Chng 3

THI T K D LI U

I M HNH QUAN NI M D

LI U

I.1 Khi ni m M hnh quan ni m d li u l m hnh m t d li u c a h th ng thng tin. M hnh ny c l p v i cc l a ch n mi tr ng ci t; l cng c cho php ng i phn tch th hi n d li u c a h th ng m c quan ni m. M hnh ny cng l c s trao i gi a nh ng ng i phn tch v ng i yu c u phn tch h th ng. Nhi u ki u m hnh quan ni m d li u c nghin c u, y chng ti s d ng m hnh th c th - m i k t h p, m t m hnh xu t pht t l thuy t c s d li u nn t y c th thi t k c c s d li u d ng chu n cao.

I.2 TI P C N TR C GIC
Khi ti p c n tr c gic v m t d li u th tr c h t ng i phn tch ph i ti p c n (xc nh) c cc y u t thng tin c a h th ng y. V d : V i m t h qu n l o t o c cc y u t thng tin sau: - H tn sinh vin, Ngy sinh, Ni sinh, Tn mn h c, S tn ch , i m , ... M t s cc y u t thng tin c a h th ng xc nh m t i t ng thng tin. H th ng c nhi u i t ng thng tin. V d : V i h th ng qu n l o t o ta c cc i t ng: Mn h c: Tn mn h c, S tn ch . Sinh vin: H tn sinh vin, Ngy sinh, Ni sinh. Gi a cc i t ng trn hnh thnh m t m i lin h v i nhau. V d : Y u t thng tin i m ch t n t i khi xt m i quan h gi a hai i t ng Sinh vin v Mn h c.

I.3 TH C TH (ENTYTRI):
I.3.1 Khi ni m M t th c th l m t hnh nh c th c a m t i t ng qu n l trong h th ng thng tin qu n l. M t th c th c nh n di n b ng m t s thu c tnh c a n. Thu c tnh (Attribute) c a th c th l y u t thng tin c th t o thnh m t th c th . M i th c th c c trng b i tn th c th v danh sch cc thu c tnh c a n. M i thu c tnh c a th c th c m t mi n gi tr xc nh. Ng i ta dng k hi u sau m t m t th c th : TEN THC THE -Thuoc tnh 1 -Thuoc tnh 2 - -Thuoc tnh N M t t D1xD2xxDn v i Di=Dom(Thu c tnh i) g i l m t b , hay m t th hi n, hay m t ph n t c a th c th .

V du : Th c th NHN VIN g m c cc thu c tnh: M nhn vin, h nhn vin, tn nhn vin, ngy sinh, n v , ni sinh. NHN VIN - M nhn vin - H nhn vin - Tn nhn vin - Ngy sinh - n v - Ni sinh Ta nh n th y, m t th c th y tng ng v i m t l c quan h trong c s d li u. Do , khi xy d ng cc th c th , ta ph i lm th no m i th c th c d ng chu n cao nh t. t=(15111.0121, L Vn, Tm, 12/08/1978, Phng T ch c, TP Nha Trang t nh Khnh Ha) l m t ph n t c a NHN VIN m ta g i t c l m t nhn vin.

I.3.2 Nguyn t c xy d ng th c th
Khi thi t k cc th c th ta c n tun theo cc nguyn t c sau: a) Nguyn t c 1: T t c cc thu c tnh c a m t th c th l c l p tuy n tnh. Ngha l khng c m t thu c tnh no c a th c th c gi tr c tnh ton t gi tr c a nh ng thu c tnh khc. Theo nguyn t c ny, ta ph i lo i b t t c cc thu c tnh ph thu c tuy n tnh ra kh i th c th . V d 1: TH SINH TH SINH -S BD HA N HA N -S BD -H TS -S H c -S H c -Tn TS i -H TS i - M t hng - M t hng thnh -Tn TS thnh - i m M1 - S l ng - S l ng - i m M1 - i m M2 - n gi - n gi - i m M2 - i m M3 - Thnh ti n - i m M3 -T ng S -K t qu

b) Nguyn t c 2: T t c cc thu c tnh c a m t th c th l n tr . Ngha l m i ph n t c a th c th n u c gi tr t i m t thu c tnh th gi tr l duy nh t. Khi m t thu c tnh c a th c th l a tr th ta tch thu c tnh y thnh m t th c th c l p. V d : Trong bi ton qu n l cng ch c v ti n lng, cc thu c tnh Cha, m , v hay ch ng l thu c tnh n tr c a th c th CNG CH C v m t cng ch c c duy nh t m t cha, m t m , m t v hay ch ng. Cn cc thu c tnh: Con, Anh em l thu c tnh a tr c a th c th CNG CH C v m t cng ch c c th c nhi u con, nhi u anh em. Ta ph i t ch c CON, ANH EM thnh cc th c th c l p.

CNG CH C -M cng ch c -H CC -Tn CC -H tn cha -H tn m -H tn v ch ng -H tn con -H tn anh em CNG CH C -M cng ch c -H CC -Tn CC -H tn cha -H tn m -H tn v ch ng CC-C

i thnh

CON - M con - H tn con ANH EM - M anh em - H tn anh em

CC-AE

CNG CH C -M cng ch c C CNG CH -H cng -M CC ch c -TnCC -H CC -H tn cha -Tn CC -H tn m cha -H tn v ch ng m con -H tn v ch ng -H tn anh em CC-C CON - M con - H tn con ANH EM - M anh em - H tn anh em

CC-AE

c) Nguyn t c 3: M i th c th ph i c m t kha ch c m t thu c tnh. N u m t th c th no khng c m t thu c tnh no lm kha c th ta thm vo m t thu c tnh lm kha. Thng th ng ta dng M + Tn th c th . V d : Trong NHN VIN ta a thm thu c tnh M nhn vin lm kha. Trong bi u di n th c th , nh ng thu c tnh kha c g ch d i.
NHN VIN - M nhn vin - H nhn vin - Tn nhn vin

d) Nguyn t c 4:

Khi m t thu c tnh c a th c th tho ba i u ki n: Mi n xc nh c a n c nhi u gi tr (hn 2 gi tr ). M i gi tr c ki u text v chi m m t dung l ng l n. M i gi tr c l p l i nhi u l n trong b ng d li u. Th ph i tch thu c tnh y thnh m t th c th ring c tn l tn thu c tnh v c hai thu c tnh l: M+Tn thu c tnh v Tn+Tn thu c tnh. V d : Thu c tnh n v , Ni sinh trong th c th NHN VIN v i Ni sinh bao g m Huy n v T nh c tch thnh cc th c th ring nh sau:

NHN VIN - M nhn vin - H nhn vin - Tn nhn vin - Ngy sinh - Huy n - T nh - n v NHN VIN - M nhn vin - H nhn vin - Tn nhn vin - Ngy sinh NV- V HUY N - M huy n - Tn huy n H-T N V - M n v - Tn n v T NH - M t nh - Tn t nh

NV-H

Nguyn t c 5: (Chuyn bi t ha) Khi m t thu c tnh c a th c th tho hai i u ki n: Ch c m t s ph n t c a th c th c gi tr . Khi m t ph n t c gi tr th ko theo c thm gi tr t i m t s thu c tnh tng ng khc n a. Th chuy n thu c tnh y thnh m t th c th chuyn bi t ha c tn l tn thu c tnh v c thu c tnh l cc thu c tnh tng ng c a n. Th c th sinh ra chuyn bi t ha g i l th c th Cha, chuyn bi t ha g i l th c th Con. K hi u: TT CHA
.. ..

TT CON
.. ..

V d : Trong h th ng qu n l nhn vin c a m t c quan, v i th c th NHN VIN, ngoi nh ng thu c tnh chung nh: H , tn, ngy sinh, gi i tnh, ni sinh; c thm cc thu c tnh: ng vin, B i ... Thu c tnh ng vin qu n l nh ng ng vin trong c quan. Ch c m t s nhn vin l ng vin, n u l ng vin th qu n l: Ngy vo ng, ngy chnh th c, ni vo ng. Thu c tnh B i qu n l nh ng nhn vin trong c quan t ng i b i. Ch c m t s nhn vin l b i. N u l b i th qu n l cc thu c tnh: Ngy nh p ng, ngy xu t ng, c p b c v binh ch ng khi xu t ng.

B CH NG -M BC -Tn BC C PB C -M CB -Tn CB

B -BC

B I -Ngy NN -Ngy XN
B -CB

NHN VIN -M nhn vin -H nhn vin -Tn nhn vin -Ngy sinh NV

VIN -Ngy V -Ngy CT V-T T NH -M t nh -Tn t nh

Nh v y, thu c tnh ng vin c tch thnh m t chuyn bi t ha: NG VIN v i cc thu c tnh: Ngy vo ng, ngy chnh th c, ni vo ng. Thu c tnh B i c tch thnh m t chuyn bi t ha: B I v i thu c tnh: Ngy nh p ng, ngy xu t ng, c p b c v binh ch ng khi xu t ng.

I.3 Moi ket hp (Relations): I.3.1 Khai niem Khai niem thc the vi cac thuoc tnh khong u e bieu dien c moi hien thc cua he thong, v trong he thong, cac thc the co moi lien quan vi nhau. Moi ket hp la s mo ta m i lien he gia cac phan t cua cac thc the. Mot moi ket hp co the co thuoc tnh rieng cua no. Ky hieu: e ky hieu moi ket hp, ngi ta dung mot hnh elip, trong o ghi ten cua moi ket hp va cac thuoc tnh rieng cua no neu co:
T TH 1 . ..
TN MKH

T TH 2 .. ..

Moi moi ket hp co mot y ngha rieng cua no. V du:

SINH VIEN - M sinh vin - H SV - Tn SV - Gi i tnh SV THI - L n thi - i m MON HOC -M Mn h c -Tn mn h c -S VHT

THI co y ngha: Mot sinh vien thi mot mon hoc nao o, thi lan thi th may va c bao nhieu iem.

Mot thc the co the tham gia nhieu moi ket hp va gia hai thc the co the co nhieu moi ket hp. V du:
HUY N - M huy n SINH VIN - M SV SV-H KMH THI -L n MH C - M MH

-Tn huy n

- H SV - Ngy sinh - Gi i tnh

- Tn MH - S VHT

- i m
MI N THI

Gia hai thc the SINH VIEN va MON HOC co ba moi ket hp la KMH, THI va MI N THI. Thc the SINH VIEN tham gia b n moi ket hp.

I.1.2 So ngoi cua moi ket hp So ngoi cua mot moi ket hp la so thc the tham gia vao moi ket hp o. GIO VIN MN H C - M gio vin - M mn h c - Tn gio vin - Tn mn h c
TKB - Ngy B - Ngy KT

NGY TT - M ngy - Tn ngy

TI T H C - M ti t h c - Gi b t u

PHNG H C - M phng h c - Tn phng h c

THI KHOA BIEU la moi ket hp 5 ngoi:

I.1.3 Ban so cua moi ket hp

e dien ta tan suat xuat hien cua cac phan t cua thc the trong mot moi ket hp ngi ta dung mot khai niem la ban so. Ban so la mot cap so (m,n), cha so toi thieu va so toi a cac phan t cua thc the co the tham gia vao moi ket hp. Ban so cua thc the nao c ghi tren nhanh cua thc the o. Neu so toi thieu hay toi a la nhieu bo, ta ghi la n.
SINH VIEN - Ma SV - Ho SV HOC MON HOC - Ma MH - Ten Mh

(1,n)

(1,n)

Mot sinh vien hoc toi thieu la 1 mon hoc, toi a la nhieu mon H C SINH (1,1) H C

Mot mon hoc c hoc toi thieu bi 1 sinh vien, toi a la nhieu sinh vien. LP HOC

(1,n)

I.4.4 M r ng m i k t h p
a) M i k t h p ph n x : M i k t h p thng th ng c dng m t s lin h gi a cc ph n t c a cc th c th . C nh ng m i quan h lin h hai ph n t trong cng m t th c th . m t m i lin h ny, ng i ta dng m i k t h p ph n x , TN TH C TH - Thu c tnh 1 - Thu c tnh 2
V d :

M I KH

Trong bi ton QU N L H C SINH, ANH EM l m i k t h p ph n x m t m i lin l l hai h c sinh l hai anh ch em ru t cng h c trong m t tr ng. H C SINH - M HS - Tn HS (1,n)

ANH EM

b) M i k t h p sinh ra t m t m i k t h p tr c: Thng th ng, m t m i k t h p c sinh ra t cc th c th , tuy nhin, c nh ng m i k t h p c sinh ra t m t m i k t h p khc. V d : Trong bi ton Q AN L KINH DOANH, M i k t h p XU T HNG sinh ra t m i k t h p T HNG, m i k t h p THANH TON sinh ra t m i k t h p XU T HNG.
KH- H (1,1) H (1,n) - M H - Ngy H - Ti n c c T HNG - S l ng H - gi H - Ngy giao (1,n) M T HNG (1,n) - M s MH - Tn MH - S l ng TTT - S l ng TT

(1,n)

K HNG - M s KH - H tn KH - S CMND - a ch KHO - M kho - a ch kho (1,n)

XU T HNG - M PXH - S l ng XH - gi XH - Ngy h n TT

(1,n)

T TON - M PTT - S ti n - Ngy TT

c) M i k t h p m t ngi: Thng th ng, m t m i k t h p c sinh ra t nhi u th c th hay t th c th v m i k t h p. Tuy nhin c nh ng m i k t h p ch sinh ra t m t th c th . V d : Trong bi ton Qu n l xe v n t i, c n qu n l qu trnh khm xe. M t xe c khm nhi u l n v ch c n qu n l ngy khm. Ta m t nh sau: XE V N T I -S xe - (1,n) KHM XE -Ngy khm -Ngy khm TT

V d : Trong bi ton Qu n l kinh doanh, c n qu n l qu trnh bi n ng gi c a hng ha: M T HNG -M hng - (1,n) B GIA -Ngy - n gi

I.5 M hnh quan ni m d li u I.5.1 inh ngha M hnh quan ni m d li u hay cn g i l m hnh th c th m i k t h p, l m hnh lin hon t t c cc th c th v m i k t h p c a h th ng. Khi thi t k m hnh quan ni m d li u, ta ph i tun theo cc quy t c sau: T t c cc thu c tnh trong m hnh l c l p tuy n tnh. Khng c hai: th c th , m i k t h p, thu c tnh trng tn. M hnh ph i lin thng.

I.5.2 Xy d ng m hnh quan ni m d li u Khi xy d ng M hnh quan ni m d li u, ta tu n t th c hi n cc b c sau: B c 1: V th c th trung tm v xc nh kha c a n. B c 2: c t ng y u t thng tin c a h th ng, xt xem y u t thng tin y l thu c tnh c a th c th hay c a m i k t h p? N u y u t thng tin ch ph thu c vo m t i t ng th n l thu c tnh c a th c th . N u y u t thng tin ph thu c vo nhi u i t ng th n l thu c tnh c a m i k t h p

B c 3: Khi m t y u t thng tin l m t thu c tnh c a m t th c th , ta l i h i ti p: C tch thu c tnh ny kh i th c th hay khng? N u c th tch theo tr ng h p no? Ta c ba tr ng h p tch. Tr ng h p 1: Tch v a tr xc nh thu c tnh ny l n tr hay a tr , ta t cu h i: M i ph n t c a th c th n u c gi tr t i thu c tnh ny th c t i a bao nhiu gi tr ? N u c t i a l nhi u gi tr th k t lu n thu c tnh ny l a tr . N u thu c tnh a tr th ta tch thu c tnh y thnh m t th c th c l p. Ng c l i, ta xt ti p cc tr ng h p sau.

Tr ng h p 2: Tch v thu c tnh chuyn bi t xc nh thu c tnh ny c ph i l chuyn bi t, ta t cu h i: C ph i ch c m t s ph n t c a th c th c gi tr t i thu c tnh ny khng? N u c th c gi tr thm t i m t s thuc tnh khc n a khng? N u tr l i c th tch thu c tnh y thnh m t th c th chuyn bi t ha.

Tr ng h p 3 : Tch v trng l p thng tin xc nh thu c tnh ny c trng l p thng tin hay khng, ta t cu h i: T p h p thu c tnh ny c bao nhiu gi tr ? M i gia tr c ph i ki u text khng? M i gi tr c l p i l p l i nhi u l n khng? N u c ba u tr l i c th ta tch thu c tnh y thnh m t th c th c l p. Khi m t thu c tnh khng thu c m t trong b n tr ng h p trn th ta khng tch thu c tnh kh i th c th .