I S TR KHI V THIN THAI TNG Tu Hnh ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.

org Chuyn sang ebook 6-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
1. Phng din ngn ng 2. Phng din t tng 3. Phng din vn ha v chnh tr 4. Phng din tn ngng

---o0o-- c rt nhiu sch v, bi vit hoc vi tnh cht nghin cu, hoc l cc bi ging ph cp bn v tng Thin Thai v kinh Php Hoa. Bi vit ny ni n vai tr, v tr ca i s Tr Khi v tng Thin Thai trong lch s Pht gio, cng nh trong nn vn ha t tng ca ton th nhn loi. i s Tr Khi sinh nm 538, vo thi i m sau ny cc s gia gi l Nam Bc triu (220-589). Sng Dng T c ly lm gianh gii phn chia gia hai min Nam v Bc. Trong thin s, ta thng nghe ni n cu Nam Nng (Hu Nng)-Bc T (Thn T), phn bit hai dng thin: i s Thn T xin dng Thin tim ng ngay ti Trng An; i s Hu Nng pht trin Thin n ng ti vng Qung ng v ln cn. By gi Trung Hoa b chia thnh nhiu nc nh, nc ny xm lng v thn tnh nc kia, gy nn nhiu cuc chin tng tn, dn chng sng trong cnh lm than au kh. V mt a l, Trung Hoa l mt nc rng ln gm nhiu tnh, ring mt tnh nh Qung ng ln hn nc Vit Nam, cho nn Trung Hoa c nhiu dn tc vi th ng, tp tc vn ha, truyn thng tn ngng khng ging nhau. Ch Hn c dng lm vn t chnh.

Pht gio truyn sang Trung Hoa vo u k nguyn Ty lch do cc tng s n thuc nhiu vng nh Khng C, Nguyt Chi, Quy T... hong ha; cc ngi n bng ng b, xuyn qua di Thng Lnh, du nhp vo min Bc, hay n bng thuyn, p bn ti Qung Chu min Nam 1. Trc khi n Trung Hoa, cc ngi ni danh, nn khi n y, cc ngi n lc thuyt ging, dch thut kinh sch, c cc "phin vng" bit n m thnh mi v h tr cho vic hong Php. Nhiu ngi da vo truyn thuyt: vua Hn Minh nm mng thy ngi vng (c Pht), bn cho ngi sang Thin Trc v thnh c hai v Ca Dip Ma ng v Trc Php Lan cng kinh T thp nh chng v an tr ti Bch M t, cho rng Pht gio c truyn n Trung Hoa vo nm 67 sau Ty lch. Tuy nhin, hc gi H Thch gi thit rng, Pht gio c truyn vo sm hn nin i ny nhiu th k. Gi thit ca ng ang c cc hc gi lu tm, do ng l lun rng: - Vua A Dc (Asoka, 273-231 trc Ty lch) sau khi quy Pht tn tm xin dng Pht php, v mt trong nhng cng c ca ng l gi nhiu phi on tng l i khp ni hong ha: phng Nam truyn n Tch Lan; phng Ty truyn n tn Hy Lp, Do Thi, Nga, Ba T... Vy th khng l no m khng c mt hoc vi tng on n c vng ng Bc Trung Hoa. - c nhng chng tch khng nh vo nm 245 trc Ty lch, di triu vua A Dc, Pht gio c mt ti cc nc ng Nam , vng t vng (Suvarnabhmi, thuc qun o Java), trong c Vit nam: vi thuyt Ch ng t hc o vi nh s Pht Quang khong th k III trc Ty lch 2. Nhng d Pht php c du nhp Trung Hoa vo i Hn Minh hay sm hn na, th lch s cho thy rng, mi n th k III sau Ty lch, Pht php vn cha pht trin rng ri ti t nc c xem l trung tm ca v tr ny. T khi Hn Minh nm mng vo nm 67 sau Ty lch cho n mt trm nm sau, An Th Cao mi l v tng s u tin c ghi trong lch s 3, t An Tc n Lc Dng vo nm 166 sau Ty lch v hot ng ti y mt thi gian trc khi xung vng Qung Chu. K n l Khng Tng Hi, s T Pht gio Vit Nam v cng l s T Thin tng Vit Nam 4, t Giao Chu chng tch trng n nc Ng vo nm 247 sau Ty lch hong ha. Cng thi vi Tng Hi c Chi Khim, mt c s hc gi, dch nhiu kinh in. Tuy nhin, nhng sinh hot nh th cho thy Pht gio vn cn phi thai, l t, do mt vi nhm nh tr thc hay qu tc bo tr cc

cng cuc ging php, phin dch, tho lun..., ch cha hi nhp vo ton th np sng vn ha thng lu hay tn ngng trong dn gian. Cc hc gi hin i khi nghin cu v thi i ny phn tch: l do Pht gio n khng th pht trin mau chng ti Trung Hoa vo nhng th k u v nhng l do nh sau: ---o0o---

1. Phng din ngn ng 5

Tin trnh dch kinh t ch Phn sang ch Hn l mt tin trnh di hng trm nm, vi rt nhiu tr ngi, th thch v mt ngn ng. Phn v Pli l ngn ng a m, c vn phm v ng php rnh mch, pht m trm bng di ngn r rt, nn khi chuyn dch sang Hn ng (ngn ng c m, bnh, thanh, tng hnh, khng c vn phm quy c...) gy nn khng t kh khn cho cc nh hong gio v phin dch kinh in. Mi cho n Cu Ma La Thp (344-413) 6, nh phin dch ln ca vn ha Pht gio Trung Hoa, Pht php mi c th xem nh t c nn mng lm c s cho nhng pht trin ln mnh v sau. ng thi, ngay chnh ngi La Thp cng phi i din vi vn : nn dch hay dch st ngha... Dch c th b mt phn uyn chuyn trong vn php ca kinh Phn, cn dch st ngha th Hoa vn by gi khng t ng cao thm v nhiu ngha nh ca Phn ng chuyn ti. Cui cng, chnh Cu Ma La Thp cng phi than th: Tin trnh dch kinh t Phn ra Hn cng ging nh vic mnh nhai cm cho nhun nhuyn ri cho ngi khc nut vy7. ---o0o---

2. Phng din t tng

By gi, trit l Trung Hoa khng c nhng khi nim tng ng vi Pht hc. Th d in hnh l thut ng sunyat, cho n ngy nay, Ty phng vn phi in u: trc tin sunyata c dch l nihilism, sau void, n nothingness, ri emptiness, cui cng l transparency, m vn khng chuyn ti c y ngha ca sunyat. Cho nn trong cc t in Anh-M tm c hin nay dng t ny b sung vo ngn ng ca h. Khi dch sunyat ra Hn ng, cc nh phin dch u tin phi mn ch "v" theo ngha "h v" ca o gio 8. Nh phm XXIV, k 18 ca Trung lun, La Thp dch l: "Chng nhn duyn sinh php, Ng thuyt tc th

v..." (theo i Tng Taish q.30, tr. 33b, dng 11), v sau mi i li l "khng". "V" y i lp vi "hu". Thi by gi o gio ang hng thnh, cc cuc huyn m ca nhm tr gi huyn hc l mi trng thch ng cho Pht hc pht trin, nn cc nh phin dch hay trc tc khng ngn ngi s dng rt nhiu t ng tng ng ca o gio gii thuyt t tng Pht hc, in hnh l t sunyat nu trn. Phng thc s dng i gii ny c gi l "cch ngha" (matching terms). Tng Triu (374-414), mt trong bn t xut sc ca La Thp, thng s dng t ng o gio cch ngha t tng Tnh Khng trong cc tiu lun m v sau c lp thnh l Triu lun 9, tc phm a ngi ln lm s t ca Tam lun tng Trung Hoa. Ngoi ra, nhng nim nh lun hi, nghip (samsara), gii thot (moksa), gic ng (nirvana), bo ng... u rt mi m vi Trung Hoa thi by gi. Nht l kha1i nim "v ng" (anatta). Ngi Trung Hoa tin c hn phch, nn ban u h kh chp nhn quan im "v ng". ---o0o---

3. Phng din vn ha v chnh tr

By gi o Khng ch trng nhp th, ng gp vo x hi, nn c h thng l lun cht ch bn v Tam cng, Ng thng, vi cc b ng kinh, t th; khuyn khch sinh sn con ci ni di tng ng, rng r gia mn. Pht gio li ch trng xut th, tc ph v kt cu trt t theo m hnh x hi o Khng; xut gia gi gii th khng sinh con, khng bi ly vua quan,... nn i ngc vi tn ti lut l x hi ng thi. Cc nh nghin cu u c chung quan im rng, dn tc n vi ngun gc Aryan, rt ging vi Ty phng trong mi phng din hn l vi Trung Hoa. ---o0o---

4. Phng din tn ngng

Ngi dn Trung Hoa tin tng c mt v Ngc hong Thng ng tr trn tri, nhn xung ci trn v lo cho dn gian, phn nh lnh d; h thng triu nh ca ngi ging nh triu nh ci trn th, bi v chnh ngi gi con ngi (thin t) xung trn tr v thin h, nn hong th c c thin mng. Pht php li khng ni g n Ngc hong Thng hay cc thn thnh mi phng tm hng, ch dy tu hnh t mnh cu kh..., nn l iu m ngi Trung Hoa lc u kh chp nhn.

y l nhng tr lc ln m Pht gio n khi truyn sang Trung Hoa phi i mt. Cho nn, phi khong t th k 6 tr i, sau khi Pht gio pht trin vng mnh ti Trung Hoa, dung hi Khng, o, th mi to thnh ba lc lng vn ha tn ngng ch o ca Trung Hoa. Ty phng by gi cng phi tn thn: "Nu Pht gio c th pht trin v hi nhp ti Trung Hoa, th chc chn c th pht trin bt k ni no trn th gian ny"10. H phi tn thn bi v h ch thn chng kin lch s pht trin cun cun khng ngng ca Pht gio ti Ty phng trong vng ch hn mt th k qua. Nh vy, phi tri qua mt thi gian di gn 6, 7 th k, t thi du nhp b lng qun (3 th k u) n thi pht trin (th k III-IV), cy c th Pht gio mi c th m chi, n hoa trn mnh t Trung Hoa. V trong thi pht trin ny, cc sinh hot c tnh cch Pht gio phn ln quy t chung quanh nhng b kinh in, hoc cng tc dch thut, hoc vit s gii, hoc m lun c tnh cch tr thc, thng lu, bc hc..., hoc vi khng kh huyn m, tru tng..., thng c gii vua cha hay quyn qu bo tr. Tin trnh dch thut i hi thi gian v n lc ca nhiu ngi. Nh trng hp La Thp, ngi c bn Phn vn, sau mt hay nhiu t xut sc din dch ra Hn vn, ngi no gii Hn vn th ghi chp li thnh cu ngha 11. Mt tin trnh i hi nhiu cng sc nh th a n mt s kin k th l khi kinh i bt Nit bn (Mahparinirvna stra) mi va c dch phn u, i s o Sanh, ng u t kit, c vin kin cho rng, hng nht xin ca (icchantikas), vn b xem l h tin khng th c kh nng gic ng, cng c Pht tnh. xng to bo v c o ny khin o Sanh b trc xut khi o trng Kin Khng vo nm 428. o Sanh bn lui v L sn, dc ng, trong khi ngh ngi, i s xp li thnh mt ng, ngi ging ngha Pht tnh tim tng trong mi sinh th; cng gt u 12. Phi i n nm 431, khi Dharmaksema hon tt phn cui kinh i bt Nit bn, o Sanh mi c tn thn l ng, c tu gic hn ngi. Cc b kinh ln ln lt xut hin. Nm 179, dng vn hc Bt Nh (Prajnaparamita), vi cc kinh tiu biu nh kinh Kim Cng, Bt nh Tm kinh,... c truyn vo Ttung Hoa. Chi Lu Ca sm (Lokakshema) dch o hnh Bt nh nm 181, sau dch Ban chu Tam mui kinh (Pratyutpanna-samdhi stra). i Bt nh kinh do Php H (Dharmaraksha) dch nm 286; sau Moksala (V Cha La) trng dch nm 291. Trc Php

H cng tip dch kinh Php Hoa do Chi Lu Ca Sm b d; sau ny Cu Ma La Thp li trng dch ln na vo nm 406 v c s dng n ngy nay. Chi Khim, c s hc gi th k III dch kinh Duy Ma Ct (Vimalakrtinirdesa stra), m sau ny cng li c La-thp trng dch nm 406. Kinh Nit Bn, khin o Sanh ni danh do ch trng Pht tnh ph qut, v b trc xut khi o trng Kin Nghip vo nm 428, trc c Php Hin dch nm 418 cng vi Gic H (Buddhabhadra) nhng b d cho n khi Dharmaksema hon tt nm 431. S lng kinh in c phin dch by gi nhiu, nn i s o An (312-385) mi xng vic tp hp cc kinh in li, lit k nhng bn c dch cho tin tham kho, nhng xng ny b b qua; ngay c quyn mc lc u tin do o An tp thnh cng b tht tn. Mi cho n i i s Tr Khi cui th k VI, tnh trng kinh in bng Hn vn qu phong ph, n ni nhng cun mc lc u tin xut hin: - Xut tam tng k tp (Taisho 55, 2145: 1-114) 13 do Tng Hu tp thnh vo khong nm 515. y l quyn mc lc ra i sm nht, ng n v ng tin cy nht hin cn lu hnh. Trong quyn ny, Tng Hu c nhc n mt mc lc do ngi o An tp thnh nm 374, trong o An lit k 26 nghi kinh (ng khng phi do chnh Pht thuyt), 143 bn tht dch (khng tn dch gi) v 175 t liu l k (d kinh). i s Tng Hu cng ghi thm 24 bn m chnh ngi cho l ngy kinh v 30 bn do cc v khc gi l ngy kinh. - Chng kinh mc lc (Taisho 55, 2146: 115-149) do vua Ty ra sc lnh tp thnh vo nm 589. B mc lc ny k nh y nht v cc kinh in lu hnh ng thi, nhng khng ng tin cy v ngi ghi i khi khng c bn kinh trong tay, ch nghe ni li. - Lch i Tam bo k (Taisho 49, 2034:22-128) do Ph Trng Phng tp thnh 4 nm sau Ty Chng kinh mc lc trn, vi mc ch chng t Pht php siu vit hn o gio, a n tnh trng ghi chp hn tp, khng ng tin cy. Cn c mt s quyn mc lc khng tiu biu khc sau thi i s Tr Khi, khng lit k y. Tuy nhin, ch 3 b mc lc cng vi b ca o An mt, cho thy tnh trng phong ph ca kinh in bng Hn vn c lu hnh ng thi. Ngoi ra, li cn c nhng sinh hot khc, nh cc nh du hnh, ni ting nht l Php Hin du hnh n v Trung nhng nm

399-414 su tp thm kinh in. B t Ma (Bodhidharma, 470-543) n Trung Hoa vo thi Lng V xng Thin. ng thi li c m Loan (476-542) v Thin o (513-681) ang cc lc xin dng Tnh tng ti Nam phng. Vo nm 504, Lng V l v vua u tin h tr Pht gio v quy y Pht, th gii c s ti gia. Tm li, Pht gio vo thi k ca i s Tr Khi rt a dng, c phng Bc v phng Nam, nhng mang nhiu sc thi khc nhau. Tai min Bc, ch tng chuyn v thin nh v tng kinh, trong khi phng Nam th li ch trng n bin lun cc trit thuyt trong gii thng lu, v nim Pht cu vng sinh Tnh trong gii bnh dn. Min no cng cho rng mnh s hu kinh do Pht thuyt v c chn truyn t Pht. Tin trnh lch s vn ha nhn loi trong gn ba ngn nm qua cho thy, khi mt tnh hung tr nn hn n, cc oan, cc b, b tc, th s c s xut hin mt hay nhiu nhn vt li lc, c vin kin, c u c tin b, c can m vt ngoi v vt trn tro lu ng thi xin dng mt t tng mi, mt hc thuyt mi, mt sng to mi, a tnh hung tin thm mt cp cao hn, a vn ha bc thm mt bc xa hn. Nhn vt li lc , ti Trung Hoa, trong mi trng Pht gio ang pht trin rm r nhng a phc l i s Tr Khi (538-597), mt nh t tng h thng ha ton b gio php ca c Pht, mt trit gia Pht gio v i ngang hng vi Long Th bn Thin Trc vi trit thuyt Tam c bit ca ngi. ---o0o--HT

Mt s trc khi n Qung Chu thng gh qua Giao Chu (tc min Bc Vit Nam ngy nay) mt thi gian hong php v to tn tui trc khi sang phng Bc. 2 . Xem L Mnh Tht, Lch s Pht gio Vit nam, q. 1. 3 . Trc Php Lan v Trc Pht Nim vn cn xem l thuc huyn s. 4 . Tm c Khng Tng Hi, sng t Pht gio Vit nam ca Tu Hnh, ng trn nhiu tp ch Pht hc ti hi ngoi.
1

. Vit theo Richard J. Smith. Buddhism and the Great Persecution in China, AD 841-

845, trong Buddhism in Chinese Culture, edited by Cheu Hock-Tong. Malaysia, Pelanduk Pub. 2000. tr. 21. Cu Ma La thp (Kumarajiva) cng Chn (Paramartha) v Huyn Trang c xem l ba nh phin dch ti gii nht, thay i ton din lch s vn ha v vn hc Trung Hoa. 7 . Cc hc gi Ty phng dch kinh Php Hoa trc tip t Phn ng, nu i chiu vi bn Hn dch ca ngi La Thp ta s thy c mt vi khc bit. Xem li ni u trong bn dch kinh Php Hoa ca HT. Thch Tr Quang. 8 . y cng cn nhc n s sai bit gia o Lo v o gio: o gio l theo trit l tin thin n c luyn an, o Lo th nhp th dng ph ch thut s nh Ng u gio...; ngi tu theo o Lo th gi l o s hay o gia. 9 . C 2 bn dch Triu lun: 1 ca Thin s Thch Duy Lc, "Triu lun", pht hnh nm 1987 ti California; 1 ca Tu Hnh, "Tng Triu v Tnh Khng Hc Trung Hoa", Vin i hc Vn Hnh, 1974.
6

Vit theo Richard J. Smith, bi dn. . Tng Triu, mt trong 4 i t ca La Thp (t kit), c giao gi vic chp bt ghi chp ny, nh m vit thnh cc tiu lun, lp thnh Triu lun. 12 . o Sanh cng l ngi u tin thit lp h thng t tng ca Pht php trc khi Tr Khi hon thnh Phn gio. Xem bi vit v "Nhng khun mt to thnh lch s: o Sanh.
10 11

Thp nin 1924-1934, mt s hc gi, gio s do ng Takakusu Junjiro v Watanabe Kaigyoku lm trng nhm tp thnh ton b kinh in Pht php t tn l Taish Shinsh Daizky, i chnh tn tu i tng kinh, c ton th th gii hc thut dng lm ti liu tham kho v dn chng cn bn chnh yu nht. Sch Ty phng vit tt l T. hay Taisho (i chnh) tip n l quyn s (55), mc s (2145) v s trang.
13