Chuyen Tien Than Duc Phat - Tran Phuong Lan

w CHUYN TIN THN C PHT Nguyn Tm Trn Phng Lan Nguyt san Gic Ng ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.
org Chuyn sang ebook 8-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
Gii thiu Chuyn Tin Thn Tiu B Kinh - Ng qu s Chuyn N nhn si u Chuyn C sen v Hoa sen Chuyn Lc Vng hoan h Chuyn Kiu n Sulas Chuyn vua Dalha-dhamma Chuyn i Th B v Thnh Klinga Chuyn i Anh V Chuyn Voi hiu dng m Chuyn Thi t Yuvanjana Chuyn Sla, C th ct tng Chuyn i vng Bhalltiya Chuyn Tr gi Suppraka Chuyn i Ca thn Canda Chuyn Cy Kim Chuyn c Hnh Chuyn i Hu Vng Chuyn vua Susma Chuyn Hin mu Kaccni Chuyn Con Bo
---o0o---
Gii thiu Chuyn Tin Thn

(Jtaka) (...) B Jtaka (Chuyn Tin Thn c Pht) l b truyn s nht trong kinh tng Pli. B ny gm 6 tp ln, chia thnh 22 chng, c xp theo th t tng dn s lng bi k cc chng sau.
B Jtaka c kt tp t thi c Pht ti th, ko di n vi trm nm sau , v c a vo kinh Tiu B Hi ng Kt tp Kinh tng th Ba thi vua Asoka (th k III trc Ty lch). Mi chuyn tin thn gm 3 phn: 1) Chuyn hin ti: l phn duyn khi, mt s kin xy ra lin h n Pht, Php, Tng hay qun chng lm ti bn lun ca Tng chng ti chnh php ng. Nhn , c Pht k mt chuyn qu kh theo li yu cu ca cc v ny. 2) Chuyn qu kh: l chuyn v tin thn c Pht khi Ngi cn l B tt di mi hnh thc ti sanh, t thin thn, a tin, ngi i cho n th vt, chim mung, ... D hon cnh no, B tt lun th hin ti nng tr tu hay c tnh tt p phi thng, l mm mng ca tr tu v thng trong i cui cng ca Ngi trc khi thnh o. 3) Phn kt lun: c Pht kt hp hai chuyn trn, sau Ngi thuyt ging T thnh , bn chn l cao thng lm nn tng ca Pht php, khin cho mt s t kheo hoc gii ti gia ac o v qu. Cui cng, Ngi nhn din tin thn, tc l nu danh tnh trng hp gia cc nhn vt hin ti v qu kh. Cc chuyn tin thn c kt tp dn vng Bc n, tc vng Trung Nguyn (Madhyadesa) ca n c. Trc tin, chuyn ch gm phn thi k, do , phn thi k c xem l phn c knh nht ca b chuyn ny. Mt s bi k do chnh c Pht cm tc v mt s khc do ch Tng sng to v sau. Mi chuyn thng c m u bng mt hng k. tp I v II, mi tp gm 150 chuyn, vi mt hoc hai bi k. Nhng t tp III tr i, s bi k tng dn. V th, chuyn k di hn, cho n tp VI l i Phm ch gm 10 chuyn c hng trm bi k trong mi chuyn, v chm dt s 547 - Tin thn Vessantara ni ting vi c ngn bi k. Nh vy, c b Chuyn Tin Thn Jtaka c khong gn 5.000 bi k. Phn ln cc chuyn hin ti l nhng s kin c thc xy ra trong thi c Pht ti th hoc vi trm nm sau. Do , b chuyn ny c xem nh l ngun t liu v gi i vi cc nh s hc v kho c hc khi mun tm hiu bi cnh chnh tr, x hi, tn gio, vn ha hay phong tc tp qun n c.
Nhin lun s hc gi xc nhn b chuyn tin thn ny m u mt k nguyn mi trong nn vn hc Pht gio truyn b chnh php rng ri n mi tng lp qun chng, t tr thc n bnh dn. V y l mt kho tng vn hc c kt hp hi ha gia li Pht dy theo truyn thng kinh in bc hc vi truyn thng c tch nhn gian phong ph a dng rt thnh hnh trong thi c ca n . Nh vy, b chuyn ny tr thnh ngun cm hng v tn cho cc hot ng sng tc thi ca nhc kch, hi ha, iu khc ..., t ngn xa cho n nay. (...) (Trch Nguyt san Gic Ng, s 58, 01-2001) ---o0o---
Tiu B Kinh - Ng qu s
Chuyn N nhn si u Bc o s k chuyn ny trong lc tr ti Svatth (X v). Thi xa ti Bebares (Ba la ni), c mt n nhn sng nh sc p ca mnh. By gi tc Nng tht di, en nhnh, mn mng, mm mi v ng , cun li rt p. Cc bm tc Nng c kt thnh hai nm tay, mi khi bung li chng xung tn tht lng Nng. Lc , mt s n nhn ganh t bn lun v sau khi mua chuc n t ca nng, li gi cho c mt th thuc s hu hoi mi tc Nng. By gi, n t pha thuc y vo bt tm v a cho ch nhn vo lc ch nhn i tm sng Hng. Nng dng th thuc pha y tm vo tc tht k n tn gc v nhy vo dng nc. Ngay khi Nng va ngm mnh vo nc, tc nng lin rng ra tn gc, sch trn tru v u nng ging nh tri mp ng. Sau , trng xu x nh chim b cu b vt ht lng, Nng h thn khng dm vo thnh na, phi chong khn ph u v c tr ngoi thnh. Khi ni h thn qua i v bit p ht m, Nng sinh sng bng ngh bn du v ru mnh. Mt hm, khi ba ngi n ng say ru ng m man, Nng ly trm tt c y phc ca h ang treo lng lng. Ri mt ngy n, Nng thy mt v Thnh tng i kht thc, sau khi mi v y vo, Nng cng dng mt chic
bnh lm bng ht d trn du m. V thng xt Nng, v y nhn bnh v n. Nng ng vi tm hoan h, che ln trn v y mt chic lng. V trng lo xc ng, ni li tu h cng c v ra i. By gi, Nng pht nguyn: "Mong c Ta s c mi tc en mn mng ng , mm mi nh t cun ln tht p". V sau nng t trn, nh vo thin nghip ca mnh, Nng c ti sinh gia mt i dng mt mnh trong mt lu i bng vng, tc nng c phc hi nh Nng c nguyn. song v Nng ly trm y phc ca m n ng, nay Nng phi trn trung. Nng c ti sinh mi trong lu i bng vng kia v phai chu sng trn trung mt kip 1 ti . Ri v sau, c Th Tn ging th, trong lc Ngi tr ti Svatth, mt trm thng nhn c nh ln thuyn n x Suvanbhmi (Kim a). Thuyn ca h b bo t tri dt n b kia. Lc y n qu cng lu i hin ra trc mt h. Khi v trng on thng nhn thy n qu, lin hi: Nng l ai tr lu i, Xin hi, sao khng n pha ngoi? Mau bc ra y, ny n ch, Cho ta chim ngng lc hng oai. N qu p: Ta y khn kh li trn trung Khng dm bc ra bi thn thung Che tm thn mnh bng mi tc, V ta t to nghip hin lng. Thng nhn: Ta s em y phc tng nng, Mc vo che kn, hi hng nhan, Bc ra, n ch, ta mong mun Nhn ngm nng mang thn lc. N qu: Nhng vt g ch v tng ta Cng khng gip ch c ta m. Song y c mt ngi y lng tin c pht . Sau khi em o tng ngi ny,
Hi hng cho ta phc c vy, Ta s c ban nhiu hnh phc Mi ngun lc th s trn y. Sau khi nghe nng ni, cc thng nhn tm ra v thoa du thm ln ngi t ti gia kia v khoc ln chng mt b y phc. Ch v kt tp kinh in, ngm ba vn k gii thch vic ny: Khi tm chng, m ph thng Cho chng c s tm du hng, V cho chng c mang y phc, N qu hng cng c cng dng. Kt qu ny do vic cng dng. Trn y y phc vi n. Xim y thanh lch, nng trong trng Khoc la ba la ni tuyt trn Va mm ming ci, nng m n Bc ra lu y, li tha rng: "y l kt qu t cng c L vt cc ngi hin dng". Thng nhn: Lu i lm kiu cch cao sang, Kh i ti vui sng r rng, Thn n 2 ni cho on l khch Nghip g y kt qu cho nng? N thn: Gp ngi kht s bc du hnh, Chn chnh t kheo, d tn thnh, Ta n cng dng ngi bnh d Trn du m vi chnh tay mnh. V thin nghip ny ta hng y Trong lu i bit bao ngy Nh l kt qu phn cng c, Song chng cn lu chn ny. Sau bn thng nay sp n gn, Ri ta s gp D ma thn 3
Xung nin a ngc y khc nghit, Ta s o kinh khng tt cng. Ngc bn gc v bn ca vo, c chia phn nh tht cn sao, Chung quanh tng st u bao bc, V st che trn nh mi cao. Nn bng st rc la bng bng, Nng bng, chi lo khp mi phng, a ngc mun i cn ng mi, Tri di mun c trm do tun. Ni kia ta chu kh lu di Th qu do ta nghip chn mui, V th ta thng than khc mi Chuyn ny qu tht chng h ngui. Tm v t ti gia y xc ng thng cm, chng ni: -Ny n thn, do nng lc ca l vt nng cng dng ta, nng thnh tu mi c nguyn mt cch xung mn. Nhng gi y, do cng dng cc c s ti gia ny v ghi nh mi c hnh ca bc o s, nng s thot ra khi ti sinh vo a ngc. N thn v cng hnh phc, thit i ch v y d cc loi m thc, y phc, chu bu thn tin v a tn tay ch v mt b y dng c Th Tn. Nng cung knh nh l v ni: -Xin hy n Svatth v nh l c Th Tn cng cc li ny ta nhn gi: "Bch c Th Tn, c mt n qu kia ci u nh l chn Th Tn". Sau nh thn lc ca mnh, nng a chic thuyn n cng ngy hm . Cc thng nhn ng hn n dng l vt ln c Th Tn v k li chuyn trn. -ooOooNhn xt:
y l mt trong nhng chuyn trnh by cnh gii qu thn, l tr x ca nhng hng chng sanh gy c nghip ng thi c lm vic thin lc cn sng ci ngi. N nhn trong truyn ny sng theo t hnh, nhng nh lm c vic thin cng dng mt v thnh tng mt chic bnh vi tm hoan h nn nng c hng mt phn hnh phc trong lu i gia i dng. ng thi nng phi chu kh hnh sng trn trung lnh lo vi mi tc che thn nh l qu bo ca hnh vi trm cp o qun kip xa. Khi duyn lnh n, nng gp c m thng nhn l nhng ngi t ti gia ca c Pht v nh h dng l vt cng dng ri hng cng c y cho nng thot khi kh cnh m nng phi lnh th trong sut mt kip. Sau , nng li c v t y thnh tn ca c Pht ch cho nng cch cng dng c nhm thng nhn v ghi nh mi cng c ca bc o S thot khi ti sinh vo a ngc do t hnh trc kia ca nng. Nh vy, nh hnh ng cu gip ngi hon nn v c lng tin vo c Pht, c nghip ca nng c tiu tr v nng tip tc sng i n thn trong lu i gia i dng. iu ng ch y l trong trng hp c bit khng c cc bc chn tu, cc t ti gia y lng thnh tn m o c th cng dng l vt ln Tam bo v hi hng cng c v cc loi qu em li phc phn cho chng hng. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 45, 12-1999) ---o0o--Chuyn C sen v Hoa sen (S 392, Tin thn Bhisapuppha) "Ngi khng c php ngi hng hoa..." Bc o S k chuyn ny trong lc tr ti K vin v mt T kheo. Chuyn k rng v t kheo y ri k vin v tr quc Kosala gn mt khu rng. Mt hm, v y xung h sen, khi thy mt hoa sen, v y ng trnh gi v ngi mi hng sen. V n thn trong khu rng y e do v y:
-Ny tn gi, ngi ngi trm hng, y l mt hnh thc trm cp. V T khoe y hong s tr v K vin, n nh l Bc o S v ngi xung mt bn. -Ny T kheo, lu nay ng u? -Bch Th Tn, con trong rng n v v n thn e do con nh vy. Bc o S bo: -ng khng phi l ngi u tin b n thn e do khi ngi hng hoa. Cc bc tr ngy xa cng tng b e do nh vy. V theo li thnh cu ca v T kheo y, Ngi k li cu chuyn qu kh. Ngy xa, khi Vua Brahmadat ta tr v Banares (Ba la ni), B tt th sanh vo mt gia nh Blamn Ksi. Khi ln ln, ngi hc cc ngh thut Takkhasi l v sau tr thnh nh kh hnh sng gn mt ao sen. Mt hm ngi bc xung ao v ng ngi mt o hoa ang n, mt n thn trong mt hc cy gn ngm vn k u e do Ngi: 1. Ngi khng c php ngi hng hoa, D ch mt hoa mi n ra, tht l hnh thc o tc, Sa mn, ngi trm ngi hng hoa. B tt lin ngm vn thi k th hai: 2. Ta chng hi, khng b gy hoa, Mi hng ta ngi t ng xa, Ta khng th bo no duyn c Nng ni ta ang ngi trm hoa. Cng lc y, c mt ngi ang o bi ng sen v c sen, lm gy nt thn cy sen. B tt thy th, lin ni: -Nng gi mt ngi ngi mi hng t ng xa l n trm. Sao nng khng ni vy vi ngi kia i. Th l Ngi ngm vn thi k th ba ni chuyn ny: 3. K n ang o bi c sen, Ph thn cy gy, nhn xem,
Sao nng khng bo cch hnh ng K y l ba bi, thp hn? N thn lin ngm vn k th t v th nm gii thch ti sao nng khng ni vi k kia: 4. Nhng ngi phng tng , sng bung li, Nh o v em, sng chn ri, Ta chng ni nng g k y, Song ta chiu c ni ngi thi. 5. Khi b tham dc ca th nhn, V i tm chnh nh thn tm, Ti d ch nh nh u tc Chng khc trn tri m hc vn! Nghe n thn cnh bo nh vy, B tt xc ng ngm vn k th su: 6. Hin nhin n thn hiu tinh tng, Nn vi ta, nng oi thng, Nu thy ta ry cn ti phm, Xin nng ni na, khn cu nng. Sau , n thn ngm vn k th by: 7. Ta chng sng y phng s ngi, Chng ta khng mn cho ai, Xin ngi t kim ng i ti Hnh phc ti cao gia ci i. Khch l ngi nh th xong, n thn tr v ni c tr ca nng. Cn B tt nhit tm nhp i nh v sau ti sinh ln Phm thin gii. * Php thoi chm dt, Bc o S tuyn thuyt cc Thnh v nhn din tin thn: lc kt thc cc thnh , v T kheo c an tr vo s qu (D lu). Thi y n thn l Uppalavanna (Lin hoa sc) v nh kh hnh chnh l Ta vy. -ooOooNhn xt: y l mt chuyn tin thn lin h n li dy ca c Pht v cch gi chnh nim tnh gic trong mi hnh ng ca mt v T kheo.
c Pht lun dy chng tng gi chnh nim tnh gic trong bn oai nghi i ng nm ngi v trnh cc c ch bung lung phng dt ca ngi i c th t c phong cch v t trang nghim ca bc chn tu. Nhn dp mt v T kheo tr ngi mt hoa sen bn h, mt n thn xut hin v nhc nh v y ng ngi trm hoa nh vy m khng xin php ai. V y lin trnh c Pht v c ngi dy rng ngy xa khi ngi cn l B tt tu tp trong rng, ngi cng c mt n thn cnh bo v hnh vi tng t. Thu y, B tt so snh hnh vi ca mnh vi hnh vi ca ngi ang b ng sen v c sen mt cnh ba bi, ri hi ti sao n thn khng nhc nh k y. N thn gii thch: i vi nhng k phm tc cha nghe chnh php v cn tham m mi dc lc i th nng khng mun nhc nh v h tng phm nhiu li lm khc c th cn to ln hn nhiu, nn d c nhc nh cng v ch. Cn i vi ch T kheo pht nguyn xut gia, b li ng sau mi dc lc ca th gian th phi lun cn trng trong mi c ch hnh ng c th sng i sng phm hnh "hon ton thanh tnh v trng bch nh v c" theo ng li Pht dy mi c th tinh cn tin ln cao trn con ng gii thot gic ng.V th ch v y cn thy r s nguy him trong nhng li nh nht trnh phm nhng li ln lao c th cn tr bc ng tu thn ca mnh. Tuy nhin, li cnh bo y ch c a ra mt ln v sau v y phi t gic ch ng bn thn ch khng ai nhc nh mi; v vic xut gia tu hnh l nguyn ring ca tng ngi. V vy, nu v y mun t hnh phc ti cao th phi t mnh thng xuyn h phng tam nghip thn, khu v thanh tnh. Bi kinh ny c xp vo b Tng ng trong phm Ch Thin. y, bi kinh c ch v kt tp kinh in ch tc thnh mt chuyn tin thn theo th vn xui xen k thi k vn p tng thm phn th v cho ngi hc o. V n thn y chnh l tin thn ca T kheo ni Uppalavann (Lin hoa sc), mt trong hai v n i t ca gio hi T kheo ni c c pht ban danh hiu n t thn thng nht bn cnh T kheo ni Khem (Thi ho) - tr tu nht. ng ng vi hai t kheo Sariputta (X li pht) v Moggallna (Mc kin lin), tr tu nht v thn thng nht trong gio hi t kheo tng.
(Trch Nguyt san Gic Ng, s 66, 09-2001) ---o0o--Chuyn Lc Vng hoan h ( s 385, Tin thn Nandiyamiga ) "B la mn, Ngi c vo ng uyn..." Bc o S k chuyn ny ti K Vin v mt T kheo phng dng m mnh. Ngi hi v T kheo: -C tht l ng phng dng ngi th tc? -Tha vng, bch Th tn. -H l ai? -Bch Th tn, l cha m con. -Lnh thay, lnh thay! Ny T kheo, ng duy tr gii lut ca cc tr nhn ngy xa, v ch v y ngay khi c sinh lm sc vt cng hi sinh tnh mng v cha m. V Ngi k mt cu chuyn qu kh. * Ngy xa, lc vua nc Kosala ng tr dn chng ti Saketa (tc l Oudh), B tt c sinh lm con nai. Khi ln ln, Ngi c tn l Nandiyamiga (H Lc) vi tnh tnh v c hnh u thng, Ngi phng dng song thn mnh. By gi, vua Kosala c thch sn bn, hng ngy i vo rng cng mt on tu tng ng o, v th dn chng khng th lm ngh canh tc v thng mi ca h c. H t tp nhau bn lun: -Ny ch v, c vua ca chng ta ang hu hoi ngh nghip ca chng ta, i sng gia nh ta ang tn t, nn chng l chng ta phi ro lm vin Anjanavana li, lm mt cng ln, o mt h nc v gieo c mc ln, ri vo rng cm gy trong tay, p vo cc bi rm, nh th ui c by nai
ra v a chng vo lm vin nh by b trong chung? Sau chng ta ng cng li, trnh c vua vic y v i lm cng vic ca chng ta? l cch ta phi lm. H bo nhau. V h ng chun b lm vin sn sng, ri vo rng vo mt khong rng, mi b mt dm. Lc y Nandiya em cha m vo mt bi cy nh v nm xung t. Dn chng cm khing mc, v kh bao vy bi rm k st nhau, mt vi ngi bc vo tm. Nai Nandiya thy h lin ngh: "Tht tt l ta s hi sinh tnh mng hm nay cu cha m". Nh th, nai ng dy cha m v ni: -Tha cha m, m ngi ny s trng thy c ba chng ta nu h vo trong bi, cha m ch c th sng st c bng cch duy nht, v mng sng cha m l ti thng: con s hi sinh tnh mng ca con v cha m, bng cch ng bn b bi cy v chy ra ngay khi h p vo bi, sau h s ngh rng ch c my con nai nh trong bi cy nh ny thi, v s khng bc vo trong. Vy cha m hy c ht sc thn trng". Th l nai xin c php ng ln sn sng chy ra. Ngay khi bi cy b m ngi ng bn b p mnh v la ht, nai vt chy ra nn bn h ngh rng ch c mt con nai trong y v khng bc vo trong. Nandiya cng i vi m nai kia, c m ngi y xua vo trong lm vin, ri h dng cng li v trnh ln c vua xong xui, h tr v nh. T y, bao gi vua cng t mnh i bn nai v t vua mang nai v hoc truyn ngi i tm n v mang v. By nai chun b ch n phin mnh, con no n phin phi ng sang mt bn, ri h mang n i khi n b bn cht. Nandiya c ung nc trong h v n c, nhng cha n phin mnh. Nhiu ngy sau, cha m ngi mong mun c gp con, lin ngh: "Con ta Nandiya l lc vng, mnh khe nh voi v hon ton trng kin. Nu cn sng chc chn n s nhy ro v thm chng ta ri". V th hai v ng bn v ng, va thy mt B la mn lin hi bng ging ngi: -Tha Tn gi, Ngi i u th?
-i Sketa. V y p. Nghe vy, hai v mun nhn i li cho con bn ngm vn k u: B la mn, Ngi c vo ng uyn, Khi ngi i qua s Oudh, kinh , Xin tm Nan-di yu du ca ta, V nhn gi mt i li chn tht, Qua thng nm cha m v kit lc, Lng khao kht mong mi i con v. V B la mn bo: -c lm! V nhn li. Ngy hm sau, v y i n Sketa, vo vn ng uyn hi ln: -Nai no l Nandiya? Nai cha n gn v y, bo: -Ta y. V B la mn ni li li nhn kia, Nandiya nghe vy p: -Ny B la mn, ta c th ra i. chc chn ta c th nhy ro trn i. Song ta th hng thc n nc ung ca c vua v vic y i vi ta nh mt mn n. Ngoi ra, ta sng lu nay vi by nai ny, tht khng hp l nu ta i m khng lm li ch cho c vua v by nai na, hoc khng chng t sc mnh ca ta. Vy khi no n phin ta, ta s lm l ch cho c ngi ln vt, ri an vui tr v. gii thch iu ny ngi ngm hai vn k: Ta i n vua, n ung trn tr, Cha i c, ch khi lm ch li Trc cung vua, ta s gi sn i, Ri v thm cha m thanh minh. V B la mn nghe li ny bn b i. Sau , vo ngy n lt nai cha, vua cng on tu tng ng o vo vn ng uyn. B tt ng sang mt bn. Vua bo:
-Ta s bn nai ny. V vua lp mt mi tn nhn vo dy cung. B tt chng b chy nh cc con nai khc khi s cht, m lng y can m v ly t i lm kim ch nam. Ngi ng yn ph by b xng sn tht cng trng. Do ng lc ca t tm, vua khng th th mi tn ra. B tt bo: -Tu i vng, ti sao i vng khng bn? Xin hy bn i. -Ny lc vng, trm khng th bn c. -Tu i vng, th th xin hy xem cc cng c ca v gi gii hnh. Sau vua hoan h vi li b tt, lin th cung xung v bo: -Khc g v tri gic ny khng bit c ca ngi, ch trm l ngi c tri gic l no al khng hiu? hy tha th cho trm, nay trm cho ngi c bnh an. -Tu i vng, ngi cho ta c bnh an, song cn c n nai trong ng vin ny th sao? -Trm cng s cho chng bnh an na. Nh vy, sau khi to c bnh an cho tt c by nai trong lm vin, chim mung trn tri v by c di nc, theo cch c miu t trong tin thn Nigrodhamiga (s12), B tt lm cho vua an tr vo ng gii v bo: -Tu i vng, tt lnh thay cho mt c vua cai tr quc bng cch t b mi c o, khng xm phm "Thp vng php" (mi c tnh ca vi vua) v hnh ng chn chnh: B th, nhn t, c hnh, cng bnh, Thn i, nhu m, n ho, nhn nhc, n nn, bi mn l mi gii gii c Ta thy lun vng chc trong tm. T khi sinh c mt t n Tht hon thin v ni thn an lc.
Cng vi nhng li ny, ngi nu r mi c tnh ca v vua hin qua hnh thc mt bi k. Sau vi ngy li cng nh vua, ngi ra lnh truyn mt chic trng bng vng i khp kinh thnh, cng b li ha bnh an cho mi loi. Sau ngi bo: -Xin i vng hy cn trng phng h. Ri ngi ra v thm cha m. Xa ta chnh l lc vng trong x Oudh, Tnh v danh Hoan h, Nan-di Mun git ta trong ng uyn, ngy kia c vua n, tn nm yn trn dy sn, Ta phi sn trc tn vua i bn Ri v thm cha m thanh minh. y l nhng vn thi k pht sinh t Ti Thng Tr ca c Pht. * Khi chm dt php thoi, bc o S tuyn thuyt cc thnh v nhn din tin thn. Lc kt thc cc thnh , v T kheo phng dng cha m c an tr vo s qu(D lu). Thi y, song thn l ph vng v mu hu trong hong gia, v B la mn l Sriputta (X li pht), vua l nanda(A nan) v ta chnh l Lc vng y. -ooOooNhn xt: Lng hiu tho i vi cha m l mt trong nhng ti chnh ca b Jtaka c c Pht cao qua nhiu chuyn qu kh ln hin ti. Thng thng, mt T kheo xut gia t gi gia nh khng cn nhng h lu ca th gian v y c th chuyn tm tu tp con ng gii thot gic ng. Tuy nhin, nu v y cn cha m gi khng ni nng ta, th v y cng c th phng dng cha m mnh m khng b c Pht khin trch nh nhiu ngi lm tng v em rnh ngi cu chuyn y. Tri li, khi nghe thut li
vic mt T kheo cn phng dng cha m gi, Ngi cn tn thn hiu hnh y cng khuyn can cc v ng phm hnh ca v y ch nn bt mn, v sau , Ngi k nhng chuyn qu kh chng minh hiu hnh l mt trong nhng c tnh tt p nht ca cc loi hu tnh c tr tu, v ngay khi cn kip xc sinh, B tt cng tng nu tm gng cao c sng ngi cm ho mi loi, c bit l loi ngi. Lng hiu tho qu tht l c tnh ca nhng chng sinh c tr tu, v th rt him thy loi vt thng thng ch c bn nng thng yu con ca chng m thi. Tuy nhin, B tt tin thn c Pht vi hnh nguyn i bi cu mun loi chng sinh, th hin c tnh y qua nhiu hnh thc ti sinh khc nhau, in hnh l hnh thc nai cha Hoan H trong tin thn ny. Vi bn tnh v danh xng u l hoan h, B tt sn sng hi sinh thn mng cu cha m v mun loi theo kh nng k diu ca mnh. Khi nghe vua mun bn nai n tht, B tt tm cch nh la th sn cha m c thot nn, cn ngi vn an vui i ngy b hnh hnh ch khng b trn. D nai cha c ti tr v sc mnh thot khi vng vy trong ng uyn, ngi vn li i dp tr n vua cho mnh n ung trong mt thi gian, ng thi c th dng tm t gio ho vua v cu c by nai. Do ng lc t tm ca B tt i vi mun loi, Ngi t ra v cng can m trc mi tn ca vua ang sn sng lao ti, vua khng th no bn nai nh d nh. Tri li, vua cm thy n hn v c tm ca mnh i vi th vt lu nay, nn ra lnh tha cht cho mun loi trong quc mnh. Sau vua c B tt an tr vo ng gii, t b c o, v vua c Ngi dy Thp vng php tr nc ng t cch ca bc minh qun sut i lm thin s em al an lc cho dn chng ti sinh ci lnh i sau. V cu chuyn kt thc vi s tr v an ton ca B tt bn cnh cha m mnh trong nim hoan h ca mi loi. (Trch Nguyt san Gic Ng s 60, 03-2001) ---o0o--Chuyn Kiu n Sulas
(s 419, Tin thn Sulas) "Ny y l chic vng vng..." Bc o s k chuyn ny trong lc tr ti k vin, v mt n t ca ng Cp C c. Chuyn k rng vo mt ngy l hi, khi nng sp i cng m gia nhn n mt lc vin, nng xin n ch nhn Phc Tng cho nng mt mn n trang eo. B ch cho nng mt mn n trang ca b tr gi mt trm ngn ng tin. Nng eo vo c v cng m gia nhn i n ch vui chi. Mt tn trm thm mn n trang kia, vi d nh git nng ot ca, hn ln la n ni chuyn vi nng ti khu vn kia. Hn cho nng n c tht v ung ru mnh. Nng suy ngh: "Ta chc chng lm vy v thch ta". Vo bui chiu ti khi mi ngi nm xung ngh ngi sau cc cuc vui chi, nng ng dy i tn hn. Hn bo: -Ny c nng, ch ny khng kn o, ta hy i xa hn mt cht. Nng suy ngh: "Bt c vic g thm kn u c th xy ra ni ti ny, chc chn anh chng mun git ta v ot mn n trang ta ang eo. Vy ta s dy cho chng ta mt bi hc". V th nng bo: -Tha tn ng, thip ang kht nc kh c hng v ung ru mnh. Xin hy kim cho thip mt t nc. Ri a hn n ging, nng va bo hn ko nc va ch cho hn si dy thng v chic gu. Tn trm th gu xung. Ri ngay khi hn ci mnh ko nc ln, c n t vn rt lc lng lin y mnh hn vi i bn tay v ht hn xung ging. Nng bo: -Mi chng cht v cch ny u. Ri nng nm mt cc gch ln trn u hn. Hn cht lin ti ch. Khi nng tr v thnh v tr li b ch mn n trang, Nng bo: -Con sut b git hm nay v mn n trang y. Ri nng k li ton th cu chuyn. B ch bn k chuyn li vi ng Cp C c v ng trnh bo vi c Nh Lai. Bc o s bo:
-Ny gia ch, y khng phi ln u tin n t y c tr thng minh pht xut kp thi, m ngy xa cng vy. y khng phi ln u nng git k y, m trc kia cng tng git k y. V theo li ng Cp C c, Ngi k mt chuyn qu kh. * Ngy xa khi vua Bramadatta tr v ti Ba la ni, c mt kiu n ca kinh thnh tn gi la Sulas, lm ch mt on nm trm k n sang trng, gi mi m hng lc l mt ngn ng tin. Cng trong kinh thnh ny c mt tng cp tn l Sattuka, kho mnh nh voi, vn thng t nhp vo cc nh giu ban m cp ca tho thch. Dn trong thnh t tp li co trng tu vi vua. Vua ra lnh canh ng ri rc khp ni bt tng cp v x trm. H tri tay hn ra sau v va dn hn n php trng va nh roi khp minh my. Lc y nng Sulas ng bn ca s nhn xung ng, thy tng cp bng nhin m ra si tnh hn v suy ngh: "Nu ta c th gii nguy cho chng chin s lc lng ny, ta s t b cuc i xu xa hin nay ca ta v sng chn chnh vi chng". Nng ly li t do cho hn bng cch gi mt ngn ng tin vng n tng ngi th trng ri sau sng hnh phc ho hp vi hn. Sau chng ba bn thng, tng cp suy ngh: "Ta s chng bao gi c th mt ni nh vy, song ta khng th ra i tay khng. N trang ca Sulas tr gi mt trm ngn ng tin. Ta mun git nng v ly ca". V vy mt hm hn bo nng: - i nng i! Khi ta ang b qun lnh ca nh vua ko i, ta ha cng l vt cho mt thn cy trn nh ni, nay v y ang e do ta v khng tr l. Vy chng ta hy i dng l thn. - Tha lang qun! tt lm, chng ta hy chun b l vt gi i cng thn. - Ny i nng! gi l vt cng thn khng cng hiu g u. Chng ta hy cng i dng l mang theo mi mn t trang v m hu cn. - Tha lang qun! c ri, chng ta cng lm vy.
Hn bo nng chun b l vt v khi h n chn ni, hn bo: -Ny i nng, v thn ny thy ng ngi s khng nhn l vt, vy hai ta cng i ln ni dng l. Nng tho thun v hn bo nng mang chic bnh. Phn hn chun b ht sc chu o. Khi c hai n nh ni, hn t l vt xung gc cy mc cnh b vc cao gp trm ln mt ngi thng v bo: -Ny i nng, ta khng n y dng l vt, m n y vi nh git nng ri trn i vi mi t trang ca nng, vy hy ci ra ht v gp thnh mt b trong o khoc ca nng kia. -Ny lang qun, ti sao chng mun git thip? -V tin ca nng y. -Lang qun i, hy nh li mi vic tt lnh m thip lm cho chng: Khi chng b xing tay chn v ko i x trm, thip b mt anh chng nh giu ch v chng v tr mt s tin ln cu chuc chng. D thip c th kim mt ngn ng tin mi ngy, thip cng khng nhn n mt nam nhn no khc. Thip lm n nhn ca chng nh vy. Xin chng ng git thip. Thip nguyn trao cho chng tht nhiu tin v lm n t cho chng. Cng vi nhng li khn cu ny, nng ngm vn k u: 1. Ny y l chic vng vng, Ny y ngc bch cng trng ht trai, Ly i tt c chng i Xin chng cho thip lm ti t chng! Khi y Sattuka ngm vn k th hai ph hp vi mc ch ca hn, l: 2. vng ngc xung kiu nng, V nng ng c khc thng bun phin Ta nay mun git nng lin V ta khng chc hng tin hi mn. Tr khn ca Sulas xut hin kp thi, nng suy ngh: "Tn cp ny khng mun cho ta sng, vy ta s ot mng hn trc bng cch nm hn xung vc su, v nng ngm hai vn k tip: 3. Sut bao nm thng ln khn Vi bao hi tng trong hn tht chn,
Thip th gia ci phm trn Khng ngi no thit thn hn chng. 4. n y ln na cui cng Thip xin knh l trong vng bn tay Chng bao gi i ny i ta gp mt t nay, hi chng! Sattuka khng th hiu c mc ch ca nng, lin ni: -Tt lm, ny i nng hy n m ta trong tay nng. Sulas i vng quanh hn cung knh nh l ba ln, va hn hn va bo: -Ny lang qun, by gi thip nh l chng t pha. Nng t u nng ln chn hn, nh l hai bn, xong i vng ra pha sau hn nh th sp nh l hn ti ; ri vi sc mnh nh voi, nng nm hai cng hn nm hn ln ngc u xung vc thm ca t thn cao gp trm ln mt ngi thng. hn tan thn v cht ti ch. Thy vic ny, v thn trn nh ni ngm cc vn k sau: 5. Tr tu khn ngoan cng lm khi Khng dnh ring vi bn nam nhi, N nhi c th nhiu minh tr Xut hin trong tnh th him nguy. 6. Tr tu khn ngoan cng lm khi Khng dnh ring vi bn nam nhi N nhi nhanh tr nhiu mu k D nh lm cng vic kp k. 7. C nng by t tr khn ngoan Hiu bit tinh thng mi li ng, git anh chng nh lp h Git con nai vi chic cung ging. 8. Ngi no khi gp cnh cng ng, Khng th vng ln thot thn
S ng nho nh tn trm ngc Ng vo trong vc thm tan xng. 9. Cn k tinh nhanh thy s tnh Him nguy n vi s phn mnh, Nh nng c thot thn ra khi Cu ch bn mnh ng hi kinh. Nh vy Sulas git tn cp n. Khi nng xung ni v ng gia m hu cn, hi chng nng u. Nng bo: -ng hi ta na! Ri leo ln xe, nng i thng n kinh thnh. * Khi php thoi chm dt, bc o s nhn din tin thn: thi y hai k chnh l hai ngi by gi, v v thn ni chnh l Ta. -ooOooNhn xt: Hai chuyn tin thn ny u lin h n hai ngi thiu ph gp ting st i tnh vi hai tng cp hung c, nhng k lng t giang h trong bc ng cng m hai nng mun cu mng chung sng v sau. Nhng c hai nng u phi tr gi rt t cho hnh ng phiu lu mo him ca mnh d mi ngi mt hon cnh, a v khc nhau. V chng Tiu x th vn l mt c gi n np gia phong c cha nng l mt v gio s danh ting ly lng khp thin h dy bo t nh trong khun kh l gio nng tr thnh ngi v hin, v sau ng chn chng cho con gi l ngi hc tr xng ng nht trong m mn ca ng. Nhng tnh tnh ca nng li chng thay i bt thng vi ni kh am m mnh lt m qung, qun mt o l lm v, tn nhn lp mu git chng nng tho mn dc vng nht thi. V nng gt hi kt qu tai hi do hnh ng kh di y ngay sau . Tuy th, nng vn khng thy c li lm ca nng trong cch x th v d nh tip tc sng theo t hnh, nn Sakka Thin ch, hin thn ca B Tt, phi gi dng xung trn gian din mt
mn bi hi kch gio ho nng cho nng bit n nn ti li v sa mnh v sau. Cn nng Sulas trong chuyn ny l mt k n thng lu vn theo np sng bung th dc tnh, nhng bt cht nng em lng say m mt tng cp mang t ti v nng tm mi cch cu y thot cht c th chung sng vi y t gi ngh nghip xu xa ca nng. Nhng tng cp kia vn quen sng i giang h phiu bt y nn khng th g b mnh vo cuc sng bnh thng trong gia nh mi c. Ri bn tnh hung bo c ni ln khin y qun c ngi v y, chnh l n nhn cu mng y khng lu trc . V v th , y lp mu git nng ot ti sn trc khi ct bc phong trn mt ln na. Ngay c khi nng ht li van xin y tha mng v sn sng dng ht ti sn ca nng cng lm n l cho y, y vn khng t b nh phn bi kia. i vi mt k tn tn lng tm khng h bit phi nh th, nng Sulas ch cn cch duy nht t cu mnh l git y. Tr thng minh xut hin gip nng ngh ra mu k nh la y trnh c tai ho cho mnh. Hnh ng khn ngoan v can m kp thi ca nng tr gian dit bo v t gii thot tnh th him ngho y c B tt thi y l v thn ni chng kin cu chuyn ngm cc cu k cm hng ca ngi. Cng nh trong chuyn tin thn con bo trc kia, i vi nhng loi hung c, khng h bit l phi, c Pht cng khen ngi nhng ngi hay vt y tr khn v lng can m chng c li chng t bo v mnh. Nh vy, ni chung, trong nhng trng hp gian nguy gp k hung c mnh hip yu tha mn cung vng ca chng, c Pht vn khen ngi cch x th khn ngoan ca nhng ai c tr thng minh v can m chng c chng v t bo v mnh, nu khng h s b nhng k th tn bo tiu dit ngay lp tc. (Trch Nguyt san Gic Ng s 69, 12-2001) ---o0o--Chuyn vua Dalha-dhamma (409. Tin thn Dalha-dhamma)
"Chnh con khun vc t ngy xanh..." Bc o s k chuyn ny trong lc tr ti rng Ghosita (C-s-la) gn Kosambi (Kiu thng di), v Bhaddavatika, con voi ci ca vua Udena. * By gi cch con voi ny c trang im vng ngc v chuyn dng h vua Udena s c nu ra trong Tin thn Mtanga (s 497). Mt hm con voi ny ra ngoi thnh sng sm gp c Pht c Thnh chng vy quanh, trong v oai nghi ti thng ca mt bc Gic ng, ang vo thnh kht thc, n qu xung chn c Nh Lai, than khc v cu khn Ngi : -Bch Th Tn, bc ton tri kin, v cu kh ton th gii , khi con cn tr v c kh nng lm vic, vua Udena, mt v minh qun thng yu con v bo: "i sng ca ta cng vng quc v hong hu u nh n tt c." Ri ngi ban cho con i vinh hin bng cch trang im mi th vng ngc, ngi truyn trt chung voi vi t trn hng liu, treo cc vt c mu sc rc r chung quanh, thp n vi du thm, t a trm xng ti , ngi li truyn t mt chu bng vng ti ch con i tin, cho con ng trn thm mu v cho con n ton cao lng thng v ca vua. Nay con gi v khng lm vic c na, nn ngi tc b mi c n y, con sng b v khn kh khng ai bo v chm sc, ch n ton qu ketaka trong rng, con chng c ni nng ta no na. Xin Th tn ni cho vua Udena ngh li cc cng c ca con v phc hi mi vinh quang c cho con. Bc o s bo : -Ngi hy i v, ri ta s ni vi nh vua phc hi mi vinh quang c cho ngi. Sau Ngi i n ca hong cung. Nh vua mi c Pht vo, thit i trng th tt c hi chng theo hu c Pht. Khi bui th thc xong, bc o S ni li ty h cng c v hi : -Tha i vng, con voi Bhaddavatik u ri? -Bch Th Tn, Trm khng bit.
-Tha i vng, sau khi ban vinh hin cho m n t, ngi tc b mi n hu lc chng gi yu l khng phi o, vy cn t lng bit n chng mi hp l. Bhaddavatik nay gi, mn mi v tui tc v khng c ai bo v, ch sng bng tri cy Ketaka trong rng. i vng cho n b v nh vy lc gi yu l khng hp l. Ri k cc cng c ca con voi Bhaddavatik, ngi bo: -i vng hy phc hi mi vinh quang c ca n. Xong Ngi ra i. Nh vua lm theo li ngi. c kinh thnh truyn tin rng vinh quang c y c phc hi nh c Pht k li mi cng c ca n. Vic ny c Tng chng bit ch v bn lun trong lc hi hp. bc o s bc vo v nghe y l ti ca ch v, Ngi bo: -Ny cc T kheo, y khng phi l ln u Nh Lai lm cho n c phc hi mi vinh quang c bng cch k chuyn cng c ca n. V Ngi k mt chuyn qu kh. * Ngy xa c mt v vua mnh danh l Dalhadhamma cai tr tai Ba la ni. thi y B tt c sanh vo gia nh mt i thn quan trng nht trong triu. vua c mt con voi ci rt dng mnh, lc lng. N i mt trm dm mt ngy, lm mi phn s s thn ca vua, khi ra trn n chin u oanh lit, dm nt qun th. Vua thng bo: -Con voi ny tht hu ch i vi ta. Ri vua ban cho n mi vt trang im v vinh quang ging nh vua Udena ban cho Bhaddavatik ngy nay. Sau khi n gi yu, vua tc ht mi c n trn. T n khng c ai bo v v ch sng bng cc th c l trong rng. Mt hm, cc loi gm s trong cung in vua khng dng, vua truyn th gm li phn: - gm khng dng.
-Tu i vng, tiu thn khng c b ko xe mang phn b v nung t st. Vua nghe chuyn lin phn: -Con voi ci ca ta u ri? -Tu i vng, n ang phiu bt tu . Vua bo em n cho ngi th gm: -T nay ngi buc n vo xe ri a i ch phn. Ngi th gm p: -Tu i vng tt qu. Ri g lm theo li dn. mt hm, ra ngoi thnh, voi ci cht thy B tt i n, lin qu xung chn Ngi va than khc va ni: -Tha t tng, thi con cn tr, c vua xem con rt hu dng v ban cho con i vinh hin, nay con gi yu, ngi tc b mi c n v khng cn ngh n con na, con khng c ai bo v v ch sng bng c l trong rng, con gp cnh khn cng th ny, ngi li em con cho ngi th gm buc vo xe ch phn; tr t tng ra, con khng cn ni nng ta no c, chnh t tng bit mi cng lao con phc v c vua, xin ngi cho con c phc hi mi vinh hin mt. Ri voi ci ngm ba vn k : Chnh con khun vc t ngy xanh Nh vy c vua tho tnh? V kh con mang y trc ngc Xng pha chin trn, bc hng anh. Con lp nn lm chin cng. c vua gi hn c qun chng. Bao ln phc v nhiu cng trng Nh nh cho cc s thn?
Nay con c c, qu b v. Chc chn mng chung n gi. Phc v cho nh ngi th gm Con nh lm vt ko phn d. B tt nghe chuyn, lin an i n v bo : -Thi ng bun kh na, ta s i trnh c vua v phc hi mi vinh d cho ngi. V th khi vo thnh, ngi i n chu vua sau bui im tm v bt u cu chuyn, ngi bo : -Tu i vng, c phi con voi ci mang tn kia ra trn chin ti nhng ni n vi cc v kh buc y ngc, ri ngy khc n li mang quc th c i c trm dm lm s gi cho i vng, v i vng ban cho n nhiu vinh hin chng, nay n u ri? -Trm giao n cho ngi th gm ch phn b. B tt lin p : -C hp o l chng, tu i vng, khi giao n cho ngi th gm buc vo xe ch phn? Ri khun gio, ngi ngm bn vn k : Do mong cu ch k c nhn, Ngi ta ban pht mi vinhquang Nh ngi i vi con voi n, Nm b nh n l yu tn Khi ngi qun ht cc hun cng. Thin s ngy xa hng trn phn Mi vic m lng ang d tnh Ngy sau chc hn phi suy vong. Khi ngi ghi nh cc cng n Thin s ngy xa hng trn phn Mi vic m lng ang d tnh Ngy sau chc hn s thnh cng
Ta ni iu chn l trn lnh Cho thn dn t tp chung quanh Phi lun ghi nh cng n c Thin gii dnh phn sng hin vinh Vi li khi u ny, B tt gio gii ton th dn chng ang t tp . Nghe vy, vua lin ban cho con voi gi mi vinh hin c. V v sau c an tr vo li dy ca B tt, vua b th cng thc hnh nhiu thin s khc, nn c sanh ln ci Thin. * Khi php thoi chm dt, bc o s nhn din tin thn: "Thi y, voi ci l Bhaddavatik, v vua l nanda, v i thn chnh l ta vy". -ooOooNhn xt : Lng bit n l mt trong nhng ti quan trng ca b Chuyn Tin thn. Lng bit n ngi hay vt lm cng ch thin s cho ta c c Pht cao qua nhiu chuyn tin thn v chuyn ny l mt v d. Nhn chuyn vua Udena bc i v b ri con voi gi yu tng lp nhiu cng lao hin hch i vi nh vua sut thi k n cn tr v c vua ban nhiu vinh hin bng lc, bc o S khuyn vua nn cho n c phc hi mi vinh quang c, v Ngi li k mt chuyn qu kh chng minh trong tin kip, Ngi tng lm mt chuyn tng t. Qua cc chuyn ny, ta thy c Pht lun ca ngi s n n p ngha i vi bt c ngi hay vt lm cng ch cho mnh, ngay c khi ta c th b hi v hnh vi cao p y, nh trng hp Nai cha Nandiyamiga mun tr n vua cho nai n ung trong vn ng mt thi gian bng cch em tnh mng mnh ra th thch lng tt ca vua, ch khng mun trn i khi cht di mi tn tn bo. c Pht khng ch khuyn dy cc t bit n cha m, thy hay bn tt, nhng ngi c cng ln i vi i ta m cn phi nh n c nhng gia cng hu cn hay cc loi vt phc v ta nh con voi gi trong chuyn ny.
Hn na, Ngi cn dy cc t nh n tt c loi c cy c ch li chung quanh. Trong nhiu chuyn tin thn khc, Ngi dy rng khi ta ngi di mt gc cy cho ta bng mt d ch trong chc lt, ta cng t lng bit n bng cch khng b cnh hi l, v ch ngi c mi lm hi bn lnh. iu ny c th hin ngay sau khi va thnh o. Trong nim hn hoan v tn ca gii thot lc, Ngi khng ngng chim ngng cy c th Asattha, hay cy a (Nigrodha), mt loi cy sung, t lng bit n i vi cy cao bng c cho Ngi mt ni an tr vng chc sut trong cuc chin u cui cng chng Ma Vng v Ma qun o t tn cng Ngi nh v bo trc khi Ngi tr thnh bc chin thng anh hng. Theo Tn gi Narada, mt php s danh ting trong th gii Pht gio, thi ny ca c Pht gin tip dy cho loi ngi mt bi hc o c v i. V sau theo gng Ngi, cc t Ngi cng tn trng cy c th y cng con chu ca n v chng c mnh danh l cy B tng nim s gic ng ca Ngi. Khi c Pht quyt nh thuyt php sanh sau nhiu tun th hng nim an lc ca Nit bn bt t, Ngi ngh ngay n hai v o s lra Klma v Uddaka Rmaputta tng hng dn Ngi trn con ng hc o; ri tip theo l nhm su v kh hnh Komdanna, bn ng tu, tng phc v Ngi sut thi k Ngi thc hnh nhng php mn kh hnh nht nhng khng em li gic ng gii thot, v h ri b Ngi trc khi Ngi n thn theo con ng mi l thc hnh thin qun di gc cy B y. Trong thi Ngi ti th cng nh trong nhng chuyn i xa, c Pht lun tn thnh lng bit n. Ngi bi bc hnh ng vong n bi ngha, v Ngi thy r l c nghip c th a n suy vong i ny v ti sanh a x, a ngc; cn s n n p ngha l thin nghip, s a n hng thnh thnh cng i ny v ti sanh ci lnh i sau. Li dy ca c Pht v lng tri n i vi cc thin s m ta nhn c t ngi hay vt v ngay t c cy tht v cng cao c v c ch li thc tin cho loi ngi hin nay. Trong lch s, cha bao gi con ngi khp th gii ra sc tn ph mi trng sng nhe trong thi hin i. Do lng tham v tn, con ngi tm mi cch lm cn kit ti nguyn thin nhin qua nhng vic n cy, ph rng, lm chy rng... gy nn nhng trn l lt nghim trng cho tng vng t rng ln hoc sn bn cc ng vt qu him ly lng, da, sng, ng, mt,... to nguy c tuyt chng cho mt s loi vt ging nh v vua
chuyn i Hu Vng d nh hy hoi mi trng sng v lm tuyt chng c dng h ca 80.000 con kh, ch v cht lng tham v ngon ch k ca mnh! Trong khi mun tha mn dc vng khng cng ca c nhn hay tp th, h khng h ngh n hu qa tai hi cho mi trng sng chung quanh cng nh cho bn thn mnh i ny v i sau. Pht xut t lng i bi v lng i vi mun loi, o c Pht gio l l tng i vi o c mi trng sinh thi. Chng ta c th khng nh i sng theo Pht o rt thn thit vi mi trng thin nhin. Cha bao gi nh hin ti, chng ta cn p dng truyn b li dy ca c Pht v lng bit n su rng nh tren ngy cng c nhiu ngi thc s cn thit bo v qu t, mt hnh tinh thng c v nh b m hin cung cp ngun ti nguyn thin nhin phong ph cho mun loi sinh vt. Nu loi ngi chng ta khng bit tn trng v bo v mi trng sng hin ti, th hu qu xu s khng lng i vi cc th h tng lai v thm ho cho mi trng sinh thi l iu tt yu khng th trnh khi, v cho n nay, qu t m vn l hnh tinh xanh duy nht cung cp ngun sng cho mun loi sinh vt theo s khm ph ca khoa hc hin i. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 63, 06-2001) ---o0o--Chuyn i Th B v Thnh Klinga (Tin thn Klinga - Bodhi) Chuyn ny Bc o S k trong khi tr ti K Vin, v vic Tn gi Ananda c hnh l cng dng cy B . Trong lc c Nh Lai i du hnh v mc ch thu nhn nhng ngi c duyn th gii, dn chng thnh X V tin n K Vin, tay cm y vng hoa thm ngt, thy khng c ni no khc t lng ngng m sng knh, bn t hoa bn cng vo Hng phng 4 ca c Pht ri ra i. Vic ny gy c nim hoan h rt ln. Song trng gi Cp C c nghe c chuyn y; khi c Nh Lai tr v, trng gi bn n thm Tn gi nanda v ni vi ngi: "Tha Tn gi, tinh x ny khng c cng dng trong lc c Nh Lai i du ha, v khng c ni no cho dn chng dng hoa thm t lng sng bi. Xin Tn gi t bi tha vi c Nh Lai v vn ny Ngi cho bit xem c th tm c ni no dng vo mc ch
ny chng?". V Tn gi kia sn sng lm theo, lin tha c Pht: "Bch Th Tn, c bao nhiu loi Bo thp?". - Ny nanda, c ba loi. - Bch Th Tn, l cc loi no? - Bo thp th kim thn, Bo thp th cc vt thng dng hay mang trn ngi v Bo thp th cc k vt khc 5. - Trong lc Th Tn cn ti th, c th xy mt Bo thp c chng? - Khng c, ny nanda, khng th xy mt Bo thp th kim thn, loi thp ch c xy khi no mt c Pht nhp dit. Mt Bo thp th k vt cng khng ng u v mi lin h ch hon ton ty thuc vo tm tng m thi. Cn cy i B c ch Pht s dng, nn rt ng lm ni chim bi, d ch Pht cn ti th, hay dit . - Bch Th Tn, trong thi gian Th Tn i du ha xa xi, ngi i Tinh x K Vin ny khng c ni nng ta, v dn chng khng c ni no c th t by lng quy ngng. Xin Th Tn cho php con trng mt ht ging t cy i B ( B o trng) ngay trc cng Tinh x ny c chng? - D nhin nn lm nh vy lm, ny Ananda, v n cng s l mt ni an tr cho Ta nh trc kia. V Tn gi ny ni li chuyn y vi Trng gi Cp C c v b Visakk 6 cng vua Kosala. Sau ti cng tinh x K Vin, Tn gi o mt l trng cy B v ni vi v i trng lo Moggallna (Mc Kin Lin): - Tiu mun trng mt cy B trc tinh x K Vin, xin tn huynh kim cho tiu mt qu B c c chng? Trng lo kia rt sn sng ng , lin bay qua khng gian n tn vng t cy B y. Ngi ly t di tm y mt qu B ang rng ra khi thn cy nhng khng rt xung t, v mang n v giao cho Tn gi nanda. Tn gi ny bo tin cho vua Kosal bit l mnh sp trng cy B . V th bui chiu vua n cng mt m ty tng ng o, sau , ng Cp C c v b Visk cng n cng mt m ngi m o na.
ch cy B sp c trng, Tn gi nanda t mt chic bnh vng, di y c l, dng y t tm nc hng thm ngt. Tn gi bo: - Tu i vng, xin hy trng ht ging B ny. Ri trao ht y cho vua. Song vua ngh rng vng quc ny khng trong tay mnh mi c nn cho ng Cp C c trng, lin giao ht ging cho v Trng gi i ph kia. Sau ng Cp C c xi t thm ln v th ht ging vo. Va lc ht ri ra khi tay ng, ngay trc mt mi ngi, vt ln mt cy B con, to c bng u li cy, cao chng nm mi cubit (1 cubit = 0,45m) t pha ny ra nm cnh ln di 50 cubit, nh thn cy y. Cy ng sng sng nh th, qu l mt cha t rng xanh, mt php l hy hu thn k! Vua ti quanh thn cy nhng bnh bng vng, bng bc, tt c tm trm bnh ng y nc ta hng thm ngt, ti p vi v s hoa sen xanh. Bao gi cng vy, vua ra lnh t mt dy di bnh bt ng y thc phm v mt sng ta lm bng by bu vt, c lp nh vng ry ln, ri dng mt bc tng bao quanh vng y, li xy mt nh canh cng lm bng by bu vt. Vua by t lng sng knh c bit trng th nh vy i vi cy B . Trng lo nanda n gn c Nh Lai v tha vi Ngi: - Bch c Th Tn, v li lc ca chng sinh, xin Th Tn th hin ngay di cy B con va mi trng ny s chng c V thng Chnh ng gic m Th Tn thnh tu di gc cy B trc kia. - Nay nanda, ng ni g th? Khng c ni no khc c th chu ng ni sc mnh ca Ta nu Ta ngi ni chng c qu v m Ta chng c trong khu vc c cy i B trc kia c u. Tn gi nanda li ni: - Bch Th Tn, xin Th Tn v li lc ca chng sinh m dng cy B ny lm ni nhp i nh, bao lu mt t chn ny sc chu ng sc mnh ca Th Tn. Bc o S lin s dng ni mi trng cy B y nhp i nh sut mt m.
Tn gi nanda lin bo tin vi vua v mi ngi khc, ri gi n bng tn "Hi B " v cy ny do Tn gi nanda trng nn c t tn l Cy B ca nanda. Vo thi y, Tng chng bt u ni n vic trn ti Chnh Php ng: - Ny hin hu, ngay c Nh Lai cn ti th, Tn gi nanda xin trng mt cy B v c hnh i l cng dng. Uy lc ca Tn gi y tht cao c thay! Bc o s i vo hi Tng chng ang bn lun iu g. Cc v trnh vi Ngi. Ngi bo: - Ny cc T kheo, y khng phi l ln u tin nanda hng dn hi chng loi ngi trn khp bn chu th gii cng cc m ty tng ng o mang n v s vng hoa thm v m hi B trong vng o trng quanh cy B kia u. Ni xong, Ngi k mt chuyn qu kh. -ooOooMt thu n, trong vng quc Klinga ti kinh thnh Dantapura, c mt v vua mnh danh l Klinga cai tr. Vua c hai vng t tn l Mah-Klinga v Culla-Klinga. Thi y cc nh tin tri on rng v thi t s cai tr sau khi vua cha bng h, cn v hong s tr thnh nh tu kh hnh, sng i kht s, tuy th con trai v sau ny li s lm mt ng Chuyn lun Thnh vng 7. Thi gian tri qua khi vua cha bng h, thi t ln ngi bu, cn hong lm Ph vng. V hong c ngh rng con trai mnh sau ny s l mt bc Chuyn lun Thnh vng, nn sinh lng kiu mn v c . Vua khng chu c chuyn ny, lin ra lnh cho mt v s thn truy bt Ph vng Kalinga. V s gi kia i n bo: - Tu in h, i vng mun sai bt ngi, vy ngi hy lo cu mng mnh. Vng t lin ch cho v s thn c giao trng trch ny thy chic nhn c du hiu ring ca mnh, mt tm thm tht p v mt cy kim: C ba bo vt tt c. Ri vng bo:
- Khanh phi nhn ra c vng nhi ta nh nhng tn vt ny v ph vng nhi ln ngi bu. Cng vi nhng li dn d trn, vng t y vi trn vo rng. Ti chng dng mt am tht mt ni p, va v sng nh ngi tu kh hnh trn mt b sng. Lc by gi trong vng quc Madda kinh thnh Sagala, vua Madda va h sinh mt cng cha. V phn cng cha ny, cng nh vng t kia, cc nh tin tri on rng nng s phi lm nh tu kh hnh, song con trai nng li s thnh mt Chuyn lun Thnh vng. Cc v vua ci Dim ph (tc n ) 8 nghe tin n y lin ng mt lc n bao vy kinh thnh. Vua ngh thm: "Nay ta g con gi ta cho mt quc vng no th cc v vua kia s ni gin. Vy ta phi c gng cu mng con gi ta". V th vua cng hong hu v cng cha ci trang trn vo rng, v sau khi dng mt am tht hi xa b sng, pha trn tho am ca vng t Klinga, cng sng ti nh ngi tu kh hnh, n ton nhng th cy tri lm hi c. Hai v cha m mun con gi c an n, nn nng li trong am, ri i ra hi tri rng. Trong lc hai v i vng, nng lm hoa cc loi kt thnh vng hoa. By gi trn b sng Hng c mt cy xoi n hoa p, to thnh mt ci thang thin nhin. Nng tro ln , a chi v tm cch th vng hoa xung nc. Mt ngy kia, vng t Klinga va bc ra khi nc sau khi tm th vng hoa n vng ln tc chng. Chng nhn hoa v t bo: "Mt n nhn no kt hoa ny, song khng phi l mt ngi n b trng thnh m l mt c gi cn th di. Ta phi i kim nng mi c". Th l chng m ra si tnh, i ln pha thng lu sng Hng, cho n khi chng nghe nng ca ht bng mt ging ngt ngo trong lc ngi trn cy xoi. Chng n gn gc cy, va thy nng, lin bo: - Ny giai nhn, nng l loi g th? - Tha cng t, thip l ngi, nng p. - Th th hy xung i, chng bo.
- Tha cng t khng c, v thip thuc dng di St l. - Tha c nng, ta cng vy, xin nng bc xung. - Tha cng t, khng c, thip khng xung u. Li ni khng lm nn mt v St l; nu qu tht ngi l mt v St l hy k cho thip nghe nhng b mt ca nghi l truyn thng kia. Sau hai ngi ni cho nhau nghe nhng chuyn truyn k trong ging h. Ri cng cha bc xung v hai bn kt giao vi nhau. Khi cha m nng tr v, nng k cho hai v nghe chuyn vng t ca vua Kalinga, v sao chng phi vo rng vi y mi chi tit. Hai v bng lng em g nng cho chng. Trong thi gian sng chung st cm ha hp, cng cha th thai v sau mi thng, nng h sinh mt nam t y tng mo tt lnh, phc c v t tn l Kalinga. Cu trai ln ln, hc tp mi ngh thut ti nng t thn sinh v ngoi t chng. V sau ngi cha chng nhn theo cch kt hp ca cc ngi sao m bit c vng huynh bng h. V th ng gi con trai vo v bo: - Ny con, con khng nn ph cuc i trong rng gi bun t, v vng huynh ta, i vng Kalinga y qua i. Vy con phi v Dantapura v k v vng quyn ca ging h ta. Sau , ngi cha trao cho con cc vt mang theo mnh: chic nhn c tn hiu, tm thm v thanh kim ri bo: - Ny con, trong kinh thnh Dantapura pha kia c mt v thn vn l b ti thn tn ca cha. Con hy n nh v y, i thng vo phng ring, a cho ng thy ba vt ny ri ni cho ng bit con l con ca ta. ng s a con ln ngai vng. Chng trai gi t cha m v ng b. Ri nh thn lc cng c ca chng, chng bay qua khng gian, xung nh v i thn n, i thng vo phng ring ca ng. - Cng t l ai?, v quan hi. Chng p:
- Ta l con trai ca Tiu vng Kalinga. Ri rt ba tn vt y ra. V quan lin bo tin cho c hong cung, cc triu thn lin trang hong kinh thnh v ging chic lng hong gia ln u chng. Sau v T s ca triu nh tn l Klinga - Bhvadvja dy chng Mi php m mt v Chuyn lun Thnh vng phi thnh tu v chng hc tt c mi php y. Th ri vo mt ngy rm tc ngy Trai gii, t Cakkadaha xut hin cho nh vua Bnh xe bu, t ging Uposatha xut hin Voi bu, t ging qu tc Valha xut hin Nga bu, t Veppulla xut hin Bo chu, k l N vng bu cng m cung phi th n v Vng t bu dn dn xut hin. Sau nh vua thng tr ton ci a cu. *** Mt ngy kia ngi c m ty tng h tng sut ba mi su dm ng, ng trn bo tng ton trng, cao nh nh ni Kelasa. Trong cnh uy nghi lng ly, ngi tr v thm song thn chn c. Nhng khi mun vt qua vng t quanh cy i B , bo ta vinh quang ca ch Pht, ni tr thnh trung tm im ca v tr, th voi bu khng th no qua c: vua c thc voi mi, song voi vn khng th no vt qua. gii thch vic ny, bc o S ngm vn k u: 1. Kha Linh Thnh Chuyn lun vng, Chn chnh, ngi cai tr ci trn, Mt thu n B i th, Trn mnh voi bu i oai thn. Do , v T s ca triu nh cng du hnh vi c vua thm ngh: "Trn khng gian chng c g cn tr c, ti sao c vua khng gic voi qua c? Ta mun n xem sao". T trn khng h xung, v ny chim ngng bo ta vinh quang ca ch Pht, v khu quanh cy i B . Thi y tng truyn rng trong khong chng mt dm vng y khng bao gi c mt ngn c mc, d ch bng mt si lng nh, mt t nh th ct mn, bn b l tho mc, ct ng v i th chng khc no cc cha t sn lm sng sng nh ang chim ngng, u quay mt v hng Bo ta B . Khi v B la mn T s quan st ch ny, li suy ngh: "y l ni ch
Pht on tn mi dc tham ca trn th nn khng ai c th vt qua c, d cho chnh l Thch Thin ch i na". V tin v pha c vua, v T s tu vi ngi cc c tnh ca a phn quanh cy B , cng thnh cu Thnh vng ng xung voi. gii thch vn ny, bc o S ngm cc vn k sau: 2. V T s tu vi Thnh vng, L con nh kh hnh hin nhn, Khi ngi chuyn vn xa lun bu, nh l ngi xong, hng dn ng: 3. y chn thi nhn vn tn dng, Xin ngi ng xung, tu Hng vng, Ni y ch Pht v thng Chnh gic vin thnh ta nh quang. 4. Tng truyn rng ci phm trn y chnh l linh a thnh thn, Tho mc, ct ng, cng i th, ng quanh trong dng iu tn sng. 5. Xung y, xin nh l trang nghim, V n min xa tn hi bin, Trn i a cu nui vn vt, Ni ny l t thnh thing ling. 6. i vng y cc loi voi Thun chng nh cha m tt i, Ng gi n y, voi vn mun Nhng khng th tin bc gn ni. 7. Ng trn mnh bo tng thun ni, Thnh ty nghi, c thc voi, Song chng cch no voi bc c, n y, voi phi ng yn thi. 8. Vua nghe li ni v tin tri, Va phn truyn cho bo tng i, Va thc gy su vo bo tng: "Nu vy, ta s thy lin khi".
9. B thc, voi ku tht ta kn, Nh c lanh lnh, hc vang rn Chuyn rung, lin ng v hng lc nng sn, khng th ng ln. V c b c vua thc mi, thc mi, con voi khng th no chu c cn au n, nn phi cht ngay. Song c vua khng bit l voi cht, c im nhin ng trn lng voi. Mt lt sau, T s Klinga - Bhradvja ni: - Mun tu Thnh thng, vng tng cht ri, xin Thnh thng ng qua voi khc. Bc o s ngm vn k th mi gii thch vic ny: 10. Quc s lo s lc nhn voi cht, lng kinh ng tht li: "Xin tm voi khc, tu Hong thng, Bo tng ngi nay b mng ri!". Nh cng c v thn lc ca v Thnh vng, mt con voi khc thuc chng loi Uposatha xut hin trc c vua v a lng ra mi. c vua ng ln lng n. Lc y thi th vng tng kia lin ng xung t v bin mt. Bc o S ngm vn k gii thch vic ny: 11. Vua hi kinh nghe tu vic ny, Ng ln voi khc, bng lin ngay Thi hi bo tng kia nho xung. Li tht tin tri hin by. Sau c vua ng xung t trn khng gian, v chim ngng vng t quanh cy B . Trc s vic thn k kia va th hin xong, c vua tn thn quc s Bhradvja qua vn k: 12. Th ny, vi v T s mnh, i Kha Linh bo: "Thc tnh Mi vic khanh am tng thu sut, Hin khanh thy trc mi duyn sinh"
Song by gi v B la mn kia khng mun nhn li tn thn trn, m vn gi vng nguyn v tr khim tn ca mnh, v y tn thn cng c ch Pht ht li: Bc o S li ngm k gii thch vn : 13. Quc s t chi s tuyn dng V tu nh vy vi Thnh vng: "Thn ch bit im cng tng triu, Cn ch Pht gic ng hon ton. 14. Pht tri kin t ton chn, im triu, cc Ngi chng ch tm, Ch Pht ton tri nh tu qun, Thn l hc gi chng uyn thm". Vua nghe ni v cng c ca ch Pht, nn lng y hoan h, lin ban lnh cho ngi trn th em tht nhiu vng hoa thm n cng dng vng t quanh linh th B sut by ngy m lin. Bc o S ngm i vn k gii thch vic ny: 15. Thnh th B , cha cng dng Vi bao m nhc tht du dng, Cc vng hoa p thm ngo ngt, Ngi li xy quanh mt bc tng. 16. Th ri Thnh ng ra v, Mang n hoa y su vn xe, Lm l cng dng, v i , Kha Linh sng Thnh a B . Sau khi lm l cng dng trng th i th B nh trn, c vua n thm song thn, ri rc hai v v thnh Dantapura sng cng ngi. Ti y ngi chuyn b th v lm cc phn s khc, cho n khi mng chung th ti sinh vo ci Tri Ba mi ba. Sau khi chm dt php thoi, bc o S bo: "Ny cc T kheo, y khng phi l ln u tin nanda lm l cng dng cy B , m ngy xa cng vy.
Ri ngi nhn din tin thn: Vo thi y nanda l Thnh Klinga, v Ta chnh l quc s KlingaBhradvja. Nhn xt: B o trng l Thnh a thing ling c bit bao ng vn th ca tng t ngn xa n nay, v chuyn Tin thn ny l mt v d. Sau khi c Pht thnh o, Ngi th hng gii thot lc v Nit bn lc trong nhiu tun ti vng t chng kin s gic ng ca Ngi di gc cy Assatha (mt cy thuc h sung) v Ngi khng ngng chim ngng cy c th v i thm cm n cy cao bng c che ch Ngi sut thi gian Ngi chin u quyt lit t Pht qu. Theo gng Ngi, cc t Pht cng t lng tn qu cy c th ny v t tn n l cy B tng trng ni c Pht chng c tr tu ti thng. Hn na, Tng chng v gii t ti gia thi y ng lng thnh cu c Pht cho php cc v em mt ht ging ca cy B y v trng ngay ti K Vin lm biu tng ca s gic ng. V trong nhng lc Ngi i du ha xa, cc t cng c mt ni tng trng c bit chim bi Ngi. T , l Hi B do Tn gi nada xng p ng nhu cu tm linh ca cc hng t Pht. Nhn dp Tn gi nanda c hi chng T kheo tn thn cng c, c Pht k mt chuyn Tin thn cho bit trong qu kh ch Pht cng vin thnh Chnh gic ti Thnh a B , cho nn n tr thnh mt a im c bit m tt c mi loi t c cy cho n sinh vt u by t thi tn sng. Trong tin kip xa xa y, B tt tin thn c Pht l mt v T s B la mn cng khuyn v Chuyn lun Thnh vng, tin thn ca Tn gi nanda, n chim bi Thnh a ny, v khng mt loi no c th vt qua vng t ny m khng t lng tn knh. V Chuyn lun vng mun th xem s tht ra sao, nn c tip tc thc voi thn tin ln, nhng con voi ng nho v cht ti ch.
Trc s kin thn k y, v Thnh vng ht li khen ngi v quc s thng thi ca mnh v ra lnh thn dn c hnh i l cng dng Thnh a B . B o trng ngy nay l ni quy t cha n ca cc Pht t khp th gii t lng tn sng ni chng kin s gic ng v thng ca c Pht em li nh sng t bi v tr tu cho ton th nhn loi. Nhn dp l Pht thnh o v cng l dp u Xun, ti xin gi n cc v o hu gn xa cu chuyn Tin thn y hng o cao qu ny k nim mt trong bn Thnh tch quan trng m c Pht li du chn trong thi Ngi ti th m ngy nay tt c Pht t bn phng u t lng tn sng: Lumbini (Lm T Ni) ni c Pht n sinh; B o trng, ni Ngi thnh o Gic ng; Lc Uyn, ni Ngi s chuyn Php lun v Kusinara (Cu Thi Na) ni Ngi dit trong Nit bn ti hu. Ngoi ra, cc hc gi phng Ty cn nhn thy s tng t trong cc chi tit ca vic cng cha Madda th vng hoa xung dng sui a n mi k duyn gia nng v vng t Kalinga, cng nh cc chi tit v cc tn hiu vng quyn nhn ra vng tc sau ny trong cc chuyn c tch chu u. Nh vy, mt ln na, chng ta li thy r nh hng ca cc chuyn tin thn c Pht ny lan rng n nhiu nn vn ha khc nhau trn th gii./. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 70-71, 01-02/2002) ---o0o--Chuyn i Anh V (429. Tin thn Mahsuka) "Bt c khi no cy tri sinh" Bc o S k chuyn ny trong lc tr ti K Vin v mt T kheo. Chuyn k rng v y sng trong rng gn mt lng bin a Kosala v nhn c li gio hun t bc o S theo cc ti Thin qun. Dn chng lm cho v y mt an tht trong mt ni h thng lui ti, cung cp ni c tr c ngy ln m v phng s v y rt tn tm chu o. Ngay thng u tin v y an c ma ma, lng y b t sch v dn chng
khng cn mt ht thc nn khng th cng dng thc phm thm ngon vo bnh bt v y, cho nn mc d v y trong mt ni thoi mi, v y li bun kh v thiu thc phm n khng th nhp vo Thnh o hay Thnh Qu c. V vy khi ht ba thng ma, v y n yt kin bc o S, sau nhng li n cn cho hi, bc o S by t hy vng l mc d kh khn v thc phm cng dng, v y cng c c mt ni an tr d chu. V T kheo trnh Ngi v tnh hnh din tin ra sao. Khi nghe v y c c mt tr x an lc, bc o S bo: - Ny T kheo, nu s tnh l nh vy, mt v tu kh hnh nn dp b cc thi tham m, v tri tc vi nhng thc n g mnh nhn c hon thnh phn s ca ngi xut gia. Cc bc tr ngy xa khi c sinh vo loi sc vt, d ch sng bng bi bm trong cy h mc m mnh c tr, cng b mi tham dc, t bit sng li ni kia v hon thnh o l v n tnh. Th th ti sao ng li b mt ni c tr y an lc ch v thc n nhn c qu t i th s? V theo li thnh cu ca v ny, Ngi k cu chuyn qu kh. *** Ngy xa c v s chim anh v (kt) sng vng Tuyt Sn trn b sng Hng trong mt rng sung. Vua anh v y gp lc tri trn cy mnh c tr ht ma, phi n bt c ci g cn st li, d l mm, l, v cy hoc gic cy v ung nc sng Hng, vn thy an lc v tri tc ni mnh sng. Do tm trng an lc tri tc ny, chic ngai ca Sakka Thin ch rung ng. Sakka tm hiu nguyn nhn v thy anh v ny, ri mun th thch cng hnh ca chim, ngi dng thn lc lm cho cy ho tn, tr thnh mt khc thn cy mc y l hng ng tr v b ma gi vi dp, v bi bm bay ra t cc l y! Anh v cha vn n bi cy v ung nc sng Hng, khng i u khc v vn u trn ngn cy, chng quan tm g n nng gi. Sakka Thin ch nhn thy anh v sng rt tri tc, lin t bo: "Sau khi nghe chim ni v c tnh ca tnh bng hu, ta s n ban cho chim mt c n v lm php cy sung sinh tri bt t".
V th Ngi gi dng mt thin nga cng vi hong hu ca ngi l Suja 9 i trc, bin hnh thnh mt n thn Asura (A tu la). Ngi n rng sung kia, u trn mt khm cy gn v ngm vn k bt u m thoi vi anh v: 1. Bt c khi no cy tri sinh, By chim i li n y cnh, Song khi cy thnh kh ho, Lp tc by chim b chy nhanh. Sau li ny, ngi li ngm vn k thc gic chim i ch khc: 2. Ny ng M , hy i mau ng vn ngi m mng, c sao? Hy ni ta nghe, xun iu hi, Sao ng bm khc g kh no? Chim anh v p: - Ny thin nga, do n ngha, ta khng ri b cy ny. Ri chim ngm hai vn k: 3. Nhng ai thn thit t ngy xun, Bit r mi iu thin, chnh chn, Du sng, cht hay khi kh lc, u khng h b mc thn bng. 4. Ta mun n cn, gi thin tm Vi cy kt bn lu nm, Ta mong sng, du lng khng n Ri b cy kh cht dn. Sakka nghe chim ni, rt hoan h, va ca ngi chim va mun ban chim mt iu c, lin ngm hai vn k: 5-6. Ta bit chim giao hu tht tnh, Tr nhn chc chn phi hoan nghnh, Ta ban chim th g mong mun, Anh v, c cho tha mnh.
Nghe vy, anh v vng ngm vn k th by ni ln iu c: 7. Thin nga, nu bn mun ban n, Mong c cho cy sng li dn, Ln na vn ln sc mnh c, Qu ngon ti mt mc y thn. Ri Thin ch Sakka ngm vn k th tm ban c n ny: 8. Bn nhn! Cy qu qu sai y, Thch hp cho chim chn ny, Ln na vn ln sc mnh c, Qu lnh ngon ngt mt ti thay! Cng vi cc li ny, Sakka b lt ngng, th hin php thn thng cng hong hu Suj, ly tay mc nc sng Hng ry vo thn cy sung. Lp tc cy mc ln cnh l xum xu, y tri ngt nh mt, to thnh mt cnh tng k diu nh nh ni Ngc Bch l l. Anh v thy vy, v cng hoan h ngm vn k th chn tn thn Thin ch Sakka: 9. c mong Thin ch, mi Thin thn, u hng th trn ngp phc n, Hnh phc nh chim ang th hng Khi nhn cnh tng p huy hong. Sau khi ban iu c cho anh v, v lm php cy sung mc tri bt t, ngi cng hong hu Suj tr v ci ca ngi. *** minh ha chuyn ny, cc vn k pht xut t tr tu Ti thng ca c Pht c thm vo on cui: 10. Ngay khi anh v cha cu mong, Ln na cy kia tr tri dn, Thch cng b hong bin mt V vn Thin lc 10 ci Thin thn. Khi php thoi chm dt, bc o S bo:
- Nh vy, ny T kheo, cc bc tr ngy xa d sanh lm sc vt cng dt b tham i. Th ti sao nay ng c th gii vo Gio php ti thng ny, li cn theo cc thi tham lam? Hy v li ch y. V Ngi trao cho v ny mt ti Thin qun, ri nhn din Tin thn: - V T kheo tr v v nh Thin qun c Thnh qu - "Thi y Sakka l Anuruddha (A Na Lut ) v anh v cha chnh l Ta". Nhn xt: Thiu dc tri tc l mt trong nhng c tnh cn bn ca i Phm hnh m c Pht lun khuyn gio cc T kheo thc hnh trn con ng a n Gic ng gii thot. Nhn dp mt T kheo n hu thm c Pht v trnh by mi ni kh khn ca mnh trong mt tr x n, c Pht khuyn v y nn kham nhn chu ng hon cnh mt ni y n tnh ca nhng ngi bn lnh ht lng phc v v y trc y, cho d v sau h phi chu thiu thn v gy tr ngi cho vic tu tp ca v y v khng c thc phm cng dng nh . c Pht xem s thiu thn vt cht l iu ph, vic quan trng l v y phi tp tri tc vi nhng g c c trn n tnh vi mt ni c nhiu ngi m o tn thnh tng to iu kin tt cho v y trc y va tu tp bn thn va lm li lc ngi khc. Ri Ngi k mt chuyn Tin thn chng minh hnh thiu dc ca Ngi khi c sinh vo loi chim kt. Ngi gi trn n tnh vi cy sung tng nui sng c n chim, nay cy b h hoi, Ngi vn khng mun ri n, d ch cn i cht g mc, trong khi c by chim bay i kim n ni khc. c hnh sng ngi ca cha chim anh v lm rng ng chic ngai ca Thin ch Sakka v Ngi mun i tm hiu l do v khi nghe chim trnh by c tnh cao thng ca s tri tc v tnh bng hu, Thin ch lm php thn cho cy sung tr li ti tt nh chim mong c. Khng nhng ch chuyn i xa, m khi c Pht cn ti th, c Pht vn xng hnh thiu dc tri tc v Ngi c ln biu l c tnh y n cao trong thi Ngi an c Veranja v s kin ny c ghi li
trong Lut tng. Thu y Ngi c v B la mn Veranja mi Ngi n an c ti tr x y. Nhng v mt ma, v y khng th cng dng thc phm tt lnh nh d nh. c Pht kham nhn li sut ma an c ba thng v ch sng bng cm xay trn n tnh vi ngi bn tt gp cn hon nn. Trong kinh Tha T Php (Trung B), c Pht cng dy cc v T kheo n lc tr thnh nhng k Tha t php ch khng tha t ti vt d phi chu ng hon cnh kh khn. V trong nhiu kinh khc, c Pht cng khuyn cc t ch li nhng tr x no thun li cho vic tu tp bn thn d phi thiu thn vt cht, v phi xa lnh ngay nhng tr x di do phng tin vt cht nhng khng thun li cho vic tu hnh thot tc. V y chnh l li khuyn gio y ch li thc tin cho cc t Pht mun tu tp Thnh o ca Ngi trong mi thi i. ---o0o--Chuyn Voi hiu dng m (455. Tin thn Mti-Posaka) "Cho d voi cha phi i xa" Chuyn ny bc o S k trong lc tr ti K Vin v mt T kheo cn m phi cp dng. Hon cnh ca chuyn ny cng ging nh chuyn Sma (s 540 tp VI). Trong dp ny, bc o S ni chuyn vi chng Tng. Ngi bo: - Ny cc T kheo, ch gin T kheo ny. Ngy xa, bc hin nhn, ngay c lc sinh ra t bng ca loi vt, v cch xa m mnh, cng khng chu n ung g trong by ngy, c gy ho mi mn. D c cung cp n vng gi, v y cng ch p: "Khng c m ta th ta khng mun n". Tuy th, lc gp li m, v y mi chu n nh trc. Ni vy xong, Ngi k mt chuyn qu kh. *** Mt thu n, khi vua Brahmadatta tr v ti Ba La Ni, B tt c sinh lm i tng vng vng Tuyt Sn. Ton thn voi mu trng rt hng v, l
cha n gm tm mi ngn con voi vy quanh ngi, song m ngi b m. Ngi thng a cho by voi nhng qu rng tht ngon em v dng m, tuy th chng chng em g v dng voi m, m chng n ht. Khi ngi hi thm v bit c vic y, ngi bo: - Ta mun ri n nui m ta. Th l mt m thun li, by voi khng hay bit, ngi a m i n nh ni Candorana (Chin Gia), ti ngi m trong mt hang di i, gn mt h nc v nui nng m rt chu o. By gi, mt ngi th rng Ba La Ni i lc ng v khng th no tm li ra c nn bt u than khc m . Nghe ting ny, B tt thm ngh: " l mt ngi ang cn hon nn, khi ta ang y m g gp tai ha tht chng phi l". V vy ngi n gn g, song g b chy v qu s hi; thy th, cha voi bo g: - Ny ngi kia, anh khng cn phi s ta, ng chy trn, hy ni ti sao anh va i va khc th? - Tu cha t, k hn ny b lc ng by ngy qua. Cha voi p: - Anh ng s na, v ta s a anh ra ng i ca dn chng. Sau ngi bo ngi y leo ln ngi trn lng ngi v a g ra khi rng, xong ngi quay v. Cn con ngi c c kia quyt vo thnh ph bo tin cho vua bit. V th g nh du cc cy ci, cc ngn i, ri tin v Ba La Ni. Lc y vng tng ca hong va t trn. Ngi cho truyn lnh bng mt hi trng. - Nu k no thy u c con voi xng ng hong thng ng du th hy bo ngay. Sau g kia n triu kin vua v tu: - Tu Cha thng, tiu thn thy mt con voi tuyt m, ton thn mu trng, mt vt ti thng xng ng Cha thng ng ln. Tiu thn xin ch ng. Song xin a cc ngi qun tng i theo bt voi.
Vua chp thun, bo mt ngi th rng cng i vi g y v mt on ty tng ln ng. Ngi th cng i vi g v trng thy B tt ang n ung trong mt h nc. Khi B tt thy g th rng, ngi ngh: "Him ha ny chc chn khng pht xut t ai khc, ngoi k kia. Song ta rt mnh, ta c th nh tan tnh c ngn voi trong lc thnh n, ta li sc tiu dit c n voi ra trn ca mt vng quc. Tuy nhin, nu ta b lng phn n chi phi th cng c ca ta s b tn hi. V vy hm nay ta s khng ni gin, cho d c b gm gio m vo da tht". Vi quyt nh ny, ngi ci u ng bt ng. Ngi th rng bc xung h sen, khi thy v tuyt m ca ci chp ng voi, g bo: - Ny con hy n y. Ri nm ly ci vi ging nh si dy thng bng bc, g dn voi v thnh Ba Na Ni trong vng by ngy. Khi m B tt thy con mnh khng tr v, b on chc hn ngi b quan qun nh vua bt ri, b than khc: - Gi y cy ci vn mc, song con ta i xa ri. V b ngm hai vn k sau: 1. D cho voi cha phi i xa, Dc tho nh hng vn mc ra, La c, trc o, cng sng trng, Kn xanh ch khut vn m hoa. 2. Tng vng hn n tn phng nao Sung tc nh bao k tc cao, Trang im ngc vng vua cha ci, Oai hng thng ch th mang bo. By gi ngi luyn voi kia, ang lc cn ang i ng gi v triu mt t s dng vua. Nh vua lin ra lnh c kinh thnh trang hong tht lng ly. Ngi luyn voi dn B tt vo mt ci chung c t im bng cc dy tua, trng hoa v vy quanh mi bc mn mu rc r, xong n trnh nh
vua. Vua mang cc mn cao lng m v ra bo a cho B tt, nhng ngi khng n cht g c: "Nu khng c m ta, ta khng mun n g u". Vua van ni ngi n v ngm vn k th ba: 3. No n i mt ming, voi ny, ng c bun chi, ch ho gy, phng s vua, cn lm vic M voi s m trch sau ny. Nghe vy B tt ngm vn k th t: 4. Khng, trn nh ni Chin Gia Khn kh b kia, mt li la, Dm mt chn vo gc c th V khng voi cha, y con b. Vua ngm vn k th nm hi ngha li ngi: 5. Ai trn i Chin Gia No ai khn kh, li m la? Dm chn vo mt gc cy n, V chng cha voi, con ca b? Voi p li qua vn k th su: 6. M ta trn ni Chin Gia Khn kh, m la tht xt xa, Dm mt chn vo gc c th, Bi v voi cha y l ta. Khi nghe ni vy, vua lin cho ngi c t do, v ngm vn k th by: 7. Voi hng phng dng mu thn mnh, Nn th t do, c mc tnh, Thi voi i v vi m V cng sum hp vi gia nh. Vn k th tm v th chn l xut pht t Tr tu Ti thng ca c Pht:
8. Khi cnh giam cm c thot thn, Ht dy rng buc, cha voi rng, Vi li khuyn nh cng vua y 11, Voi tr v ni chn ni ngn. 9. Ri xung h kia mt lnh trong, Ni ny voi vn ti bao ln, Dng vi ht nc t h y Tung vy khp mnh ca mu thn. Song m ca B tt tng l tri bt u ma, nn ngm vn k th mi trch cn ma: 10. Ai em ma tht tri thi Thn no c c qu, tri i! V nay con tr i vng, Con tr xa thng phng dng ti. Lc y B tt ngm vn k th mi mt trn an m: 11. Sao mi nm kia vy, m i! Ny y con m v ri, Ca Thi i , ngi Thng Tu Cho tr bnh an c ti hi. B m lin p li, cm t vua qua vn k cui cng: 12. Vn tu trng tn, ng i vng! Cu ngi em li nc hng cng, T do ngi tr cho con , Vi m, con trn vn knh thng! Vua rt hoan h v c ca B tt nn ra lnh xy mt th trn khng xa h y v nh vua thng n phng s B tt cng m ngi. Sau , khi m ngi t trn, ngi i tht xa n mt tinh x tn l Karandaka. Ti y c nm trm bc tr gi an tr v vua thng n cng dng cc v y. Vua li truyn tc mt tng bng c hnh B tt v thng n chim bi t lng ngng m ngi. Dn dn dn chng khp ci Dim ph (n ) t tp li cng nhau c hnh ngy hi gi l Hi Voi.
Khi bc o S chm dt php thoi, Ngi tuyn thuyt cc S tht v nhn din Tin thn. (By gi lc kt thc cc S tht, v T kheo phng dng m an tr vo S qu (D lu): - Vo thi y nanda l nh vua, mu hu l Mah My l m voi v chnh Ta l cha voi nui dng m mnh. Nhn xt: Hiu hnh l mt trong nhng c tnh c c Pht cao ngay trong i hin ti cng nh trong cc Tin thn ca Ngi. Mi khi nghe ni c mt T kheo no phi cp dng cha m gi d xut gia theo o gii thot, Ngi u tn thn v y v k mt chuyn Tin thn chng minh lng hiu tho l mt trong nhng c tnh m B tt, tin thn ca Ngi th hin ca nhiu hnh thc ti sinh: chim mung, th vt, hay loi ngi: B tt tng lm chim anh v hiu tho trong Tin thn Cnh ng la (s 484), l nai hiu tho trong Tin thn Lc vng hoan h (s 385), l con trai hiu tho trong Tin thn Sma (s 540), v voi hiu tho trong Tin thn ny. Qua cc Tin thn trn, B tt th hin lng hiu tho cao ngay khi b bt vo thng lng hay khi sp b bn hoc b trng thng, ngi khng h ngh n ni au kh ca chnh bn thn, m ch ngh n ni au kh ca cha m gi yu hoc m la khng th t kim sng nu ngi phi cht trc. Chnh lng hiu tho c bit y cm ha c nhng v ch nhn hoc v vua bt ngi, khin cho lng h trn y xuc ng lin th ngi c t do, ri t v sau h chuyn tm thc hnh Ng gii v Thp thin c ti sinh ci tri. Nhn dp l Vu Lan, tng trng ngy Bo hiu ca ngi con Pht v ca truyn thng dn tc, ti xin gi n cc o hu gn xa cu chuyn Tin thn y o v ny, l mt trong nhng chuyn c tch khch l mi ngi thc hnh mt c tnh m B tt, tin thn c Pht, th hin qua bit bao i sng trc khi thnh Pht./. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 77, 08-2002)
---o0o--Chuyn Thi t Yuvanjana (460. Tin thn Yuvnjana)
"Con xin nh l ng Qun vng..." Chuyn ny Bc o S k trong lc tr ti K Vin v i s Xut th ca Ngi. Mt ngy kia, cc T kheo t hp trong Chnh Php ng: - Ny Hin hu - mt v T kheo bo v kia - ng Thp Lc 12 trc kia hn c th sng ti gia, c th lm mt v Chuyn lun Thnh vng gia i th gii y bu vt, vinh quang vi bn Thn lc siu phm, c m vng t vy quanh hn ngn v. Tuy th, Ngi t b mi cnh vinh quang y khi Ngi nhn thy mi nguy him nm trong tham dc. Na m, cng vi Xa Nc (Channa), Ngi ci vng m Kin Trc (Kanthaka) ca Ngi v ra i. Trn b sng Anom, dng sng v vang y, Ngi t gi th tc v sut su nm lin, Ngi sng kh hnh p xc, sau Ngi t tu tp v chng c Chnh ng Chnh gic. Tng chng ni vi nhau nh vy v cng hnh ca c Pht. Bc o S bc vo hi: - Ny cc T kheo, trong lc ngi y, cc ng ang ni v vn g? Tng chng tha vi Ngi. Bc o s bo: - Ny cc T kheo, y khng phi ln u tin Nh Lai lm i s Xut th. Ngy xa, Ngi t b ngai vng vng quc Ba La Ni rng n mi hai dm. Ni vy xong, Ngi k mt chuyn qu kh. *** Mt thu n, c mt v vua mnh danh l Sabbadatta cai tr thnh Ramma. Kinh thnh m nay ta gi l Ba La Ni c gi l Surundhana trong Tin thn Udaya (s 488) cng l Sudassana trong Tin thn Cullasutasoma
(s 525) hay l Brahmavaddhana trong Tin thn Sonandana (s 530), v l Pupphavati trong Tin thn Khandahla (s 542). Cn trong Tin thn Yuvanjana ny, n li c tn l thnh Ramma. Nh vy tn thay i theo nhiu hon cnh. Thi y vua Sabbadatta c mt ngn vng t, v ngi phong chc Ph vng cho thi t Yuvanjana. Mt sng sm kia, thi t ng ln vng xa lng ly ca chng trong quang cnh cc k uy nghi, chng nhn du trong vn thng uyn. Khp cc nh cy, ngn c, u cnh, trn cc mng nhn ging t qua cc u ngn lau, chng thy cc git sng lng lng nh v s xu chui ngc trai. Chng hi: - Ny Hin hu qun xa, ci g y? - Tu in h, y l cht lng ri xung trong ma lnh, m ngi ta gi l sng mai. Thi t tip tc du ngon vui chi trong ng vin trn ngy hm . V chiu, khi chng quay li li c, chng khng cn thy ht sng no na. Chng hi: - Ny Hin hu qun xa, nhng ht sng u ri? Nay ta khng cn thy chng na. V kia p: - Tu in h, khi mt tri ln cao, sng tan ht v chm xung t. Nghe vy thi t tht vng bo: - i ngi ta cng c to thnh chng khc g cc git sng mai trn ngn c. Ta cn phi thot khi gnh nng bc bch ca bnh tt, tui gi v cht chc. Ta phi t gi song thn v ri th tc. Nh vy l do nhn duyn cc git sng mai, chng nhn thc ba ci sinh hu (Dc gii, Sc gii, V Sc gii) nh th ang trong ngn la chy bng. Khi chng v cung, chng vo yt kin ph vng trong i php nh nguy nga ca ngi. nh l vua cha xong, chng ng sang mt bn v ngm vn k u xin php vua cha c ri th tc:
1. Con xin nh l ng Qun vng, Gia ng quan, bng hu, i thn, Hong thng, con mong ri th tc, Xin hong thng chng chi t con. K vua ngm vn k th hai khuyn can chng: 2. Con c m g, hi D Vn, Cha ban trn vn mi cu mong, Nu ai lm hi, cha che ch, Con nh lm tu s n thn. Nghe th, thi t ngm vn k th ba: 3. Chng c ai lm hi n con, c m con t c vung trn, Song con mun kim ni an tr M tui gi khng ph mi mn. Bc o s ngm na vn k gii thch vn ny: 4. Thi t tu vy vi ph vng, Vua cha lin phn bo cng con, Na khc sau do c vua ngm: ng ri th tc, ny vng t, Dn chng kinh thnh thy khc thng. Vng t li p vn k ny: 5. i , ng lm tr phi xa Cuc i khng tc ly ph hoa, Con e say m nhiu tham dc S ha mi ngon ca tui gi. Khi nghe ni iu ny, vua cha phn vn do d. Sau , mu hu c tin: - Tu lnh b, thi t ang xin php hong thng xut gia. B hi:
- Ngi ni g th? Tin y khin b ngt th, lin ng vo chic kiu bng vng, b bo i nhanh n i Php ng v ngm vn k th su: 6. M van con , hi con thn, V m mong con phi gn, M mun gp con hoi, thi t, Con ng ri b chn phm trn. Khi nghe vy, thi t ngm vn k th by: 7. Nh u ngn c, ng hi sng, Khi mt tri ln rc nh dng, Cng vy l i ngi th tc, Xin ng cn bc, m hin thng. Chng ni vy xong, b vn van xin chng mi, vi mc ch ngn cn chng. Sau , bc i s tu vi vua cha vn k th tm: 8. Bo ngi khing kiu, hy cng nng! ng m gi c cn ngn, Con tr mun i vo Thnh o, Xa i sinh dit 13, tu Minh qun! Khi vua cha nghe con ni, ngi phn: - Ny i hu, hy ln kiu v cung Thng Lc ca ta m an ngh. Trc lnh ca vua, i chn vng hu qu xung, ri b c m cung n vy quanh du b ra v. Khi bc vo hu cung, ng nhn v pha i Php ng, b bn khon hi tin tc con mnh. Sau khi mu hu i ri, B tt li xin php vua cha ln na. Vua khng th t chi chng c, lin phn: - Ny thi t thn yu, c lm theo nguyn ca con v t b th tc. Khi va nghe vua chp thun iu ny, tiu hong ca B tt l vng t Yudhitthila, n nh l vua cha, v cng xin php theo i xut gia nh th, vua lin bng lng ngay.
C hai v vng t t bit vua cha v gi y, sau khi t b mi dc lc th gian, hai v ra i t i Php ng gia i chng. Chnh hu nhn theo bc i s v than khc: - Thi t t gi th tc, kinh thnh Ramma ny s trng rng. 9. Nhanh ln, cu hnh phc, con i! Ta chc Ram-ma trng vng thi, i Sab-ba va chp thun D-vn thi t xut gia ri. 10. Thi t, i huynh gia c ngn, Hong nhi trng dng tht nh vng, T y vng t oai hng p chic y vng b th gian. B tt khng i ngay ln ng tu hnh. Khng, trc tin ngi n t bit song thn, ri cng vi tiu l vng t Yudhitthila, ngi ri kinh thnh v bo m i chng ang theo sau hai v phi quay v, cn hai v tin ln vng Tuyt Sn. Ti , hai v dng ln mt tho am mt chn y an lc v hnh tr cuc i ca bc hin nhn thanh tnh tu tp thin nh hng thng. Hai v sng sut i bng cc c, qu rng ri c sinh ln ci Phm Thin. Vn ny c gii thch qua vn k cui cng pht xut t tr tu Ti thng ca c Pht: 11. Vng t D-thi vi D-vn Sng i thanh tnh ca hin nhn, Gi t vng ph v vng mu, Cht t lm i xch T thn 14. *** Khi Bc o S chm dt Php thoi, Ngi bo: - Ny cc T kheo, y khng phi ln u Nh Lai t b vng quc i theo i tu hnh, m ngy xa cng lm nh th. Ri Ngi nhn din Tin thn:
- Thu y, song thn trong hong tc ngy nay l vng ph v mu hu, nanda l tiu Yudhitthila v thi t Yuvanjana chnh l Ta. Nhn xt: i s Xut th l ti quan trng nht ca b chuyn Tin thn c Pht. B tt, tin thn c Pht, c th ra i t hon cnh cao sang ca vua cha, B la mn i ph, hay tin dn ngho hn. Ta tng c nhiu tin thn trong y B tt xut thn t hong gia v ri cung in tu hnh nh chuyn vua Susim ra i nhn thy si tc bc u tin xut hin. Trong tin thn ny, thi t Yuvanjana ang hoa nin trn y sc sng v hy vng v mt tng lai huy hong trn ngi vua gia c ngn vng t khc. Nhn mt chuyn du ngon t sng sm, thi t nhn thy cc ht sng mai ging mc trn cy c, nhng v chiu chng u bin mt. Chng tht vng v v i ngi sinh dit nh nhng git sng kia. Ri chng quyt nh i tm o thot ly sinh t. T chng thy c ba ci th gii nh ang b thiu t trong la chy bng, thc gic chng nhanh chn ln ng. Chng lin i tm gp ph vng v mu hu trnh by l do xut gia ca mnh v thuyt phc hai v ng cho php chng toi nguyn. Nhn thc cuc i nh git sng mai v ba ci th gian ang b thiu t trong la l quan nim pht xut t ba Php n (v thng, kh v v ng) xuyn sut ton b gio l ca c Pht. Th gii quan ny c c Pht trnh by ngay trong bi kinh th ba v "la bc chy" c Ngi thuyt ging sau ngy Thnh o cho hi chng ca ba Tn gi Kassapa (Ca Dip) khin c ngn v t ny vn l cc o s th la u c Thnh qu A la hn. Ta cng thng gp quan im nhn i nh git sng v th gii b thiu t bi la tham, sn, si trong nhiu bi k Php Cu. Hn na, quan nim ny cng c nu bt nh nhng nt c sc qua hai quyn kinh tiu biu ca Pht gio i tha (Pht trin) l kinh Kim Cng v kinh Php Hoa. Nh vy ta c th nhn thy quan im nht qun v Ba php n ca mi s hin hu trn th gian trong cc h thng gio l ca o Pht t xua n nay.
c bit trong Tin thn ny, B tt khng xut gia mt mnh, m cn c tiu ca Ngi l Yudhitthila, tin thn ca Tn gi Ananda, ngi bn ng hnh cng chia s mi ni vui bun trong cuc sng bn Ngi qua v lng kip./. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 74, 05-2002) ---o0o--Chuyn Sla, C th ct tng (465. Tin thn Bhadda - Sla) "Ngi l ai ng gia khng gian..." Chuyn ny bc o S k trong lc tr ti Jetavana (K Vin) v vic lm thin s i vi quyn thuc ca mnh. Thi y vua Vidudabha va k v vua cha l Pasenadi Kosala, quyt nh em qun s i st hi dng h Thch Ca tr mi th c i vi ngoi tc. c Pht hay tin lin i n thnh Kapilavatthu (Ca T La V) ngn cn nh vua tin qun vo . Vo ngy bc o S ra i ln th ba tr v, sau khi du hnh kht thc, v th thc xong, Ngi ang nm ngh trong Hng phng, Tng chng t mi ni t tp trong Chnh php ng. Khi ngi li vi nhau, Tng chng bt u ni n cng hnh ca bc o S. - Ny cc Hin gi, bc o S ch cn xut hin v khin cho vua lui v, l gii quyt cho thn tc Ngi khi ni s cht. Bc o S tht l mt ngi bn lnh, hay cu gip gia tc. Bc o S i vo, hi Tng chng ang ni chuyn g trong khi ngi ti . Tng chng tha li vi Ngi. Sau , Ngi bo: - Ny cc T kheo, khng phi ch by gi Nh Lai mi hnh ng v li ch ca cc ngi thn tc, m ngy xa Nh Lai cng lm nh th. Cng vi li ny, Ngi k mt chuyn qu kh. ***
Mt thu n, khi vua Brahmadatta tr v ti Ba La Ni, v thc hnh Thp vng php (Mi c tnh ca vua hin), ngi ngh thm: "Khp ci Dim ph ny, vua cha u sng trong cc cung in c nhiu ct tr chng . Vy mt cung in c nhiu ct tr chng chng k diu g, song nu ta xy mt cung in ch c mt tr chng th sao?... Lc y ta s thnh v vng bc nht gia cc v vua!". Do vy ngi triu tp cc nh kin trc li, bo h xy ct cho ngi mt cung in nguy nga ch dng trn mt ct tr thi. H tha: - Xin tun lnh Ri h i su vo rng. Ti , h ngm ngha nhiu cy thng tp, cao ln xng ng lm cy ct tr duy nht ca mt cung in sang trng nh th. H bo nhau: - y c cc cy loi ny, song ng s g gh, ta chng bao gi ch chng theo c, vy ta phi thnh c vua v chuyn . Khi h tu nh vy, vua p: - Hy dng ci mc hay neo m ko chng v, th cng nhanh na. Song h tha: - Chng ci mc no lm c vic ny c. Vua phn: - Vy th hy tm mt cy trong thng uyn ca trm. Cc nh xy dng i vo vn ng, ti h nhn thy mt cy Sla dng vng gi cao qu, thng tp, cnh l xum xu, vn c dn lng, th trn tn sng, ngay c hong tc cng thng n chim bi, v dng l vt. H lin tu li vi vua. Ngi phn: - Trong vn ng ca trm kia, cc khanh tm ra cho trm mt cy i th, tt lm, vy hy i n n xung ngay. H p: - Xin tun lnh.
H n khu vn ng, i tay cm y cc trng hoa thm v cc hng liu khc, sau treo ln cy mt trng hoa nm chm, cun quanh thn cy mt si dy thng, buc vo mt b hoa thm, ri va thp hng n, va chim bi va khn r: - T nay n by ngy na, chng ti s n cy xung theo lnh vua truyn. Cu xin cc Thn c ng trn cy ny hy i ni khc, v khng phi li chng ti. V thn sng trn cy nghe ni vy, ngh thm: "Nhng ngi xy dng ny quyt n cy xung v ph hoi ch c ng ca ta. Nay i ta ch ko di bao lu cn ni c tr ny. Tt c cc cy Sla non chung quanh cy ny, c cc thn quyn thuc ca ta c tru tht ng, cng s b ph hy. S hy hoi thn ta khng quan trng bng s tiu dit m con chu ta. Vy ta phi bo v sinh mng chng". Th l vo lc na m, vi trang phc huy hong, uy nghi, v Thn cy bc vo cung tht lng ly ca vua, chiu sng rc r khp phng v ng khc cnh chic gi ca vua. Ngi rt kinh hi khi thy v thn, lin tht ln vn k u: 1. Ngi l ai, ng gia khng gian, Mnh khoc xim y ta thnh thn, Sao ni kinh hong kia pht khi, Mt ngi sao m l tun trn? Nghe vy, v cha t Thn cy ngm hai vn k: 2. trong quc , hi qun vng, Ngi bit danh cy: i Ct Tng, su mi ngn nm vn ng, Ton dn u cng bi ta lun. 3. D chng dng xy lm th thnh, Lu i vng x, cc cung nh, Tuy nhin, chng chng h phin nhiu, Cng chng gy tai hi n mnh, V chng tn sng ta n th, Xin ngi, Cha thng cng tn vinh! Tip theo, vua ngm hai vn k khc:
4. Song mt thn cy v i ny, Trm cha h thy t xa nay, Chu vi p c chiu cao na, Hng mnh, mt cy vng chc thay. 5. Trm mun xy nn m l cung, Ch cn c nht tr lm chn, Trm mun t ngi vo ch , i ngi khng ngn ngi u thn. Nghe vy, v Thn cha ngm hai vn k: 6. V ngi mong mun n cy thn, Xin hy cht ta nh mi phn, V x thn ny tng mnh mt, Hoc ng g c, tu Anh qun. 7. Hy cht trc tin ly nh u, K l phn gia, gc v sau, Nu ngi n c ta nh th, Ci cht chng cn to kh su. Sau , vua li ngm hai vn k: 8. Trc ht chn tay, k mi tai, Khi ngi lm nn cha tn hi, Cui cng th cp ny ri xung, Ci cht ny au n rng ri. 9. Ct Tng c th! Cha sn lm! Lc th g ngi cm thy chng? Sao, l do g ngi c mun Thn cy c x nh tng phn? i th Ct Tng lin p li qua hai vn k: 10. V l do ny cao c thay, C sao ta mun x thn ny, Phn ra tng mnh, tu Hong thng, Xin lng nghe li ta ni y.
11. Quanh ta phn thnh m thn bng, Sinh trng nh ni tr vn ton, Nu ta ng mnh, tan chng, Ni n au kia s ngp trn. Vua nghe vy xong, lng y hoan h: "V Thn ny tht cao c thay, ngi khng mun quyn thuc mnh phi mt ni tr n do vic ngi mt chn c ng ca ring ngi. Th l ngi hnh ng v li ch ca thn tc mnh". V vua ngm k cui cng: 12. Ct Tng c th, Cha rng xanh! T tng ngi cao c tht tnh, Ngi mun gip thn bng quyn thuc, Vy trm cho ngi thot hi kinh. V Thn cha, sau khi thuyt gio vua xong, lin ra i. Cn vua an tr vo li khuyn nh ca ngi, b th v lm nhiu thin s khc cho n khi vua mng chung, i ln cng tr vi cc hi chng ci Tri. *** Sau khi chm dt Php thoi ny, bc o S bo: - Ny cc T kheo, nh th l Nh Lai vn hnh ng v li ch ca thn bng quyn thuc mnh. Ri Ngi nhn din Tin thn: - Vo thi y nanda l vua kia, hi chng ca c Pht l cc thn tr thn trong cc cy con ca cy Sla, v Ta chnh l c th Ct Tng, v Thn cha. Nhn xt: Lng t bi l mt trong nhng c tnh quan trng nht ca c Pht v v th o Pht c gi l o ca T bi v Tr tu. c Pht dy cc t tu tp lng thng xt i vi mun loi v gii bt st l gii cm u tin ca hng t ti gia. Khng ch vi cc loi sinh
vt, Ngi cn tri rng lng t n mun loi c cy. Ngi khuyn cc t khng lm hi cy ci, nht l cc khu rng, vn l ni tr n, l bn lnh ca nhng kht s xut gia. Ngi khuyn mi ngi phi t lng bit n cc cy cao bng c che ch h bng cch khng cht cnh hi l, thm ch Ngi cn dn cc T kheo thn trng khi em thc n tha vo ch trng trnh lm hi cy c. Trong mt s bi kinh Tng ng B, c Pht dy qun chng lm cc thin s nh xy cu cng, p ng, trng cng vin, trng rng, o ging... em li li ch chung i ny v ti sinh ci lnh i sau. Cu chuyn Tin thn ny l mt v d v lng t ca B tt, tin thn c Pht, khi Ngi l mt v cha thn cy. V vua trong chuyn ny c tham vng lm ch mt cung in nguy nga c o nht thin h, nn d nh cht cy Sla nht c th trong vn ng uyn. l vic t xa n gi cha mt vua cha no ngh n v cy ny vn c dn chng ton thnh tn sng cng bi hng ngn nm nn c th to thnh mt m quan c bit vn thng uyn em li an lc cho du khch mi khi n ving cnh ny. S cht ng cy c th ny s gy nh hng nghim trng n c vng cy c chung quanh. Nhng vi nng lc khim tn ca mt v thn cy, B tt khng th lm g che ch quyn thuc thn bng ca mnh hn l n van xin nh vua ngng vic tn ph tai hi y. Ri khi thy khng th ngn cn c nh ca vua, ngi ngh vua cho cht nh cy c th ra tng phn bt gy tn tht cho m cy ci chung quanh. Trc ngha c hy sinh cao p ca v thn cy, vua cht tnh ng v t b nh n cy bo v khu rng nh c. V cng t , vua theo li khuyn ca v thn cy lm cc thin s nn c sinh ln ci tri. Cha bao gi li khuyn ca c Pht v s bo v mi trng thin nhin li mang tnh thc tin v cn thit nh thi hin i, trong khi khp ni trn th gii, hng ngy vn din ra nn ph rng, nht l cc khu rng nguyn sinh, gy sc tn ph c nh hng nghim trng n s sng ca mun loi v c nguy c e da lun c s tn ti ca loi ngi trn hnh tinh xanh ny. Tt c cc s kin y u pht xut t nhng tham vng v k
ca nhng ngi khng h bit ngh n ch li v quyn sng ca ngi khc, ni g n mun loi sinh vt. Phi chng n lc cc t chc ha bnh xanh cn khuyn gio ton th nhn loi phi bo v mi trng sng thin nhin t cu mnh theo tinh thn v ng v tha ca c Pht t ngn xa? (Trch Nguyt san Gic Ng, s 75, 06-2002) ---o0o--Chuyn i vng Bhalltiya (504. Tin thn Bhalltiya) "Ngy xa c i Bhall ...", Cu chuyn ny Bc o S k trong lc tr ti Jetavana (K Vin) v hong hu Mallik (Mt Li) tc Nng t V Qu Hoa. Mt bui kia, chuyn k rng c vic xch mch gia hong hu v vua Pasenadi ca x Kosala, v quyn li trong i sng ni cung, vua ni gin v khng mun nhn mt b. B suy ngh: "Ta chc c Nh Lai khng bit c vua ang gin hn ta". Khi Bc o S bit chuyn y, ngy hm sau, Ngi i vo kht thc ti Ba La Ni c Tng chng theo hu, ri n tn cung mn. Vua bc ra n Ngi v cm ly bnh bt ca Ngi, va rc Ngi ln thng lu, mi Tng chng ngi theo th t thch hp, ri dng nc cho mng cng thc phm thng v. Sau bui th thc, vua ngi xung mt bn. Bc o S hi: - Ti sao hong hu Mallik khng n? Vua p: - Ch v lng kiu mn ngu si v cnh vinh quang ca b ta y. Bc o S bo:
- Ny i vng, xa kia, lu lm ri, khi i vng cn l mt tin nam, i vng ri xa bn i ca mnh ch mt m thi, m v sau c mi thng tic c by trm nm . Ri theo li thnh cu ca vua, Ngi k mt chuyn qu kh. *** Mt thu n c mt v vua tn l Bhalltiya tr v ti Ba La Ni. Do ni say m mn tht nai rng bc khi trn ha l li cun, ngi giao ph vng quc cho cc i thn, ri trang b nm th v kh cng mt by ch sn thng minh tinh luyn, ngi ln xa gi ri kinh tin v vng Tuyt Sn. Ngi c du hnh dc theo sng Hng mi tn ni khng cn ln cao c na, bn i theo mt ph lu thm vi on ng, va git nai, ln rng va thng thc mn tht nng kia, cho n khi ngi tro tn mt nh cao. Ni c mt con sui y thi v chy xung khp vng, nc cao ln tn ngc, song vo cc ma kh ro ch gn n u gi. Lc y cc n c ra, loi tung tng, di ct di nc sng long nh bc, cy ci hai bn b r xung nng tru hoa tri, chim chc, ong bm say sa ht nc tri chn v mt ong, bay ln di bng cy rm mt, ni y tng n hu nai loi vn lai vng lun. By gi trn b sui xinh p ny c i tin ang m cht nhau, u ym vut ve nhau ri bng ct ting khc than rn r v cng thm khit 15. Trong lc vua tro ln nh Gandhamdana (Hng Sn) men theo dng sui ny, ngi cht nhn thy i tin kia. "Ti sao h c khc than rn r nh th ny?", ngi suy ngh, "Ta mun hi xem sao". Ngi ch cn lic by ch sn v bng ngn tay, by ch thun chng thy du hiu ny l hiu ngay phn vic ca chng, lin b vo di bi rm v nm st t. Va khi ngi thy chng khut dng, ngi t cung tn cng cc v kh kia cnh gc cy gn v rn rn i nh nhng n gn i tin khi ai nghe lt bc chn, ri ngi ct ting hi: - Ti sao cc ngi than khc? gii thch vic ny, Bc o S ngm ba vn k: 1. Ngy xa c i Bhall, Ngi vn i sn bn tht xa,
Tro tn Hng Sn v cht thy y hoa n r vi yu ma. 2. Ngi truyn by ch thy nm yn t cc cung tn xung t lin Tin bc a li m hi Chn kia va thy cp thn tin: 3. "ng qua, sao li tr v Hn huyn tm s cnh sn kh? Cc ngi sao ging phm nhn qu, Ngi gi loi g, ni trm nghe". Nghe vua hi, v tin nam khng ni g, nhng tin n p li nh sau: 4. Tam nh, Hong Sn, ni M Lai 16, Chng thn men sui mt, bng qua, Th rng c tng l ngi tht, Song bn i sn gi qu ma. K vua ngm ba vn k: 5. Cc ngi u ym ta tnh nhn, Song li khc than tht no nng, Tin chng ging nh ngi th tc, C sao than khc, hy phn trn! 6. Cc ngi mn trn ta uyn ng, Song khc y ai on thm thng, i la khc no ngi th tc, Sao su au th? Ni cho tng! 7. Nh cc tnh nhn, c vut ve, Song li than khc tht l th, Cc ngi trng ging ngi trn tc, Sao qu bi ai? Ni trm nghe! Cc vn k sau l do i bn i p nhau: Tin n:
8. Chng, thip mt m cch bit nhau, Khng tnh n i, nng u su, Tng t, song chng bao gi c m y tr v c na u. Qun vng: 9. Sao nm m y qu c n khin ngi rn r tic thng? i tr ging nh ngi th tc, Mt tin, hay lo ph t trn? Tin n: 10. ng kia, bng mt, sui tun ra Gia , ri cn bo thi qua, V qu lo u tm kim thip Nn tnh qun li qua b. 11. Trong lc i chn thip rn rng, Thip i tm c ni hoa ngn Lm vng eo, tng chng yu du V thip, va khi gp li chng. 12. Kt b chung vng, ng tho xanh, Thy tin trng mt m sng lnh Cho chng yu du vng hoa c Cng thip, va khi gp bn tnh. 13. Ri sau thip hi b hoa hng L th hoa xinh p nht vng, kt lin cho chng vi thip Vng hoa eo c, lc tng phng. 14. K hoa l l, thip i tm V tri y trn mt t mm, Ni sut m trng chung gi mng, Uyn ng thim thip gic nng m. 15. G qu, trm hng k tip lin, t trn hn , thip m nghin,
Lm hng tm khp chng yu du V thip, mi hng cc diu huyn! 16. ng bn b sui chy tun dng, Thip hi hoa sen mi n cng: Chiu xung, sui kia trn khp chn, Mun sang b n, ht ch mong! 17. nh ng c hai mi b, Nhn nhau tha thit, ngng ngang qua, i, bao ting khc ci i ng, m y cng au n xt xa! 18. Sng li, vng ng mc cao, Khi nhn con sui cn kh mau, Thip, chng vi bc, m nhau cht, Lp tc cng ci, khc vi nhau! 19. Gn by trm nm ch thiu ba, T khi chng, thip phi chia xa, Tim yu tan nt su ly bit Dng dc tng chng trn kip qua! Qun vng: 20. i ngi k hn n bao gi? Nu chuyn ny truyn li thu xa, Hoc gi theo li nhiu trng lo, Th ng s hi, ni cng ta. Tin n: 21. Mt ngn ma h thm, an khng, Chng chu nhiu au kh on trng, t gp u su, y cc lc, Sut i ngp hnh phc yu ng! Khi vua nghe vy, ngi suy ngh: "Cc sinh vt ny thp km cn hn loi ngi, th m vn khc than mi sut by trm nm rng ch v mt m xa cch nhau, hung h ta y, cha t c mt quc rng ba trm dm, li
nh b ht cnh vinh quang huy hong y ng sau phiu bt trong chn ni rng hoang d. Tht l mt sai lm nghim trng". Ngi lin quay v ngay lp tc. Khi n thnh Ba La Ni, triu thn hi ngi c thy vic g hy hu vng Tuyt Sn chng, ngi k cho hi chng nghe ton th cu chuyn k d kia, ri t v sau ngi thc hnh b th v an hng cnh vinh hoa ca mnh. gii thch vic ny, Bc o S ngm vn k sau: 22. Nh c i tin khuyn bo vy, i vng tr li bc ng ngay, B sn, cp dng ngi ngho tng, An hng thng ngy lt nh bay. V Ngi ngm thm hai vn k na: 23. Rt ra bi hc ca tin kia, ng ci nhau, m sa thi l, Ko cc ngi su nh bn chng Sut i, v chnh bi lm m. 24. Ly ngay bi hc t i tin, ng khu tranh, m sa thi quen, Ko chu au bun nh bn chng Sut i, v chnh li lm ring. By gi hong hu Mallik ng dy t bo ta khi b nghe c Nh Lai thuyt gio, ri b chp hai tay nh l Ngi rt cung knh, trong lc b ngm vn k cui cng: 25. Gi y knh bch Thnh nhn, Vi lng nhu thun phc tun sn sng, Con nghe c cc li vng Trn y thin , cha chan nhn t, Mun vn phc c Tn S! Ngi va khuyn nh, u t trt lin! T v sau, vua x Kosala chung sng st cm ha hp vi hong hu mi mi.
*** Khi Php thoi ny chm dt, Bc o S nhn din Tin thn: - Vo thi y, vua x Kosala l v tin nam, hong hu Mallik l tin n v Ta chnh l vua Bhalltiya. Nhn xt: i sng ha hp gia mi ngi trong gia nh v ngoi x hi l mt trong nhng ti quan trng ca b Chuyn Tin thn c Pht. Trong kinh Singalovada (Gio gii Thi Ca La Vit) ca Trng B, c Pht nu r nhng tiu chun o c dnh cho mt ngi chn chnh th gian qua nh d l bi su phng trong lut ca bc Thnh. Bi kinh ny nu r s quan tm ca c Pht i vi i sng ti gia. Ngi khuyn dy mi ngi sng tit i vi bn thn v gi mi lin h thn i ha hp tn trng ln nhau gia thy - tr, cha m - con ci, v - chng, bn - hu, ch - t, gia ch v gii tu s. y l bi kinh xng nhng c tnh o hnh ca np sng ti gia. V nhng c tnh ny c trin khai qua nhiu hnh thc phong ph sinh ng trong b Chuyn Tin thn ny. Tt c cc si dy thn i kt hp mi ngi trong gia nh v ngoi x hi u c tn dng. c bit tnh cm ha hp trong cuc sng la i cng c c Pht khuyn gio qua nhiu chuyn Tin thn nh: s 223: chuyn Thc n i ng, s 320: chuyn D cho, s 333: chuyn Con tc k, s 489: chuyn Hong hu Suruci, v 519: chuyn Hong hu Sambul... dnh cho hng ngi t bnh dn n hng vua cha. Trong trng hp ny, c Pht ha gii s tranh chp gia vua Pasenadi (Ba T Nc) v hong hu Mallik (Mt Li) bng cch k chuyn vua Bhalltiya, mt v vua qu th i vi vic nc ln vic nh, nn b triu nh v mi m rong chi vi th sn bn trong rng gi cho n mt hm tnh c vua gp mt i tin vn l loi a tnh lun sng bn nhau, nn ch xa cch mt m, h than khc kh au trn i sng ko di c ngn nm!
S gp g k d ny khin vua nhn ra li lm ca mnh khi xao lng vic triu chnh l quc gia i s cng vi i gia nh ni cung ngy m mong i ngi tr v lm trn phn s ca v vua i vi mun dn. T , vua thc hnh np sng chn chnh ph hp vi v quc vng, tr nc ng php, b th cng dng v cp dng ngi ngho kh, nn c hnh phc an lc sut i. kt lun, c Pht cn khuyn rn vua Pasenadi v hong hu Mallik b thi tranh ci gy tn thng cho nhau v hc thi nhng nhn em li an lc cho mnh v mi ngi chung quanh. Ri i v chng vng gi ny by t s n nn ca mnh bng cch thc hnh np sng ha hp ng vi phng ngn t ngn xa: "Mt s nhn bng chn s lnh". Nh vy chng ta c th thy ngoi nguyn tc Lc ha m c Pht dy Tng chng phi lun thc hnh trong i phm hnh, bi kinh Singalovada v nhng chuyn Tin thn y tnh ngi v hng o cao s quan tm su sc ca c Pht i vi i sng trong gia nh v ngoi x hi, khc hn vi nhng quan nim sai lm cho rng o Pht ch trng xa la th tc v xem nh cuc sng i thng vi tt c cc vn trng yu ca n. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 80, 11-2002) ---o0o--Chuyn Tr gi Suppraka (463. Tin thn Suppraka) "Nhng ngi kia mi nhn nh dao..." Chuyn ny Bc o S k trong lc tr ti K Vin v s vin mn ca Tr tu Ti thng. Mt ngy n, chng ta nghe k rng, v bui chiu ti, cc T kheo ang i c Nh Lai n thuyt php cho Tng chng, v trong lc ngi ti Chnh php ng, cc v ni vi nhau:
- Ny T kheo, qu tht Bc o S c tr tu v i! Tr tu qung bc! Tr tu mn tip, Tr tu linh hot! Tr tu tinh xo! Tr tu uyn thm! Tr tu Ngi p ng ng ni ng lc! Tr bao la nh th gii, nh i dng v tn, nh bu tri tri rng mnh mng: khp c x Dim ph [1] khng mt bc tr nhn no c th snh bng ng Thp Lc[2], nh mt t sng ni ln trn i dng khng th chm n b c, hay nu chm vo b, sng kia s v tan. Cng vy, khng mt ngi no c th t tr tu bng ng Thp Lc, hoc nu k y n chn Bc o S th s v tan. Bng nhng li y, Tng chng tn thn Ti thng tr ca ng Thp Lc. Bc o S bc vo, v hi: - Ny cc T kheo, cc ng ang ni g trong khi ngi y? Tng chng tha vi Ngi. Ngi bo: - Khng phi ch by gi Nh Lai mi y tr tu. Ngy xa ngay khi tr tu cha vin thnh Chnh gic, Ngi cng sng sut thng minh. Mc d m la, Ngi cng bit qua cc du hiu ca mi i dng l trong i dng y c cc loi chu ngc ny n n mnh. Sau Ngi k mt chuyn qu kh. *** Mt thu n mt v vua mnh danh Bharu tr v trong quc Bharu. C mt th trn bn hi cng c t tn l Bharukacha hay l m Bharu. Vo thi y, B tt sinh ra trong gia nh mt thuyn trng ti , ngi rt kh i, vi ln da mu vng nu. Cha m t tn ngi l Suppraka Kumra. Ngi ln ln vi nng lc xut sc khc thng, v ngay khi ch mi c mi su tui, ngi hon ton tinh thng ngh thut hng hi. Sau khi thn ph mt, ngi cm u m thy th v mit mi vi ngh hng hi, ngi tht thng minh sng sut, khi ngi ln tu ri th khng h c chic tu no n lm hi c. Theo thi gian, ngi b thng v nc mn nn i mt ngi mt c th gic. Sau chuyn y, d ngi l thuyn trng ca m thy th, ngi khng cn eo ui s nghip thng mi na, m quyt nh v phc v vua. Ngi n yt kin vua vi mc ch y, v vua phong cho ngi chc hi thm
nh gi cc bu vt. T ngi nh gi tr cc voi bu, ngc bu v chu bu. Mt hm, mt con voi c em trnh ln vua, da voi mu en, nn c th c lm vng tng. Vua lic nhn voi ri ra lnh em n i n trnh din vi bc tr gi. Qun hu dn con vt n gp ngi. Ngi s tay ln khp mnh voi v bo: - Con voi ny khng xng ng lm quc tng. N c c tnh ca mt con vt b d tt pha sau. Khi voi m sinh ra n, khng sc mang n ln vai, nn n ngi xung t, v vy n b tt nguyn chn sau. H cht vn nhng ngi em voi n, v bn y tr li rng bc tr gi ni ng s tht. Khi vua nghe ni chuyn kia, lng rt hoan h v ra lnh ban cho bc tr gi tm ng tin vng. Mt ngy khc, ngi ta em mt con nga dng ln lm vng m. Con vt ny cng c dn n bc tr gi. Ngi ly tay s khp mnh nga ri ni: - Con vt ny khng thch hp lm vng m cho c vua ng. Vo ngy n sinh ra, nga m cht i, nn do thiu sa m, n khng ln ln y . Li ni ny ca ngi cng ng s tht na. Khi nghe c vic y, vua rt p , phn bo em tng ngi tm ng tin na. Vo mt ngy khc, mt chic xe c em n lm vng xa. Vua cng a xe ny n ngi. Ngi ly tay r khp xe v bo: - Chic xe ny c lm bng g rng, nn khng thch hp vi c vua. Li ni ny ca ngi cng ng nh cc li khc. Vua li mt phen hi lng khi nghe chuyn ny, nn ban thm cho ngi tm ng na. Mt ln na c ngi dng vua mt tm thm qu c gi tr ln, vua lin a n n ngi nh ln trc. Ngi s khp tm thm, ri bo: - y c mt ch m con chut cn mt l. H xem k v thy ch , lin tu vi vua. Vua p li bo cho ngi tm ng tin na.
Lc by gi bc tr gi suy ngh: "Ch c c tm ng vng xem nhng vic k diu nh th y. y l mn tin tng cho th ht tc, chc hn vua ny l cu b thng ht tc! Ti sao ta phi phng s mt v vua nh th ch? Ta s tr v nh ring ca mnh". Th l ngi tr v hi cng Bharukaccha v sng ti . Lc y c vi thng nhn chun b mt chic thuyn v ang i tm mt thuyn trng. H suy ngh: "Ngi Suppraka thng minh kia l mt bc tr gi ti ba, c ngi trn tu th khng con tu no n hi na. D ngi m la, bc tr gi Suppraka vn l ngi tuyt ho". V th h i n ngi v mi ngi lm thuyn trng. - Ny cc Hin hu - Ngi p - ta m ri lm sao li thuyn cc bn c? - Tha Tn gi, qu ngi m tht y - Cc thng nhn bo - song ngi l ngi ti gii nht. V h c nn n ngi mi khng ngt nn cui cng ngi chp thun. - Nh cc bn ni vi ta vic ny, ngi bo - th ta s lm thuyn trng ca cc bn. Sau , ngi bc ln chic thuyn ca h. H li thuyn ra gia i dng. Sut by ngy lin, thuyn i khng gp ri ro no, ri mt ngn gi tri ma ni ln. Thuyn tri dt bn thng trn vng i dng hoang d, cho n lc vo c mt ni gi l bin Khuramla (Bi dao nhn hot). Ti y loi c c thn nh ngi vi mm nhn hot nh li dao, nho ln di nc. Cc thng nhn quan st loi c ny, va hi bc i s bin ny tn g, va ngm vn k u: 1. m ngi kia mi nhn nh dao, Va nhy ln cao li ln nho Hy ni. Supp, cho chng bn, Bin ny c bit vi tn no? Bc i s nghe cu ni ny, lin n li trong tr cc kin thc thy th ca ngi, ri p qua vn k th hai: 2. Ny cc thng nhn cng Bharka i tm vng bc bn ng xa,
y l bin c Khura , Thuyn ca cc ngi lc qua. Lc by gi i dng ny c nhiu kim cng. Bc i s suy ngh rng nu ngi bo chng bn y l bin kim cng, h s lm chm tu v tham ht nhiu kim cng, v th ngi khng ni g c; song sau khi a thuyn n, ngi ly mt si dy thng v th li xung nh th bt c. Vi dy ny ngi ht c mt m kim cng v giu trong thuyn, ri ngi la nhng th t gi tr qung xung bin. Chic thuyn i qua vng bin ny, n mt bin khc tn l Aggimla (Vng la chy). Bin ny ta ra nh sng nh th mt ngn la ang bng chy, nh mt tri ng ng. Cc thng nhn hi ngi qua vn k ny: 3. Ka i dng nh ngn la hng, Nh vng nht chiu, chng ta trng, Suppa, xin ni cho b bn, Bin y tn g c c khng? Bc i s p li h qua vn k tip theo: 4. Ny cc thng nhn Bharka, i tm vng bc bn ng xa, y l bin c Aggi , Thuyn ca cc ngi lc qua. By gi bin ny cha y vng, cng nh trc, ngi ly ln mt m vng v ct ln thuyn. Qua khi bin ny con thuyn i n mt bin c tn l Dadhimla (Vng sa ng), ng nh nh sa ti hay sa ng. Cc thng nhn li hi tn ca bin qua vn k: 5. Ka bin trng phau ging sa ti, Trng nh nhn vng sa ng ri, Supp, xin ni cng b bn, Tn gi l g ca bin khi? Bc i s p li chng bn bng vn k tip theo: 6. Ny cc thng nhn Bharka, i tm vng bc bn ng xa,
y l bin c Dadhi , Thuyn ca cc ngi lc qua. Trong bin ny c rt nhiu bc. Ngi ly bc theo cch nh trc, ri ct ln tu. Chic thuyn i qua bin ny v n mt i dng tn l Nilavannakusamla (Thm c Kusa), c hnh dng mt thm c kusa en nhnh (c ct tng) hay mt cnh ng la. Cc thng nhn li hi tn bin qua vn k: 7. Ka, bin xanh nh c ct tng, Tng nh nhn m la nng hng, Supp, hy ni cho b bn, Tn gi l g ca i dng? Ngi p li qua vn k tip theo: 8. Ny cc thng nhn x Bharka, i tm vng bc bn ng xa, i dng y chnh Kusa , Thuyn ca cc ngi lc qua. By gi trong bin ny c rt nhiu ngc bch qu. Cng nh trc, ngi ly mt m v ct trn thuyn. Qua khi bin ny, con thuyn i n mt bin tn gi l Nalamla (Bi lau sy), c hnh dng mt bi lau sy hay mt rng tre. Cc thng nhn hi tn bin qua vn k: 9. Ka i dng nh mt khm lau, Khc no ta thy rng tre u, Supp, hy ni cho b bn, Bin c ny tn gi th no? Bc i s p li qua vn k sau: 10. Ny cc thng nhn x Bharka, i tm vng bc bn ng xa, Bin ny tn gi Nala , Thuyn ca cc ngi lc qua. By gi bin ny y san h vi mu khm tre, ngi li ht mt m v ct ln tu. Sau khi i qua bin Nalamala, cc thng nhn n mt bin c tn l Valabhmukha (Lng cho). y nc rt i v dng ln mt pha, v
nh vy nc rt i mi pha v dng ln trn cc vch thng ng li mt vng nh th ci h su. Mt t sng dng trn ln mt pha, khc no mt bc tng: ta li nghe mt ting gm tht khng khip, tng chng lm thng mng tai hoc v c tim ta. Khi thy cnh ny, cc thng nhn kinh hong v hi tn bin qua vn k: 11. Ny nghe ting tht tht kinh hong, T bin c kia tht d thng! H thm, hy nhn, nhiu t sng Dng ln dc ng ta sn non, Supp, hy ni cho b bn, y gi tn g ca i dng? B tt p li qua vn k: 12. Ny cc thng nhn x Bharka, i tm vng bc bn ng xa, Valabh i dng ny , Thuyn ca cc ngi lc qua. Ngi ni tip: - Ny cc Hin hu, mt khi thuyn vo trong bin Valabhmukha ny th khng th no tr v c. Nu thuyn ny vo , n s chm v tan nt. By gi c c by trm mng ngi trn thuyn ny, h u s cht; nn h ng thanh tht ln mt ting ku v cng thm thit, chng khc no ting ku la ca nhng k ang b t chy trong a ngc su thm nht. (V gin a ngc). Bc i s ngh thm: "Tr ta ra, khng ai c th cu mng h c. Ta quyt cu h bng mt li th chn l". Ri ngi ni ln: - Ny cc Hin hu, hy mau mau tm cho ta bng nc hng thm, mc y phc mi cho ta, dn ra mt chn nc y v a ta ng trc con thuyn. C bn vi lm nh vy. Bc i s cm chn nc y bng c hai tay, va ng trc mi thuyn, thc hin mt li nguyn cu chn l, va ngm vn k cui cng: 13. T khi ta nh r v thn, Tr tu u tin pht khi dn,
Khng mt ngi no ta st hi L iu ta bit tinh tng, Nu li cu nguyn ny chn chnh, Mong c thuyn v chn vn an. Bn thng qua con thuyn du hnh trong nhng vng bin xa xi nay dng nh c ban thn lc siu phm, nn ch trong mt ngy n tr li hi cng Bharukaccha, vo tn trn t lin cho n khi dng li trc ca nh ca v thuyn trng kia, sau khi nhy vt qua mt khong chng mt ngn mt trm cubit (1 cubit = 45cm). Bc i s phn pht cho m thng nhn tt c vng bc, trn chu, san h, kim cng v bo: - S chu bu ny l cho cc bn ri, vy ng du hnh ng bin na. Sau ngi thuyt php cho h v n khi lm xong cc vic b th v cc thin s sut i, ngi i ln cng tr vi hi chng ci tri. *** Sau khi chm dt Php thoi ny, Bc o S bo: - Ny cc T kheo, ngy xa Nh Lai cng rt thng thi nh by gi vy. V Ngi nhn din Tin thn: - Thi by gi Hi chng ca c Pht l hi chng thng nhn v Ta chnh l Tr gi Suppraka. Nhn xt: Tr tu vin mn ca c Pht l mt trong nhng ti quan trng nht ca b chuyn Tin thn. Tr tu siu vit ca Ngi c trnh by di nhng hnh thc tht n gin nh trong s 387 - Chuyn Cy kim, khi B tt l mt chng trai bn kim ngho kh c ti lm mt cy kim tinh xo v song; hoc trong s 515 Chuyn Nam t Sambhava, khi Ngi ch l mt cu b by tui bit gii thch vn Chn Thin cho c mt triu nh vua quan v dn chng. Dn dn tr tu ca B tt t cao khi ngi so ti hng bin chn chnh vi mt s vua cha v tr gi ngoi o cho n cui cng ngi ginh c s cm phc ca cc i th nh trong cc s 545 - Chuyn Tr gi Vidhura, v s
546 - Chuyn ng hm v i, l nhng chuyn di c sc nht ca b chuyn Tin thn. Ring trong Tin thn ny, B tt l mt thy th tinh thng ngh thut hng hi, nn d m la, ngi vn c bn hu tn nhim v mi ngi lm thuyn trng cng h vt bin tm vng bc. Sau cn bo, thuyn h tri git vo cc i dng xa l y nguy him nhng ngi vn bit r c tnh v tn ca mi vng bin cng cc loi chu bu khc nhau ca mi vng. Tuy vy, lc no ngi cng bit va khng mun ly nhiu bu vt ko s bt trc xy ra. V cui cng khi thuyn b tri vo vc xoy tng chng phi tan tnh th ngi em ht uy lc ca mt ngi sng chn chnh sut i pht nguyn li th chn l cu nguy cho c on thy th y. Sau chuyn tr v bnh an, ngi phn pht ht s ti sn cho h v khuyn h gii ngh sng cuc i trong gia nh thc hnh cc thin s ch li cho mi ngi v bn thn. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 81, 12-2002) ---o0o--Chuyn i Ca thn Canda (999. Tin thn Canda Kinnara) "Chc hn i ta sp sa tn...", Chuyn ny Bc o S k trong lc tr ti B Lm gn Kapilapura, v thn mu ca Rhula (La Hu La) khi b cn trong cung. ang lc Ngi ngi trong cung ph vng, sut bui n Bc o S k Tin thn Mahdhammpla (s 447) v sau khi bui n xong, Ngi ni: - Ta mun tn thn nhng c tnh cao qu ca m Rhula (La Hu La) ngay ni tht b bng cch k Tin thn Canda Kinnara ny. Ri va trao bnh bt cho vua cha, Ngi cng hai v i t bc qua cung tht ca mu thn La Hu La. Thi y, c bn mi ngn cung n gii
ca ma hay n bu bn vi b, trong c mt ngn chn mi nng l con gi dng St l. Khi b nghe bo tin c Nh Lai n ving, b ra lnh tt c m cung n ny p y vng v hi chng tun lnh. Bc o S bc vo, ngi xung ch c dnh sn cho Ngi. Lc y c hi chng n nhn u ku ln mt ting v than khc rn r. Sau khi mc dng l tun trn, b m ca La Hu La c dp ni su ring, ng ln nh l Bc o S v ngi xung vi v v cng tn knh dnh cho mt v vua. Lc y ph vng Ngi bt u k c hnh ca b: - Bch Th Tn, xin hy nghe y. Khi nng hay tin Th Tn p y vng, nng cng p y vng, Th Tn b ht cc vng hoa v trang sc, nng cng b ht mi th v ch nm ngi di t. Khi Th Tn xut gia, nng lin tr thnh c ph v t chi mi tng vt m cc vng t khc gi n nng. Lng nng bao gi cng trung thnh vi Th Tn. Nh th, ph vng ca Ngi k ht c hnh ca nng trong nhiu cch. Bc o S lin bo: - Tha Ph vng, tht khng l g ngy nay trong i cui ca Nh Lai, cng cha ny yu thng, gn gi lng trung thnh i vi Nh Lai v ch mun c mt mnh Nh Lai du dt m thi. Qu vy, ngay c khi c sinh lm loi phi nhn, b cng gi d thy chung vi phu qun mnh m thi. Ri theo li thnh cu ca vua cha, Ngi k mt chuyn qu kh. *** Mt thi, khi vua Brahmadatta tr v Ba La Ni, Bc i s c sinh trong vng Tuyt Sn lm mt v Tin Kinnara (Khn Na La: Ca thn) tn l Canda hay Nguyt Lang, v ngi l Cand hay Nguyt Nga. C hai v sng cng nhau trn mt hn ni bc tn l Candapabbata hay Nguyt Quang. Thi y vua Ba La Ni giao ph vic triu chnh cho cc quan i thn, mt mnh vua khoc hai chic hong bo, trang b nm th v kh v tin v vng Tuyt Sn n. Trong lc ang thng thc mn sn ho, vua cht nh ni c con sui nh, nn bt u leo ln i. Thi by gi i tin sng trn nh Nguyt Sn thng trong ni vo ma ma, v ch xung ni vo ma nng. Va lc
y tin nam Canda cng v h sn v i quanh qun. i tin tm nc hoa, n phn hoa, mc xim y bn trong ln bn ngoi u bng th la sa dt t bng hoa, va lc l trong m cy ct ng (dy leo), va vui a ca ht bng mt ging ngt ngo nh mt. V tin nam tin dn n con sui ny v ti mt ch dng chn bn sui, chng bc xung cng v rc hoa khp mt sui va vui a di nc. Khi c hai v mc li xim y bng hoa xong, trn mt khong ct trng, sng long nh mt tm bc, hai v tri hoa lm sng ta v nm xung. Va lm c mt khc cy trc, v tin nam bt u thi so, va ca ht ngt ngo nh mt rt vo tai, trong lc tin n un ln i tay mm mi, va nhy va ht ca gn . Nh vua nghe ting ht, lin i rn rn ng ai nghe lt bc chn, va n gn ngm ngha i tin t mt ni np kn o. Vua bng nhin sinh ra si tnh tin n v ngh thm: "Ta mun bn chng kia v sng y vi v chng". Sau vua lin nhm bn trng thng v tin nam Canda. Chng au n tht ln bn vn k: 1. Chc hn i ta sp sa tn, Mu ta ang chy xit, tun trn, Ta dn mt ht ngun sinh lc, Hi th ang thoi thp, hi nng! 2. Ta ang chm ngp vi au thng, Lng d ta ang t chy bng, Song bi chnh nng su, Nguyt hi, M tim ta cm xc khn lng. 3. Nh c cy, ta c li tn, Ho hon nh sui cn kh dn, Lng y xc cm, Can-d hi, V ni bun au ca chnh nng. 4. Dng l tun t cp mt ta Nh ma chn ni chy vo h, Bi v lng d y thng cm, Cho ni su nng, hi Nguyt Nga! Bc i s than khc nh vy qua bn vn k trong khi qun qui trn sng ta bng hoa, ri bt tnh quay mt i. Nh vua vn ng ni np. Cn
tin n khng bit Bc i s va b thng, ngay khi ngi than khc nh th, nng cng khng hay bit, v nng ang say sa vi nim hoan lc ca mnh. Nhng khi thy ngi quay i v nm bt ng, nng bt u t hi chuyn g xy ra vi v phu qun. Vi n quan st chng, nng thy mu ang chy ra t ming vt thng, nn khng th no chu ng ni cn au n khng khip trc tnh cnh phu qun yu qu ca mnh, nng ku go tht thanh. "V tin nam t hn cht", vua thm ngh v bc ra l din. Khi tin n Cand thy vua, nng ngh thm: "y hn l k cp git chng yu qu ca ta", v nng run ry chy trn. Khi ng trn nh i, nng kt ti vua quyt lit qua nm vn k: 5. i kh thn ta, cha bo tn! Nh ngi bn trng thng chng, Nay chng nm , trn t lnh, Di mt gc cy, gia ni ngn. 6. Vng t! Su au x rut ny, Ta mong thi hu phi n thay! Mi su ang bp tim tan nt, Khi thy chng yu cht y. 7. Vng t! Su au x rut ny, Ta mong vng hu phi n thay! Mi su ang bp tim tan nt Khi thy chng yu cht y. 8. Mong thi hu nay khc ph hong, V sau li phi khc hong nam, K v tham dc ang lm c Cho chnh chng ta tht ung oan. 9. c mong vng hu phi ch trng Tnh cnh mt con ln mt chng L k v tham, lm vic c Cho chng v ti, chnh phu qun. Sau khi nng ku go than khc nh vy qua nm vn k trn, nh vua va ng trn nh ni ct ting an i nng qua mt vn k khc:
10. Thi ng than khc, ch su thng, Ta chc rng m qung mt nng: Cung in vua ban nng dim phc, Nng lm hong hu ca qun vng! - Ngi va ni g th? Tin n Cand tht ln khi nghe li ny, v nng ct ging s t hng hng hn p li: 11. Khng, ta nh kt liu cuc i! Ta chng bao gi mun ly ngi, Ngi git chng ta no c ti, Tt c v tham i ta thi! Khi nghe li ny, lng say m ca vua i vi nng u tan ht, sau , vua lin ngm mt vn k khc na: 12. Sng cho tha nguyn, hi tin nng, Thi hy quay v nh Tuyt Sn, Ta bit c nhiu loi th vt n ton c hoa, mn rng hoang. Cng vi nhng li ny, vua bnh thn b i. Ngay khi Cand bit vua i ri, nng bc n m ly Bc i s em tn nh i v t ngi nm trn mt ch t bng phng ti ; va k u ngi ln lng nng, nng va than th qua mi hai vn k sau: 13. y gia vng i ni, nh cao, Trong nhiu thung lng, di hang su, Thip lm g na, chng tin hi, V bng chng nay thip thy u? 14. Th rng lang bt khp ni ni, L tri trn nhiu chn p ti, Thip phi lm g, chng Nguyt hi, V nay chng vng bng trn i? 15. D th tung honh, hoa ngt hng Lan trn bao chn p hoang ng,
Thip lm g na, chng tin hi, V chng cn u thy bng chng? 16. Trong veo, nhiu sui chy ven i, Hoa di mun ngn, ph khp ni, Thip phi lm g, chng Nguyt hi, V nay chng b thip n ci? 17. Xanh thm l i ni Tuyt San, Khi nhn, i ni p v vn, Thip lm g na, chng tin hi, V chng cn u thy bng chng? 18. Bao nh Tuyt Sn nhum nh vng, Nhn xem i ni p huy hong, Thip lm g na, chng tin hi, V thip cn u thy bng chng? 19. i ni Tuyt Sn rc ln, Ni i tuyt diu lc nhn xem! Thip lm g na, chng tin hi, V thip cn u thy bng tin? 20. Tuyt Sn nh nhn vt tri cao, i ni nhn xem p bit bao! Thip s lm g, chng Nguyt hi, V nay thip chng thy chng u? 21. Lp lnh, Tuyt Sn nh trng ngn, Nhn xem i ni p mun phn! Thip lm g na, chng tin hi, V chng cn trng thy Nguyt qun? 22. Tuyt Sn li i sc cu vng, Tuyt diu l khi ng ngm trng! Thip phi lm g, chng Nguyt hi, V khng cn c thy lang qun? 23. i Hng thn thit vi yu ma, Khp chn ph y vn c hoa,
Thip phi lm g, chng Nguyt hi, V u cn thy bng Canda? 24. Thn tin yu mn ngn i Hng,17 Cy c bao quanh khp no ng, Thip s lm g, chng Nguyt hi, V u cn thy bng chng thng? Nng c than th mi nh vy, ri khi cm tay Bc i s t ln ngc nng, nng thy tay ngi cn m. Nng ngh thm: "Canda cn sng y, ta quyt khiu khch cc thn linh cho n khi chng c sng li!". Ri nng ln ting qu trch cc thn: - Chng c v thn no cai tr ci trn hay sao? Cc ngi i ngao du u c ri? Chc hn cc ngi cht ht ri nn chng cn ai cu mng chng yu qu ca ta y! V uy lc ni kh au thng thit ca nng, chic ngai ca Sakka ( Thch) Thin ch nng rc ln. Khi xt k, ngi thy r nguyn nhn, lin gi dng mt v B la mn n gn nng, cm bnh nc thn dc ry ln mnh Bc i s. Trong chc lt, thuc c mt cng hiu, sc mt ngi tr li ti tnh, ngi cng khng cn bit g n ch b thng na. Bc i s ng dy hon ton hi phc. Khi Cand thy v phu qun mun vn yu qu ca mnh hon ton bnh an, nng hn hoan qu xung chn ca Thch Thin ch, tn thn ngi qua vn k: 25. La mn Thnh gi ng tn vinh! Cho phn thip y km phc lnh c thy phu qun y i knh, Ry ln chng thnh dc hi sinh! Sau Thch Thin ch khuyn nh: - T ry v sau hai v ng xung khi nh Nguyt Sn ra gia ng i ca loi ngi na, m c chn y thi. Ngi lp li cu ny hai ln ri tr v ci ca ngi. Cn Cand hi chng nng:
- Ny phu qun, sao ta li chn y nguy him ny? Ta hy mau v nh Nguyt Sn. Ri nng ngm vn k cui cng: 25. Ta hy lui v nh Nguyt san, Ni khe sui dim l tun trn, Sui khe ph ngp y hoa l, Mi mi chn kia, gi nh nhng Thm th len qua ngn c th, Mi m tr chuyn, pht bnh an. *** Khi Bc o S chm dt Php thoi ny, Ngi bo: - Khng phi ch by gi, m ngy xa cng th, Cng cha lun lun tn ty v gi lng trung thnh vi Ta. Ri Ngi nhn din Tin thn: - Vo thi y, Anuruddha (A Na Lut ) l vua, m ca La Hu La (Rhulamt) l tin n Cand v Ta chnh l v tin nam. Nhn xt: y l mt trong nhng chuyn tnh lng mn gy xc ng nht trong b Chuyn Tin thn. Theo truyn thuyt kinh in, khi v o s Sumedha (Thin Tu), tin thn c Pht Thch Ca, c c C Pht Dipankara (Nhin ng) th k thnh Pht, c mt thin n pht i nguyn lm bn i ca Ngi qua v lng kip cho n ngy Ngi c qu V thng Gic ng. i nguyn ny c th hin qua nhng mi tnh chung thy gia nng v B tt, tin thn c Pht di nhiu hnh thc khc nhau: t i chim b cu, thin nga hay qu, cho n i v chng vng gi trong cung in, bao gi nng cng nu bt nhng c tnh cao p ca nng bn cnh B tt trong sut cuc sng y.
c bit y, B tt v nng l i ca thn Kinnara (Khn Na La), mt loi thn tin ni rng c ging ca tuyt vi nht trn th gian v lun sng qun qut bn nhau khng ri ngay c trong him nguy hon nn. c Pht k chuyn Tin thn ny trong lc Ngi tr v thnh Kapilavatthu (Ca T La V) thm gia nh ln u tin khong nm nm sau ngy Ngi thnh o. Khi nghe ph vng Ngi (Suddhodana: Tnh Phn) ca ngi c hnh ca cng cha Yasodhara tc b m ca Tn gi Rahula, c Pht xc nhn khng ch i ny, m tri qua v lng i trc, di nhiu hnh thc ti sinh, b cng gi lng chung thy i vi Ngi v ch mun Ngi du dt trn i m thi. Cu chuyn ny l mt v d minh chng iu y. Phi chng li ni y ca Ngi ng rng qua v lng i trc, b thc hin li nguyn cao c ca b l h tr B tt trong mi cnh i trn con ng tm cu chn l qua mi no lun hi, n nay s mng y c hon mn, Ngi c qu V thng Gic ng v tr thnh Bc o S hng dn mi loi ci tri v ci ngi, th phn b cng nn i theo con ng do Ngi khm ph y c gic ng, thot ly sinh t nh Ngi? Chc hn v sau b cng nhn thc c li gi su xa kia, cho nn khi Tn gi Rahula xut gia theo c Pht, b cng cng nhiu v Thch n trong hong tc xut gia tu tp Thnh o v c qu Gic ng ngay i hin ti ny. Nhn dp Xun v, cng l dp l c Pht Thnh o theo truyn thng Bc tng, ti xin gi n cc o hu gn xa cu chuyn Tin thn c bit ny tng nim hng n c Pht hy sinh cuc sng i thng i tm chn l v ch ng cho nhng ai mun tu tp gii thot gic ng nh Ngi. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 82, 01-2003) ---o0o--Chuyn Cy Kim (S 387- Tin thn Suci) "Xu nhanh, trn lng, thng ngay"
Bc o S k chuyn ny trong lc tr ti K Vin, v s thnh tu Ti thng tr18.. Hon cnh cu chuyn s c k trong Tin thn Mahummagga, s 546. Bc o S bo ch Tng: Ny cc T kheo, y khng phi ln u tin Nh Lai 19 tr tu v nhiu phng tin thin xo. Ri Ngi k cu chuyn qu kh. * Ngy xa, khi vua Brahmadatta (Phm Th) tr v ti Benares (Ba La Ni), B tt 20 c sinh ra quc Ksi (Ca Thi) trong nh mt th rn v khi ln ln, ngi rt tinh thng ngh ny. Cha m ngi rt ngho. Khng xa lng ny c mt lng khc gm mt ngn nh. Ngi trng nghip on ca c ngn th rn ny l ngi c vua n sng, giu tin ca v th lc. Con gi v ny cc k dim l, chng khc no mt thin n, y mi ho tng ct tng ca mt mnh ph phu nhn. Nhiu ngi t cc lng chung quanh n nh rn dao kim, ru ba, li cy, gy nhn u trng thy nng Khi h tr v lng, h ca tng sc p ca nng nhng ni c n ng t tp v nhiu ni khc. Ch mi nghe ni v nng thi, B tt cm thy say m v ngh thm: "Ta s ly nng lm v". V th, ngi la th st tt nht, lm mt cy kim tht cng v mnh c th m thng con sc sc v ni trn nc. Ri ngi lm mt ci bao bc ngoi n cng th st y v cng m thng con sc sc vi bao kim kia. Theo cch y, ngi lm by ci bao kim, phng php ngi lm chng ra sao khng c tit l, v vic y thnh tu nh tr tu hiu bit v i ca ngi. Sau ngi t kim vo ng v ng vo mt ci hp, ngi i vo lng kia, hi ng n nh ngi trng phng th rn. Ri ng ti ca nh y, ngi hi: -- Ai mun mua cy kim loi c bit ny ca ti i ly tin chng? V va ng cnh nh ng trng phng th rn, ngi ngm vn k u tin miu t cy kim: 1. Xu nhanh, trn lng, thng ngay c bi lng nhong bt mi xanh xanh, u kim sc nhn, thanh thanh, Kim y, ai mun mua mnh bn cho?
Sau ngi li ca tng cy kim ln na qua vn k th hai: 2. Xu nhanh, vng mnh, thng ngay, Thn kim kho luyn trn y p sao! St kia cng s xuyn vo. Kim y! Ai mun mua no ai i! Lc y c gi ang qut cho cha bng chic qut l tht nt trong lc ng nm trn chng tre c thoi mi sau bui im tm. Khi nghe ging ngt ngo ca B tt, nng cm thy bun nn nh th nut mt ming tht sng, v phi lm cho s kh chu y tan bin bng c ngn m nc, nng bo: -- Ngi no y li c th rao bn kim vi ging ngt ngo nh th trong mt lng th rn? Ngi y n y v vic g? Ta phi tm xem s vic ra sao. V th, nng t cy qut xung v bc ra ni chuyn vi ngi bn ngoi, ng hnh lang. Mc ch ca ch B tt lun t thnh tu: chnh v nng m ngi n ngi lng ny. Nng bo ngi: -- Ny cu, dn chng trong nc u n lng ny mua kim v cc vt dng tng t. Cn cu li mun bn kim trong lng th rn tht l in r! D cu c ca tng kim ca cu sut ngy, cng khng ai mua hng ca cu u! Nu cu mun c gi th qua lng khc. Th ri nng ngm hai vn k: 3. Mc cu ta bn ri, Lng trn xm di ai ngi chng hay, Th rn ta thnh ny, Cn ai bn c kim may na ? 4. Ngh rn ni ting chng ta, Vic lm kh c ai m snh ngang? Th rn ta trong lng, Ai cn em bn kim mang ti mnh? B tt nghe li nng, vi p: -- Tha c nng, c ni vy l do khng hiu bit g c . Ri ngi ngm hai vn k tip theo:
5. Th rn c trong thnh, Nhng ngi ti bn kim mnh mi hay! T s ngh sn trong tay, Mn hng nht mua ngay ko hoi! 6. Mt khi nghim ph bit ri Cy kim ny do ti t lm, Tn ng chc chn s ban Gia ti sn nghip cng nng cho ti. Ngi trng phng rn nghe ton th cu chuyn, bn gi con gi vo hi: -- Con ang ni chuyn vi ai ? -- Tha cha, mt cu trai bn kim. -- Th cho gi cu y vo y. Nng ra gi ngi vo. B tt cung knh cho v trng phng rn xong, ng sang mt bn. V y hi: -- Cu lng no? -- Tha tn ng, ti lng n, l con trai gia nh th rn kia. -- Ti sao cu n y? -- Tha, bn kim. -- No, a ta xem th kim ca cu. B tt mong mun cng b mi c tnh ca ngi gia nhiu ngi, bn ni: -- Mt vt c nhiu ngi xem li chng tt hn ch c mt ngi xem hay sao? -- Ny anh bn, ng lm. V th, v phng trng tp hp tt c th rn li, v ng gia m ng, ng bo:
-- No anh bn, hy ly kim ra y. -- Tha tn ng, xin hy bo ly mt ci e v mt ci a bng ng ng y nc ra y. Vic y c thc hin ngay. B tt ly cy kim ra khi hp a cho m kia xem. ng trng phng rn cm ly v hi: -- y l ci kim chng? -- Khng, khng phi l ci kim, m l ci ci bao. ng phng trng quan st k cng khng thy u dui g c. B tt ly li, dng mng tay rt ci bao ra v ch cho mi ngi: -- y l cy kim, y l ci bao. Ngi t cy kim trong tay ng phng trng v ci bao di chn. ng phng trng li bo: -- Ta chc y l cy kim ri. Ngi p: -- y cng ch l ci bao kim. Ri ngi ly mc tay nh bt n ra v c th ngi t su ci bao lin tip di chn v phng trng v ni: -- y l cy kim, v t kim vo tay v kia. C ngn ngi th rn bng ngn tay mt cch thch th v bt u vy khn tung h. Sau v trng phng hi: -- Ny anh bn, th cy kim ny c sc mnh th no? -- Tha tn ng, hy bo mt ngi lc lng nng nghing ci e ny ln v t chu nc di ci e. Sau m thng cy kim vo e. V y bo lm ng nh vy v m u nhn ca kim vo ci e. Cy kim xuyn thng ci e v nm ngang mt nc khng nhch ln hay lch xung t no d ch bng mt si tc.
Mi ngi th rn ng thanh bo: -- Chng ta cha tng bao gi nghe, thm ch qua li n i, rng hin c nhng ngi th rn nh th ny! Nh th h li bng ngn tay v tung vy c ngn chic khn. ng phng trng gi c con gi vo, v ng gia m ng, ng bo: -- y l c gi xng i vi cu. ng lin rt nc giao kt trn tay hai v v trao nng cho ngi em i. V sau, khi v trng phng qua i, B tt tr thnh trng phng rn trong lng y. * Khi php thoi chm dt, bc o S tuyn thuyt cc Thnh v nhn din tin thn: "Thi y, con gi ngi trng phng rn l mu thn Rhula 21, chng th rn thng minh chnh l Ta vy." -ooOooNHN XT: y l truyn tin thn rt ra t tp III, chng 6 vi su bi k. Nhn mt bui hp ti Chnh php ng, ch Tng ca ngi tr tu vin mn ti thng ca c Pht v trnh ti y ln Ngi. Sau , theo li yu cu ca ch v, Ngi k chuyn qu kh ny chng minh tr tu c bit phi thng ca Ngi trong cc i trc. Trong tin thn y, B tt ch l mt ngi th rn ngho kh a v hn km trong x hi, nhng nh c tr thng minh khc ngi, ngi lp c mt k cng l lm mt cy kim c sc mnh c bit nm trong su bao kim. Khi rt ra, cy kim c th m thng hn e v ng thng trn mt nc trc s thn phc ca mi ngi th rn, v sau B tt c v trng phng rn g c con gi tuyt sc tng lm mi chng trai m c, trong s c B tt. Ngi con gi y chnh l tin thn ca mu thn Tn gi Rhula, thng c gi l cng cha Yasodhar (Da Du La).
Theo truyn thng kinh in, khi b tt cn l v o s Sumedha c th k thnh Pht di chn c Pht Dpankara (Nhin ng), c mt thin n nhn pht nguyn lm bn i ca B tt qua v lng kip sinh t lun hi cho n khi Ngi thnh o V thng Gic ng. V sau, chnh nng cng c cm ha vo o php ca Ngi v chng c Thnh qu A la hn. Mi nhn duyn tt p phi thng gia B tt v mu thn Rhula l mt trong nhng ti chnh ca b truyn tin thn v truyn ny l mt v d chng minh. Nhn dp u Xun Tn T, ti xin gi n ch v o hu mt chuyn i xa, nu r tr tu phi thng ca B tt tin thn c Pht lng trong mt mi k duyn gia i trai ti gi sc y nt th mng lng mn, din t mt chng trai si tnh yu say m d cha gp mt c gi, l mt c im rt ph hp vi tnh ngi mun thu v em li nim h lc nh nhng cho ngi hc o qua mi thi i. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 59, 02-2001) ---o0o--Chuyn c Hnh (S 396. Tin thn Kukku) "Ci nc nh ny cao thc ri..." Bc o s k chuyn ny trong lc tr ti K Vin v vic khuyn gio mt quc vng. Hon cnh ny s xut hin trong Tin thn Tesakuna, s 521. * Ngy xa, khi vua Brahmadatta tr v ti Ba La Ni, B tt l quc s v th s cng nh thnh s. Vua y i theo t o, cai tr bt chnh v thu gp ti sn bng cch n p dn chng. B tt mun khuyn gio vua, lin i quanh qun tm mt v d. By gi, ni tht trong cung lm cha xong, nn mi nh trn y cha hon chnh. Cc cy rui chng nc nhn ch va mi c t vo ng v tr. Vua du ngon trong ng vin, khi tr v cung, vua nhn ln v thy nc
nh hnh trn, s n s rt, vua bc ra ng bn ngoi, ri li nhn ln v suy ngh: "Lm th no nc nh ny ng yn nh vy? Cc rui ny ra sao?" Vua lin ngm vn k u hi B tt: 1. Ci nc nh ny cao thc ri, Tm cy ko ln quy qun Bng sim-sa vi s-ra22 na, Bi vy nc nh ng vng chng? Nghe vy, B tt suy ngh: "Ta c c mt v d khuyn gio vua." Ngi lin ngm cc vn k sau: 2. Ba mi rui nh g s-ra c xp u quanh di mi nh, p st vo nhau nng tht vng, Cho nn nc ng thng ngay m. 3. Vy ngi c tr c quy qun Vi quc s hin, bn tn trung, S chng sa c lc mt vn, Nh rui nc mi thng bng. Trong lc B tt ang ni, vua xem xt k hnh vi x th ca mnh: "Nu khng c nc nh th cc cy rui khng ng vng; nc nh cng khng ng vng nu khng c cc cy rui nng . Nu cc cy rui gy nh nc nh sp . Cng vy, mt v vua c hnh khng tp hp cc thn bng, i thn, qun i, B la mn v gia ch li vi nhau, v nu m qun thn tan r, vua khng c nng s mt ht quyn lc, v th vua phi sng cng chnh." Ngay lc y, m th n em dng vua mt qu bi. Vua bo B tt: -- Ny hin hu, hy n bi ny. B tt cm bi v tha: -- Tu i vng, ngi no khng bit cch n bi s lm cho n ng hoc cay. Song ngi c tr bit cch ly cht ng ra, v khng b cht chua, hoc lm hng hng v ca bi khi n bi.
Ri dng th d ny, ngi trnh by vi vua cch to ti sn chn chnh qua hai vn k: 4. n bi lun phn v ng cay, Nu khng gt v vi dao ny, Ch n phn rut l thm ngt, Nu thm v th ht ngt ngay. 5. Vy ngi c tr chng hung tn Thu gp thu trong cc xm lng, Tng sn nghip nhng khng phm ti. Bc ng chn chnh to danh vang. Vua va tham vn B tt va i n h sen, khi nhn mt hoa sen ang n c mu sng p nh mt tri mi mc, khng b nc lm nhim, vua bo: -- Ny hin hu, hoa sen kia mc thng ln khng b nc lm nhim sc hng. B tt lin p li: -- Tu i vng, mt v vua cng phi nh vy. V ngi ngm cc vn k ny khuyn gio: 6. Nh hoa sen n trong h 7. R trng, nc trong bo dng cho, Di nh mt tri hoa n p Khng h bi bm chng bn nh. 8. Vy ngi c c hnh a ng, Kho luyn n nhu, thin lng, Nh a sen trong h nc y, Bn nh chng cu u tm can. Vua nghe li B tt khuyn gio t v sau tr nc chn chnh v thc hnh cc thin s, b th cng nhiu phc nghip khc, nn c ti sanh ln Thin gii.
* Khi php thoi chm dt, bc o s tuyn thuyt cc Thnh v nhn din Tin thn: "Thi y, vua l nanda v v quc s c tr chnh l Ta vy." -ooOooNhn xt: Ging dy cho vua cha v cch tr nc l mt trong nhng ti quan trng ca b chuyn Tin thn. Hng chc chuyn di c xy dng quanh ch ny, cha k nhng chuyn ngn lng vo nhng ti khc ri rc khp b chuyn. Ngay trong thi gian u tin c Pht i thuyt php sanh, Ngi n ving i vng Bimbisra nh ha trc kia v thuyt gio vua y cng qun thn ti thnh Rjagaha (Vng X). Vua c qu D lu lin cng dng c Pht tinh x Veluvana (Trc Lm) v tr thnh t trung kin ca Ngi. V sau, vua Pasenadi nc Kosala cng tm n c Pht nghe Ngi thuyt php v tr thnh t ti gia ca Ngi. Mi tnh thn hu gia c Pht v vua Pasenadi ko di hng chc nm sau to nhiu c hi thun li Ngi thuyt php cho vua v nhiu vn lin h i sng ti gia ca mt v vua, v nhng kinh y c ch v kt tp kinh in a vo b kinh Tng ng vi nhan "Tng ng Kosala". Mi thn tnh ny ko di cho n tn ngy cui i ca vua c din t qua kinh Dhammacetiya (Php Trang Nghim, kinh Trung B s 89), trc khi vua bng h ngay sng hm sau . Kinh in nguyn thy cng ghi li s gio ha c Pht dnh cho bit bao vua cha, vng t ng thi nh vua Udena, Ajtasattu, cng mt s quc vng khc. iu ny chng t Ngi rt quan tm n i sng ca cc v vua cha v h l giai cp trc tip cai tr t nc, c th em hnh phc hay kh au cho dn chng ty theo cch suy ngh v hnh ng ca h. c bit qua b Chuyn Tin thn, ta gp bit bao vua cha c c c B tt, Tin thn c Pht, khuyn gio v B tt lun thuyt ging Thp vng php cho vua cha nghe d Ngi ang trong hnh thc ti sanh lm chim mung, th vt, hay thn tin, thin ch v.v... i vi c Pht, Thp vng php (Dasa-rjahamm) l mi c tnh ca mt v minh qun m bt c vua cha no cng phi hc tp, l (1) B th, (2) Gii c, (3) Hy sinh, (4) Chn chnh, (5) Nhn t, (6) Tit , (7) V sn, (8) Bt hi, (9)
Kham nhn v (10) Khng tri lng dn. Nhng c tnh ny s khin vua cai tr cng bng chnh trc, ly hnh phc ca mun dn lm mc tiu cai tr ca mnh, v iu ny s em li hnh phc thc s cho bn thn vua y i ny cng i sau. Nh trong chuyn Tin thn ny, B tt dy mt v vua hin phi c mt nhm triu thn tt ph t mi c th vng vng ng ngi bu. N vua c nnh thn xi gic lm iu c s a n s suy tn ca triu i y. i vi qun chng thn dn, vua khng th hng li nhun bt chnh bng su cao thu nng trnh gy au kh v on hn i vi dn, cng nh ta n bi phi cha phn v ko nm phi v ng cay. Tm li, mt v vua c danh ting tt p chng khc g mt a sen n thm ngt di nh mt tri khng b bn ly vy bn. Nhng li dy ca c Pht i vi cc nh lnh o t nc mang y tnh thc tin v ch li qua mi thi i. iu ny chng t Ngi quan tm su sc n i sng x hi loi ngi v sn sng khuyn gio mi ngi ng cng v ca mt ngi chn chnh i em li chn hnh phc cho bn thn v nhiu ngi khc. Nhng c im y trong nhng li dy ca c Pht v i sng ti gia ny tht tri ngc hn vi nhng nhn xt sai lm ca mt s ngi ngoi o cho rng c Pht ch trng xa lnh cuc i nn khng mun lin h g n nhng vn ca i sng th tc trong x hi. B chuyn Tin thn s vi nhng ti phong ph a dng ln lt trnh by hu ht mi phng din ca i sng con ngi: ngoi vn tu tp ca hi chng xut gia, cn c hng trm chuyn khc lin h cc sinh hot ca x hi bnh thng nhm mc ch gip mi ngi tm thy an lc hnh phc ty theo nguyn vng ca i mnh. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 67, 10-2001) ---o0o--Chuyn i Hu Vng (S 407. Tin thn Mahkapi) "Chnh thn ngi bc ngang cu kh ."
Bc o S k chuyn ny trong lc tr ti K Vin v cc thin nghip i vi thn quyn. Hon cnh chuyn ny s xut hin trong Tin thn Bhaddasla s 465.X. Tng chng bt u bn lun trong Chnh php ng, bo nhau: "c Pht ton gic lm nhiu thin s i vi thn quyn." Khi bc o S hi Tng chng v c trnh by ti trn, Ngi p: "Ny cc T kheo, y khng phi ln u Nh Lai lm thin nghip i vi thn quyn." V Ngi k mt chuyn qu kh. * Ngy xa khi vua Brahmadatt tr v Ba La Ni, B tt nhp mu thai loi kh. Khi ln ln, ngi c vc dng oai nghi lc lng v cng trng, cng sng vi mt n tm mi ngn con kh Tuyt Sn. Gn b sng Hng c mt cy xoi (nhiu ngi khc bo l cy a) vi nhnh chi ta bng mt v l rm rp nh mt nh ni. Tri xoi ngt c mi hng v v tuyt diu, to bng cc bnh nc. Tri t mt cnh ri xung t, t mt nhnh khc ri xung sng Hng, t hai nhnh khc ri vo gc cy. Trong lc n xoi cng vi loi kh, B tt ngh thm: "Mt ngy kia tai ha s xy n cho ta do tri xoi ri xung nc." V th khng li tri xoi no trn cnh cy mc trn b sng, ngi bo bn chng n ht ho8c nm b hoa ng ma ngay t khi n hoa mi nh bng ht u. Tuy th, mt tri xoi chn nm kn trong mt t kin, nn c tm mi ngn con kh khng trng thy, rt xung dng sng v mc vo ci li pha trn. Vua Ba La Ni lc y ang tm sng vui a vi mt tm li trn v mt tm di. Khi vua vui a sut ngy v sp ra v lc chiu ti, bn ngi nh c ang ko li ln, trng thy tri cy, nhng khng bit loi g, lin em dng vua. Vua hi: -- Tri g th? -- Tu i vng, chng thn khng bit. -- Th ai bit?
-- Tu i vng, cc ngi kim lm. Vua truyn gi bn ngi kim lm v khi nghe h bo l tri xoi, vua ly dao ct n ra, ri trc ht bo bn kim lm n xoi, sau chnh vua cng n xoi. Hng v xoi chn thm nhun khp ton thn vua. Do lng ham mun hng v cu thc, vua hi bn kim lm cy y u, va khi nghe rng cy y trn b sng v hng Tuyt Sn, vua truyn rp cc chic b li v cho ngc ln thng ngun ca sng theo l trnh c m kim lm hng dn. S ngy i ng chnh xc l bao nhiu khng c nu ra. Theo thi gian, h n ni y, v nhm kim lm trnh vua: -- Tu i vng, l cy xoi. Vua dng b li v cng m qun thn ng o i b n ni, ri truyn tri sng ta ngay di gc cy, vua nm ng sau khi n xoi v hng mi th hng v tuyt ho. Khp mi pha qun lnh canh gc cn thn v nhm la ln. Khi mi ngi ng yn, B bt cng by kh n lc na m. Tm mi ngn con kh chuyn t cnh n sang cnh kia n xoi. Vua tnh gic thy by kh, lin nh thc qun hu v gi m x th n bo: -- Hy bao vy loi kh ang n xoi chng khng thot c, ri bn c i. Ngy mai ta mun n xoi vi tht kh. m x th tun lnh, ng p: -- Mun tu, c lm. Ri h bao vy c cy vi cung tn sn sng. By kh thy h, s cht v chng khng th trn c, lin nhy n B tt v tha: -- Tu Cha cng, cc x th ang vy quanh cy v bo: "Ta s bn cht loi kh lang thang trm cp ny." Chng con phi lm g by gi? Chng va ng va run ry. B tt bo: -- ng s, ta s cu mng cc con.
Va an i by kh nh vy xong, ngi leo ln mt cnh mc thng ng, ri i qua mt cnh khc tri di v pha sng Hng, xong li nhy vt v cui cnh y, vt qua mt trm tm cung v h xung mt bi cy trn b. Khi xung n ni, ngi nh du khong cch v ni: " l khong cch ta vt qua." Ri ct mt t tre st gc, lt v v ni: "Phn ny s c buc vo cy y, v phn kia s trn khng." Khi tnh hai chiu di nh vy, ngi qun phn buc vo tht lng mnh. Ngi cm t tre buc mt u vo thn cy trn b sng Hng v phn kia vo tht lng, sau nhy vt qua khong cch mt trm tm cung y vi tc ca my bay theo gi cun 23. Do khng tnh phn tre buc vo thn mnh, ngi khng th ti tn cy y. V vy ngi ly hai tay nm cht cnh cy v ra hiu cho n kh: -- Cu chc cc con may mn, qua nhanh ln, bc trn lng ta m i dc theo cy tre. C tm mi ngn con kh trn thot c theo cch y, sau khi cung knh nh l B tt, v xin php ngi ra i. Thi y Devadatta (B t a) l mt con kh trong n kia, t nh: "y l c hi ta thanh ton k th." V th va tro ln cnh cy, n nhy vt v ng trn lng B tt. Tim B tt v nt, v cng au n. Sau khi gy ra ni au kh thng thit cho ngi nh vy, n lin b i, ch cn B tt mt mnh. Lc y vua tnh gic thy r mi vic by kh lm cng B tt, vua li nm xung suy ngh: "Con vt ny khng k n tnh mng mnh, cu thot cho c n bnh an." Khi tri sng, vua hoan h v B tt, li suy ngh: "Git hi cha kh ny tht khng phi o, ta mun n xung v sn sc n." V vy vua quay b xung sng Hng v dng mt cu cao B tt nhy xung nh nhng, truyn em tm y vng ph trn lng ngi v tm ra ngi trn sng, cho ngi ung nc ng, lau thn th ngi tht sch v tm du thm lc l c ngn ln. Sau vua tri mt tm da c thoa du ln sng ta v t ngi nm , cn vua ng mt ch thp hn. V vua ngm vn k u:
Chnh thn ngi bc ngang cu kh Cho c n trn thot c bnh an, Ny kh kia, ngi vi chng h hng, Hay bn chng l g ngi vy? Nghe li ny, B tt ngm cc vn k khuyn gio vua: Tu i vng, ti trng nom bn y, L Hu vng, ti lm ch c n, Kia bn kia y ry ni kinh hong, V ch v, lng do bun au n. Ti nhy qua mt trm tm cung ln c tri di trn v tr nm ngang, Ri khi ti buc khc tre nan Tht vng chc quanh sn ti . Mun n cy nh vng trng bo t, c cung phong thi bt cc k nhanh, Song mt , ti ch n u cnh, Cm ly n, bn tay ti tht vng. Khi ti nm trn cy treo l lng, Buc cht vo cnh vi khc tre non, By kh kia bc c lng cm, Gi y chng c an ton thot nn. Ti khng s ni au v thit mng, Du giam cu, ti cng chng au bun, Khi bnh an hnh phc vi c n, Xa bn chng, ti tng ng tr. Mt v d dnh cho ngi, i , Nu ngi mong hc o l chnh chn: Nim an vui hnh phc ca ton dn, Cng qun i, v kinh thnh chin m. i vi ngi u thit thn tt c, Nu ngi mong tr nc tht an bnh.
B tt gio gii vua nh th xong lin t trn. Vua gi cc i thn n truyn lnh cho Hu vng c th hng tang l nh mt quc vng. Ri vua truyn bo m phi tn: -- Cc nng hy a Hu vng ra tn ngha a vi t cch l on ty tng ca Hu vng, mc y , xa tc xung v cm uc trong tay. Cc i thn lm gin ha tng vi mt trm xe ci. Sau khi chun b tang l ca B tt theo nghi thc vua cha, h em xng sc ca ngi n trnh vua. Vua truyn xy mt n th ti a im ha tng B tt, lm l t uc v dng hng hoa cng dng. Vua li truyn khm vng vo xng s, nng n ln cao trn u ngn gio v t ti cng thnh ri cng dng hng hoa khi vua n Ba La Ni. Sau truyn lnh cho c kinh thnh trang hong tht trang nghim, vua lm l suy tn x li sut by ngy. Khi nhn phn x li v dng n th trong thnh, vua n cng dng hng hoa sut i. c an tr vo li dy ca B tt, vua chuyn tm b th cng lm nhiu thin s khc v cai tr chn chnh, nn v sau ti sinh Thin gii. * Khi php thoi chm dt, bc o S tuyn thuyt cc Thnh v nhn din Tin thn: "Thi y vua l nanda, n kh l hi chng ny v Hu vng chnh l Ta vy." -ooOooNHN XT: Tnh thng yu thn quyn cng l mt ti thng gp b Chuyn Tin thn. Tnh thn thit bo v gia tc, ni rng ra l tnh thng ng bo, ng loi cho n mun loi, pht xut t tm i bi ca B tt khin ngi lun sn sng cu kh chng sinh lc cn ngay c khi phi hy sinh tnh mng mnh nh trong chuyn Tin thn kh cha ny.
Nh vy trong v s hnh thc ti sinh, B tt thc hnh hnh B th Ba la mt l mt trong mi cng hnh vin mn (Dasaparam) m mt v B tt pht nguyn hon thnh trn con ng tu tp a n gii thot, gic ng qua v lng kip lun hi. Trong trng hp ny, bi nguyn y c thc hnh trc s chng kin ca mt v vua ci ngi. V vua ny c tnh ham vui chi, thch ca ngon vt l, nn cng mt m qun thn cho thuyn b ln n tn vng Tuyt Sn thng thc mn xoi qu him. Do vy vua ra lnh git c 80 ngn con kh n tranh ginh mn m v kia. Nhng by sinh vt b nh y li l thn dn ca B tt, v s cht, chng cu xin ngi che ch v ngi sn sng dng thn mnh lm phng tin gip ng loi trn thot cung tn ca vua. Nh vy tt c n kh c ngi bo v an ton tnh mng, nhng ch v mi nghch duyn i vi Devadatta, ngi phi hy sinh tnh mng mnh vo lc hon thnh nhim v cu gip ng loi. S hy sinh cao thng ca kh cha cm ha v vua ham dc lc kia, khin vua lp tc by t lng knh trng ca mnh i vi kh cha bng cch tn tnh chm sc ngi trong nhng gi pht cui i, ri nghe ngi thuyt php v phn s ca v vua hin c i vi thn dn, l t hnh phc mun dn lm mc ch cai tr ca mnh. Sau , vua truyn lnh lm l quc tang cho kh cha v xy n th x li ca ngi. Ri cng nh v vua trong tin thn Lc vng Hoan H, v vua ny cng c thm nhun o l lm vua, nn tun theo li khuyn gio ca B tt thc hnh Mi c tnh ca mt v minh qun tr nc ng chnh php em li hnh phc chn chnh cho bn thn thay v chuyn tm th hng dc lc nh thi thng ca vua cha th gian, ng thi em li hnh phc cho dn chng bng nhiu cng c thin s, nn sau khi t trn, vua c ti sinh ci tri theo ng qui lut nhn qu ca vn vt. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 61, 04-2001) ---o0o--Chuyn vua Susma (S 411. Tin thn Susma) "Tc ta en nhnh t ngy xa"
Bc o S k chuyn ny trong lc tr ti K Vin v i s xut th. Tng chng lc y ang ngi trong Chnh php ng tn thn i s xut th ca c Pht. Khi thy y l ch ca ch v, Ngi bo: -- Ny cc T kheo, khng l g ngy nay ta li lm i s xut th v gi t th tc, khi Ta thc hnh cc cng hnh vin mn (Ba la mt) trong hng trm ngn kip, m ngy xa Ta cng t b ngai vng ti quc Ksi rng ba trm do tun (dm) v lm i s xut th. V v vy, Ngi k cu chuyn qu kh. * Ngy xa, khi vua Brahmadatta tr v Ba La Ni, B tt nhp mu thai ca b v v t s hong gia. Trong ngy sinh ra ngi, hong hu cng sinh mt con trai. Vo ngy l t tn, bc i S 24 c gi l Nam t Susma, v hong nam c t tn Vng Brahmadatta. Vua cha thy i tr cng sinh ra mt ngy nn truyn giao B tt cho nh mu cng nui chung vi vng t. C hai tr ln ln ti p nh cc thin t trn tri. C hai u hc mi ngnh ngh thut Takkasil v tr v nh. Vng t tr thnh ph vng, cng n ung, sng chung vi B tt. Lc vua cha bng h, vng t ln lm vua, ban cho B tt mi vinh hin v phong chc T s hong gia. Mt hm tn vng truyn trang hong c kinh thnh, ri c t im rc r nh Sakka Thin ch, vua tham d m rc quanh kinh thnh, ng trn vai vng tng chng khc no bo tng Ervana 25 ca Thin ch, trong nim t ho cng vi B tt ngi pha sau trn lng voi. Mu hu nhn ra t ca s trng thy hong nam v cht thy v t s sau lng vua khi ngi t m rc tr v. B m ra si tnh ngi, lin i vo hu cung ngh thm: "Nu ta khng chim c chng, ta s cht ti y." Vua khng thy m lin hi thm, khi nghe b b bnh, ngi n hu thm v cung knh hi b b bnh g. B khng ni v h thn. Vua lin ng ln ngai, truyn chnh chung hong hu i tm hiu xem thi hu b bnh g.
Hong hu n, va hi thm, va vut ve lng mu hu. N nhn thng khng giu nhau cc chuyn b mt, v th chuyn b mt kia c tit l. Hong hu lin i trnh vua. Ngi bo: -- c ri, i khanh hy i an i mu hu, ta s tn v t s ln lm vua v mu hu ln lm chnh hu ca ngi. Hong hu lin n an i thi hu, v vua truyn mi v T s n k li vn : -- Ny hin hu, hy cu mng m ta, hin hu s lm vua v m ta s ln lm chnh hu, cn ta s lm ph vng. V T s p: -- Khng th c. Song c b khn cu mi, ngi bng lng v vua tn ngi ln lm vua, mu hu lm chnh hu v chnh mnh lm ph vng. Tt c mi ngi u sng ha hp, song b tt kh ho dn gia cuc sng ti gia. Ngi t b mi dc lc v hng v i tu hnh. Chng cn mng cc lc th trn gian, ngi i ng nm ngi nh t nhn b giam lng hay con g trng trong lng son. Chnh hu suy ngh: "Hong thng trnh mt ta. Ngi i ng nm ngi mt mnh, gi y ngi vn ti tr, cn ta gi v c tc bc. Gi s ta k cho ngi nghe chuyn ngi c tc bc, khin cho ngi tin chuyn y v n bu bn vi ta chng?" Mt hm, lm nh th lau u nh vua, b ni: -- Hong thng sp gi ri y, c si tc bc trn u Hong Thng! -- Hy nh n ra v t vo tay trm. Hong hu nh mt si tc, nhng li nm n i v t vo tay ngi mt si tc bc ca b. Khi thy n, ni s cht khin m hi ra chy xung trn ngi, d vng trn bng lng nh mt phin vng, ngi t nh mnh: "Ny Susma, ngi gi ci ngay tui thanh xun, sut by lu ngay ngi chm su vo vng bn dc lc nh th con heo vng qu ln li trong bn ly, ngi khng th xa ri bn nh c. Hy ri b tham dc, v sng i
kh hnh vng Tuyt Sn. Nay n thi xut gia ri." Cng vi tng ny, ngi ngm vn k u: Tc ta en nhnh t ngy xa Vn mc quanh vng trn ca ta, Bc trng gi y, lu nh; n thi ta phi bc i ra. Nh th B tt ca tng i tu hnh, song hong hu thy b lm cho ngi ri b b ch khng phi yu thng b, nn lng s hi, b mun cn tr ngi sng i xut gia bng cch ngm hai vn k ca tng dung sc ngi: Tc bc thip y, chng phi chng, T trn u thip mi em sang, V chng, thip ni iu h vng, Xin lng th cho li thip lm, Trng chng ti p, dng thanh tn Nh mt cy non tr gia xun, Hy tr nc nh, ci vi thip, ng tm vic ca tui thu ng! Song B tt p: -- Ny Hong hu, Hong hu ang ni n nhng vic phi xy n: Khi tui tc chn mui, tc en ny phi ng mu bc nh vi, ta thy s bin hoi ca xc thn theo nm thng lc n tui lo thnh, t cng nng cho n mi ngi khc, d c du mm nh trng hoa sen xanh, sng p nh vng rng, v say sa vi nim kiu hnh v tui xun rc r ca mnh. Ny hong hu, kt thc ng s ca mi loi hu tnh. Hn na, mun trnh by chn l vi oai lc ca mt v Pht, ngi ngm hai vn k: Ta thng trng thiu n xun th, Uyn chuyn nh cnh l lt kia, Kiu mn v hnh dung dim l, Mi ngi say ngm bc chn i. Cng chnh nng kia, ta ngm trng (Tri qua tm, chn mi nm)
Run run chn bc, tay cm gy, Thn th cng nh ngn liu rung. Trong vn k ny, bc i s nu r ni kh au ca dung sc v gi y ngi tuyn b ni bt mn ca ngi vi i ti gia: Nhng tng ny ta xt lun, T duy vn n gia m n, i ngi th tc, ta khng chung, ng lc tu hnh phi bc chn, Dc lc trong i sng th nhn L ni hn yu nng thn, Tr nhn ct t, theo ng khc, B dc lc kia vi lc thn. Nh vy trong khi tuyn b c lc th ln kh au ca tham dc, ngi ging by chn l vi v k diu ca bc Gic ng, ri ngi truyn i mi thn hu ca ngi n nhn li vng quc: Ngi t gi vinh quang v quyn lc gia ting than khc ca thn bng quyn thuc, tr thnh bc hin nhn kh hnh vng Tuyt Sn, v v sau chng c Thin nh, ngi c ti sinh ln ci Phm thin. * Khi php thoi chm dt, bc o s tuyn thuyt cc Thnh v em li ngun nc bt t cho nhiu ngi. Ngi nhn din tin thn: Thi y, chnh hu l mu thn Rhula, nh vua l nanda v vua Susma chnh l Ta vy. -ooOooNHN XT i s xut th l ti quan trng nht trong ni b chuyn Tin thn. Qua v lng kip lun hi sanh t, B tt nhiu ln t gi th tc tr thnh mt n s tu hnh, ngi c th ra i t bt c hon cnh no: tin dn, i ph gia, B la mn hay vua cha. c bit trong tin thn ny, theo li khn cu tha thit ca v quc vng l bn thn ca ngi mun cu b thi hu khi mi tnh tuyt vng, B tt
min cng snh duyn cng thi hu v tr thnh quc vng bn bn ngi t xung lm ph vng. Sng gia cuc i xa hoa trong quyn lc v danh vng ti cao vi mi tnh vng gi vong nin y, B tt khng cm thy hnh phc, nn dn dn ngi ri b tham dc, hng tm n i tu hnh c c. Nhn chuyn mt si tc bc xut hin gia tui xun xanh, ngi quyt nh y l thi im ngi xut gia xa la th tc. Ngi gii thch cho hong hu r quy lut v thung ca vn vt: mt hnh thc sanh hu th gian u c ngy hoi dit v s em li kh au cho nhng ai ch mun bm vu vo dc lc ca sc thn ph du y cho n khi qu mun, khng cn th gi tu tp thn tm chun b hnh trang bc vo th gii bn kia. chnh l vn vn m nh tm tr ngi thung xuyn khin ngi bt an gia cuc sng ti gia, v cui cng vi thanh gm tr tu, ngi cng quyt ct t tham dc, tr li ngi bu cho bn ngi v ra i gia ting khc than ca quyn thuc. Ngi tr thnh v n s tu tp thin qun vng Tuyt Sn cho n khi c cc Thin chng v ti sanh vo ci Phm Thin. Tht kh thay l t gi vinh quang v quyn lc gia tui xun v xut gia, khi tnh lu luyn ca thn bng quyn thuc. Nhng l s vic m B tt thng xuyn thc hin qua v lng kip lun hi cho n i cui cng, ngi ti xut hin th gian lm thi t trong cung vua Tnh Phn v sng ti gia nhng ngi vn lun trm t v vn sinh t ca con ngi v ngi mun tm mt gii php cho vn y, nn cui cng ngi cng xut gia gia tui thanh xun tm chn l gii thot gic ng cho mun loi. Tht hy hu thay l i s xut th ca hng vua cha th gian ny, nht l trong tui thanh xun. Th nhng nc ta vo th k th XIII, c vua Trn Nhn Tng noi gng v i ca c Pht v thc hnh nguyn c xut gia ca Ngi; sau hai ln chin thng gic ngoi xm ri truyn ngi cho con, ngi ln ni Yn T tu kh hnh v tr thnh S T Trc Lm m u s nghip truyn b Thin tng sng chi trong lch s Pht gio Vit Nam, em li nim vinh d ln lao cho Pht t Vit Nam n mun i sau. Nhn dp Pht n nm nay, ti xin gi n cc v o hu gn xa cu chuyn tin thn dim l ny tng nh cng n ca ch pht, ch B tt v ch T t b dc lc tm thng ca th nhn v quyt tm pht
nguyn i bi tm cu chn l gii thot gic ng, em li hnh phc ti thng cho nhng ai mun thc hnh con ng m cc ngi di qua. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 62, 05-2001) ---o0o--Chuyn Hin mu Kaccni (S 417. Tin thn Kaccni)
"Mc o trng v tc xa vai" Bc o s k chuyn ny trong lc tr ti K Vin v mt ngi phng dng m mnh. Mt hm v c s ny n K Vin nghe php, nh l bc o s xong, chng ng mt bn. Bc o s hi xem c phi chng vn khng xao lng bn phn c, v vn tn ty chm sc m gi chng. Chng p: -- Tha vng, bch Th Tn. M con em v cho con mt c gi lm v tri vi con, nng y lm nhiu vic khng xng ng nh vy. Ri chng k ht mi vic cho Ngi nghe: -- Song nng y khng th ly gin m con vi con c, nn by gi nng y li chm sc b ht sc cung knh. Bc o s nghe chuyn v bo: -- Ngy nay ng khng nghe theo li v, song ngy xa ng b m v nghe li v xi gic v nh ta a b y v li nh cho ng chm nom. Ri theo li thnh cu ca chng, Ngi k mt chuyn qu kh. *
Ngy xa khi vua Brahmadatta tr v Ba La Ni, c mt thanh nin trong gia nh n ht lng chm sc m gi khi cha cu t trn, ging nh phn duyn khi chuyn ny, cc chi tit cng c nu ra y nh trn. Nhng trong trng hp ny, khi ngi v bo nng khng th sng vi b chn kia v chng phi quyt nh mt trong hai ngi phi ra i, th chng theo li v cho rng m mnh c li v bo: -- M i, m lun gy chin trong nh ny, t nay m i sng ni no khc ty m. B m nghe vy, va khc va i n nh bn u , lm thu cht vt sng qua ngy. Sau khi b ra i, con du b mang thai sinh con trai, nn thng ru rao vi chng v hng xm rng vic sinh con y cha h xy ra trc kia, khi cn c b chn trong nh. Sau khi sinh con, nng bo chng: -- Ti cha bao gi sinh con lc m chng cn trong nh, nay ti c con, nh th chng c th thy r b y ng l b gi chn thu trc ri . B gi nghe chuyn sinh con trai c con du b xem l do b ra khi nh, lin suy ngh: "Chc chn Thn Cng Chnh cht trn i ny, v nu khng phi nh vy, nhng k ny khng sinh con trai v sng sung sng sau khi nh ui m mnh. Ta mun lm l cng t Thn Cng Chnh cht." V vy mt ngy kia, b em m xay, go cng mt ci ni v mung nh, b ra ngha a t la trong ci l lm bng ba s ngi, ri b xung sui tm ra u mnh, git o qun xong tr li ni l la, xa tc ra v bt u vo go. Thu y B tt l Thin ch Sakka 26, v ch B tt lun ch tm cnh gic. Ngay lc y Ngi nhn xung trn gian v thy b gi khn kh kia ang lm l tng tng Thn Cng Chnh nh th Thn Cng Chnh cht. Mun chng t uy lc ca ngi trong s cu gip b, ngi ging trn gi dng mt B la mn du hnh trn ng; khi nhn thy b, ngi ri ng ci n ng bn b, bt u cu chuyn bng cch hi: -- M i, ngi ta thng khng nu cm trong ngha a. M nh lm g vi cm v m ny khi nu xong?
Ri ngi ngm vn k u: 1. Mc o trng v tc xa vai, Kac-c-ni li nu ni si, Go m b ra ng kia , B c dng khng lc chn ri? B ngm vn k th hai ni cho ngi bit: 2. o s i, ti chng mun n, M xay v c mn cm hm: Gi y cht Thn Cng Chnh, Ti mun cng dng l t thn. Thin ch, hin thn ca Thn Cng Chnh, p vn k th ba: 3. Khi quyt nh, b phi ngh suy: B nghe ai ni vng ngn kia? Ngi ngn mt27 y y uy lc, Cng Chnh Thn khng th cht i. Nghe ngi ni, b gi ngm i vn k tip theo: 4. La mn, ti chng kin rnh rnh, "Cng l cht ri" ti phi tin: Tt c k no theo c hnh Hin gi ang hng i phn vinh. 5. Du ca ti ngy trc him hoi, nh ti, ri li con trai, N thnh b ch trong nh y, Ti b lng qun, b b ri. Thin ch Sakka lin ngm vn k th su: 6. Khng phi u, ta sng mi m, Nay ta ging th, chnh v b, Du b nh m, song du, chu S ha tro trong la ca ta. Nghe th, b lo ku to:
-- Than i, ngi va ni g th? Ti s c sc gip chu ti khi cht. Ri b ngm vn k th by: 7. Thin ch, mong sao hp ngi, V ti, ngi n t trn tri, c mong i tr v thng chu, c sng i ha thun vi ti. Sau Thin ch Sakka ngm vn k th tm: 8. Ka-ti28 s mn nguyn, v ta B nh, song b tin tng ta Cng Chnh, vy cng con, chu ni Sng i ha thun trong nh. By gi sau khi ni xong, Sakka Thin ch hin ra mi v uy nghi ca ngi, dng thn lc ng trn khng v ni: -- Kaccni, b ng s, nh thn lc ca ta, con v du b s n y em b v nh; hy sng ha thun vi chng. Ri ngi tr v ci ca ngi. Nh uy lc ca Thin ch, con v du b ngh n mi tnh tt ca b trc kia v i tm khp thn lng, h thy b i v pha ngha a. H theo con ng y v gi b, khi gp li b, h qu xung chn b xin li b v c b tha th li lm c. B vui mng cho n chu ni. V vy c bn h cng hoan h tr v nh v t sng chung vi nhau. 9. Vi con du theo li vui mng B lo Ka-ti sng chung, Thin ch gii ha xung t c, Chu con sn sc tht n cn. Vn k ny c cm tc do Ti thng tr ca c Pht. *
Sau php thoi, bc o s tuyn thuyt cc Thnh v nhn din Tin thn: -- Khi kt thc cc Thnh , v c s c an tr vo s qu D lu. Thi y, v c s phng dng m mnh l ngi ang phng dng m ngy nay, ngi v thi y l ngi v ngy nay v Sakka Thin ch chnh l Ta vy. -ooOooNhn xt: y l mt chuyn Thin thn lin h n lng hiu tho ca mt v t ti gia ca c Pht. Chng ta tng c nhng chuyn Tin thn lin h lng hiu tho ca mt s T kheo c cha m gi cn phng dng, v vic y cng c c Pht tn ng. Cn i vi cc t ti gia, lng hiu tho c c Pht nu ln lm mt trong nhng bn phn hng u ca h. Tuy nhin trong chuyn ny, c Pht li k v mt ngi con bt hiu c cm ha nh tnh thng bao la ca b m gi i vi con chu. y, b m gi hin lnh ti nghip y b con v du ui ra khi nh mt cch tn nhn, nn b ngh rng Thn Cng L cht v b i n ngha a lm l tng tng v Thn ti cao y. Cnh tng ny lm ng lng Sakka Thin ch, v Thn Cng Chnh ci tri, khi ngi nhn xung ci trn. Ngi mun chng t ngi vn cn sng cu gip nhng ngi tt gp hon nn nh b gi v trng pht nhng k c nh con du b theo ng quy lut cng bng v Nhn qu. Nhng b m gi y l m hin rng lng, nn b vi cu xin Thin ch tha ti cho con du v ch mong c sng ha thun vi con chu mnh thi ch khng mun ngi trng pht h. Sakka Thin ch, tin thn ca c Pht l v Thn Cng L thi y, ng vi b gi v dng thn lc cm ha con v du ca b h n nn hi li, ri i tm b v sng chung ha thun trong cuc i cn li theo tinh thn o c c truyn c th hng hnh phc an lc i ny v i sau. Nhn dp l Vua Lan -- ma Bo hiu, ti xin gi n ch v o hu gn xa cu chuyn Tin thn thm m tnh ngi ha ln hng o ny. Ni dung cu chuyn nu r tnh thng bao la ca mt b m hin v cng l ca v s b m hin ci i lun sn sng rng lng tha th mi li lm ca
con ci v ch c mong hnh phc cho con chu mnh d trong bt c hon cnh no, d phi chu ng mi s thit thi phn mnh n u i na.
(Trch Nguyt san Gic Ng, s 65, 08-2001) ---o0o--Chuyn Con Bo (S 426. Tin thn Dpi)
"Bc i, bc c c an khang " Bc o s k chuyn ny trong lc tr ti K Vin v mt con d ci. Mt thi Trng lo Moggallna trong mt am tht c mt ca, trong mt vng t c ro v ni i bao bc. Li i c mi che ca nh ngi gn ca y. Mt vi mc t ngh rng hng ro y l ch tt cho n d nn h la d vo v sng thoi mi. Mt hm h n vo bui chiu em c by d i. Nhng c mt con d ci lang thang qu xa khng thy by d ra i, v b b li mt mnh. Sau khi n ra i, mt con bo thy n, mun n tht bn ng bn ca ca hng ro. D ci nhn quanh v thy con bo. "Bo ng v n mun git ta v n tht." D suy ngh: "Nu ta quay u b chy, ta s mt mng. Vy ta phi can m ln." Ri d ging i sng, vng chy thng trc mt bo vi tt c dng lc. D thot c mng vut bo, d con bo rung mnh v n tng s chp c d. Ri chy ht tc lc, con d bt kp c n. V Trng lo quan st cch cc sc vt y i x vi nhau. Hm sau v y i trnh c Nh Lai: -- Bch Th Tn, con d ci t c mt k cng nh c sn mu lc v thot c con bo. Bc o s p:
-- Ny Moggallna, ln ny con bo khng bt c d, nhng ngy xa bo git d d d ku ln, ri n tht n. V theo li thnh cu ca tn gi Moggallna, Ngi k mt chuyn qu kh. * Ngy xa c thi B tt c sanh vo mt lng quc Magadha, trong mt gia nh giu. Khi ln ln, ngi t b tham dc v sng i tu hnh, t c Thin nh vin mn. Sau khi sng rt lu Tuyt Sn, ngi n Rajagha tm mui v gim, ri v c tr trong tho am ngi dng trong mt thung lng c ro chn. Ging nh phn duyn khi, cc mc t la by d ra i v cng nh trn, mt hm, khi mt d ci i ra chm hn by kia, mt con bo i sn ca, ngh cch n tht n. Khi con d thy con bo, n suy ngh: "i ta tn ri; bng mt mu k no ta phi d n vo cuc chuyn tr vui v n cn lm du lng n v cu mng ta." Va ng t xa bt u ni chuyn thn thin vi con bao, d ngm vn k u: Bc i, bc c c khang an, V bc lu nay mnh khe chng? M chu nhn a li knh hi, Chu mong cng bc kt thn bng! Nghe vy, bo suy ngh: "Con b ny mun nh la ta bng cch gi ta l 'bc'; n khng bit ta hung d ra sao c." V th bo ngm vn k th hai: C dm ui ta y, b d, V lm ta phi b au gh, Tng rng nh gi ta l 'bc', C c t do tr v! Khi nghe vy, d p: -- Tha bc, xin ng ni nh vy. V n ngm vn k th ba: Ti i pha trc mt, tha ngi, Ngi vn ngi kia i din ti,
ui ca ngi nm sau pha y, Lm sao ti lm ln ui? Bo p: -- Ny d ci, c ni g vy? C ni no li khng c ui ca ta tri ra ch? V n ngm vn k th t: Sut c trong ton bn i chu, Vi sng h bin ni non cao, ui ta tri rng ra cng khp, Sao cng d khng dm n no? Khi nghe vy, d ci ngh: "Con c th ny khng b li ngon ngt quyn r. Vy ta s p li n nh mt k th." Ri d ngm k th nm: Ta bit ui ng c tht di, V ta c bo tin ri, Anh em cha m u khuyn bo, Lc trc ta bay bng gia tri! Bo li ni: -- Ta bit c bay gia tri. Nhng khi c n c lm hng ming mi ca ta bng cch p xung y! Ri bo ngm vn k th su: Bng dng c d gia tri Bay qua khng kh y m thi, lm kinh s n nai n, V th mi ta b hng ri! Nghe vy, d s cht khng cn c th tm c no khc na, bn ku ln: -- Bc i, xin ng phm mt vic c c nh th, xin tha mng chu i. Nhng d d ku ln, bo vn chp vai n, git cht v n tht d. Chnh d ku ln cu n, Song mu tht kia mi tha lng,
D th chp d vo c hng; c nhn khng t cht n cn. K c khng sao bit t ra n tnh, chnh hnh, trnh ng t, N th ght nhng ngi lng thin, Thng sch l nn xp l c! y l hai vn k pht xut t Ti Thng Tr (ca c Pht) Mt v Thnh nhn kh hnh chng kin tt c cu chuyn ca hai con th ny. * Sau php thoi, bc o s nhn din Tin thn: Thi y, con d ci v con bo l con d ci v con bo by gi, v v Thnh nhn kh hnh chnh l Ta vy. -ooOooNhn xt: y l mt chuyn Tin thn lin h n nhng s vic thng xy ra i: mnh c yu thua. Nhng k mnh c c tm thng dng nhng li l ngy bin ht sc v l c hip nhng k yu km hn mnh ri sau tiu dit cc nn nhn khng cht thng tic. Con d y tng trng hng ngi yu km thng b thua thit i v c khi phi mt mng. Nhng nu n c quyt tm vng ln chng li k th to ln hung hn th n c th thot nn v thnh cng. B tt l v hin nhn kh hnh chng kin tn mt s can m v thnh cng ca con d, ni li khen ngi con d bit n lc t v trc k th tn c khng h bit l phi l g. Sau ngi khuyn rn ngi i trong nhng hon cnh tng t, "thng sch l nn xp l c" c c may sng cn, nu khng k hn yu phi b tiu dit l iu tt nhin theo quy lut sinh tn gia mun loi.
Chuyn Tin thn c Pht l mt kho tng vn ha c kt hp hi ha gia li c Pht dy v truyn thuyt c tch dn gian. Rt nhiu chuyn lin h n php x th o c i, nn c truyn tng qua nhiu thi i v vt bin gii n lan khp ni vi nh hng su rng n nhiu nn vn hc trn th gii. Vo th k XVII Php c thi ho La Fontaine (1621-1695) ni ting vi nhng chuyn Ng ngn (Les Fables). La Fontaine cng nhn ng ly ti liu t nhng kho tng c tch Hy Lp, La M v n sng to nhng mu chuyn ng ngn v ng nhn mnh: Mc ch o c ca ng l "dng loi vt dy loi ngi". ng t xem mnh nh ngi tip ni truyn thng ging dy o c ca cc nh ng ngn c i s dng nhng cu chuyn n gin y th v k khuyn d loi ngi v cch x th ng mc. Do vy, nhng chuyn ng ngn ca ng dn dn c dch sang nhiu th ting trn th gii, v nc ta, nhng chuyn ny c hc gi Nguyn Vn Vnh dch ra theo th th Vit Nam ln u tin v t c a vo sch gio khoa cc bc tiu-trung hc. Ta thy trong s rt nhiu chuyn c ni dung tng t vi cc chuyn Tin thn, nh chuyn Con nhi mun to bng con b, Ch si v con cu, v.v c bit, chuyn 'Ch si v con cu' c li i thoi gia hai con vt tng t li con bo v con d y: con si kt ti con cu lm c nc sui ca n trc khi v con cu n tht. Nh vy, ta thy r rng La Fontaine tm ngun cm hng nhng chuyn c dn gian n xy dng nhng cu chuyn ng ngn c tnh cch tn k theo c sng to ca ng m vn gi c mt nt truyn thng c bit ca cc c tch ng ngn t ngn xa: l nhn cch ha cc loi vt cho chng c th i thoi vi nhau v qua cha ng quan nim sng chn chnh i. Nh phng php dy o c uyn chuyn, nh nhng v th v nh vy, cc cu chuyn ng ngn ny c truyn b khp th gii, v ta c th ni rng nhng bi hc o c ca cc chuyn Tin thn c nh hng trc tip hay gin tip khp ni trn th gii qua mi thi i. (Trch Nguyt san Gic Ng, s 64, 07-2001) ---o0o--Ht
Kip: mt khong thi gian v hn lng . T y, n qu (Peti) c gi l n thn (Devi). 3 . Thn D Ma (Yama) hay Dim vng cai qun a ngc. Ngc ton bng st y l ngc Avici hay v gin, A t- ni cc loi chng sanh c ti phi chu au kh khng ngng. 4 . Phng ca c Pht trong Tinh x K Vin 5 . Cc tranh tng Pht 6 . y l hai v nam v n c s nht ca c Pht 7 . Thut chim tinh ngy xa on bit vn mnh con ngi theo cch lun chuyn cc v sao. Mt v Chuyn lun Thnh vng (Rja Cakkavatti) l mt v Thnh vng thng tr ton ci a cu bng Chnh php ch khng dng ao trng hnh pht.
1 2
S xut hin ca v Chuyn lun Thnh vng c miu t chi tit trong kinh Trng B s 17: Kinh i Thin Kin Vng. Jambudpa (Dim ph ): x Hng o: tn ca nc n thi c i, v x ny trng nhiu cy Hng o nn ly cy y lm biu tng ca nc (Anh dch: The country of Rose Apples)./. 9 . Suj: con gi ca vua cc thn Asura, c Thin ch Sakka gi dng mt B la mn cp v ci tri v phong lm chnh hu, v th Sakka cn c bit hiu Sujampati: phu nhn ca Suj.
8
10
11
Nandana: vn Thin lc ci tri Ba mi ba ca Sakka./. . B tt khuyn nh vua hnh tr Ng gii v Thp thin trc khi t gi.
ng Thp Lc (Dasabala): mt danh hiu ca c Pht v Ngi c mi thn thng lc. 13 . Tarati (lnh xa thnh hoi dit): lnh xa cuc i c v nh kinh thnh ca s hoi dit, Anh dch l: Flee from the City of Destruction. 14 . Tu tp thin nh a n gii thot sinh t, nh cht t lm i ci vng lun hi rng buc mi loi chng sinh vo ba ci sinh hu ni trn. 15 . Kinnara (Khn na la): mt loi thn tin min ni rng, ni ting a tnh lun qun qut bn nhau trong cuc sng.
12
16
. Mallangiri, Tikta, Pandaraka: tn ba ngn ni dy Hymalaya (Tuyt Sn). . Gandha-madana (i Hng): tn mt ngn ni dy Hymalaya (Tuyt Sn), ni c
17
nhiu hoa thm c l v nhiu loi thn tin ma qu c ng.
Ti thng tr: tr tu vin mn ti thng ca c Pht sau khi Ngi thnh o di ci b . 19 . Nh Lai: (Tathagata): nguyn ngha: v n nh vy, tc l v t chn l. y l ting c Pht dng xng mnh. 20 . B tt (Bodhisattva): nguyn ngha: v hu tnh hng n gic ng gii thot. y ch nhn vt tin thn ca t Pht trong cc i trc cuw Ngi, d l thn tin, ngi hay th vt v.v 21 . Mu thn Rhula (Rhulamt): tn gi cng cha Yasodhar hay Bimbadevi trong kinh in Pli. 22 . Simsapa v Sra: tn hai loi g qu n
18
Mt ngn thp Bharhut khc hnh kh cha nhy qua sng Hng trong tin thn ny. 24 . i s (Mahsatta): v hu tnh cao c, mt tn khc ca B tt ti thn c Pht. 25 . Ervana: tn mt thin thn ci tri Ba mi ba, Thng mang hnh voi vi 33 ci u 33 v Thin vng ng du, trong Sakka l Thin ch ( Thch). 26 . Sakka ( Thch): Thin ch ci tri Ba mi ba. 27 . Ngi ngn mt: mt danh hiu ca Sakka v ngi c mt ngn con mt. 28 . Ka-ti: vit tt ca Kaccni, tn b m.
23

Chuyen Tien Than Duc Phat - Tran Phuong Lan

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuyen Tien Than Duc Phat - Tran Phuong Lan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

w CHUYN TIN THN C PHT Nguyn Tm Trn Phng Lan Nguyt san Gic Ng ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.

Gii thiu Chuyn Tin Thn

---o0o--Chuyn Thi t Yuvanjana (460. Tin thn Yuvnjana)

nhiu hoa thm c l v nhiu loi thn tin ma qu c ng.

You might also like