Professional Documents
Culture Documents
Cu trc r rng
Trc tin, mi t chc phi c mt mc ch ring. Mc ch ny c th hin mt cch c th di dng mt mc tiu hay nhm cc mc tiu m t chc mong mun t c. Th hai, mi t chc phi l mt tp hp gm nhiu ngi. Nu ch c mt ngi lm vic th khng to thnh mt t chc, n i hi mi ngi phi thc hin cng vic cn thit cho t chc t c mc tiu chung ca mnh. Th ba, mi t chc u phi trin khai mt cu trc r rng mi thnh vin c th thc hin phn vic ca mnh. Cu trc y c th l mt cu trc m, linh hot, khng cn n s phn nh nhim v mt cch r rng v chnh xc, hay gii hn s tham gia nhm khai thc ti a s phi hp trong cng vic. Ni cch khc, c th l mt mng li n gin vi 1
nhng mi quan h cng vic t c nh, hoc h thng mang tnh truyn thng hn vi nhng quy tc, quy ch v bn m t cng vic c xc nh r rng, cn thn v mt s thnh vin c gi l sp c nhng quyn hn i vi ngi khc. Tuy nhin, cho d t chc c c sp xp theo kiu no i na th n cng cn c mt cu trc r rng, c th mi lin h trong cng vic gia cc thnh vin c xc nh mt cch r rng. Tm li, thut ng t chc cp n mt chnh th c mt mc ch ring, bao gm nhiu thnh vin v phi c mt cu trc c th no . Mc d ba c trng trn c vai tr quan trng trong vic nh ngha v t chc th s thay i trong quan nim v t chc vn ang din ra. Quan nim cho rng mi t chc phi c xy dng theo m hnh ging nh ca BHP Billiton,Tp on Ngn hng Westpac hay S cu ha Nng nghip NSW gm nhng phng ban, n v cng tc c t chc mt cch c th, r rng khng cn thch hp na. Thay vo , khi nghin cu k hn v mt t chc hin i, chng ta c th nhn ra rng t chc y ang trong qu trnh trin khai hoc thit lp xong nhng cu trc v quy trnh lm vic linh hot nh vic phn cng cng vic v h thng cng vic linh hot, h thng thng tin lin lc m v cc lin minh vi nh cung cp. BNG 1.1 T CHC THAY I
T chc truyn thng n nh Km linh hot Ch trng vo cng vic Cng vic c xc nh a trn a v ngh nghip nh hng c nhn Cc v tr cng vic n nh nh hng mnh lnh Cc nh qun tr lun lun a ra cc quyt nh nh hng quy tc, lut l Lc lng lao ng tng i ng nht Ngy lm vic c xc nh t 9 gi sng n 5 gi chiu Quan h da trn cp bc Cng vic c thc hin trn thit b ca t chc trong thi gian c th T chc mi Nng ng Linh hot Ch trng vo k nng Cng vic c xc nh da trn cc nhim v cn phi lm nh hng nhm Cc v tr cng vic tm thi nh hng s tham gia ca cp di Cp di tham gia vo qu trnh ra quyt nh nh hng khch hng Lc lng lao ng a dng Ngy lm vic khng c gii hn thi gian Quan h da trn mng li Lm vic mi lc, mi ni
Vy th quan nim v t chc ang thay i nh th no? Bng 1.1 lit k mt s khc bit gia quan nim truyn thng v quan nim hin i v t chc. Theo nhng so snh ny, cc t chc ngy nay ang tr nn m hn, linh hot v thch ng tt hn trc nhng thay i. Ti sao cc t chc ang thay i? Bi v th gii quanh cc t chc thay i v ang tip tc thay i. Nhng thay i v x hi, kinh t, th gii v cng ngh ang to ra mt mi trng m cc t chc thnh cng (nhng t chc thng xuyn t c nhng mc tiu ra) buc phi p dng nhng cch thc mi hon thnh cng vic ca h. Nhng v d v cch thc m th gii ang thay i bao gm vic con ngi ngy cng ph thuc vo thng mi in t, s pht trin ngy cng rng khp ca cng ngh thng tin v nhng nh hng ca n ti cc doanh nghip, s gia tng ca ton cu ha v c vic thay i nhng k vng ca nhn vin. Nhng du cho quan nim v t chc thay i, nhng nh qun tr v cng vic qun tr vn rt cn thit i vi bt k t chc no.
AI L NH QUN TR?
Trc y ngi ta c th d dng nh ngha v vai tr ca cc nh qun tr. H l cc thnh vin ca t chc, ch cho ngi khc phi lm g v lm nh th no. Lc , vic phn bit cc nh qun tr vi nhn vin tha hnh cng tht d dng: nhn vin chnh l thnh vin ca t chc trc tip thc hin cng vic m khng c nhn vin di quyn. Nhng iu by gi khng cn d dng na. S thay i bn cht ca t chc v cng vic trong nhiu t chc lm nha i ranh gii r rng gia cc nh qun tr v nhn vin. Nhiu cng vic truyn thng gi y bao gm c hot ng qun tr, c bit l hot ng nhm. V d nhng thnh vin ca mt nhm thng phi xy dng k hoch, ra quyt nh v t gim st kt qu cng vic ca mnh. V khi nhng nhn vin c gi l nhn vin tha hnh m trch nhng nhim v m theo truyn thng l ca cc nh qun tr th nhng nh ngha m chng ta s dng trong qu kh khng cn c ngha na. Vy, chng ta cn nh ngha ai l nh qun tr? Mt nh qun tr l ngi phi lm vic vi v thng qua ngi khc bng cch iu phi hot ng cng vic ca h hon thnh mc tiu ca t chc. iu c ngha l h phi chu trch nhim trc tip i vi mt nhm ngi trong mt b phn hoc cng c th l gim st ch mt ngi. N cng c th lin quan n vic phi hp cc hot ng ca mt nhm gm nhng ngi n t cc phng ban khc nhau hoc thm ch l nhng ngi bn ngoi t chc, 3
nh nhng nhn vin lm vic thi v hay nhng nhn vin lm vic cho cc nh cung ng ca t chc. Tuy nhin cc nh qun tr cng phi lm nhng cng vic khng lin quan n vic iu phi hoc lin kt cng vic ca nhng ngi khc. V d nh mt ngi gim st b phn x l khiu ni bo him th cng phi x l cc yu cu bi thng ngoi vic iu phi hot ng ca cc nhn vin x l khiu ni khc. C cch no h thng ha cc nh qun tr trong cc t chc hay khng? Cu tr li l c, c bit l i vi cc t chc c cu trc truyn thng tc l, nhng t chc c cch sp xp cng vic mt cch rch ri hay cu trc, c b tr theo hnh thp, phn nh mt thc t l s lng nhn vin cp thp bao gi cng nhiu hn s lng nhn vin cp cao. Qua Hnh v 1.2 chng ta c th thy ton b h thng bao gm cc nhn vin t cp thp nht, cp trung cho n cp cao nht trong loi hnh t chc ny. Vic ch ra chnh xc ai l nh qun tr trong cc t chc ny khng phi l kh, mc d bn nn bit rng cc nh qun tr c rt nhiu chc danh khc nhau. Cc nh qun tr cp c s l cp qun tr thp nht v chu trch nhim qun tr cng vic ca cc nhn vin tha hnh lm vic trong b phn sn xut hay to ra sn phm mi cho cng ty. H cn c gi l nhng gim st vin, nhng h cng c th c gi l cc nh qun tr tuyn c s, qun tr vn phng hay l cc c cng. Cc nh qun tr cp trung bao gm tt c nhng nh qun tr nm gia hai cp qun tr c s v cp qun tr cao nht ca t chc. H chu trch nhim qun tr cng vic ca cc nh qun tr cp c s v cng c nhiu chc danh nh trng phng, ch nhim d n, gim c nh my, trng hay gim c cc b phn. cp cao nht hoc gn cao nht ca t chc l cc nh qun tr cp cao, nhng ngi phi chu trch nhim a ra nhng quyt nh khp t chc v thit lp cc k hoch cng nh cc mc tiu c nh hng n ton b t chc. Nhng c nhn ny cng c nhng chc danh c trng nh ph ch tch, ph ch tch iu hnh, gim c iu hnh, gim c iu hnh tc nghip, tng gim c hoc ch tch hi ng qun tr. Ly v d trong chng m u th ng Phil Koperberg l mt nh qun tr cp cao. ng ta gi chc Uy vin hi ng qun tr (c th xem nh ngang hng vi ch tch tng gim c ca mt tp on kinh doanh) ca Cc Cu ho Nng thn NSW.
Qun tr vin cp cao Qun tr vin cp trung Qun tr vin cp c s Nhn vin tha hnh
HNH 1.2: CC CP BC TRONG T CHC Trong ton b cun sch ny, chng ti bn v cc nh qun tr v cc tp on t gc nhn ca m hnh kim t thp truyn thng, mc d khng phi tt c cc t chc c sp xp theo cch ny. Nhng ngay c khi cc t chc c nh dng mt cch linh hot v lng hn th cng cn nhng c nhn m nhim vai tr ca cc nh qun tr, l nhng ngi c th lm vic cng vi v thng qua nhng ngi khc bng cch iu phi cng vic ca h t c mc tiu ca t chc. Nu nh bn chn mt ngh qun tr th bn chc chn c rt nhiu chc danh cng nh cc nhim v khc nhau. Trong sut qu trnh lm vic ca bn, bn c th s phi lm vic nhiu cng ty khc nhau, c truyn thng ln phi truyn thng. Nu bn quyt nh chn ngh ny th ng ngha vi vic bn chn mt ngh y hng th v thch thc.
QUN TR L G?
Cc t chc c mt s c im chung, cc nh qun tr cng th. Mc d cc chc danh v trch nhim c th ca h rt khc nhau, nhng cng vic ca h th vn c mt s im chung cho d l mt gim st vin c mc lng 40 000 la mt nm, lm vic trong phng thng tin ca trng i hc Monash, qun l 5 nhn vin; hay tng gim c ca tp on Coles Myer c mc lng 4 triu la mt nm, chu trch nhim iu phi cng vic ca mt tp on ln nht nc Australia (tnh v s lng nhn vin) vi hn 160 000 nhn vin v c doanh thu hng nm vt qua con s 25 t la. Thut ng qun tr c nh ngha l qu trnh iu phi cc cng vic chng c th c hon thnh vi hiu sut v hiu qu cao nht, bng v thng qua nhng ngi khc. Chng ta hy tm hiu qua tng phn ca nh ngha ny.
Qu trnh l t din t nhng chc nng ang c thc hin v cc cng vic u tin cn cc nh qun tr gii quyt. Cc chc nng ny c th l lp k hoch, t chc, lnh o v kim sot. Chng ti s lm r hn nhng chc nng ny cng nh qu trnh qun tr trong phn tip theo khi chng ta xem xt nhng vic lm c th ca cc nh qun tr. Chng ta cng bit phn th hai ca nh ngha l cm t iu phi cng vic ca ngi khc. y chnh l im gip chng ta phn bit c ai l nh qun tr cn ai khng phi l nh qun tr. Nhng ngoi ra nh ngha cng cp n vic hon thnh cng vic ca t chc vi hiu sut v hiu qu cao; hoc t ra cng l vic m cc nh qun tr rt mun thc hin. Hiu sut l mt phn v cng quan trng ca qun tr. N cp n mi quan h gia u vo v u ra. Nu bn c th to c nhiu sn phm u ra hn t cng lng u vo cho trc th bn tng c hiu sut. Hoc tng t, nu bn c th to ra s sn phm u ra tng ng nhng vi lng u vo t hn th cng c ngha l bn tng c hiu sut. Bi v cc nh qun tr phi iu hnh cng vic vi ngun lc gii hn, ch yu gm nhn lc, ti chnh v trang thit b, cho nn h lun quan tm n vic s dng cc ngun lc ny mt cch c hiu qu nht. V th h lun quan tm n vic ct gim chi ph ti a. T gc nhn ny ta c th hiu hiu sut l lm ng cch c ngha l khng lng ph cc ngun lc. Tuy nhin, hiu sut khng phi l yu t duy nht. Qun tr cng lin quan n vic thc hin cc cng vic t c cc mc tiu ca t chc; tc l, qun tr quan tm n hiu qu. Khi cc nh qun tr hon thnh mc tiu ca t chc, chng ta ni rng h lm vic c hiu qu. Hiu qu thng c m t l lm ng vic tc l nhng vic lm ca h c th gip t chc t c nhng mc tiu ra. Trong khi hiu sut lin quan n cc phng tin dng thc hin cng vic, hiu qu li lin quan n kt qu cui cng hay ni cch khc n vic c t c mc tiu ca t chc hay khng (Hnh 1.3). Hiu sut v hiu qu c lin quan n nhau. Hiu qu s d dng t c nu ta b qua hiu sut. Xem xt cng ty Packard Bell lm v d, h c th sn xut c nhng my tnh c nhn (PC) t tin vi cc linh kin my tnh cao cp nht nu h khng ch n chi ph nhn cng v vt liu u vo. Mt vi cng ty dch v cng cng c nh gi l h t c hiu qu nhng li hon ton khng t hiu sut bi v h thc hin cng vic ca mnh vi mc chi ph qu cao.V vy qun tr khng ch l vn m
bo cho cng vic c hon thnh v t c mc tiu ca t chc ra (hiu qu) m cn phi lm vi mt hiu sut cao nht. Liu c t chc no c th t c hiu sut nhng hiu qu vn cha t c? Cu tr li s l c nu nh ta hon thnh tt cc cng vic c cho l sai. Chng hn nhiu trng i hc t c hiu sut cao trong vic o to sinh vin. Cc nh qun tr ca trng ct gim c c mt khon chi ph o to ng k ca mi sinh vin thng qua vic p dng cc phng php hc trn my, cc ti liu hoc trn mng, cc lp hc t xa, nhng ging ng rng ln dng cho vic din thuyt v ph thuc ch yu vo nhm cc nhn vin lm vic bn thi gian. Tuy nhin, cc sinh vin, cu sinh vin v cc cng ty t vn rng liu cc sinh vin c c o to mt cch thch ng khng? D nhin, mt t chc hot ng thnh cng th hiu qu cao v hiu sut cao lun i i vi nhau.Qun tr km thng l do khng t c hiu qu ln hiu sut hoc l t c hiu sut nhng khng mang li hiu qu. bt c mt quc gia no,ni c th l M, Malaisia, New Zealand, Philippin hay Singapore, cc t chc v cc nh qun tr ca cc t chc phi t c tnh hiu qu ln hiu sut c th gt hi c thnh cng trong mt th gii thng mi ton cu m tnh cnh tranh ngy cng gia tng.
Hiu sut (phng tin) S dng ngun lc Mc lng ph thp nht Hiu qu (kt qu cui cng) t c mc tiu Kt qu cao nht
Qun tr n lc t c: Lng ph ngun lc thp nht (hiu sut cao) t c muc tiu cao nht (hiu qu cao)
CC NH QUN TR LM G?
M t cng vic ca mt nh qun tr khng phi l mt vic d dng. Do khng c hai t chc hon ton ging nhau nn cng vic ca hai nh qun tr cng khng hon ton ging nhau. Tuy nhin, sau nhin nm nghin cu, cc nh vit sch qun tr v cc nh 7
nghin cu a ra nhng bng phn loi c th v cng vic ca mt nh qun tr.Vy nhng bng phn loi y nh th no?Chng ta hy cng nhau xem xt cc nh qun tr lm g xt trn kha cnh chc nng v quy trnh, vai tr, k nng, h thng qun tr v vic phn tch tnh hung.
Xc nh cc mc tiu, xy dng chin lc, v pht trin cc k hoch nhanh phi kt hp cc hot ng
t c cc mc tiu ca t chc
Cc nh qun tr cn phi chu trch nhim sp xp cc cng vic t c nhng mc tiu ca t chc. Chng ta gi y l chc nng t chc.Chc nng ny bao gm qu trnh xc nh nhng nhim v phi thc hin, ngi thc hin cc nhim v , cch thc phn nhm cc nhim v, ai s phi bo co cho ai v cp no s c ra quyt nh. Nh chng ta bit, mi t chc bao gi cng c yu t con ngi v cng vic ca nh qun tr l lm th no t c mc tiu ca t chc bng v thng qua ngi khc. y chnh l chc nng lnh o. Khi cc qun tr vin khch l cc nhn vin cp di ca mnh, to nh hng n tng c nhn hay tp th lc h lm vic, la chn knh thng tin hiu qu nht hay gii quyt cc vn lin quan n hnh vi ca nhn vin th cc nh qun tr ang thc hin chc nng lnh o. Chc nng qun tr cui cng m nh qun tr phi thc hin l kim sot. Sau khi cc mc tiu c xc lp, cc k hoch c hoch nh (chc nng hoch nh), c cu t chc c xc nh (chc nng t chc) v nhn vin c tuyn dng, o to v khuyn khch (chc nng lnh o) th sai st vn c th xut hin. m bo cho mi th din ra mt cch ng n, cc nh qun tr phi gim st v nh gi kt qu cng vic. Kt qu thc t phi c so snh vi nhng mc tiu xc lp trc . Nu c du hiu sai khc no, th cng vic ca nh qun tr lc ny l a cc hot ng v ng qu o ca chng .Qu trnh gim st, so snh, v hiu chnh l ni dung ca chc nng kim sot. Trn thc t cng vic qun tr khng n gin v d dng nh nhng khi nim v chc nng ca nh qun tr gi ra. Cc giai on hoch nh, t chc, lnh o v kim sot khng h tch bch nhau ra mt cch n gin. Cc nh qun tr thng cng mt lc va phi ln k hoch, va t chc, va lnh o v va kim sot v i khi cc thc hin cc chc nng ny khng tun theo trnh t cp. Do vy m t c cc chc nng qun tr mt cch thc t th cn xem xt n di gc mt qu trnh. Qu trnh qun tr l mt chui cc quyt nh v cc hot ng lin tc m nh qun tr to ra khi hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. iu c ngha l khi cc nh qun tr thc hin cng vic ca mnh (tc l, thc hin cc chc nng qun tr) th cng vic ca h c tin hnh mt cch lin tc v ni tip nhau hay cn gi l theo quy trnh. Cch thc m t cng vic ca nh qun tr di gc chc nng v qu trnh rt ph bin do phng cch ny r rng v d hiu cc qun tr vin hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. Nhng liu cch thc tip cn ny c chnh xc khng? Chng ta hy th xem xt mt gc khc. 9
Cc vai tr ca nh qun tr
Henry Mintzberg, mt nh nghin cu v qun tr ni ting cho bit rng cng vic ca nh qun tr c m t chnh xc nht thng qua phn tch vai tr ca h trong cng vic. Thng qua vic nghin cu v cng vic qun tr ca ng, Mintzberg a ra mt bng phn chia xc nh cng vic ca nh qun tr. ng kt lun rng cc nh qun tr c 10 vai tr khc nhau nhng li quan h qua li vi nhau. Thut ng Cc vai tr ca nh qun tr cp n loi hnh hnh vi qun tr khc nhau. 10 vai tr qun tr do Minztberg phn chia c th c nhm li theo tng chc nng giao tip, truyn thng tin v a ra quyt nh.
Vai tr quan h
Tt c cc nh qun tr lun phi thc hin nhng tc v c lin quan n mi ngi xung quanh (cp di, ngi ngoi t chc) v cc cng vic khc mang tnh cht nghi thc v biu tng . l cc vai tr quan h hay lin kt. Khi mt v hiu trng trao bng i hc trong l tt nghip, hay gim c mt nh my a mt nhm hc sinh trung hc i tham quan nh my th h ang ng vai tr i din. Tt c cc nh qun tr u nh vai tr l ngi lnh o. Vai tr ny bao gm tuyn dng, o to, khch l v k lut nhn vin. Vai tr th ba trong nhm vai tr giao tip l vai tr lin lc. Mintzberg m t hot ng ny nh l s tip xc vi cc ngun thng tin bn ngoi. Cc ngun thng tin ny c th l c nhn, tp th khng thuc n v ca nh qun tr v c th l bn trong hay bn ngoi t chc. Cc gim c bn hng m ly thng tin t bn nh qun tr nhn s trong cng mt cng ty th c coi l c mi quan h lin lc trong ni b. Khi gim c bn hng tho lun vi cc nhng ngi ph trch kinh doanh khc trong mt hi ngh t chc thng mi marketing th gim c bn hng c coi l c mi quan h bn ngoi.
qun tr l ngi i din cho t chc i vi ngi bn ngoi th h ng vai tr l ngi pht ngn.
Vai tr ra quyt nh
Sau cng, Mintzberg ch ra bn vai tr ra quyt nh, xoay quanh vic a ra nhng la chn. Vi vai tr l ngi khi xng, cc nh qun tr s khi to v gim st nhng d n mi c tc dng nng cao thnh tch ca t chc. Vi vai tr l ngi x l cc xo trn, nh qun tr phi thc hin nhng hnh ng v iu chnh i ph vi nhng vn ny sinh bt ng. Vi vai tr ca ngi phn b cc ngun lc th cc nh qun tr s phi chu trch nhim trong vic phn b ngun nhn lc, ti chnh v c s vt cht. Cc nh qun tr cn phi ng vai tr l mt ngi m phn khi h phi tho lun v thng lng vi cc nhm khc ginh li th cho n v ca mnh. BNG 1.2 CC VAI TR QUN TR THEO MINTBERG
11
M t i din mang tnh biu tng; thc hin mt s cc cng vic mang tnh cht php l hoc x hi thng ngy Chu trch nhim khuyn khch ng vin cp di; chu trch nhim i vi hot ng nh bin, o to v cc nhim v lin quan. Duy tr cc mng li lin lc m t chc t pht trin bao gm nhng mi lin lc v nhng ngun tin bn ngoi v nhng ngi h tr cho t chc v cung cp thng tin.
V d n tip khch thm quan; k cc vn bn php l Thc hin cc hot ng lin quan n cp di Nhn th t; thc hin cc cng vic i ngoi; thc hin cc hot ng khc lin quan n nhng i tng bn ngoi c cc bo co nh k; duy tr cc quan h c nhn
Lnh o
u mi lin lc
Tm kim v thu thp cc loi thng tin c bit (phn ln l cp nht) nng cao s hiu bit thu o lin quan n t chc v mi trng; ng vai tr l u mi trung tm ca cc thng tin bn trong v bn ngoi v t chc Truyn t thng tin nhn c t bn ngoi t chc hoc t nhn vin cp di n cc thnh vin ca t chc; mt s thng tin trc tip m t thc t cn c din gii v kt hp ca cc tuyn b gi tr khc nhau ca nhng bn c nh hng ti t chc. Cung cp thng tin cho ngi bn ngoi t chc v cc k hoch, chnh sch, hnh ng v kt qu ca t chc; ng vai cc chuyn gia v ngnh m doanh nghip ang hot ng Tm kim nhng c hi t t chc v mi trng ca t chc v khi xng "cc d n ci tin" nhm to ra s thay i; gim st vic thit k cc d n c th Chu trch nhim i vi hot ng hiu chnh khi t chc phi i mt vi nhng tr ngi quan trng v bt ng Chu trch nhim i vi vic phn b tt c cc ngun lc ca t chc trong thc t, a ra hoc ph chun tt c cc quyt nh quan trng ca t chc.
Ch tr cc bui hp ph bin thng tin; thc hin cc cuc in thoi chuyn tip thng tin
Ngi x l tr ngi
Chu trch nhim i din cho t chc trong cc cuc thng lng quan trng
T chc chin lc v cc chng trnh nh gi nhm pht trin cc chng trnh hot ng mi T chc chin lc v cc chng trnh nh gi lin quan n nhng xo trn v khng hong Lp k hoch; ra quyt nh u quyn; tin hnh tt c cc hot ng lin quan n vic phn b ngn sch v t chc cng vic ca cp di Tham gia vo cc cuc thng lng v tho c lao ng
Ngun: H.Mintzberg, The Nature of Managerial Work (New York: Happer & Row, 1973). tr 93-94.
12
nh gi
C rt nhiu cc nghin cu sau kim chng gi tr ca vic phn loi cc vai tr ca Minztberg trong nhng t chc doanh nghip c th kinh doanh trong nhng ngnh khc nhau. Nhng bng chng nhn chung khng nh kin cho rng cc nh qun tr u thc hin cc vai tr tng t nhau cho d h qun tr cc cp khc nhau ti nhng doanh nghip khc nhau. Tuy nhin, trng tm m nhng nh qun tr t ra i vi cc vai tr khc nhau dng nh cng c s thay i theo cp t chc ca h trong t chc. C th hn, vai tr ca ngi ph bin thng tin, ngi i din, ngi m phn, ngi pht ngn v lin lc th s quan trng hn nhng cp qun tr cao so vi cc cp qun tr thp hn, nh trong trng hp ca Phil Koperberg u chng. Ngc li, vai tr lnh o li quan trng hn i vi nhng nh qun tr cp thp hn, v d nh l ngi ph trch mt nhm lnh cu ho, so vi cc nh qun tr cp trung hoc cp cao. Nh vy, cch tip cn no m t ng nhng g mt nh qun tr lm? theo chc nng hay vai tr? Mi mi cch tip cn u c nhng th mnh ring. Tuy nhin, cch tip cn theo chc nng s vn l cch tt hn trong vic khi qut ho cng vic ca nh qun tr. "Nhng chc nng theo quan nim c in cung cp cho chng ta nhng phng php r rng v ng tin cy trong vic phn loi hng ngn hot ng m cc nh qun tr tin hnh v nhng k thut m h s dng theo tng chc nng t c mc tiu." Rt nhiu cc vai tr c Mintzberg a ra cng tng ng vi mt hoc nhiu hn cc chc nng. V d nh l vic sp xp li cc ngun lc l mt phn trong vic hoch nh v cng l vai tr khi xng v ng thi tt c ba vai tr quan h li l mt phn ca chc nng lnh o. Mc d hu ht cc vai tr khc n khp vi mt hoc nhiu hn trong s bn chc nng c bn, nhng khng phi l tt c. S khc bit ny c th c gii thch bng thc t l tt c cc nh qun tr phi lm mt s cng vic khng n thun l qun tr.Vic chng ta quyt nh s dng cc chc nng qun tr m t cng vic ca cc nh qun tr lm khng c ngha l cch phn loi theo vai tr ca Mintzberg l sai bi r rng l ng m ra mt cch hiu nhng g m nh qun tr phi thc hin. Cc quan tm ti cc cng trnh ca ng c coi l mt bng chng v tm quan trng trong vic xc nh nhng g nh qun tr lm. Nhng nh nhng g s ch ra trong chng k tip th qun tr l mt lnh vc tng i tr v vn ang pht trin. Nhng nghin cu trong tng lai so snh v kt hp vic phn loi vai tr ca Mintzberg vi cc chc nng s tip tc m rng hiu bit ca chng ta v cng vic ca nh qun tr.
13
Cc k nng qun tr
Nh cc bn thy trong phn trc, cng vic ca mt nh qun tr rt a dng v phc tp. Nh qun cn phi c nhng k nng nht nh thc hin cc nhim v v hot ng ca mt nh qun tr. Nhng loi k nng no m mt nh qun tr cn c? Nghin cu ca Robert L.Katz ch ra rng nhng nh qun tr cn phi c ba k nng chnh hay nng lc sau: k nng chuyn mn, k nng nhn s v k nng khi qut ho. ng cng tm ra rng tm quan trng tng i ca ba loi kh nng ny cng khc nhau tu theo cc cp qun tr trong mt t chc. Hnh 1.5 cho thy tm quan trng tng i ca ba k nng ny ti ba cp qun tr l cp cao, cp trung v cp c s.
Qun tr vin cp c s
K nng chuyn mn
Qun tr vin cp c s cng nh qun tr vin cp trung thng c s lin quan cht ch n cc vn chuyn mn ca cc hot ng trong t chc. K nng chuyn mn bao gm s am hiu v thnh tho trong mt lnh vc chuyn mn nht nh, chng hn nh l k thut, tin hc, ti chnh hoc sn xut. V d, cc trng phng k ton phi am hiu v cc nguyn tc k ton cng nh v cc mu bng biu c tiu chun ho c th gii quyt nhng vn v tr li nhng cu hi m nhn vin k ton ca h c th s thc mc. Katz cho rng k nng chuyn mn cng t quan trng khi cc nh qun tr chuyn ln hot ng cp qun tr cao hn, tuy nhin cc qun tr vin cp cao nht cng cn phi nm bt c mt s lnh vc chuyn mn ca t chc. V d, khi lm vic cho mt cng ty khai thc ti nguyn nh BHP Billiton, cc qun tr vin cp cao vi mt 14
nn tng k thut tt vn s phi dng n cc k nng lin quan n k thut ca mnh vi t cch l mt nh qun tr gii quyt mt vn no , nh cc d n khai khong chng hn.
K nng nhn s
K nng nhn s hay cn gi l k nng quan h l kh nng cng tc v hiu ngi khc nhm xy dng mt tinh thn hp tc trong mt nhm (m qun tr vin phi lnh o), ng vin v gii quyt xung t. Nhng k nng ny cn thit cho tt cc cc cp qun tr. Nhng nh qun tr cn phi nhn bit c thi , quan nim v nim tin ca chnh bn thn mnh, ng thi phi nhy cm vi nhng quan nim, nhu cu, ng c ca cp di. Mt iu quan trng cn phi lu l: 10 nm trc y nhng k nng ny c cho l thuc loi k nng mm, nhng hin nay k nng ny tng c Nhm Chuyn trch v K nng lnh o v Qun tr ngnh cng nghip (Industry Task Force on Leadership and Management Skills) (cn gi l bn bo co Karpin) tha nhn l c v tr rt quan trng trong nhng thnh cng ca hot ng qun tr ti Australia cng nh trn ton cu. Nghin cu ny cng ch ra nhng hn ch v k nng giao tip, khuyn khch nhn vin lm vic, k nng lnh o, u quyn v m phn ca nhiu nh qun tr Australia. Nhng k nng ny u c cp n trong cun sch ny. Do nhng nh qun tr phi tip xc trc tip vi ngi khc nn k nng nhn s l rt quan trng. Tht vy, Katz cho rng k nng nhn s i vi cp qun tr cao nht v nhng cp qun tr thp u c tm quan trng nh nhau. Qun tr vin c kh nng nhn s tt s thc y c nhn vin ca mnh lm vic mt cch tt nht. H lun bit cch lm th no giao tip, ng vin, lnh o, khi gi s hng hi v nim tin ca cp di.
i vi qun tr vin cp cao hn. L do l cc qun tr vin cp cao thng phi gii quyt nhng vn mang tnh tru tng, trong khi cc qun tr vin cp thp hn li thng nhng x l nhng cng vic hay nhng qu trnh c th no . i vi cc qun tr vin ngy nay, cc k nng ny c s lin quan nh th no? Trong mt mi trng lm vic lun c yu cu cao i vi nhn vin v nng ng nh hin nay, nhng nhn vin mun c t chc nh gi cao phi khng ngng nng cao k nng v m trch c nhng cng vic nm ngoi phm vi chuyn mn ca mnh. Khng cn nghi ng g na, nhng k nng ny vn m t c nhng g m mt qun tr vin phi lm. Trong thc t, vic hiu v pht huy c nhng k nng ny l rt quan trng nn Chng 17 s cp mt cch c th hn n mt s k nng nhn s. Ti website ca chng ti (www.prenhall.com/robbins_au), bn s tm thy mt s ti liu v cch rn luyn nhng k nng ny, bao gm nhng bi tp v k nng tng tc trn trang Web. Nhng k nng c m t trong nhng hot ng to lp k nng ny minh ho mt c trng ph bin ca cc hot ng qun tr m nhiu chuyn gia tin rng l phn quan trng nht ca bn chc nng qun tr. Mt ma trn cho thy mi quan h gia cc k nng ny v cc chc nng qun tr c th hin Bng 1.6. Lu rng mt s k nng c th c tm quan trng i vi nhiu chc nng. Khi bn nghin cu su hn v chc nng qun tr trong cc chng sau, bn s c c hi mt vi k nng thuc mt phn cng vic m cc nh qun tr phi lm. Mc d khng c bi tp xy dng k nng no c th bin bn thnh mt chuyn gia v mt lnh vc no ngay tc khc, nhng nhng bi tp ny s cho bn mt s hiu bit v nh gi s lc v nhng k nng m bn cn phi nm bt tr thnh mt qun tr vin gii.
Cc k nng Hoch nh Thu tm quyn lc Lng nghe mt cch ch ng Nhn thc nhng khc bit v vn ho Lp k hoch ngn sch La chn phong cch lnh o hiu qu Hun luyn Xy dng cc nhm lm vic hiu qu Phn quyn (u quyn) Thit k cng vic mang tnh khuyn khch Xy dng lng tin Gim st k lut Cc hc nng T chc Lnh o Kim sot
16
Phng vn
Qun tr cc h thng
Mt cch nhn khc v cng vic ca cc qun tr l t kha cnh qun tr h thng. Nhng nh th no l mt h thng?. H thng l tp hp nhng phn t (yu t) c lin quan v ph thuc ln nhau c sp xp theo cch to ra mt tng th thng nht. l mt quan nim rt ra r khoa hc vt l v c p dng vo t chc. Hai dng h thng c bn l h thng ng v h thng m. Cc h thng ng khng b nh hng bi mi trng v khng tng tc vi mi trng. Ngc li, cc h thng m li tng tc mt cch nng ng vi mi trng ca chng. Ngy nay, khi chng ta gi c t chc l "h thng" l ta ang ni n h thng m; tc l, chng ta tha nhn rng mt t chc lun tng tc vi mi trng xung quanh n. Hnh 1.7 trnh by biu ca mt t chc theo quan im h thng m. i vi mt t chc kinh doanh, cc yu t u vo bao gm: nguyn liu, ngun nhn lc, vn, cng ngh v thng tin. Qu trnh bin i s bin nhng yu t u vo thnh sn phm hay dch v hon chnh nh vo cc hot ng ca nhn vin, hot ng qun tr, cng ngh v cc phng php vn hnh ca t chc. u ra bao gm: sn phm, dch v, thng tin v kt qu ti chnh (li nhun, ho vn hay thua l ) v kt qu ngun nhn lc nh mc tho mn v nng sut ca ngi lao ng. Thm vo , thnh cng cui cng ca h thng ph thuc vo qu trnh tng tc c hiu qu vi mi trng: cc nhm hoch cc nh ch m n chu nh hng. Mi trng ny bao gm: cc nh cung cp, t chc cng on, cc nh ch ti chnh, cc c quan chnh ph v khch hng. i vi mt t chc kinh doanh, vic bn sn phm v dch v to ra doanh thu, c s dng tr lng v np thu, mua thm cc yu t u vo, tr n v to ra 17
li nhun cho ch doanh nghip. Nu nh doanh thu khng p ng nhng yu cu khc nhau ca mi trng, doanh nghip s phi ct gim quy m hoc ph sn. Bng cch no m quan im h thng c th gip chng ta hiu thm v cng vic ca cc nh qun tr? Cc nh nghin cu h thng nhn nhn mt t chc di gc l s kt hp cc nhn t ph thuc ln nhau, bao gm: cc c nhn, cc nhm, thi , ng c, cu trc chnh thc, s tng tc qua li, cc mc tiu, a v v quyn hn. Nh vy, theo cch hiu ny th cng vic ca mt nh qun tr l phi hp cc hot ng ca cc b phn khc nhau trong t chc v bo m rng tt c cc b phn ph thuc ln nhau trong t chc c th lm vic cng nhau v gip cho t chc t c cc mc tiu. Bng cch no cch tip cn ny c th m t nhng g ang din ra trong t chc? Nu nh nh qun tr l mt qun tr vin c s th mt phn ca h thng t chc trong nh qun tr phi hp v thng nht cc hot ng thng s rt hp v b gii hn trong mt lnh vc hoc mt vi lnh vc c th ca t chc. Ngc li, nu nh qun tr l qun tr vin cp cao th ci phn ca h thng t chc m ng ta chu trch nhim qun l tt nhin s rng hn, ton din hn v bao gm rt nhiu (nu khng ni l tt c) lnh vc hot ng khc nhau trong t chc. Nu nh qun tr l qun tr vin cp trung, ng ta s chu trch nhim phi hp v thng nht cc hot ng trong mt s b phn ca h thng t chc nm gia phm vi rng v phm vi hp.
18
Mi trng H thng
Qu trnh bin i Hot ng ca nhn vin Hot ng qun tr Cng ngh v phng php vn hnh
Phn hi
Mi trng
Ngoi ra, quan im h thng v cng vic ca nh qun tr cng m ch rng nhng quyt nh v hnh ng c thc hin trong mt b phn ca t chc s nh hng n cc b phn khc v ngc li (iu ny c gi l cc c im ph thuc ln nhau ca t chc). V d, cho d phng sn xut ca cng ty c hot ng vi hiu sut cao n my m phng marketing khng d bo c nhng thay i trong th hiu ca ngi tiu dng v khng hp tc tt vi phng pht trin sn phm trong vic to ra nhng sn phm m ngi tiu dng cn th cng ty coi nh hot ng khng hiu qu. Tng t nh vy, nu phng thu mua khng p ng s lng v cht lng u vo th phng sn xut cng khng th hot ng c hiu qu c.V vy, quan im h thng tha nhn s ph thuc ln nhau v s cn thit phi phi hp cc hot ng trong t chc . Cui cng, mt phn quan trng trong cng vic ca nh qun tr l nhn bit v hiu c nh hng ca cc yu t bn ngoi. Quan im h thng m tha nhn rng cc t chc khng tn ti c lp. Chng da vo mi trng c nhng u vo cn 19
thit v v khi n l cc ngun tip nhn u ra ca chng. Chng c mt t chc no c th tn ti lu di nu n khng quan tm n lut php ca chnh ph, nhng mi quan h vi nh cung cp hay nhng nh ch bn ngoi m n ph thuc vo (Nhng nhn t ny c cp trong Chng 3, trong cng bao gm nhng chi tit nh l lm th no nh qun tr hiu c mi trng v nhng tc ng ca n) Mc chnh xc m quan im h thng m t cng vic ca nh qun tr nh th no? Chng dng nh hon ton lin quan vi nhau, c bit v cng vic ca nh qun tr l lm vic vi v thng qua nhng ngi khc bng cch phi hp cc hot ng (cng vic) khc nhau h thng (t chc) c th t c cc mc tiu ca mnh.V d, mt nh qun tr lm vic ca ngy ti mt nh hng ca Mc Donald hng ngy phi phi hp cng vic ca nhiu c nhn nh l nhn v p ng yu cu ca khch hng ti quy thu ngn hay ti cc quy phc v, ch o vic giao hng v bc d cc loi hng thc phm cung cp, v gii quyt bt c iu g m khch hng quan tm hay phn nn. Nh qun tr phi qun tr tt c cc b phn ca "h thng" ny nh hng c th t c mc tiu doanh s trong ngy ca mnh. Mc d quan im h thng khng th m t chi tit nhng g m nh qun tr lm, nhng n thc s a ra mt ci nhn tng qut v r rng hn so vi nhng quan im khc. Hn th na, vic nhn nhn cng vic ca nh qun tr l kt ni gia t chc vi mi trng s lm cho t chc tr nn nhy cm v phn ng nhanh nhy vi nhng nhn t quan trng nh l khch hng, nh cung cp, cc c quan chnh ph v cng ng trong n hot ng.
Qun tr t bn thn n khng (v khng th ) da trn nhng nguyn tc n gin. Nhng tnh tnh hun khc nhau v ang thay i buc cc nh qun tr phi s dng nhng k nng v cch tip cn khc nhau. Vic qun l mt doanh nghip mi c thnh lp i hi nh qun tr phi c nhng hnh ng v quyt nh khc hn vi vic qun l mt phng ban lm vic theo nhm trong mt tp on ln. Tip cn theo tnh hung nhn mnh mt thc t l cc t chc phi i mt vi nhng tnh hung khc nhau do cc t chc khc nhau v do cc nh qun tr cn phi c nhng cch qun tr khc nhau. V th, khi m t nhng g cc nh qun tr ny s lm da trn quan im ny, chng ta c th nhn ra rng cc nh qun tr cn phi "c c" v n lc tm hiu
20
tnh hung tim n m h ang phi i mt trc khi quyt nh cch thc tt nht lm vic vi v thng qua ngi khc khi h phi hp cc hot ng. Vic m t cng vic ca cc nh qun tr theo quan im tnh hung mang tnh logc trc quan bi v cc t chc v thm ch cc n v trong cng mt t chc u khc nhau v quy m, cc mc tiu, cng vic phi thc hin v cc vn tng t. S tht ngc nhin nu ai tm ra c cc nguyn tc qun tr chung c th p dng cho mi tnh hung. Ni cch khc, vic qun l cc k s thit k phn mm Microsoft th khc hn vi vic qun l cc nhn vin dch v khch hng Ngn hng ANZ v thm ch khc hn vi cch qun l cc nhn vin marketing ca chnh Microsoft. Tuy nhin, c mt iu cn ni y l cch thc qun tr thng "ph thuc vo tnh hung" v ngi khc s ni nhng g n ph thuc. Cc nh nghin cu v qun tr nghin cu xc nh c cc bin tnh hung . C hn 100 cc bin khc nhau c xc nh, nhng bn bin di y l nhng bin s thng gp nht v c th gip ta c tng v ngha ca thut ng bin tnh hung. Nh chng ta c th thy t danh sch, cc bin tnh hung c mt mc nh hng quan trng n nhng g m nh qun tr lm. Quy m ca t chc. S lng thnh vin ca t chc l mt yu t nh hng chnh n nhng g m nh qun tr lm. Khi quy m cng ln th vn phi hp cng kh khn. V d, loi c cu t chc ph hp vi mt t chc gm 50 000 nhn vin s km hiu qu i vi mt t chc ch c 500 nhn vin. Cng ngh. t c mc ch ca mnh, mt t chc phi s dng cng ngh; tc l, n tham gia vo qu trnh chuyn i u vo thnh u ra. Cc loi cng ngh thng thng s i hi cc c cu t chc, phong cch lnh o v h thng kim sot khc vi nhng g m cc loi cng ngh c khc bit ho hoc khng phi l cng ngh thng thng i hi. S bt trc ca mi trng. Mc bt n nh do nhng thay i v chnh tr, khoa hc k thut, vn ho x hi v kinh t gy ra cng nh hng n qu trnh qun tr. Nhng g t ra hiu qu nht trong mi trng n nh v d bo c c th chng pht huy tc dng g trong mi trng thay i nhanh v khng th d bo. S khc bit gia cc c nhn. Mi c nhn khc nhau v nhu cu pht trin, tnh t ch, mc chp nhn s m h (thiu thng tin) v k vng. Nhng khc bit ny v nhng khc bit c nhn khc s c bit quan trng khi cc nh qun tr chn cho mnh cc k thut ng vin, phong cch lnh o v thit k cng vic.
21
Gi tr ct li ca phng php tip cn theo tnh hung l n nhn mnh quan im khng c mt nguyn tc n gin hoc nguyn tc chung no cho tt c cc nh qun tr thc hin cc cng vic ca h. Thay vo , cng vic ca mt nh qun tr tu thuc vo nhng tnh hung thay i v khc nhau, v cc hnh ng ca cc nh qun tr ch thc s ph hp vi tnh hung do chnh h nhn ra.
Nh trnh by trong sut phn ny, cng vic ca mt nh qun tr c th c m t t cc cch tip cn khc nhau: tip cn theo chc nng, vai tr, k nng thit yu, h thng v theo tnh hung. Mi cch tip cn cho ta thy mt kha cnh khc nhau ca cng tc qun tr. Vi chc v y vin S Cu ho nng thn NSW, Phil Koperberg l mt v d in hnh cho nhiu cch tip cn khc nhau ca cng tc qun tr. Trong cng tc qun tr S Cu ho Nng thn ny cng nh qun l cc nhn vin v tnh nguyn vin ca t chc, ng ta c th phi p dng nhng k nng v chc nng qun tr nht nh. Ngoi ra, ng y cn c th thc hin nhng hnh vi cng vic c trng cho mt ngi i din, vai tr theo di thng tin v vai tr mt nh thng thuyt. Thc t, vic ng Koperberg phi gii quyt mi quan h gia t chc v mi trng chng qua l s phn nh cc cch tip cn h thng v cng vic ng ang lm. Cun sch ny cp n cch tip cn theo chc nng nh l mt khun mu ca cng vic qun tr nhng cng khng qun nhc n cc phng php tip cn khc. Bn s c thy cc kha cnh khc nhau trong nhng ti khc nhau s c cp n xuyn sut cun sch ny. V d ca Phil Koperberg cho ta thy nhng mt khc nhau ca cng vic qun tr, nhng y c phi l mt trng hp in hnh hay cha? Ni cch khc, cng vic qun tr hin nay ph bin n mc no?
Chng ta nhc n s cn thit ni chung ca qun tr trong cc t chc. n by gi, chng ta vn tho lun v qun tr nh th l n mang tnh chung chung; tc l, nh qun tr vn l nh qun tr bt k h qun tr u v qun tr ci g. Nu qun tr thc s l mt lnh vc chung chung th cng vic m cc nh qun tr lm liu c ging ht nh nhau cho d h l qun tr vin cp cao hay mt gim st vin cp c s, trong mt cng ty kinh doanh hay mt t chc ngh thut phi li nhun, trong mt tp on ln hay mt cng ty nh, hot ng ti Sydney hay Singapore. Chng ta hy cng xem xt k hn v vn chung ny.
23
Qun tr vin c s
Hoch nh 15%
Hoch nh 15%
T chc 24%
T chc 24%
HNH 1.8: PHN PHI THI GIAN CHO MI CHC NNG CC CP QUN TR
24
Quy m ca t chc
Liu cng vic ca mt nh qun tr trong mt t chc quy m nh c g khc bit vi cng vic ca nh qun tr trong mt cng ty vi quy m ln hn khng? Cu tr li tt nht cho cu hi ny l hy quan st cng vic hng ngy ca mt nh qun tr trong mt cng ty nh t so snh vi nhng tho lun trc v vai tr ca nh qun tr. Nhng trc ht chng ta hy nh ngha th no l mt doanh nghip nh v vai tr ca n trong x hi. Khng c mt khi nim thng nht no v doanh nghip nh bi v ngi ta thng s dng nhng tiu ch khc nhau xc nh th no l nh - v d nh: s lng nhn vin, doanh thu hng nm hay tng gi tr ti sn. phc v cho mc ch ca chng ta, mt doanh nghip nh l doanh nghip c s hu v iu hnh c lp, c mc ch tm kim li nhun v c t 20 lao ng tr xung. Quy m ca cc doanh nghip nh c th tng i nh nhng chng c nh hng rt ln trong nn kinh t. Cc thng k cho thy cc doanh nghip nh trong khu vc t 25
nhn chim 97% trong tng s doanh nghip phi nng nghip ca Australia. Trong s khong 780.000 doanh nghip ang hot ng ti Australia th c 757.000 l doanh nghip nh; cc doanh nghip ny thng lnh cc ngnh nh xy dng v bn l; h thu ht khong 2,6 triu lao ng tng ng vi 51% tng s lao ng trong khu vc t nhn phi nng nghip; v, trong thp k ti, h c th to ra mt s lng ln vic lm mi cho x hi. Hn na, cc doanh nghip nh l ni c tc tng trng vic lm trong trong nhng nm gn y l rt ng k. Trong thp nin 90, s lng cc doanh nghip ln ca Australia v New Zealand gim mnh, nhiu doanh nghip ln phi thc hin chnh sch ti cu trc v buc phi thu hp quy m. Tm quan trng ngy cng tng ca cc doanh nghip nh l hin tng ton cu; cc doanh nghip nh ny ang tr nn ph bin ti cc quc gia nh Nht, Trung Quc, Hn Quc, Php, c v Anh. Vai tr ca cc doanh nghip ny th hin r ch, nm 1996, trong s 226.000 doanh nghip ca New Zealand th c 1243 cng ty vi s nhn cng trn 100 ngi. V by gi tr li vi cu hi: liu cng vic qun tr mt cng ty nh c g khc bit vi qun tr mt cng ty ln? Mt cuc nghin cu so snh hai loi hnh ny cho thy tm quan trng ca vai tr qun l ny l hon ton khc bit. Nh c minh ho trong Hnh 1.9, vai tr quan trng nht ca mt nh qun tr l ngi pht ngn. Mt nh qun tr ca cng ty nh phi dnh nhiu thi gian cho cc hot ng trc tip vi bn ngoi nh gp g cc khch hng, gii quyt cc vn ti chnh vi cc ngn hng, tm kim nhng c hi mi v thc y s i mi. Ngc li, vai tr quan trng nht ca mt nh qun tr trong mt doanh nghip ln ch yu l nhng hot ng trc tip trong ni b, a ra quyt nh nhng n v no cn nhng ngun lc g v cn bao nhiu. Cng theo nghin cu ny th vai tr khi xng - tm kim cc c hi kinh doanh v hoch nh cc hot ng nhm nng cao hiu qu hot ng khng quan trng i vi cc nh qun tr trong cc cng ty ln. So vi cc nh qun tr trong cc doanh nghip ln th cc nh qun tr trong cc doanh nghip nh c v nh c kh nng khi qut ha hn nhiu. Cng vic ca h l s kt hp cc hot ng ca mt gim c iu hnh mt cng ty ln vi hng lot nhng cng vic thng ngy ph trch bi mt gim st vin cp cao. Hn na, c cu v tnh chnh thc ha l hai yu t cu thnh cng vic ca mt nh qun tr trong cc t chc ln c xu hng nhng ch cho s phi chnh thc trong cc doanh nghip nh. Vic hach nh khng ging vi mt nghi thc c sp xp cn thn t trc. C cu ca cc doanh nghip nh th t phc tp v t cht ch hn, vic kim sot hot ng trong 26
cc doanh nghip nh ch yu da vo s gim st trc tip hn l da vo cc h thng qun l c vi tnh ho phc tp. Mt ln na, di gc t chc, chng ta c th thy c s khc bit v mc v s tp trung nhng khng phi trong chc nng ca cc nh qun tr. Cc nh qun tr thuc hai loi hnh ny u thc hin nhng cng vic ch yu nh nhau nhng lm th no h gii quyt cng vic v h mt thi gian bao lu th mi l iu khc bit.
hng khng ba ln v nhn vin ca h a ra ba mc gi khc nhau cho cng mt chuyn bay? y l nhng v d v nhng vn gy ra do vic qun l yu km. Cc t chc c qun l tt bn s c tham kho nhiu v d trong sut cun sch ny l nhng t chc xy dng c mt s khch hng trung thnh, t tng trng v thnh vng. Nhng cng ty khng c qun l tt s mt khch hng v doanh thu gim st. Thm ch cn l nguy c e do s sng cn ca cc cng ty m vic qun l l yu km. Cc cng ty nh One.Tel, Ansett Australia v Harris Scarfe u sp trong nm 2001 mt phn do qun l yu km. S ph sn ca Cng ty bo him HIH l mt v d khc v qun l yu km vi khon thua l 5.3 t la. Cc cng ty khc nh Pacific Dunlop, Pasminco v Austar khng dn ti ph sn nhng cng thit hi nng n do qun l km. Bng cch nghin cu qun tr hc bn s c th nhn bit c nh th no l qun tr yu km v cch iu chnh. Ngoi ta bn cng nhn bit c qun tr ng n v khuyn khch n, cho d l hot ng qun tr trong doanh nghip m bn c quan h hoc ang lm vic.
Tt c cc quy m ca cc t chc Nh Ln
Qun tr cn thit
nhng ngi c nh lm cng vic qun tr, nhng hiu bit v tin trnh qun tr l nn tng quan trng gip bn to dng k nng qun l. Tuy nhin, khng phi bt c ai hc qun tr u c nh lm nh qun tr, nhng ng cho rng nh vy l vic hc ca bn khng c lin quan. C ngi ch hc bi v l mt yu cu bt buc trong chng trnh hc ca bn. Gi s rng bn phi lm vic kim sng, v nhn thy chc chn bn s phi lm cho mt t chc, c th bn s l nh qun tr, hoc ngay c khi khng phi l ngi qun l, bn cng phi gnh vc mt s vic v qun l, hoc l ph t cho mt nh qun tr khc. Hc qun tr gip bn hiu r hn cch ng x ca gim c v nhng hot ng ni b ca t chc, v iu ny rt c ch cho d bn lm trong lnh vc no. Khng phi ch c nhng nh qun tr mi cm thy c ch khi hc qun tr.
T qun l
L do th ba hc qun tr l hu ht tt c chng ta n mt giai on no s thc s l nh qun tr, ngay c khi n gin l qun l bn thn v cc hot ng ca chng ta. Bn phi ln k hoc, t chc, lnh o v kim sot cuc sng ca chnh bn, do cun sch ny c th cung cp cho bn nhng hiu bit su sc v rt c ch cho tng lai ca bn sau ny. Ngoi ra, nhng thay i gn y trong hot ng ca cc t chc cng nhn mnh tm quan trng v mc t kim sot v trch nhim c nhn, vic pht trin nhanh chng ca tng lm vic ti nh, lm vic theo nhm t qun l, phn quyn, chu trnh cht lng iu ny khin cho chng ta phi ch trng hn n vic t kim sot tng lai ca chng ta. Ngy nay, vic qun l trong mt t chc do nhiu ngi cng thc hin. iu ny c bit p dng i vi cc t chc ct gim cc cp qun l v lm cho t chc tr nn n gin v phn quyn hn, cng nh i vi cc t chc ni thng thu dch v bn ngoi. Nhiu ngi trong chng ta tr thnh ng ch hoc l nhn vin hp ng vi vai tr nh l mt i tc hn l mt nhn vin. Trong nhng trng hp ny, chng ta phi c tng t pht trin. iu ny c ngha l hc lin tc v tng bc gip trau di kh nng ngh nghip thng qua cc chng trnh o to v pht trin. C l yu t quan trng nht i vi tt c chng ta l qu trnh hc l mt qu trnh din ra sut i, v vic hc hin ti l bc khi u cho mt qu trnh khng ngng ngh. Cc nguyn l, nguyn tc qun tr s lin tc i mi v pht trin nh trc y. Bt c nh qun tr no mun ng gp cho hiu qu hot ng ca doanh nghip th quan trng l h phi bt kp vi nhng thay i kin thc v k nng khng lc hu. Nu cc nh qun tr Australia v New Zealand khng cp nht kin thc lin tc v 29
t iu chnh bn thn cng nh t chc ca h thch nghi vi nhng thay i, h chc chn s gp rt nhiu kh khn c th duy tr cnh tranh trn ton cu v nh vy ng ngha vi vic hn ch kh nng ngh nghip ca h trong tng lai.
30
mi m cng ng trong nhng trng hp khc nh l v chy rng c dp tt ti New South Wales t thng 12/2001 n 1/2002.
Li ch To ra mi trng lm vic trong cc thnh vin c th lm vic vi kh nng ti a C c hi suy ngh sng to v s dng tr tng tng Gip ngi khc tm thy ngha v hon thnh cng vic H tr, hun luyn v khuyn khch ngi khc Lm vic vi nhiu ngi c cng nhn v c v tr trong t chc v cng ng C vai tr quan trng i vi kt qu hot ng ca t chc Nhn c s i ng xng ng di cc hnh thc lng, thng v quyn mua c phiu Cc t chc rt cn cc nh qun tr gii
Thch thc Lm vic vt v Lm vic vi nhiu tnh cch Thng phi thc hin cng vic vi s hn ch v ngun lc ng vin nhn vin trong cc tnh hung bt n khng chc chn Kt hp gia kin thc k nng tham vng v kinh ngim t mt tp th a dng Thnh cng ph thuc vo kt qu lm vic ca ngi khc
3. Nhng l do no cho thy rng k nng ca cc ng c vin trong cng vic ngy cng tr nn quan trng i vi cc ng ch? Theo bn, k nng no l quan trng i vi cc nh qun tr ni chung v vi bn ni ring? 4. C mt phong cch qun t tt nht khng? Ti sao? 5. Qun tr c quan trng i vi t chc khng? Ti sao?
CHNG 2
kim st hng trong kho, chc nng nhn s (qun tr ngun nhn lc) qun l lc lng lao ng, v mt h thng k ton theo di doanh thu v chi ph. Nhng v d trong qu kh chng t cc t chc tn ti khong vi nghn nm v cng vic qun l cng c thc hin trong khong thi gian tng ng . Tuy nhin, hai s kin xy ra trc th k 20 ng vai tr c bit quan trng trong vic thc y nghin cu hot ng qun tr. Th nht, vo nm 1776, Adam Smith a ra mt hc thuyt kinh t c in, tc phm Ca ci c ca cc quc gia, trong ng ch ra nhng li th kinh t m cc t chc hay mt x hi c th t c t s phn cng lao ng, tc l phn chia cc cng vic tng th thnh cc nhim v nh hn v lp i lp li. S dng ngnh sn xut inh ghim lm v d, Smith thy rng vi 10 c nhn, mi ngi chuyn lm mt thao tc, th c th sn xut 48.000 inh ghim trong mt ngy. Tuy nhin, nu mi ngi lm vic ring mt mnh v phi thc hin tng thao tc, th khi hon tt cng vic ch sn xut c 10 kim gt trong mt ngy. Smith kt lun rng phn cng lao ng s lm tng nng sut nh tng k nng cng nh s kho lo ca tng cng nhn v tit kim c thi gian mt i trong vic thay i thao tc, v bng cc pht minh v my mc tit kim sc lao ng. Chuyn mn ha cng vic tip tc tr nn ph bin v d nh, trong bnh vin, cc thnh vin trong t phu thut s thc hin cc thao tc c th; trong cc nh hng, cc nhn vin lm vic trong nh bp s m nhn vic chun b cc phn n; hay l vai tr c th ca tng thnh vin trong i bng chy r rng l do hc thuyt li th kinh t m Adam Smith a ra. Th hai, v c nh hng quan trng nht n hot ng qun tr trong giai on trc th k 20 l cuc Cch mng cng nghip. Xut pht t Vng quc Anh vo u th k 18, cuc cch mng cng nghip vt i Ty Dng v xut hin M quc sau khi cuc ni chin kt thc. ng gp ch yu ca cuc Cch mng cng nghip l thay th sc ngi bng sc my v kt qu l lm cho vic sn xut hng ha ti cc cng xng kinh t thay v ti gia nh Nhng cng xng ln v hot ng hiu qu ny s dng cc thit b chy bng in cn k nng qun tr ca con ngi. Ti sao vy? Cc nh qun tr cn d on nhu cu, m bo rng vt liu lun c sn xut, phn cng nhim v cho mi ngi, iu phi cc hot ng thng ngy, phi hp nhiu thao tc khc nhau, m bo my mc lun tnh trng lm vic tt v duy tr cc tiu chun cng vic, tm kim th trng cho thnh phm, v.v Hoch nh, t chc, lnh o, v kim sot tr nn cn thit v s pht trin ca cc tp on ln i hi c nhng hot ng qun tr chnh thc. Nhu cu 33
v mt hc thuyt chnh thc nhm hng dn cc nh qun tr trong vic vn hnh cc t chc xut hin. Tuy nhin, mi n u nhng nm 1900, nhng bc i u tin cho vic pht trin mt l thuyt nh vy mi xut hin. S pht trin ca cc l thuyt qun tr c phc ho bng cc quan im khc nhau av ni dung cng vic qun tr v cch thc m h thc hin nhng cng vic . Phn tip theo s trnh by v nhng ng gp ca bn quan im. Qun tr bng phng php khoa hc xem qun tr kha cnh ci thin nng sut v hiu sut ca nhng ngi lao ng chn tay. Cc nh l lun ca trng phi qun tr hnh chnh quan tm n ton b t chc v lm th no t chc tr nn hiu qu. Sau , mt nhm cc l thuyt tp trung vo pht trin v ng dng cc m hnh ton vo qun tr. Cui cng, mt nhm cc nh nghin cu tp trung vo kha cnh hnh vi con ngi trong cc t chc, hay gi l kha cnh con ngi ca qun tr. Bn hy nh rng mi mt quan im u lin quan n cng mt "i tng"; khc bit ch l do xut thn v mi quan tm ca tc gi. iu ny tng t nh ngha cu chuyn thy bi xem voi. Trong cu chuyn, mi ngi m t con voi ging vi b phn m h cm nhn c. ng thy bi th nht s vo sn con voi v cho rng con voi ging mt bc tng; ngi th hai s vo ci vi v ni rng con voi ging con rn; ngi th ba chm vo ci ng v tin rng con voi ging nh mt cy gio; ngi th t m ly chn v cho rng con voi ging ci cy; ngi cui cng chm vo ci ui v kt lun con voi ging con c mp. Mi ngi u tip xc vi cng mt con voi, nhng cch quan st ca mi ngi ph thuc vo v tr m h ng. Tng t vy, mt trong bn l lun v qun tr ni trn u ng v ng gp s hiu bit ni chung ca chng ta v qun tr. Tuy nhin, mi l lun u c cch nhn gii hn v mt vn rng hn. (xem Hnh 2.1.). Chng ta s bt u chuyn i v qu kh ca hot ng qun tr bng vic xem xt nhng ng gp ca trng phi qun tr bng phng php khoa hc.
34
Cc hc thuyt qun tr
Bi cnh lch s
Hnh vi t chc
Adam Smith
Nhng nghin cu Hawthorne Phong tro quan h gia ngi vi ngi Cc nh khoa hc hnh vi
Frederick W. Taylor, Frank v Lillian Gilbrech c nhng ng gp quan trng cho thuyt qun tr bng phng php khoa hc. Chng ta hy xem nhng g h lm c. Frederick W. Taylor Taylor lm vic phn ln thi gian ti nh my thp Midvale & Bethlehem Pennsylvania. L mt k s c kh theo o Quaker v Puritan, ng lun cm thy lo lng 35
v nng sut km ca cng nhn. Nhng ngi cng nhn cng lm mt vic nhng li s dng rt nhiu k thut khc nhau. H c v va lm va ngh ngi, v Taylor tin rng nng sut ca ngi cng nhn ch bng mt phn ba so vi kh nng anh ta c th lm c. Hu nh lc cha h c khi nim tiu chun lm vic. Cc cng nhn c sp xp cng vic m khng h c quan tm hay quan tm rt t n kh nng v nng khiu cn phi c thc hin cng vic. Cc nh qun tr v nhng ngi cng nhn th thng xuyn xung t vi nhau. ng gii quyt bng cch p dng phng php khoa hc vo nhng cng vic trong xng sn xut. ng phi mt hn hai thp k theo ui mt cch nhit tnh trit l cch tt nht cho mi cng vic cn thc hin. Kinh nghim lm vic nh my Midvale gip Taylor xc nh c nhng nguyn tc nh hng r rng nng cao hiu sut sn xut. ng cho rng bn nguyn tc qun tr (xem hnh 2.2) s em li li ch cho c nhng nh qun tr v nhn vin. Vy nhng nguyn tc khoa hc ny hot ng nh th no? Chng ta hy nhn vo v d di y. C l v d c bit nhiu nht trong nhng nguyn tc qun tr ca Taylor l trong cuc th nghim v gang. Cc cng nhn phi chuyn cc "thi" gang (mi thi nng 42 kg) ln toa xe la. Nng sut trung bnh mt ngy l 12,5 tn mt ngy. Tuy nhin, Taylor tin rng nu nh phn tch mt cch khoa hc cng vic ny xc nh "cch tt nht" chuyn cc thi gang ny th trng lng m cng nhn c th vn chuyn s tng ln t 47 hoc 48 tn mt ngy. Sau khi kt hp mt cch khoa hc gia cc quy trnh, k thut v cng c s dng, Taylor thnh cng trong vic t c mc nng sut . Bng cch no? Cu tr li l Taylor bit s dng ng ngi ng vic kt hp vi vic s dng cng c cn thit, yu cu cng nhn lm theo s ch dn ca ng mt cch chnh xc, khuyn khch cng nhn bng bin php kinh t quan trng v cn thit l tng tin cng hng ngy. p dng cch lm tng t cho nhng cng vic khc, Taylor xc nh c "cch tt nht" thc hin tng cng vic. Cui cng, Taylor lin tc nng cao nng sut mt cch chc chn mc 200% hoc cao hn. Thng qua nhng nghin cu mi mang tnh t ph v cng vic tay chn bng cc phng php khoa hc ca mnh, Taylor c mi ngi bit n nh l "cha " ca thuyt qun tr bng phng php khoa hc. Nhng nguyn tc qun tr ca Taylor nhanh chng c lan truyn trn khp nc M v sau l Php, c, Nga, Nht v thc y nhng ngi khc hc v pht trin cc phng php ca qun tr bng khoa hc. Nhng ngi k tha ni ting nht ca ng l Frank v Lillian Gilberth.
36
4. Phn chia cng bng cng vic v trch nhim gia qun tr v cng nhn.
Cc nh qun tr thc hin tt c cc cng vic ph hp vi h thay v cng nhn lm ht. (Trc y, hu ht cc cng vic v trch nhim u dn ln u ngi cng nhn.)
Frank v Lillian Gilberth Sau khi nghe Taylor thuyt trnh v phng php qun tr ti mt hi tho chuyn ngnh, Frank v Lillian Gilberth t b cng vic thu khon ca mnh vo nm 1912 theo hc lp qun tr bng phng php khoa hc. Frank v v ng b Lillian l mt nh tm l hc, hc c cch loi b nhng thao tc tha. Hai ngi cng th nghim vi nhng thit k v s dng nhng cng c thch hp ti u ha hiu qu cng vic. Frank c l ni ting nht trong nhng th nghim ca ng v vic lt gch. Bng cch phn tch cn thn cng vic lt gch ca nhng ngi cng nhn, ng gim s thao tc tha trong vic lt nhng vin gch bn ngoi t 18 xung cn 5, v vic lt nhng vin gch bn trong t 18 xung cn 2. Bng vic p dng cc bin php k thut ca ng, cng nhn lt gch c th thc hin cng vic vi nng sut cao hn v gim thiu mt mi sau mt ngy lm vic. V chng nh Gilberth l mt trong nhng nh nghin cu u tin s dng phim hot hnh nghin cu thao tc ca c th. H pht minh ra mt thit b gi l my kim tra nhp t hon, my ny c th ghi li nhng thao tc ca cng nhn v thi gian cn thit thc hin nhng thao tc ny. T nhng thao tc tha m mt thng khng thy c s b pht hin v loi b. Gilberth cng thit k mt h thng phn loi dn nhn 17 hot ng c bn bng tay (nh tm kim, cm, gi), ci m h gi l therbligs ( l ch Gilberth c ngc li vi ch t v h i ch cho nhau). H thng
37
ny cho php Gilberth c c mt cch chnh xc hn trong vic phn tch nhng c ng tay ca cng nhn mt cch chnh xc.
38
3. K lut. Nhn vin phi tun th v tn trng cc quy tc ca t chc ra. 4. Thng nht mnh lnh. Mi nhn vin ch nhn mnh lnh t mt ngi cp trn duy nht. 5. Thng nht nh hng. T chc phi c mt k hoch hnh ng duy nht nh hng cc nh qun tr v nhn vin. 6. Li ch c nhn t di li ch chung. Li ch ca bt k nhn vin hay mt nhm nhn vin no khng c t trn li ch ca c t chc. 7. Tr lng. Cng nhn phi c tr lng cng bng tng xng vi lao ng ca h. 8.
Mc
9. Dy chuyn quyn lc. ng quyn hn t cp qun tr cao nht n nhng cp thp nht trong dy chuyn quyn lc hnh thang. 10. Trt t. Con ngi v nguyn vt liu cn c sp xp ng ch v ng lc. 11. Cng bng. Qun tr vin phi i x tt v cng bng i vi cp di ca h. 12. S n nh nhn s. Nh qun tr phi c c nhng k hoch nhn s hp l v m bo lun c ngi b sung vo cc ch trng. 13. T ch v sng to. Nhng vin c php pht trin v trin khai nhng k hoch s c n lc cao trong cng vic. 14. Tinh thn ng i. Khuyn khch tinh thn ng i t to nn s ho hp v thng nht bn trong t chc.
Max Weber Weber (pht m l Vay-ber) l mt nh x hi hc ngi c nghin cu v cc hot ng t chc. Bt u vit u th k XX, ng pht trin mt hc thuyt v cc cu trc v cc quan h quyn lc. Weber m t mt loi hnh t chc l tng m ng gi l t chc quan liu mt hnh thc t chc c nh hnh bi s phn cng lao ng, h thng cp bc c phn nh r rng, cc nguyn tc v quy ch chi tit v nhng mi quan h giao t. Weber nhn thy rng t chc hnh chnh l tng khng tn ti trong thc t. Thay v th, ng ta coi t chc ny nh mt nn tng nhm l thuyt ho lao ng v cch thc lm vic trong nhm ng ngi. L thuyt ca ng ta tr thnh c cu kiu mu dnh cho cc t chc ln ngy nay. Nhng chi tit v t chc hnh chnh l tng c m t Hnh 2.4. Theo m t Weber, t chc quan liu cng ging nh vic qun tr bng phng php khoa hc v mt t tng. C hai u nhn mnh s hp l, kh nng d on c, tnh khch quan, nng lc k thut v ch ngha c on. Mc d cng trnh ca Weber c ng dng t hn so vi l thuyt ca Taylor, nhng thc t cho thy rng nhiu t chc
39
hin ti vn ng dng loi hnh l tng ny v iu ny minh chng cho tm quan trng ca cng trnh nghin cu ca ng.
Cc cng vic c chia nh thnh nhng nhim v n gin, c nh v xc nh r rng Phn cng lao ng H thng quyn hn T chc hnh chnh quan liu cn c
Khch quan Nguyn tc v quy ch chnh thc p dng thng nht cc quy tc v kim sot, khng lm theo tnh cch
Nhn vin c tuyn chn cho cng vic da trn trnh k thut
gia thp k 40 v ngay lp tc p dng nhng phng php thng k v m hnh nh lng ci tin qu trnh ra quyt nh. Hai ngi trong s l Robert McNamara (ngi sau ny tr thnh ch tch tp on Ford, B trng ca B quc phng M, Tng gim c Ngn hng th gii) v Charles Tex Thornton on Litton Industries). Chnh xc th phng php qun tr nh lng l nh th no? Phng php ny lin quan n vic ng dng cc m hnh thng k, m hnh ti u ho, m hnh thng tin v ng dng my vi tnh vo cc hot ng qun tr. Chng hn phng php quy hoch tuyn tnh l mt k thut m cc nh qun tr s dng ci tin cc quyt nh phn b ngun lp k hoch cng vic s nhanh hn v bt tn km hn nu p dng phng php phn tch ng gng. Nhng quyt nh v cc mc hng tn kho ti u ca cng ty chu nh hng ch yu bi m hnh s lng t hng kinh t. Mi vn trong s k trn l mt v d in hnh v k thut qun tr nh lng c p dng ci thin vic a ra cc quyt nh qun tr. (ngi sng lp tp
vin v k thut qun l mi trng trong v ngoi t chc. Hnh 2.5 s tng kt nhng tng quan trng nht ca nhng ngi ng h ny.
Quan tm n iu kin lm vic ti t xut ni lm vic l tng Cho rng chi tiu vo vic ci thin lao ng l s u t khn ngoan
Nh qun tr thc t ngh rng t chc l mt h thng x hi s i hi s hp tc Tin rng cng vic ca nh qun tr l giao tip v thc y n lc cao ca nhn vin. Ngi u tin cho rng cc t chc l cc h thng m
Sng to ra lnh vc tm l cng nghip nghin cu khoa hc v con ngi ni lm vic xut s dng vic kim tra tm l i vi vic tuyn chn nhn vin, khi nim l thuyt hc tp cho o to nhn vin v nghin cu hnh vi ca con ngi i vi vic ng vin nhn vin Hugo Munsterberg u th k 20
L ngi u tin nhn ra rng cc t chc c th c nhn nhn t gc hnh vi c nhn v hnh vi t chc. xut nhiu t tng nh hng con ngi hn so vi cc l thuyt qun tr bng khoa hc Cho rng cc t chc nn xy dng trn c s o c nhm
thnh lp nhm kim chng v nhm th nghim, nhm th nghim lm vic di nhng cng nh sng khc nhau, cn nhm kim chng lm vic di cng nh sng khng thay i. Nu bn l mt trong nhng k s cng nghip chu trch nhim v cuc th nghim ny, bn mong i iu g s xy ra? Sn lng c nhn trong nhm th nghim c lin quan trc tip n cng nh sng hay khng? Dng nh mi vic u c v rt hp l phi khng? Tuy nhin h nhn ra rng khi cng nh sng tng trong nhm th nghim, th nng sut ca c hai nhm u tng. Sau cc k s ngy cng ngc nhin hn khi trong nhm th nghim, cng nh sng gim th nng sut ca c hai nhm tip tc tng. Thc t, nng sut trong nhm th nghim ch gim xung khi ngi ta gim cng nh sng bng nh trng m. iu g s gii thch cho kt qu ngoi d kin ny? Cc k s trn khng th gii thch c iu m h chng kin nhng h kt lun rng cng nh sng khng lin quan trc tip n nng sut lao ng ca nhng cng nhn ny m nguyn nhn l ci khc. Tuy nhin h khng th ch ra l ci g. Nm 1927 cc k s ca cng ty Western Electric mi cc gio s Elton Mayo ca trng i hc Harvard v cc ng nghip ca ng tham gia vo cuc nghin cu vi vai tr nh t vn. S tham gia ny bt u mt mi quan h ko di n nm 1932 v thc hin mt s cc th nghim v thit k li cng vic, thay i v di ngy lm vic v tun lm vic, a ra cc thi gian ngh ngi v cc k hach tr lng hng tun cho c nhn v nhm. V d, mt cuc th nghim c tin hnh nh gi tc ng ca h thng tr lng theo sn phm ln nng sut ca h. Kt qu ch ra rng k hoch t c tc ng ln nng sut ca cng nhn hn l cc p lc nhm, s phc tng v s an ton trong cng vic. Cc nh nghin cu ny kt lun rng cc chun mc x hi hoc tiu chun nhm l nhng nhn t quan trng quyt nh n hnh vi lm vic ca c nhn. Nhn chung, cc hc gi u ng rng cc cuc nghin cu c tc ng rt ln n nim tin ca cc nh qun trv vai tr hnh vi ca con ngi trong t chc. Mayo kt lun rng hnh vi v tnh cm c mi lin h cht ch vi nhau, lm vic nhm nh hng ng k ln hnh vi c nhn, cc tiu chun ca nhm to nn nng sut ca c nhn v tin l mt yu t nh hng t n nng sut hn so vi tiu chun nhm, tnh cm ca nhm v s an ton. Nhng kt lun ny dn n mt s tp trung mi vo yu t hnh vi con ngi trong vic thc hin cc chc nng ca t chc v vic t c cc mc tiu ca t chc .
43
Tuy nhin, cc kt lun rt ra t cc Nghin cu Hawthorne khng phi l khng b ph phn. Nhng ph phn nhm vo cc quy trnh nghin cu, vic phn tch cc kt qu tm c v cc kt lun. Tuy nhin, t gc lch s, vic cc cuc nghin cu c mang tnh khoa hc hay khng hay cc kt lun c tho ng hay khng khng quan trng. iu quan trng l h gy ra c mi quan tm n hnh vi con ngi trong t chc. Cc cuc Nghin cu Hawthorne ng mt vai tr quan trng trong vic thay i quan im thng tr lc by gi xem ngi lao ng khng khc g nhng ci my m t chc s dng.
44
Abraham Maslow, mt nh tm l hc xut mt h thng gm nm bc nhu cu: sinh l, an ton, x hi, t tn trng v t khng nh. Maslow cho rng mi bc nhu cu trong thp nhu cu cn phi c tho mn trc khi bc nhu cu khc c kch hot v khi mt nhu cu c tho mn n s khng cn hnh vi ng vin na. Hn th na, Maslow tin rng nhu cu t khng nh tc l, t c ton b tim nng ca mt ngi l nh im ca s tn ti con ngi. Nhng nh qun tr chp nhn thp nhu cu ca Maslow u n lc thay i t chc v cc hot ng qun tr gim bt nhng kh khn cn tr i vi ngi cng nhn trong vic tho mn nhu cu t khng nh. Trong chng 15 chng ta s tho lun v nh gi nhu cu ca Maslow chi tit hn. Douglas McGregor th ni ting v hai gi thit X v Y v bn cht ca con ngi( hai gi thit ny s c tho lun nhiu hn chng 15). Thuyt X th hin mt ci nhn tiu cc v con ngi. Thuyt ny cho rng con ngi th t tham vng, khng thch lm vic, trn trnh trch nhim v cn c gim st cht ch lm vic hiu qu hn. Mt khc thuyt Y li cho rngcon ngi c th t qun l mnh, chp nhn trch nhim v xem cng vic l ng nhin ging nh ngh ngi v gii tr. McGregor cho rng thuyt Y phn nh ng bn cht con ngi hn v nn l quan nim nh hng cc hot ng qun tr. Si dy xuyn sut gn kt nhng ngi ng h phong tro quan h gia ngi vi ngi, trong c Carnegie, Maslow v McGregor, l ch ngha lc quan v tim nng ca con ngi. H rt tin vo nguyn tc ca mnh v khng b lung lc nim tin ngay c khi phi i mt vi cc bng chng phn bc. Khng mt kt qu nghin cu no hay kinh nghim tri ngc no c th thay i quan im ca h. Mc d c nhng s thiu khch quan nh vy, nhng ngi ng h phong tro quan h gia ngi vi ngi vn gy nh hng mnh m n cc hot ng v l thuyt qun tr.
Nhng nh tm l hc nh: Fred Fiedler, Victor Vroon, Fredick Herzberg, Edwin Locke, David McClelland c nhng ng gp quan trng cho nhng hiu bit ca chng ta hin nay v lnh o, ng vin nhn vin v thit k cng vic. Nhng nh nghin cu trn quan im x hi hc cng c nhng ng gp c ngha i vi kin thc v hnh vi t chc. V d, Jeffer Pleffer, Kenneth Thomas v Charles Perrow b sung thm nhiu kin thc quan trng cho nhng hiu bit ca chng ta v quyn lc, xung t v thit k t chc. Nhng ng gp ca mi nh nghin cu v khoa hc hnh vi s c cp chi tit phn sau.
HNG N S HP NHT
Phn tho lun trc chng ta cp n bn cch nhn v qun tr: quan im ca ngi c cng v gim st tp trung vo ton b t chc nh qun tr vi t cch l ngi pht trin cc m hnh nh lng h tr vic a ra cc quyt nh ti u tm quan trng ca vic hiu r hnh vi t chc i vi mt nh qun tr.
Mi nguyn tc u c gi tr ca n, nhng khng c cch tip cn no ng cho mi trng hp. Cc nghin cu ri rc trong qu kh thng c tng hp li trong cc tc phm sau . V d, u thp nin 40 Lyndall Urwick xut bn cun Nhng nhn t ca qun tr trong phn ln ng tng hp li cc tng v cc thut ng trong cc thuyt qun tr bng phng php khoa hc v qun tr hnh chnh. Nhng nhng tc phm nh th l ngoi l. Mi quan tm n vic pht trin mt khun kh thng nht i vi qun tr bt u xut hin t u thp nin 60. Ging nh hu ht cc lnh vc khoa hc khc, qun tr trong giai on chn mui cng cn phi hp nht li vi nhau. Cng trnh nghin cu ca cc nhm v c nhn trong thp nin 50 cng c thm nim tin rng cc k thut qun tr cn phi thay i theo cc yu t khc ti thi im lc by gi. iu ny dn n vic ngi ta suy ngh li v mt phng php tt nht v ng gp ng k vo cch tip cn thng nht di y.
46
c bit hu ch l vic xc nh c cc bin tnh hung c nh hng n hot ng qun tr v hiu qu hot ng ca t chc cho n thi im ca chng ta ngy nay.
CHNG 3
48
Vn ho t chc l g?
Thut ng vn ho t chc c ngha l g? Vn ho t chc l h thng cc ngha v nim tin c chia s bn trong mt t chc, c nh hng mnh n cch thc hnh ng ca cc thnh vin trong t chc. N th hin thc chung ca t chc. Ging nh vn ho ca mt b lc c nhng lut l v iu cm k ring nhm nh hng hnh vi ng x ca cc thnh vin bn trong v ngoi b lc . T chc cng c vn ho ca t chc quy nh cch ng x ca h. Trong mi t chc tn ti h thng hay cc chun mc v gi tr, biu tng, nghi l, quan nim, tp qun ng x c hon thin theo thi gian. Nhng gi tr c chia s ny nh hng mnh n nhn thc v cch thc ng x ca nhn vin. Khi gp phi kh khn hay rc ri trong cng vic th vn ho t chc cch chng ta lm vic trong t chc ny s tc ng n kh nng lm vic ca nhn vin v cch thc h khi qut, xc nh, phn tch, gii quyt vn .
Mc nhn vin c k vng th hin s chnh xc, phn tch v quan tm n chi tit.
Vn ho t
Vn ho bao gm nhiu kha cnh. Th nht, vn ho l s nhn thc. Mi ngi tip thu vn ho t chc theo nhng g h thy, nghe v tch lu t chc . Th hai, cho d c nhng ngi c trnh , kin thc khc nhau trong t chc th h vn c cch hiu ging nhau v vn ho ca t chc. l nhng kha cnh ca vn ho c chia s. Th ba, vn ho t chc l mt thut ng mang tnh m t. N cp n s nhn thc ca nhn vin i vi t chc, bt k l hc c thch n hay khng. Vn ho t chc thin v nh hng nhn vin hn l nh gi h. Cc nh nghin cu gi rng c by kha cnh phn nh nhng yu t c bn ca vn ho t chc c khi chng kt hp vi nhau. Nhng kha cnh ny c m t trong hnh 3.2. Nh cc bn c th thy, cc c im ny c cc mc lin tc t thp n cao. Da trn 7 yu t ny, chng ta c th hnh dung c bc tranh tng th v vn ho t chc. Hnh 3.3 trnh by s kt hp ca 7 c trng ny theo nhng cch khc nhau to nn nhng t chc c vn ho rt khc nhau. Cc c trng nu ra trong hnh 3.3 tng i n nh v bn vng theo thi gian. Ging nh tnh cch ca mt ngi thng n nh v bn vng nu bn l ngi thn thin lc ny th lc khc bn cng l ngi thn thin, vn ho t chc cng vy. Cc t chc khc nhau v vn ho ca chng.
Vn ho mnh v vn ho yu
Mc d mi t chc u c vn ho ring, nhng khng phi nn vn ho no cng c tc ng nh nhau i vi ng x v hnh ng ca nhn vin. Vn ho mnh tn ti t chc c nhng gi tr ct li c pht huy mnh m v chia s rng ri. Vn ho mnh c tm nh hng n nhn vin mnh hn vn ho yu. Nu nh cng nhiu nhn vin chp nhn gi tr ct li ca t chc v s cam kt ca h i vi nhng gi tr cng ln th vn ho ca t chc cng mnh.
T chc A y l mt cng ty sn xut. Gim c l ngi c yu cu gii thch mi quyt nh mt cch y , nh qun tr gii l ngi c th cung cp thng tin chi tit chng minh cho xut ca mnh. Nhng quyt nh mang tnh sng to nh ci t hay mo him th u khng c khuyn khch. Bi v nu n tht bi th gim c l ngi b ch trch v trng pht. Nh qun tr khng n lc a ra nhng tng mi nu nh chng gy xo trn tnh trng hin ti ca doanh nghip. Mt nh qun tr cp thp thng nhc i nhc li rng: Nu khng hng th ng sa.
50
Nhn vin phi tun th cc nguyn tc v quy nh cht ch trong cng ty. Gim c gim st nhn vin rt gt gao m bo nhn vin khng lm sai. Nh qun tr ch vic m bo nng sut phi cao, m khng bn tm g n i sng vt cht v tinh thn ca nhn vin. Cng vic sn xut c phn b cho tng c nhn. Cc phng ban v cc cp thm quyn tch bit nhau, cc nhn vin yu cu phi hn ch ni chuyn ngoi cc khu vc chc nng v ranh gii quy nh. Vic nh gi v khen thng tp trung ch yu vo n lc c nhn ca cp trn mc d nhn vin tha hnh c xu hng l nhn t chnh quyt nh s thng lng tin chc. T chc B y cng l mt cng ty sn xut. Tuy nhin, y nh qun tr c khuyn khch v khen thng i vi vic mo him v i mi. Cc quyt nh da vo trc gic cng c nh gi cao nh l cc quyt nh c phn tch k lng. Nh qun tr rt t ho v lch s tri nghim nhng cng ngh mi v nhng thnh cng lin tc gn y v a ra sn phm mi. Cc nh qun tr hay nhn vin c tng tt u c khuyn khch lm vic vi tng . Nu nh c tht bi th ch xem l bi hc kinh nghim. Cng ty t ho mnh l ngi nh hng th trng v phn hi nhanh vi nhng nhu cu thay i khng ngng ca khch hng. Cc nguyn tc v quy nh trong cng ty rt t, vic gim st c ni lng bi v gim c lun tin rng nhn vin ca mnh lm vic chm ch v ng tin cy. Gim c quan tm n vic tng nng sut ng thi cng tin rng iu ch c khi i i ng mc mi ngi lao ng. Cng ty t ho mnh l ni ni ting c iu kin lm vic tt. Cng vic c phn b theo nhm, cc thnh vin ca nhm c khuyn khch trao i vi cc cp thm quyn v chc nng trong cng ty. Nhn vin c php ch ng thi ua gia cc nhm. C nhn v nhm lm vic c mc tiu v th lao c tnh trn c s kt qu cng vic. Nhn vin c quyn t do la chn phng tin, gii php t c mc tiu .
51
hng Tasman Pulp v cc hot ng sn xut nh my Kawerau ca hng trn t nc New Zealand. y l mt cng ty c phn cp, phn quyn rt cht ch vo nhng nm u thp k 90 nhng sau thay i thnh mt cng ty c tnh nh hng nhm cao di s lnh o ca Bruce Landman. Di s lnh o ca ng, cng ty c chia thnh 32 nhm nh. Mi nhm chu trch nhim iu hnh lnh vc mnh ph trch gm vic kim sot s ngi vng mt trong nm, s ngi ngh m, gm c vic hun luyn v tuyn dng. Cng ty ABB Industrial System Inc. M cng nh hnh vn ho ca mnh theo nh hng nhm, nhm nhn vin t iu hnh qu trnh sn xut, thng k, ngun cung cp nguyn vt liu, quan h khch hng, lch trnh cng vic, tham quan cho nhn vin v nhiu nhim v khc m trc y thng l nhim v ca nhng ngi gim st. Cc nhm phi chng t s cn thit ca h. Tnh hiu thng cao Mt s doanh nghip nh gi cao tnh hiu thng hn ht. Chng hn tp on Microsoft c xem l tp on siu ho thng, y va l mt tnh tt cng va l mt tnh xu trong tinh thn doanh nghip. S hiu thng ca Microsoft c th hin trong vic cnh tranh vi i th bo v bn quyn sng ch v danh sch nhng ngi b kin ra to ngy cng di thm (trong c c chnh ph lin bang Hoa K) v hin nay vn cn n lc kim sot bn quyn trong tp on khng l ny. Mt hng khc cng c nt vn ho ny l Coca Cola, Coca Cola cnh tranh rt gay gt vi mi i th trn th trng ton cu, bt c l Australia, chu u hay ng Nam ,S hiu thng v cnh tranh khc lit ca tp on ny th hin li tuyn b ca ng ch tch tp on: Bn s lm g khi i th ang lng hnh? Ly tt m nm vo ming hn!. Ngn hng Macquarie(Australia) c bit b phn ti chnh cng c tnh hiu thng trong vn ho doanh nghip. Theo cc nh phn tch, b phn ny ang p dng vn ho M, rt sng phng", rt xng xo trong vic chp nhn gim thu xc nhn v cc khon ph phi tr ngn hng cho cng vic ca mnh khi khi h tin hnh sp xp cc tho thun ti tr phi tr thu trong cc d n v c s h tng m khch hng cng c lin quan. y l nt vn ho ph hp vi b phn ny, v hin nay b phn ny ang tuyn dng 250 nhn vin v c coi l b phn ln nht th gii trong loi ny.
Tnh khng n nh cao Cui cng, c nhiu t chc xc nh nt vn ho ca h bng vic ch trng mnh m n tng trng. in hnh cho nt vn ho ny l hng Intel, nh sn xut chip 54
my tnh hng u th gii. Khi nhu cu v my tnh v phn mm ngy cng cao v a dng, l thi im Intel nhy vo kinh doanh. Nhng Intel khng i cc nh sn xut my tnh v cc nh pht trin phn mm h tr cho hng m thay vo , Intel nhm n mc tiu tr thnh ngi lnh o tm nhn ca ngnh cng nghip my tnh. Nt vn ho c trng ca hng l tp trung kch thch khch hng tiu dng b vi x l ca hng (chip my tnh). Mt trng hp tng t trong loi hnh vn ho ny l tp on Daewoo(Hn Quc) tuy cui cng tp on ny cng b sp . Nt vn ho ny do ch tch tp on l ng Kim Woo-Choong khi xng. Mc tiu ca ng l cng ty phi t c gi tr 200 t USD vo nm 2000, c l y l mc tiu hi tham vng v trn thc t n nm 1997 gi tr ca cng ty ch bng 1/3 so vi mc tiu. Nhng vi vic ch trng tp trung tng trng, cng ty t c s tng trng nhng khng duy tr n nh c. u nm 2000 Daewoo sp , n c tnh l 160 t USD. Phn ln nguyn nhn l do vi vng m rng th trng ton cu nh hng bi h thng k ton sai lch thii phng gi tr ti sn ca cng ty ln t nht 40 t USD.
MI TRNG
Phn trc chng ta bn v nh hng ca vn ho t chc hay mi trng bn trong, i vi kh nng ca nh qun tr trong vic t c nhng kt qu nht nh. Tuy nhin, khng ch c vn ho t chc mi ng mt vai tr quan trng. Trong chng 1 chng ta cp n t chc nh l mt h thng m, bn c th nh li rng mt t chc tng tc vi mi trng khi n tip nhn cc u vo v phn phi cc u ra. Nu ai cn hoi nghi v nh hng ca mi trng bn ngoi th c th kim chng qua nhng vn sau: Sau s kin 11 thng 9, cc ca hng bn hng min thu ti sn bay quc t Sydney, doanh thu ca nhng ca hng ny ph thuc rt ln vo lng du khch quc t, c doanh thu gim t 20 40% v du khch e ngi i li bng my bay. Mt khc, cc cng ty trong ngnh quc phng v an ninh c xu hng gia tng do s khng b. Nm 2000, mt c sc th thm i vi th trng c phiu khi ch s chng khon Nasdaq gim mnh tc ng n kh nng ca cc cng ty, c bit l cc cng ty Internet, trong vic huy ng b sung vn u t. Thm ch mt
55
s cng ty hu b nim yt chng khon v gi chng khon gim qu nhanh. Mt bui sng, qua cc bn tin cc gim c iu hnh ca hng hng khng Quantas bit rng i th ca mnh, hng Virgin Bule ang gim gi v mt chiu i v n gia Sydney v Brisbane cn 66 la nu khch hng t v mua v qua mng Internet. L mt i th cnh tranh ca Virgin Blue trn tuyn bay ny v khng mun mt i th phn, cc gim c iu hnh ca Quantas khng cn la chn no khc l gim gi cho bng vi gi ca Virgin Blue. Khi cc ngn hng ln ng lot tng tng thm 1% li sut cho vay i vi cc khon vay thng mi, nhiu doanh nghip buc phi xem li k hoch ti chnh v u t ln trong tng lai ca mnh. Mt m mu tng tin lin quan n vic lm gi nhng gi bnh Arnott buc cng ty phi thu hi hng lot sn phm t cc siu th. Nhng v d trn y cho thy c nhng lc lng t mi trng bn ngoi nh hng ln n cc quyt nh ca nh qun tr. Trong phn ny chng ta s phn tch v nhng tc ng t mi trng bn ngoi i vi nh qun tr v tp trung vo xem xt nh hng ca chng ln ch ca nh qun tr.
56
Ton cu C c nhm to sc p i th cnh tranh C ng ngh D oanh nghip K Nhn khu hc N h cung cp
inh t
hch hng
Vn ho X hi
Mi trng tc nghip
Mi trng tc nghip bao gm cc yu t c nh hng trc tip v ngay lp tc n cc quyt nh v hnh ng ca nh qun tr, v c nh hng trc tip n kh nng thc hin mc tiu ca doanh nghip. Mi trng tc nghip ca mi doanh nghip khc nhau v c th thay i. V d, 2 hng Swatch v Rolex u chuyn v sn xut ng h, nhng mi trng tc nghip ca hai hng ny l hon ton khc nhau bi v h hot ng trong nhng ngch th trng khc nhau. Vy nhng yu t no to nn mi trng tc nghip? l: khch hng, nh cung cp, i th cnh tranh v cc nhm cng chng to sc p.
Khch hng
Cc t chc tn ti p ng nhu cu khch hng. Khch hng l ngi tiu th u ra ca doanh nghip. iu ny cng ng vi cc t chc chnh ph. H thnh lp cung cp cc dch v, v chng ta hy ngh xem, c bit trong thi gian din ra bu c, 57
rng chng ta chn ra nhng ng vin xng ng v h p ng c yu cu ca chng ta vi t cch l nhng khch hng thc th. Khch hng r rng l yu t bt trc tim tng i vi doanh nghip. Th hiu ca khch hng c th thay i; khch hng c th khng tho mn vi cc sn phm v dch v ca doanh nghip. Tt nhin, mt s t chc i mt vi nhiu bt trc hn so vi cc t chc khc v l do khch hng. V d, bn ngh g khi c nghe v Club Med? Hnh nh ca Club Med trc y l hnh nh mt ngi c thn thnh thi vui v di nng tri mt ni l lm. Tuy nhin, Ban iu hnh Club Med thy rng khi khch hng mc tiu ca mnh thnh lp gia nh hay c con th nhng khch hng ny c nhu cu i ngh mt c nh v c con tr cng theo. Mc d cng ty phn ng vi nhng nhu cu ang thay i ca khch hng bng vic tung ra nhng loi hnh dch v ngh mt khc nhau, trong c loi hnh ngh mt gia nh, nhng cng ty thy kh lng m thay hnh nh ban u ca cng ty.
Cc nh cung cp
Khi ni n nh cung cp ca mt t chc, bn thng ngh n nhng cng ty chuyn cung cp vt t v thit b. i vi mt nh thu xy dng, nh cung cp ca h l nhng cng ty chuyn bn v cho thu xe i, xe ti; cc cng ty cung cp dng vn phng; cng ty cung cp g xy dng, cc nh cung cp st v cc cng ty phn phi gch v b tng. Tuy nhin, thut ng nh cung cp y cn bao gm c nhng cng ty cung cp ti chnh v lao ng u vo. Cc c ng, ngn hng, cng ty bo him, qu hu tr v cc nh ch khc l nhng ngun cung cp vn khng ngng m bo cho hot ng ca cng ty. Cng ty Shell c quyn khai thc qung du kh vng Bass Trait hoc ngoi thm lc a pha ty New Zealand, c th mang li hng triu la nhng y ch l gic m nu cc nh qun tr khng tin cn thit u t vo nhng ging du ny. Cng on, i l tuyn dng, trng i hc, cc trng o to kinh doanh v th trng lao ng trong nc l nhng ngun cung cp lao ng cho doanh nghip. V d nh s thiu ht nhng y t gii th cc bnh vin kh m p ng nhng yu cu ca khch hng v t c mc tiu ca mnh. Cc nh qun tr tm kim nhng ngun cung cp u vo cn thit mt cch n nh vi gi thp nht c th. Bi v nhng u vo ny mang tnh bt trc tc l nu chng khng sn c hay b tr hon th c th gim hiu qu ca doanh nghip cc nh qun tr thng phi i xa tm v m bo ngun cung cp ny n nh, ng tin cy. Vic ng dng cc nguyn tc ca doanh nghip in t ang thay i cch thc giao 58
dch ca doanh nghip vi nh cung cp. (Phn "Qun tr trong th gii doanh nghip in t" s xem xt vn ny cng nh nh hng ca doanh nghip in t ang nh hng n cc t chc bn ngoi khc).
Cc i th cnh tranh
Tt c cc doanh nghip thm ch cc doanh nghip c quyn u c t nht mt i th cnh tranh. Bu in Australia v New Zealand l nhng cng ty c quyn trong lnh vc cung cp dch v chuyn pht th tn, nhng h cng phi cnh tranh vi cc cng ty khc nh TNT, Mayne Nickless, DHL, UPS, FedEx v cnh tranh cn din ra cc lnh vc khc nh chuyn pht bu kin, bu phm, in thoi, th in t v fax. Nike c cc i th cnh tranh nh Reebok, Adidas, Fila. Coca Cola c Pepsi v cc cng ty nc gii kht khc. Cc t chc hot ng phi li nhun nh Care Australia v World Vision cng cnh tranh ginh tin, nhng ngi tnh nguyn v khch hng. Nh qun tr khng th pht l yu t cnh tranh. Nu lm nh vy, h s phi tr gi t! Chng hn nh mi y, Australia c 3 knh truyn hnh thng mi l Channel 7, Channel 9 v Ten Network gn nh thng lnh nhng g ngi dn chn xem. Nu nh ti vi c bt ln, c n hn 85% chn m xem 1 trong 3 knh truyn hnh trn nu nh h khng chn xem VCR. Hin nay, vi s c mt ca u DVD, truyn hnh v tinh, truyn hnh cp v Internet khch hng c nhiu la chn hn xem. Khi k thut ngy cng pht trin th nhiu loi hnh gii tr nghe nhn ra i, iu c ngha l cnh tranh cng gay gt hn. Internet cng c nh hng ti cc i th cnh tranh ca doanh nghip, bi v u im ca n l thu hp khong cch a l. Thng qua vic thc hin chin lc Marketing trn mng, mt nh sn xut du liu nh min nam nc Australia cng c th cnh tranh vi cc cng ty ln nh Bertolli v cc cng ty ln khc. Nhng v d trn cho thy rng cc i th cnh tranh trn phng din gi, cung cp dch v, pht trin sn phm mi, vv l nhng lc lng bn ngoi rt quan trng m nh qun tr phi tnh n kp thi ng ph.
Nhm cng chng to sc p Cc nh qun tr phi nhn bit c cc nhm cng chng t bn ngoi c mi quan tm c bit v c nh hng n hot ng ca doanh nghip. Cc cng ty du m, khai khong v ch bin g l nhng mc tiu ca t chc Ho Bnh xanh (Greeen Peace) 59
v cc t chc bo v mi trng khc. Cng ty khai thc m North Limited ca Australia v chi nhnh ca cng ty l Energy Resources Australia (ERA) phi chu s cng kch ko di ca cc nh bo v mi trng, h ang c gng ngn chn vic khai thc m qung Uranium ca cng ty cng vin quc gia Kakadu. Chng ta cng tng chng kin phn ng thng thn ca cc c nhn v nhm ngi ti cc nhng cuc i hi c ng, a ra nhng cu hi khng my d chu v i chm dt i hi. Mt v d l trong nhng nm cui thp k 90 v u nm 2000 cc cng ty nh Amco, BHP Billiton, Rio Tinto v Telstra phi chu nhng sc p t nhng nhm cng chng. Chng ta cng thy vai tr nh hng ca Hip hi c ng Australia ngy cng ln, khi h cht vn ban qun tr v tng gim c v tnh hnh hot ng ca cng ty v cc chi tiu v lng bng cho cc thnh vin trong ban qun tr, lnh o cp di. Mt trng hp khc na, l tn Ngn hng quc gia Ausstralia, khi ngn hng ny buc phi cng b thua l 4 t la ngn hng chi nhnh c tr s ti M l Homeside Lending, v l mt chuyn khng bnh thng khi chng ta khng c hoc tin tc v cc nh hot ng v mi trng ngn cn, ty chay hay e do mt t chc no gy p lc vi nh qun tr buc h phi thay i chnh sch v hot ng ca doanh nghip. Khi i sng chnh tr x hi thay i th cc nhm cng chng gy sc p cng thay i theo. V d, bng n lc bn b ca mnh, t chc Ho Bnh Xanh khng ch c gng hn ch vic nh bt c voi, C ng, git hi cu ly lng, m cn gio dc thc cng chng i vi cc vn mi trng nh tc ng ca hiu ng nh knh v nhim cng nghip. Cc nh qun tr cn nhn thc c sc nh hng ca nhm cng chng ny ln cc quyt nh ca mnh.
Mi trng chung
Mi trng chung bao gm cc yu t kinh t, chnh tr, php lut, vn ho x hi, dn c-, cng ngh v ton cu ho. Nhng yu t ny c th tc ng n doanh nghip. S thay i bt k yu t k trn no thng khng tc ng mnh bng cc yu t trong mi trng tc nghip i vi doanh nghip, nhng nh qun tr phi xem xt chng khi thc hin cc chc nng hoch nh, t chc, lnh o v kim sot.
Cc yu t kinh t
Li sut, lm pht, thu nhp, s bin ng ca th trng chng khon, chu k kinh doanh l nhng yu t kinh t trong mi trng chung c th tc ng n qu trnh 60
iu hnh ca nh qun tr. V d, nhiu doanh nghip bn l hng chuyn dng nh Harvey Norman, IKEA v Liquorland hon ton nhn bit c sc nh hng ca mc thu nhp rng n doanh s bn ra ca h. Khi thu nhp ca ngi dn gim hay mc n nh cng vic gim, ngi ta s khng mua bt c th g cha tht cn thit. Thm ch cc t chc t thin nh Salvation Army, Hi ch thp , Care Australia, World Vision cng chu nh hng ca yu t kinh t. Khi kinh t suy thoi, nhng t chc ny c yu cu cu tr nhiu hn trong khi mc ng gp cho h th gim st.
nhng thay i ln v chnh tr ti cc nc ang hot ng bi v cc iu kin chnh tr c th nh hng n quyt nh v hnh ng ca h.
Cc yu t vn ho - x hi
Cc nh qun tr phi linh hot trong vic p ng nhng mong i khng ngng thay i ca x hi ti nhng ni doanh nghip hot ng. V cc gi tr x hi, phong tc, th hiu khng ngng thay i nn cc nh qun tr phi thch ng kp thi. V d, khi ngi lao ng bt u mun dnh nhiu thi gian hn cho i sng ring t, doanh nghip phi iu chnh bng vic p dng ch lm vic cho ngi c gia nh, thi gian lm vic v sp xp cng vic linh hot hn, v thm ch cho nhn vin c chm sc con ci ti ch lm vic. Cc yu t x hi khc cn nh hng n doanh nghip nh mi e do v ti phm v bo lc, vic nh bi v chi tr chi trong gi lm vic, s i hi nhiu hn ca nhn vin v cc hot ng tinh thn, li sng lnh mnh, v s chp nhn cng ngh trong i sng. Mi xu hng trn u c th to ra nhng rng buc i vi cc quyt nh v hnh ng ca nh qun tr. Nu mt doanh nghip hot ng nhiu quc gia khc, cc nh qun tr cn quen vi cc gi tr v vn ho ca nhng quc gia v qun l theo nhng phng php trong nhn bit v tun theo nhng quan nim vn ho x hi .
62
Cc yu t nhn khu hc
Cc iu kin nhn khu hc l xu hng thay i v c im dn s nh gii tnh, tui, trnh vn ho, v tr a l, thu nhp, cu trc gia nh, y l nhng c im thng k m c quan thng k hnh chnh Australia dng thu thp thng tin. C th bn nghe nhiu v mt nhm dn s c bit, l "bng n tr s sinh" (baby boomers), nhm ngi ny c sinh ra trong thi gian t 1946 1964. L do bn c nghe nhiu v s kin ny l v s lng nhm ngi ny rt ln. Qua cc giai on trng thnh (i hc, thi nin thiu, o to chuyn ngnh v hin nay h ang tui trung nin), h c th tc ng rt ln bi s lng kh ng ca mnh; nhng nhm ngi th h khc c bit n l nhm dn s thi k Suy thoi (sinh t 1912 1920), nhm th chin II (1922 1927), nhm Hu chin (sinh t 1938 1945), th h X hay nhm Zoomer (sinh t 1965 1977) v th h Y hay th h bung n tr em (sinh t 19778 1984). Nhm dn s sau cng theo d on l ngang bng hoc nhiu hn so vi nhm th h b m chng thi bng n trc y. V th h ny c xem l th h ca k thut s v mng Internet bi s bnh trng ca my tnh v mi th u s ho. Th h ny c li suy ngh, hc tp, sng to, mua sm v chi a theo nhng cch thc khc nhau v c th tc ng rt ln n doanh nghip, nh qun tr.
Cc yu t cng ngh
Trong mi trng chung cc yu t cng ngh c s thay i nhanh nht trong 25 nm qua. Chng ta ang sng trong mt mi trng c cng ngh khng ngng thay i. Chng hn nh cu trc gen ngi c gii m. Hy th ngh n nhng ngha ca bc t ph k diu ny. Cc dng c thng tin ngy cng nh b v c hiu qu hn. Cc vn phng c trang b t ng, cc cuc hi tho in t, Rbt a vo sn xut thay con ngi, cng ngh laser, mch t hp, cc b vi x l vi tc cao v mnh hn, nhin liu nhn to v nhng m hnh kinh doanh hon ton mi trong thi i in t. Nhiu cng ty u t vo lnh vc cng ngh nh Microsoft, Nokia hay Sony. Nhiu cng ty ngy cng p dng h thng doanh nghip in t k thut cao vo qu trnh giao dch nhm ct gim chi ph d tr, thc y giao tip vi nh cung cp v i trc i th cnh tranh. Tng t, cc bnh vin, trng hc, sn bay, c quan cnh st v thm ch l cc t chc hot ng phi li nhun cng ng dng nhng tin b khoa hc k thut nhm t c u th m cc t chc khc khng c c. V c bn, mi lnh vc cng ngh dang lm thay i cu trc ca t chc v cch iu hnh ca nh qun tr.
63
Tm quan trng ca yu t cng ngh c nhc i nhc li trong nhiu chng, th hin s nh hng ca n n quyt nh v hnh ng ca nh qun tr.
Cc yu t v ton cu ho
Nh cp chng 2, ton cu ho l mt trong nhng yu t chnh nh hng n nh qun tr v doanh nghip. Cc nh qun tr trong cc doanh nghip ln v nh u phi chu p lc ln bi s lng cc i th cnh tranh v th trng tiu dng ton cu ngy cng tng. Vn ny c trnh by chi tit trong chng sau.
nh gi s bt trc ca mi trng
Khng c mi trng no l ging nhau, chng khc nhau mc bt trc ca mi trng, do hai yu t quyt nh: mc thay i v mc phc tp ca mi trng doanh nghip. S bt trc ca mi trng c th hin trong bng 3.6.
Mc thay i n nh Mc phc tp Phc 1 Mi trng n nh v d on c t yu t trong mi trng Cc yu t tng t v v c bn l ging nhau Yu cu hiu bit cc yu t thp Nng ng 2 Mi trng nng ng v khng d on c t cc yu t trong mi trng Cc yu t tng t nhau nhng trong qu trnh thay i lin tc Yu cu hiu bit cc yu t thp
tp
64
3 Mi trng n nh v d on c Nhiu yu t trong mi trng Cc yu t khng ging nhau nhng v c bn vn tng t Yu cu hiu bit cc yu t cao
4 Mi trng nng ng v khng d on c Nhiu yu t trong mi trng Cc yu t khng ging nhau v trong qu trnh thay i lin tc Yu cu hiu bit cc yu t cao
Yu t th nht trong cc c im ny l mc thay i. Nu cc yu t trong mi trng doanh nghip thay i thng xuyn th l mi trng nng ng. Nu s thay i khng nh k, l mi trng n nh. Mt mi trng c gi l n nh khi khng c i th cnh tranh mi, khng c nhng t ph k thut mi ca cc i th cnh tranh hin ti, t hot ng ca nhm cng chng gy sc p, n c trng hp ca cng ty nn Akubra Hats Kempsey, New South Wales, cc nh qun tr lun tm kim c hi kinh doanh nhng th trng mi v pht trin nhng mu nn mi nhng mi trng trong cng ty tng i n nh v t bin i. Khng c s thay i t ngt no v cc nh cung cp, th trng v cng ngh. V c bn, nhng chic nn c sn xut ging nhau hng lot k t khi chng ra i. D c mt s thay i v th hiu khch hng, c th thy t s ra i ca hng lot mu m mi (hin ti c hn 100 mu), Nhng mt s mu rt ni ting trc y nh nn cao bi (Cattleman), SnowyRiver, Down Under vn c bn chy nh nhng mu khc. Tri li, 5 hng hng u trong ngnh m nhc( Sony, Warner, BMG, EMI v Universal) phi i mt vi mt mi trng c tnh bt trc khn lng rt cao. S ra i ca a nhc nn MP3 v dch v nghe v ti nhc t Internet nh dch v ca cng ty Napster Inc. ang lm cho ngnh cng ngh thu m lm vo tnh trng khn n. Mc d cc cng ty nhc t lu d thu rt nhiu li nhun t hot ng bn cc loi hng ho hu hnh nh a LP, bng Cassette, CD, nhng c nhiu kh nng th trng ny s bt n v thay i lin tc. Hon ton c th ni y l mt mi trng nng ng. Cn i vi s thay i nhanh chng c th on trc c th sao? C c xem l mi trng nng ng khng? Cc ca hng bn l nh David Jones v Myer l nhng v d in hnh. Thng th doanh thu thu c trong thng 12 ca h chim khong - 1/3 tng doanh thu c nm. Doanh thu trong khong t sau thng 12 n thng ging gim rt mnh. Tuy nhin, bi v s bin ng ny bit trc nn mi trng c xem l khng nng ng. Khi bn v mc bin ng, chng ta hiu l
65
bin ng khng lng trc c. Nu bin ng c th d on chnh xc th khng phi l s bt trc m nh qun tr phi i ph. Mt yu t khc ca s bt trc l mc phc tp ca mi trng. Mc phc tp ca mi trng cp n mt s yu t ca mi trng doanh nghip v tm nhn thc ca doanh nghip v cc yu t . Chng hn nh mt s doanh nghip c gng n gin ho v kim sot cht ch hn mi trng doanh nghip mnh bng vic mua t cc i th ca mnh. Cng t i th, khch hng, nh cung cp v c quan chnh quyn m doanh nghip phi lin h th mc phc tp cng thp v do bt trc trong doanh nghip cng t. Mc phc tp ca mi trng cng c nh lng bi s hiu bit ca t chc i vi mi trng. V d, cc nh qun tr ca cng ty mi gii trn mng E*Trade v Commsec phi hiu bit rt nhiu v hot ng ca nh cung cp dch v Internet nu nh h mun m bo rng trang Web ca mnh lun hot ng, ng tin cy v an ton trong cc giao dch thng mi vi khch hng. Ngc li, nhng ngi qun l trong cc ca hng tp ho nh Safeway v Coles khng cn bit nhiu v nh cung cp ca h. S bt trc ca mi trng nh hng n nh qun tr nh th no? Hy nhn vo bng 3.6, mi trong ma trn u c kt hp t hai yu t: mc bin ng v mc phc tp. 1 (mi trng n nh v n gin) th hin mc n nh thp nht. 4 (mi trng nng ng v phc tp) th hin mc bt trc cao nht. R rng, s tc ng ca nh qun tr ln kt qu kinh doanh ca doanh nghip l cao nht trong 1 v thp nht trong 4. V s bt trc l mi e do i vi hiu qu ca t chc nn cc nh qun tr phi hn ch ti thiu s bt trc i. Nu phi la chn, nh qun tr s hot ng trong mt mi trng nh 1. Tuy nhin, cc nh qun tr him c c hi c la chn hon ho . Hn na, hu ht cc ngnh hin nay u din ra nhng bin i nhanh chng, lm cho mi trng ngy cng bt trc.
66
7.
8.
Cc lp hc u c vn ho. Bn hy m t vn ho ca lp mnh da trn by c im ca vn ho t chc. Vn ho t chc c rng buc gio vin ca bn? Bng cch no?
9.
"Kinh doanh l vic xy dng quan h". Theo bn, cu pht biu ny c ngha l g? N c ngha g i vi vic qun l mi trng bn ngoi?
10.
Hn ch no c th c i vi vic qun l cc mi quan h vi cc i tng hu quan thng qua cch tip cn nh vt qua ranh gii, qun tr i tng hu quan, quan h i tc?
Chng 4
NHNG C S CA HOCH NH
HOCH NH L G?
Nh cp Chng 1, hoch nh l vic thit lp cc mc tiu ca t chc, xy dng chin lc tng qut t c cc mc tiu t ra v pht trin mt h thng cc k hoch ton din phi hp v kt hp cc hot ng ca t chc. N c lin quan n kt qu (nhng g s c thc hin) v phng tin (chng s c thc hin nh th no). Hoch nh c th l chnh thc hoc khng chnh thc. Tt c cc nh qun tr u lin quan n mt s hot ng hoch nh, nhng hot ng hoch nh ca h c th l khng chnh thc. Trong hoch nh khng chnh thc, khng c g c vit ra v c rt t hoc khng c s chia s mc tiu vi cc nh qun tr khc trong t chc. Loi hoch nh ny thng c thc hin trong cc doanh nghip nh, ni m ngi ch c mt tm nhn phn nh ng ta hoc b ta mun doanh nghip ca mnh i n u v bng cch no n c. Hoch nh khng chnh thc thng chung chung v khng lin tc. Mc d ph bin hn trong cc doanh nghip nh, hoch nh khng chnh thc cng tn ti trong cc t chc ln. V mt s doanh nghip nh vn c quy trnh hoch nh tinh vi v cc k hoch chnh thc. 67
Khi thut ng hoch nh c s dng trong cun sch ny, n c ngha l hoch nh chnh thc. Trong hoch nh chnh thc, cc mc tiu c th cho mt nm c xc nh. Cc mc tiu ny c vit ra v chia s vi cc thnh vin khc trong t chc. Cui cng, cc chng trnh hot ng c th c pht trin thc hin cc mc tiu; tc l cc nh qun tr xc nh r rng con ng m h la chn a t chc v cc b phn khc nhau t ni h ang ng n ni h mun n.
Mc ch ca hoch nh
Chng ta c th xc nh t nht bn l do cn phi hoch nh. Hoch nh cho nh hng, gim thiu nhng nh hng ca s thay i, gim thiu s lng ph tha thi v nh cc tiu chun cho qu trnh kim sot. By gi chng ta s i su vo tng mc ch. Hoch nh thit lp n lc c iu phi. N nh hng cho cc nh qun tr cng nh cc nhn vin tha hnh. Khi cc nhn vin xc nh c t chc hoc n v ca h ang i u v v nhng g h s phi ng gp t c mc tiu th h c th phi hp cc hot ng ca mnh v hp tc vi nhau. Nu khng c cng tc hoch nh th cc phng ban v c nhn s lm vic chng cho, khin t chc kh c th t mc tiu mt cch c hiu qu. Hoch nh cng hn ch s bt n nh v n buc cc nh qun tr phi nhn xa trng rng, d bo c nhng thay i c th xy ra, nh gi tc ng ca cc thay i v chun b cc phng n i ph thch hp. N cng buc cc nh qun tr phi ngh n nh hng ca cc ng thi m nh qun tr s dng ng ph trc thay i. D rng hoch nh khng th loi tr nhng thay i nhng n c th gip nh qun tr d on dc nhng thay i v c cch ng ph hu hiu nht. Ngoi ra, hoch nh gip ngn nga tnh trng trng lp v lng ph cng vic. Khi cc cng vic c phi hp xoay quanh nhng k hoch nh sn th vic lng ph ngun lc, thi gian v tnh trng d tha s c gim thiu ti a. Hn na, khi cc phng php thc hin v mc 68
tiu cn thc hin c xc nh r rng qua cng tc hoch nh, s hot ng yu km s tr nn d nhn bit, c th kp thi sa cha hoc loi b. Cui cng, hoch nh thit lp h thng mc tiu v cc tiu chun mc cho hot ng kim sot. Nu chng ta khng chc chn l chng ta ang c gng t c iu g, th lm sao chng ta c th bit c liu chng ta t c iu hay cha? Trong hoch nh, cc mc tiu v k hoch c thit lp. Sau , thng qua cng tc kim sot, chng ta so snh hiu qu hot ng thc t vi cc mc tiu t ra, nhn bit nhng sai khc c bn no, v c nhng thay i sa cha kp thi. Nu khng c hoch nh th s chng c cch no kim sot c!
69
70
Mc tiu chin lc
Th phn ln hn V th trong ngnh cao v n nh Cht lng sn phm cao Chi ph sn xut thp hn so vi cc i th chnh Dng sn phm a dng v hp dn Danh ting tt i vi khch hng Cht lng dch v tuyt ho c cng nhn lun i du trong k thut v pht trin sn phm mi Nng cao nng lc cnh tranh trn th trng quc t Cc c hi pht trin c m rng
Ngun: A.A Thompson Jr & A.J. Strickland III, Strategic Management (New York: McGraw-Hill/Irin, 2001), tr.43
Bng 7.1 cho ta cc v d v mc tiu ti chnh v mc tiu chin lc ca cc tp on ni ting ca M. Nghin cu cc bn bo co hng nm ca cc cng ty Australia v New Zealand cng cho thy cc mc tiu tng t nh vy. Mc tiu ti chnh ph thuc vo tnh hnh hot ng ti chnh ca t chc; cn mc tiu chin lc th li ph thuc vo hiu qu hot ng nhiu mt khc nhau. Ngoi tr mt s t ch tiu ti chnh nht nh, a s cc mc tiu ny cng c th p dng i vi cc t chc phi li nhun. Cn ch rng, mc d vic tn ti ca t chc khng c xc nh l mc tiu c th th n vn ng vai tr cc k quan trng i vi mi t chc. Mt s mc tiu t ra trong bng 7.1 c lin quan trc tip n li nhun, nhng r rng l ch khi cc mc tiu khc cng t c th t chc mi tn ti v pht trin c. Mt cch khc xc nh mc tiu l xc nh xem mc tiu l mc tiu thc hay mc tiu cng b. Bng 7.1 a ra cc mc tiu cng b thng l nhng li pht biu chnh thc v nhng mc tiu m t chc mun nhng c nhn lin quan bit v tin tng. Tuy nhin, nhng mc tiu c cng b r rng trong cc bn bo co nm ca t chc, cc thng bo trong hot ng quan h cng chng, cc li pht biu chnh thc ca cc nh qun tr th thng mu thun vi nhau v b tc ng nng n bi nhng k vng ca x hi i vi t chc. 71
i lc mu thun gia cc mc tiu trn cng xy ra v cc t chc phi p ng yu cu ca nhiu nhm tc nhn khc nhau. Cc nhm tc nhn khc nhau li c cch nh gi hot ng ca t chc khc nhau. V d nh, mt trong nhng mc tiu ca mt t chc Australia l : cng bng trong tuyn dng. Rt nhiu c hi tuyn dng ng trn cc bo vi dng ch : chng ti l nhng nh tuyn dng rt cng bng. Tuy nhin, nu bn quan st t l nam n gi cc chc v trng yu trong t chc, th s thy rng nam gii lun chim u th. Rt nhiu t chc tng tuyn b l nhng nh tuyn dng rt cng tm trong 10, 15 nm, vy thc t th nh th no? Mt bi bo trn t Business Review Weekly thng 10/2001 cho bit rng: ph n chim khong 43% lc lng lao ng nhng ch c 10% s cng ty c gim c l ph n. Bi bo c ph l: Cc t chc ph n phn nh rng s th v hnh ng thiu quyt on ca chnh ph v cc nh tuyn dng duy tr tnh trng ny. Cng ty tuyn dng TMP Worldwide tin hnh thm d kin ca 6.000 cng ty Australia v rt ra kt lun: khong 43% cc tng gim c v qun tr vin cp cao khc cho rng ph n sau k ngh ph sn s khng c lm li v tr c na hoc s khng c c quyn hn nh trc. R rng mc tiu tr thnh mt nh tuyn dng cng bng li khc nhau i vi tng ngi khc nhau. C bao gi bn suy ngh v nhng mc tiu ca mt t chc no c in trn t qung co cha? Ngn hng Westpac pht biu mc tiu ca h l tt c cc th trng v lnh vc kinh doanh chnh yu, h u l s la chn s mt ca khch hng. Mc ch ca Boral li l tr thnh doanh nghip u tu trong ngnh cng nghip vt liu xy dng v ng vai tr ch cht trong ngnh nng lng Australia v khu vc Thi Bnh Dng. S mng ca Email l: tr thnh cng ty cng nghip hng u Australia v khu vc Chu Thi Bnh Dng, hot ng n nh v c trch nhim x hi. Mc tiu l phi mang li cho c ng ngun thu nhp ln hn cc cng ty khc. Trng i hc Monash hng n mc tiu bo m cht lng cao nht trong vic ging dy, hc tp, nghin cu v c nhiu hoat ng sng to, quc t hoc mang tnh cng ng v chuyn mn cao. Nhng li pht biu ny rt m h v xem ra ch th hin c nhng k nng quan h cng chng ca cc nh qun tr hn l mang tnh nh hng cc cng ty phn u. Do chng c g bt ng khi m cc mc tiu t ra ca mt t chc thng khng ph hp vi tnh hnh thc t ca t chc . Cc nhm c ng, khch hng, nhn vin v cng chng mi i tng li nhn c mt b phng hng, mc tiu khc nhau. Ni dung ca nhng mc tiu ny c quyt nh ch yu da trn nhng iu m mi nhm tc nhn mun nghe. Nu bn mun bit mc tiu tht s ca mt t chc nhng mc tiu m t chc ny tht s theo ui th hy quan st cng 72
vic ca cc thnh vin trong t chc. Hnh ng s chng minh c nhng s u tin. V d: c kh nhiu cc trng i hc cam kt s gii hn s s lp hc, gi mi quan h cht ch gia sinh vin vi gio vin v tch cc gip sinh vin tham gia hc tp nghin cu,th li dn sinh vin vo nhng ging ng c hn 300 ngi hoc c th ging dy bng nhng bi ging c ghi hnh li mt lp khc. Cn phi nhn thc c rng mc tiu thc v mc tiu cng b l rt khc nhau hiu c l do v sao hot ng qun tr li c nhiu bt cp n vy! Cc loi k hoch Cch ph bin nht m t cc k hoch ca mt t chc l thng qua vic m t phm vi nh hng (chin lc v tc nghip), khung thi gian (ngn hn, di hn), vai tr (nh hng, hoc hng dn c th) v mc p dng (ch mt ln, hay thng xuyn). Cc tiu ch nh gi k hoch nu trn khng c lp vi nhau. Nh th hin bng 7.2, k hoch chin lc thng di hn, nh hng v p dng mt ln. K hoch tc nghip th ngn hn, hng dn c th, v p dng thng xuyn. Sau y l cc m t chi tit tng loi k hoch. Cc k hoch chin lc l nhng k hoch c p dng trong phm vi ton t chc, thit lp cc mc tiu tng qut ca t chc v xc nh v tr ca t chc trong mi trng hot ng ca n. Nhng k hoch c th ho nhng phng php t c cc mc tiu tng qut ca t chc th c gi l cc k hoch tc nghip. Hai loi k hoch ny khc nhau nh th no? K hoch chin lc thng bao gm khung thi gian di hn. N cng bao gm nhng nh hng xa, rng hn ca t chc. K hoch chin lc cng gm c vic thit lp ca mc tiu, trong khi k hoch tc nghip th xc nh nhng cch t c mc tiu. K hoch tc nghip cng ch bao gm nhng khong thi gian tng i ngn: hng thng, tun hay theo ngy. S khc bit v thi gian gia k hoch ngn hn v di hn c rt ngn dn. Trc y, k hoch di hn thng ko di n hn by nm. Hy th tng tng sau by nm th bn s thch mnh tr nn nh th no, khi bn s hiu c cc nh qun tr vt v th no khi hoch nh k hoch cho mt tng lai xa nh th. Hin nay do mi trng hot ng ca cc t chc tr nn t n nh hn nn khi nim v k hoch di hn phn no thay i. Trong cun sch ny, cc k hoch di hn c quy nh l nhng k hoch ko di hn ba nm. Cc k hoch ngn hn th ch khong di mt nm. Cc cm t khc ch bt k khong thi gian no trong phm vi thi gian trn. Cc t chuyn dng ch thi gian nh trn y th c s dng rng ri, tuy vy, mt t 73
chc c th t t ra mt khung thi gian ring ph hp vi nh, hay k hoch ca mnh. Thng thng nhng k hoch c th c xem l tt hn cc k hoch mang tnh nh hng. Cc k hoch c th c xy dng rt chi tit, r rng v khng cn phi gii thch thm. Chng xc nh nhng mc tiu rt c th, v r rng. V d nh, mt gim c mun tng nng sut cng vic ln 8% trong 12 thng, s thit lp mt quy trnh lm vic c th, phn b ngn sch, v cc k hoch chi tit t c mc tiu . Nhc im ca cc k hoch c th l chng i hi s r rng v s d on chnh xc iu ny li thng rt kh thc hin. Khi tnh hnh khng n nh, v cng vic qun l i hi s linh hot nhm phn ng kp thi trc nhng bin i bt ng, th li cn phi s dng cc k hoch mang tnh nh hng. Cc k hoch nh hng l nhng k hoch linh ng, ch a ra nhng ch dn chung. Chng t ra nhng im trng yu nhng li khng rng buc cc nh qun tr vi nhng mc tiu hay nhng tin trnh cng vic c th. Thay v a ra mc tiu ct gim chi ph 4% v tng doanh thu ln 6% trong vng 6 thng, cc nh qun tr c th t ra cc k hoch nh hng tng li nhun t 5% n 10% trong vng 6 thng . Cn phi cn nhc gia tnh linh hot c c t cc k hoch mang tnh nh hng vi nhng thit hi c th c khi khng p dnh k hoch c th. Mt s k hoch c s dng nhiu ln trong khi mt s khc th li ch c s dng mt ln. K hoch s dng mt ln l nhng k hoch c p dng mt ln gii quyt mt vn no trong mt bi cnh c th. V d nh, khi cng ty Singapore Telecom (SingTel) a vo hot ng h thng kim sot Cable & Wireless Optus th cn phi c mt k hoch s dng mt ln hng dn vic kim sot Optus. Ngc li, Cc k hoch thng trc l nhng k hoch c dng nhiu ln hng dn cc cng vic lp i lp li. K hoch lin tc gm cc chnh sch, lut l, v cc tin trnh. Mt v d ca dng k hoch lin tc l chnh sch chng quy ri tnh dc ca trng i hc Sydney.
Thit lp mc tiu
Joan Taylor va c bu lm ch tch Hi sinh vin trng i hc. C y mun t chc ca mnh tch cc tham gia vo cc vn mi trng hn. Lin Wei tt nghip i hc ngnh thng mi in t v cng ngh thng tin 3 nm trc v lm vic mt cng ty dch v t vn. Anh va c b nhim lm lnh o mt nhm tm ngi trong k hoch pht trin thng mi in t v hy vng s gip nhm ca mnh ng gp ti 74
chnh nhiu hn cho cng ty. Vy Joan v Lin cn lm gi? iu u tin m h cn lm l xc nh mc tiu. Xc nh nh th no? Chng ta s tm hiu vn trn trong phn ny. Phng php thit lp mc tiu Nh ni trn, mc tiu gip nh hng qu trnh ra quyt nh v hot ng ca cc nh qun tr cng nh xc lp nhng tiu chun nh gi cng vic. Bt c cng vic g m cc thnh vin t chc thc hin u phi gp phn gip cho n v ca mnh cng nh t chc ca mnh t c mc tiu t ra. Cc mc tiu c th c xc nh thng qua cc phng php truyn thng hoc phng php qun tr bng mc tiu (MBO). Nguyn tc trng tm ca phng php xc lp mc tiu theo kiu truyn thng l cc mc tiu s c a ra cp cao nht v sau s c phn chia thnh cc mc tiu nh hn phn b cho cp di trong t chc. Chng hn nh, ch tch ca mt doanh nghip sn xut s thng bo cho ph ch tch ph trch sn xut rng ng mun chi ph sn xut trong nm ti s l bao nhiu cng nh s thng bo ph ch tch ph trch Marketing v mc doanh s m ng mong i trong nm nay. Sau , hiu qu hot ng s c xem xt, nh gi a ra kt lun cui cng rng cng ty c t c nhng mc tiu ra hay khng. Phng php ny gi nh rng nhng nh qun tr cp cao bit c iu g l tt nht cho t chc mnh v h l ngi thy c bc tranh ton cnh ca vn . Do , cc mc tiu c thit lp v phn b cho tng cp bc trong t chc khng ch c tnh cht hng dn v ch o, i khi cn c tnh p t phng cch lm vic ca tng c nhn nhn vin. Nhng n lc lm vic ca nhn vin cc cp bc khc nhau v trong nhng lnh vc khc nhau u hng vo vic t c mc tiu ra trong phn trch nhim ca h. Mt trong nhng vn ny sinh trong cch tip cn theo kiu truyn thng ny l, nu nhng nh qun tr cp cao a ra nhng mc tiu cho t chc mt cch chung chung, v d nh t c li nhun cao hay gia tng th phn, th nhng mc tiu kiu ny cn phi c c th hn, chi tit hn khi a xung cc cp thp hn. mi cp bc, nh qun tr xc nh v c th ho ccmc tiu theo cch l gii v suy ngh ca ring mnh. Tuy nhin, vic s lm cho cc mc tiu b mt i tnh khch quan v tnh ng nht xuyn sut t chc. Hnh 7.2 minh ha cho tnh hung s xy ra trong trng hp .
75
Chng ta cn ci thin hiu qu hot ng ca cng ty Ti mun thy mt s ci thin v li nhun ca ban
Tuy nhin, khi th t cc mc tiu trong t chc c xc lp mt cch r rng, n s to nn mt h thn cc mc tiu thng nht vi nhau, hay dy chuyn phng tin mc tiu. iu ny c ngha l nhng mc tiu cp cao hn - cc mc tiu cui cng c kt ni vi nhng mc tiu cp thp hn, ng vai tr l phng tin gip t c nhng mc tiu cui cng. Ni cch khc, vic t c mc tiu cp thp s tr thnh phng tin gip t c mc tiu cp cao. V vic t c nhng mc tiu cp s tr thnh phng tin t c mc tiu nhng cp tip theo na (mc tiu cui cng). V quy trnh c th tip din xuyn sut tt c mi cp ca t chc. y chnh l quy trnh ca phng php xc lp mc tiu theo kiu truyn thng. Thay v xc lp mc tiu theo kiu truyn thng, hin nay nhiu t chc ang p dng phng php qun l bng mc tiu (MBO). Theo h thng qun l ny, nhn vin v cc nh qun tr ca h s cng nhau quyt nh phng php c th thc hin cc mc tiu, xem xt, nh gi tin thc hin mc tiu mt cach thng xuyn v theo tng giai on, khen thng cng s c quyt nh da trn nhng nh gi ny. Trong MBO, mc tiu khng ch qun l m cn l ng c thc y nhn vin. Qun l bng mc tiu bao gm 4 yu t: mc tiu c th, tp th ra quyt nh, c thi hn r rng, v phn hi v thnh tch. N tp trung vo vic thc hin cc mc tiu do tp th ra nhm thc y tinh thn n lc lm vic ca tng nhn vin. Hnh 7.3 lit k cc bc theo trnh t trong mt quy trnh MBO in hnh. 76
1. Xc nh mc tiu v chin lc ca t chc. 2. Cc mc tiu chnh c phn b cho cc n v v phng ban. 3. Cn b qun l cc n v phi hp vi cp trn xc nh cc mc tiu c th ca n v. 4. Cc mc tiu c th c phi hp thit lp cho tt c cc thnh vin trong cc phng ban. 5. Cc k hoch hnh ng, xc nh nhng mc tiu cn t n, c c th ha v c cc nh qun tr v cp di thng qua. 6. Cc k hoch hnh ng c trin khai. 7. Tin trnh thc hin cc mc tiu c kim tra thng xuyn, thng tin phn hi c cung cp. 8. Vic hon thnh cc mc tiu c thc y bi h thng thng trn kt qu cng vic.
Vy phng php MBO c hiu qu nh th no? Mt cng trnh nghin cu v phng php MBO khng nh phng php ny lm tng nng sut hot ng ca t chc v hiu qu lm vic ca nhn vin. Chng hn nh mt bng nghin cu trn 70 t chc c s dng phng php MBO cho thy, 68 trong s cng nhn rng MBO gip lm tng nng sut ca t chc h. Bng nghin cu ny cng a ra kt lun v nhng yu t cn thit cho s thnh cng trong vic ng dng MBO vo t chc, l nhng cam kt s thc hin mc tiu ca cc nh qun tr cp cao. Mt vn ny sinh khi p dng phng php ny vo t chc l, xt trong mi trng lun bin ng nh hin nay th vic ng dng ny c th l khng c hiu qu nhiu. Mt quy trnh MBO i hi tnh n nh nhn vin c thi gian hon thnh cc mc tiu ra ca mnh. Nu c lin tc mi tun li ra mt mc tiu mi, nhn vin s khng c thi gian lm vic t c mc tiu cng nh xem xt, nh gi li kt qu . Mt vn khc na l, nu mt nhn vin ch chm chm vo vic thc hin cc mc tiu ca mnh m khng quan tm g n cng vic ca ngi khc trong nhm, trong t chc, iu c th gy ra tc dng ngc cho t chc. Do , mt nh qun tr phi bit cch lm vic tht cht ch vi tt c cc thnh vin trong nhm mnh bo m rng tt c cc thnh vin u thng hiu c cng vic ca nhau. Cui cng, nu ng dng MBO n gin ch hon thnh tt cc cng vic bn giy, nhng nhn vin s khng c ng lc thi thc h hon thnh cc mc tiu.
77
c im ca nhng mc tiu c thit lp tt Khng phi tt c cc mc tiu u c ra nh nhau! C mt s mc tiu hn hn nhng mc tiu khc. Lm th no bn c th phn bit c chng? iu g l yu t to nn mt mc tiu c th? Hnh 7.4 cho ta thy nhng c im ca nhng mc tiu r rng . Mt mc tiu c th cn xc nh r nhng kt qu hn l t ra cc hnh ng. Kt qu cui cng l nhn t quan trng nht quyt nh trong vic ra bt k mc tiu no, v do cc mc tiu c t ra phi phn nh c iu ny. Yu t tip theo l, mt mc tiu phi o lng v nh lng c. Nu mt mc tiu c th nh lng th vic nh gi t c mc tiu hay khng s n gin hn nhiu. Gi s mt trong nhng mc tiu m t chc bn hng n l sn xut ra nhng sn phm cht lng cao. i vi bn, th no l sn phm cht lng cao ? V c rt nhiu cch nh ngha v cht lng, do mc tiu a ra phi a ra cch thc nh gi c th sn phm ca bn c cht lng cao hay khng. Thm ch ngay c lnh vc kh nh lng, bn cng phi tm mt vi cch c th no xc nh xem mc tiu ca bn c t c khng. Ti sao phi t ra mc tiu khi m chnh bn cng khng th xc nh rng c t c mc tiu hay khng? Khi cp n vic xc nh nhng cch thc nh gi vic hon thnh mc tiu, th mt mc tiu r rng cn phi c nh r trong mt khung thi hn c th. Mc d bn c th thch nhng mc tiu kt thc m hn v tnh linh hot ca n, nhng trn thc t th chnh nhng mc tiu khng xc nh khung thi hn nh th li lm cho t chc km linh hot hn. S d c iu ny l do bn khng chc chn khi no th cn phi hon thnh mc tiu hay khi no th nn loi b nhng mc tiu s khng bao gi c th hon thnh c. Mt mc tiu c th lun xc nh r khung thi hn c th. Ngoi ra, mc tiu c th c tnh thch thc nhng phi l mc tiu kh thi. Nhng mc tiu qu d dng hay nhng mc tiu kh t ti u khng thc y c con ngi. Yu t tip theo, mt mc tiu c th cn c trnh by bng vn bn. iu ny dng nh s mt nhiu thi gian, nhng chnh vic vit ra mc tiu s khin ngi ta phi cn nhc cn thn hn. Thm vo , nhng mc tiu c vit ra chnh l nhng bng chng hu hnh ni ln tm quan trng ca vic phi thc hin mc tiu. Cui cng, mt mc tiu c th cn phi c ph bin ti tt c cc thnh vin trong t chc. Vic mi ngi u nhn thc r v mc tiu s bo m rng tt c h u ang trong cng mt trng thi, mt tinh thn lm vic ging nhau gip cho mc tiu ca t chc c th hon thnh c.
78
ra mc tiu trn c s kt qu, ch khng phi hnh ng o lng c v xc nh c Xc nh khung thi hn r rng C tnh thch thc nhng phi kh thi Phi c trnh by bng vn bn Phi c ph bin cho tt c cc thnh vin trong t chc
Cc bc trong vic xc lp mt mc tiu r rng Nhng bc no m mt nh qun tr cn phi tin hnh khi thit lp mt mc tiu? Qu trnh xc lp mc tiu bao gm 5 bc sau. 1. nh gi li s mng ca t chc - mc ch quan trng ca t chc. Nhng tuyn b khi qut v s mng ca t chc v nhng iu t chc mun t ti s l nhng hng dn chung cho nhng iu m cc thnh vin trong t chc cho l quan trng. (Chng 8 s ni r hn v s mng ca t chc). Do cn thit phi xt n cc s mng ca t chc trc khi tho mc tiu v nhng mc tiu ny s phn nh chnh s mng ca t chc. 2. nh ga nhng ngun lc sn c. Bn khng nn ra nhng mc tiu m bn khng th t ti vi ngun lc c hn ca mnh. Mc d nhng mc tiu th cn c tnh thch thc nhng n cng phi thc t. Bi v, nu nh nhng ngun lc bn c khng bn t c mc tiu d bn c gng v n lc ht sc, th bn cng khng nn ra n. iu ging nh chuyn mt ngi c thu nhp $50.000 mi nm v khng c thm bt k ngun ti chnh no khc m li ra mc tiu xy dng mt cn nh tr gi $1 triu trong 2 nm. Mc d ngi y c lm vic chm ch n th no i na, th iu cng bt kh thi. 3. T mnh quyt nh mc tiu hay vi s h tr ca ngi khc. Nhng mc tiu ny phn nh nhng kt qu m t chc mong i; do nn tng xng vi nhng mc tiu khc ca t chc trong nhng lnh vc khc. Nhng mc tiu cn phi c th, o lng c v bao gm mt khung thi hn r rt. 79
4. Vit ra nhng mc tiu v ph bin n cho tt c nhng ngi c lin quan. Li ch ca vic vit ra v ph bin mc tiu c trnh by phn trc. 5. nh gi kt qu xem c t c mc tiu hay khng. a ra sa i nu cn. Mt khi mc tiu c thit lp, vit ra v ph bin, iu c ngha l nh qun tr sn sng pht trin mt k hoch theo ui mc tiu.
Ho ch nh chin lc
Qu n tr cp cao
Qu n tr cp trung
Ho ch nh tc nghip
Qu n tr cp c s
80
Hnh 7.5 s cho thy mi tng quan gia cp bc ca nh qun tr trong t chc v loi k hoch ra. Thng thng nhng nh qun tr cp thp s ra nhng k hoch tc nghip. Cn nhng nh qun tr cp cao hn s ra nhng k hoch chin lc cho t chc. Nhn t th hai nh hng n vic hoch nh l yu t bt n ca mi trng. Khi mi trng c nhiu bt n th cc k hoch phi c th nhng linh hot. Nhng nh qun tr phi sn sng bt u li hay sa cha k hoch nu cn. Thm ch i lc, cc nh qun tr phi hu b k hoch ca mnh. Continental Airlines l mt v d, Tng gim c- ng Gordon M.Bethune v cc y vin khc ra mt k hoch c th cung cp nhng chuyn bay ng gi, iu m khch hng quan tm nht, gip cng ty tng tnh cnh tranh trong ngnh hng khng y bt n. Do tnh bt n cao , ban gim c xc nh l mt ni n, ch khng phi mt chuyn bay, v sn sng thay i k hoch nu iu l cn thit t c mc tiu l nhng chuyn bay ng gi. Hn na, cc nh qun tr nn tip tc cng tc hoch nh mt cch cn thn vo thi im th trng bt n bi v cc nghin cu cho thy rng phi mt t nht bn nm th cc n lc ca t chc mi c tc ng tch cc n hiu qu hot ng. Nhn t khch quan cui cng c nh hng n hoch nh l thi hn ca k hoch. i vi nhng k hoch c nh hng n nhng d nh trong tng lai th cc nh qun tr nn nh mt thi hn di hn . Khi nim cam kt c ngha l nhng k hoch nn c tri ra trong khong thi gian di t c nhng d kin t ra khi trin khai k hoch. Vic hoch nh vi thi hn qu di hoc qu ngn u khng t c hiu qu v hiu sut cao. hiu c tm quan trng ca nim cam kt i vi vic hoch nh ra sao, hy xt trng hp ca nh ht Opera Sydney trong chng 6. Cng trnh vi chi ph t ny c khi cng trc khi bn thit k hon tt. Chnh ph bang d kin thi cng trong vng 4 nm vi ph tn 7 triu la nhng thc t phi mt 16 nm xy dng cng trnh vi ph tn trn 100 triu la. R rng chnh ph t ra qu nhit tnh trc khi hiu r tnh quy m ca d n. Mt v d khc v nim cam kt l mt trng i hc c chnh sch cung cp t cho i ng ging vin c hn 20 tui ngh m khng c mt k hoch thc hin d nh cho 5 nm tip theo. Bn cng c th xem xt trng hp ca chnh ph New Zealand vi d n u t 0,8 t la cho ngnh hng khng New Zealand vo thng 10 nm 2001 khi m cc hng hng khng trn th gii ang thua l v lng vn u t cho ngnh hng khng gim st trm trng. Nhng v d va nu minh ha cho nim cam kt nh th no? Nhng quyt nh c a ra tr thnh nhng rng buc cho nhng hnh ng v mc chi tiu 81
trong tng lai. Tc ng ca nhng quyt nh c a ra ny buc nhng nh lp k hoch phi sng cht vi chng cng vi tt c nhng h qu ca n bt k l tt hay xu. Nhng phng php hoch nh Cc nh chc trch a phng, tiu bang v lin bang cng hp tc vi nhau trong mt k hoch nhm gim thiu tnh trng nhim mn v xi mn tt c cc vng min ca nc Australia. Cc nh qun tr ti Testra (nh cung cp in thoi v cc dch v vin thng khc Australia) trin khai cc k hoch i ph vi s cnh tranh ngy cng gay gt cc th trng truyn thng sau khi ngnh ny d b cc ro cn gia nhp ngnh. John Ross, mt thng nhn v c ngi Australia chuyn kinh doanh cc my nh c hoc bn u gi trn trang web E-bay. ng nhn ra rng hnh thc mua bn trn trang web E-bay M c xu hng st gim, do nh hng ca s suy thoi kinh t v thm ha New York nm 2001. ng ta lp k hoch kinh doanh mi thay th cho nhng thng v b mt. Trong mi trng hp nh vy, vic hoch nh c thc hin khc i i cht. Ngi ta c th nm r cch thc mt t chc tin hnh hoch nh nh th no bng cch nhn vo nhng ngi lm cng tc hoch nh . Theo phng thc tip cn truyn thng, vic hoch nh c thc hin hon ton bi cc nh qun tr cp cao - nhng ngi thng c h tr bi phng k hoch chnh thc, ni tp trung mt nhm cc chuyn gia hoch nh c trch nhim h tr thit lp nhng k hoch khc nhau ca t chc. Theo phng thc tip cn ny, cc k hoch c trin khai bi cc nh qun tr cao cp s chuyn xung nhng cp t chc thp hn, ging nh cch tip cn truyn thng trong vic xc lp mc tiu. Khi nhng k hoch chuyn xung cc b phn trong t chc, chng s c iu chnh ph hp vi nhu cu c th ca tng b phn. Mc du phng thc tip cn ny gip hoch nh mt cch ton din, c h thng v lin mch, nhng ch yu ch l tp trung trin khai ci k hoch mt bn k hoch ch ton nhng thng tin ti ngha b vt sang mt bn v chng bao gi c ai s dng hng dn hay iu phi nhng n lc trong cng vic. Trong thc t, khi thc hin mt cuc kho st vi cc nh qun tr v tin trnh hoch nh theo kiu t trn xung trong t chc, trn 75% s ngi cho rng phng thc tip cn trong vic hoch nh ca cng ty l cha c tha ng. Li phn nn ph bin l nhng k hoch chng qua ch l mt m giy t m bn chun b sn cho cc nhn vin hoch nh trong cng ty v sau lng qun ngay. Mc du phng thc tip cn truyn thng theo kiu t trn xung trong vic hoch nh ny vn cn c nhiu t chc s dng, song n ch t hiu qu khi cc nh qun tr hiu c tm quan trng ca
82
vic to ra loi ti liu hu dng, kh thi cc thnh vin trong t chc thc s thy c hng i v li ch dn. Mt phng thc tip cn khc l nhiu thnh vin trong t chc cng tham gia hoch nh. Theo phng thc tip cn ny, nhng k hoch khng c chuyn t cp cao n cp thp, thay vo , n c thit lp v trin khai bi cc thnh vin nhng cp khc nhau, nhng n v cng vic khc nhau ca t chc p ng c nhng nhu cu c th. Trong Vn phng th tng v Ni cc cp cao ca Queensland, mi nhn vin u lin quan n tin trnh hoch nh, chng hn nh: Tin trnh hoch nh chin lc cho giai on 19992002 c sa i ph hp v nhng tiu chun qun l kt qu hot ng v tn dng cc tin ch ca cc qu trnh tham vn c s dng nhm a ra nhng c s nh gi kt qu hot ng. Tin trnh hoch nh c s tham vn m bo s kt ni trc tip gia k hoch chin lc, cc k hoch kinh doanh, vic nh gi hot ng v cc chng t v ngn sch s c cc nhn vin s dng trit t c nhng mc tiu ti chnh v chin lc ca phng ban . Vic hoch nh c nhn cng c em ra kim nghim. Nhng bi hc kinh nghim t cc th nghim trong cc phng ban trc y c s dng ti thit k cc tha thun hot ng iu hnh v tin trnh tha thun hot ng c nhn. Tin trnh mi ny c thc hin bi c nhn da trn nn tng tp th. Mt khi cc thnh vin trong t chc tham gia tch cc vo vic hoch nh, h s nhn ra rng k hoch khng n thun ch l nhng g c vit ra trn giy. H c th hiu c rng nhng k hoch cn c dng cho ch o v iu phi cng vic.
83
4. Vic hoch nh trong cc t chc phi li nhun nh Hi ch thp khch vi vic hoch nh trong cc t chc v li nhun nh Cng ty Carlton United Brewery nh th no? 5. Loi hoch nh no bn thc hin trong cuc sng ca mnh? M t cc k hoch ny da trn cc khi nim (a) chin lc hoc tc nghip (b) ngn hn hoc di hn (c) c th hoc nh hng.
Chng 5:
QUN TR CHIN LC
TM QUAN TRNG CA QUN TR CHIN LC
Ngy nay, cc nh qun tr ti gii trn th gii u nhn thc c vai tr quan trng ca qun tr chin lc i vi hiu qu hot ng ca cc t chc. Nh ccchin lc c xy dng k lng, cng ty Aldi ca c v cng ty Pick & Pay ca Nam Phi gt hi nhiu thnh cng trn th trng ni a trong lnh vc pht trin cc h thng siu th, v hin hai cng ty ny ang thm nhp vo th trng Australia vn do hai tp on Coles v Woolworths thng lnh t trc n nay. Hindustan Lever Ltd l mt cng ty n chuyn kinh doanh cc mt hng x bng, bt git v thc phm pha ch em li mc li nhun 120% cho cc c ng trong ba nm nh vic xy dng v trin khai cc chin lc kinh qu. Mt v d in hnh khc l hng dc phm Millenium Pharmaceuticals of Cambridge, bang Massachusetts; hng ny khai thc tt nhng kin thc v nng lc khoa hc chuyn ngnh v cc dc phm da trn c s gen di truyn, nh hng c xp vo nhm cc cng ty dc phm hng u th gii. Trong phn ny chng ta s xem xt th no l qun tr chin lc v l do v sao n c tm quan trng ln lao i vi cc nh qun tr.
Qun tr chin lc l g?
u tin, hiu c nhng yu t nn tng ca chin lc v qun tr chin lc, chng ta s xem xt nhng hot ng din ra trong ngnh kinh doanh siu th bn l. Ti th trng Australlia, hai i gia mnh nht trong lnh vc ny l tp on Coles v 84
tp on Woolworths, c hai cnh tranh ginh quyn thng tr th trng t nhiu nm nay. C hai h thng siu th ca Coles v Woolworths c nhng im tng ng ng kinh ngc: t khng gian trong siu th, tn hng, cung cch phc v v n c mc tiu kinh doanh ca t chc. Tuy nhin, ti nhng thi im khc nhau, mt trong hai tp on s vt qua i th ca mnh (v lnh vc ti chnh hoc bt k lnh vc no khc). Ti sao li nh vy? in hnh nh hi thng 10 nm 2001 va qua, Woolworths c phn tri hn Coles nh vo chin lc tp trung mnh vo mng thc phm. Nh vy, d thy rng hiu qu hot ng ca cc t chc khc nhau l do c s khc bit trong vic lp chin lc v nng lc cnh tranh gia cc t chc. Qun tr chin lc l tp hp cc quyt nh v hnh ng qun tr c nh hng n hot ng kinh doanh di hn ca mt t chc. N bao gm tt c cc chc nng qun tr c bn: lp k hoch, t chc, trin khai v kim sot chin lc. Qu trnh thc hin cc bc qun tr chin lc trong mt t chc s c cp chi tit trong phn sau ca chng.
mt s khc li cho rng k hoch chin lc l quan trng. Thm vo , nhng nghin cu v tnh hiu qu ca vic hoch nh v qun tr chin lc cho thy rng cc cng ty c h thng qun tr chin lc cht ch c th t li nhun ti chnh cao hn hn so vi nhng cng ty khng c h thng ny. Ngy nay, qun tr chin lc khng ch gii hn trong cc t chc kinh doanh na m n cn p dng rng ri trong cc c quan chnh ph, bnh vin v cc t chc phi li nhun khc. Chng hn, khi cc t chc cng ng thuc Hip hi Pht trin K nng Quc gia do chnh ph Australia ti tr mun thc hin mc tiu gim t l tht nghip c yu cu phi trnh cc k hoch kinh doanh hu hiu chng minh vic s dng ngn qu ca mnh, p dng vic qun tr chin lc nhm ch ra cc vn quan trng nht v a ra nhng phng n chin lc hp l nht. C quan ng u ca cc t chc ny, Hip hi Chia s k nng Quc gia, cng s dng vic phn tch chin lc c th cung cp cc dch v tin ch cho cc t chc thnh vin, trong bao gm c vic trin khai k hoch bo him c qun l sau khi chnh ph tuyn b khng chu trch nhim v vn bo m mt h thng mng hon ho na. Mc d qun tr chin lc i vi cc t chc phi li nhun cha c nghin cu k lng nh i vi cc t chc v li nhun, nhng n vn ng vai tr quan trng trong cc t chc ny.
87
tr nhn ra khi no th mc tiu cn phi c iu chnh. Tng t nh vy th vic hoch nh chin lc hin ti cho cng ty cng rt quan trng.
Khch hng:
Chng ti tin rng trch nhim u tin m chng ti phc v l cc bc s, y t, bnh nhn, cc b m v tt c nhng ngi no s dng sn phm v dch v ca chng ti. (Cng ty Johnson & Johnson) Sn phm hoc dch v: Sn phm v dch v chnh ca t chc l g?
Cc sn phm chnh ca AMAX bao gm hp kim molyben, than , qung st, ng, ch, km, xng du, kh t, b tt, pht pht, niken, tungsten, bc, vng, v magi. (Cng ty AMAX) Th trng: T chc tp trung cnh tranh vo khu vc i l no?
Trng tm ca chng ti l th trng Bc M, mc d c th khai thc nhng c hi kinh doanh ton cu,. (Cng ty Blockway) Cng ngh: T chc hin ang p dng cng ngh g?
Cng ngh p dng cho nhng khu vc ny l cng ngh bao ph ht ri. (Tp on Nashua) Quan tm n s tn ti, tng trng v li nhun: T chc c cam kt t c tng trng v n nh ti chnh khng?
V phng din ny, cng ty cam kt tin hnh cc hot ng kinh doanh mt cch cn trng, gip mang li li nhun v tng trng nhm m bo thnh cng ln nht cho Hoover. (Tp on Hoovers Universal) Trit l kinh doanh: Nim tin c bn, cc gi tr tha nhn, nguyn vng v nhng u tin v o c kinh doanh ca t chc l g?
Mi trit l kinh doanh ca chng ti da trn mt quy tc vng. l tinh thn sn sng chia s v quan tm chm sc nhau trong mi ngi lun cm thy vui thch khi c cng hin thi gian, kin thc v kinh nghim ca mnh. (Hng M phm Mary Kay) nim vt thn: Li th cnh tranh v nng lc c bit ca t chc l g?
Crown Zellerbach cam kt nng cao nng lc cnh tranh trong vng 1000 ngy bng cch khai thc ti a nng lc sng to v kh nng tim tng ca tng nhn vin trong cng ty. (Cng ty Crown Zellerbach) S quan tm n hnh nh trc cng ng: T chc p ng nhng yu cu v nhng vn mi trng v x hi nh th no?
cc vn vn bn lut sp c ban hnh s c tc ng nh th no n tnh hnh ca t chc v c im ca th trng lao ng ti ni t chc ang hot ng. Khi phn tch mi trng, cc nh qun tr cn ch c mi trng chung v mi trng ngnh hiu r din tin ca cc xu hng trn th trng. Chng hn, cc gim c trong ngnh sn xut dng c th thao nhn thy ngnh ny ang trong giai on thay i. T lu ngnh ny b thng tr bi cc nhn hiu th thao ni ting nh Nike, Rawlings; nhng gn y th trng bt u c s thay i khi hng chc cng ty nh xut hin, tp trung sn xut dng c th thao phc v cho gii th thao thch cm gic mnh. Kh nhiu nhng cng ty loi ny gt hi c thnh cng t nhng tr chi cm gic mnh X Games, hay cuc ua ti ESPN t chc cc cuc thi trt vn, patin Cc nh qun tr ca cc cng ty c tn tui ln cc cng ty cn non tr u mun nm r xu hng thay i ca mi trng kp thi a ra nhng gii php thch hp. Bc 2 ca quy trnh qun tr chin lc kt thc khi nh qun tr hiu r nhng g ang din ra trong mi trng bn ngoi v nhn bit c cc xu hng quan trng c tc ng n cng ty.
Bc 3: Xc nh c hi v thch thc
Sau khi phn tch mi trng, nh qun tr cn nh gi cc c hi m t chc c th nm bt v nhng thch thc phi ng u. C hi l nhng hng c tc ng tch cc, thch thc l nhng hng c tc ng tiu cc trong mi trng bn ngoi. Cn bit rng mt mi trng c th em n nhng c hi cho t chc ny nhng li l nhng thch thc i vi t chc khc; iu ny ph thuc vo nng lc v kh nng qun l ngun lc gia cc t chc khc nhau. in hnh nh Qantas Airlines v Virgin Blue pht trin hng thnh trong ngnh hng khng nhiu bin ng cn Ansett va Impulse th li tht bi.
nng ca t chc l c o, duy nht th n s tr thnh nng lc ct li ca t chc . Nng lc ct li l nhng ngun lc, kh nng gip to ra gi tr chnh cho t chc, n tr thnh v kh cnh tranh hiu qu. Ingvar Kampard, ngi sng lp cng ty IKEA, cho rng thnh cng mt th trng nc ngoi th ngoi vic c nhng k nng c bn trong cng tc phn khc th trng th cng cn phi am hiu v tp qun kinh t vn ho ca vng . IKEA l mt trong nhng cng ty thng mi thnh cng nht trn th gii, kinh doanh sn phm ni tht m khch hng c th t mnh lp t ti nh. Li th c bn ca cng ty chnh l thit k nhng sn phm ni tht hp thi, c cht lng cao, c o v hp ti tin ngi tiu dng. Thnh lp nm 1943, IKEA c 160 ca hng 30 nc, hng nm n trn 100 triu lt khch hng. Nm 2001, cng ty t tng doanh thu ton cu khong 11,3 t euro.
Bc 5: Xc nh im mnh v im yu.
Cc phn tch bc 4 s cung cp s nh gi chnh xc cc ngun lc ca mt t chc (ngun vn, s am hiu cng ngh, ngun lao ng lnh ngh, i ng qun tr giu kinh nghim). N ch ra kh nng ca t chc trong vic thc hin nhng cng vic chc nng khc nhau nh marketing, sn xut, nghin cu v pht trin, h thng thng tin, ti chnh, k ton, qun l ngun nhn lc. Bt k hot ng no m t chc thc hin tt hoc bt k ngun lc no c tnh c bit u c xem l im mnh ca t chc . im yu l cc hot ng m t chc khng lm tt hoc nhng ngun lc t chc cn nhng khng c. Xem li bi c u chng, cc gim c ca khch sn ny da vo u xc nh im mnh, im yu ca khch sn mnh? Vic am hiu vn ho t chc cng nh nhng im mnh yu l mt yu cu cn c xem xt k cng. Nh qun tr cn bit rng mt vn ho mnh hay yu s c tc ng khc nhau n chin lc ca t chc. Nh cp chng 3, vn ho ca mt t chc l c im ca t chc . N phn nh cc gi tr, nim tin v cc tiu chun c chia s trong t chc v cho bit cch m cng vic c tin hnh. Trong mt nn vn ho mnh, cc nhn vin hiu r cng ty ca mnh. S thng sut ny s gip cc nh qun tr d dng truyn t cho nhn vin mi nhng li th cn bn v im mnh ca cng ty. Ti ca hng David Jones ni c truyn thng phc v v tho mn rt tt khch hng, cc nh qun tr c th gip nhn vin mi ho nhp vi nn vn ho chung ny nhanh hn rt nhiu so vi cc i th c vn ho yu hn. D nhin , vn ho mnh cng c yu im l rt kh b thay i. Mt vn ho mnh c th tr thnh mt ro cn ln trong vic p dng nhng ci tin ,i 90
mi trong chin lc ca t chc. Mt t chc c vn ho mnh d tr thnh n l cho chnh thnh cng m t chc tng t c. Chng ta u bit rng, cc vn ho khc nhau c tc dng khc nhau trong vic khuyn khch t chc mo him, p dng nhng tin b mi, hay c c hiu qu hot ng tt. Cc yu t vn ho ny c nh hng n chn la chin lc ca nh qun tr. Chng hn nh, trong mt t chc c vn ho ngi mo him th cc nh qun tr thng chn cc chin lc mang tnh an ton, gim thiu cc ri ro v ti chnh, ch phn ng trc cc thay i ca mi trng hn l c gng d on nhng thay i . Ngc li, cc cng ty cao s i mi th cc nh qun tr s ch trng hn n cc cng ngh mi v vic pht trin sn phm. Vn ho t chc c th thc y hay cn tr vic thc hin chin lc ca t chc. Mt nghin cu cho thy mt t chc c chin lc ph hp vi vn ho th hot ng hiu qu hn mt t chc c chin lc khng ph hp. Vy th no l vn ho ph hp vi chin lc? l vn ho h tr c cho cc chin lc m t chc la chn. V d nh ti Hewlett-Packard mt cng ty cng ngh cao c doanh thu trn 48 t USD hng nm, p dng chin lc tng trng; v cng ty c truyn thng khuyn khch, h tr tch cc cho nhn vin trong cc n lc sng to sn phm mi. V chnh vn ho ca HP vn ni ting v tnh thng thong, s u quyn v t ch ca nhn vin cao ng vai tr then cht trong vic thc hin thnh cng ccc chin lc pht trin ton cu ca cng ty. Kt hp bc 3 v 5 ta s nh gi c nhng ngun lc v kh nng ni ti ca t chc cng nh cc c hi ca mi trng bn ngoi (Xem hnh 8.3). Phng php ny gi l phn tch SWOT v n da trn c s nh gi dim mnh, im yu, c hi v thch thc i vi t chc. Da trn kt qu SWOT, cc nh qun tr c th xc nh c nhng th trng chin lc m t chc c th p dng c. Da vo SWOT cc qun tr vin cng c th nh gi li nhn nhim v v mc tiu hin ti ca t chc. Chng c thc t khng? Chng ta t c mc tiu t ra cha? Thng thng nu phi thay i nh hng chin lc tng th th y l lc thch hp. Cn nu khng cn thay i g c, th cc nh qun tr bt u cng vic hot nh chin lc.
91
Cc ngun lc/nng lc ca t
C c c hi ca t chc
Cc c hi trong mi trng
vic thc hin chin lc. Vn ny s c cp chng 14. Cui cng, vai tr lnh o cp cao l mt nhn t cc k quan trng thc hin chin lc thnh cng. Nhm cc nh qun tr cp c s v cp trung nhit huyt cng ng vai tr quan trng i vi s thnh cng ca mt chin lc. Chng 15 v 16 s bn v cch ng vin nhn vin v a ra mt s xut nng cao hiu qu lnh o.
Bc 8: nh gi kt qu
Bc cui cng ca quy trnh qun l chin lc l nh gi kt qu. Chin lc ca t chc c hiu qu cha? Anne Mulcahy, ch tch kim tng gim c ca tp on Xerox a ra mt s thay i mang tnh chin lc ci thin nng lc cnh tranh ca cng ty trong ngnh cng nghip dch v thng tin. B tin hnh cc sa i quan trng ny sau khi nh gi kt qu ca cc chin lc trc y v nhn thy rng cn phi thay i.
Cp cng ty
Cng ty a ngnh
ngnh
Cp kinh
Cp chc nng Nghi n cu & Sn xut Mark eting Ngu n nhn lc Ti chnh
93
Chin lc cp cng ty
Chin lc cp cng ty nhm xc nh nhng lnh vc kinh doanh m doanh nghip nn tham gia hoc mun tham gia vo. Chin lc cp cng ty xc nh cch thc m cng ty s tin hnh hot ng v vai tr ca mi n v kinh doanh trong t chc trong vic theo ui cch thc hot ng . Chng hn nh gn y, Tony Daniels c b nhim lm gim c iu hnh Pacific Dunlop vi nhim v l gip cng ty khi phc li li nhun cho cc c ng. Pacific Dunlop phi c mt chin lc cp cng ty kt hp vi cc chin lc ca tng n v kinh doanh khc nhau. Kt qu hot ng ca cng ty trong nm 2000-2001 : l rng tng 61.6% tng ng vi 199.4 triu la. C l chin lc khn ngoan nht ca cng ty l loi b i mt s b phn, ch gi li b phn chnh nh l mt phn quan trng i vi kinh nghim v kin thc ca cng ty. Cng ty bn cc n v kinh doanh Biosensor Ambri cho Optecom, tho hip vi Goodyear v South Pacific Tyres nhm min trch nhim cho South Pacific Tyres v b phn trong vng bn hoc nm nm, cng ty cng bn Pacific Automotive v hin ti ang thng lng bn Pacific Brands, n v ny gm c: Rio,Bonds, Holeproof v Wonderbra. Hi thng hai nm 2001, mt phn chin lc suy gim c trnh ln hi ng qun tr rng h s i mi Ansell Rubber. Hin ti, dng nh sn phm cao su Ansell s l sn phm ch lc ca Pacific Dunlop. Cch thc ph bin nht m t cc chin lc cp cng ty ca t chc l khung cc chin lc c bn. y l vn c xem xt u tin. Vic tho lun cc chin lc cp cng ty s gip cho cc nh qun tr c c nhng cng c chin lc c th, t c th xc nh c cc lnh vc m cng ty s tham gia. Cng ty Kellogg, Wal-Mart v Westinghouse l nhng cng ty n nn lm ra, nhng dng nh mi cng ty c mi chin lc hot ng khc nhau. Cho n gn y, ban qun tr ca Kellogg c nh gi vng v tr hin c ca mnh v duy tr ngnh kinh doanh thc phm n sng. Mt khc, Wal-Mart nhanh chng m rng hot ng ca mnh, pht trin thm nhng lnh vc kinh doanh mi cng vi nhng k hoch bn l hng ho. Cng ty ny cng ang theo ui c hi pht trin trn phm vi ton cu. Trong khi , vin cnh bt n v doanh s bn m m ca cc dch v v sn phm cng nghip nng nh my pht in khin Tp on Westinghouse Electric gim tc sn xut li v bn i mt s n v kinh doanh. Nhng hng i khc nhau ca mi cng ty l gii cho nhng thut ng lin quan n cc chin lc tng qut ca cng ty. Biu 8.5 di y s cho thy mi mt chin lc tng qut u c lin quan n vic phn tch ma trn SWOT 94
Nhng im mnh c
Cc chin lc n nh cp cng ty
nghip
Nhng im yu c
Cc chin lc n nh cp cng ty
Chin lc n nh
Chin lc n nh l chin lc cp cng ty c c trng l khng c nhng thay i ng k. Nhng v d v chin lc ny bao gm : tip tc phc v mt b phn khch hng c cng nhu cu bng cch cung cp cng mt sn phm hay dch v, duy tr th phn, v duy tr mc t sut li nhun trn u t ca t chc. Khi no th cc nh qun tr nn theo ui chin lc n nh? Khi h cho rng hot ng ca cng ty l tho ng v mi trng c v n nh v khng thay i; t chc s tip tc nhng g m n v ang lm v cho rng khng c l do g phi thay i. Tht khng d g nhn ra rng t chc ang theo ui chin lc n nh v ch c mt s t cc nh qun tr cp cao sn sng tha nhn h ang theo ui chin lc n nh. Vic pht trin v tng trng c xem nh mt chun mc, trong khi vic suy 95
gim thng b xem l khng hay. Nhng qun tr vin ch ng theo ui chin lc n nh c th b xem l t mn. Tuy nhin, cn phi nhn thy rng rt nhiu ch doanh nghip nh v cc qun tr vin theo ui chin lc n nh. Ti sao li nh vy? Nhng ngi ny cm thy rng hot ng kinh doanh ca h l thnh cng ri v nh th cng p ng c nhng mc tiu ca c nhn h. Cng ty Kellogg c cp trn l mt v d in hnh ca mt cng ty theo ui chin lc n nh. Tuy nhin, do cnh tranh gay gt trn th trng ng cc ton cu, nn cng ty bt u mt dn v th lnh o v c tn ca mnh. Cui cng, ban qun tr ca cng ty Kellogg bt u tin hnh nhng thay i bng cch mua li Worthington Foods( chuyn kinh doanh tht v cc loi thc phm thay th khc) v Keebler Foods( chuyn sn xut bnh qui v snack). Mc d cng ty Kellogg khng cn c xem l theo ui chin lc n nh nhng khi cc nh qun tr ca mt t chc s tip tc nhng lnh vc m h ang lm v rt e d khi chuyn sang hot ng nhng lnh vc khc. l v d v chin lc n nh. Cc chin lc n nh thng ph bin trong cc cng ty quy m va v nh hay cc cng ty do gia nh qun l. Cc chin lc ny cng thng c thy trong cc doanh nghip khu vc chuyn i gia tng gi tr vo nhng sn phm thuc lnh vc h kinh doanh. Cng ty bo qun hp tri cy Shepparton (SPC) Victoria, Australia tng theo ui mt chin lc nh th. Tuy nhin, cng nh Kellogg, h phi chuyn sang nhng chin lc quyt lit hn nhiu. Cc bn c th xem vn ny phn Nhng nh qun tr to ra s khc bit c thm thng tin.
cch o to McDonalds v thnh lp cc i l do chnh cng ty s hu. Trong nhng nm gn y, Australia, McDonalds thm vo mt s loi i l na, McCafe, loi i l ny ch yu da trn chui cc ca hng c ph. Thnh cng ca McDonalds l do cng ty m ti M p dng nhng loi hnh i l mi ny cho cc cng ty M Mt cng ty cng c th la chn chin lc tng trng thng qua vic hi nhp dc, y l n lc ginh ly quyn kim sot u vo (hi nhp dc ngc chiu) v u ra( hi nhp dc thun chiu) hoc c hai. Trong chin lc hi nhp dc ngc chiu, t chc c gng ginh ly quyn kim sot u vo bng cch tr thnh nh cung ng chnh. Chng hn nh tp on Mayne Group Ltd vn chuyn iu hnh cc bnh vin t thng qua Australlia, gn y mua ly F H Fauldings, mt cng ty cung cp s cc loi dc phm t ti Adelaide. Chnh v vy, mt chi nhnh ca cng ty ny tr thnh nh cung ng cho cc chi nhnh khc ca cng ty. Trong chin lc hi nhp hng ngang, cng ty tng trng bng thng kt hp vi cc cng ty khc trong cng mt ngnh. iu ny cng ng ngha vi vic phi hp hot ng vi cc i th cnh tranh. Chng hn nh, trong nhng nm gn y, Woolworths Australlia, cng ty chuyn bn l nhiu mt hng, mua ly cc i l bn l hng in t ca Tandy v Dick Smith. Trong chin lc tng trng ny, c v nh gia cc cng ty c s cnh tranh ln nhau nhng chnh yu vn l gip Woolwoths m rng th phn th trng th gii bn l. C hai dy chuyn i l ln nht Australlia, Woolworhts v Coles Myer, iu chnh chin lc m rng bng cch mua ly nhng ca hng v dy chuyn bn l khc t i th trc tip ca h hoc t cc ca hng v nhm ca hng c th m rng phm vi bn l cho h. Do vic kt hp vi cc i th cnh tranh c th lm gim tnh cnh tranh trong ngnh., hu ht cc nc phng Ty, c c Australlia, u c c quan gim st th trng chuyn nh gi tc ng ca cc hot ng tng trng nh th v c quyn ph duyt cc chin lc tng trng theo chiu ngang. ( Australlia, U ban Ngi tiu dng v Cnh tranh Australlia (ACCC) thc hin vai tr ny). Nu nh hot ng ca cng ty gip cho cng ty chim v th c quyn trn th trng th vic mua li hay sp nhp khng c php tin hnh. Cui cng, cng ty c th tng trng bng cch a dng ho, c th a dng ho c lin quan hay khng c lin quan. a dng ho c lin quan l khi cng ty tng trng thng qua vic st nhp hoc mua li cc cng ty khc hot ng trong cng mt ngnh. Chng hn nh Norgard Clohessy, mt cng ty chuyn kinh doanh cc mt hng nng sn min Ty nc Australlia, ch yu kinh doanh cc mt hng nh du liu gn y mua ly Yates, mt cng ty cung cp ging v cc sn phm nh vn. im chung gia 97
hai cng ty ny l c hai u quan tm n cng ngh trng trt. a dng ho khng lin quan l khi cng ty tng trng thng qua vic st nhp hoc mua li cc cng ty hot ng trong nhng ngnh khc nhau. V d nh trong thp nin 60, Boral, nh cung ng cc sn phm xy dng hng u Australlia bt u chuyn sang pht trin nhiu loi sn phm nng lng vi vic mua ly mt s cng ty sn xut kh than. Cc ngnh cng nghip th khc bit v khng lin quan vi nhau. Tp on Boral nhn ra rng b phn cung cp nng lng pht trin v hin nay tch ra thnh hai cng ty hot ng c lp vi nhau. Mt l cng ty nng lng, chuyn cung cp ga cho cc gia nh v cc ngnh cng nghip Australlia, v Boral l mt nhm cc cng ty cung ng trong lnh vc xy dng, chuyn cung cp cc vt liu xy dng Australlia, ng Nam v M.
98
B sa (tc tng trng thp , th phn ln). Hot ng kinh doanh trong ny thng mang li li nhun cao nhng trin vng tng trng trong tng lai b hn ch. Ngi sao (tc tng trng cao, th phn ln). Hot ng kinh doanh loi ny ph bin cc th trng c tc tng trng cao, v c th phn u th trn th trng . Kh nng sinh li nhiu hay t ph thuc vo yu t ngun lc. Du hi (tc tng trng cao, th phn nh). y l mt hot ng kinh doanh thuc th trng c nhiu tim nng, tuy nhin li chim gi th phn nh Con ch (tc tng trng thp, th phn thp). Chin lc kinh doanh trong ny l khng to ra hay khng cn s dng nhiu vn. Mt hng kinh doanh ny c th phn nh trong mt th trng km pht trin. ngha chin lc ca ma trn BCG l g? giai on b sa cc nh qun tr cn thu li nhun v cng nhiu cng tt, hn ch u t thm, v s dng ngun li nhun c c t mt hng ny u t cho cc sn phm ang ngi sao v du hi c tim nng ln. Vic m rng u t trong giai on ngi sao s gip thu c nhiu li nh c tc tng trng cao v duy tr th phn ln. Tt nhin, giai on ngi sao cui cng s chuyn sang giai on b sa khi m th trng bo ho v doanh thu gim. Quyt nh kh khn nht i vi cc nh qun l l vo giai on du hi. Sau khi phn tch k cng, mt s s c bn vi gi r, s khc th c pht trin sang giai on ngi sao. Cc sn phm con ch nn c bn vi gi r hay thanh l khi th phn sn phm nh, tc tng trng thp. Ma trn u t phi hp, BCG l mt cng c qun l hiu qu. N a ra nh hng phn tch cc hot ng kinh doanh khc nhau v gip cc nh qun l quyt nh u tin cho hot ng no khi phn b ngun lc.
99
Cao
Th phn
Tc tng trng
Ngi sao
Du hi
Thp
B sa Cao
Con ch
th lm c hoc lm c tt hn nhng vic m cc doanh nghip khc khng lm c. in hnh nh hng Dell pht huy li th cnh tranh ca mnh nh xy dng c knh bn hng trc tip p ng nhanh nhng i hi ca khch hng. Hay nh cng ty sn xut v thit k Triton c li th cnh tranh l kh nng cung cp, tr gip cho nhng th th cng nhng g h cn bng d n bao gm bn k hoch, hnh minh ha, v cc kho o to ti cc ca hng bn phn cng, ca hng trng by video. em li li th cnh tranh cn l cc ngun lc ca cng ty- nhng s hu ring c ca cng ty m i th cnh tranh khng c c. V d, vo cui thp nin 90, hng hng khng Quatas ch c mt s t loi my bay, iu ny em li li th v chi ph d phng v chi ph bo tr. Harley-Davidson, Nike, Coca-Cola c thng hiu ni ting th gii nn c li th trong vic nh gi cao. Nu c trin khai mt cch ph hp th cht lng sn phm cng em li li th cnh tranh cho cng ty. Rt nhiu cng ty p dng cc bin php qun l cht lng to li th khc bit so vi i th cnh tranh. Nh cp chng 2, th qun l cht lng ch trng vo vic ci thin lin tc cht lng v hot ng. Nu mt cng ty c th tho mn c nhng yu cu v cht lng m khch hng t ra th cng ty khc bit ho so vi i th v thu ht c nhiu khch hng trung thnh n vi cng ty hn. Hn na, vic ci thin khng ngng cht lng v tnh n nh ca sn phm hay dch v s em li ngun li th cnh tranh bean vng cho cng ty. Vic sng to sn phm mi cha chc c th em li li th bn vng cho cng ty c v trong tnh hnh th trng bin ng hin nay, mt sn phm khi va c tung ra th trng th lin b cc i th cnh tranh lm nhi theo ngay. Hy cng tm hiu cch thc m hai cng ty s dng bin php qun l cht lng t li th cnh tranh. cng ty RACV (Tp on xe hi hong gia Victoria), chng trnh qun l cht lng l mt cng c chin lc quan trng. Vy cng ty s dng nhng bin php cht lng chin lc no? Thng qua vic tm hiu nhu cu v nhng thng tin phn hi t khch hng, cng ty nhn ra rng mt quy trnh n gin, khng rm r v kp thi l iu khch hng quan tm nht khi tin hnh cc th tc bo him. Do b phn bo him thit lp mt quy trnh v nhng tiu chun mi trong vic gii quyt cc khiu ni bo him ca khch hng. Ngoi ra Trung tm h tr gii quyt khiu ni cn cung cp dch v h tr 24/24 gi m cc khch hng trong ngnh lut c th s dng vo bt k thi gian no thun tin nht v cng vic bn giy chim nhiu thi gian cng c ct gim ng k. 101
Cng ty LM Ericsson Thu in l cng ty chuyn thit k v cung cp mng in thoi di ng cho cho nhiu cng ty chu u v trn th gii. Sn phm ca h ni ting l c cht lng cao v lun mi m mt iu ang t ho ca cng ty Ericsson. Hin nay Ericsson ang n lc pht trin mt xu hng mi trong ngnh vin thng in thoi Internet v Ericsson l nh cung cp c quyn cc mng in thoi ny cho nhiu c s kinh doanh khc nhau trn ton th gii. Cn v s cc v d v cc cng ty trn th gii s dng yu t cht lng nh l mt v kh cnh tranh. T tp on Motorola ca M n Cng ty thc phm Scalzo nh cung cp t nhn nguyn liu thc phm ln nht ca Australlia u nhn ra c gi tr ca vic qun l cht lng nh l mt li th cnh tranh. Gi s tt c cc cng ty u c ngun lc v kh nng, th iu g gip cho mt s cng ty tr nn thnh cng hn nhng cng ty khc? Nh u m i bcc chy Australlia chin thng lin tc v thu ht c am ng hm m? Nh u m mt s cng ty c mc tng doanh thu v li nhun lin tc? V sao mt s trng i hc hay mt s ngnh hc li thu ht c nhiu sinh vin hn? Nh u m mt s cng ty lun c xp hng u trong danh sch cc cng ty tt nht, ang ngng m nht hay li nhun cao nht? mc d mi cng ty u c ngun lc v kh nng thc hin nhng chc nng trong kinh doanh nhng khng phi cng ty no cng bit khai thc hiu qu cc ngun lc v kh nng ny vpht huy nhng li th chnh c th gip h xy doing li th cnh tranh lu di. V vic xy doing li th cnh tranh cng vn cha , cng ty cn phi gn gi v pht huy n.chnh li th cnh tranh bn vng gip cc t chc ni trn c th gi vng v th ca mnh bt chp cc ng thi ca i th cnh tranh hay nhng thay i mang tnh t ph ca ngnh .
102
doanh nghip t c mc li nhun trn trung bnh. Mt yu t quan trng thc hin c iu ny l doanh nghip phi phn tch c tnh hnh ca ngnh. Porter cho rng mt s ngnh c truyn thng thu c li nhun nhiu hn ( v nh vy ngha l thu ht c nhiu doanh nghip gia nhp v tip tc hot ng trong ngnh nhiu hn) cc ngnh khc. V d nh ngnh dc phm l mt ngnh c truyn thng thu c li nhun cao trong khi ngnh hng khng li l ngnh c ting l li nhun thp. Th nhng mt doanh nghip vn c th kim c nhiu tin t nhng ngnh c cho l c vin cnh m m hay mt tin khi u t vo nhng ngnh c xem l c trin vng sng sa. iu quan trng l nh qun tr phi bit cch khai thc mt li th cnh tranh. Trong bt k ngnh no, nm lc lng cnh tranh s chi phi cc nguyn tc cnh tranh. C nm yu t ny s quyt nh sc hp dn cng nh kh nng thu c li nhun ca ngnh . Cc nh qun tr s nh gi sc hp dn ca 1 ngnh bng cch nghin cu 5 yu t sau: 1. e da t cc i th cnh tranh tim n. Cc yu t nh tnh kinh t nh quy m, s trung thnh ca khch hng i vi nhn hiu v nhu cu v vns quyt nh vic 1 i th cnh tranh mi gia nhp vo ngnh l kh hay d. 2. e da t cc sn phm thay th. Nhng yu t nh gi c, s trung thnh ca khch hng s quyt nh khi no khch hng chuyn sang mua sn phm thay th. 3. Sc p t pha ngi mua. Nhng yu t nh s lng khch hng trn th trng, thng tin v khch hng v mc sn c ca cc mt hng thay thnhng yu t ny s quyt nh mc nh hng ca khch hng i vi ngnh. 4. Sc p t cc nh cung cp. Nhng yu t nh s lng nh cung cp v s tng thch ca nhng sn phm u vo thay th s quyt nh sc p ca cc nh cung cp ln cc doanh nghip trong ngnh. 5. Sc p t cc i th cnh tranh hin ti. nhng yu t nh tc tng trng ngnh, s tng gim lng cu v s khc bit ca sn phm s quyt nh mc khc lit trong cnh tranh ca cc doanh nghip hin ang hot ng trong ngnh.
103
Mt khi nh qun tr xem xt y nm yu t trn v xc nh c thch thc v c hi ca doanh nghip, h s la chn mt chin lc cnh tranh thch hp. Theo Porter, khng mt cng ty no c th thnh cng nu c gng tho mn tt c mi th m mi ngi cn. ng cho rng cc nh qun tr cn phi la chn mt chin lc m c th gip doanh nghip c c li th cnh tranh. Theo ng, mt li th cnh tranh c to ra t mc chi ph thp hn cc i th trong ngnh hoc t nhng im khc bit so vi i th. Trn c s , doanh nghip c th chn 1 trong 3 chin lc sau: chin lc chi ph thp, chin lc khc bit ha v chin lc tp trung. Vic la chn chin lc no s ty thuc vo nhng im mnh v cc kh nng c th ca doanh nghip cng nh nhng im yu ca cc i th.
e da ca cc doanh nghip mi
Cc doanh nghip mi h h
Ng i cung cp
Sc p ca cc nh cung cp
Sc p ca ngi mua
Ng i mua
e da ca cc sn phm thay th
Sn phm thay th
Khi mt cng ty theo ui vic sn xut vi chi ph thp nht th cng ty ang theo ui chin lc chi ph thp. Cng ty theo ui chin lc ny s c gng t c hiu sut trong khu sn xut, marketing, v cc lnh vc hot ng khc. Tng chi ph s c gi mc ti thiu v doanh nghip s lm mi cch ct gim chi ph. V d nh bin php ct gim chi ph mi ca hng hng khng Virgin Blue Australia l khng s dng cu hng khng ch hnh khch cng nh khng phc v n trong chuyn 104
bay tr khi hnh khch yu cu v chu tr tin. Mc d chin lc chi ph thp ny khng i hi cng ty ch trng qu nhiu vo nhng hot ng khng thit yu trong qu trnh cung cp sn phm hay dch v, th nhng nhng sn phm hay dch v ny cng cn phi c cht lng tng ng vi ca i th cnh tranh, hay t ra cng phi mc m ngi mua c th chp nhn c. Mt s cng ty s dng chin lc chi ph thp c th k n l Hyundai v Bunnings. Nu mt cng ty cung cp nhng sn phm c o c ng o khch hng nh gi cao th cng ty ang thc hin chin lc khc bit ha. S khc bit ha c th th hin thng qua vic sn phm c cht lng cao hn hn, hay vic cung cp dch v c bit, a ra kiu dng mi m, cng ngh t ph hay nhng biu tng thng hiu mi l. iu quan trng trong chin lc cnh tranh ny l cng ty phi cung cp c nhng sn phm hay dch v mang tnh khc bit ha nhm to ra s khc bit gia cng ty vi cc i th khc trong ngnh, v nhng sn phm hay dch v ny phi c s c o cng ty c th a ra mt mc gi cao hn thng thng v nhiu hn chi ph cng ty phi b ra to nn s khc bit . Hu nh bt k cng ty no thnh cng trong vic a ra cc sn phm tiu dng hay cung cp dch v u s dng chin lc khc bit ha ny, nh: David Jones (khc bit v dch v khch hng), Sony ( ni ting vi cht lng m bo v kiu dng lun ci tin), hng ti xch Oroton (khc bit trong thit k v biu tng thng hiu) v IKEA (khc bit v thit k sn phm) Hai chin lc cnh tranh u tin ca Porter l nhm hng n vic to li th cnh tranh trn c th trng rng ln. Tuy nhin chin lc tp trung li nhm vo li th v chi ph (tp trung da trn chi ph) hoc li th khc bit ha (tp trung da trn khc bit ha) trn nhng phn on th trng hp. iu c ngha l nh qun tr s la chn mt phn on th trng hoc mt nhm phn on th trng ch khng c gng vn ra c th trng rng ln. Mc tiu ca chin lc tp trung l khai thc c ht tim nng ca 1 phn on th trng hp. Nhng phn on ny c xt da trn s lng sn phm, loi ngi tiu dng cui cng, knh phn phi, hoc v tr a l ca ngi mua. V d nh ti cng ty Cia Chilena de Fosforos, mt nh sn xut sn phm len ln ca Chil, Ph gim c Gustavo Romero p dng chin lc tp trung khi mun bn sn phm tm vo th trng Nht. Nhng nh qun tr ca cc i th cnh tranh v thm ch mt s doanh nghip khc ngh rng ng y b in. Tuy nhin, bng vic hng vo phn on th trng hp ny, vi chin lc tp trung ca mnh, Romero to ra mt lng cu v mt hng tm ca cng ty nhiu hn c lng tm m cng ty c 105
th sn xut ra. Vic mt chin lc tp trung c kh thi hay khng ph thuc vo dung lng ca phn on th trng v vic cng ty c kh nng trang tri ni s chi ph tng thm khi p dng chin lc tp trung hay khng. Nghin cu cho thy chin lc tp trung c th l s la chn ng n nht i vi cc doanh nghip nh bi v h khng th t c tnh kinh t nh quy m cng nh c cc ngun ti nguyn trong nc c th p dng thnh cng 1 trong 2 chin lc kia.
BNG 8.1 NHNG YU CU THC HIN THNH CNG CC CHIN LC CNH TRANH CA PORTER
Chin chung Chin chi ph thp lc lc Yu cu v k nng v ngun lc u t vn di hn v kh nng tip cn vn Cc k nng sn xut theo quy trnh Gim st lao ng cht ch Sn phm c thit k sn xut hng lot H thng phn phi chi ph thp Nng lc marketing mnh Kh nng pht trin sn phm Kh nng nhy bn v sng to Nng lc nghin cu c bn Uy tn ca doanh nghip v cht lng v cng ngh Truyn thng hot ng trong ngnh lu di hay k nng lin kt c o rt ra t nhng hot ng kinh doanh khc Hp tc cht ch t h thng phn phi Chin tp trung lc Kt hp cc yu t trn hng n mc tiu c th Yu cu doanh nghip i vi
Gim st chi ph Thc hin cc bo co kim tra thng xuyn v chi tit Tin hnh cu trc cng ty v phn nh chc nng cht ch Thc y cc hot ng nhm t cc mc tiu nh lng Phi hp cht ch gia cc khu R&D pht trin sn phm v marketing Tin hnh cc phng php o lng ch quan thay v o lng nh lng C nhng chnh sch thu ht lao ng c tay ngh cao cc nh khoa hc v nhng nhn vin c c sng to
lc
Vy chuyn g s xy ra vi nhng cng ty khng c c li th v chi ph thp hay khc bit ha? Porter s dng thut ng b kt gia ni v nhng doanh nghip nh vy, nhng doanh nghip gp kh khn trong vic t c thnh cng di hn. Porter cng lu rng cc cng ty thnh cng thng gp rc ri khi h vt qu nhng li th cnh tranh vn c ca mnh v cui cng b mc kt gia. Tuy nhin, cc nghin cu cho thy vic tp trung vo chi ph thp v khc bit ha c ht gip cng ty t c hiu qu cao. Mc d vy c th to c li th cnh 106
tranh c 2 im trn, mt cng ty cn phi quan tm n cht lng sn phm hay dch v m mnh cung cp, khch hng s dng nhng sn phm hay dch v ny cng c nhng nh gi tt v cht lng ca cng ty. Bng cch cung cp nhng sn phm hay dch v cht lng cao, cng ty s to ra c im khc bit so vi cc i th ca mnh. Nhng ngi tiu dng nh gi cao cht lng s mua sn phm ca cng ty nhiu hn, v nh vy cng vi lng cu tng s dn n tnh kinh t nh quy m v chi ph cho mi sn phm s thp hn. V d nhng cng ty nh Anheuser-Busch, Federal Express, Intel v Coca-Cola va to ra s khc bit ha trong sn phm ca mnh va duy tr mc chi ph thp trong hot ng ca doanh nghip.
107
Chng 6:
ban.
Phn chia cng vic tng th cn trin khai thnh cc cng vic c th v cc
Gn cc nhim v v trch nhim vi cc cng vic c th. Phi hp cc nhim v khc nhau trong t chc. Nhm cc cng vic thnh cc n v. Thit lp quan h gia cc c nhn, nhm, phng ban. Thit lp cc tuyn quyn hn chnh thc. Phn b v trin khai cc ngun lc t chc.
C cu ca mt t chc l g? C cu t chc l khun kh chnh thc trong cc nhim v, cng vic c phn chia, tch hp v iu phi. Cng nh c th con ngi cn c b xng to nn hnh dng, cc t chc cng c nhng c cu xc nh hnh dng ca mnh. Khi nhng nh qun tr pht trin hoc thay i c cu ca mt t chc h, h thc hin vic thit k t chc, mt qu trnh bao gm su vn then cht l: chuyn mn ha, phn khu, tuyn mnh lnh, phm vi kim sot, tp trung ha v phn chia quyn hn, chnh thc ha. Chng ta hy cng xem xt cn k hn su yu t trn ca c cu t chc.
109
Ngy nay chng ta dng thut ng chuyn mn ha cng vic m t mc cc nhim v trong mt t chc c phn chia thnh cc cng vic ring bit. Vn trung tm ca chuyn mn ho l ch mt cng vic c hon thnh khng phi do n lc ca mt c nhn m thay vo n s c chia nh ra lm nhiu bc v mi bc do mt c nhn m nhn. Mi ngi s ch tp trung vo han thnh phn cng vic ca mnh thay v phi lm tt c. Sut na u ca th k 20, nhng nh qun tr xem chuyn mn ha l mt ngun bt tn nng cao nng sut lao ng. iu c chng minh qua thi gian ! Do n cha c ng dng rng ri, khi chuyn mn ha c a vo ng dng thc tin, nng sut lao ng ca cng nhn tng ln. Tuy nhin, cho n thp nin 1960, ngi ta nhn ra l mt ci g tt th ngi ta c mun dng mi. n mt lc no ngi ta nhn ra rng trong mt s cng vic hiu qu lao ng km i do chuyn mn ho - ngi lao ng cm thy bun chn, mt mi, cng thng, cht lng lao ng km, s vng mt thng xuyn ngy cng gia tng v t l b vic cao vt qu nhng li th kinh t. Trong nhng trng hp ny, nng sut lao ng ca ca ngi nhn cng c th tng ln bng cch m rng, ch khng thu hp phm vi cng vic. Hn na, nhng nh qun tr nhn ra rng nhng ngi lao ng c giao lm nhng vic khc nhau, c php lm nhng g cn thit hon thnh phn cng vic ca mnh v c xp vo nhng nhm vi nhng k nng b sung cho nhau thng t c kt qu cao hn ng k, ng thi s tha mn ca ngi lao ng cng cao hn. Ngy nay, hu ht cc nh qun tr u xem chuyn mn ho l mt c ch t chc quan trng nhng khng phi l ngun thc y tng nng sut mi mi. H nhn ra rng tnh hiu qu m vic chuyn mn ha to ra trong mt s loi cng vic c th nhng h cng nhn ra rng n cng gy ra nhng vn khi n c p dng mc thi qu. Mt v d in hnh l hng Mc Donalds p dng chuyn mn ho mc cao sn xut v bn nhng sn phm thc n nhanh ca mnh mt cch hiu qu v hu ht mi nhn vin trong cc t chc y t cng c chuyn mn ha rt cao. Mt khc, nhng cng ty nh Ford Australia, Hallmark v Bendix Mintex u thnh cng trong vic m rng phm vi ca cc cng vic v gim mc chuyn mn ho ca cc cng vic trong cng ty.
Phn khu
Trng i hc hoc cao ng ca bn c b phn dch v sinh vin ring cha? C phng thng tin gio dc khng? Nu nh bn ang i lm th cng ty ca bn 110
c b phn qung co hoc nhng b phn bn hng theo khu vc cha? Mt khi nhng cng vic c phn chia ra trong qu trnh huyn mn ho, th sau chng s c nhm tr li vi nhau nhng nhim v chung c th c phi hp vi nhau. C s nhm nhng cng vic li vi nhau c gi l s phn khu. Mi doanh nghip u c cch ring ca mnh phn loi v nhm nhng hot hot ng lin quan n cng vic li vi nhau. M hnh 10.2 cho bit nm hnh thc chung phn khu. Phn khu theo chc nng nhm cc cng vic theo chc nng hot ng. Phng thc ny c th c p dng cho tt c cc loi hnh doanh nghip, mc d nhng chc nng thay i phn nh mc tiu v cc hot ng ca doanh nghip. u im chnh ca cch phn nhm ny l n t dc hiu sut cao nh vic a nhng chuyn mn ging nhau v nhng con vi nhng k nng, kin thc v nh hng ging nhau li thnh nhng n v chung. Phn khu theo sn phm l vic nhm cc cng vic li vi nhau theo dng sn phm. Trong phng thc ny, mi sn phm chnh c t di s qun l ca moat mt nh qun tr - ngi l chuyn gian v chu trch nhim v mi hot ng lin quan n ngnh hng . Phn khu theo khu vc l nhm nhng cng vic li vi nhau trn c s lnh th hay khu vc, c th l khu vc Chu Thi Bnh Dng, Chu u v M. Trn thc t mi khu vc ny l mt b phn c t chc theo khu vc a l. Nu nh khch hng ca mt doanh doanh nghip b phn tn ra nhng khu vc a l rng ln th hnh thc ny c th s ph hp vi doanh nghip . Phn khu theo qui trnh l nhm cc cng vic trn c s l dy chuyn sn phm hoc dy chuyn phc v khch hng. Trong phng thc ny, nhng hot ng lao ng tun theo chui qui trnh t nhin ca sn phm hoc thm ch l ca khch hng. V d, ti mt nh my sn xut thng g pha nam ca New Sounth Wales, vic sn xut c t chc thnh su b phn: ca, bo v nghin, lp rp, sn v nh bng, hon thin v kim tra, vn ti. Cui cng, phn khu theo khch hng l nhm cc cng vic li theo nhng khch hng c nhu cu v vn chung v p ng tt nht nhu cu bng cch phn nhng chuyn gia am hiu cho mi nhm. V d, nhng hot ng trong mt cng ty cung cp dch v vn phng c th c phn thnh ba b phn, phc v cho ngi bn l, ngi bn s v khi chnh ph. Hay mt vn phng ln c th phn chia nhn vin ca mnh trn c s l phc v cho nhng khch hng c nhn hoc nhng t chc. Nhng t chc ln thng kt hp hu ht hay tt c nhng hnh thc phn khu ny. V d, cng ty in t ln ca Nht xy dng mi phng ban theo dng chc nng,
111
nhng n v sn xut theo qui trnh sn xut, phng kinh doanh theo 7 khu vc a l v mi khu vc bn hng c chia thnh bn nhm khch hng.
Trn g phng K
Trn g phng
Trn g phng Sn
+ + + -
Hiu sut cao nh vic nhm cc lnh vc chuyn mn ging nhau v nhn vin c cng k nng, kin thc v nh hng Phi hp trong cng lnh vc chc nng Chuyn mn ha cao Giao tip km gia cc lnh vc chc nng Tm nhn hn ch v mc tiu ca t chc
G. Bn hng, Ty
G. Bn hng, Quee
G. Bn hng NSW/
G. Bn hng Victo
G. Bn hng Nam
+ + -
Qun l cc vn trong mt khu vc c th mt cch hiu qu v hiu sut Phc v cc nhu cu ca nhng th trng a l duy nht Trng lp cc chc nng Cm gic b cch ly gia cc khu vc khc nhau ca t chc
112
B phn Vn ti
B phn Cc sn phm ng st
Ban vn ti
Bomnar dier-Rotax
Phn b Cc h
Phn b Thit b h
+ + + -
Cho php chuyn mn ha vo mt sn phm v dch v c th Cc nh qun tr c th l nhng chuyn gia trong ngnh Gn khch hng Trng lp cc chc nng Tm nhn hn ch v mc tiu ca t chc
Ph trch B phn ca
Ph trch B phn lp rp
Ph trch B phn sn
+ -
113
Phn hng
khu
theo
khch
Gim c bn hng
Ph trch Bn l
Ph trch Bn bun
+ -
Cc nhu cu v vn ca khch hng c th c gii quyt bi cc chuyn gia Trng lp chc nng Tm nhn hn ch v mc tiu ca t chc
Hin c hai xu hng phn khu ph bin. Mt l phn khu theo khch hng ang c p dng ngy cng ph bin nh l mt cch qun l nhu cu ca khch hng tt hn v c kh nng phn ng vi nhng thay i trong nhu cu ca khch hng mt cch hp l hn. Th hai, nhng nh qun tr ang s dng cc nhm lin chc nng, tc l tp hp nhng c nhn l chuyn gia c nhng chuyn mn khc nhau v cng lm vic vi nhau. V d tp on Thermos, ni ting th gii v ung ng hp v xut n tra, thay c cu phn khu theo chc nng mang nng hnh thc truyn thng v li thi thnh nhng nhm lin chc nng v linh hot. Mt trong nhng nhng nhm ca cng ty ny c tn l Lifestyle sng to ra mt loi v nng bng in mi m ngy nay rt ph bin vi ngi tiu dng. Nhm Lifestyle gm cc thnh vin l k s, chuyn vin marketing v sn xut, tham gia vo tt c mi vic lin quan n vic a sn phm ra th trng ny t vic xc nh th trng mc tiu, thit k sn phm n vic lm vic vi b phn sn xut v thit k kh thi. Ngy cng nhiu cng ty p dng nhng phng thc nhm lin chc nng t c mc tiu ca cng vic thay v phi ph thuc vo hon ton vo s phn khu cng nhc. Ngy nay, chng ta thy nhng k ton vin qun l chi ph hp tc vi nhng nh qun sn xut, nhng nhn vin thit k sn phm hp tc vi nhng nhn vin ca b phn thu mua, v cc chuyn gia makerting cng lm vic vi nhng k s nghin cu. Vic ng dng cc nhm lin chc nng s c tho lun y hn chng 15.
114
nhin l nhiu cng ty vn cm thy rng h t c nng sut cao nht bng vic p t tuyn mnh lnh nhng s lng ang dn thu hp li.
116
S lng nhn vin mi cp Ca o nht Cc cp trong bng 4 1 4 1 6 6 4 2 56 Th p nht 4: S lng nhn vin =4096 S lng nh qun 1 Phm vi kim sot 4: S lng nhn vin =4096 S lng nh qun Phm vi kim sot 12 4 5 Phm vi kim sot bng 8 1 8 6 Phm vi kim sot
Trong nhng nm gn y, xu hng ang nghing v pha phm vi kim sot rng, V d nh tp on Hewlett-Packard ca Australia ct gim cc cp qun tr t 12 xung cn 4. Trong trng hp ca hng IBM, trc y mi nh qun tr phi chu trch nhim qun l 6 nhn vin th nay trung bnh l 12 nhn vin. Vic m rng phm vi kim sot ny cng nht qun vi n lc ct gim chi ph, gim chi ph qun l, tng tc ra quyt nh, tng s linh hot, gn gi hn vi khch hng v y quyn rng ri hn cho nhn vin trong t chc. Tuy nhin m bo rng, hot ng ca t chc chc khng gp phi nhng kh khn do vic m rng phm vi kim sot, doanh nghip ang tng cng u t vo vic o to nhn vin. Cc nh qun tr nhn ra rng h c th m nhim phm vi kim sot rng hn khi nhn vin c c nhng hiu bit chuyn su i vi cng vic ca mnh hoc c th cng bn bc nu nh h thc mc.
117
a xung cho nhng nh qun tr gn vi vic thc hin nht. Nhng cng ty trc c xem l tp trung quyn hn cao v cng ty sau c xem l phn quyn cao. Tp quyn (tp trung quyn hn) m t mc vic a ra cc quyt nh c tp trung mt im duy nht trong t chc. Nu cc nh qun tr cp cao a ra nhng quyt nh chnh ca t chc m khng s dng hoc s dng t thng tin do nhn vin cp thp cung cp th t chc mang c im tp trung quyn hn. Ngc li, nhng nhn vin cp thp hn cung cp thng tin u vo hay tht s a ra nhng quyt nh cng nhiu th mc phn quyn ca t chc cng cao. Nh rng ni dung ca phn quyn v tp quyn ch l tng i, khng mang tnh tuyt i, ngha l mt t chc th khng bao gi l tp trung hay phn quyn hon ton. t c t chc no c th hot ng hiu qu nu mi quyt nh c a ra bi mt nhm nhng nh qun tr cp cao nht nh v cng t c t chc no c th hot ng hiu qu nu tt c quyt nh u c giao cho nhn vin cp thp nht. BNG 10.1 CC YU T NH HNG N MC TP TRUNG V PHN QUYN Tp trung hn
Mi trng n nh Qun tr vin cp di khng c nng lc v nh kinh nghim a ra quyt nh nh nhng nh qun tr cp cao. Cc quyt nh quan trng T chc ang phi i mt vi khng hong hay nguy c ph sn Doanh nghip c qui m ln Hiu qu trin khai cc chin lc ca cng ty ph thuc vo vic nhng nh qun tr gi li quyn quyt inh v nhng g xy ra.
Phn quyn hn
Mi trng phc tp v bt trc Qun tr vin cp di c nng lc v kinh nghim trong vic ra cc quyt nh. Qun tr vin cp di mun c ting ni trong cc quyt nh Cc quyt nh tng i t quan trng Vn ho doanh nghip m cho php nhng nh qun tr tham gia vo nhng g ang din ra. Doanh nghip phn tn v mt a l Hiu qu trin khai nhng chin lc ca cng ty ph thuc vo s tham gia ca cc nh qun tr v s linh hot khi a ra quyt nh.
Cng vi n lc ca cc nh qun tr nhm lm cho t chc thch ng v linh hot hn trong nhng nm gn, mt xu hng hnh thnh theo hng phn quyn ra quyt nh. c bit trong nhng cng ty ln, nhng nh qun tri cp thp hn am hiu v cng vic hn v thng l h c nhng hiu bit c th v nhng vn v cch tt nht gii quyt nhng vn so vi nhng nh qun tr cp cao. V d, hng Honeywell ca Australia v New Zealand trong vi nm gn y thay i t c cu qun tr theo cp bc thnh c cu mt cp n gin hn nhiu v da trn nn tng nhm. L do ca 118
s thay i ny l nhm pht trin mi quan h gn gi hn vi nhng khch hng chnh v phn ng nhanh chng vi nhu cu khch hng. Trc y, trong c cu quan liu, hu nh mi quyt nh u do tr s cng ty a ra, nhng Honeywell chia s quyn hn xung tng nh my v nhng nh qun tr nhn hiu, nhng ngi m ngy nay c quyn hn phn ng vi tnh hnh trong nc, a phng khi a ra quyt nh. Kt qu l cng ty tng c doanh thu v li nhun v c nhng hiu bit su sc v nhng khch hng chnh ca cng ty. iu g quyt nh liu mt t chc s thay i thnh tp quyn hay phn quyn hn? C mt s yu t nh hng n mc tp quyn hay phn quyn m mt t chc phi c. Bng 10.1 lit k mt s cc yu t ny.
Chnh thc ha
Chnh thc ha th hin mc cc cng vic trong t chc c tiu chun ha v ngi thc hin phi tun th theo cc qui tc v qui trnh. Nu mt cng vic c chnh thc ha cao th ngi ngi thc hin cng vic s c mc chi phi ti thiu i vi nhng g ang thc hin, khi no cng vic c thc hin v thc hin nh th no. Nhn vin phi s dng u vo ging nhau v cch thc tng t nhau, kt qu qu l u ra nht qun v tng t nhau. Trong cc t chc m mc chnh thc ha cao thng c nhng bn m t cng vic mt cch r rng, rt nhiu cc quy nh v t chc, v cc th tc c xc nh r rng cho cc quy trnh cng vic. Trong nhng t chc m mc chnh thc ha thp, cch x l cng vic khng c cu trc r rng v nhn vin t do hn trong gii quyt cng vic. Bi v mc chi phi ca mt c nhn i vi cng vic c quan h nghch vi nhng hnh vi trong cng vic c ln chng trnh sn t chc, mc tiu chun ha cng cao th nhn vin cng c t c hi a thm u vo v lm th no hon thnh cng vic. Tiu chun ha khng ch loi tr kh nng m nhn vin s kt hp nhng hnh ng thay th m thm ch cn d b nhng nhu cu ca nhn vin quan tm n nhng ngun lc thay th. Mc chnh thc ha c th khc bit rt ln gia nhng t chc v thm ch l ngay trong t chc. V d, trong mt cng ty xut bn bo ch, nhng bin tp vin tin tc thng c mc chi phi nhiu hn i vi cng vic ca h. C th h s c ch nh ch tin vit nhng h c th t do tm nhng cu chuyn ring ca mnh, nghin cu n theo cch m h mun v vit n theo cch m h chn, thng l c t ch dn nht. Mt khc, nhng son gi v th xp ch, nhng ngi trnh by trang bo
119
khng c c s t do . H phi chu s chi phi ca c thi gian, khng gian do s tiu chun ha nhng cch m h tin hnh cng vic.
T chc kiu c kh v hu c
T chc kiu c kh l cu trc c kim sot cht ch v cng nhc hnh thc ny c c im l s chuyn mn ha cng vic cao, s phn chia thnh nhiu khu cng nhc, phm vi kim sot hp, chnh thc ho cao, thng tin hn hp (hu nh l thng tin t trn xung ) v c rt t s tham gia ca nhng nhn vin cp di vo vic a ra quyt nh. Trong cu trc theo kiu c kh chuyn mn ha to ra nhng cng vic n gin, thng l v c tiu chun ho. S phn chia thnh nhiu khu mc cao lm tng tnh khch quan v nhu cu i hi phi c nhiu tng qun l nhm phi hp nhng b phn (khu) c chuyn mn ha ny. y cng l s tun th nghim ngt i vi nguyn tc thng nht mnh lnh. iu ny m bo s tn ti ca mt cp bc quyn hn chnh thc, trong mi ngi s chu s gim st ca mt giam st vin. Phm vi kim st hp, c bit hp hn cc cp cao hn ca t chc, nh hng n vic xy dng nhng c cu t chc theo chiu su vi nhiu tng lp v cp bc. Bi v khong cch gia nhng nh qun tr cp cao v nhng nhn vin cp thp nht ca t chc theo chiu rng, nhng nh qun tr cp cao c xu hng tn dng lut l v qui nh kim sot hnh vi ca nhn vin bi v h nhng v tr qu xa i vi phm vi ca nhn vin cp thp n ni h khng th gim st trc tip v m bo vic p dng nhng qui nh mang tnh tiu chun vo hin thc. Thay vo , h thay th bng chnh th hng cao.
120
Nhng loi c cu t chc theo kiu c kh c xu hng l nhng c my hiu qu, c thc y tt bi nhng lut l, qui nh, l li v mc kim sot tng t nhau. Thit k t chc c gng gim thiu nh hng do c s khc bit v tnh cm, tnh cch ca cc c nhn, kh nng phn on, v c tnh bi nhng iu ny c xem nh l km hiu qu v khng nht qun. Mc d, khng c mt hnh thc n thun t chc theo kiu c cu no tn ti trong thc t, hu ht tt c nhng cng ty ln v nhng c quan chnh ph c xu hng p dng nhiu hay t mt vi c trng kiu c kh ny.
Tri ngc vi hnh thc t chc theo kiu c kh vi c trng cng nhc v n nh trn l hnh thc t chc theo kiu hu c vi c tnh l mt c cu linh hot v thch ng cao so. Thay v a ra nhng cng vic c tiu chun ho v nhng qui nh th c cu hu c linh hot gip n n thay i nhanh chng khi c nhu cu i hi. C cu hu c da trn s phn cng lao ng nhng cng vic mi ngi tin hnh khng c tiu chun ho. Nhn vin c o to v phn quyn cao gii quyt nhng vn v hoat ng cng vic a dng v nhng t chc ny thng p dng phng thc nhm nhn vin. Nhn vin nhng t chc theo kiu hu c i hi nhng lut l chnh thc mc thp nht v chu s gim st trc tip t. Trnh k nng v o to cao cng vi s h tr ca cc thnh vin trong nhm to nn s chnh thc ho v khng cn thit phi c s kim st cht ch t pha nh qun tr. Khi no mt c cu t chc theo kiu c kh thch hp hn v khi no th kiu hu c thch hp hn? Chng ta hy cng xem xt nhng yu t tnh hung nh hung n vic a ra quyt nh. 121
Cc yu t tnh hung
Nhng nh qun tr cp cao ca hu ht nhng t chc dnh ra nhiu thi gian suy ngh v vc thit k mt c cu thch hp. Mt c cu thch hp phi c nhng c im ph thuc vo bn yu t tnh hung: chin lc ca t chc, qui m, cng ngh v s bt chc ca mi trng.
Chin lc v cu trc
C cu ca mt t chc nn ph hp mc tiu ca doanh nghip ra. Bi v nhng mc tiu b chi phi bi chin lc ca t chc do ch hp l khi c cu v chin lc c mi lin h cht ch. c bt c cu phi p ng c nhu cu mc tiu chin lc. Nu cc nh qun tr thay i ng k chin lc ca t chc, h s cn thit phi iu chnh c cu sao cho thch nghi v ph hp vi s thay i. Nhng nghin cu ban u v mi quan h gia chin lc v c cu t chc do Alfred Chandler thc hin tin hnh mt vi cng ty ln ca M. ng theo di s pht trin ca nhng t chc nh Dupont, General Motors, Standard Oil, v Sears sut 50 nm v a ra kt lun rng nhng thay i trong chin lc ca doanh nghip s dn n s thay i v c cu t chc. ng nhn thy rng nhng doanh nghip ny thng bt u bng vic sn xut nhng sn phm n l hay nhng sn phm i hi ch cn c mt hnh thc cu to n gin hay ri rc. Quyn a ra quyt nh tp trung vo tay ca mt nh qun tr cp cao ring, v mc chuyn mn ha, phn khu v chnh thc ho thp. Tuy nhin, khi nhng doanh nghip ny pht trin, chin lc ca h tr nn a dng v phc tp hn, v c cu cng thay i ph hp vi chin lc la chn. Hu ht nhng khun kh mang tnh chin lc v c cu ngy nay u c xu hng tp trung vo 3 kha cnh: (1) i mi phn nh s theo ui nhng thay i ng ch v y ngha ca doanh nghip, (2) Gim thiu chi ph cho thy s theo ui nhm kim sot cht ch chi ph ca doanh nghip. (3) M phng, ngha l theo ui theo ui mc tiu gim thiu ri ro v ti a ho nhng thi c mang li li nhun bng vic bt chc nhng i gia hng u trn th trng. M hnh thit k t chc no ph hp nht vi mi doanh nghip? Nhng i mi cn s linh hot v lung thng tin t do ca m hnh hu c, trong khi , nhng ngi theo xu hng gim thiu chi ph li tm n c tnh hiu sut cao, n nh v kim sot cht ch ca m hnh theo kiu c kh. Nhng ngi bt chc li thch nhng c tnh c cu kt hp c hai tnh cht trn, h p dng c cu 122
theo c kh duy tr s kim sot cht ch v chi ph thp nhng ng thi cng to ra nhng t hay i trong t chc theo c cu c kh theo ui nhng phng hng mi.
Qui m v cu trc
C nhng bng chng c th v qui m ca mt doanh nghip c nh hng ng k n c cu t chc ca doanh nghip . V d, nhng doanh nghip ln vi hn 2000 nhn vin c xu hng chuyn mn ha, phn khu, tp quyn v c nhiu lut l v qui nh hn so vi nhng doanh nghip nh. Tuy nhin, khng phi lc no mi quan h ny cng nh vy. Thay vo , qui m nh hng n c cu mc ngy cng gim dn, qui m s tr nn km quan trng hn khi mt doanh nghip m rng v pht trin. Ti sao ? n gin l v mt khi doanh nghip c khong 2000 nhn vin, n tht s l kh cng nhc. Thm vo 500 nhn vin na cng chng nh hng nhiu n doanh nghip. Mt khc, vic gia nhp thm 500 nhn vin vo mt doanh nghip ch c 300 nhn vin th dng nh n s dn n s thay i v lm cho c cu doanh nghip cng nhc hn.
xc nh bt k mt dng m hnh no t cc d liu m b c cho n khi b phn nhng cng ty ny thnh ba nhm da trn qui m sn xut m cc cng ty ny ang tin hnh. Ba nhm ny i din cho ba loi cng ngh khc nhau, c mc phc tp v tinh vi ngy cng tng. Nhm u tin, c gi l sn xut n chic, i din cho vic sn xut n chic hoc quy m nh. Nhm th hai, sn xut hng lot, miu t sn xut vi quy m ln hoc sn xut hng lot nh t lnh hay xe hi. Nhm th ba l nhm c k thut cng ngh phc tp nht, sn xut lin tc, gm nhng nh sn xut theo mt qui trnh lin tc khng dng, nh lc du hay tinh ch ho cht. Xem bng 10.3 Sau khi phn tch cn thn nhng pht hin ca mnh, Woodward kt lun rng mi cu trc c th u gn vi mt trong ba nhm cng ngh trn v rng nhng doanh nghip thnh cng s p ng nhng yu cu v cng ngh thng qua vic iu chnh cch sp xp c cu ph hp. B cng nhn thy rng khng phi ch c mt cch duy nht t chc mt cng ty sn xut. Sn xut n chic v sn xut lin tc t c hiu qu cao nht khi n c p dng trong mt cu trc hu c, v sn xut hng lot s t c hiu qu cao nht khi c p dung trong mt m hnh c kh. BNG 10.3 KT QU NGHIN CU CA WOODWARD V CNG NGH, CU TRC V HIU QU
Sn xut n chic c im cu trc Mc phn cp thp Mc phn khu thp ho thp Sn xut hng lot Mc phn cp va phi Mc phn khu cao ha cao Sn xut lin tc Mc phn cp cao Mc phn khu thp ho thp
Hu c
C kh
Hu c
T kt lun ban u ca Woodward, hng lot cc ngin cu khc u x l vn da trn mi quan h gia cng ngh v cu trc. Nhng nghin cu ny u c nhng kt lun tng qut lcu trc ca mt doanh nghip c t chc ph hp vi cng ngh m doanh nghip c. Nhng qui trnh hay phng thc bin nhng yu t u vo ca t chc thnh yu t u ra, chng khc bit nhau l do mc bi bn ca t cha . Tm li, cng ngh cng theo bi bn th c cu ca doanh nghip cng tiu chun ho v mang tnh cht c kh. Doanh ngip c cng ngh cng khng theo bi bn dng nh cng mang cu trc hu c. 124
truyn thng. Nhng m hnh ny - bao gm cu trc n gin, cu trc chc nng v cu trc phn b - dng nh mang nng tnh c kh. Hnh 10.4, tm tt nhng im mnh v im yu ca mi loi m hnh ny.
Cu trc n gin
Hu ht mi t chc u khi nghip bng mt c cu n gin ch gm ng ch v nhn vin. Mt cu trc n gin l mt m hnh t chc c mc phn khu thp, phm vi kim sot rng, quyn hn tp trung vo mt ngi v mc chnh thc ho thp. C cu ny ch yu p dng cho nhng doanh ngip c qui m nh trong ch s hu v nh qun tr l cng mt ngi. im mnh ca cu trc ny l n vn hnh nhanh, linh hot, chi ph thp v trch nhim c phn chia r rng. im yu c bn ca m hnh ny l n kh c th p dng cho nhng m hnh c qui m trung bnh v ln. N ngy cng tr nn khng thch hp khi t chc ln mnh, bi v mc chnh thc ho thp v quyn hn tp trung mc cao s dn n tnh trng thng tin x l vt qu kh nng ca lnh o cp cao. Khi t chc m rng v qui m, vic a ra quyt nh s tr nn chm hn v thm ch l c th s i n ch b tt do ch c mt mnh nh iu hnh l n lc khng ngng a ra quyt nh cho tt c mi vn . Nu cu trc ny khng thay i v ngy cng tr nn rc ri hn, th doanh ngip c th vt ra khi qu o vn hnh ca th trng v cui cng l s dn n s tht bi. Mt hn ch khc ca c cu ny l n ri ro cao v mi th u ch ph thuc vo mt ngi. Nu c bt c iu g xy n vi ngi th nng lc a ra quyt nh v thng tin ca t chc u b mt.
126
Cu trc n gin
im mnh: nhanh, linh hot, chi ph thp, trch nhim r rng. im yu: khng cn ph hp khi qui m t chc pht trin, ri ro cao do s ph thuc vo mt ngi.
Cu trc phn b
im mnh: tp trung vo kt qu- cc qun tr vin ca mi b phn chu
BNG 10.4 IM MNH V YU CA CC M HNH T CHC TRUYN THNG Bng cch chn la hay t thit k, nhiu t chc u khng duy tr lu di cu trc n gin. Khi t chc pht trin, th nhn chung n mt mc nht nh phi tuyn thm nhn vin m trch cc cng vic thm vo v p ng nhng yu cu t ra cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip mc . Khi s lng nhn vin tng ln, c cu dng nh tr nn c tnh chuyn mn ho cao hn v th thc ho cng mc cao. Lut l v qui nh c hnh thnh, cng vic tr nn chuyn mn ho cao, nhiu b phn mi c hnh thnh, cc cp qun tr cng c thm vo v t chc s tr nn ngy cng tp trung ( Xem li chng 2). Lc ny, nh qun tr c th s la chn cch t chc cu trc chc nng hay phn b.
127
Cu trc phn b
Cu trc phn b l mt m hnh t chc c phn chia thnh cc n v hay b phn c lp. Nhng cng ty sn xut nhiu loi mt hng ni tingnh BHP Billiton, Boral v Goodman Fielder l nhng v d in hnh cho vic thit k t chc theo m hnh cu trc phn b. Mi n v hay b phn trong cu trc phn b c mc t ch tng i hn ch, vi mt nh qun tr b phn chu trch nhim v hot ng v thc hin quyn ra cc quyt nh chin lc v tc nghip ca n v. Tuy nhin, trong cu trc ny, tng hnh dinh c vai tr l ngi iu phi v kim sot cc b phn v thng th n cung cp cc dch v h tr, nh v ti chnh v php l, cho cc n v. im mnh ca cu trc ny l n tp trung vo kt qu. Cc nh qun tr iu hnh ca cc b phn chu trch nhim v mi vn xy ra vi sn phm v dch v m h cung cp. im bt li chnh ca phng thc ny l s trng lp ca cc chc nng v ngun lc. Mi b phn dm nhim mt chc nng ring ca mnh nh marketing, R&D, v sn xut; v chnh s trng lp ca cc chc nng s lm gia tng chi ph hot ng v lm gim hiu qu ca t chc.
128
Cu trc nhm
Trong cu trc nhm, ton b t chc c xy dng trn nn tng cc i hay nhm chc nng tin hnh cng vic do t chc phn cng. R rng, trong cu trc nhm, vic phn quyn cho nhn vin c mt vai tr quan trng, bi v iu loi tr tuyn quyn hn qun l cng nhc chy t cc cp qun tr cp cao xung cc cp thp nht. Hn th na, cc nhm c quyn t do t chc cng vic theo cch m cc thnh vin ngh l tt nht. Tuy nhin, cc nhm ny phi chu trch nhim i vi ton b hot ng v kt qu trong phm vi hot ng ca nhm. Hy xem mt s v d v cch m cc cng ty ng dng cu trc nhm v cch m h bt u. mt cng ty bo him, cc i din ca khch hng c t chc li thnh mt nhm 8 ngi gii quyt nhanh chng tt c cc yu cu ca khch hng. Hin nay, khi c khch hng gi ti cng ty, h khng cn b chuyn t chuyn vin ny sang chuyn vin khc na, thay vo h s gp mt trong nhng thnh vin ca nhm ny, v ngi ny s gii quyt mi vn lin quan n nhu cu ca khch hng. nh my bia ca hng Lion Nathan Khyber Pass, Auckland, New Zealand, quy trnh sn xut ca b phn bia c sp xp thnh mt s nhm c ngha v phi bo co trc tip vi ban qun tr. Nhng nhm ny thng thng gm 12-14 ngi, chu trch nhim v vic sn 129
xut ca nhm, v nhng tht thot, v ci tin lin tc, v m bo cht lng, v o to v v hng lot cc phng thc m bo an ton cho nhm. Trc y, cc cng vic ny c giao cho nhiu nh qun tr khc nhau, v thng dn n tnh trng trch nhim v tranh chp i phn chia ranh gii trong cng vic gia cc phng ban khc nhau hay gia nhn vin v nh qun tr. Hin nay, mc d, mi nhm u c mt nhm trng, nhng ton b nhm u c quyn d c ai l trng nhm, v cng tham gia vo vic tuyn nhn vin mi cho nhm. S chuyn bin trong vic t chc thnh cc nhm cng vic thng din ra t t. V d, nh my sn xut mc Joyo ca Australia Kilsyth, Victoria hin ang c sp xp thnh cc nhm t qun l. l mt qu trnh ti t chc pht trin thot khi phng thc ci tin lin tc trc y ca cng ty, v xut pht t i hi cn phi lm cho nhn vin quan tm hn na i vi nhng g din ra cng ty. Sut qu trnh ti t chc, cng ty tin hnh nhng chng trnh o to m rng trong vic xy dng i nhm v thm ch l mi ging vin ca TAFE hng dn chng trnh xy dng i nhm ti cng ty. Cng ty Birkenstock Footprint Sandal (sn xut giy dp), m hnh cu trc nhm thnh cng vt qua c phng thc t chc cng ty theo kiu c nhim kinh t, mt phng thc m qua cng ty v cc nh phng php c th ci tin n lc ti ch v gim mc tiu hao nng lng trong cc hot ng hng ngy. Nhng kt qu do nhm gm 12 thnh vin ny mang li c s thn phc n ni nhng nh qun tr ca Birkenstock quyt nh rng h s tip tc khai thc sc sng to v nhit huyt ca cc nhn vin ca mnh. H nhn thy cu trc nhm s cho php h lm c nhu vy. C nhiu v d v nhng t chc kinh doanh v phi li nhun tin hnh thnh cng cu trc nhm. nhng t chc ln, cu trc nhm c b sung c nhng c trng ca cu trc phn b v cu trc chc nng. iu ny cho phpccc t chc t c hiu qu ca hnh thc tp trung quyn, ng thi t c s linh hot m hnh thc i nhm c. V d ci thin nng sut ca cp kinh doanh, nhng hng nh Motorola v Xerox p dng rng ri m hnh nhm t qun. Cn hng Boeing v HewlettPackard, nhng nhm lin chc nng c p dng trong khu thit k sn phm mi hp tc trong nhng d n ln.
Cu trc ma trn v d n
M hnh t chc ang ph bin l cu trc ma trn v d n. Cu trc ma trn l cu trc trong cc chuyn gia thuc cc b phn chc nng khc nhau c phn cng v 130
mt hay mt s d n do mt gim c d n qun l. Hnh 10.5 l mt v d v cu trc ma trn oc p dng mt trung tm khng gian. Cc cp lnh o m nhn nhng chc nng t chc tng t nh ch to my, bt ton, qun l nhn sXt v cc cp theo hng dc, nhng d n khc m hin nay trung tm ang tin hnh c b sung thm vo. Mi d n do mt gim c iu hnh d n ca mnhcng vi nhiu ngi khc t mi b phn chc nng chuyn v. Thc t, vic cc cp theo hng dc c b sung thm vo cho nhng b phn chcnng theo hng ngang truyn thng lm cho nhng yu t phn khu theo chc nng v sn phm gn kt vi nhau, nh tnh cht ca ma trn. Mt kha cnh ng ch khc ca m hnh ma trn, l n to ra mt tuyn mnh lnh kp. R rng n vi phm nguyn tc t chc c bn ca thng nht mnh lnh. Trn thc t, m hnh ma trn c thc hin nh th no?
Thi t k
D n
S n xut
N hm thit
H p ng
N hm sn
Cu ng ng
N hm hp N hm cung
K ton
N hm k
Nh n s
N hm
D n
N hm thit
N hm sn
N hm hp
N hm cung
N hm k
N hm
D n
N hm thit
N hm sn
N hm hp
N hm cung
N hm k
N hm
D n
N hm thit
N hm sn
N hm hp
N hm cung
N hm k
N hm
HNH 10.5 CU TRC MA TRN TRONG MT HNG CH TO HNG KHNG Trong m hnh ma trn, nhn vin c hai ngi qun l: gim c chc nng v gim c d n hay sn phm. Gim c d n c quyn i vi cc nhn vin chc nng, thnh vin ca nhm d n trong nhng lnh vc c quan h n mc tiu ca d n d gim c ch o. Tuy nhin, nhng quyt nh v nhng vn nh thng tin, thng bo tin lng v nhng bo co hng nm li thuc v trch nhim ca gim c chc nng. cho cng vic t c hiu qu, gim c d n v gim c chc nng phi lin h thng xuyn, kt hp nhng yu cu v nhn lc cho cng vic v cng nhau gii quyt xung t. 131
Mc d cu trc ma trn vn l m hnh hiu qu i vi nhiu doanh nghip nhng mt s t chc ang ang p dng mt loi hnh tin tin hn l cu trc d n trong nhn vin (v cc cng vic h phi lm) c phn cng c nh trong cc d n. Khng nh cu trc ma trn cu trc d n khng c cc phng ban chnh thc nhn vin quay tr li khi hon thnh d n. Thay vo nhn vin phi c nhng k nng c bit, kh nng lm vic cc d n khc. Ngoi ra, tt c cc hot ng cng vic trong cu trc d n s do nhm nhn vin, nhng ngi l thnh vin ca nhm d n tin hnh bi v h c nhng k nng cng vic v kh nng thch hp. V d, hng Oticon Holding A/S, mt nh sn xut dng c tr thnh an Mch, khng c mt b phn t chc hay mt chc danh cng vic cho mt nhn vin no. Tt c nhng hot ng trong cng vic u da trn c s ca nhm d n, v nhng nhm d n ny hnh thnh, gii tn, v c thnh lp li khi cng vic yu cu. Nhng nhn vin tham gia vo nhm d n bi v h c kh nng v k nng cn thit cho d n . Tuy nhin, mt khi d n hon tt h s chuyn sang d n tip theo. Cu trc d n ang c xu hng tr thnh nhng m hnh linh hot v d thay i. Khng cn s phn khu hay phn cp t chc mt cch cng nhc lm tr hon vic a ra quyt nh hay thc hin, trong loi cu trc ny nh qun tr gi vai tr nh lngi khn kho, nh t vn dy dn kinh nghim v l hun luyn vin. H u phi cc nhm d n bng vic gim thiu hay loi b nhng vn gy kh khn cho t chc v c bit cung cp y nhng ngun lc m cc nhm ny cn hon thnh cng vic mt cch hiu qu v hiu sut.
Chng 7
LNH O
CC NH QUN TR V CC NH LNH O
Chng ta hy bt u bng vic ch s khc nhau gia cc nh qun tr v cc nh lnh o. Cc hc gi v nhng ngi thc hnh thng nh ng hai loi ny vi nhau, mc d khng nht thit phi l nh vy. Cc nh qun tr c b nhim vo v tr ca mnh. Kh nng nh hng ca h ph thuc vo nhng quyn hn m h c c lin quan n v tr . Ngc li, nh lnh o c th l do c b nhim m cng c th do
132
h ni ln trong nhm. V h c th tc ng n mi ngi lm vic ngoi nhng hnh ng c yu cu bi quyn hn chnh thc. Liu tt c cc nh qun tr c nn l nhng ngi lnh o? V ngc li, tt c cc nh lnh o phi l cc nh qun tr? Cho n nay vn cha c ai chng minh c k c bng nghin cu ln suy lun logic rng kh nng lnh o l iu kh khn i vi cc nh qun tr, hay ni cch khc, nhng nh qun tr hon ton l tng tr thnh ngi lnh o. Tuy nhin, khng phi mi nh lnh o u c c nhng nng lc v k nng cn thit cho cc chc nng qun tr khc, v th khng phi tt c cc nh lnh o u c kh nng tr thnh cc nh qun tr. V s tht l nu mt c nhn c kh nng nh hng n nhng ngi khc khng ni ln c rng h cng c kh nng hoch nh, t chc v kim sot. Nu (ngay c khi ch l l tng) tt c nh qun tr u c th tr thnh ngi lnh o nn chng ny s i vo nghin cu kh nng lnh o t kha cnh nh qun tr. V v th, nh ngha v mt nh lnh o y chnh l ngi c kh nng tc ng n ngi khc v c quyn hn qun tr. Vy th lnh o l g? l mt qu trnh nh hng n mt nhm ngi hng n t c mc tiu ra. Cng nh ng c, lnh o l mt ti v hnh vi trong t chc c quan tm nghin cu rt k lng v hu ht cc cuc nghin cu ny u nhm mc ch tr li cho cu hi: u l cch lnh o hiu qu? Bn c th nhn thy c ton b s tin trin trong s hiu bit v qu trnh lnh o c th thy trong cc l thuyt khc nhau c a ra tm hiu v gii thch v qu trnh ny. Trong phn ny, chng ta s xem xt mt s l thuyt lnh o u tin.
133
Cc thuyt c im
Khi hi bt c mt ngi bnh thng no trn ng ph v nhng g h ngh khi ni v lnh o bn s nhn c danh sch mt lot cc phm cht nh thng minh, cun ht, quyt on, nhit tnh, mnh m, dng cm, lim chnh v t tin. Nhng cu tr li y bc l nhng im c bn v l thuyt c im ca lnh o. Vic tm kim nhng c im v c trng khc bit gia nh lnh o v nhng ngi khng l lnh o chim phn ln cc n lc nghin cu trong cc thuyt ny. Liu c th ch ra c mt hay mt vi c im ca cc c nhn m chng ta u cng nhn h l lnh o (chng hn nh Martin Luther King Jr, Joan of Arc, Nelson Mandela, Margaret Thatcher, Mahatma Gandhi) m nhng ngi khng l lnh o khng c? Nhng c nhn ny tha mn nh ngha ca chng ta v nh lnh o, nhng bn thn h li c nhng c trng hon ton khc nhau. Nu nh cc thuyt v c im c chng minh l ng, th chc chn s tn ti nhng c trng chung m mi nh lnh o u c. Nhng n lc nghin cu nhm bc tch nhng c im ny cui cng ri vo tuyt vng. Cc c gng khng ch ra c u l nhng c trng chung phn bit gia nh lnh o v thnh vin ca h, gia nh lnh o hiu qu v nh lnh o khng hiu qu. Nhng c l vn cn mt tia hi vng tin tng khi cc c im tnh cch nht qun v duy nht c th p dng vi vi tt c cc nh lnh o hiu qu, cho d h lm vic ti Hells Angles, i chuyn bng chy Australian, Flying Doctor Service, Cng ty Shell Oil, Bnh vin Tng hp Wellington, i Cu t hay Cng ty X s Quc gia. Tuy nhin, nhng c gng nhm xc nh nhng c im thng gn kt vi kh nng lnh o li thnh cng hn nhiu. Su c im gn kt vi kh nng lnh o bao gm c ng lc, am m lnh o, trung thc v lim chnh, t tin, thng minh, v am hiu cng vic. Nhng c im ny c m t vn tt trong Hnh 16.1.
134
ng lc: nh lnh o c kh nng n lc cao. H c mt nim am m mnh lit t thnh tu, c y tham vng, c sinh lc di do, kin tr khng mt mi trong cng vic v lun ch ng. am m lnh o: nh lnh o c mt nim am m mnh lit nh hng v lnh o ngi khc. H cho thy mt tinh thn sn sng gnh vc trch nhim. Trung thc v lim chnh: nh lnh o xy dng cc mi quan h tin tng ln nhau gia h vi nhau v gia h vi nhn vin cp di trn c s tin cy, khng di tr v trn c s thng nht gia li ni v hnh ng. T tin: nhn vin cp di mong i lnh o v s khng nghi ng v bn thn. V th, nh lnh o phi th hin c s t tin c th thuyt phc c nhn vin ca mnh v tnh ng n ca cc mc tiu v quyt nh ca mnh. Thng minh: nh lnh o cn phi thng minh nm bt, tng hp v phn tch thng tin; cng nh c kh nng c c tm nhn, kh nng gii quyt vn v a ra cc quyt nh chnh xc. Am hiu cng vic: nh lnh o hiu qu c mt s am hiu tng tn v cng ty, v ngnh ca mnh cng nh cc vn k thut. Vi s am hiu su sc s cho php nh lnh o ra cc quyt nh mt cch c c s v hiu r tc ng ca nhng quyt nh .
HNH 16.1: SU C IM LM NN S KHC BIT GIA NH LNH O V NGI KHNG L LNH O Nu nh xem xt k v d u chng v trng hp ca Gim c S cnh st Christine Nixon trong phn m u chng, chng ta c th ni rng b Nixon c hu ht cc c im ny. Tuy nhin, cc nh nghin cu u ng rng nhng c im ny khng thi th khng gii thch v lnh o. Khng nht thit l chnh nhng c im lm cho mt ngi nh b Christine Nixon tr thnh mt nh lnh o. Nhng gii thch ch da trn nhng c im ny b qua mi quan h gia nh lnh o vi cc thnh vin trong nhm cng nh cc yu t v mi trng. C c nhng c im thch hp ny ch gip mt c nhn s tr thnh mt nh lnh o hiu qu. Ngi ny ngoi ra cn cn phi bit hnh ng ng. V hnh vi l ng trong trng hp ny th khng phi lc no cng ng vi trng hp khc. V th, trong khi mt s nh nghin cu vn cn tng mi quan tm i vi thuyt c im ca thp k trc, th vo u nhng nm 1940, i a s bt u chuyn hng nghin cu. V vic nghin cu v lnh o trong sut khong thi gian t cui thp nin 1940 n gia thp nin1960 a s tp trung vo phong cch hnh vi ca ngi lnh o. Cc nh nghin cu t hi liu c hay khng nhng c trng trong cch lm ca nh lnh o c hiu qu hay ni khc i, l trong hnh vi ca h.
135
Cc l thuyt hnh vi
Cc nh nghin cu hi vng rng vi cch tip cn ca cc l thuyt hnh vi, nu nh thnh cng, s khng nhng a ra c nhng cu tr li chnh xc hn v bn cht ca nng lc lnh o m cn c th c c nhng kt qu c ngha hn nhiu so vi cch tip cn ca cc thuyt c im. Nu cc nghin cu v c im m thnh cng th n cung mt c s la chn ngi thch hp cho cc v tr chnh thc trong cc t chc cn nhng ngi lnh o. Ngc li, nu nh cc nghin cu v hnh vi ch ra c yu t quyt nh v hnh vi ca ngi lnh o, th mi ngi cn c th c o to tr thnh nh lnh o. C bn nghin cu chnh v nng lc hnh vi ca nh lnh o.
Cc nghin cu ca i hc Iowa
Nghin cu ca i hc Iowa (do Kurt Lewin v cc ng nghip thc hin) pht hin ra ba phong cch lnh o, hay cch hnh x. Phong cch lnh o c on m t mt ngi lnh o lun c xu hng tp trung quyn lc, quy nh cch thc lm vic, a ra cc quyt nh n phng v hn ch s tham gia ca cp di. Phong cch lnh o dn ch m t mt nh lnh o c xu hng thu ht s ng gp ca cp di vo qu trnh ra quyt nh, phn chia quyn lc, khuyn khch s tham gia vo vic quyt nh cch thc lm vic cng nh mc tiu hnh ng, v ng thi s dng vic phn hi nh mt c hi hun luyn cc nhn vin. Phong cch lnh o t do m t mt nh lnh o giao cho nhm quyn t do trong vic ra quyt nh v hon thnh cng vic theo bt c cch no m h cho l ph hp nht. Lewin v cc ng nghip ca ng nghin cu liu xem u l phng php hiu qu nht. V kt qu, h cho rng vi phong cch lnh o dn ch cho mt cng vic c s lng v cht lng tt. Liu nh vy c phi l cu tr li cho cu hi u l hnh vi lnh o hiu qu nht c tm thy? V tht khng may mn, mi chuyn khng n gin nh vy. Nhng cuc nghin cu sau ch ra rng phong cch dn ch v phong cch t do cho kt qu hn tp. V d nh phong cch dn ch i khi cho nhng kt qu tt hn so vi phong cch t do, i khi n li ch cho kt qu bng hoc km hn so vi phong cch t do. Tuy nhin, nhng kt qu n nh hn c tm thy khi h thng o lng mc tha mn ca nhn vin cp di c s dng. l mc tha mn ca cc thnh vin trong nhm nhn chung l cao hn khi lnh o theo phong cch dn ch so vi khi lnh o theo phong cch c on.
136
By gi, nh lnh o li b a vo mt tnh th kh x. H nn tp trung vo vic t hiu qu lm vic cao hay l tp trung vo nng cao mc tha mn ca nhn vin. V vic nhn ra c bn cht kp trong hnh vi ca ngi lnh o l tp trung vo cng vic phi lm (nhim v) v tp trung vo thnh vin trong nhm cng l nhng c trng then cht ca nhng cuc nghin cu quan trng khc v hnh vi trong giai on ny.
Nghin cu ca i hc Michigan
Cc nghin cu v lnh o c thc hin ti Trung tm nghin cu i hc Michigan din ra cng thi im vi cc nghin cu ti Bang Ohio v c cng mc tiu 137
nghin cu: xc nh nhng c trng v hnh vi c lin quan n hiu qu lnh o. V nhm nghin cu ti i hc Michigan cng i n kt qu l a ra hai c trng chnh ca hnh vi lnh o, c h t tn l nh hng nhn vin v nh hng sn xut. Nhng nh lnh o nh hng nhn vin l nh lnh o ch trng n cc mi quan h c nhn, h quan tm n nhu cu ca nhn vin cp di v chp nhn s khc bit gia cc thnh vin trong nhm. Nhng nh lnh o nh hng sn xut li c xu hng ch trng n cc kha cnh v chuyn mn v nhim v trong cng vic. H ch quan tm ch yu n vic hon thnh cc nhim v ca nhm v quan tm n cc thnh vin trong nhm nh mt phng tin t c nhim v y.Kt lun ca cc nh nghin cu l h nh gi cao nh lnh o nh hng nhn vin. Cc nh lnh o nh hng nhn vin gn vi nng sut nhm cao v s tha mn trong cng vic cao. Cc nh lnh o nh hng sn xut gn vi nng sut nhm thp v s tha mn trong cng vic thp hn.
Li qun tr
Cc c trng hnh vi trong cc cuc nghin cu v nng lc lnh o trc cung cp nhng nn tng pht trin li hai chiu nh gi phong cch lnh o. Li qun tr c pht trin bi Blake v Mouton, s dng hai hng hnh vi l quan tm n con ngi v quan tm n sn xut, v nh gi vic s dng cc hnh vi ny ca cc nh lnh o theo thang im t mt (thp) n 9 (cao). Theo li qun tr ny (c trnh by Hnh 16.1), mc d c n 81 kh nng trong phong cch lnh o c th c, nhng cc nh nghin cu nhn mnh 5 phong cch: (1,1) Qun tr ngho nn, (9,1) Qun tr theo nhim v (5,5) Qun tr tha hip, (1,9) Quan tr theo cu lc b ng qu, (9,9) Qun tr t i. T nhng khm ph ny, Blank v Mouton kt lun rng cc nh qun tr s t c hiu qu cao nht khi s dng phong cch lnh o 9-9. Nhng tht khng may l li qun tr ny li khng a ra c cu tr li cho cu hi l iu g lm cho mt nh qun tr c th tr thnh nh lnh o c hiu qu; n ch em li cho chng ta mt khi nim v phong cch lnh o. V trong thc t, c rt t bng chng ng h cho kt lun rng phong cch lnh o 9-9 l phong cch hiu qu nht trong mi trng hp.
138
Quan tr cu lc b S quan tm mt cch chu o n nhu cu ca nhn vin nhm tha mn cc mi quan h s dn n khng kh v nhp lm vic trong t
Qun tr t i Cng vic c hon thnh nh nhng ngi c cam kt; s ph thuc ln nhau thng qua s chung sc thc hin mc tiu ca t chc s to ra mi quan h tin tng v tn trng ln nhau. .
Qun tr tha hip Thnh tch va ca t chc c th t c thng qua vic cn bng gia hiu sut cng vic cn thit vi duy tr s tha mn ca nhn vin
.
Qun tr ngho nn Vic s dng n 8 lc ti thiu t c mc tiu yu cu s thch hp duy tr cc thnh vin trong t chc.
1 9
Quan tm n sn xut
Qun tr theo nhim v Hiu sut hot ng c c nh vic sp xp cc iu kin lm vic, trong yu t con ngi c quan tm mc ti thiu.
Tm tt v cc thuyt hnh vi
Nhng thuyt trn l nhng thuyt quan trng nht v c bit n nhiu nht nhm mc tiu gii thch nng lc lnh o trn c s hnh vi. (Xem Bng 16.1: Tm tt cc hng trong hnh vi lnh o v kt lun ca mi nghin cu). Tuy nhin, cc thuyt ny khng thnh cng lm trong vic ch ra c mi quan h bt bin gia thun ng hnh vi lnh o v hiu qu lnh o. V thay vo , c th nhn thy ngy mt r rng l d on s thnh cng trong lnh o cn c nhiu iu phc tp hn nhiu so vi li vic ch a ra c nhng c trng cng nh hnh vi ph hp ca ngi lnh o. Nhng tht bi ny lm ny sinh hng tp trung mi l vo nhng nh hng ca mi trng. Mi quan h gia phong cch lnh o v hiu qu lnh o ch ra rng trong hon cnh A th phong cch X s tr nn thch hp, trong khi phong cch Y s tr nn thch hp hn vi hon cnh B, v phong cch Z cho trng hp C. Nhng, u l hon cnh A,B,C, v.v? C mt iu c th khng nh l hiu qu lnh o ph 139
thuc vo hon cnh mi trng c th v c mt thuyt khc ch ra c nhng iu kin mi trng hay nhng tnh hung .
Cc nh qun tr c hiu qu nht vi phong cch 9,9 (quan tm n sn xut cao v quan tm n con ngi cao).
140
M hnh Fiedler
M hnh tnh hung d hiu nht v lnh o do Fred Fiedler pht trin. M hnh tnh hung ca Fiedler pht biu rng hiu qu hot ng nhm ph thuc vo s ph hp gia phong cch tng tc vi nhn vin ca ca nh lnh o v mc m tnh hung cho php nh lnh o c th kim sot v nh hng. M hnh ny da trn gi thuyt rng cch thc lnh o c th s c hiu qu nht trong nhng tnh hung khc nhau. Vn y l xc nh cch thc lnh o no v nhng tnh hung khc nhau nh th no, sau s nhn bit c s kt hp thch ng nht trong cc hnh thc v tnh hung c th. hiu c m hnh ca Fiedler, chng ta hy xem xt bin tnh hung u tin phong cch lnh o. Fiedler cho rng nhn t quan trng quyt nh s thnh cng trong vic lnh o l phong cch lnh o c bn ca mi c nhn. ng ta cng gi thm rng phong cch ca mi ngi c mt trong hai loi sau: nh hng nhim v v nh hng quan h. xc nh c phong cch ca mt nh lnh o, Fiedler lp ra mt bng cu hi v ng nghip khng c a thch nht (LPC). Bng cu hi ny gm c 16 cp tnh t tri ngc nhau chng hn nh l vui lng khng vui lng, lnh nng, chn nn th v, v thn thin khng thn thin. Nhng ngi tr li c hi ngh v s hp tc nhm m h tng thc hin v m t mt ngi m h khng thch lm vic nht bng vic nh gi anh ta ( c ta) trn phm vi t mt 8 cho mi cp trong 16 cp tnh t trn. Fiedler tin rng bn c th xc nh r c phong cch lnh o ca mt ngi da trn nhng cu tr li trong bng cu hi LPC. Vy s m t ca anh ta v phong cch ny l g? Fiedler tin rng nu mt ng nghip khng c a thch nht c miu t mt cch tng i tch cc ( tc l nhng ngi c ch s LPC cao), th v cn bn ngi tr li ch yu quan tm n nhng mi quan h c nhn tt vi nhng ngi ng nghip. Tc l, nu bn m t mt ngi m bn khng mun lm vic chung bng nhng thut ng tng i thin cm th phong cch ca bn c m t nh l nh hng quan h. Ngc li, nu bn nhn thy nhng ng nghip bn khng a thch bng nhng thut ng khng thin cm (ngi c ch s LPC thp) th bn s b thu ht ch yu bi bi nng sut cng vic v kh nng cng vic hon thnh. Do , phong cch ca bn c xem nh l nh hng nhim v. Fiedler tha nhn rng c mt nhm t ngi gia hai xu hng ny v h khng c mt kin c nhn r rng no. Mt im khc l Fiedler cho rng phong cch lnh o ca mi ngi l nh nhau trong bt k tnh hung no i chng na. Ni cch khc, nu bn l nh lnh o theo xu hng nh 141
hng mi quan h, bn lun lun l chnh bn v c mt phong cch lun lun c p dng nu bn theo xu hng nh hng nhim v. Sau khi phong cch lnh o cn bn ca mt c nhn c nh gi theo LPC th mt vic rt cn thit phi lm l xem xt tnh hung kt hp nh lnh o vi tnh hung. Nghin cu ca Fiedler pht hin ra kha cnh xc nh cc nhn t tnh hung quan trng quyt nh hiu qu ca nh lnh o. l: Mi quan h gia nh lnh o thnh vin: mc t tin, s tin tng v s knh trng m nhn vin dnh cho nhng nh lnh o ; c th c nh gi tt hoc km. Cu trc nhim v: l mc cc cng vic c giao l chnh thc ha v th tc ha; c th c nh gi cao hoc thp. Quyn lc v tr: l mc nh hng m nh lnh o c cc hot ng da trn quyn lc nh l tuyn dng, sa thi, k lut, bt v tng tin lng; c th c nh gi mnh hoc yu. Mi mt tnh hung ca s lnh o c nh gi theo ba bin tnh hung ny. S kt hp nhng bin tnh hung ny to ra 8 tnh hung c th m mt nh lnh o c th t xc nh c ( xem phn cui ca biu 16.3). Tnh hung I, II v III c coi l thun li i vi nh lnh o. Tnh hung IV, V v VI l mc n ha. V tnh hung VII v VIII l khng thun li i vi nh lnh o. xc nh nhng tnh hung c th cho hiu qu lnh o, Fiedler nghin cu 1200 nhm m ng ta so snh phong cch lnh o nh hng nhim v vi nh hng quan h trong tng loi ca 8 tnh hung trn. ng ta kt lun rng nhng nh lnh o nh hng nhim v th hnh ng tt hn trong c tnh hung rt thun li vi h v nhng tnh hung bt li na. (xem Hnh 16.3 th kh nng hot ng c th hin trn trc dc cn s thun li trong nhng tnh hung c th hin trc ngang). Mt khc, nhng nh lnh o nh hng mi quan h dng nh l kh nng hot ng tt hn trong nhng tnh hung c mc va phi. Hy nh rng Fiedler xem xt kha cnh phong cch lnh o ca mi ngi l khng thay i. Do , ch c hai cch c th nng cao hiu qu lnh o. Th nht, bn c th em n mt nh lnh o mi c phong cch ph hp hn vi tnh hung. Chng hn, nu mt tnh hung ca nhm c xem l c mc khng thun li rt cao nhng c lnh o bi mt nh lnh o nh hng mi quan h, th hiu qu ca nhm c th c nng cao hn nu thay th ngi bng mt nh lnh o nh hng 142
nhim v. S la chn khc l thay i tnh hung ph hp vi nh lnh o. iu ny c th c thc hin bng nhim v ti c cu hoc tng hay gim quyn lc m nh lnh o c nh hng nh hot ng tng lng, bt v k lut.
t Hi
nh hng nhim v
nh hng quan h m Th un li Nhm I Quan h lnh o thnh vin Cu him v trc ao ao hp hp ao ao hp hp t t t t II V m m u I I m n ha Khng thun li
HNH 16.3 NHNG PHT HIN CA M HNH FIEDLER Nhn li nhng nghin cu chnh c thc hin kim tra ton b gi tr ca m hnh ca Fiedler ch ra nhng bng chng ng h m hnh. Tuy nhin, n khng phi l khng c nhng hn ch. Chng hn, cc bin tnh hung c th cn phi b sung vo m hnh. Hn ht na, c vn vi LPC, tnh thc t ca n cn c nh gi li. Thm vo , tht khng hin thc khi cho rng mt ngi khng th thay i phong cch ca anh ta (ch ta) c th p ng c nhng nhu cu trong mt tnh hung ring bit. Cui cng th cc bin tnh hung l rt phc tp v kh tip cn cho ngi thc hnh c th nh gi. Thng th rt kh trong vic thc hin quyt nh xem mi quan h gia nhn vin v nh lnh o tt nh th no, nhim v c cu trc nh th no v quyn lc v tr ca nh lnh o nhiu hay t. Mc d n c nhiu thiu st,
143
nhng m hnh ca Fiedler cung cp bng chng d thy rng hiu qu trong phong cch lnh o cn phi tng ng vi nhng nhn t tnh hung.
Yu t cui cng trong l thuyt ca Hersey v Blanchard l xc nh 4 giai on pht trin: R 1: con ngi khng c kh nng v khng sn sng lm vic. H thiu trnh v s t tin. R 2: con ngi khng th nhng sn lng thc hin nhng nhin v cn thit. H c khuyn khch nhng hin ti li thiu nhng k nng thch hp. R 3: con ngi c kh nng nhng khng sn lng lm nhng g m nh lnh o mun. R 4: con ngi c kh nng v sn sng lm nhng g h c yu cu.
Quan h cao - nhim v thp C ao T ham gia Nhi m v quan h Cc phong cch lnh o n
V R
T R
Hnh vi quan h
y quyn
h o C
C ao
V c bn th SLT xem mi quan h gia nh lnh o v nhn vin ging nh mi quan h gia cha m v con ci. Ch khi no cha m th lng s kim sot th con ci mi tr nn chn chn v c trch nhim hn. V nhn vin s dn tin n mc sn sng ngy cng cao hn, nn nh lnh o khng nhng tip tc gim s kim sot ln cc hot ng ca nhn vin m cn phi tip tc gim quan h vi nhn vin. M hnh SLT ch ra rng nu nhn vin khng th v khng sn sng thc hin nhim v, th nh lnh 145
o cn a ra nhng li ch dn r rng v c th hn (ch o); nu nhn vin khng c kh nng nhng sn lng, th nh lnh o cn m t nh hng nhim v mt cch c th hn na b li s thiu kh nng ca nhn vin v nh hng mi quan h cho nhn vin c th p ng c nguyn vng ca nh lnh o (bn); nu nhn vin c kh nng nhng khng sn sng lm vic th nh lnh o cn phi c phong cch ng h v tch cc tham gia vo cc hot ng (participating); v nu nhn vin va c kh nng v sn lng th nh lnh o khng cn lm g nhiu c (delegating). SLT c mt sc ht mnh m. N tha nhn tm quan trng ca nhn vin v da trn mt logic l cc nh lnh o c th b p cho nhng kh nng v nhng hn ch v ng c ca nhn vin ca h. N c s dng nh l mt cch hun luyn cho nhng cng ty m c s nhn vin t 500 tr ln nh l Bank America, Caterpillar, IBM, Mobil Oil v Xerox v n c chp nhn rng ri cc c quan qun s ca M. V hin nhin n cng c s dng trong nhng chng trnh o to Australia v New Zealand. Tuy vy nhng n lc nghin cu v h tr cho l thuyt trn nhn chung gy nhiu tht vng. Ti sao vy? Nhng g c th gii thch c l s m h v s mu thun trong chnh m hnh ny cng nh l vn tip cn vi phng php lun trong qu trnh nghin cu l thuyt ny. Mc d kh nng thu ht v s ph bin rng ri ca n c cc nh qun tr p dng, nhng t nht th nhng im ny, vic p dng n cn phi thn trng.
146
Quyt nh: Nh lnh o ra quyt nh n phng v thng bo hoc bn cho nhm. Tham vn c nhn: Nh lnh o gii thiu vn vi cc thnh vin ting l trong nhm, tip thu gi ca h v ra quyt nh. Tham vn nhm: Nh lnh o gii thiu vn vi nhm trong mt cuc hp, tip thu gi ca h v ra quyt nh. H tr: Nh lnh o gii thiu vn vi nhm trong mt cuc hp v, ng vai tr l ngi h tr, xc nh vn v gii hn trong cc quyt nh cn phi a ra. y quyn: Nh lnh o cho php nhm ra quyt nh vi nhng gii hn c xc nh trc.
HNH 16.5 CC PHONG CCH LNH O TRONG M HNH THAM GIA NH LNH O CA VROOM
M hnh tham gia - nh lnh o thay i khi nhng nghin cu tip theo a ra nhng vn mi v s hiu thu o v cc phong cch lnh o hiu qu. M hnh hin ti phn nh rng cc quyt nh c a ra nh th no v vi ai v vic s dng thay i nm phong cch lnh o c xc nh trong m hnh ban u (xem s miu t nhng phong cch lnh o ny Hnh 16.5. N cng m rng thm ra cc tnh hung ra quyt nh m cc nh lnh o xem xt khi quyt nh phong cch lnh o no l hiu qu nht. Nhng bin tnh hung ny tm quan trng ca quyt nh, tm quan trng ca cam kt, chuyn mn ca nh lnh o, kh nng cam kt, ng h ca nhm, chuyn mn ca nhm, nng lc lm vic nhm bao gm c vic c mt trong nhng tnh hung (H l cao) v trong nhng tnh hung vng mt (L l thp ). Hnh 16.6 minh ha m hnh tham gia - nh lnh o hin ti hay cn gi l M hnh nh hng Thi gian, c nh hng ngn hn v quan tm n vic a ra nhng quyt nh hiu qu vi chi ph thp nht. s dng m hnh ny, mt nh lnh o cn xem xt t tri qua phi xc nh tng nhn t tnh hung ny xem chng cao hay thp. Sau khi ng gi tt c cc bin tnh hung ny trong tnh hung c th, th phong cch lnh o hiu qu nht c xc nh v pha bn phi ca m hnh. Mt m hnh khc M hnh nh hng Pht trin c c cu theo cch ging nh vy nh n nhn mnh vic a ra quyt nh hiu qu vi kt qu pht trin nhn vin cao nht v khng nhn mnh n thi gian.
147
ngha ca quyt nh
Tm quan trng ca kt
ng h ca nhm
Chuyn mn lnh o
Chuyn mn ca nhm
Kh nng cam kt
lc h -
Nng lm vi
L L -
H tr
GII THIU VN
L L -
Tham vn (c nhn)
L thuyt ng dn mc tiu
Hin nay mt trong nhng cch tip cn c th nht hiu c vn lnh o l l thuyt ng dn mc tiu, trong pht biu rng chnh cng vic ca nh lnh o l h tr nhng nhn vin ca mnh trong vic t c nhng mc tiu ca h v cung cp nhng li ch dn hay l h tr h chc chn rng mc tiu ca h ph hp vi cc mc tiu chung ca nhm hay t chc. c pht trin bi Robert House, l thuyt ng dn mc tiu l m hnh tnh hung v lnh o cc yu t chnh trong 148
thuyt k vng. Thut ng ng dn mc tiu c xut pht t nim tin rng nhng nh lnh o hiu qu s vch ra con ng gip nhn vin ca h c th nhn c t nhng thnh tu trong mc tiu cng vic ca h v vch ra mt l trnh d dng hn bng cch gim i nhng ro chn v cm by. Theo l thuyt ng dn - mc tiu, hnh vi ca nh lnh o c th chp nhn c i vi cc thnh vin trong nhm mc m h coi n nh mt ngun tha mn trc mt hoc nh mt mt phng tin ha mn nhu cu tng lao. Hnh vi ca nh lnh o l ng lc thc y mt mc nht nh m (1) n to ra s tho mn nhng nhu cu ca ngi cp di tu thuc vo hot ng hiu qu, v (2) n a ra nhng ch dn, h tr v nhng phn thng m cn thit cho cc hot ng hiu qu. kim tra nhng pht biu ny, House ch ra 4 hnh vi ca nh lnh o: Lnh o chi phi: cp di bit nhng g m h c mong i, a ra lch trnh lm vic c hon thnh v a ra nhng hng dn c th cho vic lm th no hon thnh nhim v. Lnh o h tr: rt thn thin v cho thy mi quan tm n nhu cu ca nhn vin. Lnh o tham vn: tho lun vi cc thnh vin trong nhm v s dng nhng gi ca h trc khi a ra quyt nh. Lnh o nh hng thnh tu: lp ra hng mc tiu thay i v mong mun cc nhn vin th hin kh nng cao nht ca h. Ngc vi nh hng ca Fiedler l mt nh lnh o khng th thay i hnh vi ca mnh, House khng nh rng nh lnh o c th linh hot c. C ngha l, thuyt l thuyt ng dn mc tiu cho rng cng mt nh lnh o c th th hin bt k hoc l tt c phong cch lnh o tu thuc vo tnh hung. Nh minh ha Hnh 16.7 thuyt l thuyt ng dn mc tiu a ra hai loi bin tnh hung hay ngu nhin c th iu ha c mi quan h gia hnh vi ca nh lnh o v quan h kt qu: nhng yu t trong mi trng l nhng yu t khng thuc kh nng kim sot ca nhn vin (nhng nhn t bao gm cu trc nhim v, h thng quyn hn chnh thc v nhm lm vic), v nhng yu t thuc v c im ca nhn vin (bao gm tm im ch ng, kinh nghim v kh nng nhn thc). Nhn t mi trng quyt nh n phong cch lnh o s cn n nu kt qu ca nhn vin c ti a ho; c im c nhn ca mi nhn vin quyt nh n cch hiu v mi quan h gia mi trng lnh o v phong cch nh lnh o. L thuyt ny cho rng phong cch lnh o s khng c hiu qu khi khng xem xt t cu trc mi trng hoc l khng thch hp 149
vi cc c im ca nhn vin. Chng hn, mt s gi thuyt t l thuyt con ng mc tiu l: Lnh o chi phi s dn n s tho mn cao hn nu cc nhim v khng r rng hoc mang tnh c ch so vi cc nhim v c xc nh r rng. Lnh o h tr dn n kt qu cng vic v s tho mn cao hn khi cp di ang thc hin cng vic c cu trc r rng. Lnh o chi phi s b coi l tha nu cp di c nng lc tt v kinh nghim Quan h quyn hn chnh thc m cng r rng v mang tnh quan liu, nh lnh o cng phi th hin hnh vi h tr v khng dng n hnh vi chi phi. Lnh o chi phi s dn n mc tho mn cao hn nu c s xung t trong mt nhm cng tc. Nhn vin vi tm im ch ng ni ti (ngi tin rng h kim sot c s phn ca mnh) s tho mn hn vi phong cch tham vn. Nhn vin vi tm im ch ng ngoi vi (nim tin rng h b chi phi bi cc yu t bn ngoi) s tho mn hn vi phong cch chi phi. Phong cch nh hng thnh tu s lm tng k vng l n lc s dn n kt qu cao hn khi nhim v c cu trc khng r rng Nghin cu nh gi cc gi thuyt ny nhn chung l ang c khuyn khch. Mc d khng phi tt cc cc nghin cu u ng h mt cch tch cc, phn ln nhng bng chng ng h l thuyt con ng mc tiu mt cch l gc. Tc l, kt qu hot ng v s tho mn ca nhn vin c v nh c nh hng tch cc khi m nh lnh o b p nhng thiu st ca nhn vin hoc bi cnh cng vic. Tuy nhin, nu nh lnh o b qu nhiu thi gian gii thch nhim v khi m nhng nhim v ny qu r rng hoc l khi nhn vin ny c kh nng v kinh nghim gii quyt vn m khng cn s can thip ca nh lnh o th nhn vin c th s coi hnh vi lnh o chi phi l mt vic lm khng cn thit hoc thm ch l hnh ng coi thng.
150
Nhng yu t mi trng Cu trc nhim v H thng quyn hn chnh thc Nhm cng tc Hnh vi ca nh lnh o Chi phi H tr Tham vn nh hng thnh tu qu Thnh tch S Cc nhn t thuc v nhn vin Tm im ch ng Kinh nghim Kh nng nhn thc tha Cc kt
151
1. T tin. Cc nh lnh o cun ht c t tin trong cc phn quyt v kh nng ca h 2. Tm nhn. Cc nh lnh o cun ht c mt mc tiu c l tng ha trong xc nh mt tng lai tt p hn tnh hung hin ti. S khc bit gia mc tiu l tng v tnh hung thc t cng xa th nhng ngi i theo li cng d truy nguyn vo ti lnh o phi thng ca ngi lnh o 3. Kh nng truyn t tm nhn. Cc nh lnh o cun ht lm r v ni ln c tm nhn bng thut ng m mi ngi hiu c. S kt ni ny chng minh s am hiu v nhu cu ca nhn vin v do ng vai tr nh l ng lc thc y. 4. Nim tin v tm nhn. Cc nh lnh o cun ht c hiu l ngi cam kt mnh m v sn sng chp nhn cc ri ro c nhn, chi ph tng cao, v lun hi sinh t c tm nhn ca h. 5. Hnh vi khc thng. Cc nh lnh o cun ht thng c nhng hnh vi nh tiu thuyt, khng tm thng v i lp li vi nhng chun mc bnh thng. Khi thnh cng nhng hnh ng ny li lm cho mi ngi ngc nhin v ngng m. 6. Xut hin nh l mt tc nhn thay i. Cc nh lnh o cun ht c hiu l nhng ngi tc nhn i vi nhng thay i ln ch khng phi l ngi chp nhn tnh hung hin ti. 7. Nhy cm vi mi trng. Cc nh lnh o cun ht c kh nng nh gi xc thc v nhng cn tr ca mi trng v nhng ngun lc cn thit em li s thay i.
HNH 16.8: NHNG C IM C BN CA NHNG NH LNH O CUN HT Chng ta c th ni g na v hiu qu ca ngi lnh o cun ht i vi nhn vin? Ngy cng c nhiu bng chng a ra mi quan h tng quan gia lnh o cun ht vi hiu qu cao v s tho mn i vi nhn vin. Nhng ngi lm vic cho ngi lnh o cun ht c thc y n lc hn v bi v h thch lnh o ca h, th hin s tho mn cao hn. Nu ngi lnh o cun ht c yu thch, th mi ngi c th hc theo tr thnh lnh o cun ht c khng? Phi chng nhng lnh o cun ht c sinh ra vi nhng phm cht ? Mc d mt s cc chuyn gia vn ngh rng tnh cht thu ht khng th hc m c c. Phn ln ngh rng c th hc c c cc hnh vi thu ht. V d, cc nh nghin cu t chc thnh cng trong vic hun luyn cho cc sinh vin tr nn thu ht bng mt cch no . H c dy c th biu t mt mc tiu ln, truyn t nhng k vng v thnh tch cao, v th hin mt s t tin trong kh nng h tr t c cc yu cu v nhn mnh nhu cu ca s h tr ca h. H hc to nn mt thc t mnh m, mi m v nng ng; v h thc hnh vic s dng ging ni quyn r v khuyn khch. nm bt c nhiu hn na s nng ng ca s cun ht. Cc nh nghin cu hun luyn cc nh lnh o sinh vin s dng cc hnh vi 152
khng li ni cun ht, bao gm c vic da vo ngi nhn vin trong khi giao tip nhn thng vo mt v c mt phong cch thoi mi v cc biu hin tnh cm ca khun mt. Nhng sinh vin hc c cch c c tnh cch thu ht. Hn na cc thnh vin ca nhm lnh o cun ht c hiu qu cng vic cao hn, s iu chnh cng vic tt hn v lnh o c nhng iu chnh tt hn so vi nhm ca ngi lnh o khng thu ht. Mt iu cui cng cn phi ni l lnh o cun ht khng phi bao gi cng t c thnh tch cao ca nhn vin. N c th khng ph hp nu nhim v ca mt thnh vin c mt mc ch l tng no hoc khi mi trng lin quan n mc c ch hay bt n cao. iu ny gii thch ti sao cc nh lnh o cun ht ni ln trong cc bi cnh chnh tr, tn gio, thi chin hoc khi mt doanh nghip mi thnh lp hay vo giai on khng hong sng cn. V d nh Ngi Robert Menzies (th tng Australia ca ng T do sau chin tranh) a ra tm nhn v pho i Australia sau nhng au thng v kinh hong ca t nc trong chin tranh, Martin Luther King (nh hot ng ngi da en M) kin nh u tranh mang li mt s cng bng x hi thng qua cc bin php phi bo lc; Steve Jobs t c s trung thnh kin nh v cam kt ca i ng nhn vin k thut ca Cng ty My tnh Apple nhng nm u thp nin 80 bng cch truyn t mt tm nhn v my tnh c nhn theo hng lm thay i cch m mi ngi sng. Ngi lnh o cun ht tht ra c th tr thnh gnh nng ca cng ty mt khi cuc khng hong hoc nhu cu cho nhng s thay i to ln qua i. Ti sao? Bi v s t tin qu mc ca ngi lnh o cun ht s tr thnh mt vn . Ngi lnh o khng th lng nghe mi ngi, v cm thy kh chu khi c ng nghip cng kch, v bt u gi nhng nim tin v l vo l phi ca bn thn i vi cc vn . Mt d khi nim tm nhn thng c gn vi lnh o cun ht, nhng lnh o tm nhn li vt qua c s cun ht v l kh nng to ra v biu t mt tm nhn cho tng lai mang tnh thc t, vng chc v hp dn c th ci thin tnh hnh hin ti. nh hng hay tm nhn ny, nu c la chn v trin khai mt cch hp l, n c th tip ngh lc mnh m n mc trong thc t n to ra mt bc m cho tng lai bng vic pht huy nhng k nng, ti nng v cc ngun lc bin n thnh hin thc. Mt tm nhn phi a ra mt bc tranh r rng v thuyt phc v phi lan ta vo cm xc ca mi ngi, v tng cng s nhit tnh v n lc theo ui cc mc tiu ca cng ty. N phi to ra c cm hng v cm gic c nht v a ra mt cch lm vic mi to nn s khc bit ca t chc. Mt tm nhn s ttht bi nu khng a ra 153
c mt hnh dung r rng v tng lai cho c t chc v cho mi thnh vin ca n. Nhng tm nhn ng kht khao phi ph hp vi thi gian v hon cnh v phn nh tnh c nht ca t chc. Mi ngi trong t chc cng phi lun tin rng mt tm nhn nh vy l c th t c. N phi c nhn nhn l thch thc nhng c th t c. Nhng tm nhn c biu t r rng v c sc tng tng mnh m lun c hiu v chp nhn d dng. V d, tm nhn n gin ca Bill Gate i vi Microsoft trn mi chic my tnh trn tt c cc bn lm vic v ca tng nh l r rng v d dng hnh dung. Tm nhn cho Amazon.com ca Jeff Bezos l tr thnh mt nh bn l ln nht trn Internet. Tm nhn ca Rupert Murdoch l xy dng mt cng ty truyn thng ton cu, News Corp, vt ra khi ni khi u khim tn Adelaide, trong lnh vc tin tc, thng tin v gii tr. Tm nhn ca Ingvar Kamprad (ngi sng lp IKEA) l gip cho tt c mi ngi trn th gii c c ni tht trong nh ca h vi mc gi chp nhn c. Tm nhn ca cc nh lnh o trong tt c cc v d trn ng mt vai tr quan trng trong s pht trin ca cng ty.. Nhng k nng g m nh lnh o tm nhn cn phi c? Mt khi c nh hng nh lnh o tm nhn phi xut hin vi ba phm cht lin quan n tnh hiu qu trong cc vai tr tm nhn. u tin l kh nng gii thch tm nhn vi mi ngi. Lnh o tm nhn phi lm cho tm nhn r rng di dng cc mc tiu yu cu v cc hnh ng thng qua giao tip bng ni hay vit mt cch r rng. K nng th hai cn l kh nng th hin tm nhn khng ch bng li ni m cn bng hnh ng. K nng ny yu cu hnh x theo cch lin tc truyn t v tng cng tm nhn. V d nh Herb Kelleher (cu Tng gim c) ca Southwest Airline sng v th bng cam kt ca ng i vi dch v khch hng. ng tr thnh huyn thoi trong cng ty v sc lc khng c gii hn v sn sng vo cuc khi cn gip khch hng lm th tc ln my bay, chuyn hnh l, th ch cho cc tip vin hoc lm mot vic g lm cho khch hng c nhng giy pht d chu v ng nh. K nng th ba m nh lnh o tm nhn l kh nng m rng hoc p dng tm nhn vo cc bi cnh lnh o khc nhau. V d, tm nhn phi c cng ngha i vi nhn vin b phn k ton cng nh b phn sn xut, i vi nhn vin Hng kng cng nh nh Lun n, nu l cng ty ton cu nh News Corp. Ngh li v cu chuyn trong phn m u chng v Gim c S cnh st Nixon, ngi li ko v phn quyn cho cc s quan cnh st bang Victoria thay i thnh cng vn ho ca lc lung cnh st. Hy ngh v vai tr ca ngi lnh o tm nhn trong qu trnh ny. Phn ln cng vic ca b v i khp bang lng nghe cc mi 154
lo lng ca nhn vin v truyn t tm nhn v k hoch ca b cho cc s quan cnh st trong bang.
Lnh o nhm
Lnh o din ra ngy cng nhiu hn trong bi cnh nhm. V vic s dng cc nhm lm vic ngy cng ph bin, vai tr ca lnh o trong vic hng dn cc thnh vin trong nhm ngy cng quan trng. Vai tr ca lnh o nhm khc vi vai tr ca lnh o truyn thng l nhng ngi gim st, nh mt gim st vin Texas Instrument pht hin ra.. Mt ngy th ng ta thy vui v khi gim st mt nhm nhn gm 15 ngi lp rp cc mch bn dn. V ngy hm sau ng ta c thng bo rng cng ty chuyn sang s dng cc nhm nhn vin v ng y tr thnh ngi h tr. ng ta ni: ti phi dy cc nhm tt c nhng g ti bit v sau cho h t ra cc quyt nh. Cm thy b ln ln trong vai tr mi, ng tha nhn: chng c k hoch c th v nhng g ti phi lm. L lnh o mt nhm th cn phi lm g? Nhiu lnh o khng c chun b kh nng x l nhng thay i i vi nhm nhn vin. Mt nh t vn ni: Ngay c nhng nh qun tr gii nht cng c vn trong vic chuyn i v kiu ra lnh v kim sat trc y khng cn ph hp na. Chng c l do no cn n k nng hay kh nng ny na. Cng nh t vn ny d on rng khong 15% nh qun tr l nh lnh o nhm bm sinh v 15% khc khng bao gi lnh o c mt nhm bi v n tri ngc vi tnh cch ca h.[Tc l, h khng ch ng c phong cch c on v hot ng ca nhm]. Nh vy, cn mt phn ln cn li khng phi l lnh o t nhin nhng h c th hc lm c iu . Thch thc i vi hu ht cc nh qun tr l hc tr thnh nh lnh o nhm c hiu qu. H phi hc nhng k nng nh tr nn kin nhn chia s thng tin, tin tng ngi khc v t b quyn hn, v hiu khi nao th can thip. Cc nh lnh o nhm hiu qu c th lm ch c cn bng hnh ng khi no th nhm t hnh ng v khi no nn can thip. Nhng ngi lnh o nhm mi thng mun thu vn quyn lc khi m cc thnh vin cn t ch hn hoc l h b mc nhm khi h cn h tr v gip . Mt nghin cu v cc t chc thc hin vic ti cu trc xung quanh cc nhm pht hin ra nhng trch nhim chung m tt c cc lnh o c xem l cn phi c. Cc trch nhim ny bao gm vic hun luyn, h tr, gii quyt cc vn v k lut, nh gi li thnh tch hot ng ca c nhn v nhm, o to v giao tip. Bn c th s 155
ng rng rt nhiu trch nhim trong s ny l cng vic ca nh qun tr ni chung. Tuy nhin, mt cch tip cn c gi tr hn m t cng vic ca ngi lnh o nhm nn tp trung vo hai u tin: (1) Qun tr cc gii hn bn ngoi nhm; v (2) To iu kin cho nhm hot ng. Nhng u tin ny c th c nhm li 4 vai tr c th ca lnh o.
u mi lin lc vi bn ngoi
Qun tr xung t
Cc vai tr ca lnh o
HNH 16.9 CC VAI TR C TH CA LNH O NHM u tin nh ngi o nhm l ngi lin lc vi cc nh ch bn ngoi. N c th bao gm cc nh qun tr cp trn, cc nhm khc trong cng ty, cc khch hng hay cc nh cung cp. Ngi lnh o i din cho nhm trc cc nh ch khc, m bo c cc ngun lc cn thit, lm r cc k vng ca ngi khc i vi nhm khc, thu thp thng tin bn ngoi v chia s vi cc thnh vin trong nhm. Tip theo, ngi lnh o l ngi gii quyt vn . Khi nhm c vn v yu cu h tr, ngi lnh o cng ngi hp v gii quyt cc vn . Cc vn thng t lin quan n k thut hoc chuyn mn bi v cc thnh vin trong nhm c th bit r hn lnh o v cc nhim v phi lm. Lnh o c th ng gp bng cch hi cc cu hi i su vo vn , gip nhm ni qua v vn v c c cc ngun lc cn thit t cc b phn bn ngoi. Th ba, ngi lnh o nhm l nh qun tr xung t. Khi c bt ng pht sinh, h gip gii quyt mu thun. H gip nhn ra nhng vn nh ngun gc ca xung t, nhng ai lin quan v vn ra sao, cc phng n gii quyt c th, u im v hn ch ca tng phng n. Bng cch gip cho thnh vin gii quyt cc cu hi nh vy, nh lnh o gim thiu c cc kha cnh gy v ca nhng xung t trong nhm.. Cui cng ngi lnh o nhm l ngui hun luyn vin. H lm r nhng k vng v vai tr, dy, h tr, c v v lm bt c g cn gip cho cc thnh vin lm vic mc cao. 156
Cc nh lnh o v quyn lc
Cc nh lnh o c c quyn lc tc l kh nng nh hng ca h i vi cc hot ng hoc quyt nh t u? John French v Bertram Raven xc nh nm ngun hnh thnh ca quyn lc lnh o: chnh thc, cng ch, khen thng, chuyn mn, tham chiu. Quyn lc chnh thc v quyn hn l mt.Quyn lc chnh thc l quyn lc m mt ngi c c t v tr ca h trong t chc. Nhng ngi v tr quyn lc chnh thc th cng c quyn khen thng v quyn cng ch, nhng quyn lc chnh thc th rng hn quyn khen thng v quyn cng ch. Nh c quyn ny m khi hiu trng, cc nh qun tr trong ngn hng, hay i y ra lnh lm g th gio vin, thu ngn hay trung y phi nghe v tun lnh. Quyn lc cng ch l quyn lc da trn kh nng trng pht hoc kim sot ca ngi lnh o. Nhn vin p ng vi quyn ny v h s nhng kt qu xu c th xy ra vi h nu h khng thc hin. L mt nh qun tr, bn c th c mt s quyn cng ch nh bn c quyn nh ch cng tc, ging cp hay giao cho h nhng cng vic m h khng thch hoc khng mong mun. Quyn lc khen thng l quyn thng hay trao cho cc li ch hoc phn thng c li. Nhng phn thng ny c th l bt c ci g m ngi khc thy c gi tr.Trong mt t chc, phn thng c th l tin, kt qu nh gi thun li, thng tin, nhng v tr hp dn, ng nghip thn thin hoc khu vc bn hng hay ca lm vic ph hp. Quyn lc chuyn mn l kh nng nh hng nh nhng kh nng, kinh nghim, k nng hay kin thc c bit no . Trong nhng nm gn y, cng vi s bng n v kin thc k thut, quyn lc chuyn mn tr thnh mt quyn lc tim nng trong cc t chc. Khi cng vic ngy oc chuyn mn ha cao, cc nh qun tr phi ph thun nhiu hn vo chuyn mn ca cc chuyn gia di quyn t c cc mc tiu ca t chc. Nu mt cng nhn c tay ngh, kin thc v chuyn mn quan trng i 157
vi hot ng ca mt nhm th quyn lc chuyn mn ca ngi c tng cng. V d, trong nhiu t chc, nhng c nhn c k nng my tnh tt v c v nh l mt chuyn gia khi my tnh c s c, ngi c th nh hng nh kin thc v k nng ca h - tc l , h c quyn lc chuyn mn. Cui cng, quyn lc tham chiu l quyn lc c c v nhng ngun lc ngi khc cn hoc c im c nhn ca ngi . Nu ti ngng m bn v coi bn lm mu, bn c th ra lnh ti v ti mun lm hi lng bn. Quyn lc tham chiu pht trin ngoi s ngng m ca mt ngi khc v mong mun c ging nh ngi . Bn c th xem xt mt ngi m coi ngi lm hnh mu nh nhng g tho lun trn, l s li cun. Nu bn ngng m ngi no n mc bn iu chnh hnh vi v thi ca bn c ging nh ngi , ngi c quyn lc tham chiu i vi bn. Trong cc t chc, c nhn c sc li cun nh cc nh qun tr hoc v tr no c th nh hng n cp trn, ngi cng a v hay l cp di. Nh cp t u, lnh o l mt qu trnh nh hng ngi khc bng vic s dng nhiu hnh thc quyn lc. Hu ht nhng nh lnh o gii thng da vo mt s hnh thc quyn lc khc nhau to nh hng n hnh vi v hot ng ca ngi khc.V d, i y hi qun Horden Whishire, s quan ch huy hm i tu ngm hin i nht Collins, HMAS Sheen, s dng nhiu quyn lc khc nhau trong qun l thy th an ca ng ta. ng ta ra lnh cho thy th on (quyn lc chnh thc), khen h (quyn lc khen thng) v k lut nhng ngi vi phm( quyn lc cng ch). L mt nh lnh o gii, ng cng s dng c quyn lc chuyn mn (da trn kin thc v chuyn mn ca ng ta) v quyn lc tham chiu (da trn s ngng m ca thy th an hoc c s li cun) nh hng n thy th ca ng ta.
Xy dng mt vn ha tin cy
Mt iu quan trng i vi cc nh lnh o l xy dng uy tn v s tn nhim. Nhn vin cp di mong mun ngi lnh o phi c uy tn v l ngi m h c th tin cy c. Nhng uy tn v s tin cy l g? Yu t chnh ca uy tn l phi s trung thc. Cc cuc kho st cho thy s trung thc lun l c im s mt ca cc nh lnh o gii.Trung thc l s cn thit tuyt i lnh o. Nu mi ngi theo mt ngi no mt cch t nguyn, d trong mt cuc tranh lun hay trong mt cuc hp, iu u tin h mun l ngi xng ng vi s tin tng ca h. Ngai vic l mt ngi trung thc, nh lnh o c uy tn cn l ngi c nng lc v kh nng gy cm hng. H phi c kh nng truyn t mt 158
cch hiu qu s t tin v nhit tnh ca h. Do , cp di c th nh gi uy tn ca nh lnh o thng qua s trung thc, nng lc v kh nng truyn cm hng. S tin cy lin quan mt thit vi khi nim uy tn, v thng c dng thay th cho nhau. S tin cy c nh ngha l lng tin vo s lim chnh, tnh cch v kh nng ca mt nh lnh o. Cp di tin tng vo nh lnh o th s sn sng chu hy sinh cho cng vic m nh lnh o giao cho v h tin l quyn li v ngha v ca h s khng b lm dng. Cc nghin cu xc nh 5 yu t to nn khi nim tin cy: S lim chnh: thnh tht v c th tin tng. Nng lc: k thut, trao i kin thc v k nng vi nhau. S nht qun: c th tin tng, kh nng d an v a ra quyt nh ng n trong vic gii quyt cc tnh hung. Lng trung thnh: s sn sng bo v danh d cho mt ngi. Tnh ci m: s sn sng chia s kin v thng tin mt cch thai mi.
Nht qun vi nghin cu v uy tn, s lim chnh v nng lc l nhng c quan trng nht m mi c nhn tm kim trong vic xc nh s tin cy ca mt ngi. Thc t, nu bn nhn li phn tho lun v cc c im ca mt nh lnh o th s lim chnh v nhng kin thc lin quan n cng vic nm trong 6 c im gn vi nh lnh o. Mc d phm cht ny lun lun l quan trng, nhng thay i ni lm vic s cng c nhng gi tr ca h trong vic hnh thnh lng tin. Xu hng trao quyn cho mt c nhn v hnh thnh cc i t qun lm gim hoc lm mt i nhng c ch kim sot truyn thng c s dng gim st nhn vin. V d, nu mt i c t do xy dng lch trnh lm vic ca h, t nh gi thnh tch v thm ch l t a ra quyt nh tuyn dng th lng tin tr thnh yu t cc k quan trng. Nhn vin tin vo nh qun tr nu h c i x mt cch cng bng. v nh qun tr tin tng vo nhn vin hon thnh cc trch nhim ca h mt cch chu ton. Xu hng m rng mi quan h phi quyn hn trong v gia cc t chc lm tng nhu cu v s tin tng ln nhau. Cc nh lnh o phi lnh o ngy cng nhiu nhng ngi khng thuc nhm ca h - thnh vin ca cc nhm a chc nng, nhng c nhn lm vic cho nh cung cp hoc khch hng v c l ngay c nhng ngi i din cho nhng t chc khc thng qua cc chin lc lin minh. Cc tnh hung ny khng cho php cc nh lnh o c dng n cc v tr chnh thc ca mnh nh hng. Thc t, rt nhiu cc mi quan h ny d thay i v thong qua. V th m kh 159
nng xy dng nhanh chng lng tin s l yu t quan trng mi quan h thnh cng. Quan trng nh th no? Mt nghin cu v cc nh qun tr chia thnh nhng nhm c uy tn cao v thp da trn kt qu ca bn kho st v uy tn cho thy nhng nhn vin cho rng nh qun tr c uy tn cao cm thy tch cc hn v cng vic ca h gn b vi cng vic v t chc hn nhng nhn vin cho rng cc nh qun tr ca h c uy tn thp. Trong mt nghin cu khc, nhng ngi cho rng lnh o ca h thnh trung thc, c nng lc v gy cm hng s cm thy tinh thn tp th v gn b mnh hn i vi t chc so vi nhng ngi ni rng cc nh lnh o ca h khng trung thc, nng lc hoc gy hng th. S tin cp rt quan trng i vi lnh o, vy lm th no nh lnh o c th xy dng c s tin cy? Sau y l mt s ngh: Tp luyn s ci m: S khng tin tng thng xy ra nhiu hn vi nhng g ngi ta khng bit so vi nhng g h bit. S ci m s dn ti s tin tng. Hy lm cho mi ngi nm c thng tin, a ra nhng tiu ch da vo ra quyt nh, gii thch l do c bn v quyt nh ca bn, ni tht v nhng vn v m ra nhng thng tin lin quan. Cng bng: Trc khi quyt nh hay hnh ng, phi cn nhc nhng ngi xung quanh nhn thc v cc quyt nh theo tnh khch quan v cng bng. Hy to ra uy tn ni m n cn, hy khch quan v v t trong nh gi thnh tch v ch n nhn thc v cng bng trong vic trao cc phn thng. Ni ra nhng g bn ngh : nh lnh o phi truyn t khng ch nhng thc t kh khn khi gp phi s lnh nht, xa lnh v v tm. Nu bn chia s cm ngh ca mnh, ngi khc s coi bn l thc t v nhn bn. H s bit bn l ai v s tn trng i vi bn s tng ln. Ni ln s tht. Nu s trung thc l quan trng i vi uy tn, bn phi nhn thc c khi c ai ni ln s tht. Nhn chung h l nhng ngi d tha th hn khi nhn ra nhng vn tiu cc hn l vic tm ra rng nh lnh o la di h. Th hin s nht qun. Mi ngi u mun nhng vic c th d an c. S khng tin tng xut hin t vic khng bit nhng g mong i. Dnh thi gian suy ngh v nim tin v gi tr ca bn. Sau hy chng ch hng cho bn quyt nh v hnh ng thch hp. Thc hin li ha. Lng tin i hi mi ngi tin rng bn l mt ngi c th tin tng c.Gi li ha, khi ha th phi c gng thc hin cho c. 160
Gi vng s t tin. Bn tin tng vo nhng ngi thn trng kn o v nhng tnh cch m bn c th tin h. Nu mi ngi cm thy c th b tn thng kho ni cho bn nhng b mt, h cn bit chc rng bn s khng ni iu vi ngui khc hay phn bi lng tin .
Biu l s nng lc. Xy dng s ngng m v tn trng ca nhng ngi khc bng cch th hin nng lc k thut v ngh nghip. Hy ch n vic pht trin v thc hnh giao tip mt ccg hiu qu, m phn v nhng k nng quan h khc.
Chng 8
162
c h tr tt cho vic t uc mc tiu? H thng m cng gip c cc nh qun tr d dng t c cc mc tiu ra th h thng cng c hiu qu. Mt cch l tng, mi t chc u mong mun t c mc tiu ra mt cch hiu qu v hiu sut. Tuy nhin, c phi iu c ngha l h thng kim sat m cc t chc s dng u ging nhau? Ni cch khc, c phi SAS Institute, Inc., Matsushita, v BP Amoco c cng mt loi h thng kim sot? C l l khng. Ba cch tip cn i vi hot ng kim sot l : kim sot th trng, kim sot hnh chnh v kim sot nhm. Kim sot th trng l mt cch tip cn v kim sot trong nhn mnh n vic s dng c ch th trng bn ngoi, nh l cnh tranh gi c, th phn tng i, thit lp nn tiu chun s dng trong h thng kim sot. Phng thc ny thng c s dng bi cc t chc m trong cc sn phm hoc dch v ca cng ty rt r rng v khc bit v s cnh tranh trn th trng l ng k. Trong nhng iu kin , cc phn b ca mt cng ty thung c chuyn thnh nhng trung tm li nhun v c nh gi bi t l phn trm trong tng li nhun chung thu uc m mi phn b ng gp. V d nh Boral, cc phn b trc thuc (nh B phn Vt t Xy dng Australian, Xi mng, Va, Cc sn phm t st v b tng, G v USA) c nh gi da trn li nhun m mi pho b ng gp. Trn c s cch o lng ny, cc nh qun tr ca cng ty a ra quyt nh v phn b ngun lc trong tng lai, s thay i v chin lc, v cc hot ng khc cn phi uc ch hn. Mt cch tip cn khc v mt h thng kim sot l kim sot hnh chnh, phng php ny tp trung vo quyn hn da trn cc quy nh hnh chnh, lut l, th tc v cc chnh sch. Cch kim sot ny da trn vic tiu chun ha cc hot ng, bn m t cng vic chi tit, v cc c ch hnh chnh khc nh ngn qu m bo rng cc nhn vin th hin cch c x ng mc v t c cc tiu chun hot ng. BP Amoco a ra mt v d rt tt v phng php kim sot hnh chnh ny. Mc d cc nh qun tr ca cc phn b khc nhau ca BP Amoco c php iu hnh b phn ca mnh mt cch t ch v t do nu h thy cn, nhng h vn phi thc hin cht ch ngn sch ca h v nm trong nh hng ca cng ty. BNG 18.1 CC C IM CA CC CCH TIP CN I VI CC H THNG KIM SOT
Cc sot Th trng S dng cc c ch ca thng tin, nh cnh tranh gi v loi kim Cc c im
163
th phn tng i, thit lp cc tiu chun kim sot s dng trong h thng. Ch yu c s dng bi cc t chc m sn phm hoc dch v ca h tng i c th v khc bit v nhng t chc i mt vi mc cnh tranh ng k trn th trng. Hnh chnh Nhn mnh n quyn hn ca t chc. Da trn cc c ch hnh chnh v th bc, nh cc quy ch, quy tc, th tc, chnh sch, s tiu chun ha ca cc hot ng, m t cng vic r rng, k hoch ngn sch, m bo rng cc nhn vin th hin nhng hnh vi ph hp v p ng cc tiu chun hot ng. iu chinhe hnh vi ca nhn vin bng cc gi tr chia s, cc chun mc, truyn thng, l nghi, nim tin v cc kha cnh khc ca vn ha t chc. Hnh thc ny c s dng bi cc t chc trong cc nhm hay t i c s dng v cng ngh thay i nhanh chnh
Nhm
Trong cch tip cn kim sot nhm, hnh vi ca nhn vin c iu chnh bi nhng gi tr c chia s, ch tiu, truyn thng, l nghi, nim tin v cc kha cnh khc ca vn ha t chc. V d, cc nghi l ca cng ty nh d tic trao thng thnh tch ca nhn vin hng nm hoc thng k ngh ng mt vai tr quan trng trong kim sot hnh vi. Trong khi kim sot hnh chnh da trn c ch th bc, kim sot nhm ph thuc vo mi c nhn v nhm (hoc t i) nh hnh nhng hnh vi k vng hoc ph hp o lng thnh tch. Bi v nhm ny sinh t cc gi tr chia s v nhng chun mc nhm ra, loi kim sot ny thng c d dng tm thy trong cc t chc trong s dng cc i nhm cho cc cng vic v nhng thay v k thut thng xuyn din ra. V d nh tr d SAS, cc c nhn hiu rt r v k vng lin quan n hnh vi lm vic ph hp v cc tiu chun thnh tch. Vn ha t chc thng qua nhng gi tr chia s, cc chun mc v nhng cu chuyn v ngi sng lp ca cng ty, Jim Goodnight c truyn t n tng c nhn v nhng g l quan trng y v nhng g khng quan trng. Thay v da trn vic kim sot hnh chnh c sn, cc nhn vin ca SASc hng dn v kim sot bi vn ha ca nhm. Loi kim sot nhm cng xut hinh trong cc t chc nh hng gi tr nh nh th, hi t thin hay cc ng chnh tr. V d nh nh th Uniting Australia, lng trung thnh ca nhng con chin u xut pht t tn ngng, gi tr v trit l, c cng c bng vic nghin cu v cc bui tho lun. Hu ht cc t chc khng ch da hon tan vo mt trong nhng cch kim sot trn khi thit k mt h thng kim sot ph hp. Thay v vy, ngai vic s dng cc bin php kim sot th trng, cc t chc la chn vic la chn kim sot hnh chnh hoc kim sot nhm. iu then cht l thit k mt h thng gip cho cc doanh nghip t c cc mc tiu ra mt cch hiu qu v hiu sut. 164
165
Hoch nh Cc mc tiu di hn Cc mc tiu ngn hn Cc chin lc Kim sot Cc tiu chun o lng So snh Cc hnh ng T chc C cu t chc Qun tr ngun nhn lc
Mt l do khc ni vic kim sot l quan trng l vic cc nh qun tr u thc quyn hn v u quyn nhn vin. Rt nhiu nh qun tr min cng giao quyn cho nhn vin ca h v h s rngnhn vin ca h s lm sai v ngi gnh trch nhim s li l chnh h. Do , nhiu nh qun tr c tnh lm vic mt mnh trnh u quyn hoc trao quyn. Tuy nhin, s min cng ny c th lm gim bt nu cc nh qun tr xy dng mt h thng kim sot hiu qu. Mt h thng kim sot nh vy c th cung cp thng tin v phn hi v hot ng ca nhn vin. V vy, mt h thng kim sot hiu qu l quan trng bi v cc nh qun tr cn phi y thc trch nhim v y quyn cho nhn vin ra cc quyt nh. Nhng v cc nh qun tr l ngi chu trch nhim cui cng i vi cc kt qu hot ng, h cng cn mt c ch phn hi m h thng kim sot c th cung cp cho h.
166
o lng
xc nh r hot ng thc t nh th no, mt nh qun tr phi thu thp thng tin v hot ng . Bc u tin trong kinh doanh l o lng. Hy xem xt xem chng ta o lng th no v o lng ci g.
167
Chng ta o lng nh th no
Bn ngun thng tin thng thng m cc nh qun tr hay s dng o lng cc kt qu thc hin l vo quan st c nhn, cc bo co thng k, bng bo co trc tip v bo co bng vn bn. Mi ngun ny c nhng u im v nhng hn ch nht nh; tuy nhin, s kt hp ca cc ngun thng tin lm gia c s lngc cc ngun u vo v kh nng thu c c nhng ngun thng tin tin cy. c c nhng thng tin trc tip r rng v cc hot ng cng vic tht t, cc nh qun tr c th s dng phng php quan st c nhn. Phng php ny cung cp thng tin khng b chn lc qua ngi khc. N cng cho php theo di theo din rng bi v cc hot dng d ln hay nh cng u c th quan st c, v n to c hi cho nh qun tr thy uc nhng g ang thc s xy ra. Qun tr bng vic i th st (MBWA) l mt cm t dng m t k thut m cc nh qun tr s dng khi n tn cc khu vc lm vin, tip xc trc tip vi nhn vin v c th trao i thng tin v nhng g ang din ra. MBWA c th khc phc c nhng g b st, nt mt v ging ni thng b thiu bi cc ngun khc. Rt tic l trong mt thi i m thng tin nh lng c th khch quan hn, quan st c nhn thng b coi l ngun thng tin km cht lng. V phng php ny ng nhin c nhng hn ch. N ph thuc vo nhng thin lch c nhn; nhng g m mt nh qun tr c th nhn thy, m ngui khc th khng. Ngoi ra, quan st c nhn kh tn km thi gian. Khi m cng ty tip tc ti cu trc v phm vi kim sot ca cc nh qun tr tng ln th yu t thi gian c th tr thnh mt hn ch rt ln. Cui cng l, tin trnh ny phi chu nhng phn i. Cc nhn vin c th hiu l s theo di cng khai ca qun tr l mt du hiu ca s khng tin tng vo h hoc du hiu ca s ng vc. Vic s dng my vi tnh rng ri lm cho cc nh qun tr ngy cng da vo cc bo co thng k o lng kt qu thc t. Tuy nhin phng php o lng ny khng ch gii hn nhng thng tin t my tnh. N cn bao gm nhng th, biu , nhng con s bt c hnh thc no m cc nh qun tr s dng nh gi thnh tch. Mc d nhng d liu s rt d hnh dung v hiu qu trong vic th hin cc mi quan h nhng chng li cung cp c rt t thng tin v mt hot ng no . Nhng bo co thng k v mt vi lnh vc ch o lng v s lng m b qua nhng nhn t quan trng khc, v thng l nhng nhn t ch quan. Ngi ta cng c th ly c thng tin t nhng bo co trc tip (bo co ming) nh qua cc bui hi ngh, hp, i thoi trc tip, hay qua in thoi. i vi nhng t 168
chc m nhn vin lm vic trong mi trng o th y c l l cch tt nht theo di cng vic. V d nh cng ty Ken Blanchard ti Escondido, California, cc nh qun tr c yu cu phi c nhng cuc gp g trc tip vi tng nhn vin t nht hai tun mt ln. u im v hn ch ca phng php trong vic o lng kt qu cng tng t nh ca phng php theo di c nhn. Mc d thng tin b chn lc nhng phng php ny nhanh, cho php c s phn hi, gip nhn thy c cch din t v ngn ng, ging ni cng nh bn thn nhng t ng c dng din t . Trc y, mt trong nhng tr ngi ln nht ca bo co trc tip l vic son tho vn bn dng lm ti liu tham kho v sau. Tuy nhin cng ngh thng tin lm cho nhng bo co trc tip ny c ghi m li mt cch hiu qu v vn tn ti nh vn bn. Nhng kt qu thc t cng c th c nh gi qua nhng bo co vit tay. Cng nh bo co thng k, bo co vit tay tuy chm hn nhng li mang tnh chnh thc hn cc bo co trc tip hoc bo co li. Tnh chnh thc ny lm cho cc bo co tr nn y v sc tch hn cc bo co trc tip. Hn na, vn bn vit tay th lu tr v d tm. Vi nhng u im v nhc im ca bn phng php o lng c nu ra nh trn, n lc kim sot ton din ca cc nh qun tr nn p dng c bn phng php.
loi vn/ph thi, t l phn trm sn phm b tr li t pha khch hng. Mt khc, gim c ca mt b phn hnh chnh trong nhng c quan chnh ph c th s dng s lng trang vn bn c nh my hng ngy, lng yu cu ca khch hng c gii quyt trong mt gi, hay l khong thi gian trung bnh cn thit x l mt cng vic giy t. Gim c marketing thng s dng nhng phng php o lng nh th phn ca doanh nghip, doanh thu bnh qun mt ln bn hng, lng khch hng quay li i vi tng ngi bn hng, hay l nhng khch hng c n tng i vi nhng phng tin qung co. Chng ta cng c th d dng hnh dung ra rng c mt s hot ng rt kh c th kim sot bng nhng phng php nh lng. V d, s kh o lng kt qu ca mt cuc nghin cu ho hc hay mt gio vin cp mt hn l mt ngi bn bo him nhn th. Nhng hu ht cc hot ng u c th phn thnh nhng nhm khch quan o lng. Nh qun tr cn xc nh iu g lm nn gi tr mt con ngi, b phn hay n v no ng gp cho t chc t chuyn ho s ng gp ny thnh nhng tiu chun c th o lng c. Hu ht cc cng vic v hot ng u c th din t c bng nhng phng thc r rng v c th o lng c. Khi mt ch tiu hot ng khng th biu din di dng nh lng, cc nh qun tr c th s dng phng php nh gi ch quan. V d nhin l nhng phng php ch quan s c nhng hn ch ng k. Mc d vy, n vn tt hn l khng c mt tiu chun no v b qua chc nng kim sot. Nu mt hot ng c xem l quan trng th bt c l do no cho rng hot ng kh o lng uc u khng th chp nhn c. D nhin bt k mt phn tch hay quyt nh no da trn nhng tiu chun ch quan cng nn nhn thy c nhng gii hn t nhng thng tin ny.
So snh
Bc so snh gip xc nh mc chnh lch gia kt qu thc t v tiu chun. Mt s nhng chnh lch hay khc bit trong kt qu c th xy ra trong bt c hot ng no. V vy vic xc nh khong sai lch chp nhn c l rt cn thit (Xem Hnh 18.3). Nhng sai lch vt qu mc cho php ny s l ng k v cn c s quan tm ca nh qun tr. Trong giai on so snh, cc nh qun tr s c bit quan tm n mc v xu hng ca s khc bit. Mt v d s lm cho khi nim ny r rng hn.
170
o lng hot ng
G ii hn di c th chp nhn
Thi gian
HNH 18.3 XC NH KHONG SAI LCH CHP NHN C Mike Cowley l gim c bn hng ca Cng ty ru Cowley New Zealand. Cng ty ny phn phi ru nhp khu (ch yu t Australia) trn c hai hn o ca New Zealand. Mike chun b mt bn bo co trong tun du tin ca mi thng nhm m t vic bn hnh trong thng trc, phn loi theo nhn hiu. Bng 18.2 trnh by c tiu chun v nhng s liu bn hng thc t (n v tnh l t kt) trong thng 7. Mike co nn lo lng n kt qu ca thng 7 khng? Doanh s bn cao hn mt cht so vi mc tiu anh ta t ra, nhng liu iu ny c ngha l khng c s chnh lch ng k no hay khng? Mc d kt qu cui cng c v ha hn, gim c bn hng c th cn quan tm n mt s nhn hiu. Tuy nhin, s lng nhn hiu ng c quan tm li ph thuc vo nhng g Mike tin tng l ng k. Mike nn cho php s chnh lch l bao nhiu trc khi anh c nhng quyt nh iu chnh?
BNG 18.2 DOANH S BN HNG THNG BY CA COWLEY WINES NEW ZEALAND (T KT)
Nhn hiu chun Wynns Rhine Riesling Wynns Coonawara Coonawara Estate Estate 1075 630 913 634 Tiu Thc t Vt (Km) (162) 2
171
Hermitage Wolf Blass Rhine Riesling Wynns Coonawara Estate Cabernet Sauvignon Wynns Coonawara Estate Chardonnay Yalumba Signature Dry Red Wolf Blass Traminer Riesling Tollana Cabernet Sauvignon Bin 222 Tollana Chardonnay Tng s kt
S chnh lc mt s nhn hiu l rt t v khng nghi ng g rng chng khng cn thit phi c mt s quan tm c bit no. Nhng nhn hiu ny bao gm: Wynns Coonawarra Estatte Hernitage, Wynns Coonawarra Estate Cabernet Sauvignon v Wolf Blass Traminer Riesling. Nhng thiu ht ca Yalumba Signature Dry Red v Tollana Cabernet Sauvignon Bin 222 c ng k khng? y l nhng phn on m Mike cn a ra. Doanh s ca Wynns Coonawarra Estate Rhine Reisling thp hn 15% so vi mc tiu ca Mike. iu ny cn c quan tm. Mike cn tm ra mt nguyn nhn. Trong trng hp ny, Mike cho rng s gim st ny l do nhng qung co rm r v chng trnh xc tin bn hng ca nhng cng ty ni a c quy m ln nh Montana va Nobilo. Wynns Coonawarra Estate Rhine Reisling l loi ru nhp khu bn chy nht nn n d b nh hng nht bi cc chng trnh khuyn mi ca nhng nh sn xut trong nc. Nu vic gim tiu th i vi sn phm ny khng phi l tm thi th Mike cn gim n t hng vi cc nh cung cp v gim d tr xung. Mt sai lm trong vic d bo qu thp doanh s cng c th gy ra nhng vn nh d bo cao hn mc thc t. V d, s ph bin ca Tollana Chardonnay ch l s khc thng trong mt thng thi, hay nhn hiu ny ang tr nn quen thuc vi khch hng? Nu nhn hiu ny ang ngy cng tr nn ph bin, Mike s mun t nhiu sn phm hn p ng nhu cu ca khch hng v trnh vic gim khch hng hay thm ch l mt c h. Mt ln na, Mike phi din gii nhng thng tin ny v a ra quyt nh. V d v cng ty ru Cowley cho thy rng nhng o lng thp hn hay cao hn so vi thc t u i hi s cn nhc ca nh qun tr.
172
nhng kt qu thc t, hoc xem xt li nhng tiu chun. Khng lm g c c v nh khng cn gii thch thm g na, vy chng ta hy xem xt ha hnh ng cn li.
173
Mt vn phc tp hn l vic h thp tiu chun hot ng xung. Nu nh mt nhn vin hay mt nhm nhn vin c kt qu lm vic thp ng k so vi mc tiu th phn ng t nhin l h s li cho s sai lch trong vic a ra mc tiu. V d nh nhng sinh vin c im thp thng li rng mc im chun l qu cao. Sinh vin thng tranh ci rng nhng tiu chun ny l khng hp l hn l chp nhn rng kt qu ca h khng t yu cu. Tng t, nhng ngi bn hng khng t c mc doanh s hng thng ca mnh thng quy kt rng y l nhng mc doanh s khng thc t. Cc tiu chun c th qu cao v nu trng hp ny l ng n c th dn n nhng chnh lch ng k hay thm ch lm mt i ng c lm vic ca nhn vin vn c o bng nhng tiu chun ny. Nhng hy lu iu ny, nu nhn vin hay cc nh qun tr khng t c tiu chun th vic u tin h c xu hng tn cng l tiu chun. Nu bn tin rng tiu chun ny l thc t, cng bng v c th t c, hy gi vng nhng quan im ca bn. Gii thch quan im ca bn, xc nhn mt ln na vi nhn vin, t i hoc n v rng bn mong rng kt qu s c ci thin trong tng lai, sau a ra nhng bin php iu chnh cn thit bin k vng thnh hin thc.
174
Khn g lm g
C c mc ti
T iu h
o lng kt qu thc t
Khn g lm g
Ti u chun c h l
iu chnh hot
175
u vo
Qu trnh
u ra
176
Trong mt s ngnh cng nghip nht nh, chnh ph cng lin quan n kiu kim sot phng nga. V d nh, khoai ty chin phi trn, nng t 120 n 200 gram v phi tht kh c c sn phm nh v c mu p sau khi c ch bin. Kch thc, mu sc, tnh trng bo qun sau khi thu hoch rt quan trng i vi cht lng ca khoai ty chin. V vy, h tr cho chng trnh gy ging v nh gi, Nhm nghin cu v khoai ty chin (PCRG) c thnh lp vo nm 1983 gm nhng ngi trng khoai theo hp ng, nh my ch bin v i din ngnh nng nghip ca bang Victoria. Mt v d khc l chng trnh bo tr my bay theo lch trnh c thc hin bi nhng hng hng khng chnh. H lm nh vy nhm tm ra v hy vng c th trnh c nhng h hng c th gy ra tai nn. V vy im quan trng ca kiu kim sot ny l a ra nhng hot ng qun tr trc khi mt vn xy ra. Kiu kim sot ny c mong mun v n cho php nh qun tr ngn chn vn ch khng phi l khc phc sau khi nhng tn tht xy ra nh sn phm km cht lng, mt khch hng, gim doanh thu Tuy nhin kiu kim sot ny i hi nhng thng tin chnh xc, mt nhiu thi gian v rt kh thu thp c. V vy m cc nh qun tr thng s dng hai kiu kim sot cn li hn.
Kim sot ti ch
Nh tn gi ca n, kim sot ti ch c p dng khi mt hot ng ang c tin hnh. Khi s hot ng kim sot c thc hin trong khi cng vic ang tin hnh, cc nh qun tr c th khc phc nhng vn trc khi chng tr nn qu tn km. Dng ph bin nht ca kim sot ti ch l gim st trc tip. Khi mt nh qun tr trc tip theo di hot ng ca nhn vin, nh qun tr c th va kim tra va khc phc khi vn xy ra. Mc d chc chn s c s chm tr gia hot ng v phn ng khc phc ca nh qun tr nhng s chm tr ny l rt ngn. Vn thng c gii quyt trc khi cc ngun lc b lng ph hoc tn tht ln. Cc thit b k thut (my vi tnh, my mc iu khin bng vi tnh) c th c ln chng trnh kim sot lin tc. V d nh chng trnh x l t ng cho php bn kim tra chnh t cng nh vn phm. Ngoi ra, nhng chng trnh c cht lng c thit k da trn kiu kim sot ny gip cho nhn vin bit c liu sn phm h lm ra c t tiu chun hay khng.
177
178
Trong vng 20 nm va qua, nhng v ly nhim trong bnh vin lm gia tng lo ngi v nhng ni cung cp dich v chm sc y t, ng tiu dng, cng ty bo him v chnh ph. Trc y, khang 10 n 15% bnh nhn tha nhn l b ly nhim v t l ly nhim cao nht thng xy ra trong nhng bnh vin ln c kt hp o to. Nhng chng trnh kim sot ly nhim ton din vi y thit b cha tr nhng bnh vin cng Victorian nm 1998 cho thy l n ngn chn c mt phn ba s ca ly nhim trong bnh vin. Ba v d trn chng t rng hot ng kim sot ng mt vai tr quan trng trong cc kt qu v l mt chc nng quan trng ca qun tr. Nu khng c kim sot, nhng nh qun tr s khng c thng tin gii quyt vn , a ra quyt nh hoc l c nhng hnh ng hp l. Lm th no cc nh qun tr c th thc hin chc nng kim sot mt cch hiu qu v hiu sut? tr li cu hi ny, phn tip theo s xem xt n c im ca nt h thng kim sot hiu qu, nhng yu t tnh hung nh hng n cu trc ca h thng kim sot v hot ng kim sot cn c iu chnh nh th no i vi nhng s khc bit gia cc quc gia.
179
Mt h thng kim sot khng ch bo hiu nhng sai lch quan trng m cn gi hnh ng hiu chnh ph hp
H nh ng
C K p thi
Mt h thng kim sot hiu qu phi mang tnh kinh t khi hot ng T
a tiu ch
Nhn mnh n V cc nh qun tr khng th kim sot mi hot ng, cc cng c kim sot nn ch trng n cc vn c bit
Li nh hot Mt h thng kim sot hiu qu phi linh hot iu chnh trc nhng thay i
V cc nh qun tr khng th kim sot mi th, h phi chn nhng yu t mang tnh chin lc i vi hot ng ca t chc
H thng kim sot thay i ty theo quy m ca t chc. Mt t chc nh da nhiu vo cch kim sot c nhn v khng chnh thc. S kim sot ng thi thng qua vic gim st trc tip c l l hiu qu nht.Tuy nhin, khi quy m ca t chc tng ln th vic gim st trc tip c th c b sung bng vic m rng h thng bo co kim sot chnh thc, nhng quy nh v lut l. Nhng t chc rt ln thng c h thng kim sot phng nga v h thng kim sot phn hi khch quan v c chnh thc ha. Mt ngi cng cp bc cao th s cn thit v mt h thng tiu ch kim sot cng nhiu, gn vi mc tiu ca cng vic. iu ny phn nh s m h tng ln trong vic nh gi hat ng khi mt ngi ln mt cp bc trong t chc. Tri li, nhnng cng vic v tr thp hn c nhng nh ngha r rng v hat ng hn, cho php s gii thch hp hn v kt qu cng vic. 180
Mc phn quyn cng cao th cc nh qun tr cn cng nhiu thng tin phn hi v nhng quyt nh v kt qu hat ng ca nhn vin. Bi v nhng cc qun tr mc d y thc quyn hn v ra quyt nh v thc hin cng vic nhng vn chu trch nhim cui cng i vi hnh ng ca nhng ngi m h y quyn, h s mun s m bo chc chn rng cc quyt nh v hot ng ca nhn vin c hiu qu v hiu sut.
Nh Quy m t chc Ln Khng chnh thc, c nhn, qun tr bng th st Chnh thc, khch quan, rt nhiu cc quy tc v quy nh Nhiu tiu ch
t tiu ch v cc tiu ch d o
S lng v mc kim sot ngy cng tng Gim s lng cc hot ng kim sot Khng chnh thc, t kim sot
Vn ha t chc
M v h tr e da Cao
Chnh thc, kim sot c p t t bn ngoi Kim sot chi tit v ton din
HNH 18.7 CC NHN T TNH HUNG TRONG VIC THIT K CC H THNG KIM SOT
Vn ha doanh nghip c th l vn ha s tin cy, t ch v ci m hoc c th l vn ha mang tnh s hi, tr a v nghi ng. Trong nhm th nht, chng ta c th k 181
vng chng kin hot ng t kim sot khng chnh thc v trong nhm sau h thng kim sot c p t t bn ngai v mang tnh chnh thc m bo rng nhng hat ng nm trong nhng chun mc. Nh chng ta tho lun v phong cch lnh o, cc k thut ng vin, nhng quyt nh v cu trc t chc, nhng k thut v qun tr xung t v mc tham gia a ra quyt nh, hnh thc v mc kim sot nn ph hp vi vn ha doanh nghip. Cui cng, tm quan trng ca mt hat ng nh hng n vic n c kim sot khi no v nh th no. Nu vic kim sot m tn km v l nhng phn hi t nhng li nh th h thng kim sot khng qu phc tp. Tuy nhin, nu mt sai lm c th lm thit hi n t chc th vic kim sot cht ch c th c trin khai ngay c khi chi ph kim sot cao.
ton cu s dng nhng thit b kim sot gin tip - c bit l nhng bng bo co v phn tch trn my tnh cng vi nhng nguyn tc chun ha v gim st trc tip m bo cng vic tin trin nh k hoch. nhng nc c cng ngh thp hn, cc nh qun tr c xu hng da vo s gim st trc tip v vic ra quyt nh tp trung rt cao trong kim sot. Ngoi ra, nhng rng buc i vi nhng bin php hiu chnh m cc cc nh qun tr c quyn s dng c th nh hng n cc nh qun tr, v lut php mt s nc khng cho php nh qun tr quyn la chn ng ca nh my sn xut, cho nhn vin tm ngh vic, chuyn tin ra nc ngoi hay tuyn mt nhm cc nh qun tr mi t nc ngoi. Cui cng, mt thch thc i vi nhng cng ty ton cu trong vic thu thp d liu l s tng thch. V d nh nh my sn xut ca mt cng ty Indonesia c th sn xut cng mt loi sn phm nh nh my New Zealand. Tuy nhin, thit b Indonesia c th s dng nhiu lao ng hn ( tn dng li th chin lc nhn cng r Indonesia). V d, nu nhng nh qun tr cp cao phi kim sot chi ph bng cch tnh chi ph lao ng trn sn phm hay sn lng tng nhn cng th cc con s khng so snh c. Cc nh qun tr cng ty ton cu phi xem xt n thch thc ny.
183
5. Tng c nhn nhn vin trong t chc c mt vai tr trong vic kim sot hot ng lm vic. Bn c ng khng, hoc bn c ngh l kim sot l ci g ch c cc nh qun tr phi chu trch nhim? Hy gii thch.
184