Thuyt minh v mn n (Bnh chng) Dn tc no cng c thc n truyn thng.

Song cha thy dn tc no c mt thc n va c o, va ngon lnh, va b, va gn lin vi truyn thuyt dn tc lu i, li va c nhiu ngha su xa v v tr, nhn sinh nh bnh chng, bnh dy ca Vit Nam. Bnh chng hnh vung, mu xanh, tng trng tri t, m. Bnh dy hnh trn, mu trng, tng trng Tri, dng, th hin trit l m Dng, Dch, Bin chng ng Phng ni chung v trit l Vung Trn ca Vit Nam ni ring. Bnh chng m ginh cho M, bnh dy dng ginh cho Cha. Bnh chng bnh dy l thc n trang trng, cao qu nht cng T tin, th hin tm lng ung nc nh ngun, nh cng n sinh thnh dng dc to ln, bao la nh tri t ca cha m. Theo truyn thuyt, bnh chng bnh dy c t thi Vua Hng Vng th 6, sau khi ph xong gic n.Vua mun truyn ngi cho con, nhn dp u xun, mi hi cc con m bo rng: Con no tm c thc ngon lnh by c c ngha hay th ta truyn ngi cho. Cc con trai ua nhau kim ca con vt l, hy vng c lm vua. Ngi con trai th mi tm ca Hng Vng th 6 l Lang Lo (tn ch gi l Tit Liu), tnh tnh thun hu, ch hiu, song v m mt sm, khng c ngi m ch v cho, nn rt lo lng khng bit lm sao, bng nm m thy Thn n bo: Vt trong tri t khng c g qu bng go, l thc n nui sng ngi. Nn ly go np lm bnh hnh trn v hnh vung, tng trng Tri t. Ly l bc ngoi, t nhn trong rut tng hnh cha m sinh thnh. Lang Lo (sau c ngi gi Lang Liu) tnh dy, mng r lm theo li Thn dn, chn go np, u xanh tht tt, tht ln (heo) ba ri dy tht ti. n hn, cc lang (con vua) u em c ti, c sn ho hi v. Lang Lo ch c bnh Dy bnh Chng. Vua ly lm l hi, ng em thn mng tu ln. Vua nm bnh, thy ngon, li khen c ngha hay, bn truyn ngi cho Lang Lo, tc i vua Hng Vng th 7. T , c n Tt nguyn n hay cc m ci, m tang, dn gian bt chc lm theo, sau thnh tc l cng T tin, cng Tri t. Bnh chng c o, sng to, m bn sc dn tc cn nhng vt liu v cch gi, cch nu. La go th tng trng cho nn vn ha la nc, nhit i, nng v m, c ch bin di nhiu hnh thc khc nhau, mang tnh m bn sc dn tc Vit Nam hay ng Nam . Ngi Trung Hoa a ch bin t bt m hn; ngi n th a ch bin t k Tht ln hay heo c coi l lnh nht, nn cc bnh vin ngy nay thng ch s dng lai tht heo ch khng dng tht b hay tht g l thc n chnh cho bnh nhn. Ngi Vit thch tht luc hay nu. u xanh va ngon lnh va b dng. Bnh chng nh th rt nhiu cht, c trng ca cc mn n Vit Nam. c o hn na, khi nu trong mt thi gian kh di thng trn 10 ting, phi la rm rm, bnh mi ngon. Nu bng l gas, tuy nhanh, nng qu cng s khng ngon. V c gi bng l dong, bnh chng va xanh va p, thm hn l chui. Phi gi tht kn, khng cho nc vo trong, bnh mi ngon. Lt phi buc tht cht, chc; gi lng tay, n khng ngon. Song nu chc qu, bnh cng khng ngon. Tuy gi l luc (ngi Vit Nam thch luc, ngi Trung Quc thch quay), song v nc khng tip xc vi vt liu c luc, nn li l hnh thc hp hay chng (chng cch thy), khin gi nguyn c cht ngt ca go, tht, u! C l v cch ch bin bng chng, nn mi gi l bnh chng. V thi gian chng lu nn cc ht go mm nh quyn ly nhau, khc hn vi xi khi ngi ta , khi ht go nh quyn vo nhau nh th, ngi ta gi bnh chng rn. V nu lu nh th, cc vt liu nh tht (phi l tht va nc va m mi ngon; ch tht nc, nhn bnh s kh), go, u u nh. Cng v thi gian chng lu, khin cc cht nh tht, go u nh, c thi gian chan ha, ngm vo nhau, tr thnh hng v tng hp c o, cng mang mt trit l sng chan ha, ha ng ca dn tc ta. Cch ch bin nh th rt c o, cng phu. Bnh chng nht l bnh dy c th lu c. Khi n bnh chng, ngi ta c th chm vi cc lai mt hay vi nc mm tht ngon, giu cht m; cng c th n thm vi c hnh mui, c ci dm hay da mn Dn Bc Ninh xa thch nu bnh chng, nhn va tht va ng! Bnh chng, bnh dy qu tht l mt mn n c o c mt khng hai ca dn tc. Bnh

chng l mt trong nhng bng chng c th chng t vn ha m thc Vit Nam c nhiu tim nng khin Vit Nam tr thnh mt cng quc v vn ha m thc! Bnh xo l mt loi bnh Vit Nam, c bt bn ngoi, bn trong c nhn l tm, tht, gi , c rn mu vng, nn hnh trn hoc bn nguyt. Tu theo tng a phng ti Vit Nam m bnh c thng thc vi nt c trng ring. Thng c 2 phong cch: bnh xo gin v bnh xo dai. Cch lm: 1) u xanh ngm nc nng m khong 1 ting cho bc v. i v sch, hp/luc chn sao cho u vn cn nguyn dng ht, khng b b 2) Gi ra sch ro. Hnh l ra sch ct nh. 3) Tm lt v, lm sch ng ch. p tm tht vi mt t xu mui, tiu, ti p nh khong na ting cho ngm gia v. 4) Cho bt go, bt bp, mui, bt ngh v nc soda vo trn u. Cho hnh l vo. B hn hp vo t lnh khong na ting trc khi lm. 5) Chin bnh: Cho nng, cho mt t du vo. Du nng, cho t lt tht heo v vi ba con tm vo xo chn ti, thm. Dng v trn to( loi mc canh) mc mt v hn hp bt bnh xo (4) trn vo cho. Va va quay cn cho cho bt chy dn u mt lp mng khp y cho. Rc mt t u xanh u ln b mt, cho gi vo phn na ci bnh. y np li, i khong 2~3 pht cho bnh chn vng. Dng v dp b gp bnh li lm i. Ly bnh ra. C th lp li cho n khi ht bt v tm tht rau. Khi n cun vi rau s lch hoc ci cay v rau thm, chm vi nc mm pha chua ngt. Cho mc vo cng rt ngon. Pha nc chm bnh xo sao cho c v ngt-chua-cay nhng rt nht, nht n c th hp chn mm nh canh vy (^^). Tham kho cch pha nc chm y. Tuy nhin, phi gia gim ng-nc v nc mm sao cho tho iu kin trn. Mnh thng pha theo t l 2 ng-1 mm-4 nc. V ngt ca chn nc mm chm bnh xo ly t nc da ti v ng (nu khng c da ti th dng nc da ti ng lon/ hoc khng na th phi dng ng thay th)- chua ca chanh hoc dm -cay ca t- thm ca ti. Nu khng c nc da th phi dng nc ung cng c nhng d nhin l cht lng s thay i Ti Hu, mn n ny thng c gi l bnh khoi v thng km vi tht nng, nc chm l nc lo gm tng, gan, lc. Ti min Nam Vit Nam, bnh c cho thm trng v ngi ta n bnh xo chm nc mm chua ngt. Ti min Bc Vit Nam, nhn bnh xo ngoi cc thnh phn nh cc ni khc cn thm c u thi mng hoc khoai mn thi si. Cc loi rau n km vi bnh xo cng rt a dng. Cu k nht l cc vng min Trung Vit Nam, ngoi rau sng, cn thm qu v cht, kh chua .. Bi vy, dn snh n c thy ng ng nh mn ny thc s c bt ngun t Hu.

Bnh xo Phan Thit khc vi bnh xo nhng ni khc l bnh nh ch bng mt na v khng cun vi rau x lch m n chung vi nc mm chn (nc mm c gi vi ti v t).

Thuyt minh Bn Ninh Kiu

t lu, nhng con ngi Cn Th lun t ho v kiu hnh mi khi nhc n Ninh Kiu - ni b sng nhn ra dng Hu Giang hin ha, th mng. "Cn Th c bn Ninh Kiu C dng sng p vi nhiu giai nhn." Bn Ninh Kiu l mt a im m du khch hay tm n nht, nm bn hu ngn sng Hu, ngay ng ba sng Hu v sng Cn Th, gn trung tm thnh ph Cn Th. Trn bn sng lun tp np tu b, thuyn xui ngc ch y nhng sn vt vng ng bng sng Cu Long. Bn Bn Ninh Kiu l cng Cn Th. Cng ny c xy dng hin i c kh nng tip nhn trng ti 5.000 tn, gn bn Ninh Kiu c ch Cn Th, mt trung tm bun bn ln min Ty Nam B. Ngc dng thi gian, Bn Ninh Kiu xa c khai sinh l mt bn sng u ch Cn Th. Ninh Kiu ngy y tp np thuyn b qua li giao thng, hng cy dng chn gi ven b tr thnh tn gi ca bn sng. Vic giao thng mi ngy thm phn thnh, bn Hng Dng do cng c m rng v sa sang, ri dn dn tr thnh thng cnh du lch ca t Ty . Con ng Hai B Trng hin nay trc y l ng L Li, chy dc b sng Hu cy ci sm ut (thi Php cai tr t tn "Le quai de Commerce", nhn dn gi l bn Hng Dng hay l bn L Li). Nm 1958 bn sng v cng vin nm cnh con ng L li c t tn bng mt trn nh ca ngha qun Lam Sn l Ninh Kiu. ng trn bn Ninh Kiu mt ta nhn sang Xm Chi v hng Cn u u vm s thy mt di c lao mp m cy l, to cho ta nim rung cm dt do. Ngc li nu ng t bn kia Xm Chi nhn sang s thy ton cnh Ninh Kiu v ph s rc r nh n soi bng xung mt nc ph sa lp lnh nh rc nh vng tht lung linh tuyt p gia tri nc bao la, khng kh trong lnh nh cn gi t dng Hu Giang a vo. tin, thn mt tri v thn mt trng. y l mt trong nhng c t ni ting ca Tin Giang ng thi cng l di tch lch s vn ha cp quc gia.

n bn Ninh Kiu, du khch cn c th tham quan cc nh hng thu t, ch ni trn sng, va thng thc cc mn n c sn, va ngm dng sng Hu hin ha, th mng.

Bnh tt, c ni gi l bnh n, l mt loi bnh trong m thc ca c ngi Kinh v mt s dn tc thiu s min Nam v min Trung Vit Nam, l nt tng ng ca bnh chng Min Bc v nguyn liu, cch nu, ch khc v hnh dng v s dng l chui gi thay v l dong. V vy n cng c s dng nhiu nht trong dp Tt Nguyn n c truyn ca dn tc Vit Nam vi v tr khng khc bnh chng.( V iu ny c kin l gii l do triu Nguyn mun to s khc bit trong vn ha vi ng Ngoi, khi t nc trong giai on Trnh - Nguyn phn tranh.).T Qung Bnh tr vo, ngi dn gi bnh tt n Tt. cc vng trung du v min ni pha Bc cng c loi bnh tng t c tn l bnh ty. Gio s Trn Quc Vng cho rng y mi l loi bnh chng c. Do c hnh tr nn khi nu xong khng th p bt nc c v cng do dng l chui nn bnh khng c lu. khc phc, ngi ta thng lm bnh khng c nhn tht ( ta thy ch c bnh tt nhn m-u , nhn chui ) c th c lu hn. Bnh c nh gi l gi kho khi bnh c lm trn u, buc cht, nhn bnh nm chnh gia ( c ngh nhn cn gi nhn khi ct ra c hnh tam gic trng rt p.). Theo dn gian lu truyn, ngy xa c tt n ngi ta gi loi bnh ny v gi bng tn "bnh tt", lu dn c tri ra thnh "bnh tt". Tuy nhin, tn gi "bnh tt" rt c th cn xut x t cch thc ct bnh ( hnh ng ct bnh: hai tay cm hai u dy, khoanh trn n bnh lt (v), "tt" tng khoanh mt, m ln a) Nguyn liu Nguyn liu gi bnh tt tng t nh dng lm bnh chng, bao gm: go np, u xanh, tht heo ( m ) v mt s gia v tng t nh lm bnh chng. Cng nh bnh chng, ngy nay nhiu khi ngi ta dng dy ni lon thay v dy lt. Quy trnh thc hin Go np trc khi gi bnh thng c ngm, gt trc vi ting, i sch.Sau em go p mui bt c m nht va phi. u xanh ngm i sch v + tht heo ( m) xt ming hnh khi ch nht lm nhn bnh (khng p hnh c, tiu bt nh bnh chng). Bnh lm xong c cho vo ni cao ( ngi ta hay dng thng phi c ct na).Phi bnh dng ng, nu bng ci gc un si trong gn mt bui, bnh nh nu khong 3 gi, bnh ln nu ti 5 ting mi chn. Khi mi bt u un ni bnh phi un to la cho si nc trong ni mt lc sau rt bt la si liu riu sut qu trnh nu bnh, nng lan ta bnh c chn u. Bnh chn c vt ra r cho ro nc v ngui. Thuyt minh : I.Vt liu: - Np: 2 chn cho mi ci bnh. - 1 gi u xanh cho 4 ci bnh tt.

- Tht ba ch, la ming c nhiu m, khang 100gr cho mt ci bnh - Hnh l, mui, ng v bt ngt. - L chui - Dy ct - Mt ci ni ln c np y. II. Cch lm: a) Chun b ngy hm trc: Np ong chn gt ngang , c 2 chn cho mt ci bnh. Vo np tht sch, vo mt thau ln trn chung vi mt t mui v ngm nc qua m. C th cho vo mt t mu xanh l cy, np c mu sau khi nu. (Thng nu gi bng l chui, bnh cng c mu xanh lt, nhng khi cho thm mu cht xu th bnh trng m hn) Tht heo ( m ), ct tng ming di theo chiu di bnh, tht em p vi mui, ng v bt ngt. u xanh vo cho sch, ngm vi nc mui vi ting ng h cho mm, em hp hoc nu vi cht xu nc trong ni (c y np). u xanh chn tn s. Bc cho ln bp xo vi cht du n v hnh l ct nh, nm nm cho va n. Sau tt la qua mt bn cho u xanh ngui. Khi u xanh ngui v tht ba ch p qua m, hot t nht l 4,5 ting ng h. Cc bn c th chun b nh sau cho vic gi bnh d dng hn: Tri u xanh ra mt ming giy bng, xp ming tht m p, cun giy li theo chiu di ca ming giy u xanh bc u tht m. y l nhn bnh, c hnh dng ca bnh, s gip cho vic gi bnh d v khi ct bnh ra nhn u trn p mt. Xp nhn vo hp v ct vo t lnh. b) Gi bnh: L chui ra sch lau kh, dng ko ct ming t 25 n 30 cm. Nhng ming nh mt bn xi thm khi l b rch. Dy ct ct khc khong 40cm, mi bnh cn 6 - 8 si. np vo mt r ln cho ro nc. Ly nhn bnh trong t lnh ra v gi bnh. L chui xp 2 lp ln mt khay hay tm tht ln nh , dng chn ong np trc khi ngm, ong 1 chn vun (mt chn gt ngang np n ra sau khi ngm) ra l chui, lm thnh mt hnh ch nht, chiu di khang bng nhn bnh, nhn bnh ln np , k n ong thm mt chn vun np v dc ln trn nhn. Cun l chui li, gp m l. Dng dy ct li gia, khng cn ct cht v s m ra nu cn sa cho bnh trn. Gp mt u bnh li, n bnh ng ln, v xp u bnh hnh vung. Tr u v v nh vo n bnh cho np cht li, xp gc u cn li. Nu l chui rch, dng nhng ming l nh lt thm vo. Khi ct dy bnh, dng tay bp nh hoc ln nh n bnh cho u, bnh khng cn trn lm lc ny, ch cn lu cho cc cnh ca hnh vung trn 2 u bnh thng vi nhau. Khi luc bnh xong: ln bnh trn tht mt ln na lc bnh cn nng cho trn. Bnh gi xong cho vo ni, bnh ng th bnh s chn u, nc cho ngp bnh, v nu khang 4 ting ng h. Chun b mt t nc si chm thm vo khi nc vi i, gi mc nc lun lun cao hn bnh t nht l 5cm bnh khng b cng (sng li). Bnh chn, vt ra x nc lnh cho tht lu, ra bnh cho bt cht nhn trn l. Cho bnh vo bn ra chn hoc mt thau ln ngm nc tht lnh thm mt lc ( khang thi gian ny, mi

ngi c mt khc nhau, kt qu khc th no th khng xc nh c) Khi bnh ngui bt, sp bnh ln mt v ro nc

Thuyt minh v chic bnh chng ngy tt Bnh chng l mt sn vt xut hin t trc thi vn minh la nc ca ngi Vit v cho n nay cng nh mi mi v sau, bnh chng lun c s hin din trong i sng vn ho m thc v vn ho tm linh ca ngi Vit Nam. C th ni bnh chng l mt sn vt va c sc trng tn m li rt gn gi vi i sng thng nht ca ngi Vit Nam trong c hai lnh vc: Vn ho m thc v vn ho tm linh. Phong bnh chng ngy Tt c by trn mm cng ng b, ng vi l mt m tc, c truyn li t thi cc Vua Hng trong truyn thuyt Lang Liu, mt trong nhng ngi con ca Vua Hng dng la np lm nn nhng chic bnh chng, bnh dy thay cho cc th sn ho, hi v dng tin vua cha. C l cng t mi xut hin hai t ngc thc. N l biu trng cho lng thnh knh n mc mc ca con chu i vi cha m, ng b, t tin m khng c th ngc no snh ni. N l th ngc nui sng con ngi, nui sng dn tc t thu hng hoang ca lch s cho ti mun sau. Trong nhng ngy tt Nguyn n, khng c gia nh Vit Nam no li thiu vng nhng chic bnh chng xanh trn bn th, trn mm cng ng b, ng vi. Bnh chng c th c t lm ra t khi gieo ht, trng cy, thu hi, xay gi, gi luc i vi ngi nng dn min xui, min ngc, min Bc, min Nam. V, bnh chng cng c th c mua nh mua cc loi hng ho khc i vi nhng ngi dn cc vng th trong nc v nc ngoi. Chic bnh chng ngy tt d t tc, t sn hay c mua bn nh nhng th hng ho khc nhng u c chung mt im: l sn vt khng th thiu dng cng ln cha m, ng b, t tin trong ngy Tt. Mt nt p lu i nht, truyn thng nht trong vn ho tm linh ca ngi Vit Nam. Ngy nay, trong sn xut nng nghip vi xu th chuyn i nng sn thnh hng ho, vic trng cy i tr v to ra nhng vng nguyn liu chuyn canh l mt xu th tt yu. Tuy vy, vn cn khng t nhng gia nh nng dn vn cn lu gi mt tp qun lu i: l vic dnh ring mt mt khonh, mt tha t trng cy cc ging np qu, ch dng cho vic cng l hay nhng ngy trng trong nm. T vic chn ging nh ging np ci hoa vng, ging np hng , la gt v c nht tng bng, la nhng bng c ht chc, my u ri buc thnh tng tm nh treo trn so ct trnh ln cc loi la khc. n ma gieo m mi em xung dng a x, hoc v con trai co tng tm ch khng p. Qu trnh chm sc lun gi nc, va phn v xa cc khu rung trng cc loi la t trnh lai tp. Khi gt v cng la tng bng v bo qun bng cc tm nh trn so tre. Gip tt hay nhng ngy trng mi em sut v xay gi lm go gi bnh chng hoc xi. Nhng vic lm cn thn, cu k n t mn ny khng ch th hin s snh n v ging np qu li khng ln t, khng b lai tp nn khi gi luc, bnh chng s do, rn v thm hng np cng l dong xanh m cn th hin s tn knh i vi cc th h tin nhn. Trong ci tt Mu Thn, trc tng tin cng cc m, cc ch ngy m gi rt nhiu n bnh tt cho b i n tt trc v em theo lm lng n trong nhng ngy Tt nh gic. Hnh nh anh b i gii phng vi vnh m tai bo, bn hng ct gn gng gi bc ph vi mt n bnh tt mi mi l bc ph iu ca nhng ma xun i thng ca dn tc Vit Nam. Trc hn hai trm nm ( Bnh Ng 1786 ), bnh chng ( bnh tt ) cng theo bc

chn thn tc ca on qun ca ngi anh hng o vi Ty Sn - Nguyn Hu ph L dit Trnh. Bnh chng theo sut chiu di lch s dng nc v gi nc ca dn tc. Bnh chng c mt trong mi hot ng x hi, tn ngng. Bnh chng lm do mm hn cu ca dao, gn kt qu kh vi hin ti v trong xu th hi nhp, bnh chng Vit Nam trong nhng ngy tt c truyn ca dn tc li c mt trn khp nm chu. Bnh chng Vit Nam trong vai tr s gi, mang thng ip ca mt Vit Nam i mi, mong mun ho bnh, hp tc, hu ngh vi th gii, cng hng ti tng lai Ngy tt, n mt ming bnh chng sau khi cng l t tin, ng b, cha m, d v thi gian, khng gian huyn thoi ca lch s nh cng quy t trong mu xanh ca bnh, mi thm tho ca ht np tin nhn cng suy ngm v ngha trit hc v gi tr nhn vn ca cc truyn thuyt, cc s tch v bnh chng ca ngi Vit. cng l mt cch di dng tinh thn, lm giu thm bn sc vn ho tm linh v vn ho m thc Vit Nam.