Bnh chng l mt loi bnh truyn thng ca dn tc Vit nhm th hin lng bit n ca con chu i vi cha ng v t tri

x s. Nguyn liu lm bnh bao gm go np, u xanh, tht ln, l dong v bnh thng c lm vo cc dp Tt c truyn ca dn tc Vit, cng nh ngy gi t Hng Vng) (mng 10 thng 3 m lch). S tch L loi bnh duy nht c lch s lu i trong m thc truyn thng Vit Nam cn c s sch nhc li[1], bnh chng c v tr c bit trong tm thc ca cng ng ngi Vit v ngun gc ca n c th truy nguyn v truyn thuyt lin quan n hong t Lang Liu vo i vua Hng th 16: Ngy xa, i vua Hng Vng th 6, sau khi nh dp xong gic n, vua c nh truyn ngi cho con. Nhn dp u Xun, vua Hng hp cc hong t li v yu cu cc hong t m dng ln vua cha th m h cho l qu nht cng ln bn th t tin nhn ngy u xun. Cc hong t ua nhau tm kim ca ngon vt l dng ln cho vua cha, vi hy vng mnh c vua cha truyn ngi. Trong khi , ngi con trai th 18 ca Hng Vng l Tit Liu (cn gi l Lang Liu) c tnh tnh hin hu, li sng o c. ng sng gn gi vi ngi nng dn lao ng ngho kh nn ng lo lng khng c g qu gi dng ln vua cha. Mt hm Tit Liu nm mng thy c v Thn n bo: "Ny con, vt trong Tri t khng c g qu bng go, v go l thc n nui sng con ngi. Con hy nn ly go np lm bnh hnh trn v hnh vung, tng hnh Tri v t. Hy ly l bc ngoi, t nhn trong rut bnh, tng hnh Cha M sinh thnh." Tit Liu tnh dy, v cng mng r. ng lm theo li Thn dn, chn go np tht tt lm bnh vung tng hnh t, b vo ch chng chn gi l bnh chng. V ng gi xi lm bnh trn, tng hnh Tri, gi l bnh giy. L xanh bc ngoi v nhn trong rut bnh l tng hnh cha m yu thng m bc con ci. n ngy hn, cc hong t u em thc n n by trn mm c, c sn ho hi v, nhiu mn ngon lnh. Hong t Tit Liu th ch c Bnh Dy v Bnh Chng. Vua Hng Vng ly lm l hi, th Tit Liu em chuyn Thn bo mng k, gii thch ngha ca Bnh Dy Bnh Chng. Vua cha nm th, thy bnh ngon, khen c ngha, bn truyn ngi vua li cho Tit Liu. K t , mi khi n Tt Nguyn n, th dn chng lm bnh Chng v bnh Dy dng cng T Tin v Tri t. S tch trn mun nhc nh con chu v truyn thng ca dn tc; l li gii thch ngha cng nh ngun ci ca ca Bnh Chng, Bnh Giy trong vn ha, ng thi nhn mnh tm quan trng ca cy la v thin nhin trong nn vn ho la nc. Quan nim truyn thng Mt gia nh ang gi bnh chng cho ngy Tt. Theo quan nim ph bin hin nay, cng vi bnh giy, bnh chng tng trng cho quan nim v v tr ca ngi Vit xa. Bnh c mu xanh l cy, hnh vung, c coi l c trng cho t trong tn ngng ca ngi Vit c v cc dn tc khc trong khu vc chu . Tuy nhin, theo Gio s Trn Quc Vng, bnh chng nguyn thy c hnh trn v di, ging nh bnh tt, ng thi bnh chng v bnh giy tng trng cho dng vt v m h trong tn ngng phn thc Vit Nam [2]. Bnh tt, thay th v tr ca bnh chng vo cc dp Tt trong cng ng ngi Vit min nam Vit Nam, theo Trn Quc Vng l dng nguyn thy ca bnh chng. Gi v nu bnh chng, ngi canh ni bnh chng trn bp la tr thnh mt tp qun, vn ha sng trong cc gia nh ngi Vit mi dp tt n xun v[3]. Nguyn liu lm bnh Cc thnh phn c bn v nguyn liu lm bnh chng L gi: thng l l cy dong ti. L dong chn l dong rng bnh t, to bn, u nhau, khng b rch, mu xanh mt. Tuy nhin, ty theo a phng, dn tc, iu kin v hon cnh, l gi bnh c th l l cht (mt loi tre)[4], l chui[5] hay thm ch c l bng [6], giy bc [7].

Lt buc: bnh chng thng dng lt giang c lm t ng cy giang. Lt c th c ngm nc mui hay hp cho mm trc khi gi. Go np: Go np thng dng go thu hoch v ma. Go v ny c ht to, trn, do u v mi thu hoch s thm do hn cc v khc. Nhiu ngi chn np ci hoa vng hay np nng, thc ra khng n ni cu k nh th v y l loi bnh mang tnh i chng. xanh: thng c la chn cng phu, tt nht l loi trng vng i trung du Vit Nam (Thanh Ha, Ngh An, H Tnh, Ph Th v.v. s thm v b hn). Sau thu hoch cn phi nng u tht kh, sng sy ht rc, bi, ht lp, phn loi ht ri ng vo h, l bng snh l tt nht Tht: thng l tht ln, chn ln c nui hon ton bng phng php th cng (nui chung hoc nui th, thc n bng cm rau t nhin khng dng thuc tng trng hoc thc n gia sc). Tht ba ch (ba di) vi s kt hp ca m v nc cho nhn bnh v bo m , khng kh b nh cc loi tht mng, tht nc thn. Mt s ni, nh ti Trng Sa, nhng ngi lnh cn lm mn bnh chng vi nhn c nht v nh l dng th

Bnh chng l mt loi bnh truyn thng ca dn tc Vit nhm th hin lng bit n ca con chu i vi cha ng v t tri x s. Nguyn liu lm bnh bao gm go np, u xanh, tht ln, l dong v bnh thng c lm vo cc dp Tt c truyn ca dn tc Vit, cng nh ngy gi t Hng Vng) (mng 10 thng 3 m lch).Theo quan nim ph bin hin nay, cng vi bnh giy, bnh chng tng trng cho quan nim v v tr ca ngi Vit xa. Bnh c mu xanh l cy, hnh vung, c coi l c trng cho t trong tn ngng ca ngi Vit c v cc dn tc khc trong khu vc chu . Tuy nhin, theo Gio s Trn Quc Vng, bnh chng nguyn thy c hnh trn v di, ging nh bnh tt, ng thi bnh chng v bnh giy tng trng cho dng vt v m h trong tn ngng phn thc Vit Nam [1]. Bnh tt, thay th v tr ca bnh chng vo cc dp Tt trong cng ng ngi Vit min nam Vit Nam, theo Trn Quc Vng l dng nguyn thy ca bnh chng. Gi v nu bnh chng, ngi canh ni bnh chng trn bp la tr thnh mt tp qun, vn ha sng trong cc gia nh ngi Vit mi dp tt n xun v.Trn bn th ngy tt khng th thiu bnh chng v bnh thng c by theo cp. Nhiu ngi cu k cn bc b lp l bn ngoi ca bnh v gi li bng l ti mi, sau buc lt mu trc khi t ln bn th. Trn mm c ngy Tt, bnh chng vung thng c ct cho bng chnh lt gi bnh , bnh chng di thng ct lt ngang, gi l "ng bnh", n cng vi da hnh, nc mm rc cht bt tiu. Ra sau tt, bnh c th b li go, b cng, khi ngi ta thng em rn vng trong cho m v n km vi da gp.
Bnh chng, bnh tt l mn n truyn thng ca dn tc. C nhiu truyn thuyt dn gian cng nh c nhiu hc gi, nh nghin cu vn ha gii thch khc nhau v ngha. Ring ti rt thch th vi truyn thuyt t thi vua Hng Vng th 6, v cuc thi ti chn ngi ln lm vua: khng thi g m thi lm mn n. Ngay sau khi ph xong gic n, vua Hng mun truyn ngi cho con.Vo dp u xun, vua m hi cc con m bo rng: Con no tm c thc n ngon lnh by c v c ngha hay th ta truyn ngi cho. Cc Lang (cc ngi con ca vua Hng) ua nhau lm ra nhng mn l t nhng vt liu sn ho hi v qu him khp ni. Ring ngi con trai th 18 ca vua Hng l Lang Liu tnh tnh thun hu, ch hiu, lm ra bnh chng, bnh dy. Kt qu c vua cha chn nhng ngi. Ci gii v ci tm ca Lang Liu l bit s dng nhng nguyn liu thng thng c sn nh: l, go np, u xanh, tht heo lm thnh mn n, m trong gi ghm c mt nn vn minh nng nghip la nc, mang ngha su xa lm vt phm cng t t tin, t tri.

Vo cc dp l tt min Bc ph bin nht l bnh chng, bnh dy. C ngi quan nim bnh chng hnh vung tng trng cho t, l m, dnh cho m. Bnh dy hnh trn tng trng cho tri, l dng dnh cho cha. min Nam bnh tt c chn thay th bnh chng. C ngi gii thch l do s hi nhp nhiu lung vn ho khc nhau, c bit l vn ho Chm vi tn ngng "Phn Thc, nn bnh tt c hnh tng nh chic Linga l biu tng ca sc sng, s trng tn, hng mnh Nhng c quan nim khc cho rng bnh tt thc ra l ci bnh chng nguyn thy ca ngi Vit c, c bo lu ti min Nam. min Trung th c c bnh chng v bnh tt. T nm 1802, sau khi t nc c thng nht di thi Gia Long, bt u c s kt hp vn ho c truyn ca t Bc v vn ho mi phong ph ca vng t mi phng Nam. c bit Tha Thin Hu, trong ni bnh tt lun lun c 2 loi, va bnh chng va bnh tt. V thnh phn v hnh thc ca bnh lm bnh chng d min Bc hay min Trung th nguyn liu vn ging nhau, nh l, np, u xanh, tht ln Bnh chng min Bc c nhiu nhn v ln. Cn bnh chng min Trung th t nhn, nh hn v thng ct mt ci xp mt ci nga vi nhau thnh cp. Cc thnh phn ca bnh tt truyn thng cn bn vn ging bnh chng. Nhng v sau c nhiu bin i, nh c thm bnh tt ng sc, bnh tt nhn chui, bnh tt nhn da, bnh tt c nhn tm kh v lp xng hay c khi l bnh tt khng nhn g c Tp qun v s king k i vi mn bnh ngy tt min Bc, mn bnh chng ngy nay l mn hng qu bn hng ngy, tuy nhin bnh chng vn l mn n nghi l trong cc ngy l hi, gi, tt. min Nam bnh tt ngoi vic cng t t tin trong dp tt,cn dng lm qu tng biu b con thn hu, thng th hai ci ct li vi nhau cho c quai xch. Ngi dn vng qu ngy tt gi nhiu bnh tt nu chn, c th vt tm xung di ao, sau vi thng vt ln n bnh thng. Cn min Trung, trong dn gian ngi ta dng c hai loi bnh chng v bnh tt cng t tin, nhng khng dng bnh tt lm qu biu trong nhng ngy u nm, v tn gi n bnh tt nghe nh n roi l s trng pht.(Tr con min Trung ngy xa, mi khi l ham chi lu lng, b cha m la ry ku v, nghe cu da: i mau v nh c n bnh tt th hn va ln my! Ring trong chn cung nh, ch c php dng cng bnh chng, ch khng c dng bnh tt lm l phm dng cng trong miu in. Do hnh dng v tn gi ca bnh tt b cho l khng tao nh. Cm nhn ca ngi nc ngoi v ngi Vit xa qu Mt trong nhng nc cng chung nn tng vn minh la nc vi chng ta l Nht Bn. Khi ti n Tokyo, vo mt s nh hng Vit Nam, thy thc khch ngi Nht thch th thng thc nhng mn n c trng Vit Nam nh ph, ch gi c bit, h cn rt thch th vi mn bnh chng v bnh tt n cng da mn. Ri c dp n Paris vo thi gian cui nm, ti thy cc siu th bn thc phm Vit Nam qun 13, c bn rt nhiu l dong, l chui, dy lt, go np cc th lm bnh tt. Ti n thm mt ngi cha ti Paris, mi bit cc v s y c bit ti lm bnh chng, bnh tt chay v da mn rt ngon. C u thng chp th nh cha chun b sy cc loi rau c lm da mn, nguyn liu lm bnh, nhng vn khng cung cp cho b con Vit kiu xa qu. Tiu bang California M l ni c nhiu ngi Vit sinh sng. Vo u nm ngoi, Vit kiu y rt vui khi c Ban Y t California nhn nh: Bnh chng l mt loi vn ho m thc ngn xa ca ngi Vit Nam, nn Ban ny thng qua d lut AB-2214 v vic cho php bn bnh chng. Khi n M, ti gp nhiu b m Vit Nam hin ang sinh sng y. H cm thy trng vng v quay qut nh qu hng vo dp xun v. V ngy Tt Vit Nam thng ri vo nhng ngy con chu bn i lm, khng th on t ng vui, nn h c dp sum hp gia nh nh l t n, l ging sinh th cc b m xa qu xem l ngy Tt ca mnh. Vo nhng dp nh vy th cc b chun b lm bnh tt, bnh chng

Lp dn cho bi thuyt minh v bnh chng trong ngy tt c truyn Vit Nam a) M bi: Gii thiu khi qut v loi bnh chng b) Thn bi: - Ngun gc ca bnh chng : lin quan n hong t Lang Liu ca vua Hng Vng th 6,nhc nh con chu nh n truyn thng dn tc v coi trng nn vn minh la nc - Quan nim v loi bnh ny: Bnh chng th tng trng chi t,nhc s bit n .tn trng mnh t nui sng con ngi Vit Nam cngnh nhn mnh nn vn minh la nc ca dn tc. - Qu trnh chun b nguyn liu: + L dong, l chui + Go np thm ngon + Tht m, u xanh lm nhn bnh - Qu trnh ch bin: + Gi bnh +Luc bnh +p v bo qun sau khi bnh chn - S dng bnh + Chn bnh p t cng trn bn th t tin + Lm qu biu cho ngi thn + Dng i khch + Dng dng trong gia nh - Vtr ca bnh trong ngy tt c) Kt bi ngha ca bnh chng trong vn ha truyn thng ca dn tc Vit Nm