Precipitations In Chemical Reactions

t t a trong các ph n ng hóa h c

(The Young Vietnamese Chemistry Specialists)

ây là nh ng lý thuy t r t c b n v s hình thành k t t a trong dung d ch mà nh ó b n có th

oán m t ph n ng có th t o thành k t t a hay không, d a vào qui t c hòa tan mà chúng tôi ã
trình bày trong ph n HÓA H C PH THÔNG c a DI N ÀN HÓA H C, và bài này chúng tôi
ti p t c gi i thi u n các b n m t ph ng pháp m i, ph ng pháp so sánh tích các n ng c a
các ion và tích s tan c a k t t a t o thành, d oán chính xác h n s hình thành k t t a trong
dung d ch sau khi ph n ng k t thúc. Tài li u này s giúp cho nh ng h c sinh có trình trung bình
ang h c kì I c a l p 11 ch ng trình c i cách giáo d c, có c nh ng khái ni m c b n và bi t
cách vi t c ph ng trình ion c a ph n ng b t kì trong dung d ch và c ng giúp giáo viên có th
tìm th y nh ng m y u c a h c sinh, nh m giúp h c sinh có th b sung thêm ki n th c hóa h c
ph thông. Chúng tôi có l i m t s ví d các b n h c sinh có th th c hành, tính toán, các ví
t ng i d nên chúng tôi ã không a l i gi i. R t mong nh n c ý ki n óng góp c a các
n.

K t t a là s hình thành c a m t s n ph m hòa tan không áng k , thu c trong m t

ph n ng hóa h c x y ra b i s tr n l n 2 dung d ch. Vi c nh n bi t k t t a có th c
minh h a b ng vi c vi t ph ng trình ph n ng d i d ng ph ng trình ion rút g n b i
vi c b qua t t c các ion không ch u s thay i nào sau khi ph n ng, và ch t r n hòa tan
không áng k k t t a hình thành t s k t h p c a các ion.

nh n bi t ph ng trình ion chúng ta t h n các b n ã làm quen v i qui t c hòa tan mà bài vi t
tr c chúng tôi có c p n trong ph n nh n bi t các ch t ph n hóa h c ph thông. ó là nh ng
qui lu t giúp phát hi n các mu i là ch t d hòa tan và các mu i không tan. N u cho tr c 2dd (dung
ch) và qui t c hòa tan b n có th d oán s k t có x y ra hay không? M c dù qui t c hòa tan có
th cho bi t m t mu i s k t t a, ho c s k t t a c a mu i s ph thu c vào n ng c a các ion
trong h n h p các dd. Tích n ng các ion ph i l n h n h ng s tích s tan c a chúng, Ksp.

y m t ví d v vi c vi t ph ng trình ion c a s hình thành m t k t t a.

Vi t t t c các ph ng trình ion có th c a m t k t t a khi 2dd sau ây c tr n l n:

NaCl + Pb(NO3)2

1. Vi t ph ng trình phân ly th hi n các ion riêng bi t trong 2 mu i khi chúng có m t trong

dd.

NaCl Na+ + Cl-

Pb(NO3)2 Pb+2 + 2NO3-

Hãy nh n tích c a các ion trong công th c xác nh h s t l ng cho các ion trong ph ng
trình phân ly.

2. ánh d u các cation và anion, tham kh o qui t c hòa tan bi t nh ng ion nào có th t o
thành k t t a khi k t h p v i nhau.

Na+ + NO3- NaNO3

t t a trong ph n ng hóa h c Trang 1

 Precipitations In Chemical Reactions

NaNO3 là ch t d hòa tan theo qui t c hòa tan (t t c các mu i nitrat u tan).

Pb+2 + 2Cl- PbCl2 (ch t r n)

p ch t này không tan theo qui t c hòa tan (t t c các mu i clorua u tan tr mu i clorua b c,
Pb(II) và Th y ngân I).

3. Vi t ph ng trình ion cho các k t t a t o thành.

Pb+2 + 2Cl- PbCl2 (ch t r n)

Vi t t t c các ph ng trình ion xác nh các k t t a có th c t o thành khi 2dd sau ây

c tr n l n:

NH4OH + Al(NO3)3

1. Vi t ph ng trình phân ly bi u di n các ion riêng bi t trong 2 mu i khi chúng xu t hi n

trong dd.

NH4OH NH4+ + OH-

Al(NO3)3 Al+3 + 3NO3-

2. ánh d u các cation và các anion và tham chi u v i qui t c hòa tan d oán k t t a nào
c hình thành.

NH4+ + NO3- NH4NO3

Theo qui t c hòa tann thì t t c các mu i nitrat u hòa tan

Al+3 + 3OH- ---> Al(OH)3 (ch t r n)

Theo qui t c hòa tan thì t t c các hydroxyt u không tan ngo i tr hydroxyt c a các nguyên t
thu c nhóm 1 và nhóm 2 cho nên Nhôm hydroxyt là ch t không tan.

3. Vi t ph ng trình ion

Al+3 + 3OH- Al(OH)3 (ch t r n)

ã n m v ng qui t c v tính hòa tan c a các mu i và ây là m t s ví d b n t th c hành.

Vi t ph ng trình ion và xác nh k t t a nào s c hình thành khi các c p dd sau d c tr n

n:

1. Fe(C2H3O2)3 + KOH

2. Ca(NO3)2 + K2SO4

3. Li2S + CuSO4

4. Co(C2H3O2)2 + LiOH

t t a trong ph n ng hóa h c Trang 2

 Precipitations In Chemical Reactions

oán s k t t a d a vào n ng c a các ion

Trong bi u th c c a Ksp thì v ph i là tích n ng c a các ion. tr ng thái bão hòa khi các ion
trong dd là cân b ng v i ch t r n không tan ho c hòa tan không áng k , tích n ng c a các ion
ng m t giá tr nh tính g i là h ng s tích s tan hay tích s tan c a dd.

Ksp = tích n ng các ion

Tuy nhiên tích n ng các ion không b t bu c ph i b ng giá tr nh tính và có th có hai tr ng

p khác t n t i:

1. Tích n ng các ion < Ksp

2. Tích n ng các ion > Ksp

u tích n ng các ion < Ksp thì không có k t t a nào c t o thành m c dù mu i t o thành có
th là mu i không tan theo qui t c hòa tan. u này là b i vì n ng mol c a các ion không l n
làm cho quá trình k t tinh hình thành k t t a có th x y ra. Tr c tiên khi s k t t a b t u t o
thành các vi tinh th óng vai trò nh là h t gi ng làm m m cho s k t tinh b m t c a các vi tinh
th . Sau ó tinh th l n d n ra n m c kh i l ng c a chúng có th gi chúng l i v i nhau và d i
tác d ng c a tr ng tr ng chúng b kéo xu ng áy c a bình ch a dd.

t khác n u tích n ng các ion > Ksp thì n ng c a các ion l n cho s k t t a có th x y
ra. B ng s tính toán n ng mol c a các ion sau khi tr n l n các dd v i nhau r i em so sánh tích
các n ng v i tích s tan Ksp c a mu i không tan chúng ta có th d oán k t t a có c hình
thành hay không?

Sau ây là m t ví d :

ng c a ion Canxi trong th plasma c a máu là 0.0025M, n ng c a ion Oxalat là 1.10-8 M.

i Canxi oxalate có k t t a không? Cho bi t tích s tan c a mu i CaC2SO4, Ksp = 2.3 10-9.

1. Vi t ph ng trình cân b ng ion c a mu i Canxi oxalat.

CaC2O4 = Ca+2 + C2O4-2

2. Vi t tích n ng các ion:

Tích n ng các ion = [Ca+2] [C2O4-2]

3. Dùng các giá tr c a n ng cho tr c.

[Ca+2] = 0.0025 = 2.5 x 10-3 M

[C2O4-2] = 1 x 10-8 M

4. Tính toán tích các n ng .

Tích các n ng = [Ca+2] [C2O4-2] = (2.5 x 10-3) ( 1 x 10-8)

= 2.5 x 10-11

t t a trong ph n ng hóa h c Trang 3

 Precipitations In Chemical Reactions

5. So sánh k t qu tìm c v i Ksp và a ra k t lu n.

Tích n ng c a các ion (2.5 x 10-11) nh h n Ksp (2.3 x 10-9) chúng ta k t lu n là quá trình
hình thành k t t a không th x y ra vì n ng c a các ion không l n.

t ví d khác dành cho b n t th c hành.

Chì (II) Cromat, PbCrO4, dùng trong s n màu vàng ("crom vàng"). Khi n ng c a Pb+2 trong dd
là 5.0 x 10-4 M và n ng c a ion cromat là 5.0 x 10-5 M .B n có ngh là chì cromat s k t t a
không? Cho bi t r ng Ksp c a PbCrO4 = 1.8 x 10-14.

oán k t t a b ng vi c k t h p hai dung d ch

oán k t t a có x y ra hay không? Khi n ng mol và th tích c a dd ã bi t và b n ph i th c

hi n các b c nh sau:

1. Phát hi n ra các ion có th k t h p t o thành k t t a khi 2 dd c tr n l n .

2. Xác nh n ng mol c a m i dd mu i tr c khi chúng tr n l n v i mu i khác, b ng

cách nhân n ng mol và th tích(tính theo lít) c a m i dd.

3. Xác nh s mol c a m i ion tham gia vào quá trình k t t a dùng ph ng trình phân ly c a
i mu i.

4. C ng g p th tích c a 2 dd l i v i nhau.

5. Xác nh n ng mol c a các ion tham gia t o thành k t t a sau khi ã tr n l n 2dd b ng
cách l y s mol c a c a m i ion mà b n ã tìm c b c th 3 chia cho t ng th tích c a
2 dd (lít).

6. Vi t phu ng trình ion cho quá trình k t t a.

7. Tính tích n ng các ion c a k t t a

8. Gán các giá tr tìm c vào ph ng trình tính tích n ng các ion và ánh giá.

9. So sánh tích tìm c v i Ksp c a k t t a và k t lu n quá trình k t t a c a các ion có kh

ng x y ra hay không.

Hãy th làm ví d sau:

t th 45.0 ml dd m u c a 0.0015 M BaCl2 c cho vào m t c c ch a 75.0 ml dd 0.0025 M

KF. K t t a có c hình thành hay không?

1. D oán k t t a có th có hay không d a vào qui t c hòa tan ã nêu.

Theo qui t c hòa tan thì Bari Florua, BaF2, s không hòa tan.

2. Vi t ph ng trình phân ly cho BaF2

BaF2 = Ba+2 + 2F-

t t a trong ph n ng hóa h c Trang 4

 Precipitations In Chemical Reactions

3. Vi t tích n ng các ion.

Tích n ng các ion = [Ba+2] [F-]2

4. Ki m tra Ksp cho BaF2

Ksp = 1.0 x 10-6

5. Xác nh s mol c a BaCl2 = s mol Ba+2 trong m u tr c khi tr n l n.

mol BaCl2 = s mol Ba+2 = Phân t l ng c a BaCl2 x ( th tích c a dd BaCl2 tính theo
lít)

mol Ba+2 = 0.0015 (0.045 lit) = 0.0000675 mol = 6.75 x 10-5 mol

6. Xác nh s mol c a KF = s mol F- tr c khi tr n l n

mol KF =s mol F- = Phân t l ng c a KF x ( th tích c a dd KF tính theo lít)

mol F- = 0.0025(.075 lit) = 0.00001875 mol F- = 1.875 X 10-5 mol

7. Xác nh th tích c a dd sau khi tr n l n(tính b ng lít).

75.0 ml + 45.0 ml = 120 ml = 0.120 lit

8. Xác nh (n ng mol/lít) c a [Ba+2] sau khi tr n l n.

[Ba+2] = s mol c a Ba+2 ÷ t ng th tích tính theo lít

[Ba+2] = 6.75 x10-5 ÷ 0.120 =5.63 x 10-4 mol/lít

9. Xác nh (n ng mol/lít) c a [F-] sau khi tr n l n

[F-] = s mol c a F- / t ng th tích tính theo lít

[F-] = 1.875 x 10-5 / .120 = 1.563 x 10-4 mol/lít

10. Tính c a [Ba+2] và [F-]

Tích n ng ion = [Ba+2] [F-]2 = (5.63 x 10-4) (1.563 x 10-4)2

= 13.75 x 10-12 = 1.375 x 10-11

11. So sánh tích các n ng v i Ksp cho BaF2

tích n ng c a các ion (1.375 x 10-11) nh h n Ksp (1.0 x 10-6) do ó chúng ta k t lu n

không có k t t a c hình thành.

ây là m t bài t p dành cho b n:

t dd m u 45 m c a 0.015 M CaCl2 c thêm vào dd 55 ml 0.010 c a Na2SO4. có k t t a nào

c t o thành hay không?

t t a trong ph n ng hóa h c Trang 5