tn gio ca ng, ng thi cng c nguyn nhn lch s x hi cc k su sc. T khi lp nn nh ng n nay, Pht gio do c giai cp thng tr

phong kin (nht l cc Hong ) xng v tn sng, bo v nn trong x hi Trung Quc, n pht trin rt mnh. nh hng v th lc ca Pht gio cng ngy cng ln, trong c bit l nn kinh t nh cha cng ngy cng pht trin mnh. ng thi, do c s tn ti v pht trin ca kinh t nh cha nn t than trong Pht gio cng hnh thnh cc tp on kinh t m tng l ng thi l cc a ch, i lp vi nn kinh t ca cc a ch th tc. Hai loi kinh t a ch phong kin ny mt mc no nht nh phi ny sinh xung t, mu thun kh trnh khi. Biu hin mnh nht ch h tranh ginh ln nhau sc lao ng v rung t, nh hng trc tip n s kin thit nn kinh t ca nh nc phong kin. Xt v gc kinh t th vng l ngi i biu cao nht ca nn kinh t a ch th tc. Khi m li ch ca nn kinh t a ch tng l nh hng trc tip n li ch ca nn kinh t a ch th tc, tt nhin Hong phi ra tay bo v li ch ca nn kinh t a ch th tc. T kt qu ca cc bin php dit Pht php ta c th thy rng, ton b ni dung ca cuc dit Pht php u th hin nguyn nhn cn bn l s tranh ginh li ch kinh t. V ngha ny th vic dit Pht php ca ng V Tng c li cho vic cng c v pht trin ca x hi phong kin, n c tc dng rt tin b v mt lch s. Vo thng 3 nm Hi Xng th 6 (nm 864) ng V Tng bng h, ng Tuyn Tng L Thm k v. Vo thng 4 nm ng Tuyn Tng lin ra lnh nh cht o s Triu Quy Chn, Lu Huyn Tnh cng 10 ngi khc v ng Tuyn Tng cho rng nhng ngi ny kch ng ng V Tng hu dit Pht gio. Thng 5 ng Tuyn Tng i x thin h, ra sc lnh ngoi 2 ngi cha cn gi li hai ph T v Hu ra, th mi ph xy thm 8 cha na, cc tng ni vn thuc quyn qun l ca T B nh trc. Nm u ca i Trung (nm 847). ng Tuyn Tng ban sc lnh khi phc li cc ngi cha va b ph. ng ni rng nhng nm Hi Sng ph cha chin, lm nh vy l qu ng, nhng s th khng qu trm trng, nhng linh sn thng cnh cc chu ph trong thin h b ph vo nm Hi Sng th 5 th ny phi khi phc li. Vo nm sau ng Tuyn Tng li cho cc cha y my chc tng, cha th 50 ngy, cha th 30 ngi. Nm i Trung th 5 (851) ng li ra lnh cc quan ph khng c cm ch nhng ngi v nhng ni mun xy dng cha, ng thi cho php cc cha th Pht t do tng ni (tc l nhn ngi xut gia lm tng ni) tr ch v qun l cha chin. Tri qua vi nm c s ng h v bo v ca ng Tuyn Tng sau khi ln ngi, Pht gio Trung Quc c phc hi nhanh chng nhng vn cn hn ch. Lc ny Pht gio Trung Quc khng cn c nh trc na,

nguyn kh b tn hi rt nng, kh m hi phc c nh trc. Mt iu r rng ca lch s l, Pht gio Trung Quc ang c xu hng chuyn t hng thnh sang suy thoi. V nc mnh chn hng Pht gio Chu Th tng ln th t gy nn php nn Vo nhng nm cui i ng xy ra mt cuc khi ngha nng dn do Hong So lnh o. Trong qu trnh t chc trn p cuc khi ngha nng dn ny th quyn lc ca chnh quyn nh ng li b yu i v thu hp. Cc th lc ct c cc Phin Trn (n v hnh chnh v qun s cc vng bin cng v cc vng trng yu ca chnh quyn nh ng) li c ln mnh hn. Vo nm th 4 ca Thin Hu ng Ai (nm 907 sau Cng nguyn) k th (k phn bi) ca qun khi ngha nng dn cui i ng v l ng Tuyn V Tit S tn l Chu Ton Chung sau khi tiu dit rt nhiu cc tp on ct c (chim t i ly khai) dn dn thng nht c ton b lu vc sng Hong h. ng ph ng Ai m t mnh ln ngi, xy dng kinh v lp nn triu i mi, tc l nh Hu Lng. Bt u t cho n nm 959 vng Trung Nguyn lin tip ra i 5 triu di l Hu Lng, Hu ng, Hu Tn, Hu Hn, Hu Chu, lch s gi l Ng i. Cng vo qung thi gian ny, mt phn min Bc v min Nam tn ti ln lt 10 chnh quyn ct c mang tnh khu vc, lch s gi l Thp Quc (10 nc). Thi gian ny l thi k phn chia mnh m nht ca x hi Trung Quc c i. Nhng k ct c "Ng i Thp Quc" th c ngi l k qun phit ca nh nc phong kin, c ngi l k th (k phn bi) ca qun khi ngha nng dn. H xm chim t ai ca nhau, m chm ln nhau, khin cho nhn dn phi chu cnh ao binh khi la. Trong bi cnh lch s x hi nh th th s pht trin ca Pht gio cng th hin r s yu km v cng ngy cng suy yu, km pht trin. So snh mt cht, min bc ca thi k Ng i th Pht gio cng ngy cng suy yu, cng ngy cng li dn nhng vng t bao la rng ln pha nam sng Trng Giang th Pht gio li pht trin tng i mnh. Cc tng phi Pht gio ca Trung Quc m c "cn c a" min Nam nh phi Tnh Tng, Thin Tng v Thin Thai Tng u c s pht trin nhng mc khc nhau. Song nh gi mt cch tng qut th s pht trin ca Pht gio thi k Ng i l mt qu trnh suy thoi ko di lin tip.

S pht trin ca Pht gio min Bc do m trong tnh th cng ngy cng yu i, cng ngy cng li bi. Ngoi mt s nguyn nhn v bi cnh lch s v x hi cng mt vi nguyn nhn ca t thn Pht gio ra, cc th lc chnh tr thi Ng i u p dng chnh sch hn ch s pht trin ca Pht gio, y cng l mt nguyn nhn rt quan trng. Vo nm u tin ca Khai Bnh thi Hu Lng (nm 907 sau Cng nguyn), Lng Thi T Chu Ton Chung li nu ln vn cc tng ni phi do T B qun l, ng thi cm ch vic b mt tng ni (tc l ai xut gia m khng xin php chnh quyn). ng quy nh rng, nhng ai mun xut gia thnh tng ni th phi do T B pht cho t ip (cn gi l "T B ip", tc l t giy chng minh do T B cp cho nhng tng ni Pht gip, vic ny bt u c t thi ng, cc Vng Triu phong kin sau ny vn duy tr tc l ny). Bt c mt quan s no hoc quan nha no cng khng c php gii quyt vic cho ngi xut gia lm tng ni. Cch lm ny l t Pht gio di s qun l cht ch ca chnh quyn phong kin, khng t Pht gio pht trin v t chc. Sau khi Hu cha ca nh Chu Lng l Chu Hu Trinh ln ngi, vo nm u ca Long c (nm 921) ng li a ra bn chuyn khng cho php t tng ni, ng thi ng cn quy nh nhng ai mun xut gia lm tng ni th phi n kinh thnh tham gia mt cuc thi v kinh sch Pht gio do Triu nh phong kin t chc. Nhng ai tiu chun ra th mi c php xut gia. Vo nm 923 sau Cng nguyn, L Tn Hc ph nh Hu Lng lp nn nh Hu Dng, xng l Hu ng Trang Tng. Cn v vic nh Hu Lng tin hnh qun l nghim ngt v hn ch s pht trin ca Pht gio th Hu Lng Trang Tng L Tn Hc li nng v xng Pht gio. ng cn qua li thm ving rt nhiu ln vi cc cao tng i c Pht gio lm m ln mi quan h cng thng trc y gia nhng ngi thng tr ca giai cp phong kin vi Pht gio. Vo nm ng ln ngi th vo ngy n Sinh Pht (8-4 m lch), ng cho lm cm chay khon i hng nghn tng ni ngay trong ni cung. Vo nm sau, ng li mi thin s cha Hng Ho vo trong Ni in ng tham vn v Pht php. Hu ng Trang Tng cn m gii n lu ly Tung Sn vo ngy sinh nht ca mnh cho hng trm ngi xut gia, gia nhp tng on Pht gio. Vo nm u tin ca Thin Thnh i Hu ng (nm 926) Minh Tng L t Nguyn ln ngi. Khi ng va ln ngi ban chiu rng: Nhng ngi cha th Pht trc y xy dng th nay khng c php tu ph b, nhng t nay tr i cng khng c php t xy dng cha mt cch v t chc, nu nh c ai mun xut gia (i tu) thnh tng ni th phi lm theo

ng nghi thc ca Pht gio. Ngoi vic th gii quan n ra, khng c t tng (cho xut gia) m khng xin php v c s ng ca T B. Vo nm sau, ng trc nhng vic nh: li dng mnh l tng ni lm nhng vic vi phm php lut hoc l cy th thn quen vi quan ph m lm iu by iu xu, hoc l c nhng tng ni li dng gio ngha Pht gio lm m hoc v la bp ngi khc, L T Nguyn ban chiu xung Kinh s (Kinh ) v cc huyn, trn cc o, Chu, Ph yu cu qun l cht ch v chnh n, kim im nghim khc Pht gio. Nm th 3 ca Thin Thnh (nm 928). Hu ng Minh Tng li ban lnh khp t nc rng: Nhng ngi cha ln v nhng t vin c tn th phi bu ngi tr tr qun l tng chng. Cn nhng cha nh hoc t vin tuy c nhiu phng nhng khng c tng Pht th nh gi ri bn cho ai mun mua th mua. Tng chng v v tr tr do quan vin ch qun ca Triu nh iu v cc ngi cha ln. Nhng ngi cha khng ai mua th d ra ly g ri giao li cho tng chng trc y tu hnh y, cn rung vn ca nhng ngi cha th bn cho ai mun mua th mua. ng Minh Tng cn ra quy nh: "Trong vng 10 ngy phi hon tt nhng vic k trn. Nu nh c ai c tnh dy da ko di hoc c chng li, nu l tng s th pht i lao dch 2 nm, nu l ni c th pht nh 70 trng ng thi cho hon tc (tr v ngi bnh thng). Trong s cc quan ph a phng ai c tnh la di Triu nh th x pht theo php lut Triu nh". Ln chnh n Pht gio ny ca ng Minh Tng, mt mc no km hm s pht trin ca Pht gio. Nm th 3 ca Thanh Thi i Hu ng (nm 936), mt v quan Tit S H ng nh Hu ng trn th Thi Nguyn tn l Thch Knh ng ngi dn tc Sa mc ni v quy hng Khit an, nhn tr thnh mt v thn ca Khit an (cng trong nm , dn Khit an i tn nc thnh Liu), ng thi kt ngha cha con vi Cha ca Khit an. iu kin ca cuc kt ngha ny l: Thanh Knh ng mi nm s cng np cho cha Khit an 30 vn xp vi la, ct vng pha Bc Nhan Mn Quan v ton b vng t s thuc ca U Chu (tc l 16 chu ca Yn Vn), mn qun Khit an dit nh ng, lp nn chnh quyn Hu Tn ri xng l Tn Cao T. Sau khi v Hong tr ny ginh c chnh quyn, ng lin h lnh bi b ch t chc xung tc xut gia quan n. ng quy nh rng, nhng ai mun xut gia thnh tng ni th phi tham d mt k thi hiu bit v Pht php t chc cng khai ti chu ph ni mnh sinh sng vo ngy Pht n

(8-4 m lch). Nhng ai tiu chun th c xung tc lm tng ni. Nm th 4 ca Thin Phc (nm 939), Thch Knh ng cn ban lnh yu cu tt c cc v quan, i thn v c T Tng vo ngy Quc k (ngy gi T) phi n cc cha th Pht dng hng l bi, ng thi phi m tic cm chay cng ging cc tng ni. Nhng hnh ng ny ca ng u l do ng mun dng Pht gio ly lng dn. V sau nc Liu dit nc Hu Tn, hong nc Hu Tn b ph trut tn l Thch Trng Qu by gi c phong l Ph Ngha Hu, chuyn v sng ph Hong Long, cho ng ta v tt c ngi nh v sng mt ngi cha th Pht theo thi thin v cho binh lnh canh gc cht ch. Tri qua bao nhiu ma ma, nng, h khng c tip xc vi ngi ngoi. Nguyn Phi ca Thch Knh ng ni vi cc v tng trong cha th Pht theo phi thin ny bng ging y cm xc rng: "h Thch chng con tng lm vic chay cng ging hng vn tng ni, sao ngy nay khng mt ai nh n?" Nhng k thng tr nh Hu Tn bi ri vo mt tnh cnh nh th ny, y qu l mt s ch giu thm t i vi nhng k nm xa bn nc, ci du lm n l. Nh Liu sau khi dit nh Hu Tn lin khi binh nh v pha Bc. Mt vin quan Tit S H ng ca nh Hu Tn trc y tn l Lu Trc Vin xng Thi Nguyn, lp nn chnh quyn nh Hu Hn, xng l Hu Hn Cao T. Trong thi k Hu Hn Cao T Lu Tr Vin nm chnh quyn, ng cho rng Pht gio l mi ho ca nc nh, th l ng lin p dng nhng chnh sch hn ch nghim ngt i vi Pht gio. Nm 951, ng Quch Uy lu gi Nghip nh Hu Hn khi binh nh li nh Hu Hn, lp nn chnh quyn Hu Chu, xng l Hu Chu Thi T. Trong thi i vi cc tn gio th Quch Uy coi trng Qung Thun (nm 953 sau Cng nguyn) ng tng ban chiu lnh ph b 58 ngi t vin khng c tn ni thnh ph Khai Phong, em ht s tng ni cc cha v nh lm con em nui trong cc nh dn. T thi Ng i tr i, vng Trung nguyn nn binh ao xy ra lin tip v ko di, nht l cc cuc tranh ginh quyn li gia Vng Triu Vng Trung Nguyn v dn tc Khit an phng Bc, iu ny y nhn dn cc vng lm vo cnh khn n tt . Trc tnh hnh nh vy, rt nhiu ngi xung tc lm tng ni trn trnh binh dch v nn phi i sai dch. Do d, trong thi Ng i, trong s pht trin ca Pht gio y c tn ti mt vn thm nghim trng nht l: Cc t vin mc ln nh nm sau cm ma, k cng b bung lng; Trong mt s trng hp c bit, c mt s cuc khi ngha c nng dn li ging cao ngn c Pht gio. Nh vo nm th 6 ca Trinh Minh nh Hu Lng (nm 920) mt ngi Trn Chu tn l V t pht ng cuc khi ngha ca Ma Ni gio (tc l o Gio hoc l Minh gio, tn quc

t l zoroater. Gio phi ny ra i Ba T, du nhp vo Trung Quc thi Trung ng). Nhng ngi tham gia khi ngha khng c n mn (khng n tht - c), khng ung ru, m m h t tp nhau li cng nhau v nh tng v cng t, ly Pht php lm thng tha, h tng gy nn nhng nh hng nht nh. Cng thi gian ny, nn chnh tr - x hi Ng i bt u lon lc ko di, x hi c nhiu t nn honh hnh. Mt s k thng tr c hc vn lin mun v i ni th "tr quc ho",v i ngoi th chng li nhng ni nhc mt nc vi nh Liu thu phc li phn t ca ngi Hoa H (ngi Trung Hoa) b mt, thng nht ton b Hoa H. Nm 954, Quch Uy b bnh ri bng h, con nui ca ng ta l Sai Vinh ln ngi, xng l Hu Chu Th Tng. Sau khi Hu Chu Th Thng lin ln k hoch vn ng ci cch vi quy m cc k to ln. Ni dung ca cuc ci cch ny bao gm cc mt nh qun chnh, kinh t, php lut, tn gio. Trong ng tin hnh chnh n rt kht khe vi Pht gio. Cuc chnh n Pht gio ny c cc tng ni v cc tn Pht gio th h sau gi l php nn. Ging nh cc hot ng hu dit Pht php ca Bc Ngu Thi V , Bc Chu V , ng Th Tng tin hnh trc y cng c gi l "Tam V Nht Tng Php Nn", ln chnh n Pht gio ny ca Hu Chu Th Tng cng gi l php nn, y l ln cui cng trong lch s Trung Quc cc Vng phong kin pht ng phong tro tn cng Pht gio. Trong sut 6 nm Si Vinh - Hu Chu Th Tng nm quyn (t nm 954 - 959) th cc hot ng chnh n Pht gio bt u vo nm th hai sau khi ng ln ngi (tc l nm th 2 ca Hin c, nm 955), ni dung ca cuc chnh n nhm vo cc mt sau: Trc tin l gim bt s lng t vin Pht gio. ng ban chiu rng: "Tt c nhng ngi t vin trong thin h m khng c tn tui u phi ph b; tt c s tng Pht do cng c cng ging v s tng ni cc ngi cha c php vo t vin tp trung; t nay v sau khng c php xy thm t vin, nht l cc Vng cng, qu tc v cc quan s cc o, tit, ch khng c tu thnh xin xy thm t vin". Hai l hn ch mt cch nghim ngt s lng cc tng ni v vic tng. ng quy nh rng: Nhng ai mun xut gia lm tng ni phi xin php nhng ngi thn thuc, bao gm c vic phi lng nghe li khuyn bo ca ng, b, cha, m, c ch. Sau khi c ng ca nhng ngi ny mi c xin xut gia; Trc khi tr thnh tng ni phi tri qua cuc thi rt nghim ngt v c thuc v hiu ni dung kinh Pht, nu ai vt qua c k thi ny mi c php xut gia, ngoi ra, triu nh cn cho lp nhng

gii n tng mt vi ni trong ton quc. Nhng ni l lng Kinh, ph i Danh, ph Kinh Triu, ph Thanh Chu, cc a phng khc th khng c php lp n tng. Cng thi gian ny, Hu Chu Th Tng cn quy nh rng: "a phng trong ton quc mi nm phi tin hnh mt t thng k ton din i vi cc tng ni trn a phn mnh, lp thnh hai quyn s, mt quyn gi ln cho T B qun l gim st, mt quyn bo ln ch thn Hong . Nhng tng ni cht th b gch tn trong s sch, v khng c ngi khc b sung". Ba l cm ch nghim ngt cc vic khng tt trong Pht gio. Cc vic khng tt b cm ch bao gm: khng cho php cc tng ni v cc tn x thn v Pht s, khng cho php nhng ngi qu thnh knh vi Pht t ng cht chn ct tay biu th lng thnh knh, khng cho php cc hnh ng hu hoi thn th nh luyn nh (t c ngi trn u), t chn t tay trong cc php hi v nhng lc t hp ng m hoc lng ngi". Ngoi ra ng cn cho tin hnh cc vic nh thiu hu tng Pht c thnh tin, cng vi vic ph b gim bt s lng t vin th nhng bc tng Pht bng ng nhng ngi cha b ph b c nh nc thu gom v v nhng bc tng Pht bng ng cn li trong nhn gian sau khi c thiu hu th c c thnh tin ng b sung cho nn kinh t ca nh nc phong kin. gip cho cc hot ng chnh n Pht gio c tin hnh thun li, Hu Chu Th Tng cn ban b mt s php lnh v cng nghim ngt. ng quy nh rng, ai lm tri vi nhng quy nh v chnh n Pht gio ni trn th phi gii n cho quan ph xt x, b a i y i nhng ni xa xi ho lnh. Nu ngi vi phm l tng ni th bt phi hon tc, nu ngi vi phm m l dn thng th x theo php lut. Ln chnh n Pht gio ny Hu Chu Th Tng l mt trong nhng ni dung quan trng trong cc bin php ci cch ng b ca ng ta. Mc ch ca cng c nn thng tr ca nh nc phong kin, ng thi xy dng qun i hng mnh. Theo con s thng k trong sch s li, ln chnh n Pht gio ny ca Hu Chu Th Tng ct gim i 3 vn 300 ngi cha, gi li c 2694 ngi cha, tc l ch gi li 1 phn 10 s cha. ng ch cho gi li 61.200 tng ni, cn hng chc vn tng ni khc u b bt hon tc. iu ny chng minh rng, cng vic chnh n Pht gio ca Hu Chu Th Tng thu c kt qu nht nh. Xt t kt qu v ni dung ln chnh n Pht gio ny ca Hu Chu Th Tng ta thy rng, trong hot ng chnh n Pht gio ca ng th ng khng h dit Pht php, tnh cht ln chnh n Pht gio ny

ca ng khc hn vi cc "php nn" ln trc. Nguyn nhn ca vic ny l, ng tin hnh hn ch nghim ngt Pht gio nhng trong bi cnh l vn cho Pht gio tn ti, iu ny khng h xut pht t phng din tn ngng ch quan c nhn. Xt t gc s pht trin lu di ca Pht gio m ni th ln chnh n ny loi b mt s hin tng khng tt, Pht gio t m c chnh n cho tt p hn. Song c mt iu l, bao nhiu lu nay, Pht gio phng bc ch cn tn ti mt cch yu t, qua ln sng gi th Pht gio li cng suy yu hn. Nh trn tng ni, thi k Thp quc, so vi Pht gio phng bc th pht gio phng nam li lin tc pht trin. S d c iu ny l v cc chnh quyn ct c cc khu vc min nam nh Ng Vit, Nam Hn, Mn, Nam ng c thuc cm quyn tng i di, nn chnh tr x hi n nh. Ngoi ra, cc v Vng ca cc chnh quyn k trn phn nhiu l nhng c tnh cm nng hu vi Pht gio, h u bo v Pht gio v s dng Pht gio nh mt cng c phc v mc ch thng tr. Nh ngi thng tr ca chnh quyn nh Mn tn l Vng Thm Tr cho xy dng nhiu cha chin, ch ring trn t nh Mn c trn 300 ngi cha; Ngi thng tr ca chnh quyn Nam Hn tn l Lu Sng cho c thp thp th nghn Pht Qung Chu, ngi thp tri qua hng nghn nm nay hin gi vn cn; Ngi thng tr ca chnh quyn Ng Vit tn l Hong Thch trong cng thi gian Hu Chu Th Tng tin hnh chnh n Pht gio th ng tng hiu nh cu chuyn v Vua A Dc (v Vua th k III trc Cng nguyn n c i), cho c 84000 thp th Pht nh bng ng phn phi trn ton t Ng Vit; Ngi thng tr ca chnh quyn Nam ng tn l L cnh cng vi Vng cng, i thn u l nhng ngi qu trng cc ngi cha, nhng ngy chnh s m m ny, s sch u ni rng nh Nam ng hiu Pht. Mi ln xy t vin h u cp rung t cc tng ni tng gia sn xut. Nhng hu cha l L Dc th li cho xy hn 10 ngi cha th Pht trong cung, ton b thnh c n hng vn tng s, h u c quan ph cung cp s tin sinh hot hng ngy. Mi ln t triu nh tr v, L Dc li vng v khoc ln trn ngi b y phc ca tng ni, qu bi Pht, tng kinh... Do tnh hnh min nam l nh vy nn trong gii Pht gio phng bc c vi cao tng i c trn xung pha nam, c mt s tng on Pht gio cng b trn xung Giang Nam. Tng phi Pht gio ra i t thi k Tu ng th nay trn mnh t min bc - ni h "cho i" - li cng yu i v t dn, cn tng phi Pht gio c "cn c a" min nam nh Tnh Tng, Thin Tng v Thin Thai Tng th vn tip tc pht trin. c bit l Thin Tng n lc ny pht trin thnh 5 tng phi thin l: To ng Tng (Thin To

ng), Lm T Tng (Thin Lm T), Php Nhn Tng (Thin Php Nhn), Vn Mn Tng (Thin Vn Mn) v Quy Ngng Tng (Thin Quy Ngng). Ngoi ra, pha Nam vo thi k Thp quc vic chp kinh din ra rt si ni v knh cn. C mt s tng s Pht gio trn c s chp li tng mc cc kinh Pht, h em ton b cc quyn kinh v quyn lun tp hp li thnh mt b "kinh i Tng" ca Pht gio. iu ny gy nn mt tc ng kch thch rt mnh i vi vic tng cng thu thp v tm kim cc sch s vn ho Pht gio. Hu Chu Th Tng Si Vinh d nh lm Hong trong 30 nm. ng sp t nh sau: 10 nm m mang b ci thin h, 10 nm chm lo gio dc trm h, 10 nm qun l t nc tht an vui, bnh yn. Theo k hoch ny ng cho xy dng m rng Phong Thnh, bin n thnh mt thnh ph mi phn hoa thay th cho cc thnh ph Lc Dng v Trng An; ng ta chinh phc c nc Thc, thu hng c nc Tn v 3 ln nh Nam ng, thng nht ton b phng bc, ly sng Trng Giang lm ranh gii vi Nam ng. ng vi ln nh nc Liu, thu c thng li trong trn chin Cao Bnh, khch l nim tin cho cc nhn s vng Trung Nguyn thu phc vng t b mt. Nm 959, ng ta ch thn dn qun tin ln pha bc nh nh Liu, d nh thu hi vng Yn Vn b mt, nhng khng may ng mc bnh, khng bao lu sau th qua i, hng th 39 tui. Cc hot ng nam chinh bc pht v ci cch ca Hu Chu Th Tng trong thi k ng tr v, trong bao gm c vic chnh n Pht gio, gim bt cha th Pht v tng ni th u l nhng vic xp t c s nn mng vng chc cho s nghip thng nht ca nh Bc Tng sau ny. Tng Thi T c s i cu php Kinh i Tng c in ln u Vo ma xun nm 960 in Tin im Kim v l Thng soi Cm V Qun ca nh Hu Chu tn l Triu Khung Dn bm bo ba t rng nc Liu pht binh tn cng ng dn qun ngc ln pha bc, n trm Trn Kiu (mt ni cch thnh Khai Phong hn 20 km v pha ng bc) lin khi binh lm bo ng, t khoc ln ngi chic o Hong Bo, quay tr v kinh Khai Phong, t ch gn nh ch c hai bn tay trng, ng cp c chnh quyn nh Hu Chu, t tn nc l Tng (lch s gi l Bc Tng), xng l Tng Thi T. Sau khi Tng Thi T Triu Khung Dn lp nn nh Tng v mt chnh tr ng thc hin hng lot cc chnh sch tng cng tp quyn Trung ng chuyn ch ch ngha; v mt qun s

thng bt u tin hnh cc hot ng qun s thng nht ton b t nc. V mt vn ho t tng th ng thc hin chnh sch ho hp cc tn gio, ly t tng nho gio lm ch th ca t tng thng tr, cho php cc tn gio t do pht trin cc tn gio cng nhau phc v s thng tr v t tng ca Nh nc phong kin. Cc chnh sch v bin php ny to tin nht nh cho s pht trin lu di ca Pht gio Trung Quc. Pht gio thi c i Trung Quc sau khi tri qua cc cuc tn cng ca "Tam V Nht Tng", c bit l sau khi tri qua cuc chnh n ca Hu Chu Th Tng Si Vinh ri vo tnh trng suy thoi nghim trng. tn ti v phc hng, cc tng l Pht gio bt u c gng sa i bn thn Pht gio. V mt ni dung l lun th cc tng ni dn dn b i nhng thuyt qu r rng ca Pht gio nguyn thu ca n , bt u tin gn hn na vi t tng Nho gia truyn thng ca Trung Quc, hoc l h ho nhp Pht hc vi Nho hc, mt s tng s Pht gio coi s nghip Nho hc l nim vinh quang ca mnh ly s pht trin ca Nho hc lm nim t ho ca mnh. V mt chnh tr th cc tng l Pht gio bt u b i nhng hnh tng thanh cao xut th da hn vo nn chnh tr Phong kin v cc Vng phong kin. V mt tc phong cuc sng, cc tng l Pht gio bt u c gng snh kp cc tr thc ca Nho gia, ly cc phng thc sinh hot ca cc S i Phu lm phng thc sinh tn cu mong cc nhn s ny thu np mnh, t khin cho cc nhn s ny khng pht ng cuc tranh ci bi tr Pht gio na. Nhng mc tiu cn bn ca cc thay i k trn l cc tng l Pht gio mun thng qua s chuyn bin, thay i ca chnh mnh m chim c ch ng cho x hi Trung Quc, t m khng xy ra cc php nn nh "Tam V Nht Tng" na. Chnh sch vn ho t tng thng tr ca mt vi Vng thi u Bc Tng cng vi s thay i ca chnh bn thn tng l Pht gio gip cho Pht gio thi Bc Tng phn no c phc hi. S phc hi ny da trn mt nguyn tc v tin nht nh. Vo thng 6 nm u tin ca Kin Long (nm 960 sau Cng nguyn), Tng Thi T Triu Khung Dn li ban chiu xung cc t vin ca cc b, chu, ph rng, tt c nhng cha ph xong vo nm th hai ca Hin c (Hu Chu) tc l nm 955 sau Cng Nguyn, th loi b hn, nhng ngi cha ang ph nhng cha xong th gi li. iu ny va tha nhn cc hnh ng chnh n Pht gio ca Si Vinh t trc i Bc Tng nhng cng vn li cho Pht gio mt con ng sng. iu ny cng th hin r chnh sch i vi Pht gio ca Tng Thi T Triu Khung Dn. Vo nm Cn c th 5 (nm 967 sau Cng Nguyn), Tng Thi T li ban chiu khng cho php tip tc tin

hnh cc hot ng ph hu cc bc tng Pht bng ng, nhng cng khng cho php tc hoc c tng Pht mi. Phi lm nh vy bi v lc mt s cc tng s Pht gio li dng tn ngng ca nhn dn, bo mi ngi ph hu cc cng c c cc tng Pht bng thp. Sau khi Tng thi T Triu Khung Dn pht hin ra vic ny, ng lin ban sc lnh khin trch. ng cho rng l cc hnh ng ph hoi sn xut, lin ban chiu xung cc cha Lng Kinh (Lc Dng v Trng An) cng cc cha cc o, chu, ph, huyn nu r: "Ngoi vic dng st, thp c nng c ra, khng c dng st thp ch tc tng Pht na". ng thi ng yu cu quan st cc a phng phi theo di v kim tra cht ch vic ny. iu ny gip cho mt khi lng ln cc nng c khng b ph hu na, t sn xut nng nghip c tin hnh bnh thng. Tng hp cc s kin lch s nu trn ta c th thy rng, chnh sch c bn i vi Pht gio ca Tng Thi T Triu Khung Dn l hn ch s phc hi ca Pht gio trn quy m ln, ng thi yu cu Pht gio ch c php hot ng trong phm vi cho php theo lut php ca nh nc phong kin. Nm Khai Bo th 8 (nm 975 sau Cng Nguyn). Tng Thi T cn ban chiu cm ch Pht gio t chc cc hot ng o trng php hi Pht gio vi quy m ln, khng cho php cc tng ni Pht gio t chc t tp cc nam n tn vo ban m tin hnh cc hot ng tn gio. ng cho rng nhng hot ng kiu nh vy s gy ting xu cho cuc sng tn gio trong sng, ng n. Nhng Tng Thi T Triu Khung dn khng h coi thng Pht gio v xt trn tng th th Pht gio cng c t nhiu li ch cho vic thng tr ca nh nc phong kin. ng thi vi vic hn ch Pht gio mt cch c th th ng cng ginh cho Pht gio s bo h, nng thch ng tng cng lc lng thng tr t tng trong nc. Vo nm u ca Kin Long, cng vi vic Tng Thi T ban chiu khi phc Pht php, ng cng ban chiu mnh, trc tin 8000 ng Hnh (tc l nhng em thiu nhi theo hc Pht php nhng cha xung tc) cho Pht gio tng cng nhn ti cho s pht trin lu di ca Pht gio. Vo nm Cn c th 4 (nm 966), Tng Thi T li chn ra 157 v tng Pht gio trong ton quc do sa mn Hnh Cn ng u du hnh sang min Ty, n n cu php. y l ln u tin trong lch s Trung Quc, Hong , Vng Thn ca nh nc phong kin ch thn t chc mt hot ng du hnh v pha Ty cu php vi quy m ln. Mc ch ca vic du hnh ny l tm kim, su tp nhng ni dung l lun mi hn thc y s pht trin ca Pht gio. T tnh hnh trn c th thy rng, trong chnh sch bo h Pht gio ca Tng Thi T th trng tm ca ng l hng v hong dng vn ho

Pht gio v khng cho ri vo thm hi. ng lm tng thm sinh kh cho s pht trin v cng c trt t x hi phong kin. Mt s nghip na mang tnh khai m trong s hong dng vn ho Pht gio ca Tng Thi T Triu Khung Dn l vo nm Khai Bo th 4 9971) ng ban sc lnh cho ng Trng Tng Tn n kinh tin hnh khc bn in ri in n "Kinh i Tng" ca Pht gio. Kinh Pht lu truyn Trung Quc t i Hn n i Tu ng ch yu da vo vic chp bn kinh bng tay ri truyn tay nhau. Bn kinh Pht chp bng tay thng l theo kiu ch Quyn (ch trn). Do s lng kinh sch ca Pht gio rt nhiu nn nu chp bng tay th phi chp nhiu nm mi xong, do cng vic chp bn kinh trc thi Tu ng l mt cng vic v cng mt nhc. Nhng cng vic chp kinh cng c Pht gio ca ngi l mt trong nhng cng c cng ging Tam Bo (Tam Bo l Pht, Php, Tng). Trc thi Bc Tng trong x hi thng c ngi chuyn chp kinh Pht gi l Kinh Sinh, trong cc t vin cng c mt ni chuyn cha kinh snh, gi l kinh tng. Vic chp kinh khng nhng tr thnh phong tro si ni trong nhn dn m cn ngay trong Triu nh phong kin, c bit l cc Vng phong kin cng thng t chc cc phong tro chp kinh Pht trn quy m ln. Vo thi k Tu ng, vic t chc chp kinh Pht ca cc Vng phong kin li cng c cao hn. Cng vic khc kinh Pht trn bng g hay trn , thi c i Trung Quc c th khi ngun t vic khc kinh trn t thi Nam Bc Triu (Nam Bc Triu t nm 420 - 581 sau Cng Nguyn, thi ng l t nm 618 - 907 sau Cng Nguyn) nh "Kinh Kim Cang" c khc trn vch ti thung lng "Kinh Thch" Thi Sn tnh Sn ng, "Kinh Hoa Nghim" thung lng Phong d huyn Thi Nguyn tnh Sn Ty, "Kinh Duy Ma Ct" ni Bc Hng ng huyn V An tnh H Bc. Trn y u l nhng tc phm vo thi Bc Triu (nm 386 - 582 sau Cng Nguyn). Cc bn kinh ny u c khc trn vch ni , gi l "Ma Nhai Thch Khc". n thi Tu li xut hin vic t chc khc kinh trn vi quy m ln. Trong ni ting nht l bn kinh Pht khc trn phin cha Vn C, Phng Thnh, Bc Kinh. Cc tn Pht gio thi Tu sau khi tri qua cuc tn cng hu dit Pht php thi Bc Triu ny sinh ra mt tng rng: "y l thi k mt php". H cho rng, thi i ngy nay l thi k Pht gio sp tit ng pht trin, h bt u a kinh Pht khc ln trn bn lu truyn n i sau. Hi c mt v tng tn l Tnh Uyn cha Vn C pht mt nguyn ln l mun em ton b kinh Pht khc ln bn , ng thi ng kin tr lm cng vic ny trong 30 nm lin tc. Sau khi ng vin tch,

ngi th h sau li tip tc khc kinh trn bn , h lm nh vy cho n gia i Minh mi c bn hon thnh. Vy l tri qua hn 1000 nm, mi ngi khc c hn 1000 b kinh Pht, tng cng l hn 3500 quyn. H dng n tt c 14278 tng . ng l k tch c nht v nh trong lch s khc ca Trung Quc. Vic pht minh ra k thut in n bng khc bn in ca Trung Quc c i m ra mt con ng mi cho vic lu truyn kinh sch Pht gio. Theo ghi chp, vo u thi ng tng c ho thng Huyn Trang cho t chc trn quy m ln vic in nh tng B Tt Ph Hin phn pht i khp ni. Vo nm 1946 thnh pht hin ra "Kinh La Ni" theo k thut khc in ca Bin Gia, phng Long Tr. Hin nay bn khc kinh Pht bng g cn gi li nguyn vn l bn khc quyn "Kinh Kim Cang" do Vng Gii Khc vo nm Hm Thng th 9 i nh ng (nm 868). Bn khc ny rt p, nhng tic rng hin vt qu gi ny b lu lc ra nc ngoi. Tng Thi T ban chiu yu cu khc kinh in Pht gio l ln t chc khc bn in v in ton b kinh in Pht gio bng ting Hn ln u tin do cc Vng Phong kin t chc, y l mt cng trnh to ln c ngha v gi tr vn ho rt quan trng. Theo thuyt ca Pht gio th ton b kinh in Pht gio c tp hp nhau li, gi l "Kinh i Tng". Kinh i Tng c chia lm 3 phn, tc l Kinh Tng, Lut Tng v Lun Tng. Ci gi l "Kinh Tng" tc l ch kinh vn ca Pht gio t kim khu Thch Ca Mu Ni ni ra, trong ch c mt quyn ngoi l, tc l quyn "n Kinh" (cn gi l "Kinh Php Bo n" ca Lc t Thin tng Trung Hoa (ngi Hu Nng) cng c xp vo kinh tng. Th c gi l "Lut Tng" ch l ton b sch v gii lut ca Pht gio. Th c gi l "Lun Tng" ch l tt c sch thuyt lun c lin qua n Pht gio, n bao gm c nhng quyn sch thuyt lun ca cc tng s n v c nhng quyn sch thuyt lun ca cc v tng Trung Hoa v nhiu khu vc khc. "Kinh i Tng" ca Pht gio do Tng Thi Huyn Trang cho t chc trn quy m ln vic in nh tng B Tt Ph Hin phn pht i khp ni. Vo nm 1946 thnh pht hin ra "Kinh La Ni" theo k thut khc in ca Bin Gia, phng Long Tr. Hin nay bn khc kinh Pht bng g cn gi li nguyn vn l bn khc quyn "Kinh Kim Cang" do Vng Gii Khc vo nm Hm Thng th 9 i nh ng (nm 868). Bn khc ny rt p, nhng tic rng hin vt qu gi ny b lu lc ra nc ngoi.

Tng Thi T ban chiu yu cu khc kinh in Pht gio l ln t chc khc bn in v in ton b kinh in Pht gio bng ting Hn ln u tin do cc Vng Phong kin t chc, y l mt cng trnh to ln c ngha v gi tr vn ho rt quan trng. Theo thuyt ca Pht gio th ton b kinh in Pht gio c tp hp nhau li, gi l "Kinh i Tng". Kinh i Tng c chia lm 3 phn, tc l Kinh Tng, Lut Tng v Lun Tng. Ci gi l "Kinh Tng" tc l ch kinh vn ca Pht gio t kim khu Thch Ca Mu Ni ni ra, trong ch c mt quyn ngoi l, tc l quyn "n Kinh" (cn gi l "Kinh Php Bo n" ca Lc t Thin tng Trung Hoa (ngi Hu Nng) cng c xp vo kinh tng. Th c gi l "Lut Tng" ch l ton b sch v gii lut ca Pht gio. Th c gi l "Lun Tng" ch l ton b sch v gii lut ca Pht gio. Th c gi l "Lun Tng" ch l tt c sch thuyt lun c lin quan n Pht gio, n bao gm c nhng quyn sch thuyt lun ca cc tng s n v c nhng quyn sch thuyt lun ca cc v tng Trung Hoa v nhiu khu vc khc. "Kinh i Tng" ca Pht gio do Tng Thi T ban chiu yu cu khc bt u vo nm Khai Bo th 4 (nm 971) n nm th 8 ca Thi Bnh T ban chiu yu cu khc bt u vo nm Khai Bo th 4 (nm 971) n nm th 8 ca Thi Bnh Hng Quc Tng Thi Tng (nm 983), tri qua 13 nm lin lm cng vic nghim tc, cc th khc c 13 vn bn in, xp vo trong 653 hp ng sch, tng cng c n hn 6620 quyn. Do vic ny bt u vo nm Khai Bo cho nn lch s gi bn in Kinh i Tng ny l "Khai Bo Tng" c in n, n c chuyn ln min Bc n Ty H, Cao Ly (Triu Tin) v sang c Nht Bn. N tr thnh bn mu cho tt c bn khc do Triu nh t chc cng nh c nhn t chc Trung Quc v nc khc sau ny, n l bn gc cho vic in rng ri b Kinh i Tng ca Pht gio sau ny. Nhng tic rng, n by gi "Khai Bo Tng" ch cn li vi quyn sch rch. Sau khi "Khai Bo Tng" c in n th vic chp kinh Pht ngy cng t dn. "Khai Bo Tng" ch yu c phn pht cho cc nh cha to v ni ting hoc l em tng cc nc ln bang, ngi dn bnh thng kh m c c v n cng rt t ph bin. Nhng "Khai Bo Tng" do Tng Thi T t chc khc bn in m ra mt phong tro in n kinh Pht bt u t thi Bc Tng. Trong thi gian 320 nm sau ca nh Tng (bao gm Nam Tng t 960 - 1279) ngoi b "Khai Bo Tng" ny ra cn th v sau cn c ngi ng ra t chc in thm 4 b "Kinh i Tng". Vo nhng nm u ca Thn Tng Nguyn Phong i Bc Tng (nm 1078), ho thng Xung Chn tr tr ng Thin ng Gic Vin Phc Chu chin m ngi khc Kinh i Tng ca Pht gio. y l ln u tin trong lch s Trung

Quc c mt t vic Pht gio quyn tin t chc in n ton b kinh in Pht gio. B "Kinh i Tng" ny c lch s gi l bn ca ng Thin ng Gic Vin, n nm th hai ca Sng Minh (nm 1103) mi c bn khc xong, n nm Chnh Ho th 2 (nm 1112) mi khc xong, in c hn 5800 quyn, xp vo 564 hp ng sch. Cng vo nm th 2 ca Chnh Ho, mt nhn s ngi Phc Chu tn l Thi Tun Thn cng t chc mt hi khc kinh ng h v tng Bn Ng cha Khai Nguyn chiu m khc Kinh i Tng. Tri qua hn 40 nm, n nm th 21 ca Cao Tng Thiu Hng i Nam Tng (nm 1151) vic khc bn in mi hon thnh. Bn khc "Kinh i Tng" ny c bn da theo bn khc ca ng Thin ng Gic Vin, s sch gi l bn khc Khai Nguyn. Vo nm cui ca Chnh Ho (nm 1117), v "Quan St S" ca Mt Chu tn l Vng Vnh Tn cng b tin ra t chc in Kinh i Tng Thin vin Vin Gic huyn T Kh, H Chu. Ln u tin trong lch s Trung Quc c mt ngi b tin ti ra t chc in Kinh i Tng ca Pht gio. Bn kinh ny c in bi bn gc l bn Phc Chu (bao gm c bn ca "ng Thin ng Gic Vin" v bn bia cha Khai Nguyn) sau c in ra 5687 quyn, xp vo 548 hp, lch s gi l bn T Kh. Nm u tin ca Thiu nh i Nam Tng (nm 1229) mt v quan a phng tn l Triu An Quc ( Bnh Giang) cng b tin ring ra t chc in cc loi kinh sch ca Pht gio thin vin Din Thnh vng Thch Sa, Bnh Giang. Nm u tin ca oan Bnh thi Nam Tng (nm 1234) ngi ta da vo bn T Kh sp xp li mc lc, sau khc n nm th 8 ca Hm Thun i Nam Tng (nm 1272) phi dng li v chin tranh lon lc. Sau n thi Nguyn mi khc tip v hon thnh, in c 6361 quyn kinh Pht, xp vo 591 hp, lch s gi y l bn Thch Sa. Cc hot ng tin hnh khc v in Kinh i Tng ca Pht gio vi quy m ln do Triu nh v t nhn tro chc vo thi Tng v c bn bo tn c ton b kinh sch Pht gio, lm phong ph ni dung vn ho t tng truyn thng ca Trung Quc. Nh trn tng nhc n, Tng Thi T Triu Khung Dn c tng i cu php v t chc in n kinh i Tng ca Pht gio ch l mt phn trong chnh sch tng th i x vi Pht gio ca ng ta. nh gi chung v Pht gio thi ta thy rng, vn quan trng hn l Hong Triu Khung Dn mun dng cc bin php c th hn ch s pht trin ca Pht gio. Cc hc gi sau khi nghin cu, phn tch ri kt lun rng, quan im c bn trong chnh sch i vi Pht gio ca Triu Khung Dn l ng cho Pht gio tn ti, tc l khng hu dit Pht gio, cng khng cao, tn sng Pht gio. ng xng nhng vic ht sc bnh thng v nhng hn

ch ong quy nh cng rt bnh thng. Quan im i vi Pht gio ny c cc Hong i sau ca nh Tng duy tr. Vo thi k Tng Thi Tng, trong nc dn dn c thi bnh, ngi ngi thng tr ti cao cn cm thy cn phi nng cao thm vai tr ca Pht gio trong i sng x hi tng thm cnh thi bnh, do Tng Thi Tng thng ni vi cc h thn rng: "Hai tn gio l o gio v Thch ca gio (tc Pht gio) u l nhng tn gio ch nc li dn. Mt vi hnh ng ca mt vi tng s Pht gio v o s o gio c lc khng c khim tn, nhng ta cng khng th v th m xem nh, coi thng tn gio ". T c th thy rng, Tng Thi Tng phn bit r rng gia tc dng tch cc ca Pht gio vi cc hnh vi, cc li ni khng tn trng ca mt vi tng ni. V sau Tng Thi Tng cn ni rng: "nhng li dy ca Ph Th (tc Thch Ca Mu Ni) l c ch cho chnh tr, hn th na xa kia Vua Lng V x thn, n cha lm tp dch, ng l ngi c tnh cm su sc vi Pht gio. Trm nay khng c nh vy". y, Tng Thi Tng li cn phn bit r rng gia vic coi trng Pht gio v vic bo h Pht gio. Do , t tng ch o ca Tng Thi Tng l xng Pht gio mc va phi, coi trng tnh thc dng, khng xy ra nhng vic ng tic. Vo thi Tng Thi Tng tr v, c mt v tng xin c cht ci t thiu ngoi ph Khai Phong, Tng Thi Tng choi rng v tng hnh ng nh vy l cung tn, nn ng khng nhng khng cho php m cn h lnh bt v tng ny a i tu hnh ni xa xi ho lnh, ngi cha m v tng tr tr cng b ph hu. Ngoi ra, cn c mt vi v tng xin c xy ct tu vin, Tng Thi Tng khng ch khng cho php m cn ra sc lnh hn ch s lng cc tng ni. T ta c th thy rng, chnh sch i vi Pht gio ca Tng Thi Tng r rng hn Tng Thi T. Tng Chn Tng cng thc hin chnh sch Pht gio tn ti. Bn thn ng cng tng vit mt bn "Lun Thch Th" (bn v Thch Ca Mu Ni), ng cho rng, sch v gii lut ca Pht gio cng vi hc thuyt ca Nho gia ch l hai con sui hp thnh mt sng, mc tiu ca hai tn gio ny u l khuyn thin cm c, do Pht gio cn phi c xng. ng cn em lun l tam cng ng thng ca Nho gia v ng gii ca Pht gio ghp li vi nhau. ng ni rng: "Khng st sinh ngha l nhn (nhn t, nhn ngha); khng trm cp ngha l lim (trong sch); khng m hoc l chnh (ng n, ngay thng); khng n gian ni di, ba bi, by b l tn (lng tn ngha); khng ung ru 32 say l trang nghim (ng hong), mi ngi trc tip thin h u phi tun theo nhng iu ny". Lm c nh vy th "qun t nhiu vo tiu nhn t". y l mt cch th hin rt r nt v tro lu hp th t tng ln nhau ri tin ti hp nht ca Nho gio

v Pht gio hi . S xng ng mc ca Tng Thi Tng i vi Pht gio cng hon ton xut pht t vic tnh ton n li ch thit thn ca ngi thng tr (giai cp Phong kin). Nhng vic g ca Pht gio m li ch thc t khng ln hn hoc khng c li ch th ng cho p dng nhng chnh sch hn ch nhng th . C mt ln, Tng Chn Tng n Long Mn, Lc Dng, ng nhn thy mt s lng ln cc bc tng pht trong hang b h hng, th l ng quay i khng dm nhn cnh hoang tn na. C ngi nhn c hi tu trnh Tng Chu Tng ch thn ng ra t chc phc hi li. Nhng Tng Chn Tng t chi, ng ni rng: "Nhng khon chi ginh cho qun i th dng vo i s ca qun i, khng nn dng vng bc chu bu c tng Pht, cm ch nhn dn xut gia (i tu), ri b ngi thn thch". Chnh sch Pht gio tn ti do Tng Thi T Triu Khung Dn khi xng tri qua cc i nh Tng Thi Tng, Tng Chn Tng li c k tc v khng ngng hon thin, n c cc Vng sau ny ca nh Tng suy tn l gia php ca t tng. Trong qu trnh thi hnh th c mt s cc Vng rt coi trng vic hn ch Pht gio. Vo nhng nm Gia Hu ca Tng Nhn Tng (t 1056 - 1063), mt v phn quan ca T B tn l Trng ng dng th ngh ct gim s lng tng ni, ng Trng ng ni rng, theo s sch th hin nay s lng tng ni khong hn 30 vn, ng kin ngh Tng Nhn Tng ct gim mt phn ba. Tng Nhn Tng ng vi kin ngh ca ng Trng ng, ban chiu ct gim 10 vn tng ni. Hnh ng ny chng t rng, Tng Nhn Tng hn ch Pht gio. Nhng nm cui i Bc Tng, Tng Huy Tng tn sng o gio. ng mun qua cuc ci cch gio hn ch Pht gio. Bin php ca ng l pht ng mt phong tro rng khp ci cch Pht gio thnh o gio, vic ny nhm tn cng v mt tinh thn v ci cch v mt hnh thc i vi Pht gio i Tng. C iu khc vi cc phong tro tn cng Pht gio trc y l, Tng Huy Tng khng bt cc tng ni Pht gio phi hon tc, cng khng tch thu rung t sn xut ca cc cha, khng ph hu cha, miu th Pht, cng khng ph hu tng Pht, m ng ch ci cch, chnh n Pht gio trong tin l cho Pht gio tn ti, t to iu kin cho o gio v Pht gio hp nht. Vi tin nh vy, ng nu ln t tng ch o l ci cch Pht gio thnh o gio. Trc tin, ng khng nh tc dng c bn ca Pht gio, ng ch r: "T khi Pht gio du nhp vo Trung Quc ti nay, li l ca Pht gio tuy khng ging vi o gio nhng tn ch ca Pht gio li ging vi o gio. T xa n nay, mi ngi u nh vo Pht gio v o gio ch ng hng ti iu thin, do

 Pht gio cng rt c ch cho th tc", Th hai l, ng nhn mnh thm s bt li ca Pht gio i vi x hi. ng ni rng: "Li l ca Pht gio rt l tai. Tng ni th phi co tc, xem nh thn mng, n mc khc l. Theo Pht gio th phi ri b Vua va nhng ngi thn, qun qu hng h hng. Trm l mt ngi rt tn trng gio ngha, Trm thy rng tn gio ny tuy khng th ph b, nhng s tn ti ca Pht gio cng lm tng hi n l ngha truyn thng ca Trung Hoa, do khng th khng ci cch. T c th thy rng, t tng ch o trong ci cch Pht gio ca Tng Huy Tng l nhm vo trng im. Tc l khng ph b Pht gio m ch ci cch Pht gio. Ni dung ch yu ca vic ci cch Pht gio thnh o gio hai mt sau: 1) Gi nguyn tt c cc ngi cha (bao gm cc in th, cc gian nh trong cha v c rung ng ca cha), khng c lm tn hi n li ch kinh t vn c ca Pht gio, khng c sa i gio ngha ca Pht gio, khng ph hoi h thng l lun, t tng ca Pht gio. 2) Trang phc, cch xng h v nghi l ca Pht gio cn phi c ci cch. Danh hiu "Pht Thch Ca Mu Ni" c i thnh "i Gic Kim Tin". Cc v B Tt, La Hn, Thnh Tng u i tn gi thnh Tin Nhn hoc i S, Tng s ni chung i thnh c s, cha th Pht i tin thnh Cung, Pht vin i tin thnh Qun, v tr tr cc t vin th i tn thnh Tr Cung Qun S... Cuc ci cch Pht gio thnh o gio ca Tng Huy Tng trn thc t ch l ci cch v mt hnh thc Pht gio b "o gio ho" b ngoi. Nhng xt v mt vi ngha no th phong tro ci cch ny ch l mt tr a gy ci. Lc , Pht gio c lch s 1000 nm pht trin Trung Quc, gio ngha cng vi nghi l ca Pht gio "n su, bm chc" vo mnh t Trung Hoa ny, dng mnh lnh hnh chnh tin hnh cng bc ci cch, trn thc t ch l "nm ao bo" m thi. Do cuc ci cch ny ch thc hin c trong mt nm, sau t thn Pht gio khi phc li nguyn trng. Mc d c tin l sng thng o gio, mc d "m kh" ca o gio bao trm khp qu trnh ny, nhng ci cch va khng thu c thnh cng, cng khng c my tc dng v mt lch s. Tt c cc Vng ca nh Tng u thi hnh chnh sch c bn l Pht gio c tn ti nhng phi gim st v qun l Pht gio cng ngy cng cht ch. T ta c th thy rng, quyn lc ca cc Vng nh

Tng c mnh ln rt nhiu, v c bn p o v iu khin c "thn quyn", do Pht gio Trung Quc cng ngy cng suy yu. ---o0o--Phn 4 - Dng h Gia Lut tn sng Thch Ca.Liu o Tng hong dng cc tng phi Vo th k th t sau Cng nguyn, lu vc sng Hong Thu ca thng du sng Liu (ngy nay l sng Ty Thch Mc Lun ca vng Ni Mng) ra i mt dn tc thiu s tn l Khit an. Hi h sng lang thang du mc trn sng v trn t, h sinh sng bng chn nui v nh bt c. Thi ng Thi Tng, dn tc Khit an nhp vo nh ng, chnh quyn Trung ng nh ng thit lp Tng Mc c Ph trn t ca nh Liu, ng thi ban cho th lnh ca h (mt ngi h L) m nhn chc c. Bt u thi V Tc Thin, dn tc Khit an dn dn ln mnh nhng vn b vng t Quyt khng ch v gy p lc, do trong nhng nm cui i ng, h pht trin cha mnh lm. Cui i ng, khi m vng Trung Nguyn bt u b chin tranh lon lc th dn tc Khit an nhn c hi ny vng dy, tr thnh mt th lc rt hng mnh vng t hoang vu pha Bc (vng Ni Mng). Nm 916, th lnh ca ngi Khit a tn l Gia Lut A Bo C t xng l Hong , lp mt quc gia c lp ly tn l Khit an (quc hiu Khit an ny thay i lun lun: nm 947 sau Cng nguyn i thnh Liu, n nm 983 li i thnh Khit an, n nm 1066 li phc hi thnh Liu. T y tr i, cc sch u gi l Liu). Vua ly nin hiu l Kin Nguyn Thn Sch. Hai nm sau li nh Ph Lm Hong (ngy nay l vng ngoi ca Ba Lm T K vng Ni Mng), gi l Thng Kinh. Sau khi lp nn nc Liu, h khng ngng tiu dit cc th lc phng bc, dn dn h tr thnh mt lc lng i khng vi Vng Triu Trung Nguyn. Nm 937, nh Liu ginh c 16 chu Yn Vn ca nh Hu Tn, do th lc ca h ngy cng mnh hn. Sau khi Vng triu Bc Tng c thnh lp, nh Liu tr thnh mt trong nhng Vng Triu phng bc i khng trc tip vi nh Bc Tng. Chnh quyn nh Liu do dn tc Khit an lp ln th n nm 1125 b ngi Kim tiu dit. Chnh quyn c 9 i Hong , ko di 210 nm. Dn Khit an vn khng c tn ngng th Pht. Cui thi ng, Lin Thi T Gia Lut A Bo C trong qu trnh thng nht cc b tc Khit an v thit lp chnh quyn th ng cng c mun tip thu nn vn ho ca

Trung Nguyn chiu m cc nhn s ngi dn tc Hn. Nm th hai ca Thin Hin (nm 927 sau Cng nguyn), Liu Thi T tn cng vng Bt Hi ca dn tc N Chn vn th Pht, a v tng tn l Sng Vn cng 50 ngi vng ln sng ph Lm Hong ca Thng Kinh. Sau cho xy cha Thin Hng mi cc v v , to iu kin cho cc v hong dng Pht php. T tr i, t cc v trong Hong tc n Vng ca nh Liu thng xuyn n ngi cha ny l bi Pht, ng thi h cn t chc cc nghi l Pht gio nh cu nguyn, truy tin (cn gi l truy phc, tc l cng tin cho ngi cht), lm cm chay khon i cc v tng. T Pht gio dn dn c lu hnh trong Hong Tht (Hong tc) v cc v qu tc ca Triu nh. Nm u tiu ca Hi ng i Liu Thi Tng (Gia Lut c Quang), tc nm 937 sau Cng nguyn, nh Liu thu c 16 chu ca Yn Vn nh Hu Tn. vng t ny th Pht gio tng i thnh hnh, iu ny thc y cho Pht gio i nh Liu c pht trin mnh hn. Mi quan h gia Pht gio v cc Vng nh Liu ngy cng thn mt, h cng ging cc Vng vng Trung Nguyn l bt u che ch, bo v Pht gio li dng Pht gio. Trong s 9 v Vng ca nh Liu, th c 3 v l Thnh Tng Gia Lut Long T, Hng Tng Gia Lut Tng Chu v o Tng Gia Lut Hng C l c mi quan h thn mt vi Pht gio. Trong ba triu i ny, (t nm 983 - 1100), Pht gio i nh Liu rt hng thnh. Trong thi gian Liu Thnh Tng ti v (t nm 983 - 1030), ng tng cho xy thm hng lot cc cha th Pht ng thi em mt s lng ln t ai v dn lao ng th x cho cc t vin Pht gio. Di s xng do ng ta ng u, rt nhiu v quyn qu, cng thn, nh giu cng em trang tri v dn lao ng ca mnh th x cho t vin Pht gio. iu ny khin cho th lc ca kinh t t vin trong t nh Liu tng rt mnh. Nhng ngi dn c em th x cho nh cha l nhng ngi em mt na s thu theo quy nh ca nh nc phong kin np cho cc lnh cha phong kin, sau khi em h th x cho cc t vin Pht gio, h s em mt na s thu cn li np cho t vin. iu ny gip chi cc t vin Pht gio mc d ma mng tht bt nhng vn c mt khon thu nhp nht nh. Liu Thnh Tng coi l ch nh v ng gi nhng ngi dn ny l "Nh thu t vin". Mc ch ca vic thi hnh ch ny l gip cho cc t vin Pht gio c mt khon thu nhp c nh, ly lm c s cn thit thc y s pht trin ca Pht gio i nh Liu. Con gi th ca Liu Thnh Tng l cng cha Tn Vit i Trng thy Ph Vng lm nh vy cng cho xy dng thm nhiu cha th Pht, ng thi c cng th x rung t v cc ngi dn cho cc t vin. C th x t dinh ca mnh Nam Kinh

(cng cn c gi l Yn Kinh, ngy nay l Bc Kinh) xy thnh cha i Ho Thin, ng thi c cng th x cho ngi cha ny 100 khonh rung (mi khonh l 15 mu, mi mu l 40.000m2) v 100 ngi lao ng. C cng cha ny cn lm theo cha m, tc l c th x cho t vin Pht gio 13 vn quan tin (mi quan l 1000 xu bng ng). Hi c mt b qu ph giu c, trong tro lu th x cho t vin Pht gio ang din ra rm r, b khng chu thua km mi ngi, mt ln b cng th x cho cha Tnh An Trung Kinh (cn c gi l ph i nh, ngay nay l thnh ph i Danh trong vng Ni Mng) 3000 khonh rung, 1 vn thch go (mi thch l 100kg), 2000 quan tin, 50 ngi dn lao ng, 50 con tru, 40 con nga, c th ni b l mt ngi v cng ho phng. Trong tro lu th x din ra rm r v rng khp nh vy, nn kinh t t vin Pht gio i Liu c pht t cc . iu ny khin cho Pht gio i liu cng thm sc hp dn. Do c s nng v che ch Pht gio nh vy nn vo thi Liu Thng Tng, Pht gio pht trin rng khp. cho s pht trin ca Pht gio thch ng vi yu cu thng tr ca nh nc phong kin, Liu Thnh Tng nh phi tin hnh chnh n Pht gio. ng tng ban chiu cm ch vic ln lt tng ni, ng thi cng cm ch chuyn lc cng rt thnh hnh l t ngn tay cng Pht. Trn mt ngha nht nh, iu ny lm cho s pht trin ca Pht gio i Liu i theo mt qu o ng n. Liu Thnh Tng cng rt ch xy dng nn vn ho Pht gio. Cha Vn C ni ting Phng Sn, Bc Kinh c mt bn kinh khc trn . Bn kinh ny ang khc d vo cui i ng th b ngng li v chin tranh lon lc. Vo thi Liu, tri qua my ln chin tranh lon lc, cha Vn C cng b tn ph. Sau khi Liu Thng Tng ln ngi, ng lin ban chiu ch trng tu cha Vn C. Trong qu trnh trng tu cha, mt v quan vin ca nh Liu Nam Kinh tn l Hn Thiu Phng cho m hang bn trong l kinh khc trn , sau kim tra i chiu kinh khc trn ri cho bo co ln Liu Thnh Tng. Liu Thnh Tng lin ra sc lnh cho tng s tn l Kh Huyn t chc ngi tip tc khc kinh trn . Bn cha khc xong th khc tip v khc tip bn khc mi. Sau ny hai Triu i l Hng Tng v o Tng cho khc tip c hn 600 bn kinh trn , cng vi nhng bn c t trc tt c l 2730 bn. Vic ny bo tn c vn ho Pht gio v cng phong ph. Sau khi Liu Thnh Tng qua i, Liu Hng Tng ln ngi. Liu Hng Tng cng rt coi trng Pht gio. ng thng xuyn n thm ving cc v cao tng, xng Pht gio, thc y s hnh thnh mt tro lu rt rm r

v Pht hc i Liu. Mt v tng cha Hi Vn trn o Gic Hoa (ngy nay l o Cc Hoa, Hng Thnh tnh Liu Ninh) tn l Hi Sn i S, hi th tc ngi h Lng tn l T Hiu. ng u n tin s t rt sm, tng lm mt v quan nh qun v huyn. Sau ng chn ght trn tc, xut gia thnh tng s. V hnh nghip ca ng rt siu tuyt nn ng ni ting thin h. Cc Hong Thn qu tc ca nh Liu coi ng l thy. Sau khi Liu Hng Tng nghe tn v tng, ng lin cho ban chiu mi v tng n kinh s, ban cho danh hiu l Sng Lc i Phu Th Ty Khng Ph Quc i S. Hng ngy khi ri ri vic triu chnh, Liu Hng Tng thng cng vi ho thng Hi S ngi m o, hai ngi cn dng c th vn xng ho. Tnh cm gia hai ngi rt su m. Trong cc bc th m ho thng Hi Sn gi cho Liu Hng Tng, ng u xng l hc huynh v hc ch khng h xng l b ti. Trong khi qua li thm ving vi cc v cao tng, Liu Hng Tng c Pht gio hc cm ho. V sau ng quy y th gii, t xng mnh l mt t ca Pht. Hi cn c mt v cao tng na tn l Gic Uyn, l mt ngi chm ch di mi kinh sch, tinh thng v Mt Tng. ng vit rt nhiu sch, c Liu Hng Tng phong l Yn Kinh Vin Phc T Sng Lc i Phu Kim Hiu Thi Bo Hnh Sng Lc Khanh Tng B i S. Vi hm tc nh trn th ngoi nhim v l "Tng B i S" (tng ng chc Tng Th K ca Gio Hi Pht Gio by gi) ra, ng cn l ngi c tc v Tam Cng Tam Ti Kim Chnh S trong triu nh. iu ny chng t rng, Liu Hng Tng rt qu trng cc v cao tng, rt u tin cc S mn (s), c cc v vo nhng chc v cao cao a v ca Pht gio trong x hi. Theo ghi chp trong sch s c lin quan, trong thi k Liu Hng Tng ti v (t nm 1031 n 1054 sau Cng nguyn), ng tn phong cho hn 20 v tng vo chc "Tam Cng Tam Ty Kim Chnh S". T trc , vo nm u tin ca Thi Bnh Liu Thnh Tng (nm 1022) nh Liu xin c bn in ca "Khai Bo Tng" khc t i Tng. Liu Thi Tng sau khi c c bn kinh ca Pht Tng ny, ng quyt nh t chc in n Kinh i Tng ca Pht gio vo thi mnh. Mc ch cn bn ca hnh ng ny l gy ngha chnh tr cnh tranh vi bn in t i Tng. Vo nhng nm Trng Hy ca Liu Hng Tng (t nm 1032 - 1054 sau Cng nguyn) nh Liu bt u t chc khc bn in kinh i Tng, tri qua gn 30 nm, n nm 1062 mi hon thnh. Tt c ng vo 579 hp, ni dung ca cc bn kinh c b xung ht nhng iu cn thiu st trong bn chp tay vo i Tng, ng thi i kiu ch Quyn thnh kiu ch Trit. Bn kinh i Tng ca Pht gio ny c gi l "Khit an Tng". Bn in ny tuy cha c truyn xung pha Nam, nhng cng c

mang n tn Cao Ly (ngy nay l Triu Tin). N cp mt ti liu tham kho cho vic khc v in kinh i Tng Cao Ly. Nm 1055 sau Cng nguyn, Liu o Tng gia Lut Hng C ln ngi. Theo ghi chp trong sch s c lin quan th Gia Lut Hng C l ngi thng hiu gio l Hoa Nghim tng ca Pht gio, cn hc thuyt ca cc tng phi khc trong Pht gio cng bit i cht. Do trong thi gian 45 nm ngi ca mnh ng hong dng thm cc tng phi ca Pht gio c hnh thnh t i Tu ng nn cc tng phi Pht gio trn t Liu ngy cng thnh hnh, thnh hnh hn c vng Trung Nguyn cng thi i. Hi c mt v ho thng tn l Php Ng, ng tng vit mt bi vn ca tn Liu o Tng nh sau: "b h truyn b Hoa Nghim tng ca nh Pht, l kho sch bu cc Vua truyn cho nhau; mi bc i u gi c chnh php, ngn nga t o. Ngi trn ng to ni nhng iu vi diu, ra sch mi d oan. Xin ht li ni r ci tn cng vi diu ca tng phi, cc v thn dn rng ngng ngay vic chinh chin". Trong li l rt knh trng nh vy, ng ta ch r Liu o Tng am hiu v Hoa Nghim Tng trong Pht hc. ng thi, Liu o Tng ch thn vit ra nhng bi ca tn Hoa Nghim Tng ca Pht gio. Trn thc t th Liu o Tng qu thc cng l ngi nghin cu su sc v Hoa Nghim hc, bn thn ng cng tng vit cc bi lun nh: "Hoa Nghim Tu Phm Tn", "Hoa Nghim Kinh Tn", "Hoa Nghim Kinh Ng Tng". Thi nhng lun vn ny rt c nh hng. Lc by gi c mt v tng theo phi Hoa Nghim tn l Tiu Din vn qu Ho Chu, th tc h L, ngay t nh v tng ny c cha m gio dc bng nho hc v c tip thu Pht hc v sau xut gia thnh tng s, cha Khai Long ca Thng Kinh theo hc Hoa Nghim. Sau khi hc xong, ng lin i chu du khp thin h, tr thnh ngi ni ting. ng c mi lm ging chnh trong cha Trc Lm Yn Kinh. Khi Liu o Tng n Yn Kinh, c ngi tin c ng vi Liu o Tng. Liu o Tng rt m ti hoa ca tng Tiu Din, ban chc quan v t cho tng Tiu Din hiu l T Hu c, ng thi i nhim v ca ng t cha i Khai Long n ging chnh Ph Hong Long (ngy nay l Nng An ca Ct Lm). Nh thng l, c vo ma ng v ma h l Liu o Tng li ch thn ban chiu mi tng Tiu Din v kinh s cng vua bn v s huyn diu ca Pht php, tm hiu ngha su xa, vi t ca mt s t trong sch Pht. Tng Tiu Din vn l ngi rt gii v trnh by v din thuyt, li chu kh lng nghe, iu ny cng khin cho Liu o Tng m hn. Khng bao lu sau, Liu o Tng lin c cch phong ng l "Vin Thng Ng l Php S", v sau li i thnh "Sng Lc i Phu Kim Hiu

Thi Bo", ng hang Tam Cng (3 ngi ng sau Vua trong bui ln Triu). Ngoi ra, hi cn c mt v tng tn l Ch Thc, ng l mt ngi gii Hoa Nghim hc, ng cng tng vit cun "Hoa Nghim Kinh Tu Phm Tn Khoa", quyn ny l ti liu vit cun "Hoa Nghim Tu Phm Tn" cho Liu o Tng, quyn ny c ch thn Liu o Tng n nhn. Hi cn c mt v tng gii Hoa Nghim hc tn l o Bc, l mt sa mn ph Hng Trung v cha Hoa Nghim, Long Sn. V ng nghin cu rt su v Hoa Nghim hc nn ng cng c Liu o Tng ban danh hiu "Sng Lc i Phu Th Ty Khng Ng Lp Thng vin i S", cng c ng vo hng Tam Cng. Do c s xng v che ch, nng ca Liu o Tng m Hoa Nghim Tng sau my ln b tn li, khng ai hc vng Trung Nguyn th nay dn dn thnh trn t nh Liu. Trn mt ngha nht nh c th ni rng, iu ny c tc dng vn ho k tc iu mt. Phi Mt Tng ca Pht gio Trung Quc c hnh thnh v nhng nm Khai Nguyn ca nh ng. Tng phi ny rt ch trng phng thc tu hnh, cho rng chng sinh nu nh theo php mn ny m tu gia tr (gi gn) tam mt tc l: mt tay kt n kh (mt kiu t th tay no ); hai l: ming tng chn ngn (c 6 t chn ngn gm: a, ma, ba, ni, m, hng); ba l tm qun Pht tn (qun tng n mt v Pht no ) - th c th khin cho 3 nghip ca mnh gm thn, ming, , c thanh tnh. Thn, ming, ca ngi tng ng vi thn, ming, ca Pht tn, nh vy ngi thnh Pht. Mt php ca tng ny rt huyn b, khng cn phi nhn s truyn th ca Gii S, do sau khi n hnh thnh vo thi ng th n ch c truyn li cho vi i, sau c chuyn V Tng ph Pht gio v chin tranh lon lc thi Ng i, n suy yu dn v dit vong trn t Trung Nguyn. Nhng vo thi Liu li rt thnh hnh Mt Tng, trong dn gian li cng thnh hnh hn. S d c nh vy l v Mt Tng lun lun c s xng ca Liu o Tng. Nh trn ni, Liu Hng Tng v vng qu trng ho thng Gic Uyn, m v ho thng ny chnh l mt v i s ca Mt Tng. Khi Liu o Tng ln ngi th ho thng Gic Uyn li cng c Liu o Tng tn trng. Liu o Tng lun nhc nh ho thng Gic Uyn bin son cun "i Khoa" v "Din Mt Sao" gii thch v pht trin rng gio ngha Mt Tng. Hi cng cn c mt sa mn tn l o Trn cha Kim H ni Ng i, ng t l Php Trng, th tc ng h , qu Vn Trung, t nh ng nghin cu Pht hc v kinh ca Nho hc. ng thng hiu v ni hc v ngoi hc, chuyn hong dng Mt gio, ng vit rt nhiu sch, tng c Liu o Tng phong l i S. ng c khp ni to iu kin thun li vit st. V sau ng o Trn vit b "Hin Mt Vin Thng Thnh Pht Tm Yu Tp" gm 2 quyn v mt quyn ph lc tn l "Cng Pht Li

Sinh Nghi". Hai quyn ny chuyn bn v tm yu tu tr theo Hin tng v Mt tng ca Pht gio (ngoi Mt tng ra th Pht gio vn quen gi cc tng phi khc l Hin tng) v cc vn nh lm th no hiu r Mt gio v Hin gio. Hi hai quyn sch ny tng gy nh hng to ln trong gii Pht gio. Vo nm u ca Thanh Ninh Liu o Tng (nm 1055), Liu o Tng phong thm cho v B Tt Gii S ch sm hi cha Phng Phc Yn Kinh tn l ho thng Phi Trc chc "Sng Lc i Phu Kim Hiu Thi Bo", vo nm sau li tn phong ng l "Kim Hiu Thi Ph Thi U", ban hiu l "Thun Hu i Phu". Ho thng Phi Trc t l Chn Chiu, th tc ngi h Trng, l mt v i s ni ting trn t Liu v hong dng Tnh tng ca Pht gio. Tnh tng c sng lp bi ngi Thin o vo u thi ng. Tng phi ny da vo cc quyn kinh nh "Kinh A Di ", "Kinh V Lng Th", "Kinh Vng Sinh". Tng phi ny cho rng, th gii hin ti m con ngi ang sng l mt th gii trn tc u, trong khi th gii bn kia - ni c cc v Pht ang c ng, l mt th gii cc lc, l mt ni m con ngi ang mong c sng . Cch tu hnh theo tng phi ny rt d, khng cn phi thng hiu kinh Pht, cng khng cn phi tnh to chuyn tu m ch cn c tn nguyn l ri. Ch cn lun nim "A Di Pht" khng gin on th c th c vng sinh v th gii Cc Lc ca Tnh Ty Phng. Sau khi tng phi ny ra i, do n rt d thc hnh nn n c lu hnh rng ri trong nhn dn. Tng phi ny cng c cc nhn s cng vi cc tn trong Hong tc nc Liu nhit lit cho n. Do c tnh hnh nh vy, nn nc Liu, phi Tnh tng khng h b suy thoi. Vo nm th 6 ca Thanh Ninh (nm 1060), Liu o Tng n Yn Kinh, th gii B Tt gii t v ch sm hi ca Yn Kinh, t nguyn quy y theo o Tnh tng ca Pht gio. Trong qu trnh quan h vi Liu o Tng, ho thng Phi Trc lun lun mang quyn sch do mnh vit c lin quan n Tnh tng trnh ln Liu o Tng c. Sau khi xem quyn sch v Tnh tng do ngi Phi Trc vit, Liu o Tng cn pht trin thm, ch thn ng tin hnh hiu nh v thm bt, ch tc thm li trch dn cho quyn sch , ng thi h lnh a ton b quyn sch ny vo trong "Kinh i Tng" ca Pht gio. Sau ny, nhng quyn sch v Tnh tng ca ngi Phi Trc t Cao Ly (ngy nay l Triu Tin) truyn sang Nht Bn, n tng gy nh hng tng i ln trong gii Pht hc Triu i An Bnh bn Nht Bn. Lut tng ca Pht gio Trung Quc hnh thnh vo thi k Tu ng. Ngi sng lp ra Tnh tng trn thc t l ho thng o Tuyn sng

 u thi ng. Ci gi l "Lut" chnh l nhng gii lut m cc tn Pht gio phi tun th. Lut tng ca Pht gio Trung Quc l mt tng phi hnh thnh ch yu gip cho gii lut ca Pht gio thch nghi vi tnh hnh Trung Quc. Vo thi Liu, tng phi ny c mt v cao tng lut hc ni ting tn l Trng Uyn. Thi Liu o Tng tr v, v cao tng ny tr tr cha Phng Phc, Yn Kinh. ng nhiu ln c Liu o Tng mi vo Triu tip kin, ging gii v lut hc ca Pht gio cho o Tng nghe, do ng c Liu o Tng v cng qu trng. Ngoi ra cn c cc v cao tng trong Lut hc ca Pht gio nh Th o, Tr Vin. Cc v ny nhiu ln c Liu o Tng mi vo trong Ni Cung ch tr gii n. C mt v i ho thng ni Yn Nga truyn gii B Tt tn l Php Qun vo nm Thanh Ninh th by (1061) cng c Liu o Tng ban chiu yu cu hiu nh cc quyn sch lut, ng thi giao cho ng tr tr Lun Trng (ni din ra cc cuc tho lun) cha Tam Hc, Yn Kinh. Mt nm sau, ng c Liu o Tng ban o tm (tc l c lm quan) cng c hiu l Nghim Hu. Vic Liu o Tng cung knh cc v cao tng Lut hc ca Pht gio thc y s pht trin ca Lut tng trong Pht hc i nh Liu. Trong lch s ca Pht gio Trung Quc, Pht gio i Liu do c s nng v xng ca cc v Vng nn c a v lch s rt c bit. u tin l cc tng phi Pht gio c hnh thnh vo thi k Tu ng th trn t nh Liu chng c tip tc pht trin, quy m v mc hng thnh ca chng vt xa cc tng phi Pht gio vng Trung nguyn trong thi k ny. y l mt c im quan trng nht ca Pht gio i nh Liu. Th hai l cc Vng nh Liu rt ch trng trong xy dng nn vn ho Pht gio, cho tin hnh khc bn in v in n kinh i Tng ca Khit an v tip tc t chc khc kinh trn cha Vn C, thuc Phng Sn, Yn Kinh. Nhng vic nh th mt mt bo tn c di sn lch s vn ho ca Pht gio, mt khc th ni dung ca vic xy dng nn vn ho Pht gio ny cng c nh hng quan trng i vi s nghip xy dng nn vn ho Pht gio ca Nht Bn v Cao Ly (ngy nay l Triu Tin). Bn "Khit an Tng" khng thy na, nhng hin nay Cao Ly cn mt bn "Cao Ly Tng" ta c th thy ton cnh ca "Khit an Tng". Ngoi ra, vic Liu o Tng hong dng cc tng phi Pht gio v vic hi rt nhiu v cao tng bin son sch v ti Pht gio cng phn nh r nt tnh hnh hot ng ca cc tng phi Pht gio lc by gi. Cc quyn sch phn nhiu c a vo "Cao Ly Tng". Chng u l nhng ni dung rt quan trng khng th thiu c trong h thng vn ho Pht gio phng ng. T c th thy rng, di s che ch v xng ca cc

 Vng nh Liu vng Trung Nguyn, Pht gio nh Liu c mt tc dng khng th thay th c trong cc mt nh giao lu vn ho Pht gio thi c i gia Trung Quc vi nc ngoi v vic bo tn s liu Pht gio v cng qu gi. Liu o Tng ginh rt nhiu tm huyt vo s nghip hong dng ca tng phi Pht gio. Nhng l mt Vng ca nh nc phong kin th vic ng nng , che ch v xng Pht gio ch l tnh cm theo kiu ch ngha tn ngng. ng th Pht v cng ging nh Liu Thnh Tng, ng cng tng th x rt nhiu cho cc cha chin Pht gio. Theo ghi chp trong s sch c lin quan th trong mt nm, Liu o Tng tng lm cm chay khon i 36 vn tng. Trong vng mt ngy ng tng lm l th (xung tc) cho 3000 tng cc cha. T ta c th thy r mc sng tn ca ng ta vi Pht gio, Nhng ng vn c mt nim am m c bit ca ring mnh l, ng rt thch xy cc thp th Pht cho cc t vin Pht gio. Vo nm Hm Ung th 7 (1071) Lin o Tng tng ban chiu xy dng mt thp th Pht Ty Sn, Yn Kinh trn v 1000 v Pht ri cho t x li rng Pht vo trong . ng tnh Sn Ty hin nay cng l do Liu o Tng ban sc lnh xy dng. Ngi thp ny phn lm 5 tng, tng nh c 4 tng, thp hnh lc gic, mi tng u c mi hin un cong, 6 mi hin ni lin vi nhau. T di t ln n nh cao hn 20 trng (1 trng = 3,3m), thn thp bng g, to hnh p lng ly. N trong nh lu cc 33, n l ngi thp duy nht xy vo thi Liu cn tn ti n by gi. Ngi thp ny sau khi c xy dng, tri qua hn 900 nm chu gi ma, sm chp, ging bo, nhng n vn ng sng sng khng h nghing ng, tht xng ng l mt k tch lch s kin trc ca Trung Quc. Nhng xt t mt gc khc th rt cuc Liu o Tng vn l mt v Hong ca nh nc phong kin. ng th Pht, hong dng cc tng phi ca Pht gio l ng c mc ch chnh tr r rng, l ng mun Pht ph h cho quc thi dn an. Khi ng ta cn l mt Thi T, ng tng vit ln bc tng Pht mi c xong rng: "Uy v trang nghim Php tng nghim trang hin t Bo H cho nc Liu ca ta, vn i hng phc". Cu ny ni toc mc ch tn th Pht ca ng ta. ng thi, trong lng ng ta lun lun tn ti thc phng phm Pht gio. Khi ng ti v, c mt s v ho thng khng tun th gii lut gy nh hng xu. Lp tc ng vit mt bi "Gii Hc Thch Lu K" khuyn ngn. Bi "K" ni rng: "Mun hc Thin Tng trc tin phi c hng th, khng cn trn th

ngi vit sch, nh nay dit tng qun tu hnh chng my tam s hin ra". Trong bi k ny, Liu o Tng mun dng l lun Pht hc nhc nh v khuyn nh nhng v khng chu gi gn gii lut kia. Tht ng gi l ly o ca ngi tr thn ca ngi . Liu o Tng v sng Pht m hong dng cc tng phi ca Pht gio, gip cho Pht gio trong mt thi gian ngn c phc hi. Sau , Pht gio Trung Quc tip tc suy yu, trong nhng tng phi c th tip tc pht trin c l nhng tng phi d tu hnh nh Thin Tng v Tnh tng. L nguyn ho m rng Pht s Ty h vng i i sng php Ty h l tn m nc i Tng gi chnh quyn dn tc ng Hng lp ln. Dn tc ng Hng l mt nhnh ca dn tc Khng, t xa xa h sng du mc min ty bc Trung Quc. Vo nhng nm cui i ng, th lnh ca ngi dn tc ng Hng tn l Thc Bc Xch T hng nh ng, c nh ng phong lm c ca chu Ty Nhung. V sau mt th lnh ca h tn l Thc Bc T Cung cng dn qun gip nh ng trn p cuc khi ngha Hong So, c ng gp trong vic thu phc Trng An, nh ng phong ng ta l Tit S ca inh Nn Qun (ngy nay l Bch Thnh T vng Tnh Bin tnh Thin Ty), thng tc v l H Quc Cng, ban cho c mang h L. T tr i ngi dn tc ng Hng lin chim ht min t bao la rng ln tnh Thin Bc ngy nay. Con chu ca Thc Bc T cung ni tip nhau n tn nh Tng ri th lnh ca h l L K Bng u hng v xin nhp nh Tng nhng con chu ca ng ta l L K Thin khng mun nhp Tng, ln lnh o nhng ngi vng ty Thin Linh Chu (ngy nay l Linh V ca Linh H) do ng ta cai qun chng li nh Tng, t lp nn quc gia ring. Nm 1004, K Thin bng h, con trai l c Minh ln ngi. Hai cha con l K Thin v c Minh u ly vng Thim Bc v Ninh H lm cn c. H khng ngng phn t th lc, lp nn chnh quyn ct c. Nm 1031 L c Minh bng h, con trai l L Nguyn Ho k v. Khi vc m L Nguyn Ho thng tr ln mnh n mc v pha ng th tip gip vi sng Hong H, pha ty th gn Ngc Mn, pha nam tip gip vi Tiu Quan, pha bc th kim sot c ton b sa mc pha bc, bao gm c min bc tnh Thim Ty, tnh Ninh H, chnh thc lp nn chnh quyn Ty H. Chnh quyn Ty H tn ti pha bc Trung Quc n nm 1227 th b ngi Mng c tiu dit. Chnh quyn ko di 190 nm, tri qua 10 i Vua.

Ngi dn tc ng Hng lp nn chnh quyn Ty H vn l nhng ngi khng h c tn ngng th Pht. Theo kho sat ca cc chuyn gia hu quan th nhng ngi sng tn Pht trong s nhng ngi thng tr ca chnh quyn Ty H bt u t chc nhng hot ng Pht s vo thi k L c Minh thng tr. Vo nm th 4 ca Cnh c Tng Chu Tng (nm 1007), mu thn ca L c Minh qua i. Khi mai tng m, L c Minh tng nu ln ngh c xy 10 ngi cha th Pht mt trung tm Pht gio ca nh Bc Tng l ni Ng i, ng thi ng c s gi chuyn lo vic t l h tng on mang vt phm cng t n ni Ng i. iu ny chng t rng, hi Pht gio tr thnh mt tn ngng trong Vng tht ca dn tc ng Hng. Nm th 8 ca Thin Thnh Tng Nhn Tng (nm 1030), L c Minh li c ngi n Triu nh nh Tng xin Kinh i Tng ca Pht gio. Tng Nhn Tng lin cho b "Khai Bo Tng" va mi in xong. iu ny chng t rng, tn ngng th Pht ngy cng "n su, bm chc" vo trong lng ngi dn tc ng Hng, ng thi h cng bc u xy dng c nn tng Pht gio. L Nguyn Ho, con trai ca L c Minh l mt ngi c y tnh cch ca mt anh hng y mu lc. Trc khi ng ta ln ngi xng Hong th trong qun s ng ta khng ch gy chin nh Bc Tng, ngi Khit an m cn nh c ngi Hi Ct (mt chnh quyn ca ngi dn tc thiu s sng hnh lang H Ty lp nn) pha ty, pha nam th ng ta nh xung Th Phin (chnh quyn do ngi dn tc thiu s lp nn cao nguyn Thanh Tng), ng ta cn tn cng c Lan Chu. Nhng ni ny u l nhng ni m Pht gio rt thnh hnh. Do , nn Pht gio Ty H li c mt mi trng pht trin mi. Nm u tin Cnh Hu Tng Nhn Tng (nm 1035), L Nguyn Ho hin 50 con nga cho nh Bc Tng xin thm kinh Pht v Tng Nhn Tng lp tc ban pht thm kinh Pht cho nh Ty H. Vo nm sau, mt tng s ngi n tn l Thiu Xng cng vi 9 ngi khc n vng H Chu (ngy nay l huyn Tinh Bin ca tnh Thim Ty) thuc quyn cai qun ca nh Ty H. Nhng ngi ny ang trn ng tr v sau khi n kinh s Bin Lng (ngy nay l thnh ph Khai Phong) ca nh Bc Tng hin dng cho Hong Bc Tng nhng th nh kinh Pht bng ting Phn, xng Pht, tng B Tt bng ng. Nhng ngi ny b L Nguyn Ho bt dng li trm ngh, L Nguyn Ho xin h b kinh Pht nhng khng c, lin ra lnh nht h li. Chuyn ny tuy chng t rng, L Nguyn Ho l k s dng th on bo ngc, chng n nang g ai, nhng t ta c th thy s thnh tm tha thit ca ng ta vi Pht gio. Vo nm 1083, vi thng trc khi L Nguyn Ho xng , ng dng biu ln Hong nh Bc Tng t mun c s gi

n ni Ng i cng ginh Pht Bo, xin Hong nh Tng cho php. Theo phn tch t nhng sch c lin quan, mc ch ca L Nguyn Ho l mun d la v nhm ng ng x H ng, lm cng tc chun b cho ng ta xng lp quc gia ring. Trong vic ny va c lng thnh knh vi Pht nhng cng c kt hp vi cc vic khc nh u tranh chnh tr v hot ng gin ip. Vo ngy hm trc L Nguyn Ho tuyn b thnh lp nc Ty H, ng khng ch xin kinh i Tng ca Pht gio t pha nh Tng m cn lnh cho mt i thn tn l Gi Li Nhn Vinh sng ch ra ch vit ghi li li ni ca ngi dn tc ng Hng. Sau khi ng ta lp quc gia ring v xng Hong , lin t chc vic phin dch kinh Pht, em kinh Pht bng ch Hn dch sang ch Ty H. iu ny t c s vng chc cho vic lu truyn Pht gio rng ri trn t Ty H. Theo ghi chp trong nhng ti liu lin quan, L Nguyn Ho vn l ngi am hiu vn ho ca ngi Hn ng thi cng rt am hiu Pht hc. ng ta khng ch xy dng ch quan li, quy nh y phc, lp nin hiu, quy hoch cc qun, cc chu, chnh n qun i, thu np nhn ti theo ch chnh tr nh Bc Tng, m ng cn coi Pht gio l mt cng c tr gip cho nn thng tr chnh tr ca mnh ging nh cc Vng Triu vng Trung Nguyn. Nm u tin sau khi ng lp quc gia v xng Hong , pht trin Pht gio, ng tng c ngi i nhiu ni thu thp X Li Pht, lm khm th v xy thp cng ginh Pht. Thp cha X li Pht tn l Lin Vn c xy dng hi l mt trong nhng thp X li u tin do nh Ty h xy dng. Mt v quan ca nh Ty H tn l Trng Thip theo lnh ca Nguyn Ho tng son mt bi minh vit trn thp ny, ca ngi L Nguyn Ho l mt ngi hng bin gii hn ng Thun, anh hng hn c Hn T, tn sng Pht gio, chuyn tm tu hnh, khoc o bng vng qun ai bu, chp tay h tr.v.v... Ngoi vic t chc phin dch kinh Pht, xy dng thp cha X li Pht v cng ginh x li Pht ra, L Nguyn Ho cn thu np v trng dng cc v tng, ng c bit cung knh cc v tng l ngi Hi Ct, ng thi cn t chc cho rt nhiu v tng ngi Hi Ct phin dch v truyn b kinh Pht. Cc v tng ngi Hi Ct ny c nhng ng gp v cng quan trng trong vic xy dng nn vn ho Pht gio ca Ty H. L Nguyn Ho khng ch yu cn cc v tng lm cc cng vic ca Pht gio m c lc ng cn c cc v tng i s Bc Tng hoc cc chnh quyn ct c khc xung quanh Ty H. Vo nm th 8 ca Thin Th L Php Din T (nm 1045) nh H v nh Tng ngh ho, Nguyn Ho lin c hai v tng ca nh

Ty H l Ct Ngoi Ct v Php Chnh n triu nh Bc Tng lm v s gi cm t. Dng cc v tng Pht gio lm s gi i ngoi giao chng t mc ch ca vic L Nguyn Ho m mang Pht php khng ch bn than Pht gio. Chnh v iu ny, m Nguyn Ho c bit ch n nhng hnh ng ca nhng vi tng ngi Hn t Bc Tng n Ty H. Cc v quan li nh Bc Tng n Ty H. Cc v quan li nh Bc Tng tng 2 ln c cc v tng l Vng Quang Tn v Php Thun n Ty H thc hin k phn gin v tin hnh cc hnh ng gin ip nhng vic b Nguyn Ho pht hin v khng thc hin c. Vo nm th 10 ca Thin Th L Php Din T (nm 1047), L Nguyn Ho ban chiu yu cu xy dng cha th Pht tn l Cao i mt ni cch ph Hng Khch 15 dm (7,5km) v pha ng. lm vic ny, ng huy ng khng bit bao nhiu l sai dch v dn cng. Xung quanh ngi cha ng cn cho xy thm rt nhiu thp th Pht cao n hng chc trng (1 trng = 3,3m) c bo tn kinh i Tng ca Pht gio. L Nguyn Ho cn quyt nh rng, hng nm c vo ngy mng 1 ca thng u tin ca mi qu l ngy Thnh Tit (ngy thing). Vo ngy ny, quan li nhn dn nc Ty H u phi n cha l Pht, t m ra mt cao tro tu theo Pht gio trn ton b nc Ty H. L Nguyn Ho pht trin Pht gio tuy rng khng ging cc Vng ca cc chnh quyn ngi dn tc thiu s phng Bc thi Nam Bc Triu (t nm 420 - 581) nhng trong cc Vng ca nh Ty H th ng l ngi quan trng nht trong vic pht trin Pht gio. Hng lot cc hot ng ca ng c lin quan n Pht gio nh xin kinh tng, thu np cc v tng, xy thp xy cha to iu kin cn thit v thun li cho vic pht trin Pht gio cho nh Ty H sau ny. V Hong th hai ca nh Ty H l Ngh Tng L Lng T ln ngi lc mt tui. Mi vic ca Triu nh u do mu hu l Mt Tng Th v ngi cu l Mt Tng Ngoa gii quyt. Mt Tng Th vn l v ca mt ngi quan ca Nguyn Ho tn l Gi Li Vng Vinh. Nguyn Ho git Vng Vinh ng thi thng dm vi v Vng Vinh (tc Mt Tng Th). Vic l b Hong Hu Gi Li th pht hin, Mt Tng Th b bt phi xut gia lm ni c, hiu l Mt Tng i S. Bi v c mt thi gian xut gia lm tng ni nn Mt Tng Th l ngi "ngm" Pht hc kh su sc b tuyn truyn cho Nguyn Ho nhng hiu bit ca mnh, t thc y Pht gio nh Ty H pht trin mnh hn. Vo ma ng nm u tin ca Lng T Thin Hu Thu Khnh (nm 1050). Mt Tng Th cho xy dng cha Tha Thin ph Hng Khnh. B huy ng hng vn dn

cng v sai dch, tri qua 6 nm mi xy xong. Cng vi vic xy cha ny, Mt Tng Th ra lnh xy thm mt thp na tn l thp X Li Xng u Pht trong ngi cha , ngi thp ny hin nay vn cn thnh ph Ngn Xuyn, th tc thng gi l Thp Ngn Xuyn Ty H. Trong cun "Tha Thin T Bi K" miu t t m quang cnh mai tng X Li xng nh u ca Pht, c th ni l ph trng, tn km ht mc. Trong thi gian L Lng T ti v, nh Bc Tng 3 ln ban tng nh Ty H kinh i Tng ca Pht gio. Nh Ty H cng tng cng np cho nc Liu cc th nh tng Pht bng vng, kinh sch. Mi giao lu tn gio gia nhiu chnh quyn phong kin rt nhn nhp. Nm 1067 L Lng T bng h, con trai l L Bnh Thng ln ngi lc cn nh tui. L Bnh Thng l Hong th 3 ca nh Ty H, hiu l Hu Tng. Do L Bnh Thng cn nh tui nn m l Lng Th phi "bung rm chp chnh", ngi em trai ca b l Lng t th chi u vo cng vic ca mt Tng Quc, hai ch em thay nhau chp chnh (iu hnh t nc). Lng Th cng l ngi rt mn m Pht gio, b tng t chc mt on ng o cc tng s tin hnh phin dch kinh Pht. Trong s rt t cc bn kinh Pht bng ting Ty H cn gi li c n ngy nay th ngay phn u quyn sch cng ghi r l do Hu Tng v mu thn l Lng Th t chc phin dch. Thi Hu Tng, hang Mc Cao n Hong ni ting th gii cng c lu li du tnh lch s ca Pht gio thi Ty H. Theo t liu c lin quan, trong s cc hang Mc Cao hin nay th c ba ng c cc tn Pht gio nh Ty H thi Hu Tng to ra. Hong th t nh Ty H l Sng Tng L Cn Thun ln ngi cng lc mi c 3 tui. M l Lng Th (chu gi ca Lng Th m ca Hu Tng, sau Hu Tng) v anh em nh Lng t nm quyn cai qun t nc. Theo ghi chp trong sch s Lng Th l ngi rt c ti nng, b thng dn qun i chinh chin. B l mt ngi va rong rui trn lng nga ni chin trng nng nc mi mu, va l mt th ch nh Pht rt t bi. Nm th t ca Thin Hu An Dn (nm 1093) Lng Thi Hu v Sng Tng pht nguyn trung tu cha miu v thp cha Cm ng ti Lng Chu (ngy nay l huyn V Uy tnh Cam Tc). Cng vic ny phi lm trong mt nm mi xong. Khi sa cha xong, Hong Sng Tng lin ban chiu m mt php hi ln lm l mng cng. Trong php hi Lng Thi Hu v Sng Tng va t chc tng (cho ngi xut gia) va b tr ti vt, mt quang cnh long trng v tn km. Nm 1099, Lng Th v tht bi trong cuc giao chin vi qun nh Tng, do m Hu Tng t v sau thng xuyn cng ging Pht cu phc cho m. Hi c mt Sa mn tn l T

Nng Cam Chu (ngy nay l thnh ph Trng Dch tnh Cam Tc) c tn lm Quc S. ng ly l do mnh c cng ging mt tng Pht nm c nn tu thnh ln Hong cho xy dng cha Ngo Pht (Pht nm) Cam Chu. Nghe trnh tu nh vy, Sng Tn lin nhit tnh ng h. Quy m ngi cha ny v cng to ln, c bit l bc tng Pht nm trong ngi cha rt ln (di 34,5,), n l bc tng rt him thy hnh lang H Ty. n nay bc tng vn cn, n khng h gim phong thi. Trong thi gian ti v, Sng Tng rt tch cc t chc ng thi ng h cng vic phin dch kinh Pht. Trn nn tng do cc Vng trc xy dng, ng c bn hon thnh vic phin dch kinh tng Pht gio sang ch Ty H. Sng Tng ti v ko di 50 nm, sau thi k ny ngi dn tc N Chn bt u ln mnh vng ng bc, tiu dit nh Liu v nh nh Tng. Tnh hnh chnh tr Trung Quc t "th chn vc" gm nh Liu, Bc Tng v Ty H trc y th nay chuyn thnh trc tam gic mi gm nh Kim, Ty H v Nam Tng. iu ny t nhiu cng nh hng n s pht trin Pht gio Ty H. Nm 1140 v Hong th 5 ca nh Ty H l Nhn Tng L Nhn Hiu ln ngi. Theo ghi chp trong mt s sch th sau khi Nhn Tng ln ngi, ng thi mt lung gi mi vo Pht gio, gip cho Php lnh c hng thnh tr li, Tam Bo (Pht, Php, Tng) c ng hong, bn iu gc r (t bi, h, x) u pht trin theo hng tt. So vi cc i Hong trc th nay Pht gio nh Ty H pht trin mnh hn. Nhn Tng cng c bit coi trng kinh in Pht gio. ng c s gi i khp ni thu tp cc sch v Pht gio. Trong qu trnh qua li vi nh Kim, ng khng tic tin mua nhng b kinh Pht m ngi Kim c. Trong thi gian Nhn Tng ti v, ngi Ty H hc k thut khc bn in v in n ca nh Tng pht trin mnh vic ny. iu ny to iu kin thun li cho vic in n v pht hnh s lng kinh sch Pht gio. Bn thn Nhn Tng cng b tin ring ra in kinh Pht. Nm th ba ca Nhn Khnh (nm 1146), ng b tin ring ra cho in "Kinh Diu Php Lin Hoa" bng ch Hn. Vo nm th t ca Thin Thnh (nm 1152) ng b tin ring ra cho in n cun "Hoa Nghim Php Gii Qun Mn" bng ch Hn. Nm th 12 ca Thin Thnh (nm 1168) ng b tin ring cho in cun "Kinh Kim Cang Bt Nh BaLa Mt" bng ting Ty H. Vo nm th 15 ca Cn Hu (nm 1184) ng b tin ring ra in n cun "Kinh Pht Thuyt Thnh i Tha Tam Quy Y". Di s pht ng v lnh o ca Nhn Tng, Hong Hu La Thnh cng b tin ring ra in cun "Kinh i Phng Qung Pht Hoa Nghim - Phm Ph Hin Hnh Nguyn" vo nm Cn Hu th 20 (nm 1189). Mc ch ca vic Nhn Tng v Hong Hu b tin ring ra in kinh Pht l lm iu

thin c phc c th. Vo nm th 20 ca Cn Hu, Nhn Tng v tng mun pht hnh cun "Qun Di Lc Thng Sinh u Sut Thin" do mnh b tin ra in n m t chc mt php hi v cng to ln cha i Dn. Trong php hi ng mi cc v i c, cao tng tham d nh cc v Quc S Lut Tng, Quc S Tnh Gii, Quc S i Tha Huyn Mt v Php S v Thin Tng. Cc v tng v cc tn Pht gio tham d php hi u khng m xu. php hi ng tng biu 20 vn quyn kinh Pht bng ch Hn v ch Ty H, ng cn t chc cc hot ng nh lm cm trai (n trc gi Ng, tc l trc 12 gi tra) cng ging cc tng, t chc phng sinh, t bn, th t nhn. Php hi ko di 10 ngy 10 m lin tc. Cc v tng v cc tn ko n ng khng m xu, c th ni l vui nhn cha tng c. Sau php hi ny, Nhn Tng cn lm mt bi vn pht nguyn, ni dung bi vn ni r: Pht gio l mt tn gio ln, ch nc li dn. Mt hot ng tn gio quan trng khc do Nhn Tng t chc l ng c ngi hiu nh kinh in Pht gio dch sang ch Ty H. Trc i Nhn Tng mt phn ln kinh i Tng bng ch Hn dn dn c dch sang ch Ty H. Trong thi gian Nhn Tng ti v, ng dnh rt nhiu cng sc vo vic hiu nh cc b kinh Pht c dch sang ch Ty H v qua chnh l. ng t chc tin hnh i chiu gia kinh i Tng ca min nam (tc "Khai Bo Tng" ca nh Tng) vi bn ca min bc (tc "Khit an Tng" ca nh Liu) chnh l b kinh sch dch sang ch Ty H, t ta c th thy thi chn thnh v knh trng ca Nhn Tng i vi kinh Pht. Trong thi gian 30 nm sau thi k Nhn Tng tr v th c n 5 v Hong nh Ty H thay nhau ln nm quyn, ni b triu nh v hong tc bt ho, mt on kt. Nh Ty H khng ch thng xuyn giao chin vi nh Tng, nh Kim m cn phi i ph vi s xm lc ca ngi Mng C ang ln mnh. Trong tnh hnh th trong gic ngoi, cc v Hong tr ngi non d ca nh Ty H cng sng tn Pht gio, hi vng c Pht bo h t m phc ln c ko di. Sau khi Nhn Tng bng h, con trai l L Thun Hu k v, chnh l Hng Tng ca nh Ty H, mu thn l La Th c xng l Thi Hu. Vo nm th 2 ca Thin Khnh (nm 1195), tc l sau khi Nhn Tng bng h, b La Th pht nguyn in cun "Kinh Pht Thuyt Chuyn N Thn", ng thi pht nguyn c ngi sao chp li ton b kinh i Tng bng ch Ty H mong Pht bo h. Vo nm Thin Khnh th 12 (nm 1205) Trn Di Qun Vng L An Ton c s ng h ca Thi Hu La Th ph Hng Tng, t xng Hong ,

hiu l Tng Tng (trn thc t, sau khng bao lu th Thi Hu La Th nm quyn ln, t khng ch Tng Tng). Vo lc ny, Thnh Ct T Hn thng nht c cc b lc trn t Mng C, bt u tn cng vng Trung Nguyn, iu ny khin cho nh Ty H nm gia con ng giao lu gia min Trung v min Ty ri vo cnh "ngn cn treo si tc". V sau Tng Tng b ph, Trn Tng L Tun Tu k v. Vo nm 1223 Thn Tng nhng ngi cho Thi T L c Vng, Thi T ln ngi xng l Hiu Tng. Ba nm sau, ngi Mng C tn cng Ty H, Hin Tng v s qu m cht, chu l Nam Bnh Vng k v. Mt nm sau, nh Ty H b ngi Mng C tiu dit. Trong vng 30 nm cui y hn lon ca nh Ty H, Pht gio c cc Vng nh Ty H coi nh l v cu tinh nn c bm cht vo. Vo nm u ca Hong Kin (nm 1210). Tng Tng b tin ring ra in v phn pht rng ri cun "Bt Nh Tm Kinh" mong Pht ban phc. Vo nm Quang nh th 4 i Thn Tng (nm 1214), Thn Tng ly danh ngha Hong c ngi sao chp "Kinh Kim Quang Minh Ti Thng" bng kim m (vng xay nh thnh bt trn vi h thnh mc gi l kim m). T tay ng ta cng vit mt bn thnh nguyn rng: "Trm an to trn th gian 95 nm, lm nhng vic tu thnh (c mt), tin vo ch su kn, i li nh nhng trn bng mng, thu m sut sng lo xa nhiu vic qun n qun ng, ch mong mt iu l quc thi dn an". Mc d ng ta ni li thnh nguyn v cu chc trn y nhit huyt, nh vy nhng ng ta cng khng thot c vn mnh lch s l "nc mt nh tan". Ngi Mng C theo Lt Ma gio Ht Tt Lit tn sng Bt T Ba u th k 12, trong khi ni a Trung Quc cc chnh quyn nh nh Tng, nh Liu, nh Ty H v nh Kim ang cng tn ti mt cch c lp th ngi Mng C bt u tri dy phng bc. n nm 1026 sau Cng nguyn, cc b lc Mng C m hi Ht L Lc i ( ngha l i t hi) bn sng Ot Nn (hoc sng Ngc Nn), h cng nhau suy tn Thit Mc Chn lm i Hn (tc l Hong ) ca ton b Mng C, tn xng ng l Thnh Ct T Hn. Sau khi Thnh Ct T Hn thng nht cc b lc Mng C, ng cng cc con chu mnh ln lt tiu dit nh Ty H (nm 1227), dit nh Kim (nm 1225). n nm 1271 th Ht Tt Lit t tn nc l Nguyn, sau n 1279 Ht Tt Lit nh xung pha nam tiu dit Nam Tng, thng nht ton b Trung Quc. Tn gio m ngi Mng C tn th lu nay l th tn gio c tn l Tt Mn c truyn t thi

nguyn thu. n thi Thnh Ct T Hn, Pht gio ca ngi Hn c lu truyn trn t ca ngi Mng C. Trong qu trnh Thnh Ct T Hn cng vi Oa Khot i Hn tn cng tiu dit nh Ty H v nh Kim th ngi dn tc Mng c cng c thm nhiu c hi tip xc vi Pht gio v o gio ti vng Trung Nguyn rng ln ny. Nhng trong tn ngng ca ngi dn tc Mng C m nht l cc th lnh ca h v cc Vng ca nh Nguyn t th s sng tn Lt Ma gio chim mt v tr v cng c bit. Ci gi l Lt Ma gio l tn gi thng tc ca Pht gio Tng truyn. l mt nhnh ca Pht gio Trung Quc, c hnh thnh trong vng t ca ngi dn tc Tng. "Lt Ma" l dch m t ting Tng, l "Thng S", l s tn xng i vi nhng ngi xut gia. Bn gio l mt tn gio truyn thng nguyn thu c ngi dn tc Tng ca Trung Quc c i tn th sm nht. Qung th k th 7 sau cng nguyn, ngi dn tc Tng di s lnh o ca mt th lnh tn l Tng Tn Can B xy dng nn mt Vng Triu Th Phin thng nht c trung tm l La Tt, ng Tng Tn Can B ln lt ci cc cng cha Tr Tn ca nc NPan v cng cha Vn Thnh ca Vng Triu ng. Hai v cng cha ny ln u tin em kinh in Pht gio v tng Pht t vng Trung Nguyn v N Pan vo t Th Phin. ng Tng Tn Can B ln lt xy cho hai v cng cha ny hai ng cha l Nh Ma Gi v i Chiu cng v cha tng Pht v cha kinh in Pht gio. l im khi u ca Pht gio du nhp vo Ty Tng. Sau khi Pht gio du nhp vo Ty Tng, Pht gio vp phi s phn i v chng i quyt lit ca cc v quyn thn v qu tc vn ang theo Bn gio. Do Pht gio trn t Ty Tng pht trin tng i chm. Vo thi k Trung ng (qung th k th 9 sau Cng Nguyn), t Ma ln ngi, ng lin tin hnh hu dit Pht gio trn quy m ln, iu khin cho s pht trin ca Pht gio trn t Ty Tng tm thi b lng xung. Vo cui th k th 10, Pht gio li ln lt t n , N Pan v vng Trung Nguyn du nhp vo Ty Tng. Di s xng v ng h cc mc khc nhau ca cc lnh cha phong kin, Pht gio trn t Ty Tng li hnh thnh cc tng phi khc nhau. Cc tng gio ln lt ra i c phi Ninh M (Hng gio), phi Tt Gi (Hoa gio), phi Ct C (Bch gio) v phi Cch L (Hong gio). Trong phi Cch L tr thnh phi ln mnh nht ca Pht gio Tng Truyn. Ch "Linh ng chuyn th" hnh thnh trong gio phi ny cn tn ti n ngy nay.

Mi tip xc v lin h gia cc v quyn qu ca Mng C vi Pht gio Tng Truyn bt u t Thnh Ct T Hn nm quyn. Khi Thnh Ct T Hn khi binh tn cng Ty H, ng tn mt chng kin nh hng ca Pht gio Tng Truyn vi Pht gio Ty H. Pht gio Ty H chu nh hng ca Pht gio Tng Truyn ch yu cui thi Ty H. Hi trong s mt vi kinh sch ca Pht gio Ty H th c mt phn dch t Pht gio Tng Truyn. Ngoi ra, mt s hang ng v cha miu ca Pht gio Ty H thi k cui cn lu li du tnh ca Pht gio Tng Truyn. T nm 1205 n 1226 sau Cng Nguyn, Thnh Ct T Hn tng 5 ln tn cng Ty H, t m ng t nhin hiu thm mt cht tnh hnh Pht gio Tng Truyn. Ngay t nm 1223, Thnh Ct T Hn nh sang pha Ty v thng trn tr v, thu c Ty Tng. Khi tin vo vng t Ali, ng ta c ng Nc Nhan Chu Gia v H Ho H Li ca vng i Mn Ty Tng ra nghnh n, h m yn tic v hin dng v s l vt, ng thi h ct 3 b Ali, 4 b ca V Tng, 3 qu ni ca Lp Mu lm l vt u hng Mng C. Thnh Ct T Hn v cng vui sng, chun b y l nghi v gi th n v i Lt Ma H Ho B Ninh ca phi Tt Gi ni rng: "Trm t lu mun thm ving ngi, nhng v vic chnh s, dn s v qun s khng th dt ra c, do cha n thm ngi c. Tuy rng nh vy, nhng trm nguyn lun thnh knh ngi, tha thit mong ngi ra sc ph h cho n khi s nghip ca trm thnh cng, mong c n ngi cng cc t n thm Mng C truyn b Pht gio". iu ny chng t rng, Thnh Ct T Hn lnh hi c ni dung ca Pht gio Tng Truyn. Thnh Ct T Hn n cui i vn cha mang c Lt Ma gio truyn vo Mng C, n nm 1227 ng cht ni Lc Bn v mc bnh. Nm 1229, con trai th 3 ca Thnh Ct T Hn l Oa Khot i k v ngi i Hn (Hong ) Mng C, ng ta lin chia mt phn t m ngy nay l cc tnh Cam Tc, Thanh Hi cho con trai th 3 ca mnh l Khot oan. Nm 1239 Khot oan c b tng ca mnh l a t Na Ba dn qun vo Ty Tng, t vng Thanh Hi tin mt mch n Tng Bc vo nm sau, a t Na Ba tr v bo co vi Khot oan rng: Ngy nay Ty Tng cha miu Pht gio nhiu v s, Php Vng t Long Ba (thuc phi Ct C) l ngi c c hnh nht, Kinh Nga i S ca Trc Cng Ba (cng thuc phi Ct C) c php lc rt mnh, Tt Gi Ban Tr t (thuc phi Tt Gi) hc su Ng minh, mi h thn lm ch l php nghnh n. (Ng Minh tc l 5 mn hc ca Pht gio Tng Truyn. N ch Thanh Minh tc m thanh hc v ng vn hc; Cng So Minh tc l thuyt minh v mi cng ngh, k thut, tnh ton, lch s; Y Phng Minh tc l y dc hc; Nhn Minh

Hc tc l ch lgic ca Pht gio; Ni Minh tc l Pht hc). Sau khi nghe trnh tu nh vy, iu lm cho Khot oan v cng thch th l v tng Ban Tr t ca phi Tt Gi hc rng Ng Minh, kin thc thm su. T m ng ta thay i sch lc u tranh chinh phc Ty Tng. ng ta quyt nh dng tn gio chinh phc Ty Tng ch khng dng v lc. Th l ng Khot oan lin chn ngay phi Tt Gi trong Pht gio Tng Truyn lm i tng lin lc, c s gi n Ty Tng mi Tt Gi Ban Tr t n Lng Chu ni ng ang . Phi Tt Gi v mun m rng th lc tn gio ca mnh v trnh cho nhn dn vng Ty Tng khng b chin tranh lon lc lin vui v nhn li mi ca Khot oan. n nm 1244, ng Tt Ban - Cng Ct Kin Tn ca pht Tt Gi dn chu l anh em nh Bt T Ba ngc ln pha bc, n nm 1246 th n Lng Chu. Lc ny, Khot oan li i Mng C chn ngi k v ngi i Hn (tc Hong ), n mi nm sau mi tr v gp ngi Tt Ban v nhng ngi cng i. Lc ny, Tt Ban 66 tui. Tt Ban nn tng B Tt Qun Th m S T Hng dng tng Khot oan, li cn lm l th gii Qun nh cho Khot oan. Lc ny Khot oan ang b bnh, sau khi th gii bnh gim nhiu, do m Tt Ban cng anh em nh Bt T Ba cng c s knh n su sc ca Khot oan. iu ny chng minh rng, nhng bc thng lu Mng C bt u quy y Lt Ma gio. T tr i, Lt Ma gio cng c lu hnh rng ri trn t ca ngi dn tc Mng C. Sau khi Khot oan tn phng Pht gio Tng Truyn ng lin nu ln yu cu chnh tr i vi Tt Ban, ra sc tuyn truyn vi Tt Ban v s tt yu ca vic Ty Tng phi theo Mng C. Tt Ban chp nhn yu cu ca Khot oan, ng ta lin vit th cho th lnh cc vng Ty Tng. Bc th vit rng: "Vic ngi Mng C ang tin hnh thng nht Trung Hoa l iu tt nhin. Vng Trung Nguyn cng cn phi nhp vo bn ca h, nu ai thun theo s c vui sng vi h, cn nu ai khng tun theo, s b dit vong; nu nh mun chy trn cng khng cn ng, v vy nn ci u quy thun". Trong bc th , Tt Ban cng k t m vic ng gp g Khot oan nh th no v t m vic Khot oan quy y Lt Ma gio nh th no. Trong bc th , ng ta cng ni r iu kin cc dn tc Ty Tng nhp vo Mng C, tc l ngi Mng C chp nhn cho gio ch phi Tt Gi nm quyn qun l chnh quyn a phng Ty Tng, Ty Tng ph thuc vo Mng c, hai bn to thnh mi lin h l thuc v tn gio. Khot oan chinh phc Ty Tng bng Lt Ma gio, cui cng ng thu c thnh cng vi s gip c lc ca Tt Ban, vng Ty Tng chnh thc nhp vo bn Mng c, tr thnh mt b phn ca Vng

Triu Nguyn. Trn mt ngha nht nh, iu ny ph hp vi li ch ca dn tc Ty Tng v Mng C. Trong Vng tht ca Mng C, ngi sng tn Lt Ma gio nht l Nguyn Th T Ht Tt Lit sau ny, iu ny c biu hin trong mi lin h ca ng ta v Bt T Ba. Nm 1251, Mng Ca k v ngi i Hn Mng C, sau khi ln ngi, ng lp tc ra lnh cho ngi em th t l Ht Tt Lit nh xung pha nam chinh phc i L (ngy nay l chnh quyn thiu s tnh Vn Nam). Ht Tt Lit thng trn tr v Mng C, vo nm 1253 khi i qua ni Lc Bn, ng c s gi i n Lng Chu mi v n ngi Tt Ban n thm Mng C. Lc ny ngi Tt Ban vin tch, s gi lin mi bng c ngi Bt T Ba n gp Ht Tt Lit. Trong lc gp g Bt T Ba, Ht Tt Lit hi ngi rt nhiu vn nh lch s ca Ty Tng, lch s phi Tt Gi, vn tn gio. Hi vn no th Bt T Ba u tr li r rng vn y. Hc vn ca Bt T Ba khin Ht Tt Lit v cng khm phc. Ht Tt Lit lnh cho Bt T Ba n vng Ty Tng thu tp qun s v sai dch cng np cho ng ta. Bt T Ba ly l do dn vng Ty Tng ngho, t ai cn ci nn khng phc tng, xin tha cho vng Ty Tng. Ht Tt Lit v c bn ng , nhng th phi ca ng ta l St Tt th li can ngn. St Tt yu cu Bt T Ba phi lm l th gii cho b. Vo cui , sau khi c s gii thiu v lin h ca th phi l St Tt, Ht Tt Lit ng lng nghe li dy bo ca Thng S (tc Bt T Ba) v vn Th Phin, Ht Tt Lit khng cn bn bc vi Thng S m do Thng S quyt nh. V sau th v chng Ht Tt Lit c 25 ngi tng kinh thp tng n Kinh S, lm l th qun nh Kim Cang (cch gi ca vic th gii trong Pht gio Tng Truyn) t ngi Bt T Ba. V vy nn Ht Tt Lit ban cho ngi Bt T Ba rt nhiu th nh ngc n m cu, vng bc, o c sa nh chu bu, lng, yn nga bng vng, ng thi giao cho Bt T Ba lnh o mt vn h dn Ty Tng. Vic Ht Tt Lit quy y Lt Ma gio va c lin quan n vic con chu h hng nh Tt Ban ra sc hong dng Lt Ma gio, va c mi lin h v li ch chnh tr vi vic Ty Tng l thuc vo Mng C. T tr i Bt T Ba sng bn cnh Ht Tt Lit mt thi gian di. Nm 1254, theo kin ngh ca Bt T Ba, Ht Tt Lit lin h lnh cc s gi n y u khng c ngh trong cc gian nh ginh cho cc v tng, khng c php nhn chia sai dch v tranh ginh s cung cp cho cc v tng. Lc ny, Ht Tt Lit cn d nh ch cho php vng Ty Tng nghin cu v hc tp gio php ca phi Tt Gi. Bt T Ba xut pht t tnh hnh thc t l cc tng phi ra i t Pht gio Tng Truyn u chng thua km

nhau nn tm cch ngn cn quyt nh ny ca Ht Tt Lit. ng thi, ngi Bt T Ba cng vi Ht Tt Lit h lnh cho php cc tng s ca cc tng phi t do tu tp gio php ca tng phi mnh. Cng nm , Ht Tt Lit vit mt quyn "u L Tng Nhn Chiu Th" dnh ring cho Bt T Ba. Trong quyn sch ng khng nhng gia sc ca ngi Bt T Ba cng vi tn gio m ngi ang tu tp m cn yu cu thin h knh l cc v tng, nhn dn v cc v quan li khng cho php t ra khinh cc v tng. Nm 1258, Ht Tt Lit phng mnh ca Mng C triu tp cc v i biu ca hai tn gio l Pht gio v o gio, yu cu h tin hnh bin lun. Trong cuc bin lun ngi Bt T Ba n ni mch lc, lu lot, c l c tnh, suy ngh nhanh nhn khin cho v i biu ca o gio lun ri vo th b ng, lun tm cch i ph. iu ny cng lm cho Ht Tt Lit tn sng Lt Ma gio. Do Ht Tt Lit c khuynh hng nghing v tn gio m mnh ang tu hnh nn cuc bin lun ny cng khin cho o gio v tht bi m phi dn dn chm dt hot ng. 70 o s ca o gio tham gia cuc bin lun ny cng c lnh th (xung tc) lm tng s. Mt s cung qunh ca o gio cng c sa thnh cha th Pht, rt nhiu kinh sch ca o Gio b t. T tr i, Pht gio c t trn o gio v tr thnh Quc gio v th ch ca nh Nguyn. Nm 1206 Ht Tt Lit ln ngi i Hn (tc Hong ) Mng C. Sau khi ln ngi, ng ta lp tc phong Bt T Ba lm Quc S ri ban Ngc n, c ngi ln thng lnh Thch Ca Gio (tc Pht gio). Vo nm sau Ht Tt Lit cng ngi Bt T Ba thng nht c mt v quan tn l t Mn mang theo chiu th ca nh Vua v php ch ca Bt T Ba cn c vo tnh hnh ng x v vt phm cung cp m xy 7 trm ngh ln Thot T Ma L (ngy nay l vng Cam Thanh Tng), xy 9 trm ngh ln o Cam T (ngy nay l vng Xuyn ca Ty Tng v khu vc Sng B ca Ty Tng), cn vng Ty Tng th xy 11 trm ngh ln. iu ny gip cho giao thng gia vng Trung Nguyn v Ty Tng c ci thin rt nhiu v t m tng cng mi lin h gia Chnh ph Trung ng v vng Ty Tng. Vo nm th nm sau khi Ht Tt Lit ln ngi i Hn Mng C, tc l nm u ca Ch Nguyn, nm 1264, ng li vit ring cho Bt T Ba mt quyn "u L Tng Nhn Chiu Th", trong chiu th ng ni: "S y ca th gii ny c sinh ra t php ca Hong Thnh Ct T Hn, phc c ca ngi i sau cn phi nh vo tch t cng c cho Pht gio. Trm bit iu hay ny l t khi th qun nh V Ng Thng S Bt T Ba, phong ngi l Quc S, c ngi lm thng lnh ca tng chng.

Thng S knh phng Pht php, qun l chng tng, ging kinh thuyt php th u l nhng vic c c ln. Do cc v tng khng c lm tri vi php ch ca Thng S. c nh vy th hp vi nguyn ca Trm l gnh vc nhim v lm th ch cng ging Tam Bo. ng thi, Trm cng ban sc mnh cho cc ngi in th Pht ca cc v tng v ni ca cc v tng th cc s gi mc o vng khng c php cho ngh, c tr. Khng cho php tranh nhau n v phn chia sai dch cc cha miu. Mi dng nc, dng sui v nh trong cc t miu khng c chim ot lm ca ring, cng khng c php cng bc thu mua cho bng c. Ngoi ra, cc tng ni cng khng c php v c chiu th ny m lm nhng vic tri vi gio lut m Thch Ca Mu Ni dy". Bc chiu th ny ca Ht Tt Lit va chng minh thi ng h v bo v Pht gio ca ng nht l Lt Ma Gio, ng thi cng nu ra yu cu i vi cc tng s Pht gio. Cng nm ngi Bt T Ba cng ri ch cng vi Ht Tt Lit ln ng tr v Ty Tng. Vo nm Ch Nguyn th 6 (nm 1269) theo lnh trong chiu ch ca Ht Tt Lit, ngi Bt T Ba li t Ty Tng tr v Triu nh. Trong lc ng ta n Triu nh, Ht Tt Lit ra lnh cho Hong Thi T Chu Kim dn Hu phi v cc i thn i chun b cc th nh Bo To (gh bu) c trang tr bng cc hng chn ngc an cho nhau, voi ln ca n , lng, ct khc kinh, trng nhc n ngi vo cung. Theo lnh ca Ht Tt Lit, ngi Bt T Ba li sng ch ra ch mi ca Mng C, lc ny cng vic xong, Ht Tt Lit li ban chiu xung khp thin h. Trc tip chiu th ng ni r: "Trm dng ch ghi li li ni, ghi li nhng s kin cho ngi i nay bit nhng vic ca ngi i trc. Quc gia ca Trm bt ngun t phng bc. Nhng iu m th tc tn trng l nhng iu ghi trong cc cun sch. Do Trm c bit trao cho ngi Bt T Ba sng tc ra ch mi ca Mng C, dch tt c cc ch mi ngi c c m hiu bit mi chuyn". Ch mi ca Mng C m Ht Tt Lit lnh cho ngi Bt T Ba sng tc ra c gi l ch Bt T Ba, ngi Bt T Ba c ng gp v cng ln cho vic xy dng nn vn ho dn tc Mng C, do vo nm sau Ht Tt Lit lin long trng phong cho ngi danh hiu l: Hong Thin Chi H i a Chi Thng Phn Thin Pht T Ho Thn Pht Sng Ch Vn T H Tr Quc Chnh Ng Minh Ban Tr t Bt T Ba S, ng thi ban thng cho ng 100 thi bc, 4 vn cun vi la t v vi on ng thi ng tip tc lm thng lnh Thch Ca gio (tc Pht gio), sau khi Bt T Ba quay tr li Triu nh ln ny, ngi m rng tip xc vi cc nhn s Pht gio ca dn tc, rt nhiu ngi suy tn ng lm thy, nhng ngi cc ni c cc ng t tay xung tc

nh t Hn, n , Ty H, Mng C, Cao Ly, i L, Duy Ng Nh ln n 425 ngi trong c rt nhiu ngi v sau c vai tr to ln trong vic pht huy v pht trin Pht gio cc vng dn tc. Nm 1271 Ht Tt Lit i tn nc Mng C thnh Nguyn t xng l Nguyn Th T, truy tn Thnh Ct T Hn l Nguyn Thi T, Oa Khot T Hn l Nguyn Thi Tng, Mng Ca Hn l Nguyn Hin Tng. Vo thng 3 nm Ch Nguyn th 12 ca Nguyn Th T (nm 1275), qun Nguyn nh xung Nam Tng xy dng ch n l, cc vng Giang Chit ti tp xin quy hng, vic n nh tnh hnh chng my chc m xong, lc ny Bt T Ba li tr li Ty Tng. Ty Tng, ngi Bt T Ba nghe c tin ny lin vit "H Bnh Giang Nam Biu" gi cho Ht Tt Lit, ca ngi s nghip v cng lao thng nht ton quc ca Ht Tt Lit. Trong bc biu , ng ni rng: "B h nh vo phc c nh tri bin do t tin tch gp m an nh c cc a phng v chng sinh cc vng. Cng vic Triu chnh B h khng tn my cng sc m t thnh cng, nh thn uy phc c ca mnh m B H cho x tc c yn vui, giang sn thng nht. Nh c uy lc m xoay chuyn c tnh hnh, hp nht 4 chu. Do vy, Pht 10 phng u v vic ny m tn tng nhng li tt p, ch nguyn cho Long th ca B h c nh ni Tu Di, phc ln nh bin, thng xuyn dng vt bu Nh tho mn mi nguyn vng ca chng sinh!" Trong qu trnh Ht Tt Lit qua li thm ving Bt T Ba th nhng bc th ca tng, tn thn gi cho nhau khng di chc bc. Nhng hnh ng ca Ht Tt Lit u th hin r mc ch chnh tr ca ng ta l dng tn gio cai qun Ty Tng, cn Bt T Ba th li mun thng qua Ht Tt Lit tng cng hong dng Pht gio, nht l gip cho phi Tt Gi Tng Truyn chim c v tr vng Ty Tng. Vi mc ch k trn th tt c nhng php lnh v Pht gio do ngi Bt T Ba t chc ch nh hoc tham gia ch nh th Ht Tt Lit u rt coi trng, cho d bn thn Ht Tt Lit khng th tham gia c th cng c ngi trong vng tht Hong tc tham gia. Vo nm Ch Nguyn th 14 (nm 1277) do c s sng ca Bt T Ba nn Triu nh t chc mt php hi Hu Tng Khc Di Nhn Mc (ngy nay l vng Nht ca ca Ty Tng) c s tham gia ca cc v tng cc vng Ty Tng. Ht Tt Lit lin c Hong Thi T Chn Kim n Ty Tng, ng thi vi danh ngha l Hong ng xin m nhn vai tr th ch, b th cho 7 vn v tng tham gia php hi mi ngi mt ng tin vng v mt b c sa. T ta c th thy thi tn knh cc v tng ca Ht Tt Lit. Khng ch c vy, Ht

Tt Lit cn mun mang Lt Ma gio truyn n tt c nhng vng do ng qun l. ng tng b nhim mt t ca ngi Bt T Ba tn l Dng Liu Chn lm Tng Nhip (Tng qun) ca Pht gio Giang Nam, ng qun l Pht gio Giang Nam. Sau khi ng Dng Liu Chn n nhn chc Giang Nam, trong vng mt nm ng xung tc cho 490 ngi lm tng tu theo Lt Ma gio, t khin cho Lt Ma Gio Giang Nam pht trin mnh m. Sau khi ngi Bt T Ba quay tr li Ty Tng, do c s bi xch ca cc th lc tn gio dn gian ang hnh thnh Ty Tng m s u tranh gia h vi ngi Bt T Ba ngy cng gay gt. V vy Nguyn Th T Ht Tt Lit vo nm 1279 phi vin s ca Tng Ch Vin (h thng qun l tn gio cp Trung ng do nh Nguyn lp ra) tn l Tang Ca dn 7 vn qun Mng C tin vo Ty Tng, nh i qun ca trng quan Cng Ct Tang B, lc lng i khng vi ngi Bt T Ba. Ngi Bt T Ba cng c mt v quan T Thin Th tn l Tng Lc ui theo Tang B, n trc hng qun an i qun Mng C, ng thi truyn t kin ngh ca ngi Bt T Ba l nh vu hi (thc sn). 7 vn qun Mng C lm theo kin ngh ca ngi Bt T Ba, nht lot tn cng i qun ca Cng Ct Tang B, buc nhng k l t ca ngi Bt T Ba nhng li ng h Cng Ct Tang B l anh em Lt Ma Cn Man v Cn Ct Tc phi chy xung Giang Nam. Sau khi lm xong vic qun s k trn, Tang ca lin ch thn n l bi ngi Bt T Ba, chuyn li thm li ca Nguyn Th T Ht Tt Lit ng thi cng vi Bt T Ba bn bc vic ci tin bin php qun l trm ngh T Tng, lnh cho binh s Mng C trc tip qun l trm ngh Tng Bc, giao cho c 1 vn h phi cung cp y tin bc v vt dng thit yu. Ngoi ra, h cn quyt nh cho qun Mng C ng n T Tng phng nga vic cc vng dn tc xung quanh n tn cng, quy nhiu Ty Tng. S thc lch s k trn chng t rng: Nguyn Th T Ht Tt Lit li dng xung t tn gio em i qun Mng C tin vo Ty Tng ng thi ng qun lu di , iu ny cng khin cho Ty Tng nm di s qun l v kim sot cht ch hn ca chnh quyn Trung ng nh Nguyn. Vo thng 11 ca nm Ch Nguyn th 17 (nm 1280) ca Nguyn Th T, ngi Bt T Ba vin tch vng Ty Tng, th 46 tui. Vo thng 12, Nguyn Th T Ht Tt Lit h lnh cho khc bn in v cho in 500 b gii do ngi Bt T Ba mi dch xong, phn pht cho cc v tng cc L. Hai nm sau Ht Tt Lit li cho xy thp cha x li ca ngi Bt T Ba i L ( ngy nay l Bc Kinh) ng thi truy tng cho Ngi Bt T Ba danh hiu Hong Thin Chi H Nht Nhn Chi Thng Khai Gio Tuyn Vn

Ph Tr i Thnh Tr c Ph Gic Chn Ch Hu Quc Nh i Bo Php Vng Ty Thin Pht T i Nguyn S. Nguyn Th T Ht Tt Lit mt nm ch nguyn th 31( nm 1294). Sau khi Ht Tt Lit qua i, i b phn cc v Hong nh Nguyn u suy tn mt lot cc v tng Bt T Ba l S. Hn th na trc khi cc v ln ngi Hong th h u th gii t S, sau mi ng quang Hong . Tt c s tin xy cha v thp th Pht cho cc v Tng thuc h phi ny u do ngn kh quc gia cung cp, ng thi cc v Hong cng cung cp cho cc cha miu theo phi Lt Ma ny rt nhiu rung t. Tm li, trong sut i Nguyn, cc v Lt Ma ca Lt Ma gio khng ch c mt s c quyn v kinh t v chnh tr Ty Tng m cn c nhng th ngay c ni a. Trong thi k thng tr ca nh Nguyn, do ngi Mng C sng tn Lt Ma Gio, nht l Ht Tt Lit rt cao Lt Ma Gio nn Pht Gio trn t Hn khng c s pht trin ng u, ch c hai tng phi ca Thin Tng Trung Quc l Lm T v To ng c pht trin i cht. Thi Nguyn c p dng chnh sch " Bo Minh Thn Vin" cho cc v Tng tr tr cc v b lo, tc l cp giy php cho mi cha c bao nhiu ngi , iu ny m ra iu kin thun li cho nhiu ngi xut gia. Theo thng k ca sch s c lin quan, vo nm ch Nguyn th 28 ( nm 1291) Nguyn Th T ton quc c hn 42000 ngi t vin, khong 210000 tng ni, tt nhin, phn ln trong s l cc cha theo Lt Ma gio do cc v tng tr tr. Chu Nguyn Chng xut thn l ho thng, Vic h php cng l quc s Chu Nguyn Chng, v Hong khai quc ca nh Minh, l mt ngi sau khi tham gia cc cuc khi ngha nng dn cui i nguyn ri dn dn pht trin th lc qut sch cc m xng b cc ni, cui cng ng lt nn thng tr ca nh Nguyn, lp nn triu Minh v lm nn Hong . L mt nhn vt xut thn t tng lp thp km trong x hi, dn dn pht trin th lc ri tr thnh mt hong ca nh nc phong kin, sut i Chu Nguyn Chng c mt mi lin h khng bao gi dt vi Pht gio. Chu Nguyn Chng l Trng Bt, t l Quc Thu, l ngi thn Thi Bnh Chng L, Ho Chu ( ngy nay l huyn Phng Dng tnh An Huy). Xut thn t nng dn ngho kh, gia cnh nh Chu Nguyn Chng v cng tng bn, ng cha ca Chu Nguyn Chng i i lm t in cho a ch, bn thn Chu Nguyn Chng ngay t b phi i chn tru cho a ch. Nm 17 tui do b mt ma v xy ra dch bnh nn

cp mt i sinh mng ca cha me, ngi anh c ca Chu Nguyn Chng. Tr thnh k c n khng ni nng ta, ng nh phi n cha Vu Gic xin xut gia lm ch tiu, chuyn lm cng vic tp dch mong sao c cm n qua ngy. Nhng th vn cha c yn. Sau khi ng vo cha Vu Gic c 50 ngy, v ho thng tr tr ngi cha ny ly l do l nm nay mt ma i km nn c chng tng di tn khp ni. Chu Nguyn Chng cng nh phi ra i, lm mt v s sng lang thang. ng sng lang thang vng pha ty sng Hoi 3 nm, sau mi quay v cha Vu Gic. Vo nm Ch Linh xin xut gia lm ch tiu, chuyn lm cng vic tp dch mong sao c cm n qua ngy. Nhng th vn cha c yn. Sau khi ng vo cha Vu Gic c 50 ngy, v ho thng tr tr ngi cha ny ly l do l nm nay mt ma i km nn c chng tng i tn mt khp ni. Chu Nguyn Chng cng nh phi ra i, lm mt v s sng lang thang. ng sng lang thang vng pha ty sng Hoi 3 nm, sau mi quay tr v cha Vu Gic. Vo nm Chnh Chnh th 11 (Nguyn Thun , nm 1351), Lu Phc Thng dng c khi ngha Dnh Chu (ngy nay l Phu Dng tnh An Huy), t chc mt i qun khn , chnh thc chm ln ngn la rng rc ca cuc chin tranh nng dn cui i Nguyn. Vo thng 2 nm sau, Quch T Hng cng dng c khi ngha Ho Chu hng ng cuc khi ngha ca Lu Phc Thng. Lc ny mt ngi ng hng cng tham gia cuc khi ngha Ho Chu vi Quc T Hng b mt bo tin cho Chu Nguyn Chng, khuyn Chu Nguyn Chng n gp sc cng ngha qun. Nhng khng may chuyn ny b ngi khc bit, h lin bo cho quan ph. ng vo thi im ny, cha Vu Gic b ho hon thiu tri, Chu Nguyn Chng lc ny tr thnh ngi tin thoi lng nan, nh phi ln Lng Sn, mt thn mt mnh n Ho Chu nng nh Quch T Hng, lm mt anh lnh. Nm ng 25 tui, sau khi theo ngha qun, Chu Nguyn Chng v l mt ngi tc tr a mu, thin chin v dng cm nn khng bao lu sau ng c Quch T Hng b nhim chc Cu Phu Trng, hn th na Quch T Hng thng n bn mu tnh k vi ng. Trong khi tip xc vi Chu Nguyn Chng, Quch T Hng nhn ra ng l ngi c ti nng phi phm, bn em ngi con gi nui ca mnh tn l M Th g cho ng ta. Chu Nguyn Chng khng ch c mt v tr vng chc trong ngha qun m hn th na ng tr thnh ngi con r ca th lnh ngha qun. iu ny t c s vng chc cho vic ng ta tip tc vn ln v pht trin thanh th. Sau khi Quch T Hng mt khng c bao lu th Chu Nguyn Chng tr thnh th lnh ca ngha qun ny. V sau, tri qua hn chc nm nam chinh bc chin Chu Nguyn Chng p dng phng chm chin lc "mt mi tn trng hai ch: ng tm cch lt nh Nguyn ng thi dp cc cuc khi ngha

khc. Cui cng vo nm 1367, ng chnh thc ng quang, ln Bo To lm Hong . Vo thng ging nm sau, ng t tn nc l i Minh, xng l Minh Thi T, hiu l Hng V, nh Nam Kinh. Do c mt thi k xut gia lm tng s nn Minh Thi T Chu Nguyn Chng du sao cng c hiu bit v Pht gio. ng ta xt thy c nhiu iu khng tt trong vic nh Nguyn sng tn Lt Ma Gio, nn ng ra sc gip vic hi phc cc tng phi Pht gio ca ngi Hn. Vo nm u tin ca Hng V (nm 1368), khi Triu nh nh Minh va c thnh lp, Minh Thi T Chu Nguyn Chng lin t chc mt bui l chiu tp cc v tng ti ni Tng Sn Nam Kinh, tin hnh la chn cc v tng tr tr cho cc cha, m php hi cu phc cho Vng Triu i Minh va mi thnh lp. Do Minh Thi T khi va ng quang lp tc t chc php hi h tr Pht gio. Theo ghi chp trong s sch c lin quan, ng ta v mun mi ngi trnh khi nn ao binh m chm ln nhau, xc phi y ng, m mun mi ngi sng thanh tnh trong sng, do khng dng Pht gio th khng th no c. iu ny trn thc t ng mun cao Pht gio lm yn lng dn, t tng cng cng c cho Vng Triu phong kin mi ra i, mc ch chnh tr ca Minh Thi T l coi Pht gio nh mt cng c thng tr. Trong my nm u ca Hng V, hu nh hng nm Minh Thi T u t chc mt l chiu tp cc tng ti cc cha ln Nam Kinh, m php hi cu chc cho nh nc phong kin ca mnh c bn vng. Hn th na mi ln nh vy, ch thn Minh Thi T u dn cc bch quan vn v tham d php hi thm long trng. T ta c th thy thi coi trng bin php an lng dn ny. ng thi vi vic vo nhng nm u ca Hng V, Chu Nguyn Chng cho triu tp cc v tng chng chn ngi tr tr v t chc php hi cao Pht gio ri li dng Pht gio th Nam Kinh ng cng cho lp Thin Th Vin cha Thin Gii, lnh cho v tng tn l Tu m qun l Pht gio. ng cn lp ra cc chc v nh Thng Lnh, ph Thng Lnh, Tn Gio, K Ho h qun l vic b nhim hoc min nhim cc v tr tr cc cha ln. y l h thng qun l Pht gio trong ton quc c chnh quyn phong kin t chc thnh lp. Mc ch ca vic thnh lp t chc ny l t Pht gio di quyn qun l ca chnh quyn phong kin v Pht gio c ln mnh. Vo nm Hng V th 6 (nm 1373), Minh Thi T ban chiu pht t ip cho tt c cc tng ni trong ton quc m khng c thu mt ng l ph no. T i ng Tng tr li y, chnh quyn phong kin phn ln l bn cc t ip cho cc v tng, tc l coi t ip nh mt th hng

ho mua bn, mc ch l lm tng thm ngun thu thp cho nh nc phong kin, v mt khch quan th lm nh vy cng ngn chn mt s ngi ngho mun xut gia khin cho h khng th v ngho m tu tin xut gia. Lc ny Minh Thi T h chiu pht t ip min ph lm ng mun to iu kin thun li cho nhng ngi mun xut gia lm tng, t m chn hng Pht gio truyn thng ca ngi Hn Pht gio phc v mc ch chnh tr ca nh nc phong kin. T tr i, Minh Thi T cn h chiu quy nh mi nm t chc mt bui l pht ip, ch c cc v tng sau khi vt qua mt k kim tra mi c lnh t ip. gip cho cc tng phi truyn thng ca ngi Hn c tng cng phc hi v pht trin th vo nhng nm u ca Hng V, Minh Thi T cn ra mt bn thnh ch c bit cho B L ca Triu nh c ni dung nh sau: "Cc v tng trong ton quc cho d ngi Nam hay ngi Bc ch cn quy y Tam Bo, th ng gii, tr trai, khng ung ru, hc tp v nghin cu kinh sch th d nng thn, thnh quch hay vng sn lm th u c th tu lp n ln gh ngi ging, tp hp nhn dn m php hi ging kinh thuyt gio, ho chng sinh. iu ny l ng mun t gc nh nc phong kin to iu kin thun li cho cc v tng i cc ni khc truyn b Pht gio, cho php cc v tng d l nng thn hay thnh ph u c th tin hnh cc hot ng php hi. gip cho Pht gio ca ngi Hn c phc v mau chng v pht trin mnh m hn, mt con ngi am hiu Pht gio nh Minh Thi T Chu Nguyn Chng khng ch v b ngoi th ng bo h Pht gio v mt t chc cc hot ng m ng cn i su vo tin hnh ch o s dng Pht gio. Vo nm th 10 ca Hng V (nm 1377), Minh Thi T h chiu lnh cho sa mn cc nc tin hnh t tp v ging cc b kinh nh "Tm Kinh", "Kinh Kim Cang", "Kinh Lng Gi", ng thi c ra mt s ngi chuyn mn ch thch 3 b kinh k trn, bn thn ng cng vit li ta cho 3 b kinh trn ri phn pht khp ni thin h. Sau ny ng cn h chiu ch quy nh c th cc sa mn Pht gio nn t chc cc php hi ging kinh, tng kinh nh th no. ng yu cu: "gi y nghi thc php s ca Du Gi hin v Du Gi mt cng vi nhng li mt ch chn ngn cn phi c tin hnh kho st li mt cch thn trng. Nu l php tc c sn t trc th cho thi hnh cc t vin trong thin h v phi tun th vnh vin n tr thnh mt th o m con chu chng ta phi c gng eo ui, l mt th o m nhn dn cc chu dng cu mong trnh tai ho. Nhng ai mun tng kinh th nh vo v tng Lc T (y l c cu do Triu nh lp nn qun l cc cha v cc tng s ca Pht gio), vit giy gii thiu cho cc v tr tr cc cha v cc v tng qun l x (vng) bit,

sau phi h n kinh s hc tp, nghin cu php s v nghi thc tng kinh, sau khi tr v cho nghin cu tip 3 nm. Nu nh c ai vn cha hiu c th mt nm sau cho thi li nu nh ai tng kinh thng tho ri th c th pht ip, cho php i tng kinh lm Pht s. Nu nh ai cha lm c nh vy th bt hon tc, tr thnh thng dn, khng cho php tng kinh v lm Pht s". C mt v Hong phong kin ch thn ra mt quy nh c th nh vy cc v tng bit cn phi t chc tng kinh v thc hin php s nh th no, th l iu rt him thy trong lch s Trung Quc. S d Minh Thi T Chu Nguyn Chng tin hnh h tr Pht gio nh vy l v ng mun s dng Pht gio nh mt cng c phc v cho mc ch thng tr ca mnh. ng cng tng ni vi cc tng ni nh sau: "Ngy xa Thch Ca tu o, ngi trnh th gian mt mnh ln ni Tuyt Sn tu hnh, khng dnh dng g vi th tc, nh vy m ngi thnh o, thng hiu lng gian (m gian v Dng gian), linh thng thng h, khin cho cc v thn va phi bo v ngi, va phi lng nghe ngi. V vy nhng ngi thin trn th gii cng ngy cng nhiu, nhng k gian c cng ngy cng t thy. Do , nhng ngi ng u thin h cai qun th gian cn phi qun l theo ng li gim vic t cc hnh php m l do Pht gio ho m h dn dn sng lng thin hn". on ngh lun ny va khng nh tc dng cai qun thin h ca Pht gio, ng li va em vic thc thi cc bin php thng tr ca mnh ni thnh yu cu ca Pht gio, iu ny v hnh chung li cng tng thm lng tn nhim ca Pht gio vi ng ta. V l mt ngi rt c nhit huyt trong vic h tr Pht gio nn nhng cng vic ca Pht gio th Chu Nguyn Chng cng cn phi tham gia mt cch t nhin, v vy cng khng kh hiu v sao ng ta li quy nh c th vic cc v tng s phi nghin cu nhng kinh g v tng kinh ra sao. Khng ch c vy m trong c vic chn cc v tr tr cc cha ng cng u ch thn tham d, ng thi nu nn nhng kin ca mnh. Vo thng 4 ca nm Hng V th 21 (nm 1388), ng ban chiu ni r bn ngi cha Nam Kinh l cha Linh Cc, cha V Gii, cha Nng Nhn, cha K Minh l 4 ngi cha to ni ting ca Kinh S (Kinh ), ngi tr tr 4 ngi cha y phi chn ngi c c hnh, cn li phi kim tra xem h c thng hiu Bn gio hay khng mi c th b nhim ngi tr tr 4 ngi cha ni trn, khng th lm ba. L mt v Hong ca nh nc phong kin, vic nhit tnh h tr Pht php ca Minh Thi T Chu Nguyn Chng cn c th hin phng din khc, tc l ng dng quyn lc ca nh nc phong kin kim sot Pht gio khin cho s pht trin ca Pht gio phi c lin h vi h thng thng tr ca nh nc phong kin. T nhng bin

php c th trn ta c th thy rng, mc d ng tin hnh chnh n Pht gio nhng v cn bn ng vn h tr Pht php. Mt mt khc ca vic Minh Thi T Chu Nguyn Chng chnh n ng thi h tr Pht php l ng mun nhm thng vo vic cha, t vin lc by gi qu nhiu chn chnh li. Vo ngy 6 thng 6 nm Hng V th 24 (nm 1391), Chu Nguyn Chng li cho ban b "Thn Minh Pht Gio Bng Sch", trong chiu th km theo vic ban b cun sch ny ng ni r mc ch ca cun sch : "nay cc v tng trong thin h a s l ln vi dn trong th tc, c nhng v c nhng hnh vi khng ging ngi th tc, l nhng biu hin lm xu i tn gio ca mnh, do cn phi tin hnh gt b nhng vic ny bo h Pht gio", cun "Bng Sch" c tt c 10 iu. Trong iu th nht ni rng: "T sau khi xy ra nn ao binh, cc tng ni nhiu khng m xu, cc ph cc chu phi tin hnh kim tra v thng k li cc tng ni. Nu c v tng ni ln vi dn th dn vo cc ngi cha, c php th phi c quy tc ngi ta c an thin, nhng ai tu thin th phi tun th theo tng phi mnh, qun tm ngay thng chng thin qu, nhng ngi i ging kinh thuyt php, din gii nhng li hay p ca Thch Ca, dn dt nhn dn thot khi m mui v.v...". iu ny mun ni rng, cc v tng lc ln ln trong nhn dn, cn phi dn cc v v mt ni c iu kin thc hnh ng tng phi m h ang tu tp. iu th hai ni rng: "Sau khi ban chiu lnh ny, v tng no khng gim vo cha, c th tc ln lt ly v sinh con, nu nh b ngi khc pht hin t co cho quan ph hoc b quan ph bt c th phi b chm u lm gng cho mi ngi. Nhng ai c tnh bao che cha chp th b a i lu y ni xa ba ngn dm". iu lut ny l nhm ngn nga cc v tng khng mun vo sng trong cha m mun sng nhn gian ly v sinh con. iu va ph hoi quc php (php lut ca nh nc), va ph hoi tng lut (gii lut ginh cho cc v tng), cn phi nghim tr khng tha th. iu 9 ni rng: "Cc v tng i sng tn c khp ni th c quyn t do m ho (cn gi l ho duyn, tc l m tp v khuyn ho), v nhn cng dng, cc v quan nha v cc v tng qun cc ngi cha khng c can thip, sch nhiu". iu lut ny mun nhn mnh rng, Pht gio l mt tn gio c php t do hot ng. Ngoi ra, trong "Bng Sch" cn quy nh c th cc chu, cc ph, huyn ch c php gi li mt ngi cha to, cc v tng cc ngi cha cp ph khng c qu 40 ngi, cc cha cp chu khng c qu 30 v tng, trong cha cp huyn khng c qu 20 ngi. "Bng Sch" cn quy nh rng, nhng nam gii cha qu tui 40, nhng ph n cha qu 50 th cha c php xut gia. Cng b "Bng Sch" c v l chnh n hoc hn ch Pht

gio, nhng thc cht l "gn c khi trong" lm trong sch ni b Pht gio, mc ch c bn l gip cho Pht gio pht trin ng hong, t phc v cho nn thng tr ca nh nc phong kin. Sau khi cun "Thn Minh Pht Gio Bng Sch" c cng b v phn pht i cc ni, do cc quan li trong qu trnh thc hin c lm sai lch cht t, iu lm cho Minh Thi T Chu Nguyn Chng v cng tc gin. Vo nm Hng V th 27 (nm 1394), ng li ban chiu th gii thch r vic chnh n Pht gio. Chiu th gm c 9 iu: 1. Khng cho php cc tng ly l do i ho duyn (m tp v khuyn ho) m vo trong cc thn lng, trong thnh th. Nu nh thy iu ny th bt ngay mang n quan ph, tr vo ti lm bi hoi phong tc ca t tin. 2. Cc am, tnh x trong cc t vin th phi c tng ng u gii thch mi vic. Tng ni khi vo cc phng khch ca cc cng s nh nc khng c mc y phc Pht gio. Nu lm nh vy th coi l nh phm ti, trc tin l phi ci b y phc, sau s b bt. 3. Cc mnh rung cp cho cc cha th c min thu lng thc, nhng ai canh tc trn nhng tha rung nu nh np thu lng thc th c min hon ton vic sai dch. 4. Cc v tng c tr c nh v cc v tng sng tn mt cc ni, nu nh c mi quan h mt thit vi quan ph th lit vo trng ti. 5. Cc v tng c thnh ph th c 30 ngi tr ln th phi vo mt ngi cha. 6. Cho php mt vi v cao tng c c hnh c bit c vo rng su tu hnh. 7. Cc v tng nu nh ly v th cho php ngi khc c nh mng, sau phi np tin pht. Nu nh khng c tin s b nh cht m ngi nh s b nh cht m ngi nh s v ti. 8. V tng no ly v v c con ci, nu nh mun hon tc th cho php hon tc. Nu nh c v t nguyn ri b v con tip tc tu hnh cho php tip tc tu hnh.

9. Ngi th tc khi vo cha thm cc v tng th cn phi hc hi hoc hin dng (tuyn truyn) Pht gio, khng c quan h ln lt vi cc v tng. Cc v tng cng khng c c t tnh hoc tm hp hi. "Thn Minh Bn Vn" ny l s b sung v ch o c th i vi "Bng Sch" ra i trc , mc ch ca n, l "gn c khi trong" Pht gio c tt p hn. Do trong bn "Thnh Ch" ca "Bng Thn Minh" ln ny Chu Nguyn Chng ch r: "Cc v tng ni nu nh lm ng quy nh ca Trm th cho d l ni rng ni, cho d l v tng c tr mt ni hay i du phng khp ni th cng khng c php ln vi dn, khng c tu tin vo trong lng x, thnh ph. Cc v quan li phi hc cc v tng tng kinh, nh th l rt tt, sau khi lm nh vy khong mt nm, Pht gio chc chn s hng thnh. Bng ny sau khi c ban hnh, nu nh nhn dn, quan li tng s c ai bn lun lung tung th x cc hnh (t hnh). T c th thy rng, ln ny t c mc ch ca mnh, Chu Nguyn Chng h quyt tm rt ln. Di tc dng ca vic h tr Pht gio trn 2 phng din khc nhau, Pht gio trn t Hn c phc hi mt cch nhanh chng. Hai phi ca Thin Tng Trung Quc l To ng v Lm T dn dn ln mnh v c pht trin cng khai, ng hong. Mt s tng on Pht gio cn nhit tnh phc v cho nn thng tr ca nh nc phong kin, iu ny trn mt mc no lm tng lng tn nhim ca Chu Nguyn Chng vi Pht gio v tng on. Vo nm th 3 ca Hng V (nm 1370), Minh Thi T Chu Nguyn Chng c mt v tng tn l Tu m i thm mt s nc vng min ty. Ngi dn u mt on hn 20 ngi n thm cc nc, vo cui nm sau ngi n nc Tng Gi La (ngy nay l Sry - lan - ka). Ngi Tu m v tui cao sc yu sau khi n t nc Tng Gi La khng c bao lu th ngi bnh, bnh nng kh khi, ngi bit rng mnh khng th quay v nc c na nn vit th thnh tu ln Quc Vng nc Tng Gi La xin li , sau ngi vin tch. Vo nm Hng V th 10, ngi Tng Lc li k tc ch hng ca ngi Tu m, phng mnh ca Minh Thi T dn on Pht t 30 ngi tip tc i thm ving cc nc min ty, ngi i trong 6 nm. n nm Hng V th 15 (nm 1382), ngi mi v nc. n ngi Tng Lc xin c mt khi lng ln kinh Pht. Vo nm Hng V th 4 (nm 1371), Thn Vng Thi T ph Hoi Lng ca Nam triu nc Nht Bn c v tng T ca Nht Bn n triu Minh kt giao hu ho vi Trung Quc. Minh Thi T Chu Nguyn Chng lin c ngay hai v l T Xin ca Thin Tng v v tng Khc Cn ca Thin Thi Tng (Php Hoa Tng), h tng s t Nht Bn v nc. Hai v ny

sau khi n Nht Bn, do c cc cuc tip xc v tr chuyn nn tng b bt, v sau li c th. C mt s tng s Nht Bn hc tp v nghin cu Pht php t 2 v ny nn Nht Bn, hai v c nh hng rt ln. Vo nm Hng V th 7 (nm 1374), hai v v nc n Nam Kinh, do chuyn i s mnh ca h gp y trc tr nn Minh Thi T ban thng cho 2 v, ng thi lnh cho Thin tng Khc Cn phi cho ru tc mc tr li, ra lm quan. Vo nm Hng V th 17 (nm 1384), Minh Thi T lnh cho v tng Tr Quang cng ca ngi l v tng Hu Bin mang chiu th (n th) trang tr dy tua nhiu mu ca Vua Trung Quc sang nc N Bt Thch (ngy nay l N Pan), v Vng ca N Pan tn l M t La Ma cng c s gi i theo ngi Tr Quang v Nam Kinh, dng hin cc th nh thp vng, kinh Pht v nhng con nga tt. Nm Hng V th 20 (nm 1387), h n Nam Kinh, Minh Thi T lin p li h bng sch ngc Th c in bng bc v trng phn nhiu mu. Sau khi tr v nc, ngi Tr Quang lin phin dch mt vi quyn kinh Pht m ngi mang t N Pan v. S thc lch s k trn chng t rng, s giao lu gia Triu nh nh Minh thi Minh Thi T vi cc nc Ty vc (min Ty), Nht Bn, N Pan th u c cc v tng Pht gio i lm s gi. T ta c th thy lng tn nhim cc ln ca Minh Thi T Chu Nguyn Chng vi cc v tng Pht gio. Nhng iu ny trn thc t thc y thm s giao lu vn ho gia Trung Quc vi nc ngoi. Minh Thi T Chu Nguyn Chng t ch h tr Pht gio trn nhiu phng din khc nhau m gip cho Pht gio pht huy c mt cht tc dng trn lnh vc thng tr chnh tr ca ng. Nhng Chu Nguyn Chng cng c mt tm l t ti, c th coi l bnh hon trong vic trc y mnh lm mt v s. ng lo s v chuyn ny m ngi ta coi thng ng. Cho nn ng rt k hu 3 ch "Tng", "Quang", v "Thc" (tc l u trc hoc u hi). Vo u nhng nm Hng V c mt v Hc Hun o (thy gio) ph Thng Chu tn l Tng Chu vit mt bc biu chc mng nm mi tng quan ph s ti, trong c mt cu c ni dung l: "Du Tnh Sinh Tr" (k nhn xa trng rng, thu sut mi vic l k gii), trong c ch "Sinh" ting Hn c l "shng" th b Chu Nguyn Chng quy thnh ch "Tng" (ting Hn c l sng), ng ny lin b x ti cht. Ngoi ra, cn c mt ng gio hc tn l D Gi Tr huyn Thng Ph cng vit mt bc biu chc mng nm mi tng quan huyn s ti, trong c mt cu c ni dung l: "Th Php Thng Qu" trong cu "Th Php" b Chu Nguyn Chng quy thnh ngha l "Kh Php" (tc l rng ht tc) hoc trc u cng b lit vo ti cht. Cng c mt ng gio hc tn l D Ha Nguyn huyn U Th vit mt bc biu chc mng tui th tng

quan ph s ti trong c cu "Th Cn Php Khn", b Chu Nguyn Chng suy thnh ngha "Co Trc u". ng cho rng cu ny ch giu ng trc y xung tc i tu (tc l co tc), lin h lnh x ti cht. Li cn c mt ng hun o (dy hc) ph c An tn l Ng Hin vit mt bng biu chc th tng quan ph ni dung c 8 ch "Thin H Hu o, Vng Bi Thanh Mn". Chu Nguyn Chng cho rng, t "hu o" ("o y l con ng, o c) y c ngha l "o tc" tc l tn k trm, cu ny c ch giu Chu Nguyn Chng tng tham gia qun khn . Cu "thnh mn" c ch cc cha miu hoc tng ni. Nh vy l ch giu ng lm tng s do cng ban x ti cht. Li cn c mt hc s ph Hng Chu tn l T Nht Qu cng vit biu chc mng, ni dung cng c 8 ch "Quang Thin Chi H, Thin Sinh Thnh Nhn" (tri t quang ng thanh trong th thnh nhn s ra i). Sau khi c cu ny Chu Nguyn Chng lin tc gin qut ln: "Sinh y c ngha l "Tng" l chi ta lm ho thng, cn "Quang Thin" y tc l u trc, m ch ta c thi u trc. Sau ng h lnh chm u, Chu Nguyn Chng ch tc ra "Vn T Ngc" (ch phm hu, nu phm hu s cht). Nh vy suy ngang on dc m phm hu th u b cht. Cc v quan vin b L cng s n mc "hn phiu phch lc", h chng bit lm th no nh phi thnh tu Hong ban b bn mu v chc mng v t n. T gip cho nhn dn v cc v thn da vo m thc hin. Vo nm Hng V th 29 (nm 1396), bng mu thng nht v t n v chc mng c ban b, do m tnh trng k trn khng cn ti din na. "Vn T Ngc" do Chu Nguyn Chng quy nh cng khng n cc v tng, phm vo l cht khng tha. C mt v tng tn l Lai Phc v mun ly lng Chu Nguyn Chng vit mt kh th trong c 2 cu: "Kim Bn T Hp Lai Th Vc" v "T Tm V c Tng o Nguyn". Sau khi c xong 2 cu th ny, Chu Nguyn Chng v cng tc gin, ng cho rng ch "Th" c th tch ra thnh 2 ch "i" (bn xu, bn th ph), v ch "Chu" tc l m ch v Hong h Chu ny l tn "th ph" cu "V c Tng o Nguyn" m ch ng ta l k v o c, do ng lin h lnh chm u ngay v tng Lai Phc ny. C mt ln, Chu Nguyn Chng b mt n thm mt ngi cha, ng nhn thy trn tng trong ngi cha c mt cu th ca ngi Ho thng B i (Ho thng "Ti vi"): "i Thin th gii rng mnh mng, tt c u em cho vo ti. Rt cuc c t phi c tn, th ht chng i gi lm g". Chu Nguyn Chng sau khi c xong cu th ny, cho rng cu th ch giu mng li php lut ca ng ta qu l h khc, chm git qu tn bo, ng lin ni cu h lnh x ti cht ton b tng chng trong cha. Lin h vi cc th on thng tr ca

Chu Nguyn Chng ta thy rng, cc iu k trn ch l mt mt trong chnh sch "ph trng thanh th" ca mt v hong phong kin. Nhng Chu Nguyn Chng v cng c nn thng tr ca nh nc Minh m bo v, h tr Pht gio, chnh n Pht gio, t m li dng Pht gio. Cho d c lc ng hi tn bo nhng c nhiu ch ng cao kin hn Vua Lng V (ng Vua Lng V cm quyn nm 502 - 547 sau Cng Nguyn, ng rt hm m o Pht, thng xuyn mc o c sa, n chay, tng kinh nim Pht, cho xy cha, chp kinh sch lm l xut gia cho nhiu ngi, nng cc tng ni, c lc ng cn ging kinh thuyt php). Cc v Hong nh Minh, sau i Minh Thi T u c thi nng , che ch Pht php li dng Pht gio m cn t phong cho mnh l Php Vng t xng l i H Php Vng. Theo ghi chp, c mt ln trong mt ngy ng cho 4 vn ngi xut gia lm tng, hn th na ng cng thng xuyn khoc ln ngi b php y, ng ta ging kinh thuyt Php. Vo nm th 5 ca Chnh c (nm 1510) ng li t xng danh hiu l i Khnh Php Vng, ra lnh cho cc ngnh hu quanh phi c n php dng ln ng. V Tng rt m Pht gio, ng thch nht Lt Ma Gio. C mt ln, mt s v tng Lt Ma gio xin ng ban cho 100 khonh rung (mt khonh l 15 mu), V Tng lin ban thnh ch yu cu B L thc hin li thnh ca cc v Tng Lt Ma gio, hn th na ng cn t k tn l i Khnh Php Vng. Cc quan vin B L sau khi tip ch, gi v nh c iu kh hiu quay tr li tu vi V Tng rng, ngi th no l "i Khnh Php Vng, dm cng vi Hong k vo thnh ch, l ti bt knh rt ln". i vi vic c tnh gi v khng hiu gy kh khn ca cc quan vin B L ny, V Tng cng khng bit lm th no, ng gi khc gi ci, vic ban rung t cho cc tng s coi nh chm dt. Nh trn tng ni Minh Thi T ra sc khi phc Pht gio truyn thng ca ngi Hn. Nhng trn thc t ng vn dnh cho Lt Ma Gio mt a v xng ng. Nm Hng V th 6 (nm 1373), v S ca Triu Nguyn trc y tn l Nam Gi Ba Tng Bc vo Triu nh, Minh Thi T lin ban cho ngi danh hiu l: "X Thnh Pht Bo Quc S". Vo nm sau, chu ca ngi Bt T Ba tn l Cng Ca Gim Tng Ba Tng Bc vo Triu nh cng c tn lm S, ban thm hiu l Quc S. Thi Minh Thi T cn thit lp chc nng Cng Ty Ty Ninh, c Lt Ma Tam Thch lm Cng qun l Lt Ma gio vng ny. Minh Thi T cn cho thit lp "Phin Hn Nh Tng Ty" Cam Tc, H Chu, cho Tng tng gi chc Tng Quan qun l Lt Ma gio.

Cc bin php trn y u km theo mc ch chnh tr rt r rt, tc l bo v thi duy tr s thng nht v on kt dn tc trn t nc Trung Quc. Sau khi Minh Thnh T Chu ln ngi, th lnh ca phi Hong gio trong Lt Ma gio tn l Tng Ca Ba hong dng Pht php, tn tui c lu truyn Ty Tng, Minh Thnh T Chu lin c ngi n n ngi vo Hong Cung, ngi Tng Ca Ba lin c t th nht ca mnh l v tng Thch Ca Tr theo s gi v kinh. Minh Thnh T lin ban cho danh hiu l i T Php Vng. Thi k Minh Thn Tng, ngi Ym p Kh Hm ca Mng C vo Thanh Hi ca Trung Quc, nghe tin v t Lai i th 3 l To Nam Gia th n vng ph cn Ty Ninh Hong Dng Pht Php, ngi lin dn mt on hng vn ngi ra nghnh n ng thi tn xng ngi To Nam Gia Th danh hiu "t Lai Lt Ma Bch Gia t Nhin". l im m u ca tn gi "t Lai Lt Ma" t "t Lai" c ngha l i Hi (bin ln), t "Lt Ma" c ngha l Thng S (ngi thy). Cn cm t "Bch Gia t Nhin" c ngha l gi Kim Cng. Ngi To Nam Gia Th tng vit th ln T Tng ca nh Minh l Trng C Chnh, ng thi ngi cng dng hin ln T Tng tng B Tt Qun m. Vo nm Vn Lch th 16 (nm 1588), Lng Thn Tng c ngi i n bng c t Lai i th 3 n Bc Kinh, nhng tic rng ngi t La i th 3 vin tch vng Ni Mng nn vic khng thnh. Ni tm li trong sut i Minh, Lt Ma gio ch lu hnh vng dn tc Ty Tng, dn tc ni Mng v mt s vng dn tc thiu s khc. Nhng cng l mt b phn khng th thiu c ca Pht gio Trung Quc, vo thi Minh, Lt Ma gio c pht trin mnh hn c v b rng ln b su, ng thi n bt u hnh thnh ch chnh gio hp nht trong vng Ty Tng, nhng u ny nh hng trc tip tn ngng tn gio ca Triu Thanh. ---o0o--Ht

Thch Ca Gio: Tc l Pht Gio . Ng gii: Cm st sinh, cm trm cp, cm t dm, cm ni di, cm ung ru 3 . Hoa H: Tc l ngi dn tc Hn 4 . Nghiu-Thun: L hai v vua ni ting trong truyn thuyt ca ngi Trung Quc c xa: Nghiu - Thun l hai v ni ting hin minh, sau c dng ch cc bc thnh nhn. 5 . Nh Lai: Tc l Pht Thch Ca Mu Ni 6 . Tam Bo: Gm Pht, Php, Tng
1 2

Ty Nhung: ch ngi Min Ty mi r . Ba Kip: Qu kh, hin ti, v lai ( tc kip trc, kip ny v kip sau. Xem kinh nhn qu ba i).
7

10

Quc Kh: Kho bc nh nc . 1 Quan = 1000 xu

.

1 t lc l 10 vn, tc 100.000. . Nh Lai: Tc c Pht Thch Ca Mu Ni 13 . m c: lm vic thin gip ch cho mi ngi m khng k cng, cng khng cho ngi c gip bit mnh gip h. Gip ch cho ngi xong mnh cng qun lun vic mnh lm. Nhng Pht, B tt v cc thn h php vn bit, ngi lm vic thin lun c che ch.
11 12

14

. Tam gio ng nguyn: 3 tn gio: Nho gio, o gio v Pht gio c chung ngun

gc. Tam gio tnh dng: ng thi s dng c ba tn gio k trn vo mc ch tr quc an dn. 16 . Ngn Kh: ngn sch nh nc. 17 . Quc kh: Kho bc nh nc 18 . Cng trai: cng cm chay bui tra trc gi Ng. 19 . Ct c: Mt ngi no chim mt vng t ri tuyn b ly khai vi Triu nh 20 . Thn: Tc l h thn, k b ti. 21 . Nhung ch: k mi r 22 . Kim Khu: Ming c Pht 23 . Bo K: Kinh Pht vit di dng th. 24 . Thp thin: 10 iu thin 25 . Kim Tin: V tin vng 26 . Ngc Y: Tc o khoc bn ngoi. 27 . B bn kia: Tc gii thot lun hi sinh t. 28 . B ti: tc ti t, ni l ti t ca Vua. 29 . X li Ph thi ng: Hi V Gi: Pnca- Parisad; Pancavarsika ( Hnh s). Ting Phn l Ban-x-vu-st, dch l hi V gi. V gi l bao dung m khng ngn
15

ngi mt ai. Hin -thnh, o-tc, sang-hn, trn di khng ngn ngi, bnh ng thc hin php hi b th ti vt v b th php. Nc n lun thc hnh hi , Trung Quc bt u nm i Thng th nht i Lng V ( nm 527 sau Cng nguyn). 30 . Trung Th: thp hn thng th mt bc. Quan Thng Th ng hm B Trng by gi. 31 . Nh H: T th k 21 n th k 16 trc Cng nguyn; nh Thng, t th k 16 n nm 1066 trc CN: nh Chu, nm 1066 n nm 256 trc CN. 32 . Khng St, Khng trm cp, khng m, khng ni di, khng ung ru: Tc l nm gii ca Pht gio. 33 . Lu Cc: Cc l ta kin trc hai tng, tng di l tr ct khng c tng. Tng trn l ca s to hnh trn bn pha, khng c cnh ca s. Nh " Khu Vn Cc" Vn Miu - H Ni.