L Mnh Tht

Thin Uyn Tp Anh

Son gi: Kim Sn - Thin phi Trc Lm

Th K 14 (1337)

Ta sch: Son gi: Dch gi: Nh xut bn: Chuyn sang n bn in t bi: iu hp:

Thin Uyn Tp Anh Kim Sn - Thin phi Trc Lm L Mnh Tht (Da trn bn in nm 1715) i Hc Vn Hnh - Saigon L Bc L Bc - bacle@hotmail.com

Nm 1337 1976 1976, 1999 2001 2001

Mc Lc
Bi Ta In Li Thin Uyn Tp Anh .................................................................................. 7 Thin Uyn Tp Anh Ng Lc.............................................................................................. 10 Quyn Thng ............................................................................................................... 10

Dng Php ca Thin S V Ngn Thng ............................................... 10

1. THIN S V Ngn Thng (759 - 826) ................................................................... 10 Th H Th Nht (1 ngi) .......................................................................................... 14 2. THIN S Cm Thnh (? - 860)............................................................................. 14 Th H Th Hai (1 ngi) ............................................................................................ 17 3. THIN S Thin Hi (? - 900)................................................................................ 17 Th H Th Ba (1 ngi) ............................................................................................. 19 4. THIN S Vn Phong (? - 956) (Mt tn na l Ch Phong) .................................... 19 Th H Th T (2 ngi, 1 ngi khuyt) ..................................................................... 21 5. i S Khung Vit (933 - 1011) (Trc tn l Chn Lu) ....................................... 21 Th H Th Nm (2 ngi, khuyt 1)............................................................................ 26 6. THIN S a Bo................................................................................................. 26 Th H Th Su (3 ngi, 1 ngi khuyt lc)............................................................... 27 7. TRNG LO nh Hng (? - 1075)..................................................................... 27 8. THIN S Thin Lo............................................................................................. 29 Th H Th By (7 ngi, khuyt 1) ............................................................................. 30 9. THIN S Vin Chiu (999 - 1090) ........................................................................ 30 10. THIN S Cu Ch .............................................................................................. 42 11-12 HAI THIN S Bo Tnh (?- 1034), Minh Tm (?- 1034) ..................................... 44 13. THIN S Qung Tr ........................................................................................... 45 14. L Thi Tn........................................................................................................ 46 Th H Th Tm (6 ngi, thiu 3 ngi) ..................................................................... 48 15. QUC S Thng Bin (? - 1134) .......................................................................... 48 16. i S Mn Gic (1052 - 1096) ............................................................................ 51 17. THIN S Ng n (1020 - 1088).......................................................................... 53 Th H Th Chn (8 ngi, 3 ngi khuyt lc).............................................................. 55 18. THIN S o Hu (? - 1073) ............................................................................. 55 19. THIN S Bin ti .............................................................................................. 56 20. THIN S Bo Gim (? - 1173) ............................................................................ 57 21. THIN S Khng L ( ? - 1119) ........................................................................... 58 22. THIN S Bn Tnh (1100 - 1176) ....................................................................... 61

Th H Th Mi (Gm 12 ngi, 2 ngi khuyt lc) ................................................... 63 23. THIN S Minh Tr (? - 1196) (Trc tn Thin Tr) ............................................. 63 24. THIN S Tn Hc (? - 1200)............................................................................... 64 25. THIN S Tnh Khng (1091 - 1170).................................................................... 65 26. THIN S i X (1120 - 1180)........................................................................... 67 27. THIN S Tnh Lc (1112 - 1175)........................................................................ 70 28. THIN S Tr Bo (? - 1190) ............................................................................... 71 29. THIN S Trng Nguyn (1110 - 1165).............................................................. 73 30. THIN S Tnh Gii (? - 1207) ............................................................................. 74 31. THIN S Gic Hi ............................................................................................. 78 32. THIN S Nguyn Hc (?- 1181) ......................................................................... 79 Th H Th Mi Mt (9 ngi, 8 ngi khuyt lc)....................................................... 82 33. THIN S Qung Nghim (1122 - 1190)............................................................... 82 Th H Th Mi Hai (C 7 ngi, 6 ngi khuyt lc)................................................... 84 23. THIN S Thng Chiu (? - 1203) ..................................................................... 84 Th H Th Mi Ba (C 5 ngi, 3 ngi khuyt lc).................................................... 87 35. C S Thng S (? - 1228) .................................................................................. 87 36. THIN S Thn Nghi (? - 1216) ........................................................................... 88 Th H Th Mi Bn (Gm 5 ngi, 3 ngi khuyt lc)............................................... 90 37. THIN S Tc L (Mt tn l Tnh L) ................................................................ 90 38. THIN S Huyn Quang (? - 1221) ...................................................................... 90 Th H Th Mi Lm (C 7 ngi, y ch c 1 ngi) .............................................. 93 39. C S ng Vng. .............................................................................................. 93 Thin Uyn Tp Anh Ng Lc.............................................................................................. 94 Quyn H....................................................................................................................... 94

Dng Php ca T Ni a Lu Chi - Cha Php Vn ............................ 94

40. THIN S T Ni a Lu Chi................................................................................. 94 Th H Th Nht (1 ngi) .......................................................................................... 98 41. THIN S Php Hin (? - 626) ............................................................................. 98 Th H Th Hai (1 ngi) .......................................................................................... 100 Th H Th Ba (1 ngi) ........................................................................................... 100 Th H Th T (1 ngi) ........................................................................................... 100 42. THIN S Thanh Bin (? - 686) ......................................................................... 100 Th H Th Nm (1 ngi khuyt lc) ........................................................................ 102 Th H Th Su (1 ngi khuyt lc).......................................................................... 102

Th H Th By (1 ngi khuyt lc) .......................................................................... 102 Th H Th Tm (3 ngi, 2 ngi khuyt lc)............................................................ 102 43. THIN S nh Khng (? - 808)......................................................................... 102 Th H Th Chn (3 ngi, u khuyt lc) ................................................................. 104 Th H Th Mi (4 ngi, 1 ngi khuyt lc) ........................................................... 104 44. TRNG LO La Qu........................................................................................ 104 45. THIN S Php Thun (925-990)....................................................................... 105 46. THIN S Ma Ha (Tn c l Ma Ha Ma Gia) ....................................................... 107 Th H Th Mi Mt (4 ngi, 2 ngi khuyt lc)..................................................... 109 47. THIN NG o Gi (902-979) .......................................................................... 109 48. THIN S Sng Phm (1004-1087) .................................................................... 109 Th H Th Mi Hai (7 ngi, 2 ngi khuyt lc) ..................................................... 110 49. THIN S Vn Hnh (?-1025)............................................................................ 110 50. THIN S nh Hu.......................................................................................... 116 51. THIN S o Hnh (? - 1117) ......................................................................... 116 52. THIN S Tr Bt (1049-1117)........................................................................... 123 53. THIN S Thun Chn (? - 1105) ...................................................................... 124 Th H Th Mi Ba (6 ngi, 2 ngi khuyt lc) ...................................................... 126 54. TNG THNG Hu Sinh (? - 1064) ..................................................................... 126 55. THIN S Thin Nham (1093-1163)................................................................... 129 56. QUC S Minh Khng (1066-1141).................................................................... 129 57. THIN S Bn Tch (? - 1140) (Trc tn l Php Mt)........................................ 131 Th H Th Mi Bn (4 ngi, 3 ngi khuyt lc) .................................................... 133 58. TNG THNG Khnh H (1067 - 1142)............................................................... 133 Th H Th Mi Lm (3 ngi, 1 ngi khuyt lc) .................................................... 136 59. THIN S Gii Khng........................................................................................ 136 60. THIN S Php Dung (? - 1174) ........................................................................ 137 Th H Th Mi Su (3 ngi) ................................................................................. 139 61. THIN S Tr Nhn (Mt tn l Tnh L)............................................................. 139 62. THIN S Chn Khng (1046-1100)................................................................... 141 63. THIN S o Lm (? - 1203) ........................................................................... 143 Th H Th Mi By (c 4 ngi, 1 ngi khuyt lc) ................................................ 145 64. THIN S Diu Nhn (1042-1113) ..................................................................... 145 65. THIN S Vin Hc (1073 -1136) ...................................................................... 146 66. THIN S Tnh Thin (1121 - 1193)................................................................... 147 Th H Th Mi Tm (c 2 ngi, 1 ngi khuyt lc) ............................................... 148

67. QUC S Vin Thng (1080 - 1151) ................................................................. 148 Th H Th Mi Chn - Hai Mi (1 ngi khuyt lc)................................................. 151 68. THIN S Y Sn (? - 1216) ............................................................................... 151

H Phi ca Thin S Tho ng .......................................................... 153

69. THIN S Tho ng ..................................................................................... 153 Th H Th Nht (3 ngi) ........................................................................................ 153 70. HONG L Thnh Tn .................................................................................. 153 71. THIN S Bt Nh............................................................................................ 153 72. C S Ng X ................................................................................................... 153 Th H Th Hai (4 ngi) .......................................................................................... 154 73. THAM CHNH Ng ch ...................................................................................... 154 74. THIN S Hong Minh ...................................................................................... 154 75. THIN S Khng L.......................................................................................... 154 76. THIN S nh Gic {Tc Gic Hi} ................................................................... 154 Th H Th Ba (4 ngi) ........................................................................................... 155 77. THI PH V ............................................................................................. 155 78. THIN S Phm m ......................................................................................... 155 79. HONG L Anh Tn ..................................................................................... 155 80. THIN S .............................................................................................. 155 Th H Th T (4 ngi) ........................................................................................... 155 81. THIN S Trng Tam Tng ............................................................................. 155 82. THIN S Chn Huyn...................................................................................... 156 83. THI PH Thng....................................................................................... 156 Th H Th Nm (4 ngi) ........................................................................................ 156 84. THIN S Hi Tnh ........................................................................................... 156 85. HONG L Cao ............................................................................................ 156 86. XNG NHI QUN GIP Nguyn Thc ............................................................... 156 87. Phng Ng Phm ng ..................................................................................... 156

Thin Uyn Tp Anh

Bi Ta In Li Thin Uyn Tp Anh

[1a1] th? Thin uyn tp anh, sao dng ngha ? Xin tha, dng s anh t ca n lm ngha vy. Sao

Ngi theo Thin tn c nhin l nhiu, nhng k bit l huyn tht ra li him: chnh nh mt con phng gia by g, mt cy lan trong m c. Nu chng phi ph bm anh d, tri kin siu qun, lm sao thu c ch huyn vi, c th lm lnh t cho k hu hc v m thc cho ngi i sau? ng tin thay! Trong vn Thin, ngi anh k l him, nhn y trch ly nhng bc danh cng, thc c lm t s t thut ca Thin hc. Nn ci ngha ca Tp anh chnh do m c tn. K t hn n bt u, by gi c Pht Uy m xut th1, sng lm t t ca Thin tn. Nhng thi y, tc cn thun hu, ngi nhiu cht phc, kinh gio ti h khng [1b1], khng cn ni ra lm my ha . K no ly ma lm Pht k tr ngy ngy cng sinh, gian dm ngy cng dy, nghip n kt y, chng ti thm thm. Nu chng dng n thuyn t cu vt, th chng th c. Cho nn cha c Thch Ca xut hin Ta B2, v h m ni ra kinh k, dy d chng sanh, chn kip vt tu3, cng thnh qu mn. Do th, Pht gio i hnh, Thin tn tip ni, nh gi thi qua su no4, em mt lnh, tuyt ri trn ba ng5 dp nng d. B quyt thnh Pht lm T, t mi m c mi manh. Nc i Vit ta, li Pht thm nhun khp c, ma php sng gi nhiu ni, ct tc xut gia, chng n ng khng th cng c ngi. V hnh tch, lng Thin h sng nh mt tri, gng o trong nh gi bng. C ngi ra i gip nc an dn, c k nhp th ng, vt chm. C ngi sm ng n tm, chng gy lm thn diu c mu ca t Ma6 [2a1]. C k mun vo ca Thin, ch sen7 khin hin hin b quyt ca Trng. Cn nhng v, chim rng chung nim c, nghe kinh trong ca, d th mn lng nhn, ca bp dng cm. l lng thnh cm cch hip, ch hc thn ha c
1

Uy m Pht: tc c Pht u tin ca th gii Khng kip, trc khng c mt c Pht no ht. Cho nn tn c Pht ny c dng ch cho ranh gii gia giai on lc cha c s phn bit ca chng sanh v giai on sau khi c s phn bit. Xem Php hoa thng ngha 6 v T nh s uyn 5. Ta b: Phn: Sah, tn th gii ca chng ta, c nh ngha l th gii "chu nhn ba th c (tc tham, sn, si) v cc loi phin no". Xem Bi hoa kinh 5 t 119c 22-23. Cu kip lch tu: in tch Pht Thch Ca, nh ngi ca c Pht Pht Sa bng bi tn: Thin thng thin h v nh Pht Thp phng th gii dic v t Th gian s hu ng tn kin Nht thit v hu nh Pht gi. trong khi ang lm mt v B Tt trn ng i ti gic ng, m c th thu ngn thi gian tu hnh ca mnh bng cch vt c chn kip, tr thnh Pht Thch Ca, trong khi Di Lc cn phi i chn kip na. Xem i tr lun 25 t 87b27. Lc o: cng gi l Lc th, tc ch cho su con ng sng su li sng, y l con ng sng ca thin thn, ca con ngi, ca phi thin, ca sc sanh, ca qu i v ca a ngc. Tam : tc ba con ng, y l: 1. con ng la ch cho ch la d ca a ngc, 2. Con ng mu ch cho th gii n nut ly sinh mng ca nhau tc loi sc sanh v 3. Con ng ao kim ch cho th gii u tranh bc hip ln nhau tc loi qu i. Xem T gii thot kinh. Tc B t Ma, Phn Bodhidharma, n Trung quc vo nm 520 v mt nm 528, ngi c coi thc s khai sng ra nn thin Trung quc. V s tch, xem Truyn ng lc 3 t 217a9 - 220b25 v Tc cao tng truyn 16 t 551b27 - c26 v Lch i php bo k t 180 c3 - 181a18. Tc Pht Trng (232 - 348). Ch sen c ngha l c ch lm cho hoa sen mc ln t mt bt nc. S tch ly t truyn Trng gp Thch Lc, v Lc hi Trng v chuyn "o Pht c linh nghim g? Trng bit Lc khng hiu ti l su ca o, nn c th dng o thut lm bng c, nhn ni rng: "o c tuy xa, nhng c th ly vic gn lm chng". Bn ly mt ci bnh bt ng y nc, t hng v nim ch th pht chc mc ln mt hoa sen xanh, sc p sng chi mt. Lc do tin phc. Xem Cao tng truyn 9 t 383c3 - 10.

Thin Uyn Tp Anh

xong, h chng l s mu nhim ca bn mt nhn nhau ! Tht lm bc anh t trong vn Thin vy. i ! Pht o ch huyn, m lng li huyn trong huyn1. Pht o rt ln m lng li ln trong ln. Lng ! Lng ! N l ci ch t ca s tu o ! Mt sch Thin uyn ny, bt u t Thin s V Ngn Thng truyn o, n n ni nhau, nh nh huy hong, song rt gn li di, lm ngn chuyn rng th cng u ci lng y l Chnh gic v thng vy. Xt nguyn do n, nu chng phi gt ra su trn, ri b bn tng2 m c th c nh th sao? Ti rng hc sch Nho, xem [2b1] thm kinh Pht, xt v l hu v ca chng, tuy ni l hai ng, nhng kho v ch quy knh th t cng mt l. Nhn khi rnh ri ging dy trng3, gp mt bn thin n bn li Pht, i thoi hi lu, l nhng vn lng ra sng th. ng nhn ly ra t trong tay o, c Tp anh mt tp nh ti chnh c, tin in li, nhm khi sai lm. Ti xem trong sch y c nhiu cao thin, danh t, hc tu ht sc, chng ng rt thing bt gic ttrong lng va knh va phc. H bn khng, ni gic, y ng nhin khng phi nm trong phn vic ca ti. Nhng kinh Dch c ni: "Tr nh cu ta"4. Cho nn, ti khng th khng theo li xin ca ng sa li nhng ch thiu v mt, thm vo nhng ch st v thot lc. Trong khong tun nht, li vn ngha l ca sch ny r rng tr li nh xa, khng km g nh trng thm sng. ng nhn xin ti mt bi ta dng khc vo u sch, nhm hin dng Pht gio [3a1]. Ti khng tic cng, cho gi a n trc mt, bo ly bt giy, chun b vit lch, ri tho mt thin li qu. ng nhn vi cho m nhn. Cn t. In li vo ngy tt thng t nm L Vnh Thnh th 11 (1715). [3b1] Thc tch ca Thin tn: Thch t Nh Tr Mn : Sa di Tnh Nhu Tnh Xuyn Tnh Trung Tnh Huy Tnh Kin Tnh Bn Thin nam t Tnh Phn Tnh Thnh Tnh T Tnh Hng Tnh Minh

Huyn trung chi huyn: y l mt trong ba th huyn ca phi Lm t, y l: 1. Huyn trung huyn, 2. Th trung huyn v 3. C trung huyn. Xem Nhn thin nhn mc 2 t 311b19. Xem thm Lo T, o c kinh thng thin t 1b3, Huyn chi hu huyn, Chng diu chi mn. Su trn: tc su i tng ca su gic quan, m thng thng th gm sc l i tng ca mt, thanh l i tng ca tai, hng l i tng ca mi, v l i tng ca li, xc l i tng ca thn, v php l i tng ca . Bn tng: tc bn din trnh ca s vt, y l s sinh ra, s tr gi, s thay i v s dit cht. Xem Cu x lun 5 t 27a12 20a9. Chin ng: in ly t vic Dng Chn (? - 124) dy hc, trc nh c treo bng mt con chim ngm trong m ba con c chin, nn sau ny ngi ta gi nh chin hay chin ng, ch ch cc thy dy hc. Xem Hu Hn th 84 t 1b5-9. Dn Chu dch: "Qu Mng": "Ph ng cu ng mng, ng mng cu ng". Xem Chu dch 1 t 9a3.

9 Tnh Bng Thin n nhn hiu Diu Tng hiu Diu o Tnh Phng

Thin Uyn Tp Anh

10

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Thin Uyn Tp Anh Ng Lc

Quyn Thng
[4a1]

Dng Php ca Thin S V Ngn Thng 1. THIN S V Ngn Thng1 (759 - 826)
Cha Kin s, lng Ph ng, Tin du2. S vn ngi Qung chu, h Trnh, nh m o, khng mng gia sn, n th nghip ti cha Song lm V chu3. Tnh tnh trm hu, t ni, im lng m bit, r hiu mi vic mt cch tng qut. Cho nn, ngi ng thi gi l V Ngn Thng {Truyn ng4 gi Bt Ng Thng}.

Thin s V Ngn Thng i chiu vi cc t liu Trung Quc: (a). Truyn ng lc 9 TK. 2076, t 268a28-b13: Hoi Nhng thin s, tam th Hng chu Bch Trng Hoi Hi thin s php t Qung chu, An ha t, Thng thin s gi, V chu, Song lm t th nghip, t u, qu ngn, thi nhn v chi Bt Ng Thng d. Nhn l Pht, hu thin gi vn vn: "Ta ch l th thp ma? S vn: "Th Pht" Thin gi ni ch tng vn: "Gi c th h vt?" S v i. Ch d, c oai nghi, l vn thin gi vn: " Kim nht s vn, m gip v tri ch nh h". Thin gi vn: "To ch k h da? S vn: "Thp h" Thin gi vn: "Hon tng xut gia d v?" S chuyn mang nhin. Thin gi vn: "Nhc d bt hi, bch h h vi?" Thin gi ni mnh S ng tham M T. Hnh ch Giang ty, M T d vin tch. Ni yt Bch Trng, n thch nghi tnh. Hu nhn vn: "S th thin s ph?" S vn: "Bn o bt tng hc thin." S lng cu khc triu k nhn. K nhn ng nc. S ch tng l th t. (k nhn v i). S nht nht linh Ngng Sn tng sng t lai. Ngng Sn tng o. S vn: "Khc tng hon bn x. Ngng Sn tng chi. S vn: "Sng t na bin th thp ma vt?" Ngng Sn vn: "V vt". S vn: "Gi bin th thp ma vt?" Ngng Sn vn: "V vt". S triu: "Hu Tch". Ngng Sn vn: "Nc". S vn: "Kh". (b). Liu ng hi yu 7 (Vn 136 t 275a15), chp gin lc hn, v ni Hu Tch lc by gi cn l mt Sa di. (c). i quang minh tng, quyn trung (Vn 137 t 422b.), chp t on "c ngi hi S c phi Thin s ?" vn vn, nh Truyn ng lc ( dn), cui cng c li bnh ca Bn m: "C nhn t li cn thng tr d hon nht ng phc mu chi t, i lc tng t. K th o k bt tng vin, nhi dng x dic nhin, Bt Ng Thng d h ch vu i An ch s, thn t Bch Trng l b trung lai, nhi on liu tinh kim, lc v ch u. Th n trc k nht thi ng c nhi d, yu nghim k kh lc tng ch, li n tng ma, t phi k gia huynh, thc cm khinh xc?". (d). Ng ng hi nguyn 4 (Vn 138 t 63b), chp nh Truyn ng lc, dn, t u n cui, chi tit i thoi vi Ngng Sn c khc mt cht: "S nht nht triu Ngng Sn: "Tng sng t lai". Sn tng o. S vit: "Khc tng bn x trc." Sn tng chi. S triu: "Hu Tch" Sn ng nc. S vit: "Sng t na bin th thm ma vt?". Sn vit: "Chm t" gi bin th thm ma vt?" Sn vit: "V vt" S phc triu: "Hu Tch". Sn ng nc. S vit: " Th thm ma" Sn v i, S vit: "Kh". (e). Ng ng nghim thng 4 t 103b. v Ch nguyt lc 11 t 125c c hai bi u chp nh Ng ng hi nguyn dn. Tc huyn Tin du. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, ni: "Huyn Tin du xin v pha ng bc ph l T sn 10 dm, rng t ng sang ty 18 dm, nam xung bc 10 dm, pha ng 10 dm th n a gii huyn Qu dng, ty 7 dm th n a gii huyn Yn Phong, nam 11 dm th n a gii huyn Siu loi ca ph Thun an, bc 6 dm n a gii huyn Yn phong. i Trn v trc nguyn c tn huyn ny. S k ni Nguyn Th Tip chim c Tin du, tc l y. i thuc Minh, chu V ninh gm ly n v thuc ph Bc giang. i L Quang Thun, i n thuc ph T sn. Triu ta nhn theo y. N gm hai tng, 56 x thn". Nay tc l huyn Tin du, tnh H bc. Lng Ph ng ti huyn ny. Cha Kin s, nh truyn ca Cm Thnh xc nh l do mt nh giu h Nguyn ca lng y em nh mnh ci thnh cha, ri em cng cho Cm Thnh c l khong nm 820 hay trc khng lu. Huyn Tin du ny, vo thi k nh L chc gi l qun Tin du, bi v trong truyn Cm Thnh ni Thnh l ngi Tin du, xut gia ni Tin du qun mnh." V chu, a danh i ng, sau i l T chu. Nay l huyn l huyn V Xuyn, Qu chu. tc Truyn ng lc do o Nguyn khi vit nm 1004. N gm c thy 30 quyn, m t lch s truyn tha ca Thin tn t Pht T B Thi tr xung cho ti Thin s Hu Thnh (941 - 1007). Nm Cnh c th 4 (1007) l nm ng hon thnh tc phm ny. V n c vit trong khong Cnh c (1004 - 1007) i Tng Chn Tn nn cng c tn Cnh c truyn ng lc, hin trong i tng kinh s TK 2076.

3 4

11

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng Mt hm vo lc S l Pht, c mt Thin khch n hi: "Ta ch l ci g ?" S p: "L Pht" Thin khch ch tng Pht hi: "Ci ny l ci g?" S khng p c.

m S y phc nghim chnh n ly thin khch, tha rng: "iu ngi hi khi ny ti cha bit ch nh th no?" Thin khch hi: "Ta ch xut gia n nay tri c my h?" S tha: "Mi h". Thin khch hi: "Li tng xut gia cha?" S tr thnh hoang mang. Thin khch bo: "Nu khng hiu iu , th d c trm h cng chng ch g !" Ri em S cng n tham vn M T1. i ti Giang ty2, th T tch [4b1], bn n yt kin Thin s Bch Trng Hoi Hi3. By gi c v tng hi: "Th no l php mn n ng ca i tha?" Bch Trng p: Nghe xong S tnh ng. Tr v Qung chu, tr tr cha Ho an. C ngi hi: "Thy phi l Thin s chng?" S p: "Bn o khng tng hc thin" Im lng giy lu, S gi, Ngi p: "D". S ch cy soan. Ngi khng tr li. Thin s Ngng Sn5, khi cn l sa di, c ln S gi: "Tnh con, em ci ging li y cho ta". Ngung Sn em ging n. S bo: "mang li ch c". Ngung Sn vng theo. S li hi: "Tch, bn ny c ci g?" "Khng vt". "Cn bn kia?" "Khng vt". "t lng nu khng, Tri tu t chiu4.

S li hi: "Tch con !"

Tc Thin s o Nht (709 - 788) Giang ty, l hc tr c php duy nht ca Nam Nhc Hoi Nhng. S ngi h M, nn thng gi l M T. V tiu s, xem Truyn ng lc 6 t 245 c23-246c6. Giang ty, vng t pha nam thuc lu vc trung b sng Dng t, tng ng vi phn t tnh Giang ty ngy nay. Bch Trng Hoi Hi (749 - 814) l hc tr ca M T. S ngi Trng lc, Phc chu. Sau khi c php vi M T ri, bn n ti ni i hng Hng chu, v ngn ni ny cao dc nn cng gi l Bch trng. Xem Truyn ng lc 6 t 249b26 - 250c. Trung Quc, Hi c coi nh l v thy ca hai ngi hc tr khai sinh ra hai phi thin ln ca Trung Quc, y l Linh Hu Qui Sn, ngi cng vi hc tr mnh l Hu Tch Ngng Sn khai sinh ra phi thin Qui Ngng, v Hy Vn Hong b, ngi dy cho hc tr mnh l Ngha Huyn Lm T thnh lp nn phi thin Lm t. y, ta c th ni Hi cn c mt ngui hc tr th ba cng khai sinh ra mt thin phi ln khc ngoi t Trung Quc, y l thin phi Kin s ca V Ngn Thng Vit nam. Tham chiu Truyn ng lc 6 t 250a17: Thin s Bch Trng, c Tng hi: "Nh h th i tha n ng php mn?" S vit: "Nh ng tin hit ch duyn, hu tc vn s; thin d bt thin, th, xut th gian, nht thit ch php, mc k, mc c, mc duyn nim, phng x thn tm linh k t ti, Tm nh mc thch, v s bin bit. Tm v s hnh. Tm a nhc khng, tu nht t hin. Nh vn khai nht xut (...)". Ngng Sn Hu Tch (814 - 890): Xem Truyn ng lc 11 t 282a - 283c); Hu Tch ng lc, TK 1910, tr. 582a v tr. 584c23.

2 3

12 Ngung Sn tha: "D". S bo: "i i".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Thng chn ma thu nm Canh t ng Nguyn Ho th 15 (820), S n trc tch cha y1. Ngoi vic cm cho, vui ci vui thin, thng ngi quay mt vo vch, khng bao gi ni nng, sut my nm m khng ai bit. Ch c thy Cm Thnh cha [5a1] lng cng tn knh, hu h hai bn, m thm r thu huyn c, c ht yu ch. Mt hm S khng bnh, tm ra thay y phc, gi Cm Thnh n dy rng: "Ngy xa, T ta l Nam Nhc Nhng Thin s2, khi ngi sp tch, c dy: "Tt c cc php u t tm sinh Tm khng ch sinh Php khng ch tr Nu t t lng Ch lm khng ngi Khng gp thin cn Cn thn ch ni"3 Dy xong, S chp tay m mt. Cm Thnh lm l tr t thu x li4, dng thp th S ti ni Tin du, by gi l nhm ngy12 thng ging nm Bnh ng ng Bo Lch th 2 (826), S th su mi tm tui5. n nm Khai Hu inh su (1337) phm c nm trm mi hai nm1. Thin hc nc Vit ta bt u t S vy2.
1 2

Tc cha Kin s, lng Ph ng. Nam Nhc Hoi Nhng (677 - 744), t c php ca Hu Nng v thy ca M T o Nht. Xem Truyn ng lc 5 t 240c7 - 241a26. Nguyn vn: Nht thit ch php, Giai tng tm sanh Tm v s sanh, Php v s tr. Nhc t tm a, S tc v ngi. Phi ng thng cn, Thn vt khinh ha. So snh Truyn ng lc 5 t 241a13: (Nam Nhc Thin s ni:) Nht thit php giai tng tm sinh, Tm v s sinh, php v nng tr. Nhc t tm a, s tc v ngi. Phi ng thng cn, nghi thn t ti. Tr t, cng gi l X duy, l nhng phin m ca ch Phn savya, ngha l s t xc ngi sau khi cht, tc ha tng. X li, phin m ca ch phn srra, ch cho s xng ct cn li sau khi t, m ngi ta thng gi l linh ct ca c Pht v cc v t. Nguyn vn: Thi ng Bo Lch nh nin Bnh ng chnh nguyt thp nh nht nh thp bt nin. Cu ny on u tht qu r rng, y l "By gi ngy 12 thng ging nm Bnh ng. ng Bo Lch th hai". im kh khn nm bn ch cui cng, m nhiu ngi nhn thy. Xem Gaspardone, Bibliographie Annamite tr. 147 chng hn. Chng ti ngh rng bn ch "nh thp bt nin" nu thm ch "th" vo trc ch "nh" v sa ch "nh" thnh ch "lc", th ta s c "th lc thp bt nin". V tui th ca V Ngn Thng chc chn phi l 68, nh ta c th truy ra sau. C vo tiu s, ta bit Thng xut gia t nh, v Thng "thiu m khng mn, bt tr gia sn". Vy vi t cch mt ng chn nhp o, vi s "qu ngn mc thc" ca mnh, Thng chc chn phi th gii T kheo, thc s lm mt nh s Pht gio vo lc Thng 20 tui. n khi Thng gp v Thin khch th by gi theo chnh li Thng, Thng tri qua 10 h, ngha l 10 nm t lc th gii. Ni cch khc, khi gp v Thin khch Thng 30 tui. Nm Thng 30 tui ny cng l nm Thng c v Thin khch va ni em n yt kin M T o Nht. "Nhng va ti Giang ty th T th tch". T y tc l M T, v nm M T mt l nm 788. Vy nm 788 ny cng l nm Thng 30 tui. T , suy ra nm sinh ca Thng tc ri vo nm 759. By gi, ta bit Thng mt vo nm 826. Nh th tui th ca Thng tnh theo li ng phng ng l 68 tui. Do , chng ti ngh: "nh thp bt nin" l mt vit sai v thiu ca "th lc thp bt nin". Vit thiu ch, trng hp ny Thin uyn tp anh bn in nm 1715 c kh nhiu. Chng hn, t 17b6 hai ci tn kh quen thuc l Bo Tnh v Minh Tm th b vit thnh Bo Tnh Minh. V vic ch lc b vit thnh ch nh th cng kh d xy ra, v t dng ca chng rt d lm.

13

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng Php t ca Thin s (V Ngn) Thng Kin s.

Nguyn vn: Hu ch Khai Hu inh su nh thp t nin. Cu ny cng c mt trng hp tng t nh cu trn, v chng ti ngh cch c v hiu n th ny. Th nht, ch hu chc phi l ch d vit ln, bi dng ch kh ging nhau. Tip n, nhng ch nh thp t nin, chng ti ngh chng l mt vit ln, sai v thiu cng c th nhng ch sau "phm ng bch thp nh nin". Nh thp l mt vit ngc ca thp nh. S vit ngc ny xut hin kh nhiu trong Thin uyn tp anh, nh Lng Nhim Vn th vit thnh Lng Vn Nhim trong truyn ca Cu Ch. Ch t chc l mt vit sai v ngc ca ch bch, bi dng ch chng kh ging nhau. Nh vy, nh thp t nin ng ra phi c bch thp nh nin. Cui cng, vn thm hai ch "phm ng" Ng vo t dng ca hai ch y, ta thy chng c nhng nt rt ging vi ch su i trc. C th, ngi hiu nh bn in nm1715 ca Thin uyn tp anh, v bn lu m hay b mt cn, khng thy ngha ca ch phm ng y v coi chng nh nhng in t ca ch su ng trc, nn loi ra. Cn ch bch thp nh, mt khi loi ch phm ng th b ch bch, hoc sa n li thnh ch t hay mt ch g . Trong trng hp ny, c l h sa thnh ch t v to nn s vit ln ngc trn. Du sao i na, chng ti ngh rng mt ngh gii quyt mt on vn nh th khng n ni hon ton khng c l. V l do cho ngh y l sau. Ta bit tc gi Thin uyn tp anh bit kh nhiu v Truyn ng lc ca o Nguyn. M c theo li vit ca Nguyn th sau nhng v t chnh yu ca Thin tn Trung Quc nh B t Ma cho n Hu Nng mt, Nguyn u tnh t nm mt ca h n nm Nguyn ang vit Truyn ng lc, tc nm Cnh c th nht (1004), v ni "n nay nm Gip thn Cnh c th nht phm bao nhiu nm. V d, v Hu Nng th ng ni "n nay nm Gip thn Cnh c th nht phm 292 nm. Nng mt nm 713, n nm 1004 th qu l 292 nm. Trng hp Thin uyn tp anh cng vy. Tc gi mun tnh cho ta bit t khi V Ngn Thng mt i cho ti lc ng ang vit tc phm ca mnh gm c thy bao nhiu. Thng mt nm 826 n i Trn, Khai Hu inh su (1337), th Thng cch ta ng 512 nm theo li tnh phng ng. y l l do ti sao chng ti ngh sa nh thp t nin thnh phm ng bch thp nh nin v dch theo . Nguyn vn: Ng vit thin hc t S chi th. Cu ny lm mt s ngi nh Gaspardone (sd.) t hi lm sao tc gi Thin uyn tp anh c th vit mt cu nh th, trong khi bit r rng rng, thin hc Vit nam khng phi bt u vi V Ngn Thng, m l vi T Ni a Lu Chi nh chnh ng ghi li. Phi chng c nhng sai lm vn c trong lc truyn bn? Thc ra, vit nh th, tc gi Thin uyn tp anh mun phi by quan im v lp trng vit s ca mnh, t bin minh cho vic ng bt u cun s v Thin tn Vit nam ca mnh bng dng V Ngn Thng. Ni khc i, Thin ca V Ngn Thng mi l phi Thin chnh thng theo quan nim ca ng. Thin ca T Ni a Lu Chi d c xa hn vn khng th c danh d c. Vit v lch s Thin tn Vit nam cho n thi ng c nhiu nh gi khc nhau, m vic ni bt nht l vic Thng Bin khng tha nhn c phi thin ca Nguyn Bt Nh, tc thin phi Tho ng, v thin phi ca Nguyn i in. Quan im ny sau c Thng Chiu, tc gi ca Nam tn t php , chp nhn, n ni Quch Thn Nghi phi tra hi. Nhng n tc gi Thin uyn tp anh d quan im va ni vn ang cn c gi tr, ng phi thm vo phn ghi li s truyn tha ca phi Tho ng. Ta khng bit, y c phi l v nh hng ca Hu Nht, tc gi Lit t yu ng , mt ngi c tc gi Thin uyn tp anh tn trng dn ra vi mt nim tn trng v tin tng kh v bin? V Hu Nht, mt s gia Pht gio khc thi L Trn, phi chng gm thm phi Tho ng trong cun sch ca mnh?. Ngoi ra nh chng minh trong phn nghin cu, tc gi Thin uyn tp anh thuc phi thin Trc lm. M phi thin y xut pht t dng Kin s. Cho nn khng c g l l khi ng bt u thin Vit nam t V Ngn Thng.

14

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Nht

(1 ngi)

2. THIN S Cm Thnh (? - 860)

Cha Kin s, i th 2. Ngi Tin du, h Th1. Ban u S [5b1] xut gia, tn o l Lp c, ti ni Tin du2 ca qun mnh. S ly vic c kinh lm s nghip. C hng ho h Nguyn mn S c hnh cao c, mun i nh lm cha mi S ti , bn n ly tnh mi S, S chng chu nhn. Ban m mng thy thn nhn mch: "Nu theo ca Nguyn, th chng my nm s c iu lnh ln", bn p li li mi. {Nay l cha Kin s Ph ng}. Chng bao lu th Thin s V Ngn Thng n. S bit Thng l ngi phi thng, sm hm phc dch, cha tng bing nhc. Thng cm ng trc lng thnh ca S, bn t tn l Cm Thnh. Mt hm, Thng gi S n dy: "Xa, c Th Tn v mt nhn duyn ln , m xut hin i3, ha duyn xong xui, ngi vo Nit bn. Chn tm vi diu nh th gi l Chnh php nhn tng, tht tng v tng, tam mui php mn, chnh ngi t thn trao cho t l tn gi Ma Ha Ca Dip lm S t4, i i truyn nhau, n i s t Ma t n sang, tri bao him nguy, truyn php ny cho n Lc t To Kh, c php vi Ng t. Khi t Ma [6a1] mi n, v ngi i cha bit tin, nn ly s truyn y lm r vic c php. Nay c tin chn mui, th y bt l u mi ca tranh chp, phi dng li ni ng, khng nn truyn na5. T , ly tm truyn tm, khng truyn y bt. By gi Nam Nhc Nhng u tin c tm truyn, ri Nhng trao cho M T Nht, Nht li trao cho Bch Trng Hi6. Ta nh Bch Trng m c tm php . Lu nghe phng ny, hm m i tha cng nhiu, nn ta xui Nam tm thin tri thc. Nay gp c ngi, y bi duyn xa. Hy lng nghe ta ni k:

Bn i L vit "Tnh Th", th Th y ch h ca Cm Thnh. Thnh nh vy h Th, h Th khng phi l khng bit n trong lch s. Tam quc ch 63 cn ghi li mt nhn vt ca triu Tn Ng tn Th Nghi, ri ch rng: Nghi nguyn c h Th nhng sau vit ci thnh Th. Bn i Nguyn trc ch "Tnh Th", vit thm hai ch "v tng". y chc l mt tng b ca Phc in, nu khng phi l ca Tiu sn t c bn. Lch triu hin chng loi ch 3 t 2a6-7 ni: "Pht tch ti huyn Tin du, li c tn l ni Tin du. Xa c tiu phu Vng Cht vo thy hai ng gi nh c di bng cy tng, bn da ba ng xem. Xem xong cuc c, ng li th khng thy ai c, m cn ba mc bao gi, nn c tn l thn Ln kha". Vy ni Tin du cng c tn l ni Pht tch hay ni Ln kha. V ni Ln kha ny, i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, ni: "Ni Ln kha ti huyn Tin du v pha nam cch bn dm, trn ni c ao Th long, trn chp Tht sn c bn c . Tng truyn xa c tiu phu Vng Cht vo ni thy hai ng gi nh c di bng cy tng bn da ba ng nhn, n khi cuc c tan, m khng bit cn mc tan. Di ni c ng tn Vn phc, cnh tr thanh vng tng truyn i L dng nn. S k ni Triu ng qun ni Tin du nh vi An Dng Vng, tc l ni y. Truyn k lc ni T Thc ci o cu cho tin n, tc cng ni y". Tuy nhin An nam ch lc 1 t 22 cng ghi: "Ni Tin du c bn lp long du nhng ng gch, tng truyn Tin nh c trn , sau bn con gi i hi ci giao hp trn nn n lt xung v v ra". Nay tc ni Ln kha, huyn Tin du, H Bc. Kinh Php hoa, phm Phng tin: "Ch Pht Th Tn ch v mt i s nhn duyn m xut hin i". Xem Diu php lin hoa kinh 1 t 7a21. Truyn ng lc 1 t 205b26 - 28 ni, khi Pht sp nhp dit, Pht ni vi t Ma Ha Ca Dip rng: "Ta em thanh tnh php nhn. Nit bn diu tm, tht tng v tng, vi diu chnh php, em giao cho ngi, ngi nn gi gn". C on t "Khi t Ma mi n" cho ti "khng nn truyn na" y l dn y nguyn vn cu ni ca Hong Nhn cho Hu Nng lc Nhn truyn ca sa cho Nng, m c Php bo n kinh t 394a28 ln Truyn ng lc 3 t 223a20 u c chp. Nguyn vn n c: "Tch t Ma s ch, nhn v chi tn, c truyn y bt d minh c php. Kim tn tm di thc, y ni tranh oan. Ch nh thn, bt phc truyn d". V dn nguyn vn ny, cho nn ch ng trong on ny phi hiu l ch Hu Nng. S truyn tha ni n trong on ny, ta c th v thnh biu nh sau: Thch Ca Mu Ni Ma Ha Ca Dip ... B t Ma (? - 528) Hu Kh (487 - 593) Tng Xn (? - 606) o Tn (580 - 651) Hong Nhn (601 - 674)

15 "Cc ni n i Di t rao truyn Rng thy t ta Gc t Ty thin Truyn php nhn tng Gi y l Thin Mt hoa nm l1 Ht ging lin min Ngm hp mt ng Mun ngn c duyn2 Tam tng u gi Thanh tnh bn nhin Ty Thin ci ny Ci ny Ty Thin Xa nay nht nguyt Xa nay sn xuyn ng u cng vng3 Pht t thnh oan Sai mt my may i mt trm ngn Ngi kho quan st Ch la chu con Du c hi ta Ta vn V Ngn4

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

[6b1] Nghe xong li , S lin tnh ng. Mt ln c v Tng n hi: "Th no l Pht?" S p: "Khp ht mi ni." Li hi: "Th no l tm Pht?"

Hu Nng (638 - 713) Nam Nhc Hoi Nhng (677 - 744) M T o Nht (709 - 788) Bch Trng Hoi Hi (720 - 814)
1

Nguyn vn: Nht hoa khai ng dip. t Ma truyn php cho Hu Kh c bi k: Ng bn lai t Truyn php cu m tnh Nht hoa khai ng dip Kt qu t nhin thnh Xem Truyn ng lc 3 t 219c 17-18 Nguyn vn: Tim ph mt ng, thin vn hu duyn. Li ph chc ca t Ma cho Hu Kh cng ni: Tim ph mt chng Thin vn hu d Nh dng xin dng Vt khinh v ng. Xem Truyn ng lc 3 t 219c15. Nguyn vn: Xc thnh tr. Ho thng Bo Ch, Thp t khoa tng: Ngu nhn b tha cm h Tr gi to tc giai khng Thanh vn xc vi tu i s nhc nhn vin thng. Xem Truyn ng lc 29 t 450 c13-14. Xem thm Bch nham lc 5 tc 4 (t 182a5). Nguyn vn: Ng bn v ngn. C th dch: "Ta vn khng li". V Ngn c th ch V Ngn Thng, cng c th ch ci chn l khng th din t c.

16 S p: "Chng tng che du" Li tha: "Ngi hc khng hiu". S bo: "i qu xa ri"

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

V sau, S khng bnh m mt. By gi l nm Canh thn ng Hm Thng th nht (860).

17

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Hai

(1 ngi)

3. THIN S Thin Hi (? - 900)

Cha nh thin1 lng Siu loi2. Ngi in lnh3. Lc nh xut gia vi s Tim Nguyn cha ng lm4 cng lng, t gi l T Phong. S ro khp ci ngoi, cu hc Thin ch. Sau gp Cm Thnh cha Kin s, bn xin li hu h hn mi nm, m hon ton khng mi mt. Mt hm S vo tht hi: "Trong kinh5 ni: "c Thch Ca Nh Lai, nhn a tu hnh tri qua ba tng k kip mi c thnh Pht"6. Nay i c li lun lun bo: "Tc tm tc Pht". Ti tht cha hiu, xin mt phen khai th cho". [7a1] Thnh hi: "Trong kinh l do ai ni?" S tha: "H chng phi Pht ni sao?" Thnh hi: "Nu l Pht ni th ti sao trong kinh Vn Th bo: "Ta i 49 nm, cha tng ni mt ch cho ai"7. V li c c ni: "Ngi tm vn ly chng, th thm vng mc. Ngi kh hnh cu Pht th u lm m. Ngi la tm cu Pht l ngoi o. Ngi chp tm tc Pht l ma".1

y chc l mt vit o ca tn cha Thin nh ti lng Khng t huyn Siu loi ngy xa, nay l huyn Thun Thnh H Bc. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh vit: " Cha Din ng ti x Khng t, huyn Siu loi, c bn pho tng Php Vn, Php V, Php Li v Php in rt c du thing. i Trn, Mc nh Chi dng cha mt trm gian, thp chn tng, cu chn nhp, nn c nay hy cn. Xt Php vn Pht truyn th thu S Nhip lm thi th ng ti thnh Luy lu, ni xanh pha ty thnh y c mt v S tn Khu La. C ngi con gi ca Tu nh tn A Man b S phm n m c thai, sinh ra mt a con gi. S em du trong mt cy to gia ni su, sau b gi ma ln, cy trc gc, ni trong nc tri n bn Luy lu. Ngi ta cho l l, vt cy ln b ri o thnh bn pho tng Pht, ri ct cha tn l Thin nh, tc nay l cha Din ng t bn tng y m th. V sau mi khi cu ma u c linh ng, nn t tn l Php Vn, Php V, Php Li, Php in. Thp di k ca L T Xuyn ni: "Ngi C Chu mi nm mng ngy Pht n u hp nhau cha Thin nh". i Trn Ngh Tn c khen ban m hiu. S i L chp L Nhn Tn vo nm Thi Ho th 6 (1448) sai L thi y n C chu rc tng Pht Php Vn v cha Bo thin ti kinh thnh cu ma. Tc huyn Siu loi. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh vit: "Huyn Siu loi, t ng sang ty 27 dm, t nam xung bc 9 dm, ng n a phn huyn Lng ti 7 dm, ty n a phn huyn Gia lm thuc phn ph 6 dm, bc n a gii huyn Gia bnh 3 dm, thuc t Luy lu i Hn. S k ni, S qun L (Lng cng) chim c Siu loi, tc l y. Nm Thin Hung Bo Tng (1068) i lng Th li lm lng Siu loi (xin ghi vo y tin tham kho), sau i lm huyn. i thuc Minh n thuc Bc giang. L Quang Thun ci thuc ph Thun an v do ph kim l. Triu ta nhn theo. N coi 6 tng 68 x thn". Hin nay l huyn Thun Thnh, tnh H bc. Cng mc chnh bin 3 t 26b6 ni: "Lng Siu loi ti huyn Siu loi, tnh Bc ninh, nay l x Thun quang". Nhng hin nhin x Thun quang hin khng c cha Thin nh. Do , lng Siu loi i L phi coi l tng ng vi huyn Siu loi tc huyn Thun thnh ngy nay. in lnh, tn lng. Truyn ny ni Thin Hi "lc nh xut gia vi S Tim Nguyn cha ng lm cng lng". Vy cha ng lm ti lng in lnh. By gi c C chu php vn Pht bn hnh ng lc t 16b3-4 ta bit mt ngi cha tn ng lm in lnh, v y l cha th Pht Php vn thi L Nhn Tn. Vy in lnh cng l in linh v ti lng Khng t ngy nay. Ngoi cha ng lm, lng ny cn c cha Phc Thnh m Minh Tr (tc Thin tr) tr tr. Cha ny, i Vit s lc 2 t 10b3 ni dng vo nm Long Thy Thi Bnh nm th hai (1055), nhng khng ni r u. C theo y th n phi lng in lnh. Truyn ca Thin s Minh Tr di cn ghi thm mt cha khc na cng thuc in lnh l cha Phc thnh. Cha ny theo Ton th B4 t 6b4 ghi vo nm 1144 L Anh Tn cng cho dng mt cha tn Phc thnh. Gio, ch Pht gio c truyn tha bng kinh in; cc tng phi ngoi Thin tng. Tham chiu, Ph php tng nhn duyn truyn 1 t 297b6-8: "Khi gp dit , Pht bo i t Ma Ha Ca Dip: " Ngi nay nn bit, trong v lng a tng k kip, ta v chng sanh, sing tu kh hnh, mt lng chuyn tm php khng g hn. Nguyn xa ca ta nh vy, nay tha ri". V tng thuyt nht t. Cc thin gia thng ni n xut x t kinh Vn Th. Hin c mt s kinh mang tn Vn Th hay Vn Th l ngi i thoi chnh. Nhng khng c kinh no c cu . ngha tng t cng c th tm thy trong kinh Lng gi 3 t 498c17-19: "Ng tng m d c ti chnh gic ni ch m d nhp bt Nit bn, trung gian ni ch bt thuyt nht t."

5 6

18

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S hi: "Nh vy tm ny l ci g? Ci chng phi Pht l ci g?" S tip: "Nh vy tm ny l Pht g?"

Thnh p: "Xa c ngi hi M T: "Tm tc l Pht, ci no l Pht?" M T dy: "ng ngh ci no khng phi l Pht ch ra xem?". Ngi y khng tr li. T dy "Hiu c khp ni c, khng hiu mi xa sai"2 Ch mt cu thoi u ny, ngi li hiu cha?" Nghe li xong, S tha: "Con hiu ri". Thnh hi: "Ngi hiu nh th no?" S tha: "Khp c mi ni, khng ch no l chng phi tm Pht". S lin sp xung ly. Thnh bo: "Cn [7b1] phi lm th a?" Nhn t tn l Thin Hi. V sau, S mt ti cha mnh, tc nm Canh thn ng Quang Ho th 3 (900).

Thin s i Chu Hu Hi: "Tm vn th chng gi ch tr, kh hnh cu Pht gi cu m, ly tm cu Pht d ngoi o, chp tm th Pht d vi ma". Xem Truyn ng lc 6 t 248a1-3. Thin s i Chu Hu Hi: "Hu hnh gi vn" Tc tm th Pht, na c th Pht?". S vn: "Nh nghi na c bt th Pht ch xut khn". V i. S vn: "t tc bin cnh th, bt ng vnh quai s." Xem Truyn ng lc 6 t 247a22-24.

19

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Ba

(1 ngi)

4. THIN S Vn Phong (? - 956) (Mt tn na l Ch Phong)

Cha Khai quc1, kinh Thng Long, ngi T Lim, qun Vnh Khng2, h Nguyn. Khi m mang thai, b thng n chay, tng kinh, lc sinh c nh sng l chiu khp nh. Cha m thy im l, nn cho S i xut gia. Ln ln, S theo hu s Thin Hi Siu loi lm t nhp tht3, lng nm huyn ch, thin hc ngy thm cng tin trin. Hi c ln bo S: "Sng cht l vic ln, cn phi gii quyt ngay". S hi: "Khi sng cht n, lm sao trnh khi?" Hi p: "Hy nm ly ch khng sng cht m trnh". S hi: "Th no l ch khng sng cht?" Hi p: "Ngay trong sng cht nm ly n mi c". S hi: "Lm sao m hiu?" Hi p: "Ngi hy i, chiu nay s n". ngi". Chiu S [8a1] li vo, nh hn, Hi bo: "i n sng mai ng , s chng minh cho

Ty h ch, phn v C tch, ghi: "Cha Khai quc ti b sng Nh h, pha bc ca h (Ty), nay l bn Yn ph m ngoi . Nguyn Nam nh Tin L nhn nn c ca cha An tr ca triu Hng Bng, m dng ln, nn c tn Khai quc. Sau danh tng triu Ng l Nguyn Vn Phong ngi T Lim tu b li. Trong khong hai triu inh v L, Quc s Ng Khung Vit thng tr tr ti . Nh L trng tu li". n phn v cha chin, Ty h ch li ghi: "Cha Khai quc do Nam triu Tin L nhn nn c cha An tr, m dng ln. Cha bn Yn Ph trn b sng pha ngoi thuc mn bc h. Khi h L di n, c sa sang li. Nhng danh tng nh L Tho ng, Ng Thng Bin, n Vin Hc v Tnh Khng u c . Triu Trn thng hay n chi. Trong khong i Bo nh Tin (phi c l Hu) L (1428 - 1789), vua ban tn An quc. Tin nhn Trn T Uyn sinh nn c tn vy. Trong khong Hong nh (1600 - 1618) nh Hu L, b sng b l, ngi trong p di vo bn h, nay l cha Trn bc". V cha Trn bc ny, n vit tip: "Trn bc l cha An quc di vo, i tn nh vy, nay trong phn t phng An ph. Bi Ra trn h nguyn c in Hm nguyn ca triu Trn vic dng in c ni trong phn v c tch, nn c n vn cn. Nm L Hong nh th 16 (1615) sng l, cha gn sp. Ngi trong p di vo dng li y. Trong khong Chnh ho (1680 - 1704), vua n chi, i tn cha l Trn quc. Trong khong Vnh Hu (1735 - 1739) v Cnh Hng (1740 - 1786) c nhng danh Tng nh H Gic Quan, Tu Ma, Trung Ngha u . Ba thp Thng quang, Linh quang v Vin quang cng tng ca h hin cn. i Gia Long ca triu ta, Bi phng trng k ng, thp Tch quang ca S ny nay vn cn. u i Thiu Tr, vua tun du Bc h, i tn cha l Trn Bc, sc cho quan tnh lm bng vng treo, nay cn". l lai lch cha Khai quc ca th H ni vit vo khong sau nm 1851, nm Nguyn ng Giai c b lm kinh lc s su tnh min Bc, m Ty h ch nhc ti. y l nin i chm nht xut hin trong n. V cha Trn bc ny, i nam nht thng ch, tnh H ni, vit: "Cha Trn bc vn tn l cha Trn quc, bn H Ty, phng Yn ph, huyn Vnh Thun, xy vo khong L Hong nh (1600 - 1618) n khong Vnh T (1619 - 1628) th trng tu nn c s tr nn rng ri, cnh tr tr nn p . Bi k ca Trng nguyn Nguyn Xun Chnh vit ang cn. Nm Minh Mng th hai (1821) triu ta vua ban cho cha 20 lng bc. n nm Thiu Tr th hai, vua xa gi n chi cng cha mt ng tin vng ln v 200 quan tin km, i bin cha lm cha Trn Bc". Kin vn tiu lc 6 t 2a6 ni: "Vo thi L, Trn, t trn Vnh Khng, T lim". V huyn T lim, i nam nht thng ch, tnh H ni, vit: "Huyn T lim, t ng sang ty rng 11 dm, t bc xung nam rng 14 dm, ng n huyn Vnh thun mt dm, ty n a gii huyn an phng 10 dm, nam n a gii huyn Thanh tr, ph Thng tn 5 dm, bc n b sng Nh h i din vi a gii huyn ng ngn tnh Bc ninh v huyn An lng, tnh Sn ty 9 dm. i Hn l t huyn Luy lu. i Tu i lm huyn Giao ch. ng V c nm th t (621) ct ra, t tn huyn T lim, ri t T chu v huyn c sng T v sng Lim, nn gi tn . Nm th 6 (623) i lm Nam T chu. Nm u Trinh Qun (627) b chu i, em ba huyn sp nhp vo huyn Giao ch thuc h ph. Sau phc nguyn tn huyn cha r i no. i thuc Minh, n thuc ph Giao chu. i L Quang Thun n thuc thng ht ca ph Quc oai tnh Sn ty. Nm u Gia Long triu ta nhn theo. Nm Minh Mng th 12 (1832) ci thuc ph Hoi c kim l, gm 13 tng, 87 x thn s". Nay l t huyn Hoi c, tnh H ty. Nhp tht t, ch ngi t c nht. ngha rt ra t cu "Do gi thng ng h, v nhp tht gi" ca chng Tin tin trong Lun ng. Xem Lun ng 11 t 3b7.

20

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S hot nhin tnh ng, lin sp ly. Hi hi: "Ngi thy o l g?" S tha: "Con lnh hi". Hi hi: "Ngi hiu nh th no?". S a nm tay ln, tha: "Bt tiu l ci ny y". Hi lin bo thi. V sau, S mt vo nm Bnh thn Hu Chu Hin c th 3 (956).

21

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th T

(2 ngi, 1 ngi khuyt)

5. i S Khung Vit (933 - 1011) (Trc tn l Chn Lu)

Cha Pht , lng Ct li, Thng lc1. Ngi Ct li, h Ng, thuc dng di Ng Thun . S tng mo khi ng, tnh tnh phng khong, nh theo hc Nho, ln ln quy y Pht. S cng bn hc Tr Tr n Thin S Vn Phong cha Khai quc, th gii C tc2. T , S c khp sch Pht, tm hiu yu ch ca Thin. Nm bn mi tui, danh S vang ti triu nh. Vua inh Tin Hong mi n, S i p hip ch, bn phong lm Tng thng3. Nm Thi Bnh th hai (917). Vua ban hiu Khung Vit i s4. d vo. Hong L i Hnh cng knh trng S hn, phm vic qun, vic nc triu nh, S u

Ty h ch, phn n miu, nhn ni v Sc Thin vng ghi rng: "Vng l ngi p Sc sn lng Thng lc" ri ch l "nay huyn Kim anh". Ch nh th c l hay khng? Chng ti ngh l c l, v hai c sau. Th nht , trong truyn ca Thin s Tr Bo i th 11 dng Kin s, th Bo cha "Thanh tc ni Du h lng Ct li hy, Thng lc". By gi, c i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, th "ni Thanh tc ti pha ty huyn l Kim anh 14 dm, gip gii huyn An lng, tnh Sn ty". Ni Thanh tc ny, chng ti ngh l ni Du h m Khung Vit n dng cha, v cha Thanh tc m Tr Bo , rt c th l do Vit dng. Sau ny, c l v tn Du h khng c nghim trang cho lm, nn ngi ta ly cha Thanh tc, gi n. Chng c th hai l ci bia cha Bo n tm thy ti x Thp miu, huyn Yn lng, tnh Vnh ph ngy nay. Trong phn ghi gii hn rung ca cha ny, ta c cu: "ng cn ch Li hy x vi gii pha ng gn n x Li hy lm gii hn. C vo y th khng cn phi bn bit rung cha Bo n lc gm nhng g, ta c th kt lun rng, x Li hy pha ng huyn Yn lng v x Thp miu, nu x Li hy y l thuc lng Ct li hy ca Thng lc ni trn. Qun Thng lc i L nh vy chc chn phi bao gm phn t ca huyn Kim anh ngy nay. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh vit: "Huyn Kim anh v pha ty hi xin nam ca ph Thin phc 20 dm, t ng sang ty rng 36 dm, nam xung bc rng 42 dm, t huyn l sang pha ng ti a gii huyn ng ngn ph T sn 22 dm, pha ty ti a gii huyn Yn lng, tnh Sn ty 14 dm, pha nam ti a gii huyn ng ngn, ph T sn 9 dm, pha bc n a gii huyn Ph an tnh Thi nguyn 33 dm. u i L Quang Thun t gi l Kim hoa. Nm Thiu Tr th nht triu ta (1841) ci lm Kim anh, lnh 9 tng 33 x thn". Huyn Kim anh ngy nay thuc tnh Vnh phc.

Th gii C tc, tc nhn ly y nhng k lut chi phi i sng c nhn v i sng tp th ca t chc Pht gio. Thng thng, nhng k lut y gm s nhng iu lut, m ty theo tn phi v nam n, c th bt u t khong hai trm my chc gii cho n 500 gii, dng cho i sng c nhn. Khi mt ngi no chu nhn s nhng iu lut , h c gi l T kheo nu l n ng, hay T kheo ni nu l n b, v h l nhng ngi th C tc gii. i Vit s lc 1 t 17a9 ni: Nm Thi Bnh th hai (971) t phm trt cho quan vn quan v, thy tu v o s". Ton th B1 t 3b6-8 cng ghi: Nm Thi Bnh th 2 bt u nh phm cho vn v Tng o", nhng cn thm: "Tng thng Ng Chn Lu c vua ban hiu l Khung Vit i s". C vo y th cng c th thy, d c hai b s khng ghi r nm no Vit c phong lm Tng thng, ta c th kt lun d dng l, Vit phi c phong lm Tng thng vo chnh nm Thi Bnh th 2 (971), bi v Tng thng l mt chc quan do triu nh thit lp trong lin h vi t chc Pht gio, m thi inh Tin Hong th n nm (971) mi bt u thit lp nhng phm trt khng nhng cho cc quan vn v, m cn cho c tng s v o s, do chc Tng thng ca Vit cng phi ra i vo nm . y l ln u tin chc Tng thng c ni n trong lch s ca nc ta. V lai lch chc ny ti Trung quc, i tng tng s lc quyn trung t 243a 19b-12 vit: "V s bt u ca chc ny, th khi nh Diu Tn t ch Quan trung, bn lp nn Tng chnh lm ngi ng u Pht gio. Khi nh Ngy ln ngi t Bc, bn ci lm Tng thng thng lnh s si, tuy nu mt tn mi, nhng chc v vn gi. Trong khong Hu Ngy Hong Th (396-397), Sa mn Php qu Triu qun, gii hnh tinh nghim, m trng thuyt php, vua Thi T trng lm Sa mn thng. Chc quan Sa mn thng bt u t Php Qu vy. Li c Sa mn S Hin ngi K tn, vn dng vng gia ng du n t Lng, ri li ti kinh , gp lc Pht php b bi b (440 - 451), bn tm lm ngh bc thuc gi o khng i. n ngy Pht php trng hng li lm Samn cng vi nm ngi bn. Vua Ngy (Vn Thnh 452 - 465) t mnh ct tc cho S, xung chiu cho Hin lm Tng thng. Chc quan Tng thng bt u t S Hin vy. n khi nh Ty trng hng Pht gio, thay i hon ton phong tc, mi Tng Mnh cha i hng thin lm Tu quc i thng. Li c Sa di Hiu Thnh, trc Lc dng gi chc Quc tng sau mi vo Nghip, i lm Quc thng, tc Tng thng ca mt nc vy. Nh Tng nhn theo ch nh ng, b Tng thng m lp Tng lc". Trung quc nh vy, chc Tng thng bt u vi S Hin khong t nm 452 cho n i ng th b chc m lp nn chc Tng lc. nc ta inh Tin Hong thit tr chc Tng thng, nhng ng thi cng t lun chc Tng lc, v nm 971 ny, sau khi ban Khung Vit i s cho Tng thng Ng Chn Lu, th cng lc c Trng Ma Ni lm Tng lc.

22

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Mt ln S i chi ni V linh1 qun Bnh l2, thch phong cnh vng p, bn mun lp am . m xung nm mng thy mt v thn, mnh mc o gip vng, tay tri cm thng vng, tay phi bo thp, hn mi ngi theo hu, hnh tng d s, n ni rng: "Ta l T Sa Mn thin vng3, nhng ngi theo ta l D xoa. Thin c sc sai ta n nc ny gi gn bin gii, khin cho Pht php thnh hnh. Ta c duyn vi ngi, nn n y bo cho ngi bit". S kinh hi thc dy, nghe trong ni c ting ku la m , lng rt ly lm l. n sng S vo ni, thy mt cy to, cao khong mi trng, cnh l sum s, bn trn li c my xanh bao ph, nhn sai th n cht. em v, khc tng nh thy trong mng, th. Nm Thin Phc th 1 (981), binh Tng n quy nc ta. Vua bit r vic , lin sai S n bn th cu o. Qun gic kinh hi, rt v gi sng Hu ninh4, li thy sng gi ni ln, giao long nhy nht, gic bn [9a1] tan v1.

Lch triu hin chng loi ch 3 t 4b2-3 vit: "Ni V linh tng Kim hoa bn c gia mt s x, trc ni c mt ngn hnh ging ci l hng, y ni c hng ngn cy tng xanh bic, quang cnh u tch. Tng truyn (Ph ng) Thin Vng ph gic n ri, n , ci nga st bay ln tri m i mt, li mt chic o treo cy si. Nay bn x xung quanh ni u phng th. Miu di chn ni, rt c ting thing". i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, vit: "Ni Sc x V linh huyn Kim anh, cng gi l ni V linh. a d ch ca Nguyn Tri ni, sng Thin c v V linh Kinh bc. V linh tc l ni . Tng truyn l ch Ph ng Vng nh nga bay ln tri, nay c miu th. Th ni quanh co, pha trc c mt ngn ging nh hnh ci l hng, cch bn b ni, cy ci xanh tt, quang cnh u tch. Ni V linh nh vy cng c tn ni Sc ti huyn Kim anh tnh Vnh ph ngy nay. Truyn Thin s Trng Nguyn thuc i th 10 dng Kin s ca Thin uyn tp anh ni Nguyn ti cha Sc thin vng ni V linh ch Bnh l. Cha ny rt c th l cha do Khung Vit dng nn.

Ci tn Bnh l xut hin xa nht trong Ton th B4 t 2b4-8 trong trn nh vi ngha qun Thn Li vo thng 5 nm 1141. Nhng phi i n cu ni ca Trn Quc Tun rng: "i inh, L dng c ngi ti gii, Nam phng mi mnh, Bc phng mt yu trn di cng mt ch, dn tm khng r ri, p thnh Bnh l, m ph qun Tng", m Cng mc chnh bin 8 t 36b2-4 cng ghi li, ri ch v thnh Bnh l nh : "Thnh Bnh l, Cu s khng ghi, ch a d ch ca Nguyn Tri ch rng triu L o sng Bnh l tin vic i li Thi nguyn". Nhng kho a d ch ca Nguyn Tri, th li ch va dn khng phi do Nguyn Tri hay nhng ngi thi ng vit ra. Ngc li, n do Nguyn Th Hin ca th k th 18 chp li t chnh s. Hin u tin s nm 1721. Kho chnh s tc Ton th B3 t 12a6 th trong thi nh L khng bao gi c vic o mt con sng no tn Bnh l ht. Ngc li chnh vo thi L mi xy ra vic y. Ton th B11 t 77a v Cng mc chnh bin 18 t 14b 4-8 vit: "Nm Thi Ha th 7 (1449) sai t khu L Khc Phc, c lnh Bch tc ch cc, T sng thin khai v qun v binh dn trn Thi nguyn o sng Bnh l t Lnh canh n cu Ph l thng vi Bnh than tin vic i li trn Thi nguyn". Nh vy, chc Nguyn Th Hin c vo on ny ni ti chuyn nh L o sng Bnh l, bi v v mt mt Ton th B3 t 12a-6 c ghi l vo "nm Qung Hu th 5 (1089) o sng Lnh knh, v mt khc on va dn li bo o sng Bnh l bt u t Lnh canh. Ni khc i, theo Hin v c vo hai on th sng Lnh knh cng l sng Bnh l. Vy sng Bnh l l sng no? C vo on Ton th va dn, ta phi o sng Bnh l t Lnh canh ti cu Ph l thng vi Bnh than. Th th cu Ph l u? Ngy nay ti huyn Kim anh, tnh Vnh Ph ta c mt lng tn Ph l. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, khng nhng xc nhn c lng tn Ph l, m cn ni lng ny c ch, gi l ch Ph l. N huyn Kim anh. Lng ny hin c mt con sng chy ngang qua, l sng C l. Vy sng Bnh l chc l sng C l ny, ch khng g khc. Qun Bnh l t phi gm phn t con sng ny chy qua, m ta c th tng tng l ri vo khong huyn Kim anh ngy nay. Theo v tr quan huyn thoi Pht gio tiu tha th v tr chia lm ba ci, l ci c tham dc, ci c hnh tng, ci khng hnh tng. Ci c tham dc hay dc gii ly ni Tu di lm trung tm, v qu t chng ta v pha nam ngn ni y, tn l Nam dim ph . Ni c bn tng. Tng th nht cho n tng th ba l ch ca nhng loi d xoa. Tng th t l ch ca bn v vua tri hay T Thin Vng ti bn phng ca tng y, m v pha bc th do v vua tn T Sa mn Thin Vng, tc phin m ca ch vaisravna, cng gi l a Vn Thin Vng. Cui cng trn chp nh tu di l ci tri Tam Thp Tam Thin hay cng gi l tri ao li hay u sut, ni ng tr ca Thch. Thch nh vy theo huyn thoi ny cai qun ci Dc gii. Xem Trng a hm 20 t 39c. Nhng tn thn ni n trong truyn y l dn t thn thoi va k.

i Vit s lc 1 t 19ab-9: "Nm Thin phc th nht (981) ma xun thng ba, Hu Nhn Bo em qun n Lng Sn, Trn Khm T n Ty kt, Lu Trng n sng Bch ng, vua t lm tng em qun chng li, ng cc ngn sng. Qun Tng rt lui v gi sng Ninh, Vua sai qun nh gi hng, d Nhn Bo ln pha Bc. Nhn Bo thua, Bo b bt v chm. Khm T v.v ... nghe Nhn Bo thua, rt lui". Ton th B1 t 14 a1-7 vit: "Nm Thin Phc th hai (981) ma xun thng ba Hu Nhn Bo v Tn Ton Hng n Lng sn. Trn Khm T n Ty kt, Lu Trng n sng Bch ng. Vua t lm tng em qun chng li, sai qun s ng cc ngn sng. Qun Tng rt lui, li n sng Chi lng. Vua sai qun s gi hng d Nhn Bo, nhn th bt c Bo, chm i. Khm T v.v... nghe qun thy bi, rt qun v. Vua em cc tng ui nh. Qun Khm T thua ln, cht hn phn na, thy ri y ng, bt tng chng l Quch Qun Bin v Triu Phng Hun em v Hoa l".

23

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Nm Thin Phc th 7 (986), ngi Tng l Nguyn Gic sang s nc ta. By gi php s Thun cng c ting tm lng ly. Vua sai Php s ci trang lm ngi li nghinh n Gic Giang khc. Gic thy Php s gii bn vn chng, bn em th tng, c cu: "Ngoi tri li c tri soi rng". Vua a hi S. S tha rng: "y n mun tn knh B h cng vi cha n khng khc ". Khi Gic tr v, S lm mt bi th nhan Vng lang qui 2 tin a. Bi t nh sau:

Cng mc chnh bin I t 16b5 - 18a1 cng chp chuyn ny. V sng Chi lng, n ch rng: "Chi lng thuc n chu ph Trng Khnh l u a gii tnh Lng sn. Sng Chi lng l sng ca x Chi lng". X Chi lng hin nay v pha nam huyn Chi lng tnh Lng sn, c dng sng Thng chy ngang qua n khc i Chi lng st di chn dy ni vi c tn Cai kinh, ri xui dng xung sng Lc u. Vy sng Chi lng ca Ton th tc l sng Thng ngy nay. Cn sng Ninh ca i Vit s lc l sng no? Con sng ny chc l sng Chi ninh, v Ton th B1 t 30a8-9 ghi chuyn L Nga Triu cho ct ngi ni mn thuyn, ri cho ngi cho qua cho li cho c su n, ti sng Ninh, nhng i Vit s lc 1 t 21b4 li ghi s vic xy ra sng Chi Ninh. Vy n cng l sng Hu ninh, m Thin uyn tp anh y ni ti. Ch chi v ch hu t dng rt ging nhau, v ch hu ca bn in Thin uyn tp anh ngy nay l mt bn khc ln ca ch chi bi v c vo on trch ca n trong Vit in u linh tp t 42 th n ghi l Chi giang. Nh vy, sng Ninh l sng Chi ninh, v c nhng dn chng trn th n phi l sng Chi lng. Sng Chi ninh c l n cui i L v k hy ca L Trang Tn( (1533 - 1548) l Ninh, nn sa li l Chi lng, nhn cnh y c i Chi lng v x Chi lng.
1

So snh on ny vi on trch ca n nhan Sc thin vng s tch k do Nguyn Vn Cht (1422 - ?) thm vo trong Vit in u linh tp t 39, m sau ny mt "nho s h on" chp li vo quyn th ba ca Lnh nam trch qui truyn t 115 v truyn bn c cha nhiu ch sai, nn ti xin phin m ra y tin vic i chiu: "n Thin uyn tp th, tch L i Hnh thi, hu Khung Vit thi s bt s, thng nhn du Bnh l qun V linh sn, i k cnh tr u nh, dc sng am c chi. Nht nht du lm sn am, gi m kin, thn phi kim gip, th chp kim thng, tng gi s thin nhn t xng th Sc Thin Vng, qun lnh D Xoa thn linh, phng Thng mng, bo th th h phng dn, d qun hu duyn, c tng kin s. Thi s kinh gic, vn sn trung ht thanh, nhn nhp thm sn, kin nht i mc phn mu, thy kh kh i, ni tc k x lp miu, pht th i mc t thn tng, nh mng trung s kin gi. Thin Phc nin gian, Tng binh nhp khu. i Hnh hong t vn k s o. Thi Tng binh tr Ty kt thn ni, lng qun v tip. Ht kin nht nhn, thn trng trng d, phi pht n mc, tng giang trung xut, ba o dng kch. Tng binh i c nhi thi. Tng tng qun Quch Qu ni ban S bc hi. i Hnh mng tng lp t v d t chi". on trch trong Vit in u linh tp, tr hai cu cui cng m Nguyn Vn Cht hay nhng ngi sao chp v sau thm vo mt cch sai lm, tng i trng hp vi bn vn ca Thin uyn tp anh. Bn trch ca nho s h on trong Lnh nam trch qui, d da vo Nguyn Vn Cht, c nhiu xut nhp vn c, c bit l on v rt qun v gia Chi ninh giang ca tng Tng. N bo: "Qun Tng bng thy mt ngi xut hin gia sng gi, cao hn mi trng, tc tai dng ngc ln, trng mt m nhn, nh sng thn chi li. Qun Tng thy m khip s, rt v gia Chi (n vit l k) giang".

Ngc lang quy, m bn i Nguyn t 5b10 gi Vng lang quy, l tn Khung Vit t cho bi t, ch ng ra n phi c tn Nguyn lang quy, bi v th ti, m lut v nhc iu, ca n hon ton ng nht vi Nguyn lang quy . Nguyn lang quy ch s t bit o Nguyn tr v trn ca Lu Thn v Nguyn Triu. Chnh n da tch m c tn, v t y n thng l mt th nhc t tin a. Theo t lut 4 t 19b2-5 th m lut ca loi t Nguyn lang quy th ny: x b x t t b b x b x t b x b x t t b b x b x t b b t t t b b x b x t b x b x t t b b x b x t b trong b l vn bng , t l vn trc v x l c th l bng hay trc ty . Nh vy bi t theo iu Nguyn lang quy ng l c 4 v, mi v hai cu, m cu u c 7 ch v sau 5 ch. Nhng ring cu u ca v th 3 th ch c 6 ch, nn tng cng s ch ca bi t loi y tt c c thy 47 ch. By gi c vo m lut va nu, ta th xt li bi t Ngc lang quy cc bn chp li ca Khung Vit. Bn in i L, i Nguyn ca Thin uyn tp anh u chp: Tng quang phong ho cm phm trng Thn tin phc hng Thin trng vn l thip thng lng Cu thin quy l trng Nhn tnh thm thit i ly trng Phan luyn tinh tinh lang Nguyn tng thm v Nam cng Phn minh bo ng hong.

24

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng Tri lnh gi thun, gm bum dng Thn tin v hng Mun trng vn dm bin mnh mang Tri xanh xa dm trng Tnh ray rt chn ln ng Bn rn s tinh lang Nguyn em thm v Nam bang Phn minh tu Thng hong1.

Ton th B1 t 18b5 - chp: Tng quang phong ho cm phm trng Diu vng thn tin phc vng Vn trng sn thy thip thng lng Cu thin quy l trng Tnh thm thit i ly trng Phan luyn s tinh lang Nguyn tng thm v Nam cng Phn minh tu ng hong. Vit s tiu n 1 t 70a3-6 chp ging y nh Ton th, ch tr cu th nht n chp thiu ch quang v cu th by n i hai ch nam cng thnh bin phng. So hai bn chp Thin uyn tp anh v Ton th vi bn m lut nu trn th hin nhin bn chp ca Thin uyn tp anh t ra d mt ch, trong khi bn Ton th d n hai ch. Xt ra, cu th nm ca bn Thin uyn tp anh c n by ch, trong khi theo lut th ch c su ch thi, nh vy d mt ch. By gi, so cu vi cu tng ng trong Ton th th qu n d mt ch, v ch l ch nhn. Do , sau khi loi b ch nhn ra khi n v chng ti ngh ch y l mt din t t ch trng i trc n m ra, bn chp Thin uyn tp anh t ra hon ton ph hp vi bn m lut trn. Bn chp Ton th , ngc li, i thm vo cu th hai 2 ch "diu vng", v nh vy cu y c 7 ch. Chng ti hin cha truy ra u l nguyn do ca s thm hai ch . Song c vo bn m lut trn th chng d nhin l khng ph hp, v khng ph hp ngay c vi bn chp Thin uyn tp anh. V th, chng ti ngh nn ly bn Thin uyn tp anh, sau khi loi b ch nhn trong cu 5, lm chun cho vic nghin cu lch s t v nhc iu t Vit Nam. C th ni bi Ngc lang quy y l bi t xa nht thuc loi Nguyn lang quy hin cn, khng nhng ca nc ta, m cn ca Trung quc na, bi v nhng bi t Nguyn lang quy xa nht hin cn ghi trong cc sch t nh Tng lc thp danh gia t, Tuyt diu ho t thim, T tng v.v... l cu Au Dng Tu v T Thc, Hong nh Kin v Yn C o. Trong Gio phng k t 5b7, Ti Lnh Khm c ghi Nguyn lang m gia nhng tn khc khng lu hnh trong gip phng i ng. Chng ti nghi Nguyn lang m y l tin thn ca Nguyn lang quy. V nhc iu bch thch o nhn ca khc 2 t 2a8 lit n vo loi lnh, nhng khng ghi li nhc bn ca n. Cho nn, ngy nay ta kh bit ch xc n phi ht nh th no, du c sch ni n thuc chnh khc cung nam l v.v ...
1

Ton th B t 18 a5-b8 vit: "Nm inh hi Thin Phc th 8 (987) Tng li sai L Gic n san phong. By gi, vua sai Php s tn Thun gi lm ngi cho , i n. Gic rt gii vn chng. Lc y, gp khi c hai con ngng bi trn mt sng, Gic vui ngm: Ngng ngng i con ngng Ngonh mt ng ven tri. Php s ang lc cm cho, cng tip vn c: Lng trng phi dng bic Sng xanh chn hng bi. Gic cng ly lm l. n khi v ti s qun, Gic lm mt bi th gi cho S rng : May gp thi minh gip vic vua Mt mnh hai i s Giao chu ng i bit dng lu luyn Nam vit mun trng ngng cha ba Nga p my m qua sng Xe ri ni bic th bum a Ngoi tri cn c tri soi rng Sng lng khe m trn ngm thu. Thun em bi th dng cho vua. Vua mi S Ng Khung Vit n xem. Khng Vit ni: " Bi th ny c tn trng B h cng vi cha n khng khc". Vua khen , tng thng cng nhiu. Gic gi t tr v, vua xung chiu cho Khung Vit vit mt khc t n tin a. Bi t th ny: "Tri thanh gi thun bum gm trng Xa ngm thn tin v hng Mun trng sng ni vt i dng Xa xi ht dm ng Lng lu luyn ng ly trng

25

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Sau S ly c gi yu, xin t v ni Du h qun mnh1, lp cha tr tr; ngi hc tm ti ng o. Mt hm, t nhp tht l a Bo hi: "Th no l chung thy ca s hc o". S p: "Thy chung khng vt, diu h khng Hiu c chn h, th t ng". Bo tip: "Lm sao m bo c?". S p: "Khng c ch cho ngui xung tay". [9b1] Bo ni: "Ha thng ni xong ri". S li hi: "Ngi hiu g". Bo bn ht ln. rng: Ngy 15 thng hai nm Thun Thin th 2 (1011) triu L, khi sp co tch, S dy a Bo k Trong cy vn c la C la, la mi bng Nu bo cy khng la C xt do u bng. Ni k xong, s ngi kit gi m mt, th 82 tui {C ni ni th 79 tui}2.

Cm tay S hi han Nguyn em thm v Nam bang Phn minh tu thng hong". Gic vi m tr v. Xem thm Vit s tiu n 1 t 69b37a6 c chp v y ht nhng bi th y. Cng mc chnh bin 1 t 22b7-23a2 ca nm inh hi Thin Phc th 7 khng ghi vic L Gic n san phong cho L i Hnh. i Vit s lc cng th.
1

Ni Du h ca qun Thng lc ny chc l ni Thanh tc ca huyn Kim anh, tnh Vnh ph ngy nay. Truyn ca Thin s Tr Bo thuc i th 11 dng Kin s ni Bo ti cha "Thanh tc, ti ni Du h, lng Ct li hy, Thng lc". Nh vy, ngay thi L c cha Thanh tc ti ni Du h. N c l do Khung Vit dng ln. t qun Thng lc ngy nay gm mt phn nu khng l ton b vo huyn Kim anh ngy nay. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh ni: "Ni Thanh tc pha Ty huyn Kim anh cch huyn l 14 dm, gip gii vi huyn Yn lng, tnh Sn ty". Ci tn Du h c v khng c trang nghim lm, nn c ngi i n thnh Thanh tc, nh tn n ngy nay. C tiu s ny th Khung Vit c phong lm Tng thng lc 40 tui. Nhng theo i Vit s lc1 t 17a10 cng nh Ton th B1 t 3b7-8 th n nm Thi Bnh th hai, ngha l vo nm 971 mi c vic nh phm trt ca vn v v Tng o. Cho nn, chc Tng thng ca Vit khng th phong trc nm 971. Vy, Vit phi sinh vo nm 930. By gi, nu Vit mt vo nm Thun Thin th hai nh L, tc nm 1011, nh th th tui th ca Vit, tnh theo tui Vit nam, tt phi 82 tui. C ba bn in triu L v Nguyn u ghi th 52 tui, th ng thp hu nh. Chng ti ngh ch "ng" chc chn l mt vit sai ca ch "bt", mt iu rt d xy ra, do th, ngh sa "th ng thp hu nh" thnh "th bt thp hu nh" v dch l "th 82 tui".

26

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Nm

(2 ngi, khuyt 1)

6. THIN S a Bo
Cha Kin s, lng Ph ng, Tin du. Khng bit ngi u, v cng khng bit h g. Khi i s KhungVit ging dy ti cha Khai quc, S n tham hc. i s khen l ngi gp vic th chng hiu, x s cn thn, nn ring cho nhp tht. Sau khi c php, S ch mt mnh mt bt, tiu dao ngoi vt. Sau c cha Kin s, bn n . L Thi T lc cha ln ngi, S thy tng mo p khc thng, bn bo: "Ch ny ct tng khc phm, ngy kia lm vua t l n y". Vua c kinh, tha: "Hin nay [10a1] c Thnh thng anh minh cn , trong ngoi c nc yn vui, thy ta sao li ni li phi ti tru di ny?". S bo: "Mnh tri nh, ngi d mun trn cng chng c no. Gi nh li ny m ng, th mong ch b nhau". Khi Vua ln ngi, nhiu ln triu S vo cung, hi bn yu ch ca Thin v l S rt hu. C n cng vic chnh tr ca triu nh, S u d phn gii quyt. Vua xung chiu trng tu cha S1. Sau khng bit S tch u.

V vic a Bo n cha Kin s v c nhng lin lc vi L Cng Un, truyn Xung thin dng lit chiu ng uy tn i vng ca Vit in u linh tp t 205 vit: "Xt Bo cc truyn v Th truyn ni, Vng thn th a cha Kin s ging sanh. Xa Thin s Ch Thnh (nghi l Cm Thnh) cha Kin s ti lng Ph ng, lp nh th thn th a m bn phi ca cha lm ch thanh tnh nim Pht tng kinh. Ngy thng soi mn, phn ln lm mt du c ca n, nn Sa mn thin s khng do u m bit c. Th nhn a th qu, t hng cu o, gi by l dm t. n khi Thin s a Bo trng tu cha, cho ch th l dm t, mun ph hy i. Mt hm, ti cy c th ca n th thn hin mt bi th k rng: Pht php ai hay h Gi c ti K vin Nu khng ta gy ging Sm theo x khc thin Ch ch Kim cang b Du kn Na la din y tri ngi nh bi Cha Pht thnh oan khin. Ngy khc, mt bi k khc li hin ra , thn ng ra tm cu vit: Php Pht t bi lm Oai quang khp i thin Mun thn u hng ha Ba ci thy khp truyn Thy ta ra hiu lnh T qy ai dm trn Nguyn thng theo h gii Ln nh gi K vin. S ly lm l, bn li thit n tr gii cho thn, cng dng chay lt. L Thi T lc cn tim long, bit a Bo c hnh cao thng, cng lm n vit cho Bo. Khi nhn ngi, t thn n chi cha Bo. Thin s nghnh gi i qua bn cha. S ln ting hi: "Pht t, ngi sao khng nhanh nhn n chc mng c tn thin t?". Thn ng thanh, hin ra ni da cy bn cu rng: c k cn khn ln Oai thanh yn tm min Ci m nh n hu Nhun thm phong Xung thin. Thi T thy c, rt bit ca thn, ban hiu l Xung thin thn vng. Bi th t nhin bin mt. Vua ly lm l, sai th tc tng ca thn, dung nghi hng v, v tng hu tm pho. Sn thp xong ri, li hin di i th mt bi th bn cu: Mt bt nc cng c Ty duyn ha th gian Sng choang cn chiu uc Bng mt tri ln non.

27

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Su

(3 ngi, 1 ngi khuyt lc)

7. TRNG LO nh Hng (? - 1075)

Cha Cm ng, Ba sn1, ph Thin c2, S h L, ngi Chu minh3, gia th dng tnh hnh. Thu nh th gio vi Thin s a Bo ti cha Kin s. Tri qua 24 nm, mn ca Bo c hn trm
S em bi k trnh vua. Thi T khng hiu n ni g. V sau nh L tm i th truyn ngi cho nh Trn. Ch Bt cng vi ch Bt ging nhau. Mt tm tc nh tm. Hu Tn tn l Sm, y gi l "tri ln non". N thn diu nh vy . Truyn Xung thin chiu ng thn vng ca Lnh nam trch qui truyn cng trng trng hp nh va dn, tr mt s nhng sai khc v vn c v im xut pht, m theo n th chuyn ny rt ra t C php k v K c k. Tuy nhin c Ton th B4 t 34a4-b1 trong li bn ca Ng S Lin v vic nh L mt ngi th nhn vt chnh ca chuyn khng phi l a Bo, m l Vn Hnh. Lin vit: Th truyn L Thi T lc mi c thin h, xa gi tr v C php n thm cha lng Ph ng. C thn nhn th trn ct cha rng: Mt bt nc cng c Ty duyn ha th gian Sng choang cn soi uc Bng mt tri ln cao. S Vn Hnh em bi th dng ln. L Thi T xem, ni rng: "Vic thn nhn khng th hiu c". Ngi i truyn tng n, m khng bit n ni g. n khi h Lmt ngi, mi bit bi th qu ng. Bi v Hu Tn tr ln n Thi T c tm i, m Hu Tn tn Sm, tc tri ln non th bng mt". Nh th, nhn vt chnh ca c truyn trn ng ra phi l Vn Hnh ch khng phi a Bo. V c vo y, th nhng bi th trn cng phi l ca Vn Hnh. Chng thc t c th cht th phong thy v sm truyn ca nhng bi th hin cn lu truyn mnh danh l ca Vn Hnh. Vit s tiu n 1 t 128a6-9 cng ghi li chuyn L Thi T gp bi th va ni, nhng khng ghi ai dng ln.
1

y ni Hng cha Cm ng ti Ba sn, nhng truyn ca Vin Chiu di ni: " Chiu n hc vi nh Hng ni Ba tiu". Vy, Ba sn tc cng Ba tiu sn. C l v s sai khc va thy, bn in i Nguyn thay v c Ba sn, n vit Tiu sn. Nhng c s th Ba sn v Tiu sn cng l mt. Vn Hnh sau khi da vo sm vn tuyn b l "nh L ng mt, nh L ng hng", th "L Cng Un s li ni tit l, sai anh mnh em Vn Hnh i mt". i Vit s lc 2 t 1b3 ni "du Vn Hnh Ba sn". Song Ton th B1 t 32a6 th ni "du Vn Hnh Tiu sn". Th r rng Tiu sn ca thi L tr i l Ba sn ca thi L Trn. Lch triu hin chng loi ch 3 t 2a5-6 ni: "Tiu sn ti x Tiu sn huyn Yn phong, trn c cha Trng liu, triu L dng theo ch tu tr ca t tng Thin s Vn Hnh. L Thi T u thai ". i nam nht thng ch 38, tnh Bc ninh vit: "Tiu sn pha ty nam huyn l Yn phong 14 dm. Ni c cha Thin tm v cha Trng liu. M L Thi T c ln n chi cha Tiu sn, cng giao hp vi thn nhn m sinh ra vua. Quc s nh L l S Vn Hnh c bi sm cy bng go truyn ra t ni y". Ni Tiu sn nh vy ti x Tiu sn, huyn Yn phong tnh H bc ngy nay. Cn v cha Cm ng, Lch triu hin chng loi ch cng nh i nam nht thng ch khng thy ni ti. B trc k ra mt cha tn Trng liu cho ni Tiu sn. B sau thm cha Thin tm. Vy cha no l cha Cm ng? V cha Trng liu, i nam nht thng ch 39, tnh Bc ninh vit: "Cha Lc t tc l cha Trng liu. S k ni, S Vn Hnh tr tr cha , sau mt, L Thi T t thn n iu ving, dng n siu , cp dn lm t inh, quanh nm cng th". Nhng c truyn Thng Chiu t 37b7 th cha Lc t ti lng Dch bng ph Thin c, tc lng nh bng, huyn T sn hin nay. Vy cha Trng liu dt khot khng phi l cha Lc t. C Cng mc chnh bin 2 t 7b1 th cha Trng liu tc cha Tiu sn. Cn cha Thin tm, Vit s tiu n 1 t 77a9-b1 vit: "Nguyn trc, vin Cm tuyn, cha Thin tm, chu C php c con ch sinh con sc trng c lng en vn vn c hai ch "Thin t", ngi ta bn cho rng l im nm Tut s sinh ra mt ngi i qu. Vua qu sinh vo nm Gip Tut Thi Bnh th 5" Chuyn ny i Vit s lc 2 t 2a5-7 ni xy ra "cha ng Thin, chu C php", cn Ton th B2 t 1b6-2a1 th ghi ni ti "vin Cm tuyn cha ng thin tm, chu C php". Ngoi ra Ton th B2 t 1a3 bo m L Cng Un thng n chi cha Tiu sn, cng giao hp vi thn nhn m sinh Un. Vit s tiu n 1 t 77b6-8 li dn Ngoi truyn, ri vit: "M vua nm tui hai mi, ngho kh khng chng, n nng ta v Sa mn gi cha ng thin, v Sa mn gi cho lm bp, bn gi ng, la tt, v Sa mn bng chm n, kinh hong ng dy, trong lng bit mnh c thai m sinh ra vua". C vo nhng dn chng th cha Tiu sn cng l cha ng thin , cng l cha ng thin tm, cng l cha Thin tm. T y ta cng c th ni cha Cm ng l n bi nhng sai khc tn gi va thy ng bi cha ng thin tm. Li c vin Cm tuyn, m chnh truyn ca Vn Hnh ca Thin uyn tp anh vit thnh Hm toi, nn rt c th t nguyn y ngi ta thng gi tt tn cha l Cm ng. i Vit s lc 2 t 2b10 v Ton th B2 t 3a2 ni nm 1010 L Thi T "i C php lm Thin c". Cng mc chnh bin 2 t 6b3-6 ch: "C php tn chu, t inh v trc l chu C lm, nh L i l C php, nh L nng ln lm ph Thin c, i Trn ci lm huyn ng ngn, nh Hu L nhn theo, nay l huyn ng ngn, tnh Bc ninh y vy". i nam nht thng ch 38, tnh Bc ninh cng chp vy. Nhng r rng ph Thin c i L khng ch gm c huyn ng ngn, bi v Thin uyn tp anh y ni Ba sn ph Thin c, nhng Ba sn ngy nay v thi i nam nht thng ch ti huyn Yn phong. Vy ti thiu ph Thin c gm ngoi huyn ng ngn ra, cn c huyn Yn phong, v huyn Tin du na. Chu minh l qu hng ca bn v Thin s khc ngoi nh Hng, y l Bo Tnh, Minh Tm, Cu Ch, v Tn Hc. N cng l ni c cha Thng thnh, y Tc L sng v dy d hc tr. Theo truyn ca Tc L th n thuc v ph Thin c.

28

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

ngi , ch c S cng vi Quc Bo Ha c chn lm th lnh, nhng S thu r nht tn ch ca Bo. Mt hm S hi Bo: "Lm th no thy c chn tm?" Bo dy: "Chnh ngi t pht hin". S bng nhin hiu c yu ch, lin tha: "Ht thy u nh th, ch c ring g ti". Bo hi: "Ngi hiu cha?". S p: "Khi t hiu ri, cng ging nh lc cha hiu"1. Bo dy: "Nn em tm m quyt chc" S bng tai, ng quay lng li. Bo lin qut "i". S sp ly. Bo dy: "T nay ngi hy nh mt k ui ic trong vic tip ngi". tng thnh hong s l Nguyn Tun khm phc ti c ca S, nn mi v cha . Ngi hc vn tp, dy d dt du, cng S khng t. Ngy mng 3 thng 3 nm Canh dn2 Sng Hng i Bo th 2 (1050) triu L Thi Tn, S nhum bnh, hp chng t bit, c k: "Bn lai khng x s3 X s y chn tng Chn tng huyn nh vy Huyn hu tc khng khng"4. Ni k xong, S lng l vin tch.

Truyn ca Cu Ch ni Ch ngi Ph m, Chu minh. i Vit lch triu ng khoa lc c ghi mt lng tn Ph m qu hng ca Quch Tn tin s khoa 1478 v ni Ph m thuc huyn ng ngn, tc huyn T sn, tnh H bc hin nay. C vo ng nht ny v c vo vic Chu minh rt c th bao gm c a phn lng Ph m v vi lng k cn huyn T sn tnh H bc hin nay.
1

Nguyn vn: t liu thi hon ng v liu. Thin s Qui Sn Linh Hu: "Cho nn T s ni: Bit ri cng ging nh cha ng". Xem Truyn ng lc 29 t 264b25. Xem thm Long Nha ho thng, C n tng: Ng liu hon ng v ng nhn V tm thng bi t an thn Tng tin c c xng bn o Hng th mn trung hu k nhn. Xem Truyn ng lc 29 t 453 a1-2. Nguyn vn: "Sng Hng i Bo tam nin Canh dn. Nhng c i Vit s lc 2 t 9a2 v Ton th B2 t 37b1 th Canh dn phi nhm nm Sng Hng i Bo th hai, ch khng phi th ba. Ch tam chc chn l mt vit ln ca ch nh, ch cn thm mt nt thi. Chng ti dch theo ngh sa sai ny. ng An St thin s. Thp huyn m: Diu th bn lai v x s Thng thn h cnh hu tung do. Xem Truyn ng lc 29 t 455b9-10. V v t, rt ra t nh ngha Khng Khng trong i tr lun. "Nhng g l Khng Khng? Tr li: Tt c mi vt u Khng, ci Khng y cng Khng nn gi l Khng Khng" (H ng vi Khng Khng? Nht thit Php Khng thi Khng dic Khng, th danh Khng Khng). i tr lun cn nh ngha thm: "Khng Khng l em Khng m ph v ni Khng, ngoi Khng ph ba Khng gi l Khng Khng" (3) Xem i tr lun 31 t 287c24-27

29

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

8. THIN S Thin Lo1

Cha Trng minh, ni Thin phc2, Tin du. Ban u S n tham bi Thin s a Bo ti cha Kin s, lnh c tm yu ri n trc tch ti ni y3. Gi thin cng ni, k hc hng nghn, ng o lm cho tng lm thnh vng. Vo khong Thng Thy (1034 - 1038), L Thi Tn c ln n [11a1] cha v hi S rng: "Ha thng ni ny n nay c bao lu?". S tha: "Ch bit thng ngy ny Ai hay xun thu trc"4 Vua hi: "Hng ngy lm vic g?" S p: "Trc bit hoa vng u cnh ngoi5 Trng trong my bc hin ton chn"

Vua hi: "C ch g?" S p: "Lm li khng ch v sau" Vua hot nhin nh c s c. Khi sp sai s rc S v triu lm c vn, th S vin tch trc 6. Vua rt bun tic, lm th thng khc, sai trung s ban nhiu l hu, lp n tr t, thu linh ct, xy thp ca ni, li sa sang rng ri cha S, t mn lo vic hng ha.

Thin Lo ng ra phi c tn l Thin Nguyt. Xem ch thch (2) truyn L Thi Tn. Nhng c l v tn trng Nguyt nn ch xng Thin Lo, ri sau thnh quen. Nhng cng c th trnh hy Nguyt ca Thin o quc mu. Ni Thin phc ny l mt ngn ca ni Tin du, bi v truyn ca o Hu t 23b5 ni Hu "cha Quang minh, ni Thin phc, Tin du", nhng truyn ca Cu Ch t 16b7 ni Ch "vo cha Quang minh ni Tin du". Th ni Thin phc l ni Tin du, tc ni Ln kha hay ni Pht tch x Pht tch huyn Tin du, tnh H bc hin nay. C l, ci tn Thin phc bt u xut hin lc L Thi Tn xy vin Thin phc ni Tin du, m Ton th B2 t 29b7 ghi li vo nm 1041. T sn y chc l T sn khc sai v t dng ging nhau. Hin tng ny xy ra nhiu ln trong bn in ny. Ngoi ra c truyn ca Thin Lo th Lo khng ni no khc "cha Trng minh ni Thin phc, Tin du". Tham chiu cu tr li ca Ton Ph trong Truyn ng lc. C ngi hi Ph: " Ho thng tui nhiu t?" Ph tr li: "Th kin kh nin cu nguyt cu Nh kim hu kin thu ip hong" (Mi thy nm qua chn thng chn M nay li gp l thu vng.) Xem Truyn ng lc 12 t 297b20-21 Thy trc hong hoa. Cch ng ca thin nhm ch chn l khng nm u xa, n nm ngay trc mt, ngha rt t cu ni ca Thin s i Chu Hu Hi: "Trc bic xanh xanh, u l php thn, hoa vng dn dn, chng g l chng phi Bt nh". Xem Truyn ng lc 6 t 247c15. C vo y th hnh nh Thin Lo phi vin tch di thi L Thi Tn. Nhng truyn ca Qung Tr t 18a9-10 ni: "Nm u Chng Thnh Gia Khnh (1059) S b i n tham hc vi Thin Lo Tin du", th r rng Lo khng th vin tch di triu L Thi Tn c, bi v Chng Thnh Gia Khnh l nin hiu ca L Thnh Tn. L Thi Tn mt nm 1054.

30

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th By

(7 ngi, khuyt 1)

9. THIN S Vin Chiu (999 - 1090)

Cha Ct tng, kinh Thng Long, S h Mai, tn Trc, ngi Long m1 Phc ng2, l con ngi anh b Linh Cm thi hu nh L3. Thu nh thng minh hiu hc, nghe n v trng lo ti cha Mt nghim4 qun mnh xem tng gii, nn n xem th cho bit. V trng lo nhn k [11a1] ri bo: "Ngi c duyn vi Pht php, nu xut gia s l ngi trong hng thin B tt, bng khng th vic th yu kh bo ton". S cm ng, gi t cha m, n ni Ba tiu theo hc vi nh Hng, hu h nhiu nm, nghin cu Thin hc, S thng tr kinh Vin gic, r thy c php Tam qun5. Mt ti trong lc thin nh, S thy B tt Vn Th cm dao m bng, ra rut ri dng thuc rt li. T y,

Tc huyn Thanh tr. Lch triu hin chng loi ch 2 t 28b2 ni: "Huyn Thanh tr, xa gi l Thanh m" i nam nht thng ch, tnh H ni, ni: "Huyn Thanh tr xa l chu Long m thuc ph Giao chu, L Quang Thun i li cho l thuc vo ph thng ht. i Trung Hng trnh tn hy mi i l Thanh tr". Phng nh a d ch 5 ni: "Huyn Thanh tr xa l Long m nh Minh i lm Thanh m thuc chu Phc yn, L Trung Hng i lm Thanh tr, li i ch Thanh ba chm thy thnh ch Thanh khng c ba chm thy, lnh mi hai tng, 100 x thn s". Hong minh thc lc ghi: "Ngy mng mt Qu t thng su nm Vnh lc th nm (1407) i huyn Long m xa ra lm Thanh m". Lch triu hin chng loi ch 2 t 28b2 vit: "Huyn Thanh tr xa gi l Thanh m, i L Trung Hng v trnh hy ca Th tn (l m) ci lm Thanh tr". Nay l huyn Thanh tr, tnh H ng. Phc ng v bao gm Long m, tc phi gm huyn Thanh tr v mt s huyn khc, m trong rt c th nht l huyn Thng phc ngy nay. Ci tn Phc ng cho n thi Trn vn cn dng. Thy ca Tu Trung Thng S l Tiu Diu, qu qun Phc ng. Thng s ng lc t 31b7-32a3 cn chp mt bi th ca Tu Trung t cnh vt Phc ng, nhan Phc ng cnh vt: Phc ng cnh tr sum vy Nh ngn gi thin mt m vy L th du mng gy mc Vng v sn su thng di y Cha nhm lc thi ngi hin hin Hy thch rng su th qu y Sm mun tri gi khai Pht nht Mn o khp ng nh xun say. Tc l m ca L Thnh Tn. i Vit s lc 2 t 11a1 vit: "Long Thy Thi Bnh nm th nht (1054) tn m Mai Th lm Linh Cm thi hu". Hong Xun Hn trong L Thng Kit (Vin i hc Vn Hnh xut bn, 1966, tr 422 v 432) v khng nhn ra iu va dn tng lm Linh Cm thi hu l Linh Nhn thi hu, nn hai ln vit "S Vin Chiu chu Thi hu Linh Nhn" hay "S Vin Chiu l con anh thi hu _ Lan". Thc ra, i Vit s lc l cun s duy nht ni thi hu Linh Cm l m ca L Thnh Tn. Cc cun s khc nh Ton th B2 t 39b1 v Cng mc chnh bin 3 t 21a1 th ghi: "Tn m Mai Th lm Kim Thin hong thi hu". i Vit s lc l mt cun s i Trn ghi l thi hu Linh Cm, th khng bit Ton th ly ci tn Kim Thin hong thi hu t u? Truyn ca Nguyn Hc t 35b7 c ni Hc "nh theo hc vi Vin Tr cha Mt nghim". Nhng Vin Tr cha Mt nghim ny tt khng phi l v trng lo cha Mt nghim y, bi v Nguyn Hc mt nm 1175 th d Hc c sng ti 95 tui i na, Vin Tr by gi mi l ngi cng th h vi Vin Chiu m thi. Chiu sinh nm 999 v mt nm 1090. Do th, v trng lo cha Mt nghim y rt c th l thy ca Vin Tr. Tc ba php tu thin nh k ra trong kinh Vin gic nhm t c s gic ng hon ton, y l samatha (Phn: samatha), tam ma bt (sampatti) v thin na (dhyna). Samatha nguyn ngha n l dng ngh, ngha l, lm cho tm hn tn lon, dng ngh li mt ch. Do s thanh trng cc nim sai lm v hiu c s vng ng ca cc thc, "tr tu thanh tnh pht sinh, thn tm khch trn theo y m mt hn, t bn trong cm thy tnh tch nh nhng. Do s tch tnh nn tm ca cc Nh Lai trong mi phng th gii c hin r nh bng trong gng. Phng tin gi l sa ma tha". Sampatti nguyn ngha l vo mt ni, tp trung vo mt ch, ngha l "em ci tm gic ng thanh tnh, hiu bit rng tm tnh v cn trn u do huyn ha m dy ln cc huyn tr huyn, bin ra cc huyn phi by mi th huyn, nn bn trong pht ra lng i bi nh nhng. Phng tin gi l tam ma bt ". Dhyna nguyn ngha l suy ngh, chim nghim ngha l, "bit r rng thn tm u tr ngi v khng bit s gic ng sng sut l khng da vo cc th ngn che, vnh vin vt qua c th gii c ngn che v khng ngn che, phin no v nit bn cng khng cn vng mc nhau, th nim nh nhng tch dit pht ra bn trong phng tin gi l thin na". Xem i phng qung vin gic tu a la liu ngha kinh KT 842 t 917c14 t 918a4.

31

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

nhng g hc trong lng, tr thnh r rng nh tng bit1, su r ngn ng tam mui2, thuyt ging lu lot. Sau , S n bn t kinh thnh dng cha . Ngi hc qui t ng o. C tng hi: S p: "Pht vi Thnh, ngha y th no?" "Cc trng dng di du Oanh thc kh u cnh3" "Ngy th c vng di m n th bc soi" "Chn S r, My huyn y th no?"

Li hi: "Cm n, nhng ngi hc ny khng hiu xin thy dy li". S p:

Tng li hi: S p:

"Bng chu nc y khng cn thn Mt phen vp ng hi m chi?" "Cm n thy". "Sng sng chm ch tt Gieo mnh t m thi".

V tng ni: [12a1] S ch ni:

Li hi: "Thiu Tht, Ma kit rt huyn, t xa n nay, ai ni nhau lm ch?"4. S p: "Sng ti tng tri do qu th Lm li hnh t n ni sng"5 Li hi: "Th no l cn nguyn i o thng ng i?"

An nam ch nguyn 3 t 209 dn on ny: "Thin s Vin Chiu l v s huyn Thanh m thng minh hiu hc, nghin cu Thin tn. Mt hm nm mng thy B tt Vn Th em dao n m bng sc rut dng thuc rt li. T nhng g hc trong lng tr thnh r rng nh tng bit. V sau tn phong ca S ni ln". Xem thm o gio nguyyn lu quyn thng t 16a4-5. Ngn ng tam mui ny, tc l mt tn khc ca Phn bit ch php c tam mui, mt trong 108 th tam mui do i phm bt nh dn ra, m i tr lun gii thch th ny: "Chng c th tam mui th c th phn bit ht ngn ng vn t ca tt c cc php, ging thuyt cho chng sanh khng vng mc tr ngi". Xem i tr lun 17 t 400c 28-29. An nam ch lc 15 t 147 dn on ny, ri bo l t Tham hin quyt. N vit: " Thin s Mai Vin Chiu thng vit Tham hin quyt, i khi ni rng: "Mt hm ang ngi trc nh, bng c mt v s n hi: "Pht vi Thnh, ngha y th no?" Chiu p: "Cc trng dng di du Oanh thc kh u cnh. Sch y phn ln gm nhng li nh vy". C vo u ni "Sch y phn ln gm nhng th " ca L Tc, ta c th kt lun rng tt c c duyn thoi ng trong truyn ny u rt ra t Tham hin quyt, nu khng l ton b Tham hin quyt, m cc tc gi Thin uyn tp anh chp vo y. Chng ti ngh rng, n rt c th l ton b, bi v so vi phn i c ca Thng s ng lc, s thoi ng dn ra y ln ti n 180 cu hi p, trong khi ca Thng s ng lc ch ti 96 cu m thi, th cng thy n y ti mc no . Du mt phn hay ton b, ta c th ni rng Tham hin quyt l tc phm vn hc v t tng xa nht ca i L c bo tn di mt dng hnh trn vn. B t Ma chn nm bch qun trn Thiu tht. Pht Thch Ca 20 ngy trm mc ti Ma Kit . y mun ni n mt ch ca Pht v T. Lm Kh Knh Thot ho thng, nhp o thin thm tng: Thiu tht d Ma kit i xng dng h Ng kim vn nh Thy tc tng lai ch. Xem Truyn ng lc 29 t 454 a21. Cn tng v Khn duy l nhng t ly Chu Dch, thin H t thng:"Tri cao t thp, nh ra cn v khn. trn tri thnh nn tng, di t to nn hnh, bin ha m hin ra". Xem Chu dch 7 t 1a3-7. Nhng t y dng ch tri t. T Nhc Hoi l ch ni sng. Nhc tc l Ng nhc, tc nm ngn ni ln ca Trung quc, y tng trng cho tt c ni. Hoi tc sng Hoi, y ch cho tt c sng.

32

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S p: "Gi lng b cao hay c cng Nh tan nc mt bit trung lng"1. Li hi: "Tt c chng sanh t u m n? Trm nm sau s v u?" S p: "Ra ui chui vch Trch qu b ni cao" "Tng anh ngn dm xa Ci mang tr mt bnh"3 " n sung c ch g l sao?"4. "Ai bit i ng a Na ng u bc"5

Li hi: "Xanh xanh trc bic thy chn nh2. Th no l dng ca chn nh?". S p:

Tng tha: S p:

Li hi: " hin mt ca vng Thong th g ai hay"6 S p: "Kim cc u hiu hoa c ri M nay hm sm th tru d". "V sao nh vy?" "Giu sang cng kiu thi Lu ch khin tan hoang"7

Tng tha: S p:

Li hi: "Long n [12b1] dng chu thnh Pht qu, n na b th phc ra sao?"8.

v t rt t hai cu ca ng Thi Tn tng cho Tiu V: Tt phong tri knh tho Bn ng thc thnh thn. Xem Tn ng th 101 t 2a9-10. Trong Quc m thi tp Nguyn Tri dch: "Khi bo mi hay l c cng Thu ngho th bit c ti lnh." C ngi hi Thin s Vin Chiu: "Mt tng trn sng, th th l g?" Chiu p: "Nhc ngi xa n". Hi: "Th th chng phi l mt tng trn sng sao?". Chiu p: "Xin ung mt chn tr". Xem Truyn ng lc 20 t 367c13-15. C ngi hi Thin s n Xng: "Khi khng chu bn bc th sao?" Xng p: "Th n m lm g?". Hi "n cng khng bn bc". p: "n sung cng ch g?" (Khng lai h ch). Xem Truyn ng lc 20 t 363b 15-17. C ngi hi Thin s i Chu Hu Hi: Php thn v Bt nh l g? Hi p: "Xanh xanh trc bc u l php thn, dn dn hoa vng chng ci no l chng Bt nh". Xem Truyn ng lc 6 t 247c15. ng a, ni ng gi hn gp Trng Lng sau 13 nm. Trng Lng l by ti nc Hn. Khi Tn Th Hong thng nht Trung quc, Lng mun bo th cho nc, nhng khng c cch no thnh cng. Mt hm gp mt ng gi trn cu. ng nh ri chic dp xung cu v bo Lng i lm. Lng du tc gin, vn lm theo li ng. Sau ng trao b quyt cho Lng v dn Lng sau 13 nm n gp ng Cc thnh. Bi n chua Cc thnh huyn ng a. Xem S k 55 t 2b2-4. D Hin, tn mt v Thin s . Nhng ti liu Pht gio v Thin tn Trung quc khng ghi mt ai c tn nh vy c. Trong Thng s hnh trng do Trn Nhn Tn vit v in Thng s ng lc t 40a4-5, Trn Nhn Tn ni rng trong khi tang m mnh th c yu cu Tu Trung "ging hai lc Tuyt u v D hin". Tuyt u lc l ca Thin s Trng Hin ((980-1052). Cn D hin lc ca ai, th nay ta khng r. Rt c th l tc phm ca mt Thin s Vit nam. Nu D Hin l mt Thin s Vit nam th ng phi sng trc thi Vin Chu, tc trc nm 999. Kim Cc, ni Thch Sng, ngi giu nht i Tn, xy dng lu i cc k trng l xa hoa v l ni i thip ca Sng l Lc Chu t t, hin pha ty bc huyn Lc dng, tnh H nam. Xem Tn th 3 t 10b7-13a4. Long n hin chu. in mt ngi con gi dng chu cho Pht trn hi Linh sn v thnh Pht ngay sau . Xem Diu php lin hoa kinh 12, phm B t a t 3a-b. Xem thm Ho thng an H, Ngon chu ngm: Long n Linh sn thn hin Pht Bn nhi y h k ta .

33 S p:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "Trong trng qu mun thu Rm, tha vn mt vnh". "Nhc m v ch l sao?"1. "Nh gng treo trn tri Nhn gian soi khp ni".2

Tng tha: S p:

Li hi: "Qua sng phi dng b n bn ht cn ghe Khi khng qua sng th sao?"3. S p: "Ao kh c ln cn Sng c vn nm xun". "Th no l "Theo dng mi t c Diu l?"4. "Nghe ni bn Kinh Kha Mt i khng tr li"5.

Tng tha: S p:

Li hi: "Ln ln qung vng cng mt cht Xin thy phng tin luyn tinh rng"6. S p: "Khng phi khch T qun Sao bit bin c ln"7.

Xem Truyn ng lc 30 t 463b25. n na, phin m ch phn dna, ngha l b th.

1

Lao nhi v cng. Ch ly t thin Hiu Hnh lm ca L th xun thu: "Cu chi k bn, kinh tun nhi c, cu chi k mt, lao nhi v cng." (Tm ci gc n th qua tun tt c, tm ci ngn n th nhc m v ch). Xem L th xun thu 14 t 3a8, thnh ng Lao nhi v cng cng thng dng trong Pht gio ch vic tu Thin m khng kim tu Tnh . C ngi hi Thin s Au chng: "Th no l: Mt vng trng treo Mun nc u thy" Chng p: "Kh ni vi k nhm mt". Xem Truyn ng lc 20 t 367b 23-24. Th d chic thuyn, rt ra t kinh Kim cang: "Nn bit rng Ta ni php cng nh th d v chic thuyn". Xem Kim cang kinh t 749b10. Vnh Gia Huyn Gic, Qun tm thp mn: Nhin hi ng thng thuyn Phi thuyn h nng ? (Nhng qua bin phi ln thuyn, Khng thuyn sao qua c?) Xem Truyn ng lc 5 t 242a18-19 T y lu th hoch diu l. T v rt ra t bi k truyn php ca Ma Noa La, t thin th 22 n : Tm tu vn cnh chuyn Chuyn x tht nng u Ty lu nhn c tnh V h phc v u Xem Truyn ng lc 2 t 214a 24-25 in Kinh Kha i s Tn trong Chin quc sch. Thi t nc Yn v khch kha tin Kinh Kha n sng Dch. Cao Tim Ly nh n, Kinh Kha tin m ca: "Gi vi vu h sng Dch lnh t Trng s mt i h khng tr v" Xem Chin quc sch 31 t 5b10-11 Th d vng qung ca kinh Vin gic: "Thin nam t, nh luyn qung vng, vng khng phi do luyn m c. Khi thnh vng ri th khng tr li lm qung na, tri qua thi gian v cng, tnh vng vn khng hoi mt". Xem i phng qung vin gic tu a la liu ngha kinh t 915c17-18. in ca T Vn trong Chin quc sch v ca thin Thuyt lm trong Hn phi t. Tnh Quch Qun nc T mun xy thnh Tit. C nhiu ngi can ngn nn dn k gc ca, h ai xin v can ngn th ng cho v. C ngi nc T xin v ni ba ting thi, ri cht cng nh. Quch Qun cho v. Ngi khch ch ni ln ba ting "Bin c ln", ri vt chy. Quch Qun ngc

34 Tng tha: S p:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "Quch qun nu khng nhn Can gin chng lm chi".

"Nu mun bng ung trc V rn kho hy thi"1.

Li hi: "Rn cht gia ng Xin thy cu sng"2. S p: Tng p: S dy: "Ngi l ngi phng no?". "Vn ngi ni". "Mau v [13a1] non c n Ch gp Ha Chn Qun"3.

Li hi: "Hi tng mnh mng khng nn hi To kh tng git ngha ra sao?"4. S p: "Rng tng ting gi th lng thi, Ma tnh bn nh ngp li i". "Khng khc vi ngy nay, l th no?"5. "Cc trng dng di giu Oanh ngy nng u cnh".

Tng tha: S p:

Li hi: "S s khong mt lng Rnh rnh trong chn sc thn Nhng l khng th phn Tng khng th thy V sao khng thy c?"6.

nhin cho gi li. Ngi khch mi gii thch ba ch c ngha g. Quch Qun mi thi xy thnh Tit. Xem Chin quc sch 8 t 1b2a v Hn phi t 8 t 5b-6a.
1

in ca T Vn 2 trong Chin quc sch. Nc S c hai ngi thi v rn ung ru. Mt ngi v xong trc li v rn thm chn. Ngi v xong sau khng chu, cho rng rn khng c chn, ri git ly ru m ung. Xem Chin quc sch 9 t 2b-3a. Thin s Thanh Lm: T x dng i l Khuyt t mc ng u (Rn cht gia ng ln Xin ng ch ng u) Xem Vn tng lo nhn bnh xng Thin ng Gic ho thng lng c thung dung am lc 4 tc 5 t 264a26-c6. Ha Chn Qun, tn tc l Ha Tn lm quan lnh Tinh dng i Bc ngy. Theo truyn thuyt, ng sau theo o thn tin v bay ln tri, n i nh Triu Tng th c phong l Thn cng diu t chn qun. Ci tn Ha Chn Qun do th m c. Xem Ngu Th 46 t 2b8 v Thi Bnh qung k, Thn tin 14. Hi tng, ch o Pht trong kinh in hay tt c kinh in o Pht. To kh, ch cho Thin phi. Pht Qu tham bi Chn Gic Thng. Thng chch cnh tay chy mu ri ni: "y l mt git To kh". Xem Tc truyn ng lc 25 t 634a5. Bt d kim thi, c ng ca Thin ch cho vic sau khi gic ng khng khc g lc cha gic ng. Ho thng Bo Ch, Thp nh thi tng: Gi s tm thng v lng th Lch kip h tng d kim nht (Gi s lngthng t v th Nhiu kip sao tng khc hm nay). Xem Truyn ng lc 29 t 450b16-17. Thin s Minh Gic thng ng, c v s hi: "S s khong mt lng, m tng khng th thy, rnh rnh trong vng sc trn m l khng th phn. trong khong mt lng sao li khng thy tng ca n? (Chiu chiu tm mc chi gian, nhi tng bt kh . Hong hong ti sc trn chi ni nhi l bt kh phn. K tm mc chi gian, vi thp ma bt k tng?) Xem Minh gip ng lc t 760a4.

35 S p:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "Trong vn hoa rc r Trn b c trn lan". "Nm lnh mm non rng Ly g thng cng".

Tng tha: S p:

"Mng cho ng t r Sung sng bit chng no !" "Hm nay, may nghe gii T nay ht hoang mang ".

Tng tha: S dy:

"m cn va vt ra Ngonh u m mun trng".

Li hi: "Trong thnh Nit bn vn cn nguy him1 Th no l ch khng nguy him?". S p: "Trn rm che lm t Cnh lau xa tc mai". Tng tha: "Nu gp lc cp bch i ng x l no ?".

[13b1] S p: "Trng phu theo phng khong Trng gi hy vui chi"2. Li hi: "Ht thy chng sanh u bo l Pht, l y cha tng, mong thy ch dy?". S p: "Nng trang hy gng khuyn anh th i th ngi kia ch nhc theo"3. Tng tha: "May c thy ch r Trn chng n ai tm".

Thin s ng An St, Thp huyn m, "hi c": Nit bn thnh l thng do nguy Mch l tng phng mt nh k Quyn qui cu y vn th Pht Khc trang trn ng phc danh thy Mc nhn d bn xuyn ngoa kh Thch n thin minh ti mo qui Vn c bch m khng gii nguyt Ti tam lao lc ni ng tri. (Nit bn thnh y vn cn nguy ng ph gp nhau chng hn k Gi mc d tn gi Pht Nu mang o ng gi tn gn Na m ngi g mang giy mt Va sng gi tr i m v m bic ngn xa trng lung gii Ba ln m mm mi hay ri). Xem Truyn ng lc 29 t 455c5-8 Long m Sng Tn hi o Ng: "Lm sao quyt chc?" Ng ni: "Nhim tnh tiu diu Tu duyn phng khong" (Tiu diu mc tnh Phng khong ty duyn) Xem Truyn ng lc 14 t 313b21-22. in rt t thin Ng trong Hn Phi T. Nc Tng c ngi lm nng gp mt con th chy vp phi mt gc cy m cht. Anh em v lm tht n. Hm sau anh ra ng, b c cy ba, n gc cy ngi i mt con th khc. Th khc khng c, m cn b c nc Tng ci. Xem Hn phi t 19 t 1a-b.

36 S dy:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "Kh thngmt ln nghn Ngi trt qun n".

Li hi: "Bao nm dn cha ngc trong ti Tn mt hm nay thy r rnh1". S p: "Trng trung thu ch mi Gp phi my ma xng"2. "Tuy nghe thy dy bo L vn cha thng".

Tng tha: S dy:

"Ci ngi sung m ct Cht ui nhm gia dng !"3. "Th no l mt phi?"4. "Va thy xun gieo v h ln Gp ngay thu chn vi ng thu". "Thnh pht nhiu th l sao?". "T Long thi ngh chy T Phc lung ng xa"5. "Kin tnh thnh Pht, ngha y th no?".

Tng hi: S p:

Tng tha: S p:

Tng hi:

S p: "Xun n cy kh hoa ua n Gi a ngn dm nc [14a1] hng thn"6.

1

Nang trung bo, t rt ra t khc phm Ng bch t th k ca kinh Php hoa, nhm ch cho Pht tnh sn c trong mi ngi. Th ca Thin s Lng Uc: Ng hu thn chu nht kha Cu b trn lao c ta Kim triu trn tnh quang sanh Chiu kin sn h vn a. (Ta c ngc thn mt qu Lu b bi phn ph xo Sng nay bi sch sng ra Soi thu sn h mun a). Xem Tc truyn ng lc 13 t 547b8-9 C ngi hi u Chng: "Bng nhin khng my, th trng trung thu ra sao?". Chng p: "Tt nht l khng my". Xem Truyn ng lc 20 t 367b 22-23 in ly t thin o chch ca Trang T. V Sinh c hn vi mt a con gi di cu. Ngi con gi y khng n. Nc sng dng ln. V Sinh m ct cu m cht. Xem Trang T 9 t 21a2-3. Mt php hay nht php, nu mun cho th phi ni: "Tht t l a Bt th nht trn Pht s mn trung Bt x nht php". Xem Truyn ng lc 14 t 269b 17-18. T Long, mt bit hiu ca Tn Th Hong, hm m thut trng sinh, sai o s T Phc, cng c tn l T Th, dn mt ngn ng nhi ra bin ng tm Bng lai vo nm 217 trc ty lch. Bng lai u khng thy, m by nm sau, Tn Th Hong cht. V h chng bao gi tr v. Xem S k 6 t 14a11 v 21a8. C ngi xin Din Chiu "Cht t ci gc" Chiu p: "t gp khch su mi Nhiu trm ngi khc thuyn" Hi: "Chnh vo lc th sao?" Chiu p: "Ra m gp g u yn n Cy ho sinh hoa vt ngoi xun". Xem Truyn ng lc 14 t 303a10-13

37 Tng tha: S p:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "Hc nhn khng hiu, xin thy dy li".

"Mun nm cy c y,1 Xanh ngt tn chn my".

Li hi: "Ma ni cng cc sc Chng hp chng phn ly"2. S p: "Hoa xun cng bm bm Lc luyn lc rung nhau". "Theo ngi xen ln l sao" "Chng phi mt H tng3 Ung cng dng ngc Bin"4. "Cy cong chim mi s Da ngui ngi thi hoi". "Hc nhn khng hiu, xin thy cho v d khc". "K ic nghe ting n Ngi m ngm bng trng".

Tng hi: S p:

Li hi: "Th no l chm mt l B ?"5. S p:

Tng tha: S p:

Li hi: "Vn c hnh thm c nh C lc nh cng la hnh sao?". S p: "Trm sng v ng ka, mun dng ua chy. Ngn sao chu Bc u ka, thin c quy tm".

Li hi: "Th no l mt cu t ng, vt mun ngn?"6.

C ngi hi Thin s Hu Thanh: "Xa Pht cha ra i th nh sao?". Thanh p: "Ngn nm gc c y" (Thin nin gi t cn). Xem Truyn ng lc 12 t 297c18-19. Thin s Vn ch, Vn ch tng: Ma ni bt tu sc Sc l vt ma ni Ma ni d chng sc Bt hip bt phn ly (Ma ni khng theo sc) Trong sc chng ma ni Ma ni cng cc sc Khng hip khng phn ly) Xem Truyn ng lc 29 t 454b19. H Tng Nhn. B t Ma thng c cc mn thin gi l Bch nhn h tng, "thy tu H mt xanh". Xem Bch nham lc 5 tc 47 t 183b18-19. in rt t thin Ho th ca Hn phi t. Bin Ha ngi nc S c ngc phc, dng L Vng, b cht ht mt chn, v L Vng cho l di, sau li dng vua k v l V Vng, li b cht mt chn na cng cng l do. Xem Hn phi t 4 t 10b5-13. Xc mc b , nhn bt c u cng thy l gic ng c. Thch Sng Khnh Ch tham kin o Ng, hi: "Th no l xc mc b ?". o Ng gi sa di. Sa di p: "D". o Ng ni: "Thm nc vo tnh bnh". Xem Truyn ng lc 15 t 320c11 v Minh gio ng lc t 675a18. Dn Vnh Gia Huyn Gic, Chng o ca: Phn ct tu thn v tc th Nht c liu nhin siu bch c (Nt tht tan xng cha n Mt cu rn c vt mun ngn). Xem Vnh gia chng o ca TK 2014 t 316c21.

38 S p:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "Xa kp Thi sn qua bin Bc Nga qung gy chng vo cung trng."

[14b1]

Li hi: "Ch mt s ny tht, Cn hai chng phi chn1 Th th, chn l g?". S p: "Gi d lay u gy Ma thnh ny trn ng".

Li hi: "Khng nhm Nh Lai xin Diu tng Khng mong la t ni n chong ch rt ro th no?". S p: "Tri thu la xo xt Cnh tuyt mu n ci". "Mt ngi ngonh mt khc C tic ung khng vui"2.

Li hi: "Th no l cu ti diu?" S p:

Li hi: "Xa nay vic ln xin khng hi im l Ty lai th no?"3. S p: "K kho li p mt4 Phng p ngi hong ra"5

Li hi: "Tm, php u qun, th tnh tc chn6 Th no l chn?".

Duy th nht s tht, d nh tc phi chn. Cu rt ra t phm Phng tin ca kinh Php hoa nhm ni ch mt Pht tha duy nht l s tht, hai tha kia, tc Thanh vn tha v Duyn gic tha, ch l s quyn bin. Xem Diu php lin hoa kinh 2 t 8a. Nguyn vn: "Nht nhn hng ngung lp Mn ta m bt hoan." Nhng c vo xut x ca t v ca hai cu ny, chng ta phi c: "Nht nhn hng ngung khp c hng ngung d ym l". V dch theo cch c y. Bi v trong bi Snh ph, Phan Nhc c vit cu: "Chng mn ng nhi m tu c hng ngung d ym l". L Thin ch thch n th ny: "Thuyt uyn ni: Ngi xa cho thin h ging nh mt nh. Nay c nh ung ru, mt ngi ring bng nhin ngonh mt khc th ngi trong nh u khng vui". (Thuyt uyn vit: C nhn thin h nht ch ng thng, kim hu mn ng m tu, hu nht nhn c sch thin hng ngung khp, tc nht ng chi nhn giai bt lc). Xem Vn tuyn L Thin ch 18 t 17a 2-4. Xem thm Thuyt uyn 5 t 2a 10-17. Chng ti da vo xut x y, ngh cch c v dch trn.

Vic ln hay i s tc i s nhn duyn, m phm Phng tin ca kinh Php hoa ni ti, y l m by cho chng sanh con ng i vo tri kin gic ng. Xem Diu php lin hoa kinh 2 t 7a21. Ty lai , ch cho s mt truyn ca B t Ma. Dn ch t thin Hc nhi ca Lun ng: "Xo ngn lnh sc, tin h nhn". (K kho ni, p mt, thng t c lng nhn). Xem Lun ng 1 t 1b8 v 17 t 6b7. Nguyn vn: Ton quy nga nhn. V t "Ton qui" xut x ca n t phn Quy sch trong S ky 128 t 4a7-8. Theo th "Bc vng gi ra qun lm tng tt phi ton qui trn miu ng, gii quyt vic tt xu". Li chua ca Dng Kinh trong thin Vng ch ca Tun T 5 t 10a3 vit: "Ton qui tc l t la bng c gai m hong mu ra". Ton qui do th c ngha l bi ra. Cn nga hay p ngi th ly t tch ca quan lm vic Trng Di b tng lp qun i nm gch vo, v Di ch trng khng cho h d vo hng thanh phm. Xem Bc s 43 t 5a10-13. ngo y nh vy c ngha n cp. Dn Chng o ca ca Vnh Gia Huyn Gic: Tm th cn, php th trn Lng chng do nh knh trng ngn Ngn cu tn tr quang th hin

39 S p:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "n B Nha gi khua sn trc1 L N Thn ma rc hoa non2 "Yu hu cn mc nghn Yn chng vui g".

Li hi: "Th no l cu ti diu?". S p:

Li hi: "C tu c chng, khi bn bnh3 L u sao c thot hng trn". S p: "Ni cao cht nht dung mun vt Bin rng bao la cha vn sng". Li hi: "Ch c Pht vi Pht mi bit [15a1] vic 4. Th th vic l th no?". S p: "ng hp chi cht trc Gi thi nhc t thnh". Li hi: "Chng cn bnh thng, chng cn thin nhin, chng cn tc dng, th nay lm g y?". S p: "C bng n u thp Bin rng n c ln". Li hi: "T i mang v t nhiu kip Xin thy phng tin thot lun hi". S p: "Loi th trn i T l qu N n gai gc mp bn nh"5. Li hi: "Mi th th, x u lun hi, khng th khng x thi th no?"1
Tm php song vong tnh tc chn. (Tm l cn, php l trn Hai th cn nh vt trn gng Vt bi chi sch gng mi sng Tm php u qun tnh tc chn). Xem Vnh Gia chng o ca TK 2014 t 396b22. Xem thm ch gii ca Ngn K, Chng o ca ch TcT111 t 193b-194a.
1

V n ca B Nha, thin Hiu Hnh lm ca L th xun thu ni: "B Nha nh n, Chung T K nghe n. Khi Nha mi nh n, v ngh n Thi sn, Chung T K ni: "nh n hay thay , cao ngt nh ni Thi !". Mt chp chi, Nha li ngh n ging nc chy, Chung T K ni: "nh n hay thay , t nh dng nc chy !". Chung T K cht, B Nha ph n, ct dy. Sut i khng cn nh n li na, cho rng i khng cn ai cn kh nng nghe cho mnh nh n li na". Xem L th xun thu 14 t 4a7-14. V trch nham hoa, Thin s Minh Gic, c ngi hi bn nguyn ch Pht ra sao, p: "Mu lnh ngn ni". Li hi: "Nguyn y hng thng c c khng?". S p: "Ma ri hoa non" (V trch nham hoa). Xem Tc truyn ng lc 2 t 476a8-9. Bn bnh: tc bnh lm ra (tc bnh), bnh ph mc (nhim bnh), bnh nh ch (ch bnh) v bnh hy dit (dit bnh), m ngi ta gp phi trn con ng i tm s gic ng hon ton. Kinh Vin gic, nh ngha bn bnh nh sau: Bnh lm ra xy ra khi ngi ta ngh rng "ti lm ra cc hnh cu Vin gic". Bnh ph mc mc phi khi ngi ni rng: "ti khng c on tuyt vi sinh t, khng cu Nit bn i vi Nit bn sinh t khng c nim dy ln hay dit i, ph mc cho tt c, tu thun php tnh cu Vin gic". Bnh nh ch tc bnh ni rng "t tm ti, ti t ht cc nim c tt c tnh bnh ng tch dit cu Vin gic". Bnh hu dit c c khi ngi ta ni rng: "ti dit ht tt c phin no thn tm hon ton khng, khng c, hung h l cnh gii h vng ca cn trn, tt c u vng lng hn cu Vin gic". Xem i phng qung vin gic tu a la liu ngha kinh t 920b. Ch ly t kinh Php hoa: "Duy Pht d Pht ni nng cu tn ch php tht tng" (ch ngi gic ng vi ngi gic ng mi c th r ht tht tng tht ca tt c mi vt). Xem Diu php lin hoa kinh 2 t 5c. Ni thin trong Bo phc t ca Ct Hng (284-363) ni: "T thng thin s d n c th chng c, y bi n l con th chuyn n mi th c c v nhng th cy c gai nhn, ch khng n by nhng th c cy mm do bao gi".(Thng thin t s d nng cp c gi, k vi th chuyn thc bch tho chi hu c gi cp chng mc hu thch cu gi, bt vng thc nhu, ho chi tho mc). Xem Bo phc t 7 t 23a4.

40

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S p: "Ging hng p xa nay vy C l sum s chng c hoa". Li hi: "Dt ht ni nng y th no?"2. S p: "Theo gi ting ci lun bi trc Km trng tri ni qu u tng". Li hi: "Ch Pht thuyt php l gio ha mi loi, nu hiu c bn th gi l xut th, bn l g?". S p: "Xun dt hoa nh gm Thu sang l ta vng". Li hi: "Th no l mt ng nhm thng?"3. S [15b1] p: "ng ty xe nga rui Hm sm bi m bay". Li hi: "C php, c tm, sinh vng thc Lm sao tm, php thy tiu vong?". S p: "V c l tng xanh cao ngt S g sng tuyt l t ri". Li hi: " t v kinh th no?". S p: "Chng trng ln my khi thch ch Mt bung rm trc ng ging tre". Li hi: "T t truyn nhau l truyn nhng g?". S p: "i n tm thc n Rt thi xin o mc"4. Li hi: "Th nhn u thu nh Ngi dt u ta?". S p: "Vng cng ngc th Trn khuyt di nhc chia". Li hi: "Th no l con ng duy nht n To kh?".

rt t Chng o ca ca Vnh Gia Huyn Gic: X vng tm, th chn l Th x chi tm thnh xo ngy. (B lng vng, ly l chn B ly, lng thnh di xo). Xem Truyn ng lc 30 t 406c5. Ngn ng o on. Ch ca lun i tr : Th no l chn l tuyt i?" p: "Tt c ngn ng u dt, tm hnh u dit" (nht thit ngn ng o on tm hnh x dit) Xem i tr lun t 61b7. Xem thm Tn tm minh: Tn tm bt nh Bt nh tn tm Ngn ng o on Kh lai phi kim. Xem Truyn ng lc 30 t 457b23. Thin s Phong Huyt Din Chiu, c ngi hi: " Thin no l mt ng thng?". "Nhm thng vo ch cong". Xem Truyn ng lc 13 t 303c12. Xem thm Chng o ca ca Vnh Gia Huyn gic: "Trc dit cn nguyn ca Pht s n" Xem Truyn ng lc 30 t 460a1. ly t hai cu ca Tu Trung quc s: "C tc nghit phn, hn tc trc y. (i th n cm rt th mc o). Xem Truyn ng lc 28 t 439a22-23

41

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S p: "Kh thng k khc thuyn1. Rt cuc hoang mang".

S tng son Dc s thp nh nguyn vn2. Vua L Nhn Tn ly bn tho ca S, sai s em sang Trit Tn3. Trit Tn cho mi Php s Cao ta cha Tng quc n xem4. Xem xong lin chp tay ly, m ni rng: "Phng Nam c bc i s nhc thn ra i, y l v Php s kho ging kinh in vy. [16a1] Bn o u c th dm thm bt". Nhn chp li mt bn, ri giao tr bn c. S gi tr v thut li vua nghe, vua rt khen thng. Vo mt ngy thng chn nm Canh ng Qung Hu th su (1090), S khng bnh, gi chng n dy rng: "Trong thn ta y, tht xng gn ct, t i gi hp, u l v thng, v nh ngi nh kia khi sp , ct ko u . Cng cc con gi t, hy nghe bi k ta y: Thn nh tng vch xiu ri, Thin h bn chn xt d thi, Nu r tm khng, khng tng sc, Sc khng n hin mc xoay di. Ni k xong, S ngi ngay thng vin tch, th 92 tui i, v 56 tui h5. C li tp Tn vin gic kinh, Thp nh b tt hnh tu chng o trng v Tham hin quyt mt quyn6 ngy nay cn truyn i7.

Khc chu khch. in ly t Thin thn i lm ca L th xun thu. Nc S c ngi i thuyn, b ri kim xung sng, bn lm du ch ri trn mn thuyn ti bn m tm. Xem L th xun thu 15 t 19a9-13. Kinh Bch d c mt chuyn tng t th . Xem Bch d kinh KT 209 t 545c. Thin s Vn ch cng c lm bi tng: Bo kim bt tht H chu bt khc Bt tht bt khc Bt t vi c. Xem Truyn ng lc 19 t 545b 15 Ngh vn ch ca L Qu n ghi: "Dc s thp nh nguyn vn, 1 quyn Long m Vin Chiu thin s son ".Vn tch ch ca Phan Huy Ch ch ghi :"Dc s thp nh nguyn vn, 1 quyn", m khng ghi tc gi. y chc l mt bi vn pht trin 12 nguyn ca Pht Dc S, trong kinh Dc S nhn mnh n tnh cht ti th ca kinh ny. y chc phi l S b nm 1087 do H b vin ngoi lang L Chung v Ph hiu u Anh Bi lm chnh v ph s dn u, bi v Trit Tn ln ngi 1086 v n nm 1090 ngha l nm Vin Chiu mt, ta mi gi mt b phi khc sang kt hiu. Do th nu phi b ngoi giao nm 1090 c mang sch Dc s thp nh nguyn vn sang Tng cho cc nh s Tng ngi ca, th nh Vin Chiu mt, nn Chiu khng th no nhn li khen ca L Nhn Tn c. Xem Tc t tri thng gim thng bin 399 t 5b4, Tng s 17 t 4b6 v 9b1, i Vit s lc 2 t 18a3-9, vTon th B3 t 11b6-7. Php s cao ta y c th l Thin s i Bn .Lm gian lc quyn h t 55a5-b2 ni i Bn b triu n cha Tng quc di thi Tng Thn Tn v rt c th sng cho ti nm 1087, khi s b ta ti. V tui h, xem ch thch(7) truyn Chn Khng. An nam ch lc 15 t 157: "Thin s Mai Vin Chiu thng son Tham hin quyt i lc ni: "Mt hm khi ang ngi trc nh, bng c 1 v Tng hi: "Pht cng vi Thnh, ngha y th no ?". p: "Di du thu cc rm. u cnh xun yn ca". Sch y phn ln gm nhng th nh th . C vo dn chng ny ca L Tc, ta c th ni rng tt c c duyn thoi ng dn chng trong truyn ny hon ton rt ra t Tham hin quyt, nu khng ni l chng chnh l ton b ni dung v vn ng ca Tham hin quyt. Nu khng nh tt c c duyn thoi ng y l Tham hin quyt, th n l mt tc phm i L c gi li cho ti ngy nay, mt tc phm xa nht ca lch s vn hc, t tng v trit hc Pht gio nc ta. C vo truyn ny th tc phm ca Vin Chiu gm c: 1. Dc s thp nh nguyn vn 2. Tn Vin gic kinh 3. Thp nh B tt hnh tu chng o trng 4. Tham hin quyt Nhng c mt cu vit trong truyn ca Nghim Bo Tnh v Phm Minh Tm di, theo , "Vin Chiu thng c ca thi gi tng Bo Tnh, ngi ca ci ch hng cao thng ca Tnh, c ghi y trong tp ca Chiu nn y khng phin chp ra" (Chiu thng hu ca thi di Bo, m k cao ch, c ti tp trung, t bt phin lc). Ta bt buc phi ngh rng Chiu cn c mt tc phm khc bao gm tt c thi ca ca Chiu mang tn c l l Vin Chiu tp hay Vin Chiu thi tp.

5 6

42

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

10. THIN S Cu Ch
Cha Din linh, ni Long i1, Yn lng2, Ngi Ph m, Chu minh3, h m. Thu nh hiu hc, sch Nho, sch Pht, khng th g l khng qun xuyn. Mt ngy n m [16b1] sch than rng: "Khng Mc chp c, Trang Lo chp khng, sch v ca th tc chng phi l phng gii thot. Ch c Pht php khng k c, khng, c th dt sanh t, nhng phi sing nng gi gii, cu bc thin tri thc n chng cho mi c". Nhn b tc, n cha Cm ng Ba sn th C tc vi nh Hng trng lo. Ngy cu o, Trng lo hi: "Th no l ngha ca cu cnh?". S p: "Cha" Sn ni: "Ta vi ngi l ngha ca cu cnh ri !". S ngm ngh. Sn ni: "Qua mt ri". Nh li ni y, S r c yu ch. Nhn ly tn Cu Ch. Sau S vo cha Quang minh ni Tin du, tu kh hnh u 4 su nm khng bc chn xung ni. Ting tm gio ha ca s vang n tai vua. Vua L Thi Tn nhiu ln cho mi, S khng n, nn ba ln thn hnh n cha S, ly li an i thm hi. Thi S Lng Vn Nhm5 cng rt knh trng.

Lch triu hin chng loi ch 2 t 33a2-5 vit: "Ni Long di ti x i sm huyn Duy tin, b st xung dng sng. L Nhn Tn dng bo thp Sng thin in linh, vn bia ch ton dng thuyt nh Pht hoang l cha tng thy. Cui i trn, ngi Minh ph hy thp . L Thi T bnh nh ri, li sai dng li. Thnh Tn ln chi c th: Ngn nhn non cao ch Ha thnh Leo bao bc n am thanh Chuyn k triu L bia tr Ti c gic Minh vt rnh ng vng chn ngi ru ph bic Xun nhiu ma ni cnh ph xanh Ln cao tm mt xa v tn Mun dm mnh mng c ging cnh" Ni Long di nh vy ti x i sn pha ng nam huyn Duy tin, tnh H nam ngy nay. i Vit s lc 2 t 2b10 v Ton th B3 t 21a7 ni: "Nm Thin Ph Du V th ba (1122) ma xun thng hai bo thp Sng thin in linh i sn lm xong". Cu Ch mt trong khong 1059 - 1065, cho nn cha Din linh y c t trc, ri sau n nm 1122 mi xy thm thp. ci tn Yn Lng c Thin uyn tp anh k ti c thy nm ln, k ln th nht tc truyn Cu Ch y. Ln th hai trong truyn ca o Hnh t 53b3, ni cha ca o Hnh "n hc lng Yn lng, ri ly con gi h Tng, nhn lm nh ". Ln th ba truyn Tr Thin t 63b7 ni Thin "am Ph mn ni Cao d, Yn lng". Ln th t truyn Y sn t 70b8, ni Y sn "v gi di ti tr tr cha Nam m lng Yn lng". Ln th nm truyn Hong Minh t 71b10 ni Minh ngi lng Yn lng, Vnh hng". Trong nm ln ny, lng Yn lng ca T o Hnh chc chn l ti Yn lng thuc huyn Vnh thun ca Bc thnh a d ch tc lng Yn lng hay lng Lng gn pha ty th H ni ngy nay. Cn Yn lng c ni Cao d ca truyn Tr Thin th chc phi nm ti huyn Yn lng tnh Vnh ph ngy nay. V nhng bn ci xem ch thch ti nhng truyn lin h. Cui cng, Yn lng ca truyn Cu Ch y chc phi ng nht vi lng Yn lng ti Vnh hng bi v n c ni Long i hin nm ti huyn Duy tin m Vnh hng th ti huyn ng yn, tnh Hng yn. Xem ch thch (1) truyn Hong Minh. Do th c vo v tr ni Long i ni trn Yn lng y phi nm ti huyn Duy tin. a phn n th no ta hin khng th xc nh. Ta khng hiu ti sao i L li c ba a danh cng mang tn Yn lng nm ba ni khc nhau nh vy. Tc lng Ph m huyn T sn tnh Bc ninh ngy nay. Xem ch thch (3) truyn nh Hng. u , phin m ch Phn Dhta, cng phin l tr hay a. Dhta n t ng t Dh c ngha l r b, tiu dit, cho nn hnh u , c ngha l r b cc phin no, tiu dit nhng chng ngi do n mc to nn. V vy, ni dung hnh tu ny i khi gm 12 vic sau: y l mc o dng gi rch may li , th o khng qu ba ci, xin m n, ch n mt ba, ch n mt ln trong ngy, khng n nhiu, ni qunh vng, bn bi m, di gc cy, gia t trng, trong m c, thng ngi m khng nm. y l 12 vic, ngi tu hnh u phi hon thnh. Xem i tha ngha chng 15. Nguyn vn: Lng Vn Nhim. Nhng c i Vit s lc 2 t 5a3 v Ton th B2 t 16a7 th "Thin Thnh nm th nht (1028) ly Lng Nhim Vn lm Thi s". Truyn Hu Sinh t 58b4 cng c Lng NhimVn. Vn Nhim y chc chn l mt vit ngc ca NhimVn. Chng ti sa li v dch theo.

3 4

43

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Trong khong Long Thy Thi Bnh (1054 - 1058) T tng Dng o Gia em cha mnh, mi S v tr tr. S quyt t khng c, nh phi lm theo. Ngy S xung ni [17a1] bn ni vi mi ngi rng: "Ta khng tr li y na". Chim mung trong rng ku thng ba tun khng dt. va ba nm,vo mt ngy thng, nm no ca nin hiu Chng Thnh Gia Khnh (1059 1065), khi sp th tch, S hp mn dy rng: Tt c php mn Vn t tnh ngi Tt c php tnh Vn t tm ngi Tm, php nh mt Vn chng hai php Phin no tri buc Tt c u khng Phi quy, ti phc Tt c u huyn Khng u chng qu, chng nhn trong nghip khng phn bit trong bo khng phn bit Nu c phn bit i vi nghip Th khng t ti Tuy thy tt c php M khng ch thy Tuy bit tt c php M khng ch bit Bit tt c php Nhn duyn lm gc Thy tt c php Chnh tm lm tn Tuy nhim thc t Hiu r th gian u nh bin ha Thu r chng sanh Ch l mt php Khng c hai php Khng b nghip cnh Phng tin thin xo i gii hu vi By php hu vi M khng phn bit [17b1] Tng ca v vi V mun dt tr Vng nim so o Ca ta y vy. Ri ni k rng: "R bit thn tm vn lng yn, Thn thng bin ha hin mi tng Hu vi v vi t y hin Th gii h sa khng th lng Tuy d bin khp c h khng Mi mi xem ra chng hnh dng

44

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng Ngn nm mun nm kh snh X x ni ni thng t rng1. ng ng hm y, dng n tr t, chng thu linh ct ca S xy thp phng th.

11-12 HAI THIN S Bo Tnh (?- 1034), Minh Tm (?- 1034)

Cha Cm ng, Ba sn, ph Thin c. u l ngi Chu minh2, Bo Tnh h Nghim, Minh Tm h Phm. Thu nh cng sm xut gia, l bn ng ch. Lc u, cng vi Thin s Vin Chiu, u th nh Hng thng nhn, su hiu ch ct tu ca Hng. V sau mi ngi mang tm n, tu phng gio ha, ni ting l bc thng th ca tng lm. Vin Chiu thng c ca, th gi tng Bo Tnh ngi khen ci ch hng cao thng ca S.* {C tp ca Chiu, y khng phin chp}. Hai S sng chung thng ly vic tr tng kinh Php hoa lm phn s. Tri mi lm nm, cha tng tr ni t no. Mi ln tng n phm Dc Vng3, [18a1] h u ri nc mt, bo nhau: "Nhn a ca B tt nhiu kip hun tu, m i vi tm i tha, cn phi pht i dng mnh tinh tn, khng tic thn mng. Hung g bn chng ta trong i mt php, l ngi mi pht tm. Nu chng ch thnh nh vy, th i vi chn tm i b ca i tha lm sao c th mong thy c !". n thng t nm Thin Thnh th by (1034) hai S sp thiu thn th c mi vo triu, bn m hi ging kinh. H cng vo trong tam mui ha quang4. Nhng hi ct cn li u thnh tht bo. C chiu lu cha Trng thnh cng dng. L Thi Tn cho l linh d, ci nguyn Thng Thy5 dng thp th.
1

Nguyn vn: Gic liu thn tm bn ngng tch Thn thng bin ha hin ch tng Hu vi v vi tng th xut H sa th gii bt kh lng Tuy nhin bin mn h khng gii Nht nht qun lai mt hnh trng Thin c vn c nan th hung Gii gii x x thng lng lng". Bi k ny rp vn m mn ch t bi k sau ca Hu T (514-577): n ng tm nguyn khai bo tng n hin linh thng hin ch tng c hnh c ta thng nguy nguy Bch c ho thn v s lng Tung hip bc tc mn h khng Khn thi bt kin vi trn tng Kh tiu vt h v t hung Khu th minh chu quang hong hong Tm thng kin thuyt bt t nghi Nht ng tiu danh ngn h ng. Xem Truyn ng lc 27 t 431b5-9. An nam ch nguyn 5 t 211 vit: "Hai Thin s Bo Tnh v Minh Tm l s huyn ng ngn, ng u trong tng lm, c ln dng hi ging kinh, cng vo ha quang tam mui. Xng ct u ho thnh tht bo". Tc phm Dc Vng B tt bn s ca kinh Php hoa, chp s tch B Tt Dc Vng t t mnh phng s c Pht Nht Nguyt Tnh Minh c. Xem Diu php lin hoa kinh t 53a. Ho quang tam mui, Phn tejoprabhsamdhi, cng gi Ha quang nh, tc mt loi thin nh khin cho thn th bc la. Xem Bn hnh tp kinh 40 t. "By gi c Nh Lai cng vo ha quang tam mui nh th, thn mnh bc ra ngn la ln" (Nh Lai d thi dic nhp nh th ha quang tam mui, thn xut i ha). Ton th B2 t 22a4-6 v Cng mc chnh bin 2 t 38b6-39a1 vit: "Thin Thnh nm th nht. By gi, c hai nh s Nghim Bo Tnh v Phm Minh Tm thiu thn mnh t thnh by bu. Vua xung chiu em by bu gi li cha Trng thnh cng dng n nhang. Vua cho l im lnh, nn ci nguyn l Thng Thy".

45

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

13. THIN S Qung Tr

Cha Qun nh, ni Khng l1. Ngi Kinh s, h Nhan, anh ca Hong phi Chng Phng, o tho cao khit, khng thch hoa l. Nm u Chng Thnh Gia Khnh (1059), S b tc n tham bi Thin Lo ni Tin du. Nh mt cu ni, S ng c yu ch. T ngy thng mit mi, dc ch tu thin, khng y mt nm m phong ting tm truyn xa. Sau n ni y, [18b1] trc tch, thng mc o v, n ht thng, cng vi sn tng Minh Hu kt bn phng ngoi. Ngi ta ni Hn Sn, Thp c2 ti th. Cng b thng th on Vn Lim3 tn knh, thng tng th rng: Chng gy non cao trt su trn Lng nng mng huyn hi ph vn n cn khn ng tham Trng Thp4 Tri buc by c lp o khn5. Vo ngy thng, nm no ca nin hiu Qung Hu (1085 - 1091), S quy tch. ng Lim khc than thm thit, ri i ving bng bi th: Mn rng u bc lnh thnh Hng ngt non cao o vy m Nhng mun khn sng hu chiu ging Bng nghe ca vin khp dy tr6 Sn cha chim vng trng sung di Thp m minh ghi ai vit ch

Cng mc chnh bin 13 t 34b-5 vit: "Ni Khng l ti huyn Thch tht, ph Quc Oai, tnh Sn ty, trn ni c cha Lc lm, xa l ch ho thn ca Thin s Khng L, nn c tn y". Nhng i nam nht thng ch, tnh Sn ty, ci chnh ch thch va ri ca Cng mc chnh bin nh sau: "Ni Khng l, xt bia k cha Lc lm ti ni Phng hong x Sn l, huyn An sn ngy nay th cha do ngi phng bc dng vo thi L, khng thy ni Khng L thot ho y, trong cha cng khng c th Khng L. An nam ch ca Cao Hng Trng ni ti huyn Thch tht, bi Thch tht v Yn sn xa l mt huyn, m tn ni li nhn theo tn x, m v vit tn Sn thnh Khng, nn s hoc c tn nh vy". Tuy th, iu chc chn l vo thi L vTrn, ni Khng l c tn Khng l, nh chnh Thin uyn tp anh y ghi. N ngy nay tc ni Phng hong ti x Sn l, huyn Thch tht, tnh H ty. Hn Sn v Thp c l hai nh th thin tm giao ni ting i ng. V s tch, xem Truyn ng lc 27 t 433c-434a. Truyn Chn Khng t 66a9 cng chp mt bi th truy iu Khng vo nm 1100 v bo l ca " Cng b thng th on vn Khm". Hai bi th ca "Cng b thng th on vn Lim" y c L Qu n chp lun vi bi th truy iu va ni di ci tn "Cng b thng th on vn Khm" trong Kin vn tiu lc 4 t 13a6-b6. Theo n nh vy, cng b thng th on vn Lim cng l Cng b thng th on vn Khm, v ch Lim thc ra l mt vit sai ca ch Khm. Kt lun nh th, ta khng bit n qu c bn in Thin uyn tp anh xa hn bn in nm 1715 ca ta ngy nay v bn in c on Vn Khm thay v on Vn Lim, nh bn in 1715 c. Hay n da vo s suy lun v t dng ch Khm v ch Lim rt ging nhau, c mt kt lun nh vy? Ti ngh rng rt c th n c mt bn in xa hn bn in nm 1715 hin nay ca ta. Du sao i na, nu on Vn Khm on Vn Lim l mt ngi, th ng ny gi chc Thng th b cng gn c n 15 nm hay hn na, bi v Qung Tr mt trong khong 1085-1091 cn Chn Khng mt nm 1100. Trng tc Pht Trng (232-248) danh tng thn d Ty vc thi Tn. Xem tiu s trong Cao tng truyn 9 t 383b-387a. Thp tc Cu Ma La Thp (?- 409) dch gi li lc Ty vc i Dao tn. Xem tiu s Cao tng truyn 3 t 330a-333a. Kin vn tiu lc 4 t 13a7-8: Tr tch nguy phong bi lc trn Mc c huyn mng vn ph vn n cn v k tham Trng Thp Sch bn trm anh ti l qun. Di l, chic dp li. B t Ma cht. Sau ba nm, Tng Vn trn ng i s Ty Vc, gp S ti Thng lnh, vai quy mt chic dp. Vn v tu. Vua Hiu Trang nh Bc ngy (528-530) cho khai thp khm nghim th trong quan ti ca B t Ma ch cn lu li mt chic dp. V sau, Thin s cht thng c ni l "chch l ty qui" hay "di l". Xem Truyn ng lc 3 t 220b5-10.

2 3

46 Bn o thi ng bun vnh bit Ngoi am non nc hnh xa1.

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

14. L Thi Tn2

Lc by gi vua L Thi Tn thng n thm vn thin ch vi Thin Lo3 ni Thin phc. Kim chy va ging th u c u thng. Nhng lc rnh ri vic nc, vua ly thin duyt lm vui, nhn , cng vi cc bc k tc [19a1] khp ni ging cu ch d ng. Vua bo trc: "Trm ngh n ngun tm ca Pht t, t xa Thnh hin cha khi b ch bai, hung g ngi hu h! Nay, Trm mun cng cc i c, s t mnh, mi v thut mt bi k, xem ch dng tm ra lm sao". Tt c u bi t nhn lnh.
4

Trong lc mi ngi ang tm , vua lm xong bi k rng:

Kin vn tiu lc 4 t 13a9-b2: Vn Qung Tr Thin s thi: Lm loan hi th n kinh thnh Pht t cao sn vin cnh sinh K nguyn tnh cn xu trng tch Ht vn di l thin khuynh Trai nh u iu khng nguyt M thp thy nhn v tc minh o l bt tu thng vnh bit Vin tin sn thy th chn hnh. L Thi Tn (1001-1054), tn thc l L c Chnh, con ca L Cng Un, ni ngi Un nm 1028 n nm1054 th mt. Xem i Vit s lc 2, Ton th B2. C Lc dn thin phi in vo u Thng s ng lc t 5b6-7a6 th th th truyn tha v vai tr ca L Thi Tn nh sau: "T thu c i thnh ta l Pht Thch Ca Mu Ni em Chnh php nhn tng nit bn diu tm trao cho Tn gi Ma Ha Ca Dip, ln lt truyn th phm 28 i th n i s t Ma. t Ma vo ng , truyn cho i s Thn Quang. Thn Quang truyn xung phm su i th n i s Thn Hi. Chnh vo lc , chnh php mi truyn vo t nc ta. Khng bit ngi nhn c trc l ai. Hy ghi t Thin s Thin Nguyt truyn cho Nguyn Thi Tn, tip n Trng lo nh Hng, Thin s Vin Chiu, Thin s o Hu tip nhau truyn th, tn h n hin, kh tm manh mi, phn lm ba tn: (a) Tn mn ta lit ra bn , khng phin chp . (b) Thin s Vng Ch Nhn truyn cho Ho thng Nhim Tng. Ho thng Nhim Tng truyn cho C s Nhim Tc, n nay chm mt, khng r tha k. (c) Ho thng Nht Thin c php vi ai , truyn cho Chn o i Vng, n nay tn ny ri cng chm mt. Li c c s Thin Phong t Chng tuyn n, cng vi ng Thun ng thi, t xng thuc tn Lm T, truyn cho quc s i ng v Ho thng Nan T . i ng truyn cho hong Thnh Tn ta v cc ngi Liu Minh quc s, Thng Cung, Huyn sch, Huyn Sch truyn cho Ph Trc v.v ... nay cng m dn khng rc r lm. i, Thin tn thnh suy, h ni xit sao. Nay lc k cc phi Thin lu li v sau, hu bc hc gi bit Thin c tn ng hc, ch chng phi chuyn t ba t by ra, y vy". Sau li t dn ny mi chnh l bn truyn tha ca Thin phi Trc lm, m ngi vit li t dn va dch t xng l tn mnh. Ci gi l Lc dn thin phi y chc chn l do mt tc gi thuc phi Trc lm vit ra, bi v n khng nhng xng Trn Thnh Tn l "Hong Thnh Tn ta" v L Thi Tn l Nguyn Thi Tn, m cn v trong bn ca phi Trc lm, n lit n ba ngi t ca Php Loa l ht. Thm vo , tht lc ca Trn Nhn Tn trong Thnh ng lc t 40a2 khi ni n nhng ngi t ni dng ca Nhn Tn, n vit: " t ni php lit k y trong Tu trung Thng s ng lc tinh dn." Ci gi l "Tu trung Thng s ng lc tinh dn" ny tc l Lc dn thin phi va dch. Nh vy, bn lc y phi vit sau khi Nhn Tn mt, tc sau nm 1308, cho Tht lc c th dn. N do ai vit? Chc phi l mt trong nhng ngi t ca Php Loa, m chnh bn ca Lc dn ghi gm ba ngi, y l Huyn Quang, Cnh Huy v Qu ng. Mt trong ba ngi ny hay l th gi cao ca h ghi li. By gi, c bn Lc dn thin phi th thy ca L Thi Tn l Thin s Thin Nguyt. Thin uyn tp anh ni vua "tham vn thin ch vi Thin Lo". Thin Lo nh vy ng ra phi c tn l Thin Nguyt m v tn trng phi gi thnh Thin Lo, nh trng hp Thng Thin gi thnh Thng s. ng Thun gi thnh ng vng, khi phm hy ca thy. Do Thin Lo t y n phi l Thin Nguyt. c li t dn ca bn Lc dn thin phi trn, ta c th chc chn n phi vit ra trc nm 1337 khi tc gi Thin uyn tp anh hon thnh tc phm ca mnh, bi v nu c Thin uyn tp anh ngi vit li t dn khng phi ni"khng bit ngi c php v trc Thin Nguyt l ai". Rt c th tc gi li t dn trn y cng l tc gi ca Thin uyn tp anh. Xem nhng bn ci trong phn nghin cu. Chm chy, hoc ni l kim chy, ch cho s o luyn kh nhc ca Thin gia. Ph Chiu, Bch nham lc t: "Bnh phanh Pht on T kim chy, tng xut np tng hng thng ba t". Xem Bch nham lc 1 t 39a5.

47 Bt nh tht khng tn Nhn khng, ng cng khng Qu, hin v lai Pht Php tnh bn lai ng.1

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Mi ngi u phc s nhanh tr ca nh vua.

Kin vn tiu lc 4 t 12b9-10 chp y bi k y.

48

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Tm

(6 ngi, thiu 3 ngi)

15. QUC S Thng Bin (? - 1134)

Cha Ph ninh, T lim1. Ngi an phng2, h Ng, con dng Pht t. Bm tnh thng tu, rt gii tam hc3. Ban u n tham bi Thin S Vin Chiu, cha Ct tng. Khi r c yu ch bn n ti Quc t ca Thng kinh4, t gi hiu l Tr Khng. Ngy 15 thng 2, ma xun nm Hi Phong th 5 (1016) Ph Thnh Linh Nhn hong thi hu5 c ln [19b1] n trai tng cha S, cng vi cc bc k tc thm hi ngha Pht v T, c g hn thua ? Pht tr phng no? T ni u? n t nc ny t lc no? Trao truyn o y, ai trc ai sau. Cn nim tn Pht, t tm T, tun t truyn nhau, th cha bit ci no l tn ch? Mi ngi u khng ln ting, S bn p rng: "Thng tr th gian, khng sanh khng dit th gi l Pht. Hiu r Tm tn ca Pht, hnh gii u hip nhau, th gi l T6. Pht v T l mt. Bi bn lm xng hc gi t di ni l c hn thua vy. V Pht ngha l gic ng,v s gic ng xa nay vng lng thng tr. Ht thy hm sinh, u cng mt nguyn l y. Nhng bi bi lng che khut, theo nghip ni tri, m chuyn nn cc ci. c Pht v lng t bi,nn th hin n sanh t Trc. Bi v n l ni c gi trung tm ca tri t7. Nm 19 tui xut gia, nm 30 thnh o. i thuyt php 49 nm, m by cc phng tin, khin ngi ng nhp o . y gi l s hng khi ca mt [20a1] thi i kinh gio8. Khi sp nhp Nit bn, s ngi sau m chp sinh t, nn bo vi Vn Th rng: "Sut 49 nm, ta cha tng ni mt ch, sao bo l c iu ni". Ri cm mt cnh hoa a ln, mi
1 2

Tc huyn T lim c, nay y Hoi c, tnh H ng. Xem ch thch (2) truyn Vn Phong. Tc huyn an phng, i nam nht thng ch, tnh Sn ty, vit: "Huyn an phng ti pha ng ca ph 35 dm, t ng sang ty rng 20 dm, t nam xung bc rng 25 dm, t huyn l n pha ng gip gii vi huyn T lim ca H ni 12 dm, pha ty n sng Ht i ngn vi a gii huyn An sn 8 dm, pha nam n a gii huyn T lim, tnh h ni 13 dm, pha bc n huyn Phc th ph Qung oai 12 dm. N l t c lu i Hn. i Trn v trc t tn an Phng. i Minh ci lm huyn an sn sp nhp vi chu T lim, sau tinh nhp, vn thuc ph Giao chu. i L Quang Thun phc hi li tn c, ci thuc ph Quc oai kim l". Nay l huyn an phng tnh H ty. Tam hc. Ch ba mn hc chnh ca Pht gio, y l hc v gii, hc v nh v hc v tu, hay thng gi tt l gii nh tu. hc v gii, ngi ta phi da vo nhng bn iu lut Pht gio, tc l lut tng. hc v nh, ngi ta phi suy gm v nhng li dy ca Pht Thich Ca, tc kinh tng. hc v tu, ngi ta nghin cu nhng tc phm trit hc Pht gio, tc lun tng. Cho nn, ni rng gii v tam hc, tc cng c ngha gii v ton b kinh in Pht gio, tc kinh, lut v lun. Xem Thch th yu lm quyn trung t 292c22-23. Nguyn vn: Thng kinh Quc t. Quc t y nghi l bn in khc st ch Khai, tc ch cha Khai quc ca kinh Thng long, ni nhng cao tng ca triu inh L tng sng. V cha Khai quc, xem ch thch (1) truyn Vn Phong. Ph Thnh Linh Nhn hong thi hu. Nguyn bn vit l Ph Thnh Cm Linh Nhn hong thi hu. Nhng chng ti c theo i Vit s lc, Ton th v Cng mc chnh bin sa li l Ph Thnh Linh Nhn. Linh Nhn l m ca vua L Nhn Tn. Ngi lng Th li, m sau ny khi sinh ra Nhn Tn ci li l Siu loi, h L c Thnh Tn np vo cung nm 1063 v t tn l _ Lan phu nhn. Nm 1066 sinh Nhn Tn v c tn lm Thn phi. Nm 1073 khi mi ln ngi mt nm, Nhn Tn u st Dng thi hu v tn m minh ln lm Linh Nhn hong thi hu. Linh Nhn mt nm 1117 v c thy l Ph Thnh Linh Nhn hong thi hu. Dng Huyn Chi hi B t Ma sao gi l T, B t Ma tr li: "Kinh Pht tm tng, hnh gii tng ng, danh chi vit T". Xem Truyn ng lc 3 t 220a5. Hnh gii tc c ngha nh tri hnh hip nht. Hnh tc vic lm, v gii c ngha s hiu bit. Nguyn vn: "C th sanh Trc th ci v thin a chi chnh trung gi". Tham chiu Mu t l hoc lun trong Hong minh tp 1 t 1c25-26. S d sanh Thin trc gi, thin a chi trung, x k trung ho gi. Nht i thi hng gio. Thut ng ca Thin gia ch gio php tam tha do Pht Thch Ca ni trong sut 49 nm ti th, bao gm cc th quyn thit, n tim v.v... ngoi tr Thin tn, mt th "gio ngoi bit truyn". T ny tng ng vi t "nht i gio" ca Ch qun ngha l hay "nht i thnh gio" ca Thin thai t gio nghi, m nhng ngi Thin tn, c bit l nhng ngi, chuyn v gio phn, dng gi ton b gio l ca Pht Thch Ca. Xem Ch qun ngha l v Thin thai t gio nghi.

49

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

ngi u ng ngc, ch c Tn Gi Ca Dip n mt mm ci1, Pht bit Ca Dip t ng, lin em Chnh php nhn tng giao cho, y l v T th nht. gi l Tm tn, truyn ring ngoi gio in. V sau, Ma ng2 em kinh php truyn vo t Hn, v t Ma em tm ch truyn sang Lng v Ngu. Vic truyn kinh php n Thin thai3 th thnh, gi l Gio tn. c yu ch ca t Ma th n To kh4 mi sng, gi l Thin tn. Hai tn y truyn n nc Vit ta nhiu nm. Gio th ly Mu Bc5, Khng Tng Hi6 lm u. Thin th ly T Ni a Lu Chi lm phi trc, V Ngn Thng lm phi sau. l nhng v T ca hai phi". Hu ni: "Hy Gio tn , cn hai phi Thin c g bng chng?". S p: "Xt m Thin php s truyn7 th vua Ty Cao [20b1] T gi Php s ni: "Trm ngh n li dy t bi ca c iu Ng, mun bo n cng c, khng bit lm sao. Trm trm lm bc nhn vng, rng gip Tam bo, khp ban di th x li, ng thi trong nc dng bo thp phm 49 ci lm bn cu gic ng cho i, cn hn 150 t thp ngoi do cc x kin lp mong to phc nhun thm ti n c th gii i thin. Song x Giao Chu kia tuy ni thuc, nhng cn ky my, nn phi chn nhng sa mn danh c, n cc x ca chu y dy d, hu khin cho tt c u gic ng"8.

Truyn thuyt ca Thin tn v nguyn lai ca tn mnh. Vng An Thch hi S Hu Tuyn v xut x ca truyn thuyt ny. Tuyn ni trong i tng khng thy chp. Vng bo, tnh c ng c thy n trong i phm thin vng vn Pht quyt nghi kinh (?). N gm c ba quyn, v ni dung ni theo Vng, th nh sau: Phm vng n Linh sn, dng hoa ba l mu vng cng Pht v cng thn mnh lm ging ngi, xin Pht v chng sanh m thuyt php. Th Tn ln ta ging, cm hoa d ln, tri ngi trm vn u khng hiu ra. Ch c u Kim Sc rng mt mm ci. Th Tn ni: " Ta c chnh php nhn tng Nit bn diu tm, tht tng v tng, em giao cho Ma Ha Ca Dip". Vng cng cn thm rng: "Kinh ny phn ln bn ti vic vng, v vy nn b ct i trong cung vua v ngi i t nghe ti n". Xem Nhn thin nhn mc 5 t 325b3-13. Tc Ca Dip Ma ng, dch gi kinh Pht u tin ti Trung quc theo truyn thuyt. Xem Cao tng truyn 1 t 322c13-323a23. Tc Tr Khi (538-597) v sng ni Thin thai, nn cng gi l Thin Thai hay Thin Thai i s, ngi sng lp nn mt trng phi mang tn Thin Thai tn, m t nguyn u v da vo kinh Php hoa nn gi l Php hoa tn, v xng ra mt phng php tu hnh ch qun thng c mnh danh "Thin thai gio qun". Xem Tc cao tng truyn 17 t 564a18-568a15. Tc Hu Nng (638-713), v sng cha Nam hoa dng gn khe To, nn cng gi l To kh. Xem Truyn ng lc 5 t 235b10- 237a12 v Tng cao tng truyn 8 t 754c1 - 755c10. Tc Mu T (165 - ?) tc gi Mu t l hoc lun, tc phm l lun Pht gio u tin ti nc ta cng nh ca min ng chu , vit vo khong nm 198 sau Ty lch. Xem Hong minh tp 1 t 1a26-7a22, Xut tam tng k tp 12 t 82c29-83a1, Pht t thng k 35 t 332a27 - b5; Pht t lch i thng ti 5 t 510b17 - 514a9, Thch th kh c lc 1 t 769a12-c6. Khng Tng Hi (? - 280), sn phm u tin ca nn Pht gio nc ta, tc dch gi mt s tc phm quan trng, m c bit nht l Lc tp kinh, ng gp rt nhiu ti liu lch s vn hc cho cng tc nghin cu c s ca ta. Xem Xut tam tng k tp 13 t 96a29-97a17 v Cao tng truyn 1 t 235a13-236b13 v.v ... m Thin php s truyn y tc l truyn ca Php s m Thin i Tu trong Tc Cao tng truyn 18 t 571b12-574 b6, ch khng phi l ca Kinh s m thin i T trong Cao tng truyn 13 t 413a18 - 26, nh Trn Vn Gip (Le Bouddhisme en Annam BEFEO XXXII (1932) ng nht mt cch sai lm. m Thin i Tu sinh nm 542 v mt nm 607, th 66 tui, qu c nhng quan h rt mt thit vi Ty Cao t v c bit v vic cng dng x li, ng qu c mt cng hin c bit. Xem tiu s trong Tc Cao tng truyn va k. Nguyn vn: "n m thin php s truyn, Ty Cao T v (chi) php (gi hu) s vn: Trm nim iu Ng t bi chi gio, bo c v do, v thim nhn vng, hong h Tam bo, d bin thu di th x ly, nhng quc ni, lp th bo thp, phm t thp cu s, biu th tn lng, d nht bch ng thp t thp, ngoi cc Giao, chu ch x kin lp, k t phc nhun, d cp i thin. Nhin b Giao chu tuy ni thuc, do h ky my, nghi tuyn danh c Sa mn, vng b ch x ho, gi lnh nht thit, cu c b ". Trong on ny, nhng ch trong vng ngoc l nhng ch chng ti coi nh nhng din t do li ca ngi vit hay ngi khc bn, v vy khng c dch. Cn nhng ch in m l nhng ch chng ti thm vo, c trn nhng d kin lch s ngoi ti khc, ngha on vn c chnh xc. Th nht, cu "Tu Cao t v (chi) php (gi hu) vn" ca nguyn bn, chng ti cho rng nhng ch "chi gi hu" l nhng din t ca cu i trc, y ta c "nh phi chi t gi hu vit". Sau khi loi nhng ch "chi gi hu" i ri, chng ti thm ch s vo, cho cu vn c gn ngha. Th hai, v loi b ch Giao chu cu "d nht bch ng thp t thp ngoi cc Giao, chu ch x kin lp, k t phc nhun", th chng ti c vo chnh bn tiu s ca m Thin nay trong Tc Cao tng truyn 18. t 537b25-c14, o Tuyn ghi li rt r nhng din tin ca vic ban b x li v xy thp ca Ty CaoT. Thng su nm Nhn Th th nht (601), Cao T ra lnh "chn 30 ch cao sng thanh tnh dng thp th x li" trong khp Trung quc, ng thi ban cho mi ni mt hm x

2 3

50

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Php s p: "Mt phng Giao chu, ng thng Thin trc, Pht php lc mi ti, th Giang ng cha c, m Luy lu li dng cha hn 20 ngi, tng hn 500 ngi, dch kinh 15 quyn, v n c trc vy. Vo lc y, th c Khu La1, Ma La K Vc2, Khng Tng Hi, Chi Cng Lng, Mu Bc ti . nay li c Php Hin thng s, c php vi T (21a1) Ni a Lu Chi, truyn tng phi ca tam T, l ngi trong hng B tt, ang cha Chng thin dy d hc tr. Trong lp hc khng di 300 ngi, cng vi Trung quc khng khc. B h l cha lnh ca thin h, mun b th mt cch bnh ng th ch ring khin s a x li n, v ni y c ngi, khng cn n dy d3. Li bi ta Truyn php ca tng quc Quyn c D4 i ng, ni: "Sau khi To Kh mt i, Thin php thnh hnh u c tha k. Chng Knh Un thin s5 dng tm n ca M T hnh ha Ng, Vit. V Ngn Thng i s em tn ch ca Bch Trng khai ng ti Giao chu". l nhng chng c vy". Thi hu li hi v th t truyn th ca hai phi trn.

li. C X li cm ng k do VngThiu vit trong Qung hong minh tp 17 t 216b10 th cha Thin chng ca Giao chu c chn lm ni dng thp gia s 30 ch ca 30 chu y. Sau t ban b th nht ny, thng ging nm sau, tc nm 602, Cao T li ban b x li t hai cho "hn 50 chu", m Khnh x li cm ng biu do Vng Hng vit trong Qung hong minh tp 17 t 216c7 - 221a7 ni r l c 51 chu vi mt chu c ban ln th hai l thnh ra 52 chu. V t ban b x li th ba xy ra vo ma xun nm Nhn Th th 4 (604), theo "vua ra lnh xy miu 30 chu, ri bn sai dng linh thp hn mt trm ch ca cc chu ln trong nc, khuyn ngi tn sng iu lnh". Nh vy, r rng di thi Ty Cao T, vic ban x li cho cc chu xy ra c thy ba ln. Ln u nm 601 cho 30, ln th hai nm sau cho 51 chu v ln th ba cho hn 100 s ti cc chu ln. Do th, trong on vn trn, ta thy Ty Cao T k n ba ln ban b x li ny, m ln th nht n khng cho bit r s chu c ban b v ch vit "bin phn (thu) di th x li", nhng ln th hai th n ghi r l "cho lp bo thp phm 49 s khp nc" th hin nhin n mun ni ti t phn pht x li th hai cho 51 chu nm 602. V ln th ba n vit "cn hn 150 thp do cc x ca mi chu kin lp mong phc nhun thm ti i thin" th r rng n mun cp ti t phn pht th ba nm 604, ch dt khot khng th l "cn hn 150 cha thp ca cc x Giao chu c. Ch Giao chu trong cu v vy phi loi ra coi n l mt din t ly t cu tip theo, y l "Nhin b Giao chu tuy ni thuc". Chng ti do th thm ch Giao chu y vo cho cu tip theo y. Da vo d kin ca truyn m Thin trong Tc Cao tng truyn hin nay, m sa sai v chm cu li on vn trn, ngha cng nh nhng mu tin lch s ca by gi tr thnh r rng v c l c.
1

Nguyn bn vit Khu Ni danh. y chc l mt vit sai v khc ln ca ci tn Khu La, m C chu Php Vn Pht bn hnh ng lc k ra cng vi K Vc nh hai v s "cng mt lc n thnh Luy lu, tr s ca S Vng" vo khong cui triu Hn Linh . y, h c mt u b tc tn Tu nh mi li. Nhng K Vc t chi v tip tc cuc hnh trnh ca mnh, cn Khu La th bng lng v cui cng truyn php li cho A man vi s ra i ca bn v thnh Php Vn, Php V, Php Li, Php in. C chu t php ph lc cng ni ti truyn ny. o gio nguyn lu quyn thng t 9b6-9 di mc "S n thi vua Hng" coi Khu La nh mt "nh s n thi vua Hng" gp Tu nh v truyn php li cho A Man. Ni dung chuyn ny th i khi ging truyn Man Nng ca Lnh nam trch qui t 25-26, nhng tn Khu La b i thnh Gi La Ch L. Tc K Vc ca C chu Php Vn Pht bn hnh ng lc v n Luy lu cng mt lc vi Khu La vo cui thi Hn Linh , tc khong nhng nm 168-189. Cao tng truyn 10 t 388a16-c5 cng ni ti mt K Vc tng tri qua "min Giao chu v Qung chu v u c chuyn linh d", ri n Lc dng vo khong cui i Tn Hu , tc khong nhng nm 305-306. Nh vy, K Vc ny n Giao chu sm lm th cng khong vo nhng nm trc sau nm 290. Th th, hai K Vc y phi chng l cng mt ngi?. C trn hnh trng ca hai ngi th ta bt buc phi ng nht h vi nhau. Nhng bng vo s sai khc nin i, mt s sai khc n nhng trm nm, ta tt yu phi gi nh s c mt ca hai ngi khc nhau cng mang tn K Vc, nu qu tht nhng s liu ca C chu Php vn Pht bn hnh ng lc l ng tin cy. Truyn Php s m thin ngy nay trong Tc Cao tng truyn 18 t 571b12-574b6 khng c li p ny ca m Thin cng nh cu ngh ca Ty Cao T. Nhng cng chnh Tc Cao tng truyn 18 t 574b5-6 li ghi thm rng "c Sa mn Minh Tc v Thin m vit hnh trng, u ui qun xuyn, kinh s a chung". Th c ngha, trc v ngoi bn Tc Cao tng truyn, ta cn c mt bn khc mang tn Hnh trng do Minh Tc vit v Thin. Phi chng bn Hnh trng ny cha ng nhng cu ni trn ca Ty Cao T v ca m Thin v amg cn lu hnh nc ta vo thi Thng Bin, cho Bin vin dn? Du sao i na, nhng g do hai bn y ni khng phi khng kim chng c vi nhng ti liu hin c ngy nay. Cng cn thm l, c vo ni dung ca cu ni trn, th cuc i thoi gia Ty Cao T v m Thin, xy ra vo ma xun nm Nhn Th th t (604), bi v u thng ging th Cao T ra lnh xy hn mt trm ci thp, m chnh cu ni k ra, v n thng t th nhum bnh v thng by thng h. Quyn c D (757-818) lm T tng di thi ng Hin Tn. Bi ta cho cun sch nhan Truyn php ny ngy nay tht lc. Vn uyn anh hoa, Ton ng vn cng nh Ton ng vn b di khng thy chp mt bi ta no nh th c. Tc Thin s Hoi Un (? - 818) cha Chng knh Kinh Triu. Xem Truyn ng lc 7 t 252b19-c23.

51

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

S p: "Phi ca T Ni a Lu Chi, tc nay Lm Hu Sinh, Vng Chn y vy1. K d chia ch ra bao la khng th k ht". Thi hu rt vui, bn phong S lm Tng lc2, ban c sa ta3 v hiu [21b1] Thng Bin i s, cng thm hu thng t lng yu chung. Khng lu, Hu triu S vo cung, phong lm Quc s4, hi han yu ch ca thin. B su hiu tn ch n.*{Thi hu tng c bi k Ng o rng: sc l khng, khng tc sc, khng l sc, sc tc khng, sc khng u khng bn, mi hiu c chn tng}. Tui gi, S di n cha mnh, m php hi ln, ma cn ma php. S dy ngi sa mnh, thng dng n kinh Php hoa, cho nn ngi by gi gi S l Ng Php Hoa. Ngy 12 thng 2 nm Gip dn Long Chng Bo T th hai (1134), S co bnh.

16. i S Mn Gic (1052 - 1096)

Cha Gic Nguyn, Cu lin5. Ngi Lng chin, lng An cch1 h Nguyn tn Trng. Cha l Hoi T lm quan n chc Trung th vin ngoi lang2. Vua L Nhn Tn, lc cn lm thi t, xung
1

Lm Hu Sinh tc Hu Sinh tng thng (? - 1064) ca th h th 13 ca ging T Ni a Lu Chi. Th h ny theo Thin uyn tp anh th gm c thy su ngi, nhng n ch ghi li tiu s ca bn ngi thi, y l Lm Hu Sinh, Khng Thin Nham, Nguyn Minh Khng, v Nguyn Bn Tch, ch khng c ngi no mang tn Vng Chn ht. Th h th 14 cng khng c ai mang tn c. Th h th 12 cng vy, ch c tn Vn Hnh, nh Hu, o Hnh, Tr Bt v Thun Chn. Phi chng Vng Chn l mt vit sai ca Thun Chn hay Chn Khng? Mai Vin Chiu (999 - 1090) v Nhan Qung Tr (mt khong nhng nm (1085-1091) thuc th h th 7 ca ging V Ngn Thng. Th h ny c by ngi nhng Thin uyn tp anh ch ghi li tiu s v tn su ngi thi, y l Mai Vin Chiu, m Cu Ch, Nghim Bo Tnh, Phm Minh Tm, Nham Qung Tr v L Thi Tn, ch khng ghi ai tn Li H Trch c. Nhng th h trc v sau th h ny cng khng ai mang tn y ht. Nhng tiu s ca Nguyn Gic Hi thuc th h th 10 cng ca ging V Ngn Thng ny, ta c bo: "Hi trc cng vi Khng L u th H Trch lm thy, sau bng chc tr thnh php t ca L." Nh vy, qu c mt Thin s c l thuc th h th 7 hay cng lm l th 8 mang tn l H Trch, m c Gic Hi v Khng L th lm thy. Nhng trong bn tiu s ca Khng L th ch ni rng L "trong khong Chng Thnh Gia Khnh (1059-1065) cng vi bn o l Gic Hi u vn du phng ngoi, tm n cha H trch nng thn". Th th, H trch l tn mt ngi cha, ch khng phi l tn ngi. Tuy nhin, tn cha cng c th dng xng h th cho tn ngi. Li H Trch do vy l mt nhn vt c tht v c l thuc th h th 7 hay cng lm l th 8 ca ging V Ngn Thng, bi v Khng L l thuc th h th 9 ca ging ny. T , ch "tc kim" i trc ch "Li H Trch" trong nguyn bn, chng ti coi nh nhng din t v b i khng dch. Ton th 1 t 3b6-9 (Thi Bnh) nm th hai (971) ln u tin nh giai phm ca vn v v Tng o, lyTng thng Ng Chn Lu cho hiu Khung Vit thi s, Trng Ma Ni lm Tng lc o s, ng Huyn Quang lm Sng chnh uy nghi". Tng lc nh vy l mt chc quan do triu nh t ra cho Pht gio v bt u nc ta ngay t lc inh Tin Hong mi lp quc, qua nh s tn Trng Ma Ni. Trung quc, chc ny bt u xut hin vi oan Ph di triu vua ng Vn Tn (827-840). Chc nng ca chc ny c th thy qua li chiu sau y vit u thi V tn: "c Pht php n y, t xa ti nay, hng ph c g lm chng, xin lng nhai Tng lc cng cc S tam hc vit ra nhng s vic, dng ln". Xem i Tng tng s lc quyn trung t 243c26-28. Chc nng ca Tng lc ngoi vic gi giy t h tch, nh vy cn c chc nng ca mt S quan Pht gio, mt chc nng kh thch hp vi Bin. Tc ban o ta cho cc nh s bt u ti V Tc Thin (684-774) Trung quc. Nm 690, nh s Php Lng tm mt dn chng trong kinh i vn bin minh cho s ln ngi ca Thin, nn c Thin phong lm Huyn cng v ban o c sa ta. Xem i Tng tng s lc quyn h t 248c3-249a29. nc ta, Thng Bin l ngi u tin nhn o ta c bit. i Tng tng s lc quyn trung t 244b29-c15 ni v lai lch ca chc Quc s, bt u vi Php Thng di thi Bc T (550-577), xc nh ni dung n th ny: "V gio l bn trong th hc thng c ba tng, gm thng c nm mn hc, c nc quy y theo, th l lm r hiu ". Nm mn hc hay ng minh ni ti y tc l trit hc, ngn ng hc, lun l hc, y dc hc v k thut hc. nc ta th Kh u c l l v s u tin c bit m L Nhn Tn phong lm Quc s nm Qung Hu th t (1088). Ton th quyn 3 t 11b9-12a2 cn ghi thm: "C ni ni, vua ban cho S tit vit, cng vi t thn ng ngang hng trn in vua x on vic vn v kin tng ca thin h". Nhn , ta c th thy s vai tr ca Quc s trong triu nh v lch s Vit nam. Cu lin l tn mt chu. i Vit s lc 3 t 20b7 ni L Hu Tn "nm Kin Gia th 8 (1218) thng t i chi chu Cu lin xem bt c". cng l ni ng qun ca Trn T Khnh vo ma xun nm 1215, ri sai cc tng mnh ln ng Cu Cao v Cu ng chng li Nguyn Nn. Ton th B4 t 29b1-5 ni ma xun nm 1216 L Hu Tn "ban m cng vi phu nhn ln i n qun ca T Khnh, gp tri sng, dng li nh ca tng qun L Mch huyn An din th gp tng ca T Khnh l Vng L em thy qun n n. Vua bn li chu Cu lin, gi T Khnh n chu". i Vit s lc 3 t 29b8-11 cng ghi nhng s vic y, nhng khng ni r l trnh v ni tr li ca Hu Tn. iu quan trng l n ghi li ngy thng xy ra s

52

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

chiu mi con em cc danh gia vo hu hai bn. S nh nghe nhiu, nh k hc thng c Nho, Thch nn c d tuyn. Sau nhng lc vic quan, thng ch tm vo Thin hc. n khi vua ln ngi, v rt mn chung S, ban cho S tn Hoi Tn Trong khong Anh V Chiu Thng (1076 - 1084), S dng biu xin xut gia. Khi c tm n ni Qung Tr cha Qun nh, (22a1) bn cm gy vn du, khp tm bn o, n u hc gi thng vn tp n y. S xem i tng kinh, c V s tr3, l lnh t Gio hi ca mt thi vy. Vua cng vi Linh Nhn hong thi hu lc mi lu tm n Thin hc, lin xy cha bn cnh cung Cnh hng4, mi S n , tin hi han. Ni chuyn vi S, vua chng gi tn m thng gi l Trng lo. Mt hm vua gi S ni: "Bc ch nhn th hin, tt lo vic cu i, khng hnh no chng , khng vic g chng lm, khng phi ch c sc nh hu, m cng c cng ph t. Vy xin kinh b nhim ngi". Bn trao S chc Gio nguyn thin vin Hoi Tn i s truyn t v tu v chng tm n phng chiu nhp ni o trng t t i sa mn ng tam ti cng s. Trong lc nhn chc ny, S c ly thu h nm mi ngi. Ngy 30 thng 11 nm Hi Phong th 5 (1096)5, S co bnh, c k dy chng rng: "Xun i trm hoa rng, Xun n trm hoa ci Vic i qua trc mt Gi n trn u ri !

vic vo ngy Gip tut (nguyn bn vit l Gip thn, nhng nghi thn l ch tut vit ln) bi v 13 ngy sau vo ngy Bnh tut (nguyn bn vit l Canh tut, Canh nghi l vit sai ca ch Bnh) i Vit s lc 3 t 30a2 ni: "T Khnh dng in c Ty ph lit, qui m n hon ton phng theo i ni", m Ton th th ni L Hu Tn li Cu lin v cho gi T Khnh ti chu . Th l, nu Cu Lin khng l Ty ph lit, nh vy c th nm trong khong phn t hai huyn Thanh oai v Thanh tr, tnh H ng ngy nay. Truyn ca Mn Gic y ni vua L Nhn Tn cng "Linh Nhn hong thi hu lc mi lu tm n Thin hc, lin xy cha bn cnh cung Cnh Hng, mi Gic ti tin hi han". i Vit s lc 2 t 12b6-7 cho bit "Nm Chng Thnh Gia Khnh th 7 (1065) thng 8 vua n chi hnh cung Cu lan, t tn cung l Cnh hng". Vy dng cha cung Cnh hng tc dng hnh cung Cu lan. Cu lan y chc l mt vit khc ca Cu lin. Nh vy, cha Gio nguyn Cu lin, tc l cha do L Nhn Tn dng bn cnh cung Cnh hng, ngha l bn cnh cung Cu lan. N c l l cha Cu lan m Huyn Quang lm bi t tuyt "Nhn s Cu lan t" do Trch dim thi tp ghi li v L Qu n dn ra trong Kin vn tiu lc 9 t 18a4-6.
1

Hai tn Lng chin v An cch ny khng thy s sch no ni ti. Tuy nhin, Bc thnh a d ch lc 3 trong khi lit k cc tng x ca huyn Duy tin, c k hai x ca tng Hng kh mang tn Lng xuyn v Chin u. Chng ti ngh rng hai x Lng xuyn v Chin u ny vo thi L chc l p Lng chin thuc lng An cch ca Mn Gic ni y. t ca lng An cch i L nh vy thuc a phn huyn Duy tin tnh H nam ngy nay. Chng ti hin cha c dp lm mt cuc kho st hin a, nn ch on vy thi. Truyn Mn gic y cng ni lng An cch c cha Sng nghim. y l mt im ch rt tt cho cng tc iu tra hin a ca chng ta, v ta c th tm xem hin hai lng Lng xuyn v Chin u ngy nay c ngi cha no khng?, v cha c phi trc c tn Sng nghim khng? Tc L Hoi T lm trng on phi b ngoi giao qua co ai v xin phong nm 1073. Xem L o, Tc t th thng gim trng bin 243 t 5a7. V s tr tc th tr tu khng do thy truyn dy, thng dng ch cho Pht tr hay t nhin tr hay nht thit tr. Phm th d kinh Php hoa c cu: "Nht thit tr, Pht tr, t nhin tr, v s tr". Php Tng gii thch: "V s tr tc l th tr tu trc v khng do thy m c, nn gi l v s tr". Xem Diu php lin hoa kinh s 6. Do Thnh Tn dng vo nm 1065. i Vit s lc 2 t 12b6-7 vo nm vit: "Thng 8, ngy Qu mi, vua i chi hnh cung Cu lan t tn cung l Cnh hng". Cung ny nh vy ti ni Cu lin, lng An cch. Chp nm 1096 ny l nm Mn Gic mt, s l mt sai lm, bi v n th h th 9 Mn Gic c mt ngi t tn Bn Tnh, v Thin uyn tp anh chp Tnh mt nm 1176 lc ng 77 tui. Nh th Tnh sinh nm 1100 v do lm sao c th gp Mn Gic c lm t? Gi nh ta cho con s 77 l mt vit sai ca 97 i na, th vo nm Gic mt, Tnh mi 16 tui, ngha l Tnh ang vo ci tui cha th nhn tm n ca Gic mt cch d dng. V vy chng ti ngh, c l Mn Gic mt vo nm 1100, tc nm Hi Phong th 9, bi ch ng rt d ln vi ch cu, v nh th, nu Tnh sng ti 97 tui, ta c mt gii quyt tho ng cho vn lin h thy tr gia Gic v Tnh.

53

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng Ch bo xun tn hoa rng ht, Ngoi sn m trc mt cnh mai." [22b1]

Ti , S ngi kit gi m mt, th 45 tui i, 19 tui h. Vua tng hu l, cng khanh mi mi n dng hng, tr t xong, thu x li xy thp cha Sng nghim, lng An cch. Vua sc thy l Mn Gic.

17. THIN S Ng n (1020 - 1088)

Cha Long n, Ninh sn1, ph ng Thin2, ngi T l, lng Kim bi3, h m tn Kh. M l C Th, lc cha ly chng, nh bn cnh rng M, thy ngi by chim m b bun b ni: "Th chu cht lm lnh, ch khng chu sng lm c". Mt hm, b bt u dt gm, c mt con kh ln t trong rng ra, n m lng b, trn ngy mi b i. C Th bit mnh c thai. n khi sinh con, b ght lm, em b trong rng. C ngi Chim thnh cng lng l C S4 h m lm em v nui, nhn t tn l Kh. n nm 10 tui, theo hc nghip Nho. Hc vn cng ngy cng tin, rt gii ch Hn v Phn. Nm19 tui xut gia, y gii nh. i vi ngha ca hai kinh Vin Gic, Php hoa (23a1) S nghin cu rt tinh tng. Khi c tm n ni Qung Tr cha Qun nh, S vo thng Ninh sn dng am tranh tu hnh, gi l Ng n. C ln v tng hi: "Th no l i o?" S p: "ng ln". V tng tha: "K hc o ny hi i o, m thy p l ng ln, vy khng hiu ngy no mi t c i o?".

i nam nht thng ch, tnh H ni, vit: "Ni Ninh pha bc huyn l Chng c 19 dm, trng ra sng Ht, triu L dng hnh cung trn ni lm ni n ving chi". Lch triu hin chng loi ch 2 t 31a1-2 ni: "Ninh sn phn trn huyn Chng c, trng ra sng Ht, cnh tr u nh. Trnh Hy T thu trc thng xy dng lm ni du hnh". Huyn Chng c, theo i nam nht thng ch, tnh H ni, th ng gip huyn Thanh oai, ty gip huyn M lng, tnh Sn ty nam gip huyn Hoi an v bc gip huyn Yn sn, tnh Sn ty. t huyn Chng c nh vy tng ng vi huyn Chng m, tnh H ng hin nay. Ninh sn nm ti huyn y. i nam nht thng ch, tnh H ni, khi vit v lai lch ph ng ha ni: "i Hn thuc qun Giao ch, i L ly lm ph ng thin, sau ci lm huyn ng thin, i Minh ci lm ng bnh thuc chu Oai man l, ph Giao chu. L Quang Thun li t lm ph ng thin thuc Sn nam, Tha tuyn, gm 4 huyn. Nm Cnh hng th 2 (1741) n li thuc l Sn nam thng. i Ty sn n thuc trn Sn nam thng. Nm u Gia Long triu ta nhn theo. Nm th 14 (1815) ci lm ph ng ha. Nm Minh Mng th 3 (1823) ci thuc trn Sn nam, n nm 12 (1831) i khng thuc. Nm th 13 (1832) trch hai huyn Chng c v Thanh oai, t lm phn ph. Nm T c th 31 (1878) b phn ph. N vn gm bn huyn". Bn huyn ca ph ng ha ni y l Sn minh, Hoi an, Chng c v Thanh oai, tc t nhng huyn ng ha, M c, Chng m, v Thanh oai, tnh H ng hin nay. Ph ng thin thi L chc gm phn ln t ca bn huyn ny. Thin uyn tp anh hai ln k ra tn Kim bi. Mt y v mt truyn Thn Nghi t 39b8. Truyn Thn Nghi ni Nghi "cha Thng quang, lng Th trung, Kim bi". Kim bi ny nh vy, chc chn ch mt a phn ln hn n v lng. Nhng y, ta c bo Ng n "ngi T l, lng Kim bi". Vy ta c th gi thit c lng Kim bi thuc chu Kim bi hay ph Kim bi. An nam ch lc 1 t 27 c ni s tch bi Kim bi, nhng khng ni r n nm u. C Bc thnh a d ch lc 3 t 12a6 th tng Thi trung ca huyn Thanh oai vo thi Gia Long c x Kim bi. t lng Kim bi v chu Kim bi thi L nh vy chc chim mt phn t huyn Thanh oai, tnh H ng ngy nay. p T l ca Ng n y rt c th l lng Uc l, tng ng Cu ca huyn Thanh Oai trong Bc thnh a d ch lc 3. Nu vy, a phn lng Kim bi xa chc gom hai tng Thi trung v ng cu. C S nghi l tn ngi, bi v Ton th B3 t 22b5 v 37a7 c ghi tn hai ngi Chim Thnh, m tn h bt u bng ch C, y l C ng v C Ban. V C ng, Ton th vit: "Nm Thin Ph Du V th 5 (1124) ngi nc Chim thnh l C ng v ba ngi n chu". V C Ban, n vit thm: "Thin Thun nm th 5 (1132) ma thu thng 7 ngi nc Chim thnh l C Ban v.v...trn tr li nc mnh, n Nht l th b ngi tri Nht l bt gi v kinh s".

54

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S p: "Mo cha bit bt chut?". Tng tha: "Con mo c Pht tnh khng?". S p: "Khng"1. Tng lin hi: "Ht thy hm linh u c Pht tnh, sao ring Ho thng li khng?". S p: "Khng, ta khng phi hm linh". Tng tha: " khng phi hm linh, vy c phi Pht khng?" S p: "Ta khng phi Pht, cng khng phi hm linh"2. C ngi hi: "Pht l g? Php l g? Thin l g?".

S p: "ng Php vng v thng, thn l Pht, ming l Php, tm l Thin. Tuy l ba phn, nhng im kt l mt. V nh nc ca ba con sng kia, tu ch t tn, tn gi tuy khng ging, nhng tnh ca nc th khng khc"3. Ngy 14 thng 6 nm Qung hu th 4 (1088) [23b1] khi sp th tch, S ni bi k sau: Diu tnh rng khng chng th bu Rng khng tm ng c g u Trn non ngc t mu thng p Sen n trn l t cha kh. Ni k xong, S vui v ra i, th 69 tui. Mn tm tang ba nm.

1 2

Thin s Triu Chu (778-897).C v s hi: "Con ch c Pht tnh khng?". Chu tr li: "khng". Xem V mn quan t 292c21. Thin s Duy Khoan(735-817). C v s hi: "Th no l o?". S p: "Ni p ln". Tng ni: "K hc o m hi thy v o, sao thy li ni v ni p?" S p: "Ngi ch bit c ni p th lm sao m t o". Tng hi: "Con ch c Pht tnh khng?" S p: "C". Tng hi: Ho thng c c khng?". S p: "Ta khng c". Tng hi: "Tt c chng sanh u c Pht tnh, Ho thng v sao m ring khng c?" S p: "Ta chng phi l tt c chng sanh". Tng hi: " chng phi l chng sanh th l Pht sao?" S p: "Chng phi Pht". Xem Truyn ng lc 7 t 255a16-22. Thin s Duy Khoan. Bch C D thng n hi S: "Thin s ly g m thuyt php?". S p: "V thng b , mc thn l lut, ni ming l php, hnh tm l thin. ng dng n th c ba, nhng ch n l mt. V nh sng Dng t, sng Hong H, sng Hoi, sng Hn ty theo ch m t tn, tn tuy khng phi l mt, nhng tnh nc khng phi l hai. Lut tc l php, php tc l thin, th lm sao trong c th di dy ln s phn bit". Xem Truyn ng lc 7 t 255a25-29.

55

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Chn

(8 ngi, 3 ngi khuyt lc)

18. THIN S o Hu (? - 1073)

Cha Quang Minh, ni Thin phc, Tin du1. Ngi Chn h2, Nh nguyt3, h u. Tng mo oan chnh, ting ni rn rng. Nm 25 tui n xut gia vi Ng Php Hoa4, ti cha Ph ninh nm thu l huyn , hiu su o ch ca Hoa. Sau n cha Quang minh trc tch, tu luyn gii lut, tp tnh thin nh, lng khng dnh chiu, rng r su nm, bn t c "Tam qun tam ma a"5. Mn c hn nghn ngi. Ngy m tr kinh, cm ha c cc loi kh vn trong ni. Chng t hp ko nhau n nghe php. Do ting S vang ti kinh . Nm i nh th 20 (1159), Thy Minh hong c au6, vua sai s triu S n xem bnh. Lc ra i (24a1) kh vn bun ku nh bit lu luyn. n cung, lc S cn ang ngoi ca phng, th bnh ca Hong c lin bt. Vua L Anh Tn ht sc vui mng, mi S n cha Bo thin7. Trong

1 2

Tc ni Tin du hay ni Pht tch ti x Pht tch, huyn Tin du, tnh Bc ninh ngy nay. Xem ch thch (1) truyn Thin Lo. Tc lng Chn h, huyn Yn phong, tnh Bc ninh ngy nay. Lng ny theo i Vit lch triu ng khoa lc 2 v 3 l ni qu hng ca s tin s thi Hu L nh Ng Phc Tinh khoa nm 1535, Nguyn Nghiu T v Ng Khnh Nng khoa 1556, Nguyn Long Bng khoa 1683. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc yn, gia nhng ca cng ca sng Nguyt c, tc sng Cu, c ghi ca cng lng Chn h. Nh Nguyt y, c mt cu cui truyn o Hu theo y sau khi Hu cht, "mn Quch tng thng sm l vt, em v bn qun lm l tr t", chc l tn mt qun i L. N cng c th l mt gi tt ca Nh nguyt giang l, m An nam ch lc 1 t 19 ghi li. a phn n chc bao gm nhng lng mc ni ng ba lng Nh nguyt hin nay, trong phn t huyn Yn phong chc phi thuc vo. Tc Thng Bin, Bin h Ng m v gii kinh Php hoa, nn cng gi l Ng Php Hoa. Ng Php Hoa cng l Ng Php Hoa y. Xem truyn Thng Bin trc. Tam qun tam ma a, tc li Thin nh dng ba li qun tng. C tam qun ca tn Hoa nghim. C tam qun ca tn Duy thc. C tam qun ca tn Lut. C tam qun ca tn Thin thai. V c tam qun tam ma a ca kinh Vin Gic. Tam qun tam ma a y c th l tam qun ca kinh Vin gic, m truyn Vin Chiu ni ti v gii thch, v n l mt th thin nh thng c a chung trong Thin tn Vit nam. Nhng bi o Hu l t ca Thng Bin, mt chuyn vin v kinh Php hoa ni ting n ni c tn l Ng Php Hoa, tam qun tam ma a y, do th, c th ch tam qun ca Thin thai tn dng kinh Php hoa nh mt vn kin nghin cu v tu hnh c bn. Php tam qun ca tn ny gm c Khng qun, Gi qun v Trung qun. Khng qun tc nhn s vt bng bn cht khng ca chng, ngha l nhn chng xut hin do iu kin. Khi nhn c th ri, ta tin ti c ci nhn gi, tc gi qun, ngha l thc c rng s vt nm trong mt s lin h h tng, nn chng phi ty thuc vo s lin h , m khng th c s c lp tuyt i c. Sau khi t c ci nhn , ta tin thm mt bc th ba, y l ci nhn trung o, tc ci nhn nhn s vt trong chn tng ca n, khng cn nhn n hoc nh mt xut hin hon ton do iu kin, hoc hon ton l thuc vo nhng iu kin y. N cng c mt hin hu no y trong h thng lin h h tng. Nguyn vn: i nh nh thp nin Thy Minh hong c c tt. Nhng c Ton th B4 t 10a3 th "i nh nm th 12 ma ng thng 10 (1151) Thy Minh cng cha mt". Nh vy vo nm 1151 cng cha Thy Minh tc b c ca L Anh Tn v l con ca Thn Tn, mt. Do th, khng th no n nm i nh th hai mi, tc nm1159, li cn b au. Phi chng ch nh thp y l mt vit ngc ca ch thp nh? y l c th gn tht nht, bi v Thin uyn tp anh c nhiu iu vit ngc tng t, nh tn ca Lng Nhim Vn th vit thnh Lng Vn Nhim l mt th d. Tuy nhin, Ton th i khi c nhng sai khc vi nhng s liu khc nh i Vit s lc, nht l v mt s nin i ca mt s nhn vt nn ta khng nht thit phi tin hon ton Ton th. Chng hn, theo Ton th B5 t 5b7 th Nguyn Nn mt vo nm Kin Trung th 5 (1229), nhng theo i Vit s lc 3 t 31b3 th Nn cht trc 10 nm, tc nm Kin Gia th 9 (1219). i nam nht thng ch, tnh H ni, vit: "Cha Bo thin ti thn Tin th, huyn Th xng, xa gi l phng Bo thin, do vua L Thnh Tn dng. Vua li xy bo thp i thng t thin, cao vi chc trng, hnh thc n gm 12 tng. Vua pht ng 12000 cn c chung. n i Nhun H, nh thp ri. Quan An ph s ng v khng bo tai bin , b bim chc. Cui i L, Ngy Ty g ly gch ngi dng vic xy ct khc. Cc ngi gch y u c khc nin hiu thi L. Nay nhng hn xanh cn li c hnh hoa sen l nhng hn xy b ngoi ca thp, cn nhng vin c tm gc l nhng vin xy b thp. Chng u nhng vt xa c". Tang thng ngu lc quyn h vit: "Bo thp i thng t thin ti cha Bo thin dng t thi vua L Thnh Tn. Thp xy 12 tng, cao my chc trng. Tng truyn bn vt ln ca An nam th thp ny l mt. Khong Minh Tuyn c, Thi T hong ca tin triu tin binh vy ng . Vin tng gi thnh l Thnh sn hu Vng Thng, ph hy thp ly ch sng gi thnh. Tin triu nhn nn c p cc ni t ph ln trn. Sau hi thay i triu

56

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

vng mt thng, cc quan vin v bn o khm phc phong cch ca S, ko n ng khng k xit, S lin m trng dy d, khng tr v ni na. Chu con ni di, thnh thnh mt phi. Ngy mng mt thng tm nm Nhm thn Chnh Long Bo ng th 10 (1172). S th bnh than rng: "Lon lc t tung Do u m n?" Ri ni k: t, nc, gi, la, thc. Nguyn lai tt c khng Nh my tan ri hp, Tri Pht chiu v cng. Li ni: Sc khng cng diu th, Chng hp chng la xa, Nu ai mun r bit, Trong l mt cnh hoa. Vo canh ba m , S lng l i lun. Mn l Quch tng thng, sm l vt, em v qun mnh lm l tr t. Khi chu tm tang xong, bn xy thp ti cha Bo khm ni Tin du, ri rc x li v tn tr.

19. THIN S Bin ti

Cha Vn tu1, kinh Thng long. Ngi Qung chu, n nc ta vo thi vua L Thnh [24b1] Tn2, l ngi ni php ca Quc s Thng Bin, vng lnh vua bin sa "Chiu i lc"3.

vua, ngi ta li b cha lm ch Bo thin, dng cc ni t lm ch x t ngi ti. Nm Gip dn (1794) li cho o ly nhng gch nn thp tu b thnh ly Thng long. Khi ph nn thp, thy c tm pho tng Kim cng chia ng bn ca. Ngoi ra cn c nhng tng ngi tin, chim mung, c n nhng ging gh, chn bt, cc th lt vt khng th k xit, ton bng c. Nhng hn gch hoa, hn no cng thy khc nhng ch "L gia tam Long Thy Thi Bnh t nin to". Mu tin ca Tang thng ngu lc lin quan n vic nh L cho p nn t trn nn thp Bo thin chc chn l sai, bi v c Ton th B11 t 10a9-b2 v Cng mc chnh bin 16 t 11b4 u ghi vic trng tu cha Bo thin vo nm 1434. y l mt cuc trng tu ln, nh chnh Ton th tha nhn vi ci m t "th mc trng i" do nh nc m nhn su nm sau ngy t nc hon ton gii phng khi bn xm lc Minh. Khng nhng th, cTon th B12 v Cng mc chnh bin 18 t 5b4 u ni nm 1448 L Nhn Tn cng m n cha Bo thin cu ma. Nh vy, r rng khng phi "Tin triu nhn nn c ca cha p cc ni t ph ln trn". Tin triu y c th ch i L Trung Hng chng?. Du sao i na, nn c cha Bo thin hin nay nm trn nn nh th ln Thin cha gio H ni. Cng cn thm l, i Vit s lc v Ton th B4 t 14b1 ni Chnh Long Bo ng nm th 10 (1162) th phi l nm Nhm thn, ch khng phi t hi. Tht ra, trong khong Chnh Long Bo ng, tc t nm 1163 n 1172, khng c nm no l nm t hi ht. Do th, t hi l mt chp lm ca Nhm thn. T dng nhng ch rt ging nhau.
1

i Vit s lc 2 t 3a6 v Ton th B2 t 5a2 vit: "Nm Thun Thin th hai (1011) dng cha Vn tu trong thnh". Ty h ch phn Cha am, ni: "Cha Vn nin pha ty h Ty thuc a phn p Qun la, xa tn Vn tu, sau i Vn nin. Nm Gip dn Thun Thin th 5 (1014) Hu nhai tng thng tu xin lp gii n ti cho tng chng th gii. Vua chun tu. Thi , nhng danh tng nh Lm Hu Sinh, L Tho ng k tip tr tr ti y. Sau c nh s khc thng Qung chu l Bin Ti n, vit sa Chiu i lc, cn lu hnh. Cha nay cn". L Thnh Tn, c bn i L ln bn i Nguyn, u vit Hiu Thnh Tn. Chng ti nghi ch hiu l mt vit sai ca ch l. T dng chng kh ging nhau. Ti n nc ta di thi L Thnh Tn. Nh vy, Ti rt c th l mt trong nhng t binh ngi Trung quc do L Thnh Tn bt v H ni kiu Tho ng trong chin dch nh Chim thnh nm 1069. Chiu i lc. C mt cu truyn Thn Nghi t 40a9 th cng gi l Chiu i bn. Theo cu y, th tc gi ca Chiu i bn l Thng Bin, ch khng phi l Bin Ti. Phi chng Chiu i lc v Chiu i bn l hai tc phm? Ta c th ni rng Chiu i bn l mt tc phm hon ton ca Thng Bin, cn Chiu i lc l mt tc phm do Bin Ti phng sc vua sa li Chiu i bn ca Thng Bin m thnh. D nhin, nhng thm tht sa sai ca Ti chc chn tng i phi t, bi v Ti l t ni dng

57

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

20. THIN S Bo Gim (? - 1173)

Cha Bo phc, Qun chng, M lng1. Ngi lng Trung thy, h Kiu tn Ph, l ngi trung tn, thnh thc, im m, gin d. Nh theo Nho nghip: Thi, Th, L, Dch2 khng th g l khng kho cu, li vit p, v kho, lm quan di triu L Anh Tn, chc Cung hu x nhn3. Nm 30 tui S t quan, n xut gia vi v ch cha Bo phc, ti a vn. C tng kinh cha u t tay S chp ra. n khi v ch cha mt, S k chn lm tr tr, t sng i m bc, mnh thng mc o vi, khng dng tc la, nhiu nm nh th, lng khng thi ch. Thng bo chng rng: "Bc ln chic xe ca Pht l nh sing nng, thnh tu Chnh gic ca Pht l do tr tu. Ging nh mi tn bn i, n ti c ngoi trm bc, l nh ci lc, nhng trng c ch, khng phi nh vo lc vy"4. Ngy mng 7 thng 5 nm Chnh Long Bo ng th 11 (1173) khi sp vin tch, S ni k: c thnh chnh gic t nh tu Tr tu u tin thot ngc t Nhn l ma ni huyn diu y Nh ka tri rng ta vng .

ca Thng Bin, v do , du c thm bt sa sai Chiu i bn, Ti lm vy lm rng r uy danh ca thy mnh. V vy, ta khng c g ng ngc nhin, khi thy v sau nhng ngi nh Thng Chiu v Quch Thn Nghi ch nhc tn Thng Bin trong lin h vi Chiu i bn, m khng nhc g ti Bin Ti, v cng t ta c th ni Chiu i lc tc cng l Chiu i bn vi mt vi tu chnh no y, m ngy nay ta khng bit. C Chiu i lc ln Chiu i bn tn tht hin nay cha tm thy. Ty h ch vit khong sau nm 1851 l tc phm duy nht ni ti Chiu i lc ca Bin Ti.
1

Li cu n ca Nguyn Thin Tch trong a d ch ca Nguyn Tri k My lng nh mt huyn ca ph Qung oai thuc Sn ty. Nhng i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Kin tr din cch ni: "huyn M lng vn l huyn Qung oai. i Trn v trc nguyn c tn huyn M lng. i Minh nhn theo, l n vo chu Qung oai. i L Quang Thun n thuc ph Qung oai. Khong nm Cnh Hng, i n thuc ph Quc oai. Triu ta nhn theo. Nm T c th 5 (1852) b tri huyn, do ph kim l, gm 7 tng, 49 x thn". V v tr huyn ny, n vit: " cch ph l 18 dm, ng ty rng 53 dm, nam bc rng 64 dm, t huyn l pha ng n ranh gii huyn Chng c tnh H ni 2 dm, pha ty n ranh gii huyn Bt bt 51 dm, pha nam n ranh gii huyn An ha, tnh Ninh bnh 62 dm, pha bc n ranh gii huyn An sn 2 dm". C vo m t ny, th t huyn M lng c nm trong a phn huyn Lng sn tnh Ho bnh ngy nay. Cng cn thm l hai ch Qun chng, chng ti nghi l do ch qun vit ri v sai m to nn, bi v ch chng rt c th l ch p vit sai, mt iu kh t nhin, v nu vy th ch "qun p" l ch qun vit ri. Hn na, trong truyn ni cha Bo phc l thuc a vn, ch khng phi l thuc Qun chng, d ta khng bit a vn l p hay l hng. D nhin, a vn c th l tn mt p, v Qun chng l tn cha Bo phc v vy c th thuc c a vn ln Qun chng. Du sao i na, bn in i L c Qun chng, m bn i Nguyn khc thnh Qun chng, chng ti tip tc nguyn nh vy tn nghi. Truyn ny ch ni Bo Gim ngi lng Trung thy, nhng truyn Qung nghim t 36a11 ni cha Tnh qu ca Nghim ti "Trung thy, Trng canh". Trng canh, c Kin vn tiu lc 6 t 2a6, th "i L Trn t qun Trng canh ti an phng". Trc , t 1a3-4 n c vit: "Cc huyn T lim v an phng ca ph Quc oai c nhiu bi du nn chung ngh nui tm dt vi. Cc x H hi, Thin m, _ la, Trung thy v i phng gii dt cc th vi quyn the v sa cng cc loi vi quyn dy, m tc gi l lnh, b v lng". Trung thy nh vy l tn mt lng thuc huyn an phng. Do th, ni rng Bo Gim ngi Trung thy, tc cng ni Bo Gim qu qun lng Trung thy huyn an phng. i Vit lch triu ng khoa lc 1 ghi " lng Trung thy, ht an phng" l qu ca m nh Phng tin s khoa 1481. Nay l lng Trung thy huyn an phng tnh H ng. y l tn gi tt nhng b sch chnh yu ca cc nh Nho. Thi tc Kinh thi hay Thi kinh, sch chp nhng bi th v ca dao xa nht ca Trung quc, tng truyn l do Khng Khu san nh. Th tc Kinh th hay Th kinh, cng gi l Thng th, sch chp v c s Trung quc. l tc l k, b sch chp v cc l nghi v cch c x n nh theo tp tc phong kin c s ca Trung quc. Dch tc Chu dch, b sch bi khoa, tng truyn l do C n vit ra v Khng Khu san h. An nam ch lc 14 t 133 ghi Cung hu x nhn nh mt chc quan vn tng ng vi Ni trc in ca bn v. ng Sn Lng Gii, Bo knh tam mui ca: "Ngh d xo lc X trng bch b Tin phong tng trc Xo lc h d" Xem Nhn thin nhn mc 3 t 321b5.

3 4

58 Li ni:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Ngi tr nh trng chiu khp tri Sng trm mi ci chng v ai Nu ngi mun bit nn phn bit Man mc chiu non khi to khi. Li ni: "Tm ca c Nh Lai, u khng th hiu c, ch nn dng V lng tr (mi hiu ni thi). Cho nn, bit rng tm ca Nh Lai v nh h khng, l ni nng ta ca tt c s vt, th tr tu ca Nh Lai cng nh vy". Ni xong, S mt. Mn thu x li xy thp.

21. THIN S Khng L ( ? - 1119)

Cha Nghim quang, Hi thanh1. Ngi Nghim quang, Hi thanh, h Dng. Dng di lm ngh chi, sau b ngh chi, hng lng theo Pht, thng tr tng la ni mn. Trong khong Chng Thnh Gia Khnh (1059 - 1065) cng bn o l Gic Hi ct bc vn du, tm n cha H trch2 nng thn, mc o c, n l cy, n ni qun chnh thn mnh. Ngoi dt rui dong, trong tu thin nh, tm thn tai mt ngy mt nh nhng, bn bay [25b1] ln khng, i trn nc, lm cp np, ku rng xung, mun qui nghn k, ngi khng lng ni3. Sau S v qun mnh lp cha. Mt hm, c th gi tha rng: "T ngy con n y, cha c thy dy bo ch tm yu, nhng con mn php xin trnh mt bi k: "Rn luyn thn tm mi c trong Sum su cy thng ng sn khng C ngi n hi khng vng php,4 Anh rp hnh ngi cnh chn phong".5

i nam nht thng ch, tnh Nam nh, vit: "Cha Thn quang, xa l Nghim quang, ti x Dng Nhu, huyn Giao Thy, th ch rng ri, l ch tr tr ca Dng Khng L, nay hin linh, phm c thin tai thy hn n cu lin nghim". Cha Thn quang ngy nay nh vy l cha Nghim quang thi L. Lng Dng nhu nay gi l lng Dng ngha thuc huyn Giao thy, tnh Thi Bnh. Cha Thn quang thng cng gi tt l cha Keo, hin vn cn. Xc nh v tr cha Nghim quang nh vy th v tr Hi thanh ng nhin phi ri vo a phn huyn Giao thy, tnh Thi bnh ngy nay. Cha H trch ny chc l cha ca Li H Trch, tn mt v Thin s m Thng Bin ni ti nh ngi ng thi vi Mai Vin Chiu v Nhan Qung Tr. Xem ch thch (22) truyn Thng Bin. Vit s tiu n 1 t 109b3 ghi li bn ca Ng Thi S th ny: "Triu L sng Pht, t Vn Hnh ni ting, ngi ta a theo. Tip n c Dng Khng L, Nguyn Gic Hi u ngi Hi thanh, th sa mn H Trch lm thy. Li c Chn nhn Thng Huyn cng ni ting php thut, nn Nhn Tn c li khen: "Gic Hi tm nh hi, Thng Huyn o li huyn". Nhng ku rng xung lm cp np, y chng phi ti ph nguy nh lon. i trn khng, bay gia tri, y chng cch tr dn gi nc ..." An nam ch nguyn 3 t 211 dn on ny ni v Khng L. N vit: "Thin s Khng L l s huyn Giao thy, c th bay gia khng, i trn nc, lm cp np, ku rng xung, mun qui nghn k, ngi khng lng ni". Khng Vng php, php ca Khng Vng, tc ca Pht, o t c bn tnh khng ca vn hu m thit lp. Xem cu hi trong truyn Din Chiu Truyn ng lc 13 t 303b5: Bt tng bc lm Khng Vng gio Lc t huyn c th o khan Bi k rp theo bi th tng Duy Nghim ca L Cao trong Truyn ng lc. Cao hi Nghim: "Th no l o?". Nghim gi tay ch trn di ni: "Hiu khng?". Cao p: "Khng hiu". Nghim ni: "My trn tri, nc trong bnh". Cao bn mng r sp ly v vit bi k: Luyn c thn hnh t hc hnh Thin chu tng h lng hm kinh Ng lai vn o v d thuyt

59

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

S xem xong bo: "Ngi em kinh n, ta v ngi nhn, ngi mang nc n, ta v ngi ung, th c ch no m ta li khng cho ngi tm yu?"1. Bn ct ting ci ha h. S thng ni k rng: "Chn ch ng nng, t rn rng, Tnh qu sut bui mi vui rong C khi ln thng u non qunh Hut mt hi di lnh ci khng"2. Ngy mng 3 thng 6 nm K hi, Hi Tng i Khnh th 10 (1119), S vin tch. Mn thu thp x li tng trc ca cha. Sau , vua ban chiu sa rng cha ny v c cch cho thu h 20 ngi trng coi hng khi.*{V S ny khng c nin i c th truy cu, nay da theo th t truyn php trong Nam tn m m t ra y}3.

Vn ti thanh thin thy ti bnh (Rn c thn hnh ging hc hnh Di tng ngn ci i hm kinh Ta i hi o khng thm ni My ti tri xanh, nc ti bnh) Xem Truyn ng lc 14 t 312b13-17.
1

Thin s Sng Tn ni vi Thy mnh l o Ng: Ti t thu ti y khng c thy ch th tm yu? Ng p: "T lc ngi ti y ta cha tng khng ch th tm yu cho ngi". Tn ni: "Ch th ch no?". Ng p: "Ngi mang tr n ta tip cho ngi, ngi mang cm n ta nhn cho ngi. Lc no ngi cho ta, ta lin ci u. Th th ch no l ta khng ch th tm yu?". Xem Truyn ng lc 14 t 313b19-22. Xem thm truyn Thin s Thin Hi ni vi mt tiu th gi: "Ngi nu cm, ta nhm la. Ngi dn bn, ta d bt. Ta ph ry ngi ch no u?". Xem Truyn ng lc 15 t 324b6. Thin s Dc Sn mt m kinh hnh trn ni, my vt trng t, bn ci vang, truyn di 90 dm ng ti Phong dng. Th s L Cao nhn lm bi th tng: Tuyn c u c hip d tnh Chung nin v tng dic v nghinh Hu thi, trc thng c phong nh Nguyt h phi vn tiu nht thanh. Xem Truyn ng lc 14 t 312b22. Bn in i Nguyn ca An Thin di ci tn Trng khc i nam thin uyn truyn ng tp lc quyn thng chp v mt truyn s hon ton khc vi truyn s y v Khng L. N chp t 20a6-22a9: "Trong khong Thi Ninh i vua L Nhn Tn, c Thin s Khng L, ngi Li tr, huyn Chn nh, tnh Nam nh, h Nguyn, thng cng vi Gic Hi v T o Hnh kt lm ng ch. Nm ng 29 tui ba ngi i qua nc Thin trc, theo hc vi mt v Sa mn. c lc tr thn thng ri, bn quay tr v qu mnh, dng cha Din phc, chuyn tr ch i bi. By gi Khng L mun to cho nc i nam bn mn , ch him v nh ngho sc mn. Mt hm ng ngh ti nc Tng t rng tt c nhiu ng tt c th dng cho vic c to, bn lin rt ngn ng, i ln phng Bc, khch tr nh mt trng gi, ri xin t su tc dng cha. V trng gi ci ni rng: "Xa Lng Thi t dng cha, t rng ngn dm, vng rng khp t. Sao by gi li ly su tt t nh th ch chung g m lm?". m , bn tung o c sa ph khp mi dm t. V trng gi thy ng c php lm thn, bn em ht v con n ly t. T , c nh u qui y Tam bo. Ngy hm sau, ng mc php phc, cm gy vo triu, thng ng gia sn rng. Vua by gi ang bui th triu thnh chnh vn v hai ban, thy v S gi, bn triu vo hi: "Lo ng l dn ngi phng no, tn h l chi, n y c vic g?" V S gi tha: "Ti l bn tng ca mt nc nh, xut gia lu nm, nay mun to bn mn cho i nam, nhng v sc khng theo lng, cho nn ti khng ngi vt ni bng rng ngn dm n y. Ngng mong Thnh m rng tm lng b th cho mt t ng tt, tin vic to c". Vua hi: " bao nhiu?". S p: "Ch mt mnh bn tng thi, xin y mt bao ng, t mnh gnh v l ". Vua ni: "Phng Nam ng s xa xui, cho php S ty sc m ly, chng cn m ghi". V S ngho ly ht kho ng ri, m vn cha y mt bao, bn le li lc u, vo tu vic . Vua ngc nhin hi tic, nhng nghit v ha cho, nn khng th lm sao c. Vua em trm qun tin a v nc. V S ngho t chi, ni rng: "Mt bao ng, t mnh sc mang i, chng nhc a gnh". V S ngho i ra ngoi ri, bn ly gy quy bao m i mt cch nh nhng. Qua sng bn ly nn m ch, ri tr v. Trong pht chc ti bn Hong giang, bn ti cha Qunh lm, huyn ng triu, tnh Hi dng, c tng Pht i Pht Di , thp Bo thin kinh mt ngn, chung ln cha Ph li mt qu, vc ln cha Ph minh mt ci. S ng cn li em c hng chung cho cha x mnh, nng ba ngn ba trm cn. Li c cho cha Din phc, huyn Giao thy mt qu hng chung nng ba ngn cn. Cng qu hon thnh, bn lm bi k tn rng: Ci nn vt bin ln Mt giy mun dm ng Tng ng mt bao ht Tay ma sc ngn cn.

60

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

By gi Hong Nhn Tn xy in Hng Long nm sau mi xong, cc k trng l. Bng nghe trn rng hai con nh ng ku ln, ting nh sm to. Vua r khng vui. Lc y, v ch huy s tu: "Ch c Khng L v Gic Hi mi tr c loi qui vt ". Ch huy s tc th nhn lnh vo hm rm thng ging n trc am s, S hi: "Ch huy n sao tr th?" V ch huy tr li: "Thy sao bit trc chc tc ca ti?" S p: "Ta ci trng p my nhn vo thnh vua, nn sm bit vic ". Ngy S n kinh . Vua em mt cy inh ln ng vo ct in, ni rng: "Ai c th nh ci inh ra th lm Php ch". Khng L ly tay bt ci inh ra mt cch nh nhng v mt tng thn ch th hai con nh ng nghn c khng cn ku v giy lt rt xung t. Vua thng vng rng mt ngn cn, rung n nhang nm trm mu v phong lm Quc s. By gi vua Thn Tn tui mi 21, bng nhin bin lm mt con cp d, xng xo cn ngi, nanh vut d s. Vua phi dng mt chung vng m nht i. Th nghe con nt huyn Chn nh ht rng: Nc c L Thn Tn Triu nh mun chuyn thng Mun yn bnh thin h Phi c Nguyn Minh Khng Vua xung chiu cho v ch huy rng: "em thuyn i n S". V ch huy n am, S ci ni: "Phi chng chng l chuyn cu con cp d sao?". V ch huy hi: "Thy lm sao bit sm vy?". S p: "Ba mi nm trc y ta bit chuyn ny ri". S n, ln trn in vua ngi, ln ting ni: "Trm quan vui lng em nh du ln n y". Trong y, S thm mt trm ci kim, ri ni la t chy hng hc. Bn cnh ci chung gi vua. S ly tay m vo trong nh, ly ra mt trm ci kim, phng vo mnh vua, quyt rng: "Lm Thin t l qu". Vua t nhin lng ui vut nanh rt rng ht v tr li lm thn vua. Vua tr n bng vng rng mt ngn cn, rung n nhang mt ngn mu, vnh vin lm rung cha khng ghi vo s thu. S ra i ngy 14 thng 8 nm Bnh thn, n ngy 13 thng 6 nm Gip tut th mt. Hin nay, trc huyn l Th Xng, tnh H ni c n th L Quc S th thn tng S hin c bia k. Th dn o Tin mun i n nhang phng s". Trn y l tiu s ca Khng L theo bn in i Nguyn ca Thin uyn tp anh do Ho thng Phc in thc hin vo nm 1858 di ci tn Trng khc i nam thin uyn truyn ng tp lc quyn thng. N r rng l mt hn hp kh ln xn nhng vic lm khc nhau ca ba ngi khc nhau vo mt, y l chuyn i xin ng ca Khng L theo truyn thuyt m ni ting t th k th 14, nh An nam ch lc 15 t 147 ghi li chuyn Gic Hi cng Thng Huyn lm ri hai con nh ng v chuyn cha bnh vua L thn Tn ca Minh Khng. Chuyn ca Gic Hi th ghi trong tiu s Gic Hi. Chuyn ca Minh Khng cng th. Chng tt do , khng th no xy ra vi Khng L c. Tiu s dch trn ca Khng L nh vy chc chn l mt to dng hu k kh vng v, ti thiu l t bn in i L vo nm 1715 tr i. Vn by gi l ai to dng nn n? Phi chng Ho thng Phc in, ngi ng khc bn in 1858 trn? Trong li ta vit cho bn in nm , m b Pht in tng san cho in li trong Ng ch thin in thng yu k ng lc t 1b4-2a1, Phc in ni: "V pha nc ta th xa c Thin uyn lc l Thin uyn, tn l Tp anh, ghi li nhngbc thc c cao tng ca ba triu (inh, L, L) v trnh by s cuc i h". Nhng trong l ng khng phi mt v sai tri tht kh nghe. Cho nn ti hiu nh li, ri cho chp sch ra, in m cng b, nhm gi li bn xa, ring in lm quyn thng. Vit th ny, phi chng Phc in khng nh rng mnh khng phi l ngi to dng nn n?. Vy phi chng n n t ci bn, m Phc in dng v gi l "Cu bn Tiu sn t" ngha l " bn g c cha Tiu sn?" y l mt c th. Nhng v "Cu bn Tiu sn t" ny n in nm no v do ai? Ta khng bit mt t g ht. C k s ngh rng "Cu bn Tiu sn t" ny chnh l bn Thin uyn tp anh in nm 1715 y. Song, y d nhin ch l mt cch ngh v cn c, nu khng l hon ton sai lm, khi ta thy s sa i trm trng xy ra trn trong bn tiu s ca Khng L. Tnh to dng hu k trn ca bn tiu s cng bc l r rt vi s ng nht ca truyn Dng Khng L trong Lnh nam trch qui truyn vi bn tiu s ca Khng L trong Thin uyn tp anh ca chng ta khng nhng v ct truyn, m ngay c v vn t. Lnh nam trch qui truyn t 35: "Hi thanh, Nghim quang t, Khng L Thin s. Tnh DngTh, ni Hi thanh nhn gi, th nghip iu ng, S x k nghip nhi tng yn, c thng nim gia tr la ni mn kinh. Chng Thnh Gia Khnh nin gian, d Gic Hi vi o hu, tim ch H trch t th thn yn, tho y mc thc i vong k thn, ngoi tuyt tha cu, ni tu thin nh, tm thn nh mc, nht gic sng nhin. Tin nng phi khng l thy, phc h hng long, vn qui thin k, nhn mc chi trc. Hu tm quy c hng, sng t c chi. Nht nht hu th gi khi vn: "M t o lai v mng ch th tm yu, cm trnh k vn: on luyn thn tm th c thanh Sum sum trc cn i h linh Hu thn lai vn khng khng php Thn ti bnh bin nh tp hnh. S gic chi, vit: "Nh tng kinh lai, nh tng kinh lai, ng v nh th, ng v nh i, h x bt d nh tm nguyn?" Ni kha kha i tiu. S thng thuyt k vn: Tuyn c long x a kh c D hnh chung nht lc v d Hu th trc thng c phong nh Trng khiu nht thanh hn thi h. Hi tng i Khnh thp nin L Nhn Tn nin hiu K hi lc nguyt s tam nht, th tch, mn nhn thu x li hm tng vu t mn. Hu chiu qung k t, quyn h tam thin d phng hng ha". c qua truyn ny, c th thy n ng nht vi bn tiu s ca Khng L trong Thin uyn tp anh, tr mt vai sai khc nh nht do vic tam sao tht bn. Cng cn thm l, s ng nht tht ng ngc nhin. Phi chng c Thin uyn tp anh ln Lnh nam trch qui truyn sao truyn ca mnh t mt bn gc chung m Thin uyn tp anh cho bit l Nam tn t php ca Thng Chiu? Hay chng hoc nhng ngi hiu nh chng sao chp ln nhau? y l mt vn kh li cun cn phi c nghin cu mt cch nghim chnh.

61

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

22. THIN S Bn Tnh (1100 - 1176)

Am Bnh dng, ni Ch linh, Kit c1. Ngi Ph Din, Vnh khng2, h Kiu. S nh hiu hc, r l sinh t nh Pht, theo du nhn ngha nh Nho, nhn c ch ni Thin s Mn Gic cha Gic nguyn. Nm i nh th 2 (1141), S thng n ni trc tch. Hu bt Ngy Quc Bo3 hm m phm cch v c ca S, nn knh S nh bc thy. Sau S nhn li mi ca Thnh Dng cng cha4, n tr tr cha Cn an, thng pht i nguyn rng: "i i kip kip Pht khng m T gic, gic tha, Khng chia y, hu phng tin, Mt no cng v". dy: Vo mt hm trong thng Ging nm Trnh Ph th 1 (1176), S khng bnh, gi chng n Mt no, mt no5 Mo ui vy6
1

Lch triu hin chng loi ch, 3 t18b7-19a4 vit: "Ni Phng hong ti x Kit c xa thuc Phng nhn. nh ni ng thng khi sn xo ra ging hnh con phng ma. Thi Trn c xy in Lu quang v cung T cc.(...) di ni c ging, y c ngc chu, p nhuyn nh bn phi kh thnh chu. Bn ni c h Ba ba. Sn ni c cha L k. Khong u i Trn, o s Huyn Vn n c luyn an, gi l Huyn vn ng. Chu Vn Trinh, i Trn khi gi o t quan, thch phong cnh ca Ch linh, n ..." Bc thnh a d ch lc 2 v i nam nht thng ch, tnh Hi dng cng ghi nhng im tng t ni Ch linh Kit c ca truyn y nh vy phi l ni Phng hong va m t. X Kit c hin thuc huyn Ch linh tnh hi dng ngy nay. Am Bnh dng cho n i Trn cng cn. N l ni Trn Nhn Tn nhn ba n cng dng cui cng do Tuyn T hong thi hu dng, nh Tam t thc lc t 10b2 v Thnh ng lc t 36b5 ghi li. Tc lng Ph din, huyn Hoi c, tnh H ng ngy nay. Vnh khng l tn thi L ca huyn T lim, tc t huyn Hoi c. Xem ch thch (2) truyn Vn Phong. i nam nht thng ch, tnh H ni mc Th t cn ghi thm mt lng Ph din thuc huyn T lim y c ch Ph din v cu Ph din. Qu hng ca Bn Tnh chc ti lng Ph din ny. Lng Ph din ngy nay thuc huyn Hoi c, tnh H ng v cu Ph din cng gi l cu Din, bc ngang qua sng Nhu, cch cu Giy khong 10 cy s. Theo Ton th B3 t 31b1-3 th nm Thin Thun th 1 (1128) Ngy Quc Bo t chc Ni th gia ln lm T ty, ri lin ln lm Ni thng th, nm sau li ln lm Vin ngoi lang, ri n nm 1135 ln lm T ty lang trung. Sau khi L Thn Tn, tn Ngy Quc Bo khng cn thy nhc n na. Khng thy s liu no khc ni Ngy Quc Bo gi chc Hu bt. C bn i L ln bn i Nguyn u vit: "Thnh Dng cng chi thnh". Nhng chng ti nghi rng ch chi trong hp t l mt khc ln ca ch cha, bi v t dng ca chng gn nhau v bi v ch Thnh Dng vi li vit ch Thnh c b th mt bn thng vit tn cho nhng cng cha i L nh Kim Thnh, Thin Thnh... du hin ti chng ti cha tm ra mt cng cha thi L no tn Thnh Dng c. Cn cha Cn an c th l cha Cn an bn cnh vn miu ti th H ni, ni m vo th k 14 thc hin nhiu bn in kinh lun Pht gio m nay cn ghi. Nguyn vn: Nht qu. xc nh thm ni dung t ny, tham chiu cu vit sau y trong bi vn tin Qung Ninh ca o Khu Nht v nhng ngi khc Ngy ch: "Tuy xut x th , ph ngng d th, ch hng tr m tc, k qu nht gi". (Tuy xut x khc ng, nh ci nga khc dng, nhng n vic lm thnh vic chnh tr, lm p phong tc th no l mt vy). Xem Tam quc ch 11 t 21b9-10 Ba cu ni n tc th ma mo trong truyn c C Tu th. Theo th m v ca trc th ma mo (miu qu) nhn th m a n nh . Vua vng nghe m khng tin, gp khi Hin hong hu v v ca Dng T l Trnh Th u mc bnh, cho mi thy thuc n, h u ni: "y l bnh ma mo". Vua cho l em khc m ca Hong hu v v ca l em khc m ca Dng T nn nghi l do lm, bn mt sai anh ca l Mc ly tnh anh em m khuyn gii. Vua li nh t hu ni , ni l khng c. Vua khng bng lng i thnh Th s Thin chu. bn ra li on gin. Vua bn sai T bc x cao thch np ngn T Uy, i l chnh Hong Ph Hiu T v i l tha Dng Vin cng xt vic . Con ca l T A Ni ni mnh vn theo nh m n, thng th ma mo, mi n ngy T th cng n vo ban m v T l chut vy. Ma mo mi khi git ngi, ca ci ca nh ngi b git lng l di n nh nui ma mo. thng nh i ru, v ni: "Khng c tin mua". do th bo A Ni "co th sai ma mo n nh Vit cng, ta c tin". A Ni lin c ch. V vi ngy th

62 Xng n v chut Ha ra l qu Nu t r c Vng t l thy1. Ri ni bi k sau:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Thn huyn vn t khng tch sinh, Ging nh trong knh hin ra hnh, Hiu rnh ht thy u khng huyn, Tht tng pht giy thn huyn thnh2. Ni k xong, S tch, th 77 tui.3

ma mo lin n nh Dng T, Khai Hong nm th 11 (590) va t Tinh chu tr v. trong vn gi A Ni bo, c th sai ma mo n nh Hong hu khin b ban cho ta nhiu vt". A Ni li c ch, ma bn vo trong cung. Dng Vin bn sai A Ni gi ma mo Mn h ngoi tnh. Trong m A Ni t nhang vo mt bt cho, cm tha g m gi rng: "Mo ta c th n, ng trong cung na". Mt lt mt A Ni xanh l, nh b ai tri ko, ni rng: "Ma mo n". Vua em vic giao cho cng khanh bn ngh. K chng cng Ngu Hong ni: "Yu d l do ngi to nn, git ngi i th c th lm t n...". Xem Ty th 79 t 2b12-3a9.
1

Kim sinh l thy, ch v rt ra t thin o ngn trong Hn phi t, theo y th trong sng L ca t Kinh nam c vng. C lnh cm i vng, m nu phm ti th phi ti phanh thy ch. Nhng ngi ta vn tip tc i trm vng, v bit rng mnh c th khng b bt. Cho nn Hn phi t kt lun: "V khng bt ht c, th tuy c hnh pht phanh thy, chuyn n trm vng vn khng chm dt". Xem Hn phi t 9 t 9a4-11. Nguyn vn: Huyn thn bn t khng tch sanh Do nh knh trung (ni tm) xut hnh tng Gic liu nht thit khng Huyn thn tu du chng tht tng. C bn i L ln bn i Nguyn u chp nh vy. Chng ti tham chiu bi k th php ca Pht T b Thi trong Truyn ng lc 1 t 204c22-23, theo : Thn tng v tng trung sanh th Do nh huyn xut ch hnh tng Huyn nhn tm thc bn lai v Ti phc giai khng v s tru. V ngh ti thit li bi k th tch ca Bn Tnh nh sau: Huyn thn bn t khng tch sanh Do nh knh trung xut hnh tng Gic liu tm ni nht thit khng Huyn thn tu du chng tht tng. C y th Bn Tnh mt nm 1176 v th 77 tui. Do Tnh sinh nm 1100. Nu th lm sao c th ni "Tnh nhn c ch ni Thin s Mn Gic ca Gic Nguyn?" Bi v Mn Gic mt nm 1096 lc ng 45 tui, ngha l mt lc Tnh cha ra i. Vy hoc nm mt ca Gic chp sai, hoc tui th ca Tnh ghi ln. Chng ti ngh rng c hai trng hp u c th. Tui th ca Tnh c th ng ra l 97, nhng v ch Hn vit ch cu d ln vi ch tht, nn chp ln thnh 77. Nu Tnh qu sng n 97 tui th ng phi sinh vo nm 1080, ngha l sinh ra 16 nm trc khi Gic mt. Nhng vi tui 16 ny, d lch s phi thin cng c ghi mt s v c php vi s tui hay t hn nh trng hp o Tn, chng ti vn ngh n cn t qu cho mt ngi c php. V th, nm mt ca Mn Gic c th b chp sai. Xem ch thch (6) truyn Mn Gic trn.

63

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Mi

(Gm 12 ngi, 2 ngi khuyt lc)

23. THIN S Minh Tr (? - 1196)

(Trc tn Thin Tr)

Cha Phc thnh, in lnh1. Ngi lng Ph cm2, h T. S bm tnh thng tu, c khp cc sch. n tui 20, gp o Hu thng s, bn b tc xut gia, g trng bng huyn. Hiu r tn ch cc kinh Vin gic, Nhn Vng3, Php hoa v sch Truyn ng. S ging dy chng khng bit mt mi, nn c ban hiu Minh Tr. Mt hm, S ct c, c mt v Tng khoanh tay ng bn tri. S nm chic lim n trc mt v Tng, ct t mt gc c. V tng tha: "C nhn dy Ho thng ch ct c mt ci sao?" S cm chic lim a ln, v Tng nhn ly, bn ng th ct c. sao?"4 S ni: "Li nh c cu sau chng? Ngi ch ct c ci y, m khng ct c ci kia V tng ngh ri b i. S ni chuyn mt v Tng, bn cnh c mt v Tng khc ni: "Ni ht sc tc l Vn Th, im lng ht sc tc l Duy Ma"5 S bo: "Khng ni [27a1] khng im lng, chng phi l ng sao?". V Tng gt u. S bo: "Sao chng hin thn thng?" V Tng tha: "Chng t chi vic hin thn thng, ch s ho thng thu vo gio". S bo: "Ngi cha phi l con mt ngoi gio in6. Bn ni k: "Ngoi gio kh ring truyn Cao su vc T Pht
1

Lng in lnh tc lng Khng t, ni c cha th Pht Php vn, cha Phc Thnh, c Ton th B4 t 6b4, do L Anh Tn lp vo nm 1184. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, gia nhng bn ca sng Nguyt c tc sng Cu ngy nay, c ghi bn Ph cm. Bn ny nm gia hai bn Ph yn v u hn. u hn l qu hng ca An Vnh tin s khoa 1499, cn Ph yn l ca L Don Chp tin s khoa 1505, c hai lng y i Vit lch triu ng khoa lc ghi l thuc "ht Yn phong" tc thuc huyn Yn phong, tnh Bc ninh ngy nay. Ph cm do th cng phi thuc huyn . lng Ph cm i L nh vy cng l Ph cm huyn Yn Phong tnh Bc ninh ngy nay. Tc Pht thuyt nhn vng bt nh ba la mt kinh. Cu Ma La Thp dch, 2 quyn TK 245, gi thit rng bn dch ny l bn lu hnh nht vo thi L, bi v c mt bn dch th hai do Bt Khng thc hin khong nm 765 cng c tn Pht thuyt Nhn vng h quc bt nh ba la mt kinh, 2 quyn, TK 246. Thin s n Phong(...), mt hm, trong khi Thch u ct c, S khoanh tay ng mt bn. Thch u ling ci lim n trc mt S, lm t mt cng c. S ni: "Ho thng ct c ci ny, khng ct c ci kia". Thch u a ci lim ln. S n bt c, lm th ct c. Thch u ni: "Ngi ct c ci kia, khng ct c ci ny". Xem Truyn ng lc 8 t 259b11. Vn Th, Duy Ma Ct v 32 v b tt tho lun v php bt nh. Cc v kia, mi v, tu trng hp, u ni, la i i l bt nh. Vn Th ni: "V ngn, v thuyt, v th, v thc, vt ngoi i p l bt nh". Ri hi Duy Ma Ct. Duy Ma im lng. Nhn Vn Th tn thn. Xem Duy Ma Ct s thuyt kinh quyn trung, phm Bt nh php mn t 550b28-551c27. Thin s Ngng Sn Hu Tch trong lc ang ni chuyn vi mt v tng; mt v tng khc ng bn cnh, ni: "Ni l Vn Th, im lng l Duy Ma". S ni: "Khng ni khng im lng, h khng phi l ng sao?". V Tng im lng. S ni: "Sao khng hin thn thng?" Tng ni: "Khng t chi g s hin thn thng, ch s Ho thng thu vo gio in". S ni: "Xt ch ngi n, th cha c con mt ngoi gio in". Xem Truyn ng lc 11 t 283b9-c3.

64 Nu ngi mun r ch, Tm khi gia dim dng."1 k sau:

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Mt ngy thng no ca nm Bnh thn Thin T Gia Thy th 11 (1196), lc sp tch, S ni "Gi tng trng nc t, Khng nh cng khng hnh Sc thn l ci , Khng khng ting vng tm". Ni k xong, S yn lng m mt.

24. THIN S Tn Hc (? - 1200)

Cha Qun nh, ni Khng L. Ngi chu Minh, ph Thin c, h T. i i chuyn ngh khc kinh. Nh th Thanh gii, khng giao du ba bi. Nm 32 tui, theo Du thin s n ni Tin du, th pht vi o Hu. hu h ba nm. S su hiu tn ch, nhn mt mnh chng gy du phng, n cha Qun nh. C ln trc tng Pht [27b1], S t ngn tay v pht nguyn rng ln rng: "Trn lao nhiu kip, dt khng vng li". S chuyn tu php tam qun trong kinh Vin gic. Mi ngy ch n mt ba, hnh dung kh gy. Nhiu nm nh th, hon ton khng c v g chn nn, nn sau t php Tam qun chnh th.2 dy: Cng khanh s th, rt ngng m phong thi cao nh ca S, ua nhau theo hu. S thng C li tt c nhim C nhim tt c li C li c nhim B tt khng lm Khng li khng nhim B tt mi lm. Ngy 9 thng ging nm Canh thn3, Thin T Gia Thy th 15 (1200), S co bnh, gi chng n c bi k. "Ni rng cp beo Vn vn ln ln Nu mun phn bit Con ku m m"4.

Nguyn vn: Dng dim mch cu yn. Dng dim tc l th nh nng ma xun c trn ln vi bi m gia ni. Nhng con nai kht nc nhn thy nh nng tng l nc, ri c ui theo cho n lc cht. Xem Lng gi kinh 2. Chnh th l mt dch ngha ca ch tam mui (samdh). Qun kinh huyn ngha phn ni: "Gi l chnh th, khi tng v tm u dt, duyn v l u qun, tng ng vi tam mui, th gi l chnh th". Xem thm i tha ngha chng 13. Nguyn vn: Thin T Gia Thy ng nin Canh thn. Nhng c i Vit s lc 3 v Ton th B4 th Thin T Gia Thy th 5 tt phi nhm nm Canh tut, ch khng phi nm Canh thn. Nu l nm Canh thn, th n phi l nm Thin T Gia Thy th 15 (1200). y, chng ti ngh rng v ch tut kh vit ln thnh ch thn nn cho rng nguyn vn c l thiu ch thp trc ch ng, nn ngh c li thnh Thin T Gia Thy thp ng nin, v dch theo . Nguyn vn: T ti mu trc. i s Hng Nghim tp ng. Tr Nhn tng, "c cc": T ti mu trc T gic v xc

65 Ni xong S tch.

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

25. THIN S Tnh Khng (1091 - 1170)

Cha Khai quc, ph Thin c. Vn ngi Phc xuyn1, h Ng. Ban u xut gia v th gii C tc vin Sng phc ti chu minh. Nm 30 tui, S i hnh cc phng Nam, n cha Khai quc. Tri 5, 6 nm, tu hnh u , mi ngy ch dng mt ht go, ht m, ngi hoi khng ng, Mi ln nhp nh, thng tri nhiu ngy [28a1] mi dy. n tn bn phng n cng, cht cao nh ni. Hoc c k n rnh n trm, S tt bo ly nhng vt S hin c. By gi Nam Khng cng cha, mun xut trn, ring n xin S th gii. S bng lng th . Triu nh hay c, xung chiu bt S. Khi S ti khuyt, thn sc thn nhin, vua cng thm knh, phong lm thc c danh tng. S c t khng c. Mt hm S thng ng, c mt v Tng cm gy n hi: "Th no l php thn?". S p: "Php thn vn v hnh?" Li hi: "Th no l php nhn?". S p: "Php nhn vn khng m". Ri tip: "Trc mt khng php, trc mt. Php chng l ch ca tai mt". V tng bt ci ha h. S hi: "Ci iu chi?" V Tng p: "Ho thng l bc xut th s mt, nhng cha c tn ch, phi n tham vn o Hu mi c!" S hi: "n hi thy kia th c vic g?" V Tng bo: "Trn khng ngi lp; di khng cm di". S bn thay o, thng n o Hu ni Tin Du2.

Mu t cu vong ng duyn bt thc ng o xng ha Diu vn c cc Xem Truyn ng lc 29 t 452b16-18. Xem thm Bch nham lc 16 t 156a21-24 v ci cng n "ku m": C v s hi Knh Thanh: "Hc nhn ku, xin s m". Thanh p: "C sng li c khng?" V s p: "Nu khng sng th gp ngi l chuyn l" Thanh ni: "y l tn gia m c".
1

Phc Xuyn, i Vit lch triu ng khoa lc 2 c ghi mt lng tn Phc Xuyn, qu hng ca Phan Nhu, tin s khoa 1748, nhng li ghi lng Phc xuyn ht Tin phong. Song Tin phong l tn mt huyn Sn ty. iu chc chn l n phi nm pha bc ph Thin c, bi v trc khi n ti cha Khai quc ph Thin c, Tnh Khng phi "hnh cc nam phng". By gi, truyn ca Khng cng ni rng Khng "ban u xut gia vin Sng phc chu mnh. Nu vin Sng phc y l cha Sng phc dng ti lng Siu loi vo nm 1115, m i Vit s lc 2 t 21a2-3 ghi li, th lng Siu loi nh vy thuc vo Phc xuyn. V Phc xuyn tn mt chu i L m a phn c th gm huyn Siu loi, tc huyn Thun thnh tnh H bc ngy nay, vi mt s huyn khc cha th xc nh c. C l Sng phc nguyn trc l mt vin nh. n nm 1115 n c Linh Nhn thi hu xy dng li v i thnh cha. Chc vo nm ny Khng ri Sng Phc hnh cc xung cha Khai quc pha nam, bi v ta bit Khng mt vo nm 1170, lc ng hn 80 tui, m ng bt u hnh cc lc ng 30 tui. Thin s Gip Sn Thin Hi: "Mt hm o Ng cm gy n gp S thng ng, Tng hi: "Nh h th php thn?", S vit: "Php thn v tng". Vit: "Nh h th php nhn?". S vit: "Php nhn v h". S hu vit: "Mc tin v php, ti mc tin. Bt th mc tin php, phi nh mc s o". o Ng ni tiu. S ni sinh nghi, vn Ng: "H tiu?". Ng vit: "Ho thng nht ng xut th, v hu s, kh vng Ch trung, Hoa nh huyn, tham Thuyn T Ho thng kh". S vit: "Phng c hoch ph?". o Ng vit: "B S, thng v phin nga gi u, h v trc chy chi a". S toi dch phc trc ngh Hoa nh....Xem Truyn ng lc 15 t 323c25-324a7.

66

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng Hu ni: "- y khng phi khng c tn ch, nhng thy quyt chc bng cch no?."S ngm [28b1] Hu ht: "Ngay mt qu ri !"

ngh.

S lnh hi yu ch, nhn li nng khn, xch guc cho o Hu 3 nm. Sau S tr v cha c, thu nhn chng. Mt hm S hi hp chng ni k: "Trn khng mnh ngi lp Di khng ch cm di.1 Hoc i o thng n Hoc xch trng ra i. ng chuyn chuyn nhm ch T rng nhy p mi". V Tng hi: "T trc "trc ch" l ni ci g?"2 S p: "Ngy ngy i gt la Gi gi kho lm khng" Tng tha: "Con chng hiu" S dy: "Tri trng lun sng, My ni khut che". Ri s c k: Ngi tr khng ng o Ng o tc k n Nm di chn khch dui Sao bit ngy cng chn"3 Li hi: "Th no l Pht?" S p: "Nht nguyt sng ngi mun vn ci Ai hay my mc ph non sng". S p: "Mc ng ch gii ci lng tru S c anh hng vt c y" Li hi: " t v kinh ging hay khc?" S p: "Mun dm thuyn tu, u chu ca khuyt". Li hi: "Ho [29a1] thng c vic k c, sao khng ni cho hc nhn bit?"

Gip Sn Thin Hi. o Ng vit: "B s thng v phin nga gi u, h v trc chy chi a". Xem Truyn ng lc 15 t 324a1. Tng thng trc ch, vi thp ma thuyt? Gip Sn Thin Hi tng vn: "Tng thng lp T , Gio , Ho thng th gian vi thp ma ngn v?" S vit: "Tam nin bt thc phn, mc tin v c nhn". Xem Truyn ng lc 15 t 324a20-21. Nguyn vn: Tr nhn v ng o Ng o tc ngu nhn Thn cc cao nga khch, H thc ngy kim chn. So snh Gip Sn Thin Hi : S c bi tng: Minh minh v ng php Ng php khc m nhn Trng th lng cc thy V ngy dic v chn.

67

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S p: "ng thi la, ti vo go, ng kht thc, ti cm bt, ai ph ng u?"1 V Tng lin t ng.

Vo mt ngy thng no ca nm Chnh Long Bo ng th 8 (1170), khi sp th tch, S t gi chng, dn d: "Cc con hy kho gi mnh nh khi ta cn sng, ch c m trc m sinh ra quyn luyn bun ru".2 Na m hm y, S ngi kit gi m tch, th trn 80 tui.*{C duyn thoi ng ca truyn ny cng vi chuyn ca Ho thng Gip Sn trong Truyn ng 3 rt hp, song xt Lit t yu ng4 ca Hu Nht th u chp , khng dm ci chnh}.

26. THIN S i X (1120 - 1180)

Cha Bo c, ni V Ninh5. Ngi phng ng tc6 h Ha. Nh xut gia theo o Hu, ni Tin du, tp tnh Thin hc, bit s nt chnh ca n. S thng ngi tr tng thn ch Diu mn Ph Hin trong kinh Hoa nghim7 lm cng vic hng ngy. C lc S xa tc, b n, c tr khng ni nht nh. Cc Vng cng ua nhau n hu h S.
1

Thin s Gip Sn Thin Hi: Mt tiu s hu h lu nm, sau b i tham phng nhng khng c ch dng tm. Tiu s nghe n mi ngi ang x v Thin Hi hc thin, bn tr v ni vi Thin Hi: "Ho thng c s k c nh vy, sao khng sm ni cho con bit?". S p: "Ong nu cm, ti thi la, ng kht thc, ti cm bt, th ch no l ch c ph ng?". V tiu do m ng nhp. Xem Truyn ng lc 15 t 324b2-7. Gip Sn Thin Hi: "Ngy 7 thng 11 nm Tn su ng Trung Ho th nht (881), S mi ch s ti ni: "Ta cng vi chng tng ni o nhiu nm, ch su sc ca Pht php, mi mt ngi phi t bit ly, ta nay thn huyn ht thi tc phi i. Cc ngi nn kho gi gn, nh khi ta cn sng, ch c a theo ngi i m sinh ra bun b. Ni xong, n na m S lng l mt". Tc truyn ca Ho thng (m Nguyn vn y vit l ha ci) Thin Hi Gip sn, Phong chu, trong Truyn ng lc 15 t 323c20-324b28 ngy nay. Hi h Liu, ngi Kin nh, Qung chu, t ca c Thnh. Hi sinh nm 805 v mt nm 881 th 77 tui. Vi nhng dn chng trn, r rng c duyn thoi ng, tc nhng i thoi gia hai thy tr Thin s nhm to mt c duyn cho s gic ng, cho n cu ni cui cng trc khi mt ca Tnh Khng u phn ln ly ra t truyn ca Thin Hi. Lit t yu ng ca Hu Nht, Thin uyn tp anh dn hai ln, mt y v mt truyn Nguyn Hc. C vo hai dn chng ny th c th ni a s, nu khng tt c nhng c duyn thoi ng ca Thin uyn tp anh u ly ra t Lit t yu ng. Bi v ngay c trong c hai trng hp dn y, mc d c duyn thoi ng ca Tnh Khng cng nh ca Nguyn Hc hu nh hon ton ng nht vi c duyn thoi ng ca Gip Sn Thin Hi v Hu T trong Truyn ng lc, tc gi vn khng th loi b, vi l do l: "chng chp trong Lit t yu ng ca Hu Nht". Hu Nht ny l ai v sng vo khong no, ngy nay ta hin cha bit. V ni dung ca Lit t yu ng , ta bit mt phn no. Tc Tru Sn, i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, vit: "Tru sn, mt tn l ni V ninh pha ng huyn l Qu dng 12 dm, hnh ni lin tip, trn ni c Vit tnh. Tng truyn i Hng Vng, vua nh An n xm lng, ng qun di ni, ng thn vng nh ph, vua n cht ti ni , th nhn lp n th, lu nm n b hoang. n i Tn, Thi Lng li sa sang miu th. n Vng cm bi, khin tin Ma C trao cho Lng mt mn thuc tin, tr c bnh ngc kinh x l. Bn ni c n th tin Ma C, li c n th Triu V v Triu Vit Vng". An nam ch ni: "Ni V ninh ti chu V ninh, ni c Tnh cng, c rn tn Ngc kinh t, c m Vit vng". S ngoi k ni: "Triu ly ni V ninh cng vi An Dng Vng ging ha, tc l y". Ni V ninh nh vy l ni Tru ti huyn Qu dng tnh Bc ninh hin nay. V cha Bo c, i Vit s lc 2 t 11a8 vit: "Nm Long Thy Thi Bnh th 6 (1059) ma xun thng ba, vua i sn sng Nam bnh ti Lng chu, nhn n thm nh ph m Thn Cnh Nguyn, dng cha Sng nghim bo c chu V ninh". Cha Bo c nh vy gi cho phi l Sng nghim bo c v do L Thnh Tn dng vo nm 1059. Hin khng bit c cn vt tch g ca cha ny ti Tru sn hay khng? Bc thnh a d ch lc 1 c chp tn phng ng tc gia nhng ph phng ca thnh ph H ni u thi Gia Long. Trong bn tng ca huyn Th xng, y l nhng tng Hu tc, Hu tc, Tin nghim v T nghim, n u ghi l phng ng tc. Phng ny nh vy c th l mt ng di n thng qua bn tng, hay cng c th l n vo ni bn tng y gip gii nhau. V thiu bn , chng ti cha th xc nh c. Nhng c Phng nh d a ch 2 th phng ng tc vo tng Hu tc. My tng khc khng thy ghi. Hoa nghim diu mn Ph Hin thn ch, tc Tc tt mn Ph Hin hnh nguyn la ni, c l do Bt Khng thm vo trong li nguyn ca Ph Hin trong bn dch kinh Hoa nghim 40 TK293 t 847a2-848b9 ca ng v sau ny trch thnh mt bn vn ring r, m ngi ta gi l Ph Hin b tt hnh nguyn tn TK297 t 880a1-882c17. N c: "Nng ma tt r gi a v ca nam t tha nghit a nam. n a mu ph ra v ngh d sa ph ha".

68

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Kin Ninh Vng1 v Thin Cc cng cha2 cng ht lng tn knh. S thng H nham ti Tuyn minh3, lp cha gio ha [28b1], hc tr n hc rt ng. C v S nc Tng hiu Nham ng, nghe ting cm m, bn t mt ngn tay cng dng. Ngi ta nghi S c yu thut, nn trong khong Thin Cm Ch Bo (1174 - 1175), Thi u Anh V4 ra lnh bt vo trong cm, ht li nghim trch. S vn khng c v g l s hi. Thin Cc tu xin th ra, nn S c khi. chng?" Mt hm, vua L Anh Tng cho mi S vo hi: "Trm nhiu phin hoc, c php thut g tr

S tu: "Php 12 Nhn duyn l cn bn ca s tip ni sinh t, nu dng n tr, th l phng thuc vy". Vua li hi v yu ch ca n. S tu: "V minh nhn duyn hnh, cho n lo, bun, kh, no. Mun cu qu Bch Chi Pht nn ni n 12 nhn duyn5, tr thn ny th khng cn nghip phin no na". Vua ni: "Th th Trm phi tnh tm tu tp".

i Vit s lc 3 t 11a6-8 vit: "Nm Trinh Ph th 10 (1185) ma xun, Kin Ninh Vng Long ch em qun 12 ngn ngi hn, i nh Lo ni Linh sch tr th trn La sch. Qun n thn gia, bn sai ngi i chiu d. Th qun inh V, quan lang inh Sng v.v ... u hng. Long ch bt ht ..." Kin Ninh Vng nh vy l tc ca L Long ch, con ca L Anh Tn. V s vic , Ton th B4 t 21a8 vit: "Trinh Ph nm th 10 ma thu thng 7, sai Kin Khng Vng Long ch em qun i nh cc bn mi Vim sch, bnh nh c". Th th Kin Ninh Vng v Kin Khng Vng l mt ngi. Ta khng hiu ti sao Ton th lic Kin Khng Vng. C l b ngi i L Trung Hng ci ch Ninh thnh ch Khng trnh hy ca L Trang Tn chng?. i Vit s lc 3 t 7b2-3 vit: "nm Chnh Long Bo ng th 5 (1167) g Thin Cc cng cha cho chu mc Lng chu Hoi Trung Hu". n nm Tr Bnh Long ng th nm (1209) n li vit t 19b4-7: "Vua sai Phm Du n Hng l hun luyn qun s, mun nh ngi Thun lu. Khi ngi Hng L ti n ng hn, th Du ang cn cng Thin Cc cng cha thng dm, khng bit hn qu lc, bn cng vi ngi Hng L mt nhau". Du bn ln thuyn do ng sng m i, ti bn C chu ln b i ti x A co Ma lng th b ngi Bc giang l Nguyn Nu v Nguyn Ni bt, a ti vng t Sm git". Khng nhng Phm Du cht trong tay c cng cha ny, m mt tay kit hit khc cng s ngi khc cng sp mt, y l T Trung T, i Vit s lc 3 t 22a7-8 vit: "Nm Kin Gia th nht (1211) thng 6 T Trung T m n nh Gia lm cng Thin Cc cng cha thng dm, b chng nng l quan ni hu Vng Thng git". Nm sau, nh c Lng chu b ngha qun inh Ci ly ca ci. n nm 1214, L Hu Tn cng m n n nh c. y l nhng g ta hin bit v c cng cha kh o hoa ny ca triu L. Nguyn vn: Tuyn minh h nham. C ngi dch l "hang Tuyn minh h", nhng Tuyn minh vn l tn mt tri, m Ton th B4 t 2a5 ni ti khi k ra vic tham d trn nh chng ngha qun Thn Li ca ch tri Tuyn minh l Trn Thim, cn H nham th i nam nht thng ch, tnh Sn ty, dn Thin h qun quc li bnh, ni: "Nm Minh Vnh lc th 5 (1407) mi t ph Giao chu th chu Tuyn giang lnh ba huyn Ty lan, ng lan v H nham. Nm Vnh lc th 13 (1415) sp nhp huyn H nham vo chu Tuyn Giang". Vy H nham l tn mt huyn thi thuc Minh, v c truyn i X y th n c th l tn huyn thi L, Trn na. i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc T qun, cn chp mt ngi cha tn H nham. N vit: "Cha H nham ti sn phn x Vn nham huyn Hng quan, trn vch c ba ch ln "H nham cng", gn pha ng c ni Mn, pha ty c sng L v ngn ni Am chy bn cnh, l thng cnh ca mt phng. Khong nm L Hng c, th dn dng lu trn ng, mi nm ngy mng nm thng ging, s n u hi li i xem chi. Khong nm i Chnh i Nhun Mc, trng tu li, mi i tn l H nham, c bia k". Nh th, H nham khng nhng l tn huyn H nham v t chc c lng H nham, m cn c g H nham, hay H nham cng ti phn ni ca x Vn nham, huyn Hng quan tnh Sn ty thi Nguyn, tc phn t pha na ng bc ti huyn oan hng tnh Vnh ph hin nay ti t ngn sng L v sng Chy. X Vn nham hin pha nam ch hp lu ca hai con sng y. D i nam nht thng ch c ni ci tn cha H nham n thi Mc mi c tn, ta vn c th gi thit n rt c th dng t thi L v chc bt u vi nh s i X ni ti y. Mt cuc nghin cu hin a tng lai s gii p vn cho ta. Ton th B4 t 14a4 ni: "i nh nm th 19 (1158) ma thu thng 8 Anh V cht". Nu vy, lm g c truyn "trong khong Thin Cm Ch Bo (1174-1175) Thi y Anh V ra lnh bt i X vo cung cm v ht li nghim trch" ni ti y. Phi chng Ton th chp sai nm mt ca Anh V? y l mt c th, c vo mt s trng hp sai khc xy ra. Php mi hai nhn duyn hay o l 12 nhn duyn l mt phm tr c bn ca t tng Pht gio nhm gii thch s sng cht ca con ngi. Khi hnh t ci thc tin gi cht, ta hi nguyn nhn ti sao, th cu tr li l v c s sinh ra. Hi ti sao c s sinh ra, ta tr li v s c thai. Hi ti sao c thai, ta tr li l v c s giao cu. Hi ti sao c s giao cu, ta tr li l v c s thng yu. Hi ti sao c yu thng, tr li v c cm gic. Hi sao li c cm gic, ta tr li l v c va chm. Ti sao c va chm, ta tr li l v c su gic quan. Ti sao c su gic quan, ta tr li l v c nhng iu kin tm l v vt l. Hi ti sao c nhng iu kin tm l v vt l, ta tr li v c thc. Hi ti sao c thc, ta tr li v c hnh ng lin tc. Hi ti sao c hnh

69

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

S tu: "Khi gi c nghip thc an tnh, tc l thanh trng c phin no, ch khng cn c php no khc ng tu tp c. Ngy xa Lng V 1 thng em vic hi Thin s Bo Ch2, Bo Ch cng p nh th. Nay ti cng xin trm trnh vi [30a1] b h iu y ht nh vy3. n ngy mng 5 thng 2 nm Trinh Ph th 5 (1180) S dn d t ri ni k: "Bn rn cng lng4 vn trng trn, Ni cao nm un5 chng b con, Linh minh chn tnh khng ngn ngi Sinh t Nit bn n vn vng". Li ni: "Tr tr rng nga 6 Thng ngy ku n m Trn ng ai cng qua Khng i ngi trn nga. n canh 5, S ung thuc c ri mt, th 61 tui.

ng, ta tr li v v minh. y l mt dy chuyn 12 khu kt ni vi nhau, m t ng Pht hc Trung quc thng gi l v minh, hnh , thc, danh sc, lc nhp, xc, th, i, th, hu, sanh, lo t. S lin h gia 12 khu ny, t Pht hc Trung quc thng din t bng ch duyn. Do th, khi ni v minh duyn hnh, c ngha v minh lm iu kin cho hnh ng xut hin. Hay ni, hnh duyn thc, tc cng ni, hnh lm iu kin cho thc ra i cho n s ra i ca lo bun, kh no tc bt ngun t s sinh ra. V c mt lin h nhn qu lin tc nh th, ngha l mt s lin h trong nhn tr thnh qu v qu tr thnh nhn nn 12 khu trn c gi l 12 nhn duyn. Kinh sch Pht gio khng nh rng o l 12 nhn duyn va m t c th c khm ph trong nhng lc v ti nhng ni khng c t tng hay kinh sch Pht gio. Nhng ngi khm ph ra o l khng da hay nh Pht gio th Pht gio gi h l nhng Bch Chi Pht, tc nhng ngi gic ng nh vo chnh mnh v ch mt mnh mnh m thi. Bch Chi Pht l mt phin m ch Phn Pratyekabuddha, m t Pht hc Trung quc dch l "c gic".
1

Lng V hay vua V nh Lng, tn tht l Tiu Din, ngi lt nh T ti min Nam Trung quc v lp nn nh Lng vo nm 502. n nm 549, Hu Cnh khi ngha v bc t ti i thnh. Lng V thng c coi l v vua sng thng Pht gio nht trong lch s cc vua cha Trung quc. Xem Lng th 1-2 Bo Ch (419 ?- 515), mt nh s c nhng hnh tung tng t nh ca i X y, c nhng lin h sm ng vi Lng V . V cuc i ng xem Truyn ng lc 27 t 429c18-430a23. on i thoi gia L Anh Tn v i X y hon ton ly ra t truyn ca Bo Ch trong Truyn ng lc 27 t 430a6-11, theo y (Lng V) mt hm hi Bo Ch rng: " t phin hoc, ly g m cha?" S p: "Ly 12. K hiu bit cho rng 12 nhn duyn l thuc tr phin hoc". Li hi v ch ca 12. S p: " ch ti trong 12 ch vit ch th gi ca ng h. K hiu bit cho rng n c vit vo trong 12 gi khc." Li hi: " t lc no th c tnh tm m tu hnh?" S p: "An lc tm. K hiu bit cho rng tu hnh nhng gii cm l lm ng ngh, ngha l n lc ti c cho sung sng th mi thi". Hnh nh ly t phm Quang minh bin chiu cao qu c vng B tt ca kinh i bt nit bn, theo y c mt ng vua em bn con rn c ng chung vo mt ci lng, bo ngi th thn nui dng. Nu cho chng khng va lng th ngi b x t. Ngi b chy, vua cho nm ngi chin la ui bt li. ui khng kp, bn sai mt ngi gi b hin lnh i d d, th ngi kia i n mt lng trng vng. Va ti, ngi kia nghe ni m s c su tn cp n cp. Bn s hi, chy n gp mt con sng cun cun nc. Bn quyt vt qua, bt gi mi gii thot thnh thi. Bn con rn c y, kinh ny ni l d cho bn nhn t vt cht to nn con ngi, y l t, nc, gi, la. T Pht hc Trung quc gi l t i. Xem i bt nit bn kinh 23. Hnh nh ly t phm S T Hng B Tt ca kinh i bt nit bn, y, s sinh, gi, bnh , cht ca con ngi c v vi bn ngn ni ln "t bn phng n mun hi nhn dn". Xem i bt nit bn kinh 29. Ng m, tc nm nhn t tmvt l to nn con ngi, y l vt cht, cm gic, tng tng, ch, v tri gic hay nhn thc. T Pht hc Trung quc thng gi sc, th, tng, hnh, thc. Nga , tru t, Thin gia thng dng ch cho cng v ca thin. Thin s Thy Nham, Cng hun vn p: "N ngu m tn trng m nguyt Thch m gia tin bt chuyn u". (Tru t ung ht trng m lng Nga roi qut chng ngoanh u). Xem Nhn thin nhn mc 3 t 316b5-6

70

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

27. THIN S Tnh Lc (1112 - 1175)

Am Vit vng tr, Tnh Cng, V ninh1 ngi Ct lng, V bnh2 h Ng, tn Trm. Thu nh S thng minh, bin ti, s trng ngh vn, th ch cng gii. Trong khi du hc, c gp o Hu, ni Tin du, bn quyn luyn nhau, nh cy kim ht ci, nn gi lng t Phat, mc o c, n cy l, phc hu cng tu, tri my tinh sng, lng cng bn cht. o Hu thng bo: "Tm n Ch Pht, ngi c sn, khng cn theo ai m c." S tha: " c thy ch dy, nhng nay nn tr ni no?" o Hu bo: "Chng cn i u xa, ti V ninh l tt" (30b1). S thng ln ni, ct am c, tu. Trong 12 thi, S l Pht sm hi, thm nhp c php mn nim Pht tam mui3 nn m thanh trong tro nh ting Phm thin. Thng ging kinh Vin gic, ngha l nu c ch no cha n, S ch thn ci chnh. Ngi by gi bo trong ming S hng hong4.

i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Sn xuyn, trong khi vit v Tru sn, ni: "Tru sn, mt tn l ni V ninh", ri dn An nam ch rng: "Ni V ninh chu V ninh, c Tnh cng v c Thch x gi l Ngc kinh t, li c m ca Vit Vng. Tnh cng nh vy l mt ci g trn ni Tru hin nay. Ci g ny v c mt ci ging, nn gi l g Ging hay Tnh cng. Bn cnh g c l c mt ci m v v n gn m ca Vit Vng, nn gi l Vit Vng tr hay Vng tr. Cn V ninh, ci tn t ra t thi Tn Ng, n thi L vn cn dng gi mt chu. i Vit s lc 2 t 11a8 ni: "Nm Long Thy Thi Bnh th 6 (1059) vua dng cha Sng nghim bo c chu V ninh" t chu ny ngy nay thuc a phn hai huyn Qu dng v V Giang tnh Bc ninh. Theo Cng mc tin bin 3 t15a1-4 th "V bnh vn t huyn Phong kh, khong u i Ng t ra, gm c 7 huyn. i Ty b qun, i lm huyn Long bnh, i ng i lm huyn V bnh, sau li t lm ng chu. i inh v L ly lm hai ph Tin hng v Khoi chu, nay l t tnh Hng yn vy". i nam nht thng ch tnh Hng Yn, mc phn d cng c mt kin tng t, y l t ng chu v Khoi chu lm tn cho qunV bnh i Lng, ri ch chp l "chp trong s L Cao Tn". Ton th B4 t 25a8 c ghi "Nm Tr Bnh Long ng th 5 (1209) ma xun thng ging Phm Bnh Di em ngi ng chu v Khoi chu i nh Phm Du". Nhng khng ni g n chuyn t tn ng chu v Khoi chu cho V Bnh ht. M truyn Tnh Lc y xc nhn l ci tn V bnh cho ti thi L vn ang cn dng. Cc s sch Trung quc th Nguyn ha qun huyn ch 38 t 12b4-9 ni "huyn V bnh, t huyn l n ph l (Gio chu) pha ty nam 19 dm, vn l t thnh bn mi Ph nghim. Nm Kin Hoch th 3 (271) i Qui Mng Hu nh Ng nh tan bn mi Ph nghim t qun V bnh, nm Khai Hong th 10 (590) b qun, lp huyn Sng bnh thuc Giao chu. Nm V c th 4 (621) i tn l V bnh". Huyn V Bnh nh vy vo pha ng bc ca ph tr Giao chu, m vo thi L Ct Ph vit Nguyn ho qun huyn ch, tc nhng nm 806-820, th ti phn t ca th H ni ngy nay. C vo m t th huyn V bnh c th vo a phn tnh Hng yn lm. Thi bnh hon v k 17t 8b9-9a3 cng c nhng m t tng t. N vit: "Huyn V bnh, nh Ng t qun V bnh, nh Ty i thnh huyn. N vn l huyn Phong Kh thi Hn. Khong u nm Kin V, ngi con gi huyn M linh tn Trng Trc lm phn, nh hm Giao ch. M Vin em qun ti nh, ba nm mi bnh. V bn t thm hai huyn Vng hi v Phong kh. Phong kh tc huyn ny. i Tu gi n l Long bnh. ng V c nm th 4 (621) i n lm huyn V bnh". Nhng mu tin ca Nhc s y u chp li Nguyn vn ca phn a l v huyn V bnh trong Cu ng th 41 t 43a811, Tn ng th 43 thng t 10a1 cng khng c mt im g mi l. Chng ti ngh rng, c vo nhng ti liu Trung quc va dn th huyn V bnh i ng cho n i L vn l mt a phn vi nhng thm bt ct xn no . V bnh thi nh L rt c th l tn mt qun hay mt chu, v n nm ti phn t tnh Hng yn ngy nay. Bc thnh a d ch lc 3 t 18b2 v 19a2 c k mt tng x tn Ct dng thuc huyn Ph dung v mt tng x tn Ct lng thuc huyn Tin l, ph Khoi chu. Ct lng qu hng ca Tnh Lc y c th gm a phn cc tng Ct dng v Ct lng va ni. Nim Pht tam mui, Phn: Buddhnusmrti-samdhi. phng php Thin nh bng cch nh ngh n Pht. S nh ngh ny hoc bng mt lng qun tng nhng nt p ca xc thn Pht hay tht tng ca php thn Pht th gi l qun tng nim Pht, hoc bng mt lng c tng tn Pht th gi l danh xng nim Pht. y l nhn hnh ca vic nim Pht. n khi vo thin nh m thy c chnh Pht hin ra trc mt hay thy c php thn Pht, th y l kt qu ca vic nim Pht tam mui. Xem Qun v lng th kinh TK 365 v Nim pht tam mui kinh 7 TK 1996. Hng hong theo Thn nng bn tho kinh l mt loi c th lm cho ngi ta "nh ngi thn tin" v chng li c bnh do t ma qu qui to ra. Ng Ph gii thch n l th hng ca cc loi an nn gi l hng hong. Xem Thn nng bn tho kinh 2 t 2b1-11 v Bn tho cng mc 9 t 21b9-28b1. c bit y l cht ngi Trung quc thng dng bi xo nhng ch vit sai. Cho nn v sau ni ngi no c hng hong trong ming l mun ni ngi gii bin lun, c th sa sai ngi khc.

71

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Vo mt thng no ca nm Thin Cm th 2 (1175)1, S co bnh gi mn n dy: "Cc ngi ht thy u l k hc o. Lng sing cng dng Pht, khng ngoi vic ch nhm khin dt tr cc c nghip. Tm v ming nim tng phi tin, hiu, nghe, bit. ch vng v yn lng, gn gi thin tri thc, m li ho vui, ni nng ng lc, trong khng s khip, hiu r ngha l, xa la ngu m, an tr bt ng, xem ht mi php v thng v ng, v tc v vi, ch la phn bit. l ngi hc o. Ta nay ho duyn xong". Ri S ni bi k sau: "Trc tuy ni ct sau ni hung T y theo xa hu chng tng V gp thy rng lm con Pht 2 Cht trng chut hin lng v cng".3 Ni xong S ngi ngay ngn [31a1] th tch, th 64 tui.

28. THIN S Tr Bo (? - 1190)

Cha Thanh tc, ni Du h, lng Ct li hy4, Thng lc. Ngi din5 Vnh Khng, h Nguyn, nguyn l cu ca Thi y T Hin Thnh6, triu vua Anh Tn nh L. B tc xut gia, ti cha ni , thng mc o rch, n go lt, 10 nm cha thay mt chic o, ba ngy khng nu mt ni cm, tay chn chai cp, thn th kh gy. Thy mt k ngho th vng tay trnh ng, gp mt sa mn th qu gi l bi. Sing tu thin nh, n 6 nm th o thnh, bn chng gy xung ni, hoc sa cu ng, hoc dng cha thp, tu duyn khuyn khch mi ngi, khng mng li dng. C ln, c v Tng hi: "Sanh t u li, cht s v u?".

Tha Tin l t ca Lu Huyn i Tn Ng v ca Thi Hu i Bc chu. H u l nhng trung v cng thn ca hai triu i y. Xem Ng ch 20 t 2a2-3a1 v Chu th 27 t 2b13-4b6. Nguyn vn: V ng hin long vi Pht t. Hin long l mt t ly t qu cn ca Chu dch: "Hin long ti in, li kin i nhn". (Rng ra rung, li thy i nhn). Khng t gii thch: c rng chnh trung th li ni thng m tin, vic lm thng m cn thn, trnh iu t m gi lng thnh, gii vic i m khng khoe khoang, c hnh rng gio ho. Dch ni: "Rng ra rung, nn thy i nhn, l c ca vua vy." Xem Chu dch 1 t 2b7-10. Nguyn vn: Ht to th xut tch v cng. Chut trong cu ny l ch bn by ti ph hoi quc dn, mt t ly ra thin Chnh l ca Thuyt uyn: "T Hon Cng hi Qun Trng: "Nc c nn g?" Qun Trng p: "Nn l nn chut x. Hon Cng hi: "Sao gi th? Qun Trng p: ci x l do b cy m trt t ln. Chut nhn n g vo. t chng i th s chy cy. Tt chng i th s l t. Chng do khng th git c l v ngi x. Nc cng c loi chut x, tc l k hu h hai bn vua vy. Bn trong th chng bng bt vic thin c i vi vua. Bn ngoi th chng mua bn quyn hnh i vi dn. khng dit chng th nc lon, m git chng th b vua xt hi. Nn chng c chim ly vua m sng. y tc l bn chut x ca nc vy". Xem Thuyt uyn 7 t 11a1-7. Nhng t liu thi L , Trn hin cn th hoc c tn Ct li, hoc c tn Li hy, ch cha thy ti liu no c tn Ct li hy. V tn Ct li, i Vit s lc 3 t 24a2, ghi li s vic "nm Kin Gia th 2 (1212) thng 2 Nguyn T tn cng ngi ct li l Ng Thng V cao, b tn c trng, bn tr v xm Ty dng, tun hn l giao cu vi n b, kh c pht li m cht". Cn tn Li hy, vn bia ca cha Bo n ti x Thp miu, huyn Yn lng, tnh Vnh ph dng nm Tr bnh Long ng th 5 (1210) triu L Cao Tn th ghi n nh mt tn x. V v tr n, xem ch thch (2) truyn Khung Vit. Cng mc tin bin 4 t 12a4-6 vit: " Din l t Giao ch xa, nm ng V c th 4 (621) t huyn Din cng vi T lim v V lp l ba huyn u thuc Giao ch, S c chua din l x H m T lim. X y c n th Bt lang thn, " tc l n th Nh Lang vy". S c m Cng mc dn ra y tc l Ton th N4 t 20a1. Kin vn tiu lc 6 t 1b5-7 cng lp li nhng g Ton th ni, nh Cng mc dn. N vit: "X H M, s ni tc l thnh din, ni ca Triu Vit Vng". X c n th Bt lang thn, tc l L Nh Lang, r ca Triu Vit Vng. i nam nht thng ch, tnh H ni , mc T miu cng ghi th. Qu hng ca Tr Bo nh vy phi l lng H m, huyn Hoi c, tnh H ty ngy nay. T Hin Thnh (? - 1179). C i Vit s lc 3 v Ton th B4 th trong trn nh chng ngha qun Thn Li vo nm 1139 (Ton th ghi vo nm 1141) T Hin Thnh mang chc Thi ph. n nm 1159, Ton th B4 t 14a 7 ni: "Vua phong T Hin Thnh lm Thi u".

72

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng S trm ngm suy ngh, th v tng y bo: "Trong lc ngm ngh th my trng bay xa ngn S khng p c. V Tng y lin qut: "Cha tt m khng c Pht".1

dm".

Ni ri bn b i. S t than rng: "Ta tuy c tm xut [31b1] gia, nhng cha t c yu ch ca ngi xut gia. Nh k o ging, d o n chn nhn m khng ti mch, cn phi b ging, hung l tu thn m chng ng o th phng c ch g?". T , S i khp bn phng, tm hi cc hng tri thc. Nghe o Hu ang gio ho ni Tin du, bn n bi kin hi rng: "Sinh t u n, cht ri li i u?". Hu p: "Sinh khng t u li, cht cng chng v u". S tha: "Th chng l ri vo ch h v sao?" Hu bo: "Chn tnh trn y mu nhim, bn th vn khng tch, vn dng t ti khng ng vi sinh t. V l m sinh khng t u n, cht cng chng v u". S nghe li bn tnh ng, ri ni: "Chng nhn gi cun my bay sch, Sao thy tri xanh mun dm thu?"2 o Hu hi: "ng thy c g?" S tha: "Quen nhau khp thin h, Tri m c my ngi !"3 Ri t t tr v ni. T y, S ni ngang, ni dc nh chi nhng la. Mt hm S thng ng, Tng tc ng nght, c ngi hi: "Th no l tri tc?" S p: "Ngi xut gia [32a1] ti gia u dng li tri tc. Nu tri tc th ngoi chng ln ngi, ttrong khng tn mnh. Vt nh nht nh l rau ngn c, ngi khng cho, mnh chng nn ly. Hung g nhng vt khc thuc ca ngi. Hy dy ln ci tng l vt ca ngi th mnh rt cuc khng v chng m sinh lng trm cp. Cho n th thip ca ngi, hy dy ln ci tng l th thip ca ngi, th mnh cng khng v th m sinh lng dm. Cc ngi nghe ta ni k:

v ch ly t cu nhn xt v V Nghip ca o Nht. Khi Nht ln u tin gp Nghip, thy vc dng Nghip cao ln. Ting ni nh chung, Nht bo: "Cha Pht vi vi, m trong khng c Pht" (nguy nguy Pht ng, k trung v Pht). Xem Truyn ng lc 8, t 257a8-9. Xem thm chuyn Thn Tn, theo Tn, sau khi b thy mnh n hc vi Bch Trng ri tr v, thy Tn hi: "Con b ch ta i ri, gi c c s nghip g khng?" Tn p: "Khng c s nghip g ro", nn b thy sai hu h. Mt hm ng bt Tn tm cho ng, Tn v vo lng ng ni: "in Pht p m Pht khng thing". (Ho s Pht in, nhi Pht bt thnh). Xem Truyn ng lc 9 t 168a10-14. C ngi hi Tn Trit: "Tnh a nhiu u ti lm sao hiu r?" Trit p: "My ni gi cun, bu tri bng trong". Xem Truyn ng lc 12 t 293a 22-23. Trng Sinh hi Huyn Sa S B: "Ho thng c thy r rng ch thy khng ?" B p: "Bit nhau khp thin h" (Tng thc mn thin h). Xem Truyn ng lc 18 t 347a13-14. Xem thm Vin Ng Pht Qu thin s ng lc 1 t 715b24. Thin s K Bng thng ng, chp tay hi: "Bit nhau khp thin h, Tri m c my ngi". (Tng thc mn thin h Tri m nng k nhn) Xem Truyn ng lc 2 t 476b 20-21. Cu sau t Ng ng hi nguyn. Xem thm cu hi trong truyn Din Chiu Truyn ng lc 12 t 302a24-25 Can mc phng Vn hu Tri m hu k nhn.

73

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "B tt ca mnh bit thi, Ca ngi chng mun ch thng yu . L rau khng biu, ta khng ly, Khng tng ca ngi, c ngc treo, B tt v mnh bit thi. Sao cn ham mun v con ngi, Thip th ai ny lo gn gi, Sao n lng mnh ngh l li".1

n ngy 14 thng 4 nm Thin T Gia Thy th 5 (1190), triu vua L Cao Tn, S co bnh ri mt. t lm l ho tng, thu linh ct, xy thp th ti ca ni.

29. THIN S Trng Nguyn (1110 - 1165)

Cha Sc Thin vng, ni V linh, ch Bnh l2 [32b1]. Ngi Trng nguyn, Tin du3, h Phan, ging di Thch t. Lc u xut gia, c o Hu cha Quang minh n kh, bn i thng vo ni n tu. Mc o c, n ht d. S sut ngy lm bn vi sui , kh, vn. Trong 12 thi, S ti luyn thn tm, thun nht mt mnh, dng tr kinh. Tri 5, 6 nm, ngi ta cha tng nom c bng dng. Vua L Anh Tn nghe danh, ngng m o hnh ca S, mun gp m khng th c. Vua bn sai bn c ca S l Phin thn L Hi, i d S v kinh , khi ti kinh, S cha Hng st. S t hi hn, trn tr v, gi mn n dy rng: "Hng ngi thn kh lng ngui, khng phi cho th gian tr ngy lm vt. Bi v ch hnh ca ta cha c thun phc, nn sut na b cc th by lng vy khn. Hy nghe k ta y: "Rng xanh con nh vn m v4 Hin thnh ngn xa chng th ghi, Oanh ht xun v hoa n r, Cc ci thu n dng hnh chi". Li thng bo mi ngi: "L thay ! L thay ! Cc chng sinh y, sao c y tr tu ca Nh Lai m ngu [33a1] si, m hoc chng thy, chng bit, ta thng em o l dy d khin cho h vnh vin xa la vng tng chp trc trong t thn, m thy c tr tu rng ln ca Nh Lai, li ch an lc".

v ch ca on vn v bi k trn y rt ra t chng Ly cu ca phm Thp a trong kinh Hoa nghim: "B tt t t ti, thng tri ch tc, tha t th, bt dc xm tn. Nhc vt thuc tha, khi tha vt tng, chung bt th, nhi sanh o tm. Ni tr tho dip, bt d bt th, h hung k d, t sinh chi c. Tnh bt t dm. B tt t th tri tc, bt cn tha th. tha th thip tha s h n, thn tc mi nh, cp vi php s h, thng bt sinh tham nhim chi tm, h hung tng s, hung phi o". (B tt i vi ca ci mnh, bit va , i vi ca ngi, th thng yu tha th, khng mun ln hi. Nu vt thuc ca ngi mnh dy ln ci tng l vt ca ngi th rt cuc khng sinh lng trm cp. Cho n ngn c, l cy, ngi khng cho, mnh khng ly, hung na l nhng vt dng cho i sng khc. B tt bit i vi v mnh, m khng v ngi. i vi th thip ca ngi, con gi do ngi bo h, mnh cn khng mng lng tham nhim, hung na l tng s dm dc, hung na l ni phi o). Xem i phng qung Pht hoa nghim kinh 35 t 185a25-b2. V Bnh L v ni V linh, xem ch thch (5) truyn Khung Vit V Tin du, xem ch thch (2) truyn V Ngn Thng. Thin Hi Gip sn, c ngi hi v cnh Gip sn, p: Vin bo t quy thanh chng l iu hm hoa lc bch nham tin (Vn bng con v trong ni xanh Chim ngm hoa ri trc hang bic) Xem Truyn ng lc 15 t 324b20-21.

2 3 4

74

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng n ngy mng 7 thng 6 nm Chnh Long Bo ng th 3 (1165), S nhum bnh, ni k rng: "Ti quang ti trn1, Thng la quang trn, Lng d trong vt, Cng vt khng thn Th t nhin, ng vt v ngn, Lng nghi tri t, i b nhn lun Nui nng vn vt,2 Cng vt vui xun, Lm ma gi st, Khuya trng mc nhn"3 Ni k xong, S ha, th 56 tui.

30. THIN S Tnh Gii (? - 1207)

Cha Quc thanh, ni B linh4, ph Ngh an {C ch chp cha Quc thanh, ph Trng an5}. Ngi Mo hng, Ngung giang, L hi6, h Chu, tn Hi Ngung.

Nhng t ch yu trong 4 cu u ly t chng 56 ca o c kinh: "Tri gi bt ngn, ngn gi bt tri, tc k oi, b k mn, to k nhu, gii k phn, ho k quang, ng k trn, th v huyn ng, c bt kh c nhi thn, bt kh c nhi s, bt kh c nhi li, bt kh c nhi hi, bt kh c nhi qu, bt kh c nhi tin, c v thin h vi" (Ngi bit khng ni, ngi ni khng bit, ngm ming li, bt tai mt, nht bn nhn, b chia phn, ho nh sng, ng bi bm, y gi l huyn ng cho nn khng th c m thn, khng th c m s, khng th c m li, khng th c m hi, khng th c m sang, khng th c m hn, khng nn thnh vt qu ca thin h). Xem o c kinh h thin t 12a13-b6. Nhng t ch yu trong 6 cu y ly ra t chng 51 ca o c kinh, "o sinh chi, c sc chi ... trng chi, d chi, nh chi, dng chi, ph chi..." (o sinh , c nui , ..., ln , nn , c , dng , che ). Xem o c kinh h thin t 9b6-10a6. Xem thm Bin mnh lun ca Lu Tun trong Vn tuyn L Thin ch 54 t 7b13- 8a8: "Rng sinh ht mun vt th gi l o, sinh m khng c ch th gi l t nhin, t nhin l vt thy mnh vy m khng bit ti sao mnh vy ..., sinh ra, khng c lng nn c, cht i h c git b ..." (Ph thng sinh vn vt, tc v chi o, sinh nhi v ch, v chi t nhin, t nhin gi, vt kin k nhin, bt chi k s d nhin ...., sinh chi, v nh c chi tm, t chi, kh kin lu chi ch). Gai st, ngi g, Thin gia dng m t diu dng ca Thin. Thin s ng An St, Thp huyn m: "Mc nhn d bn xuyn nga kh Thch n thin minh i mo quy" (Ngi g na m x dp i Sng mai gi i nn v) Xem Truyn ng lc 29 t 455c6-7. Xem thm C tc thp tr ng chn vn p: "Mc nhn tuy bt ng Thch n dn hi u". (Ngi g tuy khng ni Gi ht ngonh u) Xem Nhn thin nhn mc 1 t 305c5-6. Trong my chc ngn ni ca hai tnh Ngh an v H tnh ghi trong i nam nht thng ch 13-15, tnh H tnh v tnh Ngh an, khng thy ghi ngn ni no tn B linh c. Phi chng n b i tn? Trong tnh trng hiu bit v t liu hin ti, chng ti cha th tr li c. Cng mc chnh bin 2 t 11a2 ni: "Ph Trng an, i L l ph, i Trn v L nhn theo, nay l ph Yn khnh, tnh Ninh bnh vy". Ph Yn khnh, theo i nam nht thng ch, tnh Ninh bnh, mc phn d th i Nguyn gm bn huyn, y l Yn khnh, Gia vin, Yn m v Kim sn. N nh vy tng ng vi phn t ca nhng huyn Yn khnh, Gia khnh, Gia vin v Yn m, tnh Ninh bnh hin nay. Ph Trng yn l do L Cng Un i thnh Hoa l, kinh ca nh inh v L, vo nm 1010 m ra. L Hi y chc phi nm trong a phn nhng huyn Hong ho v Hu lc tnh Thanh ha ngy nay, bi v, i nam nht thng ch 16, tnh Thanh ha, mc Sn xuyn, t 43a4-6 c k tn mt con sng tn Ngung Giang, N vit: "Ngu giang ti ranh gii ca ba huyn Hong ho, M ha, v Hu lc, mt tn l Ngung giang. Ngun n bt u t hai sng M v Lng m ti,

75

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Xut thn hn vi, nhng tnh tnh thun hu. Lc nh theo hc ch Nho. n nm 26 tui S mang bnh mng thy thin thn cho thuc, tnh gic bnh lnh ngay. S bn quyt ch xut gia, n vi [33b1] mt v k tc trong lng, dn th c gii C tc, chuyn thc hnh gii lut. Nghe ni Lng sn1 thanh vng, c th c, S xch gy i v phng ng. Tri 7 nm tham hc, S gp Bo Gic cha Vin minh2 qua mt cu ni, S lin khai ng. Thng 10 nm Qu t Chnh Long Bo ng (1173), lc Bo Gic sp tch, gi S n dy: "Sanh, gi, bnh, cht, i thng l th, h ta ring khi?" S hi: "Hm nay Tn c th no?" Bo Gic gt u mm ci, ni bi k rng: "Mun php v khng chng ch vin Chn nh vng lng trc mt duyn,

n ca An phi th phn dng m chy qua nhng huyn Hong ho v M ha, ri ngot qua Hu Lc th c nc Khe tr, ...mt tn Bo giang chy vo, ri vo ca _ bch. Ci gi l sng Nh, sng Ct, sng Bt, sng Bch u l nhng tn khc ca sng ny. S nh L ni trong khong Thin Hu (1557) Mc Knh S nh b thua, v gi sng Bt cng, tc ni y". Ngu giang y chc l Ngung giang ca chng ta, bi v c ch Ngu ln ch Ngung u c m ph ngu, m ph cng c ngung, cho nn tr s ca Qung chu thi Hn ng ra cng phi c Phin ngu, nhng chng ta cng thng c l Phin ngung. Chng ti do coi Ngung giang cng l Ngu giang. Vo thi L, vic ly tn sng m t tn cho mt a phn cng thngxy ra, c bit l ti vng Thanh ho. An nam ch lc 1 t 21 ni: "Ph l Thanh Ho l qun Cu chn i Ty Hn, i chu i Tu ng. Nhng thuc p ca n ngy nay gi l giang, trng, gip, x". V v tr thc s ca L hi, cng nh ca Ngung giang, chng ti ngh rng n nm vo khong vo tng L hng, m trc nm 1839 thuc huyn Hong ho m sau th b ct lm huyn M ho cng nhng tng khc, ri n nm 1850 li thuc huyn Hong ho. T tng L hng i ra pha ng n bin v ca bch c th l a phn ca L Hi xa thi L. Ni khc i n bao gm phn ln t do Ngu giang chy qua. Ngu giang ngy nay l sng Lch trng. Ca _ bch l ca Lch trng. Nn L hi l Ngung giang nm ti vng lch trng . Nhng a danh nh Mo hng, Ngung giang, v L hi bn ci y, chng ti cha thy mt sch s no ni ti. Do th khng cn phi ni l nhng bn ci trn c tnh cht tm thi v gi thit. C An nam ch nguyn 3 t 209 th "Thin s Tnh Gii l v S huyn ng quan, tu hnh u , cm ho nh thn, Giao chu c hn, h L sai s i n v. Nam S ng gia sn t hng. Ma ngt ln. H L khen, tng lm thy Ma". Ni l gc huyn ng quan, bi v Gii v cha Bo thin, H ni, ch tht s khng phi.
1

Lng Sn y nghi l Lng sn huyn Lp thch, tnh Sn ty thi Nguyn tc nay l huyn Lp thch, tnh Vnh ph. D ch Lng trc vit vi b thy v Lng sau vit vi b nguyt. Thin uyn tp anh thng c ci tt thay ch ng m ny vi mt ch ng m khc, m khng s i ngha, nht l trong nhng tng hp danh t ring. V d t 4b1 ch hoi ca Bch Trng Hoi Hi th b vit thnh hoi. V Lng sn Kin vn tiu lc 6 t 6a4-b8 ni: "Ni Lch ti x An lch, huyn Sn dng, bt t ni S khng ca huyn ng o chy xung n x y th gia t bng ni ln nm su ngn ni t, ri r ngang thnh mt nhnh chy xung huyn. Lp thch thnh Lng sn. Trn Lng sn - tc gi l ni Lng - cng c n th vua Thun. Trc ni li ni ln mt ngn ni t hi thp. Trn nh n, nh hnh cy giao nhau bn trong rng c vi so, c th trng loi tim nha 100 bng - 1 bng 40 b, 100 bng 4000 b - tc truyn l ch vua Thun trng, nhn gi l ni Bch bng". i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Sn uyn, cng dn on va vit ca Kin vn tiu lc, khi ni v Lch sn. Lng sn nh vy l chi nhnh ca ni Lch ti huyn Lp thch. Ngy nay huyn Lp thch tnh Vnh ph cn c Lng sn, m ngi ta thng gi l ni Hng. Ta hin cha bit ni Hng ny cn c mt ngi cha no chng? Truyn Tnh Gii y ni khi Gii xch gy ng du, tc t Thanh ha i ra min bc, n ti Lng sn th "tri by nm tham hc, Gii gp Bo Gic cha Vin minh" Th th phi chng Gii gp Bo Gic ti Lng sn? Phi chng cha Vin minh ti ni ? Chng ti hin cha r. Tiu s ca Vin Thng thuc i th 18 ca phi Php vn ni: "Cha ca Vin Thng l Hu Dc, lm quan di triu L Nhn Tn n chc t hu nhai tng lc, o hiu l Bo Gic". Phi chng Bo Gic cha Vin minh ni y l cha ca Vin Thng? Tht kh m tr li. Vin Thng mt nm 1151 lc 72 tui. Cha ca Vin Thng do th khng th sng qu nm 1151 ny, c qu lm th sng sau khong nm hay mi nm l cng, ngha l ti khong nm 1161. Nhng Bo Gic cha Vin minh y li mt vo nm 1173, nh vy kh c th lm cha Vin Thng. Th th phi chng Bo Gic cha Vin minh y l mt vit ln ci tn ca Bo Gic cha Bo phc ti a vn thuc th h thy ca Tnh Gii? y l mt c th, bi v tiu s ca Bo Gim ni Gim mt vo nm 1173 cng nm vi Bo Gic cha Vin minh, ch khc thng m thi. Mt bn mt vo thng 10, mt bn mt vo thng 5. Nhng khng quan trng cho lm, bi v ch ng c th vit ln thnh ch thp v ngc li. C khc chng l khc cha, mt bn cha Bo phc, mt bn cha Vin minh, nhng cng khng thit yu lm vi s di i thng xuyn ca phn ln nhng v Thin s . Du sao, cui tiu s ca Tnh Gii y, ngi vit ch thch l "truyn ca Gii i khi so vi Quc s v vn bia khng ging, nay xin kho chnh li", th cng thy, ngay t thi Thin uyn tp anh ra i, cuc i ca Gii cng a ra kh nhiu vn , n ni cn phi kho chnh li. V th, Tnh Gii cui cng c th l t ca Bo Gic, cha ca Vin Thng.

76

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng Lng vin ng c khng cn ch Nc lng trng lng dt mi xen".1

Ni k xong, Bo Gic truyn Php c cho S. T y, S ty phng gio ha, dn dn n cha Quc thanh, dng li cm tc 6 nm, tu hnh u , nn hng long phc h, cm ha nh thn. Chu mc Phm T nghe S danh c, cng thm l chung, xin S cho c mt qu hng chung trn ca ni. Ma h nm Trinh Ph th 2 (1177), gp hn, vua ban chiu cho danh tng khp thin h cu ma, nhng khng ng nghim. Vua L Cao Tn, lu nghe danh S, sai s n v [34a1] cha Bo thin2 kinh . Na m, S ng gia sn t hng, tri bn ma xung. Vua rt khen sng, thng gi l Thy ma3. Nhn triu vo tin in, hi cc php yu, ban thng rt hu. {Tc

Nguyn vn: Vn php quy khng v s y Quy tch chn nh mc tin ky t ng tm vin v s ch Thy bng tm nguyt mn tm nghi. Cu 2 theo lut th phi l "Chn nh quy tch mc tin ky". Cn ch "nghi" trong cu 4 nguyn c l ngha. Nhng ch ngha cng c l nghi. Xem thin T s, phn Xun quan ca Chu l 19 t 6b 12-13 v nghi cng c ngha l "hng n". Xem Ngoi thch truyn ca Tin hn th 97 thng t 18b 13 - 19a1. Nn "mn tm nghi" chng ti dch l "t mi xen", tc dt mi th hng ca tm. T tng "vn php qui khng" l mt t tng ln v cn bn ca nhng trng phi i tha Pht gio. Nhng ch khng c ngha g th mi trng phi gii thch khc nhau. N cng tr thnh cng n ca thin. Xem Truyn ng lc 8 t 262c5. Phc Kh c ngi hi: "Duyn tn qui khng, khng qui h s?". S p: "Ta". "Mc tin ky" l c duyn trc mt, thut ng ly bi k Lng hnh b gi Triu Chu trong Truyn ng lc 8 t 263a12-13. Khc thanh s d hiu D hiu phc thy tri ng th Ma kit quc K tng mc tin ky V cha Bo thin, xem ch thch (6) truyn o Hu. Truyn Nh Trng phu nhn trong Vit in u linh tp t 11 c on ni v chuyn Tnh Gii cu ma ny, nhng li bo n xy di thi L Anh Tn. Truyn vit: "L Anh Tn, nhn c hn, sai Thin s Tnh Gii cu ma, chc lt th c ma, kh mt thm ngi. Vua mng n xem, bng thy bun ng, mng thy hai ngi con gi mt hoa my liu, o xanh qun , m mang ai, ci nga st m n gp. Vua ly lm l hi th h p: "Thip l hai ch em h Trng, vng lnh Thng n lm ma". Vua thc dy, cm ng, sai sa li n miu, sm l n t, sau ri sai nghnh v pha bc thnh trong i ni, dng n V s th. Sau thc mng cho vua xin lp n th x C lai, vua nghe theo, sc phong l Trinh Linh phu nhn". Truyn Tnh Gii y ni Gii cu ma vo Trinh Ph th 2 (1177). Nhng c i Vit s lc ln Ton th khng ghi mt ln hn no c cho n 1188. Nm y, Ton th B4 t 19b9-220a1 ni: "Thin T Gia Thu nm th 3, ma h thng 5 hn, vua thn hnh n cha Php vn Luy b (b, nghi l vit sai ca ch lu. L.M Tht ch) cu ma, nhn nghnh tng Pht Php vn v cha Bo thin. Nh vy, phi chng chuyn cu ma Tnh Gii thc s bt u di thi L Anh Tn? Chng ti ngh y l mt c th, bi v c i Vit s lc 3 t 7b9 th "nm Chnh Long Bo ng th 10 (1172) ma ng, dng n Trinh Linh phu nhn ngoi cu Ty dng." M danh hiu Trinh Linh phu nhn, c truyn Nh Trng phu nhn dn trn, l do L Anh Tn phong. Hn na, v n ny xy "ngoi cu Ty dng", n chc phi xy ra sau khi vic cu ma ca Tnh Gii thnh cng khong mt thi gian vi ba nm, bi v n nguyn nm trong i ni ti n V s. Ni khc i, phi c hn trc nm 1172. C i Vit s lc 3 v Ton th B4 th di triu L Anh Tn ta c nhng nm hn sau y: 1140 "T xun n h khng ma, vua mi cu ma" 1142 "T xun n h hn, vua thn hnh cu, thng 6 inh su mi ma. 1146 "Ma h thng 4 tru b b dch cht, hn, cu th ma". 1150 "Ma xun thng 3 hn. Ma thu thng 7 hn" 1148 "Ma h hn, cu th ma" 1165 "Ma h thng 6 i hn, dn chng b bnh dch ln, tru, b cht phn ln, gi go nhy vt". Nh th, trong vng 10 nm u hn ca L Anh Tn, nm ln hn xy ra, khong cch c hai nm mt ln. V nhng ln hn ny li ko di thng t ba n su thng. Vi nhng cn hn kiu , mi c vic "vua ban chiu cho danh tng khp trong thin h cu ma" nh truyn Tnh Gii ghi. Ngoi ra, Tnh Gii tham gia vic cu ma theo tc truyn, nh chnh truyn vit, l hp thc ho s thu ca Gii, m "ngi ch Gii l Chu Th thng nm thay Gii np thu". Vi mt mc ch y, Gii tt tm cch thc hin khi c dp. Do th, khng phi l khng c l, khi ni Tnh Gii c cu ma di thi L Anh Tn, nh Vit in u linh tp c. Tuy nhin, bi v Gii xut gia nm 26 v mt vi ba nm cha lng mnh cng 7 nm sng Lng Sn v 6 nm tu hnh u cha Quc thanh. Ta c th chc chn l khi hnh o Gii lc by gi cng phi t nht trn 40 tui. M Gii li mt nm 1207, nn gi s Gii c sng trn 90 tui i na, th vic cu o ca Gii cng lm phi xy ra bt u t nhng nm

2 3

77

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

truyn S xut gia lc tui inh trng, thiu thu np quan. B ch Chu Th hng nm thay S np thu. S mi khi ngh ti, vn khng c cch min c. Lc nghe triu nh xung chiu cu ma, bn ln v nh ch, b mt khin o mt ci ao trong vn su sau nh. m n, t hng ng cu. Chc lt, ma xung ch trong vn . Quan s ti em chuyn kinh l tu v triu nh. Vua rt vui, sai s n v cha Bo thin kinh s. ng trong m , qu ma xi x. Bn c lm S, li c lm hp l s thu cho c h} Nm Trinh Ph th 4 (1174), cha Chn gio, ni Vn bo lm thnh1, vua cho mi cc bc k tc, n lm l khnh tn. S vng chiu vo triu, ng ti gc Lm tiu. By gi tri bt u ma rng r, ng s ly li, phng hi n vic l hi, S khn, lin tnh. Hi xong 7 ngy th tri li ma nh xa. Sau S tr v lng c trng tu cha Qung thnh v quyn tin c chung. Trong khi t l th my ko n mun ma, S ng gia sn, dng gy trng mt giy lt, tri li quang tnh. Sau ny, tri bao binh la, nhng chung S c n nay vn cn. Ri S tr v cha c [34b1] dy d hc tr. C v Tng hi S v Pht l, S p: "Chnh ta v ngi ". Li thng ni: "Tm l tnh nn ni Nh Lai tng, tm tc tnh nn t tnh tm l thanh tnh". Ngy mng 7 thng 7 nm Trnh Bnh Long ng th 3 (1207), lc sp th tch, S ni k sau: "Thi nay ging o him tri m Ch bi nh kia o tng tm Sau ging T K a su cm Nghe qua thu r B Nha cm". Li ni: "Ngc o thu v kh lnh xm Ti ngang tm u i trng ngm Ci by khch thin ai di dt Sao em li l truyn tm".2 Ni xong, S ngi kit gi m mt. {Truyn ny i khi cng Quc s v Bia vn khng ging, nay xin kho chnh li}3.

1160 tr i m thi. Ni cch khc, truyn Tnh Gii y, ni Gii cu ma vo khong Trinh Ph khng phi l hon ton v cn c.
1

i Vit s lc 3 t 9b9-10 vit: "Nm Trinh Ph th 4 (1179) thng 5 sa thm cha Chn gio, xung chiu ly cha lm ni hnh hng vo ngy k ca Anh Tn". Vic ny, Ton th v cc s khc khng ghi. V cha Chn gio ti ni Vn bo, Ty h ch, phn T am tp vit: "Cha Chn gio xa ti nh ngn Phc tng ca ni Vn bo trong thnh i la. Cha dng vo ma thu nm Thun Thin th 15 (1024) lm ni vua ng xem tng kinh. Nay cha ch cn mt gian, bin c cng mt, v vy t ngi bit gc tch. Tc ch gi cha Tng sn. Ni v cha nay ti tri cn bo huyn Vnh Thun, pha ty ngoi thnh. Li xt ch t trng trc cha c nc ng, thi xa l ao Ngon Thim, triu Trn bc cu Lm ba trn n, nay di tch khng cn. V ni Vn bo, Ty h ch, mc Sn xuyn, vit: "Ni Vn bo gm 15 ngn v pha nam ca h, nay thuc tng Vnh thun ni, cc ngn chia thuc 16, 17 tri, im. Nhng cung in, cha miu ca ba triu L, Trn , L, nn c phn nhiu cn . C ni r trong Thng long ch. Ba ngn Phc tng, Phc h v Thn bt l chi nhnh ni Vn bo". Kin vn tiu lc 4 t 13b6-8 chp: Thu lai lng kh gip khm trung Bat u ti cao hng nguyt ngm Kham tiu thin gia si n khch V tng h ng d truyn tm. Nhng ch in m l c khc vi bn ca Thin uyn tp anh. Nguyn vn: Th truyn lc d quc s cp bi vn bt ng, kim phc kho chnh. Quc s y chc phi l i Vit s lc ca Trn Chu Ph cn vn bia ca Tnh Gii hin ta cha tm li c. V Quc s l ca Ph, cho nn qua nhng bn ci trn, ta thy nhng s vic ghi trong truyn Tnh Gii khng thy ni ti trong Ton th . Ngc li, mt trong nhng vic y li do i Vit s lc, mt tc phm s hc i Trn hin cn chp.

78

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

31. THIN S Gic Hi

Cha Din phc, Hi thanh, ngi Hi thanh, h Nguyn1. Nh thch nh c i cu, thng dng mt chic thuyn con lm nh, sng lnh nh khp sng bin. Nm 25 tui, S b ngh, xung tc lm Tng. Ban u, S v Khng L cng th H Trch. Sau S li k tha dng php ca Khng L. i vua L Nhn Tng, S thng cng Thng Huyn chn nhn, b triu vo nh hng mt Lin [35a1] manh hu h, bng c ting cc k ku nhau chi tai, ng ght. Vua khin Huyn lm cho n ng ku. Huyn bn lm rm nim ch, lm ri trc mt con. Huyn ci S, S bo "ang cn mt con, cho Sa Mn". S ch mc nhn, trong giy lt, n cng ri theo. Vua ly lm l, lm mt bi th khen: "Gic Hi tm nh hi Thng Huyn o li huyn Thn thng cng bin ha Mt Pht, mt thn tin"2 T , ting tm S vang khp thin h, Tng tc ngng chung. Vua thng i i S nh bc thy. Mi ln ra chi hnh cung Hi thanh, vua tt n cha S trc. Mt hm, vua hi S: "Php ng chn thn tc, c th c nghe chng? S bn lm tm php thn bin ri vung thn ln h khng, cch t vi trng ri li h xung. Vua v cc quan u v tay khen ngi. Do , vua ban cho S mt kiu vai, ra vo ca khuyt. n i Thn Tn, nhiu ln triu vo, nhng S t chi, vin c gi bnh m khng ti. C v Tng hi: "Pht v chng sanh ai khch, ai ch?". S dng bi k p: "Gi t chm tc bc3 Bo ngi tc gi bit [35b1] Nu hi cnh gii Pht Long mn gp im trn".4

i nam nht thng ch, tnh Ninh bnh, mc T miu, nhn vit v n Nguyn Gic Hi, c ni: "n i Nguyn Gic hi ti x Yn v, huyn Yn khnh. Thn h Nguyn tn Quc Y, hiu Gic Hi ngi Giao thy, Hi nam - nay l tnh Nam nh - sinh khong thi L Thi Tn. Nh theo ngh cho chi li ca cha. Sau b m em v Yn v, cng vi Nguyn Minh Khng kt bn, i Ty Trc cu o. c o ri, bn tr v Giao thy, tr tr cha Nghim quang". Ni nh th, phi chng cha Din phc l cha Nghim quang y? chc chn l khng phi, bi v cha Nghim quang tc cha Thn quang hay cha Keo ngy nay, v cha cha bao gi c tn Din phc. Chng ti cha c dp nghin cu hin a vng Giao thy, nn cha th tr li dt khot cha Din phc l cha no v nm ti u hin nay. Kin vn tiu lc 4 t 2b4 c ghi tn mt cha tn Din phc. thn C vit, c tm bia do Nguyn Cng Dim son vo nm 1113. Nhng Kho bc thnh a d ch lc, chng ti khng thy thn C vit u c, nn cng cha xc nh hn v tr cha Din phc c. Nam ng mng lc t 9 di mc " Tng o thn thng" chp y chuyn ny. Kin vn tiu lc 4 t 13a5-6 chp nguyn li bi th. A gic n u bch ngi con gi cn chm m u bc. Thin s u T i ng c hi:"Ho thng sng y c cnh gii g?", S p: "A gic n bch u ty" (Ngi con gi cn hai chm tc, nhng u bc nh t), Xem Truyn ng lc15 t 319c13. Long mn to im ngch. Thng 3 c chp vt ca Rng thnh rng, nu khng vt ni th b chm trn trn m tr v. Linh Thu Nhn thin s , c Ho thng Minh Thy hi: "Th no l mau c php thn?". S p: "Nht thu Long mn vn ngoi vng Mc tc Hong h im ngch ng". (Mt khi ti ca rng, ng tri ngoi my Th ch lm c sng Hong h b chm trn trn)

79 Lc sp tch, S gi chng n dy k.

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

"Xun n bm hoa kho bit th, Cn nhau hoa bm bit nhau khi Bm hoa vn thy u h huyn Ch em hoa bm gi lng chi". m y c ngi sao ln rt ngay gc ng nam phng trng ca S. Ni xong, S ngi ngay ngn m mt1. Vua xung chiu cho thu 30 h cng hng ha v cho hai ngi con ca S lm quan t lng khen thng.2

32. THIN S Nguyn Hc3 (?- 1181)

Cha Qung bo, lng Chn h, Nh nguyt4. Ngi Ph cm5, h Nguyn. Thu nh S th php vi Vin Tr cha Mt nghim6.Khi c yu ch, trc tin S n n ni V linh7 chuyn tu phm hnh tri 12 nm. Mi khi nhp thin qun n 3 ngy mi dy. S thng tr Hng hi i bi la ni, nn vic cu ma, tr bnh, khng vic g l khng hiu nghim tc khc. Vua L Anh Tn, thy cc iu thn hiu ca S, ban chiu cho vo ra cung cm, dng ch cha bnh.

Xem Truyn ng lc 10 t 278b18-19 Long mn l mt tn t ti tnh T xuyn Trung quc, y c ci vc rt to n thng vi sng Dng t. Tng truyn c ci ao tn V mn. Tc truyn h n thng 7 nc to, c chp cc ni ko v ua nhau nhy qua ca y. Con no nhy qua th ha thnh rng. Con no khng th b mt chm trn trn, m tr v. nc ta, theo Kin vn tiu lc 6 t 13b4-7 th Long mn ti t nhng ng D l v Ho trang ca Mc chu, y "c mt ngn ni trung lu sng , ln ln xn, mi nm n ngy 8 thng 4, cc by c bi ngc dng m ln, nhng ch cc chp mt hai con th c th c. Giao chu k ni: c Long mn, nc su trm tm, c ln ln th ho thnh rng".
1

An nam ch nguyn 3 t 211 vit: "Thin s Gic Hi l S huyn Giao thy, thn thng rng ln, bin ha nh thn. Khi sp th tch, c sao ha ri vo Thi tht. n sng, S mt". Xem thm o gio nguyn lu quyn thng t 16b8. Truyn Dng Khng L v Nguyn Gic Hi trong Lnh nam trch qui truyn t 36 chp nguyn truyn Gic Hi y vi mt vi sai lm chnh t v thiu st do sao lc, nhng khng quan trng. T o Hnh i thnh s tch tht lc do "o nhn Qun tam thanh" thm vo trong Vit in u linh tp t 48-51 chp chuyn Gic Hi k vi T o Hnh v Minh Khng, song cng khng c g c sc ng ni c. N ch in hnh cho tnh trng tht truyn ca cuc i Gic Hi m thi. Ci ghi ch ca An nam ch lc 15 t 147 v "hai thy Khng L v Gic Hi thng vo i quc xin ng v c chung" hai ci ti cha ni Ph li, v vic "Gic Hi gii ln di nc" cng khng thm g hn l gip ta xc nh nin i nhng truyn thuyt thn k v nhng v s ny. An nam ch nguyn 3 t 210 vit: "Thin s Nguyn Hc l s chu V ninh. Trong lc tp thin nh, thn nh cy kh, vt v ta u qun, cho nn chim bay n chu, th rng ln qun, nht lot nh vt nui trong nh. Ty Cao T sai s xy thp cng dng". Nhng r rng y l vn c ly trong truyn Php Hin. o gio nguyn lu quyn thng t 16b1 cng chp Php Hin nh th. Nhng trc Php Hin n ghi li t 16a12 nhng m t v Nguyn Hc v vit: "Thin s Nguyn Hc l S chu V ninh, sing tu phm hnh, mi khi vo thin qun, nhiu ngy mi ng dy, n cht th ngi kit gi m mt". Do th, nhng g vit v Nguyn Hc ca bn in An nam ch nguyn ngy nay l ly t Php Hin, do vic chp nhy hng gy ra, bi v c Hc ln Hin u ni l "s chu V ninh", nn sau nhng ch y, ng ra ngi vit phi chp tip nhng m t v Hc, nhng nhy hng v chp thay vo, nhng m t v Php Hin. Tc lng Chn h huyn Yn phong, tnh Bc ninh ngy nay. Xem ch thch (2) truyn o Hu. Tc lng Ph cm, huyn Yn phong, tnh Bc ninh ngy nay. Xem ch thch (2) truyn Minh Tr. Cha ny ti Long m, Phc ng, tc khong vng huyn Thanh tr, tnh H ng ngy nay. Xem ch thch (3) truyn Vin Chiu. Tc ni Sc, huyn Kim anh, tnh Vnh phc ngy nay. Xem ch thch (5) truyn Khung Vit.

4 5 6

80

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Sau S co lo v tr tr cha Qung Bo. Mn khng di 100 ngi (36a1). n ngy 11 thng 6 nm Thin Cm Ch Bo th 2 (1175)1, lc sp th tch S gi chng n dy: o khng hnh tng Trc mt chng xa, Xoay li tm kim, Ch cu ngi ta Du cho cu c2 c chng tht u, V c c tht Tht vt no? V th ch Pht ba i Lch i s t n th tm truyn Cng ni th c. Hy nghe ta ni k: "R hiu thn, tm mt tu khi Linh thng bin ho, hin tht tng Ngi, nm, i, ng ring siu nhin ng hin ho thn chng th lng. H khng y dy tuy lp khp, Xem qua chng thy nh c bng Th gian khng vt hay kp snh Mi hin nh thing sng rch ri Thi thng dy d bt t ngh Khng c mt cu ng lm li"1

Nguyn vn: Thin Cm Ch Bo bt nin. Nhng theo i Vit s lc 3 v Ton th B4 th nin hiu Thin Cm Ch Bo ch gm c hai nm, y l nm 1174 v 1175 thi. Nh th, ch bt chc chn l mt vit sai ca ch nh chng ti ngh sa v dch theo cch hiu y. ly t Bi k th chng ca Hu T. o nguyn bt vin Tnh hi phi diu n hng k cu Mc tng tha mch Mch tc bt c c dit phi chn. (Ngun o khng ngi B tnh chng xa Ch nhm mnh tm Ch tm ngi Tm tc khng c c cng chng chn) Xem Truyn ng lc 27 t 431b2-4

81

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

2

Ni k xong, S ngi kit gi m mt. {Truyn ny vi truyn ca Hu T trong Truyn ng i khi ging nhau. Nay c vo nhng g do Lit t yu ngha ca Hu Nht chp}.

Thin s Hu T. K vit: n ng tm nguyn khai bo tng n hin linh thng hin ch tng c hnh c to thng nguy nguy Bch c ho thn v s lng Tung hip bc tc mn h khng Khn thi bt bin vi trn tng Kh tiu vt h v t hung Khu th minh chu quang hong hong Tm thng kin thuyt bt t ngh Nht ng tiu danh ngn h ng. Xem Truyn ng lc 27 t 431b5-9 Tc truyn ca Hu trong Truyn ng lc 27 t 431a14-c8. T sinh nm 514 v mt nm 577, th 64 tui, ngi V tn, h L. Ci m tc gi Thin uyn tp anh gi l "truyn ca Hc vi truyn Hu T i khi ging nhau" r rng nm trong nhng bi k Th chng dn trn.

82

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Mi Mt

(9 ngi, 8 ngi khuyt lc)

33. THIN S Qung Nghim (1122 - 1190)

Cha Tnh qu, Trung thy, Trng canh1. Ngi an phng, h Nguyn (36b1). Sm mt cha m, S theo ngi cu l Bo Nhc th nghip, y l bc u pht tm. Nghe Tr Thin2 gio ha cha Phc thnh ti in lnh. S lin n tham vn. Mt hm, nghe Thin ging Tuyt u ng lc3 n chuyn hai v tn tc o Ng v Tim Nguyn, ti nh ngi cht hi vic sng cht4, S nh c iu t ng, lin hi: "Mt cu thoi u y, c nhn ni, nhn trong sng cht cn c l khng?". Thin p: "Ngi th nhn c l do chng?" S tha: "Th no l l khng sinh t?" Thin p: "Ch trong sinh t, mi kho hiu c n" S tha: "Th l v sinh ri" Thin bo: "Tc cng t mnh hiu ly" Nghe xong, S hon ton c gii p, bn hi: "Lm cch no quyt chc?" Thin p: "R ri cng ging nh cha r". S sp ly, T y, ting tm S vang khp Thin lm. Lc u S n cha Khnh n ti Siu loi trc tch. Binh b Thng th Bng Ging Tng nghe danh knh m, thnh S v tr tr cha Tnh qu. S nu cao tn ch, Thin (37a1) l n hc u khng n sung5. Mt hm c t nhp tht l Thng Chiu, nu kinh Kim cang ra hi: "Php m Nh Lai t c, php khng tht, khng h vy n l php g?"6 S p : "Ngi ng c ch kho c Nh Lai" Chiu p: "Ho thng ng c ch kho li kinh". S hi: "Kinh do ai ni?" Chiu p: "Ho thng ng c a lu vi con, h chng phi Pht ni sao?"

1 2

Xem ch thch (2) truyn Bo Gim Nguyn vn chp Tr Thin. Nhng truyn Minh Tr trn ni "tn trc ca Tr l Thin Tr". Vy Tr Thin chc l mt chp ln ca Thin Tr hay ngc li. Tc Minh Gic Thin s ng lc, 6 quyn, TK 1996 t 669-711, ca Thin s Trng Hin (980-1052) ni Tuyt u Minh chu, sau khi mt, c vua Tng ban hiu cho l Minh Gic. o Ng v Tim Nguyn i iu tang. Nguyn v quan ti ni: "Sng ? Cht ?". Ng ni: "Sng, khng ni. Cht khng ni". Nguyn hi: "V sao khng ni?". Nguyn p: "Khng ni l khng ni". Xem Bch nham lc 6, tc 55 t 198a. Nguyn vn: H vng, Trang t "c sung ph": "Lp bt gic, ta bt ngh, h nhi vng, tht nhi quy". Xem Trang t 2 t 16a34. Kim cang kinh: "Nh Lai s c php, th php v tht v h" Xem Kim cang kinh t 750b29

83

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

S p: "Nu l Pht ni, ti sao trong kinh li bo: "Nu ni Nh Lai c ch thuyt php, tc l hu bng Nh Lai"1 Chiu khng ni c. C v Tng n hi: "Php thn l g?" S p: "Php thn vn khng tng". Li hi: "Th no l Bt nh?" S p: "Bt nh khng hnh" Hi: "Th no l cnh Tnh qu?". S p: "Cy thng, cy thu bn bi tha ma xa". Hi: "Th no l ngi trong cnh?" p: "Mt mnh ngi bt ming bnh". Li tha: "Cht gp tri m, lm sao tip y?" S p: "Tu duyn nhng i my". Li tha: "Lm sao mi l con chu Kin s v dng di u cng?"2 S p: "Ngi Ngu nc S". V Tng khng p c. k sau: n ngy rm thng 2 nm Canh Tut Thin T Gia Thy th 5 (1190), lc sp tch, S ni bi "La tch mi bn cu tch dit c v sinh sau ni v sinh Lm trai c ch xng tri y Ch hng Nh Lai hnh x hnh"3. Ni k xong, S chp tay ngay ngn m mt, th 69 tui. Bng cng lm l ha tng, dng thp th.

i Chu Hu Hi hi mt ging s kinh Kim cang: "Kinh l ai ni?" V s ln ting p: "Ho thng ni gin sao: H khng bit Pht ni sao?. S ni: "Nu bo Nh Lai c ch thuyt php tc l hy bng Pht, ngi khng bit ngha ta ni ..." Xem Truyn ng lc 6 t 247a2-5. Kin s ch cho V Ngn Thng, thin phi ca Thng cng gi l phi Kin s. u cng ch cho o Hu, o Hu h Au. Thin s ng An St, Thp huyn m: "Trng phu t hu xung thin ch Mc hng Nh Lai hnh x hnh". Xem Truyn ng lc 29 t 455b16-17.

2 3

84

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Mi Hai
lc)

(C 7 ngi, 6 ngi khuyt

23. THIN S Thng Chiu (? - 1203)

Cha Lc t, lng Dch bng, ph Thin c1. Ngi lng Ph ninh2, h Phm. Triu L Cao Tn, S lm quan Lnh to cung Qung t3. Sau t quan, i hc php xut th vi Qung Nghim cha Tnh qu, bn chnh thn c tm n. S hu thy nhiu nm, ri n ngi cha xa ti lng ng mc4 ging din gio ch. Sau di sang cha Lc t. Mn S cng ngy cng ng. C v Tng hi: "Khi vt v ta duyn nhau th lm th no?" S p: "Ta vt (38a1) u qun, Tm tnh v thng D sinh d dit Giy ph khng ngng, Ai k vin bt?
1

i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc T quan, ni: "Cha Lc t tc l cha Trng liu. S k ni: "S Vn Hnh tr tr cha , sau mt, L Thi T t thn n iu ving, dng n siu , cp dn lm t dinh, quanh nm cng th".Nhng Lch triu hin chng loi ch 3 t 2a5-6 vit: "Tiu sn x Tiu sn, huyn Yn Phong, trn c cha Trng liu, triu L dng theo ch tu tr ca T tng Thin s Vn Hnh, L Thi T u thai ". Nh vy, mt mt cha Trng liu ti Tiu sn, huyn Yn phong. Mt khc, truyn Thng Chiu y ni cha Lc t ti lng Dch bng ph Thin c, tc lng nh bng, huyn T Sn hin nay. Do , cha Trng liu dt khot khng phi l cha Lc t, bi v hai cha y ti hai huyn khc nhau. Chng ti khng hiu ti sao i nam nht thng ch c mt s ng nht trn. Cng mc chnh bin 2 t 7b1-2 ghi: "Cha Tiu sn l cha Trng liu ti x Tiu sn, huyn Yn phong tnh Bc ninh". Cng mc vit nh vy hp l hn. V cha Lc t t phi v tr lng nh bng huyn T sn, tnh H bc hin nay. Lng Ph ninh y chc chn khng phi l thuc huyn Ph ninh, tnh Sn ty i Nguyn, tc Vnh ph ngy nay, bi v nhng truyn La Qu t 48a7 v Thin ng t 51a8 ni r ra l ph Thin c c lng Ph ninh vi ngi cha Song lm ni ting. i Vit lch triu ng khoa lc 1 v 2 cng ghi mt lng tn Ph ninh l qu hng hay tr qun ca mt s tin s nc ta di thi L nh Phm Ng khoa nm 1463, Nguyn Khc Trung khoa 1523, L Diu khoa 1557, o Quc Hin khoa 1691 v.v...v ni lng Ph ninh y thuc ht ng ngn. Ngy nay huyn T sn tnh H bc ang c mt lng tn Ph ninh nm ti pha nam lng nh bng v pha bc lng Ph ng. Lng Ph ninh ca Thng Chiu tc lng . i Vit s lc 3 t 3b6 ni: "i nh nm th 4 (1143) dng cung Qung t cho thi hu ". Ton th B4 t 5b3 chp vic ny vo nm i nh th 6 (1145), ri ghi tip t 6b3 l "nm i nh th 9 (1148) ma ng thng 10 khnh thnh cung Qung t". n nm i nh th 10 (1149) i Vit s lc 3 t 5a2 vit: "Ma thu thng 8 vua n chi cung Qung t xem ua thuyn". Vic ny Ton th B4 t 10a2 chp vo nm i nh th 12 (1151). S so le hai nm v nin i ny, Hong Xun Hn trong L Thng Kit tr. 444-445 cho l n t vic Ton th b st nm Qu su (1133) khng chp, nn mc ca nm tr thnh mc ca nm sau tc nm Gip dn (1134), do th m chp vic chm i mt nm. Cn i Vit s lc th li chp vic sm hn mt nm, khng bit v l do g. Do mt bn chp sm mt nm, mt bn chp chm mt nm, nn c s so le va thy. Nh vy ng ra cung Qung t bt u lm nm 1144, khnh thnh nm 1147 v L Anh Tn n chi nm 1150. Vit s tiu n t 113b2-3 ni vic xy cung Qung t cho m ca Anh Tn l L thi hu thng dm vi Anh V. N vit: "Anh V mt my p , ma gii ht hay, triu Thn Tn em vo hu di trng. L thi hu a ting ni v sc p ca V, mun t thng vi V lu. n lc y, mi dng cung Qung t cc k lng ly xa hoa, ngy m cng vi Anh V lm ni ng ngy, m vua khng bit". V chc Lnh to, An nam ch lc 14 t 113 c ghi To nh mt chc quan vn, nhng khng thy ghi Lnh to. Tc ng mc th H ni ngy nay. Trong bn iu trn dng cho Mc Mu Hp vo ngy 2 thng 8 nm Quang Hng th 9 (1586) do L Qu n ghi li trong i Vit thng s t 113a3, Gip Trng ngh "Thnh i la t ca nam ng mc n Nht chiu, nhng ly t nn p cao thm v nhng con ho nn vt su thm". Ca nam ng mc hay ng mc nam mn, ta c th hiu l ca nam phng ng mc. Ci tn phng ng mc nh vy cn dng t thi L cho n i Mc.

85 Sinh th vt sinh Dit th vt dit Php kia c c Thng khng sinh dit"

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

V Tng tha: "Ngi hc cha hiu, xin thy dy li". S bo: "R tm tnh m tu o, th t sc m d thnh; khng r tm mnh m tu o, th ch ph cng v ch m thi". Li hi: "Php thn bin khp mi ni l th no?" S p: "Nh mt l chn lng, bin khp c php gii, tt c l chn lng thy u nh th. Nn bit khng c mt cht no m khng c thn Pht. V c sao? V php thn ng ha thnh ng chnh gic, khng ch no khng n. Phi bit nh vy: c Nh Lai dng sc t ti ca tm, khng khi, khng chuyn m chuyn php lun, v bit tt c php thng khng khi. Dng ba th php ni on nn khng on, m chuyn php lun, v bit tt c php u la bin kin. La ci Dc v ci Phi Dc m chuyn php lun, v vo ci h khng ca tt c cc php (38b1). Khng c ngn thuyt m chuyn php lun, v bit tt c cc php u khng th ni. Rt ro tch dit m chuyn php lun, v bit r tt c cc php l tnh Nit bn1. y gi l khng c tnh tng, khng c tnh tn, khng c tnh sinh, khng c tnh dit, khng c tnh ng, khng c tnh phi ng, khng c tnh chng sinh, khng c tnh phi chng sinh, khng c tnh B tt, khng c tnh php gii, khng c tnh h khng cng khng c tnh thnh ng chnh gic2. Bn ni tip bi k sau: "Ti th lm thn ngi Tm l tng Nh Lai Chiu ngi khp mi ci Vng bng lc tm ti". rng: n ngy 24 thng 9 nm Thin Gia Bo Hu th 2 (1203), S t ra au tim, nhm chng ni k " o vn khng nhan sc
1

Cu ni ny lc dn mt on trong phm Nh Lai xut hin ca kinh Hoa Nghim do Tht Xoa Nan dch i phng qung Pht hoa nghim kinh, Nh Lai xut hin phm 37: "Pht t b tt ma ha tt ng tri Nh Lai thn nht mao khng trung, hu nht thit chng sanh s ng ch Pht thn, h d c? Nh Lai thnh chnh gic thn, cu cnh v sanh dit c. Nh nht mao khng bin php gii, nht thit mao khng, tt dic nh th. ng tr v hu thiu x ha, khng v Pht thn, H d c? Nh Lai thnh chnh gic, v x bt ch c. (Ty k s nng, ty k th lc, o trng b th h s t ta thng, d chng chng thn, thnh ng chnh gic...Pht t b tt ma ha tt, ng vn h tri Nh Lai ng chnh ng gic chuyn php lun? Pht t b tt ma ha tt, ng nh th tri Nh Lai d tm t ti lc, v kh v chuyn, nhi chuyn php lun. Tri nht thit php, hng v kh c, d tam chng chuyn, on s ng on, nhi chuyn php lun. Tri nht thit php, ly bin kin c, ly dc t phi t, nhi chuyn php lun. Nhp tht thit php, h khng t c, v hu ngn thuyt, nhi chuyn php lun. Tri nht thit php, bt kh thuyt c, cu cnh tch dit, nhi chuyn php lun. Tri nht thit php, nit bn tnh c, nht thit vn t, nht thit ngn ng, nhi chuyn php lun. Nh Lai m thanh, v x bt ch c, tri thanh nh hng, nhi chuyn php lun..." Xem i phng qung Pht hoa nghim kinh 52 t 275b17-276a6. Chng ti da vo xut x ny sa sai mt s vn c ca cu ni dch cho ng n v d hiu hn. Chng hn cu: "ng tri v hu thiu ha x, khng v Pht thn" ca kinh Hoa nghim, c hai bn i L v i Nguyn ca Thin uyn tp anh u vit: "ng tri v hu thiu ha tm, khng v Pht thn". Ch tm ca cu sau ng nhin l mt chp sai ca ch x cu trc, nht l khi ch x vit tt th t dng ca n rt gn vi ch tm. Chng ti do th ngh sa ch tm thnh ch x. Cu ny cng l lc dn mt on khc ca phm Nh Lai xut hin trong kinh Hoa nghim. i phng qung Pht hoa nghim kinh, Nh Lai xut hin phm 37: "Pht t, Nh Lai thnh Chnh gic thi, k nhn trung, ph kin nht thit chng sanh nhp nit bn, giai ng nht tnh, s v v tnh. V h ng tnh?. S v v tng tnh, v tn tnh, v sanh tnh, v dit tnh, v ng tnh, v phi ng tnh, v chng sanh tnh, v phi chng sanh tnh, v b tnh, v php gii tnh, v h khng tnh, dic phc v hu thnh chnh gic tnh. (tri nht thit php, giai v tnh c, c nht thit tr, i bi, tng tc cu chng sanh...Xem i phng qung Pht hoa nghim kinh 52 t 275a19-26.

86 Ngy ngy mi mi khoe Ngoi i thin sa gii Ni u chng phi nh".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Ni k xong, S ngi kit gi m mt. t Thn Nghi lm l tr t, thu thp x li, dng thp phng th. S thng son Nam tn t php 1 quyn1, cn lu hnh i.

Nam tn t php , Thin uyn tp anh dn n hai ln, mt cui bn tiu s ca Ma Ha v gi bng tn tt Nam tn , v mt cui bn tiu s ca nh Hu. Ngh vn ch trong i Vit thng s ca L Qu n ghi n l do Thng Chiu son. Vn tch ch trong Lch triu hin chng loi ch ca Phan Huy Ch ch ghi Nam tn php 1 quyn nhng li thm mt chi tit kh li cun l n c bi ta ca Trng nguyn Lng Th Vinh. Vinh u trng nguyn nm 1463. Vy cun Nam tn t php do Vinh ta chc chn l bn in do Vinh hay ngi thi Vinh ng in. Th th, phi chng n lu hnh cho ti thi Phan Huy Ch? C vo mt cu vit ca Thin uyn tp anh bn tiu s ca Thn Nghi, theo "Chiu...em Chiu i bn ca Thng Bin ra v ghi li nhng iu v tn phi, lm biu phn tn t php" (Chiu ...toi tru xut Thng Bin i chiu bn cp k k tn phi iu, vi phn tn, t php ...), th ni dung ca Nam tn t php , mc du vn bn n ngy nay hin vn tht lc, c th n gm hai phn. Phn th nht l ghi nhng iu cn bit v cc tn phi thin ti Vit nam nh nguyn lai, th th truyn tha, v rt c th nin i cng mt s nhng chi tit khc, cn thit cho vic thit lp nhng biu v cc tn phi . Cn phn sau l gm nhng biu. V s tn phi, Thng Chiu i theo Thng Bin v ch tha nhn c phi T Ni a Lu Chi v phi V Ngn Thng, cn phi ca Nguyn i in cng nh ca Nguyn Bt Nh cng nhng chi phi khc, m Thng Bin ni l "chia ch ra bao la khng th k xit", th chc chn khng c ni ti, nh cu hi ca Thn Nghi vi Thng Chiu xc nhn. V cng c vo cu trn th cng r rng l, Nam tn t php khng phi ng nht hay hon ton m phng theo Chiu i lc. Ngoi ra, cng cn thm l, c Vn ngh ch ca L Qu n ln Kinh tch ch ca Phan Huy Ch u lit k mt tc phm khc na ca Thng Chiu nhan Thch o khoa gio 1 quyn, m Thin uyn tp anh khng bit ti. Phi chng, Thch o khoa gio vn cn lu hnh vo thi L Qu n hay Phan Huy Ch? V y chc hn l mt cun sch dy hc tr i thi v nhng khoa Pht gio t chc di triu L v Trn.

87 (39a1)

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Mi Ba

(C 5 ngi, 3 ngi khuyt lc)

35. C S Thng S1 (? - 1228)

c hng, An la2. Ngi c hng, h ng. Ban u S cng Quch Thn Nghi, cha Thng quang, th Thng Chiu cha Lc t lm thy. Mt hm S vo tht, hi thnh ch3 rng: "Lm th no hiu r Pht php?" Thng Chiu p: "Pht php khng th hiu c. R c iu th cn g hiu Pht php. Ch Pht nh vy tu hnh. tt c cc php vn l bt kh c". S nh cu ni y m lnh hi yu ch. Sau S tr v lng mnh ging php. Hc gi theo hc rt ng. Phm c ai hi, S u ly tm n m n truyn. Hoc c k hi: "Th no l ngi xut th?" S p: "H khng thy ngi xa ni: Ch xem ng un u khng, t i v ng, chn tm khng tng, khng i khng li, khi sinh tnh khng n, khi cht tnh khng i, trn y vng lng, tm cnh nh mt. Ch cn trc nhn tc khc nh th th khng cn b ba i rng buc. l bc xut th, dt khot khng c c cht g (39b1) nhm ti na". Li hi: "Ngha v sinh l g?" S p: "Phn bit cc un y Tnh n vn vng trn Trng khng, nn khng dit y l ngha v sinh". Li hi: "Th no l l v sinh?"

Tc C s Thng Thin trong truyn ca Tc L. Gi Thng S c l t lng tn knh vi Thin. V Thng Thin y chc khng phi l Ng Thng Thin mn ca Vin Hc, bi v khng nhng Thng Thin y h ng, v Thng Thin kia h Ng, m cn v ng Thng Thin cht nm 1228, trong khi Ng Thng Thin th ln khn a m thy mnh vo nm 1136. Ng Thng Thin do th kh m sng c ti nm 1228. Ci tn An la c Thin uyn tp anh k ra hai ln, mt y, v mt t 72a4 ni rng: "Thin s Phm m lng Thanh oai, An la". Ton th B4 t 25a1-2 ni: "Nm Tr Bnh Long ng th 3 (1207) ma ng thng 10 mi ni Tn vin, chu Quc oai i n trm, cp bc lng Thanh oai, chng qu mnh, khng th ch ng c". Lng Thanh oai ny, i nam nht thng ch, tnh H ni, mc Kin tr din cch ni: "N xa l t ng, ci tn Thanh oai mi thy thi L - Nm Tr Bnh Long ng th 3 (1207) ca Cao Tn gi lng Thanh oai, sau i lm huyn. i thuc Minh em gm vo chu Oai man thuc ph Giao chu. L Quang Thun ci thuc thng ht ph ng ha. Sau i ch Thanh b thy lm ch Thanh khng b thy. Triu ta nhn theo". Huyn Thanh oai i Nguyn, tc huyn Thanh oai tnh H ng by gi nh vy l xut pht t lng Thanh oai i L. M lng Thanh oai i L, c dn chng trn, li thuc An la. An la y do c th l tn mt chu hay mt qun thi L. a phn n chc chn gm phn ln t ai huyn Thanh oai ngy nay, hay hn na. T xc nh y, c hng ca Thng Thin chc chn phi nm trong vng t Thanh oai y hay cng lm th lan ra mt vi x ca nhng huyn k cn. Chng ti coi li bng lit k nhng tng x thn tri ca ph ng ho trong Bc thnh a d ch lc, nhng khng tm thy mt tn t no c th gip on nh v tr tht s ca c hng c. Mt cuc nghin cu hin a nay mai s gip gii quyt vn va nu. Thnh ch, theo Phn Dng "th thin tn c c thy 18 li hi, m Phn dng thp bt vn k ra nh sau: Thnh ch, trnh gii, st bin, u c, thin t, tm hnh, thm bt, bt hi, kinh m, tr, c, t, tht, gi, thm, trng, minh v mc. Trong s ny tr li cui cng tc li hi bng im lng, m Dng cho l "kh xc nh v phi bit ngi n hi", nhng li cn li th ty theo c hi, v Dng cho mt s th d v nhng li hi ny. Xem Nhn thin nhn mc 2 t 307c3-308a25.

88 S p: "iu phc c cc un Mi t c tnh khng

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Tnh khng, khng th dit y l l v sinh" Tng hi: "Pht l?" S p: "Bn tm l Pht, cho nn ng tam tng Huyn Trang1 ni: "Ch r tm a Nn gi Tng tr Hiu php v sinh Tn gi Diu Gic". Sau , vo thng 7 nm Mu t Kin Trung th 4 (1228) ca Hong triu2, S vin tch.

36. THIN S Thn Nghi (? - 1216)

Cha Thng quang, lng Th trung, Kim bi3. Ngi Ngoi tri4, h Quch, con nh i i phm hnh. Lc mi xung tc, S th Thng Chiu cha Lc t lm thy. n khi Chiu sp tch, S hi: "Ngi ta ti gi pht y, lm sao li cht theo li th tc?". Chiu p: S tha: Chiu hi: S tha: Chiu hi:
1

"Ngi nh c my ngi, m khng cht theo li th tc?". "Ch c t Ma (40a1), mt ngi." "Ngi c ci g l lng u?" "Mt mnh thong dong v Ty". "Th Hng nh l ci g?"1

Huyn Trng (604-664) mt dch gi ni ting ca Pht gio Trung Quc, v ngi c cng thit lp trng phi Duy thc ca Trung quc vi ngi hc tr ca mnh l Khuy C. V cuc i, Xem i t n t tam tng php s truyn, 10 quyn, TK 2053, v cu ni dn y, chng ti hin cha tm thy xut x ca n, nhng v ni dung th ng nhin l nm trong qu o ca t tng Duy thc ca Huyn Trng. Hong triu y ch triu Trn, bi Thin uyn tp anh vit di thi y. Tc lng Thi trung huyn Thanh oai, tnh H ng ngy nay. V bn ci, xem ch thch (3) truyn Ng n i Vit s lc 3 hai ln nhc n a doanh Ngoi tri. Mt t 29b7 ni: "Nm Kin gia th 6 (1216) thng nm Mu thn (nguyn bn vit ng) vua i chi Ngoi tri". Mt t 32b3-4 vit: "Nm Kin Gia th 14 (1224) ma ng thng 12, ni Pht tch Ngoi tri nt di 30 trng". V vic u, ta bit L Hu Tn theo i Vit s lc cho th triu Tho in vo thng ging. Thng ba, sai ngi i bt bn cp xm C X, b t chng li. Thng nm, b Nhu tn cng. Ngy Mu thn thng , L Hu Tn mi i Ngoi tri, "nhn sai ngi i xin qun T Khnh nh Nhu". Hm sau tc ngy K t, y Nhu lm khoa gip. Su ngy sau tc ngy Gip Tut (nguyn bn vit thn, nhng nghi sai) Hu Tn cng v i v Thun lu (Nam nh). M Tho in ca Hu Tn nguyn l ti xm Chi tc ca cu Ty dng. Nh vy c hnh trnh va k ca Hu Tn, Ngoi tri chc phi l mt tn t ti vng Sn ty. Kt lun ny cng t ra ng n, khi ta bn n s vic th hai, y l chuyn ni Pht tch Ngoi tri nt. Ni Pht tch ny ng nhin khng phi l ni Ln kha x Pht tch, huyn Tin du, tnh Bc ninh. N phi l ni Pht tch m An nam ch lc 1 t 22 ni: "v trn c du chn, nn c tn ". V ni theo i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Sn xuyn, khng g hn l Si sn hay ni Thy, hin hai x Thy kh v Thin phc, huyn Quc oai tnh H ty ngy nay. t Ngoi tri ca Thn Nghi nh vy phi ri vo vng huyn Quc oai ny, nu khng phi l gii hn vo hai x Thy Kh v Thin phc, ni y hin ang c ni Pht tch. Ton th B10 t 22a3 cng k Ngoi tri nh mt trn a giao tranh gia qun ta v bn xm lc Minh vo hm 6-11-1426, v n chc nm st C s, tc lng Yn s, huyn Hoi c, tnh H ng ngy nay. C ngi khng hiu Ngoi tri y ca Ton th l mt a danh, bn dch thnh "doanh tri ngoi vi".

2 3 4

89 S tha: Chiu ni: S tha: S tha: Chiu ni: S tha: Chiu ni: Chiu lin ht.

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng "L ch chn quan ti ca chic giy". "Gt kim li l Thn Nghi" "Ch bo Tng Vn truyn nhm, n khi Trang qut m th sao?"2. "Ho thng cng theo th tc sao?" "Theo th tc". "V sao nh th?" " cho ging vi mi ngi".

Chiu qut ln: " l chuyn ch sa sung"3

S ht nhin tnh ng, lin sp ly tha: "Con hiu lm ri". S li tha: "Con hu Ho thng nhiu nm, m khng bit ngi truyn o ny u tin l ai, ci xin ch dy th lp truyn php, khin cho ngi hc bit c ngun gc". Chiu khen S c lng tha thit thnh khn, bn em Chiu i bn4 ca Thng Bin ra v ghi li nhng iu v tn phi, lm biu phn Tn t php, a cho S xem. S xem xong, lin hi: "Sao khng thy ni n hai phi Nguyn i in v Nguyn Bt Nh?"5 (40b1) Chiu ni: "t Thng Bin c mt c no ". Ngy 18 thng 2 nm Bnh t Kin Gia th 6 (1216), S em Nam tn t php v Chiu i bn do Thng Chiu trao6 m dn li t l n Khng rng: "Ngy nay tuy lon lc, nhng ngi kho gi gn chng, cn thn ch cho binh ha thiu hy, th T phong ta mi khng b suy sp vy". Ni xong S vnh vin ra i, *{n Khng trc ti huyn Na ngn7 ca Lng chu, nn thi by gi gi l Na Ngn i s}.

1 2

B t Ma cht chn trn ni Hng nh, thp c dng ti cha nh lm. Xem Truyn ng lc 3. Nh Bc Ngy, Hiu Trang , nm Vnh An th 3 (530), Tng Vn i s Ty vc, gp t Ma ti Thng lnh. Trang nghe s l bn qut m, ch thy cn lu li mt chic dp. Do c thin thoi "chch l ty quy". Xem Truyn ng lc 3 t 220a-b. Tc ng thng c dng trong thin: nht khuyn ph h hoc cng ni l nht nhn tc h vn nhn truyn tht. Xem truyn Din Chiu trong Truyn ng lc 13 t 303a28-29, truyn Chn gic 18 t 82 352b2 v truyn Th Trng quyn 20 t 368a2123. Nguyn xut x n l trong Thin Hin nn ca Tim phu lun: "Nht khuyt ph hnh, bch khuyn ph thanh..." Xem Tim phu lun 1 t 23a5. V Chiu i bn, xem ch thch (3) truyn Bin ti. Nguyn i in (? - 1110) chc chn l s i in nh cht cha ca o Hnh, ri b Hnh nh cht li trong truyn o Hnh. Xem ch thch (8) truyn o Hnh. Cn Nguyn Bt Nh tc Thin s Bt Nh cha T quang phc thnh lng Dch vng, Trng Canh, tc huyn Hoi c, tnh H ty ngy nay. S l t ca Tho ng. Xem Thin uyn tp anh t 71b6. Nguyn vn: S d chiu s th bn. Hai ch bn trong , chng ti hiu l Nam tn t php v Chiu i bn. Tc huyn Lc ngn, tnh Bc giang ngy nay. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Phn d, vit: "Huyn Lc ngn, i Trn hi trc gi l Na ngn. Thu u, thi thuc Minh chia lm hai huyn Na ngn v Lc ngn (ng ra l Lc na), sau gm vo Lc ngn. Triu ta nhn theo". V An Khng, nay ta khng bit mt t g ht ngoi nhng iu ghi y.

4 5

6 7

90

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Mi Bn
lc)

(Gm 5 ngi, 3 ngi khuyt

37. THIN S Tc L

(Mt tn l Tnh L)

Cha Thng thnh, lng Chu Minh1, ph Thin c, ngi lng Chu minh. Lc nh thng minh, c khp sch i. Mt hm S b s hc ca mnh n th c s Thng Thin lm thy, hc hi ch huyn yu. Thng vo ngy gii h, S t by bt c con chim Mi qu2 em vo dng thy. Thin kinh ngc hi: "Ngi lm thy tu, sao li phm st? Qu bo ngy sau thi sao?". S tha: "Chnh khi y con chng thy c con vt , cng chng thy c thn con v cng chng bit c qu bo st sinh, cho nn mi lm nh th". (41a1) Thin bit S l php kh, bn cho vo hng nhp tht, mt truyn tm n rng: "ng nu dng n ch t y, th d c to ti ng nghch, tht gi cng c thnh Pht"3 C v Tng bn cnh trm nghe li ny, bn ku to ln rng: "Kh thay ! Du c vic nh th ti cng khng th tin c !". Thin ln ting qut: " gic ! gic ! u cho loi phi nhn4 c s tin li ca n?" S nghe cu ni y lin gic ng. Sau S tr v cha mnh, nghin ging tn ch Thin dy hc tr. C s ng Thun l k k tha S vy.

38. THIN S Huyn Quang (? - 1221)

Ni Yn T5, ngi Kinh s, h L, tn Thun. L ngi c ting ni du dng, dung mo p , m ci t b tri nhiu gian kh. Nm va 11 tui, Thng Chiu cha Lc t thy em v nui, cho lm t. S hc vn thng tu, mi ngy hc hng vn ch, khng y 10 nm, gm thng Tam hc. Nhng tn ch mn thin S cha kp suy cu th Thng Chiu qui tch. V sau, cng ngi bin lun (41b1) tm yu tt b bt b. S thng t trch mnh rng: "Ta y v nh con nh giu, lc cha m cn sng, n chi lu lng,

1 2 3

Tc khong a phn quanh lng Ph cm, huyn T sn, tnh H bc hin nay. V bn ci xem ch thch (3) truyn nh Hng. Mi qu, mt tn khc ca chim nguyn hay chim cuc. Ti ng nghch tc nm ti trng, y l git cha, git m, git A la hn, gy mu ni thn Pht, ph hoi s ha hp ca chng tng. Ti tht gi tc by trng ti khng cho php ca mt ngi c th gii B tt, y l: "Gy mu ni thn Pht, git cha, git m, git Ha thng, git A x l, ph yt ma chuyn php lun, git thnh nhn". Xem Phm vng kinh quyn h t 1008. Phi nhn: tc loi qu thn thng khng phi l loi ngi. Bc thnh a d ch lc 2 vit: "Ni Yn t ti x Nam mu huyn ng triu, mt tn l Tng sn. Long mch chi t b xung lm t cc ni Hi dng. C kinh th ni hng Cn. Mch Quyt ni: "N n nh sen, n bay nh diu, hai ci khng u, sinh nhiu ng nghch". Hi nhc danh sn i Tng cho ni ny l mt trong bn t phc. Xa, An K Sinh i Hn tu luyn y. Trn ni (Tin) c cha gi Hoa yn, gi T tiu, li c khe tn Gii oan, tn Long hm, kho lo thanh vng, tht l mt bng o ca thin nhin...". Xem thm i nam nht thng ch, tnh Hi dng, mc sn xuyn.

4 5

91

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

n khi cha m cht th m mt ngu mui, khng bit chu bu trong nh nm u, n ni cui cng thnh ngho thiu".1 T , S do khp tng lm, tham hc cc hng tri thc, gp Tr Thng cha Thnh qu dy cho mt cu, S cht r tm a ca mnh, bn li y hu h Thng. Sau v nhn s cng dng ca cng cha Hoa Dng2 m ting i ph bng ni ln nh ong. S nghe c, ni: "Phm c ngi th tc ngng m tt khng trnh khi b hy nhc. Nay ta l nh th sao? V, con ng B tt th rng ln, cn php Pht th v lng, k s gi o trung dung cn nhiu khi phi bun t khc thm3. Nu nh khng dng mnh t xt, dng s nhn nhc lm gip tr, ly vic tinh tn lm kh gii, th lm sao trnh c ma qun, ph c phin no, cu c gic ng v thng?" Ri S vo thng trong ni Uyn trng, ph Ngh an, theo Thin s Php Gii th gii C tc. Mt hm, S thy th gi dng cm, sy tay lm xung t. S qu, th gi ly tay ht cm ln t (42a1), S t hi ni: "Ta sng v ch cho ngi, ch nhc cho h cng cp n ni nh th kia". T y bn mc o l, thi nhn lng, tri hn 10 nm. Lc sp tm ch ring an dng tui gi, S bn vo su trong ni y, kt c lm am m . Mi khi xung ni kinh hnh, S tt dng gy quy mt y vi4. n ngi nm ni no, th rng trng thy khng con no l khng thun phc. L Hu Tn khm phc i sng cao thng ca S, nhiu ln ln sp l i n. S lnh mt, sai th gi bo li vi s gi rng: "Bn o sinh trn t vua, n lc vua, trong ni th Pht tri nhiu nm, m cng c cha thnh, rt ly lm thn. Nay nu v thm vua th khng nhng khng c ch g cho vic tr an, m li b chng sinh bi bng. Hung chi by gi Pht php ang thnh hnh, S trng trong o nhm cm tc gc in V nghi5 th sao phi chiu c mt ng thy tu th hn gi mnh trong ni n th?". T , S quyt khng xung ni na. C v Tng hi: "Ho thng trong ni by lu lm c nhng vic g" (42b1) S p: "Dng c Ha Do6 y Sao bit i my xun V vi sng ng rng T ti ngi thnh thang" Ma xun nm Tn t Kin Gia th 11 (1221), khi sp th tch, S ngi trn mt tng ni k: Php huyn u l huyn, Tu huyn cng l huyn,

Chuyn ngi cng t trong kinh Php hoa, sau mt thi gian tri git gp bt ng cha mnh trong cnh giu sang tt bc, nhng khng nhn ra l cha, m ch bng lng nhn thn phn n dch. Xem Diu php lin hoan kinh t 16b25. i Vit s lc 3 t 10a11: "Trinh Ph nm th 5 (1180) ma ng cho th lnh chu V long H Cng Ph ci cng cha Hoa Dng". Cng cha Hoa Dng nh vy l con ca L Anh Tn. Nguyn vn: Khp k. T ly ra thin Nghi t ca L th xun thu 22 t 21b12-13 v vic "Mc t thy ng r m khc". Thin Thuyt lm ca Hoi nam t 17 t 13b13-14 gii r hn: "Dng t thy ng r m khc v n c th i v nam hay bc". B i ha thng (...) thng dng mt cy gy quy mt ti vi trn vai, vin tch i Lng, nin hiu Trinh Minh th hai (916). Xem Truyn ng lc 27 t 434a19. Cc s tng c l cm tc, gii hn trong mt khu vc, trong mt thi gian khng ra khi gii hn . Cuc cm tc ny c l xy ra vo nm 1212, m i Vit s lc 3 t 24a10 ghi li vic L Hu Tn cng thi hu n trc Pht th rng: "Trm em sc mn m trm ni ngi qu, n ni phi gp lon ly, sp s nghip trc, thm ch cung gi phi di i nhiu ln. Nay mun lnh ngi tri nhng cho ngi hin c" ni xong, vua ly dao mun ct tc th (Trn) T Khnh t sch cung in nh i Vit s lc 3 t 26b4 ghi. in V nghi khng thy tn trong s. Ha Do l tn nh cao s i thng c Trung quc, trc n ti Bi trch, vua Nghiu em thin h nhng cho, bn khng nhn, ri trn n di ni C Dnh thu cy rung. Vua Nghiu li mi lm Cu chn trng. Ha Do khng mun nghe, bn n bn sng Dnh ly nc ra l tai mnh.

92 Chng l hai huyn y Tc tr c mi huyn".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Ni xong, S an nhin m tch. Mn i Vin sm l an tng S trong hang ni. {Li T ngu tp1 ni S mt, khng bit u}

T ngu tp ny nghi c th l tc phm ca Ngu ng, mt trong nhng t ca Tiu Diu.

93

Thin Uyn Tp Anh - Quyn Thng

Th H Th Mi Lm
ngi)

(C 7 ngi, y ch c 1

39. C S ng Vng1.
Ngi phng Hoa th2, kinh Thng long, h , tn Vn, tnh tnh gin d, khong t, khng bn chn theo vic i. Ban u lm quan di triu Chiu Lng ta3, chc n Trung phm phng ng. Nhng khi rnh vic quan, ng dc ch hc Thin, tay khng ri sch, tm ht t, hiu r Tm tng. ca trng ca Tc L cha Thng thnh, ng thu ht b quyt ca L. Do , S gi thin khng nghn, mt o cng cao. (43a1) Khi c truyn tm n ri, ng l ngi tai mt ca tng lm, nh nhng v quc s Nht Tn, Thin s Tiu Diu4, Gii Minh v Gii Vin y vy.

Truyn ca Tc L ni: "ng Thun c s, y l php t ca L". Nhng khng hiu sao y gi ng Vng, hoc ch Vng l mt khc sai ca ch Thun. Hoc l cch gi t lng tn knh nh trng hp Thng S. Phng Hoa th ny khng bit thuc phng no ca th H ni. Tc triu Trn Thi Tn (1225-1257). Khi Thi Tn mt vo nm 1277 v em tng vo lng th lng ca Thi Tn gi l Chiu lng. Xem Ton th B5 t 36a5 C Lc dn thin phi trong Thng s ng lc t 7b th Tiu Diu l t ca ng Thun v l thy ca Tu Trung. Ngoi Tiu Diu ra, n cn cho bit Quc Nht, o S, Qu Thm v Chn Gim l nhng t khc ca Thun. V ngoi Tu Trung ra, th Thch u V Hi, o Tim, Thn Tn, Li Tn, Thch Lu, Thn Tng, Th Nhn, Ngu ng v V S l t ca Tiu Diu. Thng s hnh trng trong Thng s ng lc t 38a8-b1 ni: "(Tu Trung) lc cn chm, rt chung ca Khng, n hc Thin s Tiu Diu Phc ng, hiu c yu ch, dc lng th lm thy". Cn bi ta do Hu Nguyn vit nm 1763 trong Thng s ng lc t 3b1-3 ni: "Thng t Tiu Diu... va n nc ta, thot th v y, cm cu khng li m vo kinh thnh". Nh th Diu cha hn l ngi nc ta. Li ta y cng ni Thng s ng lc l mt tc phm ca Tiu Diu. Tuy nhin, chng ti ngh Tiu Diu chc qu qun Phc ng ti vng Thanh t ngy nay.

2 3

94

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Thin Uyn Tp Anh Ng Lc

Quyn H
[44a1]

Dng Php ca T Ni a Lu Chi - Cha Php Vn 40. THIN S T Ni a Lu Chi1

Cha Php vn, lng C chu, Long bin2. Ngi nc Nam Thin trc1, dng B la mn. Nh mang ch xut tc, i khp Ty trc, cu tm n Pht. Nhn duyn o cha gp, bn cm gy sang ng Nam.

i chiu vi cc t liu Trung Quc: (vinitaruci) (a) Lch i tam bo k 10 t 102c3-9: "Tam tng thp s T Ni a Lu Chi nc trng, Bc Thin trc. Ty dch l "Dit h". Khi nghe c Hong ta phc hng Tam bo, nn c th khng cho 500 do tun l xa, bn chng gy nhm phng n xem s thnh ha n mc no. Bn c mi vo, sai dch kinh, tc ni cha i hng thin dch ra (kinh Tng u tinh x v i tha phng qung tng tr). Cp s L o Bo v th t ca Bt Nh Lu Chi l m B, hai ngi truyn dch. Sa mn cha i hng thin l Thch Php Ton t Trng an bt th thnh ch Hn, cng chnh n so snh vn ngha, Sa mn Ngn Tn vit ta cho c hai". (b) i ng ni in lc 5 t 275a14-19 chp nh (a) (c) Tc Cao tng truyn 2 t 433b2-5 chp y nh (b) (d) Khai nguyn Thch gio lc 7 t 547c8-14 i cng chp nh (a) nhng thm chi tit l cc kinh k trn "dch vo nm Khai Hong th 2 (582) Nhm dn i Vn ", v thm nh chnh rng "Trng Phng tc (a) ni phin dch ti cha i hng thin l sai". (e) Trinh nguyn tn nh Thch gio mc lc 10 t 646a8-14 chp nh (). So snh cc t liu Trung Quc va dn vi nhau, ta thy ngay mt im bt thng ni bt ngay, y l vic Khai nguyn Thch gio lc ni Lch i tam bo k ghi T Ni a Lu Chi dch nhng kinh ca ng ti cha i hng thin l sai, nhng khng ni r nu ng th dch chng u. Lch i tam bo k do Ph Trng Phng vit xong nm 597, cn Khai nguyn Thch gio lc do Tr Thng son nm 730. Vic Thng phn i Phng v ni dch Kinh ca T Ni a Lu Chi r rng mun ni rng T Ni a Lu Chi khng bao gi dch kinh ti cha i hng thin c. Ngc li, T Ni a Lu Chi dch chng nhng ni khc. Nhng ni khc y l ni u, Thng khng ni. Do th, Thin uyn tp anh khng phi l khng c l, khi ni T Ni a Lu Chi dch kinh Tng u Qung Chu v kinh Tng tr nc ta, du rng n c xut hin hu k. T kt lun y, nhng chi tit khc lin quan n T Ni a Lu Chi do Phng ghi li v tt l c th ng tin hon ton. S thc, nu T Ni a Lu Chi khng dch kinh ti cha i hng thin, th vic "mi vo khin dch kinh" kh c th tin c. Cng mc chnh bin 3 t 32a1-3 ni: "Cha Php vn ti thn Vn gip huyn Thng phc tnh H ni. Tng truyn mt hm my ma sm chp ni ln, cy si ng xung, ngi trong thn ly g n khc tng dng cha th, nn c tn ". Xc nh cha Php vn nh vy, cc tc gi Cng mc s dng ti liu ca Bc thnh a d ch lc 3, theo "cha i Php vn, Php v, Php li, Php in lng Vn gip, huyn Thng phc". Nhng ng nhin cha Php vn ni ti y khng phi l cha Php vn lng C chu, Long bin, m thc ra cha Php v hay cha Thnh o hay cha u, ni th Php v. Vy cha Php vn lng C chu l cha no?. Lng C chu, Long Bin, nay gm t lng Khng t huyn Thun thnh tnh Bc ninh. Ti lng ny hin c mt cha tn Din ng v mt cy thp tn Ho phong. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc T quan vit: "Cha Din ng x Khng t, huyn Siu loi, c bn tng Php Vn, Php V, Php Li v Php in r c linh tch. i Trn, Mc nh Chi dng cha trm gian, thp chn tng, cu chn nhp, di ch nay cn. Xt Php vn Pht truyn th lc S Nhip lm Thi th cai tr thnh Luy lu, s Khu La ti ni xanh pha ty ca thnh. C ngi con gi ca Tu nh l A Man b S ng n, m c thai sinh mt a b gi. S em b vo trong mt cy ln rng su. Sau gi ma ni ln, cy trc gc, tri ni trong sng, tri n bn Luy lu. Ngi ta ly lm l, vt ln b, sai th o bn pho tng Pht, dng cha gi l cha Thin nh...tc nay cha Din ng..., t bn pho tng Pht phng th. Sau mi ln cu ma u c linh ng, ngi ta t tn Php Vn, Php V, Php in v Php Li. Thp Di k ca L T Xuyn ni ngi C chu mi nm n ngy mng Pht n th hi hp ti cha Thin nh. Trn Ngh Tn c ban m hiu. S nh L chp: Nm Thi Ha th 6 i Nhn Tn sai L thi y n C chu rc Pht Php vn v n cha Bo thin kinh

95

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

i trn i Kin th 6 (574), nm Gip ng2, S mi n Trng an. Gp lc Chu V ph dit Pht php3, S mun sang t Nghip4. By gi tam t Tng Xn v t nn, nn mang y bt n trong ni T khng5. S n gp T, thy c ch phi phm, trong lng pht nim knh m, bn n trc, chp tay ng ba ln. T vn ngi yn khng ni. S suy ngh giy lt, bng nhin lng nh c s c, lin sp ly ba ly. T gt u ba ci m thi. S li ba bc, tha rng: " t by lu khng gp thun tin, nay nh Ho thng i t bi, ci xin cho con theo hu h hai bn". T dy "Ngi nn mau qua phng Nam (44b1) gio ha, khng nn y lu". S t bit ra i, n Qung chu trc tch cha Ch ch. Tri qua 6 nm, S dch c kinh Tng u6 bo nghip sai bit7. n thng 3 nm Canh t i Chu i Tng th 2 (580), S n nc ta ti cha , li dch ra kinh Tng tri, 1 quyn (8). Mt hm, S gi t nhp tht l Php Hin dy rng: "Tm n ch Pht Tt khng la di Trn ng thi h khng thiu khng d8 Khng i khng n Khng c khng mt Chng mt chng khc Chng thng chng on Vn khng ch sinh

thnh cu ma". Cha Php vn C chu, Long Bin tc cha Din ng hay cha Du ti x Khng t huyn Thun thnh tnh Bc ninh ngy nay.
1 2 3

Tc nam n. Nhng cc t liu Trung Quc, dn u ni ngi bc Thin trc, tc bc n Nguyn bn vit "Nhm ng" l sai, Trn i Kin th 6 nm Gip ng. Pht t lch i thng ti 10 t 557a: Nm Gip ng, Chu V , nin hiu Kin c th 3 (574), thng 5, ngy 17, xung chiu hy Pht. Nghip, by gi l kinh nh Bc T. T Tng Xn, sau khi c truyn php, n n c trong ni Hon cng, Th chu. Gp lc Chu V ph dit Pht php, ngi lnh sang ni T khng, huyn Thi h sng khng nht nh mt ni no, tri qua 10 nm...n Ty Khai Hong 12 (592), truyn php cho o Tn. Xem Truyn ng lc 3, TK 2078, tr. 221c. Cc t liu Trung Quc, xem ch thch (1) trn u ghi nh nhau. S dch 2 tc phm: (a) Tng u tinh x kinh 1 quyn (xem TK.466). Ch thch ca Trng Phng (sd. 102c1): "Nm Khai Hong th 2 (502), thng 2 dch. Bn dch ln th 2, cng nguyn bn vi kinh Gi da sn nh (xem TK.465)". (b) i phng qung tng tr kinh, 1 quyn (xem TK.275). Ghi ch ca Trng phng (sd): "Khai Hong, nm th 2, thng 7, dch". Nghip bo sai bit kinh, 1 quyn; gi l: Pht thuyt th trng gi nghip bo sai bit kinh, i Ty, C m Php Tr dch (xem TK.80) Ghi ch ca Trng Phng: "Khai Hong nm th 2, thng 2, dch..." Bn dch ca T Ni a Lu Chi phi chng mt v chc chn ni dung khng phi thuc loi kinh ny. Bi v hc l ca T Ni a Lu Chi xuyn qua hai bn dch trn, khng th no cho ng dch mt tc phm vi mt hc l, nh n th hin trong bn dch Nghip bo sai bit kinh ngy nay. Tng Xn, Tn tm minh t 376b 22-23: Vin ng thi h V khuyt v d Lng do th x S d bt nh. Cng xem Truyn ng lc 30 t 457a 21-22.

4 5

96 Cng khng ch dit Cng chng la xa Chng khng la xa V i vng duyn. Nn gi t tn Bi th ch Pht ba i Cng dng nh th m c T s nhiu i Cng dng nh th m c Ta cng dng nh th m c Ngi cng dng nh th m c Cho n hu tnh, v tnh Cng dng nh th m c V, T ta Xn cng Khi n cho ta tm Bo ta mau Nam hnh gio ha Khng nn (45a1) li y lu Tng tri nhiu ni Mi n c y Nay gp phi ngi Qu hp huyn k Ngi kho gi gn Gi i ta n.

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Ni xong, S chp tay m mt. Php Hin lm l tr t, thu x li 5 sc, xy thp th. Khi y l nm Gip dn, i Ty Khai Hong th 14 (594). Vua L Thi Tng c lm bi k truy tn: "M li sang nc Nam Nghe ng gii tp Thin M by nim tin Pht Xa hp mt ngun tim Trng Lng gi vng vc Sen Bt nh ngt thm Bao gi c gp mt Cng nhau bn o huyn1

Kin vn tiu lc 4 t 13a1-3 chp: Phi Tch lai Nam quc

97 V tng phong.

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Vn qun cu tp thin ng khai ch Pht tn Vin hip nht tm nguyn Ho ho Lng gi nguyt Phn phn bt nh lin H thi ti c kin Tng d thoi trng huyn. Nhng ch in nghing l khc vi ch trong bn in 1715 y.

98

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Nht

(1 ngi)

41. THIN S Php Hin (? - 626)

Cha Chng thin, ni Thin phc1, Tin du, ngi Chu din2, h . Thn cao 7 thc 3 tc. Ban u, S n th gii c tc vi i s Qun Duyn, cha Php vn. Hng ngy cng vi Tng chng nghe ging v yu ch ca Thin. Khi T Ni a Lu Chi (45b1) t Qung chu n cha , thy S, nhn k vo mt hi: "Ngi h g?" S hi li: "Ho thng h g?" Lu Chi li hi: Ngi khng c h sao?" S p: "H th khng phi khng c, nhng lm sao Ho thng bit?" T Ni a Lu Chi qut: "Bit lm g?"3 S bng nhin t tnh, lin sp ly, bn c Thin ch. Khi Chi tch ri, S thng vo ni y, tu tp thin nh, hnh nh cy kh, vt, ng u qun, chim bay n chu, d th vy quanh. Ngi ng thi nghe ting n hc, khng th m xit. Nhn , S lp cha, dy d hc tr, Tng chng n thng hn 300. Thin hc phng Nam nh th m thnh. Th s Lu Phng nh Ty em tu vua Cao T rng: "Phng ny by lu sng knh Pht gio, m li trng S c ting tm". Vua Ty sai s ban cho 5 hm x li ca Pht cng ip sc, sai S dng thp cng dng4. S xy thp ti cha Php vn Luy lu1 v nhng cha danh ting cc chu Phong2, Hoan3, Trng4, i5.

1 2

Tc ni Tin du x Pht tch, huyn Tin du, tnh Bc ninh. Xem ch thch (1) truyn Thin Lo. Cng mc tin bin 2 t 10b1-2 ni: "Huyn Chu din, i Hn t thuc qun Giao ch, i ng i lm Din chu, i L ph Tam i, nay tc t ph Vnh tng, tnh Sn ty". Nhng c Ty th 21 t 7b8 ln Cu ng th 41 t 42b11 u ni Chu din l t V bnh thi trc. Ngoi ra, Nguyn ha qun huyn ch 38 t 13a1 v Thi bnh hon v k 170 t 10a5 li ghi Chu din v pha ng nam ca tr ph Giao chu, m sau ny c s phng d k yu 112 t 8a3 chp li, ngha l Chu din v pha ng nam ca th H Ni ngy nay. Phn t ca n nh vy bao gm trong tnh Hng yn. Kt lun ny t ra hp l, bi v t Qun Bnh, chng ta ng nht vi t nhng huyn Tin l, n thi, Khoi chu, Kim ng, Ph C, tnh Hng Yn. Xem ch thch (2) truyn Tnh Lc. Hn na truyn o Lm t 66b3 ni Lm, ngi Cu cao, Chu din. C i Vit lch triu ng khoa lc 2 th Cu cao l tn mt ngi lng thuc "ht Gia lm", ni xut thn ca nhng tin s Trn Vn Bnh khoa nm 1505, V Hu Nghim khoa nm 1514 v.v..., v khong n nm 1706 th i thnh lng Thng tn, khi c Cng nh tam gip ng tin s xut thn. Nh th, a phn ca Chu din i L phi gm lun ti thiu phn t pha ng nam ca huyn Gia lm, tnh Bc ninh ngy nay. T , qu ca Php Hin tt phi nm khong huyn Gia lm, tnh Bc ninh cho n nhng huyn pha bc tnh Hng yn. Tham chiu Truyn ng lc v cuc i thoi u tin gia o Tn v Hong Nhn: "Mt hm Tn n huyn Hong mai, gia ng gp mt a tr ct tng k v, khc vi tr thng. S hi: "Con h g?" Tr p: "L h Pht." S hi: "Ngi khng c h sao?" Tr p: "Tnh khng vy". S lng bit n l mt bc ti gii ca o, lin sai ngi hu n nh n gp cha m, xin cho n xut gia. Cha m cho l c duyn xa, nn khng c cht v lm kh khn, lin cho i lm t, c tn gi Hong Nhn". Xem Truyn ng lc 3 t 222b10-16. Tc Cao tng truyn 18 t 573b25-c14 trong truyn ca m Thin ghi r l vua Ty Cao T ban x li gm c thy ba ln. Ln u cho 30 chu ch hn ba mi chu vo thng 6, nm Nhn Th th nht (601). Ln th hai cho 51 chu khc vo thng ging nm sau. V ln th ba vo thng ging nm Nhn Th th 4 (604), ra lnh cc chu ln xy thm hn mt trm bo thp, nhn thm x li. C X li cm ng k trong Qung hong minh tp 17 t 216b10 th ln ban x li th nht, cha Thin chng ca Giao chu c chn lm mt trong 30 ch xy thp ca Cao T. Nhng nm , c i Vit s k ngoi k ton th 4 t 23a1-8 v Ty th 2 t 10a6-7, nc ta hin ang l mt nc c lp di quyn lnh o ca L Pht T, th lm sao Cao T c th ban x li qua c. Hn na, nu vic dn Php s m Thin truyn trn ca Thng Bin c th tin c, th hai nm sau, tc 504, khi m chnh quyn dn tc ca L Pht T b Lu Phng nh dp, v khi m Cao T c nhng bo co

99

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

{Vic ny ni r trong truyn ca Thin s Thng Bin} V sau, nm Bnh tut ng V c th 9 (626) (46a1), S th tch.

r rng v tnh hnh Giao chu, Cao T ang cn lo cho vic Giao chu c gio ha theo Pht gio. Nu vy, Giao chu lm g m c chn lm mt ch thanh tnh gia 30 mi ch khc ca Trung Quc? Cho nn, chc phi sau nm 602 khi Lu Phng d hng thnh cng L S Li, ngi con ni nghip ca L Pht T, th mi c chuyn ban x li cho Giao chu. Vic ban nm hm x li cng mt ln do th l mt c th, v vic Php Hin chn cha Php vn, ch khng phi cha Thin chng ca X li cm ng k lm ni xy bo thp l mt s thc.
1

X li cm ng k ca Qung hong minh tp 17 t 216b10 ni xy thp ti cha Thin chng cng dng x li Giao chu. Nhng y ni l "xy cha Php vn ca Luy lu", th t ra ng s thc hn. C i Vit s lc 2 t 6a5-7 th vo nm 1034 "cc nh s Php vn C chu dng th ni rng trong cha phng nh sng ra vi lung, theo nh sng m o ln th c hm mt hm, trong hm c hm bc, trong hm bc c hm vng, trong hm vng c bnh lu ly, trong bnh c x li". Ci hm ni n n y d nhin l ci hm x li m Ty Cao T ban, bi v theo X li cm ng k ca Qung Hong minh tp 17 t 213a18-22 m t vi mt sai khc khng quan trng l, thay v bnh bc, n c bnh ng bn trong bnh . Cng mc tin bin 1 t 1b7-2a3 vit: "Phong chu, s c chua l Bch hc. a l ch i ng ni Phong chu gm nm huyn. Thi Bnh hon v k ca Nhc s chp qun Tha ha ca Phong chu tc nc Vn lang xa. Th th, Phong chu tc nay thuc a ht c ph Vnh Tng v Lm thao, tnh Sn ty. Cng mc tin bin 4 t 15b2-6 vit: "Hoan chu xa l b Hoi hoan i Hng Vng, i Tn thuc Tng qun, i Hn thuc qun Nht Nam, i Lng i c chu. i Ty Khai Hong i Hoan chu, khong i Nghip i Nht nam, i ng Trinh Qun li t Hoan chu. i inh L nhn theo. i L i lm chu Ngh an. i Trn ci trn Lm Giang. i thuc Minh l cc ph Ngh An v Din Chu. i L Quang Thun t Ngh An Tha tuyn. Nay l tnh Ngh An". t Hoan chu hin nay thuc tnh Ngh tnh. Cng mc tin bin 4 t 20b1-2 ni: "Trng chu, xa l b V nh, nay l tnh Tuyn quang". Nhng Cu ng th 41 t 42a11-12 ni Trng chu pha Ty nam ca giao chu, cn i chu pha ty ca chu . Ngoi ra, t 44b8-9 n vit: "Trng chu, th tc n ging vi Cu chn. i ng t Trng chu. Nm thng bt u n nay mt. Nm Thin bo th nht (742) i lm qun Vn dng. Nm Cn Nguyn th nht (758) li t Trng chu, gm bn huyn Vn dng, ng thi, Trng Sn v K thng, u cng t vi chu mt ln". C vo bo co ca Cu ng th th Trng chu r rng phi ri vo a phn nhng tnh Ninh bnh, Nam nh ngy nay, ch c th no li ti tnh Tuyn quang, nh Cng mc c. Bi v khng nhng th tc Trng chu ging i chu, m ngay c v tr ca chng cng lin tip nhau, y l Trng chu pha ty nam t ph Giao chu, trong khi i chu pha ty. Cu ng th 41 t 43b8 ni: "i chu, i Ty l qun Cu chn. Nm V c th 5 (622) t i chu, gm bn huyn Cu chn, Tng nguyn, Dng sn v An nh". i nam nht thng ch 16, tnh Thanh ha, mc Kin tr din cch ni: "Tnh Thanh ha, xa thi Hng Vng l qun Cu chn, i Lng Hn nhn theo tn qun c thuc Giao ch. i Ng nm Nguyn Hng th 1 (264) phn mt huyn ca qun Cu chn, m t qun Cu c. i Tn v Tng nhn theo. i Nam T lc u qun Cu chn t thm Cao an, Qun an v lung m lm thnh 10 huyn. Vua V ly qun Cu chn lm i chu, v tn i chu bt u t y. i Ty lc u th gi i chu, sau i tn gi l qun Cu chn gm 7 huyn. i ng gi i chu gm huyn Cu chn 6 huyn. i Minh phn lm o. i L i lm l. i L nm Thun Thin th 1 (1010) i lm tri, sau ci lm ph Thanh ha...Xem vic ghi thi L Nhn Tn, tn Thanh ha bt u t y. i Trn nm Thin ng Chnh Bnh 11 (1242) nh lm l Thanh ha. Nm Nguyn Phong th 3 (1253) i lm tri. Trong khong Thiu Long li lm l gm s thuc ba l Thanh ha, Cu chn v i chu, sau gi l trn...i thuc Minh gi l ph Thanh ha. L Quang Thun nm th 1 (1460) thuc o Hi ty. Nm Quang Thun th 7 (1466) t Thanh ha tha tuyn. Nm th 10 (1469) ci lm Thanh ha tha tuyn... Gia Long nm th nht (1808) triu ta gi l trn Thanh ha... Nm Thiu Tr th 1 (1840) ci lm tnh Thanh ha ..." Nay l t tnh Thanh ha.

100

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Hai Th H Th Ba Th H Th T

(1 ngi) (1 ngi) (1 ngi)

42. THIN S Thanh Bin (? - 686)

Cha Kin dng, lng Hoa lm, ph Thin c1. Ngi C giao2, h . Nm 12 tui theo Php ng cha Ph Quang3 tu hc. Khi ng sp tch, S hi: "Sau khi Ho thng i, con s nng ta vo u?" ng dy: "Con ch Sng nghip m thi". S hoang mang khng hiu. Php ng tch ri, S chuyn tr kinh Kim cang lm s nghip. Mt hm c Thin khch n ving hi: "Kinh ny l m ca ba i cc c Pht. Vy th ngha ca m Pht l th no?" S p: "Lu nay ti tr tng nhng cha hiu c kinh". Thin khch hi: "Thy tr kinh bao lu?" S p: " tm nm" Thin khch hi: "(46b1) Thy tr kinh tm nm m mt cun kinh khng hiu, th du tr mi n trm nm no c ch g?" S bn nh l, li hi v ch tin ch. Ngi khch bo nn n Hu Nghim cha Sng nghip c gii quyt. S sc tnh ni: "Ta nay mi bit li ni ca Php ng, qu tht ph hp". Bn lin lm theo. Va n cha, Hu Nghim hi: "Ngi n y c vic g?" S tha: "Con trong tm c ch cha n".
1

Ton th B5 t 7b6-9 nhn ni v Trn Th chn sng tn tht nh L vo nm Thin ng Chnh Bnh th 1 (1232) vit: "Ma ng nm nhn khi h n bi yt Tin hu Thi ng Hoa lm. Th ngm o mt hm su dng nh trn, i khi cc ngi h L ung ru say, bn lin git my, chn sng ht". Cng mc chnh bin 6 t 13a2 ch rng: "Hoa lm l tn x. Thi ng l tn thn, u thuc huyn ng ngn tnh Bc ninh. i Vit lch triu ng khoa lc 2 c ghi mt lng tn Hoa lm ht ng ngn, qu hng ca Trnh Xun Ch tin s khoa 1743. Lng Hoa lm, ph Thin c y nh vy chc chn l lng ny. Nu vy, lng Hoa lm ngy nay phi nm ti huyn T sn tnh Bc ninh. Lng Hoa lm ca Trnh Xun Ch hin gi l Danh lm, tn gi i Nguyn. i Vit lch triu ng khoa lc, phn Tc bin, c ghi Trnh Xun Thng tin s khoa 1847 l ngi lng Danh lm, huyn ng ngn, tnh Bc ninh. Ci tn C giao c Thin uyn tp anh k ti ba ln. Mt y. Mt truyn Khnh H t 61a3 v mt truyn Tnh Thin t 68a3. Hai ln nhc sau u ghi "lng C giao, Long Bin". C vo y th lng C giao phi nm ti mt lng no chung quanh lng C chu, tc nhng lng Khng t v i t huyn Thun Thnh hin nay, bi v cha Php vn lng C chu Long bin, m ta xc nh c v tr ca lng C chu, ngha l v tr thc s ca mt thnh phn Long Bin, l ti Khng t v i t. Chng ti hin cha c dp iu tra hin a vng ny, nn khng th xc nhn r lng C giao phi l lng no hin nay ti tnh H bc. C ngi ng nht lng C giao vi C in thuc huyn Thanh tr, tnh H ng, nhng khng bit da vo u. Xem Trn Vn Gip, Lc truyn cc tc gia Vit nam tr.190 v Gaspardone, Bibliographie Annamite, BEFEO XXXIV (1934) 215. Cha Ph Quang ny rt c th l cha Ph quang ti lng Ngha tr huyn Vn giang, m Tam t thc lc t 26a4 ni ti nh l ch ca Trng Chiu ngi ch tr vic c 1000 tng Pht vo nm 1322.

101 Nghim hi: "Ngi cha n ci g?"

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

S lin em vic trc thut li. Nghim bn than rng: "Ngi t qun mt ri. Khng nh trong kinh ni: "Ba i cc c Pht cng gio php A nu a la tam miu tam b ca cc c Pht, u t kinh y ra".1 H chng phi l ngha ca m Pht sao?" S tha: "Phi, phi, l ch con m mui vy". Nghim li hi: "Kinh l ngi no ni?" S p: "H khng phi Nh Lai ni sao?" Nghim hi: "Trong kinh ni: Nu ai ni Nh Lai c ch thuyt php tc l hy bng Pht, ngi y khng (47a1) th hiu ngha ta ni. Ngi nn kho suy ngh, nu bo kinh ny khng phi l Pht ni tc l hy bng Pht; nu bo n do Pht ni tc l hy bng kinh. Ngi phi lm sao? Ni mau ! Ni mau !"2 S sp m ming, Nghim cm ci pht trn nh ngay vo ming. S bng nhin tnh ng, bn sp xung ly. Sau S n cha Kin dng, dy d chng. Ho duyn hon tt, S tch vo nm Bnh tut, i ng Thy Cng th 2 (686).

Dn kinh Kim cang: "Nht thit ch Pht cp ch Pht a nu a la tam miu tam b php giai tng th kim xut". (Tt c cc c Pht v gio php gic ng khng g hn ca cc c Pht u t kinh y m ra). Xem Kim cang bt nh ba la mt kinh t 74b23. A nu a la tam miu tam b , Phn: Anuttara-samyak-sambodhi, ngha l s gic ng ng n khng g hn. i Chu Hu hi mt v tng ging kinh Kim cang: "Kinh l do ai ni?. Tng ln ting ni: "Thin s sp a ri y. H khng bit l Pht ni sao?". S p: "Nu bo Nh Lai c ch thuyt php l hy bng Pht, ngi khng hiu ngha nhng iu do ta ni. Nu bo kinh khng phi l do Pht ni tc l hy bng kinh. Xin i c tr li xem". V Tng khng tr li c. Xem Truyn ng lc 6 t 247a2-6.

102

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Nm Th H Th Su Th H Th By Th H Th Tm

(1 ngi khuyt lc) (1 ngi khuyt lc) (1 ngi khuyt lc)

(3 ngi, 2 ngi khuyt lc)

43. THIN S nh Khng (? - 808)

Cha Thin chng1, lng Dch bng, ph Thin c. Ngi C php2, h Nguyn, my i l vng tc. S l ngi am hiu th s, hnh ng ng php tc (47b1). Ngi trong lng tn th, u gi l trng lo. V gi, S n Php hi ca Nam dng Long tuyn nghe ging, hiu c ch, do S pht tm theo Pht. Trong khong ng Trinh Nguyn (785-804), S lp cha Qunh lm lng mnh. Khi mi o t p nn, gp mt l hng v 10 ci khnh. S sai ngi em xung sng ra. Mt ci ln mt i, n y sng mi dng. S gii thch rng: Ch thp, ch khu hp thnh ch c, ch thy, ch kh hp thnh ch php, ch th ch ch ta , ch t ai lng ny. Nhn , S i tn lng mnh lm C php {Tn c l Din Un}. S li lm bi tng rng: "t by php kh Mt mn rng Pht php c hng long t tn lng l C php". S li ni: Hin ra php kh Mi hai chung ng
1

Cm ng x li k do Vng Thiu vit vo cui nm 601 dn trong Qung hong minh tp 17 t 216b10 c ghi cha Thin chng nh l ni dng thp rc x li vo nm ti Giao chu. Thin uyn tp anh ni dng thp ni cha Php vn, c l hp l hn. Xem ch thch (5) truyn Php Hin. Lng Dch bng nay l lng nh bng huyn T sn, tnh H bc. lng ny nay cn c cha no tn Thin chng hay khng, chng ti hin cha bit. Cng mc chnh bin 2 t 6b3-6 ni: "C php, tn chu, i inh v trc l chu C lm, i L i C php , i L thng lm ph Thin c, i Trn ci lm huyn ng ngn. i Hu L nhn theo. Nay l huyn ng ngn, tnh Bc ninh". Nhng truyn y ni nh Khng "i tn lng mnh thnh C php ri chua thm "tn c l Din un". Nh vy, C php nguyn l tn mt lng t thi nh Khng, sau ti thi L mi tr thnh tn chu. Thc t, ta khng hiu ti sao nu Khng i Din un thnh C php th ti sao cho n thi L Cng Un vn cn c tn Din Un. Vit v vic st nh thnh sm bo hiu s ln ngi ca Un, Ton th B1 t 31a7-8 ni: "Nguyn trc cy bng go lng Din un, C php b st nh", trong khi i Vit s lc 2 t 1a9 chp: "Trong lng vua c cy bng go b st nh". R rng lng ca L Cng Un c tn Din un, v y l vo thi L. Th sao, y truyn bo Khng i tn Din un, thnh C php?. Du sao i na Din Un cng l C php, v C php l lng nh bng hay lng Dch bng sau ny. Cng mc chnh bin 2 t 7b2, nhn ch v cha lng C php, ni "cha C php ti x nh bng, huyn ng ngn, tnh Bc ninh". Lng C php ca nh Khng do l lng nh bng, huyn T sn hin nay. Trong c bn in i L ln i Nguyn ch ghi "nh Khng c nhn", nhng chng ti y thm ch php thnh "ngi C php", bi v truyn nh Khng y r rng ni Khng ngi C php.

103 H L lm vua Ba phm thnh cng". S li ni: "Mi ci xung nc t C php y tn lng G sau thng chut 1 Chnh lc Tam bo hng".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Khi sp tch, S gi t Thng Thin dy rng: "Ta mun m rng lng xm, nhng e na chng gp tai ha (48a1), chc c k l n ph hoi t nc ta. {Sau Cao Bin ca nh ng n trn ym. Qu ng} Sau khi ta mt, con kho gi php ny, gp ngi h inh th truyn, nguyn ta mn vy". Ni xong, S co bit m tch, th 79 tui. Lc y l nm Mu t ng Nguyn Ha th 3 (808)2. Thng Thin dng thp pha ty cha Lc t3 v ghi li ph chc ca S m chn du i.

Nguyn vn: K c loan nguyt hu. "Loan nguyt" nghi l mt vit sai ca ch th nguyt, m sau ny La Qu dng trong mt cu tng t: "Th k th nguyt ni", ni ti vic L Cng Un ln ngi vo thng 11, tc thng con chut, tc th nguyt ca nm con g, tc nm K du Cnh Thy th 2 (1009). Chng ti da vo cch hiu y v dch l "thng chut". Ch loan v ch th, t dng chng kh ging nhau. Nguyn vn: ng Nguyn Ha tam nin bnh t. Nhng ng Nguyn Ho nm th 3, c Cu ng th th phi l nm Mu t, ch khng phi Bnh t. Ch Bnh chc chn l mt vit ln ca ch Mu. Cha Lc t y tc cng lng Dch bng. Xem ch thch (1) truyn Thng Chiu.

104

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Chn Th H Th Mi

(3 ngi, u khuyt lc)

(4 ngi, 1 ngi khuyt lc)

44. TRNG LO La Qu
Cha Song lm, lng Ph ninh, Ph Thin c1. Ngi An chn2, h inh. Thu nh vn du cc phng, khp hi cc bc thin. Tri qua nhiu nm khng gp duyn o, bn sp thi ch. Sau ti php hi ca Thng Thin cha Thin chng nghe ni mt li, lng lin khai ng, bn chu phc th lm thy. Khi Thin sp tch, gi S n dy: "Xa thy ta l nh Cng, cn dn ta rng: con kho gi php ca ta, gp ngi h inh th truyn. Con ng l ngi . Ta nay (48a1) i vy". Khi c php, S ty phng din ha, chn t dng cha. Mi khi ni ra li no tt l ph sm. S c ln cha Lc t, c tng Lc t bng vng, sau s trm cp nn em chn ca cha v dn: "Gp vua sng ly ra, ng cha ti th du". Khi sp tch, S dy t l Thin ng rng: "Xa kia, Cao Bin3 xy thnh bn sng T lch, bit t C php ta c kh tng vng, nn o t con sng im4 v nhng ao Ph chn5 v.v... n 19 ch trn ym n. Nay ta khuyn Khc Lm lp li nh xa. Li na cha Chu minh6 ta c trng mt cy bng go trn ch dt, bit i sau t c k hng vng ra i ph dng Chnh php ca ta. Sau khi ta tch, con kho p mt ngn thp bng t, dng php, ym du trong , ch cho ngi thy". Ni xong S tch, th 85 tui.

1 2

Tc lng Ph ninh huyn T sn, tnh H bc ngy nay. Xem ch thch (2) truyn Thng Chiu. Bc thnh a d ch lc 4 c lit ra hai x mang tn An chn thuc trn Sn nam h. Mt thuc tng ng hi huyn Thanh quan, ph Tin hng. V mt tng ng Chn, huyn Qunh ci, ph Thi bnh. Hai huyn ny ngy nay u thuc tnh Thi bnh. Huyn Thanh quan nay l huyn Thi bnh, cn huyn Qunh ci nay vn gi tn c. Chng ti hin cha bit lng An chn no l qu qun ca La Qu. Ngoi ra cng cn thm l, ch "An chn" c th l mt vit sai ca An trinh. Ch chn vi ch trinh, t dng chng rt ging nhau. Thc ra nu La Qu l ngi An trinh, th n hp l hn. Bi v c truyn nh Hu t 53a9 th lng An trinh thuc ph Thin c, cn truyn La Qu y cho thy La Qu hnh nh c qu qun ti C php vi nhng cu ni nh "t C php ta" hay nhng vic lm nh trng cy bng go ti cha Chu minh. Cao Bin (? - 887) bt u xy thnh khong vo thng 11 nm Hm Thng th 7 (866). Thnh y l thnh i la, nm ti a phn th H ni ngy nay. Xem i Vit s lc 1 t 12b2 v Ton th B5 t 14b-15a. V sng T lch, xem ch thch (9) truyn o Hnh. Sng im hay l im Giang, chng ti hin cha tm thy mt ti liu no khc ni ti, nhng nghi n c th ch sng ung, tc sng Thin c c. Tuy nhin, sng Thin c cha tng c tn sng im, nh ti liu hin ti cho bit. C th sng im l sng Thin c hay mt nhnh n chy qua lng Vn im huyn T Sn tnh Bc ninh ngy nay. i Vit lch triu ng khoa lc c ghi mt s tin s xut thn t lng Vn im, ht ng ngn nh Nguyn Qun khoa 1595, Nguyn Nghi khoa 1619 ... Ao Ph chn chc nm ti lng Ph chn huyn T sn, tnh H bc ngy nay. Bi v i Vit lch triu ng khoa lc 1 v 2 c ghi mt s ngi u cc khoa tin s n t lng Ph chn, huyn ng ngn nh Trn C trng nguyn khoa 1266, Nguyn Th Phng tin s khoa 1508, Nguyn Nim v Nguyn Hin khoa 1588, Nguyn Xun Ch khoa 1637, Nguyn nh Bng khoa 1670 v.v... i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc T miu, c ghi miu vua L Uy Mc x Ph chn, huyn ng ngn. Nhng ao khc o ti vng xung quanh Ph chn ny, ngy nay ta khng bit v chc khng bao gi ta bit, v truyn ni "La Qu khuyn Khc Lm lp chng li nh xa". Cy bng go cha Chu minh ny chc l cy bng go lng Din un, ni b st nh thnh bi sm tuyn truyn cho s ln ngi ca L Cng Un, m i Vit s lc 2 t 1a-b v Ton th B1 t 31a-32 chp li... Xem ch thch (8) truyn Vn Hnh.

105

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Li k rng, vo nm Bnh thn i ng Thanh Thi th 3 (936). S trng cy bng go, thng c lm bi th k rng: (49a1) "i sn u rng ngng ui c n Chu minh Thp bt t nh thnh Bng go hin long hnh Th g trong thng chut Nht nh thy tri ln". (49a1).1

45. THIN S Php Thun (925-990)

Cha C sn, lng Th, qun Ai2. Khng bit ngi u. S h , hc rng, th hay, c ti gip vua, hiu r vic nc. Nh xut gia, th Thin s Ph Tr cha Long th lm thy. Sau khi c php, S ni ra li no cng ph hp vi sm ng. ang vo lc nh L dng nghip, tr k hoch nh sch lc, S tham d c lc. n khi thin h thi bnh, S khng nhn phong thng. Vua L i Hnh cng thm knh trng, thng khng gi tn, ch gi Php s v em vic son tho vn th giao ph cho S3.

Nguyn vn: "i sn long u kh C v n chu minh Thp bt t nh thin Min th hin long hnh Th k th nguyt ni nh kin nht xut thanh". y l mt bi th tuyn truyn cho s ra i ca nh L vo thng 10 nm Du. V nh L qu ra i vo thng 10 nm inh du Cnh Thy th hai (1009). Bi ny do th c th sng tc trc lc L Cng Un ln ngi khng bao xa. i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Sn xuyn, c ghi mt ngn ni tn C sn, v ni "n nm ti pha ng huyn Tam dng, cch huyn l 6 dm". Ri sau li ghi thm mt ngn ni khc tn Lng sn v cng chua "tc gi l ni Trng". Ni ny cng " pha ng ca huyn ti x Tam lng, trn c miu Long sn thn". C sn vi Lng sn nh vy l mt. Th th, phi chng cha C sn ca Php Thun nm ti ni ny? l mt c th. Nhng Hng c bn tr.78-79 trong Thin nam t ch l th c ghi tn mt ch gi l ch Ai, ri chua thm "c ni Tng bn bn nh rng bao bc khng h". Kho i nam nht thng ch, tnh Thanh ha, mc Ph th, khng thy ni ch no tn ch Ai c. Nhng v ni Tng, n vit quyn 16 t 40a1 rng "ni Tng ti x Bt qun pha ty huyn Qung xng, gia ng rung bng ni ln mt ngn ni . Ni nh m cao, sc xanh m l, dng ging nh voi phc. Trng nguyn Trnh Hu i L dng am c sch di chn ni ". C sn ca Php Thun chng qua l ni Tng ny? V i qun phi chng l ch i y? Chng ti hin cha tr li c v ch xin nu ra kin ku gi s ng gp ca nhng ngi hiu bit khc. Nguyn vn: _ d vn hn chi nhim. S vn th u triu L i Hnh do Php Thun tho ra, ngy nay tht lc ht. Ch cn mt l th xin cho inh truyn do Giang C Hong v Vng Thiu T mang sang triu nh nh Tng vo nm 980, m Ton th B1 12a8-b2 v Tng hi yu 197 t 7724a-b chp li. Vn c ca hai bn chp ny khc nhau, nn chng ti chp ra c hai, cho thy mt phn no vn ti ca Php Thun. Ton th chp: "Thn ph m huynh m, cu h quc n, thim phn mn k, cn bo phong gii, cm hu bi vi, hn m lao v thi, triu l chi bi d cp. Thn ng cu tng hoi, ai thng v tr, qun ni qun dn tng s, phin du k dit ng, cng ngh trim khi chi th, c quyn qun thng chi s. Thn khn t s t, thnh bc d kin. Tng truyn tu trn, hu l kh tuy sn d khong c chi tc, ng hc gio hot chi dn, thng bt tun k tnh, khng hoc sinh d bin. Thn cn d nhip tit hnh qun t m quyn lnh chu qun s. Phc vng, gi d chn mng, lnh b lit phin, y vi thn tn trung chi tm, c thnh i din". Tng hi yu chp: "Thn th triu tng, t x x ch man tu, tu chc cng t l, thuc t mn chi bc hu, tr tun mng cm kh tr t, mao th th cp v d th phin. Thn ph Tin x Lin, cu h quc n, thim phn khn k, cn bo phong lc, vng cm i hong, hn m chi lao v thi, l triu chi b d cp. Thn ng cu tng hoi, ai thng v tr, qung ni tng li qun dn, phng du k dit ng, cng ngh trim khi chi th, c quyn qun l chi s, Thn khn t s t, thnh bc d kin. T s tu trn, hu l kh tuy. Sn thnh ngoan khong chi tc, ng hc gio hot chi dn, thng bt tun k

106

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Nm Thin Phc th 7 (987) ngi Tng l Nguyn Gic sang s, vua sai S ci trang lm k li theo di hnh ng ca y. Gp khi c hai con ngng bi trn sng, Gic ngm chi rng: "Song song ngng mt i Nga mt ng ven tri". S ang cm cho, ngm tip: "Lng trng phi dng bic Sng xanh chn hng (49b1) bi" Gic do thn phc1 Vua thng em vn nc di ngn hi S. S p: Vn nc nh my qun Tri Nam m thi bnh V vi trn in cc X x ht ao binh" Nm Hng Thng th 2 (990) s tch, th 76 tui. S thng vit B tt hiu sm hi vn 1 quyn, lu hnh i.

tnh, khng nhn nhi sinh bin. Thn cn d nhip tit x hnh qun t m quyn lnh chu qun s. Phc vng tch d chn mng, lnh b lit phin, y vi thn trung tn chi tm, x thng din chi in, khc thiu di nghip, nhn ph vin di, ng tr chi h gi tuyn ng hi chi lc tng khuyt, x hiu hin thm chi thnh". Nhng ch x l tng trng cho nhng ch b thiu trong bn chp.
1

Tham chiu Ton th B1 t 18a5-8: "Thin Phc nm th 8 (987) nh Tng li sai L Gic n san phong. By gi vua sai Php s tn Thun gi lm ngi li , i n. Gic rt gii bn lun vn chng. Gp lc c hai con nga bi trn mt nc, Gic vui ngm: Ngng ngng i con ngng? Nga mt ng ven tri. Php s ang lc cm cho, tip vn theo rng: Lng trng phi dng bic Sng xanh chn hng bi. Gic cng lm l, lm th gi cho S rng: May gp thi minh gip vic vua Mt mnh hai t s Giao chu ng i bit lng thm luyn Nam Vit mun trng ngng cha ba Nga p my m qua sng Xe ri ni bic th dng a Ngoi tri cn c tri soi rng Sng lng khe m thy trng thu. Thun em th dng vua cho triu Ng Khung Vit n xem. Khung Vit tha: "Bi th ny c tn b h cng vi cha n khng khc". Vua khen y, ban thng rt hu". Bi th i con ngng trn d nhin khng tng trng g hn mt giai thoi ngoi giao, chng t nim t tn v s ln mnh v vn ha ca mt dn tc va mi lp quc cha y 90 nm. Bi v n ch l mt nhun sc khc tinh t ci bi th Vnh nga, m Lc Tn Vng lm khi mi hn 10 tui v Ton ng thi tp 2 quyn 79 t 864 chp nh: Nga nga nga Khc hng hng thin ca Bch mao ph lc thy Hng chng bt thanh ba.

107

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

46. THIN S Ma Ha

(Tn c l Ma Ha Ma Gia)

Cha Quan i, lng o gia, C mit1. T tin l ging ngi Chim thnh, sau mo tnh h Dng. Cha tn Bi , rnh v sch bi, lm quan di triu L vi chc Bi {Xa gi l Phan}2. Ln ln, S l ngi c hiu bit thu o mi vic, hc thng c hai ngn ng Hn v Phn. Nm 24 tui, S ni nghip cha, tip tc tr tr ngi cha c. Thng vo nhng lc din tp kinh bi, S thy H php, Thin thn qu rng: "Sao dng ci hc bn ngoi 3, chc chn khng hiu c ngha l". S do b m, rt t hi li. Khi sp gieo mnh xung vc su m cht th gp Vin Bit cha ng lm(50a1) ngn rng: "ng ! ng !". S nghe li lin tnh ng. V sau, S n cha C sn th gio vi Php Thun. S chuyn vic sm hi v tr tng i bi tm ch4, tri ba nm cha tng mt cht bing tr bn c B tt Quan m ly nc sch cnh dng ri ln u mt, mt bng nhin sng li v lng cng thm thanh tnh. Nm Thun Thin th 5 (1014), S di v ni t vn5 ti Trng an, ngy ngy sing nng tu tp, t c Tng tr tam mui v cc o thut, ngi i khng lng ni. Hong L i Hnh1 ba ln mi S vo cung tha hi, S ch chp tay ci u m thi. Bt n ln th ba, S mi p: "Cung tng cha Quan i". Vua c gin, sai giam S cha Vn tu

Bc thnh a d ch lc 2 c ghi hai x mang tn C mit thuc tng Hng i, huyn Thanh h, trn Hi dng tc nay huyn Thanh h, huyn Hi dng. Di mi tn, ngi vit cn chua thm hai thn, y l thn Trng lit v thn Khnh mu, th nh vy, C mit trc chc a phn rng hn nhng x cng c tn y. Nhng ti tng Hng i cng nh trong ton huyn Thanh h, chng ti khng thy ghi mt x thn no c tn o gia c. im chc chn l C mit phi vng huyn Thanh h, huyn Hi dng, bi v tnh ny vn l t Hng l thi L Trn, nh i nam nht thng ch, tnh Hi dng, mc Kin tr din cch ni: M ta bit vo thi L c mt lng C mit thuc Hng l. i Vit s lc 3 t 18b1-4 vit: "Tr Bnh Long ng nm th 4 (1208) trm cp nhn ni ln nh ong... vua sai Thng phm phng ng Phm Bnh Di em ngi ng chu i chng, m Phm Du th li v lng C mit cng vi ngi Hng l l on Thng v on Ch gp nhau nh ng chu. Ngi ng chu xin Bnh Di nh Du, khng dp c bn tr v". Bi thng thng l mt phin m tiu chun ca ch Phn Bhanna ting phn v Bhanna ting ba l. Xem Thp lut tng 37 t 269c18-19: Pht ngn: "Thnh nh tc thanh bi". So snh vi Cullavagga.v. 3: Bhagavato etam attham rocesum: anujnmi bhikkhave sarabhannam ti. N thng thng cng l mt gi tt ca ch Bi nc. Xem T phn lut 3 t 587 b21-23 v Sa di tc b ho ng phn lut. V Bi nc ng ra l phin m tiu chun ca Bhannaka hay Bhnnaka. Vy Bi v Bi nc l g? C nhng t liu va dn Bi hay Bhanna l mt li c kinh Pht gio vi nhng nt nhc, nn n cng thng c gi l Thanh bi hay Svarabhanna ting phn v Sarabhanna ting ba l. N khc vi li c kinh theo li ca ht vi ging di ca nhng ngi theo V , m Thp tng lut cho l c tc dng chnh yu l "lm cho mnh v ngi khc tham trc", trong khi tc dng ca n l lm cho ngi c v ngi nghe khi mt mi v gi c s trong sng v m iu ca ngn ng. Cn Bi nc hay Bhannaka c ngha ngi c tng theo nt nhc, c th ni l ngi ht l nhc Pht gio. Vy nu Bi a gi chc Bi trong triu nh nh tin L, th Bi y chc hn l chc quan coi v l nhc Pht gio. Sau ny, ta thy Ma Ha cng ni nghip cha tip tc ht bi cha mnh, th cng r bi y tng trng cho l nhc Pht gio. Cng cn thm l, sau ch bi, Thin uyn tp anh cn ch thm rng, "Xa gi l phan". Ch c l l mt khc sai ca ch X. V "X phan" qu l mt phin m kh trung thc ch Sarabhanna ting ba l hay Svarabhanna ting Phn. Tn Bi vn l mt th ngoi hc, mt ci hc bn ngoi, ti thiu l c theo lut tng. Xem Thp tng lut 37 t 269c6-21. i Bi tm ch, gi l Thin th thin nhn Qun Th Am b tt qung i vin mn v ngi i bi tm la ni, i bi ch v.v...y l bi ch rt ra t kinh Thin th. N gm c thy 82 cu ch phn do Gi Phm t Ma phin m trong kinh Thin th thin nhn Qun Th Am b tt qung i vin mn v ngi i bi tm la ni hin nay trong TK 1060 t 107b 25-26. Ngoi bn dch ca Gi Phm t Ma ra, m ngy nay tr thnh bn vn chnh thc dng trong hu ht cc cha chin Vit nam v Trung Quc, n cn c nhng bn dch khc ca Bt Khng, Tr Thng v.v...C vo s thng dng ngy nay, chng ti gi thit n chc cng thng dng thi L. Tc ni Long triu ti x Trng yn h, huyn Gia vin, tnh Ninh bnh ngy nay. i nam nht thng ch, tnh Ninh bnh, huyn Sn xuyn, ni: "Ni Long triu cch huyn Gia vin 10 dm, mt l tn ni i vn, c miu vua inh, vua L di chn ni". Mc T hiu ni: "Miu vua inh Tin Hong pha di huyn Gia vin ti chn ni Long triu x Trng yn h"... Miu vua L i Hnh di chn ni i vn x Trng yn h". y l ngn ni, m L i Hnh cho dng in Bch bo thin tu vo nm 984 lm ni th triu, pha ng dng in Phong lu, pha ty dng in T hoa, bn tri in Bng lai, bn phi in Cc lc, li dng lu i Vn lin vi in Trng Xun l ni vua ng, nh i Vit s lc 1 v Ton th t 16b ghi li. i Vit s lc 1 t 19b7 vit i vn thnh Ha vn.

3 4

108

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

trong i ni, cho ngi kha ca canh gc. n sng th thy S ngoi phng Tng m ca vn kha kn nh c. Vua rt ngc nhin, bn cho php S i u th i. S i v pha Nam n i chu, trn Sa ng2. Phong tc trn y a th cng qu thn, li chuyn ngh st sinh. tri". S khuyn h n chay, h u ni: "(50b1) Thin thn ca chng ti, ha phc khng dm

S bo: "Cc ngi nu c th b c lm lnh, gi nh c qu thn xc hi, lo tng s t chu th cho". Dn lng tha: "Gn y c ngi bnh lu sp cht, thy thuc, ng bng u b tay. Nu ng cha c bnh ny, chng ti s theo li khuyn". S bn ly nc c ch ri phun vo, ngi bnh tc khc bt ngay. H tuy cm phc nhng thi c n su, cha th chng i. C hng ho h Ng, nhn ung ru say, em ru tht n trc mt p S: "Ho thng c th theo c cuc vui ny th chng ti s tun theo li ngi dy". S bo: " mi th chng dm t, ch s au bng y thi". H Ng mng tha: "C au th Ng ti t thay cho". S nhn li lm theo ri bng gi b lm bng snh to, trong bng ting si nh sm, hi th ho hn, van to: "ng Ng u chu thay cho ta". H Ng xanh mt, chng bit lm g. S t chp tay nim: "Nam m Pht, nam m Php, nam m Tng3, cu con vi". Giy lt, bn ma ra tht th bin thnh th chy, c th thnh c nhy, ru th ha ra nc ng. Mi ngi rt kinh hi. S bo: "Thn cc ngi b bnh, theo (51a1) ta th lnh ngay. n khi ta au bng, cc ngi khng thay th ta c. Cc ngi nay chu theo li dy ca ta cha?" Tt c dn lng u bi t xin vng. Nm Thin Thnh th 2 (1029), y Nguyn Quang L4 thnh S tr tr cha Khai thin ph Thi bnh5. c su nm, S li t chc lui v Hoan chu. Sau khng bit S mt u {Nam tn ni php t ca Nam dng, y lm lm{.
1

Hong L i Hnh, nghi l mt chp sai, bi v trc ni l n nm 1014 Ma Ha mi v tu ti ni i vn, th s vic tip theo phi xy ra vi L Thi T mi hp l. Hn na, ta bit cha Vn tu trong i ni l do L Thi T dng vo nm 1011, nh i Vit s lc 2 t 3a6 v Ton th B2 t 5a2 ghi. Do th, vic giam Ma Ha "ti cha Vn tu trong i ni" phi xy ra sau nm 1011 y. Ngoi ra, ni i vn vo thi L i Hnh l ni L i Hnh xy dng cung in, nh thy, th lm sao Ma Ha c th "di v ni i vn ti Trng an ngy ngy sing nng tu tp" c? T , L i Hnh chc l mt chp lm ca L Thi T. i chu tc tnh Thanh ha ngy nay. Xem ch thch (9) truyn Php hin, trn Sa ng, i Vit s lc 2 t 12a1 c ghi ng tn Sa ng. N vit: "nm Chng Thnh Gia Khnh th 3 (1061) ng Sa ng phn, vua thn chinh dp c". Trn Sa ng chc y l mt. i nam nht thng ch, tnh Thanh ha, mc Kin tr din cch, c ghi mt ng tn Sa lung trc thuc huyn Cm thy, n 1904 ct thuc chu Quan ha. Chng ti on t Sa ng thi L chc nm ti huyn Cm thy v Quan ha, tnh Thanh ha ngy nay. Nam m Pht, Phn: namo buddhya, ngha l knh l cc c Pht. Nam m Php, Phn: namo dharmya, ngha l knh l gio php. Nam m Tng, Phn: namo sanghya, tc knh l on th ha hp. Ton th B2 t 1363 vit: Nm Thin Thnh th nht (1028) ly Nguyn Quang L lm Thi y. y l y Nguyn Quang L, ch c l l mt cch vit sai ca ch thi. C Ton th B1 t 27c7-8 v truyn Khai thin trn quc trung ph t dc i vng trong Vit in u linh tp t 48 khi L Nga Triu " c ngi, thng ng chu lm ph Thi bnh". Ph Thi bnh truyn Ma Ha y chc phi l t ng chu, ch khng phi l t ph Thi bnh thi Nguyn, tc khng phi t nhng huyn Qunh ci, Ph dc, ng quan v Thy anh tnh Thi bnh ngy nay. M ng chu, theo Cng mc tin bin 5 t 30b5-7, l t Khoi l i Trn, Khoi chu i L. Nay huyn Kim ng, tnh Hng yn cn c x tn ng chu. Lng ng chu thi L Ngo Triu m Vit in u linh tp ni ti, v lng

109

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Mt

(4 ngi, 2 ngi khuyt lc)

47. THIN NG o Gi (902-979)

Cha Song lm, lng Ph ninh, ph Thin c1. Ngi C php2, h L. Nh hc i vic i, sau theo inh Trng Lo3 xut gia. Khi c php th S tch vo nm K mo inh Thi Bnh th 10 (979), th 78 tui.

48. THIN S Sng Phm (1004-1087)

Cha Php vn4, lng C chu, Long bin, h Mu. Vc dng khi ng, tai di n vai. Lc mi xut gia, ban u S n tham vn vi V Ngi Hng thnh5. Khi c tm n, bn do khp Thin trc cu hc rng. Tri qua 9 nm, S tr v nc gm (51b1) hiu gii, nh. V sau, S cha Php vn ging php hc gi quy t rt ng. Hong L i Hnh nhiu ln thnh S vo cung6 tha hi Thin ch, i ng rt hu. Nm inh mo L Qung Hu th 3 (1087) S vin tch, th 84 tui. Vua L Nhn Tng thng c k truy tng S: "Sng Phm nc Nam Lng vng, t v7 Tai di hin tng tt Php php thy ly vy.1

Thi bnh thi L, m Ton th B3 t 36b9, v i nam nht thng ch, tnh Nam nh, mc Kin tr din cch, ghi chc l x ng chu . Ph Thi bnh i L nh vy khng phi l ph Thi bnh thi Hu L, ngc li n nm trong a phn ng chu, tc tng ng vi tnh Hng yn ngy nay. Cha Khai thin, nay khng thy sch no ni ti. i Vit s lc 1 t 22a2 ni khi Ngo Triu "nh Ngh Man Vng Bnh ri, ci Phong chu lm ph Thi bnh". Ch Phong y chc l mt vit sai ca ch ng. Tuy v l, vic i Phong chu lm ph Thi bnh khng phi l phi l.
1 2 3 4

Tc nay lng Ph ninh, huyn T sn, tnh H bc. Xem ch thch (2) truyn Thng Chiu. Tc lng nh bng huyn T sn, tnh H bc hin nay. Xem ch thch (2) truyn nh Khng. inh trng lo, tc trng lo La Qu, bi v La Qu h inh. Tc cha Din ng hay cha Du lng Khn g t, huyn Thun thnh tnh H bc hin nay. Xem ch thch (2) truyn T Ni a Lu Chi. V Ngi cha Hng thnh, y chc chn khng phi cha Tnh c, ni Cu chn th k th VIII v nh s V Ngi th k th IX trong Man th ca Phn Xc. V ngi Hng thnh nh vy chc chn thuc th h th 10 ca dng Thin Php vn. L i Hnh nghi l mt khc sai ca L Thi Tn, bi Phm mt nm 1087 v th 84 tui th tt khng th no gp L i Hnh c. Ch L i Hnh, nu gp phi mt bn ch m th rt d c ln thnh L Thi Tn. Bng Un tham bi M T, hi: "Ai l k khng cng vn php lm bn l?" T ni: "i ngi ung mt hp, ht trn c nc sng Ty, th ta s ni". Un tnh ng, lm bi tng: Thp phng ng t hi C c hc v vi Th th tuyn Pht trng Tm khng cp quy. Xem Bch nham lc 5 t 179c3-6

110

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Hai

(7 ngi, 2 ngi khuyt lc)

49. THIN S Vn Hnh (?-1025)

Pht. Cha Lc t, lng Dch bng, ph Thin c. Ngi C php, h Nguyn. Gia nh i i th Thu nh S khc thng, gm thng ba hc nghin cu trm lun2, xem thng cng danh. Nm 21 tui xut gia, cng vi nh Hu th Thin ng cha Lc t lm thy. Ngoi lc hu h, S hc tp qun c mt mi. Sau khi Thin ng vin tch, S chuyn tp php mn Tng tr tam ma a3, ly lm vic ring mnh. By gi S ni ra (52a1) li no thin h u cho l ph sm. Hong L i Hnh ht lng tn knh S. Nm Thin Phc th 1 (980) tng Tng l Hu Nhn Bo ko qun sang cp nc ta, ng qun ti Cng gip, Lng sn4. Vua mi S n, em chuyn thng bi ra hi, S p: "Trong vng 3, 7 ngy gic phi lui". Sau qu nhin nh th. n khi vua mun nh Chim thnh, vic bn nh cha dt khot5, S tu: "Xin mau ct binh, nu khng, t mt c hi". Sau nh qu nhin thng trn. Thng c k gian l Ngn, mun mu hi S. Khi vic cha pht, S bit trc, a cho y mt bi th: "Cy t sinh nhau bc vi vng6 C sao th ch mi cu mang By gi nm ming hn thu dt1
1

Ly vy l mt t ly t phm Ly vy th tnh ca Bo tng lun v n c nh ngha th ny: "S d ni l Ly, v bn th chng phi hp nht vi s vt, cng chng tch ri s vt. V nh gng sng soi nh ca mi vt, nhng gng sng y khng hip nht vi nh cng khng tch ri n. Li nh h khng hip nhp ht thy, nhng khng b nhim. Nm sc khng th lm nhp nm m khng th lm lon, mun vt khng th buc vo, phong ph khng th lm ln. Cho nn gi l Ly. S d n l vy, v bn th mu nhim, khng hnh, khng sc, khng tng, ng dng mun ng m khng th thy, lng khng th nghe, nhng c hng sa mun c, khng thng, khng on, khng ri, khng tan, cho nn gi l vy. V th, hai ch ly vy bao trm ht yu l ca o xem Bo tng lun t 146a7-15. Ba hc l gii, nh, tu ca gio dc Pht gio. Trm lun ch cc tc phm ca Bch gia ch t trong nn gio dc truyn thng ca nc ta. Tng tr tam ta a, cng gi la ni tam mui, Phn: Dhrani-samdhi, mt li thin nh thc hin bng cch c cc khu quyt Phn ng. Kinh i phm bt nh vit: "Sao gi l la ni tam mui? V tr trong tam mui th c th gi ht nhng tam mui, nn gi la ni tam mui". Lun i tr vit: " la ni tam mui v c sc ca tam mui th cc la ni vn v tr u t nhin m c". Xem i tr lun 40 t 398b24 v 401c27-28. i Vit s lc 1 t 19a8-9: Thin phc nm th nht, ma xun thng ba, qun Hu Nhn Bo n Lng sn, Trn Khm T n Ty kt, Lu Trng n Bch ng giang". Ton th B1 t 14a1-3: "Thin Phc nm th 2 ma xun thng 3, Hu Nhn Bo, Tn Ton Hng n Lng Sn, Trn Khm T n Ty kt, Lu Trng n Bch ng Giang". i Vit s lc 1 t 19b1-3: "Thin phc nm th 2, vua sai T Mc v.v...i s Chim thnh, b Chim thnh bt. Vua ni gin, t lm tng em qun i nh, chm u vua Chim l B Mi Thu ti trn, xo tai khng th k xit, bt k n trong cung Chim vi trm ngi, di trng kh ca Chim, thu ly vng bc v qu ti s mun, ph tan thnh tr Chim". Ton th B1 t 16a26: "Thin Phc nm th 3, vua thn chinh Chim thnh, thng. Trc , vua sai T Mc v Ng T Canh i s Chim thnh, b Chim thnh bt, vua ni gin, ng chin thuyn, c kh gii, t lm tng em qun i nh, chm u B Mi Thu ti trn, Chim thnh i bi, bt git s tt khng th k xit, bt k n trong cung Chim trm ngi v thy tu n mt ngi, di trng kh ca Chim, thu ly vng bc v qu ti s mun, ph tan thnh tr Chim". Nguyn vn: Th mc tng sinh ngn bn kim. c theo li chit t th Th mc l ch . Nguyn cu ny ch Ngn. Ngn ny l ai, khng thy sch s no ni ti c.

111 Tht n v sau chng hn lng".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Ngn s lin thi. y, ti tin tri vng gim ca S i loi nh th. By gi Nga Triu bo ngc, tri ngi on ght. L Thi T khi y gi chc Thn v, cha ln ngi. Trong khong thi gian ny, nhng iu tt xu u xut hin ln ln nhau. Nh vin Hm toi cha ng thin tm, chu C php, c con ch trng, lng trn lng kt thnh ch "Thin t"2. St nh vo cy bng go (52b1) li du ch3. Ngi m Hin Khnh i vng, bn b m nghe c ting c
1

Nguyn vn: ng thi ng khu thu tm tuyt. c theo li chit t, ng vi khu l ch ng l "ta", thu vi tm l ch su. B t Ma tin on cho Thi th Dng Huyn v s mnh b u c sau ny vi nhng cu: Giang tra phn ngc lng Qun c khai kim to Ng khu tng cng thnh Cu thp v b ng. Xem Truyn ng lc 6 t 220a. i Vit s lc 2 t 2b5-7: "Nguyn trc cha ng thin lng C php sinh mt con ch trng, trn lng mc lng en thnh ch "Thin t", n lc y vua sinh nhm nm Gip tut". Ton th B2 t 1b 6-2a1: "Nguyn trc vin Cm tuyn cha ng thin tm, chu C php sinh mt con ch trng c lng en vin thnh hai ch "Thin t". Ngi bit vic ni rng bi l ci im ca ngi sinh nhm nm Tut. n lc y Vua sinh nhm nm Gip tut m lm Thin t, nn iu y qu ng". Vit s tiu n 1 t 77a9-b1 ni chuyn ny xy ra ti cha Thin tm. i Vit s lc 2 t 1a9-b3: "Trong lng vua c mt cy bng go b st nh, du li thnh vn rng: Gc cy nhiu cng Cn l xanh xanh Ha ao mc rng Thp bt t thnh Cung chn tri hin Cung oi sao chnh Trong su by ngy Thin h thi bnh Vn Hnh bn gi vua bo: "Ti gn y thy s l ca sm, bit nh L ng mt, nh Nguyn ng ln. H Nguyn khng ai l c s nhn t, khoan th rt c lng ngi nh ng. Ti tui 70 hn ri, ch s khng kp thay s thnh tr m ly lm hn". Ton th , t 31a7-32a5: "Trc , cy bng go lng Din un, chu C php b st nh. Ngi trong lng thy r du st c vn rng: Gc cy thm thm Cn l xanh xanh Ho ao mc rng Thp bt t thnh ng a vo t Cy khc ti sanh Cung chn tri hin Cung oi sao chnh Khong su by nm Thin h thi bnh. Thy Vn Hnh ring t mnh bnh rng: "Gc cy thm thm, gc l ci ci th ging nh vua vy. Diu l m ng vi ch yu, nn vit ch yu. Mt biu thanh thanh, biu l ngn m ngn th ging nh b ti, cn thanh v thin, m chng gn nhau, nn vit ch thin c ngha l thnh vng. Ha ao mc l ch L, Thp bt t l ch L. ng a l h Trn. Vo t l ngi phng bc vo n cp. Cy khc ti sinh l h L li sinh ra. Cung chn tri hin, chn ch phng ng, hin l ra, tri tc l thin t vy. Cung oi sao chnh, oi ch phng ty, chnh cng nh mt i, sao th ging nh dn thng. C bi trn mun ni vua yu, ti thnh, L rng, L thnh, phng ng Thin t ra i, phng ty th dn chm mt i, tri khong su by nm thin h thi bnh vy". Bn gi L Cng Un ni rng: "Gn y, ti thy s l ca ph sm, bit h L trng thnh th vic dy nghip l mt chc chn vy. Nay xem thin h h L rt nhiu nhng khng c ai khoan t nhn th, rt c lng ngi m tay nm binh quyn nh Thn v. Lm tn ch mun dn, m b Thn v th ai s cng ng cho. Ti nay tui hn 70, mong sao cho ng mau cht, thy c s c ha ra sao th tht l s may ngn nm mt ln vy". Vit s tiu n 1 t 75a-76b cng chp s vic v bi th nh Ton th nhng rt ngn li bn ca Vn Hnh li thnh: "Gn y, ti xt ph sm, th h L ang ln, m khng c ai nh Thn v c". Song li thm mt li bn kh di ni: "Xt mt cn st nh thnh vn ch bn chc ch, m trong khong 1100 nm, s ph hng ca cc i, tn h u bao gm gn ht. Tri c ni g u. l bi Vn Hnh gii vic xt bi, nhn st nh cy bng go, thc vn vo t ra thn d, L Nhn Tn tng th ni: Tht hip sm tri xa Qu hng tn C php Chng gy trn kinh vua Xem my cu bnh vn trn cy trc, bin bch r rng khng sai vic. Hnh bnh lun c bi cho ti cu"D mc ti sinh" th s bin lun r rng khng sai. T cu "Chn cung... " tr xung, li vn hm h, ring c su huyn diu, khng chu t

112

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

tng1. Cy a cha Song lm su n v, thnh nt ch "Quc"2. y i khi nhng vic m ty theo ch tai nghe mt thy S xt bn th mi mi ph hp vi im L dit, L hng. V vy, ngy L Thi T ln ngi, S ti cha Lc t bit trc, bo vi ngi bc v ngi ch ca vua3 rng: "Thin t bng, L thn v hin ang nh, tay chn h L tc trc trong thnh ln ti s ngn. Trong tra ny, Thn v t c ln ngi". Ri yt bng ng ci ni rng: "Tt L chm b Bc Ht L mc tri Nam4 Bn phng gm gio dp Tm ci mng bnh an". Hai vng nghe ni rt s sai ngi i hi tin tc, qu ng nh li S ni. n ngy 15 thng 5 nm Thun Thin th 16 (1025)5, S khng bnh, ni k bi: "Thn nh bng chp c ri khng Cy c xun ti thu ho hon Ty vn thnh suy khng hi s Thnh suy u c c phi sng".6 Ri S dy t rng: "Cc con mun i u? Thy khng ly ch tr tr, khng (53a1) nng vo ch khng tr tr".
ht. Gn y, c k hiu s, ring em mnh suy din, m hoc tr ngi, n ni th gian phu di toan lm vic phi phn, binh lon khng thi. Ci hi ca sm cng tht mnh lit thay".
1

M Hin Khnh i vng tc m ca cha L Cng Un. Khi ln ngi, Un truy phong cho cha mnh l Hin Khnh Vng. Xem i Vit s lc 2 t 2a1 v Ton th B1 t 34a6. V nhng ting c tng xung quanh m ny, xem nguyn ch cui truyn y. Cha Song lm y tc l cha Song lm, lng Ph ninh ph Thin c, ni chnh thc ca Thin ng, thy ca Vn Hnh i Vit s lc 2 t 2b3 ni: "Thng 11 nguyn nin (1009) vua ln ngi... ly anh vua M lm V Uy Vng, em vua l Dc Thnh Vng". Ton th B1 t 34b5-6 vit: "... ly Hong huynh lm V Uy Vng, Hong thc lm V o Vng, con ca V Uy Vng l Trng Hin lm Thi y, con ca Dc Thnh Vng l Ph lm Tng qun". Cng mc chnh bin 2 t 8a4-7 chp li Ton th thy r Dc Thnh Vng khng bit l ai, m con cng c phong lm Tng qun, nn chua thm l: "Thin nam trung ngha lc ca Phm Phi Hin ni Dc Thnh Vng l con th ca Thi T". Nhng r rng theo i Vit s lc th Dc Thnh Vng l em ca L Cng Un. C vo truyn Vn Hnh y th L Cng Un cn c ch v bc, v u c phong vng. Bng vo nhng dn chng trn, th ch Ton th v nhng s chp theo n mi ghi phong hiu ca ngi ch ca Un, y l V o Vng, cn trong y th khng thy ni. on s khong ny ca nh L c nhiu m mui cha r. Tt L v ht L l mun ch h L v h L. C hai bn i L ln bn i Nguyn u ghi Vn Hnh mt vo ngy 15 thng 5 nm Thin ng th 9, tc nm 1002. Nhng y d nhin l mt khc sai, bi v vi mt cuc i nh va c, Vn Hnh tt khng th cht, trc khi L Cng Un ln ngi vo nm 1010 c. Do th, mt s tc gi nh Trn Vn Gip (Le Bouddhisme en Annam, BEFEO XXXII (1932) 239 v Lc truyn cc tc gi Vit Nam, nh xut bn S hc, H ni, 1962, tr. 183) sa ng Thin th 9 thnh nm Thun Thin th 9 v ni Vn Hnh mt vo nm 1018. Song sa nh th l cha chnh xc cho lm, bi v nm mt ca Vn Hnh cc b s khc ghi rt k v n nht nh khng phi nm Thun Thin th 9. Tri li, c i Vit s lc 2 t 4a7 v Ton th B2 t 10a3-4 th "nm Thun Thin th 16 thy Vn Hnh ha thn". Nh vy, Vn Hnh mt nm 1025, ch khng phi nm 1018, nh t trc ti nay thng chp. T , ng Thin cu nin l mt chp sai ca Thun Thin thp lc nin. Ch thun b on ln thnh ch ng, cn ch thp lc b c rt thnh cu. Vit s tiu n 1 t 83a7-b1, nhn ghi "thy Vn Hnh cht", vit: "Vn Hnh khng bnh m cht. Ngi by gi gi l ha thn. Vn Hnh thng c th. Thn nh in nh hu hon v Vn mc xun vinh thu hu kh Ty vn thnh suy hu b y Thnh suy nh l tho u ph. Vua thn hnh n iu ving, lp n siu ". (Nhng ch in m l khc vi bn y).

2 3

4 5

113

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Ni xong giy lt th tch. Vua v s th lm l tr t, lm ct dng thp th. L Nhn Tng thng c bi k truy tng rng: "Vn Hnh dung ba ci Tht hip li sm xa Qu hng tn C php Chng gy trn kinh "1 V chuyn m i vng Hin Khnh th ban m thng vo lc S thin nh b pha m u c ting: Ting pha ng ni: Khnh vn Tng nham vi Qu phong Rut d, rng th, ph nhau vn Triu tn, ng lit ba trm th Su tut ti y nhm Thin bng2. Ting pha nam ni: Nam hng Ph ninh thn gi nh i ti trai gi lm ngi ra Thin c giu sang y nh ca
1

Kin vn tiu lc 4 t 13a4-5 v Vit s tiu n 1 t 76b2-3 chp nguyn bi th. Tam t, m y dch l "ba ci", tc ch cho qu kh, hin ti v v lai. Xem Kin vn tiu lc 9 t 12a6-7 v ch Tam t. Vn Hnh dung tam t, c ngha Vn Hnh thu sut tt c s vic ca qu kh, thi hin ti v thi v lai. Nguyn vn: "Khnh vn tng nham d Qu Phong Dng trng long th dc tng tng ng lit triu tn th tam bch Lc tut (thiu hai ch) i thin bng". Khnh vn, Tng nham v Qu phong, chng ti nghi l ba tn t. i Vit lch triu ng khoa lc 2 c ghi mt lng tn Khnh du thuc huyn Tin du, qu hng ca Nguyn n, tin s khoa 1580. Khnh vn t rt c th l Khnh du y, nhng chng ti cha c bng chng g ch xc. Cn Tng nham v Qu phong th cha th kho c. ng lit v Triu tn, chng ti cng ngh l nhng tn t, song cha tm thy ti liu chng thc. Trong mt cuc ni chuyn ring, c Nguyn ng Thc, qu Bc ninh, bo tnh Bc ninh hin c lng tn ng lit. Vi nhng tn t nh th, th r rng y l mt bi th ni v mch t ca cc nh a l thi xa vi nhng t a l r rt nh dng trng (chng ti nghi ch dng, ng ra phi c l ngu) long th. Thc th, nu cu th hai c "Ngu trng long th dc tng tng", th ngha a l ca bi th trn kh ph hp vi qu t huyt th 6 trong T Ao chn truyn a l t 7b: iu iu pht t kh cn nguyn Uyn chuyn hi hon mch khc huyn. Hu kin o t nhi chuyn hu Bn vu cc th t ngu nin ng khai ni ngoi giai k huyt Sn chiu qun tinh phc vnh min Xa xa pht t ni cn nguyn Uyn chuyn quanh co mch khc huyn Hu kin n tri m r phi Nm vo th cc tru lim dim Trong ngoi nn m u huyt thit Ni soi sao lm phc lin min. Qua bi th ny, ta c th thy bi th trn l mt th bi qu t. Vit s tiu n 1 t 128b1, trong khi bnh lun v vic nh L mt ngi,c dn vit: "Li C php a quyt chp: Ngi truyn tm l, l rng m sinh. Th s hng vong cng c do t". Nh th, ci gi l C php a quyt y phi chng gm nhng bi th loi th m Hin Khnh i vng truyn Vn Hnh y? Phi chng C php a quyt l mt tc phm ca Vn Hnh? V bn bi th m Hin Khnh i vng y l rt ra t n? Chng ti ngh y l nhng c th. iu chc chn l bi th trn cng vi ba bi th tip theo l nhng bi a quyt do Vn Hnh sng tc.

114

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H Tm phng gp N thng xut vua1.

Ting pha ty ni: Trng ty xa ngm ng Thin tr Trai gi i cao thng tng th Thin c giu sang cng Vin th Th mng qun vng chn chn 2. Ting pha bc ni: Chnh bc Ph cm i Bch h Yn vui trai gi thng khng kh Sng lu Thin c sng i i

Nguyn vn: Chnh nam ph ninh h trch thn Vinh th nam n a xut nhn Thin c ph qu mn c thnh Bt vn hi n thng xut qun. Ph ninh nh thy l mt tn lng. Truyn Thng Chiu t 37b7 ni Chiu "ngi lng Ph ninh". Ri n truyn ca La Qu t 48a7 v truyn Thin ng t 51a8 th chng xc nh r rng l lng Ph ninh y l "lng Ph ninh, ph Thin c". i Vit lch triu ng khoa lc cng ghi mt lng tn Ph ninh thuc ht ng ngn l qu hng hay tr qun ca mt s ngi u trng tin s di thi L nh Phm Ng khoa 1463, Nguyn Khc Trung khoa 1523, L Diu khoa 1557, o Quc Hin khoa 1691 v.v...Ngy nay, tnh Bc ninh hin ang c mt lng mang tn Ph ninh v ng chnh pha nam ca lng nh bng, tc t C php xa. Vnh th, chng ti nghi cng l mt tn lng. i Vit lch triu ng khoa lc c ghi mt lng tn Vnh th thuc ht Siu loi, qu hng ca Nguyn vn Hin tin s khoa 1502, Nguyn Bnh Khu tin s khoa 1526, Nguyn ch Khanh khoa 1532, Nguyn Tha Hu khoa 1535, Nguyn nh khoa1580 v.v...Vnh th, nghi l Vinh th i ra, nhng chng ti hin cha c bng chng g r rt. Lng ny rt c th l qu hng ca o Cam Mc hay mt trong nhng khai quc cng thn ca triu L Th T. Thin c trong cu th ba v Bt vn trong cu th 4 th c bn in i L ln bn i Nguyn u vit l i c v Bt phng. Chng ti sa i c thnh Thin c, khng nhng bi v hai bi th tip theo n cu th 3 th bt u bng ch Thin c, m cn v sau vi dng th c cu "i C php l i c", nhng ai cng bit rng L Cng Un i C php lm Thin c, ch khng phi i c. i c trong cu y v i c trong bi th trn do th l nhng chp sai ca Thin c nh vy r rng l mt tn t, v n cng r rng "ph qu mn c thnh", nh bi th ni, vi s ln ngi ca L Cng Un. V ch bt vn, m nhng bn in i L v i Nguyn u vit l Bt phng, chng ti sa ch phng thnh ch vn, khng nhng v ch vn vit tt rt d bin thnh ch phng, nu ngi ta bt cn thm trn u n mt chm, m cn v ti huyn Siu loi trc y, tc huyn Thun thnh ngy nay, c ni tn Bt vn. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Sn xuyn ni: "Ni Bt vn pha ng nam huyn Tin du hai dm, tng truyn Cao Bin i ng dng thp Bt vn, ym n nn c tn ". Chng ti hin cha bit c phi L Thnh Tn i cu t ti ni Bt vn ny, m gp _ Lan trn ng i khng" Nhng vi vn ca cu th 4 th l mt c th. Du sao chng na, chng ti ngh ch bt vn hp ngha hn ch bt phng. Nguyn vn: Ty vng vin vng khn Thin Tr Dao th nam n thng tng th Thin c ph qu d vin th Qun vng th mng cu thp cu. Thin tr l mt t ca khoa a l bi huyt t. S lin h ca Thin tr vi vic sng lu, m bi th y ni n, Thin a to sn thy ph trong T Ao chn truyn a l t 27a10-b1 ni: "Cn sn cao nh Thin tr, th t Thng nham Tn thy t t uyn minh, lc hu nh ni. (Ni cn cao nh Thin Tr, sng lu nh ni Thng Sng Tn hp t uyn minh, lc vua c nh chung) Trong mt cuc ni chuyn ring, c Nguyn ng Thc ni ni Tin du c mt tn Thin tr. Nh th, mt mt Thin tr ch cho s sng lu, v mt khc n li ch mt ngn ni ca Tin du. Ch c vn l, nu Thin tr qu ni Tin du, m trn thc t ni Tin du v pha ng ca lng nh bng hin nay, th lm sao ng nh bng ng v pha ty, ta li thy c ni Tin du? Phi chng Thin tr mun ch mt ngn khc pha ty lng nh bng, ni chng ti gi thit c m ca Hin Khnh i vng? Chng ti ngh, Thin tr c th ch l mt g t hay ngn ni pha ty, nhng hin cha c nhng bng chng r rt. Cao th v Vin th trong hai cu 2 v 3 chc ch nhng tn t, nhng lng xm, song chng ti cha truy cu c. Thng tng l tn ngi sao th nht trong cung Vn xng thuc Trung cung thin vn hc c i Trung Quc. Xem chng hn S ky 27 t 3a13. N nhm ch uy v.

115 Th th qun vng cu Lc t1.

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

S sai ngi chp ly chng v ghi li mc gii ca ngi m S n xem. Bn ni bi k rng: ng c V long xm Nam c V long b Ty c qun Rng hc Bc c Trn hi h2 Chng lu s li ni: Ch trong ba thng thi Thn v ln ngi x tc Lc tr n c ch Quc Mi khu xung nc t3 Gp thnh gi Thin c. Sai vua ci C php lm Thin c4 y bi ng li S vy. Cn nhng chuyn xy ra cc cha th u ly ra t Quc s, nn y khng chp chng.5

Nguyn vn: Chnh bc Ph cm ng bch h An lc nam n thng v kh i i Thin c trng th lc Th th qun vng k Lc t. Ph cm l mt tn lng, m chnh Thin uyn tp anh xc nhn trong truyn Minh Tr v truyn Nguyn Hc, khi n bo c hai ngi ny u qu qun lng Ph cm. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Tn lng, cng c ghi mt bn tn Ph cm trong 17 bn ca sng Nguyt c, nm gia hai bn Ph yn v u hn. u hn l qu qun ca An Vnh tin s 1499 v Ph yn l qu qun ca L Don Chp tin s 1505, nh i Vit lch triu ng khoa lc ghi li. V c hai lng u thuc ht Yn phong" ngha l thuc huyn Yn phong, tnh Bc ninh ngy nay. Lng Ph cm do th cng phi thuc huyn y. Cn ch Bch h n c th l tn ring ch mt cy cu hay bn hay ngn ni no y. Nhng n cng c th l mt t thun ty a l bi huyt. V trng hp trc, chng ti hin cha tm thy mt a danh Bch h no xung quanh Ph cm, nn khng th tr li c. V trng hp sau, th trong cch bi huyt th 13, T Ao chn truyn a l t 14b2-4 c vit: T pht t kin nhp hu kin Sn cao huyn v thy chi huyn Nht minh nguyt chiu ng triu ni Th a vinh hoa ph qu tuyn. Ri n ch tip th ny "Mch bt u t cung Rng, ri chuyn n cung phi li n cung tri mi vo huyt. Cung rng l n chu pha trc. Ct bch h trng ip, ni Huyn V dc cao, sng Minh ng nc ng, nu soi sng vo trong huyt th con gi sinh nhiu ph qu. y l mt qu cch". Nu hiu t "bch h" theo li y, th d nhin mt t ca Ph cm c nhng ngi m lm sinh ra nhng ngi con gi c nhiu ph qu. Nu vy, phi chng m ca L Cng Un l ngi Ph cm? S khng ghi r nn ta khng bit c. Cui cng, v ch Lc t, y l c theo bn i L, cn bn i Nguyn vit thnh i t. N hin nhin nhm ch cha Lc t, ni Vn Hnh sng v dy d L Cng Un, v l ni Un trng thnh. Bn cu th ny xc nh ngi m ca Hin Khnh i vng. Nhng v tr n ngy nay ta cha th kho c, bi v nhng tn t n tn ao nh: V long, Hc lm, v Trn hi, ta hin cha pht ra v tr ca chng. Ring v Hc lm, n c th l cha Hc lm ca Php Thng, ngi cng Hu Sinh th nh Hu lm thy, nh truyn Hu Sinh t 57b11 ghi. Nguyn vn: Thp khu thy th kh. y l nhc li vic nh Khng lm cha Qunh lm ti lng nh bng, o gp 10 ci khnh, m khi em i ra chm mt mt ci xung sng. T Khng ngh i lng mnh thnh lng C php. Ch c l do ch thp v khu ghp li, m hai ch c ngha "mi ci". Ch Php l do ch thy v ch kh ghp li, v chng c ngha "chm xung nc". Xem truyn nh Khng trn. i Vit s lc 2 t 2b10 v Ton th B3 t 3a3 vit: "Nm Thun Thin th 1 (1010) ci C php lm ph Thin c". Vit s tiu n 1 t 79b8 v Cng mc chnh bin 2 t 11a1 cng chp vy. Quc s chc ch i Vit s k ca Trn Chu Ph v L Vn Hu. i Vit s lc v Ton th hin ti ch ghi li trong hai ba vic, m tc gi Thin uyn tp anh gi thuyt Quc s phi ghi , y l chuyn ch cha Thin ng tm c lng thnh ch

116

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

50. THIN S nh Hu
Cha Quang hng, lng An trinh, ph Thin c1. Ngi Cm in, Phong chu2, h Khc. Ban u cng vi Vn Hnh th Thin ng lm thy, ri nhn c tm n. n khi tch, bn truyn php mnh cho t l Lm Hu Sinh.{C Nam tn t php th ni l php t ca Vn Hnh. S e sai. Nay theo y bn truyn} (33b1)

51. THIN S o Hnh (? - 1117)

Cha Thin phc3, ni Pht tch4, h T, tn L. Cha l Vinh, lm quan ti chc Tng quan n, thng i hc ti lng An lng1. Ly mt ngi con gi h Tng ri theo qu v. S l con nng Tng Th vy.

"Thin t" v chuyn st nh thnh vn thi. Cn chuyn su n cy a cha Song lm th by gi khng thy cun s no ghi ti. N chc b cc tc gi sau L Vn Hu tc b.
1

Lng An trinh, ph Thin c ny chng ti hin cha kho c ch xc l lng no thuc huyn no ca tnh Bc ninh ngy nay. Bc thnh a d ch lc 2 c ghi mt lng tn An trinh thuc tng Vn thai, huyn Cm ging, trn Hi dng. Chng ti chc lng An trinh ny khng phi l lng An trinh ca nh Hu y, nhng c ghi ra, bi v huyn Cm ging theo i nam nht thng ch, tnh Hi dng, mc Kin tr din cch th huyn Cm ging "i thuc Minh thuc vo chu Thng hng, ph Lng giang". Tc thuc phn t tnh Vnh ph ngy nay. Xem ch thch (6) truyn Php Hin. V Cm in, bng danh sch cc tng x ca hai tnh Sn ty v Vnh yn trong i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Tc kho, khng c tng x no tn Cm in c. Nhng mt s lng hai huyn Tam dng v Yn lc c nhng tn bt u bng ch "cm" hay ch "in", hay kt thc bng ch "in". y l x in tr ca tng Bnh ha, x Cm trch ca tng o t v x i in ca tng Quan ngoi thuc huyn Tam dng, v nhng x Cm la, Cm trch v Cm vin ca tng Nht chiu thuc huyn Yn lc. Chng ti ngh Cm in c l gm phn t ca hai tng o t v Quan ngoi va thy. i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc T quan, vit: "Cha Thin phc ti x Si ty, huyn Yn sn, xa gi l am Hng giang (nn c hi, L Mnh Tht ch) li gi l vin Ph . Cha bn tri th T thin s bn phi th tng L Thn Tn, gia th tng Pht. Thin s h T tn L, t o Hnh, ngi An lng huyn Vnh thun, tnh H ni, l bc cao tng ca thi n trc tch y. L Nhn Tn tui cao m cha c con ni di. Em vua l Sng Hin Hu cng cha c con, cng vi o Hnh ni vic cu t. o Hnh hn ngy kia khi phu nhn sp sanh th nn bo trc cho bit. Sau , khi phu nhn sp sinh, bn i bo. o Hnh tc khc thay qun o tm ra, vo trong ng m thi gii. Phu nhn lin sinh mt ngi con trai y l Thn Tn. Ngi lng cho l iu l, em thy b vo trong khm m th. Mi nm n ngy 7 thng 3, tc truyn l ngy k ca S, s n t hp ng o, lm thnh mt ch du ngon p ca a phng. Vn nhn danh s phn nhiu c lm th vnh. Thyca S n khong Minh Vnh Lc th b ngi Minh t chy. Ngi lng li c tng S m th. Trong khong L Quang Thun, cha ca Hong hu Trng Lc l Nguyn c Trung i cu t cho hu trong ng cha th c mt mnh bay ti. Bn cm v tc thnh mt tng Pht m th. Khi lm vy, th sau hu mng thy rng vng vo sn bn tri, bn sinh ra Hin Tn. Trong khong Cnh Thng, bn lp bia am Hin thy khc vo nay cn. Triu ta phong thn T o Hnh i thin s ". Lch triu hin chng loi ch 3 t 8a6b1 vit: "Ni (Nguyn vn vit cha, L Mnh Tht sa) Pht tch x Thy kh, huyn Yn sn, mt tn l Si sn, li gi l C si. Cnh ni p trng ngang xung mt h trn ni c hang su l ch T o Hnh thi gii. Vch hang ang cn c du u v du chn. Trn c am Hng hi v vin Ph u do T Cng dng nn, nay l cha Thin phc". Kin vn tiu lc 6 t 2a7-3a1 vit: "Si sn ca huyn Yn sn, i L gi l ni Ph lc, i Trn gi l ni Pht tch. Trn ni c cha v tin ng cc ni. Trong ng c tm ch lm, nh du u ngi va vo, li c du chn nh ca ngi khng l. Di ni c cha Thin phc, trc c h ln, sau c lu chung, c chung do Thin s Vn Hnh c thnh, vo nm Long Ph Nguyn Ho th 9 (1109) triu L, t Hu Hng son k, trc tc lang Nghim Thng khc ch. Trn chung c khc hnh cy b lao, dng dy st m treo. y l vt xa 700 nm n nay. Di li k c khc sc ch ca Vua Trn Anh Tn cp rung th cngvo nm Hng Long th 12 (1304). Bn cnh c Hin thy dng trong khong Cnh Thng, c bia k do Thng th Nguyn Bo son. Xt An nam ch c ni rng: Ni Pht tch c mt tng , trn c du chn ngi khng l. Di chn ni c h, chu vi hn ba dm. Hai bn h v ni c dng nh thy t. Thng 5 thng 6 hoa sen n y h, mi thm sc c ngi. Trn ni c cha Thin phc, sn pht rc r, thc l danh thng mt phng, ch ni trn ni Pht tch c cha T phc, c am Bin ti v am Cc lc. Ngi ca chu v nhng con em ca phng du lch thng mi nm vo thng 3 n do chi xem l, n nhang cht ng, xe nga dp du, vn nhn danh s phn nhiu u c th vnh cnh. Tc l ni ". Xem thm i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Sn xuyn v mc ph kho v ni.

117

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Lc nh, S ham chi, tnh tnh ho hip, c ch ln, li c hnh ng ni nng ngi i khng th lng c. S thng kt bn vi nh nho Ph Sinh, o s L Ton Ngha2 v ngh s phng cho Vi t. m, S kh cng c sch, ngy th thi so, nh cu, nh bc lm vui. Thn ph thng trch S bing nhc. Mt hm, ng ln vo phng ng ca S rnh xem, thy ngn n tn, sch v cht ng, S ang da n m ng, tay cha ri quyn sch, tn n ri y mt bn. T y ng c khng lo na. Sau ng thi in th tng quan khoa Bch lin3. Chng bao lu cha S l Vinh dng t thut lm mt lng Din Thnh Hu4. Hu nh php s i in5 dng php nh cht (54a1), nm xc

Lng Yn lng y tc l lng Yn lng thuc huyn Vnh thun ca Bc thnh a d ch lc 1 v i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc T miu v T qun, tc lng Lng gn pha ty Th H ni ngy nay. Lng ny hin c cha th o Hnh, tc gi l cha Lng. Bc thnh a d ch lc 1 chp chuyn y vo th k 19 nh sau: "Cha Yn lng ti tri Yn lng, huyn Vnh thun, th truyn l ch tu hnh ca Thin s T o Hnh triu L. Thin s l k c th vi Thin s i in x Dch vng. o Hnh sau i Ty vc hc o, tr v git i in, nn l cha Yn lng mi nm vo thng 3 phi rc thn qua cha hai x Yn quyt v Dch vng, t pho ma gy, ging nh c vic nh nhau, din li chuyn . Nay cha Yn lng c mt hm g trong ng mt ming ng c ch phn vit bng son. l di tch ca S. Sau o Hnh n tu o ti Si sn, tnh Sn ty, ri u thai lm L Thn Tn". y nh vy ch ni tn cha v tr qun, nhng khng ni tn m v nguyn qun ca T o Hnh. i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc t miu, nhn vit v n T o Hnh Thin s chn ni Si sn huyn Yn sn, ni: Xt trong n th bn tri th tng T o Hnh, bn phi th tng L Thn Tn, gia th tng Pht. Mt thuyt ni rng o Hnh l ngi thn ng bt, huyn Yn sn, cha l T Vinh m l Tng th Loan. Nay tng truyn ng bt c nn c nh h T, trc cha c 70 mu rung l rung h T, nay em lm t in cho thn y". C y th nguyn qun ca o Hnh l thn ng bt, huyn Yn sn tnh Sn ty. Truyn o Hnh y ni r Yn lng l tr qun ca Hnh, nn ta khi phi t nghi vn v chuyn u l qu qun ca Hnh, nh i nam nht thng ch lm. i Vit s lc 2 t 16a10 vit: "Nm Qung Hu th 7 (1091) kin quan L Ton Ngha dng ra nm sc". Ton th B3 t 12a9 cng ghi chuyn ny, nhng khng ghi chc quan ca Ngha. Truyn T o Hnh trong Lnh nam trch qui truyn t 28-31 chp hon ton ging truyn T o Hnh y, nhng sau cu "hu ng tng quan ng th trng", n li thm 7 ch "Bch lin khoa, v c ph Vinh", trc khi vit tip "d t thut ng Din Thnh Hu". Truyn o Hnh y, sau cu "hu ng tng quan ng th trng", li b trng mt on ng ch cho 7 ch, ri vit tip "d t thut ng Din Thnh Hu". Chng ti ngh rng khong trng 7 ch y ng l ch ca 7 ch hin cn chp trong Lnh nam trch qui m bn ca bn in Thin uyn tp anh nm 1715 b rch hay mt n mt, nn ngi hiu nh cho bn in y trng ng 7 ch cho nhng ch mt . y l mt u im ln ca bn in nm 1715 gia nhng u im khc ca n. Bn in i Nguyn khng mt khong trng no c, nn d c bn ca Lnh nam trch qui chng na, ta cng khng th no nhn ra khong y thiu my ch. Chng ti do th ngh thm 7 ch trn vo ch trng t 53b10 ca Thin uyn tp anh, cho ngha ca cu "hu ng tng quan ng th trng... " v cu "d t thut ng Din Thnh Hu" trc v sau khong trng y c r hn. Nu chp nhn, hai cu y by gi c: "Hu ng tng quan th trng Bch lin khoa. V c ph Vinh d t thut ng Din Thnh Hu", m ta c th dch thnh: "Sau S ng thi in th tng quan, trng khoa Bch lin. Chng bao lu, cha S l Vinh dng t thut lm mch lng Din Thnh Hu ..." Khoa Bch lin l khoa g vo thi L, chng ti hin cha th kho c. Din thnh hu (? - 1117) l con ca L Thnh Tn v em ca Nhn Tn. Tnh tnh ca v hu ny chc nng ny lm. i Vit s lc 2 t 20a3 ghi li mt chng sau: "Nm Long Ph Nguyn Ha th 4 (1104), ma thu thng 9 ngy mng mt. Din Thnh Hu ly ht nh Trung Ngha Hu in Thin an". Trung Ngha Hu (? - 1117) cng l con ca Thnh Tn v chc l em ca Din Thnh, v in Thin an l ni th triu ca vua. Th m, gia mt b quan vn v, Din Thnh ly ht nh Trung Ngha. Tc Nguyn i in, m truyn Thn Nghi t 40a11 ni ti nh i biu cho mt Thin phi th 4 ca thi L. C vo truyn o Hnh y, ta c th on i in b o Hnh nh cht vo khong nm 1110 bi v cui truyn c chua cu: "Gic Hong, hoc c ngi ni l i in y vy". M Gic Hong theo i Vit s lc 2 t 21a4, th vo nm Hi Tng i Khnh th 3 (1112) l 3 tui ri. Vy Hong phi sinh nm 1110. By gi, nu bo Gic Hong l i in th ng nhin in phi cht vo nm Hong sinh, tc nm 1110 y, mi u thai thnh Hong c, ti thiu l bng vo s tin tng huyn thut ng thi. Cho nn, vic lin h i in vi s sinh ca Gic Hong phi gi thit rng in cht vo nm Hong sinh. V nguyn qun ca in, i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Tng thch, c ghi mt v s tn Nguyn o Hnh v ni: "S ngi huyn Tin phong l miu du ca Thin s Thi in, bnh sanh cng s Nguyn Minh Khng v T o Hnh lm bn, hc thut tu luyn, sau ha thn x Chiu nhn th nhn bn lp n th". Thi in y, chng ti nghi cng l i in, bi v Vit s tiu n 1 t 108b9 dn Ngoi truyn ni: "Cha o Hnh l T Vinh v php thut b s Thi in nh git". Nh vy qu hng ca i in l vng t huyn Tin phong, tc huyn Qung oai, tnh Sn ty by gi. Kin vn tiu lc 9 t 16a1 17a2 vit rt l di v cuc i nh s Nguyn o Hnh y v ni: "ng ngi x Vnh ph, huyn Tin phong". Nu vy in l ngi x Vnh ph.

118

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

xung sng T lch1. Xc tri n cu Quyt2 l ch nh Hu, bng ng thng ln m ch tay vo nh, sut ngy khng i. Hu s, i bo cho i in. i in n ni, c mt cu k: " Tng gin khng cch m". c xong, xc p li tri i. S ngh cch phc th cho cha, nhng tm k khng ra. Mt hm, S rnh in i khi nh, mun nh ln, cht nghe trn khng c ting la: "ng, ng! S s hi vt cy m chy. S mun sang n , tm hc php linh d chng li i in. i n x Mi rng vng3, ng x him tr, S bn tr v n ti ni y, hng ngy chuyn tng ch i bi tm la ni 10 vn 8 ngn bin. Mt hm S thy thn nhn n trc mt mnh ni: " t l T trn Thin vng4, cm cng c tr x ca S, nn n y xin hu S sai bo". S bit o php ca mnh thnh, c th tr th cha nn mi n bn Quyt, cm gy, th nm xung dng nc chy xit, gy tri ngc dng nh con rng, n cu Ty dng5 dng li. S mng (54b1) ni: "Php ta thng ri". Bn n thng ch i in. in thy ni:

Cui cng, v ngi cha tr tr ca in, Bc thnh a d ch lc 1 nhn vit v cha Yn lng dn trc ni "o Hnh c th vi Thin s i in x Dch vng". Nh th, vo th k th 19 ngi ta coi in sng x Dch vng. Lng Dch vng ny, Ton th B3 t 3a3-8 ni l ni c cha Thnh cha. y c v s dy Nguyn Bng ci thut u thai thnh L Nhn Tn. D s v thn tch ca _ Lan ni r ra v s cha Thnh cha, y khng ai khc hn l i in. T , ngi cha i in chc khng cha no khc hn l Thnh cha, lng Dch vng, huyn T lim ngy trc, tc huyn Hoi c, tnh H ng ngy nay. S vic Nguyn Bng xy ra vo nm 1063. Th th, in sng ti cha y vo khong t nm .
1

Bc thnh a d ch lc 1 vit: "Sng T lch pha ng ca thnh (H ni) phn lu t sng Nh, theo thnh t pha Bc m chy qua pha ty gp sng H liu v sng Nhu, hai sng cng chy vo. Sng ny, ma ng v xun th kh cn, ma thu v h th thuyn i c... Quc s ca Ng S Lin ni: "Sng ny h khi c ma ln th nc y m chy ngc. H Ng ni: "Sng T lch chy i ra t sng Nh bt u t phng H khu chy qua Ty h, Thy Chng, Yn hoa v Yn quyt th cn thuyn i khng c, v dn hai bn sng c ngi lp y, khi ma to nc li khng chy c, nn phi chy ngc li th khng c g l l". An nam ch lc 1 t 24 vit: "Sng T lch chy quanh La thnh. Sng c nm cu u rt p". Nhng n khng cho bit nm cu . Ta ngy nay c th truy nhn ti thiu tn ca ba cu, y l cu Ty dng, cu Yn quyt v cu Nhn mc. Ton th B10 t 21b 2-5 trong khi m t din tin ca chin dch Tt ng, Chc ng, vit v nhng hng xut qun ca Vng Thng t thnh ng quan nh sau: "Ngy mng 6, Vng Thng v.v.... ca nh Minh em lnh c lnh mi 10 vn ngi phn lm ba o qun nh ta. Vng Thng do ng Khu n qua cu ty dng n ng bn C s, dng cu ni cho qun i. Phng Chnh xut qun t cu Yn Quyt, ng cu Sa i. Sn Th v M K i ra t cu Nhn mc, ng cu Thanh oai. Chng dng doanh tri vi chc dm, c x rp ng, gip trng sng tri, t bo rng chng ch mt ln nh l bt ht ngha qun". Cu Nhn mc, tn nm gi l cng Mc, ngy nay thuc lng Nhn chnh, huyn Hoi c, tnh H ng, v vt tch ca n hin cn l chic cu bc ngang sng T lch ti lng y. Cn cu Yn Quyt, tn nm n gi l cng Ct, ngy nay l chic cu bc ngang sng T lch ti a phn lng Yn quyt huyn Hoi c, tnh H ng. V cu Yn quyt c tn nm l cng Ct, cho nn ch Quyt kiu y ng ra phi dch l cng Ct, nhng v khng chc ch Ct pht m nh th no vo thi L, nn chng ti vn nguyn v dch l: "cu Quyt". Hong Xun Hn trong L Thng Kit tr.499 v chm cu ln, nn c thnh cu Vu quyt. V cu Ty dng th c trn ng hnh qun ca Vng Thng, n phi l cu Giy, bi v i t ng quan ti C s, ngi ta phi i qua cu Giy sng T lch, ri qua cu Din hay Ph din sng Nhu th ti bn C s trn sng y thuc lng Yn s ngy nay. Nh vy, cu Ty dng khng g khc hn l cu Thng yn quyt, m i nam nht thng ch, tnh Hni, mc Tn lng, ni l "tc gi cu Giy, cu di ba trng, c lp ngi v huyn T lim". Mi rng vng hay Kim x man l tn mt dn tc t ngi, vo thi ng th ang cn phn t thuc Vng quc Pyu, nhng n i Nguyn v cho ti nay th phn t y thuc tnh Vn nam ca Trung Quc. Xem Nguyn s 16 t 8a4. Gi l mi rng vng dn tc y dng vng l m trang sc rng mnh, "khi n th ly ra". H c nhiu ging, m Tn ng th 222 h t 15b-16a lit ra nh ging T cc, ging T din, ging iu , ging Xuyn t. An nam ch lc 1 t 19 ni: " Giang L tip gip vi Kim x". Kim x y ng nhin l Kim x man. V nu nh vy, th o Hnh va mi vt khi bin gii nc ta thi. Tc T Thin Vng, y l Tr Quc pha ng, Tng Trng pha nam, Qung mc pha ty, v T Sa Mn pha bc ca tng th t ni Tu di, qun th bn D xoa v La st. Chng c nhim v bo v th gii, theo v tr quan thn thoi ca mt s trng phi Pht gio. Xem ch thch (7) truyn Khung Vit, v Kh th nhn bn kinh 6 t 394c. Ch thch (10) trn c vo ng hnh qun ca Vng Thng do Ton th ghi li, ng nht cu Ty dng vi cu Giy. M cu Giy theo i nam nht thng ch, tnh H ni, mc Tn lng l tn nm ca cu Thng yn quyt. Lng Yn quyt thc ra c hai, y l lng Thng yn quyt v H yn quyt. i Vit lch triu ng khoa lc c ghi mt s tin s xut thn t hai lng nh ng Cng Ton khoa 1520, Nguyn Sn khoa 1554, Nguyn Dng Ngi khoa 1574, ca lng Thng yn quyt, Hong Qun Ch khoa 1393, Nguyn Nh Uyn khoa 1409, Nguyn Khim Quang khoa 1523, Nguyn Nht Trng khoa 1595, Nguyn Dng Trim khoa 1602 v.v... ca lng H yn quyt. Vy th, cu Quyt hay cu Yn quyt ca truyn y l cu H yn quyt, cn cu Ty dng hay cu Giy l cu Thng yn quyt. Bn Quyt cng lng H yn quyt. Xc nh nh th, by gi n tr

119

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H "Ngi khng nh vic ngy trc sao?". S nga mt ln nhn tri, lng l khng thy g, nhn nh mnh, i in pht bnh cht.

T y on xa ra sch, nim tc tiu tan. S do khp tng lm, hi xin n chng. Nghe Kiu Tr Huyn ha o Thi bnh1, S nhn mnh n tham yt, trnh hi chn tm bng bi k: "Lu ln bi i cha bit vng Chng hay u chn, y lng chn Nguyn xin ch r by phng tin Thy trn nh nh khi nhc tm". Tr Huyn p li bng bi k: "Ting ngc lng a li nhim mu trong t r thin nao B- o h sa ci Mun ti cn xa my vn so". S m mt khng hiu, mi n ging hi ca Sng Phm cha Php vn hi: "Th no l chn tm?". Phm hi li: "Ci g chng phi l chn tm?". S tnh ng, ni: "Lm th no bo m?". Phm p: "i n, kht ung".2 S l t, t gi ra i. T y (55a1) php lc c thm, duyn thin cng thc, c th sai rn ni, th rng, hp nhau n chu thn phc, S t ngn tay cu ma, c ch dng nc cha bnh, khng g l khng tc khc ng nghim3. C v Tng hi: "i, ng, nm, ngi u l tm Pht, th no l tm Pht?". S dy bi k: "To c, my may c
thnh r rng l i in tr tr cha Thnh cha lng Dch vng st lng Thng yn quyt, th khi nh cht T Vinh, xc Vinh tt nm xung sng T lch t khong cu Ty dng, tri xui cho n cng Ct, ni c nh Din Thnh Hu ri dng li. Ti khi o Hnh nm gy mnh t bn Ct, nu tri ngc n tt nhin phi ln n cu ty dng hay cu Thng yn quyt, ch khng th cu no khc. Cu Ty dng gi l cu Giy ti thiu bt u t thi L, bi v gn cu c xm chuyn ch to giy, tn l xm Ch tc hay xm lm Giy. Xem i Vit s lc 3 t 29a11.
1

Thi bnh y chc l ph Thi bnh, ni c cha Khai thin do Nguyn Quang L dng, v Ma Ha tr tr. Xem ch thch (10) truyn Ma Ha. Tuy nhin, trong vng Hng yn, t ca ph Thi Bnh c, khng thy c lng no th o Hnh c. Tri li, theo i nam nht thng ch, tnh Nam nh mi c mt s lng th o Hnh thuc huyn Nam chn nh lng Chn nguyn, lng Vn chng, lng Kinh lng... ri n vit tip: "Hnh thu nh a i chi n x Chn nguyn, dng cha i bi, y tr tr, sau dn lng tn lm T s. Th th, vng Thi bnh do Kiu Tr Huyn gio ha phi chng nm ti t tnh Nam nh? y l mt c th. V Kiu Tr Huyn, nay ta khng bit g ht v tng tch tn phi ca ng. C xan kht m, cch ng ca Thin gia ch o l thin khng u xa, m ngay trong chnh nhng cng tc thng nht nht. S Nguyn Tn n hi Thin s i Chu Hu Hi: "Ha thng tu o c dng cng khng?". Hi p: "Dng cng". Hi "Dng cng ra sao?". p: "i n th n cm mt li th i ng". Xem Truyn ng lc 6 t 247c 1-3. An nam ch nguyn t 209 dn chnh ca on ny v o Hnh: "Thin s o Hnh l v s huyn Thch tht, thng i khp tng lm tm ti bc tr thc, khi duyn o chn, php lc c thm, S c th sai s chim rng th ni hp nhau n chu phc. S cu ma tr bnh, khng g l khng ng nghim, nay xc tht ang cn". Vic s dng nhng ng c v vn ng nht vi Thin uyn tp anh nh y chng t tc gi An nam ch nguyn hay tc gi mt cun sch khc m ng vn phi s dng Thin uyn tp anh. Do vy, trc bn in nm 1715, Thin uyn tp anh phi c in mt ln no . Chnh qua bn in hay ti thiu bn chp trc nm 1715 m An nam ch nguyn hay mt cun sch trc n rt nhng dn trn v o Hnh.

120 Lm khng, tt c khng , C khng nh trng nc, Ch vng c khng khng". Li bo: "Tri trng nh ni cao Ngi ngi mt ht chu K giu cnga tt i b chng ci cu".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

By gi, vua L Nhn Tng khng c con ni dng. Thng 2 nm Hi Tng i Khnh th 3 (1112), ngi ph Thanh ha dng s tu rng: "Trn bi ct bin, c a b linh d, tui mi ln ba m bit ni, t xng con ch ca b h tn l Gic Hong. Ht thy nhng g b h lm, khng g l n khng bit". Vua sai trung s n xem, qu ng nh li tu, bn rc v kinh , cha Bo thin. Vua thy a b thng minh khc thng, rt i thng mn, sp lp lm hong thi t. Qun thn ht sc can gin, cho l khng c (55b1), v ni: "Nu a b kia qu tht linh d th nn thc sinh vo cung cm, sau mi c th lp". Vua theo li, truyn m i hi by ngy m, lm php thc thai. S nghe chuyn, ring ni rng: "Thng kia yu d, lm m hoc ngi lm. Ta h nhn tm, ngi nhn chng cu, n lm lon lng ngi, ph ri chnh php sao!". Nhn th, sai ch mnh gi lm ngi i xem hi, b mt em vi ht chu do S kit n, treo trn mi dim. Hi ba ngy, Gic Hong nhum bnh, ni vi mi ngi: "y khp c nc u c li st ba vy, tuy mun thc sinh, m s khng c ng vo". Vua nghi S ch gii, sai ngi tra hi, S qu nhn ti, b giam lu Hng thnh, hp qun thn ngh ti. Khi Sng Hin Hu i ngang qua, S ku van: "Xin ht sc cu bn tng mt phen, may thot ti, ngy sau tt xin u thai lm con n n". Hu nhn li. n lc hi ngh, qun thn u ni: "B h v khng c con, nn mi cho Gic Hong thc sinh, th m L liu lnh dm lm ch gii, kt n t hnh, t lng thin h". (56a1) Hu chm ri tha: "Nu Gic Hong c thn lc, th d c trm L ch gii cng khng lm hi c. Nay tri li nh th th L vt xa Gic Hong vy. Thn ngu mui trm ngh, n t phc L, th ng cho y thc sinh". Vua x ti1.

i Vit s lc 2 t 21 a4-b5: "Hi Tng i Khnh nm th 3 thng 2 ngi Thanh ha ni rng: " Hi tn c mt a b l lng, tui mi ln ba, m hiu c ting ni, t xng l ch t ca Hong , gi mnh l Gic Hong, h vua c ng th khng g l n khng bit trc. Vua sai Trung s n hi xem th nhng g ngi ta ni u ng c, bn rc v ti cha Bo thin. V s linh d ca n, vua thng yu n cng nhiu. By gi, vua khng c ngi ni di, mun lp n lm Thi t, qun thn khng chu, mi thi. Bn lin lp trai hi trong cung cm, mun khin Gic Hong u thai vo lm con mnh. C nh s ni Pht tch l T L o Hnh nghe vic y m khng vui bn sai ngi ch mnh l T Th n ph hi, ln ly vi ht chu c kt n ri trao cho, bo: "n ch hi th hy nht vo u mi dim, ng cho ai thy bit". T Th lm theo li dn ca s. Gic Hong bng chc mc bnh st tr con, bn ni vi ngi ta rng: "Ti thy khp c nc u c li st bao ph, khng c ng no m thc sinh vo cung c". Vua ra lnh m mt cuc lng sot ln th bt c nhng ht chu do T Th giu, bn bt L tri lng Hng thnh, mun t vo ti x t. Gp khi Sng Hin Hu vo chu, L go khc thm thit ni rng: "Xin Hu ra tay cu vt bn tng nu may m c thot cht th s vo lm con ca Hu p li n c". Hu bng lng, nn khi vo gp vua, Hu mu cu bng trm li, ni rng: "Gic Hong nu tht c thn lc m li b L th gii th r rng L hn Gic Hong vy. Thn ngh khng g hn l cho L thc sanh vy". Vua bn x ti L Ton th khng ghi chuyn ny.

121

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

S n Nh Hu t n, gp lc phu nhn ang tm, S p nhn phu nhn. Phu nhn ni gin, em chuyn tha li vi Sng Hin Hu. Hu bit r nguyn nhn nn rt cuc khng hi han g. Phu nhn t bit mnh c thai. S dn Hu rng: "khi no lm bn th nn bo trc cho bit".1 n ngy thng, S nghe tin bo, bn thay qun, tm ra, bo chng rng: Tc nhn ta cha ht, cn phi ra i li, tm lm quc vng2. n khi th chung, li lm thin t trn ci tri Tam thp tam3. Nu thy chn thn h nt, th lc y ta mi vo Nit bn, khng ci sinh dit na". chng nghe xong, khng ai l khng ng lng ri l. S ni bi k rng: "Thu sang khng bo nhn v y Ci nht ngi i thng xt thay Nhn bo mn nhn thi luyn i Thy xa(56b1) bao thu vn thy nay". Ni xong k, S nghim nhin m ha, n nay, xc thot vn cn.4
5 6

Ton th B3 t 16a2-6: "(Hi Tng i Khnh) nm th ba, by gi tui vua cao, m khng c con ni di, xung chiu chn con tn tht vo lm ni di. Em vua l Sng Hin Hu cng cha c con ni di. Gp lc nh s ni Thch tht l T o Hnh n nh Hu cng ni chuyn cu t, o Hnh ni: "Ngy kia khi phu nhn lm bn th nn trc bo cho bit, bi v ti v Ngi n cu xin thn ni ri". Ba nm sau, phu nhn nhn th m c thai, sinh ra con trai Dng Hon". Ton th B3 t16b6-17a4: "(Hi Tng i Khnh) nm th by, ma h thng su, thy T o Hnh thi gii cha ni Thch tht... Trc , phu nhn ca Sng Hin Hu l th c thai. n lc , kh sanh, Hu nh li li ni ngy trc ca o Hnh, sai ngi chy n bo. o Hnh tc khc tm ra thay o, vo trong hang thi gii m mt. Phu nhn lin sanh c ngi con trai, tc l Dng Hon vy. Ngi lng cho l truyn l, em thi b vo trong khm m th. Ni Pht tch ngy nay tc l ch ca n vy. Mi nm n ngy 7 thng 3 ma xun, s n t hi li cha, lm n tr nn mt ni du ngon ni ting. Ngi sau ngoa truyn l ngy k ca Thy". i Vit s lc 2 t 22a5: ("Hi Tng i Khnh th 7) ma h thng 6 thy o Hnh ha thn - Thn Tn sinh ra". Tam thp tam thin (Phn: Trayastrims), mt tn gi khc ca ci tri ao li hay u sut (Phn: Tusita), ni ng tr ca Thch theo huyn thoi Pht gio. Xem Trng a hm 20 v Cu x lun 11 . Ton th B3 t 17a4-5: "Xc ca S n khong nm Vnh Lc i Minh mi b ngi Minh t. Ngi lng c li tng ca S m th nh xa, nay cn". Th r rng, xc ca o Hnh ang cn vo thi Trn, khi tc gi Thin uyn tp anh vit tc phm ca mnh. An nam ch lc 15 t 147-148 cng ni: "S nhc thn kim thng tn". An nam ch nguyn 3 t 209 vit: "Kim chn hnh thng tn". Nguyn vn: "n Quc s, Hi Tng i Khnh bt nin, (nhn) Sng hin, Thnh Khnh, Thnh Qung, Thnh Chiu, Thnh K, Hu t, nghnh nhp trung cung gio dng. Sng Hin (Khnh th bt nin ng thp nh nguyt bng) Hu t, nin phng nh tu, thm i chi, toi lp vi Hong thi t, chi Thin Ph Khnh Th nguyn nin ng thp nh nguyt bng, Thi t tc v, xun thu nh thp nht nin, ti v phn thp nht nin, thu vit Thn tn, tc S th gi, Gic Hong hoc i in th gi". Nhng ch trong vng ngoc l nhng ch chng ti coi nh din t v loi b khng dch, c vo li chiu tm con tn tht tm con vo nui dng trong cung ca L Nhn Tn trong Ton th B3 t 18a8-b3: "Hi Tng i Khnh th 8 ma ng thng 10... xung chiu ni rng: "Trm tr mun dn, lu khng c con ni di, ngi th ca thin h, th c th truyn li cho ai. Vy phi nn nui dng con ca Sng Hin, Khnh Thnh, Thnh Qung, Thnh Chiu v Thnh Hng Hu, ri chn a tt nht trong chng m lp ln". By gi con ca Sng Hin Hu l Dng Hon, tui mi ln hai m thng minh lanh li, vua rt thng yu, bn lp lm hong thi t". Lnh nam trch qui t 28-31 chp truyn ca T o Hnh hon ton ng nht vi truyn y, tr mt sai khc ng ch l vic o Hnh thi trng khoa Bch lin, m Thin uyn tp anh khng ni r. Cn T o Hnh i thnh s tch tht lc do "o nhn tam qun Tam Thanh" chp ph vo Vit in u linh tp t 221-225, tuy ct truyn vn ging, nhng c mt s chi tit kh li cun ng ghi, nn ngh dch li sau: "Xa T o Hnh, h T tn L cha l Vinh, dng o Thch lm gio tn, lm quan triu L n chc Tng quan st, trc thng (qua chi) lng An lng, ci con gi h Tng tn Loan, lm nh xm Lng nam, lng An lng, gp c chn t lm nh l qu a, nn bm sinh o Hnh c tin phong o ct. Hnh lc nh ham chi, tnh tnh ho hip, c ch ln, hnh ng c ch, ngi ta khng th lng. Thng cng nh nho Ph Sinh, o s L Ton Ngha v ngi h Phan t cng nhau lm bn. Ban m, Hnh sing nng chu kh c sch, nhng ban ngy th nh cu, thi so, nh bc lm vui. Cha Hnh thng qu trch Hnh hoang chi bing nhc. Mt hm, ng ln nhn vo phng Hnh, thy ngn n leo lt nh ht u, sch v cht ng, o Hnh ta vo bn ng, m tay vn cha bung sch. ng do th khng cn lo lng na. Sau Hnh ng th khoa Bch lin, u, nhng khng thch ra lm quan, ngy m ch ngh ti vic bo th cho cha. Cha Hnh nguyn ngy trc dng diu thut xc phm n Din Thnh Hu. Nh Hu c Php s i in dng ph

122

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

ym git cht, qung thy xung sng T lch. Tri n cu Ty dng, ch nh Din Thnh Hu, ci thy dng li , sut ngy khng chu tri i. Hu s, chy bo cho in. in n ni k rng: "Tng gin khng y m sao? V sng l trng du h, cht mi thnh o B ". Thy p li li ni m tri i, n ch Hm rng lng Nhn mc cu th dng li. Ngi ta thy n c linh d, x xy lng miu, c tng phng th, mi nm k vo ngy 10 thng ging. By gi m Hnh tng ti cha Ba lng, x Thng an. Nay cha Hoa lng phng th c hai v Thnh cha v Thnh m. o Hnh ch nhm phc th, m khng tm ra k. Mt hm rnh lc i in i ra sp lm php thut, bn ly gy sp nh i in, bng nghe trn khng c ting mng bo thi. o Hnh bn qung gy, tr v nh, bun ru tc gin, mun i Ty thin n , tm hc php l, chng i in. Bn lin cng Minh Khng, Gic Hi ra i, n nc Rng vng ng i him tr, mun tr v th thy mt ng gi ci mt thuyn con, thnh thi i trn sng. H cng n hi: "Ti Ty thin cn bao xa". ng gi tr li: "ng ni him cao, i b khng c. Lo c chic thuyn nh, xin gip ch i, li c cy gy nh y, nhm thng Ty quc m ti th chng xa, lo xin bng lng ngay". Li ni bi k: Cng i ng o l ng nhin Nhiu ng xa hc quyt nn danh Mnh mng mun ng sao nhc tri Ch nhm Hong giang thy thnh sanh. Ni k xong, trong khong nhy mt, bng chc n b sng Ty thin c nhiu thn thng php thing. o Hnh gi thuyn. Gic Hi v Minh Khng ln b, hc c php thing, lin t tr v trc. o Hnh gi thuyn ba ngy, khng thy tin tc hai ngi bn , t nhin gp mt b lo n bn b sng, bn cho n hi: "Lo b c tng thy hai ngi n cu o khng?" b lo tr li: "Hai a nhn php thing do ta dy, c o tr v ri". o Hnh lin vi, va k li chuyn ba ngi cng i, by gi b nhau, rt ly lm bun. B lo nghe ni, tc sai o Hnh gnh hai thng nc v nh, ta s dy cho ngi vi php thing cng php cho rt t chn truyn v la ni. o Hnh t him hai ngi bn tht c, bn tng ch. Gic Hi v Minh Khng i n na ng th b ch lm au tim, kh di ng c. Hai ngi bn nhn nhau kinh hi. Bn ngoi tuy h b quy ry, nhng bn trong nh hc c linh thut, nn ang hon ton tnh to, bin bit c h tht, bit rng n qu do o Hnh to ra. H nhn nhau ni: "Ngi mun bit hu thn ca thn ny, th hy nhm ta m ni". o Hnh nhn th p: "Chng ta cng hc o Th Tn, o qu thnh hu thn s sinh li th gian lm bc nhn ch, li sinh mc bnh, quyt khng th trnh, cc ngi c duyn vi ta, xin n cu nhau". T , hn xa ht sch, cng nhau truyn b Pht php. i mt nc, bay trn khng, hng rng phc cp, ln tri rt t, mun qui nghn k, xut qu nhp thn, chng lng c mu nhim. H bn nhng o Hnh lm anh c, Minh Khng lm anh th v Gic Hi lm em. Ch nay gi l cu Beo y vy. Minh Khng v Gic Hi gi t tr v cha Giao thy. o Hnh li tu luyn ti cha Thin phc ni Thch tht. Trc cha c i cy tng gi, ngi ta gi l long th. o Hnh thng ngy chuyn tr ch i bi tm la ni c vn ngn bin th mt nhnh cy ri xung. Khi c ch xong th c i cy u tri. Hnh tng c c Quan Th Am n ng gip, sc ch gia tr thu ti thin ng. Mt hm, thy thn nhn hin n trc mt, chn khng p t, Hnh hi: "Thn no ?" V thn tr li: " t l T trn thin vng, cm ng c tr kinh ca S, nn n hu h, tin vic sai s". o Hnh bit lc tr ca mnh vin thnh, th cha c th tr. Bn tr v ti An lng lng xa, thn hnh n cu An quyt sng T lch, qung mt cy gy xung sng. Cy bng trn mt nc, tri ngc ln nh bay, n cu Ty dng mi dng li. o Hnh vui mng ni: "Php ta thng i in ri vy". Bn i thng n ch in. in thy, ni: "My khng nh chuyn ngy trc sao?". o Hnh nga mt ng ln tri, vng v khng thy g c, nhn th nh mnh. in cht, li qung xc vo sng T lch tr th xa. Th xa ra sch, nim tc lng trong, Hnh li i khp tng lm, cu xin n quyt. Nghe Cao Tr Huyn ha o Thi bnh, Hnh l php n tham yt, t ht chn tm, c bi k rng: Lu mc bi i cha bit vng Chng hay u ch, y lng chn Nguyn xin ch dy by phng tin Nng thy B khi nhc tm. Tr Huyn p li li k: B quyt chn truyn gi vn kim R rng ci y thin tm H sa th gii nn thi ni Chng phi B cch vn tm. T o Hnh mang nhin khng hiu, bn n php hi ca Sng Phm ti cha Php vn, thong dong hi rng: "Th no mi l chn tm?" Phm p: "Ch no li khng l chn tm". o Hnh bng nhin t ng, bn li tr v cha Thin phc ni Thch tht tu o luyn php xa. T , php lc cng thm, lng thin cng thc, c th sai s chim rng th ni u bay n np phc xung quanh. H dn cc phng c ai b tt dch , ba bay giy chy, php Hnh lp tc c nghim. em cu ngi, ngi u thm n. By gi vua L Nhn Tn khng c con ni di, cu o khng nghim. Em vua l Sng Hin Hu mi o Hnh v nh cng ni chuyn cu t. T Cng nguyn thc thai t n c ca Hu. Lc , phu nhn ang tm nh sau bng thy o Hnh hin trong thau nc. Phu nhn s, em ni vi Hu. Hu r bit Hnh, ln gi phu nhn ni: "Bng hin trong thau nc, y l chn nhn nhp vo trong t cung ri, cn thn ch s hi nghi ng. Phu nhn trong lng cm thy mnh c thai. T Cng bn t t m v, dn rng : "Lc lm bn th nn i bo cho ta". n khi thai thng, phu nhn cm thy chuyn bng mun , nhng rt kh. Hu bo: "Nn mau i bo cao tng". T Cng thy ngi i bo n, bn gi n ni: "Nhn xa cha ht, ta tm phi ra i lm con ci ngi lm vua, th ht li lm (cha) ci tri Tam thp tam. Nu thy chn thn ta hoi dit th ta mi vo Nit bn, khng cn trong sinh dit na. Mn nhn nghe ni, khng ai l khng cm ng n ri nc mt. Bn li ri ni k rng: Thu qua khng bo nhn v y

123

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

52. THIN S Tr Bt (1049-1117)

Cha T phong, ni Thch tht, lng i c, Tn tri1. Ngi Luy lu1, h Vn. Nh thit tha vi Pht gio. n tui trng thnh, ti xung tc v th C tc gii vi Sng Phm cha Php vn. Phm thy S tnh hnh sing nng, gp vic cn thn, bn dc lng n kh v ban cho hiu trn.

D khin ngi i thng xt thay T du ngi i khng tic Thy xa bao thu vn thy nay. Ni xong, i ln ng tin, va u vo vch , dm chn ln bn nghim nhin thi gii m mt. y l nm Bnh thn Hi Tng i Khnh th 3 ma xun thng 3 ngy mng 7. o Hnh Nit bn, ra i lm con ca Sng Hin Hu, khng phin nui nng m mau ln, khng nhc dy d m thng minh, nhan sc p , ti nng ht snh. Vua xung chiu em vo nui dng trong cung, sau phong lm Hong thi t. Nhn Tn bng vua ln ngi, y l Thn Tn ...". T o Hnh i thnh s tch tht lc ny, i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Tc bin chp vi mt vi sai khc khng ng k cho lm. Tr vic n thiu bi th th tch ca Hnh v thm bi th bo mng cho L Nhn Tn cng chuyn nh Minh Khng sau ny cha bnh h mnh. An nam ch lc 15 t 147-148 vit: "T o Hnh l Nho sinh, a thi so ngy cng bn leo ni du ngon, m c sch n sng. Mt hm, Hnh vo ni Pht tch thy trn c du bn chn bn phi, bn ly bn chn mnh n ln trn th ging nh mt. Bn tr v nh, gi t m mnh, vo ni dng am tu hnh. Vua L v t, sai danh tng cu o. C mt v tng khng d, dng thut ym i. Vua nghe c sai bt cc v tng trong nc. S cng b h ngc. V Hong t em sc ra cu, nn S khi c. V hong t ni: "Ti cng khng c con ni dng, xin S cu o dm ti". S bn ni vi v Hong t nn sai phu nhn vo trong nh tm. S i qua ngoi nh. Phu nhn cm c m c thai. n khi sinh, v Hong t cho mi S, nhng S ngi m ha. Phu nhn bn sanh mt ngi con trai k v. Vua L ly lm ngi ni di. Nhc thn S nay vn cn". Vit s tiu n 1 t 101a1-16 chp: "Xt phu nhn Sng Hin Hu c thai gp S ni Thch tht l T o Hnh n nh cng bn vic cu t. S hn khi sp , nn trc bo cho S bit. n lc y phu nhn kh, Hu nh li S, sai ngi i bo. S lin thay o tm ra, vo trong hang thi gii m cht. Phu nhn lin sanh mt ngi con trai, tc Dng Hon. Ni Thch tht ti lng Lt Si, huyn Yn sn, cao vt xanh p, mc ln gia mt m t bng. ng c in du u v du chn, hnh nh rng ln, tc truyn l ni thi gii. Ngi lng cho l im l, b thy vo trong khm m th. Mi nm n ngy 7 thng 3 l thng hi ca mt a phng. Sau trong khong Vnh lc, ngi Minh t thy . Dn lng mi p tng cng th vi Thn Tn, Trong khong L Quang Thun, sai Nguyn c Trinh n cu t trong ng th im l l c mt mnh bay ti. Bn cung knh rc v dng ln. Khi vy, Thi hu Trng Lc mng thy rng vng vo hng bn phi mnh, bn sinh ra Hin Tn. T du thing cng hin r". Ri n nhn xt th ny: "Xt D s th o Hnh l con ca T Vinh, dng di ni ting v php thut, chng phi l mt cao tng. Vic thi gii u thai ca ng qui n khng thng. Cao tng minh tm kin tnh, tt khng dng php thut m hoc mi ngi. Sch s nn b chuyn l lng, ch ghi li vic thng, m khng nn em chuyn thn qui m m hoc i". Du vy, vi dn chng va c, ta cng thy Vit s tiu n khng qun bc chn theo Ton th v i Vit s lc ghi li nhng vic lm c v qui n ca o Hnh. Ch Cng mc chnh bin l lm theo li gio hun ca Ng Thi S, v t t lm gim gi tr ca chnh mnh thi.
1

Vit s tiu n 1 t 101b2 ni T o Hnh l "nh S ni Thch tht" nhng c truyn o Hnh t 53b2 trn th Hnh sng Pht tch. Vy Pht tch i L phi chng l ni Thch tht thi Ng Thi S, tc gi Vit s tiu n. y l mt c th v d i nam nht thng ch, mc Sn xuyn c ghi ni Pht tch huyn Yn sn i chng na th mc Kin tr din cch n li dn i thanh nht thng ch ni rng ni Cu lu huyn Thch tht, ni Pht tch cng huyn Thch tht". Ri n bnh lun: "Nay ni Pht tch huyn Yn sn l mt huyn i no mi phn ra cha r". Nhth ta c chng c m ngh rng ni Pht tch v ni Thch tht l mt. Tuy nhin, theo i Vit s lc 3 t 31 b4 th ni Pht tch Ngoi tri, trong khi c truyn Tr Bt y th ni Thch tht li Tn tri. Tn tri ng nhin khng phi l Ngoi tri c. T ni Thch tht khng th l ni Pht tch, vn ny i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Sn xuyn, cung cp sn mt gii p. N dn L ch i Minh ni rng: "Ni Pht tch l mt danh sn trong 21 ni An nam, nm Hng V th 3 (1371) sai s sang t, li v hnh n mang v. Pha ng bc ni mt dm c sng Ht chy vng quanh. Pha ty nam hai dm c mt khe nc nh chy khut khc hn 10 dm vo sng Tch. Ni chuyn hng ng thuc thn Thin phc lm ni Long u, thuc x Si kh th lm ni Hoa pht, lm ni Lc, lm ni Long, n x Khnh tn th lm ni Hng, ni Mng, ni Phng Hong v thn cch, x C Sn th lm ni Ln, ni Tng, li chuyn hng nam lm ni Ma yn, thuc thn Trung, x C Sn lm ni Dng. X Qung ng c ni m. Hai ni y i ngn nhau. Ni Dng khng c c cy. Ni M c cy rt tt, nn c tn ". C vo nhng mu tin va dn ca L ch th ni Pht tch "chuyn hng ng n thn cch, x C sn th lm ni Ln, ni Tng, li chuyn nam thuc thn Trung, x C Sn l ni Dng". X C Sn ni y chng ti ngh n l phn t lng i c, m truyn Tr Bt ni ti. T , ni Thch tht ni c ngi cha T phong ca Tr Bt phi l ni Ln, ni Tng thn cch, x C sn. Chng ti khng k n ngn Dng sn ca x ny, bi v n l mt ngn ni: "khng cy c" th kh lng l ni lm cnh dng cha c. V ni Ln v ni Tng, i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Sn xuyn, c ni v ni Phc tng nh sau: "Ni Phc tng ti huyn Yn sn, n t Si sn m n, mt chi pha nch tri c ni Phng hong v ni Qui tch". N khng ni g n ni Ln ht, th cng c ngha ni Ln chc khng c g c sc cho lm. Ni Tng nh vy cng l ni Phc tng. V ging Phc tng l n t Si sn, th ni Thch tht, tc ni Phc tng, cng l ni Pht tch, hay ng

124

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Khi Phm qui tch, S t mnh i khp nhng ch ging Thin, tri hi cc bc Tn tc, ri tr v cha ging dy nghin cu. Tng quc Thi y Nguyn Thng Kit2, lc by gi l v n ch. Nhng g S c dng cng, u em dng vo vic Pht. S ng thi dng li cc cha Php vn, Thin c, Th tm v Qung an... p li n php nh. rng: Ngy 18 thng 2 (57a1), nm Hi Tng i Khnh th 8 (1117), khi sp th tch, S ni k C cht tt c sng C sng tt c cht Cht i ly lm bun Sng i ly lm vui Bun vui tht v cng Bng nhin thnh y i vi vic sng cht Chng c g bn lng n t r t r tt r"3 Ni k xong, S ngi thng m mt, th 69 tui. Mn t l Thin s Tnh Hnh, Php Nhn v Thun Chn thu di ct ha tng.

53. THIN S Thun Chn (? - 1105)

Cha Hoa quang, lng Ty kt, Thng nghi4. Ngi Cu ng, T giang1, h o. Tui nh lu thng kinh s, n u cng gp bn hc tr tranh nhau theo hc. Sau gp Php Bo cha Quang
hn t Pht tch "m ti". t Tn tri do phn ln gm trong huyn Quc oai, tnh Sn ty ngy nay.
1

Tc phn t lng Khng T v i T huyn Thun thnh, tnh H bc ngy nay. Ton th B4 t 19b1-20a1 vit: "Nm Thin T Gia Thy th 3 (1188) ma h thng 5 hn. Vua thn hnh n cha Php vn ca Luy lu (Nguyn vn c Luy b, Nhng b chc chn l mt vit sai ca lu, L Mnh Tht ch) cu ma, nhn rc tng Pht Php vn v cha Bo thin". Cng mc chnh bin 5 t 23b3 cng chp vic y, Nhng khng ghi tn t ni c cha Php vn. M cha Php vn, ta bit l hai x Khng t v i t ngy nay. Th Luy lu tt cng phi vy. Tc L Thng Kit (1019-1105). Kit c phong chc Thi y nm 1075. Thin s Vin Quang, c ngi hi: "Nu khng dnh dng n chuyn n trng na th S c tip chng?" S tr li: "T r t r". T r t r hay ni cho , t r t r tt r l mt phin cu ch ch Phn: sur-sursr ngha l: S vinh quang ca ngi anh hng v khng anh hng. Ty kt l mt a danh lch s ni ting. Bn xm lc i Tng thi L Hon n ng qun . Bn xm lc Nguyn Mng di quyn ch huy ca tn tng kht ting tn c M Nhi cng n ng qun . Tuy th, Cng mc chnh bin 1 t 18a1 phi ch l "Ty kt tht tng". Du vy, by gi c vo m t ca Ton th 5 t 48a2-49b8 v nhng chin thng Hm t, Chng dng v Ty kt, ta thy u thng 3 nm 1285 Toa em 50 vn qun n ng Ty kt. Thng 4 "vua sai Chiu Thnh Vng, Hoi vn hu Quc Ton v tng qun Nguyn Khoi em tip binh n nh gic u bn Ty kt. Quan qun cng vi ngi Nguyn nh nhau ca Hm t, cc qun u . Ch qun ca Chiu Vn Vng Nht Dut l c ngi Tng mc o ngi Tng cm cung n chin u... Ngi Nguyn thy vy, u tht kinh ni: "C ngi Tng n gip", nhn thua chy v Bc. Ngy 10 c tip bo "Thng tng Quang Khi, Hoi Vn Hu Quc Ton v Trn Thng, Nguyn Kh Lp cng em Nguyn Ph em dn binh cc l nh bi gic cc ni Kinh thnh v Chng dng". Ngy 17 Toa cng vi M Nhi t bin mi vo n nh sng Thin mc. Ngy 22 vua tin ln ng bn i mang, Tng qun Trng Hin ca qun Nguyn n hng. Ngy , nh bi gic Ty kt, git cht v lm b thng rt nhiu, chm u tn Nguyn soi Toa . Na m M Nhi trn qua ca sng Thanh ha. Hai vua ui theo khng kp, bt d ng ca y hn 5 vn m tr v". C vo nhng din tin ca chin dch Ty kt y v c vo nhng ch thch ca Cng mc chnh bin 7 t 39b6 v 41b4 v v tr ca ca Hm t v bn Chng dng cng vic thot thn ca M Nhi, th Ty kt phi l mt tn lng nm trn b sng Hng ti huyn ng anh, tnh Hng yn, tc huyn Khoi chu, tnh Hi hng ngy nay. Bc thnh a d ch lc 3 c

2 3

125

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Tnh2 ni mt li m S hiu c Thin ch, bn b ch hc ca mnh theo hc vi Bo. Chng c bao nm, ca t p v, nh in la theo g pht ra, dn tr dt m, hu khng cn sc. Vo ngy 7 thng 2 nm t du Long Ph th 53 (1105) khi sp tch, t nhp tht l Bn Tch vo thnh ch. S thuyt (57b1) bi k: "Chn tnh thng khng tnh Sao tng c dit sinh Thn l php sinh dit Php tnh dit cha tng". Ri th mt. Ph quc thi bo Cao Ti lo vic ha tng v dng thp.

ghi mt tng v x tn ng kt thuc huyn ng yn ca trn Sn nam h. Ty kt chc nm pha ty ca tng x , nhng n khng ghi mt tng x no tn Ty kt ht. Chng ti nghi Ty kt c th nm v hu ngn sng Hng trn a phn ca huyn Thng phc, tnh H ng trc y, bi v c truyn Thun Chn y th lng Ty kt thuc v Thng nghi. Thng nghi ny, chng ti nghi l tn thi L ca chu Thng phc thi Trn, tc huyn Thng phc i L cho ti ngy nay. Huyn ny ng v ty huyn ng yn. M huyn ng yn, theo i nam nht thng ch, tnh Hng yn, mc Kin tr din cch, l huyn ng kt i Trn v thuc Minh. n i L Quang Thun mi i ra ng yn. Kho nhng tn tng x ca huyn Thng phc trong Bc thnh a d ch lc 3 khng thy c mt tn no c th im ch cho bit c mt lng tn Ty kt huyn . Vn ny cn c nghin cu thm, c bit bng nghin cu hin a.
1

Tc huyn Vn Giang, tnh Hng yn ngy nay. Huyn Vn giang thi Nguyn l thuc tnh Bc ninh. Vit v lai lch n, i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Kin tr din cch ni: "Huyn Vn giang i Trn v trc gi l T giang. S ky chp L ng chim c T giang, tc huyn y i thuc Minh do chu Gia lm thng lnh thuc ph Bc giang. i L Quang Thun i thuc ph Thun an. Sau i tn Vn Giang. Nm Minh Mng 13 (1832) triu ta t ring phn ph kim l huyn". i Vit s lc 3 t 29a1 ni: "T Khnh dn qun n Cu lin, chia tng s n Cu cao v Cu ng ngn Nn". Cu ng y tc Cu ng, qu ca Thun Chn. Php Bo cha Tnh quang ny c th l Php Bo cha Phc din t thnh c hiu l Hi Chiu i s, tc gi bi bia cha Linh xng vit nm 1126 ni ting hin pht hin c, v cng l tc gi mt bi bia khc cho cha Sng nghim din thnh vit nm 1118, m L Qu n pht hin v ghi li trong Kin vn tiu lc 4 t 2a8, nhng khng chp li ton vn bn bia. Nguyn vn: Long Ph nguyn nin t du. Nhng c i Vit s lc 2 t 19b1 v 20a5 v Ton th B3 t 13b6-14b5 th khng c nm no Long Ph nguyn nin m li t du ht. Long Ph ng nin th phi l Tn t, cn t du th phi l Long Ph nguyn nin. Chng ti ngh, ch nguyn trong Long Ph nguyn nin y l mt chp sai ca ch ng, bi ch ng v ch nguyn d vit ln nhau lm, v bi Long Ph ng nin th qu ng nm t du. Nh vy, nmmt ca Thun Chn chnh l nm Long Ph th nm t du

126

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Ba

(6 ngi, 2 ngi khuyt lc)

54. TNG THNG Hu Sinh (? - 1064)

Cha Vn tu, kinh Thng long, ngui ng ph lit1, h Lm, tn Khu, hu du ca Lm ph Tr sn, V an2. Khong ly con gi ca Quch tng lc, nhn di nh n Ph lit, sinh c 2 con, ngi ln tn Tr, lm quan n chc Thng th binh b vin ngoi lang. S l ngi con th vy. Tng mo S k v, n ni lu lot, rt gii vn chng, c ti vit, v. Hc Nho rnh ri, S nghin cu thm sch Pht, hc bch lun v cc kinh, khng g l khng xem ht. Mi khi ni n ch trng yu ca Pht php, S thng than th ri l. Nm 19 tui, S b i, cng Php Thng cha Hc lm3 th (58a1) nh Hu cha Quang hng lm thy. Hc thin mi ngy mt tin. nh Hu v v mn chung. T , S do khp tng lm, hi ht thin ch ri n nh B ni Tr4 trc tch. Mi ln vo nh, tri qua nm ngy mi dy. Ngi by gi gi S l i s nhc thn5. L Thi Tn nghe ting, sai s n mi, S gi s bo: "ng khng thy con vt cng sinh sao? Ngi ta em la l cho n mc, c ti cho n n, n khi b dt vo Thi miu, d mun xin lm con vt hn mn, vnh vin cn khng th c hung g khc na ?"6. S c t khng c, nn n ln th hai, S mi v kinh. Gp mt, vua rt mng, phong lm Ni cung phng tng7 sc tr tr cha Vn
1

Bc thnh a d ch lc 3 c ghi mt x ca tng Nam ph lit, huyn Thanh tr, trn Sn nam thng tn ng ph lit. Lng ng ph lit nh vy vo huyn Thanh tr, tnh H ng ngy nay. V an l tn mt chu huyn thi ng. Tn ng th 43 thng t 11a11 ni chu V an c hai huyn l V an v Lm giang. n thi Ng Quyn, tn y vn dng, bi v truyn ca Phm C Lng trong Vit in u linh tp t 20 ni ng ni ca Lng l Phm Chim tng gi chc Chu mc chu V an. n thi L, tn V an ang lu hnh. Nhng V an nm a phn no th y l c mt vn . C truyn Hu Sinh y th ti V an c Tr sn. Tr sn nay chc chn l tn lng, ch khng phi l tn ngn ni, nh s nhn thy di ch thch (4) sau y. Kho Bc thnh a d ch lc 2 c ghi mt x thuc tng Dng Chn, huyn Thy ng, trn Hi Dng tn Tr sn. Chng ti nghi Tr sn qu ca Hu sinh tc lng Tr sn ny. Nu vy, t chu V an i L tt phi bao gm t huyn Thy ng i Nguyn, tc huyn Thy nguyn, tnh Kin An ngy nay. Cha Hc lm ny nghi l n Hc lm truyn Vn Hnh t 53a7 ni ti trong bi th ghi gii hn ngi m ca Hin Khnh i vng: ng hu V long hng Nam hu V long pha Ty hu Hc ln qun Bc hu Trn hi tr. Nu vy cha ny pha ty ngi m ti lng nh bng?. Tc ni Nguyt thng hay ni Bch sc huyn Tin du tnh Bc ninh. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Sn xuyn ni: "Ni Nguyt thng, ti pha ty nam huyn Tin du ba dm, mt tn l ni Bch sc, cng gi l ni Tr. Tng truyn L Thnh Tn n chi ni v cho tn Nguyt thng. Ni hi cao, t ln ln. Trn ni c liu, di ni c n Cao sn. Nm T c th 3 (1850) triu ta lit vo hng danh sn, chp vo sch cng". Ni ny hin c nh B khng, cha th bit c. i s l mt tn gi khc cc v B tt. Xem i tr lun. N i khi cng gi Pht, nh trong Kim quang minh kinh T nghi tp gii quyn thng ni: "i s, i l khng phi nh, s l vic, v vn dng c lng rng ln lm nn vic Pht nn gi is, cng gi Thng s". Du gi s a lun xc nh r hn ni dung ca t Thng s th ny: "Ngi lm khng li mnh m li ngi, y l h s, lm li mnh khng li ngi, gi l trung s, lm li c mnh ln li ngi gi l thng s". Ni dung ca t i s cng th. i s nhc thn nh vy, c ngha v B Tt hay Pht bng xng tht. Trang t, "Lit ng khu": "Hoc sinh Trang t, Trang T ng k s vit: "T kin ph hy ngu h? Y d vn t, thc d s thc, cp k khin nhi nhp thi miu, tuy dc vi c c, k kh c h". Xem Trang t 10 t 12a12b1. i tng tng s lc quyn h t 250a 4-10: "Ni cung phng l chc quan trao cho thy tu. T khi ng Tc Tn nhm binh Linh V vo nm Ch c th nht (756), ri tr v Ph phong, s Nguyn Ho nhn c khu sc, t o trng Dc s, vua sai nhng ngi i theo xa gi n cu cng nghim. Ti cha Khai nguyn, ph Phng dng, o trng Dc s c ba

127

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

tu. Mt hm, nhn dp trai tng trong i ni, vua gi S ni: "Trm ngh, Pht t gc tm, ngi hc ch nn ch trch ln nhau, xin cng vi thc c cc phng, mi v by t iu hiu bit ca mnh, xem ch dng tm ca cc v ra sao". S ln ting p thnh k rng: "Php vn nh khng php Chng c cng chng khng Nu ngi bit nh vy Chng sinh cng Pht ng Trng Lng-gi vng vc (58b1)Thuyn vt bin lng lng Hiu khng, khng bit c Tam mui mc thong dong". Vua rt khen thng, ri phi lm tng lc. By gi cc vng cng nh: Phng Yt Thin Vng1, Thi T V Uy2, H T, Thin Hu, Chiu Khnh v Hin Minh, Thng tng Vng Cng3, Thi s Lng Nhm Vn, Thi bo o X Trung v Tham chnh Kiu Bng4 u ti lui hi o, ly l thy tr i S . tn5. n triu Thnh Tn, S i n chc T nhai Tng thng, tc Hu, vua khng gi S bng

nhm, mi nhm by ngi, su thi hnh o. By gi trong o trng bng mc ln mt cy mn. S phng mnh kim xem h thc thi cy mn c 49 cnh. Nguyn Ho dng biu mng. Vua ph p: "Cy mn lnh sum xu, l im nc thnh, m n li mc trong gi lam th bit mt tri Pht php ang ni ln tr li. Cm c ci im lnh c bit ny, trm xin chia vui vi S". L Nhng Quc li c sc ni: "Sc s Nguyn ho l ni cung phng". t ra chc Ni cung phng y, nh vy l bt u vi Nguyn Ho. Sau Ho c T Ln l ngi tuyn chu k tip. n thi Hin Tn th oan Ph, Ho Nguyn v Hon Bch ni nhau gi chc. Qua ti thi Chu, Lng, Hu ng, Tn, Hn, Chu v i Tng ta th chc y khng cn nghe ti na". y l lai lch chc Ni cung phng tng Trung Quc. nc ta, chc ny c phong cho mt php s tn nh sng vo nhng nm 800, m Dng C Nguyn lm bi th tng nhan : "Cung phng nh php s quy An nam". Xem Ton ng thi 333 t 3722. n i L i Hnh c Nguyn Kha lm Ni cung phng y.
1

Tc Phng Cn vng, tc do L Thi Tn phong cho con mnh l L Nht Trng vo nm 1035. Xem i Vit s lc 2 t 6a8 v Ton th B2 t 23a5. C l l V Uy. Nm 1009, khi mi ln ngi, L Cng Un phong cho anh mnh l V Uy Vng. Xem i Vit s lc 2 t 2b3 v Ton th B1 t 34b5.Nhng V Uy y khng phi l V Uy Vng,m l V Uy Hu, con ca L Thi Tn v em ca Phng Cn Vng. i Vit s lc 2 t 8a4 c ghi mt V Uy Hu cng vi Quch Thnh Dt i nh Nng Tr Cao vo nm 1048, m nhng s khc khng ghi. V Uy Hu ny l V Uy ca chng ta y. V tc Thi t, th cc s ta u ni tr con trng ra, cc con khc ca cc vua i L u phong Hu. Nhng c Lnh ngoi i p, th cc con vua i L u c phong thi t ht. Nhng Thi T V Uy, H T v.v...chc u l con ca L Thi Tn. C l l Vng Hnh, ngi gi chc hu thanh o, do L Thnh Tn phong lc mi ln ngi vo nm 1054, m i Vit s lc 2 t 10a5 ni ti, cn cc s khc khng thy c. Ch Hnh rt d vit ln thnh ch Cng. Lc mi ln ngi vo nm 1028, L Thi Tn "ly Lng Nhim Vn lm Thi s (... ) o X Trung lm Thi bo... Kiu Bng lm Hu tham tri chnh s. Xem i Vit s lc 2 t 5a3-5 v Ton th B2 t 16a7-9. V s lin h gia Hu Sinh v L Thnh Tn, Bo Cc truyn do Vit in u linh tp t 30-31 dn li trong truyn ng thin ha dc nguyn trung hu th a k nguyn qun c vit rng: "Xa L Thnh Tn nam chinh Chim thnh, n ca Hon bng b gi ln ma to, sng nc cun ln, thuyn vua trng trnh mun lt, nguy cp xy ra khng th lng c. Vua rt lo s. Trong lc bng hong, vua bng thy mt ngi con gi, tui c trn di hai mi, mt ta hoa o, my m dng liu, mt sng nh sao, ci nh hoa n, mnh mc o trng qun lc, nai nt gn gng, i thng n trc Vua, ni rng: "Thip l tinh ca i a Nam quc, sng nh lng Thy vn lu, xem thi m ra, may gp dp tt, hn hnh c thy long nhan, th s nguyn bnh sinh ca thip tht tha. Ch mong b h chuyn i ny thng sut, hon ton thu hoch thng li. Thip tuy b liu mong manh, cng xin em sc mn, lng l ph t. n ngy khi hon, thip xin i y bi yt". Ni xong th khng thy na. Vua tnh dy kinh hi nhng vui, cho mi t hu, k ht nhng g thy trong mng. Tng thng Lm Hu Sinh ni: "Thn ni thc sinh vo mt cy ti lng Thy vn. Nay nn tm thn cy , c th c linh nghim". Vua ng , sai ty tng i

128

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Nm Gip thn Gia Khnh th 6 (1064)1, lc sp th tch, S nhm chng ni k rng: "Nc la ngy chan ha Do lai, cha ni ra Tin ng khng x s Ba ba li ba ba".2 Li ni: "T xa n theo hc Ngi ngi ch pha nam3 Nu ai hi vic mi Vic mi trng mng ba" Ri tm ra, t hng, n na m S an nhin m mt. S thng phng chiu son bia vn cc cha Thin phc4, Thin thnh, Khai quc ti Tin du v cha Diu nghim, Bo c ti V ninh5. Li c Php s trai nghi6 v Ch o (59a1) trng khnh tn vn mt s quyn lu hnh i.

tm bi v b sng th c mt cy g, u rt ging hnh ngi qua dng ngi thy trong mng. Vua bn t hiu l Hu Th phu nhn. Sai t hng n trong ng thuyn. Giy lt, sng gi lng im, cy ci ht ng. Ti khi qua n Chim thnh xp trn th ging nh c sc thn gip. Trn qu i thng. n ngy khi hon, thuyn vua n u li ch c, ra lnh xy miu, th ma gi li ni ln li nh xa. Lm Hu (Sinh) tu rng: " xin mt keo c phi mun v kinh s chng". Th qu c. Ma gi li im lng. n khi v ti kinh s, vua chn t dng miu ti lng An lng, rt ni ting linh d. C k bi bng ch tr th lin b tai ha ... y l chuyn Lm Hu Sinh tng chinh Chim thnh vi L Thnh Tn nguyn bn chp tay vit Hu Lm Sinh hay Hu Lm, nhng r rng l chp ngc v thiu ci tn ca Hu Sinh h Lm. Sut i mnh L Thnh Tn ch i nh Chim thnh c mt ln, y l vo nm 1069, nhng nh s thy, Hu Sinh theo Thin uyn tp anh th mt vo nm 1063 hay 1064. Vy lm sao li c th tng chinh? Xem ch thch tip theo.
1

Nguyn vn: Gia Khnh ng nin Gip thn. Nhng c i Vit s lc 2 v Ton th B3 th Chng Thnh Gia Khnh ng nin phi l Qu mo, ch khng phi Gip thn. Nu Gip thn th phi l Chng Thnh Gia Khnh lc nin (1064). Ch ng v ch lc cng rt d ln. Vy Hu Sinh mt nm 1064? Nhng nh th lm sao Hu Sinh c th tng chinh Chim thnh vi L Thnh Tn trong cuc chinh pht xy ra vo nm 1069. Phi chng Hu Sinh tng chinh vi L Thi Tn trong cuc chinh pht nm 1044, m Vit in u linh tp vit ln thnh L Thnh Tn? Chng ti ngh y l mt c th, nht l khi vn truyn bn ca Vit in u linh tp a nhiu im kh nghi ng, m nhng ci tn Hu Lm Sinh v Hu Lm l nhng th d. Tuy nhin khng nht thit loi b nhng sai lm nin i c th do s truyn bn ca Thin uyn tp anh to ra, m trng hp Khnh H v Php Dung l nhng th d. Cng n thin. Thin s V Trc ni chuyn vi Vn Th trn Ng i Sn. V trc hi v sinh hot ca cc nh s y v con s ca n. Vn Th tr li: "Trc ba ba, sau ba ba" (Tin tam tam, hu tam tam). Xem Bch nham lc 4 t 173b29-174a7. in Thin ti i hc o, c Vn Th ch i hng nam tham hc vi 53 v thin tri thc, m t Pht hc Trung Quc thng gi "Thin Ti ng t ng thp tam tham", trong kinh Hoa nghim. Xem i phng qung Pht hoa nghim kinh 62. i Vit s lc 2 t 11a1 v Ton th B3 t 2a3-4 ni: "Nm Long Thy Thi Bnh th t (1057) ma ng thng 12 dng cha Thin phc v cha Thin th, dng vng rng c tng Phm Vng, Thch hai pho th". Ton th cn chua thm: " l ni i Trn lm l yt cha". i Vit s lc 2 t 11a8 ni: "Nm Long Thy Thi Bnh th su (1059) dng cha Sng nghim bo c chu V ninh". Vy th, cha Diu nghim bo c truyn Hu Sinh y tc cha Sng nghim bo c. Ch Diu c th l vit sai ca ch Sng, hay ngc li. Chng ta ngy nay cha c nghin cu hin a xc nh u l ng. Cha Sng nghim bo c ny cng gi tt l cha Bo c v l ni tu hnh ca i X. Xem truyn i X trc. Ngh vn ch v Vn tch ch u ghi: "Php s trai nghi mt quyn, S Hu Sinh son, ngi ng ph lit, huyn Thanh tr". Cn Ch o trng khnh tn vn khng thy sch no ghi ti c. Ta khng hiu L Qu n da vo tiu chun g ghi hay khng ghi mt cun sch.

129

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

55. THIN S Thin Nham (1093-1163)

Cha Tr qu1, lng C chu, Long bin. Ngi C chu, h Khng, tn Thng. Dng di Tng quan, mt my sng sa, tn tng2 trong hay. Thng tp mn tng tr la ni, xy lng m c, khng st mt ch. Trong khong Hi Phong (1092 -1100), S ng th3 kinh Php hoa v Bt nh ti in vua, u trng Gip khoa. Sau nh mt li ca Php Y, cha Thnh o4 m c n kh, S nhn th xut gia. Lc u, S n cha Thin phc, ni Tin du, gii hnh tinh nghim, o tm rng ln, n l cy ung nc sui, tri n su sng. Sao , S tr v lng mnh, trng tu li cha Tr qu m tr tr. Trong khong i Thun (1128-1132), tri hn. Vua mi S n kinh cu ma th tc c hiu nghim. Vua phi lm danh tng, ban cho o ng. Mi khi nh nc c cu o, S u lm ch5. Thng 2 nm Chnh Long Bo ng th 1 (1163), S t hng dy chng, ri nghim nhin ngi m mt, th 71 tui. n nay xc thn ca S ang cn. Ngi thi (59b1) by gi gi l Pht sng6. Sau ny, mc d cha b cnh binh la, nhng xc S khng h hn g.

56. QUC S Minh Khng (1066-1141)

Cha Quc thanh,Trng an7, ngi lng m x, i hong8,h Nguyn, tn Ch Thnh.

Cha Tr qu hin nay lng Phng quan trn hu ngn sng Du i din vi lng Vn quan. Cha y l ni th Php in, mt trong T php. Nu c vo a im lng ny, th v tr lng C chu thi L khng phi ch gm c lng Khng t v i t m thi. Tri li, n phi bao gm phn ln nhng lng xung quanh hai lng y, m chnh yu l nhng lng Lng kh, Thanh tng, Vn quan, Phng quan v Cng h. V cha Tr qu l cha lng mnh, nn Thin Nham ng ra l ngi Phng quan, tc ngi lng Du ngy nay. Ta khng bit lng ny hin cn ai h Khng khng? Phn bi, tc mt th ca ht tn tng dng mt s nt gii hn no ca m nhc n , sau ny tr thnh l nhc ca Pht gio ti cc x phng ng. V ngha v ngun gc ch bi, xem ch thch (2) truyn Ma Ha. Trong khong Hi Phong (1092-1099) khng thy s ghi mt cuc in th no. Nhng truyn Vin Thng t 68b9-10 ghi mt cuc thi Tam gio xy ra vo nm Hi Phong th 6 (1097), m Vin Thng hng u. Nh th, Thin Nham v Vin Thng rt c th l hai ngi ng khoa. Cha Thnh o nghi l cha Thnh o hin ti lng ng cc, huyn Thun thnh, tnh Bc ninh ngy nay, ni c th Php V, mt trong T php, bi v cha Tr qu, ni tr tr ca Thin Nham l ni th Php in, th tt Nham phi c mt lin h no vi cc cha c th T Php khc. Tuy nhin, ti lng Vn gip, huyn Thng phc, tnh H ng cng c cha Thnh o v cha y cng th Php V. Du th, chng ti vn ngh, cha Thnh o ca Php Y tc cha Thnh o ti lng ng cc. Trong khong i Thun, i Vit s lc 3 t 1b7-8 ch vit: "i Thun nm th 3 (1130) thng 6 hn, cu th ma. Nhng theo Ton th B3 th trong khong Thin Thun t nm 1128 n 1132 khng nm no l khng c hn nn Vit s tiu n 1 t 110a6, khi nhn xt v bin php chng hn ca triu L Thn Tn, phi ni: "Xt trong khong 10 nm (tr v ca Thn Tn) th khng nm no l khng c hn". An nam ch nguyn 3 t 210 vit: "Thin s Thin Nham l v s huyn Siu loi, gii hnh tinh nghim, n l cy, ung nc sui, xc cht ri vn cn ti nh khi sng. Ngi by gi gi l Pht sng". Tc t huyn Yn khnh, tnh Ninh bnh ngy nay. Xem ch thch (2) truyn Tnh Gii, cha Quc thanh hin cha truy cu c. Tc x m x, huyn Gia vin, tnh Ninh bnh ngy nay. i nam nht thng ch, tnh Ninh bnh, mc T miu, vit: "n Nguyn Minh Khng ti huyn Gia vin, xa hai x m X v im giang cng th. Thn ngi m x, h Nguyn, t Ch Thnh. Xt S ngoi truyn th thy i du hc v c tm n t o Hnh, hiu l Thin s Minh Khng, cha Quc Thanh. Trong khong Hi Tng i Khnh i L Nhn Tn, o Hnh khi sp t th, dn Minh Khng rng: "Ta s ngi nhn ch, mc bnh kh trnh, ng nn cu ta". Sau Thn Tn b bnh ha thnh hnh cp. Tr nt ca ni: "Mun cha L cu trng, phi tm Nguyn Minh Khng". Mi n, Khng ni tin duyn cho vua nghe. Vua gic ng, Minh Khng nu du mt trm cn, ly tay khuy ra cho vua. Bnh lnh, phong lm Quc s, cho thu vi trm h. n nm i nh th 2 (1141) i Anh Tn, S mt,

130

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

S thng i du hc gp Thin S T o Hnh cha Thin phc. Hnh mn s, cho php theo hu. Tri qua 17 nm tri lm vic cc kh, Hnh khen S c ch, bn su n ha v cho tn Minh Khng. n khi sp t th, Hnh gi S ni rng: "Xa c Th Tn ta, o qu trn m cn b qu bo hm vng, hung i mt php, cng hnh nh mn, h mnh c th t gi gn c sao? Ta nay cn phi ra i, gi ngi nhn ch, lai sinh mc bnh, chc chn kh trnh. Ta i vi ngi c duyn, xin nh cu vi". Hnh mt ri, S tr v lng c cy cy hn 20 nm, khng mng ting tm. Lc by gi L Thn Tng mi mc bnh l, tm thn ri lon, ting rn la ht hong khip m, lng y trong thin h (60a1) ng chiu n cha, u phi b tay khng lm g c1. Bng nghe c tr con ca rng: "Mun tr bnh Thin t Phi c Nguyn Minh Khng". Ben sai s tm khp dn gian mi gp uc S2. Khi S n, Tn tc thc c cc phng ang trn in lm php, thy S n mc qu ma, h khinh khi khng p l. S n, em theo mt ci inh ln, di hn 5 tc, ng vo ct in, ln ting ni: "Ai c th nh ci inh ra th trc ng c tn trng". Ni th ba ln, chng ai dm lm. S li ly hai ngn tay tri, cm vo th inh theo chng m ra. Mi ngi u khip phc. Khi gp vua, S ln ting ni: "ng i trng phu, giu sang bn b, h li lm ra nhng iu cung lon y ?" Vua rt run s, S sai ly mt vc ln ng nc nu si ti c trm ln, dng tay quy ln khong bn ln, ri tm vua trong . Bnh lin bt ngay. Sau vua phong lm Quc s, cho thu vi trm h tng thng. tui .
4

Vo mt ngy thng no ca nm Tn du i nh3 th 2 (1141), S mt, th (60b1) 76

th 76 tui. Ngi trong p lp n th. Trc n c mt cy n cao mt thc, tng truyn l n tng kinh ca S. n ni ting l linh ng. Nay cc cha Giao thy v Ph li u p tng S m th".
1

Nhng tnh tit din tin cho ti lc ny, nghi l mt ph hi, bi v nm nm trc khi Minh Khng n cha bnh cho Thn tn, tc nm i Thun th 4 (1131), Ton th 3 t 36a9 ghi vic vua "dng nh cho i s Minh Khng". Nh vy, chc chn khng c chuyn Minh Khng "v qu cy cy 20 nm hay chuyn tr nt phi ht v phi sai s i khp dn gian mi gp S". Ton th B3 t 39a7-9: "(Thin Chng Bo T) nm th 4 (1136) vua bnh nng, thuc men khng bt, thy Minh Khng cha lnh, phong lm Quc s, cho thu h vi trm". Ri chua tip: "i truyn rng thy T o Hnh khi sp thi gii, trong lc b bnh, enm thuc v ch giao cho t Nguyn Ch Thnh tc Minh Khng, ni rng: "Hai mi nm sau thy Quc Vng gp bnh l th n cha". Bi n bt ngun t vic ny vy". Nguyn vn c i nh nh nin Tn su. Nhng c Ton th 4 t 1b8 v 2b8-9 th i nh nh nin phi l nm Tn du, v thng 8 ma thu nm y Minh Khng mt. Lnh nam trch qui t 31-33 chp mt tiu s ca Minh Khng hon ton ng nht vi bn y. Nhng sau , n li ghi thm mt tiu s hon ton khc v ni l ly t Minh Khng bit truyn. Truyn nh sau: "Lng Giao thy c cha Khng l, xa c nh s tn... trong khong Tr Bnh (1064-1067) xut gia tr tr cha , ni ting l c hnh. Mt hm, Minh Khng t ngoi i vo, nh s cng phng, tc o Hnh np trong ca nhy ra, gi ting cp nht Minh Khng. Minh Khng ci ni: "Ngi tu hnh m mun lm cp sao? Ta s cu ngi". Sau nhiu nm, nh S y bng chc cht, ha lm Quc vng, chng bao lu bng ho ra mc lng, vng vy go tht, mt ging nh cp, khp tm thy thuc, thy bi, nh s, o s, nhng u b tay. Nghe Minh Khng c php thut, sai ngi cho thuyn n mi. Minh Khng ly mt chic om nh, nu cm cho thy th n. V s gi ci ni: "S kh ht". Minh Khng tr li: "Khng phi, cho h n mi ngi mt t, xem cht hu tnh ca ta". Ri thy th bn nm chc ngi, n mi m khng ht. Mi ngi u lm l. n chiu, h sp ra thuyn th S li bo thy th hy ng ngon mt m, i sng mai rng ng, bn tng gi dy th mi c th bt u ra thuyn. Nu khng th ta s khng i. S gi ni n khng c, bn nm yn gi ng, th ch nghe di thuyn ting gi thi veo veo. Lc lu mt tri mc, S gi dy th thuyn cp bn kinh . Minh Khng bay ln tri m vo cung, un nc tm cho vua, lp tc lng rng, thn th bnh phc. Vua hi l do. S p: "Ngi tu hnh, nu mt nim m th sm hi l xong, khng kh khn g ht". Li hi: "S lm sao c thn thng m lm c nh vy?" Minh Khng tr li: "y chng phi php thut g ht. Thn xa c bnh phong, pht ra th khng thy, nn nhiu t khng bit th ci g cng trng, mnh c tin m bc i, chng phi thn thng g thy". Bn li i bng ng khng m

131

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

57. THIN S Bn Tch (? - 1140) (Trc tn l Php Mt)

Cha Chc thnh, lng Ngha tr, Bnh lc1. Ngi Ty kt, h Nguyn, hu du ca Ni cung phng y Nguyn Kha triu L. Sm c nhiu ti, gp mt v Tng l, ly lm k ni rng: "a b ny ct tng phi phm nu xut gia, chc thnh ht ging ca Pht php". n khi ln, S trc n th gio vi Thun Chn cha Hoa quang, r c yu ch, ri li th gii C tc. Chn thy S nh lc trn y, gii th trong sch, hc mt bit mi, xoa u ni rng: "Chnh php pha Nam, ang i ng n xin dng". T , S khng cn vng mc vic hu v, gm r n tim2. n u cng gieo khp ma php, xa ri gi huyn, Tng, Ni dc theo, ngi tc ngng m.

tr v, cho thng g cng khng nhn, vua bn ban hiu l Thn tng khen ngi". Tiu truyn ny ca Minh Khng, tuy Lnh nam trch qui bo l rt t Minh Khng bit truyn, nhng chc chn l xut pht t truyn Minh Khng thn D trong Nam ng mng lc, v nht l bi v n hon ton ging vi truyn k trong . Vit s tiu n 1 t 108b7-109b9 cng chp li gn ging truyn trn v bo l t Ngoi truyn. N vit: "Th truyn o Hnh khi sp thi gii, em thuc c lm ph ch, giao cho t Nguyn Ch Thnh, tc Minh Khng ni rng: "Sau 20 nm quc vng c bnh th em m tr". Thuyt ny xut pht t Lnh nam trch qui. Li xt Ngoi truyn th cha o Hnh l T Vinh dng php thut nn b s Thi in git. o Hnh ngh cch bo th cha, n tu o ti tnh x Hng tch. Trn ng gp Khng Minh Khng, bn kt lm bn cng i n cha Vn mng. V thy dy cho thn thng quyt. Sau 3 nm, hai ngi gi t tr v. o Hnh mun th thut mnh chi, np vo mt ni him, gi lm con cp da Minh Khng. Minh Khng bit, trch Hnh dng t hnh li gm c ch ng. o Hnh h thn v hi hn, n t li, va ni: "Nghip i sau cha tr ht, xin phin gii thot cho". o Hnh v am, Minh Khng v Giao thy. Sau nghe o Hnh thi gii, MK ci, ni rng: "ng Ho thng y cn m ph qu trn gian sao?". n lc y, Thn Tn b bnh ku gm, mun bin thnh cp. Thuc cha khng chu. Tr con ht rng: "Mun cha L cu trng, phi c Khng Minh Khng". Thi hu nghe c cho mi n. Khi n, bn ging chuyn nhn qu i trc cho vua. Vua bn gic ng. Bnh lin bt. Minh Khng c ni k: K ln hu mc Nguyt vng o trung thin. Ngi by gi khng hiu. Sau vua ngi v tui th, qu hip vi li k. Minh Khng ngi m x, huyn Gia vin. Nay cha Ph li v Giao thy c p tng th. Nm i nh th 2 (1141) S mt, th 76 tui". Ri Ng Thi S a ra li bnh lun sau: "Triu L tn sng o Pht, t khi Vn Hnh ni ting, ngi ta m theo v bt chc. Tip c Dng Khng L, Nguyn Gic Hi u l ngi Hi thanh, th Sa mn H Trch lm thy. Li c Thng Huyn chn nhn cng c o php cao tng t, nn Nhn Tn c cu: "Gic Hi tm nh hi, Thng Huyn o hu huyn". Nhng gi rng xung, lm h phc khng phi l ti bnh lon cu nguy. i ch trng, bay ln khng, khng phi l sch lc tr dn gi nc. Ch cng l loi La Thp, Trng thi, c gip g cho th o ? Th m cc triu i thn d ha gio l n, n ni c vic tha thu h lm t inh, s m hoc tht qu lm". T o Hnh i thnh s tch tht lc trong Vit in u linh tp t 51 v i nam nht thng ch tnh Sn ty, mc Sn xuyn, cng c chp chuyn Minh Khng cha bnh cho T o Hnh, nhng khng c chi tit g c sc cho lm tr s cng tc vi Gic Hi trong vic cha bnh y. V ni Minh Khng thng sinh sng, Bc thnh a d ch 4, nhn vit v cc n thing ca trn Sn nam h, c ghi n ca Thin s o Php Minh Khng ni: "n x C am huyn yn. Th truyn Ngi bnh sinh thng x C am huyn yn. Th truyn Ngi bnh sinh thng x . Sau khi mt ngi trong thn lp n th". Cn v ni mt ca Khng, i nam nht thng ch, tnh Hi dng, mc T miu ni: "n thin s Minh Khng x Hn l huyn Vnh li. S h Nguyn, t Ch Thnh, ngi x m x, huyn Gia vin, nh kt bn vi T o Hnh n cha Vn mng th gii, sau lm cao tng i L. Vua Thn Tn mc bnh, S cha lin lnh, phong lm Quc s. Th truyn, S mt ni Tam vin, x Hn l, di tch nay cn". X Hn l ny theo n cng l qu m Minh Khng, nn c dng cha Hng long . Xem mc T quan. Cui cng cng cn nhc li l, bn in i Nguyn khng c tiu s ca Minh Khng, y khng lit Minh Khng vo dng thin Php vn. ng nhin truyn ca Khng b bn in i y hay "Tiu sn t cu bn" gp vo trong truyn ca Khng l. Xem ch thch (6) truyn Khng l. Nhng c th t c truyn Minh Khng b mt trong "Cu bn Tiu sn t". Xem thm phn nghin cu.
1

Tc phn t thuc huyn Vn giang v M ho,tnh Hng yn ngy nay, bi v hai huyn y hin ang c con kinh mang tn Ngha tr chy qua. Tn Bnh lc xut hin t nm 621, khi L Uyn t ra Long chu gm ba huyn Long bin, V ninh v Bnh lc. Xem Tn ng th 43 thng t 9b13. n thi L, n l tn mt o, nh i Vit s lc 3 t 25b7-8 ghi li. Lng Ngha tr, chng ti cho l lng Ngha trang, tng Si trang, huyn ng ho, trn Hi dng ca Bc thnh a d ch lc 2, tc huyn M ho, tnh Hng yn ngy nay. Nhng ti liu L, Trn u c ni ngi lng ny. i Vit s lc 3 t 29a4 gi n l mt ci p, vit: "Nm Kin Gia th 5 (1215) ngi Ngha tr l Chu nh em p mnh ph theo Nguyn Nn". Tam t thc tc t 26a4 ni Ngha tr cn cmt ngi cha tn Ph quang. Hu v v n tim l nhng phm tr ln ca t tng Pht gio Trung quc cng nh Vin ng. Hu v hay c khng, nguyn l cp phm tr ln ca hc thuyt Lo Trang, y l thuyt "Hu v tng sinh". Xem o c kinh t 1-2a: "V danh thin a chi th, hu danh vn vt chi mu... C hu v tng sinh, nan d tng thnh, trng on tng gio, cao h tng khuynh... " Cp phm tr hu v , ti khi Pht gio truyn nhp Trung quc, li tr thnh mt trong nhng cp phm tr ln ca t

132

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Ngy 14 thng 6, ma h nm K mi Thiu Minh th 31 (1139), S hp mn , dy rng: "V s ! V s !". Ni xong th mt.

tng Pht gio, bi v, nh o An (312-385) vit: "Ngi x y(tc Trung Quc) gio thuyt Lo Trang ang thnh hnh... nn nhn theo phong tro m pht trin". Cn n tim, hay mau chm, l mt cp phm tr ln khc do kinh Lng gi gii thiu vo Trung Quc vo th k th 5, lin quan n vn ngi tu o c th tc khc gic ng s thc ton din ton phn hay chm chm gic ng tng bc tng phn. Xem Pht thuyt nhp lng gi kinh t 596a23-29. S phn bit sau ny tr thnh tiu chun duy nht phn bit xc nh th gi ca hai trng phi thin ln ca Trung Quc sau Hong Nhn, y l trng phi thin ca Hu Nng, thng gi l Nam n, v trng phi thin ca Thn T, thng gi l Bc tim.
1

Theo i Vit s lc 3 t 3a2 mi c nm K mi Thiu Minh th 3. Theo Ton th B4 t 1a7 th nm K mi nhm nm Thiu Minh th 2. Cng mc chnh bin 4 t 34b4 cng chp nh Ton th.

133 [61A1]

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Bn

(4 ngi, 3 ngi khuyt lc)

58. TNG THNG Khnh H (1067 - 1142)

Lng T lim, Vnh khng1. Ngi C giao, Long bin, h Nguyn, dng di Tnh hnh. Nh khng n tanh hi, ln theo th gio vi Bn Tch cha Chc thnh. Mt hm, S theo Tch n cng mt nh th ch. Trn ng i, S hi rng: "Ci g l chnh Thin tn ca cc T?". Gp lc nghe nh dn ang nh trng ln ng, Tch tr li: "y chng phi l th li ng bng, ang triu thnh qu thn sao?". S tha: "Ho thng ch gin mi". Tch ni: "Ta cha tng gin bao gi". S khng hiu, bn t gi Tch ra i, n Bin Ti cha Vn tu. Bin Ti hi: "Ngi t u n y?" S tha: "T Tch cng n". Ti hi: "Thy cng l mt bc thin tr thc mt phng, th ng ta tng ni cu g?". i". S tha: "Con th thy y lu nm, nhng ch hi mt cu m thy khng tr li, nn con b Ti hi: "ng hi ci g?". S k li chuyn trc. Ti bo: "i! (61b1) Tch cng v ng ni r o l, ng ch ph bng Bn s ca ng". S trm ngm suy ngh. Ti ni: "Khng thy ni: Hiu c khp ni ng, Khng ng mi tri sai?"2 S bng nhin n ng, bn tr v. Tch thy, hi: "Ngi t u n mau th?" S ly ni: :Con c ti hy bng Ho thng, nn n xin sm hi vy". Tch dy: "Tng v tnh ca ti vn khng, ngi lm sao sm hi?". S p: "Xin sm hi nh vy". Tch bn thi. S thng cng hai Thin s Tnh Nhn v Tnh Nh trong khi ng hu, Tch bo: "Cc ng theo hc vi ta k lu ngy, vy mi ngi hy trnh by iu thy bit ca mnh ta xem mi ng tin o nh th no?".

1 2

Tc lng T lim, huyn Hoi c, tnh H ng ngy nay. Xem ch thch (2) truyn Vn Phong. i Chu Hu Hi: "S vn: t tc bin cnh th, bt ng vnh quai s". Xem Truyn ng lc 6 t 247a24.

134

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H Nhn v Nh sp m ming th S qut: "Mt mn che mt Hoa m ri ri"1. Tch ni: "X l Khnh H can c g ci thuyn y, sao li p v ci hc o?"2 S tha: "Cn g thuyn"? Tch ni: "Thng ranh mnh , ch c n o, Ngi ch gii thot n vic bn ny thi, cn vic bn kia cng cha mng thy c". (62a1) S p: "Tuy vy, ch l vic khc thi". Tch ni: "Bung th so trm thc Lao u mt mnh i".3 Ngi hiu sao? S gi hai tay ln p: "Khng nguy him, khng nguy him !" Tch ni: "Bung i tc khc !"

T , danh S vang khp tng lm. Trong khong nm Thin Chng Bo T (1133-1137), S c triu v kinh, vua khen ngi vic S trnh by i p xng ch, phi lm Tng lc, ri thng lm Tng thng. Mt hm, t Php Dung hi: "R c sc khng, th sc l phm hay thnh?" S tr li bng bi k: "Nhc i thi hi sc cng khng Hc o chng qua phng t tng Thin ngoi tm tm khn nh th Nhn gian trng qu h thnh rng? Cn khn gom li u si tc Nht nguyt nm trong ht ci mng4.

Ph Dung Linh Hun: "S vit: Nh h bo nhim. Tn vit: Nht ti nhn, khng hoa lon try". Xem Truyn ng lc 10, t 280c26. Bng Un hi M T o Nht: "Nc khng c gn ct m c th thng thuyn mun hc, l y th no?". o Nht p: Trong khng c nc cng khng c thuyn th gn ct l ci g?". Xem Truyn ng lc 6 t 246a26-28. Bi k ca Thin s Cnh Sm: "Bch trng can u bt ng nhn Tuy nhin p nhp v vi chn Bch trng can u tu tin b Thp phng th gii hin ton thn." (Trm trng u so k ng im Du cho vo c cha l chn Trm trng u so thm bc na Mi phng th gii hin ton thn.) Xem Truyn ng lc 10 t 274b 6-8 Duy Ma Ct s thuyt quyn trung t 546b25-c18: "Nhc B tt tr th gii thot gi, d Tu di chi cao qung, np gii t trung, v s tng gim... Hu thp phng quc s hu nht nguyt tinh t, nht mao khng ph s hin chi". Xem i phng qung Pht hoa nghim kinh 80 t 440c21-22 "Nht mao khng, tt hu tam thin i thin th gii".

135 Trc mt nm tay dng vic ln1 Ai hay phm thnh vi ty ng".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Ni xong, ngy 25 thng 01 nm Nhm Tut i nh th 3 (1142), S th bnh m mt, th 76 tui2. C Ng o ca thi tp lu hnh i3.

Th s Giang chu L Bt hi Qui Tn: "Trong kinh, nu ni ni Tu di cha ht ci th Bt ti khng nghi, nhng ht ci cha ni Tu di, phi chng l ni by?" Tn p: "Ngi ta n S qun c sch vn quyn, chuyn c khng ?". Bt ni: "Phi". Tn hi: "S t u n chn, ng ch ln bng cy da, th sch vn quyn treo u cho ht?". Bt ch gt u m thi. Ngy khc, Bt hi: "i tng kinh dy r c vic g?" Tn a nm tay ln cho Bt coi, ri hi: "Hiu khng?". Bt ni: "Khng hiu". Tn bo: "Ci u nm tay to th m cng khng bit ?". Bt tha: "Xin thy ch by". Tn ni: "Gp ngi tc gia ng trao cho. Khng gp th th b khp". Xem Truyn ng lc 7 t 256b 9-18. Hong Xun Hn, L Thng Kit (Vin i hc Vn Hnh, Si gn, 1966, tr. 474) vit: "Thin uyn tp anh chp rng: "Khnh H mt ngy 27 thng ging nm i nh th ba, Nhm tut 1142, th 76 tui. Theo m tnh, th ng sinh nm 1067 v ng c 10 tui, lc o Dung ti Thng long. Lm sao ng lm thy o Dung c? Sch Ton th c chp li vo nm 1135, vic Hu Khnh H mt. Chc rng nguyn l ch Tng m Ton th chp lm ra ch Hu. Ngi ch thch sch Thin uyn tp anh, in i Vnh Thnh, cng ni rng: Theo S k th Tng Khnh H mt nm 1135. Nu theo thoi sau th lc by gi Khnh H cng ch mi 17 tui m thi. Ti ngh rng Thin uyn tp anh chp lm nm mt v tui th. C l th 96 tui, v ch cu v ch tht rt d ln. Vi ch cu th lc S o Dung ra hc vi Khnh H, v ny 37 tui. Nh th mi hp l". Tht ra Ton th khng chp vic Hu Khnh H, m l Hu Khnh Thin mt vo nm 1135. Ngh vn ch ca L Qu n v Vn tch ch ca Phan Huy Ch u ghi: "Ng o thi tp, mt quyn, thy Khnh H son, ngi C giao, Long bin.

136 [62b1]

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Lm

(3 ngi, 1 ngi khuyt lc)

59. THIN S Gii Khng

Cha lng Thp bt, qun Mn u1. Ngi qun y, h Nguyn, tn Tun, con nh lng, nh a Pht gio. Ban u, S theo Qung Phc cha Nguyn ha ni Chn ma2. Xut gia v th gii c tc, hu h vi nm, S c Thin ch. S dng mt ci am ni Lch3. Tri qua nm nm, chuyn thin nh, sau chng gy xung ni, ty ni ging ha. i ti Nam sch, S vo ni Thnh cha4 cm tc su nm, tu hnh u , n ni sai c qu thn theo lnh, th d n phc.

C An nam ch nguyn 3 t 210 th "Thin s Gii Khng l v s huyn Gia lm tu hnh u , c th sai khin qu thn theo lnh, th d n chu. Sau ngi thng m mt". i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Tng thch dn li on trch va dch ca An nam ch nguyn v sa li mt i ch thnh "Gii Khng ngi huyn Gia lm, chn tu c o, sau ng ngi ngay thng m tch". Nhng truyn Gii Khng y ni Khng "ngi qun Mn u". Mn u cha bao gi l tn ca qun hay huyn Gia lm c. Chng ti ngh, c l Gii Khng c mi v cha Gia lm vo khong nhng nm 1128-1132, nn i nam nht thng ch ghi lm l ngi Gia lm. Th th, qun Mn u u? Cc sch s khc khng thy c quyn no ni ti mt qun tn Mn u c. V lng Thp bt thuc qun ny, chng ti cng cha gp mt ni no khc. Du vy, Kin vn tiu lc 6 t 14b 4-6 c vit: "Cc ni ca Tuyn quang v Hng ha, ni ni u c cy mn , l n nh cy c tc gi t cy to ti hai hay ba thc, rt c. Cy v l n tri vo sng khe th c chch u cht". Chng ti nghi, qun Mn u l ni c cy mn y. Mn u chc l mt ghi m khc mn , hay ngc li, nh Cu lan ca i Vit s lc bin thnh Cu lin ca Ton th v Thin uyn tp anh. Xem ch thch (1) truyn Mn Gic. Nu vy, qun Mn u nm ti tnh Tuyn quang ngy nay gia hai lu vc sng Chy v sng L. Xc nh qu hng ca Gii Khng nh th, ta s hiu ti sao Khng tng Tu hnh ti ni Lch v c mn nhn l Chu mc Phong chu l L Kim. Kin vn tiu lc 4 t 3a3 c ghi mt bi bia c Hn lm quyn hc s Nguyn Chng vit nm Long Khnh th 5 (1377) cho cha Phc minh lng Mn . Lng Mn chc l qun Mn u cn st li. Ni Chn ma hin khng thy cc sch s khc ghi. Nhng c Kin vn tiu lc 6 t 6a3 c ghi mt ngn ni tn n ma thuc sn h Tam o. Chng ti nghi Chn ma l n ma , bi v t n ma n Lch sn khng xa lm. Lch sn l ni sau ny Gii Khng dng am tu. Kin vn tiu lc 6 t 6a4-b1: "Ni Lch ti x Yn lch, huyn Sn dng, khi t ni S khng, huyn ng o m xung n x th t bng bng ni ln ni t nm su ngn, r ngang phn mt chi xung lp thnh thnh Lng sn, chi xung huyn Tam dng thnh ni Hong ch. Trong ni Lch cao nht. Trn nh c t bng nh in i nm su ch, c ng vua Thun rt thing. Hoa qu trn ni ngi ta c th hi m n, nhng khng c mang v. Nu c ai mang v, h lin lc ng, khng th ra c na. Bn trn vua Thun c n vua Nghiu, u phi cng chay. y xa c t in , cung cp cho ngi gi n. X Yn lch di ni li c miu vua Thun... "Xem thm i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Sn xuyn. Hang Thnh cha ny l hang ni Knh cha ti lng Knh cha huyn Gip sn, tnh Hi dng thi Nguyn, tc hang ni Thch mn, lng Dng nham, huyn Knh mn, tnh Hi dng ngy nay, y c hang v hang ni hin vn cn l hang Knh ch. Bi v truyn y ni Gii Khng i n Nam sch, mi vo hang Thnh cha. V Nam sch l tn mt l i Trn. An nam ch lc 1 t 19 ghi l l Nam sch giang. i nam nht thng ch, tnh Hi dng, mc Kin tr din cch ni: "Nm L Quang Thun th 7 (1466) t Nam sch tha tuyn. Nm th 10 (1469) nh bn thin h, gi l Hi dng, Tha tuyn gm bn ph, tc Thng hng, Hhng, Nam sch v Kinh mn, lnh 18 huyn... " V Nam sch tha tuyn hay l Nam sch giang theo D a ch ni ting vi ni Knh ch, ni sn xut hoa. Vit v ni ny Bc thnh a d ch lc 2 vit: "Ni Knh ch ti x Knh ch, huyn Gip sn, mt tn l ni Thng ha nham, cao 160 trng, hang di 60 trng, rng 20 trng. Li c cha ni Lng nham t, hng nam, khng bit dng t i no. Vua Trn Nhn Tn nh gic Nguyn c ng qun trn ni ... Hang bn phi di 40 thc, rng 50 thc th Thin s Minh Khng. Hang bn tri di 7 thc rng 20 thc th L Thn Tn. Th nhn tng truyn xa c mt ngi nh c bn sng Knh ch thy mt tng g mc vo li mnh, vt ra m tng khng ra, bn khn rng nu tng c linh, xin gip cho ti c nhiu c th ti s th lm thn. T ngi y nh c rt nhiu c c li, bn rc tng ln b. Ngi trong thn n xem th thy n ni: "Ta l L Thn Tn, nhn i chi m n y. Nhn th, h lp miu ng ni th. H ly thng ging v thng 10 lm thng k". S tch va dn, d y tnh cht hoang ng qui n, gii thch cho ta khng t ti sao ngn ni Knh ch hay Thnh ch c tn nh vy. Thm vo , Ton th B7 t 18b3 ghi: "Nm Thiu Phong 15 (1355) ma xun thng hai ni Tr hng bng". Cng mc chnh bin t 10a5-7 cng ghi vic , nhng sa li l ni Knh ch, ri chua nh: Knh ch l Thnh ch ti x Knh ch, huyn Gip sn, tnh Hi dng.

137

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

L Thn Tng trng mi, S nhiu ln t chi, ri mi n. Nm i Thun th 81, c nn dch ln , S c triu n kinh, sc cha Gia lm2, dng nc ch gii tr. Ngi bnh lnh ngay. Ngy n c ngn, vua rt khen thng cho h 10 ngi lm cp dng. Tui gi, S v lng c, trng tu cha hoang 95 ngi. Mt hm khng bnh, S ni k dy chng rng: (63a1) "Ta c mt vic k c Chng xanh, vng, , trng, en Thin h ti gia xut gia Yu sng, ght cht l gic Khng bit sng cht khc ng Sng cht ch l c mt Nu bo sng cht khc bg Di la Thch Ca, Di Lc Nu bit sng cht, sng cht Mi hiu ch n lo tng Cc ngi mn nhn hu hc Chng nhn vng vo php tc". Ni k xong, S ci ln mt ting, chp tay m mt. Mn nhn t l chu mc L Kim(8) v phng t s Hn inh lm l tr t, thu x li, dng thp c tng hng khi.

60. THIN S Php Dung3 (? - 1174)

Cha Hng nghim, ni Ma ni4, ph Thanh ha. Ngi Bi l1, h L, l hu du ca chu mc i chu L Lng i ng2, tri qua 15 i l mt danh tc ca chu . cha l Huyn Ngng, o

Nin hiu i Thun, ch i Vit s lc ghi li, cn Ton th v tt c cc s khc ca ta gi l Thin Thun, l ca L Thn Tn ko di t nm 1128-1132. Nh vy, tt khng th no c chuyn "nm i Thun th 8" c. Chng ti nghi nm i Thun "th 8" chc l mt vit sai ca nm i Thun th hai hoc th ba. Nhng trong khong i Thun, c i Vit s lc ln Ton th khng ghi mt nn dch ln no xy ra c, nn khng th quyt on c. Do th, chng ti vn nguyn nh nguyn vn c. C th nm i Thun th 8 l mt chp ln ca nm i nh th 8, nhng trong khong i nh, cc s vn khng thy ghi mt nn dch no ln c. Tc chu ni ca chu mc Phong chu L Thun Tn v cng cha Kim Thnh v l anh ca Thin s Tr Nhn di y. C truyn Tr Nhn, th Kim gi chc Chu mc ca Phong chu, ch khng phi mt ni no khc. Theo bia cha Hng nghim do Hong Xun Hn pht hin v dn trong L Thng Kit tr.453-461 th Dung ng ra phi c tn o Dung "nhng nhng bn nay cn u chp hiu s l Php Dung. y v i Trn, king hy Trn Hng o". Thin uyn tp anh, nh mt tc phm i Trn, nh vy chc i ch o thnh ch Php. Cha Hng nghim nay vn cn x Ph l, huyn ng sn, tnh Thanh ha. Chnh ti ni y, m ta tm tm bia dng vo nm Thin Ph Du V th 5 Gip thn (1124) k li s tch cha v s tch s o Dung. "Cha ny hon ton mi, cc vt trong cha u mi, tr qu chung c i Gia Long. Trong vn khng thy c thp c. Cn c h". Tm bia cha ny cn c r c l nh mt nh S tn L vn Ngh tr tr cha thu th c li theo nt ch xa vo nm L Bo Thi th 7 (1726). "Ngy nay lng Ph l khng c ni cao. Ni Cn ni chp bia, c l ch l m t cao hn cnh ng chung quanh". y l kin ca Hong Xun Hn. Ni Cn ni bn cha Hng nghim, tc ni Ma ni y, v ch Cn l hy i Trn. Ton th B6 t 30a2-3 ni: "Ca Cn trc i l Cn v trnh hy nn gi lm Cn. Cn ni, do th b tc gi Thin uyn tp anh i thnh Ma ni.

138

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

hiu Tng phn3. S hnh dung t d, n ni thanh cao. i vi kinh vng k ngc, khng g l khng c tng. Nh theo Tng thng Nguyn Khnh H xut gia4. H thy, ly lm l, bn trao (63b1) php n5. T , S bung ch ni sng, chng ngi ch ti. n lc phi i ha o, S bn trc tch ti cha Khai gic ni Thu Phong, dy d hc tr6, ngi hc y nh. Sau S tr v ni Ma ni, dng cha dng lo. Ngy mng 15 thng 2 nm Gip ng Thin Cm Ch Bo th nht (1174)7, S khng bnh m ha. Mn nhn o Lm v.v... lm l ha tng ni v dng thp th.

Tc x Ph l, huyn ng sn, tnh Thanh ha ngy nay, bi v khng nhng ngy nay x ang c cha Hng nghim, tri li cn v pha ty x hin c hai lng Vin quang v H m, t ca gip Vin m, m bia cha Hng nghim ni ti l c s tranh chp t ai vi Gip bi l. t Gip bi l c l phi bao gm c nhng t ca lng Nhn l v M l na. Theo bia cha Hng nghim th L Lng l ngi u tin dng cha Hng nghim Gip bi l vo thi Hu ng (923937). "ng thuc mt c tc qun Cu chn, chu i. ng lm n chc Trn quc bc x. Nh ng giu rt c th lc trong x. Thc ng tr n 110 lm. Trong nh ng nui 3000 ngi khch. ng dc mt lng thin, rt sng o Pht". n khi inh Tin Hong ln ngi vo nm 968, ng c phong i chu Cu chn oai quc dch s, hm Kim t quang lc i phu, phong p. Ngoi cha Hng nghim ra, bia cn ni ng c dng cha Trinh nghim v Minh nghim na, nhng nay ta cha tm thy chng. Chng c th hai lng Nhn l hay M l. Theo bia cha Hng nghim th n i L, vua L Thi Tn i chi v phng nam ti i chu c qua cha y. Hong Xun Hn Sd., tr. 456, da vo i Vit s lc v Ton th gi thit L Thi Tn n cha Hng nghim khong nm 1031. Nhng cha, tri my i th cng, rng ct nt. Vua bn sai sa cha li. Vua li ban cho chu ng Bc x, l o Quang trng lo lm thin ch, cp cho 5 tn gip vic, v sai tr tr ". Cha ca o Dung theo bia nh vy l o Quang trng lo, c l y l mt tn phong khc, ngoi Huyn Ngung v Tng Phn. Bia cha Hng nghim: "Nm Bnh thn (1076), S b gia hng i tm bn. Ci thuyn ra b, ri ti Thng long. Thin s gp mt v tng hiu l Cao Tng. S cm phc, bn theo hc". Xem L Thng Kit tr. 457. Bia cha Hng nghim: "o Dung hi: "iu g ct yu trong php?" Cao tng tr li: "Php vn khng php, ta ly g m bo ngi". Bng nghe S thy trong lng m mang, bn gic ng". Xem sd., tr. 457. Bia cha Hng nghim: "S bn ngc dng sng L (Nh H) tro ni Thu i. Ngm xem cnh p y, S dng chn li, cho l rt va . S sai th chn hng, ghp lm nn, m dng nn cha. t tn l cha Khai gic". Xem sd., tr. 458. Hong Xun Hn, sd, tr. 460, nhn xt: "Thin uyn tp anh chp rng: "Ri S tr v nh, dng cha n lc gi. S mt ngy mng 5 thng 2 nm Gip ng 1174 i Thin Cm Ch Bu". Chp nh vy chc lm, v rng nm 1076 S ra Thng long. Nu sng n nm 1174, th S phi t nht cng mt trm hai mi tui". C theo bo co ca Hn v ci bia cha Hng nghim ny, th qu thc n a ra kh nhiu vn cho chng ta v nin i ca o Dung, bi v theo n th nm 1076 Dung ra Thng long gp Khnh H, nm 1087 (Hn sa li l nm1077) Dung tr v qu v yu cu tng huynh Lu Khnh m sa li cha Hng nghim, cng nm ny Dung c vua L Nhn Tn mi ra Thng long lp o trng trong cung, ri nm 1122 Dung tr v qu, li sa cha Hng nghim . Sa xong, vit bia vo nm 1124. n lc ny, th no Dung cng trn di 70 tui ri. Khng l no Dung cn sng thm 50 nm na cho ti nm 1174 mi mt sao? Chng ti hin cha c nguyn vn ci bia cha Hng nghim ny, nn khng th bn ci g thm. Nhng cng cn lu rng nm Bnh thn 1076 cng c th l nm inh mo 1147, v nm Nhm dn 1122 c th l nm Canh dn 1170.

139

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Su

(3 ngi)

61. THIN S Tr Nhn (Mt tn l Tnh L)1

Am Ph mn, ni Cao d, Yn lng2. Ngi Phong chu3, h L, tn Thc l miu du ca Ng Man Vng triu L4. Ong ni l Thun Tn lm quan vi triu L n chc Trung th i liu ban, ly cng cha Kim Thnh5. Cha l c, lm quan n chc Minh t. Anh l Kim, xa nhn chc Tam nguyn tun kim cng c b lm Chu mc6. S sm lo vic hc hnh, thi u tin s, sung lm Cung hu th gia7. Nm 27 tui, mt hm (64a1) theo anh dn ti trng ging ca Gii Khng, nghe ging kinh Kim cang n cu "Tt c php hu vi, nh mng, huyn, bt bng, nh sng cng nh chp, nn qun st nh th"8. S bng nhin cm ng than rng: "Nm li ca Nh Lai u c iu ngoa1. Cc

C hai bn in i L ln bn in i Nguyn u c "Tr thin s". Nhng o gio nguyn lu quyn thng t 16a7-8 v i nam nht thng ch, tnh Sn ty, mc Tng thch, c ghi tn mt v Thin s tn Tr Nhn, m chng m t nh: "Ngi huyn Yn lng, sing tu hnh lnh, thy mt con cp ui mt con hu bn bo: "Tt c chng sinh u tic thn mnh, my ch hi nhau". Con cp ci u xung t m i. Bn mi Lo gn ni hp nhau n trm. S dn dt khuyn d, phn ln cm ha theo li s dy m lm lnh". C vo m t , th Thin s Tr Nhn ca o gio lu nguyn, i nam nht thng ch, tc "Tr Thin s" ca Thin uyn tp anh y, ch khng ai khc, bi v khng nhng hp v qu qun, m cn hp v nhng tnh tit sng khc nh chuyn ni chuyn vi cp v chuyn dy "mi Lo" ng n trm. Chng ti do th nghi rng: "Tr thin s" ca ba bn in L, Nguyn thiu mt mt ch, y l ch Nhn, v tn y ca Tr thin s t phi l Tr Nhn thin s. Ch c vn l o gio nguyn lu v i nam nht thng ch ly ti liu u c th vit v Thin s Tr Nhn nh vy. Chng ti nghi n ly t An nam ch nguyn v ng l n ly ra t sch . An nam ch nguyn 3 t 210 chp vic Tr Nhn ging nh i nam nht thng ch dn trn. T , d nhin cun sch y tt phi s dng nu khng phi bn in Thin uyn tp anh xa nht th mt ti liu dng bn in Thin uyn tp anh trc bn nm 1715 xa nht ca chng ta hin cn. V vy, bn in trc nm 1715 chc chn phi c y tn Thin s Tr Nhn, ch khng phi ci tn thiu l Thin s Tr, m bn in nm 1715 do in st to ra, ri di ly n bn in i Nguyn. Chng ti do vy ngh b sung tn Thin s Tr thnh Thin s Tr (Nhn), cho tn cc v Thin s y c nht qun. Thin s no cng c hiu do hai ch ghp li c, d nhin tr Thin s n . Yn lng y d nhin khng phi l tri Yn lng, huyn Th xng, tnh H ni i Nguyn, m l huyn Yn lng, tnh Sn ty i Nguyn, bi v huyn Tr nhn y ni "hai triu i Anh v Cao Tn nhiu ln triu thnh m Nhn khng p", n ni T Hin thnh v Ng Ha Ngha phi "em l thy tr i tm", th r am ca Nhn tt khng th ngoi thnh ph H ni c. Theo i nam nht thng ch tnh Sn ty, mc Kin tr din cch, th Yn lng l tn huyn t thi inh v L. Nay l huyn Yn lng, tnh Vnh phc. Chng ti hin cha truy ra mt ngn ni mang tn Cao thuc huyn y. Tc gm t huyn Yn lng, tnh Vnh phc ngy nay. Xem ch thch (6) truyn Php Hin. i nam nht thng ch ni Nhn ngi huyn Yn lng. Xem ch thch (1) trn. Tc L Long nh, con th t ca L i Hnh, c phong lm Ng Man Vng Phong chu vo nm 991. Xem Ton th B1 t 20a3 v Cng mc chnh bin 1 t 26b1. Ton th B2 t 24b3-4 vit: "Thng Thy nm th 3 (1036) thng 3, em cng cha Kim Thnh g cho Chu mc Phong chu L Thun Tn". i Vit s lc 2 t 6b2 gi cng cha Kim Thnh l cng cha Khnh Thnh. L Thun Tn nh vy l con ca L Long nh v l chu ni ca L Hon. Chu mc y phi l Chu mc Phong chu, bi v tnh tp m ca chc y di thi L. Nu ng ni ca Kim gi chc Chu mc Phong chu v Kim li l cht ngoi ca L Cng Un, th mt s tp m nh vy cng d dng, nh trng hp ging h Thn Lng giang. Ton th B7 t 40b8 vit: "Nm Long Khnh th 2 nh th tin s". Cng mc chnh bin 10 t 35a2 ghi: "Nm Long Khnh th 2 ma xun thng 2 bt u t khoa tin s". Nhng c truyn Tr Nhn y th t tin s xut hin di thi L Anh Tn, nu khng ni khoa tin s ra i vo lc y. An nam ch lc 14 t 133 c ghi chc cung hu th gia thuc loi quan vn. Dn kinh Kim cang t 752b: Nht thit hu vi php Nh mng huyn bo nh Nh l, dic nh in ng tc nh th qun.

140

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

php th gian gi di khng tht, ch c o l tht. Ta li i tm g na? V, nh nho c th ni ti o vua ti, cha con2, cn Pht php th c th bn n cng hnh ca Thanh vn, B tt3. Hai li dy d khc nhng u quy v mt. Tuy nhin, ra khi ci kh ca sng cht, v dt tr iu c khng, th nu khng phi gio l ca c Thch Ca, quyt khng th vy". Bn xin xung tc. Sau khi hiu c yu ch, S vo thng ni y, di gc cy ngy c kinh, m thin nh, chuyn tu kh hnh, th su nm. Mt hm S ngi thy mt con cp ui mt con nai n, S d rng: "Tt c chng sinh u tic tnh mng, ngi ch nn git hi nhau". Cp ci u st t, t du quy y ri i. V sau, S lm mt ci am di chn ni, dy d hc tr. Bn phng cng dng, ca cht thnh ng. Mi Lo gn ni (64b1) gi nhau hp li lm trm. Mi khi nh S ra i, thng c con cp ln nm gi ca am. Bn trm khng dm xm phm. Ngi c S dn d tr v ng lnh, s khng th k xit. Hai triu i Anh Tn v Cao Tn, nhiu ln triu thnh m S khng p. Ph quc thi y T Hin Thnh v thi bo Ng Ha Ngha em l thy tr n tm, tri qua 10 nm cha h bit mt. Bng mt hm, S cng cc v y gp nhau, h vui mng khn xit. Va cho hi xong, S ni bi k rng: " mang ch vt, dng trong lng Nghe ni li mu, nhng nng Tham dc b xa ngoi vn dm Hi di diu l ngy bao dung"4 Li ni: "m bc gi mnh Ch c l vic Hoc bo li lnh Mt cu khng kht Lng khng kia, ta ht m mt Ngy m xung ln Khng hnh bm vt Nh bng nh vang Khng du theo vt

Theo kinh Kim cang li ni do c Pht pht biu ra c nm tnh cht y l tnh chn, tnh tht, tnh ng, tnh khng di, tnh khng thn d. Xem kinh Kim cang t 750b27: "Nh Lai ng gi th chn ng gi, tht ng gi, nh ng gi, bt cung ng gi, bt d ng gi". y l thuyt chnh danh ca Nho gio. Thuyt y cho rng lp li trt t x hi v phc v li ch x hi, th ngi lm vua phi ra lm vua, ngi lm cha phi ra ngi lm cha, ngi lm ti phi ra ngi lm ti, ngi lm chng phi ra ngi lm chng, ngi lm v phi ra ngi lm v v.v... nu khng c chnh danh nh vy, x hi s lon lc, trt t b o in. Tc thuyt t li, li tha ca Pht gio. Trong Pht gio thng chia lm hai phi, y l phi Thanh vn, v phi B tt. Phi Thanh vn c ngha l phi nghe ly nhng li ca Pht Thch Ca Mu Ni tu hnh nhm gii phng nhng kh no do chnh bn thn mnh v ch nhm s gii phng thi. Do th, c mt phi khc ch trng phi gii phng nhng kh no ca nhng k khc na, ch khng phi ca chnh mnh. Phi ny gi l phi B tt, tc phi ca nhng ngi nhm s gic ng hon ton. Hy Di chi l, tc o l cao siu. o c kinh chng 14 nh ngha ch Hy Di th ny: "Xem m khng thy, gi l Di; lng m khng nghe gi l Hi" Xem o c kinh thng thin t 7b2-3.

141

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Ni xong, S chp tay ngi thng m mt. Cc v trn v t khc ln, ting vang rung ng c ni rng. [65a1]

62. THIN S Chn Khng (1046-1100)

Cha Chc thnh, ni Ph li, Ph lan1. Ngi Ph ng, Tin du, h Vng, tn Hi Thim, xut thn t vng tc. Khi m mang thai, cha mng thy mt tng s trao cho tch trng, nhn c c S. Thu nh, S m ci, kh cng c sch, khng thch vic vt. Nm 15 tui rng hiu sch v. n nm 18 S do khp thin lm i tm n chng. Nhn n hi ging ca Tho Nht ti cha Tnh l, ni ng cu2 nghe ging kinh Php hoa, S bng nhin t ng. T , c duyn ha hp, ra g gp nhau3. Nhp tht su nm, hc hi nghin cu mi ngy mt thm tin b. Sau nhn c tm n. S lin n ni y theo lut m t phng h, khng ri khi ni, tri qua 20 nm ting khen n khp. Vua L Nhn Tn nghe c, xung chiu mi S vo i ni ging kinh Php hoa, thnh gi tm n tp np. By gi thi u Nguyn Thng Kit, th s Lng chu l tng quc Thn Cng4 cng thm knh trng, thng b ca ring ra cng dng S. S c nhng g u em sa cha xy thp (65b1) v c hng chung lu li trn. Mt ln, c mt v Tng hi: "Th no l o mu?" S p: "Gic ng ri mi bit" Tng hi thm: "i vi gio ch ca ngi xa th ngi hc ny cha hiu. Nay dy nh vy lm sao hiu c?"

Lch triu hin chng loi ch 3 t 2a7-b1 vit: "Ni Ph li ti x Ph li, huyn Qu dng, ni rt cao, ng xung dng sng Lc u, cnh tr khong ng. Trn ni c cha Chc thnh, l ni tu hnh luyn tinh ca Thin s Khng l. Thi Trn, vua quan thng hay n ngm vnh... .". Xem thm i nam nht thng ch tnh Bc ninh, mc Sn xuyn. Nay l ni Ph li ti x Ph li, huyn Qu dng, tnh H bc. Mt khi xc nh v tr ca ni Ph li nh th th v tr ca cha Ph lan tt khng th gii hn theo Cng mc chnh bin 1 t 27a4 c, bi v theo n th "Ph lan l tn mt tri, nay l x Ph v thuc huyn ng ho, tnh Hi dng". t ca tri Ph lan i L v L, ngoi huyn ng ho ra, cn phi n thm ln mt phn no t huyn Qu dng v c th l huyn Ch linh na. i Vit s lc 2 t 10b3-4 vit: "Nm Long Thy Thi Bnh th hai (1055) dng cha Tnh l ni ng cu". Lch triu hin chng loi ch 3 t 6a1 vit: "Ni ng cu ti huyn Gia nh gm nhiu ngn ni ng thng, ng xung dng sng. Trn ni c cha Thin thai, cnh tr cng p. Trnh D T thng n chi ni y... ". Huyn Gia nh nm Minh mng th 1 (1820) i lm huyn Gia bnh, nn i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Sn xuyn ni: "Ni Thin thai ti ty bc huyn Gia bnh 5 dm, mt ngn ng cao cht vt, t ln ln, bn cnh c nhng ngn khc ng xung dng sng. Trn ni c cha, c th gi l p . N mt tn l ni ng cu mt tn l ni ng cao". V s Tho Nht ca cha ny, m truyn Chn Khng y ni ti, ta hin khng bit mt t g. Qui mc tng giao. in rt t kinh Tp a hm: "Trong bin ln c mt con ra ui, sng lu v lng kip, c trm nm th l u ln mt ln. Li c mt khc g ni ch c mt l hng, tri dt theo sng bin, ty gi m tri ng hay tri ty. Con ra m mt trm nm l u mt ln m gp l hng ca khc g , tht l kh thay". Xem Tp a hm kinh 16. Xem thm kinh Nit bn: "Sinh ra i lm ngi l mt chuyn kh. Gp c thi cng kh. Ging nh con ra m trong bin ln gp c mt l hng trn khc cy". Xem i bt nit bn kinh 2. Tc phi ch Thn o Nguyn, con ca Thn Thin Thi v cng cha Bnh Dng, bi v khng nhng Nguyn ng thi vi L Thng Kit, m cn v v ca Nguyn l cng cha Thin Thnh di y cng n cng dng Chn Khng. Theo i Vit s lc 2 t 11a7-8 v 15a2 th Nguyn cng c tn l Thn Cnh Nguyn, c L Thnh Tn chn lm ph m nm 1059 v 1066 th chnh thc ci cng cha Thin Thnh. Tc t tr thng gim trng bin 279 t 11a gi Nguyn l Thn Cnh Phc, cn Mng kh bt m 2 th gi l Thn Cnh Long. Ta cha hiu r ti sao li c nhiu sai chy nh vy. Du sao , Nguyn l mt trong nhng v tng lnh c cng u trong trn chng qun xm lc Tng nm 1075.

142 S p: "Nu n nh tin trong ng thm Thuc an i ct c em v" Hi: "Th no l vin thuc an?" S p: "Nhiu kip ngu si khng bit r Sng nay cht ng c t by" Hi: "Th no l t by?"

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

S p: "T by chiu khp ci Ta b Tt c chng sinh cng mt nh". Li hi: "Tuy khng gii ch xc ni ni u gp y1. Ci no l y?" S p: "La kip2 ly lng thiu ri ht Ni xanh nh c trng my bay". Li hi: "Sc thn tan r ri th sao?" S p: "Xun n xun i nghi xun ht Hoa ri hoa n ch l xun" Tng ngm ngh, S qut: "ng bng sau cn la Cy ci mi ti thm" Tng vi ly. Tui gi, S v qun mnh, dng li cha Bo (66a1) cm. n ngy 01 thng 11 nm Hi Phong th 9 (1100), khi sp tch, S ni bi k: "Trng vng gc mu sng rc ra Gi ha ni dy khp Ta b Ngi ngi thy bit v vi sng Nu c v vi mi phi nh". Vo na m hm , S li ni:

Thin s ng Sn Lng Gii, khi bc qua dng nc thy ci bng mnh m ng o, bn lm bi th: "Thit k tng tha mch Thiu thiu d ng c Ng kim c t vng X x phng c c". (Rt k tm ni khc Cng ta n lun i Ta nay ring t n Ni ni u gp y) Xem Truyn ng lc 15 t 321c19. Khi nim "ni ni u gp y" l rt t bi th va dn. Kip ha. Th mt lun Pht gio ni vo lc hy dit, th gii s b thiu ri bi mt ngn la c sc nng bng by mt tri. Ngn la y gi l kip ha hay la kip. Xem A t t ma cu x lun 12. Quan nim th mt sau ny Thin tn mn t thnh cng n. Cng n th 29 ca Bch nham lc t vn th ny: "Khi la kip ly lng, v tr thiu hoi, th ci g hoi, ci g khng hoi?". Xem Bch nham lc 3 t 169a 17-18.

143 "o tm thnh Gio ta hnh Ta theo bin ha".

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Ri ngi kit gi m mt, th 55 tui i, 36 tui h1, hong thi hu v cng cha Thin Thnh , cng t Ni s Diu Nhn3 u em dng l vt. Qua hai ngy sau, i s Ngha Hi cha i minh v sa mn c ban n tn Php Thnh em chng v sm sa l vt n chn S, xy thp ngoi trai ng. Hc s Nguyn Vn C phng chiu son bi minh cho thp, cng b thng th on Vn Khm c th truy iu rng:
2

"Triu nh thn d nc cao phong Gy chng nh my gp hi rng Kinh hi nh nhn, cy hu gy Than di rng o, t tng bung C bic vy m thm thp mi Ni xanh soi nc thy hnh vng (66b1) Ca thin vng v no ai g Qua y chung chiu vng ting bun"4

63. THIN S o Lm (? - 1203)

Cha Long vn, lng Siu loi, Long phc5. Ngi Cu cao, Chu din6, h Tng sm m Khng tn , ch hnh thun khit. Ban u, S theo Php Dung cha Hng nghim th nghip. Tri qua nhiu
1

Tui h m t Pht hc Trung Quc gi l h lp, l mt th tui tnh theo tiu chun t chc Pht gio. Tui y bt u tnh t khi mt ngi c chnh thc nhn vo t chc Pht gio ca nhng ngi xut gia, th hin qua vic ngi chp nhn nhng k lut y ca mt ngi sng hon ton theo Pht gio, tc k lut T kheo. Ch khi no chp nhn k lut , tc thng gi l "C tc gii", tui h bt u tnh. Mi tui h l tng ng vi mt tui i, bi v nhn gii T kheo mi nm phi sng cm tc ba thng ma ma, cn nhng thng khc h phi i lang thang hot ng truyn gio, nn nu ai sng mi nm c ba thng cm tc th c mt tui h. Hong thi hu y tc Linh nhn Hong thi hu (?- 1117), m ca L Nhn Tn. Xem ch thch (3) truyn Thng Bin. Cn Thin Thnh cng cha (? - 1149) l con ca L Thnh Tn v l v ca Thn o Nguyn. Xem ch thch (3) trn. C hai bn in i L ln bn in i Nguyn u vit: " t Mu Nhn ni s". Nhng truyn ca ni s t 67a8 th ni ni s tn Diu Nhn. Chng ti nghi ch Mu l mt sai khc ca ch Diu, t hy tn m Trn Thi Tn l L th Diu, nn Diu i lm Mu. Kin vn tiu lc 4 t 13b3-6 chp y nguyn bi th, tr cu th 5 m n chp thnh: "Vn oanh bch tho thim tn thp". V nhng bn ci lin quan ti tc gi bi th ny cng bi th truyn Qung Tr xem ch thch (3). Ci tn Long Phc c nhc ti hai ln trong Thin uyn tp anh mt y v mt truyn Y Sn t 70b1. C vo thnh phn cu to nn n, tc lng Siu loi v i thng trng, ta c th xc nh phn t thuc gm hai huyn Siu loi v Gia bnh i Nguyn, tc huyn Thun thnh v phn bc huyn Gia lng, tnh H bc hin nay. V v tr l lng Siu loi, xem ch thch (1) truyn Thin Hi v i thng trng. Xem ch thch (1) truyn Y sn. Cng mc tin bin 2 t 10b1-2 ni: "Huyn Chu din i Hn t thuc qun Giao ch, i ng i lm Din chu, i L l ph Tam i, nay tc l t ph Vnh tng, tnh Sn ty". Nhng c Ty th 21 t 7b8 ln Cu ng th 41 t 42b11 u ni Chu din l t qun V bnh thi trc. M ta kho ra t qun V bnh ri vo khong tnh Hng yn ngy nay. Xem ch thch (2) truyn Tnh Lc. Ngoi ra Nguyn ha qun huyn ch 38 t 13a1 v Thi bnh hon v k 170 t 10a5 li ghi Chu din v pha ng nam, tr ph Giao chu, ngha l ng pha nam thnh ph H ni ngy nay. Chi tit ny c s phng d k yu cng chp y li. Nh vy Chu din chc phi nm pha ng nam thnh ph H ni, nhng n gm phn t nhng huyn no? Truyn o lm y ni Lm "ngi Cu cao, Chu din". M c i Vit lch triu ng khoa lc 2 c ghi ba ngi tin

144

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

nm, mt nhn tm n, bn c chnh Dung giao ph n T, ty ch thp sng, theo c gip vic, li ngi khng t. n thng 5 nm Qu hi Thin Gia Bo Hu th 2 (1203), S ngi kit gi m mt.2

s xut thn t lng Cu cao "ht Gia lm". y l Trn Vn Bnh khoa nm 1505, V Hu Nghim khoa nm 1514 v Nguyn Di khoa nm1532. Lng Cu cao ny n khong nm 1685 th i thnh lng Thng tn bi v khoa nm c Cng Bt "ngi ht Thng tn", tam gip ng tin s xut thn n con ca Bt l Cng nh cng l tam gip ng tin s khoa 1706 v nh li ghi l ngi lng Thng tn ht Gia lm. M ta bit lng Thng tn l lng Cu cao i ra, v i Vit lch triu ng khoa lc khi ni Trn Vn Bnh l ngi lng Cu cao, th c chua thm tc lng Thng tn. Nh vy, lng Cu cao, Chu din nay l lng Thng tn, huyn Gia lm tnh Bc ninh. a phn ca Chu din do th phi n thm vo phn t ca huyn Gia lm tnh Bc ninh. Vng Chu din xa t c th gm phn t ca nhng huyn Gia lm, tnh Bc ninh v huyn ng yn, tnh Hng yn ngy nay.
1

Tc ch Pht gio, bi v ton b t tng Pht gio c xp thnh hu tn, Khng tn v Tnh tn m Tnh tn li bao hm c hu ln khng tn. Nhng Tnh tn v Khng tn li b "cc Thin gia ln cho l cng mt tn, mt gio", nn Pht gio gi l khng tn. Xem Tn cnh lc 34 t 616a6-617a4. Truyn Tnh Thin t 68a7 ni: "n khi Lm mt ri, Thin bn i khp chn thin tm bn hc thm". M Thin mt vo nm 1139. Nh vy Lm ti thiu cng phi mt trc nm y chng mi nm, ch u li c chuyn mt vo nm 1203, ngha l sau khi Thin cht nhng mi nm. Li thm vn , nin hiu Thin Gia Bo Hu ch thy Ton th B4 t 22b8 v 23a5, trong khi i Vit s lc 3 t 14a1 v.v... vit l Thin T Bo Hu. Chng ti do th nghi rng c th ngi hiu nh bn in nm 1715 sa thm nin hiu Thin Gia Bo Hu y vo, m l t nguyn y c th l Thin Cm Ch Bo hay Chnh Long Bo ng. Vn nin i cc v s y tht l nan gii. Tr khi tm thm nhng bia vn mi, ta mi c th gii quyt mt phn no. Chng ti hin bit tnh cht ngc ngo phi l ca nin i 1203 y, nhng khng th ngh mt cch c cn c mt nin i gi thit no mi, v nin hiu Thin Gia Bo Hu nm th 2 nhm ng nm can chi ca n, tc nm Qu hi, nh Ton th c. Du sao, ta phi gi thit Lm phi mt trc Thin khong mi nm, tc c th khong nm 1175.

145

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi By
lc)

(c 4 ngi, 1 ngi khuyt

64. THIN S Diu Nhn (1042-1113)

Vin Hng hi, lng Ph ng, Tin du. C tn l Ngc Kiu, con gi ln ca Phng Yt Vng1, bm tnh hin thc, ngn hnh c php. Vua L Thnh Tn nui trong cung. n tui cp k, vua g cho thu mc Chn ng h L. H L mt, t th vy gi ngha (67a1) khng ti gi. Mt hm than rng: "Ta xem th gian, ht thy cc php cng nh mng huyn, hung g bn ph vinh c th nng ta c sao?" Do , em cho sch cc trang sc, xung tc xut gia, n th B tt gii vi Chn Khng ti lng Ph ng, hc hi tm yu. Chn Khng v vy ban hiu v cho php tr tr ti ni vin. C gi gii, hnh thin, t c Tam ma a, tht l bc tn tc trong hng ni chng. C ai n cu hc, c tt em i tha ra ging dy v ni: "Ch tr v ngun t tnh, th n tim c th ty m th nhp, hy thng tch tnh, trnh xa thanh sc, ngn ng" C hc tr hi: "Tt c chng sinh bnh, cho nn ta bnh2, sao gi l khi no cng trnh xa thanh sc?" C em gio ngha p: "Nu ly sc thy ta, ly m thanh cu ta, l ngi lm t o, khng th thy Nh Lai"3 Li hi: "Sao gi l ngi yn"4 C p: "Xa nay khng i" Li hi: "Sao gi l khng li?" C p: "o vn khng li". Ngy 01 thng 6 nm Hi Tng i Khnh th 4 (1113), c co bnh5 (67b1) ni k: "Sinh, gi, bnh, cht T xa thng vy Mun cu thot ly
1

Tc Phng Cn Vng, tc ca L Nht Trung do cha l L Thi Tn phong vo nm 1035. Ch Cn v hy i Trn, nn i ra ch Yt. Ton th B6 t 30a2-3: "Ca Cn, trc gi l Cn, v trnh hy nn lm Cn". Duy ma ct s thuyt kinh quyn trung t 544b21: "D nht thit chng sanh bnh, th c ng bnh". Kim cang kinh t 752a17: "Nhc d sc kin ng, D m thanh cu ng, Th nhn hnh t o, Bt nng kin Nh Lai". Yn ta, ngi tnh lng t duy. y m ch thin thoi Tu B yn ta m cc thin gia thng nhc ti nh sau: "Tu B yn ta trong mt ng . Ch thin ma hoa tn thn. Tn gi hi: "Trong h khng lm ma hoa tn thn l ai ?" Thin tr li: "Ti l Phm Thin. Ti tn trng Tn gi kho ni bt nh ba la mt a". "Ta i vi Bt nh cha tng ni mt ch, lm sao ngi tn thn?" Thin ni: "Tn gi khng ni, ti cng khng nghe. Khng nghe, khng ni y l mt chn tht v Bt nh". Xem Gio ng lc t 680a5. Ton th B3 t 16a7-9: "(Hi Tng i Khnh) nm th 4 (1113) ma h thng 6, phu nhn Chu mc chu Chn ng cng cha h L mt. Phu nhn tn Ngc Kiu l con gi ln ca Phng Cn Vng. Thnh Tn nui trong cung n ln, g cho chu mc h L Chu chn ng. H L cht, c t th ga, ri xut gia lm Ni. n mt, th 72 tui. Thn Tn tn hiu l Ni s".

2 3

146 Ci tri thm buc M mi tm Pht Lm mi cu thin Thin Pht chng tm Ngm ming khng ni"1

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Bn gi tc, ra mnh, ngi kit gi m tch, th 72 tui.

65. THIN S Vin Hc (1073 -1136)

Cha i an quc, lng C hnh, T giang2. Ngi Nh nguyt3, h Hunh. Nh hc sch i, n tui i m, i hc ni in4, nhn nghe mt cu ni ca Chn Khng, tm a bng nhin t ng. T y, Thin hc cao vt, lut nghi khng ngi, thn mc mt o sut ma lnh nng, bnh bt tch trng mang theo bn mnh, ty phng khai ha; cho n sa cu, p ng, khng vic no l khng xung phong trc. Sau, S v lng Ph cm5, trng tu cha Quc thanh v c chung. Thng c bi k duyn ha sau: "Su thc6 thng m m trn kh, V minh che khut mi li bung Sm ti nghe chung khi gic ng Thn li dit sch c thn thng". Ngy 14 thng 6 ma h nm Bnh thn Thin Chng Bo T th 4 (1136), S th tch, th (68a1) 64 tui. Cc mn Ng Thng Thin7, Lu Vng Nhn, L Php Hoa v Chu Diu Dng thu di ct, xy thp th.

Bi k ny Thi tn hong ng ch kha h quyn h t 33b 1-4 c chp v ni l bi k khuyn chng ca Trn Thi Tn: Sinh lo bnh t L chi thng nhin Dc cu gii thot Gii phc thim trin M nhi cu Pht Hoc nhi cu thin Thin gi bt cu khu vong ngn. Nhng ch in nghing l khc vi ch trong bn Thin uyn tp anh y. Vi nhng ch khc y, chng ti ngh rng Trn Thi Tn ly li bi k th tch ca Ni s Diu Nhn, ri i mt vi ch, lm ca mnh, nht l khi quan nim "nht hi nim xut, nht hi tn" (mi hi nu ra, mi hi mi) ca cc Thin gia i Trn i vi cc cng n c rt l ph bin. Trn Nhn Tn, khi c ngi hi sao mnh c lp li cc cng n c ca ngi xa nh th, tr li: "Nht hi nim xut, nht hi tn". Xem Thnh ng lc t 4b1-2. Tc huyn Vn Giang, tnh Hng yn ngy nay. Xem ch thch (2) truyn Thun Chn. Tc lng Nh nguyt, huyn Yn phong, tnh Bc ninh ngy nay. N khng phi l l Nh nguyt giang, i Vit lch triu ng khoa lc 2 ghi lng Nh nguyt nh l qu ca Ha Tam Tnh tin s khoa 1558. Ch kinh in Pht gio. Nh gio lun ca o An trong Qung hong minh tp 8 t 136c11-16 vit: "C cu hnh chi gio, gio xng vi ngoi, t thn chi in, in hiu vi ni... Thch gio vi ni, Nho gio vi ngoi". Tc lng Ph cm, huyn Yn phong, tnh Bc ninh ngy nay. Xem ch thch (2) truyn Minh Tr. Su thc tc su th nhn thc do su gic quan em li, y l nhn thc ca mt, ca tai, ca mi, ca li, ca thn v ca . Ng Thng Thin y khng phi l C s Thng Thin, thy ca Tc L, thuc phi Kin s.

2 3

5 6 7

147

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

66. THIN S Tnh Thin (1121 - 1193)

Cha Long hoa, lng C giao, Long bin. Ngi lng C giao, h Ph, tn Hon. Ban u, cng vi bn ng hc l Tnh Khng th o Lm cha Long vn lm thy. Hng ngy mit mi hc hi, su hiu l huyn, Lm bit S s l php kh, nn ban hiu v n chng rng: "Tnh l tnh tr diu vin, Thin l thin tm thng tch". n khi Lm tch ri, S bn i khp chn thin, tm bn hc thm. Lc duyn o thun, bn tm v lng c, trng tu cha Long hoa. Ngoi lc kho st thin lut, S lun ngh n vic li tha. Ngy 12 thng 8 ma thu nm Qu su Thin T Gia T th 6 (1193) S th tch, th 73 tui. Mn l Php K son vn bia ti cha c ni: S sinh i L Ra gp thi minh Lc 1 h qun T hong2 khng b Chn thm3 ch ni Mi phng tn ch sng v Gy tch khi khua Bn chng4 hc my nhm Thn thng khn tnh Huyn dng kh lng Nu chng n Pht gic trng u hay thnh thi nghip tt. Qu ng: Tri Thch trng bu Vn Php thn thing.

Tc su ci gip ngi ta vt bn kh au, cng gi l ba la mt, y l b th, gi gii, nhn nhc, tinh tn, thin nh v tr tu. Tc t hong th nguyn, "Bn th nguyn ln", y l chng sanh v s lng th nguyn u khp, phin no v cng tn th nguyn u dt sch, php mn khng k xit th nguyn u tu hc, Pht o khng g hn th nguyn t vin thnh. y l bn li nguyn tng qut ca i tha. Xem Tm a qun kinh 7 v Vng sanh yu tp quyn thng. Hng bi, tc chn nc thm dng cng Pht, cng gi l a gi bi, hay gi bi, ch cho cha chin. T b hay t chng, tc bn thnh phn ngi Pht gio, y l T kheo, K kheo ni, u btc v u b di.

3 4

148

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Tm
lc)

(c 2 ngi, 1 ngi khuyt

67. QUC S Vin Thng (1080 - 1151)

Cha Quc n, lng C hin, Nam nh1. Ngi C hin, h Nguyn tn Nguyn c. Sau v ng ti phng Thi bch2 kinh thnh Thng long, nhn th lm nh . Dng di lm Tng quan. Cha l Hu Dc lm quan triu vua L Nhn Tn n chc T hu nhai tng lc, o hiu l Bo Gic Thin s3. S bm tnh thng minh, ti hc tinh diu, sm c ch xut trn, thng gp Vin Hc cha An quc, nhn m c yu ch. Nm Hi Phong th 6 (1197), Gip khoa khoa thi tam gio4 c sung vo chc i vn. Nm Long Ph Nguyn Ha th 8 (1106), vua chn nhng bc hong ti trong thin h, b vo ch khuyt trong giai Tng o, S li ng u trong k thi tuyn ny, Vua cng cho (69a1) l l, sp em trao S quyn hnh chn dn. S c t khng c, bn nhn chc Ni cung phng truyn ging php s. T , S ty c din ha, ch by yu ch, gic ng cho ngi, gii iu m tr vic dt, quyt khng vt. Nhng k th nghip vi S u c hin danh ng thi. Nm Thin Ph Khnh Th th 1 (1127), cha Trung hng din th lm xong5, vua sai S son vn bia. Vua knh trng ti S, nn i S lm T nhai tng lc. Nm i Thun th 3 (1130), L Thn Tn mi S vo in Sng Khai. Vua hi v l tr lon hng vong trong thin h.

C Cu ng th 41 t 42b5-8 v Tn ng th 43 thng t 9b10 th Nam nh l tn mt huyn t ln u tin vo nm 621 thuc Tng chu, m ngoi n ra cn gm hai huyn khc, l Tng bnh v Hong gio. n nm sau th chia huyn Tng bnh thnh hai huyn Giao ch v Hoi c. n nm 627 hip ba huyn Giao ch, Hoi c v Hong gio li thnh huyn Tng bnh cng vi huyn Nam nh thuc Giao chu. Thng in 184 t 50a9-13 ca Hu (735 - 812) ni: "An nam h ph nay ng ti Tng bnh". Nh vy, a phn Tng bnh tc tng ng vi phn t th h ni ngy nay vi mt phn nhng huyn ngoi vi ca n thuc tnh H ng. T , phn t ca huyn Nam nh tt cng phi ri vo khong tnh y. C Bc thnh a d ch lc 3 th huyn Thng phc, ph Thng tn, thuc trn Sn nam thng c mt s tng x mang tn C hin. Lng C hin ca Vin Thng chc ch yu l ri vo a phn tng C hin y. Tng c 9 x thn sau: C hin (Thi cng), C hin (Bo hin), Dng hin, Hng hin, Nhy kh (Thng nh nam thn), Nhy kh (H thn), Thy ng, Nhn hin v Nhu giang. Vi nhng tn x thn nh vy vo thi Nguyn th ta khng cn nghi ng g na v v tr ca lng C hin thi L na. Trn Vn Gip trong Lc truyn cc tc gia Vit nam I tr. 190 ni: "hin c hai lng C hin, mt thuc ph Thng tn, mt thuc huyn Ph xuyn, cng tnh H ng". Nhng nu tra li Bc thnh a d ch lc 3 th nhng tng x thn ca huyn Ph xuyn thi Nguyn khng c tng x thn no tn C hin ht. Do th, ta c th dt khot xc nh l lng C hin ca Vin Thng l tng ng vi tng C hin, huyn Thng phc, ph Thng tn, trn Sn nam thng, tc nay thuc huyn Thng tn, tnh H ng. Chng ti ni l tng ng bi v tng ng cu, thuc huyn Thng phc cng c thn tn C hin. t Nam nh i L nh vy l tng ng vi a phn huyn Thng tn, tnh H ng ngy nay. V lng C hin ca Vin Thng l thuc huyn . Phng Thi Bch ca kinh Thng long hin cha th kho c. C a d ch cng nh Bc thnh a d ch lc 1 v Phng nh d a ch 2 ta khng tm thy tn Thi bch gia nhng tn ph tri thuc th Thng long. Phi chng Thi bch i L b i thnh phng Thi cc, qu hng ca L Kim Qu tin s khoa 1580, m i Vit lch triu ng khoa lc 2 v Bc thnh a d ch lc 1 ghi li. Thin s Bo Gic, cha ca Vin Thng y chc khng phi Bo Gic cha Vin minh, v thy ca Tnh Gii, m truyn Tnh Gii t 33b3 ni ti. Xem ch thch (4) truyn Tnh Gii. Bo Gic cng khng phi l tc gi nhng tc phm Ch Pht tch duyn s, Tng gia tp lc v Vin Thng tp, nh Vn ngh ch ca L Qu n ghi. Vn tch ch ca Phan Huy Ch ch ghi Vin Thng tp l ca Bo Gic thi. Nhng k thi tuyn y khng thy cc s sch khc ghi. Xem ch thch (3) truyn Thin Nham. Nguyn vn: "i Khnh tam nin. Nhng ch "i Khnh tam" chc l mt sa sai ca ngi vit ta cho bn in nm 1715, bi v c Ton th B3 t 25a7 th nm Thin Ph Khnh Th th 1 (1127) ma thu thng 7 ngy inh t khnh thnh cha Trng hng din th". Cha Trng hng din th nh vy khnh thnh nm Thin Ph Khnh Th th 1, ch khng phi l vo nm i Khnh th 3. Ch i Khnh tam nin" chc l do ch "Thin Ph Khnh Th nguyn nin" m ra. C l bn ca bn in nm 1715 c nhng ch b m hay b mi mt n, nn nh nho gi chc v "Chnh k khuyt tht, tr k di lu" cho bn in lm tng nhng ch "Thin Ph Khnh Th nguyn nin" y thnh "i Khnh tam nin", nht l khi t dng 6 ch trc rt

4 5

149

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

S p: "Thin h cng nh dng, ch yn th c yn, ch nguy th b nguy, xin ng nhn ch hy lm sao c nh th. Dng c hiu sinh hp vi lng dn, cho nn dn yu thng nh cha m, trng ngng nh tri trng. l thin h vo ch yn vy". Li p: "Vic tr lon l do quan chc, c ngi th tr, mt ngi th lon. Thn tng xem qua cc triu vua cha i trc, cha tng c triu i no, khng dng bc qun t m c thnh, khng dng k tiu nhn m (69b1) suy. Cho n ni nh th, khng phi nguyn nhn mt sm mt chiu, m ch do lai lu lm vy1. Tri t khng th bng nhin sinh ra nng lnh tc l tun t c xun thu. ng nhn qun (khng th) bng nhin tr nn hng vong, tt l t t c thin, c. Thnh cha i xa v bit n nh vy, nn nng theo ci c khng ngh ca tri sa mnh, da vo ci c khng ngh ca t yn ngi. Sa mnh tc cn thn trong lng, run ry nh i trn bng mng. Yn ngi l knh yu k di, s hi ta leo bm cnh mc. Lm th th khng g l khng hng, tri th th khng g l khng suy, s ln hi ca vic hng vong, chnh ni y vy". S i p qu tht xng ch, nn c thng lm Hu nhai tng thng tri gio mn cng s. S c t do gn vua, dng li ch bo, cha tng thiu st. Sau , S phng chiu n n Ty dng2 cu gi thai vua c ng nghim. Do vua cng thm knh trng, ban cho S khi vo triu c ng ngang hng vi Thi t. Nm Thin Chng Gia Thy th 5 (1137), xe vua gc gi3 S d nhn c mng v (70a1) phng di chiu, ch tr mi vic bn tnh ph thc.4 Nm Thiu Minh th 1 (1137), Anh Tn khi ln ngi, Thi hu5 nhip chnh6, cho S c cng gip vua, v nhiu ln trng thng. Sau , S v li qun mnh lp cha dng gi. Ph tn xy dng1 u do qu Vua ban cp, ng thi ban ch2 cha thm sang.
ging vi 4 ch sau, mt khi ch ph v ch th b m hn hay b mt n t hon ton. Cn li ch thin th rt d c thnh ch i, v ch nguyn rt d c thnh ch tam. Chng ti do th bng vo Ton th v coi nm Thin Ph Khnh Th th 1 l nm khnh thnh cha Trng hng din th.
1

Dn Chu dch: "Qu khn" "Thn th k qun, t th k ph, phi nht triu nht tch chi c, k do lai tim h". (Ti git vua, con git cha, khng phi chuyn mt sm mt chiu m ngun gc n c t lu lm). Xem Chu Dch 1 t 7a1. n Ty dng ny nghi l n Hai B Trng m sau ny L Anh Tn sai dng " ngoi Ty dng" nh i Vit s lc 3 t 7b9 ghi li. Vic cu thn linh gi gn thai vua ny, chng ti nghi l xy ra vo h bn nin nm Thin Chng Bo T th 3, bi v n thng 3 nm sau L Thin T sinh, tc L Anh Tn, c l v c tham d vo vic nn di y ta thy ni ti chuyn mi Vin Thng vo th c mng. V vic th c mng nh L Thn Tn giao th nh Ton th B3 t 41 b2 42a3 b tham tri chnh s T Vn Thng ci mng v nhn hi l ca "ba phu nhn". Thc ra qua vic i cu gi thai trn "ba phu nhn" bit cch to dng phe ng cho mnh v s ln ngi ca L Thin T bng cch ko Vin Thng i vi mnh. Cho nn khng phi T Vn Thng trch nhim trong vic ci mnh thi. N cn c Vin Thng d mt phn rt nh i na. Nguyn vn: Cung xa yn gi. Hp t dng trong truyn Phm Huy ca S ky, m Bi An dn ng Thiu v V Chiu vit: "ng Thiu ni: "Thin t phi ban sng dy lm vic sm, nh va bng h, nn gi ngh xe". V Chiu ni: "H va mi bng h th l mun gi, v lng thn t cn mun ngh xe vua ang buc nga nn ra mun". Xem S ky 79 t 9b 13 - 10a1. Nguyn vn: Cp phng di chiu vng mc hin ph thc ng s. Cu y c 3 ch Vng mc hin tht l kh hiu. Chng ti thy c mt s cch hiu chng. Th nht, chng ti coi ch Vng c kh nng l mt khc thiu nt ca ch ch. Coi ch hin c th l mt khc sai ca ch du. Th hai, v ch mc v du u c ngha tnh ton, xp xp, mu tnh. Nn c cu Vng mc hin ph thc ng s c th c dch thnh "Ch mc du ph thc ng s" vi ngha "ch tr mi vic sp xp ph thc". ni Vin Thng nhn di chiu ca Thn Tn v nn sp xp vic gi gm Hong t ln k v cho Vin Thng ch tr. Thi hu y tc Cm Thnh phu nhn i L, m ca L Anh Tn. Vic L phu nhn khen thng Vin Thng tt cng khng c g l l ht, nh ta thy ch thch (7) trn. Nhng iu ng l l khng thy s sch no khc ghi li c. Ngay c vic "nhn c mng v phng di chiu" cng khng thy ghi. Nguyn vn: Thi hu xng ch, Thi hu y tc Cm Thnh phu nhn h L, m L Anh Tn. Cn xng ch l mt t dng ch cho vic nhip chnh thay vua, Bn k ca L Cao Hu trong Tin Hn th ni: "Thi hu lm triu xng ch". Nhan S C gii thch: "Li ni ca Thin t, mt gi l ch th, hai gi l chiu th. Ch th tc l nhng mnh lnh v ch , chng phi ch Hong hu c th c c. Nay L thi hu lm triu lm vic Thin t quyt on mi s, nn xng ch chiu". Xem Tin Hn th 3 t 1a9-11. Vic nhip chnh ca L Thi hu, tuy c i Vit s lc ln Ton th khng ghi r, nhng khi vit v v triu bin nm 1148, i Vit s lc 3 t 4a3-5 ni: "Nguyn trc, khi vua cn nh di, vic triu chnh, khng k ln nh, u giao cho () Anh V, m Anh V li t thng vi Thi hu, nn cng tr nn kiu ngo phng tng. triu th vung tay ln ting sai quan li th nhch mp truyn hi, mi ngi u ngh mt, khng dm ni". Ta cng r L thi hu nhip chnh nh th no. Cng cn thm l, L Anh Tn lc ln ngi mi c 3 tui.

150

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Nm i nh th 4 (1143) Vua thng S gi chc t hu nhai Tng thng ni cung phng tri gio mn cng s truyn ging Tam tng vn chng ng ch h quc quc s t t y i sa mn. c vua trng S, nn qun thn cng trng vng hn na. T triu nh n thn d cng u nh th. Ngy 21 thng 4 nhun nm Tn mi i nh (1151), S nhm chng t bit, khng bnh m mt, th 72 tui. S thng phng chiu bin son Ch Pht tch duyn s3 hn 30 quyn4, Hng chung vn bi k, Tng gia tp lc hn 50 quyn (14) v thi ph hn nghn bi5 lu hnh i.

Nguyn vn: tam thn chi ph. Chng ti ngh ch thn l mt chp sai ca ch ti, nn trong hiu bn chng ti sa tam thn chi ph thnh tam ti chi ph v dch thnh ph tn n ung". L do vic sa v dch y l nh th ny. Thin Bn v ca L th xun thu c ch "ng v tam ti". Cao D chua rng: "Nm mi l mn, ng, chua, cay v ngt, tam ti l nc, ci v la". Xem L th xun thu 14 t 4b11-12 Tam ti chi ph do th c ngha l "ph tn v nc, ci v la" tc l ph tn v vic n ung tiu dng hng ngy tc tn ph xy dng. Nguyn vn: Thn du, ch du y nghi l mt nt sai ca ch hn v dng ch chng kh ging nhau. Thn hn nh vy c ngha l (ch do bt vua vit). iu ny c ngha cha ca Vin Thng c c ng bt ca Anh Tn, thm sang qu. Ngh vn ch ca L Qu n ni: "Ch Pht tch duyn s, 30 quyn, thy Bo Gic son theo lnh ca L Nhn Tn". ng nhin, Ch pht tch duyn s khng phi ca Bo Gic, m l ca Vin Thng. Bo Gic l cha ca Vin Thng. Ta khng hiu ti sao L Qu n li c th chp sai nh th. Phi chng n dng mt bn th tch thit lp t trc? y l mt c th, bi n c ghi thm l Ch Pht tch duyn s l son theo lnh ca L Nhn Tn, mt vic Thin uyn tp anh khng ni ti. Vn tch ch ca Phan Huy Ch khng thy ghi tc phm ny. Ngh vn ch ghi: "Tng gia tp lc 50 quyn, thy Bo Gic son" Vn tch ch c ghi tc phm ny, nhng khng ni tc gi l ai. Ngh vn ch v Vn tch ch u ghi: "Vin Thng tp, 2 quyn thy Bo Gic son. Bo Gic ngi C hin". Vin Thng tp tc khng phi ca Bo Gic m l ca Vin Thng. Xem ch thch (9) trn.

151

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Mi Chn - Hai Mi
(1 ngi khuyt lc)

68. THIN S Y Sn (? - 1216)

(70b1) Cha i t, i thng trng, Long phc1. Ngi Cm hng, Ngh an2, h Nguyn, S mt my p , n ni hot bt, Thu nh i hc, coi khp th s, chn bn, la ngh tt nhm hu ch. Nhng i vi kinh in Ty trc, S ht sc lu tm. Nm 30 tui s xut gia vi mt v Trng lo trong lng, sau n kinh thnh tham bi Quc s Vin Thng, nh mt li ni, t c yu ch. T y, S ty ni i gio ha, ch nhm li ngi. Vt do ngi cng S u dng vo vic Pht. S c lm bi vn khuyn ngi: Ham danh chung li u nh bt nc tri sng Kt phc gieo duyn y l trong lng hoi bo.

i thng c nhiu sch s ghi li. i Vit s lc 3 t 20a4-5 ghi n nh mt tn chu v mt bn . Ton th B4 t 6b1 ni n l tn mt trn. Lnh ngoi i p 2 t 16 bo n l tn mt ph. Nhng khng thy ni no ghi i thng trng c. Vi ch trng i sau n, i thng y chc phi lin h vi mt ca sng hay mt ca b bi v ta thy nhng a danh thi L c ch trng theo sau thng ch lin h . Chng hn Ton th B3 t 291 ni: "Nm Thin Thun th nht (1128) ma xun thng ging ngy Mu thn Quang lang trng dng chn chic thuyn ca thng gia ngi Tng dt ti". Quang lang trng y d nhin khng phi Lng sn m l cnh ca b Lim h, huyn Thy anh, tnh Thi bnh. Bc thnh a d ch lc 4 c ghi mt lng Quang lang thuc huyn Thy anh, trn Sn nam h. T , i thng trng chc phi lin h vi bn i thng v chu i thng do i Vit s lc ni ti. Bn i thng hay i thng b c i Vit s lc 3 nhc nhiu ln nh t 21a1, 22a2, 25a2 v.v...Nhng c bit c hai ln, m ta cn ch . Mt t 25a3 ni: "Nm Kin Gia th 3 (1213) ma xun thng ging ngy Tn du (Trn) T Khnh, dn qun vo trong cm thnh, t cu Ngon thin, ri dn qun v bn i thng". V mt t 28a4 vit: "Nm Kin Gia th 4 (1213) ma h thng 4 T Khnh ng qun bn i thng, xy ly Ngha tr". Nh vy mt mt bn i thng phi cch th H ni khng xa lm. Mt khc n phi gn a im Ngha tr, T Khnh c th ch huy vic xy ly. M Ngha tr hin nm ti huyn M h, tnh Hng yn hin nay. Nh vy bn i thng chc nm khong ranh gii huyn Gia lm vi huyn Vn giang, c th chnh ti x Xun lm, huyn Vn giang, ni nhng thng lu ca sng Ngha tr tp hp li chy xung sng Kinh cu. T , i thng trng tt phi bao gm x Xun lm cng nh mt vi x khc quanh vng ti huyn Vn giang. Mt khi xc nh i thng trng nh th, th chu i thng chc phi l mt bi t li ti i thng trng. i Vit s lc 3 t 28a5 ni: "Thng t nm Kin Gia th 4 (1213) Trn T Khnh git Phan Ln chu i thng trong khi ang bn i Thng xy ly Ngha tr, v Ln mun lin kt vi Nguyn Nn. Nhng trc , vo thng ging nm , Khnh giao cho Ln gi Siu loi. Do vy, chu i thng hn phi vng bn i thng v khng xa Siu loi bao nhiu. Kt lun y hon ton t ra ng n, khi truyn Y Sn y ni i thng trng thuc Long phc, m truyn o lm t 66b3 li ni Long phc c lng Siu loi. T , Long phc chc l tn mt qun i L v a phn n gm mt phn huyn Siu loi v mt phn huyn Vn giang, tnh Bc ninh i Nguyn, tc mt phn huyn Thun thnh, tnh Bc ninh v phn t pha bc huyn Vn giang, tnh Hng yn ngy nay. i nam nht thng ch, tnh Bc ninh, mc Tng Thch ni: "Thin s Y Sn, ngi huyn Gia lm, nh thng kinh s, li cng gii c sch Pht, c ch ln, lm li ngi, n khi th tch, hoa c chim mung u bi cm". Ri chua thm l: "Ni r trong An nam ch, v th i ca Thin s cha th kho c". An nam ch m li chua ni n, l tc phm ca Cao Hng Trng, m bn in ngy nay gi l An nam ch nguyn do mt lm ln. Kho An nam ch nguyn 3 t 210 th nhng ghi ch trn ca i nam nht thng ch v Y Sn qu rt ra t y. n lt mnh, An nam ch nguyn 3 t 208 ni l mnh rt ti liu t "Cu ch" v quan bo cc ni cng tng truyn ca cc ph lo m nhng bn hin cn nh An nam ch lc v Vit kiu th khng thy sch no ni n Y Sn c. Phi chng n ly t nhng bn mt nh Giao chu thng ch hay Cc chu huyn ch v.v...? Du rt t u i na, th nhng ghi ch trn v Y Sn cui cng cng phi rt ra t Thin uyn tp anh, bi v vn c gia chng v nhng chi tit u ging nhau. Nu vy, ti sao nhng ghi ch y li c th bo Y Sn l "ngi huyn Gia lm?" y l v Sn hot ng chnh Gia lm.

152

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

n lc tui gi, S di v lng Yn lng1 tr tr cha Nam m, thng dy chng rng: "Cc ngi nn bit, Nh Lai thnh Chnh gic, i vi tt c ngha l, khng cn c ch xem xt. i vi cc php bnh ng, khng c g nghi hoc, khng hai, khng tng, khng i, khng ng, khng lng, khng hn, xa la hai bn, ni trung o, vt khi ht thy vn t, ngn thuyt, truyn c thn lng bng ht thy chng sanh, c thn lng bng ht thy mi ci, c thn lng bng ht thy tam gii, c thn lng bng ht thy Pht, c thn bng ht thy ngn ng, c thn lng bng ht thy nguyn, c thn lng bng ht thy hnh, c thn lng bng ht thy tch dit"2. Li ni rng: "Nh Lai thnh chnh gic Ht thy lng ng thn Hi h khng hi h3 ng t mt sng thn" Li ni: "Chn thn thnh vn tng Vn tng tc chn thn Cung trng xanh qu Qu ti cung trng". Khi sp th tch, S gi mn dy: "Ta khng tr li y na". By gi, hoa trn cy trc cha t nhin ri rng, chim s ku bi thng sut ba tun khng dt. Ngy 18 thng 3 nm Bnh t Kin Gia th 64 (1216) S mt.

Lng Yn lng ny nghi l lng Yn lng qu m ca T o Hnh, tc nay l lng Lng pha ty ngoi thnh th H ni. Xem ch thch (3) truyn o Hnh. Lng ny hin c cha Chiu thin, ni th o Hnh v L Thn Tn, m i nam nht thng ch, tnh H ni, mc T qun, ni ti cha y, Bc thnh a d ch lc 1 gi l cha Yn lng. Nhng cha thy ti liu no, ghi hay ni lng Yn lng y c cha Nam m. Phi chng lng Yn lng y l Yn lng thuc huyn Yn lng, tnh Vnh phc ngy nay? Chng ti hin cha bit lng y c mt ngi cha no tn Nam m? i phng qung Pht hoa nghim kinh 52 t 274c29-275a17: "Pht t b tt ma ha tt ng tri Nh Lai thnh chnh gic nht thit ngha, v s qun st, php bnh ng, v s nghi hoc, v nh v tng, v hnh v ch, v lng v t, vin ly nh bin, tr trung o, xut qu nht thit vn t ngn thuyt (... ), c nht thit chng sanh lng ng thn, c nht thit tam th lng ng thn, c nht thit Pht lng ng thn, c nht thit ng ngn lng ng thn, c chn nh lng ng thn, c php gii lng ng thn, c h khng gii lng ng thn, c v ngi gii lng ng thn, c nht thit nguyn lng ng thn, c nht thit hnh lng ng thn, c tch dit Nit bn gii lng ng thn". Hi h bt hi h. Xem Thch u tam ng kh trong Nhn thin nhn mc 5 t 327a19. Nguyn vn: Kin Gia tam nin Bnh t. Nhng c i Vit s lc 3 t 24b9 v Ton th B4 t 30b6 th Kin Gia tam nin l nm Qu du, ch khng phi nm Bnh t. Bnh t th phi l Kin Gia lc nin, nh i Vit s lc v Ton th c. Chng ti ngh, ch tam l mt vit ln ca ch lc, mt vic rt d xy ra, v ngh sa li thnh Kin gia lc nin, nh bn dch c.

3 4

153 [71b1]

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

H Phi ca Thin S Tho ng 69. THIN S Tho ng1

Cha Khai quc2, kinh thnh Thng long. (Truyn tn phi ca Tuyt u Minh Gic3}

Th H Th Nht

(3 ngi)

70. HONG L Thnh Tn 71. THIN S Bt Nh4

Cha T quang, Phc khnh5 Lng Dch vng, Trng canh6.

72. C S Ng X
Lng Bo ti1, Long chng {Ba v trn u tha k Thin s Tho ng}
1

An nam ch lc 15 t 147 vit: "Tho ng theo S ph n sng khch Chim thnh. Xa L Thnh Vng i nh Chim thnh, bt c, em cho v Tng lc lm a . V Tng lc vit Ng lc, trn bn m i, S ln sa li. V Tng lc ly lm l v a , em tu vua. Vua bn phong lm Quc s". An nam ch nguyn 3 t 209 vit: "Thin s Tho ng, rt c o hnh, bit rnh sch Pht, vua L tn lm thy, sau ngi thng m mt". Vua L y tc L Thnh Vng ca An nam ch lc m L Thnh Vng y tc L Thnh Tn. C i Vit s lc 2 t 13b3-14a8 v Ton th B3 t 4b7-5a2 th sut i mnh L Thnh Tn ch i chinh pht Chim thnh mt ln vo nm Thn V th nht (1069). Vic bt c Tho ng chc chn xy ra vo nm . Cn Tho ng c phong lm Quc s c l vo nm 1070, hay cng lm l nm 1071, bi v u nm 1072, tc thng ging nm Thn V th 4, L Thnh Tn b bnh nng ri mt lun. V Tng lc, ngy nay ta cha bit ch xc l ai. Rt c th l Hu Sinh, lc by gi lm Tng Thng v theo Vit in u linh tp, c tham d vo cuc vin chinh Chim thnh y. o gio nguyn lu quyn thng t 15b10 vit Thin s Tho ng rt c o hnh, tinh thng kinh in, Vua L tn lm thy, sau ngi kit gi m mt". Ty h ch, tp T am, di mc cha Khai quc v cha Vn nin, ni Tho ng h L, v ni c tr ca ng khng phi ch c cha khai quc, m c c cha Vn tu, tc Vn nin na. V cha Khai quc, xem ch thch (1) truyn Vn Phong. Tc Thin s Trng Hin (980 - 1052) ni Tuyt u ti chu Ninh, Trung Quc, t ca Tr Mn Quang T thuc phi Vn mn. Xem Tc Truyn ng lc 2 t 475a9-476a25 v Tuyt u minh gic ng lc. Tc Nguyn Bt Nh, i din cho thin phi Tho ng, m Quch Thn Nghi khi xem xong Chiu i bn ca Thng Bin v Nam tn t php ca Thng Chiu hi Chiu: "Sao khng thy ni ti hai phi Nguyn i in v Nguyn Bt Nh?" Chiu tr li: "At Thng Bin c mt c no ". Cha T quang, Phc thnh ny rt c th l cha Phc thnh m Ton th B4 t 5b4 ni l dng vo nm i nh th 5, tc nm 1154, cng vi cha Vnh long. Tc huyn an phng, tnh H ng hin nay. Lng Dch vng, sau ny gi l Dch vng ca H ni ngy nay.

2 3

154

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Hai

(4 ngi)

73. THAM CHNH Ng ch

{Tha k Hong Thnh Tn}

74. THIN S Hong Minh

Lng An lng2, Vnh hng {Tha k Thin s Bt Nh}

75. THIN S Khng L

Cha Quang nghim, Hi thanh3 (72a1)

76. THIN S nh Gic {Tc Gic Hi}

s. Hai v trn u tha k Ng X, bn truyn ca h da theo Nam tn , u t vo phi Kin

1 2

Lng Bo ti cng nh Long chng, hin cha c th kho c. Lng Yn lng y nghi lng Yn lng hay lng Lng ti ngoi thnh H ni, qu ca m T o Hnh. Xem ch thch (3) truyn o Hnh. Nhng Ton th B2 t 20b1-2 vit: "Nm Thin Thnh th 3 (1030) ma ng thng mi c ma ln, vua i xem gt rung l, i tn rung l Vnh hng. Ngy vua v cung". Cng mc chnh bin 2 t 35b6 ch rng: " l, Vnh hng, cha r ch xc ch no. Xt huyn ng yn, tnh Hng yn, nghi l ". Kho Bc thnh a d ch lc 3 v nhng tn x ca tng Vnh hng cng nh ca huyn ng yn, ta khng thy c x thn no tn Yn lng c, tuy c nhng tng x mang tn Yn cnh, Yn lch, Yn v, Yn vin. Do th khng phi l khng c th lng Yn lng ca Vnh hng ti vng huyn ng yn, tnh Hng yn y. Thm vo, truyn Cu Ch ni ni Long i Yn lng. Nh vy, lng Yn lng i L c th gm c phn t pha ng ca huyn Duy tin, H nam na. Tc cha Thn quang hay cha Keo ti x Dng ngha, huyn Giao ch, tnh Thi bnh. Xem ch thch (1) truyn Khng L.

155

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

Th H Th Ba

(4 ngi)

77. THI PH V 1
{Tha k Tham chnh hoc c ni ni tha k nh Gic}

78. THIN S Phm m

Lng Thanh oai2, An la {Tha k Thiu Minh3}

79. HONG L Anh Tn

80. THIN S
Hai v trn u tha k Khng L hoc c ni ni tha k nh Gic.

Th H Th T

(4 ngi)

81. THIN S Trng Tam Tng

{Tha k Phm m c ni ni tha k Khng L, hoc c ni ni tha k nh Gic.

C th l Anh V (? - 1158), Nhng c i Vit s lc 3 t 3a4 th nm Thiu Minh th 3 (1139) Anh V gi chc Thi u. Theo Ton th B4 t 1b1 th nm sau, tc nm i nh th nht (1140) "ly Anh V lm Cung in lnh tr ni ngoi s", nhng khng bao gi thy n ghi thm mt tc g cho Anh V c. Du th, vic Anh V gi chc Thi u khong t nm 1139 tr i l mt chc chn. V c An nam ch lc 14 t 133 th Thi y phi l chc trn Thi ph. Do th, cha chc Thi ph V l Thi u Anh V. Tc a phn tnh Thanh oai, tnh H ng hin nay. Lng Thanh oai ny, chng ti nghi l tng ng vi lng Trung thanh oai do Bc thnh a d ch lc 3 lit ra, bi v, lng y lc by gi c ba thn, trong hai thn mang tn Xa la v An x. An x v Xa la y chc l mt phn x ca tn An la. C th An x v Xa la thi L l ph tr ca An la, v chng l mt chng tch cho s c mt . Thiu Minh y nghi l Hong Minh chp sai.

156

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

82. THIN S Chn Huyn 83. THI PH Thng1

{Ba v trn u tha k hoc c ni ni tha k Thin s Tnh Gii phi Kin s2

Th H Th Nm
(72b1)

(4 ngi)

84. THIN S Hi Tnh3

85. HONG L Cao

86. XNG NHI QUN GIP Nguyn Thc

{ba v trn u tha k Trng Tam Tng}

87. Phng Ng Phm ng

{Tha k Chn Huyn, hoc li ni tha k Thi ph}
1

i Vit s lc 3 t 24a6 ni trong ln lnh nn nm 1112, L Hu Tn " n nh ca i liu ban Thng ng ngn". i liu ban d nhin l mt tn gi khc ca Thi ph. Do sc lnh nm i nh th 20 (1159) ca L Anh Tn thit nh, m i Vit s lc 3 t 6b3 ghi li. Do i liu ban Thng cng l Thi ph Thng. Ch c vn l ch thng ca i liu ban Thng, thng thng th vn c th c nh ch thng, nhng cng c th c thnh ch thng. V vy, i liu ban Thng rt c th l i liu ban Thng ch khng phi Thi ph Thng. Du sao i na, chng ti vn ngh i liu ban Thng hay Thng l Thi ph Thng y. Th h ny, nguyn bn ghi c bn ngi, nhng ch lit k tn ca ba ngi Nguyn vn: T Kin s Tnh ... thin s. Nh vy ta ch bit "ni di Thin s Tnh... ca phi Kin s". Chng ti ghi thm l Tnh Gii, bi ngh rng th h ca Thng cn c nhng ngi nh Trng Tam Tng c coi l t ca nh Gic, tc Gic Hi ca phi Kin s. Cho nn nu bo Thng l mt t ca mt Tnh g y ca phi Kin s th c l khng sai my khi ta i tm trong th h ca Gic Hi c mt ngi no tn Tnh g y khng. Nhng th h Gic Hi c n ba ngi c tn bt u bng ch Tnh, y l Tnh Khng(1091-1170), Tnh Lc (1112 - 1175) v Tnh Gii (1140?- 1207). Chng ti chn Tnh Gii, khng nhng v Gii c mt i sng ph php khng km g Khng L v Gic Hi, m cn v truyn Tnh Gii ni "C ni ni Gii cha Quc thanh, Hi thanh", ngha l Gii n t mt cha v mt vng vi Khng L v Gic Hi. o gio nguyn lu quyn thng t 15b5-6 di mc Tuyt u truyn php, vit: "Kinh Thng long, cha Khai quc i s Tho ng, t truyn tn phi Tuyt u lm i th nht. i th hai truyn cho Bt Nh. i th ba truyn cho Hong Minh. i th t truyn cho cho bn v t, danh hiu cha r. i th nm truyn cho Chn Huyn. i th su truyn cho Hi Tnh". Ni nh th, chng t rng khi An Thin vit v in xong o gio nguyn lu khong nm 1845, ng cha c "Cu bn cha Tiu sn" ca Thin uyn tp anh, m sau ny vo nm 1859 ng in thnh quyn thng ca b i nam Thin uyn truyn ng ca ng. Th th lu truyn ca phi Tho ng do ng lit, do th c th rt t nhng ti liu khc vi Thin uyn tp anh y v v vy c mt gi tr kim chng no .

157

Thin Uyn Tp Anh - Quyn H

THIN UYN TP ANH XONG QUYN H