Professional Documents
Culture Documents
Chương I
PLATON
1. BỐI CẢNH:
2. SOCRATE
Chương II
ARISTOTE
Vật lý học
meden agan
9. PHÊ BÌNH:
"chính trị"
Chương III
FRANCIS BACON
ataraxia
plus ultra - xa thêm nữa- non plus ultraBacon; The Advancement of Learning; P.II,
chương 10. Một châm ngôn trung cổ báo cho tàu quay lui ở Gibraltar vào Địa trung hải, với
hàng ghi:Non plus ultra - Đừng đi xa hơn Epicure.J. Payne trong The Cambridge Modern
History, I, 65
Do Abott dịch từ La ngữ sang Anh ngữ trong cuốn Francis Bacon,
London, 1885, tr.37
Valerius Terminus, đoạn cuối "Về sự học Đề tặng cuốn Wisdom of the Ancients Tăng
tiến Tri thức"Ca tụng tri thức" (1592)
"Tiểu luận" (1597 - 1623)"Tiểu luận về danh dự và tiếng tăm""Bàn về chân lý",
"Tiểu luận"Tăng tiến tri thứcVề sự tốt đẹpTăng tiến tri thức
("Về ái tình")
"Về tuổi trẻ và sự già nua" Về cha mẹ và con cáiVề thói quen
("Về sự thi hành nhanh chóng")"Về sự vĩ đại đích thực của các vương quốc"
"Về những cuộc bạo động và bất an""Tăng tiến tri thức"
Gnothe seauton
TTTT, VIII, 2Tiểu luận "Về sự giả vờ" và "Về cách nói năng"TTTT, VIII, 2
TTTTxã-hội-hoá khoa học
Valerium Terminus
"isme"
thực chất
4.3 Xã hội lý tưởng
Timaeus
(Xứ thần thoại mới, Cambridge Univ. Press, 1900; tr. 20)
5. PHÊ BÌNH
(* J.M. Robertson trích dẫn trong lời tựa cuốn Tác phẩm Triết học của F. Bacon, tr. 7) TTTT,
IV, 2Filum Labyrinthi, đoạn cuối
Dụng cụ mớiTăng tiến tri thức Bách Khoa Từ điển(Dụng cụ mới, 129).
6. KẾT LUẬN
De Augmentis Suntiarum (Tăng tiến tri thức)Sylva SylvarumLịch sử Henry VIIVề cái chết
Chương IV
SPINOZA
I. TIỂU SỬ
Sự tiến triển của tri thức Sự chứng minh đạo đức bằng phương pháp hình học,
Luận về Thiên chúa và người, Căn bản của triết học Descartes Luận về tôn giáo và
quốc gia
II. LUẬN VỀ TÔN GIÁO VÀ CHÍNH TRỊ
Chương V
VOLTAIRE
I. PARIS : OEDIPE
II. LONDON: NHỮNG LÁ THƠ TỪ ANH QUỐC
Micromégas
Zadig
Anti Michiavel
BrutusEriphyleZaire
Luận về phong tục và tinh thần của các quốc gia, cùng những biến cố của lịch sử từ
Charlemagne đến Louis XIII"
Lịch sử Nga, Lịch sử Charles XII, Thời đại Louis XIV, Thời đại Louis XIII.
Candide.
X. ĐOẠN KẾT
Chương VI
tiên nghiệm
La Nouvelle Héloise (1761) "Đặc chất tinh thần Kitô giáo""Lời thú về đức tin của cha
sở Savoie"Emile (1762),
Emile
2. CON NGƯỜI
tâm thức
tiên nghiệm
như là sự vật đã biến thành ý tưởngThế giới xét như Ý dục và Biểu tượng
Phê bìnhKant
Tạp văn
tiên nghiệm Buổi sáng tôi lập những dự định, và chiều lại, tôi làm những chuyện điên
rồchuyện điên rồmệnh lệnh tuyệt đối (categorical imperative)
tiên nghiệm thiện chí Những thành tố siêu hình của đạo đức - The Metaphysical
Element of EthicsSiêu hình học về đạo đức
ý chí tự dotự do
bất tử
Phê bình khả năng phán đoán Tôn giáo xét trong giới hạn của lý tính thuần tuý Phê
bìnhPhê bình phán đoánkiểu mẫu nội tại
Nguyên tắc tự nhiên của trật tự chính trị xét trong tương quan với ý tưởng về một lịch
sử chính trị phổ quát
có thể
tabula rasa tập thành nhất thể tính siêu nghiệm của tự thức - transcendental unity of
apperceptiontập thành
Phê bìnhPhê bình Untermann, Science and Revolution, Thế giới kể như ý dục và biểu
tượngPhê bình
Phê bình
Caird, Hegel, trong bộ Cổ thư triết học do nhà Black wood xuất bản, tr. 5-8. Tiểu sử
sau đây đều theo trong này
Hiện tượng luận về tinh thầnLý họcBách khoa tự điển về các khoa học triết
Chương VII
SCHOPENHAUER
I. THỜI ĐẠI
[(*) Sau khi Napoléon thất bại với trận Waterloo, dòng Bourbons trở lại với Louis 18 lên
ngôi]
"Về bốn cội rễ của lý trí túc lý" (1813) - "Thế giới kể như ý dục và biểu tượng" "Magna cum
laude" (Wallace)
"Về ý dục trong thiên nhiên" "Thế giới kể như ý dục và biểu tượng" "Hai vấn đề căn để của
đạo đức",ParergaParalipomena"Tiểu luận" ()
(Giáo sư / Giảng sư ngoại ngạch / ngoài biên chế -chú thích của người đánh máy-)
Primum vivere, deinde philosophari (sống trước đã, rồi triết lý sau) paucorum
hominum
animal rationale.[(*) Một nguồn gốc của học thuyết Freud](Tiểu luận, 126)
ý chí
*) Phải chăng đây là một nguồn gốc cho thuyết cảm xúc của J. Lange ?
[(*) Nhưng há không có cái gọi là sự ngấy chán hay kiệt dục ? Trong sự mệt mỏi hay đau yếu
quá độ, thì ngay cả ý chí muốn sống cũng phai tàn (**)Tiểu luận "Về mối liên lạc giữa chúng
ta với chúng ta
seminis emissio est partis animae jactura bất khả phân "Đàm luận với Goethe của
Eckermann"
V. THẾ GIỚI: SỰ ÁC
ennui
TheodicyCandide
1. Triết học:
(Tiểu luận, tr. 47) difficilis in otio quies (được bình an trong lúc nhàn rỗi là điều khó) (tr.
39)ennui
("Lời khuyên và châm ngôn", tr. 51)(Si vis tibi omnia subjicere, subjice te rationi)
(II, 254, Tiểu luận "Sách và đọc sách", "Lời khuyên và châm ngôn", tr. 21).
cuộc đời trước sách vởchính văn trước bình giải("Minh triết và đời sống", tr. 117).
[(*) I, 254; Theo thần thoại, Ixion bị Jupiter trừng phạt bằng cách trói vào một bánh
xe quay bất tận].
2. Thiên tài
3. Nghệ thuật
4. Tôn giáo
[(*) Hãy so sánh nỗi hờ hững chán chường của Âu châu ngày nay (1924) và sự thịnh hành
của những tác phẩm như cuốn "Sự suy tàn của thế giới Tây phương của O. Spengler].
[(*) Xem thêm chính Schopenhauer cũng viết: "Không có công việc đều đặn, không có lãnh
vực hoạt động nhất định, đấy thật là một điều khốn nạn nhất !... Nỗ lực, đấu tranh với gian
khó là điều tự nhiên cho một con người, chẳng khác nào đối với việc đùn đất đối với một con
mối. Được thoả mãn tất cả mọi nhu cầu là một điều không thể chịu đựng -không thể chịu
đựng cái cảm giác tù đọng phát sinh bởi sự kéo dài quá lâu những lạc thú. Thắng lướt những
khó khăn chính là cảm nghiệm để niềm lạc thú viên mãn của cuộc sống" (Lời khuyên và châm
ngôn, tr. 53). Chúng ta sẽ muốn biết thêm Schopenhauer khi trưởng thành đã nghĩ gì về cái
triết lý xuất sắc của ông vào thời niên thiếu.].
[(*) Anatole France (hoá thân cuối cùng của Voltaire) đã dành trọn một tuyệt tác của ông -Bi
kịch thế nhân- để chứng minh rằng "niềm vui của tri thức là một lạc thú buồn thảm", tuy
nhiên, "ai đã từng nếm trải nó một lần sẽ không chịu đổi nó để lấy tất cả những sự vui nhộn
phù phiếm, những niềm hy vọng trống trơn của đám đông phàm tình" (Cf. The Garden of Epi-
curus, N.Y., 1908, p. 120)]
[(*) Cf. Schopenhauer "Những khả năng tri thức vĩ đại nhất chỉ để tìm thấy, đi đôi với một ý
chí hăng hái và đam mê" (II,413)
Chương VIII
HERBERT SPENCER
I. COMTE VÀ DARWIN
"Giả thuyết về sự phát triển" (Development Hypothesis, 1852)Nguyên tắc tâm lý học Nguồn
gốc các loài
(Spencer, Tự truyện, N.Y., 1904; vol. 1, tr. 51)Hình học phát minh
Illias Social StaticsTâm lý họcSinh vật họcSinh lý học tỉ giảoNguồn gốc các loài giốngXã hội
học
Tự thuật
Non-ConformistTiểu luận về những nguyên tắc đạo đứcSocial Statics "Nguyên tắc tâm
lý học""Sự tiến bộ: Định luật và nguyên nhân"
Khi đến đây tuần trước, tôi có gặp số tháng 12 của cuốn Sinh vật học của tôn
ông, và thật khỏi phải nói tôi hối tiếc đến mức nào khi đọc lời bố cáo trong mảnh giấy
đính kèm ... Tôi xin đề nghị tôn ông nên tiếp tục viết thêm khảo luận ấy, và tôi sẽ bảo
đảm với người xuất bản trường hợp họ lỗ vốn. Tôi xin tôn ông đừng xem lời đề nghị
này là vì lòng yêu chuộng riêng tư, mặc dù nếu thật có trường hợp ấy, tôi cũng hy
vọng được tôn ông cho phép cống hiến lời đề nghị trên. Nhưng đây tuyệt nhiên không
phải thế - đây chỉ đơn thuần là một lời đề nghị xin hợp tác trong một mục đích chung
tối quan trọng, trong một công trình mà tôn ông đang cống hiến cho nó tất cả lao
nhọc và đã bỏ vào đấy sức khoẻ của tôn ông.
2. Tiến hoá
IV. SINH VẬT HỌC: QUÁ TRÌNH TIẾN HOÁ CỦA SỰ SỐNG
(xem diễn từ của Sir W. Bateson trước "Hội những người Mỹ xúc tiến khoa học" - To-
ronto, Dec. 28-1921, trong báo Science, Jan.20.1922).
Xã hội học
(Fidschi; đảo thuộc Anh quốc ở Nam Thái bình dương - chú thích của người dịch)
[(*) Dĩ nhiên sự phân tích này không đầy đủ. "Vì giới hạn cuốn sách không cho phép" (tác
giả vẫn thường mỉm cười trước chiếc áo che đậy sự lười biếng này, song ở đây phải dùng
đến) bàn đến các tác phẩm Giáo dục, Tiểu luận và nhiều phần lớn của cuốn Xã hội. Bài học
về Giáo dục đã được học quá kỹ; và chúng ta ngày nay cần ít chất điều hoà cho lời quyết
đoán đã thắng của Spencer về đòi hỏi của khoa học chống lại văn học nghệ thuật. Về tiểu
luận, đặc sắc nhất là những tiểu luận về văn pháp, về cái cười, và về âm nhạc. Cuốn Herbert
Spencer của Hugh Elliott là một thiên trình bày tuyệt diệu.]
1. Nguyên lý đầu
(Richie: Darwin và Hegel, tr. 60)(Tiến hoá sáng tạo, tr. 64) (xem Boas: The Mind of Primitive
Man)
[(*) xã hội học, iii, 697. Xem nghiên cứu xã hội học, trang 335: "Bằng chứng là lương bổng
tăng thường chỉ có hậu quả là nếp sống lố bịch hơn hoặc rượu chè quá chén hơn mà thôi"].
Tri thức hân hoan, chương 40
chặt chẽ
IX KẾT LUẬN
Chương IX
FIEDRICH NIETZSCHE
I. DÒNG DÕI
[(*) trích dẫn trong Faguet: On Reading Nietzsche, NY, 1918, tr. 71].
II TUỔI TRẺ
[(*)Chiếc nhẫn (của vương quốc) Nibelungen - Tác phẩm opera vĩ đại của Richard
Wagner dựa trên Anh hùng ca thần thoại Đức về kho tàng châu báu của vương quốc
Nibelungen ở khu vực sông Rhein (Rhin), gồm bốn vở: 1. Das Rheingold, 2. die Wallküre, 3.
Siegfried và 4. Goetterdaemmerung- chú thích của người đánh máy-]
[(*) Trong Halevy, Life of F.Nietzsche , London, 1911, tr. 106] [Trong Forster, The
Young Nietzsche , London, 1912, tr. 235]
(Bi kịch, 50, 183)(Thư Wagner - Nietzsche, NY, 1921, tr. 167)(Bi kịch, 114)
Ý tưởng lỗi mùa "Schopenhauer nhà giáo dục" (Schopenhauer nhà giáo dục, đoạn
8)"Tương lai những cơ sở giáo dục của chúng ta""Sử dụng và lạm dụng sử học"
"Richard Wagner ở Bayreuth" (Ý tưởng lỗi mùa, i, 117) (Thư Wagner - Nietzsche, tr.
223)
[(*) một kịch sĩ Do thái, mà Nietzsche nghi là cha ruột của Wagner. Ludwig Geyer
cưới mẹ Wagner sau khi cha chàng mất (lúc ấy chàng mới ra đời được 6 tháng)] The Ring of
the NibelungsMelos (Thư Wagner-Nietzsche, tr. 279)(Trong Halévy, tr. 191)
ParsifalTrường hợp Wagner
(Ellis trích dẫn trong Affirmations, tr. 27) (như những vì sao trên trời - chú thích của
người đánh máy -)
Bình minh (The Dawn of Day, 1881) và Trí tuệ hân hoan (The Joyful Wisdom, 1882)
Vì những Thượng đế cổ lổ đã chấm dứt từ lâu. Và chính thế, đấy là một chấm dứt tốt
đẹp và hân hoan của những vì Thượng đế !
Không phải họ chết mà vẫn lai vãng trong hoàng hôn đâu, mặc dù người ta đã nói dối
như vậy ! Trái lại, vào một ngày xưa, họ đã cười ngất đến chết !
Việc ấy xảy ra khi mà, chính một vị Thượng đế đã thốt ra lời nói ít-có-vẻ-Thượng-Đế
nhất. Lời ấy như vầy: "Chỉ có một Thượng đế ! Trước ta, ngươi sẽ không được có một
vì Thượng đế nào khác".
Khi ấy tất cả các Thượng đế đều cười lớn rũ rượi trong ghế bành của họ mà la lên
"Phải chăng Thượng-đế-tính đúng nghĩa là chỉ có những Thượng đế chứ không có
một Thượng đế ?"
Do đó
"Kẻ nào phải làm một đấng sáng tạo về thiện và ác - đúng thế, kẻ ấy phải trước hết là
một thần phá hoại, đập tan những giá trị cho rời rã.
Như vậy, cái cực ác là một phần của cái cực thiện. Nhưng cái thiện này là cái thiện
đầy sáng tạo.
Hãy nói về điều ấy, hỡi những người minh triết, dù nó có xấu xa bao nhiêu nữa. Im
lặng là điều tệ hơn; mọi chân lý không-được-nói-ra đều trở thành độc hại.
Và dù cái gì sẽ đập tan những chân lý chúng ta, cứ để cho nó đập tan ! Còn nhiều
ngôi nhà cần xây dựng.
Tất cả Thượng đế đều chết rồi, bây giờ chúng ta muốn rằng siêu nhân phải sống ...
Ta dạy các người siêu nhân. Con người là một cái gì phải được siêu vượt. Các ngươi
đã làm gì để vượt trên con người ?
Cái lớn lao trong người là ở chỗ nó là một cây cầu chứ không là một mục đích: cái ta
có thể yêu thương nơi con người là ở chỗ nó là một chuyển tiếp và một sự phá huỷ.
Ta yêu những con người không biết sống ra sao trừ phi bằng cách chết, vì họ là những
người vượt qua bên kia.
Ta yêu những con người khinh bỉ tất cả bởi vì họ là những người tôn sùng vĩ đại, họ là
những mũi tên của sự khao khát bờ bên kia.
Ta yêu những con người không tìm kiếm bên kia những vì-sao một lý do để chết và
được hy sinh, mà tự hiến mình cho trái đất để một ngày kia trái đất này có thể trở
thành trái đất của siêu nhân ...
Đã đến lúc cho người đánh dấu mục tiêu mình. Đã đến lúc cho người dựng mầm cây
hy vọng lớn nhất của nó.
Hãy nói ta nghe, hỡi huynh đệ, nếu loài người mà thiếu mục đích, thì phải chăng
chính nhân loại của bất thành ?
Tình yêu đối với con người xa xôi nhất vốn cao cả hơn tình yêu đối với láng giềng
ngươi" (Z., 108, 419, 5, 8, 11, 79, 80).
Zarathustra
Zarathustra
Bên kia Thiện Ác (BKTA - 1886 - Jenseits von Gut und Boese) Uyên nguyên đạo đức
(1887- Zur Genealogie)
schlecht và boese Schlecht "thường", "thông tục" tầm thường, vô giá trị,
xấu Boese không quen thuộc, bất thường, không tính được, nguy hiểm, tai hại, tàn
bạoboese. gut schlechtboese mạnh, can đảm, hùng, thiện chiến, thánh thiện gut quen thuộc,
thanh bình, vô hại, tử tế nền đạo đức của ông lớn (Herren-moral) nền đạo đức của bầy lũ
(Herden-moral)virtus -hùng tính, can đảm, liều lĩnh, bạo dạn
sở hữu
VI SIÊU NHÂN
muốn [(*) Rốt cục có ai hiểu, dù muốn hiểu, Phục hưng là cái gì ? -dịch theo bản
tiếng Đức - chú thích của người đánh máy-] đánh giá lại những giá trị Ki-tô giáo đối-lậpcao
quýtrường hợp khả hữu
(YTLM, i, 142)
Bất cứ nơi đâu gặp sinh vật, ta cũng nghe tiếng nói của phục tùng. Mọi sinh vật là
những con vật phục tùng. Và điều thứ hai, kẻ nào không thể vâng lời chính mình kẻ ấy
phải bị sai khiến. Đấy là tập tục của những sinh vật. Nhưng đây là điều thứ ba ta
nghe: điều khiển khó khăn hơn phục tùng. Vì không những người điều khiển mang
gánh nặng của tất cả những người phục tùng, và gánh nặng ấy dễ đè bẹp người, mà
còn một nỗ lực và một hiểm nguy, ta thấy dường như được chứa đựng trong mọi sự
điều khiển; và khi nào sinh vật điều khiển cũng tự liều mình" (Zarathustra, 159).
IX PHÊ BÌNH
Zarathustra
tất cả
X KẾT CUỘC
(Ellis, 39)(Ý chí quyền lực, 1, 24)Ecce Homo (Đây, con người)
Pieta