T Nim Ns.Minh Tm ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 16-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.

.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org ---o0o--Li m u

Thc s, ti khng bit tc gi ti liu "T Nim" ny l ai. Hn mi nm trc, rt tnh c may mn, ti nhn c tp ti liu ny do S C Tm Thng trao li. Ngy , ti cng khng quan tm lm nhng g trong tp ti liu ny mc d ti c n vi ba ln tm hiu xem tc gi mun ni ci g. Vi s tui cn tr, ti cha h ngh ti mt ngy no mnh s gi v s cht c. Ci Cht, i vi ti sao xa l qu. Tuy nhin, vi bn tnh rt knh trng t tng Thnh Hin v cc bc thc c, cng nh rt qu sch v, ti t nh lng l s c gng son li v in tp ti liu ny ra gi l chia s t tng vi tc gi. Ngy nay, tui i chng cht, ti thm hiu mt phn gio l nh Pht qua nh l thc tin nht, tn khc nht ca thn phn con ngi. "Cht" l qui lut, "Cht" l mt s thc khng ai c th ph nhn hay chi b, chy trn, "Cht" l trm dng chn cui cng ca vn loi chng sanh trong mt kip sng. Vy, nu khng chi b c, chng ta nn can m i din n, nhn tha(`ng vo n nh tc gi "T Nim" lm, t , chng ta s tm ng cho mnh mt nh hng ro' rt. Mi qi v cng ti i vo l trnh Sanh T. ---o0o--Suy Nghim V Ci Cht

i vi hng ngi thng thng, ci Cht khng bao gi c th l mt ti hp da^'n; du tho lun hay thuyt trnh. Cht l mt ci g bun thm. th lng, m m, l p bc, l ci g tht s git cht mi nim vui; ch c th thch hp lm u cho nhng cu chuyn gia m tang chay. Hng ngi thng thng co rt tr vo nm bn trong ci Ta ca mnh, lun lun i tm dc lc, lun lun rt bt chy theo nhng g kch thch v tha mn dc vng, m khng bao gi dng chn li bnh tnh ngi xung v nghim chnh suy ga^'m rng chnh nhng th vui vt cht v nhng tha mn dc vng kia ri s phi chm dt ngy no. Nu li khuyn nh sng sut khng nng lc thc gic ngi thiu suy t, ngi mi m chy theo dc lc ng trn, nn dng bc li kho st rnh mch v nhn nh rng Thn Cht c th n vi bt lun ai, vo bt c lc no, th ch n khi di mi nh ca chnh h, ci cht t ngt n v mang theo mt ngi thn yu; ch n chng y, h mi bng tnh dy t trong gic mng m m ca dc lc, v sng s cht thy mnh bng nhin ng trc s tht trng trn, ph phng v khc nghit ca kip nhn sinh. Ch n chng y, h mi m bng mt ra v mi bt u t hi "Ti sao c nhng hin tng oi om nh vy? Ti sao khng ai trnh c ci cht? Ti sao c nhng cuc ra i au lng cp theo i sng v mi nim vui ca kip sng? i vi phn ng chng ta, c mt lc no , cnh tng cht chc khu gi cho chng ta nhng t tng thm diu nht v nhng cu hi su xa nht: "i sng c gi tr no; sng c ch g nu nhng thn hnh p v mt thi c kh nng thc hin nhiu cng trnh v i gi y ch cn l mt xc cht lnh teo, nm tri di cng nh mt vt v tri v gic? i sng c ga tr no, sng c ch g, nu cp mt kia c ln sng t trong nim vui, c ln rc r trong tnh yu, gi y mi mi nhm li, im lm khng linh ng?" Nhng tng tng t, chng ta khng nn xua ui hay nn. Nu chng ta bnh tm suy ga^'m mt cch sng sut, nhng t tng c tnh cch tm hiu nh th y, cui cng chng ta s m rng c nhng kh nng v i c hu ca tm tr con ngi thu nhn v lnh hi nhng chn l cao siu nht.

Theo ng li suy t ca ngi con Pht, "Cht" khng phi l mt ti phi la^'n trnh hay xua ui, m l ci cha kha m cnh ca a vo nhng g c xem l b n ca cuc i. Chnh nh hiu bit ci Cht, m ta hiu c s Sng; bi v hiu theo mt chiu hng, Cht l mt phn trong tin trnh Sng. Theo mt li hiu khc, Sng v Cht l hai giai on tn cng ca mt tin trnh, hai u ca mt lung tri chy, v nu hiu bit u ny, th cng hiu c u kia. Do , khi hiu ngha v mc tiu ca s cht, ta cng hiu c ngha v mc tiu ca kip nhn sinh. Chnh nh gia cng suy nim v s Cht m mt ngy no , t tng mnh m s n vi ta lm mm du i nhng qu tim chai nht tht cht dy thn i gia ngi ny vi ngi kia; ph tan nhng hng ro giai cp, a(`ng v, v san bng nhng ranh gii chng tc gia nhng ngi cng sng trn mt th gian; cng chu chung mt s phn l phi cht. Ci Cht c kh nng san bng rt v i. T cao t i v sanh trng trong mt gia nh giu sang, quyn qu; ng mn v a v n trn ngi trc, kiu cng v nhiu tin lm ca, quyn th . . .tt c u phi nhng cho ngha v ci cht khng th trnh. Ci cht c kh nng n p tt c. Chnh sc thi "san bng " ca s Cht gi cm hng cho mt nh th: "No n tn, no o mo cn ai, Tt c u phi sp , V trong m ct bi, tt c u ngang nhau, Di nhng nht cuc, nhng li xung." Chnh nh suy nim v s Cht m ta c th tiu dit tnh t cao ng mn. Chnh nh suy nim v s Cht m ta tm li c th qun bnh cho ci tm qa i chao ng ca ta. Chnh nh suy nim v s Cht m ta c th tng cng, lm cho vng chc, v lo li ci tm v cng bt nh ca ta lc vn v theo chiu ny, lc bung tri theo hng khc, khng bit i v u, khng nhm mt mc tiu no. Khng phi khng c l do m c Pht hng nhc nh hng mn ca Ngi nn suy nim v ci cht vi li l v cng khn thit. Li suy nim ny c gi l " Marannusati bhavana" (gom tm an tr v suy nim v s Cht). Ngi no mun thc hnh php mn ny phi ghi nhn trong tm, khng phi ch trong nhng lc ngi tham thin m tng giy tng pht, lun lun khng lc no qun. "Maranam bhavasati" l mt trong nhng mc c in c trnh by rnh mch

trong sch Thanh Tnh o (Visudhi Magga) v sch ny ghi nhn ro' rng mun gt hi y kt qa, hnh gi phi thc hnh php ny theo ng li chn chnh, ngha l vi tm nim (Sati), vi s nhn thc v tnh cch gp rt ca php ny (Samvega) v vi s hiu bit minh ma^'n (Nana). Th d nh mt hnh gi tr tui khng nhn thc c mnh m rng ci Cht c th n vi mnh bt lun lc no, m xem l mt din bin ch xy ra lc tui gi, trong mt tng lai xa xi th tc nhin cng trnh suy nim v s Cht ca hnh gi s km phn minh bch, km nng lc, v nh vy, khng da^'n n thnh cng. V hiu nng ca cng trnh suy nim v ci Cht ny, chng ta c th nhn thc xuyn qua on sau ca sch Thanh Tnh o: "V t gia cng thc hnh mc suy nim v s Cht lun lun gic tnh, khng tm tha thch trong bt lun hnh thc sinh tn no; t b mi kht vng eo nu theo i sng, ch ng mi hnh ng bt thin, thot ra mi ham mun v nhng iu cn thit cho i sng, tri kin ca hnh gi v c tnh v thng ca vn php tr thnh kin c; hnh gi nhn thc bn cht au kh v v ng ca kip sinh tn, v trong gi pht lm chung, hnh gi khng s st, va^'n lun lun gi tm nim an lc, lun lun t ch, t km ch ly mnh. Cui cng, nu trong chnh kip sng ny, hnh gi khng chng ng c Nit Bn, th sau khi cht, hnh gi cng s ti sanh vo nhn cnh. Chng ta thy rng suy nim v s Cht khng nhng thanh lc tm, lm cho tm tr nn vi t v thanh cao hn, m cn lm cho ci Cht mt i phn ng kinh s, v trong khonh khc cc k long trng, lc m con ngi c bm vu ly hi th cui cng, gip cho hnh gi ng u vi hon cnh mt cch bnh tnh v mnh dn. y ngh v s Cht khng bao gi lm cho tm hnh gi chao ng. Hnh gi chun b v sa('n sng i ph vi din bin m phn ng xem l ng kinh s ny. Chnh con ngi nh th y mi c th tuyn b mt cch chc chn: "Ny T Thn, cn u l nc c ca ngi?" i vi ta, s vt c v nh l mt thc th n thun, l do tnh cch km hon ho ca gic quan chng ta - s thy, s nghe v.v. ch n s suy ngh. Khoa hc xc nhn rng gic quan khng th hng da^'n ta mt cch chc chn, khng sai lc. Mt thc th trng tn, khng bin i, ch l mt khi nim, ch l mt danh t, mt ci tn m khng c hin hu

trong thc t. i c Nagasena mun gii thch cho vua Milinda bit c tnh cu thnh ca vn hu, nn hi Vua i n bng g, i b hay i xe. Vua p bng xe. "-Tu i Vng, nu Ngi n bng xe, xin i Vng vui lng ni ro', phi ci gng l xe khng; phi ci thng l xe khng, phi ci roi l xe khng...? -Bch i c, nhng th khng phi l ci xe. -Tu i Vng, nh vy ci no l ci xe thc? Nh vy, bng li tha(`ng thn phn tch, bng cch phn chia ra tng thnh phn cu to nn ci gi l xe, i c Nagasena thnh cng thuyt phc vua Milinda rng "du nh vua c ni sao i na th va^'n khng c ci g n thun gi l xe c m ch c nhng thnh phn rp ni li vi nhau. Cng th y, "chng sanh", "con ngi', "ti", ch l nhng danh t, nhng ch khng tng ng chnh xc vi mt ci g n thun, nguyn vn, thc s, hin hu. Khng c ci g nh mt thc th n thun, hin hu trong thc t m c th gi nh vy. Trong ngha cng tt, ch c nng lc lun lun bin i. Tuy nhin danh t sankhra khng phi ch lin quan n vt cht v tnh cht ca vt cht - c gi l Sc (rpa) - m cng bao hm lun phn tinh thn, tm v tnh cht ca tm - c gi l danh (nam). Do , tm cng l mt s phi hp, ging nh th xc l mt s phi hp. Ni rng tm l s phi hp ca nhiu t tng khng c ngha rng nhng t tng y ng thi hin hu, cng tn ti trong mt lc nh nhng thnh phn ca ci xe. y l s ni tip lin tc ca nhng chp t tng cng gi l st na tm; mt tin trnh khng gin on ca nhng t tng - khi l nhng t tng sn hn, lc l nhng t tng phin no, sau c th l nhng t tng t bi, phc v v.v., mt s ni tip lin tc khng gin on, v cng tn. Mi chp t tng pht sanh, tn ti ri hoi dit, nhng ch cho mt chp khc, nhng chp t tng lin tc ni tip nhau, chp ny n chp kia, v cng nhanh chng n i ta c mt cm tng nh c mt ci g n thun, nguyn vn, khng bin i, gi l ci "Tm "; nhng trong thc t, khng c ci g trng tn bt bin m ch c s tri chy ca nhng chp t tng k tip ni ui nhau, c th snh vi s tri chy ca mt dng sng. Tng git nc k tip ni ui nhau v tri chy nhanh chng n i ta c cm tng nh c mt ci g nguyn vn, mt thc th khng

bin i gi l con sng; nhng ch l mt cm tng, mt o tng. Trong thc t, dng sng lun lun tri chy, lun lun bin i. Cng th y, khng c mt ci g l mt thc th nguyn vn khng i thay gi l ci tm m ch c s ni tip ca nhng chp t tng, mt dng t tng pht sanh ri hoi dit. Nu ti ni rng bui sng ti bng qua con sng v bui chiu ti bng tr li, cng qua con sng y; trn thc t c phi ti bng qua v bng tr li cng mt con sng y khng? Con sng m ti bng qua bui sng v con sng m ti bng qua bui chiu c phi l mt khng? Nc sng m ti bng qua bui sng c phi nc sng m ti bng qua bui chiu khng? Vy nc bui sng hay nc bui chiu l con sng; hay c hai con sng, con sng bui sng v con sng bui chiu; v nu bui tra m ti c bng ngang con sng, li cn c mt con sng bui tra na chng? Suy lun nh vy, chng ta s thy rng mi gi, mi pht, mi giy, mi khonh khc u c mt con sng khc bit. Nh vy th u l ci g trn vn mi mi tn ti gi l con sng? Phi chng lng sng hay b sng l con sng? By gi chng ta nhn thc rng khng c ci g m chng ta c th ch v ni "y l con sng ". Con sng ch tn ti nh mt danh t. Bng mt cch qui c v c tin li trong s thng cm vi nhau, chng ta ng gi l con sng nhng git nc ring bit ni tip nhau tri chy v cng tn. Ci Tm cng y ht nh th. Tm ch l mt lung tri chy ca nhng t tng ni tip v cng tn. Qi v c th no ch ring mt t tng ang thong qua v ni "y l ci tm ca ti", "y l ci tm thng cn v khng bin i ca ti ", c th c vy chng? Mt tng sn hn i vi ngi kia pht sanh n ti, nu t tng y l ci tm thng cn v khng bin i ca ti th lm sao trong mt lc khc li c nhng t tng thn hu cng n vi ngi y li pht sanh ni ti? Cn nu t tng thn hu ny cng l ci tm thng cn v khng bin i ca ti th ra ti c n hai ci tm thng cn v khng bin i, v hai ci tm i nghch nhau. Nu t t ra nhng cu hi di di theo chiu hng ny, ta s i n kt lun l khng c mt ci g tng t nh ci tm bt di bt dch m ch c mt danh t, mt phng tin din t s lin tc ni tip ca nhng t tng. Ci xe, con sng, danh sc, tt c u l nhng phi hp, nhng s cu thnh. T n, ngoi s phi hp, khng c xe, khng c sng, hay danh sc g ht. Khng c g t n c c tnh vng bn, n nh, khng c g thch ng vi thc ti, khng c g thng tn, khng bin i, khng c phn tinh thn no nh mt thc th vnh cu trng tn, gi l linh hn.

Nh vy, nu th xc hay Sc ch l mt danh t din t s phi hp ca nhng yu t lun lun bin i v cng th y, Tm hay Danh ch l mt danh t din t dng tri chy ca nhng t tng lin tc ni tip th s phi hp Tm - vt l - danh sc - gi l con ngi, khng th l mt n v nguyn vn thng cn khng bin i; ch l mt danh t, mt phng tin qui c. Vy khi chng ta ni ci xe di chuyn hay mt ngi i, iu ny ch ng theo hnh dung, hay ch ng mt cch qui c; bi v chng ta ng vi nhau dng nhng ngn t y din t nhng iu nh vy, v bi v xuyn qua gic quan, chng ta thy c ci xe ang di chuyn v mt ngi ang i. Trong thc t v theo ngha cng tt, ch c s di chuyn; ch c s i; do , sch Thanh Tnh o ghi nhn: "Khng c ngi hnh ng, ch c hnh ng; Ngoi s chng nghim, khng c ngi chng nghim. Ch c nhng thnh phn cu to lun lun tri chy, l quan kin thc tin v chn chnh." By gi c s lin h no gia s phn tch thn v tm t m cng phu nh vy vi ci Cht? Mi lin h nh sau: Khi s phn tch t m v cng phu y khm ph rng khng c mt con ngi m ch c mt tin trnh; khng c ngi hnh ng m ch c hnh ng; chng ta i n kt lun rng khng c ngi cht m ch c tin trnh ca s cht. Di chuyn l mt tin trnh. i l mt tin trnh. Cht cng l mt tin trnh. Khng c mt nhn vt hay mt nguyn lc n np pha sau tin trnh di chuyn hay tin trnh i; cng th y, khng c mt nhn vt hay mt nguyn lc n np pha sau tin trnh cht. Nu chng ta c th gi quan kin ca mnh cng ngy cng ng hn, theo ng li ca vi diu php, chng ta s cng ngy cng gim bt luyn i vo s vt v cng ngy chng ta cng gim bt t mnh ng ha vi hnh ng mnh. V nh vy, dn dn chng ta vn mnh ln n mc lnh hi c quan kin - rt kh thu t - rng kip sng ny ch l mt tin trnh. l s nhn thc ti i ti trng, l s chng ng v cng cao thng m con ngi m mui c th t n. Ro' tht l sng sut. Ro' tht l gic ng. Qu tht l mt khm ph k diu c tnh cch thn khi, v khi nhn thc nh vy, bao nhiu lo u, bao nhiu s st lin quan n s cht tan bin mt. l iu rt thun l. Khi nh sng pht sanh th m ti tan bin; cng th y, nh

sng ca tri kin nh tan m ti ca v minh, ca lo u v s st. Vi s chng ng chn l, vi tri kin, bao nhiu lo u v bao nhiu s st c thy l trng rng v cn c. Ni th rt d. Thu trit c mi l kh. Ti sao kh thu t ciu ny? L bi v chng ta c thi quen mi i theo ng xa li c. Chng ta suy tng theo nhng ln xp quen thuc. Trong cuc hnh trnh theo dng t tng, chng ta nhm mt a chn theo nhng ng mn quen thuc, cng vi nhng du hiu sai lc bn ng, v chng ta e ngi, chng ta khng ngh lc bng rng ph bu, vch ra con ng mi. Chnh chng ta t chi khng chu nhn lnh nhng li ch ca mt quan kin chn chnh (Samm ditthi - chnh kin), tp tc c hu, t ng ha mnh vi hnh ng ca mnh, l mi trng lm sanh si ny n nim tin sai lm; ng rng c mt "t ng", mt ci "ta" nm di hay pha sau nhng hnh ng v nhng t tng ca ta. l im chnh yu quan trng da^'n dt ta lm ng lc no. l iu lm cho ta khng th nhn nh c rng cm gic v mt ci "Ta" nm bn trong ta khng phi g khc hn l mt lung tm thc lun lun thay i v khng bao gi tn ti y ht trong hai khanh khc k tip. Nh Gio s W. James ni: "Chnh nhng t tng, t n l ngi t tng". Trong s m mui, chng ta m p nim tin rng chnh lung tm thc y l du hiu chng t s hin hu ca mt ci linh hn va t nh va huyn o. chnh l phn ng ca ci tm trc i tng. Trong khi i, chng ta khng nhn nh c rng ch c mt tin trnh i, ngoi ra khng c g khc; khng c mt ngi xem nh mt thc th n thun, nguyn vn khng bin i. Chng ta m p o tng rng c ci g bn trong chng ta iu khin hnh ng i. Khi suy t chng ta m p o tng rng c ci g suy t bn trong chng ta. Chng ta khng nhn nh c rng ch l mt tin trnh ca s suy tng, khng c ci g khc. Khng c php mn no ngoi php mn suy nim su xa (tham thin) theo nhng li ch da^'n ca Kinh T Nim X (Satipatthna Sutta) m c th da^'n dt chng ta thot ra khi nhng quan kin sai lm (miccha ditthi - t kin). Ngy no nh gia cng tham thin nh vy, chng ta dt b c quan kin sai lm m c Pht nhiu ln lp i v nhc li, quan kin m lm mo m s xt on v lm m m mi nhn nh v s vt ca chng ta; chng y, chng ta mi c th pht huy tri kin minh ma^'n v ch c tr hu y mi ri sng v cho ta thy ro' thc tng ca s vt. Ch n chng y nh sng Chn L mi bt sng cho ta thy rng khng c ai ang cht m ch c mt tin trnh ca s cht, cng nh khng c ai ang sng m ch c tin trnh ca s sng. Gia cng thc hnh suy nim theo ng li ny c ngha

l dn dn dt b mt thi quen khng tt n su vo i sng chng ta l t ng nht vi tin trnh hnh ng, bng thn, khu hay bng , v do , dn dn thay vo bng thi suy nim v l V Ng (natta). N' tain mama, ci ny khng phi ca ti. Suy nim thng xuyn nh vy s a n s ci m dn dn, ni rng mi dy tht cht chng sanh vo ci "ta", ci "t ng". Khi m chng ta chm dt, khng cn m p o kin v ci "ta", khi m chng ta han ton vt ra khi mi luyn i eo nu theo nhng o tng tng t, chng y chng ta c th vui v v khng lo s, i din vi hin tng Cht mt cch mnh dn v bnh tnh. Chng ta va thy rng nhng ng li suy lun v nh lut Nghip Bo v nh lut Cu Thnh c th cho ta mt quan nim chn chnh v s cht v c th gip ta i din vi hin tng cht vi mt thi thch nghi nh th no. Cn mt nh lut na m nu c hiu bit thu o, cng c th gip ta nh vy. l nh lut V Thng (nicca). y l yu t quan trng nm pha sau th nht ca T Diu , chn l v s au kh. Chnh v c bin i, v khng c n nh, khng c ci g thng cn trong s vt v trong bt lun vt g trong th gian nn c au kh, hn lon, khng iu ho trong co'i tm ny. Nguyn tc bin i ny c trnh by minh bch trong cu "anicca vata sankhn" tt c cc vt cu to u khng bn vng. Trong th gian ny khng c ci g n nh hay bt ng. Du ta c mun hay khng, thi gian va^'n bin i tt c s vt. Trn th gian ny khng c ci g c th chn ng thi gian v khng c ci g c th tn ti mi mi. Khng c s bn vng, s n nh, s thng cn, bt lun u trn th gian ny. Lut V Thng chi phi ton th th gian ny. Vy, du thuc v tinh thn, du l vt cht, tt c u tm b, nht thi v lun lun bin i. S bin i c th nhanh chng hay chm chp; s bin i c th d hay kh nhn thy; d hay kh tri gic; nhng chc chn c bin i. Chng ta ang sng trong mt th gian lun lun bin i v trong lc y, chnh chng ta cng khng ngng bin i. Mt cu to vt (sankhra cng c gi l hu lu) l s phi hp ca nhiu yu t, v nhng yu t y lun lun bin i. Chng ta c bit nh vy xuyn qua phn trc; vy vt cu to khng phi ch l s phi hp ca nhiu yu t. Vt cu to l s phi hp lun lun bin i ca nhng yu t lun lun bin i, bi v chnh s phi hp t n cng i thay. Bi c s bin i nn c tng c trng, c h c hoi. Tng trng a n h hoi cng v c bin i. Ti sao nhng cnh hoa ti p tng bng n tung ra ri tn ri ? l do nh lut V Thng. Chnh nh lut ny lm cho sc khe mnh ca thi nin thiu dn dn nhng ch

cho s n yu ca tui gi. Cng do nh hng ca nh lut ny, nhng cng trnh kin trc kin c v cao vi vi chc tri hm nay s phi tr nn c ky' v mt ngy xa xi no s phi sp . Chnh sc thi ny ca nh lut V Thng, tin trnh ca s tan r, lm cho sc phi lt phai, kim phi r st, g phi mc nt. V suy nim nh vy m Thi ho Gray vit ra nhng vn th khi ng nhn mt phn m trong vng thnh mt ngi nh vng qu: " S rc r ca vinh quang, s v vang ca quyn th Tt c cc iu tt p y, tt c nhng g m ti sn to nn u nh nhau, i n gi pht khng th trnh Con ng vinh quang ch a n nm m." i khi tc ng ca nh lut V Thng khng l ra ngoi cho ta thy; ch n nhng vt xem hnh nh rt kin c v vng bn, nh ni cha(`ng hn. Khoa hc chng minh iu ny. Du nhng hn ni khng l i na, cng phi tiu mn v tan r vi thi gian - mt ngn, hai ngn, nhiu ngn nm v sau. Ni m hin nay l ao h rng ln c th trc kia, trong mt qa kh xa xi, l mt vng i ni. S vt pht sanh t nhin phi hoi dit (u+~ppajjitra nirujjhanti): pht sanh chng phi hoi dit. c Pht dy nh vy. Nhiu chu k trc y, tri t vi mt trng l mt. Ngy nay qu i cu va^'n cn hi m v c s sng nhng mt trng lnh v ht s sng. V chnh qa a cu ny cng vy. Khoa hc tin on rng mt ngy no a cu cng s mt dn nhit v kh cn dn; v trong nhiu chu k sp ti s khng cn sinh vt trn qu a cu na. Tri t s thnh mt hnh tinh cht, mt mt trng khc. y l mt trong nhiu trng hp m tc ng ca nh lut V Thng khng l ra hin nhin bn ngoi. c Pht cng c dy rng i sng ca qu a cu s chm dt mt ngy kia. nh lut V Thng lm cho s vt hoi v dit. Cng mt th y, nh lut ny cng c th lm cho s vt trng thnh, tng trng v tin ha. Ci ht tr thnh cy con, cy con tr thnh cy to, n tr thnh hoa. Tuy nhin, mt ln na lun lun c s bin i trong tin trnh tr thnh. Khng c g ngng bin i. Khng c g khng lun lun tr thnh mt ci g khc, v trng thnh phi a n h hoi. Cy phi ri, hoa phi tn. l mt chu k bt tn; mt vng ln qun khng bao gi chm dt. Sanh

ri dit, hp ri tan, mc ri ln, v s vic nh th gi cm cho nh th Shelley: "Th gian ny n th gian khc, tip tc xoay vn t lc thnh hnh n khi tan r. Khng khc no nhng git nc trn dng sng, lng lnh n tung v tan bin ." Khng c quyn lc c on no to nn nhng s bin i y. Khuynh hng i thay dnh lin, c hu trong s vt. nh lut V Thng khng nhng ch ni rng s vt phi bin i m cn xc nhn rng tnh cch i thay chnh l bn cht ca s vt. Ta c th ngh n bt lun vt no, vt cng l mt phng cch bin i v mt diu kin bin i. V Thng hay bin i, l mt gi thuyt c chp nhn mt gi nh em li kt qu tt p ca nh khoa hc. Mt trong nhng nhim v k diu nht, cng l mt nim hnh din mnh m nht ca nh khoa hc l nh tan nim v s n nh, vng bn, bt di dch v khng i thay trong th gian hu c. Chng ta c nghe cp n ht nguyn t, - gi nh l mt thc th n thun, khng th phn chia - m ngy nay c chng minh l s phi hp ca nhiu nng lc. Trong khi nh khoa hc p dng nh lut V Thng vo lnh vc vt th v chia ch cc n v ra lm nhiu thnh phn th c Pht p dng cng nh lut y vo trn vn gung my phc tp "Danh Sc", Tm - vt cht, v chia ch ci c xem l n v chng sanh ra lm 5 nhm thnh phn gi l Ng u+~n (panca khandha). c Pht i xa hn na v gii thch ti sao ng un khng n nh, vng bn, m ch tn ti nht thi; ti sao ng un tan r, v ti sao nhng un mi pht sinh lin theo v ni tip ci qua. Mi s vt u tc ng qua 3 giai on sanh, tr, d, dit. T tng cng phi tri qua 3 giai on k trn. Khi c Pht cp n 4 thnh phn chnh yu cu to th gian (T i) v dy rng 4 thnh phn ny cng b nh lut V Thng chi phi, Ngi xc nhn rng th xc ca con ngi cng do t i cu thnh chc chn phi chi nh hng ca nh lut V Thng.

Nh vy tm thn nh b ny l g? c Pht hi " C chng mt ci g trong y m ta c th ni "y l ti hay ca ti " khng? Khng, qu tht khng c g ht. Cng sm hiu bit tc ng ca nh lut V Thng, ta cng c th th hng nhng li ch ca s bin i y, v cng c th un nn thun chiu np sng ca ta; nhng hnh ng bng thn, khu, v ca ta, v gt hi nhiu kt qu tt p. Ngi no hiu bit s tc ng t nh ca nh lut V Thng ny cng hiu bit phn tm linh, "Danh" c th i thay nh th no do nhng hnh ng c . Du c i su vo c nghip nh th no, con ngi bt thin cng hiu rng ci c, ci bt thin (akusala) khng phi l mt tr ngi bt di bt dch khng th vt qua, bi v mt ci tm bt thin cng c th i thay. Do nh lut V Thng, tt c th tr thnh xu, m xu cng c th tr thnh tt. Ngi y bit rng, bng cch thng xuyn suy nim v iu thin; tm thin s phi dn dn pht sanh. Suy nim thng xuyn v iu thin s lm pht sanh khuynh hng thin trong tm, v mt khi nhng khuynh hng thin pht sanh, tc nhin nhng khuynh hng bt thin phi chm dt. Khi t tng v khuynh hng ca ngi y bin i t xu ra tt, v tm ca ngi y thm nhun nhng khuynh hng tt, li ni v hnh ng ca ngi y ng nhin cng tr nn tt hn. Vi gii c cng ngy cng trong sch, tm cng d an tr vo nh; tm nh cng mnh, cng d thnh tu tr nn cao siu. Nh vy ci bt thin bn trong ngi kia dn dn tr thnh thin. Ngi xu tr nn tt. Bng nhng hnh ng c , chng ta c th nng theo nh lut V Thng, thnh t nhng li ch cao thng nht. Con ngi trc kia xu, by gi tr thnh tt, theo ngha cao p nht ca danh t. Mt ngi tt lun lun an vui. Ngi tt khng bao gi s cht, v khng lo s nhng g c th xy ra sau kip sng ny. Mt ngi nh th c m t trong Kinh Php C: "Ngi lm iu thin tha thch trong th gii ny, Tha thch trong th gian k. Trong c hai th gian, ngi hnh thin sng tha thch." Mnh lc hng mnh em li s i thay trong kip sng ny, s bo m kip sng cng may mn hn sau khi th xc hin ti hai dit. l kt qu m ngi hnh thin c th vng tm trng ch trong gi pht lm chung. Lo u v s st mt ci cht khng khip t khng n vi ngi to

nghip thin. Hn na, khi ta theo do'i t m tc ng ca nh lut V Thng trong phn th xc v tm linh ca chnh ta v ca ngi khc, chng ta s bt u quen thuc mt thit vi s bin i n ci cht khng cn l mt ci g v ky` lut, bt thng, hay khng t nhin. Chng y, i vi chng ta, ci cht ch l mt trng hp i thay na thm vo v s nhng tin trnh bin i xy ra di di xuyn qua sut kip sng ca chng ta. Ci cht s n nh mt iu c trng ch; mt iu phi xy ra, thch ng thun chiu vi nhng g xy ra trc kia. Vi ngi chn chnh suy nim nh th v s cht, ci cht khng cn l mt mi lo u hay s st na. Vui v v khng lo s, ngi y s i din vi hin tng cht mt cch bnh tnh v mnh dn. Chng ta c th kho st ci cht di mt kha cnh khc na. l kha cnh ca nh lut Pht Sanh Do iu Kin, rt gn vi nh Lut V Thng. Nhng vt cu to khng nhng do nhiu yu t phi hp m cng do nhiu yu t to iu kin pht sanh v hin hu. V khi nhng yu t to iu kin y chm dt, vt c cu to, tc vt c c iu kin ha hin hu ng nhin cng chm dt. l nh lut Pht Sanh Do iu Kin, v nh lut ny c din t bng nhiu danh t tng qut: "Khi ci ny hin hu, ci kia hin hu, Khi ci ny pht sanh, ci kia pht sanh Khi ci ny khng hin hu, ci kia khng hin hu Khi ci ny chm dt, ci kia chm dt." Nguyn tc ny rt ph thng, du p dng vo bt lun trng hp no, tc ng ca tin trnh Sng v Cht cng nm trong phm vi nh lut y. Si dy xch ca nhng yu t to iu kin cho i sng bao gm 12 vng khoen (Nidnas) c tn chung l Paticca Samupda - Ty thuc Pht Sanh hay Thp Nh Nhn Duyn. Mt s hiu bit thu o v 12 vng khoen ny rt quan trng. Trong Kinh Maha Nidna Sutta ca b Trng Hm (Digh Nikya), c Pht dy c nanda nh sau: "V khng hiu bit thu o gio l ny, chng sanh sng trong cnh ri lon nh t v." Cng thc Ty Thuc Pht Sanh c trnh by nh sau:

"Do V Minh to iu kin, Hnh pht sanh Do Hnh to iu kin, Thc pht sanh ( Danh, Sc, . . . ai, Th, Hu, . . . Lo, T pht sanh ) y l mt tin trnh mi mi din tin v cng tn. Do c nhng li nh sau: " Nhiu ln lp i lp li, ngi thiu tr i ti sanh Nhiu ln lp i lp li, sanh n ri t dn Nhiu ln lp i lp li, ngi khc a chng ta xung m." nh lut ny ni th d m rt kh hiu. y l gio l cao siu thm diu nht m c Pht truyn dy. Ch c bng cch thng xuyn gia cng suy t, chng ta mi thu t c ngha su xa ca php ny. y khng gii thch y 12 vng khoen, tuy nhin nh tan mt vi quan nim lm lc lin quan n s cht, chng ta phi quan st tn tng vng khoen u tin l V Minh, th nh l Hnh, v th ba l Thc; bi v 2 vng khoen u tin a n cht v ti sanh . Mi hai vng khoen ny, chng ta phi hiu ro' nh vy, khng tiu biu sung mt s lin tc ni tip ca nhn v qu, khng phi l mt ln ngang trn lin tc ni tip nhng hnh ng v phn ng ca hnh ng. Gi l chui di nhn v qu l sai, bi v y khng phi l mt chui di bao gm nhn v qu ni tip nhau theo th t thi gian mt cch chnh xc. Ni cch khc, Thp Nh Nhn Duyn khng phi l chui di nhng yu t lin tc ni tip yu t trc l Nhn sanh yu t sau l Qu. C mt vi yu t, khng phi l tt c, ng pht sanh cng mt lc v mi tng quan gia yu t ny vi yu t kia l iu kin (duyn) thay v l nguyn nhn. i~u t ny to iu kin cho yu t kia pht sanh, ch khng phi l yu t ny l nguyn nhn sanh ra yu t kia. C tt c 24 phng cch to iu kin trong mi tng quan gia yu t ny vi yu t khc. Mi yu t c to duyn pht sanh v tr li to duyn cho mt yu t khc pht sanh. Nhiu yu t ny va tc ng cng mt lc, va tc ng mt cch c lp.

Sau y l mt vi nhn xt v vng khoen u tin, V Minh (vijja). Ni rng V Minh l vng khoen u tin khng phi xc nhn V Minh l nguyn nhn u tin ca kip sinh tn. c Pht qu quyt rng nguyn nhn u tin, ngun gc cng tt ca vn vt khng th ngh n: "Ny ch T Khu, ging sinh tn qu tht l v th; khng th tm ra mt khi im." Bertrand Russel vit: "Khng c l do no gi nh th gian ny c mt khi im. y nim ch trng rng s vt phi c mt khi im tht s pht sanh do tr tng tng ngho nn ca chng ta." Vy ni v con ngi, V Minh khng phi l ngun gc s khi ca s vt m l yu t do pht sanh au kh trong tin trnh sinh t. Tt c 12 yu t u l nhng yu t lin tc tip din. Ch khi no c s suy t su xa, chng ta mi tht s lnh hi chn l ny; tc tht s hiu bit rng khng th nhn thc c khi im ca tin trnh v tn ny. Vng khoen u tin V Minh l g? V Minh l khng hiu bit nhng thc ti cn bn v chnh yu ca kip sanh tn tc l thc ti v s au kh hay bt iu ho; thc ti v s chm dt au kh hay bt iu ho; v thc ti v con ng da^'n n chm dt au kh hay bt iu ho. Ni mt cch khc, V Minh l khng hiu bit php m chnh c Pht gi l Bn Chn L Cao Siu Thm Diu: T Diu . V Minh lc no cng l mt ci duyn tai hi. Khi b nhng duyn hay iu kin nh vy chi phi th chng ta hon ton l thuc vo tt c mi ngi v tt c mi vic. "Chnh V Minh da^'n n cuc hnh trnh m m th lng, ry y mai - quanh qun sinh t, t sinh v cng tn. Nhng vi ngi hiu bit, khng cn mt kip sng tng lai." Vng khoen th nh l Hnh. Hnh c ngha l nhng hnh ng c , c mun lm, c tc . Danh t Pli l Sankhra. Cng thc Thp Nh Nhn Duyn trnh by nh sau: " Tu thuc ni V Minh, Hnh pht sanh." iu ny c ngha l s kin khng hiu bit nhng thc ti cn bn v chnh yu ca kip sanh tn tr thnh yu t to iu kin c nhng hnh ng c tc ca con ngi. ng theo gio l ca c Pht, ch c s hiu bit v chng ng T Diu mi c th gip con ngi thy c thc tng ca s vt. Trong tnh trng V Minh, khng hiu bit T Diu , khng thy c thc tng ca s vt, tc khng thy c s vt ng theo thc ti ca s vt, con ngi c nhng hnh ng khc nhau. Nhng hnh ng c

tc (Hnh) y khng phi ch l kt qu n gin v nht thi ca V Minh, mt ln ri ht. V Minh tip tc mi mi to iu kin cho Hnh pht sanh, ngy no kip sinh tn cn tip din. Nhng hnh ng c tc , hay nhng nng lc tinh thn ny tht a din. Trong Thp Nh Nhn Duyn, danh t Hnh ng ngha vi Nghip hay tc to nghip. Hai vng khoen u tin, V Minh v Hnh thuc v kip sng qu kh. Tm vng khoen k t Thc n Hu thuc v hin ti; cn Sanh v Lo T thuc v kip sng tng lai. Vng khoen th ba l Thc (Vinnna). Cng thc Thp Nh Nhn Duyn trnh by:" Ty thuc ni Hnh, Thc pht sanh." Thc y c ngha l Thc ti sanh hay Thc ni lin. Nh vy ng theo tinh thn ca cng thc ny, i sng tm linh ca mt ngi trong hin ti do ni nhng hnh ng tt hay xu, tc nghip thin hay bt thin ca ngi y trong qu kh to iu kin pht sanh. Ni cch khc, lung tm ca mt ngi trong kip hin ti ty thuc ni nghip ca ngi y to trong qa kh. Cng thc ny v cng quan trng bi v c lin quan n s ni lin hai kip sng, qu kh v hin ti, v do lin quan n s ti sanh. V l y, vng khoen ny c gi l Patisandhi Vinnna, Thc ni lin hay Thc ti sanh. Ta c th ngc nhin v sao nhng hnh ng trong qa kh li to iu kin ti sinh trong hin ti. Khoa hc da trn nhng d kin trong kip sng hin ti gii thch hin tng Sanh. Nh sinh l hc ni rng do s phi hp ca cha v m nn c sinh sn. Theo Pht Gio, nu ch c 2 yu t y t khng to iu kin cho s sanh v hai yu t ny thun ty vt cht. Trong mt h thng tm vt l, mt s phi hp danh sc gi l con ngi nu pht sanh t hai yu t hon ton vt cht m khng c yu t tinh thn no th qu l khng hp l. c Pht dy rng c mt yu t th 3, thm vo hai yu t thun ty vt cht ca cha v m, v cng cn thit nh 2 yu t trn. i~u t th 3 y l Patisandhi Vinnna, Thc Ti Sanh. Trong mt cy n, nu ch c du v tim khng, t khng th c nh sng. Ta c th dng mt loi tim n thng hng, hay ta c th ngm ci tim vo c mt thng du, nhng nu ch c tim n v du, t khng bao gi c nh sng. . . cho n lc c mt tia la t bn ngoi a vo. Ch n chng y du v tim n mi bt u to nn ngn la v do c nh sng. Chng ta ghi nhn rng hnh ng trong qu kh l nhng nng lc tht s, nhng nng lc tinh thn nghip qu kh phng thch nhng nng lc, v cc nng lc ny mnh to iu kin cho mt chng sanh ti sanh vo cnh gii thch ng vi bn cht ca nhng hnh ng qu kh c thc hin. Nhng nng lc ny to nn ci c gi l Patisandhi Vinnna, Thc Ti Sanh; yu t th 3 ca Thp Nh Nhn Duyn. i~u t c nhiu tim lc

ny phi hp vi 2 yu t vt cht to iu kin cho thai bo pht sanh v ny n mt cch t nhin trong lng b m. Cng nh gic ng khng lm tr ngi no cho s lin tc sinh hot, hot ng ca th xc, do nguyn tc lin tc sinh tn bn trong; cng th y, ci cht khng gy tr ngi no cho s lin tc sinh tn ca mt chng sanh, v Cht ch l tip tc sng trong mt kip sng mi, cng trong mt cnh gii hay mt cnh gii thch ng khc, do ni ch mun sng cn li, vi nguyn vn nng lc, vo lc th xc chm dt hot ng v bt u tan r. V nh vy, dng sinh tn, tin trnh sng va^'n lin tc tip din. Trong khi y nng lc ca Nghip Lc qu kh un nn hnh thc thch ng trong mt cnh gii sinh tn thch ng. Gieo ht trn t t c cy mc ln. Tuy nhin ch ht v t khng, mc du c s tip xc ht v t, s khng to nn cy, phi c nhng yu t khc pht xut t bn ngoi m ta khng trng thy c, nh nh sng, khng kh, m , nhit v.v. phi c s phi hp ca y tt c nhng yu t y to iu kin cho ci cy mc ln. Ni v s ti sanh ca mt ngi hay mt chng sanh, yu t v hnh t bn ngoi y l nghip lc cui cng lc mt ngi lm chung, hay din t mt cch khc, l nng lc ti to ca ch mun sng. C cn phi nghi ng g v tim nng ca nghip qu kh to nn kip sinh tn hin ti khng? C cn hoi nghi ti sao nhng hnh ng trong mt kip sng li c th to iu kin cho tm thc pht sanh trong mt kip khc khng? Nu c, ta hy bnh tm suy t v bn cht a din v khng ngng ngh ca hnh ng, hy ngh ti trng thi c bit ca i sng, ngh ti c cht ca mt c nhn trong mt khonh khc ca kip sinh tn. Khi nm vng, y v trn vn, thc ti ca bn cht a din v khng ngng ngh ca nhng hot ng ca con ngi, ta hy t nu ln cu hi: i hay Ci g a n thc y cc hot ng y? Ta s thy rng hnh ng ca con ngi do trm ngn mun v bm vi, tham dc v luyn i, m nu phng ln mi n mc cng tt, l y Mun Sng. Ch Mun Sng y, du ta gi n bng danh t no, cng l yu t thc y tt c hnh ng. Chng ta n, lm vic, tranh u, thu nhn, chng ta tin b, th hn, thng yu, m mu, tho k hach, chng ta tht vng v. v. tt c nhng iu y ch l cho chng ta c thsng. Ch n nghe mun t quyn sinh, mc du thong nghe hnh nh mu thua^'n, cng pht sanh do y Ch Mun Sng; sng khng b vn vng trong ri lon v tht vng. Chng ta hy xt hu qu chng cht ca hng trm hng ngn hnh ng ca chng ta, trong mi ngy, mi gi, mi pht, mi giy, v nhiu nm nh th, thc hin di s thc y ca lng ham mun. Tt c nhng

hnh ng bng thn, khu, , y l Nghip; tt c l nhng nng lc c phng thch; tt c l nhng nng lc c kh nng to tc. Qu tht kh tng tng rng khi m kip sng hin ti chm dt, bao nhiu nng lc hin hu y cng s chm dt cng mt lc. Vo bt lun lc no, lun lun s cn li mt s nng lc ng k ca nghip tch t. Nhng nng lc hay sc mnh y cha ng nhng tim nng thu ht ci iu kin a n ti sanh trong mt kip sng mi. Nhng nng lc hay sc mnh y mnh to iu kin sng tr li, khi m ci th xc cng sinh hot chung vi n khng cn hot ng na. Vy l nghip lc cui cng chm dt mt kip sng ca ngi lm chung; hay ni cch khc, l nng lc ti to ca y Ch Mun Sng. Tm li, y Ch Mun Sng to iu kin c th sng tr li. By gi ta s thy ti sao nghip lc chm dt kip sng ca ngi lm chung tr thnh yu t th 3 thuc v tm linh, phi hp vi 2 yu t vt cht l tinh trng v minh chu ca cha v m to iu kin cho hin tng sanh trong tng lai. Chnh Thc Ti Sanh hay Thc Ni Lin ny l nng ct cho mt s phi hp danh sc, tm vt cht mi. Nng lc y l hu qu pht sanh do nhng hnh ng c tc trong qu kh. Khoa hc xc nhn rng nng lc khng th tan bin mt tiu, m c th tr thnh mt hnh thc nng lc khc. Ti sao nhng nng lc hng mnh ca nghip qu kh, do ai Dc thc y v y Ch Mun Sng bi dng cn tip tc nh hng mnh m trong mt kip sng mi, mc du trong mt cnh gii khc hay bng mt phng cch khc? Chng ta c th t hi, ci g i t kip sng ny qua mt kip khc? C phi nghip lc hay nng lc ca hnh ng, hay l hu qu ca nhng nng lc y i? Hay chnh ci tm i? Cu tr li l mt ch "Khng" qu quyt. Khng c ci g chuyn i t ni ny sang ni khc. Nhng nng lc ca nhng hnh ng trong qu kh tht l hng mnh v c th t biu hin, v biu hin nh hng ca n t mt ni xa xi. Khong cch khng bao gi l mt tr ngi cho Nghip Lc. Trong Kinh Nha Tanha Sankhya Suttanta ca b Trung Hm (Majjhi nea Nikya), c Pht mnh m qu ry T khu Sati v v ny ni rng "theo gio l c Pht, chnh ci tm chuyn i t kip ny sang kip khc". Khng cn c s tip xc gia tm v vt cht tm c th nh hng n vt cht. Trong bi din vn ni v khoa hc tm linh, Sir William Crooke ni: "Kinh nghim chng minh rng bng cch vn dng ch mnh m, tm c th tc ng nh mt n ba^'y tinh thn nh hng n s vt."

Khi vt m nng lc y tc ng mt ni xa xi, trong cnh gii khc cha(`ng hn, chng ta ch dng mt hnh dung ngn t ni rng ci nghip chuyn i hay nng lc tinh thn y chuyn sang. nhiu ln v bng nhiu hnh nh khc nhau, c Pht dy rng khng c ci g i hay chuyn t kip sng ny sang kip sng khc. ch l tin trnh ca mt iu kin hay duyn, nh hng n mt iu kin khc. Nng lc hu qu ca nghip do nhng hnh ng qu kh to nn c mt sc mnh hng hu n mc c th to iu kin cho mt thai bo pht sanh trong mt th gian khc, cng vi mt tm thc. Mt im quan trng khc cn phi ghi nh. Thc Ti Sanh ch pht sanh khi a b cha sanh. Ta c th ni rng khi a b cn nm trong lng m, tm thc ch hin hu mt cch tiu cc (trong trng thi Bhananga); bi v lc y, a b ch l mt phn trong c th ngi m, v khng c s sng ring bit, c lp, cng cha tip xc vi th gian bn ngoi. Tuy nhin, khi a b lt lng m, c mt kip sinh tn ring bit, chng y ta c th ni rng bn cht Bhananga ca trng thi thai bo ln u tin nhng ch cho mt tin trnh tm thc y gi l Vithi Citta (l trnh tm). Khong cch, xa hay gn, khng phi l mt tr ngi lm cho nhn khng th tr thnh qu. Nhn gieo mt ni c th tr qu mt ni xa xi khc. Phn trn c th nhc n trng hp c Pht qu ry T Khu Sati v v ny cho rng theo li dy ca c Pht c ci thc chuyn t kip ny sang kip khc. Thc Ni Lin cha ng ton th tim nng tch t t nhng qu kh. Do , trong khi tha hng nhng c tnh ca cha m mi, thai bo cng tha hng nhng cm gic v kinh nghim qa kh ca ngi lm chung. Nu khng vy, lm sao ta c th gii thch c mt ngi m khng c nhng c tnh ging nh ca cha m? Nu khng vy, lm sao ta c th gii thch hin tng 2 a tr sanh i, cng cha m, cng trng thnh trong nhng iu kin nh nhau m tm tnh, mt my cng nh tr no v.v. li khc nhau? n y, chng ta kho st ci cht di nhiu kha cnh khc nhau. Bt lun di kha cnh no m ta nhn ci cht, ta cng thy rng cht l mt phn c hu, dnh lin vi tin trnh sng. Ci cht cng ta h nh s v b ca mt ci bng n in. Khi bng n b th nh snh tt, nhng lung in v hnh va^'n cn v nu ta gn vo mt ci bng mi, t nh sng s xut hin tr li. Cng th y, c s lin tc trong lung tri chy ca i sng. S tan v ca th xc, khng c ngha l ging nghip

chm dt. Nghip lc s pht hin tr li trong mt c th mi. Hnh nh ci bng n in v lung in gip cho ta c mt nim v s ti sanh ch khng hon ton ging nh i sng. Trong khi mt ng, bng n mi khng th t nhin t t vo lung in, ng khc, np sng ca mt ngi, bn cht tm linh ca ngi y, tnh cht hnh ng ca ngi y v.v. mnh to iu kin cho mt thc ti sanh, cng mt bn cht pht hin tc khc, da theo nguyn tc, ci g ging nhau thu ht la^'n nhau. Nh vy, ngi cht c thu ht n mt mi trng sinh sng, tt hay xu, m chnh ngi y to nn cho mnh bng t tng, li ni, v hnh ng, bi v kip sng tng lai ty thuc ni bn cht ca nhng yu t y. Trong mi khonh khc, chng ta ang xy dng cho tng lai chng ta. Vy chng ta phi thn trng trong tng khonh khc. Nu chng ta c th hnh dung c khong cch bao la ca qu kh, v nu ta ngh n tng lai v cng tn, chng ta s thy rng ci hin ti m n nay chng ta cho l quan trng, khng cn tm quan trng y na. Nu chng ta hnh dung chui di v tn nhng kip sng qu kh v nu ta tng tng chui di m mt nhng kip sng tng lai, bao nhiu ln sanh v t trong qu kh v tn, v bao nhiu ln sanh v t cn phi tri qua trong tng lai; t chng ta phi khng cn s na; chng ta khng th cn s mt ci cht n c trong chui di v tn nhng ci cht v nhng ci sanh. Nhng pht hin v nhng tan bin cu thnh tin trnh sng v tn trong vng lun hi. Li cn mt nh lut na m nu ngi no hiu bit n cng thu t c d dng ci cht. l nh lut ca s Tr Thnh (Hu), mt yu t ca php Pht Sanh Ty Thuc, mt vng khoen ca Thp Nh Nhn Duyn. Theo Pht Gio, nh lut ca s Tr Thnh, cng nh nh lut ca s bin i (V Thng), lun lun tc ng v chi phi s vt trn th gian. Trong khi nh lut V Thng ni rng tt c u phi bin i, khng c ci g tn ti vng bn, nh lut Tr Thnh dy rng mi vt u lun lun i mi trong mt tin trnh lin tc din tin, lun lun tr thnh mt ci g mi. Cha(`ng nhng tt c u bin i m bn cht ca s bin i y l mt tin trnh ca s tr thnh mt ci g khc; du tin trnh y di hay ngn. Vn tt, ta c th ni: " Khng c ci g tn ti, tt c u lun lun tr thnh." S vt khng bao gi ngng tr thnh. Cy non lun lun tri chy theo mt tin trnh tr thnh cy gi v cn ci. Khng c im thi gian no trong c vt g khng ang tr thnh mt ci g khc. Trong mt bi thuyt trnh, b Rhys Davids ni: "Trong mi trng hp, va khi c mt khi im l cng bt u, ngay ti lc y, mt s chm dt. "

Nu ng trn b nhn ra bin c, ta thy nhng ln sng tip ni nhau dy ln ri tn xung. Mt ln sng ni nh ln ri ri tr xung v tan bin trong mt ln sng k , mi ln tr thnh mt ln khc. Ta c th nhn thc rng ton th th gian cng ch ging nh th y - tr thnh v tr thnh. Nu quan st mt ci n cho n khi n tr thnh hoa, ta s ly lm ngc nhin m thy rng trong tng khonh khc, iu kin ca hoa lc no cng nh c, khng c g khc . . . Cho n khi trc mt ta, n tr thnh hoa. Mc d ci n lun lun ang tr thnh, ang tin dn n trng thi hoa, mt thng ca ta khng th phn bit. Tin trnh dn dn din tin, mi giai on pht sanh ri tan bin trong giai on k mt cch u n m mt ta khng th trng thy, l mt s tr thnh. Trc tin trnh y, nu chng ta th nhm mt li - th d nh ta nhn ci n ngy hm nay v ngy mai tr li nhn - chng y ta mi c th thy s bin i. Chng y ta dng nhng danh t khc nhau nh "ci n" v "ci hoa" ch hai giai on ring bit, thay v dng danh t "tin trnh" hay danh t "tr thnh". Nu ta nhn mt tr s sanh, v nhn nh vy trong sut 10 nm, ta s khng thy g i thay. Mt em b sanh ra lc 10 gi, n 11 gi ri 12 gi, cng khng c g thay i. Trong mi lc ta khng thy g khc bit gia em b vo lc ny vi em b trong lc trc. Mt iu kin m thm tan bin trong iu kin k m gic quan ta khng th nhn thy. l mt s tr thnh, mt tin trnh tr thnh, lun lun din tin. Ta hy th nhm mt trc tin trnh ny v ch thy em b mi thng mt ln thi. Ch n chng y ta mi thy s thay i. Ch n chng y ta mi phi dng n nhng danh t nh "tr s sinh", thay v nhng danh t nh "s tr thnh" hay "tin trnh ". Nu ngh rng ta c th t m quan st tin trnh ca thi gian, hy th xem c th no ta phn bit ro' rng thi qu kh, thi hin ti, thi v lai ging nh trong vn phm khng? Theo quan im trit hc ca Pht Gio, thi gian l mt tin trnh lin tc din tin, mi khonh khc thi gian tan bin trong khonh khc k v cu thnh mt s lin tc khng gin on. Khng th c mt ln ranh phn chia, gch ngang mt cch chnh xc phn i mt bn l qu kh, mt bn l hin ti v tng lai. Vi hin ti cng vy, khng th phn chia chnh xc. Trong khonh khc m ta ni: "y l hin ti "th ci hin ti y tri qua v tan bin trong qu kh, trc khi ta dt li. Hin ti lun lun tri vo qu kh, tr thnh qu kh v tng lai lun lun tr thnh hin ti. Mi vt u ang tr thnh. l tin trnh ca tt c mi s vt, mt s tri chy khng gin on v v cng

tn. Chnh v chng ta khng thy c s lin tc y nn chng ta mi dng nhng danh t khc nhau ch nhng giai on khc nhau ca tin trnh v s tr thnh. Khoa sinh l hc dy rng, c th con ngi lun lun tri qua mt tin trnh bin i v tt c nhng t bo cu thnh con ngi s hon ton i mi trong vng 7 nm. Theo Pht gio, lc no cng c s bin i trong c th. Khng c hai khonh khc k tip no m c th con ngi khng i mi. Phn tch n mc cng tt, l lung tri chy ca nhng nguyn t hay nhng loi n v vt cht khc nhau lun lun pht sanh v hoi dit. Nh vy, c th chng ta lun lun ang cht v ang sng tr li, chnh cng trong mt kip sng ny. Ci cht tm thi xy ra trong mi khonh khc trong kip sng ca chng ta. Sch Thanh Tnh o dy rng: "Trong ngh cng tt, kip sng ca chng sanh v cng ngn ngi. Chng sanh ch sng trong thi gian ca mt chp t tng; v sch ny tip theo: "Ta h nh bnh xe ln trn mt t, trong mi im thi gian, vng bnh xe ch chm dt mt im. Cng th y, kip sng ca chng sinh ch tn ti trong khonh khc ca mt chp t tng, hay nh ta thng gi, mt st na tm. Khi chp t tng y chm dt, chng ta ni rng chng sanh y chm dt." Nh vy ta thy rng trong khonh khc ca kip sng, chng ta ang cht v ang ti sanh. S vt vy, ti sao ta li s mt ci cht ring bit no? Ti sao ta li s mt khonh khc nh du s chm dt mt kip sng? Trong khi v s ci cht lin tc xy n ta; trong khi ta cht trong mi khonh khc, ti sao ta li s ring mt ci cht c bit no? V m mui, khng phn bit c bn cht ca ci cht tm thi trong mi khonh khc nn chng ta lo s mt ci cht c bit xy n vo pht cui cng ca kip sng ny, y, nht l v ta khng thy c ci g s xy n sau , v cng v chng ta khng bit c rng giy pht cui cng ca kip sng ny ch l mt trong v s nhng khonh khc cht v sng tr li tip theo . Khng phi tin trnh ca i sng ch tip din trong khong thi gian ca kip sng ny m thi. Tin trnh y tip tc din tin m khng c s gin on, t kip sng ny sang kip k tip v lun trong kip sau na, bi v lung tm tip tc tri chy. Chp tm cui cng ca mt kip sng - gi l "cutti citta" hay "t tm" - to iu kin cho chp tm u tin ca kip sng k - gi l Patisandhi Vinnna. Tin trnh t khong chp tm cht

(Cuti citta) pht sanh ri tan bin vo chp tm k tip l Thc Ni Lin (Patisandhi Vinnna) din tin mt cch u n, khng b gin on. S khc bit duy nht gia Thc Ni Lin v cc loi tm khc l thay v biu hin cng mt ni, nh cc loi tm kia, thc ny biu hin mt ni khc. Khong cch khng phi l tr ngi cho nhn tr thnh qu. i sng l tin trnh luyn i v thay i ny a n mt tr thnh mi. Luyn i lun lun tim n bn trong con ngi. Luyn i a n tr thnh. Ci g l nguyn nhn sanh ra luyn i? Ni no c kht khao, ni y c luyn i. Chnh kht vng, ham mun, i dc, ch mun sng, c gi l Tanh l nguyn nhn a n tr thnh. Ci nghip lc do Tanh hay ai Dc to nn cng ging nh ngn la. Ngn la y lun lun bng chy v lun lun tm nhin liu chy. Ngn la y lun lun chy theo nhng iu kin mi duy tr s hin hu ca mnh. n khi th xc ny tan r, nng lc, i dc m cha c tiu th y, nghip lc tch t cn li y, tm bm vo mt nhin liu khc v tm mt ni khc duy tr s hin hu ca mnh. l tin trnh tri chy "bm vi", "tr thnh", v cng tn m ta gi l i sng. By gi ta hy quan st ci s v l ca ngi lm chung khi ci cht chm dt kip sng hin ti mt kip sng mi bt u, tc khc sau . Sc khe ca ngi sp cht thc l mng manh, khng to cho mnh mt t tng ng theo mun. Ngi y khng th chn la, khng th t to cho mnh loi t tng m mnh mun. V l y, mt vi n tng mnh m m trong kip sng hin ti hay trong mt kip qu kh nhng din bin cm kch gy nn, chen ln pht hin trong tm ngi sp cht, khng c cch g cng li. Chp t tng ny c tn l Maran Sannjanana, pht sanh lin trc chp cui cng - cutti citta - v c th xp vo mt trong ba loi. Trc tin, c th l mt ngh v hnh ng no trong i sng m ngi sp cht mnh m nh n. K l mt hnh ng cm kch mnh m trong qa kh m by gi ngi lm chung nh li xuyn qua mt biu tng; nh ngi kia ly trm tin trong mt hc t, n lc lm chung, c th ngi y thy hc t. Th ba l mt hnh ng cm kch mnh m trong qa kh c th c nh li bng mt du hiu hay mt ch da^'n no khc, ch thy cnh gii m ngi sp cht s ti sinh vo. Th d nh ngi st nhn thy la a ngc, ngi hin lng o c nghe ting nhc thiu ca tri tn thn cnh p thin gii .v.v. Trng hp ny gi l Gati Nimita, du hiu ca cnh gii sp n. Ba loi "i tng ca ", hay php y m ngi cht khng th chn la cho mnh c gi l du hiu ca s cht. Mi loi trng hp, rt mnh v pht hin rnh mch trong tm ca ngi sp cht. Lin sau pht sanh chp t tng cui cng; "t tm hay st na tm" chm dt mt kip sng. Loi t tng cui cng ca i ngi ny tht v cng quan trng v chnh n to nn bn cht ca kip sng tng

lai, cng ging nh t tng no ca ta mnh nht trc khi i ng ngh s pht hin tr li khi ta va tnh gic. Khng c nng lc ngoi lai no to nn iu y cho ta mt cch c on. Chnh ta t to cho ta, mt cch t nhin, v thc. Hnh ng tt hay xu trog i to iu kin cho chp t tng cui cng pht sanh l hnh ng v cng quan trng. Nghip to nn do hnh ng y gi l Garuka Kamma, "Trng Nghip". Trong phn ln cc trng hp, chnh hnh ng no ta thng lm s tr li lc ta lm chung. Nhng t tng thng lp i lp li trong i s tr nn mnh m lc ta lm chung. Nghip y gi "Thng Nghip" Trong cc x Pht gio, ngi ta thng to c hi cho ngi sp cht dng vi may y n ch Tng hoc ngi ta t hi li tng kinh bn ging ngi bnh. Tinh thn ca nhng hnh ng y l gip cho ngi lm chung t to cho mnh chp t tng cui cng, theo cn nghip (asanna kamma); nhng nu nng lc ca thi quen qu nng th du chnh v s gii c trong sch nht, tng nhng thi kinh linh nghim nht cng khng th ngn cn ngh mnh m y bng nhin pht hin tr li trong tm ngi lm chung. Trng hp ngc li cng c th xy ra. Nu vi hnh ng v t tng cui cng ca ngi sp cht tht l xu, mc d trong lc bnh thng khe mnh, ngi y hin lng o c, th chnh nghip xu to nn vo pht cui cng ny mnh ngn cn Thng nghip pht sanh. Nh trng hp Hong Hu Malika ca Vua Pasenadi x Kosala. Tri qua sut kip sng, b to rt nhiu nghip tt, nhng bt hnh thay vo gi pht lm chung, t tng lin quan n mt hnh ng bt thin bng nhin pht hin trong tm b; v l y, b phi ti sanh vo cnh khn cng, nhng ch trong 7 ngy m thi v hu qu ca nhng nghip tt m b to trong kip sng khng mt m ch tm thi b ngng li bt u tr qa lnh gip b c gii thot. Cn mt loi nghip th t c th lm nguyn nhn cho chp t tng cui cng pht sanh. Loi nghip ny tr sanh khi khng c ba loi nghip trc. Trong trng hp ny, mt trong s nhng nghip tch tr c th chen ln v pht hin vo ng lc. y l Kattata Kamma "Nghip Tch Tr"; khi t tng cui cng pht sanh, mt lot nhng chp t tng cng theo dnh lin. Tin trnh tm cui cng ny c gi l Maranasanna Janana. Tin trnh tm ny cng din tin ging nh cc tin trnh khc trong i sng, nhng thay v c 7 chp janana nh thng thng, y ch c 5. Trong giai on ny, ngi sp cht hiu bit hon ton du hiu lm chung. K

, n giai on tm ghi nhn (tadalambana- ng k), trong lc ny du hiu lm chung c nhn din. Tm ny c khi pht trong 2 chp v dit. Sau l T Tm (cuti citta). Ci cht bt u khi tm ny chm dt. l ci g xy ra trong kip sng hin ti. By gi ta hy xem ci g xy ra trong kip sng k tip . Lc by gi nhng iu kin s khi c chun b v sa('n sng n nhn mt chng sanh mi. C mm mng ca mt ngi cha v mt ngi m. Nh gii thch phn trn, by gi phi c mt yu t th ba, yu t tm linh, hp tam nguyn, ba iu kin cn thit mt thai bo c s sng pht khi. i~u t th ba y l Thc-Ni-Lin (Patisandhi Vinnna) pht sanh trong kip sng k , vo mt ni thch nghi t cung b m. i sng pht sanh trong lng m khi c ba iu kin ny tip gip nhau. Khng c mt khong thi gian trng, khng c s ngng tr ca ging tm bt tn. Tc khc sau khi T Tm ca ngi lm chung chm dt, Thc Ti Sanh lin khi pht trong mt kip sinh tn khc. Khng c g di chuyn t kip sng ny sang kip sng k ; ch n chp t tng cui cng cng khng di chuyn, m ch to iu kin cho mt trng thi tiu cc gi l Bhananga. Vo lc sanh - nh du mt kip sng ring bit- do s tip xc vi th gian bn ngoi bhananga m ng cho tm thc (l trnh tm). T lc sanh tr i, li c s hot ng tr li do lng ham mun thc y, di hnh thc ny hay khc. Nh vy, lung sng din tin do lng ham mun thc y v do lng ham mun to nguyn nhn. By gi, c s lin h no gia s hiu bit nh lut php Pht Sanh Do iu Kin v thi ca ta trc ci cht? Chng ta thng sut thu o rng chnh y Ch Mun Sng tc hnh t kip ny sang kip khc; chng ta c th lnh hi ro' rng hn rng kip ny v kip k ch nm trong mt lung tri chy lin tc ca i sng; v kip sng sau cng dng th y. Ngi nhn thc rng i sng ch l mt din tin lin tc, khng hn khng km, th khng cn l do no u su, lc cht cng nh khi cn sng. Sanh v T l nhng giai on ca mt tin trnh duy nht - tin trnh ca s c bm, tin trnh hu qu ca y Ch Mun Sng. Ci Cht ch l mt i thay ca s vt m ta bm vo. Ngi thng hiu nh lut Pht Sanh Do iu Kin s nhn thc rng chnh Sanh a n T, v chnh T a n Sanh tr li, trong vng lun hi di ng a(`ng. Ngi hiu bit nh th y khng cn b vin nh ca ci cht lm xo trn. S lnh hi minh ma^'n v nh lut Pht Sanh Do iu Kin s soi t tm quan trng ca mt cuc sng tt p hn na. l ci cht di mt ca ngi thng t nh lut. N hon ton ty thuc ni kha cnh no m ta nhn i

sng. Th d nh nh kia ch c mt ci cng, l cng ra hay cng vo. i vi ngi ng ngoi ngo' l cng vo. Ngi trong nh tri li, xem l cng ra, nhng i vi c hai, ch l mt ci cng c nhn t hai v tr khc nhau nh Dakke vit: "Cht ch l mt ci nhn tr li vo i sng v Sanh ch l ci nhn tin ti s cht." Trong thc t, Sanh v T ch l nhng giai on khc nhau ca mt tin trnh c bm khng gin on. Cht l s ra i, i vi nhng ai m ngi cht b li pha sau, m cht cng l s bc vo i vi thn nhn ca nhng gia nh mi m ngi cht ti sanh vo. Ty theo phng cch m ta nhn, n l cht hay l sanh. Qun st n nh mt tin trnh cht t chng ta khng th trong v tr nhn n nh mt tin trnh sanh; v nu chng ta nhn n nh mt tin trnh sanh, t chng ta khng th qun st n nh mt tin trnh cht. Nh vy, chng ta khng th phi hp hai din bin Sanh v T trong tm nh dnh lin trong mt tin trnh. V l chng ta khng th nhn thy ro' rng s mt thit dnh lin gia hai din bin; s phi hp Sanh vi T v T vi Sanh, cho nn ta b dt da^'n n o nh, hay t ra, n tham vng c th c ci ny (Sanh) m khng c ci kia (T). Chng ta mun sanh m khng mun t. l iu khng th c c. Bm vo i sng tc l bm vo ci cht. iu ni bt trong i sng l c bm, eo nu, v hu qu hp l ca s c bm l ci cht theo nh lut Pht Sanh Do iu Kin. Nu ta mun trnh cht, ta phi trnh sng, ta phi p dng nh lut Pht Sanh Do iu Kin theo chiu ngc, v iu ny ch c th thc hin c nu ta t b mun c bm, mun eo ni. ng nn luyn i i sng. Nu chng ta lm lc luyn i nhng s vt ca i sng, ta c th hng c hnh phc trong thi gian ngn; nhng ri, nhng s vt m ta luyn i v bm vu vo s h hoi v bin tan - v chc chn n phi h hoi v bin tan - ng theo nh lut V Thng rt hng mnh, tc thnh phi hp vi nh lut rt hng mnh khc l nh lut Pht Sanh Do iu Kin - v n chng y, chnh nhng g em li hnh phc s tr thnh nguyn nhn to su mun. Trong nim tht vng su xa v trong s chn chng gh tm, ta s nhn thy rng nhng ngun lc th trn gian ch l ngun su mun. Ta s ng vi mt nh th v danh: "Nhng ngt bi ca th gian ch l nhng cay ng tr hnh." Th vui luyn i cng ln lao, ni su mun khi phi dt b cng to tt. c phi l au kh chng? iu ny c lm cho ta au kh v chn chng khng? -- Ngy hm nay phn khi chy theo mt bng ma, qua hm sau t b cuc rt bt vi lng gh tm l thng. Hm trc hng ch bao nhiu, qua hm sau tht vng by nhiu. Bao lu na, chng ta cn cho php lc cn v lng t i ca chng ta a gin v nhi chng ta ln xung

nh mt qu bng, bng th ny hay th khc? Nu ta i xuyn qua cuc sng m khng luyn i, khng bm vu, c phi l hng th hn bao nhiu, hnh din hn bao nhiu, chu ton hn bao nhiu v sng sut hn bao nhiu khng? Nu c iu bt hnh n vi ta, n s n. Nu au m n vi ta, n s n. Chng ta khng th thay i kip din bin ca sinh tn; nhng chc chn chng ta c th thay i thi ca mnh i vi chng. y nh lut V Thng v nh lut Pht Sanh Do iu Kin h tr chng ta. S hi v su mun s tr thnh hy vng v tha thch. i vi ngi c mt i sng an lnh, nhn i vi tm bnh thn, ci cht khng cn l mt s hi, mt kinh hong. Hoan hy` v khng lo s, ngi y c th i din vi hin tng cht mt cch mnh dn v bnh tnh. By gi ta hy xt qua trng hp ca hai nhn vt b su mun trn ngp v ci cht ca ngi thn. Trc tin l trng hp ca Pantacar; chng b cht v rn cn. Trn ng v qu, b qu ui sc c th em 2 con - mt mi sanh v mt ln mt tui - bng qua sng. B b ln li b ny, c gng li nc bng tr s sanh qua bn kia. Ln b, b t tr xung t ri tr li em anh n qua. Lc b ra gia dng, mt con t khng trung s p xung xt b mi sinh mang i m n ng l ming tht. Thy vy, b ht hi qu tay la um xm ui con chim. Bn kia, tr ln mt tng m ku vi v chy n pha b, lin b dng nc cun phng i v chm mt. Cn li tr tri mt mnh, Pantacar va khc va than, va tip tc v qu nh nh nh cng i vi chng v hai con m nay ci cht cp mt ngi trc k sau. Tnh c c ngi lng t xa i li, b hi thm th li hay va ri cn bo lm sp nh ca, cha m v anh b u cht v tai nn . Ngi ng hng a tay ch ln khi xa tn chn tri kia, v cho bit y l ha tng 3 nn nhn xu s y. B tht vng, tinh thn suy sp n khng cn bit g na. B chy nh in, o qun ti t v ri mt m b cha(`ng hay. Ci cht lan dn tm no, chua xt, but au. c khuyn nn i tm c Pht, b vi v n v nh l Ngi. Khi nghe b trnh by thm cnh ca mnh, c Pht bo: " Ny Pantacar, ch nn phin mun. y khng phi l ln u tin m con khc ci cht ca mt ngi chng, y khng phi l ln u tin con khc ci cht ca con con, ca cha, ca m, ca anh . Cng nh hm nay, xuyn qua nhng kip sinh tn ca vng lun hi, c v s ln con khc ci cht ca nhng ngi chng, nhng ngi con, v s ln con khc ci cht ca nhng bc cha m v anh. Nc mt con ri cn nhiu hn l nc trong bn bin." Khi c Pht ni nhng

li an i y tr tu nh vy, Pantacar dn dn suy gim cn au, cui cng, khi Ngi ging xong, b c qu Tu Hon. Ci g lm tan ni su ca Pantacar? l s nhn thc su sc tnh cch ph thng ca ci cht. B ta nhn thc rng, b sng qua v s nhng kip sng, b xa la mt mt nhng ngi thn k yu v s ln v cht ch l ci g phi tr i tr li lun lun, ci g lp i lp li vi b bao nhiu ln trong qu kh. Trng hp th hai l b Kisgotami. B Kisgotami lnh hi c iu ny nh ngh n ci cht xy ra cho v s ngi xung quanh. Khi a con yu qi nht ca b cht i, khng cho ai ha tng, b m con vo lng i tm cch cu sng. B nghe li hng da^'n i n c Pht, Ngi bo b i xin mt t ht ci trng nh no khng c ngi cht. Ht ci th c m khng c nh no m khng c ngi cht. B i cng khp, ting "cht" c lp i lp li khp ni, by gi b mi nhn ra tnh cch ph cp ca n, b bn tr v bch Pht: "Bch c Th Tn, trc kia con ng rng ch c mnh con au kh v mt ngi thn, nay con hiu rng ai cng c ln au kh nh con, v s ngi cht cn cao hn s ngi ang sng nhiu. " Sau khi nghe c Pht ging dy, b chng s qu. Ta hy so snh 2 trng hp trn vi trng hp ca ng Bng Long u+~n. a^~ng lm ngh nng nhng qun trit ci cht n mc tan ho. a^~ng lun lun suy nim: " Ci cht c th n vi ta bt lun lc no". a^~ng li hng da^'n c gia nh c thi quen suy nim nh vy. Ngy kia, ngi con trai ang cy rung vi ng b rn cn cht. a^~ng a(`m thi hi a con n di gc cy, p li, ri tip tc cng vic. Khi gp ngi quen i qua, ng nhn v nh bo tra y ch em mt phn cm v nhang n hoa qu. Trong nh ngm hiu, em ra cc th cn dng ri cng nhau lo ha tng ngi thn. Tri Thch thy vy, bn ha dng ngi b hnh n hi, c phi l mi ngi ang thui nng mt con g phi khng? c tr li khng phi, gia nh ang ha tng a con. Thch hi: _ Chc y l a con ng nghch? _ Khng phi u. y l a con rt yu qi ca chng ti. _ Ti sao khng thy ai khc c? Ngi cha p:

_ Con ngi ri b ci v mong manh ny khi i sng tri qua; cng nh con rn thng lm, n lt da c b i. Khng c li ta thn no lm ng lng ng tro tn ca ngi qa c. Vy ti sao ti phi u su phin mun? Con ti n hon tt on ng m n phi tri qua. B m ni: _ Khng ai mi mc, n n cng khng ai ui x, n vi ra i. n nh th no, n i nh th y. y ci g lm cho ta phi bun thm. Khng c li ta thn no lm ng lng ng tro tn ca ngi qa c. Vy ti sao ti phi phin mun? Con ti n hon tt on ng m n phi tri qua. o~m gi cng ni: _ Du ti c nhn n v khc than c ngy, iu c em li cho ti li ch no khng? Than i, n ch lm cho thn bng quyn thuc ti cng thm bt hnh. Khng c li ta thn no lm ng lng n ngi qa c. Vy ti sao ti phi u su phin mun? nh ti han tt on ng m anh ti phi tri qua. Ngi v p: _ Cng ging nh tr con, khc v i chp ly cho c mt trng trn tri, cng th y, con ngi than khc ci cht ca ngi thn k yu. Khng c li ta thn no lm ng lng ng tro tn ca ngi qa c. Vy ti sao ti phi u su phin mun? Chng ti hon tt on ng m anh y phi tri qua. Ngi gip vic p: _ Mt ci l b, ai c th rp li nh c? Than khc ch hoi cng. Khng c li ta thn no lm ng lng ng tro tn ca ngi qa c. Vy ti sao ti phi u su phin mun? Ch ti hon tt on ng m ng y phi tri qua. Cu chuyn gia nh Bng Long u+~n thc s kh ngi no snh kp; tuy nhin l mt tr duyn gip chng ta phi c cng suy tm v trit qun chiu tnh cch V Thng ca vn vt v nhn sinh qua ci Cht

khng b n chi phi qa mnh lit khin phi chi au kh lun hi t chng ta s thong dong bc vo l trnh Sanh T. ---o0o--Ht