Con

ng t l a

Bch khoa ton th m Wikipedia

H th ng Con

ng t

l a

Xin xem cc m c t khc c tn t Con T : ng t l a (ph n th :

ng t

Con

ng t l a ( nh h

ng).

; gi n th :

; Hn-Vi t: Ti tr chi l ; bnh m: s chu zh l, Ba ng bun bn n i ti ng t

Rh-e Abrisham, Th Nh K : pekyolu) l m t h th ng cc con

hng nghn n m n i chu v i chu u (cch hay ni l gi a ng v Ty).

M cl c
[ n]

a l

2 L ch s 3 Giao l u v n ha 4 Kinh t 5 Nghin c u kh o c v di v t 6 Con ng t l a trn bi n

7 ng Nam 8 Lin k t ngoi

[s a]

a l

Con

ng t l a b t

u t Phc Chu, Hng Chu, B c Kinh (Trung Qu c) qua Mng C , n a Trung H i v n t n chu

, Afghanistan, Kazakhstan, Iran, Iraq, Th Nh K , Hy L p, xung quanh vng u. Con ng c ng i

n c Hn Qu c v Nh t B n. N c chi u di kho ng 7 ngn km

[s a]L

ch s
c u tin tm ra cch tr ng du nui t m, l y kn m t , d t l a s m nh t trn th gi i c a c dnh ring cho vua cha v hng qu t c, sau ny l a t t m c hnh thnh t . Th k 2 TCN, Tr

Trung Qu c l n

vo th k 3 TCN. T l a th i i cc vng. Con V kh , Tr

ng t l a d n d n

ng Khin nh n l nh t Hn

i v pha Ty tm ng ng Khin tm

i Nguy t Chi nh m k t c ng i Nguy t Chi

ng minh ch ng l i qun Hung N. Tr i qua nhi u gian ngy nay. Trn nh ng tuy n ng v ng ng nh tr c

n i l mi n B c n

cng ty tng mang theo nhi u s n v t m tri u nh r t quan tm. Nh y c k t n i l i v i nhau, nhi u tuy n m i ng m Tr ng Khin khai ph

c khai ph v an ton h n do c ng i i sau g i l Con

c s b o v c a tri u ng t l a.

nh. Tuy n

[s a]Giao
Con

l u v n ha
ng huy n tho i n i li n Trung Hoa r ng l n v i vng Ty k b, n g n li n n thu n ch l huy t m ch thng th ng bun bn c ha

ng t l a l m t con

v i hng ngn cu chuy n truy n thuy t xa x a. Khng c a nh ng "th tr n. Tr ng An (nay l Ty An) l n i cc th ng nhn l c ", Con

ng t l a cn l m t hnh trnh v n ha, tn gio a d ng

ng gia Trung Hoa t p k t hng ha, t l a

chu n b cho nh ng

chuy n bun bn l n qua Con ng th Con ng m i ny.

ng t l a. L c l ph

ng ti n v n chuy n ch y u trn con

ng t l a

c coi l m t h th ng nh ng con

ng th

ng m i l n nh t th gi i th i c

i, n

c coi nh c u n i gi a hai n n v n minh ng v Ty. Nh a l h c danh ti ng ng i c Ferdinand von Richthofen chnh l ng i khai sinh ra ci tn b ng ti ng

c Seidenstrae (Con vo gi a th k 19 v con

ng t l a) khi ng xu t b n hng lo t nh ng cu n sch v nh ng bi nghin c u ng th ng m i c i ny. Tuy nhin l ch s c a Con ng Khin ( ) ng i Trung Qu c l ng ng t l a c t tr i u tin c

r t lu. Theo nh ng ti li u cn l u l i, Tr vin g ch xy nn n n mng c a con ng th

t nh ng

ng m i ny. Vo th i nh Hn (206 TCN-220), ng ph i t pha Ty. Chnh chuy n Ty du ny hnh

mang nh ng v n ki n ngo i giao t Trung Qu c i v vng thnh nn m t con ng th

ng m i ph n th nh b c nh t th i b y gi .

[s a]Kinh
Con

t
c hnh thnh t th k 2 TCN nh ng lc ng m i. Mu n tm u con ng ny c thnh l p v i c nh ng ng minh nh m kh ng ch b l c Hung

ng t l a n

nh qun s nhi u h n m c tiu th

N (

), n m 138 TCN, vua Hn V

c Tr

ng Khin i v pha Ty v i chi u ch ngo i giao trong

tay, nh ng khng may Tr Tr

ng Khin b chnh b l c Hung N b t v giam gi . Sau 10 n m b b t gi ,

ng Khin tr n kh i tr i v v n ti p t c nhi m v , ng hnh trnh v Trung , Ty V c. Ti p ki n bi t bao v khu v c ny nh ng ch ng ai ch u gip nh Hn c . N m 126 TCN, Tr ng Khin tr v n c. Tuy

th l nh

th t b i nh ng v i nh ng ki n th c v thng tin thu c p n nh ng vng t ng t chn t i, v tr

c, ng vi t cu n sch Tri u d kim ti trong a l, phong t c t p qun, s n v t, hng ha v ng gia Trung Hoa. Sau Con n Ba T v La M c bi t l ng t ng th i

ti m n ng giao th l ad n

ng. Tri u d kim ti kch thch m nh cc th

c hnh thnh, ng

i Trung Hoa mang v i l a, g m vc, sa, nhi u... ng n v i Trung Hoa.

nh ng doanh nhn cc vng khc c ng tm Th i k u, nh ng b c v

ng v nh ng nh qu t c c a La M thch l a Trung Hoa ng

n m c h cho

cn l a ln v

i ch l a b ng vng v i cn n ng t

ng. Chuy n c ng ni r ng N hong Ai ng l n n Con

C p Cleopatra lc ch di n vy l a Trung Qu c m thi. Chnh tr th i c ng c nh h ng t l a. Khi nh Hn suy vong vo th k 3, Con th nh, con th ng t l a c ng b

nh l i. Ch khi nh T ng h ng c gi tr c a con ng giao ng i tri u

ng ny m i pht tri n tr l i. C ng vo th i T ng, do th y

ng ng - Ty ny, cc v hong

ban hnh hng lo t nh ng chi u ch nh m khuy n khch th u tm n v i ph ng ng. Con ng t l a d

m i v c ng t

, nh ng nh truy n gio b t

T ng tr thnh m t i m nh n r nt trong l ch s th n th k 10, nh T ng b l t , Con

ng m i th gi i.

ng t l a c ng b suy thoi d n. Tuy nhin v i s hng m nh c a ng. D i tri u Nguyn, m t ng i n i ti ng c

qu c Nguyn Mng, cng vi c bun bn sau l i th nh v l Marco Polo (1254-1324) l u l c b ng Con ng t l a. ng c ng l ng

n Trung Qu c v lm quan

y 20 n m, sau ng tr v n

i c ng gp cho s pht tri n c a m i giao th

ng ng - Ty khi n ph ng ng c a n th i nh

vi t nn cu n sch Marco Polo du k (ti ng : Il Milione) k v ton b qu trnh l u l c mnh trong c Minh, Con nh ng th c p n nh ng chuy n hng y p s n v t trn Con

ng t l a. Nh ng

ng t l a b v ng gia ph i tm

ng tri u ny kh ng ch v b t m i ng ng v n chuy n b ng

i ph i n p thu r t cao khi n cho ng bi n. V i vi c giao th ng qua c xem l o

n nh ng con

ng bi n pht tri n (hnh thnh Con n i kh i u c a Con

ng t l a trn bi n). T th k th 7, Qu ng Chu c tin l cc th ng gia R p v sau l B

ng t l a trn bi n. Tr t ko

Nha, Anh, Php, H Lan l n l a, Con l lc ng t l at n a.

n bun bn. Qu ng Chu trn ng p hng ho c a n

c ngoi v b n

ng t l a trn b d n d n bi n m t. H i chung co chung c a Con i Ba T (Iran ngy nay) d n h c gi m h n do ng c cch lm t l a c a ng

ng t l a vang ln c ng

i Trung Hoa v vi c trung chuy n

i Ba T t lm v bn tr c ti p cho La M ch khng nh p kh u t Trung Hoa

[s a]Nghin

c u kh o c v di v t

Trong nh ng chuy n kh o c sau ny, ng

i ta tm ra kho ng 50.000 c v t n m r i rc trn Con ng m i th i x a. Con

ng t

l a. Chng l nh ng hi n v t v gi v l ch s th

ng t l a v i nh ng chuy n hng

y p tr thnh d vng, nh ng d u chn l c gi

b ct b i sa m c xa nha nh ng ci tn "Con ng gi a hai n n v n minh Trung

ng t l a" s cn mi trong l ch s nh m t cy c u k t n i ngo i th Qu c v La M. D c theo Con sinh nhi u ki u T k thu t n u r ng t l a c s ho tr n v bi n ho trong

c tin t i cc

a ph

ng khc nhau lm n y .

o Ph t khc nhau v c khi khng h gi ng v i u t i Ph t gio v th ng c"

o Ph t nguyn th yt i n

i" b ng hng ha, s n v t, ng

i Trung Hoa chuy n i

t l a, thu c sng, gi y v g m s b ng Con

ng t l a.

i l i, nh ng ki n th c v thin v n h c gip

Trung Qu c lm su thm nh ng hi u bi t c a mnh v v tr . Nh ng b n v M t Tr ng, ngi sao ch ng t s khao kht tm ti c a ng ng i Trung Hoa v v tr . M t t m b n i bi t tm c n Hong, Cam Tc lm u gi ng v i nh ng g

i ta ph i ng c nhin: ton b 1.500 v sao m con ng c t trong t m b n . ng ng m cc th

n 8 th k sau ny

B t ch p v s nh ng k quan ph d c theo Con

ng gia ph

ng Ty miu t trong cc chuy n i ng c th c s t n t i hay khng.

ng t l a, v n c r t nhi u ng

i hoi nghi vi c con

Ch sau khi cha con nh thm hi m ng th hai, ng i ta m i b t

i Venezia - Niccol Polo v Marco Polo - tr v sau chuy n hnh trnh ng t l a l c th t. ng: Th ng m i, Du hnh, Chi n tranh v Ni m tin" v ng t l a huy n tho i l i c ti hi n trong

u tin r ng Con

Theo b Susan Whitfield, "Con

ng t l a l con

g n 800 n m sau chuy n hnh trnh c a Marco Polo, Con

cu c tri n lm do Th vi n Anh v a t ch c n m 2004 gip cho cng chng nh n bi t nh ng gi tr th c c a Con con ng t l a. Ch ng t nh ng nh h ng c a Con ng t l a i v i nh ng n n v n minh d c theo

ng l m t thnh cng c c l n c a cu c tri n lm. Ng

i ta ph i m t cng chu n b su t 5 n m, v Berlin, c, B o tng

nh ng hi n v t t B o tng Guimet Miho

Paris, Php,B o tng Ngh thu t n

Tokyo, Nh t B n v b s u t p ring c a Th vi n Anh... truy n cho cng chng ni m c m h ng c sau 20 n m tm ti v Trung Hoa c i do lm vi c lu n m Trung Qu c. y

m Withfield c Con

ng t l a n su vo suy ngh c a nhi u ng

i l nh ng hnh nh c a nh ng n sc v t ch t tl .

hng ho, t l a trn l ng, nh n n i h D c theo Con ng t l a l c a

ng t i nh ng mi n

T Istanbul, Th Nh K

Yazd, Iran: Constantinople (nay l Istanbul ), Th Nh K Bursa, Th Nh K

Beypazar , Th Nh K Antioch, Th Nh K Konya, Th Nh K Adana, Th Nh K Aleppo, Syria sau sng Euphrates cho n khi Fallujah Damascus, Syria Ramadi, Iraq Fallujah, Iraq Abu Ghraib, Iraq Baghdad, Iraq

Baquba, Iraq Kermanshah, Iran Hamadan, Iran Ray, Iran Tehran, Iran Hecatompylos (c l n m g n Damghan), Iran Sabzevar, Iran Neyshabur, Iran Yazd, Iran T Yazd, Iran Turpan, Trung Qu c (xem d i

y: pha B c tuy n

ng d c theo sa m c Taklamakan): Merv, Turkmenistan Urgench, Turkmenistan

Bukhara, Uzbekistan Samarkand, Uzbekistan Khujand, Tajikistan Istaravshan, Tajikistan Shahrisabz, Uzbekistan Hazrat-e Turkestan, Kazakhstan rmqi, Trung Qu c

Tn tch c a Muhammad II c a cung i n

Old Urgench. T Yazd, Iran

Kashi, Trung Qu c: Herat,

Afghanistan Bamiyan, Afghanistan n i ti ng t Kabul, Afghanistan Peshawar, Pakistan cc

ng Ph t t i Bamiyan b ph h y b i Taliban vo n m 2001 ng cao t c Karakorum Ahmedabad, n Mumbai, n

Kashi (ho c Kashgar), Trung Qu c T Kabul, Afghanistan

n c ng Arabian Sea t i Debal, Pakistan Kabul,

Afghanistan Peshawar, Pakistan Taxila, Pakistan Multan, Pakistan Debal (g n ngy hi n t i Karachi, Pakistan Damascus, Syria Nho x Aden Cc chu i c a cc thnh ph d c theo tuy n Gis hnh trnh s ', t Hiarcan (Yarkand) tuy n ng pha b c d c theo Taklamakan, c l d a trn Bento de Sucieu (T Chu, Cam Tc) Cc Anxi, Trung Qu c: Li Jien. An,

Cialis (Karasahr ho c Korla)

ng pha b c d c theo sa m c Taklamakan t Kashi, Trung Qu c

c th c La M gi i quy t. Aksu, Trung Qu c Kuqa ho c Kucha, Trung Qu c Korla, Trung Qu c Karasahr (Yanqi), Trung Qu c Loulan, Trung Qu c Turpan (Turfan), Trung Hoa Giao H Ruins Turpan n Gaochang cc Bezeklik Ngn Ph t Caves Kumul/Hami, Trung Qu c c Museum

Cc Mausoleum c a Khoja Ahmed Yasavi t i th tr n Hazrat-e Turkestan. 1390s. Cc tuy n

c xy d ng b i Timur trong Anxi, Trung Qu c:

ng pha nam d c theo Taklamakan sa m c t Kashi, Trung Qu c

Hotan (Ha i n), Trung Qu c Minfeng, Trung Qu c Niya, Trung Qu c n Hong, Trung Qu c Miran, Trung Qu c cc hang ng M c Cao T Anxi, Trung Qu c n Ty An, Trung Qu c: Anxi, Trung Qu c Yumen, ng D ch (Cm Chu) Trung Qu c

Trung Qu c Jiayuguan, Trung Qu c T u Tuy n (T Chu), Trung Qu c Tr V Uy, Trung Qu c Lan Chu, Trung Qu c Ty An (tn c l Tr Nh ng, Tri u Tin Gyeongju, Hn Qu c L a Nh t Nara bi n

ng An), Trung Qu c Hn Qu c Bnh

[s a]Con
Debal, Pakistan

ng t l a trn bi n

Ningbo, Trung Qu c Tuy n Chu, Trung Qu c Qu ng Chu, Trung Qu c Ulsan, Hn Qu c Colombo, Sri Lanka Poompuhar , Tamil Nadu, n

Korkai, Tamil Nadu, n Musiri, Kerala, n Goa, n Mumbai, n Cochin, n Masulipatnam , n Lothal, n Astrakhan , Nga Derbent, Nga Muscat, Oman Aden, Yemen Suez, Ai C p Ayas, Th Nh K Venice, Italy Rome, Italy

[s a]

ng Nam
u l ch s c a Kedah )

Kedah ( Bu i Langkasuka Ligor Chi Tu Gangga Nagara Malacca Pan Pan Ph Nam Muziris, n Chn L p, n Vijaya, Champa

Khmer / Kambuja H N i, Vi t Nam H i An, Vi t Nam Srivijaya , Indonesia Pasai, Indonesia Perlak, Indonesia