Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 1 -





I. I CNG SNG C HC
Phng php gii
- Cc khi nim c bn v sng c.
- Phn loi sng c, c im ca sng dc, sng ngang.
- Cc i lng c trng ca sng c: chu k, tn s sng, bin sng, bc sng v nng lng sng.
- Mi trng truyn sng v tc sng truyn trong cc mi trng.
- Phng trnh lin h chu k, tn s:
v .f
T
v v
v.T f
f
T
v

= =

= = =

Ch
Qu trnh truyn sng l mt qu trnh truyn pha dao ng, khi sng lan truyn th cc nh sng di chuyn cn
cc phn t vt cht mi trng m sng truyn qua th vn dao ng xung quanh v tr cn bng ca chng.
Khi sng truyn theo mt ng thng th bin v nng lng sng coi nh khng i
1 2 1 2
E E ; A A = =
Khi sng truyn trn mt phng th
1 2 1 2
2 1 2 1
E R A R
;
E R A R
= =
Khi sng truyn trong khng gian th
2
1 2 1 2
2 1 2 1
E R A R
;
E R A R
| |
= =
|
\

Khi quan st c n nh sng th khi sng lan truyn c qung ng bng (n 1), tng ng ht qung
thi gian l t = (n 1)T.
Cc v d in hnh
V d 1. Mt ngi ngi b bin quan st thy khong cch gia hai ngn sng lin tip bng 10 m. Ngoi ra
ngi m c 20 ngn sng i qua trc mt trong 76 (s).
a) Tnh chu k dao ng ca nc bin.
b) Tnh vn tc truyn ca nc bin.
Hng dn gii:
a) Khi ngi quan st c 20 ngn sng i qua th sng thc hin c qung ng l 19. Thi gian tng
ng sng lan truyn c qung ng trn l 19T, theo bi ta c 19T = 76 T = 4 (s).
b) Khong cch gia hai ngn sng lin tip chnh l bc sng, = 10 m.
Tc truyn sng c tnh theo cng thc
10
v 2, 5 m/s.
T 4

= = =
V d 2. Mt ngi quan st sng trn mt h thy khong cch gia hai ngn sng lin tip bng 2 m v c 6
ngn sng truyn qua trc mt trong 8 (s). Tc truyn sng nc l
A. v = 3,2 m/s. B. v = 1,25 m/s. C. v = 2,5 m/s. D. v = 3 m/s.
Hng dn gii:
Khong cch gia 2 ngn sng lin tip l nn ta c = 2 m.
6 ngn sng truyn qua tc l sng thc hin c 5 chu k dao ng, khi 5T = 8 T = 1,6 (s).
T , tc truyn sng l v = /T = 1,25 m/s chn p n B.
V d 3. Mt sng c lan truyn vi tn s f = 500 Hz, bin A = 0,25 mm. Sng lan truyn vi bc sng =
70 cm. Tm
a) tc truyn sng.
b) tc dao ng cc i ca cc phn t vt cht mi trng.
I CNG V SNG C HC
(TI LIU BI GING)
Gio vin: NG VIT HNG
Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 2 -

Hng dn gii:
a) Ta c
v
v f 0, 7.500 350 m/s.
f
= = = =
b) Tc cc i ca phn t mi trng: v
max
= .A = 2f.A = 2.500.0,25.10
-3
= 0,25 = 0,785 m/s.
II. PHNG TRNH SNG C HC
Phng trnh sng c ti mt im trn phng truyn sng
Gi s c mt ngun sng dao ng ti O vi phng trnh
O
2
u Acos(t) Acos t
T
| |
= =
|
\
.
Xt ti mt im M trn phng truyn sng, M cch O mt khong
d nh hnh v, sng tuyn theo phng t O n M.

Do sng truyn t O n M ht mt khong thi gian t = d/v, vi v l tc truyn sng nn dao ng ti M chm
pha hn dao ng ti O.
Khi li dao ng ti O thi im t t bng li dao ng ti M thi im t.
Ta c
M O O
d d d 2fd
u (t) u (t t) u t Acos t Acos t Acos t
v v v v
( | | | | ( (
= = = = =
| | ( ( (
\ \

Do
M
v f 1 2d d
u (t) Acos t , t .
f v v
| |
= = =
|
\

Vy phng trnh dao ng ti im M l
M
2d
u (t) Acos t ,

d
t .
v
| |
=
|

\
(1)
Nhn xt :
- Nu sng truyn t im M n O m bit phng trnh ti O l
O
2
u Acos(t) Acos t
T
| |
= =
|
\
th khi phng
trnh sng ti M l
M
2d
u (t) Acos t

| |
= +
|
\
, (2)
- Trong cc cng thc (1) v (2) th d v c cng n v vi nhau. n v ca v cng phi tng thch vi d v .
- Sng c c tnh tun hon theo thi gian vi chu k T v tun hon theo khng gian vi chu k .
lch pha gia hai im trn phng truyn sng
Gi M v N l hai im trn phng truyn sng, tng ng cch ngun cc khong d
M
v d
N

Khi phng trnh sng truyn t ngun O n M v N ln lt l
M
M
N
N
2d
u (t) Acos t

2d
u (t) Acos t

| |
=
|
\

| |

=
|

\

Pha dao ng ti M v N tng ng l
M
M
N
N
2d
t

2d
t

t
M N
M N M N
2(d d ) 2d
;d d d

= = = = c gi l lch pha ca hai im M v N.

Nu k2 = th hai im dao ng cng pha. Khi khong cch gn nht gia hai im dao ng cng pha tha
mn
min
2d
k2 d .

= =
Nu ( ) 2k 1 = + th hai im dao ng ngc pha. Khi khong cch gn nht gia hai im dao ng ngc
pha tha mn ( )
( )
min
2k 1 2d
2k 1 d d .
2 2
+
= + = =
O
M
d
Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 3 -

Nu
( ) 2k 1

2
+
= th hai im dao ng vung pha. Khi khong cch gn nht gia hai im dao ng vung
pha tha mn
( ) ( )
min
2k 1 2k 1 2d
d d .
2 4 4
+ +
= = =
V d in hnh
V d 1: Ti t = 0, u A ca mt si dy dao ng iu ha vi phng trnh u = 5cos(10t + /2) cm. Dao
ng truyn trn dy vi bin khng i v tc truyn sng l v = 80 cm/s.
a) Tnh bc sng.
b) Vit phng trnh dao ng ti im M cch A mt khong 24 cm.
Hng dn gii:
a) T phng trnh ta c
v 80
f 5Hz 16 cm/s.
2 f 5
= = = = =
b) Sng truyn t A n M nn dao ng ti M chm pha hn dao ng ti A
khi
A M M A M
2d 2.24 5 5
10t 10t u 5cos 10t cm
2 16 2 2
| | | |
> = = + = =
| |
\ \

Thi gian sng truyn t A n M l
d
t 0, 3(s)
v
= =
Vy phng trnh dao ng ti M l
M
5
u 5cos 10t cm,
2
| |
=
|
\
vi t 0,3 (s).
V d 2. Sng truyn t im M n im O ri n im N trn cng 1 phng truyn sng vi tc v = 20
m/s. Cho bit ti O dao ng c phng trnh u
O
= 4cos(2ft /6) cm v ti hai im gn nhau nht cch nhau
6 m trn cng phng truyn sng th dao ng lch pha nhau gc 2/3 rad. Cho ON = 0,5 m. Phng trnh
sng ti N l
A.
N
20t 2
u 4cos cm.
9 9
| |
=
|
\
B.
N
20t 2
u 4cos cm.
9 9
| |
= +
|
\

C.
N
40t 2
u 4cos cm.
9 9
| |
=
|
\
D.
N
40t 2
u 4cos cm.
9 9
| |
= +
|
\

Hng dn gii:
T gi thit ta c
2 2d 2 2.6 v 10
18 m f Hz.
3 3 9
= = = = = =
lch pha ca sng ti O v ti N l
O/ N
2.ON 2.0, 5
rad.
18 18
= = =
Khi phng trnh dao ng ti N l
N
20 20 2
u 4cos t 4cos t cm
9 6 18 9 9
| | | |
= =
| |
\ \
chn A.
V d 3. Mt sng c hc c tn s 45 Hz lan truyn vi tc 360 cm/s. Tnh
a) khong cch gn nht gia hai im trn phng truyn sng dao ng cng pha.
b) khong cch gn nht gia hai im trn phng truyn sng dao ng ngc pha.
c) khong cch gn nht gia hai im trn phng truyn sng dao ng vung pha.
Hng dn gii:
T gi thit ta tnh c bc sng = v/f = 360/45 = 8 cm.
a) Khong cch gn nht gia hai im dao ng cng pha l d
min
= = 8 cm.
b) Khong cch gn nht gia hai im dao ng ngc pha l d
min
= /2 = 4 cm.
c) Khong cch gn nht gia hai im dao ng vung pha l d
min
= /4 = 2 cm.
V d 4. Mt sng c ln truyn vi tn s 50 Hz, tc 160 m/s. Hai im gn nhau nht trn cng phng
truyn sng dao ng lch pha nhau l /4 th cch nhau mt khong
A. d = 80 cm. B. d = 40 m. C. d = 0,4 cm. D. d = 40 cm.
Hng dn gii:
T gi thit ta c bc sng = 160/50 = 3,2 m.
Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 4 -

Li c
2d 320
d 40 cm.
4 8 8
= = = = Vy d = 40 cm chn D.
V d 5. Mt sng c hc truyn theo phng Ox c phng trnh sng u = 10cos(800t 20d) cm, trong ta
d tnh bng mt (m), thi gian t tnh bng giy. Tc truyn sng trong mi trng l
A. v = 40 m/s. B. v = 80 m/s. C. v = 100 m/s. D. v = 314 m/s.
Hng dn gii:
T phng trnh dao ng ca sng ta c
400
800 2f f

v .f 40 m.
2d
20d

10

= =


= =

=

=

chn A.
V d 6. Mt sng ngang c phng trnh sng
( | |
=
( |
\
t d
u 6cos 2 cm,
0, 5 50
vi d c n v mt, t n v giy.
Tc truyn sng c gi tr l
A. v = 100 cm/s . B. v = 10 m/s. C. v = 10 cm/s. D. v = 100 m/s.
Hng dn gii:
T phng trnh sng ta c :
2t
t
4
t d 2d 0, 5
u 6cos 2 cm Acos t v .f 100 m/s
50 m 0, 5 50 2d 2d
50

= ( | | | |
= = =
( | |
=
\ \
=

chn D.
V d 7: Cho mt mi nhn S chm nh vo mt nc v dao ng iu ho vi tn s f = 20 Hz. Ngi ta thy
rng hai im A v B trn mt nc cng nm trn phng truyn sng cch nhau mt khong d = 10 cm lun
dao ng ngc pha vi nhau. Tnh vn tc truyn sng, bit rng vn tc ch vo khong t 0,8 m/s n 1
m/s.
Hng dn gii:
Hai im A v B dao ng ngc pha nn ta c ( ) ( )
2d
2k 1 2k 1 .

= + = +
Thc hin php bin i ta c
2d v 2d 2d.f
v .
2k 1 f 2k 1 2k 1
= = =
+ + +

Thay gi tr ca d = 10 cm, f = 20 Hz vo ta c
400 4
v (cm/s) (m).
2k 1 2k 1
= =
+ +

Do
4 3
0,8 v 1 0,8 1 k 2 k 2 v 0,8 m/s 80 cm/s.
2k 1 2
= = =
+

Vy tc truyn sng l v = 80 cm/s.
Nhn xt:
Trong nhng bi ton lin quan n lch pha (cng pha, ngc pha, vung pha) nh trn thng cho khong gi
tr ca v hay f. lm tt chng ta bin i biu thc lch pha ri rt ra .
Nu cho khong gi tr ca v th chng ta bin i biu thc theo v nh v d trn
Nu cho khong gi tr ca f th chng ta rt biu thc theo f ri gii bt phng trnh tm k nguyn.
V d 8: Mt sng c hc truyn trn dy vi tc v = 4 m/s, tn s sng thay i t 22 Hz n 26 Hz. im M
trn dy cch ngun 28 cm lun dao ng lch pha vung gc vi ngun. Bc sng truyn trn dy l
A. = 160 cm. B. = 1,6 cm. C. = 16 cm. D. = 100 cm.
Hng dn gii:
Dao ng ti M v ngun vung pha nn ( ) ( )
( ) 2k 1 v 2d v
k2 d 2k 1 2k 1 f .
2 4 4f 4d
+
= + = + = + =
M 22 Hz f 26 Hz nn
( ) ( ) 2k 1 v 2k 1 400
22 26 22 26 k 3 f 25 Hz.
4d 4.28
+ +
= =
Vy chn p n C.
Kha hc LTH mn Vt l Thy ngVit Hng Bi ging Sng c hc

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12
- Trang | 5 -

V d 9: Sng ngang truyn trn mt cht lng vi tn s f = 100 Hz. Trn cng phng truyn sng ta thy 2
im cch nhau 15 cm dao ng cng pha nhau. Tnh tc truyn sng, bit tc sng ny nm trong
khong t 2,8 m/s n 3,4 m/s.
A. v = 2,8 m/s. B. v = 3 m/s. C. v = 3,1 m/s. D. v = 3,2 m/s.
Hng dn gii:
Hai im dao ng cng pha nn
2d v d.f
k2 d k d k. v
f k
= = = =
M
0,15.100 15
2,8 (m/s) v 3, 4 (m/s) 2,8 3, 4 k 5 v 3 (m/s).
k k
= = =
Vy chn p n B.
V d 10: Mt sng ngang truyn trn trc Ox c m t bi phng trnh u = 0,5cos(50x 1000t) cm, trong
x c n v l cm. Tc dao ng cc i ca phn t mi trng ln gp bao nhiu ln tc truyn
sng ?
A. 20 ln. B. 25 ln. C. 50 ln. D. 100 ln.
Hng dn gii:
Tc cc i ca phn t mi trng l v
max
= A = 1000.0,5 = 500 cm/s.
Tc truyn sng l = 1000/50 = 20 cm/s tc ca phn t mi trng c sng truyn qua gp 25 ln tc
truyn sng.

Gio vin : ng Vit Hng
Ngun : Hocmai.vn