o Pht Trc Nhng Vn Sinh o c

Trnh Nguyn Phc ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 16-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
Khung cnh chung ca sinh o c Nhn cng ca nn lun l chung Tn gio v Khoa hc Quan im ca cc tn gio thn khi Quan im ca o Pht Nhng im chung, nhng khc bit,nhng tng quan gia khoa hc v o Pht Nhng vn sinh o c c th Thi trc s au n Thi trc ci cht: vn tr t Thi trc vn ghp b phn Thi trc vn nga thai Thi trc vn ph thai Thi trc s th thai nhn to, th thai trong ng nghim Thi trc nhng vn di truyn Thi ca o Pht trc nhng vn di truyn Thi trc nhng th nghim trn con ngi v sc vt Ti liu tham kho

---o0o--Ch trong vng 50 nm qua, ngnh sinh hc v y hc th gii pht trin nhanh chng hn l trong khong thi gian 50 th k trc, v hiu bit cng nh kh nng tc ng ca con ngi trn s sng. S pht trin ny cng lm ny sinh ln mt s vn o c mi, c gom li di danh t "sinh o c"(biothique). Nhng vn ny tr thnh mi ngy mt thm phc tp, chng v hnh chung vt khi khun kh chuyn mn v t ra mt cch rng ln cho ton th x hi. "S pht trin ca ngnh nghin cu bt buc chng ta phi t t ln nhng cu hi cn bn: s cht l g, nu nhng bc tin ca k thut hi sc cho php ko di mt cuc sng sinh dng gn nh v tn? S sng l g, nu

ngi ta c th to dng li nhng nguyn t ca n? C nhn l g, nu nhng th nghim di truyn c th tc ng c ln bn sc con ngi?" l nhng li pht biu ca c tng thng F. Mitterrand trong bui khai trng thnh lp U Ban T Vn Quc Gia v o c trong Sinh Hc v Y Hc (Comit Consultatif National d'Ethique pour les Sciences de la Vie et de la Sant) nm 1983 ti Php. U Ban ny gm c mt s nh trit hc, x hi hc, lut gia, dn biu, i din tn gio v hi on gia nh, y s v nghin cu vin v sinh hc. Trong nhng nm sau, cc U Ban o c Quc Gia ln lt c thnh lp ti cc nc khc nh an Mch, c, Thy in, Y i Li, Gia N i, Y Pha Nho, v.v. Nhim v ca nhng U Ban ny l gip cc chnh ph v quc hi i ti n nh nhng b lut lin quan ti nhng vn sinh hc v y hc mi, di sc p ca d lun v thi s, chng hn nh b Lut Sinh o c ban ra ngy 29 thng 7 nm 1994 ti Php, quy nh s tn trng thi th, nghin cu di truyn trn con ngi, s trao tng v s dng cc b phn, tr gip th thai v chn on trc khi sinh , b tc nhng b lut ban ra t trc v ghp b phn, th nghim trn ngi sng, ngng thai c v ngng thai iu tr. Trong cc x hi tn tin, nhng s i chi gia o c v php lut xy ra mt cch thng xuyn. Trc sc p ca nhng pht trin y hc v khoa hc, ng thi nhng chuyn i su rng v tp qun x hi, ngi ta c th tin on rng chc chn s cn nhiu s i thay v cc b lut sinh o c trn th gii. L mt Pht t v ng thi mt nh khoa hc sng va chm thng xuyn vi nhng vn , ti khng th no trnh khi t t ln mt vi cu hi, chng hn nh: 1- o Pht c nhng thi nh th no trc nhng vn sinh o c? 2- Nhng thi c khc bit g vi cc tn gio thn khi khng? 3- Lm th no tm thy gii p cho nhng vn phc tp ca x hi ngy hm nay, trong mt gio l ra i cch y hn 2500 nm v ch c nhng pht trin ng k trong vng 1000 nm sau? Ni mt cch khc, o Pht c th no bn lun v khoa hc, trong khi khoa hc ch mi thnh hnh t khong 400 nm nay?

Nu ly kinh in lm im ta cho gio l, th ti thy ch c hai cch tr li cho cu hi khc mc ny: a) Hoc chng ta tm thy nhng li gii p trong kinh in. b) Hoc chng ta khng tm thy. Nu tm thy nhng li gii p trong kinh in, th chc s khng cn vn g. Nhng tht ra ai ny cng tha bit rng d c gng ti u chng na cng khng th no tm thy nhng li gii p mt cch cn k trong kinh in, v s phi cn rt nhiu tr tng tng on m (nh khi c Nostradamus hay Sm Trng Trnh), v mt l do rt gin d: kinh in, cng nh mi s kin to ca con ngi, u thuc vo lch s v khng thot khi hn ch ca thi gian. Cn nu cng nhn khng th no tm thy nhng li gii p trong kinh in, th chng ta bt buc phi cng nhau can m da ln gio l cn bn, ln ci ct ty tinh hoa ca o Pht, m suy lun ra, sng to ra nhng gii p thch hp. chnh l tinh thn kh c kh l, cn c p dng hin i ha, thch hp ha o Pht vi thi i. thm phn xy dng v hiu qu, ti xin ngh mt s tinh thn lm vic sau y: - khim tn, bi v nhng ng gp ca mi ngi u nh b, trong mt cng trnh kh khn, di hn, tp th, cn mt s tham kho v ng gp kin rng ri, ca nhng ngi thuc nhiu ngnh khc nhau, trong khun kh mt y Ban Nghin Cu v Sinh o c Pht Gio chng hn ; - mnh bo, vi tinh thn sng to, bi v chnh chng ta, nhng ngi c s Pht t, c nhim v nghin cu v ngh ra mt nn tng sinh o c theo o Pht ; - ci m, trnh nhng gio iu, thnh kin, nguyn tc s cng ; - linh ng, sn sng t li vn , bi v trong o Pht cng nh trong khoa hc, khng c s tht no l tuyt i, vnh cu, tt c u bin chuyn khng ngng ;

- v thc tin, rt ra bi hc t nhng kinh nghim sng, nhng trng hp c th, ch khng phi t l thuyt sung. ---o0o---

Khung cnh chung ca sinh o c

Mt s nh ngha 1. Trc ht, phi phn bit o c (thique) v lun l (morale). V ngun gc, ch lun l (morale) pht xut t ch La Tinhmores, trong khi ch o c(thique) pht xut t ch Hy Lp ethos, c hai u c ngha l tp qun (moeurs), nhng lun l thng c coi nh mt ci g c h, s cng, ty thuc vo khung cnh x hi, trong khi o c c tnh cht suy lun, ph phn v c xp loi bi Aristote nh mt trong nhng ngnh u tin ca trit hc. o cbao gm nhng cu hi, nhng vn cn phi c tho lun, vi tinh thn sng sut, chng mc c th ca t tng Hy Lp c xa. 2. Y c (thique mdicale) l o c ca ngi y s, nm trong khun kh ca sinh o c. 3. Sinh o c (biothique, bioethics) l mt danh t c dng ln u tin nm 1971 ti Hoa K bi V.R. Potter, tc gi ca cun sch "Sinh o c, chic cu cho tng lai". Sinh o c c G. Hottois nh ngha nh "mt ton th nghin cu, pht biu v thc hnh, thng l a ngnh, nhm mc ch lm sng t hoc gii quyt nhng vn mang tnh cht o c, gy nn bi nhng pht trin v p dng k thut khoa hc trong sinh hc v y hc". Nh vy, sinh o c khng th no c trong mt x hi ng kn, m ch c th c trong mt x hi a nguyn v m rng. V trong khi y c t trng tm vo sc kho con ngi, th sinh o c li hng v x hi v thin nhin, tc l mi trng sinh hc. 4. Nhng lin h gia o c, ngha v y s (dontologie) v php lut cng cn phi c lm sng t. Trong php lut c trng tr, nhng khng c trng tr trong o c. Ngi y s va l mt cng dn (phi tun theo php lut), va l mt chuyn vin v sc kho (phi ghi tn vo Y on, tun theo ngha v y s), va l mt con ngi phi ly nhng quyt nh c nhn.

ng trc nhng trng hp c th khng nm trong phm vi php lut v ngha v y s, ngi y s phi ly trch nhim c nhn, trc lng tm ca chnh mnh. chnh l lnh vc ca o c. 5. Ngi ta cng thng chia lun lra lm hai khuynh hng: lun l lp trng (morale de conviction), da ln mt s gi tr nht nh, v lun l tha hip (morale de compromis), da ln thc t hng ngy, l nhng iu thng gp trong y hc. ---o0o---

Nhn cng ca nn lun l chung

Nhn cng ca nn lun l chung thng da ln 3 nguyn tc cn bn: 1- quyn ti cao ca con ngi (primaut de la personne) 2- gi tr ca s t do quyt nh (valeur du libre examen) 3- s cn thit c mt s kt hp x hi (ncessit d'un cohsion sociale). Quyn ti cao ca con ngi c quy nh trong li Tuyn b v Quyn v T do ca con Ngi nm 1789, v Hin Php ca nc Php nm 1946: "Mi con ngi, khng phn bit chng tc, tn gio, t tng, c nhng quyn thing ling khng th tha ha c". T nhng nm 80, con ngi tr thnh gi tr chnh ca sinh o c: "Tiu chun c th tm tt li tt c nhng suy ngh v sinh o c l s tn trng v biu dng con ngi" (X. Thvenot). Gi tr rt kh nh ngha, nhngcon ngi khng phi l mt s vt, mt vt, mt phng tin. Con ngi l mt ci g duy nht, v do v gi. - Kant ly lm phng chm cho lun l ca mnh: "Hy i x vi nhn loi lun lun nh mt mc ch, khng bao gi ch nh mt phng tin". "Ci g c gi tr th c th thay th bng mt ci c gi tr tng ng, nhng ci m trn mi gi, ci khng c tng ng, ci gi l phm gi (dignit)".

- i vi Hegel: "Mi ngi u phi c i x bi ngi khc nh mt con ngi". - "Con ngi ton din vi tm hn, rng xng, tinh thn v mu m, lch s v ni bun ca n", cng nh li ca mt nh thi s. - Theo J. Bernard, v ch tch u tin ca U Ban o c Quc Gia nc Php, "con ngi l mt c th sinh l, mt hin hu vi nhng lin h tm l x hi, mt ch th trc php lut. Nhng n vt ln khi nhng phn tch . N hin l nh mt gi tr". - Ni tm li, "con ngi phi c coi nh mt gi tr ti thng" (L. Lavelle). V s sng, theo A. Fagot-Largeault, c hai quan nim chng i nhau. Mt quan nim t nng vo "tnh cht thing ling ca s sng", v mt quan nim t nng vo "phm cht ca s sng". Hai quan nim ny pht xut t hai truyn thng lun l hc khc nhau, truyn thng ngha v (tradition dontologique) theo Kant, v truyn thng mc ch (tradition tlologique) theo J. Stuart Mill. Sinh o c thng hay b dao ng gia hai thi o c ny. gi c thng bng, ngi ta thng bt buc phi i ti mt lun l tha hip (morale de compromis) trn ln c hai, v tm cch l gii trn tng trng hp c nhn mt. Ti cc nc Anh ng, c bn nguyn tc o c ca ngi thy thuc tr thnh nhng gi tr ph bin: 1. s tn trng quyn t quyt (autonomy), 2. s trnh gy tn hi (non maleficience), 3. s gy li ch (beneficience), v 4. s cng bng (justice). ---o0o---

Tn gio v Khoa hc

Quan im ca cc tn gio thn khi

i vi cc tn gio thn khi, c bit Ky T gio, s sng c tnh cht thing ling v phi c tn trng mt cch tuyt i, bi v s sng l do Thng ban cho con ngi, v ch c Thng mi c quyn ly li c. S sinh sn ca con ngi l do Thng a ra ch th: "Hy sinh si ny n v lm ch tri t ny" (Thnh Kinh). Do ch c th chp nhn c phng php sinh sn t nhin. Hn na, ngoi vic thay i cch sinh sn, con ngi khng c quyn thay i di truyn, thay i cc b phn trong c th, l nhng g thing ling do Thng ban cho. V do ti li nguyn thy, con ngi phi chu ng s au n kh au, trong khi ch i s cu ri bi Thng . D nhin, nhng quan im ny, thng l quan im chnh thc ca Gio Hi La M, kh lng ph hp vi khoa hc. Nhng kinh nghim cho thy trong thc t hng ngy, thi ca cc tn , v ngay c cc tu s Ky T gio, thng t ra mm do, uyn chuyn hn. ---o0o---

Quan im ca o Pht
o Pht ch trng tn trng s sng, khng git hi (ahimsa), nhng khng coi s sng l mt iu thing ling bt kh xm phm, nh cc tn gio thn khi, hay phi tn trng tuyt i nh o Jain. i vi o Pht, s sng cng nh s cht nm trong mt vng sinh t rng ln. Cht ch l mt giai on, sinh ra cng ch l mt giai on. Nghip(karma) trong o Pht l hnh ng c thc, ch khng phi l bt c hnh ng no, v tnh hay c , nh trong n gio.

o Pht trc ht l o dit kh, iu phi c nhn mnh. Kh au l i tng chnh ca o Pht, cng nh c Pht ni cng vi cc t: "Ny cc t kheo, xa cng nh nay, ta ch ni ln s kh v dit kh" (Trung B Kinh). V cng nh hnh nh hoa sen mc t bn ly m ra, o Pht lun lun bt ngun t thc ti, d thc ti xu xa th no chng na. ---o0o---

Nhng im chung, nhng khc bit,nhng tng quan gia khoa hc v o Pht
C th ni rng khoa hc v o Pht gp g nhau trn nhiu im: c hai u ly tr tu lm nn tng, u ly con ngi lm ch th, u theo tinh thn ph phn, ci m, thc tin v thc nghim. C hai u ch l phng tin, nhm mc ch l hiu bit th gii v chnh mnh. Nhng trong khi khoa hc quay ra tm hiu tt c nhng g c th hiu bit c, dng l tr, ngn t phn tch hin tng bn ngoi, khng t vn o c, khng nh gi "tt xu", th o Pht ch nhm mt con ng gii thot, hng v ni tm, v chn thin m, dng trc gic a ti mt ci nhn tng th, vt khi ngn t. Ni tm li, o Pht v khoa hc khng c ci no hn ci no, v cng khng c vn la chn gia hai bn. Bi v khoa hc v o Pht hai bnh din khc nhau v b tc cho nhau. Con ngi va cn ti khoa hc, va cn mt con ng hng dn tm linh. Khoa hc cng pht trin bao nhiu, th li cng cn phi nui dng tm linh by nhiu. D nhin, ngoi o Pht ra, cn c nhiu con ng tm linh khc na, ngi Pht t ci m bao dung s khng bao gi ph nhn iu . Cng nh c mt mt trng, nhng c nhiu "ngn tay ch mt trng"... ---o0o---

Nhng vn sinh o c c th

Thi trc s au n Trong trng hp bnh nhn b au n th xc, y hc ngy nay c nhng thuc gim au hu hiu, nh morphine v dn xut, nhng ti mt s ni, ngay c cc nc tn tin nh nc Php, vn cn t dng v nhiu l do, trong c thnh kin tn gio. Ti cc nc Ty phng, ngi ta chu ng s au n nh mt hnh pht, mt s a y, theo gng c Ky T, trong khi ti cc nc ng phng ngi ta chu ng s au n nh kt qu t nhin ca s mnh, hay do quan nim sai lm v nghip bo. Nhng gn y khuynh hng chng i li vi thi th ng tr nn r rt, v chnh ph Php chng hn ra thng bo cho cc bnh vin v y s thuc gim au c dng mt cch rng ri hn. o Pht chng li kh au di mi hnh thc, nn khng c l do no ngn cn cho thuc gim au. D nhin, khi dng liu mnh morphine c th lm cho bnh nhn m man c, v nh vy phm vo gii th nm "khng dng nhng cht lm m man thn tr", nhng lc thng l i ti giai on cht ca cuc i, khi m gii lut khng cn l chnh yu. ---o0o--Thi trc ci cht: vn tr t Vn t ra l: khi ngi bnh b bnh nng ti giai on cht ca cuc i (stade terminal), th c th no gip ngi cht mt cch nh nhng, yn , v nhanh chng hn khng? Euthanasie theo ngun gc (eu= tt, thanatos = s cht), l "lm cho s cht tt p", v c th nh ngha l "hnh ng gy nn ci cht hoc lm cho ci cht ti nhanh chng hn, v l do thng ngi b bnh nng khng cha c, cho ngi ht au n, hay ni mt cch rng ri hn, v mt l do o c khc (tr s sinh tn tt nng chng hn)" (Y. Kenis). Ting Vit c th gi l "u t", "tr t", "h t" hay "gy cht nh nhng" (c l ch "tr t" hay hn c). Ngi ta thng phn chia tr t ra lm hai loi: tr t tch cc (euthanasie active) ngha l c tnh gy nn ci cht, v tr t tiu cc (euthanasie passive), tc l ngng mi iu tr cho ngi bnh cht nhanh chng hn l tip tc iu tr.

 l mt vn ang c bn ci si ni ti Ty phng, v mi v n tr t li khi dy vn trong d lun. Trong a s cc quc gia, lut php cm tr t, v nh vy tr t b coi l mt hnh ng phi php, c th b kt n. U Ban o c Quc Gia Php a ra mt s quan im d dt v vn ny, ngc li vi kin ngh "gip ngi ang cht" c thng qua bi Quc Hi u Chu ngy 25/4/91. Ti mt s nc (Ha Lan, Hoa K), lut php thng rng ri, khoan dung hn i vi nhng ngi phm ti tr t, thng l thn nhn, y t hoc y s trng nom bnh nhn, v ni chung khuynh hng hin nay l tuyn n rt nh hoc tha bng nhng ngi . T vi nm nay, ti Ha Lan cn c quy nh mt s iu kin, tng i gin d, cho php ngi y s c tr t trong phm vi php lut. Trn thc t, phi cng nhn rng t lu c rt nhiu hnh ng tr t xy ra ti cc bnh vin, mt cch bn cng khai. Tt c nhng ai lu nm hnh ngh v iu tr cc bnh nng u bit ti ci gi l "cocktail lytique", u dng ti morphine liu mnh gy hn m, u quen vi mt hiu NTBR (not to be reanimated), ngha l cho ngi bnh cht mt cch t nhin, khng "iu tr ti cng" (acharnement thrapeutique). Lut php khng th no ph nhn nhng hin tng x hi , nhng d nhin cng khng th no bnh thng ha hnh ng tr t, v nhng e da i qu trn v lm dng. a s cc tn gio thn khi, nh Ky T gio chng hn, u kt n hnh ng tr t, bi v s sng mang tnh cht thing ling, v khng c ai ngoi Thng c th ly i c, d l chnh mnh. o Pht, theo ti, c mt thi khc vi nhng tn gio . Bi v, nh ni: - Th nht, o Pht quan nim ci cht ch l mt giai on, mt s i thay trong vng sinh t rng ln, tc l nhn duyn sinh. - Th hai, o Pht tn trng s sng, v ch trng khng git hi (ahimsa). Nhng khng git hi khng c tnh cht tuyt i nh trong o Jain, v nghip(karma) trong o Pht ch do hnh ng c thc, c tnh gy nn, ch khng phi bt c hnh ng no nh trong n gio. "Ny cc t kheo, chnh mun (cetana) ta gi l nghip ; sau khi mun, ngi ta hnh ng bng thn, khu hay " (Tng Chi B Kinh). Kt qu ca st sinh l gy kh au cho chnh ci tm ca mnh, ch khng u khc: "St sinh

do duyn st sinh to ra s hi hn th ngay trong hin ti, to ra s hi hn th trong tng lai, khin tm cm th kh u"(Tng Chi B Kinh). Nh vy, chng ta c th ngh rng hnh ng tr t, gy nn ci cht mt cch nh nhng, nhm mc ch lm thuyn gim nhng kh au ca ngi bnh trong giai on cht ca cuc i, v lng t bi bc i, khng i ngc li vi tinh thn o Pht. Trong bo Hng Sen s 65, c mt bi ca o hu Nguyn Phc Bu Tp v "Quan nim v tr t ca o Pht". o hu cho bit hc gi Nanayakkara c dn trong kinh Vinaya Pitaka (Lut Tng) ba trng hp tr t, u b c Pht Thch Ca khin trch, v trong hai trng hp cc v t kheo phm ti b loi ra khi tng on. Xt k ra th trng hp th nht (nm ngi t kheo hiu sai kinh in tm cch t vn) khng phi l tr t, m l mt v mu toan t t tp th. iu khng khc g nhng v t t tp th ca cc gio phi nh "n Mt Tri" mi gn y, v d nhin o Pht khng th no chp nhn c. Trng hp th hai, su ngi t kheo xi dc mt ngi n b kt liu i sng ca chng mnh b bnh nng gn cht, thit tng cng nn xt li. V sao c su ngi tu hnh, ly t bi, cu kh lm gc u xi dc iu ? C phi chng v tnh trng kh au ti cng cc, cho nn h nh phi tm cch lm chm dt mng sng i lin vi kh au? Trng hp th ba li cng bt nhn hn na: mt v t kheo qu gi yu, mc bnh nan y, au kh trin min, yu cu mt ngi bn gip cho ng sm cht. Chng ta c th t hi iu g quan trng, s sng nh l mt gi tr (khng phi l tuyt i, v o Pht coi ci cht nh mt giai on trong vng sinh t rng ln kia m !), hay ci kh ca con ngi, l ci hin thc nht, l ci cn bn gc r ca o Pht? C th no c Pht ln n mt k kh au cng cc, v mt ngi v lng nhn i i cu tr k kh au? Nu ly kinh in ra dn chng, th ti ngh rng mt s kinh in ca o Pht, d thuc vo Tam Tng kinh in i chng na, cng c th ng ng vc l b thm bt t nhiu sau . Bi v nhng li dy c truyn khu phi i ti Hi Ngh Kit Tp ln th ba, hai trm nm sau khi c Pht vin tch, mi c c kt li thnh kinh Tng, v sau cn sao i chp li nhiu ln, th lm sao trnh khi sai lc t nhiu. Chnh Lama Anangarika Govinda, l mt ngi b c cuc i mnh nghin cu kinh in Pht gio, cng phi ku ln: "Ba phn t kinh in Pht gio qu l v ch !" Ci kh l lm sao bit c phn no b ch, v phn no

v ch. C l ch c th trng cy vo suy lun v s kim chng ca chnh mnh. o hu Bu Tp cho rng "theo o Pht c mt phng cch trnh hnh ng tr t, l vic hnh tr o c, to cho con ngi mt ci nhn ci m, khng qu gn b vi tc ly. Nh thi sn c m trc cn au kh khi gn lm chung, mi c nhn gi c bnh thn t ti". Ni th d, nhng s tht u c phi nh vy ! Bi v my ai gi c bnh thn t ti trc ci cht gn k, my gia nh khng au n trc ci cht ko di l th, khi nhn ngi thn mi ngy mt tiu ty, n mt c phm cch con ngi, mt cch v ch. u phi ai cng tu tp sut i m coi ci cht nh khng. V c nhiu lc phm cht ca cuc sng cn li cn quan trng hn c s sng... Hn na, phi thy r rng phng tin tr t by gi khc xa so vi cch y 2500 nm. Ngy xa mun tr t ngi ta phi dng n dao ba, gy gc, thuc c, v.v. l nhng phng tin th bo gy au n khng km g ci cht t nhin, ngy nay ch cn tim mt liu thuc l ci cht ti mt cch nh nhng. Ni nh vy khng c ngha rng c th coi tr t nh mt vic thng tnh, v o Pht c th ch trng tr t. Tr t phi l mt hnh ng hn hu, ch dnh cho nhng trng hp khng th no lm khc c. Khng th kt n mt cch n thun mi hnh ng tr t, cng nh khng th ng h mi hnh ng tr t.Phi phn bit trng hp ngi b bnh nan y qu kh au yu cu ngi khc gip mnh qua i mt cch nhanh chng, v trng hp ngi y t t kt liu cuc i ca nhng bnh nhn m ngi cho rng khng ng sng, hai trng hp hon ton khc bit v ng c v ch . Trong tng lai, vn ch c th gii quyt c khi hnh ng tr t c x hi chnh thc quy nh nh lm cho vic ph thai, ngha l c chp nhn trong mt s trng hp c bit, vi s yu cu ca bnh nhn v gia nh, vi s hi chn ca mt U Ban o c (gm c ba ngi chng hn) trong mi c quan, bnh vin, lm sao quyt nh tr t khng tr thnh mt gnh nng lng tm nm trn vai ca mt c nhn. Cn vic nng tinh thn ngi sp cht v gia nh, vi tt c tm lng nhn i ca mnh, th khng cn phi ni. o Pht c tinh thn t bi cu kh khuyn khch vic . Pht gio Ty Tng thng dng kinh Bardo

Thdol gip ngi sp cht v gia nh vt qua giai on ny mt cch thanh thn, khng hi s, v cun sch "Le Livre Tibtain de la Mort" c ph bin rng ri trn th gii. ---o0o--Thi trc vn ghp b phn Ti cc nc tn tin, ghp b phn tr thnh mt phng php iu tr thng xuyn i vi mt s b phn (thn, gic mc, ty mu, tim, gan, xng) v ang c trin khai vi mt s b phn khc (phi, ty, tay chn, thn kinh). l mt ngnh y hc y ha hn, nhng cng t ra mt s vn : 1. Ngun gc ca b phn ghp Mt s b phn c ly t ngi cht (gic mc, tim, phi), mt s khc c ly t ngi sng hoc ngi cht (thn, gan, ty mu). Ti cc nc Anh, M, mi khi c th c, b phn thng c hin tng bi ngi sng, thng l thn nhn ca ngi bnh. Ti Php, a s cc b phn c ly t ngi cht. Ngi ta phi kim chng rng bnh nhn (thng l ngi tr b tai nn) cht v mt no, ng thi gi cuc sng sinh dng cho c th bng nhng phng tin hi sc, cho ti khi mt kp thy thuc v y t ti ly b phn ghp i, v ng thi thng bo cho gia nh. ---o0o--2. S chp thun ca gia nh Hin nay ti Php c 30 - 50 % trng hp khng ly c b phn ghp, v khng c s chp thun ca gia nh. Theo php lut, sau khi cht, c th ngi ta khng thuc vo ai, v khng c coi nh mt mn hng, nhng c th c trao tng mt cch v danh. V t nhiu nm nay rt khan him b phn ghp so vi nhu cu, nn chnh ph ra lut Caillavet (1994) n nh rng: "B phn c th ly c mt ngi cht, khi ngi trc khi cht khng chng i vi chuyn ly b phn ca mnh". Tuy vy, vn khan him b phn, cho nn gn y lut li ghi thm: "Ngi no mun chng i vic ly b phn ca mnh sau khi cht, phi ghi tn vo mt danh sch ton quc". Nu khng c tn mnh trong danh sch , th tc l mc nhin chp thun trao tng b phn mnh sau khi cht. ---o0o---

3. Bun bn b phn Ti Php, bun bn b phn c th con ngi b tuyt i cm on. Mu lun lun c hin tng, ngi cho v ngi nhn hon ton khng quen bit nhau. Ti mt s nc ngho nh n , Brsil, ngi ta hy sinh b phn c th mnh v l do kinh t, v mu, gan, thn, gic mc c trao i nh mt mn hng, i khi c xut cng sang cc nc tn tin. iu tht ng bun, nhng khng gh tm bng nhng trng hp ly b phn ca nhng k t t em i bn, nh ti Trung quc, theo mt s ngun tin. ---o0o--4. Thi ca o Pht V vn ghp b phn th ti ngh o Pht khng c l do g chng i. Nu mc ch l mang li sc kho, hnh phc cho bnh nhn v gia nh, th o Pht chc chn s tn thnh vic trao tng b phn ca ngi sng cng nh ngi cht. Khi b phn ca mt ngi cht tip tc sng trong mt ngi c sng li nh s ghp , th cn g ph hp hn vi tinh thn t bi, v ng v l nhn duyn ca o Pht? V bi v tinh thn t bi b th bao hm ngha khng v li, chng ta c th khng nh rng o Pht s khng bao gi ch trng bun bn b phn, d b phn ny c ly ra t ngi "t nguyn" v l do kinh t, hay b cp git t thn th k t t. ---o0o--Thi trc vn nga thai C th ni rng mt trong nhng him nguy ln nht ca nhn loi trong nhng thp nin ti l nn gia tng nhn s. T 3 t ngi nm 1960, dn s ton cu tng ln gp i, tc l c gn 6 t ngi ngy hm nay. Tc tng trng l100 triu ngi mi nm, tc l tng ng vi dn s ca ba nc Vit Nam, Cm Pu Chia v Lo hp li, c thm mi nm trn tri t ! Hn na, s gia tng dn s ny li khng ng u, ch yu nhm vo nhng vng chm tin, ngho i. T n l mt ci vng lun qun v l ngun gc ca nhiu vn khc: bnh tt, thiu hc, t nn x hi, bo ng, nhim mi trng, v.v.

Do , hn ch sinh (tc l phng nga thai) l mt vic v cng quan trng khng th no lm ng c, v l nhim v ca tt c nhng ai c tinh thn trch nhim v quan tm ti tng lai ca nhn loi. Nht l khi nhng phng php nga thai tr thnh hu hiu v ph bin nh ngy hm nay (bao cao su, thuc nga thai, t vng xon). S d cc tn gio thn khi nh Ky T gio chng li vic phng nga thai, l v i vi h s sng mang tnh cht thing ling ca Thng ban cho con ngi, cng nh li Thnh Kinh: "Hy sinh si ny n v lm ch tri t ny". Ngc li, o Pht t s sng trong vng v thng, v ng, nhn duyn, nn khng ly s sinh lm mt tn iu bt kh xm phm, v cng v , o Pht khng c l do no chng i li vi s nga thai. Nu sinh si ny n a ti ngho i bnh tt, tc l kh au, th o Pht l o dit kh d nhin s ch trng hn ch sinh . V vn ny, lp trng ca c t Lai Lt Ma rt sng t: khng nhng phi ch trng hn ch sinh , m cn "phi pht huy iu quan trng ny na". ---o0o--Thi trc vn ph thai Trc khi bn lun v vn phc tp ny, chng ta phi phn tch mt s kha cnh khoa hc v x hi: 1. Qui ch ca bo thai Mt trong nhng kh khn u tin gp phi, v l l do mu thun chnh, l nh ngha "khi no bo thai tr thnh mt con ngi", v phi c tn trng nh mt con ngi. Ngay t s gp g gia tinh trng v trng non tr thnh t bo u tin? Khi trng bt u nu ni t cung (ngy th 7)? Khi khng cn c kh nng chia i (ngy th 14)? Lc cui giai on hnh thnh cc b phn (thng th 3)? Ngay lc sinh ra? Hay sau mt thi gian sau khi sinh ra? Ting Hn dng ch "phi" ch bo thai khi c 1 thng, v ch "thai" khi c 3 thng. Theo kinh Talmud (o Do Thi), bo thai bt u c linh

hn 40 ngy sau khi th thai, v theo Hi gio, th t 40 cho ti 120 ngy sau khi th thai. trnh n vn khc mc , U Ban o c Quc Gia Php ngh nh ngha bo thai nh "c kh nng tr thnh mt con ngi", hay l "mt con ngi s thnh" (une personne potentielle). i vi R. Frydman, l ngi u tin ti Php cng vi J. Testard thnh cng trong vic th thai trong ng nghim, iu quan trng l thi ca ngi cha v nht l ngi m i vi bo thai. Bo thai l mt con ngi khi c "d nh sinh thnh" (projet parental). ---o0o--2. Ph thai: mt s kin x hi Ti Php, trc khi c lut cho php ph thai (1975), c lut cm ph thai (1960), v ph thai b coi nh l mt "ti phm git ngi" (avortement criminel). Tuy vy, mi nm c khong 250 000 trng hp ph thai v 300 trng hp t vong do ph thai trong nhng iu kin ln lt, thiu v sinh. Ti cc nc chm tin, hin nay c 1 ngi ph n mang thai cht mi pht, v 1 ngi trn 4 cht v ph thai. Lut Weil c ban ra ngy 17/1/75, cho php "ngi ph n trong tnh trng khn n (dtresse) c th nh mt ngi thy thuc lm ngng thai, trc tun th 10, trong mt bnh vin t hoc nh nc, sau hn nh mt tun sau khi yu cu". Trc , iu 1 c ni: "Lut php m bo s tn trng mi con ngi ngay t lc bt u cuc sng. Ch c th vt qua nguyn tc ny khi cn thit v trong nhng iu kin c xc nh bi Lut ny". Danh t c dng l "ngng thai c "(interruption volontaire de grossesse, IVG), bn cnh "ngng thai iu tr" (interruption thrapeutique de grossesse, ITG). Ngng thai c v l do iu tr c th lm "bt c lc no" nu c s xc nhn bi 2 ngi thy thuc, sau khi khm xt v tho lun, rng tip tc thai nghn s e do trm trng sc kho ngi m, hoc l a tr sinh ra s b mt bnh rt nng khng th cha chy c. Kt qu l ngy hm nay ti Php, gn nh khng cn ai cht v ph thai, hn na s trng hp IVG khng gia tng t 15 nm nay, v cng khng i thay g t khi ph tn c trang tri bi Bo him Y t. Thi gian hn nh di 10 tun thai nghn vn cn l mt vn , bi v vn cn mt s

ph n phi sang Anh hoc Ho Lan, v ti y c quyn lm n tn 20 v c khi ti 24 tun. Nm 1982, GS E. Beaulieu ch ra thuc RU 486, c tc dng chng li progestrone v lm ngng thai bt u t ngy th 8. Tuy cn mt s nghi vn cho tng lai, thuc ny t ra hu hiu v gy t bin chng. Ti Php, thuc RU 486 ch c php dng trong khun kh ca Lut 1975. Rt c th sau ny ngi ta s tm ra nhng loi thuc c tc ng sm hn, v nhng loi thuc ngng thai ny s thay th nhng phng php ngng thai c in. ---o0o--3. Thi ca o Pht trc vn ph thai (ngng thai) Xin nhc li l o Pht ch trng khng git hi (gii th nht), nhng khng t s sng ln trn ht, nh mt ci g thing ling bt kh xm phm, theo quan nim cc tn gio thn khi. Cng nhc li l o Pht trc ht l o dit kh. Nu ph thai a ti kh au, d ch l do mt s n hn eo ui sut i, th d nhin o Pht khng ch trng. Nhng nu ph thai gii quyt c ni kh au ca ngi ph n khng th no gi ci thai c, mt cch v sinh v an ton, th ph thai l gii php kh nht. Vn o c t ra y l in hnh cho ci m ngi ta gi l "tnh hung lng nan" (dilemne moral), bt buc phi chn la gia hai con ng, ly ci no kh au nht, v i theo mt "lun l tho hip" (morale de compromis), da ln thc t. V thc t l d th no chng na, cng s c nhiu trng hp ph thai, l mt s kin x hi khng th no trnh n v chi b c. Ph thai mt cch ln lt, nh mt ti phm, trong nhng iu kin thiu v sinh, s a ti nhiu bin chng v t vong, gy tang tc cho bao nhiu gia nh, kinh nghim cho bit r. o Pht l o t bi cu kh, l o kh c, khng bao gi v nhng nguyn tc s cng m t chi mt phng php gy kh au hn. Do ti tin rng, khc vi nhng tn gio thn khi nh Ky T gio, o Pht khng chng li vi nhng phng php "ngng thai c " nh c n nh bi Lut Weil. iu quan trng l phi ngiph n mang thai la chn, va l trch nhim ca ngi , va l quyn ca ngi trn c th ca mnh, trn ci "d nh sinh thnh" ca mnh.

L d nhin, tt nht l trnh c th thai bng nhng phng php nga thai, ai ai cng ng trn iu . Ph thai ch l mt gii php ti hu, "cc chng " m thi. V "ngng thai c trong mc ch iu tr", sau khi chn on trc khi , ti cho rng khng thnh vn i vi ngi Pht t. Nu mc ch l cu mng sng ca ngi m, hoc cu kh cho gia nh khi chu ng mt a b qu tn tt hay khng c hi vng sng st, th khng c l do no chng li mc ch iu tr . Trong nhng trng hp kh quyt nh v tt bnh a b khng n ni e do tnh mng ca ngi m hay ca chnh n, th cng phi gia nh t ly quyt nh, cng vi cc nh thy thuc, trong khun kh lut php n nh. ---o0o--Thi trc s th thai nhn to, th thai trong ng nghim Nhng trng hp th thai nhn to (insmination artificielle) bng cch a tinh trng ca ngi n ng (tng tinh trng mt cch v danh) vo t cung ngi n b, c thc hin t lu, v khng t ra vn g c bit, ngoi vn tm l, tc l vn l lch ca ngi cha "sinh l". Vi th thai trong ng nghim vi chuyn phi (fcondation in vitro avec transfert d'embryon, FIVETE), ngnh sinh hc li tin thm mt bc na, v sau Louise Brown sinh nm 1978 ti Anh, v Amandine sinh nm 1982 ti Php, c hng ngn a b sinh ra nh vy, mang li hnh phc cho bao nhiu cp v chng him hoi. Gn y, t l thnh cng li c gia tng bng cch tim tinh trng thng vo non. Nhng vn c t ra khi cn dng ti t cung ca ngi "m nui". Phi coi nh l mt ngi "m" tnh nguyn mang thai cho ti ngy sinh , hay l mt ngi cho "mn" t cung v c tr tin th lao cho cng vic ? i vi mt s tn gio coi s sng nh mt ci g thing ling, mt c quyn do Thng ban cho, th th thai nhn to (ngc li vi th thai t nhin), cng nh th thai trong ng nghim (li cng khng t nhin na), khng th no chp nhn c. i vi o Pht, s th thai l do s gp g ca 3 yu t: tinh trng ca ngi cha, trng non ca ngi m, v thc ti sinh (patisandhi-vinnna) xut hin vo lc th thai. Thc ti sinh ny c coi nh chng t (bija)

phi hp vi sc mnh ca nghip (karma) v tham i (tanh), nht l hu i (bhava-tanh), tc l s khao kht hin hu, lm khi sinh mt cuc sng mi. Ngoi ci c im l thc ti sinh ra, th o Pht khng khc g vi khoa hc. o Pht cng nhn c nhiu th cch sinh ra ca chng sinh, nn trn nguyn tc theo ti khng chng i li vi hai phng php ny. D l trong mnh ngi m hay trong ng nghim, ci chnh l mun c con ca ngi cha hay ngi m. C th ni rng thi ca mt nh khoa hc nh R. Frydman rt gn vi o Pht. ng cho rng iu quan trng l mun ca ngi m v ngi cha, ci m ng gi l d nh sinh thnh (projet parental). Theo kinh nghim thy thuc ca ng, iu m lm ci thai tr thnh mt con ngi, tc l i t "kh nng" cho ti "thc hin", chnh l ci d nh sinh thnh . Trong o Pht cng vy, ci chnh l ci nghip lc, ci hu i, tc l mt hnh ng, mt s mong mun c tnh.

---o0o--Thi trc nhng vn di truyn 1. Nhng phng php chn on tin sinh (diagnostic ant-natal) Ngy nay, nh nhng bc tin v chn on hnh nh (imagerie mdicale) nh siu m, v sinh hc phn t (biologie molculaire), v di truyn (gntique), ngi ta c kh nng pht hin nhiu bnh tt bm sinh trc khi sinh . S pht hin ny a ti mt trong hai gii php: - iu tr trong nhng trng hp c th iu tr c, hoc trong bng m (mdecine foetale), hoc sau khi sinh ra. - Ngng thai iu tr, trong nhng trng hp nng. D nhin, c nhng trng hp kh gii quyt. Lc phi da ln nhng nguyn tc cn bn l:

* Phi tn trng mun ca cha m, v d nh nu chn on mt trng hp nng nh trisomie 21, m cha m mun gi th phi tn trng quyt nh . * Ngc li, khng th cha m quyt nh ngng thai ch v mt d dng nh b nh st mi, thiu ngn chn, hay t hi hn na, ch v l con gi hay con trai, v s thch c nhn (convenance personnelle). Nhng vn ch c th gii quyt tng trng hp mt, gia mt kp thy thuc v cha m. ---o0o--2. u sinh (eugnisme), hay l s chn lc gien Ch eugenics (t ch eu= tt, genos= sinh ra, ni ging) c F. Galton, em h ca Darwin, dng ln u tin nm 1883 ch nh khoa hc lm cho ni ging tt p hn, bng cch "nghin cu nhng yu t c th tng hoc gim cht lng ni ging ca nhng th h sau, v th xc cng nh tinh thn". Theo G. Hottois v M.H. Parizeau, tc gi cun " Danh t Sinh o c", phi phn bit hai ch eugnique v eugnisme: - Eugnique (u sinh hc) gm nhng k thut lm cho gia ti ni ging tt hn, bng cch gip mt ci gien pht trin (eugnique tch cc), hoc ngc li bng cch ngn cn n (eugnique tiu cc). - Eugnisme (thuyt u sinh) gm nhng d n nhm nh hng ln s di truyn, cho loi ngi tt hn. Eugnique l mt mn khoa hc- k thut, trong khi eugnisme l mt ch trng chnh tr x hi v thc h. Theo P.A. Taguieff, khng nn ng ho thi qu u sinh vi c ti, k th, dit chng. Mun c mt ci nhn sng sut th phi phn bit mt bn tng u sinh (imaginaire eugnique), mun u sinh, hnh ng u sinh, v mt bn thuyt u sinh nh mt ch thuyt chnh tr hay mt chng trnh hot ng. Chnh phong tro nazi tn khc thuc vo loi ny: nm 1939, Hitler ra lnh khi s mt chng trnh "u sinh" rng ln, bng cch th tiu hng triu ngi bng hi c, bt u t nhng k tn tt "khng ng sng", v sau tt c nhng ngi Do Thi.

Y mun u sinh ch c th chp nhn c trong s phng nga. Trong nhn quang , phi phn bit s trnh n iu xu nht (vitement du pire), thuc vo eugnique tiu cc ti thiu, v s mong mun mt iu tt hn rt m h. Chng hn nh trong thi gian trc khi sinh , t vn di truyn (conseil gntique), chn on tin sinh (diagnostic ant-natal), ngng thai iu tr (ITG) u thuc vo lnh vc chnh gien (orthognie), v mun eugnique tiu cc. Tt c nhng vic u c tnh cht c nhn v khng bt buc. Chng tr thnh eugnisme khi c p dng mt cch quy m rng ln, vi o vng lm cho loi ngi tt p hn. T khong hai chc nm nay, nh cuc cch mng sinh hc phn t (biologie molculaire), nhng hiu bit v di truyn tin nhanh mt cch kinh hong, c bit v chng trnh th gii v nghin cu b gien (gnome) con ngi. Cng trnh nghin cu khng l ny s a ti s hiu bit su xa hn v ngun gc cc bnh tt, v hn na s a ti cch phng nga v iu tr mt s ln cc bnh hin nay cha gii quyt c. Ngnh y hc di truyn tuy mi i vo giai on u nhng t ln nhng vn sinh o c phc tp v nan gii. Lut Sinh o c ngy 29/7/94 ch cho php dng nhng xt nghim di truyn trong mc ch y hc v nghin cu, v U ban T vn Quc gia o c cho bit quan im v li khuyn ca mnh v vn ny: phi gii thch cn k cho ng s, ch c xt nghim khi c s chp thun ca ng s, phi gi b mt kt qu, v phi tn trng quyt nh ca ng s. ---o0o--3. Kin to di truyn (gnie gntique) Kin to di truyn (gnie gntique, trc y gi l manipulations gntiques) l ngnh t hp nhng nghin cu nhm thay i di truyn bng cc tc ng trn gien. Kh nng thay i di truyn bt u c p dng trn thc vt v ng vt (chn la v thay i ging bp, c chua, nga, b...). Nm 1974, mt hi ngh v kin to di truyn c t chc ti Asilomar, mt thnh ph nh min Ty Hoa K. Ln u tin con ngi cm thy chng mt trc trch nhim ca mnh, v cc nh khoa hc c mt ti y quyt nh ra mt ln tm hon (moratoire) trong 2 nm tri, mi ngi c thi gi suy ngh v thnh lp nhng iu kin phng nga nghim tc hn.

Hin nay, nhiu hng bo ch trn th gii ang xc tin cng vic thay i gien trn thc vt v ng vt, tc l kin to nhng ging chuyn gien (transgniques), chng hn nh nhng vi khun Escherichia Coli c kh nng ch to protein dng cha bnh nh insulin, cy thuc l c th ch ra hemoglobin hay men lipaza, nhng ging b, cu, d tit ra sa c nhng protein nh alpha 1-antitrypsin, antithrombin III hay nguyn t IX cm mu, v.v. l nhng bc tin khoa hc quan trng, nhng phi ni rng tt c nhng nghin cu ny u c thc y bi mt mc ch thng mi r rt. Gn y, th gii b xao ng bi mt thnh qu nghin cu pht xut ti Ecosse trong cng cuc sinh sn v tnh (clonage), bng cch "cy" ra mt con cu (t tn l Dolly) t ci nhn ca mt t bo v ca con cu "mu", vi mt b gien ging ht. Tip theo , mt s ng vt khc cng c sinh sn ra nh vy, c bit l con cu Polly, trong sa c mt protein dng cha bnh cho ngi. ng v mt khoa hc, th l mt thnh qu y ha hn. Nhng i vi d lun qun chng, th kh nng cy dng v tnh trn con ngi l mt iu v cng nguy him, n ni cc nguyn th quc gia nh tng thng Chirac v Clinton cng phi ln ting yu cu cm on mi th nghim v dng v tnh trn con ngi, trn bnh din th gii. Tht ra, ni nh F. Jacob, ch l mt ci o mng bt t ca con ngi, mun tm cch t nhn ln tip tc tn ti. p dng dng v tnh trn con ngi tht ra khng my may ch li g, bi v nhng hin tng sinh i, sinh ba, v.v. chnh l nhng dng v tnh t nhin. V kinh nghim cho bit rng ngay trong nhng trng hp sinh i thc s (jumeaux vrais), cng c nhng khc bit v mt th xc, tnh tnh. iu chng t rng b gien khng phi l tt c con ngi. Ni mt cch khc, con ngi khng phi ch l mt m gien, m cn l mt s tng hp phc tp hn nhiu, do nhng nh hng gio dc, x hi, v.v. gy nn. ng v mt tin ho, th gy dng v tnh tht ra l mt bc li, bi v ch c s tin ho nu c s khc bit, s i thay ca gien, nh s sinh sn c gii tnh. ---o0o--Thi ca o Pht trc nhng vn di truyn o Pht c th c nhng ch trng no trn vn di truyn? D nhin thi c Pht Thch Ca, ngi ta ch bit l m rng s sng xut hin t s

gp g gia tinh trng ca ngi cha v trng non ca ngi m, cng vi ci thc ti sinh, t nhng c tnh ca cha m c trao truyn cho con ci, nhng khng ai bit nhng chi tit phc tp ca s di truyn , v cng khng ai c th mng tng rng mt ngy kia con ngi c kh nng thay i c di truyn. Vy th nu c Pht ngy nay sng gia chng ta, vi nhng hiu bit khoa hc hin i v di truyn, th liu ngi s phn ng ra sao? D nhin ch l mt gi thuyt, nhng ti phng on rng c Pht s khng bao gi chng i nhng phng php y hc lm cho con ngi bt kh au, tc l: - V chn on tin sinh, ngi s khng i li chn on v iu tr trc khi sinh . - V u sinh (eugnique), ngi s ch trng u sinh tiu cc nh, trong nhng trng hp bnh nng (a b sinh ra s khng sng c hoc s kh au cng cc sut i v s gy kh au cho nhng ngi thn). Ngc li, c Pht s khng bao gi ch trng u sinh tch cc, tc l tc ng trn di truyn vi mt o vng ho huyn thay i c con ngi. iu ny tri ngc li vi tinh thn bnh ng ca o Pht, v tri ngc li vi quan nim rng ch c con ngi mi t thay i c chnh mnh, v s thay i ch c th ti c t bn trong m thi. Nhng hnh ng dit chng nh gy nn bi phong tro nazi s khng bao gi gp phi vi o Pht, l o ly t bi v khoan dung lm nn tng. - V kin to di truyn, o Pht khng chng li nhng hnh ng thay i gien, nu vic ny khng gy tn hi, khng nhm mc ch tham i, m nhm mc ch cha bnh, cu kh, mang li hnh phc cho con ngi v nu c th c, cho mun loi. o Pht khng ch trng gy dng v tnh trn con ngi, v bit rng tt c u v thng, v ng, do nhn duyn to thnh. ---o0o--Thi trc nhng th nghim trn con ngi v sc vt S d y hc Ty phng c nhng pht trin ng k v hiu bit cng nh iu tr, mt phn l nh phng php th nghim xng vo th k 19 bi nh sinh l hc Claude Bernard. Theo ng, y hc th nghim (mdecine

exprimentale) l mt ngnh y hc c tc ng mt cch khoa hc, ch khng phi theo kinh nghim. "Ngi ta ch c th hiu c nh lut v chc nng ca vt th sng, bng cch phn tch cc c th sng, len vo mi trng bn trong ca chng". Thay v nguyn tc c xa ca Hippocrate "primum non nocere" (trc ht trnh lm hi), ng quan nim rng "ngi ta c quyn v c bn phn th nghim trn mt con ngi, mi khi vic c th cu sng c, cha khi c hay mang li li ch cho ngi ". V th nghim trn loi vt, Claude Bernard cho rng l quyn tuyt i ca con ngi, c bn phn th nghim trn loi vt trc khi th nghim trn loi ngi. Mc ch l "lm ch s sng, chinh phc thin nhin cho con ngi". Ci chnh l "khng lm hi k khc". Nh khoa hc ch cn ti d lun ca gii khoa hc, v "nghe theo lng tm ca chnh mnh". Phi cng nhn rng chnh nh con ng y hc th nghim , mi c s pht trin ca sinh hc v y hc cho ti ngy hm nay. Ngh nh u tin v o c sinh hc c cng b nm 1931, bi chnh ph c quc, qui nh nhng iu kin th nghim khoa hc trn con ngi: cm th nghim trong mi trng hp khng c s tha thun ca ng s; trnh th nghim trn ngi mi khi c th th nghim trn sc vt; phi c ti liu v cc phng php sinh hc gii thch v xc nh gi tr ca cuc th nghim, cm th nghim trn ngi di 18 tui, v trn ngi sp cht. iu ma mai l vi nm sau (1939) chnh nc c b chnh quyn nazi Hitler nm u, khi s mt chng trnh dit chng v th nghim trn t nhn khng tin khong hu. Nm 1947, ti Nuremberg To n Qun s M kt n nhng hnh ng phi php chng li nhn loi, v quyt nh trong Lut Nuremberg 10 khon n nh nhng iu kin th nghim trn con ngi. ---o0o--o Pht c th ly thi g trc nhng th nghim trn con ngi v loi vt? - V th nghim trn con ngi, o Pht tn trng con ngi, tn trng s sng, s bnh ng, th d nhin s khng khc g nhng quan nim thng thng cao s tn trng v bo v con ngi v nhng lut php nh lut Nuremberg. - V th nghim trn loi vt, v tinh thn t bi thng xt tt c cc chng sinh, cho nn o Pht khng th no ch trng m x, git hi cc loi vt

mt cch thng tay, khng do d, nh thng xy ra trong cc phng th nghim. ng trn bnh din tng th ca v tr quan Pht gio, th phi tn trng mun loi, coi mun loi nh mt, khng t con ngi vi trung tm im, khng c u i con ngi so vi thin nhin. Nhng trn thc t, trn bnh din s tht thng thng (vrit conventionnelle) th kh lng con ngi khng ko v pha mnh ci li im m to ha trao cho. Nu phi tn trng s sng ti cng, cng nh trong o Jain, th phi t b y hc th nghim trn loi vt, phi nhng vi khun, k sinh trng nhn ln trong c th, khng c dng thuc khng sinh, kh trng, v nh vy s khng th no iu tr c mt s ln cc bnh truyn nhim, cc dch bnh e da loi ngi trong bao nhiu th k. D mun d khng, con ngi s tip tc lm th nghim trn loi vt, s tip tc th cc loi thuc mi trn sc vt trc khi p dng trn loi ngi, iu khng th no trnh c. iu m o Pht c th lm c, l ku gi nhng nh nghin cu vin ch th nghim trn loi vt khi no cn thit, mt cch ti thiu, c gng trnh git hi cc sc vt v gy cho chng s tn thng, au n. ---o0o--Kt lun Nh chng ta thy, nhng vn sinh o c t ra cho x hi mi ngy mt thm a din v phc tp. Hn na, chng bin i theo nhp ca khoa hc, mt cch nhanh chng n ni ngay c chnh quyn, lut php cng chy theo khng kp. Sinh o c khng phi l mt ci g c nh, bt ngun t nhng nguyn tc lun l c truyn, m l nhng quan im pht xut t nhng suy ngh tp th, a ngnh v nhng p dng ca sinh hc v y hc, ch c gi tr tng i trong mt x hi v trong mt khong thi gian no . Vn l lm th no i ti mt s ng thun, mt s tha hip gia khoa hc, o c v lut php, c mt s pht trin theo chiu hng tt p, ha hi trong x hi. D mun hay khng, khoa hc vn tin ti u u v mi ngy mt thm nh hng vo cuc sng hng ngy. Theo Francis Bacon, "tt c nhng g c th thc hin s c thc hin", dng nh khng c g ngn cn ni pht trin ca nhn loi, d kt qu a ti tt hay xu, v d tc gi l ngi ny hay ngi khc.

Cc tn gio thn khi, v nhng nguyn tc s cng trn s sng, nn thng ly thi chng i, cn ngn. Cn ngn mt s p dng ca khoa hc vo i sng, v dn dn cn ngn nhng bc tin ca khoa hc. Nh vy, gio l s dn dn b b ri bn l cuc sng, v cc tn s b chia r, hoang mang. o Pht khc vi nhng tn gio , khng c nhng gio iu s cng, nhng nguyn tc tuyt i, nhng cm on ngt ngho. Tuy rng a s nhng vn sinh o c cha t ra di thi c Pht, nhng chng ta cng c th suy lun ra t mt vi im cn bn ca o Pht: - o Pht tn trng s sng, nhng khng coi l mt gi tr tuyt i. - o Pht trc ht l o dit kh, ly cu kh lm mc ch duy nht. - nghip l do mun ca mnh to ra, ch khng phi l kt qu ca mi hnh ng; v tnh hi khng gy nghip hi. - gc r ca o Pht l kh au, cng nh hoa sen mc t bn ly; o Pht bao gi cng gn lin vi thc ti, d thc ti xu xa ti u chng na. Vi cn bn , chng ta c th tin rng trn a s nhng vn sinh o c, o Pht khng chng i li vi nhng bc tin ca khoa hc v nhng la chn ca x hi con ngi, cho ti ngy hm nay. o Pht c th ch trng dng thuc gim au, ghp cc b phn, hn ch sinh , chn on tin sinh. o Pht c th chp nhn tr t trong nhng trng hp c bit, kin to di truyn v th nghim trn con ngi vi iu kin. o Pht khng ch trng nhng c th dung th ph thai v th nghim trn loi vt, v l do cu kh. l mt s ngh c nhn, cn phi c bn lun, o su gia cc Pht t thuc mi ngnh, chng ta cng nhau xy dng mt nn sinh o c, trong tinh thn o Pht v thch hp vi thi i.

---o0o---

Ti liu tham kho

1. AMBROSELLI C., L'thique mdicale, PUF, coll "Que sais-je?", 2 dit 1994 2. BERNARD C., Introduction la mdecine exprimentale (1865), GarnierFlammarion, 1966 3. BERNARD J., La biothique, Flammarion, coll "Dominos", 1994 4. COMITE CONSULTATIF NATIONAL D'ETHIQUE POUR LES SCIENCES DE LA VIE ET DE LA SANTE, Gntique et mdecine: de la prdiction la prvention, Les cahiers du CCNE, no 6, 1/96 5. COMITE CONSULTATIF NATIONAL D'ETHIQUE POUR LES SCIENCES DE LA VIE ET DE LA SANTE, Recherche biomdicale et respect de la personne humaine, La Documentation Fran se, 1988 6. FAGOT-LARGEAULT A., La rflexion philosophique en biothique, p 11-26, in "PARIZEAU M.H., Les fondements de la biothique, De BoeckUniversit, 1992" 7. FRYDMAN R., Dieu, la mdecine et l'embryon, Odile Jacob, 1997 8. GOLD F., CHOUTET P., BURFIN E., Repres et situations thiques en mdecine, Ellipses, 1996 9. HOTTOIS G., PARIZEAU M.H., Les mots de la biothique. Un vocabulaire encyclopdique, De Boeck-Universit, coll "Sciences Ethiques Socits", 1993 10. JACOB F., La souris, la mouche et l'homme, Odile Jacob, 1997 11. KANT E., Fondements de la mtaphysique des moeurs, Hatier, traduction Hatier, 1976 12. NGUYN MINH L HU PHNG, Hn ch sanh , cc tn gio v khoa hc Php, Hng Sen, s 68, 1998

13. Nguyn Phc Bu Tp, Quan nim v tr t (euthanasia) ca o Pht, Hng Sen, s 65, 1997 14. TAGUIEFF P.A., Retour l'eugnisme. Questions de dfinition, Esprit, no 200, 198-214, 3/1994 15. Thch Thin Chu, S sng v s cht trong Pht gio, Hng Sen, s 64, 65 v 66, 1997

Chn thnh cm n c s Li Nh Bng tng bn in t. Ht