MC LC

.................................................................................................................................................. 2
CHNG 1 - NHNG VN C BN CA KINH T HC QUN L .................. 3
CHNG 2 - K THUT TI U HA ........................................................................... 13
CHNG 3 - LC TH TRNG: CU V CUNG ....................................................... 31
CHNG 4 - PHN TCH CU NH LNG .............................................................. 55
CHNG 6 - L THUYT SN XUT .......................................................................... 102
CHNG 7 - LP K HOCH A SN PHM V QUY HOCH TUYN TNH
................................................................................................................................................. 121

LI M U
Kha hc ny trnh by sc tch v r rng mn kinh t qun l. Mn kinh t qun l c
th gi di nhiu tn gi khc nhau nh kinh t kinh doanh, phn tch kinh t trong
quyt nh kinh doanh, kinh t hc cho quyt nh qun lcho c sinh vin cha tt
nghip v sinh vin tt nghip.
Kha hc tp trung vo nhng vn nn tng v thit yu gip hc vin nhn thc c
qu trnh ra v ng dng quyt nh kinh doanh thng qua cc cng c kinh t v nh
lng. N minh ha cc quyt nh bng nhiu vn c gii quyt nhm kim tra
v gip sinh vin cng c li kin thc v mn hc. Hn na, nhiu chuyn gia kinh
doanh cng c th hc hi t kha hc ny. Ngi c nn lm mt s bi tp kinh t
cp bt u. Mc ch ca vic lm ny l nhm c c mt khi lng ti thiu kin
thc nn ton hc v thng k cp i hc.
Kha hc trnh by ng dng ca l thuyt kinh t v cc khi nim vo quyt nh kinh
doanh thc t mt cch bao qut v chuyn su. Bao gm cc cu hi, vn km theo
gii php.

2/142
CHNG 1 - NHNG VN C BN CA KINH T HC
QUN L
MC TIU HC TP
Sau khi hc chng ny bn c th:
1. Gii thch v lit k cc hm lin quan n kinh t hc qun l
2. Xc nh cc ngun lc v a ra cc v d v li nhun k ton
3. M t vai tr ca li nhun kinh t
4. Tnh ton v nh ngha khi nim gi tr ca tin theo thi gian
5. Phn tch v m t chi tit quy trnh pht sinh gi tr hin ti
6. M t chi tit v gii thch gi tr ca mt hng
7. Hiu v gii thch c khi nim ti a ha li nhun
8. Hiu r cch ti a ha gi tr ti sn (c ng)
9. Gii thch v cho v d v phn tch cn bin
10. Xc nh v p dng cc chin lc ti u ha li nhun
Kinh t hc qun l (hoc kinh t hc kinh doanh) l mn kinh t hc p dng trong ra
quyt nh. N l mt nhnh ca mn kinh t hc p dng l thuyt kinh t v phng
php lun khoa hc vo vic ra quyt nh nhm gii quyt nhng vn qun l v kinh
doanh. Mc tiu ca mn hc nhm lp khong trng gia l thuyt kinh t tru tng v
thc t qun l. Kinh t hc qun l nghin cu mt cch c h thng cch phn b cc
ngun lc sao cho c hiu qu nht nhm t ti mc tiu qun l.
Chng ta thng thy rng l thuyt v cc cng c kinh t khng gii
quyt tt c cc vn qun l. Chng ta vn phi mn nhiu cng c v k
thut ca ti chnh, nghin cu hot ng, v cc quy tc kinh doanh. iu ny
c ngha l l thuyt v cc cng c kinh t, v c cc nguyn tc kinh doanh u
lin quan n vn kinh t qun l.
3/142
QU TRNH RA QUYT NH QUN L
Cc bc c bn trong qu trnh ra quyt nh gm:
Bc 1 Nhn din vn . Khi kt lun c vn tn ti, b my qun l nn chun b
xc nh c th hoc thng bo chnh xc v vn . V d, cng ty nn sn xut
bao nhiu sn phm?
Bc 2 La chn mt mc tiu. Mc tiu ti a ha li nhun hay ti thiu ha chi ph?
Bc 3 Xc nh cc hn ch. S la chn ca b my qun l lun lun b gii hn bi
s sn c cc ngun lc, lut l, cc o lut iu chnh, cc gi tr o c, hoc mong
mun ca b my qun l. Cn phi xc nh bt c hn ch no c kh nng tn ti.
Bc 4 Xc nh cc phng n thay th hoc lm r cc bin quyt nh khc nhau m
hng cn tho g.
Bc 5 La chn phng n ph hp vi cc mc tiu ca doanh nghip hay xc nh
phng n ti u (v d, phng n ti a ha li nhun hay ti thiu ha chi ph).
LI NHUN
Li nhun (profits) thng c coi l vn mu cht ca hng. Khi li nhun c
to ra mt cch hp php v hp l, em li g cho cc doanh nghip? u tin, n l
thng ip r rng cho thy cng ty ny ang cung cp nhng sn phm v dch v m
con ngi ang cn hoc mong mun - c bit mc gi m h sn sng chi tr. Cng
vy, mt mc li nhun tt c ngha l chi ph ca cng ty theo ng k hoch d tnh.
4/142
CC CNG C V L
THUYT KINH T
L thuyt v nhu cu
L thuyt v doanh nghip
L thuyt sn xut
C cu th trng
Kinh t hc v m
CC CNG C V KHOA
HC QUYT NH
Ti u ha
Cc phng php thng k
D bo v c lng
Ti chnh v u t
Cc cng c ra quyt nh
khoa hc khc
KINH T QUN L
S dng cc cng c v l
thuyt kinh t cng phng
php lun khoa hc trong
vic ra quyt nh gii
quyt cc vn kinh doanh
v phn b ngun lc ti u
N cng c ngha l hiu qu. Ti sao cc doanh nghip cn phi to ra mt mc li
nhun cao?
VAI TR CA LI NHUN
Mc li nhun cao cho php cc cng ty:
1. em li li nhun cho nh u t khi dm mo him u t vn
2. Nghin cu, pht trin hng ha - dch v mi v tt hn.
3. To cng n vic lm, thng v m rng c hi thng tin cho nhn vin.
4. ng vin kp thi i vi nhng hot ng c hiu qu.
LI NHUN K TON V LI NHUN KINH T
Cn phn bit c li nhun k ton v li nhun kinh t.
Li nhun k ton (Accounting profits), cn gi l li nhun kinh doanh, l phn chnh
lch gia tng doanh thu v chi ph sn xut hng ha hoc dch v. Li nhun k ton
c ghi dng cui cng trong bn bo co thu nhp ca mt doanh nghip.
Li nhun kinh t (Economic profits) th ngc li, l phn chnh lch gia tng doanh
thu v tng chi ph c hi (opportunity costs). Chi ph c hi ca vic s dng mt ngun
lc to ra chi ph kinh t bao gm chi ph tng minh ca ngun lc v chi ph n ca
phng n s dng ngun lc tt nht b b qua. V l do ny chi ph c hi ni chung
thng cao hn chi ph k ton hay chi ph trn s sch. V d, chi ph c hi ca vic
tham d kha hc h l chi ph cho gio vin v gio trnh cng vi s tin m l ra bn
kim c nu nh i lm sut k ngh h.
TI A HA LI NHUN V PHN TCH CN BIN
Mc ch ca mt cng ty l ti a ha li nhun (profit maxinmization). y l l thuyt
truyn thng khc vi l thuyt hnh vi ca mt cng ty. Phn tch cn bin (marginal
analysis) cho bit nn ra quyt nh kinh doanh v hnh ng nh th no khi doanh thu
cn bin (MR) vt qua chi ph cn bin (MC). (MR l phn doanh thu thm khi bn
thm mt n v u ra v MC l chi ph u vo dng sn xut thm mt n v u
ra).
Nu MR=MC, quyt nh a ra s ti a ha li nhun cng ty.
V D 1
Gi TR(Q) l tng doanh thu m mt cng ty c c t vic sn xut Q n v u ra v
gi TC (Q) l tng chi ph sn xut Q n v u ra . Do , li nhun ( ) l:
(Q) = TR(Q) - TC(Q).
Nh qun l phi i mt vi tnh hung nh tm tt trong ct 1 n ct 3 bng 1 mun
xc nh c sn lng u ra cho php ti a ha li nhun.
5/142
BNG 1
PHN TCH CN BIN
Q
(1)
TR(Q)
(2)
TC(Q)
(3)
(Q)
(4) = (2) - (3)
MR MC
0 0 0 0 - -
1 90 10 80 90 10 MR>MC
2 170 30 140 80 20
3 240 60 180 70 30
4 300 100 200 60 40
5 350 150 200 50 50 MR=MC
6 390 210 180 40 60
7 420 280 140 30 70
8 440 360 80 20 80
9 450 450 0 10 90
10 450 550 -100 0 100 MR<MC
Li nhun c m t trong ct 4. T bng 1 c th thy:
a. Vi iu kin MR ln hn MC, phn sn lng Q tng thm lm cho tng
doanh thu tng nhiu hn so vi phn tng trong tng chi ph.
b. Li nhun ct 4 c ti a ha khi li nhun t $200, c c khi nh
qun l tng 5 n v trong Q.
c. Ti mc ti a ha li nhun ca Q (5 n v), MR=MC (trong trng hp ny
c 2 t $50). Ch rng li nhun c ti a ha ti 4 n v. Tnh hung
ny xut hin khi chng ta gii quyt cc n v u ra ring r. T gi tr i
trong cun sch ny, li nhun lun c ti a ha khi MR=MC.
ng tic, mc tiu ti a ha li nhun, c nh ngha mt cch c h thng chu nh
hng ca cc khim khuyt sau: (1) Mc tiu ti a ha li nhun khng nh gi c
ri ro gn vi cc quyt nh thay th, (2) Mc tiu ti a ha li nhun khng to ra nn
tng so snh cc dng doanh thu v chi ph theo thi gian, v (3) thay v tm cch ti
a ha mt mc tiu no , chng hn nh li nhun, cng ty li va lng, hoc chp
nhn cc cp hot ng ca mnh. y l mt m hnh khc ca hng, gi l l thuyt
hnh vi doanh nghip. Hn na, ti a ha li nhun ch l mc tiu ngn hn, ngha l
ti a ha li nhun trong mt khong thi gian nht nh.
6/142
TI A HA TI SN
Mt mc tiu hot ng khc ca cng ty l ti a ha ti sn (wealth maximization - hay
ti a ha gi tr cho c ng). y l mc tiu di hn. Ngi ta ai cng thch ti a ha
ti sn ca mnh v n tnh n: (1) Ti sn lu di, (2) Ri ro hay bt n, (3) Thi gian
hon vn, (4) C tc.
Ch tiu ti a ha li nhun yu cu cng ty nh gi c li nhun k vng hay dng
tin mt lin quan n mt quyt nh, bng vic tnh ton mt cch r rng thi gian chu
chuyn ca dng tin ny cng nh ri ro i km vi n. Vic xem xt thi gian ca dng
tin i hi dng tin mt trong tng lai phi c iu chnh hoc chit khu theo mt
t l li sut no phn nh chi ph ca ngn qu c dng cp vn cho d n. C
th gii quyt ri ro lin quan n cc dng tin mt bng mt s cch, trong c mt
cch l ch r phn phi xc sut ca cc dng tin. Chng ta s tho lun chi tit v khi
nim gi tr thi gian ca tin theo thi gian v cc yu t ri ro trong chng 11 v 12.
L thuyt hnh vi ngi sn xut xut cc mc tiu m hng sn xut c th theo ui
nh tng trng, quy m, v tn ti lu di. S tng trng thng c o bng doanh
thu tng ln, th phn, ti sn, v/hoc s lng nhn vin. S tn ti lu di ca mt cng
ty ch c m bo khi qu trnh ra quyt nh kinh doanh c xc nh theo hng
trnh hoc ti thiu ha ri ro hn l ti a ha li nhun.
XC NH GI TR CA TIN THEO THI GIAN
Mt la by gi c gi tr cao hn so vi mt la nhn c sau ny. Nhn nh ny tng
kt li mt nguyn l quan trng: gi tr ca tin c tnh thi gian. Chi ph c hi ca vic
nhn c mt la trong tng lai l phn li l ra c th thu c nu nhn ng la
ngy hm nay. Chi ph c hi ny phn nh gi tr ca tin theo thi gian (time value of
money).
Gi tr ca tin theo thi gian l mt vn quan trng cn phi cn nhc khi ra quyt nh
kinh doanh. Phn tch gi tr hin ti (hay dng tin mt chit khu) c dng rng ri
trong tnh ton thi gian ca dng tin mt vo v ra.
Gi tr hin ti l g ng tin hin nay ng gi bao nhiu?
Gi tr hin ti (present value) l gi tr ngy hm nay ca dng tin mt tng lai. Vic tnh
ton cc gi tr hin ti ( hay chit khu) i lp vi vic xc nh gi tr tng lai. Li sut i
c xem l t l chit khu.
V vy,
FV
n
PV=
n
(1+i)
V D 2
Bn mun nhn c $10,000 trong vng 6 nm ti vi li sut 15% th s tin phi c ngy
hm nay l $4,320.
7/142
iu ny c ngha l $4,320 u t ngy hm nay vi mc li sut 15%, 6 nm sau s tin
ny s ln ti $10,000.
tng c bn v gi tr hin ti ca lng tin trong tng lai c th c m rng sang
mt lot cc dng tin mt tng lai, c ch r di y.
n
t 1 2 n
1 2 n t
t=1
FV FV FV FV
PV= + +...+ =
(1+i) (1+i) (1+i) (1+i)

V D 3
Bn d nh bt u dng sn phm mi vi mc chi ph khi im l $32,000. Cc dng
tin mt c ln k hoch hng nm l:
Nu bn nht thit phi kim c t nht 10% t s tin u t, bn c nn sn xut dng
sn phm mi ny khng?
Gi tr hin ti ca cc dng vo tin mt hn hp c tnh ton trong bng sau:
Nm Dng tin mt vo 1/(1+0.10)
t
Gi tr hin ti
1 $10,000 0.909 $9,090
2 $20,000 0.826 16,520
3 $5,000 0.751 3,755
$29,365
V gi tr hin ti ca dng vo tin mt d tnh thp hn vn u t ban u nn bn khng
nn thc hin d n ny.
Ch :
Khi thc hin cc tnh ton v gi tr hin ti cn s dng:
a. Cc cng c tnh ton ti chnh
b. Bng gi tr hin ti (Bng 3 v 4 trong ph lc)
c. Hm gi tr hin ti s dng phn mm bng tnh nh Excel hoc Lotus 1-2-3.
8/142
1 $10,000
2 $20,000
3 $5,000

1
PV = $10,000 = $10,000(0.432) = $4,320
(1 + 0.15)
6

Da vo phng php m bn s dng, lm trn trong kt qu l iu khng th trnh
khi. Cc chi tit v phn tch gi tr hin ti s c cp trong chng 11.
XC NH GI TR CA DOANH NGHIP
Qu trnh xc nh gi tr ca mt hng bao gm vic tm gi tr hin ti ca li nhun
(hay cc dng tin mt) tng lai d tnh ca hng , c tnh vo gi tr hin ti vi
mc li sut ph hp. V mt ton hc, m hnh nh gi c bn c th c nh ngha
nh sau:
Trong
V = gi tr hin ti ca hng
C
t
= dng tin hoc li nhun tng lai d tnh giai on t = 1, ,n
r = t sut li nhun bt buc
V D 4
Cng ty XYZ mun c li nhun cui nm trong 3 nm lin tip l: $30,000, $90,000,
v $120,000. Sau cng ty ny ng ca. Cho li sut 10%, xc nh gi tr ca
cng ty.
Gi tr hin ti ca lot li nhun c tnh ton nh sau:
Nm Dng tin mt u vo 1/(1+0.10)
n


Gi tr hin ti
1 $30,000 0.909 $27,270
2 90,000 0.826 74,340
3 120,000 0.751 90,120
$191,730
CU HI
1. nh ngha kinh t hc qun l.
Vai tr v mc tiu ca mt hng?
2. Phn bit li nhun k ton v li nhun kinh t.
3. Gi tr ca mt cng ty l g?
4. Gii thch phn tch cn bin.
5. nh ngha chi ph c hi.
9/142

+
n
1 t
t
t
r) 1 (
C
= V


BI TP
1. Bn ang cn nhc xem c nn m mt ca hng hamburger hay khng. Hin
nay thu nhp t cng vic t vn t do ca bn l $45,000 mi nm v s phi b
cng vic ny nu m ca hng. Nu bn m ca hng, mi nm bn phi tr
$245,000 tin thu ca hng v cc chi ph hot ng khc.
a. u l chi ph k ton?
b. u l chi ph c hi?
2. Bng sau cho bit li nhun k vng cui nm trong 3 nm tip theo ca mi
hng. Coi li sut n nh mc 8% trong sut 3 nm. Xc nh gi tr ca mi
hng
Hng Li nhun
nm 1
Li nhun
nm 2
Li nhun
nm 3
X $60,000 $70,000 $80,000
Y $40,000 $80,000 $100,000
a. Tho lun s khc nhau v li nhun ca cc hng.
b. Hng no c gi tr ln hn?
3. Hon thnh bng sau v tr li cc cu hi km theo:
Q TR(Q) TC(Q)
(Q)
MR MC
0 0 0 - -
1 200 10
2 380 30
3 540 60
4 680 100
5 800 150
6 900 210
7 970 280
8 1,040 360
9 1,080 450
10 1,100 550
a. Sn lng Q no ti a ha li nhun?
b. Mi quan h gia doanh thu cn bin (MR) v chi ph cn bin (MC) ti sn
lng Q ?
10/142
TR LI
1. Kinh t hc qun l l mt nghin cu c h thng v cch phn b cc ngun lc
nhm t c mc tiu qun l mt cch hiu qu nht.
2. Vai tr ca mt cng ty l phn b cc ngun lc c hn mt cch ti u v
tha mn mc ch ca cc c ng. Mc tiu ca mt cng ty l ti a ha li
nhun.
3. Li nhun k ton, cn gi l li nhun kinh doanh, l phn chnh lch gia tng
doanh thu v chi ph sn xut hng ha v dch v. Li nhun k ton c vit
dng cui cng trong bo co thu nhp ca cng ty. Trong khi li nhun kinh t
l phn chnh lch gia tng doanh thu v tng chi ph c hi.
4. Gi tr ca mt cng ty l gi tr hin ti ca li nhun m cng ty thu c
trong tng lai c chit khu mt t l li ph hp.
5. Phn tch cn bin ch ra rng ch nn ra quyt nh v hnh ng khi doanh thu
cn bin vt qu chi ph cn bin. Nu tnh hung ny xy ra, quyt nh a ra
s ti a ha li nhun.
6. Chi ph c hi l li nhun rng b b qua khi khng la chn phng n s dng
ngun lc tt nht.
GI GII BI TP
1.
a. Chi ph k ton l $245,000 mt nm gm tin thu ca hng v cc chi ph
hot ng khc.
b. Chi ph c hi l $290,000 mt nm. ($45,000 + $245,000).
2.
a. Cng ty X c li nhun nm th nht cao hn nhng xung thp vo nm th
2 v th 3, trong khi cng ty Y c li nhun nm th nht thp hn so vi cng
ty X, nhng li nhun nm 2 v 3 nhiu hn.
b. Gi tr hin ti ca lot li nhun ny c tnh ton nh sau:
Cng ty X
Nm Dng vo tin mt 1/(1+0.08)
n


Gi tr hin ti
1 $60,000 0.926 $55,560
2 70,000 0.857 59,990
3 80,000 0.794 63,520
$ 179,070
11/142
Cng ty Y
Nm Dng vo tin mt 1/(1+0.08)
n


Gi tr hin ti
1 $40,000 0.926 $ 37,040
2 80,000 0.857 68,560
3 100,000 0.794 79,400
$ 185,000
Cng ty Y c gi tr hin ti cao hn.
3.
Q
(1)
TR(Q)
(2)
TC(Q)
(3)
(Q)
(2) (3)
MR MC
0 0 0 0 - -
1 200 10 190 200 10
2 380 30 350 180 20
3 540 60 480 160 30
4 680 100 580 140 40
5 800 150 650 120 50
6 900 210 690 100 60
7 970 280 690 70 70
8 1,030 360 680 60 80
9 1,080 450 630 50 90
10 1,100 550 550 20 100
a. Q = 7 l sn lng ti a ha li nhun
b. MR = MC = $70 ti Q = 7 n v
12/142
CHNG 2 - K THUT TI U HA
MC TIU HC TP:
Sau khi nghin cu chng ny bn c th:
1. nh ngha mt o hm
2. Gii thch cch s dng mt o hm ring
3. Tnh ton v xc nh dc
4. Phn bit cc c im ca o hm bc 2
5. Xc nh v tnh ton im cc tr
6. Thit lp qu trnh ti u ha
7. Xc nh v p dng qu trnh t c li nhun ti a
8. Hiu v gii thch c ti thiu ha chi ph
9. nh ngha v cho v d v ti u ha b rng buc
10. Biu din v cho v d v hm Lagrangean
11. Tho lun v trnh by ng dng ca nhn t Lagrangean
Trong lnh vc kinh t hc, nhn bit c mi quan h gia cc lng kinh t khc nhau
l rt quan trng. Chng hn nh, bn bit rng c mi quan h gia gi ca mt hng
ha (hay dch v) vi s lng bn c. Qua kha hc ny bn s hiu c cc mi
quan h nh hm sn xut, hm chi ph v hm li nhun.
C 2 cch phn tch c bn: ton hc v th.
KHI NIM MI QUAN H HM S
Hm y = f(x) (c l y l mt hm s ca x) c ngha gi tr ca y ph thuc vo gi tr
ca x. Gia 2 bin c mt mi quan h. V d: Lng hng ha bn ra ph thuc vo mc
gi c chp nhn mua. Tuy nhin hm ny khng cho bit bn cht ca mi quan h.
iu ny c ngha l khi x tng ln, y cng tng ln, hoc gim xung. y = f(x) cho thy
mi quan h rng i vi mi gi tr ca x u c mt gi tr y tng ng.
Tuy nhin, nu :
y = 4x + 5
Th chng ta c mt gi thit c th - chng ta thit lp c ni dung cho mi quan
h. Khi gi tr ca x tng ln 1, gi tr ca y s tng ln 4 n v. Trn thc t vi mi gi
tr ca x, chng ta c th tnh c gi tr ca y.
S DNG TH
Xt mi quan h hm s sau y: y = 2x + 2 trong x l s tn phn bn c s dng,
v y l s ma mng thu c. Chng ta c bng cho bit gi tr ca y tng ng vi mt
s gi tr ca x. Sau y l bng 1:
13/142
BNG 1
MI QUAN H HM S
nU x = tH y =
0 2
1 4
2 6
3 8
4 10
HNH 1
TH HM S
Mi im trn th trn (khng ch l nhng im c nh du) i din cho mt gi
tr ca x v mt gi tr ca y. Chng hn nh, A cho bit x=3 v y =8. biu din hm
s ny, chng ta ch cn xc nh 2 im c gi tr tha mn biu thc v v mt ng
thng ni 2 im ny vi nhau. Mi im trn ng thng ny cho bit vi mi gi tr x
cho trc (tn phn bn) u c mt gi tr ca y tng ng. Trong ton hc, ngi ta
thng dng y nh l mt bin ph thuc, x l bin c lp v biu din mi quan h ny
vi x nm trn trc honh v y nm trn trc tung. Khng phi bt c hm s no cng c
th biu din c bng mt ng thng trn th (nhng hm ny gi l hm tuyn
tnh).
14/142
CH :
i khi cc nh kinh t biu din bin ph thuc trn trc honh v bin c lp trn trc
tung. Mt v d ca trng hp ny l phn tch cung v cu m mc gi (bin c
lp) v lng (bin ph thuc) c biu din ln lt trn trc tung v trc honh (xem
hnh 2)
HNH 2
HM CUNG V CU
PHP TNH VI PHN
Php tnh vi phn dng xc nh t l thay i trong mt hm lin quan n s
thay i ca bin c lp. Trn thc t, tn gi vi phn lin quan n chnh lch
xut hin trong gi tr ca mt hm s c c do s thay i ca bin c lp:
y/ x trong s thay i trong y, y cho bit s thay i trong bin ph
thuc lin quan ti x, s thay i trong gi tr ca x.
Cng c chnh dng xc nh cc chnh lch ny gi l o hm, to ra bi
php tnh vi phn. o hm dy/dx=y=f (x) ca hm s y=f(x) ti x
0
c nh
ngha l

f(x +x)-f(x )
dyy
0 0
= lim = lim
dxx x
x->0 x->0
iu ny c ngha o hm dy/dx=y=f (x)ca mt hm y = f(x) ti x
0
l gii hn
ca thng vi phn y/ x khi x tin v 0
15/142
CH :
o hm l t l thay i tc thi ca mt hm ti mt im (x = x
0
), trong khi
thng vi phn l t l thay i trung bnh trong mt khong (x
0
, x
0
+ x) no
. Ch trong trng hp ng thng, hai t l ny mi ng nht. Trn th,
o hm l dc ca ng tip tuyn vi ng ti im x
0
.
QUY TC TNH VI PHN
Quy tc 1 (Quy tc hng s): y= f(x) = c, l mt hng s
o hm dy/dx = y= f (x) = 0. o hm ca mt hm hng s bng 0. Ngha l,
t l thay i trong mt hng s lin quan n s thay i trong bin c lp
(hay bt c bin no, trong trng hp ny) bng 0
V d: Nu y = 13, th dy/dx = 0
Quy tc 2 (Quy tc hm s m bin): y = f(x) = cx
n
.
o hm: dy/dx=cnx
n-1
.
V d: Nu y = x
3
, th dy/dx = 3x
2
.
Nu y = x, th dy/dx = 1x
0
= 1.
Quy tc 3 (Quy tc o hm ca tng cc hm s): y = f(x) + g(x).
Hm s: dy/dx = f (x)+ g(x), khi f (x) = df(x)/dx v g(x) = dg(x)/ dx. Quy tc
ny quy nh o hm ca mt tng hai hm s khc nhau ca cng mt bin c
lp bng tng hai o hm ca cc hm ring l.
V d: Nu y = x
4
+ 2x, dy/dx = 4x
3
+ 2.
Nu 4x - 5x
2
, th dy/dx = 4 - 10x.
Quy tc 4 (Quy tc o hm ca mt tch): y = f(x)g(x).
Hm s: dy/dx = f (x)g(x) + g(x)f(x).
Quy tc ny ch ra rng o hm mt tch 2 hm s khc nhau ca cng bin c
lp l tng ca tch ca o hm hm th nht nhn vi hm th 2, sau cng
vi tch ca o hm hm th 2 nhn vi hm th nht.
V d: Nu y = x
2
(2x - 3), th dy/dx = x
2
(2 - 0) + (2x - 3)(2x)
= 2x
2
+ 4x
2
- 6x = 6x
2
- 6x = 6x(x - 1)
Quy tc 5 (Quy tc o hm mt thng): y = f(x)/g(x).
o hm:
2
)] ( [
) ( ) ( ' ) ( ) ( ' '
/
x g
x f x g x g x f
dx dy

16/142
V d: Nu y = 5x/(2x + 1), th
5(2x+1)-2(5x)
dy/dx= =5/(2x+1)
2
(2x+1)
Quy tc 6 (Quy tc tnh o hm hp): y =g(z), trong z = f(x)
o hm:
dy dz
dy/dx= . =g'(z)f'(x)
dz dx
Quy tc ny ch ra rng x thay i s ko theo z thay i, n lt n, z li ko
theo y thay i. Do vy, dy/dx, hay t l thay i ca y tng ng vi x, c
xc nh theo t l thay i ca z tng ng theo x, dz/dx nhn vi t l thay i
ca y theo z, dy/dz.
V d: Nu y = 10z - 2z
2
- 3, trong z = 2x
2
- 1, th
dy/dx = (10 - 4z)(4x) = [10 - 4(2x
2
- 1)](4x)
= (10 - 8x
2
+ 4)(4x) = 40x - 32x
2
+ 16x = 56x - 32x
2
.
Quy tc 7 (Quy tc o hm nghch o): x = f
--1
(y), trong f
1
l hm nghch
o ch khng phi l 1/f(y).
o hm c dng:
dx dy
dy dx
/
1
/
V d: Nu y = 5x + 3, th x = 1/5 y - 3/5, v dx/dy = 1/5.
V d sau y cho bit cch dng o hm tm ra t l thay i.
V D 1
Cng ty cung cp dch v lau dn Peruvian l nh phn phi ch yu cht ty ra
quan trng cho nhng ngi qut dn khp min nam nc M. Cht ty ra ny
dng to ra lp bo v bn ngoi cho cc hm lm lnh sut ma h c m
cao. Peruvian cung cp cht ty trong nhng chic xe tc, v mi khch hng
phi mua t nht 100-gallon (1 gallon = 3.78 lt M). Gi tin mi gallon l $12.
Khch hng mua khi lng ln hn 100 gallon s c chit khu $0.05 mi
gallon. Phn trm chit khu ny ch p dng cho nhng lng hng ln hn mc
ti thiu; 100 gallon u tin vn c gi l $12 mi gallon bt k tng s gallon
c mua l bao nhiu i na.
B phn qun l thit lp hm ton hc sau y v tng doanh thu t mi khch
hng da vo nhng thng tin trn nh sau:
17/142
TR $12(100) + [$12 $0.05(x 100)] (x 100) = 500 + 22x 0.05x
2
y l mt hm bc 2. o hm ca dng hm s ny l:
dTR/dx 22 0.10x.
CH :
o hm ca hm tng doanh thu cho bit doanh thu cn bin (MR), v d, phn
tng ln trong TR c c t mt n v tng thm ca u ra. Tng t, chi ph
cn bin bng o hm ca hm tng chi ph
o hm ny phn nh mt thc t rng mc thay i khng phi l mt hng s.
C ngha l mc thay i ph thuc vo gi tr ca x, v vy mc thay i t n
s thay i khi gi tr ca g thay i. Tnh a dng trong mc thay i l do mc
thay i ca mt hm bc 2 thay i lin tc. tm ra mc thay i trong TR
khi mt s lng gallon c th c bn cho ngi mua, thay x trong o hm
bng lng gallon ny. V d, tm mc thay i (mi gallon) trong TR ti 105
gallon, php tnh da trn o hm sau l cn thit.
22 0.10(105) 22 10.50 11.50.
Ngha l tng doanh thu thay i $11.50 vi doanh s 105 gallon. Ti mc bn
110 gallons, mc thay i l $11,
22 0.10(110) 22 11 11.
Ni cch khc, tng doanh thu thay i t l $11 khi doanh s bn l 110
gallons, ngc li so vi t l $11.50 khi doanh s l 105 gallons
CC TR CA MT HM S V KIM TRA BNG O HM BC
NHT
Gi tr cc tr t c ca mt hm (gi tr ln nht hoc nh nht) rt quan
trng trong ra quyt nh kinh t. Phn ln kinh t hc gii quyt vn ti u
ha, l ti a ha li nhun hoc ti thiu ha chi ph.
IU KIN KIM TRA BNG O HM BC NHT
Php th o hm bc nht (first derivative test - hay iu kin bc nht ) dng
xc nh cc im cc tr ca mt hm (Xem hnh 3). dy/dx = y= f (x
0
) = 0
ti im cc i hoc cc tiu v x
0
gi l cc tr ca hm. Gm 3 bc: (1) tm
o hm, (2) t biu thc bng 0 v (3) tm gi tr ca x.
o hm bc 2 c c t vic p dng quy tc vi phn cho o hm bc nht
ch khng phi i vi hm ban u. Kt qu vi phn o hm bc nht cho ta
o hm bc 2, c dng d
2
y/dx
2
= y= f(x).
V D 2
Gi s y = f(x) = 3x
2
. Th, dy/dx = f (x) = 6x.
18/142
6x l kt qu ca o hm bc nht. o hm bc 2 l d
2
y/dx
2
= y= f(x) = 6.
CH :
o hm bc 2 dng nh gi o hm bc nht. Ni cch khc o hm bc 2
o lng t l thay i ca dc hm gc f(x).
HNH 3
IM CC I V CC TIU
IU KIN BC HAI
Chng ta cn xc nh xem gi tr cc tr l cc tiu hay cc i. C th tm c
thng tin ny thng qua vic tm o hm bc 2 (hay iu kin bc 2). Php th
nh sau:
1. Hm y = f(x) t cc i ti im x = x
0
no nu f (x
0
) = 0 v f (x
0
) m.
2. Tng t nh vy, f(x) t cc tiu ti mt im x
0
no nu f (x
0
) = 0 v
f (x
0
) dng.
3. Nu c hm bc nht v hm bc 2 u bng 0 th ta ch c mt im un ch
khng c gi tr cc i hoc cc tiu, tc l f (x
0
) = 0 v f (x
0
) = 0. Mt v
d v hm khng c im cc i v cc tiu l y = f(x) = x
3
.
V D 3
Xem li v d 1 :
TR = 500 + 22x 0.05x
2
.
TR/dx = 22 0.10x = 0
19/142
Ta cho o hm bc nht bng 0 v tm c gi tr x, nh sau:
22 0.10x 0
0.10x 22
x 220.
Ch rng d
2
TR/dx
2
= -0.1. V o hm bc 2 m, gi tr cc tr ca hm (x* =
220) l gi tr cc i.
Thay x bi x* = 220 trong hm gc chng ta c doanh thu cc i nh sau:
500 + 22(220) 0.05(220)
2
500 + 4,840 0.05(48,400)
$1,920
V D 4
Cho y = f(x) = x
3
- 12x
2
+ 36x + 18
c gi tr ti hn chng ta tm o hm bc nht v cho o hm ny bng 0.
dy/dx = f (x) = 3x
2
- 24x + 36 = 0
= (3x - 18)(x - 2) = 0, cho thy phng trnh bc 2 ny c 2
nghim.
Cc nghim kp l: (3x - 18) = 0 v (x - 2) = 0; do , x
1
= 6 v x
2
= 2.
khng nh xem chng l im cc i hay cc tiu hay khng, chng ta cn
th li o hm bc 2 nh sau:
d
2
y/dx
2
= f(x)= 6x - 24
Ti x
1
= 6, f(x)= 6(6) - 24 = 8 > 0, l im cc tiu
Ti x
2
= 2, f(x)= 6(2) - 24 = -12 <0, l im cc i
CH :
Php th o hm Bc nht Php th o hm Bc hai
Cc i f (x
0
) = 0 f(x
0
) < 0
Cc tiu f (x
0
) = 0 f(x
0
) > 0
O HM RING V TI U HA NHIU BIN
Nhiu hm c cha nhiu bin c lp phc tp. Khi nim ti u ha nhiu bin
(multivariate optimization) v qu trnh ti u ha cho ng thc vi nhiu bin
quyt nh l rt hu ch. C th dng tng chi ph nhn cng trc tip trong mt
hng sn xut minh ha cho hm c 2 bin c lp, c tn l (1) s lng gi
20/142
lao ng trc tip c thc hin v (2) t l lng mi gi lao ng. Kt qu l,
ti u ha nhiu bin c s dng trong qu trnh ti u ha.
Trong qu trnh ny c cha vi phn ring. Chng ta mun bit nh hng ring
r m mt s thay i trong bin c lp tc ng ln bin ph thuc (trong khi
cc yu t khc c coi l hng s). Qu trnh gi l vi phn ring. Tn gi
ny ch ra thc t rng hm ny b vi phn tng ng vi mt phn (c th hn l
mt bin) trong mt nhm cc bin c lp. Kt qu ny c gi l vi phn
ring k hiu l , ch khng phi l d.
CH :
Cc quy tc vi phn ring l ging nhau vi iu kin cc bin c lp khng
tham gia vo php vi phn c xem nh l nhng hng s.
V D 5
minh ha cho hm tng doanh thu l TR 2x
2
y
2
z., trong x = chi ph qung
co trong giai on trc, y = chi ph i li cho nhn vin kinh doanh, v z = l
s hng ha m i th cnh tranh bn thi im hin ti. Gi thit rng ban
qun l cn bit gii hn ti a m doanh thu thu c t x c th t ti (chi ph
qung co trong giai on trc). Quy trnh tm gi tr cc i nh sau:
1. Vi phn ring tng ng vi bin ca thu nhp
2. Ly o hm ring bng 0 v tm bin thu nhp
3. Xc nh gi tr hm gc ti gi tr ny tm cc tr
Xem y v z l hng s, h s y ca x
2
l 2y
2
z. o hm ring tng ng vi
x, bin s ca thu nhp trong v d ny l:
TR/x = 4xy
2
z.
Ly o hm ring bng 0 v tm c x nh sau:
4y
2
zx 0
x 0.
Do hm doanh thu t cc tr khi x = 0.
hiu r thm v kt qu ny, vic xc nh cc tr l cc i hay cc tiu
rt hu ch. Nh gii thch trn, du ca o hm bc 2 (o hm ring bc 2
trong trng hp c nhiu bin) gii quyt c vn ny. o hm ring bc 2
c xc nh nh sau.

2
TR/ x
2
= 4y
2
z.
V o hm ring bc 2 l dng nn gi tr cc tr ca hm l cc tiu.
Thc t rng gi tr cc tr ca hm t c khi x = 0 c ngha l chi ph qung
co bng 0 trong giai on trc khng ng gp c g cho tng doanh thu.
21/142
Hn na n ch ra rng ng gp ca chi ph qung co trong tng doanh thu
giai on tip theo s tip tc tng ln min l chi ph qung co phi tip tc
tng ln. iu ny cho thy chi ph qung co ca mt doanh nghip c nh
hng tch cc ti doanh thu. (Cn nh rng qu trnh vi phn coi y v z l hng
s, v vy khng c kt lun g v nh hng ca nhng thay i trong cc bin
s i vi hm doanh thu).
TI A HA LI NHUN
Mc tiu ca mt hng l ti a ha li nhun. L thuyt kinh t ni rng nn ra quyt
nh kinh doanh v thc thi quyt nh ch khi doanh thu cn bin vt qu chi ph cn
bin. Nu iu ny xy ra, quyt nh a ra s ti a ha li nhun ca hng. tm ra
sn lng u ra c th ti a ha li nhun, chng ta nn dng php tnh vi phn.
V D 6
Xt hm tng doanh thu (TR) v tng chi ph (TC) sau y:
TR(Q) = $1,000Q - $5Q
2
v TC(Q) = $20,000 + $200Q.
Hm li nhun ( ) l:
(Q) = TR(Q) -TC(Q) = $1,000Q - $5Q
2
- ($20,000 + $200Q)
= $1,000Q - $5Q
2
- $20,000 -$200Q
= -$20,000 + $800Q - $5Q
2
Ly d /dQ = 0 v tm c Q c th l Q* = 80 n v nh sau:
d /dQ = $800 - $10Q = 0; Q* = 80 n v
Gi tr o hm bc 2 ca hm li nhun l
d
2
/dQ
2
= -10 < 0, cho bit Q* = 80 l im ti a ha li nhun.
Hnh 3 biu din th ca (a) tng doanh thu, tng chi ph v hm li nhun gi thit v
(b) cc hm doanh thu cn bin, chi ph cn bin v li nhun cn bin.
22/142
HNH 4
TNG DOANH THU, TNG CHI PH, DOANH THU CN BIN, CHI PH CN
BIN V TI A HA LI NHUN
TI U HA B RNG BUC
Nhiu hng phi i mt vi nhng hn ch trong cc phng n quyt nh. Chng hn
nh hn ch v ngun lc (nh tin, thit b, nng lc sn xut, nguyn liu v nhn s)
sn c i vi hng. Ti u ha b rng buc (Constrained optimization) l ti a ha li
nhun km theo nhng hn ch trong s sn c v ngun lc, hoc ti thiu ha chi ph
km nhng yu cu ti thiu cn c tha mn. Nhng k thut nh phng php nhn
t Lagrange v quy hoch tuyn tnh (c tho lun trong chng 7) c dng cho
mc ch ny.
Vn chung l tm ra im cc tr ca hm f(x,y) tng ng vi cc ng thc dng
g(x,y) = 0
Khi cc rng buc di dng ng thc, ta dng cc phng php ti u ha c in
tm phng n ti u. Hai phng php thng dng l: (1) Phng php th v (2)
Phng php nhn t Lagrangean.
PHNG PHP TH
Dng phng php th khi hm mc tiu ch ph thuc vo mt biu thc rng buc
tng i n gin. Bng cch th, chng ta gim c mc rc ri ca hm mc tiu.
Phng php ny gm 2 bc: (1) tm ra c mt trong nhiu bin quyt nh tha mn
nht sau (2) thay gi tr ca bin ny vo hm mc tiu. Qu trnh ny chuyn t hm
23/142
ban u sang hm ti u ha khng b rng buc p dng c php tnh vi phn c
p dng nhm tm ra phng n ti u.
V D 7
Gi s mt hng sn xut vi 2 dy chuyn lp rp t ng v hot ng vi hm tng
chi ph c dng TC(x, y) = 3x
2
+ 6y
2
- xy, trong x = sn lng u ra ca dy chuyn
th nht v y = sn lng u ra ca dy chuyn th 2. Cc nh qun l cn phi quyt
nh phng php kt hp x v y sao cho tn t chi ph nht, vi iu kin rng tng u
ra phi l 20 n v.
Vn ti u ha vi iu kin rng buc trn c th c gii quyt nh sau:
Ti thiu ha TC(x, y) = 3x
2
+ 6y
2
- xy
Rng buc: x + y = 20
Th nht, gii biu thc rng buc tm x, c x = 20 y v th vo hm mc tiu.
TC(x, y) = T(y) = 3(20 - y)
2
+ 6y
2
- (20 - y)y = 3(400 -40y + y
2
) + 6y
2
-20y +y
2
1,200-120y+3y
2
+ 6y
2
-20y +y
2
= 1,200 - 140y + 10y
2
Ly o hm ca hm th gin lc v cho n bng 0, ta c:
dTC/dy = -140 + 20y = 0
y = 7 n v
Th ngc tr li vo x: x = 20 - y = 20 - 7 = 13 n v.
Do vy x = 13 v y = 7 l phng n ti u cho vn ti thiu ha chi ph b rng buc.
CH :
Hn ch ca phng php th l n ch thc hin c khi ch c mt rng buc v ch
c th gii ra mt bin. T 2 iu kin tr ln v/hoc c cu trc rng buc phc tp th
s dng phng php nhn t Lagrangean.
PHNG PHP NHN T LAGRANGE
Mt phng php gii quyt cc vn ti u ha b rng buc m trong c rng
buc i vi hm mc tiu ban u (lm cho hm mc tiu bng 0 khi tha mn). Hm
mc tiu mi thm rng buc c gi l hm Lagrange, s to ra mt bi ton ti u
ha khng b rng buc c cu trc nh sau:
L(x, y, ) = f(x, y) + g(x, y)
H s ca ng thc rng buc g(x,y), (c l lamda), gi l nhn t Lagrangean. V
ng thc rng buc bng 0 nn khi thm g(x, y) vo hm mc tiu f(x, y) khng lm
thay i gi tr ca hm.
Bin gi ny cho bit s thay i cn bin trong gi tr ca hm mc tiu c c t s
thay i ca mt n v trong gi tr ca rng buc. S dng phng php Lagrange khi
24/142
(1) khng dng c phng php th v (2) khi c nhiu rng buc. Hn na, phng
php ny cn cho bit cc thng tin kinh t th v. Phng php Lagrange c minh ha
bng v d trn.
V D 8
T v d 7, ta c rng buc x + y = 20. Trc ht, cn bin i sao cho ng thc c mt
v bng 0, g(x, y) = 0. Khi x + y = 20 c dng 20 - x y = 0.
Tip theo, chng ta xc nh bin gi v xy dng Hm Lagrange (L):
L(x, y, ) = TC(x, y) + g(x, y) = 3x
2
+ 6y
2
- xy + (20 - x - y)
Ch rng
1. Min l g(x,y) lun bng 0, hm L(x,y, ) s khng thay i gi tr so vi hm
tng chi ph ban u TC(x,y). Ti thiu ha L(x, y, ) s dn n ti thiu ha
TC(x, y).
2. Ly o hm ring theo v cho n bng 0, c c rng buc ban u.
V L(x, y, ) l mt hm vi 3 bin quyt nh nn ti thiu ha hm ny cn:
a. Vi phn ring theo mi bin
b. Cho cc biu thc o hm ring bng 0
c. Gii cc ng thc tm cc gi tr x, y v
Cc o hm ring l:
L(x, y, )/x = 6x - y - = 0
L(x, y, )/y = 12y - x - = 0
L(x, y, )/ = 20 - x - y = 0
Gii ng thi 3 o hm ring ny ta c x= 13, y =7, v = 71.
o lng mc thay i cn bin trong gi tr ca hm mc tiu theo s thay i ca
mt n v trong rng buc. Trong v d ny, =71 ch ra rng chi ph s tng thm
$71 khi sn xut thm mt n v, ngha l tng u ra t 20 ln 21 n v.
CH :
Nu mt bi ton ti u ha b rng buc c t 2 rng buc tr ln th mi rng buc s
c mt ring v kt hp vi nhau trong hm L. Cc gi tr c v l cc bin kp
trong quy hoch tuyn tnh (LP) v th hin cc mc gi m ca cc ngun lc khan
him.
25/142
PHN TCH CN BIN V PHN TCH TNG TIN
Phn tch cn bin (Marginal analysis)lin quan n mt n v u ra tng thm.
Nh qun l cc cp, ngi c trch nhim a ra cc quyt nh chuyn mn
(nh marketing, k hoch hot ng, sn xut, vt t, ti chnh, u t, nhn
s ) phi lun lun cn i chi ph cn bin v doanh thu cn bin. Tuy nhin
nhiu quyt nh qun l cn xem xt n nhng thay i c quy m ln. Chng
hn nh, nh qun l mun tm hiu nh hng ca 20% doanh thu tng ln hay
ca vic tung ra mt dng sn phm mi i vi li nhun ca hng.
Phn tch tng tin (Incremental analysis) thng c dng trong mi tng quan
thc t vi phn tch cn bin. N lin quan n mt quyt nh qun l c th, c th bao
gm s la chn gia 2 sn lng u ra ring r (v d gia 10,000 n v v 15,000 n
v). y l qu trnh kim tra nh hng ca cc quyt nh la chn phng n thay th
i vi doanh thu, chi ph hay li nhun. N ch ra nhng thay i hay khc bit gia cc
phng n. Cc nh qun l phi cn i c chi ph tng thm lin quan n quyt nh
la chn vi doanh thu tng thm. V vy phn tch cn bin thng c gi l phn
tch tng tin.
CU HI
1. nh ngha thut ng ti u ha.
2. Tho lun qua v php th hm bc nht v hm bc hai.
3. Ti u ha b rng buc l g? Hai phng php gii quyt vn ti u ha b
rng buc
4. nh ngha nhn t Lagrangean. Ci g c coi l bin kp trong quy hoch tuyn
tnh?
5. o hm l g? N dng o lng ci g?
6. Phn bit gia phn tch cn bin v phn tch tng tin.
BI TP
1. ABC Boutique bn mi sn phm vi mc gi $20. Tng chi ph sn xut
Q n v c th hin trong hm: TC = 40 + 4Q +0.02Q
2
. Cn phi sn
xut bao nhiu n v ti a ha li nhun?Li nhun ti a mc sn
lng ny l bao nhiu?
2. Chng minh rng y l im cc i ch khng phi l im cc tiu
bng cch tnh o hm bc hai ti gi tr x.
3. Tm cc im cc i v cc tiu ca hm s y = 1,500 - 600x - 15x
2
+ x
3
,
v tnh o hm bc 2 phn bit chng.
4. B phn phn tch kinh t ca mt hng sn xut c tnh tng doanh thu
l TR(Q) = 3,200Q - 6Q
2
v tng chi ph l TC(Q) = 90 + 2Q
2
26/142
a. Sn lng Q no ti a ha li nhun?
b. Doanh thu cn bin mc sn lng Q l bao nhiu?
c. Chi ph cn bin mc sn lng Q l bao nhiu?
d. Mc li nhun no l ti a?
5. Jon Electronics hot ng vi hm TR v TC sau:
TR = $200Q - $0.5Q
2
v TC = $1,000 - $40Q + $0.5Q
2
a. Xc nh sn lng Q (sn lng u ra) ti a ha doanh thu.
b. Xc nh sn lng Q ti thiu ha chi ph.
c. Xc nh sn lng Q ti a ha li nhun.
d. Chng minh rng MR bng MC ti sn lng Q lm ti a ha li
nhun.
6. Mc ch ca k hoch lu kho l to ra cc chnh sch nhm t c khon
u t ti u cho sn lng lu kho. C th t c mc tiu ny bng cch xc
nh mc lu kho ti u cn gim thiu ha chi ph lu kho. Tng chi ph lu
kho hng nm (TIC) bao gm chi ph vn chuyn + chi ph t hng, v d TIC =
C (Q/2) + S (D/Q), trong C = chi ph vn chuyn mi n v, S = chi ph t
hng ca mi n hng, D = cu hng nm tnh theo n v v Q = s lng n
hng. Lp cng thc xc nh s lng n hng kinh t Q* (EOQ) bng cch
ti thiu ha TIC.
7. S dng phng php L tm im cc tr
Ti a ha z = xy
Rng buc x + y = 6
8. Mt hng c hm li nhun trong bin li nhun Z l mt hm ca mc
sn lng u ra gm 2 loi sn phm x v y:
Z = -60 + 140x + 100y - 10 x
2
- 8y
2
- 6xy. Gi thit rng trong cung cp
ngn hn, hng ny ch c nguyn liu th hn ch l 200 n v. Cc sn
phm x v y ln lt cn 20 n v v 40 n v nguyn liu th sn
xut mt n v u ra. Hng mun xc nh phng php kt hp cc sn
phm ti a ha li nhun.
a. Gii quyt vn nh cch gii quyt hm ti u ha b rng buc
b. S dng phng php th xc nh sn lng x v y s ti a ha li
nhun (Z)
c. Gii bi ton bng phng php L
d. Din gii gi tr kinh t ca tm c trong phn (c).
27/142
TR LI
1. Ti u ha l ti a ha hoc ti thiu ha mt mc tiu c th (v d nh li
nhun hay chi ph).
2. Th o hm bc nht nhm mc ch xc nh mt hay nhiu im cc tr (cc
i hay cc tiu) trong mt hm. Th o hm bc 2 nhm xc nh im cc tr
tm c l cc i hay cc tiu.
3. Ti u ha b rng buc l tm phng php ti u ha vi cc rng buc cho
trc v s di do ca cc ngun lc v cc iu kin khc. Cc phng php
nh LP v L c dng gii quyt vn ny.
4. Phng php L o lng s thay i cn bin trong gi tr ca hm mc tiu khi
c s thay i ca mt n v trong gi tr ca hm rng buc. y l cc bin kp
trong quy hoch tuyn tnh v i din cho gi m ca ngun lc khan him cho
trc.
5. Hm dy/dx o lng s thay i cn bin trong y dn n s thay i nh trong x.
V c bn l dc ca hm.
6. Phn tch cn bin lin quan n mt n v u ra, trong khi phn tch tng tin
lin quan n mt quyt nh qun l c th, c th bao gm s la chn gia 2
sn lng u ra ring r (v d gia 10,000 n v v 15,000 n v). Phn tch
tng tin thng c dng trong mi lin quan vi phn tch cn bin.
GI TR LI
1.
Tng li nhun
( )
= Tng doanh thu (TR) tng chi ph (TC)
= $20Q - (40 + 4Q + 0.02Q
2
) = -40 + 16Q - 0.02Q
2
Ly o hm theo Q v t n bng 0 ta c,
d /dQ = 16 - 0.04Q = 0, tm c Q* = 40.
Li nhun ti a ti Q* = 40 l:
* = -40 + 16Q - 0.02Q
2
= -40 + 16(40) - 0.02(40)
2
= 568.
2.
t dy/dx = 0: dy/dx = 75 - 0.5x =0; x = 150. V d
2
y/dx
2
= - 0.5 < 0, ti x =
150 t im cc i.
3.
t dy/dx = 0 xc nh c im cc i v cc tiu
dy/dx = -600 - 30x + 3x
2
= 0 hoc
(3x + 30) (x - 20) = 0 cc nghim kp l x = -10; x = 20.
28/142
Ly o hm bc 2 ta c d
2
y/dx
2
= -30 + 6x
Ti x = -10, d
2
y/dx
2
= -30 + 6x = -30 + 6(-10) = -90 < 0 (cc i)
Ti x = 20, d
2
y/dx
2
= -30 + 6x = -30 + 6(20) = 90 > 0 (cc tiu)
4.
a. Cho: TR(Q)=3,200Q - 6Q
2
v TC(Q) = 90 + 2Q
2

C MR v MC nh sau:
MR = dTR/dQ = 3,200 -12Q v MC = dTC/dQ = 4Q
Ti sn lng u ra ti a ha li nhun, MR = MC, do vy
MR = 3,200 - $12Q = 4Q = MC
Tm c Q* = 200 n v, l sn lng u ra ti a ha li nhun.
b. MR = 3,200 -12Q = 3,200 - 12(200) = 800
c. MC = 4Q = 4(200) = 800
d. Li nhun = TR - TC =3,200Q - 6Q
2
-(90 + 2Q
2
)= -90 + 2,300Q -8Q
2
.
Khi Q*=200, li nhun l -90 + 2,300(200) - 8(200)
2
= $139,910.
5.
a. t dTR/dQ = $200 - Q = 0; Q = 200
b. t dTC/dQ = -$40 + Q = 0; Q = 40
c. Tng li nhun ( ) = TR - TC = $200Q - $0.5Q2 - ($1,000 - $40Q +
$0.5Q2)
= -$1,000 + $240Q - Q2
t d /dQ = $240 -2Q = 0; Q =120
d. Ti Q*=20, ch rng:
MR = dTR/dQ = $200 - Q = $200 - 120 = $80
MC = dTC/dQ = -$40 + Q = -$40 + 120 = $80
6. V vy, MR = MC = $80
Cho TIC = C (Q/2) + S (D/Q), ly o hm ca TIC theo Q v t n bng
0, c:
dTIC/dQ = C/2 - SDQ
-2
= 0 ----> Q
2
= 2SD/C ----> Q* = EOQ = C SD / 2
7.
Hm L l:
L(x, y, ) = xy + (6 - x - y)
29/142
Ly o hm bc nht ln lt theo x, y, v ta c:
L/x = y - = 0
L/y = x - = 0
L/ = 6 - x - y = 0
ng thi gii cc o hm ta c: x = 3, y = 3, v = 3.
8.
a. Bi ton c dng:
Ti a ha Z = -60 + 140x + 100y - 10x
2
- 8y
2
- 6xy.
Rng buc 20x + 40y = 200
b. Tm c x theo y v th vo phng trnh Z
20x + 40y = 200 ----> x = 200/20 - 40y/20 = 10 - 2y
Z =-60 + 140x + 100y - 10 x
2
- 8y
2
- 6xy
= -60 + 140(10 -2y) + 100y - 10(10 - 2y)
2
- 8y
2
- 6(10 - 2y)y
= 340 + 160y - 36y
2
S dng iu kin bc nht tm im cc tr, ta c dQ/dK v t chng
bng 0:
dQ/dK =160 - 72y = 0, ngha l y =2.22 n v v
x = 10 - 2y =10 - 2(2.22) =5.56 n v
c. Hm L l:
L(x, y, ) = -60 + 140x + 100y - 10x
2
- 8y
2
- 6xy + (200 - 20x - 40y)
Dng o hm ring:
L/x = 140 - 20x - 6y + 20 = 0
L/y = 100 -16x -6y + 40 = 0
L/ = 200 - 20x - 40y = 0
Gii ng thi 3 phng trnh tm c x = 5.56, y =2.22, =0.774
d. =0.774 ngha l li nhun c th tng ln $0.774 nu thm vo mt
n v nguyn liu th; ngha l tng t 200 n v ln 201 n v nguyn
liu.
30/142
CHNG 3 - LC TH TRNG: CU V CUNG
MC TIU HC TP:
Sau khi hc chng ny bn c th:
1. nh ngha hm cu
2. Minh ha biu cu
3. Xy dng v gii thch ng cu
4. Xc nh cc yu t dch chuyn cu
5. Tnh ton doanh thu bnh qun
6. Hiu r khi nim doanh thu cn bin
7. Gii thch v cho v d v hm cu tuyn tnh
8. Tnh ton v gii thch khi nim co gin im ca gi
9. Hiu v tho lun co gin on
10. Tnh ton co gin thu nhp
11. Tnh ton v cho v d v co gin qung co
12. Gii thch khi nim co gin lin tc
13. nh ngha v cho v d v hng ho thay th
14. Minh ha cng dng v li ch ca hng ho b sung
15. nh ngha v cho v d v hng ho thng thng
16. Xc nh v minh ha hng th cp
17. Tnh ton mc gi ti u
18. V th ng cung
19. Xc nh cc nhn t dch chuyn cung
Phn tch cu hu ch trong vic d on doanh s, nh gi, v lp k hoch li nhun
di hn. Phn tch cu bao gm:
1. Lng ha nhu cu c th
2. Tnh ton h s co gin ca cu
3. c lng cc hm s ca cu
4. D bo doanh s
5. Quyt nh gi
Trong chng ny chng ta s tho lun 2 ch im u. Cc ch im khc s c
cp cc chng sau.
31/142
HM CU
L thuyt kinh t ch ra rng cu ca mt sn phm ph thuc vo gi ca n, v d.
Q
d
= f(P)
L thuyt kinh t cn cho bit rng ngoi gi, cu cn ph thuc vo cc yu t khc:
Q
d
= f (P, P
C
, Y, A,...)
Trong P = gi ca sn phm, P
C
= gi ca hng thay th v b sung; Y = thu nhp, A =
qung co. Hm cu l mt mi quan h ton hc cho thy lng cu ca mt hng ha
hay dch v s thay i nh th no khi cc nhn t trn thay i. Cc nhn t phi gi gi
l nhn t dch chuyn cu. nh hng ca mi nhn t phi gi n lng cu c th
c c lng thng k da vo cc d liu cho hoc theo dng thi gian.
BIU CU
Biu cu (Demand schedule) l mt bng hay biu th hin lng cu cc mc gi khc
nhau trong mt khong thi gian nht nh, vi iu kin cc yu t khc khng i. C
th dng s liu t biu cu xy dng ng cu.
NG CU
ng cu (demand curve) l ng m t biu cu, th hin mi quan h nghch o
gia gi v lng cu trong mt khong thi gian, vi iu kin cc yu t khc khng
i. Gi nm trn trc tung, lng cu nm trn trc honh. Ch rng s thay i t
im A n im B trn ng cu l do s thay i ca gi. S thay i t im A n C
trn ng cu li khng phi do gi m do cc nhn t phi gi lm dch chuyn cu.
S DCH CHUYN CU
S thay i ca mt nhn t phi gi bt k ca sn phm (gi l cc nhn t lm dch
chuyn cu demand shifters) s dn n cu i vi sn phm tng hoc gim. Cc
nhn t ny bao gm
1. Thu nhp ca ngi tiu dng,
2. Gi ca hng b sung hay thay th
3. Th hiu ca ngi tiu dng.
Trn s , s dch chuyn ca cu c th hin bng mt ng cu song song vi n.
32/142
HNH 1
NG CU V CC NHN T DCH CHUYN CU
NG CU TH TRNG
ng cu th trng ca mt sn phm th hin s lng hng ha khc nhau
m nhm ngi tiu dng sn sng v c kh nng mua cc mc gi khc nhau
ti mt thi im c th khi cc nhn t nh hng n hnh vi tiu dng khng
i. Do vy, ng cu th trng phn bit mi quan h gia gi v lng cu
gia cc nhm ngi tiu dng. N c xc nh bng cch ly tng s lng
hng ha ca mt sn phm m mi ngi tiu dng sn sng v c kh nng
mua ti cc mc gi khc nhau.
CU V DOANH THU
Tng doanh thu ca mt hng lin quan cht ch n cu i vi sn phm hay
dch v ca hng . TR l hm ca gi v lng cu, tc l:
TR = f (P, Q) = P x Q
V d, nu P = 500-0.02Q, khi TR = PQ = (500 - 0.2Q)Q = 500Q - 0.02Q
2
33/142
DOANH THU BNH QUN
Doanh thu bnh qun (AR) l tng doanh thu ca mi n v u ra, bng tng doanh thu
thu chia cho u ra, v d, AR = TR/Q = (500Q - 0.02Q
2
)/Q = 500 - 0.02Q
DOANH THU CN BIN
Doanh thu cn bin l t l thay i ca tng doanh thu theo s thay i ca lng cu,
tc l: MR = dTR/dQ = d(P x Q)/dQ = 500 - 0.04Q
HNH 2
DOANH THU BNH QUN, DOANH THU CN BIN V TNG DOANH THU
34/142
S CO GIN CA CU
Vic xc nh xem nn gim gi hay tng qung co mt sn phm ph thuc
nhiu vo s co gin ca cu (elasticity of demand) sn phm . Mt trong
nhng khi nim quan trng nht v cu l s co gin cho bit tnh nhy cm ca
lng cu i vi s thay i ca mt nhn t trong hm cu. Nhng nhn t ch
yu dn n s co gin ca cu l:
1. Gi c ca hng ha (trong trng hp co gin theo gi)
2. Gi c ca hng ha thay th (trong trng hp cu co gin cho)
3. Thu nhp (trong trng hp co gin theo thu nhp)
4. Qung co (trong trng hp co gin theo qung co)
CO GIN THEO GI
Co gin theo gi (price elasticity), k hiu l e
p
, l t l phn trm thay i trong
lng cu (Q) tng ng vi phn trm thay i trong gi (p), t l ny nhn gi
tr dng. Chng ta phn loi co gin ca cu theo gi thnh 3 nhm:
Co gin ca cu theo gi Mc co gin
e
p
>1 Co gin
e
p
=1 Co gin n v
e
p
<1 Khng co gin
C 2 loi co gin gi: (1) co gin on v (2) co gin im.
1. CO GIN ON
Co gin on (arc elasticity) ca cu l lng cu bnh qun tng ng vi s thay i
trong gi gia 2 mc gi khc nhau:
) (
) (
*
) (
) (
] 2 / ) /[( ) (
] 2 / ) /[( ) (
1 2
1 2
1 2
1 2
1 2 1 2
1 2 1 2
Q Q
P P
P P
Q Q
P P P P
Q Q Q Q
e
p
+
+

+
+

Trong P
1
v Q
1

l gi v lng cu ban u, P
2
v Q
2
l gi v lng cu mi.
Ni cch khc s thay i trong Q v P c tnh ton bng phn trm theo bnh
qun ca cc gi tr ban u v cui cng tng ng. Phng php ny gii quyt
vn rc ri trong vic tnh ton s co gin, nh vo vic coi im kt thc ca
on ny l im khi u ca on kia v to ra mt phng php o lng
chnh xc hn v mi quan h bnh qun tng ng gia 2 bin ca on c
th hin bng d liu.
V D 1
Cho bng sau:
P Q
35/142
$0.60 400,000
0.50 800,000
667 . 3
1,200,000
1.10
x
0.1 -
400,000
) 000 , 400 000 , 800 (
) 5 . 0 6 . 0 (
x
) 6 . 0 5 . 0 (
) 000 , 400 000 , 800 (

+
+

p
e
CH :
Php tnh ny cho ra gi tr m nn c biu din trong du gi tr tuyt i |e
p
|.
2. CO GIN IM
Co gin im (point elasticity) l mc co gin o lng ti mt im cho
trc.
/
/
%Q thay i
%P thay i

p
dQ Q dQ P
e X
dP P dP Q
Trong dQ/dP l dc ca hm cu Q = (P).
V D 2
Hm cu c dng Q = 200 - 6P. Co gin gi ti P = 4 c tnh nh sau:
u tin, Q = 200 - 6(4) = 176
V dQ/dP = -6, nn e
p
ti P = 4 l:
e
p
= -6 x (4/176) = -0.136
C ngha l gi thay i 1% s ko theo cu thay i khong 0.14%. Cu i vi
sn phm c xem xt y khng co gin, bi v |e
p
|<1.
HAI TRNG HP C BIT CA CO GIN THEO GI
C 2 trng hp c bit: (1) e
p
= 0 v (2) e
p
= . Nu e
p
= 0, khi co gin ca
cu theo gi l hon ton khng co gin v lng cu khng thay i khi gi thay
i. ng cu trong trng hp ny l mt ng thng ng nh trong hnh 3,
th (a). Nu e
p
= , th s co gin ca cu theo gi l co gin hon ton v
hng c th bn bao nhiu ty thch ti mc gi ph bin trn th trng, nhng
s b l nu bn vi gi cao hn. Trong trng hp ny ng cu l mt ng
ngang nh trong hnh 3, th (b). Tuy nhin trn thc t rt him c trng hp
nh vy. Cu i vi mt s sn phm nh l mui, d c thay i v gi mt vi
ln vn c th khng co gin. Thm vo chng ta c th coi cc hng cnh
tranh hon ho c ng cu nm ngang.
36/142
NG CU TUYN TNH V CO GIN CA CU THEO GI
THAY I
Thng tin v co gin theo gi rt hu ch khi xem xt nh hng ca s thay i
v gi i vi doanh s. Tuy nhin cng nn lu v s co gin gi theo on v
s co gin ny khng lin tc dc theo ng cu.
V D 3
Cho hm cu sau y P = 10 - 2Q

hoc Q

= 5 - 5P. Trng hp hm cu tuyn
tnh (xem hnh 4), trong khi dc ca mt ng cu thng ging nhau ti mi
im, th s co gin ca mt ng cu nh vy thay i t mt im ti im
tip theo. Nguyn nhn c ch r trong cng thc e
p

1. dQ/ dP s khng i, nhng
2. P/Q s di chuyn xung di v sang phi.
TNG DOANH THU V CO GIN GI
Cc nh kinh t hc xy dng c mi quan h gia co gin gi (e
p
) v tng
doanh thu (TR), c th gip ch cho hng trong vic nh gi.
Gi e
p
> 1 e
p
= 1 e
p
< 1
Tng TR gim Khng i TR tng
Gim TR tng Khng i TR gim
V D 4
Trong v d 3, chng ta thy rng
TR = PQ = (10 - 2Q)Q = 10Q - 2Q
2
do MR = 10 - 4Q. Hnh 5 th hin mi
quan h gia TR, co gin gi v doanh thu cn bin.
1. C th dng cc loi co gin gi tr li cc cu hi sau y:
a. Tng gi 5% nh hng nh th no n doanh s?
b. tng doanh s thm 20% cn gim gi bao nhiu?
2. Cc hng cn nhn thc c tnh co gin ca ng cu khi nh gi sn
phm. V d, mt hng ti a ha li nhun s khng chn cch h gi trong
on ng cu khng co gin v gim gi nh vy ch lm gim tng doanh thu
v cng lc lm tng chi ph v u ra s tng ln. Kt qu l gim mnh li
nhun. Trn thc t khi chi ph tng ln v cu sn phm khng co gin th hng
s khng c kh khn g trong vic tng gi sn phm.
3. Khi c nhiu hng ha thay th v cu kh co gin, mc gi ngy cng tng c
th lm cho tng doanh thu gim xung ch khng phi tng ln. Li nhun thu
c v vy t hn thay v tng ln.
37/142
4. Tng t, cc nh qun l i khi b bt ng bi s thiu tc dng ca vic
gim gi, iu ny n thun l nh hng ca thc t rng cu tng i khng
co gin. Trong trng hp nh th, c th h phi da vo cc n lc marketing
khc nh qung co v xc tin bn hng nhm c gng tng th phn.
HNH 3
HAI TRNG HP C BIT CA CO GIN CA CU THEO GI THAY
I
38/142
HNH 4
NG CU TUYN TNH V CO GIN GI KHNG LIN TC
39/142
HNH 5
TNG DOANH THU, CO GIN GI V DOANH THU CN BIN
CH :
Cc thc o tnh co gin gip cc nh qun tr marketing bit c mi yu t
quyt nh (v d, qung co, thay i gi, v cc yu t ngoi vi) nh hng n
cu nh th no. Trong trng hp ny, s dng cc ngun lc marketing c th
mang li hiu qu v nhiu li nhun hn.
40/142
CO GIN CHO CA CU
Co gin cho ca cu (cross elasticity of demand)l s thay i ca cu i vi
mt hng ha khi gi ca cc sn phm khc thay i, vi cc yu t khc khng
i. N o lng tnh cht ch trong mi lin quan vi cc hng ha thay th
hoc mc tng thm ca cu. Co gin cho ca cu theo gi c tnh nh
sau:
/
/
X
pX
X X X
X
P dQ Q dQ
e
dP P dP Q

X
%Q thay i
%P thay i
1. Nu e
pX
> 0, hng ho thay th. Mt t l co gin cho cao c ngha nhng
hng ha c kh nng thay th cho nhau cao( v d: c ph v tr c
th thay th cho nhau)
2. Nu e
pX
< 0, l hng ha b sung. (v d: Nhng my thu c m thanh
trung thc v nhng a CD).
3. Nu e
pX
= 0, cc hng ha c lp vi nhau.
CO GIN CA CU THEO THU NHP
Co gin ca cu theo thu nhp l s thay i ca lng cu tng ng vi s
thay i ca thu nhp, vi iu kin cc yu t khc khng i, c tnh nh
sau:
/
/
Y
X
dQ Q dQ Y
e
dY Y dY Q

%Q thay i
%Y thay i
Nu e
Y
> 0, sn phm l hng ha thng thng hoc hng ha cao cp c cu
thay i ngay khi thu nhp thay i, vi gi nh gi khng i. Mt lng ln
hng tiu dng l hng cao cp.
Nu e
Y
< 0, hng ha l hng th cp. Cu gim khi thu nhp c nhn tng ln,
do ngi dn chuyn sang tiu th cc hng ha xa x khi c mc thu nhp
cao hn. V d v hng ha th cp: u rang, lp xe t v li, v hng ha lu
bn
CO GIN CA CU THEO QUNG CO
co gin ca cu theo qung co l t l phn trm thay i trong sn lng bn ra
(hoc th phn) tng ng vi t l phn trm thay i trong chi tiu qung co ca mt
sn phm
/
/
A
X
dQ Q dQ A
e
dA A dA Q

%Q thay i
%A thay i
N dng o s hiu qu ca qung co trong ngn hn. Co gin ny c th b nh
hng bi mt s cc yu t nh giai on pht trin th trng cho mt sn phm, mc
41/142
phn ng ca cc i th cnh tranh i vi qung co ca hng, hoc i vi nhng
n lc xc tin hoc qung co c tng ln, tm quan trng ca cc yu t marketing
khc (v d nh gi, thu nhp, th hiu), s lng v cht lng ca qung co hin ti
v trc y ca hng.
S CO GIN CA TH PHN
L phn trm thay i trong th phn ca mt cng ty c c t mt phn trm thay i
trong gi
CO GIN KHNG I
Mi quan h c th th 2 v cu c dng m cho bit s co gin lin tc. C th
tm thy dng thc ny trong dng hm m:
Mt v d l
Q = aP
b
A
c
Y
d
(1)
Trong P = gi, A l qung co, v Y = thu nhp
Theo nh ngha,
p
Q P
e
P Q

%Q thay i
%P thay i
(2)
Vi phn biu thc (1) theo gi (P), ta c:
1 b c d
Q
abP A Y
P

Do , e
p
= abP
b-1
A
c
Y
d
.(P/Q)
(3)
Thay Q trong (3) bi (1) c:
e
p
= abP
b-1
A
c
Y
d
.(P/ aP
b
A
c
Y
d
) (4)
Bin i biu thc, ta c:
X
b c d
abP A Y
P
e b
p
b c d
P
aP A Y

Nh vy, co gin cu theo gi bng b (thng mang du m), bin gi c biu
din trong hm cu dng m nh trong biu thc (1). Do , co gin khng phi
l mt hm ca t l gi/lng (P/Q) v v vy l khng i. Tng t, c th
chng minh c rng (1) co gin theo thu nhp l c, v (2) co gin qung co
l d.
CH
42/142
Dng hm m c th chuyn sang dng log tuyn tnh dng logarit v tnh bng
phng php bnh phng nh nht. Biu thc (1) tng ng vi:
log Q = log a + b log P + c log Y + d log A
C c s co gin khng i l rt hu ch, v n c ngha l s thay i ca
mt trong cc bin c lp, nh thu nhp s dn n s thay i tng ng trong
lng cu. Ch rng s co gin ca mt hm tuyn tnh thay i trn ton b
ng cu
V D 5
Cho hm cu c dng m sau:
Q = 2077P
-0.144
P
X
0.097
A
0.314
Co gin theo gi lun lun l -0.144, c ngha l gi gim (tng) 1% s dn ti
cu tng (gim) 0.14%
CHNH SCH NH GI TI U V CO GIN GI
Ch rng, nu khng c php o hm ton hc, th mi quan h gia co gin
im ca cu theo gi, doanh thu cn bin v gi l:

,
_

+
p
e
P MR
1
1
(ch : e
p
l s m)
iu ny suy ra trc tip t nh ngha ton hc ca MR. Dng thc ny rt hu
ch trong thit lp chin lc nh gi ca mt hng. T iu kin ti a ha li
nhun MR=MC, chng ta rt ra c cng thc xc nh mc gi ti a ha li
nhun, c biu din nh sau:
MC = MR

,
_

+
p
e
P MC
1
1
Tm c P* l mc gi ti u hay ti a ha li nhun:
p
e
MC
P
1
1
*
+

V D 6
Mt ngi qun l ca ca hng chi thy rng khi gim gi 1% cho mi
con bp b Bamboo s lm tng 2,5% doanh s bn hng tun. Tng chi ph bn
bun cho mi bp b, cng vi chi ph trng by v marketing l $30 mi con.
Co gin cu theo gi trong trng hp ny l:
43/142
2.5
2.5
1
P
e


%Q thay i
%P thay i
Mc gi ti a ha li nhun l
P = $30/(1 + 1/-2.5) = $50
Gi thit rng ngi qun l, thng qua lng hng ha mua, c th gim chi ph
cn bin cho mi ch bp b l $3 cn li 27$. Mc gi ti u mi l:
P = $27/(1 + 1/-2.5) = $45
Nh vy, mc gi ti a ha li nhun gim xung $5 sau khi chi ph cn bin
mi sn phm gim $3.
HM CUNG
Cho n phn ny, chng ta tp trung nghin cu kha cnh cung ca th trng ng
vai tr l na ngun lc xc nh mc gi trn th trng. Mt na ngun lc c tnh
quyt nh khc l cung th trng. L thuyt kinh t cho chng ta bit rng cung i vi
mi sn phm ph phuc vo gi bn ca n, v d nh:
Q
s
= f(P)
L thuyt kinh t cn cho bit cung cn chu nh hng ca cc yu t khc ngoi gi:
Q
s
= f (P, P
X,
W,...)
Trong P = gi bn ca sn phm , P
X
= gi ca hng ha c lin quan n nhau v
mt k thut, W = gi tr ca cc bin khc nh hng n cung, nh cng ngh hin c
hay thi tit. Hm cung l mi quan h ton hc cho bit lng cung ca mt hng ha
hay dch v thay i nh th no khi cc yu t ny thay i (xem hnh 6). Mt hng cnh
tranh s sn xut mc sn lng m ti chi ph cn bin bng doanh thu cn bin (gi
bn). Nh vy, mt s thay i trong gi u vo nh hng ln chi ph cn bin v lng
cung ra.
Cc yu t phi gi gi l yu t lm dch chuyn cung. nh hng ca mi yu t phi gi
ln lng cung c th c lng thng k theo thi gian v d liu cho.
S DCH CHUYN CUNG
S thay i ca bt k mt yu t phi gi no u lm cho cung ca mt sn phm dch
chuyn. Trn th, s dch chuyn cung c minh ha bng mt ng song song vi
ng cung. Mt s dch chuyn sang phi (tri), hoc l mt s tng ln (hay gim)
trong cung cho bit sn phm c cung ra nhiu (t) hn trc khi gi tng ln (gim
xung). Cc nhn t lm dch chuyn cung gm (1) gi u vo, (2) cng ngh, (3) s
lng cc hng sn xut, (4) hng ha thay th trong sn xut, v (5) thu mn bi.
44/142
HNH 6
HM CUNG V CC NHN T DCH CHUYN CUNG
CN BNG TH TRNG
Cn bng th trng (market equilibrium) trong mt th trng cnh tranh c xc nh
l giao im ca ng cung v cu th trng. Gi cn bng l mc gi ca mt sn
phm (hng ha v dch v) m mt th trng cnh tranh hng ti, khi , mc gi ny
khng thay i. l mc gi m ti th trng n nh ngha l mc gi c xc
nh bng im giao nhau ca ng cung v cu (Hnh 7). Lng cn bng l sn lng
tng ng vi gi cn bng. N l mc u ra m ti th trng n nh
Q
d
= Q
s
45/142
HNH 7
CN BNG TH TRNG
V D 7
Cc phng trnh sau y m t cc hm cung v cu hng thng i vi cc dch
v git kh mt a phng:
Q
d
=50 - 2P (cu)
Q
s
= -20 +5P (cung)
Kt hp gi - u ra cn bng c xc nh nh sau:
Ti im cn bng, Q
d
= Q
s
50 - 2P = -20 + 5P
-7P = -70; P = $10
tm lng cn bng, chng ta ch cn thay mc gi ny vo hm cung hoc
cu. V d, dng hm cu, tm c Q
s
= -20 +5P = -20 +5(10) = 30 n v.
CU HI
1. Phn tch v l thuyt cu gm nhng vn g? Lit k tc dng ca n
trong xc nh doanh thu ca mt hng.
2. Cc nhn t dch chuyn cu l g? Cho v d.
3. nh ngha tng doanh thu, doanh thu bnh qun, v doanh thu cn bin.
Gii thch mi quan h gia chng.
4. Cc yu t lin quan n co gin cu?
5. Phn bit co gin on v co gin im.
6. im c bit ca ng cu tuyn tnh trong mi lin h vi co gin gi
l g?
7. M t mi quan h gia co gin ca cu theo gi v tng doanh thu.
8. Cho 2 v d gii thch co gin gi c s dng trong ra quyt nh
marketing
9. Bn hiu khi no th mt sn phm l hng ha thng thng, khi no l
mt hng ha th cp?
10. Cc dng hm s cho bit s co gin lin tc ca cu?
11. M t mi quan h gia co gin im ca cu theo gi, doanh thu cn bin,
v gi.
BI TP
1. Mt nh sn xut van cn nhc xem c nn tng gi bn van t mc gi bnh
qun hin ti l $2,000 mi chic. Hin nay, mi thng nh sn xut bn c
600 chic, nhng ang c gng gim doanh s xung mc nhiu nht l 500
chic mi thng. Nu co gin cu theo gi ca hng l -2 trong khong t $2,000
46/142
n $2,500 mi van, nn xc nh mc gi mi no sn xut mc nng sut
ny?
2. Cng ty lin doanh Lilex Watch ang xem xt gim gi bn ng h eo tay t
mc gi bn hin nay l $80 xung $70 mi chic. Cng ty bn c 2,000 mi
thng. Nu co gin cu theo gi ca ng h l -2, lng bn mi l bao nhiu?
3. Cng ty lin doanh Sunhee Bags c lng hm cu i vi ti ng cao cp
khu vc vnh San Francisco nh sau: P = 600 - 0.3Q
a. Xc nh hm MR v TR.
b. Xc nh mc gi ti Sunhee Bags khng bn c mt chic ti
ng no c?
c. Sn lng ti a m Sunhee Bags c th bn c?
d. Hng c th t c doanh thu ti a l bao nhiu?
e. Vi mt lng phn trm thay i trong gi cho trc, phn trm thay
i trong lng cu l bao nhiu mc sn lng u ra Q = 700?
f. Co gin on ca cu theo gi i vi s lng t 700-800 ti ng?
4. Cho ng cu sau:
Q = 250 - 0.5P
Xc nh hm tng doanh thu (TR), doanh thu cn bin (MR), v hm doanh thu
cn bin (AR) tng ng.
5. Cho ng cu sau:
P = 400 - 3Q
Xc nh hm tng doanh thu (TR), doanh thu cn bin (MR), v hm doanh thu
cn bin (AR) tng ng
6. Phng marketing ca mt cng ty sn xut phn cng t c hm cu i vi
sn phm t ca h nh sau:
Q = 150,000 -52P + 80P
C
+ 0.3A + 0.5Y
Trong Q = s lng t hng bn c mi tun
P = Gi bn t ca hng
P
C
= Mc gi bn t ca i th cnh tranh trc tip
A = Chi ph qung co hng tun
Y = thu nhp dnh cho tiu dng bnh qun ca mi gia nh
a. Nu P = $12,000, P
C
= $10,000, A = $310,000, v Y = $25,000, tm
hm cu v xc nh co gin ca cu theo gi.
47/142
b. Nhn xt v co gin gi tm c trong phn (a). Nu hng tng gi,
iu g s xy ra vi tng doanh thu?
c. Vi gi tr tm c trong (a), tnh co gin ca cu theo thu nhp. Gii
thch.
d. Xc nh co gin cho ca cu gia hai loi t cnh tranh. Gii thch
7. Cu i vi sn phm ca cng ty bn c tnh l
Q
A
= 8,500 - 4P
A
- 2P
B
+ P
C
- 0.1Y, trong P = gi v Y = thu nhp.
Gi tng ng v s liu v thu nhp nh sau: P
A
= 10, P
B
= 50, P
C
= 50, v Y =
40,000.
a. u l hng ha thay th cho sn phm A? u l hng ha b sung?
b. A l hng ha thng thng hay th cp ?
c. Lng sn phm A bn ra s l bao nhiu?
8.
a. Bin i cng thc:
b. Gii thch mi quan h gia MR v co gin cu theo gi (e
p
)
9. Ngi qun l ca mt ca hng chi thy rng c gim 1% gi bn
bp b th doanh s hng tun tng ln 2%. Tng chi ph bn bun cng vi chi
ph trng by v marketing l $15 mi con bp b.
a. Co gin im ca cu theo gi ca ca hng?
b. Tnh gi bn ti u
c. Gi s nh qun l thng qua lng hng mua vo c th gim $1 chi
ph cn bin xung cn $14 mi ch bp b. Tnh mc gi ti u mi?
10. Sn phm lng thc ca cng ty bn c co gin cu theo gi l -0.8. Nu gi
bn lng thc tng ln 5%, lng cu i vi lng thc v tng doanh thu
thay i nh th no?
11. Cc phng trnh sau m t hm cung v cu hng thng i vi dch v git
kh mt a phng
48/142


1
MR = P 1 + ----
e
p
Q
d
= 40,000 - 4,000P
(cu)
Q
s
= -10,000 + 10,000P
(cung)
a. Ti mc gi bnh qun no, cu bng 0?
b. Ti mc gi bnh qun no, cung bng 0?
c. Tm kt hp gi- u ra cn bng?
TR LI
1. Phn tch cu bao gm: Lng ha nhu cu c th
a. Tnh ton h s co gin ca cu
b. c lng cc hm s ca nhu cu
c. D bo doanh s
d. Quyt nh gi
2. Nhng nhn t dch chuyn cu lm tng hoc gim cu bng cch thay i mt nhn
t phi gi bt k. Nhng nhn t ny bao gm: (1) Thu nhp ca ngi tiu dng, (2) Gi
ca hng ha thay th hoc hng ha b sung, (3) Th hiu ca ngi tiu dng.
Xt trn s , s dch chuyn ca mt ng cu c biu din bng mt ng cu
khc song song vi n.
3. Tng doanh thu (TR) ca mt cng ty lin quan trc tip n cu i vi hng
ha v dch v ca cng ty . Doanh thu bnh qun (AR) l tng doanh thu trn
mi n v u ra, bng tng doanh thu chia cho tng u ra, tc l AR = TR/Q.
Doanh thu cn bin (MR) l t l thay i ca tng doanh thu theo lng cu,
tc l MR = dTR/dQ.Tng doanh thu c ti a ho khi MR bng 0.
4. Cc yu t chnh tc ng n co gin cu l:
1. Gi c ca hng ha (trong trng hp co gin theo gi)
2. Gi c ca hng ha thay th (trong trng hp cu c co gin cho)
3. Thu nhp (trong trng hp co gin theo thu nhp)
4. Qung co (trong trng hp co gin theo qung co)
5. Co gin on ca cu l thay i ca lng cu bnh qun khi c s thay i
ca gi gia 2 gi tr khc nhau, trong khi co gin im c tnh ti mt im
xc nh.
6. Trng hp hm cu tuyn tnh, trong khi dc ca ng cu c dng
ng thng l bng nhau ti mi im, th co gin ca ng ny thay i t
mt im ti im tip theo.
7. Cc nh kinh t xy dng c mi quan h gia co gin gi (e
p
) v tng
doanh thu (TR), c th gip cho hng xc nh gi bn.
49/142
Gi e
p
> 1 e
p
= 1 e
p
< 1
Tng TR gim Khng i TR tng
Gim TR tng Khng i TR gim
8. Co gin gi c th dng tr li cc dng cu hi sau: (a) nh hng ca 5%
gi tng ln tc ng g n doanh s? (b) cn gim gi bao nhiu nng doanh
thu ln 20%?
9. Nu co gin thu nhp (e
Y
) ln hn 0, sn phm l hng ha thng thng hay
hng ha cao cp c cu thay i trc tip khi thu nhp thay i, gi nh gi
khng i. Nu e
Y
< 0, sn phm l hng ha th cp.
10. Dng m cho bit co gin lin tc. Mt v d l: Q = aP
b
A
c
Y
d
.
11. Mi quan h gia co gin im ca cu theo gi, doanh thu cn bin, v gi
l:

,
_

+
p
e
P MR
1
1
GI TR LI:
1.
2 / ) /( ) (
2 / ) /( ) (
] 2 / ) /[( ) (
] 2 / ) /[( ) (
1 2 1 2
1 2 1 2
1 2 1 2
1 2 1 2
P P P P
Q Q Q Q
P P P P
Q Q Q Q
e
p
+
+

+
+

-2 = [(500 - 600)/(P
2
- 2000)][(P
2
+ 2000)/(500 + 600)]
= -100(P
2
+ 2000)/1100/(P
2
- 2000)
-2(11P
2
- 22000) = -P
2
- 2000
-22P
2
+ 44000 = -P
2
- 2000
-21P
2
= -46000
P
2
= $2190.48
2.
-2 = [(Q
2
- 2000)/( 70 - 80)][(70 + 80)/(Q
2
+ 2000)]
-2 = 150(Q
2
- 2000)/-10(Q
2
+ 2000)
-2(-10Q
2
- 20000) = 150Q
2
- 300000
20Q
2
+ 40000 = 150Q
2
- 300000
-130Q
2
=-340000
Q
2
= 2615.38
3.
50/142
a. Cho P = 600 - 0.3Q:
TR = PQ = (600 - 0.3Q)Q = 600Q - 0.3Q
2
MR = dTR/dQ = 600 - 0.6Q
b. Ti P = $600, Q = 0 v P = 600 - 0.3(0) = $600.
c. P= 600 - 0.3Q, v vy Q = 2,000 - 10/3P
Ti mc gi bng 0, Q = 2,000 - 10/3(0) = 2,000 ti ng
d. TR ti a ha khi MR = 0.
MR = dTR/dQ = 600 - 0.6Q = 0; Q = 1,000 ti ng
Ti Q = 1,000 ti ng, TR = 600Q - 0.3Q
2
= 600(1,000) - 0.3(1,000)
2
=
$300,000
e.
/
/
P
X
dQ Q dQ P
e
dP P dP Q

%Q thay i
%P thay i
Th nht,
3 / 10
DP
dQ
Th, ti Q = 700, P = 390
e
p
= -(10/3) x (390/700) = -1.86. Co gin im ca cu l -1.86, v vy
phn trm thay i trong lng cu l -1.86 nhn vi phn trm thay i
trong gi.
(f) V P= 600 - 0.3Q,
Ti Q = 700, P= 600 - 0.3(700) = $390
Ti Q = 800, P= 600 - 0.3(800) = $360
V vy, co gin on ca cu
67 . 1
) 700 800 (
) 390 360 (
) 390 360 (
) 700 800 (
) (
) (
) (
) (
1 2
1 2
1 2
1 2

+
+

+
+

X
Q Q
P P
X
P P
Q Q
4.
Q = 250 - 0.5P ----> 0.5P = 250 - Q ----> P = 500 - 2Q
TR = P x Q = (500 - 2Q)Q = 500Q - 2Q
2
MR = dTR/dQ = 500 -4Q
AR = TR/Q = 500 - 2Q
51/142
5.
TR = P x Q = (400 - 3Q)Q = 400Q - 3Q
2
MR = dTR/dQ = 400 -6Q
AR = TR/Q = 400 - 3Q
6.
a. Hm cu l:
Q =
150,000 -52P + 80P
C
+ 0.3A + 0.5Y
= 150,000 -52P + 80(10,000) + 0.3(310,000) +
0.5(25,000)
= 1,055.500 -52P
V vy, Q = 1,055,500 - 52P = 1,055,500 -52(12,000) = 431,500
b. Co gin ca cu theo gi l
.
52(12, 000/ 431, 500) 1.45 1.45 1
P
Q P
e
P Q

>
%Q thay i
%P thay i
Cu i vi t co gin v v vy, nu gi tng ln, tng doanh thu s
gim xung nhanh chng
c. co gin ca cu theo thu nhp l
.
0.5(25, 000/ 431, 500) 0.029 1
Y
Q Y
e
Y Q

<
%Q thay i
%Y thay i
V co gin thu nhp ln hn 0 nhng b thua 1 nn t l hng ha thng
thng ch khng phi l hng ha xa x. Nu thu nhp tng ln, cu s
tng nhng khng theo t l tng ca thu nhp.
d. Co gin cho l
.
80(10, 000/ 431, 500) 1.85 1
c
c
P
c
P Q
e
P Q

>
c
%Q thay i
%P thay i
V co gin cho ln hn 0 nn hai loi xe ny l hng ha thay th.
7.
a. C l hng ha thay th, trong khi B l hng ha b sung cho A.
b. A l hng ha th cp c th hin qua bin thu nhp mang gi tr m
52/142
c. Q
A
= 8,500 - 4P
A
- 2P
B
+ P
C
- 0.1Y = 8,500 -4(10) - 2(15) + (50) -
0.1(40,000) = 4,480
8.
a. Theo nh ngha,
MR = dTR/dQ = d(P x Q)/dQ = d[f(Q)x Q)]/dQ =f(Q) + f(Q) Q
= P + Q (dP/dQ)
b. Ta thy
MR > 0 khi e
p
> 1
MR = 0 khi e
p
= 1
MR < 0 khi e
p
< 1
9.
a.
2
2
1
P
e


%Q thay i
%P thay i
b. Mc gi ti a ha li nhun l:
P = $15/(1 + 1/-2) = $30
c. Mc gi ti u mi l:
P = $14/(1 + 1/-2) = $28
V vy, mc gi ti a ha li nhun gim $2 khi chi ph cn bin
ca ca hng gim $1 mi con bp b.
10.
0.8
P
e <>
%Q thay i %Q thay i
%P thay i 5%
53/142

Q dP 1
= P 1 + ------ = P 1 + -----
P dQ
e
P

% Q thay i Q = -0.8(5) = -4%. Cu i vi lng thc gim 4% nu gi
tng 5%. V co gin gi b hn 1, cu khng co gin. V vy, gi tng ln
s dn n tng doanh thu tng ln
11.
a. t Q
d
= 0 v tm P
Q
d
= 40,000 - 4,000P = 0; P = $10.
b. t Qs = 0 v tm P
Q
s
= -10,000 + 10,000P = 0; P = $1
c. Ti cn bng th trng, Q
d
= Q
s.
40,000 - 4,000P = -10,000 + 10,000P
50,000 = 14,000P; P = $3.57, Thay P = $3.57 vo c hm cung v cu,
c: Q
d
= 40,000 - 4,000P = 40,000 - 4,000($3.57) = 25,720 n v.
54/142
CHNG 4 - PHN TCH CU NH LNG
MC TIU HC TP:
Sau khi hc chng ny bn c th:
1. Thit k bn iu tra ngi tiu dng
2. Thc hin v tho lun v th nghim th trng
3. Tho lun v ch ra vn nhn dng
4. Gii thch phn tch hi quy
5. Tnh ton v cho v d v hi quy tuyn tnh
6. nh ngha v tnh ton hi quy n
7. Gii thch phng php bnh phng nh nht
8. Hiu v gii thch c phng php hi quy bi
9. Tnh ton sai s chun ca h s hi quy
10. Biu din v tnh ton sai s chun ca c lng
11. Minh ha v gii thch h s xc nh
Trong chng trc, chng ta nghin cu l thuyt v nhu cu; khi nim co gin ca
cu. Trong chng ny, chng ta nghin cu quy trnh dng trong c lng hm
cu theo kinh nghim. Vi c lng cu, c th tnh ton nh lng cc co gin
v xc nh nh hng ca mt s thay i trong cc nhn t nh gi, thu nhp hay
qung co i vi lng cu. V c bn, c 2 phng php c lng cu chnh:
Trc tip v thng k. Phng php c lng cu trc tip gm iu tra ngi tiu
dng v th nghim th trng. Mt mu d liu th trng thu c ti mt thi
im l mt vn i hi s tham gia ca nhiu ban ngnh. c lng thng k
ca hm cu ch yu da trn kinh t lng v phn tch hi quy.
IU TRA NGI TIU DNG (CONSUMER SURVEYS)
iu tra ngi tiu dng v phn ng ca h ti nhng yu t nh mc nhy
cm i vi s thay i gi, s sn sng mua, hoc s quan tm n cc chin
dch qung co. Bng vic x l cc d liu thu thp c, hng c th nhn thc
tt hn cc yu t chnh trong hm cu. Mt u im l trong d on doanh s
ngn hn, thng tin ch quan v quan im v mong mun ca ngi tiu dng,
ch c th c c bng phng php phng vn, cho thy khong cch r rng
gia mt c lng chnh xc v mt c lng khng chnh xc. Phng php
ny cng c mt s nhc im. Mt trong s l ngi tiu dng thng
khng th, hoc i khi khng sn lng cung cp cu tr li chnh xc cho nhng
cu hi c tnh gi thuyt v phn ng ca h i vi s thay i trong cc yu
t bin i chnh ca cu.
55/142
TH NGHIM TH TRNG (MARKET EXPERIMENTS)
Th nghim th trng kim tra cch m ngi tiu dng phn ng trong nhng
tnh hung th trng thc t. Mt hng thay i gi, qung co v cc yu t c
th kim sot khc trong hm cu theo thi gian v gia cc th trng, t
quan st nh hng ca chng ln lng cu. u im ca phng php ny l v
ngi th nghim c th kim sot c cc bin quan trng trong hm cu nh
gi v qung co, hng sn xut c th c c hiu bit su sc v nhng nh
hng trong ngn hn. C th nhn thy c s co gin gi hoc co gin cho
ca cu i vi mt sn phm. Cc hn ch chnh l:
a. Khi iu tra trn din rng, nhng thc nghim ny thng c chi ph
t .
b. V chi ph cao v hm cha ri ro, thi gian thc nghim ngn nn
nhng ngi thc hin th nghim phi min cng kim tra d liu
ngn hn v phi c ko di thi gian.
c. Nhng thay i c th xy ra trong cc iu kin kinh t ngoi vi hoc
hnh vi ca i th trong sut cuc th nghim th trng c th bp
mo kt qu.
CH :
Mi phng php c lng cu u c nhng u im v hn ch quan trng. Cc
hng phi t la chn phng php c lng cu cho mnh, hoc l s kt hp ph
hp gia 2 phng n, da trn c im ca mi phng php c lng.
VN XC NH (IDENTIFICATION PROBLEM)
Chng ta thng gp phi kh khn trong c lng thng k cc tham s ca mt
hm nh hm cu khi c nhiu quan h ng thi tn ti. Khi 2 bin ni sinh xut hin
cng mt lc trong t nht 2 biu thc khc nhau ca mt m hnh ng thi, th vn
xc nh xem l mi quan h no c th c lng c phi da trn c s d liu,
bi v tt c cc bin thay i ng thi. V d, c ng cu v ng cung u c th
c xc nh vi lng nh l bin ph thuc, v gi l bin gii thch. Cc quan st
sn c trn thc t u nh nhau, gi l giao im ca cung v cu. Khng th phn
bit ng cu t ng cung thc t hay bt c ng no khc i qua giao im
(Xem hnh 1). C s phn b cc im ny v c ng cu v ng cung u dch
chuyn (kh c th quan st c)
phn bit c 2 biu thc, i hi phi hiu c s dch chuyn thc t ca cu
hay cung do s thay i trong cc yu t nh hng ln ch mt trong hai ng. Khi
vn tr nn phc tp hn v khng hiu c nguyn nhn dn n s dch chuyn
, c th dng iu tra ngi tiu dng v th nghim th trng c c nhng
thng tin quan trng v cu.
56/142
HNH 1
VN XC NH: CUNG V CU
KINH T LNG V PHN TCH HI QUY
Mt cng vic c bn da trn kinh nghim c thc hin trong phm vi ca
mn kinh t lng. Kinh t lng cp n l thuyt kim nh kinh t hc s
dng nhiu phng php c lng trong c phn tch hi quy. Phng php
hi quy c th c nhiu ngi bit n v thng c s dng trong c
lng hm cu.
PHN TCH HI QUY
Phn tch hi quy (Regression analysis) l quy trnh thng k dng c lng ton hc mi
quan h trung bnh gia (cc) bin c lp v bin ph thuc. Hi quy n ch c mt bin
c lp trong hm cu, gi hoc qung co, trong khi hi quy bi c t 2 bin tr ln,
ngha l ng thi c c gi v qung co
PHNG PHP BNH PHNG NH NHT
Phng php bnh phng nh nht (The least-squares method) c dng rng ri trong
phn tch hi quy c lng gi tr tham s trong biu thc hi quy. Phng php hi
quy bao gm cc d liu c c t quan st v c gng tm ra mt phng trnh ph
hp nht. tm ra ng ny dng phng php bnh phng nh nht.
u tin xem xt mi quan h tuyn tnh: Y = + X + e, trong v l
tham s tng th tht s (nhng khng c bit) ca phng trnh hi quy v
57/142
e = sai s. Trong thc t, chng ta cn tm c lng ca v t mt mu
s liu. V vy, cn tm Y' = a + bX, trong a v b ln lt l c lng ca
v , v Y l gi tr tnh c ca Y vi mt gi tr c th X v mi quan h
c lng cho trc. Khi :
Y = a + bX + u
Trong u l sai s cho mi quan h c c lng v l c lng ca e sai
s tng th.
Do vy,
u = Y - Y'
Tiu chun bnh phng nh nht i hi phng trnh ph hp nht phi l tng bnh
phng cc sai s (hay l khong cch tung t im quan st ti phng trnh trn
hnh 2) l b nht, tc l:
B nht: u
2
= (Y a - bX)
2
Dng vi phn ring c c t biu thc sau, gi l biu thc thng:
Y = na + b X
XY = a X + b X
2
Gii phng trnh tm b v a
b =

2 2
X) ( X n
Y) X)( ( - XY n
a = X b Y
Trong Y =
n
Y

v X =
n
X

58/142
V D 1
Cng ty du la DHG quan st mi quan h gi lng qua 6 giai on nh sau:
Giai on Gi (X) Lng cu (Y)
1 1.20 250
2 1.21 245
3 1.25 200
4 1.17 310
5 1.15 375
6 1.19 280
7.17 1660
minh ha qu trnh tnh ton b v a, chng ta s chuyn v d liu trong bng 1. Tt c
php tnh c thc hin trong bng di y
BNG 1
BNG TNH TON
Giai on Gi (X) Lng cu (Y) XY X
2
Y
2
1 1.20 250 300.00 1.4400 62,500
2 1.21 245 296.45 1.4641 60,025
3 1.25 200 250.00 1.5625 40,000
4 1.17 310 362.70 1.3689 96,100
59/142
HNH 2
TH PHN B: Y V Y
5 1.15 375 431.25 1.3225 140,625
6 1.19 280 333.20 1.4161 78,400
7.17 1660 1973.60 8.5741 477,650
T bng trn:
X = 7.17; Y = 1660; XY = 1973.60; X
2
= 8.5741
X = X/n = 7.17/6 = 1.20; Y = Y/n = 1660/6 = 276.67
Thay nhng gi tr ny vo cng thc tnh b:
48 . 1697
0.0357
60.60 -
) 17 . 7 ( ) 5741 . 8 )( 6 (
) 1660 )( 17 . 7 ( ) 60 . 1973 )( 6 (
) (
) )( (
2 2 2

X X n
Y X XY n
b
a = Y - bX = 276.67 - (-1697.48)(1.20)) = 2305.15
Do Y' = 2305.15 1697.48 X
Ch rng y khng dng Y
2
m tnh ton cho (r
2
).
Ch : Mc ch ca biu tham s l biu din cc mi tng quan. Mi quan st
c biu din bng mt im trn th tng ng vi mt gi tr c th ca X (bin
c lp) v Y (bin ph thuc).
V D 2
Gi thit chi ph cho qung co nm ti l $1.10, doanh thu d tnh nm ti c tnh nh
sau:
60/142
0
1 0 0
2 0 0
3 0 0
4 0 0
0 . 9 0 1 . 0 0 1 . 1 0 1 . 2 0 1 . 3 0
P r i c e
Q
u
a
n
t
i
t
y

d
e
m
a
n
d
e
d
HNH 3
BIU THAM S
Y' = 2305.15 1697.48 X = 2305.15 1697.48(1.10) = $437.92
PHN TCH HI QUY
Phn tch hi quy l mt phng php thng k. Do , phn tch hi quy dng nhiu
thng k ni v tnh chnh xc v tin cy ca kt qu hi quy.
1. H s tng quan (r) v h s xc nh (r
2
)
2. lch chun ca ng hi quy v khong tin cy ca c lng bin ph thuc
3. lch chun v khon tin cy ca cc h s hi quy (Sb)
4. Thng k t
Mi phn tch c ni r di y.
1. H s tng quan (correlation coefficient ) (r) v h s xc nh (coefficient of
determination ) (r
2
)
H s tng quan r o lng mi tng quan gia Y v X. H s ny nhn gi tr t -1
n +1. Tuy nhin, h s xc nh c dng rng ri hn, k hiu l r
2
(c l r-bnh
phng). r
2
cho bit ph hp ca biu thc hi quy dng c lng. Ni cch khc,
n l cng c o ph hp trong hi quy. V vy, r
2
cng cao, biu thc dng c
lng cng ng tin cy.
CH :
Mt r
2
thp l ch s cho bit m hnh khng tin cy gii thch bin Y. Cc
nguyn nhn chung gy nn vn ny l:
1. Dng sai dng hm.
2. X c t s la chn nh l mt yu t d on.
3. B st mt bin hoc cc bin quan trng no t m hnh
V D 3
Nhn nh Doanh thu l mt hm ca gi vi r
2
= 70 %, c th hiu l 70% s thay i
ca doanh thu c gii thch bng biu thc hi quy v s thay i trong gi v 30% cn
li l do cc yu t phi gi, nh thu nhp v qung co.
Nh trong hnh 4, tng thay i ca bin ph thuc Y v Y (Y trung bnh) c th tch
lm 2 phn.
(Y - Y ) = (Y - Y') + (Y' - Y )
(Tng lch) ( lch khng c gii thch ) ( lch c gii thch)
o lng s ph hp ca phng trnh hi quy, thng qua h s xc nh (r
2
), c c t
vic so snh (Y' - Y )
2
, l tng cc bnh phng c gii thch, vi tng cc bnh
phng.
Vy th,
61/142
Thay i c gii thch
r

2
2
) ' (
) ' (
Y Y
Y Y
---------------------------------
Do , h s xc nh cho bit t l ca tng thay i trong Y v c ni r trong biu
thc hi quy. H s ny nhn gi tr trong khong t 0 n 1.
CH :
Tng bnh phng ca thay i c gii thch cng vi tng cc bnh phng
thay i khng c gii thch bng tng cc bnh phng.
HNH 4
CNG C C BN O S SAI LCH
Tuy nhin, trong trng hp hi quy n, c mt cng thc rt gn:

] Y) ( - ][ X) ( [
Y)] X)( ( - [
2 2 2 2
2
2
Y n X n
XY n
r
So snh m hnh ny vi m hnh theo b, thy rng nhng thng tin cn thm vo tnh
ton r
2
l Y
2
.
V D 4
Chuyn sang d liu trong bng 1 minh ha cc php tnh ca phn tch hi quy. S
dng phng php rt gn cho r
2
,
) 110300 )( 0375 . 0 (
) 60 . 60 (
] ) 1660 ( ) 477650 )( 6 ][( ) 17 . 7 ( ) 5741 . 8 )( 6 [(
] 0) (7.17)(166 - 1973.60) ( [(6)
2
2 2
2
2

r

62/142
Tng thay i

% 26 . 93 9326 . 0
71 . 3937
36 . 3672

iu ny c ngha rng c khong 93.26% tng thay i trong doanh thu c th gii thch
bng gi v 6.74% cn li vn khng th gii thch c. Mt r
2
cao tng i cho bit
hm cu c c lng l kh tin cy v gi l mt yu t quyt nh nhiu n cu.
2. lch chun ca ng hi quy v khong tin cy ca c lng bin ph thuc
Sai s chun ca c lng, k hiu l S
e
, c nh ngha l s thay i chun ca hi
quy, c tnh ton nh sau:
S
e
=
2 - n
) Y' - Y (
2

=
2 - n
XY b - Y a - Y
2

C th dng phn tch ny bit c chnh xc ca d on.
V D 5
Tr li s liu trong v d trn, S
e
c tnh nh sau:
Gi s bn mun c mt d bo v mt gi tr Y no - nh d bo v doanh s khi gi
l $1.10. Thng th chng ta mun phng php o mc tin cy no trong d bo
a ra, v mt trong nhng phng php l khong tin cy (hay d bo) tnh Y.
Khong tin cy i vi Y c d bo, vi mt gi tr X cho trc, c th tnh theo cch sau:
Y' t S
e

+ +
n
X) (
- X
X) (X

n
1
1
2
2
2
p
Trong : Y' = gi tr c d bo ca Y theo X;
X
p
= gi tr ca bin c lp dng lm c s cho d bo;
Ch : t l gi tr ti hn cho mc ngha c dng. V d, vi mc ngha 0.025
(tng ng vi tin cy 95% trong kim nh 2 pha), gi tr ti hn ca t cho 4 mc
t do l 2.776 (xem bng 5 trong phn ph lc)
CH :
Bc t do (df) l s quan st tr i s ti thiu cn thit tnh mt thng k hoc phng
trnh hi quy cho trc. V d, tnh mt s hng khng i, a, cn t nht mt quan st,
tnh a v b cn t nht 2 quan st
V D 6
Nu mun c d bo c khong tin cy l 95%, vi mc gi $1.10, khong d bo nm
t $356.93 n $518.91, c xc nh nh sau. (Ch rng t v d 2, c Y' = 2305.15
- 1697.X = 2305.15 - 1697.48($1.10) = $437.92).
63/142
V vy, khong tin cy c thit lp nh sau:
C ngha l vi chi ph qung co cho trc l $1.10, th khong d bo l t $356.62 n
$518.21. Ch rng $356.93 = $437.92 80.30 v $518.91 =$437.92 + 80.30.
CH :
Nhiu ti liu kinh t qun l s dng Y' t S
e
cho khong tin cy, b qua yu t iu
chnh. Trong v d 6, khong tin cy l $437.92 (2.776)(17.66).
3. lch chun v khon tin cy ca cc h s hi quy (Sb)
Sai s chun ca h s hi quy, k hiu l S
b
,

v phn tch - t c mi lin h cht ch. S
b
c tnh nh sau:
S
b
=
2
e
) X - X (
S
Hoc dng rt gn:
S
b
=
) X X - X
S
2
e

S
b
cho bit c lng ca mt khong trong h s thc s thc s ri vo . Trc
y dng S
e
xc nh khong tin cy cho d bo, S
b
c lng khong tin cy gi
tr thc ca h s hi quy vi cc mc tin cy. Cc khong tin cy l:
b + t S
b
4. Thng k t
Thng k t (hay gi tr t) l cng c o mc ngha thng k ca bin c lp X trong
gii thch bin ph thuc Y. N c xc nh bng:
b
b -
t=
S
kim nh gi thuyt = 0, th = 0 vo cng thc ny, ngha l chia h s
hi quy c c lng cho lch chun S
b
. Sau so snh gi tr ny vi bng gi
tr-t xc nh xem gi thuyt bng 0 l ng hay khng.
Ch : Thng k t c bn dng o sai s chun ca h s xung quanh 0
64/142

1 (1.10 - 1.195)
2

$437.92 (2.776)(17.66) 1 +

6 8.5741 -(7.17)
2
/6


= $437.92 (2.776)(17.66) (1.638)

= $437.92 80.30
Gi tr t cng cao, tin cy ca h s cng ln nh l mt d on.
Gi tr t thp l ch s cho bit tin cy ca lc d on ca h s thp
V D 7
S
b
trong v d ca chng ta l:
15 . 231
0764 . 0
66 . 17
17 .) 7 )( 195 . 1 ( 5741 . 8
66 . 17

b
S
V vy, thng k
34 . 7
15 . 231
48 . 1697 0

b
s
b
t
V t = 7.34 (gi tr tuyt i ca 7.34) > 2.776 (t bng gi tr - t), kt lun rng gi
thuyt bng 0 l sai v do h s b c ngha thng k.
CH :
1. Trong hi quy bi c nhiu gi tr thng k t
2. r
2
cho bit ton b phng trnh hi quy tt nh th no trong khi thng k t cho
bit tt ca tng bin c lp.
Bng gi tr t, dng tm tt, da vo bc t do v mt mc ngha, c dng:
a. Thit lp khong tin cy gii hn trn v gii hn di cho gi tr d
on ca bin ph thuc.
b. c lng khong tin cy trong gi tr thc ca h s hi quy ri vo .
3. Gi tr gii hn cho kim nh t
S DNG EXCEL CHO HI QUY
Cc chng bng tnh nh Excel c chui hi quy c th s dng m khng gp kh
khn. Bn c th truy cp vo cng c hi quy theo cc bc sau:
1. Chn th Tools
2. Chn Data Analysis
3. Chn Regression
Sau khi chn lnh Regression, hp thoi Regression xut hin cc la chn Y-Range, X-
Range, v Output Range. Sau khi la chn, click chn OK v Excel s tnh cc gi tr
bnh phng nh nht cho cc tham s a v b (cng vi cc thng k tm tt khc) c
biu din di y
TM TT U RA
Thng k hi quy
65/142
R bi 0.96572
R Square
R
2
0.93261
H s xc nh
iu chnh R
2
0.91577
Sai s chun 17.5983
Quan st 6
ANOVA
df SS MS F tin cy F
Hi quy 1 17144.54 17144.54 55.35873 0.001742641
S d 4 1238.796 309.6989
Tng 5 18383.33
H s Sai s
chun
Thng k
t
Gi tr
P
Thp hn
95%
Cao hn
95%
B chn 2305.15 272.7282 8.452204 0.001073 1547.937731 3062.37
Bin X1 -1697.48 228.1452 -7.44035 0.001743 -2330.912925 -1064.05
CH :
Ch t kt qu hi quy ca Excel
a. b = -1697.48 v a = 2305.15; do , hm cu c c lng l
Y = 2305.15 1697.48X
b. r
2
= 0.93261
c. S
e
= 17.5983
d. S
b
= 228.1452
e. t i vi h s hi quy = -7.44035
Con s tnh ton t my tnh khc vi tnh ton c c t cc lch c lm
trn. Cc con s ca my chnh xc hn v my tnh tnh ton trn nhng con s
thp phn
CU HI
1. Ti sao trong c lng cu, vn xc nh thng phc tp?
2. Tiu chun no cn c tha mn nu phn tch da trn hi quy cung
cp mt c lng chnh xc v cc mi quan h ca cu?
66/142
3. iu tra ngi tiu dng l g? Nhng vn no thng pht sinh khi
s dng iu tra ngi tiu dng c lng cu i vi sn phm ca
mt hng?
4. Gii thch thc nghim th trng: l g? Dng nh th no? C nhng hn
ch no?
5. Phn bit hi quy n v hi quy bi. Mi loi cho mt v d.
6. H s r
2
cho bit iu g? Cc nguyn nhn dn n iu ?
7. Tc dng ca bng gi tr - t c c da trn mt bc t do v mt mc
ngha cho trc?
8. Tc dng chung ca sai s chun?
BI TP
1. Sau y l s liu v doanh thu v qung co ca tp on Jupiter qua 8 thng
Qung co Doanh thu
(nghn n v) (nghn n v)
320 $2,600
200 1,500
230 2,150
240 2,250
720 4,700
560 3,700
470 3,300
750 4,750
a. Xy dng biu thc cu s dng phng php bnh phng nh nht.
b. Tnh h s xc nh.
c. Nhn xt v s la chn ca qung co trong doanh thu d tnh. Qung co c
phi l mt ch s d on tt?
2. Mt nh kinh t ca chnh ph mun thit lp mi quan h gia thu nhp X v tit
kim Y h gia nh hng nm. Chn mt mu gm 100 h gia nh v c c cc
tnh ton sau (n v ca X v Y l nghn la):
X = $1,239 Y = $79 XY = $1,613
X
2
= $17,322 Y
2
= $293
a. Xc nh phng trnh ca ng hi quy c c lng
67/142
b. ngha ca trn b v gi tr chn a
c. Tnh h s xc nh r
2
d. Tnh sai s chun ca c lng s
e
e. Vit biu thc khong d on ca Y (Dng bng gi tr t = 1.98 vi 98 mc t do
v mc tin cy 5%).
3. c lng hm cu i vi xng. S liu v u ra hi quy t Excel cho trc.
Thi k Gi (P) lng cu (Q)
1 1.20 300
2 1.30 295
3 1.25 298
4 1.33 275
5 1.27 266
6 0.99 360
7 1.15 325
8 1.36 266
9 1.19 311
10 1.22 325
12.26 3021
68/142
U RA TM TT
a. Vit hm cu c lng
b. Con s r
2
cho bit iu g?
c. Tnh ton co gin im ca cu khi gi l $1. Cu ca sn phm ny c
co gin theo gi khng?
d. Xc nh khong tin cy ca bin (bng gi tr t vi mc tin cy 5% v
8 bc t do (10-2) l 2.306)
e. Gi tr t no ng vi h s hi quy? N cho bit iu g?
f. C th xy dng mi quan h c c lng hay khng? Cho kin?
69/142

VARIABLE ORIGINAL COEFF.
VARIABLE VALUE COEFF. SENS.
X 1 20 25 0 Note:X1 = 20
X 2 15 40 0 X2 = 15


CONSTRAINT ORIGINAL SLACK OR SHADOW
NUMBER RHS SURPLUS PRICE
1 100 0 8.75 Note:u1 = $8.75
1 90 0 2.50 u2 = $2.50
OBJECTIVE FUNCTION VALUE: 1100 Note: Z = $1,100

SENSITIVITY ANALYSIS

OBJECTIVE FUNCTION COEFFICIENTS

LOWER ORIGINAL UPPER
VARIABLE LIMIT COEFFICIENT LIMIT

X 1 20 25 60
X 2 16.67 40 50

RIGHT HAND SIDE

CONSTRAINT LOWER ORIGINAL UPPER
NUMBER LIMIT VALUE LIMIT

1 60 100 180
2 50 90 150
TR LI
Vn xc nh xut hin khi cc yu t nh hng n cu sn phm cng nh hng
cung sn phm. Khi 2 mi quan h kinh t, nh hm cung v hm cu, quan
h cht ch vi nhau lm cho c lng l thuyt ca cc mi quan h l
khng th, chng ta ni rng khng th xc nh c cc hm ring.
M hnh hi quy hon ton c th xc nh. Ni cch khc, cc yu t nh hng n
cu phi hon ton c xc nh v phi s dng ng dng hm. Nhiu
thng k nh r
2
v kim nh t dng chc chn nhng iu kin ny c
c tha mn hay khng?
1. Khch hng tim nng v khch hng hin thc c phng vn v cc
yu t nh hng n cu ca h i vi sn phm ca mt hng. Hai vn
l: (a) ngi tiu dng c th khng tr li chnh xc cc cu hi c th
nh s thay i gi c nu, v (b) nhng iu tra nh vy c th kh tn
km.
2. Mt th nghim th trng c xy dng bi cc yu t nh hng c
ch ch v b kim sot n cu, nh gi v qung co. Thc nghim th
trng c th tn km v cha ri ro. N c th pht sinh mt lng ln
cc quan st c c nhng c lng cu tin cy.
3. Hi quy n c mt bin c lp, gi hoc qung co trong hm cu, trong khi hi quy
bi c 2 hoc nhiu hn 2 bin, ngha l ng thi c c gi v qung co.
4. Mt r
2
thp l ch s cho bit m hnh khng gii thch bin Y. Cc
nguyn nhn chung ca vn ny l: (a) dng sai dng hm, (b) t s la
chn bin X nh l yu t d on, v/hoc (c) b qua mt hoc cc bin
quan trng no t m hnh.
5. Bng gi tr t dng (a) xy dng khong d on gii hn trn hoc di xy
dng cng vi mt mc tin cy c th (v d 95%) - cho gi tr c d on ca
bin c lp, (b) xy dng khong tin cy cho cc h s hi quy, v (c) nh l
mt gi tr b loi cho kim nh t.
6. Sai s chun ca c lng, S
e
, dng xy dng khong d on cho gi
tr ph thuc vi cc mc tin cy, trong khi sai s chun ca h s hi quy,
S
b
, cho bit mt c lng ca khong m h s thc s thc s gim.
GI TR LI
1.
a. Da vo phng php bnh phng nh nht, ta c:
70/142
Qung co Doanh thu
X Y XY
X
2


Y
2



320 $2,600 832,000 102,400 6,760,000
200 1,500 300,000 40,000 2,250,000
230 2,150 494,500 52,900 4,622,500
240 2,250 540,000 57,600 5,062,500
720 4,700 3,384,000 518,400 22,090,000
560 3,700 2,072,000 313,600 13,690,000
470 3,300 1,551,000 220,900 10,890,000
750 4,750 3,562,500 562,500 22,562,500
3,490 24,950 12,736,000 1,868,300 87,927,500
T bng:
n = 8 X = 3,490 Y = 24,950 XY = 12,736,000 X
2
= 1,868,300
Th cc gi tr ny vo cng thc tm b trc:
35 . 5 $
) 490 , 3 ( ) 300 , 868 , 1 )( 8 (
) 950 , 24 )( 490 , 3 ( ) 000 , 763 , 12 )( 8 (
) (
) )( (
2 2 2

X X n
Y X XY n
b
a = (Y/n) - b (X/n) = 24,950/8 - (5.35)(3,490/8) = 3,119 - 2,334 = $785
V vy, m hnh hi quy l $785 + $5.35 X
b.
% 01 . 98 9801 . 0
(24,950) - 27,500) ][(8)(87,9 (3,490) - ,300) [(8)(1,868
,950)] (3,490)(24 - 6,000) [(8)(12,73
2 2
2
2
r
Qung co l s la chn thch hp trong gii thch s thay i ca doanh thu v r
2
cao cho bit 98.01% ca tng thay i trong doanh thu c gii thch bi mt mnh
qung co. Ch 1.99% l do ngu nhin.
2.
a.
(100)(1, 613) (1, 239)(79) 63, 419
0.3218
(100)(17, 322) (1, 293)(1, 293) 197, 079
b

79 1, 239
( 0.3218) 3.1971
100 100
a
V vy, mi quan h c c lng gia thu nhp v tit kim hng nm l -
$3.1971 + $0.3218 mi la ca thu nhp hng nm
71/142
b. b) Gi tr b, $0.3218, ngha l trung bnh, mi h gia nh tit kim
khong $0.32 trong mi mt la h kim c hng nm. Gi tr chn
a (-3.1971) ngha l trung bnh mi h gia nh c khon n hng nm
l $3,197.10.
c.
2 2
(63, 419) (63, 419)
2
0.885
(197, 079)[(100)(293)-(79)(79)] (197, 079)( 23, 059)
r
d.

e.
Y' (1.98)( (0.52)

+ +
n
X) (
- X
X) (X

n
1
1
2
2
2
p

3.
a. Q = 616.13 256.15P
b. r
2
= 83.33%, ngha l tng thay i trong lng cu c gii thch ch
bi mi mnh gi. 16.67% cn li vn c th gii thch c.
c. Ti P = $1, Q = 616.13 256.15P = 616.13 256.15($1) = 359.98
.
( 256.15)(1/ 359.98) 0.71 1
pc
dQ P
e
dP Q

<
%Q thay i
%P thay i
Sn phm khng nhy cm vi thay i ca gi.
d. Cc khong tin cy l
b + t S
b
= -256.15 + (2.306) (40.512) = -256.15 + 93.42.
Khong gi tr t -349.57 n -162.73
72/142

293 - (-3.1971)(79) - (0.3218)(1,613)
S
e
=
100 - 2

= 0.520
e. Gi tr t = -6.32, ln hn 2 (trong gi tr tuyt i). H s hi quy c
ngha thng k.
f. Phn thm ca qung co hay thu nhp c th xy dng mi quan h
cu c c lng.
73/142
CHNG 5 - D BO KINH T V KINH DOANH
MC TIU HC TP:
Sau khi nghin cu chng ny, bn c th:
1. Gii thch m hnh khng i theo thi gian
2. Hiu c cc nguyn tc trong phng php Delphi
3. Tnh ton trung bnh trt
4. Hiu v gii thch c san m gin n
5. Xc nh v thit lp qu trnh phn tch xu th
6. Tnh ton lch bnh phng trung bnh (MSE)
7. Hiu v d on bin ng kinh t
8. Xc nh v cho v d v m hnh kinh t lng
9. Tnh ton v p dng phn tch u ra u vo
10. Minh ha v tho lun v cn bng
Cng vic qun l thng phi gii quyt nhng tnh hung cha ng ri ro hoc khng
chc chn. C l cng vic quan trng nht trong kinh doanh l d bo. Mt d bo l
im khi u cho lp k hoch. Mc tiu ca d bo l gim ri ro khi ra quyt nh.
Trong kinh doanh, cc d bo a ra l nn tng cho lp k hoch cng sut, k hoch sn
xut v lu kho, k hoch nhn lc, k hoch v doanh s v th phn, k hoch ti chnh
v ngn sch, k hoch nghin cu v pht trin, k hoch chin lc ca nh qun l cp
cao. D bo doanh s c bit quan trng trong hot ng qun l ti chnh bao gm qun
l ngn sch, k hoch li nhun, phn tch chi tiu, phn tch mua li v sp nhp.
Hnh 1 minh ha d bo doanh s lin quan nh th no n cc hot ng qun l kinh
doanh khc nhau.
74/142
HNH 1
D BO DOANH S V CC HOT NG QUN L
NGI DNG CC D BO
Cc d bo a ra cn thit cho vic lp k hoch marketing, sn xut, vt t, nhn lc v
ti chnh. Hn na, cc nh qun l cp cao cn cc d bo lp k hoch v trin khai
cc mc tiu chin lc di hn v lp k hoch chi tiu ngn sch. C th hn, nh qun
l marketing s dng d bo doanh s xc nh (1) Phn b ngun lc bn hng ti
u, (2) t mc tiu doanh s, v (3) lp k hoch xc tin v qung co. Ngoi ra n
cng gip d bo v th phn, gi c v xu hng pht trin sn phm mi.
Cc nh lp k hoch sn xut cn d bo nhm (a) lp chng trnh cc hot ng sn
xut, (b) t mua nguyn liu, (c) xc nh mc lu kho, v (d) lp k hoch vn chuyn.
Mt s lnh vc khc cng cn c d bo l cc yu cu nguyn liu (thu mua), k hoch
s dng nhn lc, mua thit b, cc yu cu bo tr v k hoch v cng sut nh my.
Nh trong hnh 1, ngay khi cng ty m bo rng cng ty cng sut th k hoch
sn xut c a ra. Nu cha cng sut, cng ty s cn n cc quyt nh v ngn
sch v lp k hoch chi tiu i vi vic m rng cng sut.
Trn c s ny, nh qun l ti chnh phi c lng c dng tin mt ra v vo trong
tng lai. Anh ta phi d bo c nhu cu tin mt v tin i vay cho cc hot ng ca
doanh nghip trong tng lai. Cc d bo v dng tin mt, t l chi tiu v doanh thu
cn thit doanh nghip duy tr kh nng thanh ton v hot ng c hiu qu. Trong k
hoch u t vn, cn c cc d bo v hot ng kinh t tng lai c tnh li hay cc
dng vo tin mt c c t khon u t .
75/142
Cc d bo v nhng iu kin tn dng v tin t cng t l li sut l cn thit hng
c th p ng c nhu cu tin mt vi chi ph thp nht c th c. Ban ti chnh v
k ton cng phi d bo t l li sut h tr cho vic thu ht ngun vn mi, cc ti
khon phi thu gip lp k hoch v nhu cu vn hot ng v t l chi ph cho cc trang
thit b gip cn bng cc qu ca doanh nghip. Nhng d bo c tin cy cao v t
gi hi oi ngy cng tr nn quan trng i vi cc nh qun l ti chnh ca cc cng
ty a quc gia (MNC).
Cc d bo di hn cn thit cho lp k hoch v cc thay i trong c cu vn ca mt
cng ty. Cc quyt nh nh c nn pht hnh c phiu hay vay n nhm duy tr c cu
ti chnh i hi cn c cc d bo v cc iu kin tin t v tn dng.
Ban nhn s cn cc d bo lp k hoch v ngun nhn lc cho doanh nghip. Cng
ty cn c nhng k hoch tuyn dng, o to v i ng hp l sao cho c tnh cnh
tranh cao hn cc hng khc trong th trng lao ng. Tng t nh vy, khi ra quyt
nh v lp k hoch, cng ty cn c nhng d bo v cc xu th nh hng n nhng
bin s nh quay vng lc lng lao ng, tui v hu, chnh sch ngh v lm thm.
Nhng doanh nghip hot ng trong lnh vc dch v nh ngn hng, cc cng ty bo
him, nh hng, du lch tu bin cn rt nhiu d bo lp k hoch hot ng v chin
lc di hn. Ly mt ngn hng lm v d. Ngn hng ny phi d bo:
Cu i vi cc khon vay v tn dng
Cc iu kin tin t v tn dng c th xc nh chi ph ca s tin cho vay
CC LOI D BO
Cc loi d bo m cc doanh nghip v cc t chc khc dng c th c phn ra lm
cc cp, da vo mc tiu v tnh hnh hin ti ca i tng c d bo. Ba loi d bo
c ni r di y:
D BO DOANH S (SALES FORECASTS)
D bo doanh s cho bit mc doanh s mong i i vi hng ho hay dch v ca mt
hng trong mt giai on no trong tng lai v l cng c dng cho chc nng lp k
hoch v ngn sch ca hng . y l nn tng cho cc d bo v k hoch khc.
D BO TI CHNH (FINANCIAL FORECASTS)
Mc d d bo doanh s l u vo ch yu cho nhiu quyt nh ti chnh nhng vn
cn phi c mt s d bo ti chnh c lp vi d bo doanh s.
D BO KINH T (ECONOMIC FORECASTS)
Cc c quan chnh ph v cc cng ty d bo kinh t t nhn cng b d bo kinh t hay
cc vn bn thng k v cc iu kin kinh doanh c th xy ra trong tng lai. Doanh
nghip c th s dng nhng d bo ny v a ra nhng d bo ca ring h v mi
trng kinh doanh bn ngoi tc ng n cu sn phm ca doanh nghip mnh. Nhng
76/142
d on kinh t gm nhiu vn nh GDP, mc to vic lm, li sut v t gi hi
oi.
PHNG PHP D BO
C nhiu phng php d bo m cng ty c th la chn. Ba phng php ch yu l:
nh tnh, nh lng, v cc phng php s dng trong d on kinh t:
1. Phng php d bo nh tnh (Qualitative approach) da trn cc nh gi v
quan im
Cc kin ca cp lnh o
Phng php Delphi
Thm d kin ca lc lng bn hng
iu tra khch hng
2. Phng php nh lng (Quantitative approach)
M hnh khng i theo thi gian
Trung bnh trt
San m gin n
Phn tch xu th thi gian
Ngoi suy chui thi gian
Hi quy n
Hi quy bi
3. Phng php d on kinh t (Economic forecasting methodology)
D on bin ng kinh t
M hnh kinh t lng
Phn tch u ra u vo
Trng cu kin
M hnh nh lng pht huy hiu qu khi khng c hoc c rt t s thay i c h thng
trong mi trng. Khi cc m hnh hoc cc mi quan h thay i r rt, cc m hnh
mc tiu t n s t pht huy tc dng. Phng php nh tnh da trn cc nh gi ca
con ngi l khng th thiu c. Bi v d bo c tnh nh gi cng da trn s quan
st cc xu hng ang din ra nn nhng d bo ny rt kh trnh khi cc thiu st. Tuy
nhin, u th ca n l c th xc nh s thay i c tnh h thng mt cch nhanh
chng v gii thch tt hn nh hng ca thay i ny n tng lai.
77/142
LA CHN PHNG PHP D BO
Quyt nh la chn mt phng php d bo b nh hng su sc bi cc giai on ca
vng i sn phm, v i khi bi hng hoc ngnh m quyt nh c ra hng ti.
Trong giai on thm nhp ca vng i sn phm, cc chi ph tng i nh c dng
cho nghin cu v iu tra th trng. Trong sut thi k gii thiu sn phm, nhng chi
ph ny bt u tng. Trong giai on tng trng nhanh, v cc quyt nh chi tiu lin
quan n mt lng tin ng k, do cc quyt nh ny cn phi c chnh xc cao.
Sau khi sn phm bc vo thi k chn mui, nhng quyt nh ny c tnh cht thng
xuyn hn, gm cc quyt nh marketing v sn xut. y l nhng cn nhc quan trng
khi xc nh phng php d bo doanh s ph hp.
Sau khi nh gi cc giai on c th ca vng i sn phm, ca hng v ca ngnh, cn
c mt cuc kho st na. Thay v la chn mt phng php d bo bng cch xem
phng php no c v d thc hin, ngi ta nn quyt nh xem ci no l ph hp.
Mt s phng php kh n gin v t tn km khi trin khai v s dng, trong khi cc
phng php khc phc tp hn, tn nhiu thi gian v tin bc hn. Mt s ph hp
nht cho k hoch ngn hn, trong khi cc phng php khc tt hn nu dng trong d
bo di hn v trung hn.
La chn mt hay nhiu phng php d bo ph thuc vo cc hn ch sau:
1. Nhng chi ph pht sinh t m hnh d bo so vi li ch c th thu c t vic
s dng phng php ? S la chn y l s cn bng li ch v chi ph.
2. S phc tp ca cc mi quan h ang c d bo?
3. N c dng cho nhng mc ch ngn hn hay di hn?
4. Tnh chnh xc c mong i l bao nhiu?
5. C mc dung sai l nh nht ca sai s hay khng?
6. c bao nhiu d liu? La chn cc phng php tu theo lng s liu m
phng php i hi.
PHNG PHP NH TNH
Phng php nh tnh (hoc nh gi) c tc dng hu ch trong xy dng cc d bo
ngn hn v cng c th h tr cho cc k hoch da trn vic s dng bt k mt
phng php nh tnh no . Bn phng php d bo nh tnh c bit n nhiu
hn c l: cc kin ca cp lnh o, phng php Delphi, thm d kin ca lc
lng bn hng, iu tra khch hng.
KIN CA CC CP LNH O (EXECUTIVE OPINIONS)
Quan im ch quan t cc nh qun l hoc cc chuyn gia ca cc lnh vc bn hng,
sn xut, ti chnh, vt t v qun l c c tng hp li nhm a ra mt d bo v
doanh s bn trong tng lai. Thng thng, phng php ny c s dng cng vi
mt phng php nh lng no nh phng php ngoi suy xu th (trend
78/142
extrapolation). i ng lnh o iu chnh d bo c c ny da trn mong mun ca
h.
u im ca phng php ny l vic d on c tin hnh nhanh chng v d dng
m khng cn n cc thng k phc tp. Cng vy, cc kin hi thm ca cc nh qun
l c th ch l d bo kh thi duy nht trong trng hp thiu cc d liu cn thit. Tuy
nhin nhc im ca phng php ny l kin tp th. y l cc vn c hu ca
nhng ngi tham gia trong mt nhm. Vn u tin trong nhng vn ny l tnh
cu kt cao, tnh tp quyn mnh v s c lp ca nhm i vi mi trng xung quanh.
Vi tnh cu kt cao, nhm dn dn thch nghi vi vic gy p lc nhm dp tt cc
kin ch trch v bt ng. Tnh tp quyn mnh tng cng p lc nhm ln kin ng
thun. Tnh c lp ca nhm c xu hng tch kin nhm khi cc kin t bn ngoi.
PHNG PHP DELPHI
y l mt phng php nhm, trong mt nhm cc chuyn gia c hi
ring r v cc d bo s kin tng lai. Cc chuyn gia ny khng tp trung
thnh mt nhm nhm gim thiu kh nng s ng thun c c da trn cc
yu t tnh cch vt tri. Thay vo , cc d bo v cc tranh ci i km
thng c tm tt bi mt nhm bn ngoi v c a tr li cho cc chuyn
gia vi cc cu hi su hn. Qu trnh ny tip tc cho n khi t c s ng
thun nhm, c bit ch sau t vng tho lun. Phng php nhm hu dng v
kh hiu qu i vi d bo di hn. Phng php ny s dng dng bng hi
v do n loi b c cc bt li ca suy ngh theo nhm. Khng c u ban
hay bin bn tranh lun (debates). Cc chuyn gia khng b nh hng bi p lc
ng nghip (peer pressure) trong vic d bo, bi v kt qu ch nh khng
phi da trn s ng thun hay nht tr. Hn ch chnh ca phng php Delphi
l tin cy thp v thiu ng thun t cc kin phn hi.
THM D KIN CA LC LNG BN HNG (SALES-FORCE
POLLING)
Mt s cng ty s dng lc lng bn hng c mi lin h lin tc vi khch hng nh
mt ngun d bo. Cc cng ty ny tin rng lc lng bn hng c mi lin h cht ch
nht i vi ngi tiu dng cui cng c nhng nhn nh su sc v tnh hnh th
trng tng lai. D bo da trn thm d kin ca lc lng bn hng c dng
pht trin d bo v tng lai. Hoc chng c th c dng iu chnh cc d bo
nh tnh v/hoc nh lng khc c t trc ca mt cng ty. u im ca phng
thc d bo ny l:
1. D s dng v d hiu,
2. S dng kin thc chuyn mn v nhng vn lin quan n hnh vi ngi tiu
dng,
3. N c th t trch nhim ra d bo cho nhng ngi c nh hng nhiu nht
n kt qu thc t, v
79/142
4. Ngun thng tin c th b t gy bi s cch bit v lnh th, sn phm, khch
hng hay ngi bn hng.
Nhc im ca phng php ny l ngi bn hng c th a ra nhng d bo qu lc
quan hay qu bi quan, hoc nhng d bo khng chnh xc v nhng s kin kinh t
ln nm ngoi kim sot.
IU TRA NGI TIU DNG (CONSUMER SURVEYS)
Mt s cng ty xy dng iu tra th trng ca chnh h da trn hnh vi mua sm ca
ngi tiu dng c th. Cc iu tra c th thng qua in thoi, phng vn c nhn hoc
cc bng cu hi nh l mt phng thc thu thp d liu. Phn tch thng k m rng
thng c dng cho kt qu iu tra nhm kim nh cc gi thit v hnh vi tiu dng.
M HNH KHNG I THEO THI GIAN, TRUNG BNH TRT V
PHNG PHP SAN M GIN N
Phn ny trnh by cc phng php d bo thuc nhm xu th nh lng (ngoi suy
thi gian). Cc phng php ngoi suy chui thi gian s dng cc d liu trc lm
nn tng d bo. Phn ny bao gm m hnh khng i theo thi gian, trung bnh trt v
phng php san m gin n v ngoi suy chui thi gian. Cc phng php hi quy
c cp chng trc.
M HNH KHNG I THEO THI GIAN (NAIVE MODELS)
M hnh d bo khng i theo thi gian ch yu da vo vic quan st trc v
doanh s hay cc bin thay i khc nh li nhun thu hi v cc dng tin mt. Cc
phng php ny khng nhm mc ch gii thch nguyn nhn ng sau vic d bo v
bin s.
Cc m hnh khng i theo thi gian c th chia lm 2 nhm. Nhm th nht bao gm
cc m hnh d bo n gin. Nhng m hnh ny i hi d liu u vo gn y nhng
khng thc hin phn tch thng k. Nhm th 2 gm cc m hnh khng i theo thi
gian v kh phc tp nn cn dng my tnh. Cc phng php truyn thng nh ngoi
suy c in, trung bnh trt v cc m hnh san m gin n l cc v d v nhm ny.
u im: Pht trin, lu tr d liu, v s dng d liu vo hot ng khng
tn km.
Hn ch: Khng xem xt c cc mi quan h nguyn nhn c kh nng xy
ra nm di bin c d bo.
1. Mt v d n gin nht ca m hnh khng i theo thi gian l s dng doanh s
thc t ca giai on hin ti nh l d bo cho giai on tip theo. t Y'
t+1
l gi tr d
bo v Y
t
l gi tr thc t th: Y'
t+1
= Y
t
2. Nu xem xt xu hng, th: Y'
t+1
= Y
t
+ (Y
t
- Y
t-1
)
M hnh ny a thm s thay i c quan st tuyt i theo tng giai on mi nht
vo mc bin s c quan st gn y.
80/142
3. Nu mun kt hp t l thay i thay v kt hp tng s, th:
t
t+1 t
t-1
Y
Y =Y
Y

V D 1
Xem xt d liu v doanh thu bn sau:
20X1
Thng
Doanh thu bn
sn phm hng thng
1 $3,050
2 2,980
3 3,670
4 2,910
5 3,340
6 4,060
7 4,750
8 5,510
9 5,280
10 5,504
11 5,810
12 6,100
Chng ta s a ra d bo vo thng 1 nm 20X2 da trn 3 m hnh cp trn:
1. Y'
t+1
= Y
t
= $6,100
2. Y'
t+1
= Y
t
+ (Y
t
- Y
t-1
) = $6,100 + ($5,810 - $5,504) = $6,100 + $306 = $6,406
3.
Y
$6,100
t
Y' =Y =$6,100x =$6,100(1.05)
t t+1
Y $5,810
t-1
CH :
C th khng cn dng nhiu n my tnh khi s dng cc m hnh khng i theo thi
gian pht trin d bo v doanh thu, li nhun v dng tin mt. nh gi tnh hiu
qu ca d bo, so snh m hnh ny vi cc m hnh phc tp khc nh phng php
hi quy.
81/142
TRUNG BNH TRT (MOVING AVERAGES)
Trung bnh trt l trung bnh c cp nht khi nhn c mt thng tin mi. Vi trung
bnh trt, nh qun l c th ch cn s dng cc quan st gn y nht tnh ton mt
trung bnh c dng nh l mt d bo v giai on tip theo.
V D 2
Cho bit nh qun l Marketing c cc s liu v doanh s sau.
Ngy thng Doanh s thc t (Y
t
)
Thng. 1 46
2 54
3 53
4 46
5 58
6 49
7 54
d on doanh s ca ngy th 7 v th tm ca thng 1, nh qun l phi thu thp s
lng cc quan st tnh trung bnh. Xt 2 trng hp sau: Mt l trung bnh trt su
ngy, mt l trung bnh 3 ngy (Xem hnh 2)
Trng hp 1
51
6
49 58 46 53 54 46
'
7

+ + + + +
Y
3 . 52
6
54 49 58 46 53 54
'
8

+ + + + +
Y
Trong Y' = doanh s d on
Trng hp 2
51
3
49 58 46
'
7

+ +
Y
6 . 53
3
54 49 58
'
8

+ +
Y
Vi iu kin cc trung bnh c cho trong quan st, trong trng hp 1, s liu c nhn
gi tr trung bnh 5/6, v quan st hin ti nhn gi tr 1/6. Trong trng hp 2, s liu c
nhn gi tr trung bnh ch l 2/3 trong khi quan st hin ti nhn gi tr trung bnh 1/3.
Do vy, s la chn s giai on dng trong trung bnh trt ca nh qun l marketing
l mt cng c o tm quan trng tng ng ln quan n s liu c v s liu hin ti.
82/142
HNH 2
CC PHP TNH TRUNG BNH TRT
u im v hn ch:
Trung bnh trt d hiu v d s dng. Tuy nhin, c 2 khuyt im sau:
- N i hi bn phi lu mt lng ln cc d liu v s dng chng t thi k d bo
ny n thi k d bo khc
- Nu d liu thm vo gn y ng n hn s liu c, ti sao li khng cho ra trung
bnh ln hn?
Phng php d bo c bit nh l san m gin n khc phc c nhng hn ch
ny.
SAN M GIN N (EXPONENTIAL SMOOTHING)
San m gin n (Exponential smoothing) l k thut thng dng c cc nh qun l
ti chnh s dng cho d bo ngn hn. Phng php ny s dng bnh qun gia quyn
ca d liu qu kh lm c s cho d bo. Qu trnh ny cho bit trng s ln nht i
vi cc thng tin gn v cc trng s nh hn i vi cc quan st xa hn trong qu
kh. Phng php ny c cho l c hiu qu khi c tnh ngu nhin v khng c s
thay i theo ma trong d liu. Tuy nhin mt bt li ca phng php ny l n khng
hm cha cc yu t kinh t v yu t ngnh nh tnh hnh th trng, gi, hoc nh
hng ca cc phn ng ca i th cnh tranh.
83/142
CH :
San m gin n c cho l c hiu qu khi c tnh ngu nhin v khng c s thay i
theo ma trong d liu.
M HNH:
Cng thc ca san m gin n l:
Y'
t+1
= Y
t
+ ( 1 - ) Y'
t
hay:
Y'
new
= Y
old
+ (1 - ) Y'
old
Trong
Y'
mi
=
Trung bnh san m gin n c dng nh l d bo
Y
c
=
D liu thc t gn nht
Y'
c
=
D bo san gn nht
=
Hng s san (Smoothing)
cng cao, trng s i vi thng tin gn y hn tm c cng cao.
V D 3
D liu v doanh thu c cho trong bng sau.
Thi k (t)
Doanh thu thc t
(Nghn n v) (Y
t
)
1 $60.0
2 64.0
3 58.0
4 66.0
5 70.0
6 60.0
7 70.0
8 74.0
9 62.0
10 74.0
11 68.0
12 66.0
84/142
13 60.0
14 66.0
15 62.0
nhp s liu vo qu trnh san m gin n, chng ta phi c nhng d bo ban u.
D bo san m u tin c th l:
1. Cc quan st thc t u tin.
2. Mt gi tr trung bnh ca gi tr thc t cho mt vi thi k.
Vi mc ch minh ha, dng trung bnh 6 thi k nh l d on ban u Y'
7
vi hng
s san l = 0.40.
Th Y'
7
= (Y
1
+ Y
2
+ Y
3
+ Y
4
+ Y
5
+ Y
6
)/6
= (60 + 64 + 58 + 66 + 70 + 60)/6
= 63
Ch rng Y
7
= 70. Th Y'
8
c tnh ton nh sau:
Y'
8
= Y
7
+ (1 - ) Y'
7
= (0.40)(70) + (0.60)(63)
= 28.0 + 37.80 = 65.80
Tng t,
Y'
9
= Y
8
+ (1 - ) Y'
8
= (0.40)(74) + (0.60)(65.80)
= 29.60 + 39.48 = 69.08
v
Y'
10
= Y
9
+ (1 - )Y'
9
= (0.40)(62) + (0.60)(69.08)
= 24.80 + 41.45 = 66.25
S dng quy trnh tng t c th tnh c cc gi tr ca Y'
11
, Y'
12
, Y'
13
, Y'
14
, v Y'
15
.
Bng sau cho bit so snh gia doanh thu thc t v doanh thu c tnh bng phng
php san m gin n
Da vo s chnh lch dng v m gia doanh thu thc t v doanh thu c tnh, cc
nh d bo c th s dng hng s san ( ) thp hn hoc cao hn iu chnh d bo
ca anh ta nhanh nht c th c theo cc dao ng ln trong chui s liu. V d, nu
d bo l thp trong phn ng i vi doanh s tng ln (ngha l, nu chnh lch l m),
85/142
anh ta mun th vi mt gi tr cao hn. Vi cc mc ch thc tin, c th t c s
ti u bng cch ti thiu ho yu t c bit n nh l sai s cn bc 2 (mean squared
error - MSE), l tng trung bnh ca cc bin thin gia d liu doanh s lch s v gi tr
d bo cho cc thi k tng ng
MSE = (Y
t
- Y'
t
)
2
/ (n - i)
Trong i = l s quan st dng xc nh d bo ban u
(trong v d ca chng ta, i=6).
BNG 1
SO SNH GIA DOANH THU THC T V DOANH THU C TNH
Thi k (t) Doanh thu
thc t (Y
t
)
Doanh thu
c tnh
(Y'
t
)
Chnh lch
(Y
t
- Y'
t
)
Bnh phng
Chnh lch
(Y
t
- Y'
t
)
2
1 $60.0
2 64.0
3 58.0
4 66.0
5 70.0
6 60.0
7 70.0 63.00 7.00 49.00
8 74.0 65.80 8.20 67.24
9 62.0 69.08 -7.08 50.13
10 74.0 66.25 7.75 60.06
11 68.0 69.35 -1.35 1.82
12 66.0 68.81 -2.81 7.90
13 60.0 67.69 -7.69 59.14
14 66.0 64.61 1.39 1.93
15 62.0 65.17 -3.17 10.05
307.27
Trong v d ca chng ta,
MSE = 307.27 / (15 - 6) = 307.27 / 9 = 34.14
tng y l la chn sao cho ti thiu ho MSE.
86/142
PHN TCH XU TH
Xu th (trends) l cc vn ng ln hoc xung ca trung bnh qua thi gian. Cc vn
ng ny c th cn nhiu nm thu thp d liu miu t chng. Nhng lc c bn nm
di xu th gm nhng ci tin cng ngh, s thay i nng sut lao ng, lm pht v
gia tng dn s.
Phn tch xu th l mt hnh thi c bit ca hi quy n. Phng php ny lin quan
n mt hi quy nh m ng xu th c khp vi mt chui thi gian ca s liu.
Tuy nhin trn thc t, thng dng cc phng trnh tuyn tnh trong d bo kinh doanh.
XU TH TUYN TNH
Phng trnh ng xu th tuyn tnh:
Y = a + b t
Trong t = thi gian.
Dng ca h s a v b v c bn l ging nhau trong cc trng hp hi quy n. Tuy
nhin i vi cc kt qu hi quy, mt thi k c gn vi mt con s sao cho t = 0.
Khi c mt s lng l cc thi k, quy gi tr ca thi k gia l 0. Nu l s chn, th
quy -1 v +1 cho 2 thi k gia t = 0.
Vi t = 0, cng thc rt gn ca b v a nh sau:

2
t n
tY n
b
n
Y
a

V D 4
Trng hp 1 (s l)
20X1 20X2 20X3 20X4 20X5
t = -2 -1 0 +1 +2
Trng hp 2 (s chn)
20X1 20X2 20X3 20X4 20X5 20X6
t = -3 -2 -1 +1 +2 +3
Trong mi trng hp t = 0.
V D 5
Xt cng ty ABC c doanh thu cc thi k trc nh sau:
Nm Doanh thu (triu)
87/142
20X1 $10
20X2 12
20X3 13
20X4 16
20X5 17
V cng ty c s liu trong 5 nm l s l, nm gia c quy cho gi tr 0.
Nm t
Doanh thu
(triu)(Y)
tY t
2
Y
2
20X1 -2 $ 10 -20 4 100
20X2 -1 12 -12 1 144
20X3 0 13 0 0 169
20X4 +1 16 16 1 256
20X5 +2 17 34 4 289
0 68 18 10 958
(5)(18) 90
b = = =1.8
(5)(10) 50
68
a = =13.6
5
V vy, phng trnh xu th c c lng l
Y' = $13.6 + $1.8 t
lp k hoch doanh thu nm 20X6, quy gi tr t nm 20X6 nhn gi tr +3.
Y' = $13.6 + $1.8 (3)
= $19
D BO KINH T
D bo kinh t tp trung d on cc gi tr ca cc bin kinh t ch o nh sn phm
quc ni, lm pht, li sut v tht nghip.
D ON BIN NG TH TRNG PHNG PHP PHONG V
BIU (BAROMETRIC FORECASTING)
Phng php phong v biu lin quan n vic s dng cc nhn t kinh t nh cc nhn
t dn u c tnh cc im quay vng trong hot ng kinh t. Phng php ny ch
yu dng xc nh cc thay i c th xy ra trong tng lai trong cc iu kin kinh
88/142
doanh chung hoc iu kin ca mt ngnh c th ch khng phi l iu kin ca mt
hng sn xut no . Chui cc iu kin c la chn c s dng nh cc phong v
biu d on s bin ng kinh t. Cc dng nhn t thng dng l:
1. Nhn t trng: y l cc dng ca cc chui nhn t kinh t c xu hng vn ng
ln hoc xung trn ng vi tng th nn kinh t v do l cng c o hot ng
kinh t hin ti. Cc v d l sn phm quc ni (GDP), doanh s bn l, v sn xut
cng nghip.
2. Nhn t tr: y l chui cc nhn t kinh t i sau hoc theo st hot ng kinh t
tng th. C 6 nhn t tr hin c chnh ph ban b gm t l tht nghip, chi tiu
chnh ph, chi ph lao ng u ngi, n cha tr, li sut ngn hng, v gi tr s
sch ca lu kho sn xut v thng mi.
3. Cc nhn t dn u: Chnh xc hn l Ch s ca cc Nhn t Kinh t Dn u
(LEI). L chui cc ch s kinh t c xu th d on s thay i trong hot ng kinh
t tng lai, chnh thc c gi l Ch s tng hp ca 10 nhn t dn u. Ch s
ny cho bit hng pht trin ca ngnh kinh t trong khong 6 9 thng ti. Chui
nhn t ny l phong v biu chnh m chnh ph dng d bo cc xu th kinh
doanh. Mi bin s ca chui cho bit xu hng thay i trc khi nn kinh t c mt
s chuyn dch quan trng, do gi l cc nhn t dn u. Ch s ny dng d
on hot ng kinh t trc 6 n 9 thng (1987=100).
Ch s c cha 10 nhn t. V d gi gas t nhin v du la thng bp mo gi nguyn
liu th v do cn phi a ra khi danh sch.
C th tm thy LEI trong cun Tp san cc iu kin Kinh Doanh (Business Conditions
Digest) xut bn bi cc Phn tch Kinh t ca B Thng Mi Hoa K. Nu ch s ny
tng n nh, d ch tng nh th nn kinh t vn pht trin u v hu nh khng gp tr
ngi g. Nu ch s gim trong vng 3 thng hoc nhiu thng lin tc, nn kinh t c th
i xung v c th suy thoi vo nm tip theo. Mt nhn t ang tng (s tng ln theo
phn trm lin tc) l s tng gi c phn cho nn kinh t v th trng chng khon, v
ngc li.
C 10 nhn t trong bng ch s c iu chnh theo lm pht. Hu nh cc b phn ny
u khng theo cng mt hng ti cng mt thi im. Mi nhn t u c cn i.
S liu tng hp c a ra nhm ch r ng i nc bc cho doanh nghip. N
khng dng d bo v cng tng gim trong tng lai.
Cc ch s khuch tn (diffusion indexes) c s dng nh l mt cng c h tr nhm
hiu c r hn cc iu kin kinh doanh. Khng ging nh ch s tng hp nh LEI,
mt ch s khuch tn cho bit phn trm s lng cc ngnh kinh t c tng ln qua cc
giai on thi gian. Ngi ta thng dng con s 50% lm chun. Chng hn nh nu
50% cc ch s hng u tng ln th c th l c s ng tin cy khi d bo s pht
trin ca cc hot ng kinh t. Tuy nhin cc ch s khuch tn nhn chung c th c
dng o lng v din gii s lc quan hay bi quan v tnh hnh suy thoi hoc khi
phc kinh t, cc iu kin kinh t v mc lc quan hay bi quan ca cc doanh nghip.
89/142
Cc hn ch ca nhng m hnh d on bin ng kinh t:
1. Khng c s liu no ch ra nhng thay i trong cc bin kinh t khc mt cch lin
tc
2. N ch c th a ra nh hng rng c thay i trong tng lai m khng c hoc c
rt t d on v mc thay i.
CC M HNH KINH T LNG
Xu th ny s dng cc m hnh da trn s liu thng k trong cc mi lin h gia
cc bin kinh t c biu din bng cc phng trnh ton n hoc a bi s v sau
c nh gi bng cc k thut nh phng php hi quy. Loi m hnh kinh t lng
n gin nht l ng thc n, th hin mt bin ph thuc no l mt hm ca cc
bin khc. Chng hn nh tng sn phm quc ni (GDP) c th c din t bng mt
hm GDP qu kh (GDP-t), hot ng xy dng (C), nhng thay i trong t l tht
nghip ( U), v cc t l li sut (I). Mt m hnh tuyn dng din t mi quan h ny
l:
GDP = a + bGDP t + cC + d U + eI
Mt s m hnh c gng gii quyt tnh phc tp ca ton b nn kinh t; cc m hnh
ny c th cha hng trm cc phng trnh cn c nh gi ng thi. M hnh
Wharton l mt v d nh vy. Tuy nhin h thng cc ng thc phc tp nh vy
thng rt kh nh gi v tn nhiu chi ph nh gi.
PHN TCH U VO - U RA
Phn tch u ra-u vo cn c gi l phn tch ni b ngnh (interindustry analysis)
l vic d bo v cc xu th u ra-u vo. N s dng cc d liu u ra v dng chy
nguyn vt liu ca cc ban c lu thnh bng biu hoc nhm d bo nhng thay i
cung v cu trong tng ngnh. Mt bng ma trn u ra-u vo nh trong hnh 3, l c
s cho phng php ny. Bng ma trn ny rt hu ch trong vic nh gi nh hng ca
bin ng cu trong ngnh ny n cc ngnh khc (v d nh thay i v gi du dn
n thay i ca cu i vi xe hi, st thp, qung). Bng ton b cc yu cu (total
requirements ) cho thy nhng yu cu trc tip v gin tip ca tng ngnh v c t
thnh mt ct pha bn tri ca bng u ra u vo (i vi ngnh cung cp) nhm
em li gi tr u ra ca ngnh tnh trn mi la b ra v c t u mi ct
(ngnh sn xut). Bng ny cho php tnh ton nhng nh hng m cc thay i trong
cu cui cng v sn phm i vi cc ngnh khc nhau trong nn kinh t.
Tuy nhin phn tch u vo u ra phc v cho vic d bo cng c 2 hn ch ln:
1. Qu trnh a cc b sung chnh xc v cp nht vo bng u ra - u vo gc ca
B Thng Mi cc k tn km.
2. Phng php ny l mt xu th d bo tuyn tnh v do i khi khng n cc
mi tng quan phi tuyn tnh.
90/142
HNH 3
BNG U VO U RA
TRNG CU KIN (OPINION POLLING)
y l mt phng php d bo nh tnh v khch quan hot ng kinh t hoc mt giai
on hot ng ca nn kinh t. Cc iu tra gm:
1. Cc bn iu tra v d nh ca cc nh lnh o kinh doanh c lp vi nhau nh
McGraw-Hill, B Thng Mi, U Ban Giao Dch Chng Khon v Ngh Vin i vi
nhng chi ph v nh my v thit b.
2. Cc bn iu tra v tnh hnh ti chnh ca ngi tiu dng, cc k hoch thu mua, mc
tin cy c trng i hc Michigan v Ngh Vin xc nh mt cch c lp vi
nhau.
3. Cc bn iu tra v k hoch kinh doanh lin quan n nhng thay i v lu kho c
a ra bi Hip Hi Cc T Chc Thu Mua Quc Gia.
Cc bn iu tra ny dng nh rt hu ch trong vic d on cc bin ng kinh doanh,
nhng khng hu ch trong vic d on mc ca nhng bin ng .
NH GI TNH CHNH XC CA CC D BO
Tnh chnh xc ca mt d bo cn phi c so snh vi kt qu thc t hoc so vi cc
d bo khc. C nhiu phng php thng k khc nhau c th dng nh gi hot
ng ca m hnh d bo. Tt nhin l hot ng thc t c so snh trn c s sai s
d bo, trong sai s c xc nh l s khc bit gia gi tr d bo v kt qu thc
s.
Sai s (e) = Thc t (A) D bo (F)
91/142
LCH BNH PHNG TRUNG BNH
Mt phng php thng dng tm tt cc sai s lch s l phng php cn bc 2 ca
sai s c cp trn.
PHNG PHP THNG K U
C mt s phng php thng k nhm nh gi mc chnh xc ca d bo, c th
chia lm 2 tiu chun. Th nht, doanh nghip c th so snh d bo c nh gi vi
d bo theo dng thi gian xem xem liu gia chng c chnh lch qu nhiu hay
khng. D bo theo dng thi gian l mt d bo ging vi nm trc, trung bnh trt
hay u ra ca k thut san m gin n.Th hai, c th so snh d bo vi u ra khi
khng c d liu cn thit. S so snh ny c th i nghch vi mc thc t ca
bin c d bo, hay l s thay i c quan st c th c so snh vi d bo v
thay i.
Thng k U da trn s thay i c d bo v s thay i c quan st.
U = 1/n (F - A)
2
/ (1/n) F
2
+ (1/n) A
2
C th thy U = 0 l d bo hon ho, bi v d bo ny bng vi thc t v F - A = 0 vi
mi quan st. Ti im cc tr khc, U=1 cho bit tt c cc d bo l sai lm. Gi tr U
cng nh, cc d bo cng chnh xc. Nu U ln hn hoc bng 1, kh nng d bo ca
m hnh thp hn so vi php ngoi suy khng i theo thi gian.
CU HI
1. Tho lun s khc nhau gia phng php d bo nh lng v nh
tnh (nh gi). Khi no th s dng mt trong 2 phng php trn?
2. Tho lun vai tr ca d bo trong qun l sn xut/hot ng.
3. Bng cc v d dng cc ng dng in hnh, minh ho cc dng ca
phng php d bo nh tnh thng dng.
4. nh ngha chui thi gian.
5. Trung bnh trt c tnh nh th no?
6. Th no l san m gin n? Khi no n pht huy hiu qu nht?
7. Gii thch 2 phng php thng dng nh gi chnh xc ca d
bo.
8. Cc bc c bn trong d bo? Trnh by mi bc.
9. Cc d bo nh lng v nh tnh c dng kt hp nh th no trong
thc t.
BI TP
1. Hy xy dng mt d bo cho thi k tip theo vi d liu di y, s dng
trung bnh trt 3 thi k,
92/142
Thi k
Nhu cu (Y
t
)
1 19
2 20
3 18
4 19
5 17
2. Xem xt d liu sau:
Thi k
Nhu cu (Y
t
)
11 81
12 75
13 82
a. Xc nh d bo khng i theo thi gian cho thi k 14.
b. S dng san m gin n vi = 0.2 v d on c san m gin n cho
thi k 12 = 80, d on cho thi k 14 l bao nhiu?
3. Cho d liu di y, xc nh d bo thch hp cho nm tip theo, s dng
ng xu th tuyn tnh.
Thi k
Nhu cu (Y
t
)
1 110
2 110
3 120
4 140
5 150
4. Ca hng kem AZ ghi li nhu cu i vi mi v c bit trong sut 7 ngy
ca thng 8.
Ngy
Doanh thu thc t (Y
t
)
Thng 8. 1 56
2 64
93/142
3 63
4 56
5 68
6 59
7 64
D bo doanh thu cho ngy th 8 ca thng 8, s dng (a) mt trung bnh trt 5
ngy v (b) mt trung bnh trt 3 ngy.
5. Xy dng d bo cho thi k 6 vi =0. 4 v gi tr thi k 1 lm d bo gc
Thi k S lng khiu ni ca khch hng
1 45
2 34
3 35
4 42
5 48
6. Chui thi gian sau cho bit doanh s ca mt sn phm trong 12 thng
qua:
Thng Doanh s
1 105
2 135
3 120
4 105
5 90
6 120
7 145
8 140
9 100
10 80
11 100
94/142
12 110
Tnh gi tr san m gin n cho chui thi gian v MSE (Gi thit =
0.5).
7. D liu v doanh thu thu c bng tin mt v bn chu.
Doanh thu bng tin mt Bn chu
(Nghn n v) (Nghn n v)
4 6
8 7
8 9
6 5
7 8
5 6
a. Xc nh ng hi quy tuyn tnh s dng phng php bnh phng nh
nht. c tnh doanh thu bng tin mt khi s tin bn chu l $8.
b. Tnh h s xc nh.
c. ng thc hi quy c cn phi m rng khng?
8. Cng ty sn xut Viacam sn xut mt sn phm tn l Zone. Mt s chi ph sn
xut d dng xc nh c l mt bin c nh hay mt bin trc tip. Cc nh
qun l phi chun b ngn sch cho cc chi ph sn xut khng trc tip. Nhng
chi tit c cung cp sau l ca 5 thng u tin ca nm ngoi.
Thng
S lng
Sn phm X
Chi ph sn xut
gin tip Y
1 100 $1,000
2 200 1,250
3 300 2,250
4 400 2,500
5 500 3,750
Xc nh hm chi ph s dng phng php bnh phng nh nht.
95/142
9. Nh qun l th trng ca mt cng ty sn xut hng tiu dng xc nh ng
thc tuyn tnh sau y, c th dng d bo doanh s hng nm ca loi du
gi SH.
Y =17,500 + 23,000t
(S dng d liu giai on 1991 1997 xc nh ng thc)
a. Doanh s sn phm hng nm tng hay gim ? Bao nhiu ?
b. Doanh s c tnh trong nm 1998 (Gi thit gi tr t ca nm 1994 quy v 0).
10. Cng ty Hume, ghi li doanh thu (nghn n v) k t khi bt u hot ng vo
nm 19M2:
19M2 $10 19M8 $125
19M3 20 19M9 150
19M4 30 20N0 180
19M5 45 20N1 220
19M6 70 20N2 270
19M7 90
a. Tnh doanh thu nm 20N3, s dng phng php bnh phng nh nht.
b. Tnh h s xc nh.
c. Nhn xt tin cy ca biu thc c lng doanh thu cng vi cc gi nh
cn thit nu biu thc ny c dng d on doanh thu.
GI TR LI
1. (18+19+17)/3 = 18
2.
(a) M hnh khng i theo thi gian: 82
(b)
Y'
13
= Y
12
+ (1 - ) Y'
12
=(0.2)(75) + (0.8)(80) = 79
Y
'14
= Y
13
+ (1 - ) Y'
13
= (0.20)(82) + (0.80)(79) = 16.4 + 63.2
= 79.6
3.
96/142
Thi gian t Nhu cu Y tY
t
2



1 -2 110 -220 4
2 -1 110 -110 1
3 0 120 0 0
4 1 140 140 1
5 2 150 300 4
0 630 110 10
b = 5(110)/5(10) = 11
a = 630/5 =126
Y = 126 + 11 t = 126 + 11(3) = 159 (i vi thi k 6, t = 3)
4.
a. S dng trung bnh trt 5 ngy
8
63+56+68+59+64
Y = =62
5

Trong Y' = gi tr c tnh

b. S dng trung bnh trt 3 ngy
8
68+59+64
Y = =63.6
3

5.
Thi
k
S lng khiu ni ca ngi
tiu dng
D bo = Y'
t+1
= Y
t
+ ( 1 - )
Y'
t
1 45
2 34 45
3 35 0.4(34)+0.6(45)=40.6
4 42 0.4(35)+0.6(40.6)=38.4
5 48 0.4(42)+0.6(38.4)=39.8
i vi giai on 6: 0.4(48)+0.6(39.8) =43.1
6.
97/142
Sai s
Thng
Doanh s D bo Sai s Bnh
phng
1 105
2 135 105 30 900
3 120 0.5(135)+0.5(105)=120 0 0
4 105 0.5(120)+0.5(120)=120 -15 225
5 90 0.5(105)+0.5(120)=112.50 -22.5 506.25
6 120 0.5( 90)+0.5(112.5)=101.25 18.75 351.56
7 145 0.5(120)+0.5(101.25)=110.63 34.37 1181.30
8 140 0.5(145)+0.5(110.63)=127.81 12.19 148.60
9 100 0.5(140)+0.5(127.81)=133.91 -33.91 1149.89
10 80 0.5(100)+0.5(133.91)=116.95 -36.95 1365.30
11 100 0.5( 80)+0.5(116.95)= 98.48 1.52 2.31
12 110 0.5(100)+0.5( 98.48)= 99.24 10.76 115.78
5945.99
MSE = e
2
/ (n - 1)= 5945.99/(12 -1) = 540.54
7.
a.
Y X XY
X
2


Y
2



4 6 24 36 16
8 7 56 49 64
8 9 72 81 64
6 5 30 25 36
7 8 56 64 49
5 6 30 36 25
$38 41 268 291 254
(6)(268)-(41)(38) 50
b = = =0.77
(6)(291)-(41)(41) 65
a = 38/6-(0.77)(41/6)=1.07
98/142
Hm hi quy c lng l
Y' = $1.07 + $0.77X
Trong Y' = s tin mt c tnh v X = s tin bn chu
S tin mt c tnh khi s tin bn chu l $8:
Y' = $1.07 + $0.77(8) = $7.23
b.
2
2
2
(50) 2,500
r = = =0.48=48%
5,200 (65) (6)(254)-(38) 1
]
C ngha s tin bn chu ch chim 48% s tin mt thay i.
c. Cu tr li l c. Mt r
2
thp (48%) ch ra rng s tin bn chu khng tt
gii thch y trng thi tin mt thu v. Phng trnh c lng khng th
gii thch c con s 52%. Cc nhn t khc nh t l li sut nh hng mt
phn n trng thi tin mt thu v.
8.
X Y XY
X
2



100 $1,000 $ 100,000 10,000
200 1,250 250,000 40,000
300 2,250 675,000 90,000
400 2,500 1,000,000 160,000
500 3,750 1,875,000 250,000
1,500 10,750 3,900,000 550,000
T bng trn:
n = 5 X = 1,500 Y = 10,750 XY = 3,900,000 X
2
= 550,000
Th nhng gi tr ny vo cng thc tm b:
2 2 2
( )( )
(5)(3, 900, 000) (1, 500)(10, 750)
( ) (5)(550, 000) (1, 500)
3, 375, 000
6.75
500, 000
n XY X Y
b
n X X

a =
(Y/n) - b (X/n) = 10,750/5 - (6.75)(1,500/5) = $125
Do , phng trnh hi quy l $125 + $6.75 X
9.
a. Doanh thu hng nm tng thm $2,300 mi nm.
99/142
b. Ch rng gi tr t ca nm 1998 l 4. Do , Y = 17,500 + 23,000 (4) =
$109,500.
10.
a. i vi cc kt qu hi quy, mi nm c gn cho mt s sao cho X = 0.
Do cng ty c d liu ca 11 nm, l s l, nm gia quy v gi tr 0.
Doanh thu Y
Nm X (Nghn n v) XY
X
2


Y
2



19M2 -5 $ 10 -50 25 100
19M3 -4 $ 20 -80 16 400
19M4 -3 $ 30 -90 9 900
19M5 -2 $ 45 -90 4 2,025
19M6 -1 $ 70 -70 1 4,900
19M7 0 $ 90 0 0 8,100
19M8 +1 $ 125 125 1 15,625
19M9 +2 $ 150 300 4 22,500
20N0 +3 $ 180 540 9 32,400
20N1 +4 $ 220 880 16 48,400
20N2 +5 $ 270 1,350 25 72,900
0 $1,210 2,815 110 208,250
(11)(2,815) 30, 965
$25.59
(11)(110) 1, 210
1, 210
$110
11
b
a


Do , phng trnh c tnh l:
Y' = $110 + $25.59X
Trong Y' = doanh thu c tnh v X = gi tr ch s nm.
tnh doanh thu nm 20N3, ta quy gi tr +6 cho gi tr X ca nm 20N3.
Do vy, Y' = $110 + $25.59(+6) = $263.54.
b.
100/142
2
2
2
(30, 965)
0.958
(1, 210) (11)(208, 250) (1, 210)
r
1
]
c. r
2
cao (0.958) m bo rng doanh thu hng nm c xu hng tng.
101/142
CHNG 6 - L THUYT SN XUT
MC TIU HC TP:
Sau khi hc chng ny bn c th:
1. Hiu v gii thch c hiu qu theo quy m
2. Gii thch v minh ha hm sn xut
3. Cho v d v hm sn xut tuyn tnh
4. Xc nh v gii thch hm sn xut Leontief
5. Minh ho hm sn xut Cobb-Douglas
6. Tnh ton tng sn phm
7. Tnh v gii thch nng sut bnh qun
8. Biu din v trnh by nng sut cn bin
9. Minh ha sn phm doanh thu cn bin
10. Trnh by v minh ho t l thay th k thut cn bin
11. Khi nim co gin u ra
12. Gii thch v cho v d v nguyn tc nhn cng ti u
Cc vn lin quan n quyt nh sn xut ca nh qun l c chia lm 4
loi sau:
1. Phi tn bao nhiu trong tng s tin u t mua u vo?
2. S tin ny s c phn chia nh th no cho cc loi u vo khc
nhau?
3. S tin ca mi loi u vo s c phn b cho mi loi u ra nh th
no?
4. Hng s sn xut vi chi ph bao nhiu cho mi sn phm cui cng?
HM SN XUT
Hm sn xut l mi quan h lng xc nh s lng u ra ti a c th sn
xut vi mt u vo cho trc. Trong ton hc, hm ny c xc nh nh sau:
Q = F(L, K)
Trong Q = s lng u ra ti a, K = vn, v L = nhn cng. C th biu
din hm ny di dng khc nhau.
HM SN XUT TUYN TNH
Hm sn xut tuyn tnh cho bit mi quan h tuyn tnh hon ton gia tng u
vo v u ra:
102/142
Q = aK + bL
V D 1
Cho Q = 3K + 4L, nu vi 9 n v vn v 4 n v nhn cng, tng u ra s l
43 n v: Q = 3(9) + 4(4) = 43.
HM SN XUT LEONTIEF
Cn c gi l hm sn xut t l c nh, hm sn xut Leontief cho bit u
vo c dng vi cc t l c nh.
Q = min
{ } aK bL ,
V D 2
Vi Q = min
{ } 3 4 K L ,
cho trc, vi 5 n v vn v 4 n v nhn cng, tng
u ra s l 15 n v: Q = min
{ } ) 4 ( 4 ), 5 ( 3
= min
{ } 16 , 15
= 15. Ch rng gi
tr nh nht ca 15 v 16 l 15.
HM SN XUT COBB-DOUGLAS
Hm sn xut Cobb-Douglas nm gia cc im cc tr ca hm sn xut tuyn
tnh v hm sn xut Leontief. Khng ging nh hm tuyn tnh, mi quan h
gia u ra v u vo ca hm Cobb-Douglas khng tuyn tnh. Khng ging
nh hm Leontief, u ra ca hm ny khng cn phi dng trong mt t l c
nh. Dng hm:
Q = K
a
L
b
.
V D 3
Vi Q = K
1/2
L
1/2
, nu vi 4 n v nhn cng v 9 n v vn, tng u ra s l 6
n v: Q = (9)
1/2
(4)
1/2
= (3)(2) = 6.
CH :
Hm sn xut c nhiu dng khc, trong c hm co gin thay th khng i
(constant elasticity of substitution) khng c cp y.
O LNG NNG SUT
Mt xem xt cn c tnh n trong ra quyt nh kinh doanh l xc nh nng sut ca
u vo trong qu trnh sn xut. Vic o lng nng sut c ch i vi vic nh gi
tnh hiu qu ca mt qu trnh sn xut v trong vic ra cc quyt nh u vo sao cho
ti a ho li nhun. C 3 cng c o lng nng sut quan trng l tng sn phm, sn
phm bnh qun, v sn phm cn bin.
TNG SN PHM (TOTAL PRODUCT)
Tng sn phm (TP) l mc sn lng u ra ti a c th t c vi u vo cho
trc.
103/142
V D 4
Mt nh sn xut ca gara c hm sn xut sau:
Q = 0.2K
2
+ 0.3KL + 0.4L
2
Gi nh rng t l s dng hng tun l: L = 100 gi lao ng v K = 30 gi my lm
vic. Tng sn phm mi tun l Q = 0.2(30)
2
+ 0.3(30)(100) + 0.4(100)
2
= 180 +
900 + 4,000 = 5,080 n v.
NNG SUT BNH QUN (AVERAGE PRODUCT)
Sn phm bnh qun (AP) l tng sn phm u ra chia cho tng u vo dng sn
xut mt lng u ra cho trc. Sn phm bnh qun ca lao ng (AP
L
) bng tng sn
phm (TP) chia cho tng lao ng (L) dng trong sn xut u ra (Q):
AP
L
= Q/L.
Tng t, sn phm bnh qun ca vn (AP
K
) l:
AP
K
= Q/K
V D 5
T v d 4: Q = 0.2K
2
+ 0.3KL + 0.4L
2
v L = 100 gi lao ng v K = 30 gi
my lm vic.
AP
L
= Q/L = 0.2K
2
/L + 0.3K + 0.4L

= 0.2(30)
2
/100 + 0.3(30) + 0.4(100)


= 180 + 9 + 40 = 229 n v.
AP
K
= Q/K =0.2K

+ 0.3 L + 0.4L
2
/K = 0.2(30)

+ 0.3(100) + 0.4(100)
2
/(30) = 6 +
30 + 133.33 = 169.33 n v.
NNG SUT CN BIN (MARGINAL PRODUCT)
Sn phm cn bin (MP) ca mt u vo l s thay i trong lng u ra c c t
mt n v thay i trong s lng u vo c s dng. Do , sn phm cn bin ca
lao ng (MP
L
) l:
Q/ L = dQ/dL
v sn phm cn bin ca vn (MP
K
) l
Q/ K= dQ/dK
V D 6
T v d 4: Q = 0.2K
2
+ 0.3KL + 0.4L
2
MP
L
= Q/L = 0.3K + 0.8L = 0.3(30) + 0.8(100) = 89
MP
K
= Q/K = 0.4K + 0.3L = 0.4(30) + 0.3(100) = 42
104/142
MI QUAN H GIA TNG SN PHM, NNG SUT CN BIN, V
NNG SUT BNH QUN.
Hng nh hng li nhun quan tm su sc n vic u ra thay i nh th no tng
ng vi s lng mt u vo c s dng. Hnh 1 cho bit mi quan h th gia
tng sn phm, sn phm cn bin v sn phm bnh qun. Quan st thy:
a. Khi mt u vo tng ln, ban u MP tng ln (li nhun cn bin tng ln)
sau bt u gim (li nhun cn bin gim dn), v cui cng v m (li
nhun cn bin m)
b. AP tng ln khi MP > AP; ngc li khi MP<AP.
T 0 n 3 n v u vo bin i, s lng u ra tng ln vi mt t l tng
v hm MP tng ln. Din bin ca u ra biu th li nhun tng ln theo u
vo. Li nhun cn bin gim dn bt u t im A. Gia 3 v 7 n v u vo
bin i, u ra tng ln vi mt t l gim dn. Bi v MP, lc ny vn l mt
gi tr dng gim dn, nn t l ny ca hm sn xut phn nh li nhun tng
ln theo u vo. u ra t cc i ti 7 n v u vo v MP, l dc ca
hm sn xut, bng 0. Di 7 n v u vo, u vo tham gia trong t l phi
kinh t tng ng vi u vo c nh sn c, sn phm cn bin ca cc n v
tng thm ca u vo l m v li nhun theo u vo m. AP ca u vo t
gi tr cc i ti im m tia i t im gc l tip tuyn i vi hm sn xut
(im B). Hm MP i qua nh ca hm sn xut AP
105/142
HNH 1
MI QUAN H TH GIA TNG SN PHM,
SN PHM CN BIN, V SN PHM BNH QUN
DOANH THU CN BIN THEO YU T SN XUT
Doanh thu cn bin l phn thu rng thm vo tng doanh thu c th quy cho s thm vo
ca mt n v dch v sn xut a nng (variable productive service) v gi tr tnh theo
la ca sn phm cn bin (MP) ca mt yu t u vo. Sn phm doanh thu cn bin
(MRP) ca mt u vo bng MP nhn vi MR ca hng ho.
QUY TC NHN CNG TI U
Mt hng ti a ho li nhun s s dng mt dch v sn xut a nng cho n
khi t ti im m MRP ca mt u vo bng ng vi gi bn ca u vo .
Doanh thu cn bin ca mt yu t u vo (MRP
i
) = gi ca mt u vo (P
i
).
V d quy tc nhn cng ti u l:
Doanh thu bin theo lao ng (MRP
L
) = gi ca lao ng (w), gi thit rng hng
quyt nh mc lng.
106/142
CH :
Chng ta xc nh ti a ho li nhun vi iu kin MR = MC. C ngha l xem xt vn
t kha cnh u ra. T kha cnh u vo ch rng MRP = P. Hai nguyn tc ging
ht nhau v logic. Chng l cc cch thc khc nhau ca vic ch ra iu kin ti a ho
li nhun.
NG NG LNG (ISOQUANT)
Cn c hiu l ng phn bit ca cc nh sn xut, hay ng ng sn phm, mt
ng ng lng m t cc kt hp ca bt k 2 hoc nhiu hn 2 u vo gy ra s
tng ln ti cng mt mc u ra (xem hnh 2). Nhng kt hp ny phi l nhng kt hp
c hiu qu nht (v d, bt k im no nm trn ng ng lng cho bit sn lng
u vo ti thiu cn sn xut u ra cho trc). c trng ca ng ng lng l
cong li so vi im gc bi tnh c th thay th ca u ra theo gi thit.
T L THAY TH K THUT CN BIN
T l thay th k thut cn bin (Marginal rate of technical substitution - MRTS) l t l
o s gim st trong mt u vo khi mt n v u vo khc tng ln nhm duy tr mt
mc u ra khng i. T l thay th k thut cn bin ca nhn cng v vn (MRTS
LK
)
ti mt im trn ng ng lng bng gi tr dng ca dc ca ng ng
lng ti im . T l ny tng ng vi t l cc sn phm cn bin:
MRTS
LK
= MP
K/
MP
L
HNH 2
CC NG NG LNG
107/142
TNH C TH THAY TH CA U VO
Mt ng ng lng c 3 dng hnh dng chung, c m t trong hnh 3.
th (a), cc ng ng lng vung gc tri cho bit cc u vo a v b
khng th thay th cho nhau (hay b sung hon ton). Trng hp ny cn mt
kt hp c th ca cc u vo sn xut mt mc u ra c th. u ra khng
th tng m khng c s tng ln ca c 2 u vo. Mt v d ca trng hp ny
l v lp xe v c quy cho t. Trong trng hp ny, MRTS bng 0, v khi thm
mt n v u vo a cng khng th gim mt lng u vo b no nu mt
mc u ra cho trc c duy tr.
Mt trng hp in hnh khc l khi u vo a v b l cc u vo c th thay
th cho nhau hon ton, c minh ho trong th (b). Trong trng hp ny,
cc u vo c th thay th cho nhau ti mt t l nht nh trong khi hng vn
duy tr c cng mt mc u ra. ng ng lng s l ng thng c
dc v MRTS khng i. Gas t nhin v du t c xem l cc cht t thay
th cho nhau trong sn xut nng lng
Tuy nhin, th (c) miu t trng hp thng dng nht trong cc u ra
khng thay th cho nhau hon ton. u vo ny c th thay th cho u ra kia
nhng t l thay i. Ni cch khc, l t l m ti mt u vo c th b qua,
i li phi thm vo mt u vo khc khi duy tr cng mt mc u ra gim
xung v c mt lng u vo a tng thm. Ngha l, MRTS gim xung. Ni
chung, vn v nhn cng l nhng u vo thay th khng hon ton
CH :
S la chn kt hp u vo d dng hn trong 2 trng hp u (a) v (b).
Trong trng hp u, khng c quyt nh kt hp u vo no. Trong trng
hp th 2, quyt nh u tin i vi u vo r hn. Chng ta hng tp trung
tho lun vo trng hp m u vo khng thay th cho nhau hon ton c
MRTS gim.
CC GIAI ON SN XUT
C 3 giai on sn xut in hnh c bit quan trng i vi phn tch tnh hiu qu ca
cc ngun lc u vo c s dng (xem hnh 4). C th chia mt hm sn xut biu
din s lng li nhun tng ln, gim xung v m c th chia ra 3 phn. Phn 1 bao
gm khong li nhun tng theo u vo bin i v im m li nhun cn bin gim
xung (DMR) t ti (im A) v vt qua, kt thc khi t ti im li nhun trung bnh
gim xung (DAR) (im B). Phn II gm phn m ti lng u ra tng ln vi mt
t l gim xung, theo , nng sut bin (MP) ca u ra bin i l gim xung, mc
d vn nhn gi tr dng. Phn III trng vi khong u vo m vic dng cc u vo
bin i thm vo tng ng vi s gim xung trong u ra nhng MP m.
108/142
HNH 3
TNH C TH THAY TH CA U VO
109/142
HNH 4
3 GIAI ON CA SN XUT
NG NG PH
ng ng ph (isocost curve) l mt ng hoc mt phng trnh cho bit cc kt hp
ca cc u vo (v d, nhn cng v vn) c th c c vi cng mt tng s tin c
nh. ng ny tng t vi ng ngn sch ca ngi tiu dng, nhng lin quan n
mua sm u vo ca hng. Tng chi ph ca u vo l:
wL + rK = C
Trong w = t l lng (gi ca lao ng) v r = li sut (gi ca vn). Biu thc ny
c th chuyn v cng thc cho ng ng ph nh sau:
K = C/r - (w/r)L
110/142
Do , dc theo mt ng ng ph, K l mt hm tuyn tnh ca L vi mt phng chn
theo trc tung ca C/r v mt dc ca w/r. Cc gi tr thay i ca C s to nn ng
ng ph song song vi nhau.
NG M RNG
Mt ng m rng sn xut (expansion path) l hnh v trn th dng minh ho
lng tin vn v nhn cng m mt hng s dng m rng hot ng. Kt hp ti u
l im nm trn ng tip tuyn ca ng ng lng v ng ng ph. ng m
rng sn xut c xc nh bi qu tch cc im tip tuyn ca ng ng lng v
gn ng ph. i vi cc hng sn xut, ng m rng sn xut l ng biu din
kt hp cc la chn u vo ti mi mc sn lng u ra. Vi mt mc gi u vo cho
trc, ng m rng sn xut cho bit cc la chn kt hp (im A, B v C trong hnh
5) u vo sn xut. Vi mt hng ti thiu ho chi ph, bt k im no nm trn ng
m rng sn xut u tho mn iu kin t l nng sut k thut bin ca 2 u vo bt
k bng vi t l gi ca 2 u vo .
NGUYN TC TI THIU HO CHI PH U VO TI THIU HO
CHI PH
Tip tuyn ca ng ng ph vi ng ng lng xc nh kt hp chi ph
nh nht (ti u) ca cc u vo sn xut mt mc u ra cho trc. Vi kt
hp u vo c chi ph nh nht, iu kin cn c l:
L K
MP MP
=
w r
Ngha l ti thiu ho chi ph cho vic sn xut mt mc u ra cho trc, cn
bin ca mi la b ra l bng nhau i vi tt c u vo.
Nh mt s la chn, mt hng c th s dng u vo m t l thay th k thut
cn bin bng nhau i vi t l ca gi u vo.
MP
L
/MP
K
= w/r
V D 7
Mt ngi trng du ty c tnh rng sn lng du ty sn xut c s tng
2500 qu mi thng khi h thng ti cung cp thm 1000 gallons nc mi
thng. Hoc l, sn lng du ty sn xut c s tng ln 1000 khi tng thm 2
tn phn bn mi thng. Gi nh rng chi ph ca nc l $0.05 mi gallon v
ca phn bn l $20 mi tn, kt hp ti u ca nc v phn bn m ngi
nng dn s dng l g?
Vi kt hp u vo c chi ph t nht, phi c iu kin sau:
L K
MP MP
=
w r
MP
W
= 2500 v MP
F
= 1,000
111/142
P
W
= 1000 gallons mi thng x $0.05 mi gallon = $50 mi thng
P
F
= 2 tn mi thng x $20 mi tn = $40 mi thng
V vy:
2, 500 1, 000
50 40

Khng, 50>25, khng phi l kt hp u vo c chi ph t nht v u ra mi

la chi ph thm vo ca nc ln hn ca phn bn.
HNH 5
NG NG LNG, NG NG PH V NG M RNG
HIU QU THEO QUY M
Hiu qu theo quy m (The returns to scale)ca mt h thng sn xut cho bit s tng
thm ca u ra khi tng thm tng ng tt c cc yu t u vo, phn nh s thay i
ca u ra khi tt c u vo u tng cng mt bi s. C 3 kh nng xy ra: Hiu qu
theo quy m tng, khng i v gim xung. Nu u ra tng ln vi mt t l ln hn so
vi u vo th hiu qu theo quy m tng ln. Trong di hn, mt hng c hiu qu tng
ln khi c tit kim theo quy m. Tit kim theo quy m v lng ph theo quy m nh
hng n chi ph ca hng. Khi hng t c tit kim theo quy m, chi ph trung bnh
di hn ca mt hng s gim xung. Lng ph theo quy m xut hin khi chi ph bnh
qun di hn tng ln. Khng p dng quy lut tit kim v lng ph theo quy m cho thi
k ngn hn bi v rt nhiu chi ph c c nh. Trong di hn, tt c cc chi ph u
bin i.
Nu u ra tng ln vi cng mt t l, hiu qu khng i theo quy m xut hin. Cui
cng, nu u ra tng ln vi mt t l nh hn, hiu qu gim xung theo quy m xut
112/142
hin. Cc hiu qu theo quy m ng mt vai tr quan trng trong ra quyt nh kinh t.
Chng nh hng ti quy m ti u, hay quy m nh xng ca mt hng v cc thit b
sn xut. Chng cng nh hng ti bn cht ca cnh tranh trong mt ngnh v do
ng vai tr quan trng trong xc nh kh nng sinh li trong mt ngnh c th ca nn
kinh t.
Hiu qu theo quy m iu kin
Hiu qu tng theo quy m Phn trm tng trong u ra > phn trm
tng trong u vo
Hiu qu khng i theo quy m Phn trm tng trong u ra = phn trm
tng trong u vo
Hiu qu gim theo quy m Phn trm tng trong u ra < phn trm
tng trong u vo
C th xc nh hiu qu theo quy m bng nhiu cch, trong c:
1. So snh phn trm u ra tng ln vi phn trm u vo tng ln
cho trc.
1. S dng mt phng php i s ni chung.
V D 8
Vi mt hm sn xut cho trc: Q = 10L + 15K + 20KL
a. Nu L=K=100, th
Q
1
= 10(100) + 15(100) + 20(100)(100) = 202,500
Tng mi n v ln 1% th:
Q
2
= 10(101) + 15(101) + 20(101)(101) = 206,545
dn n 2% tng ln trong u ra (Q
2
/ Q
1
= 1.02), v do , hm biu
din hiu qu tng theo quy m.
b. Tng t, vi mt k phn trm thay i trong tt c u vo (trong
k>1) chng ta c:
Q
1
= 10L + 15K + 20KL
Q
2
= 10L + 15K + 20KL = 10(kL) + 15(kK) + 20(kL)(kK) = k (10L +
15K + 20kKL). V k > 1, Q
2
> Q
1
.
Nn hm biu din hiu qu tng theo quy m.
CO GIN U RA V LI NHUN THEO QUY M
Co gin u ra (output elasticity) o tnh nhy cm ca u ra i vi mt s
thay i trong mt u vo c s dng, c tnh nh sau:
113/142
Q
Q X
e
X X Q

%Q thay i
% thay i
Trong X l tt c u vo (vn, nhn cng,...). Cng c th dng co gin ny
c lng hiu qu theo quy m, da theo cc tiu chun sau:
CU HI
1. Cho vi v d
khc nhau v
hm sn xut
2. Hm Cobb-
Douglas khc cc hm khc nh th no?
3. Th no l sn phm doanh thu cn bin (MRP)? ngha ca n trong ti
a ho li nhun?
4. M t tm tt 3 giai on sn xut.
5. Th no l co gin u ra? Cch tnh ton?
6. M t mi quan h th gia sn phm cn bin v sn phm bnh qun.
7. Ch r iu kin kt hp cc u vo c chi ph nh nht (ti u).
8. Cho 2 v d v thay th hon ton.
9. Nu cc u ra khng thay th c cho nhau th khng ra c quyt
nh no v kt hp u vo. Nhn xt.
BI TP
1. Cng ty Anaheim, sn xut phim, c hm sn xut sau:
Q = 0.5K
2
+ 0.3KL + 0.4L
2
Gi nh rng t l s dng hng tun l L = 100 gi lao ng v K = 30 l chi
ph sn xut (a) Tng sn phm mi tun.
a. Sn phm cn bin ca lao ng.
b. Sn phm cn bin ca vn.
2. Cng ty Lin doanh knh thuc John-Jay Opticals, mt nh sn xut knh thuc
c hm sn xut c tnh sau:
Q = 20L
0.75
K
0.30
Trong Q =s gng nha c sn xut mi ca lao ng (gm 8 gi), L = s
nhn cng, K = s vn c s dng.
114/142
Co gin u ra Hiu qu theo quy m
e
Q
> 1 Tng ln
e
Q
=

1 Khng i
e
Q
< 1 Gim xung
a. Tnh s gng nha hon thnh mi ca khi L = 10 v K = 100.
b. Tnh sn phm cn bin ca lao ng khi L = 10 v K = 100.
3. Lin doanh Nng phm Ding-Dong l mt nh sn xut cam. Cng ty c tnh
rng s lng cam sn xut ra s tng 1,500 qu mi thng khi h thng ti tng
thm 1,000 gallon nc mi thng. Hoc l, sn lng cam s tng 900 qu khi
tng thm 2 tn phn bn mi thng. Gi nh rng chi ph ca nc l $0.06 mi
gallon v ca phn bn l $25 mi tn. Hng c ang s dng kt hp ti u ca
nc v phn bn hay khng? Ti sao?
4. Lin doanh Nng phm Agasi l nh sn xut l. Cng ty c tnh rng sn
lng l s tng 1,200 qu mi thng khi h thng ti tng thm 1,000 gallon
nc mi thng. Hoc l, sn lng l s tng 1000 qu khi tng thm 2 tn phn
bn mi thng. Gi nh rng chi ph ca nc l $0.06 mi gallon v ca phn
bn l $25 mi tn. Hng c ang s dng kt hp ti u ca nc v phn bn
hay khng? Ti sao?
5. Cng ty ABC c hm sn xut:
Q = 12KL + 0.7KL
2
- 1/30KL
3
Xc nh:
a. u ra ti a c th sn xut c khi K = 5.
b. Mc s dng ca L khi sn phm bnh qun ca lao ng (APL) t
cc i.
c. Mc u ra xut hin hiu qu gim dn theo L.
6. Cng ty Khai thc m ng Bc c hm sn xut i vi u ra than sau:
Q = 250L
0.5
K
0.6
a. Xc nh hiu qu theo quy m v nhn xt.
b. Xc nh hiu qu theo quy m i vi mi yu t u vo.
7. Cng ty khai thc m Nova c hm sn xut i vi u ra than sau:
Q = 300L
0.5
K
0.5
Trong Q = Sn lng than sn xut c (nghn tn), L = Lao ng (trm
cng nhn), v K = Vn (trm triu la).
Ti im sn xut cc i, cng ty cn 10,000 cng nhn v $900 triu tin vn
chi ph. Sn lng u ra than sn xut c bn ti mc gi ca th trng
cnh tranh l $40 mi tn.
a. Xc nh mc lng hng nm ln nht m cng ty sn sng tr thu
ht 10,000 cng nhn.
115/142
b. Cng ty sn sng tuyn bao nhiu cng nhn khi mc lng hng nm
m cng on lao ng yu cu l $20,000.
8. Tng sn phm ca lao ng (mi gi) ca mt cng ty cho di y:
Q = 30L - 0.5L
2
a. Xc nh sn phm cn bin ca lao ng.
b. Cng ty nn s dng bao nhiu lao ng nu t l lng l $30 mi gi
v sn phm doanh thu cn bin l $24?
TR LI
1. Cc v d l hm sn xut tuyn tnh, hm sn xut Leontief, v hm sn xut
Cobb-Douglas
2. Hm sn xut Cobb-Douglas nm gia cc tr ca hm sn xut tuyn tnh v
hm sn xut Leontief. Khng ging hm tuyn tnh, mi quan h ca hm Cobb-
Douglas gia u ra v u vo l khng tuyn tnh. Khng ging nh hm sn
xut Leontief, khng cn s dng u vo vi cc t l xc nh.
3. Sn phm doanh thu cn bin l phn thu rng thm vo tng doanh thu c th quy cho
s thm vo ca mt n v dch v sn xut a nng (variable productive service) v gi
tr tnh theo la ca sn phm cn bin (MP) ca mt u vo. Sn phm doanh thu cn
bin (MRP) ca mt u vo bng MP nhn vi MR ca hng ho. Mt hng ti a ho
hiu qu s s dng mt dch v sn xut a nng cho n khi t ti im m
MRP ca mt u vo bng ng vi gi bn ca u vo .
4. Ba giai on sn xut in hnh c bit quan trng trong phn tch tnh hiu qu ca
cc ngun lc u vo c s dng vi (xem hnh 4). Mt hm sn xut biu din s
lng hiu qu tng ln, gim xung v m c th chia ra 3 phn. Phn 1 bao gm
khong hiu qu tng theo u vo bin i tng ln v im ca hiu qu cn bin gim
xung (DMR) t ti (im A) v vt qua, kt thc khi t ti im hiu qu trung bnh
gim xung (DAR) (im B). Phn II gm phn m ti lng u ra tng ln vi mt
t l gim xung, theo , sn phm cn bin (MP) ca u ra bin i l gim xung,
mc d vn nhn gi tr dng. Phn III trng vi khong u vo m vic dng cc u
vo bin i thm vo tng ng vi s gim xung trong u ra nhng MP m.
5. Co gin u ra o s nhy cm ca u ra i vi mt thay i trong mt u
vo c s dng, c tnh nh sau:
Q
Q X
e
X X Q

%Q thay i
% thay i
Trong X l tt c u vo (vn, nhn cng,). Cng c th dng co gin ny
c tnh hiu qu theo quy m.
116/142
6. (1) Vi mt u vo tng ln, ban u MP tng ln (hiu qu cn bin tng ln) sau
bt u gim (hiu qu cn bin gim dn), v cui cng v m (hiu qu cn bin m).
(2) Min l MR tng, MP > AP; ngc li khi MP<AP.
7. Tip tuyn ca ng ng ph vi ng ng lng xc nh kt hp chi ph
nh nht (ti u) ca cc u vo sn xut mt mc u ra cho trc. Vi kt
hp u vo c chi ph nh nht, iu kin cn c l: MP
W
/ P
W
= MP
F
/ P
F
8. Bnh nng, mt v ng thng l cc thay th gn nh hon ton.
9. Nhn xt trn l ng. V d, mt chic t cn mt ng c, mt c quy v 4
bnh xe, khng c mt kt hp no khc kt hp ny. Mt v d khc l men v
bt cho mt chic bnh m c th.
GI TR LI
1.
a. Q = 0.5(30)
2
+ 0.3(30)(100) + 0.4(100)
2
= 450 + 900 + 4000 = 5350
b. MP
L
= Q/L = 0.3K + 0.8L = 0.3(30) + 0.8(100) = 89
c. MP
K
= Q/K = K + 0.3L = (30) + 0.2(100) = 50
2.
a. Q = 20L
0.75
K
0.30
= 20(10)
0.75
(100)
0.30
= 20(5.623)(3.981) = 447.70 plastic
cases
b. MP
L
= Q/L = (20)(0.75)L
-.25
K
0.30
= 33.58
3.
Cho mt kt hp u vo c chi ph nh nht, iu kin cn c l:
L K
MP MP
=
w r
MP
W
= 1500 v MP
F
= 900
P
W
= 1000 gallons mi thng x $0.06 mi gallon = $60 mi thng
P
F
= 2 tn mi thng x $25 mi tn = $50 mi thng
V vy,
1500 900
60 50

Khng, 25> 18, l kt hp u vo c chi ph nh nht bi v u ra mi la

thm vo tiu dng cho nc ln hn cho phn bn.
4.
MP
W
= 1200 v MP
F
= 1000
117/142
P
W
= 1000 gallons mi thng x $0.06 mi gallon = $60 mi thng
P
F
= 2 tn mi thng x $25 mi tn = $50 mi thng
V vy,
1200 100
60 50

C, 20 = 20, l kt hp u vo c chi ph nh nht bi v u ra mi la thm

vo tiu dng cho c nc v phn bn bng nhau.
5.
a. Q = 12KL + 0.7KL
2
- 0.3KL
3
Ti K = 5, TP
L
= 12(5)L + 0.7(5)L
2
- 1/30(5)L
3
= 60L + 3.5L
2
- 1/6L
3
t MP
L
bng 0 c:
MP
L
= Q/L = 60 + 7L - 0.5L
2
= 0; (-0.5L + 10)(L + 6) = 0
V vy L = 20 (Loi L = -6) l gi tr cc i v
2
Q/L
2
= 7 - L
= 8 - 20 = -12 < 0.
V vy u ra cc i l 1267 n v:
Ti L = 20, TP
L
= 60L + 3.5L
2
- 1/6L
3
= 60(20)
= 3.5(20)
2
- 1/6(20)
3
= 1267.
b. TP
L
= 60L + 3.5L
2
- 1/6L
3
AP
L
= TP
L
/L= (60L + 3.5L
2
- 1/6L
3
)/L = 60 + 3.5L - 1/6L
2
tm AP
L
ln nht, t AP
L
=0 v tm L nh sau:
dAP
L
/dL = 3.5 - 1/3L = 0; L = 10.5, l gi tr nh nht v d
2
AP
L
/dL
2

= -1/3 < 0.
Sn lng u ra khi AP
L
c ti a ha l 823 n v:
TP
L
= 60L + 3.5(10.5)
2
- 1/6(10.5)
3
= 823.
c. Hiu qu cn bin gim dn bt u khi MP
L
c ti a ho.
MP
L
= Q/L = 60 + 7L - 0.5L
2
dMP
L
/dL = 7 - l = 0; L = 7, l gi tr cc i v d
2
MP
L
/dL
2
= -1 < 0.
Do ti L = 7, TP
L
= 60L + 3.5L
2
- 1/6L
3

= 60(7) + 3.5(7)
2
- 1/6(7)
3
= 534.
Hiu qu cn bin gim dn theo u vo lao ng bt u khi u ra l
534 n v.
118/142
6.
a. Q = 250L0.5K0.6 = 250(kL)0.5(kK)0.6 = k0.5k0.6 250L0.5K0.6 = k1.1
Q, tc l k1.1 > k, cho bit hm sn xut trn biu din hiu qu tng
theo quy m.
b. Hiu qu theo mi nhn t c th c xc nh bng cch da vo s
thay i ca mi sn phm cn bin khi tng thm u vo.
Hiu qu theo lao ng:
MP
L
= Q/L = 125L
-0.5
K
0.6
; d
2
MP
L
/dL
2
= -62.5 L
-1.5
K
0.6
< 0.
V vy hiu qu theo lao ng gim.
Hiu qu theo vn:
MP
K
= Q/K = 125L
0.5
K
-0.4
, d
2
MP
L
/dL
2
= -50L
0.5
K
-1.4
< 0.
V vy hiu qu theo vn gim.
7.
a. Dng quy tc nhn cng ti u:
Gi ca mt u vo (P
i
) = Sn phm doanh thu cn bin ca u vo
(MRP
i
)
i vi lao ng, Gi nhn cng = sn phm doanh thu cn bin ca
lao ng, hay
P
L
= MP
L
x MR
Q
=
(150L
-0.5
K
0.5
)($40 x 1,000 tn)
=
[150(100)
-0.5
(9)
0.5
]($40 x 1,000 tn)
= $1,800,000 mi trm lao ng hay $18,000.
b. P
L
= MP
L
x MR
Q
$20,000 x 100 = (150L
-0.5
K
0.5
)($40 x 1,000 tons)
$2,000,000 = [150L
-0.5
(9)
0.5
]($40 x 1,000 tons)
$2,000,000 = [150L
-0.5
(9)
0.5
]($40 x 1,000 tons)
$2,000,000/ $18,000,000 = 150L
-0.5

$2,000,000/ $18,000,000 = 1/L
0.5

L
0.5
= 9
L = 81 hay, 8,100 lao ng.
Do vy, ti mc lng $20,000, hng ch sn sng thu 8,100 lao ng.
119/142
8.
a. MP
L
= Q/L = 30 - L
b. S dng nguyn tc nhn cng ti u
P
L
= MP
L
x MR
Q
$30 = (30 - L) x $24
$30 = $720 - $24L
L = 23
Hng nn tuyn 23 cng nhn mi gi.
120/142
CHNG 7 - LP K HOCH A SN PHM V QUY
HOCH TUYN TNH
MC TIU HC TP:
Sau khi hc chng ny bn c th:
1. nh ngha quy hoch tuyn tnh (LP).
2. Hiu v tho lun hm mc tiu
3. Cho v d v cc rng buc
4. Minh ho cc rng buc khng m
5. nh ngha v cho v d v phng n kh thi.
6. Tho lun v minh ho phng n kh thi c bn
7. Tnh ton v nh ngha phng n ti u
8. Cho v d v cc bi ton i ngu.
9. Gii thch v a ra nhng v d v gi m
10. Gii thch bin lng
11. Minh ho v tho lun cc rng buc ng
12. Gii thch iu kin lng b sung
13. Minh ho v gii thch tc dng ca phn tch hot ng.
14. Phc ha v gii thch tia qu trnh
15. Minh ho ng ng ph
Quy hoch tuyn tnh (Linear programming - LP) l mt thut ton nhm tm ra
phng n ti u (hoc k hoch ti u) t v s cc phng n quyt nh.
Phng n ti u l phng n tha mn c cc mc tiu ra ca mt hng,
ph thuc vo cc hn ch v cc rng buc. N cp n vn phn b
ngun lc khan him gia cc hot ng cnh tranh trong mt phng thc ti
u. Quyt nh ti u mang li hiu qu cao nht, li gp (Contribution Margin-
CM) cao nht, hay doanh thu, hay chi ph thp nht. M hnh LP gm 2 thnh
phn
1. Hm mc tiu: Hng phi xc nh mc tiu c th phi t ti
2. Cc rng buc: Cc rng buc di dng cc hn ch v s sn c ca
ngun lc hay tho mn cc yu cu ti thiu. Nh tn gi quy hoch
tuyn tnh, c hm mc tiu v cc rng buc phi di dng tuyn tnh.
121/142
CH :
Cc phng php tnh ton c in, nh l phng php nhn t Lagrangean,
khng thch hp cho vic tm ra cc phng n cho cc bi ton km cc rng
buc bt ng thc. M hnh LP gii quyt vn ti u ho b rng buc vi
cc hm mc tiu tuyn tnh v cc rng buc bt ng thc tuyn tnh, trong khi
php tnh vi phn v phng php nhn t Lagrange gii quyt cc vn
bao gm cc hm mc tiu tuyn tnh v phi tuyn tnh v cc rng buc ng
thc.
V D 1
Mt hng mun tm kt hp sn phm ti u. Kt hp ti u l kt hp ti a ho
tng hiu qu hay li gp (CM) trong ngn sch c gii hn v cng sut sn
xut. Hoc l hng c th mun xc nh kt hp nguyn liu u vo c chi ph
nh nht trong khi vn p ng c cc i hi ca sn xut, tn dng cng
sut sn xut v s dng nhn cng sn c.
NG DNG CA LP
LP c nhiu ng dng. Bao gm
1. La chn kt hp u vo c chi ph thp nht cho sn phm sn xut ra
2. Xc nh ngn sch ti u
3. Quyt nh danh mc u t ti u (hay phn b ti sn)
4. Phn b ngn sch qung co cho cc phng tin thng tin
5. Ln k hoch s dng my mc
6. Quyt nh phng thc vn chuyn c chi ph thp nht
7. Ln k hoch cho cc chuyn bay
8. Kt hp kh t
9. Phn b nhn lc ti u
10.La chn v tr t nh xng ph hp nht
CNG THC CA LP
xy dng mt bi ton LP, theo cc bc sau.
1. Xc nh cc bin quyt nh phi tm.
2. Biu din hm mc tiu v cc rng buc theo cc bin quyt nh ny.
Cc phng trnh phi c dng tuyn tnh.
S dng phng php ny trong v d sau tm kt hp sn phm ti u.
122/142
V D 2
Cng ty sn xut ni tht Omni sn xut 2 sn phm: bn giy v bn n. C 2
sn phm cn thi gian c x l trong 2 b phn: B phn Lp rp v b
phn Hon thin. D liu v hai sn phm ny nh sau
Sn phm Sn c
X l Bn giy Bn n Gi
Lp rp
2 mi chic 4 100 gi
Hon thin 3 2 90
Hiu qu
mi chic
$25 $40
Cng ty mun tm c cch kt hp 2 loi sn phm ny sao cho c li nht.
Bc 1: Xc nh cc bin quyt nh nh sau:
x
1
= S lng bn giy
x
2
= S lng bn n
Bc 2: Hm mc tiu ti a ho hiu qu (Z) c biu din di y:
Z = 25x
1
+ 40x
2
Sau lp cng thc cc rng buc nh l cc bt ng thc:
2x
1
+ 4x
2
< 100 (Rng buc lp rp)
3x
1
+ 2x
2
< 90 (Rng buc hon thin)
Thm vo , n trong bt k cng thc LP no phi c iu kin lm cho x1
v x2 khng m, tc l
x
1
, x
2
> 0
Ti u ho:
Z =25x
1
+ 40x
2
Rng buc:
2x
1
+ 4x
2
< 100
3x
1
+ 2x
2
< 90
x
1
, x
2
> 0
CC PHNG PHP TNH TON
C nhiu phng php tnh ton LP bao gm:
1. Phng php n hnh
2. Phng php th
123/142
Phng php n hnh l phng php c s dng gii bi ton LP. N l mt
thut ton, mt phng php tnh ton lp i lp li, t phng n ny ti
phng n khc cho n khi t c li gii tt nht.
CH :
Phng php n hnh cp n cc bin s ph (k hiu l s
1
v s
2
) chuyn
t bt ng thc sang ng thc:
2x
1
+ 4x
2
< 100 ------------> 2x
1
+ 4x
2
+ s
1
= 100
3x
1
+ 2x
2
< 90 -------------> 3x
1
+ 2x
2
+ s
2
= 90
Trong s
1
v s
2
phi khng m.
Nu nh v tri ln hn v phi (>), thng l trng hp tm hm mc tiu,
chng ta ni rng c mt s thng d. Khi chng ta cn -s
1
v -s
2
chuyn
bt ng thc thnh ng thc.
Phng php th d s dng hn nhng ch i vi cc trng hp LP c 2
(hoc 3) bin quyt nh. Phng php th gm cc bc sau y:
Bc 1: a bt ng thc v dng ng thc.
Bc 2: Minh ha bng th cc ng thc. minh ha:
1. t mt bin bng 0 v tm gi tr bin cn li v ni 2 gi tr trn th,
2. nh du cc im trn 2 trc v kt ni vi nhau thnh mt ng thng.
Bc 3: Xc nh phn tha mn ca cc ng thc bng cch nh bng. Lp li
cc bc t 1-3 i vi mi rng buc.
Bc 4: Sau ht, xc nh tp phng n tc l nh du cc vng cha cc
phng n tho mn tt c cc rng buc.
Bc 5: Gii ng thi cc rng buc (th hin di dng cc ng thc) tm
ra im cn bin.
Bc 6: Xc nh hiu qu hoc li gp ti tt c cc nh trong min kh thi.
CH :
Tp phng n l nhng gi tr ca bin quyt nh tho mn ng thi cc rng
buc. Chng c tm thy pha trn v bn trong min kh thi. Phng php
th da vo 2 c im quan trng ca LP:
1. Phng n ti u nm ng bin ca vng kh thi, c ngha l c
th b qua cc im bn trong vng kh thi (rt nhiu im) khi tm
kim phng n ti u.
2. Phng n ti u nm 1 trong cc nh ca min ti u (cc phng
n
kh thi c bn)
124/142
V D 3
S dng cc d liu v m hnh LP v d 2, lm theo cc bc t 1 n 4. Ta
c vng kh thi sau y (vng c nh bng).
Bc 1: Chuyn cc bt ng thc v ng thc.
2x
1
+ 4x
2
= 100
3x
1
+ 2x
2
= 90
Bc 2: Lp th. lp th, cho mt bin bng 0, tm gi tr bin cn li,
nh du cc im trn 2 trc, v ni 2 im thnh mt ng thng.
i vi ng thc 1: Nu x
1
=0, x
2
=25; nu x
2
=0, th x
1
=50, ni x
2
=25 v x
1
=50.
i vi ng thc 2: Nu x
1
=0, x
2
=30; nu x
2
=0, th x
1
=45, ni x
2
=30 v x
1
=45.
Bc 3: Xc nh cc gi tr ng ca cc bt ng thc ban u. Cc gi tr
ng nm trn ng thng v min bn di ng thng cha cc rng
buc dng nh hn hoc bng.
Bc 4: Xc nh vng kh thi tc l min cha cc phng n kh thi. Min
cha cc phng n kh thi l vng nhn i c minh ho bi vng c nh
bng trong hnh 1.
Bc 5: Gii ng thi cc rng buc (di dng cc ng thc) tm cc nh ca
min kh thi.
Bc 6: Xc nh hiu qu hoc li gp ti cc nh ca min kh thi.
nh gi tt c cc nh nh sau:
im nh Li nhun
x
1
x
2
$25x
1
+ $40x
2
(a) 30 0 $25(30) + $40(0) = $750
(b) 20 15 25(20) + 40(15) = 1,100
(c) 0 25 25(0) + 40(25) = 1,000
(d) 0 0 25(0) + 40(0) = 0
im nh (b) (x
1
=20, x
2
=15) cho bit kt hp c kh nng sinh li nht
(Z*=$1,100). C th tm thy im ny bng cch gii ng thi hai biu thc
cha n
2x
1
+ 4x
2
= 100
(1)
3x
1
+ 2x
2
= 90
(2)
Nhn biu thc th 2 vi 2 v ly (1) tr i biu thc th (2) mi tm c, ta
c:
125/142
2x
1
+ 4x
2
= 100 (1)
6x
1
+ 4x
2
= 180 (2)
- 4x
1
= -80
x
1
= 20
Th x
1
= 20 vo (1) hoc (2) c x
2
= 15.
CH :
C th dng phn mm vi tnh LP nh LINDO (Tng tc tuyn tnh v ti u
ho ring r - Linear Interactive and Discrete Optimization) v Whats best
nhanh chng gii mt bi ton LP.
HNH 1
TP PHNG N V CC PHNG N CN BIN
BI TON I NGU TRONG LP
Mi bi ton ti a ho LP c mt bi ton i ngu (dual problem) tng ng,
l mt bi ton ti thiu ho v, ngc li, mi bi ton ti thiu ho LP li c
mt bi ton i ngu tng ng, l bi ton ti a ho. Bi ton ny c cc c
im sau:
a. C bi ton i ngu v bi ton gc s cho gi tr ging nhau i vi
cc bin quyt nh trong cc hm mc tiu ca bi ton chnh ti cc
im phng n ti u.
126/142
b. Gi tr ti u ca bi ton gc bng vi gi tr ti u ca bi ton i
ngu.
c. Bi ton i ngu hu ch bi n c cc ngha kinh t quan trng. V
d, phng n ti u ca bi ton i ngu cho bit gi tr c quy
cho (hay gi m) hoc chi ph c hi ca mt hng i vi ngun lc
khan him.
Phn trnh by sau cho bit cc bc lp bi ton i ngu:
Trong i = 1,2,...m v j =1,2,...n
Trong trng hp 2 x 2:
bt u, xc nh cc bin i ngu nh u
1
, u
2
. S lng cc bin i ngu bng
vi s lng cc rng buc bi ton chnh. Tip tc theo cc quy tc sau:
Bi ton chnh Bi ton i ngu
1. Cc h s
trong hm mc tiu
<---------->
Pha bn phi trong cc rng
buc
2. Pha bn phi
trong cc rng buc
<---------->
Cc h s
trong hm mc tiu
3.
Cc rng buc l <----------> Cc bin i ngu l 0
4.
Cc bin ca bi ton chnh 0 <----------> Cc rng buc i ngu l
5. Ma trn ca h s cc rng buc <----------> Ma trn chuyn v
127/142
a
11
a
12
a
11
a
21
a
21
a
22
a
12
a
22
V D 4
T v d 2, ta c:
Ti a ho:
Z =25x
1
+ 40x
2
Rng buc:
2x
1
+ 4x
2
< 100 (i vi b phn lp rp)
3x
1
+ 2x
2
< 90 (i vi b phn hon thin)
x
1
, x
2
> 0
lp bi ton i ngu, u tin xc nh cc bin i ngu u
1
, u
2
. Bi ton ny
ch c 2 bin v ch c hai rng buc trong bi ton chnh. Bi ton i ngu
c thnh lp nh sau:
Ti thiu ho
V = 100u
1
+90u
2
Rng buc
2u
1
+ 3 u
2
25
(bn giy)
4u
1
+ 2 u
2
40
(bn n)
u
1
, u
2
0
V D 5:
Gii bi ton i ngu theo s c c u
1
* = 8.75 v u
2
* = 2.50. Gi tr ti u
V* = 1,100. Hnh 2 cho bit phng n ca bi ton chnh v bi ton i ngu
gii bng phn mm my tnh.
HNH 2
D LIU RA CA MY TNH I VI LP

128/142


NGHA KINH T CA BI TON I NGU
Bi ton i ngu c nhiu ngha kinh t. l:
1. u
1
, u
2
biu th mt loi gi tr ca ngun lc trong ang c ni n. Gi tr
ny khng phi l gi th trng; m ng hn l gi tr c quy cho ngun lc.
V l do ny, gi tr ca cc bin i ngu c phn nh nh l gi m hay chi
ph c hi cho ngun lc. Ni cch khc, gi m l mc gi cc i m hng sn
sng tr cho mt n v thm vo ca ngun lc cho trc. Trong v d 4 v 5,
mc gi cc i m hng sn sng tr cho mt gi lao ng lp rp tng thm l
$8.75 trong khi mc gi sn sng tr cho mi gi lao ng hon thin ch l 2.50.
Nu gi thc t ln hn gi m, hng s khng thm bt c mt n v no cho
ngun lc .
2. Chuyn sang rng buc trong bi ton i ngu. Kim tra rng buc u tin:
2u
1
+ 3 u
2
25. Con s 25 v phi cho bit li nhun mi n v hay li gp ca
mt chic bn giy, trong khi 40 l li nhun ca mt chic bn n. V 2 gi biu
th thi gian mt chic bn giy c x l trong b phn lp rp v 3 gi biu
th thi gian ca khu hon thin nn v tri biu th tng chi ph c hi sn xut
129/142

VARIABLE ORIGINAL COEFF.
VARIABLE VALUE COEFF. SENS.
X 1 20 25 0 Note:X1 = 20
X 2 15 40 0 X2 = 15


CONSTRAINT ORIGINAL SLACK OR SHADOW
NUMBER RHS SURPLUS PRICE
1 100 0 8.75 Note:u1 = $8.75
1 90 0 2.50 u2 = $2.50
OBJECTIVE FUNCTION VALUE: 1100 Note: Z = $1,100

SENSITIVITY ANALYSIS

OBJECTIVE FUNCTION COEFFICIENTS

LOWER ORIGINAL UPPER
VARIABLE LIMIT COEFFICIENT LIMIT

X 1 20 25 60
X 2 16.67 40 50

RIGHT HAND SIDE

CONSTRAINT LOWER ORIGINAL UPPER
NUMBER LIMIT VALUE LIMIT

1 60 100 180
2 50 90 150
ra mt chic bn giy. Do vy ci m rng buc i hi l chi ph c hi khi
sn xut mt chic bn c quy cho mc t nht l phi bng li nhun trn
mi chic bn.
3. By gi chuyn sang hm mc tiu i ngu, V = 100u
1
+90u
2.
V n gin ch
l tng gi tr c quy (tng chi ph c hi) cho ca cc ngun lc. V vy s
tng ng gia bi ton chnh v bi ton i ngu

cho thy: Ti a ho tng li
nhun bng cch tm ra mc sn lng u ra ti u tng ng vi vic ti
thiu ho tng gi tr c quy cho hay chi ph c hi ca cc ngun lc ca
hng, vi iu kin l chi ph c hi ca vic sn xut mi sn phm phi khng
t hn li gp t sn phm .
4. Tuy nhin ch rng, nu chi ph c hi ca vic sn xut trn thc t vt
qua li nhun th s phn b ngun lc chc chn khng ti u, bi v n gin
l khi gim sn phm tng ng, cc ngun lc s c gii phng t v ngay
lp tc c th c s dng cho cc li ch khc tt hn. Kim tra li iu
2u
1
+ 3 u
2
25
(bn giy)
4u
1
+ 2 u
2
40
(bn n)
Chng ta bit c phng n ti u l: u
1
* = 8.75 v u
2
* = 2.50. Lp cc con s
ny vo cc rng buc c
2(8.75) + 3 (2.50)= 25 = 25 (bn giy)
4(8.75) + 2 (2.50)= 40 = 40 (bn n)
N cho bit vi mi sn phm, chi ph c hi bng li nhun, v vy phn b
ngun lc tr nn ti u. Kt qu ny gi l iu kin lng b sung
Mt cp cc phng n kh thi ca bi ton i ngu v bi ton chnh l ti u
i vi cc bi ton ring r khi v ch khi iu kin lng trong mt bi ton l
dng hon ton, bin cn li trong bi ton khc l khng dng tng ng. C
th hn:
1. Nu mt rng buc ca bi ton chnh l m (tc l, tn ti mt iu kin
lng), th gi m ca rng buc bng 0. Nu mt rng buc l ng(v
d, khng tn ti iu kin lng), gi m dng.
2. Nu mt rng buc ca bi ton i ngu l m (tc l, chi ph c hi ln
hn li nhun trn mi n v), th bin ca bi ton chnh bng 0. Nu
mt rng buc l ng (tc l, chi ph c hi bng li nhun trn mi n
v), th bin ca bi ton chnh dng. 62
Cc rng buc i ngu Cc bin chnh
2(8.75) + 3 (2.50)= 25 = 25
(i vi bn giy)
-------->
x
1
*=20>0
130/142
4(8.75) + 2 (2.50)= 40 = 40
(i vi bn giy)
-------->
x
2
*=15>0
Cng vy,
Cc bin i ngu Cc rng buc ca bi ton gc
u
1
* = 8.75 > 0
---------> 2(20) + 4(15) = 100 = 100
u
2
* = 2.50 > 0
---------> 3(20) + 2(15) = 90 = 90
CH :
1. Trong v d ny, cc rng buc ca bi ton chnh v bi ton i ngu
u ng (khng tn ti iu kin ph hoc chi ph c hi ng bng
li nhun trn mi n v). Do gi tr ti u ca bi ton chnh v
bi ton i ngu l dng.
2. Gi m bng 0 nu rng buc m bi v n khng tt m rng
cng sut mt khu vc m bn ang khng s dng ht cng sut m
bn c.
5. Cc gi tr phng n ti u cho bi ton chnh v bi ton i ngu l nh
nhau. chng minh: Z* = 25(20) + 40(15) = 1,100 v V*= 100(8.75+ +
90(2.50) = 1,100, do Z*=V*=$1,100.
PHN TCH HOT NG V SN PHM N
ng dng ca LP trong sn xut cp phn trc quan tm n cc sn phm
ng hnh (multiple products). Bi ton gii quyt vn xc nh kt hp ti u
ca cc sn phm (tc l, kt hp sn phm ti u), cc hn ch cho trc ca
ngun lc (cc u vo) dng trong qu trnh sn xut. Vic tp trung nghin cu
u ra - nh li rng trc tung v honh ca th o cc s lng ca cc sn
phm tng ng (cc u ra) v rng cc ngun lc (u vo) c biu din ch
nh l mt chui cc ng rng buc trn u ra.
Di y chng ta tho lun phn tch hot ng mt sn phm n (single
product). N lin quan n vic la chn mt kt hp ti u ca mt qu trnh
sn xut c dng sn xut mt s lng sn phm n ln nht, vi mt
lng u vo c nh. Mi mt qu trnh c cp n l mt hot ng.
Cng dng LP tm phng n ti u.
Phn tch tp trung nghin cu vn u vo v cc phng n la chn qu
trnh sn xut m trong u vo c th c s dng c c sn phm. LP
tm kim mc ti u ca mi hot ng. C th dng l thuyt sn xut (tc l
cc tia qu trnh, cc ng ng lng v cc ng ng ph) minh ho cho
cc phng n la chn qu trnh sn xut v khi nim thay th u vo. u
131/142
tin chng ta xy dng v gii bi ton ti a ho u ra. Bi ton ti a ho li
nhun s c cp sau.
DNG CA BI TON TI A HO U RA
V d sau minh ha cch thc xy dng v gii bi ton ti a ho u ra
V D 6
Mt hng x l da s dng vn v nhn cng trong qu trnh nhum trng da
cu. C th la chn mt trong 3 qu trnh sn xut khc nhau (A, B, v C). Mi
qu trnh c mt kt hp nhn cng v vn khc nhau: Qu trnh A cn mt n
v vn v bn n v nhn cng, qu trnh B cn 2 -2, qu trnh C cn 5-1. Nng
sut ca hng l gii hn 5 n v vn v 8 n v mi ngy cho hot ng
nhum.
Gi Q
A
, Q
B
, v Q
C
l lng da nhum c mi ngy tng ng trong quy trnh
A, B v C. Bit rng mc tiu ca hng l ti a ho u ra ph thuc vo cc
rng buc u vo (vn v nhn cng), bi ton c th xy dng nh mt bi
ton LP nh sau:
Ti a ho
Q = Q
A
+ Q
B
+ Q
C
.
(hm mc tiu)
Rng buc
Q
A
+ 2Q
B
+ 5Q
C
5
(rng buc vn)
4Q
A
+ 2Q
B
+ Q
C
8
(rng buc nhn cng)
Q
A
, Q
B
, Q
C
0
(rng buc khng m)
PHNG PHP TH VI BI TON TI A HO U RA
Bi ton hot ng LP c th c minh ha v gii thng qua th, s dng
cc tia hot ng biu din cc qu trnh sn xut, cc ng ng lng sn
xut biu din hm mc tiu v mt min kh thi biu din cc rng buc.
CC TIA QU TRNH (PROCESS RAYS)
Mt qu trnh sn xut l qu trnh m trong u vo c kt hp theo mt
t l xc nh c c u ra. Theo nh ngha ny, mt qu trnh sn xut c
th c biu din trn th nh mt tia i qua gc 0 c dc bng t l cc
u vo ca cc ngun lc tng ng cn sn xut mt n v u ra. Trong v
d ny, 3 tia qu trnh sn xut c m t trong hnh 4.Trn theo tia A, cc u
vo c kt hp trong t l ca 4 n v nhn cng v mt n v vn. Do ,
tia A c dc l 4. Tng t, trn theo tia B, cc u vo c kt hp trong
mt t l gm 2 n v nhn cng v 2 n v vn. Tia qu trnh C, cho bit cc
u vo c kt hp trong t l 1 v 5.
Mi qu trnh sn xut biu din li nhun khng i theo quy m. iu ny c
ngha l u ra dc theo mi tia tng theo mt t l tng ng vi mc tng
132/142
trong u vo. V d D, G, J biu din cc u vo cn thit sn xut mt, hai,
v ba n v u ra.
CC NG NG LNG SN XUT
Mt ng ng lng sn xut (production isoquant) cho bit cc kt hp ca
bt k 2 hay nhiu hn 2 u vo lm tng u ra cng mt mc. Cc ng
ng lng c xy dng bng cch v cc ng thng ni cc im ca u
ra bng nhau trn cc tia qu trnh lin nhau. Bn ng ng lng Q biu din
cc mc u ra 1, 2, 3 v 4 tng ng trong hnh 3. Chng c cc on song
song gia cc tia qu trnh lin nhau. V d, on DE song song vi GH, on EF
song song vi HI. C c iu ny l v cc h s ca cc bin s Q trong hm
rng buc ngun lc l cc hng s.
CH :
on thng ca mt ng ng lng nm gia hai tia qu trnh sn xut ng
rng kt hp ca 2 qu trnh ang c dng sn xut mt mc u ra c th.
Nh cp trn, cc im dc theo mi tia qu trnh biu din sn lng
u ra c c nu hai u vo (nhn cng v vn) c kt hp trong mt t l
ca mt lng tng ng cc n v ca mi ngun lc cn sn xut mt n
v u ra cho trc. Tuy nhin, cc im nm trn ng ng lng gia 2 tia
qu trnh gn nhau c mt ngha khc nhau khng ng k. Nhng im ny
biu din mt kt hp u ra t mi qu trnh sn xut gn nhau. V d, im S
trn ng ng lng "Q = 4" trong hnh 3 cho bit mt kt hp sn xut dng
trong c qu trnh B v C. Sn lng u ra sn xut c trong mi qu trnh c
th c c bng vic v mt hnh bnh hnh nh trong hnh 4. Mt ng v t
im J song song vi tia qu trnh B, ct tia qu trnh C ti im L. Mt ng
khc v t im S song song vi tia qu trnh B, ct tia qu trnh C ti im D.
T hnh bnh hnh OESL, c th xc nh c sn lng u ra sn xut c bi
mi qu trnh ln lng u vo tng ng dng cho mi qu trnh.
133/142
HNH 3
CC TIA SN XUT V CC NG NG LNG
SN XUT
Hng nn sn xut mt n v u ra s dng B, bi v im E nm trn ng
ng lng "Q = 1", v 3 n v u ra s dng qu trnh C, v im L nm trn
ng ng lng "Q = 3". Kt hp ny s cho ra 4 n v u ra. Ti im E
hai n v vn v 2 n v nhn cng c dng trong qu trnh B, v ti im L
15 n v vn v 3 n v nhn cng c dng trong qu trnh C. Tng ngun
vn v nhn cng dng sn xut 4 n v u ra l 17 vn v 5 nhn cng. Tt
c cc im khc nm gia cc qu trnh c th c hiu tng t.
TP PHNG N
Min kh thi cha tt c cc kt hp u vo ca vn v nhn cng ng thi
tho mn tt c cc rng buc ca bi ton LP. Hnh ch nht c nh bng
0TRW trong hnh 3 biu din min kh thi cho bi ton v d. V c ti a 5 n
v vn sn sng mi ngy, nn ch cc kt hp u vo nm pha trn hoc nm
v bn tri ca ng RW mi cho bit cc phng n kh thi cho bi ton LP.
Tng t, do ch c ti a 8 n v vn sn sng mi ngy nn cc phng n
kh thi phi nm trn hoc di ng TR. Cui cng, cc rng buc khng m
gii hn cc kt hp u vo pha bn tri ng 0T v pha di ng 0W.
PHNG N TI U
Kt hp cc qu trnh sn xut ti u ho u ra b rng buc vo ngun lc xut
hin ti im trn bin ca vng kh thi nm trn ng ng lng sn xut cao
nht. Hnh 4 ch ra rng phng n ti u xut hin ti im R. Ti R, c c 3
n v u ra khi s dng 5 n v vn v 8 n v nhn cng. V hnh bnh hnh
0DRH cho bit nn s dng qu trnh A sn xut mt n v u ra, (Q
A
=1) v
phn cn li, trong trng hp ny l 2 n v, s dng qu trnh B (Q
B
=2).
T phng n trn th chng ta cng c th thy rng u ra ti a ho khi
Q
C
=0, v vy th gi tr ny vo trong 2 biu thc rng buc, ta c
134/142
Q
A
+ 2Q
B
= 5
4Q
A
+ 2Q
B
= 8
V tr biu thc 1 cho biu thc 2, c -3Q
A
=-3 hay Q
A
=1. Sau tm c
Q
B
=2. Gi tr ny tng t vi kt qu tm c bng th.
BI TON TI A HO LI NHUN
Bi ton sn xut c th c dng ging nh dng bi ton ti a ho li nhun.
V D 7
Trong v d 6, gi nh rng li nhun gp ca u ra sn xut bi cc qu trnh
A, B v C tng ng l $6, $5, and $4 mi n v. Vi gi thit l hng mong
mun ti a ho li nhun (Z) thay v ti a ho u ra (Q), hm mc tiu tr
thnh:
Maximize: Ti a ho: Z=6Q
A
+ 5Q
B
+ 4Q
C
Mt kt qu ti u i vi bi ton ti a ho li nhun LP c th c c v
c minh ho bng cc ng ng li ch khng phi l cc ng ng ph.
NG NG LI
Mt ng ng li phn nh cc kt hp khc nhau ca cc sn phm m hng
c th bn thu c mt mc li nhun cho trc. ng ny c xc nh
bng cch v cc ng thng gia cc im nm trn cc tia qu trnh gn nhau
c cc tng li nhun bng nhau. minh ho, xt ng ng lng "Q = 1"
trong hnh 4, v trong hnh 5 c tn l MNF. Gi nh chng ta mun xc nh
ng ng li tng ng vi mt mc li nhun ca $4. im F l im r rng
nht trn ng ng li, v mt n v u ra sn xut bi qu trnh C cho ra li
nhun ca $4. im N cng th hin mt n v ca u ra. Tuy nhin, mi n
v u ra sn xut bi qu trnh B cho ra li nhun ca $5.
135/142
HNH 4
KT QU CA BI TON TI A HO U RA
HNH 5
KT QU CA BI TON TI A HO LI NHUN
136/142
V vy, im nm trn tia A c li nhun ca $4 phi l : $4 $5 = 80 phn trm
khong cch t im gc (0) ti im N. im ny tng ng vi im B. Tng
t, im nm trn tia qu trnh A c li nhun ca $4 phi l: $4 $6 = 67 phn
trm khong cch t im gc (0) ti im M. im ny trng vi D. Ni cc
im trn tia qu trnh gn nhau bng mt on thng, ta c ng ng li "Z =
$4". Cc ng ng li tng ng vi li nhun ca $8, $12, v $16 cng c
minh ho trong hnh 5. Vi ng ng lng sn xut, ng ng li c cc
on thng song song gia cc tia qu trnh gn nhau.
GII PHP TI U
Kt hp cc qu trnh sn xut ti a ho tng li nhun b rng buc vo ngun
lc xut hin ti im trn bin ca min kh thi nm trn ng ng li cao
nht. Trong hnh 5, kt qu ti u l im L nm trn ng ng li "Z = $16".
Nh li rng kt qu ny tng ng vi im R trong hnh 5, hng nn sn xut
mt tm da s dng chu trnh A, v 2 tm da khc s dng quy trnh B, ti a
ho li nhun. Th nhng gi tr ny cho tng ng Q
A
v Q
B
(Q
C
= 0) vo hm
mc tiu, ta c : $16. (6Q
A
+ 5Q
B
+ 4Q
C
= 6(1)+ 5(2)+ 4(0) = $16). T kt qu
c c t th, ta cng c th thy rng u ra ti a ho khi Q
C
=0, v vy th
gi tr ny vo cc biu thc rng buc, ta c:
Q
A
+ 2Q
B
= 5
4Q
A
+ 2Q
B
= 8
V tr biu thc th 1 cho biu thc th 2, c -3Q
A
=-3 hay Q
A
=1. Sau c
th tm c Q
B
=2, cho ta kt qu tng t vi kt qu tm c qua th.
CH :
Bi ton sn xut c th c thit lp nh mt bi ton LP ti thiu ho chi ph.
Quy trnh tm kt qu ti u i vi bi ton ny v c bn cng tng t nh
trn, tr trng hp cc ng ng ph c cho tm kt hp u vo c chi
ph thp nht, ch khng phi cc ng ng li.
CU HI
1. Th no l quy hoch tuyn tnh? Ti sao li gi l tuyn tnh?
2. Lit k 6 ng dng ca LP i vi cc quyt nh kinh doanh.
3. Hai thnh phn ca LP?
4. ngha kinh t ca kt qu i ngu?
5. So snh LP, vi phn ring v k thut nhn t Lagrangean
6. Phn tch hot ng khc mt bi ton kt hp sn phm ti u nh th
no?
137/142
7. Hai phng php tnh ton chnh ca LP? M t ngn gn u im v
nhc im ca mi phng php.
8. Lit k 3 thuc tnh ca LP.
9. Gii thch iu kin lng b sung.
BI TP
1. Cng ty Carson sn xut hai loi sn phm, X v Y. Li gp l tng ng l $50 v
$90. Mi sn phm i theo 3 quy trnh: ct, hon thin, v sn. S gi cn thit cho mi
qu trnh i vi mi sn phm v cng sut sn sng cho di bng sau:
S gi cn cho mi quy trnh
Sn phm Ct Hon thin Sn
X 2 4 3
Y 1 6 2
Cng sut tnh theo gi 300 500 250
Xy dng hm mc tiu v cc rng buc xc nh kt hp sn phm ti u.
2. Mt cng ty ch to v lp rp 2 loi sn phm: A v B. Cn 3 pht ch to mt sn
phm A v 6 pht ch to mt sn phm B. Thi gian lp rp mi sn phm A l mt
pht, mi sn phm B l 9 pht. C 600 pht cho ch to v 1,800 cho lp rp. Cng ty c
li gp l $2 mi sn phm A bn c, v $1 mi sn phm B.
Biu din bi ton nh l mt m hnh tuyn tnh.
Gii bi ton. Nn sn xut bao nhiu sn phm A v B ti a ho li nhun?
Li nhun thu c cc mc sn xut ny l bao nhiu?
3. Cho bi ton chnh sau, xy dng bi ton i ngu:
Ti a ho Z =13x1 + 40x2
Rng buc: 2x1 + 4x2 < 6
x1 + 2x2 < 10
5x1 + 2x2 < 25
x1, x2 > 0
4. Cng ty Ho phm Zenico sn xut cht ty ra cng nghip lm sch thm. Hn hp
ho cht ny lm t hn hp 2 ho cht khc cng cha cht lm sch LIM v cht lm
sch LOOM. Sn phm ny phi cha 175 n v cht LIM v 150 n v cht LOOM v
phi cn nng t nht 100 pound (1 pound = 0.454 kg). Ho cht A c gi $8 mi pound,
trong khi ha cht B c gi $6 mi pound. Ha cht A cha mt n v cht LIM v
mt n v cht LOOM. Xy dng bi ton dng quy hoch tuyn tnh v gii bi ton.
138/142
TR LI
1. Quy hoch tuyn tnh (LP) l mt thut ton nhm tm ra phng n ti u (hoc k
hoch ti u) t v s cc phng n. Phng n ti u l phng n tha mn c cc
mc tiu ra ca mt hng, ph thuc vo cc hn ch v cc rng buc. N l tuyn
tnh bi v chng ta gi nh rng hm mc tiu v cc rng buc u tuyn tnh.
2. Su ng dng ph bin ca LP l:
La chn kt hp u vo c chi ph thp nht cho sn phm sn xut ra
Xc nh hn hp cc sn phm c li nhun ln nht.
Quyt nh danh mc u t ti u (hay phn b ti sn)
Phn b ngn sch qung co cho cc phng tin thng tin
Ln k hoch s dng my mc
Quyt nh phng thc vn chuyn c chi ph thp nht
3. Hai thnh phn ca LP l hm mc tiu v cc rng buc bt ng thc (bao gm cc
rng buc khng m).
4. Kt qu bi ton i ngu cho bit cc gi m hay chi ph c hi ca ngun lc i vi
hng. C cc mc gi ti a m hng sn sng tr cho mt n v thm vo ca cc ngun
lc cho trc. Nu gi thc t ln hn gi m, hng s khng thm vo mt n v ngun
lc no na.
5. M hnh LP gii quyt vn ti u ho b rng buc vi cc hm mc tiu tuyn tnh
v cc rng buc bt ng thc tuyn tnh, trong khi php tnh vi phn v phng php
nhn t Lagrange gii quyt cc vn bao gm cc hm mc tiu tuyn tnh v phi
tuyn tnh v cc rng buc ng thc.
6. Phn tch hot ng cp n mt sn phm n. N lin quan n vic la chn mt
kt hp ti u ca mt qu trnh sn xut c dng sn xut s lng sn phm n
ln nht c th c, vi mt lng u vo c nh. Mi mt qu trnh c cp n
l mt hot ng. Cng dng LP tm phng n ti u. ng dng ca LP c th c
p dng i vi cc sn phm ng hnh. Bi ton gii quyt vn xc nh kt hp cc
sn phm ti u (tc l kt hp sn phm ti u), cc hn ch v ngun lc (cc u vo)
cho trc dng trong qu trnh sn xut .
7. Hai phng php tnh ton chnh ca LP l:
Phng php n hnh v Phng php th.
Phng php n hnh l phng php c s dng gii bi ton LP. N l mt thut
ton, mt phng php tnh ton lp i lp li, t phng n ny ti phng n khc cho
n khi t c li gii tt nht. Phng php th s dng d hn nhng b gii hn
bi vic cc bi ton tuyn tnh ch cha 2 (hoc 3) bin quyt nh.
139/142
8.
a. Cc phng n ti u nm trn bin ca vng kh thi, iu c ngha l c
th b qua cc im bn trong vng kh thi (rt nhiu im) khi tm kim kt
qu ti u.
b. Kt qu ti u nm ti mt trong cc nh (cc kt qu kh thi c bn) ca
vng kh thi.
c. Cc kt qu ti u ca bi ton i ngu v bi ton chnh l nh nhau.
9. Mt cp cc phng n kh thi ca bi ton i ngu v bi ton chnh ti u i vi
cc bi ton ring r khi v ch khi iu kin ph trong mt bi ton l dng hon ton,
bin cn li trong bi ton khc l khng dng tng ng. C th hn:
1. Nu mt rng buc ca bi ton chnh l m (tc l, tn ti iu kin lng), th gi
m ca rng buc bng 0. Nu mt rng buc l ng (tc l, khng tn ti
iu kin lng), gi m dng.
2. Nu mt rng buc ca bi ton i ngu l m (v d, chi ph c hi ln hn li
nhun trn mi n v), th bin ca bi ton chnh bng 0. Nu mt rng buc l
ng (v d, chi ph c hi bng li nhun trn mi n v), th bin ca bi ton
chnh dng.
GI BI TP
l.
Cho X = S sn phm X c sn xut
Y = S sn phm Y c sn xut
Th, bi ton LP nh sau:
Ti a ha: Z = $50X + $90Y
Rng buc 2X + 1Y < 300
4X + 6Y < 500
3X + 2Y < 250
X,Y > 0
2.
t A = S n v sn phm A s sn xut
t B = S n v sn phm B s sn xut
Ti a ho Z = $2A + $1B
140/142
Rng buc 3A + 6B < 600 (ch to)
1A + 9B < 1,800 (lp rp)
A, B > 0
Do vy nn sn xut 200 n v sn phm A v khng sn xut mt n v sn phm B
no. Li nhun mc sn xut ny l $400.
3. C 3 bin i ngu bi v c 3 rng buc trong bi ton chnh u1, u2, v u3
Ti thiu ho V = 6u1 +10u2+25u3
Rng buc:
2u1 + u2 + 5u3 13
4u1 + 2u2 +2u3 40
u1, u2, u3 0
4.
Xc nh: A = S pound ha cht A s sn xut
B = S pound ha cht B s sn xut
Th, dng thc LP ca bi ton ti thiu ha chi ph l:
141/142
Ti thiu ho $8A + $6B
Rng buc: A + 7B > 175
3A + B > 150
A + B > 100
A, B > 0
Hn hp c chi ph nh nht ca hai ho cht A v B l: A = 25 pounds, B = 75 pounds.
142/142