You are on page 1of 253
~Gido trinh PiNevereeAU ence eh cum n min en oy cere cua Ca Mena Meus TRA GRINCH ol boa 09 NHA XUAT BAN GIAO DUC JAY Pe PGS. TS. PHAM VAN KIEU Giao trinh XAC SUAT VA THONG KE : (Dang cho sinh vién cde nganh Sink hoc, Nong - Lam ~Negu nghiép, Kinh té va Quan ly kinh té, Tam lf —Gido duc hoc) NHA XUAT BAN GIAO DUC <0 a. [ai noi du Trong céc linh vue kinh té, quan sy va cac bo mén khoa hoc thuc nghiém nhu vat ly, hod hoe, sinh vat hoc, néng, lam, ngu nghiép, tam ly, xa hOi hoc v.v... ngudi ta xtt ly cdc ket qua thi nghiém bing phuong phdp thong ké toan hoc hodc biéu dién cc quy luat ng@u-nhién bing md hinh ton hoc. Do tinh hinh phat trién khoa hoc va ki thuat va kinh 4 cha nuéc ta da dat ra cho cdc trudng dai hoc, cao ding phai dita vao chuong trinh dao tao day cho sinh vién tat cd céc nganh nghé mot so m6 hinh xéc suat va thong ké ton hoc. Mite do ndi dung va phuong phap truyén thu tuy thudc vdo nhu cdu cda tig nganh ma dua vao nhiéu hay it. Nhung bat ludn thé ndo thi van dé nay van rat cin thiét va c&p bach. Qua nhiéu nim gidng day cho sinh vién va Cao hoc céc nganh sinh vat, néng — lam nghiép, dia ly, dan 86, tam ly hoe v.v... chting t0i bién soan cuén Gido trinh xdc suat va thong ké vdi thdi higng tir 45 - 60 tiét ding cho sinh vién cac trudng dai hgc va cao ding ki thuat, kinh t€, néng lam, ngu nghiép, tin hoc, quan ly v.v... Dé tigp thu ditge noi dung cilia gido trinh nay va cé kha nang van dung tét cho nganh nghé cia minh doc gid phai hiéu biét vé gidi tich td hgp, phép tinh vi tich phan, ma tran va he phuong trinh dai sf tuyén tinh. N6i dung cda cuén séch duge chia thanh 8 chung. Chuong 0 tinh bay mot s6 n6i dung eda gidi tich té hop. Chutong 1, 2, 3 trinh bay cdc khai nigm xdc suat, bién ng&u nhién, ham phan phéi va céc s6 dic trung va mot sé dinh ly gidi han thudc luat sé 16n va dinh ly gidi han trung tam. Né lam co sé khoa hoc dé nghién cttu vé thong ke 6 cdc churong tiép sau. Chuong 4, 5, 6, 7 trinh bay cdc van 4é quan trong ca théng ké toan hoc mhu : Mdu ng&u nhién, ham phan phéi m&u, cac 80’ dac trung mau, ly thuyét uéc lugng, ly thuyét kiém dinh gia thiét, hdi quy va tuong quan. 3 Sau méi chuong déu cé bai tap ting dung va phan huong dan tré 183. Néi dung cudén sdch kha phong phu vi da duge dic mit cd chon loc tir céc bai ging trong nhiéu n&m cho sinh vién céc nganh Sink hoc, Nong nghiép, Dia ly, Kinh té, Xa h9i hoc, Dan 36 hoc v.v... chting t6i hy vong cuén gido trinh nay sé r&t bd ich cho cdc doc gid trong nghién ctu b6 mén nay ho&c stt dung xdc suat thong ké vao nghién cttu chuyén m6n cua minh. Chiing t6i rét mong nhan duge su gop ¥ xay dung eta doe gid dé lan téi ban sach dugc hoan thién hon. Mot in nia chting tdi xin t6 long cam on cdc déng chi trong ban bién tap va an loat da gitip ching toi nhiéu dé cuén sdch sdm duge dén tay doc gia. Tae gid Ha Noi ngay 25-12-2004 Phan mot XAC SUAT Chuong 0 GIA TicH T6 HOP Cae n6i dung chink : . Hodn vi, chinh hop, t0 hap, nhj thc Newton. 0.1. HOAN VI Cho tap hop M gém n phan tit. Dinh nghia 0.1. Mdi céch sip xép cia n phan tit cla tap nop! M theo mat thif tu nhat dinh duge goi 14 mot hodn vi cua n phdn tir da cho. Ky hiéu s6 cdc hodn vi khdc nhau cha n phn tél P,. Dinh ly 0.1. P,=n!; (nt = 1.2.3...n) Vi du 0.1. Cé bao nhiéu sé khac nhau gém 4 chit sé duge thiét lap ta {1,2, 3,4}. Gidi ; Py = 4! = 24 56. 0.2. CHINH HOP 0.2.1. Chinh hgp khong [ap Cho tap hop M cé n phan tir, k 14 mét sé nguyén duong | 7 6 3 chd trong la: P3 = Gai 7 20- en(n- 1)... (n-k +1). 0.2.2. Chinh hgp lap Cho tap hop M gém n phan tit. Dinh nghia 0.3. Goi chinh hgp lap chap k cia n phan ti ca tap M 1a mét tap hop 6 thit ty gém k phén tir My tir tap M, ma méi phan ti cha nd c6 thé cé mat tdi k ldn. Vi du 0.4. M = {1, 2}. L&p tét cd cdc chinh hop lap chap 3 cha 2 phan tir da cho. Gidi : . {LLU £1, 1,24 412,24 (12,1) (2, 1, 1}, (2,1, 2), (2,2, 4}, (22,23 nghia la co 2) = 8 chinh hgp lap chap 3 khéc nhau cia 2 phan ti da cho. Bin I 03. 86 ofc chinh hop lip chp k Khe nha cian pis 6 cho bang n". : 6 oft ‘9 Vi du 0.5. C6 bao nhieu céch phan ngdu nhien 12 tang phdm cho 3 nguéi. Gidi: Méi céch phan 12 tang phém cho 3 ngudi 1a mot chinh hop chap 12 cua 3. ~Vay s6 céch phan ng4u nhién 12 tang phdm cho ba ngudi ‘pang 3. | 03. TOHQP Cho tap hop M gémcon phan ti. Dinh nghia 0.4, Mot tap con (khong ké thé tx) gém k phan tir (k Chakb"*. k=0 Ching minh céng thite nay bing quy nap. Viée ching minh cong thic nay dugc xem nhu bai tap. X6t cdc trudng hop dac biét. ‘ Vi du 0.9. Chitng minh rang : a ao= Dep *ck k=0 a b) "= > ck k=0 i ¥ 4. 5. Gidi : 1 a) Tir cng thite (a + b)"= 7 Chakb™-*, dat a=1,b=—- 1 tacé: k=0 a o= Yeprtck. k=0 a b) Laya=b=1tacé:2°= ck. k=0 Bal tan chuong 0 Ching minh rang : a) Ch = cho, b) chy = chlect Chiing minh rang : che Fick, cok k=0 Tim n ti cdc phuong trinh : Pt aC =45; _ b+) = = 60; oy Ch =c? a1 a) Cé may cach phan phdi ngdu nhién 20 tang phdm cho 4 ngudi. b) C6 may cach phan phéi ngdu nhién 20 tang phdm cho 4 ngudi sao cho ngudi thi nhat cé ding 3 tang phdm. c) Cé may cach phan phéi ngdu nhién 20 tang phaém cho 4 ngudi sao cho méi ngudi cé 5 tang phdm. Trén mat phng c6 20 diém (khéng cé 3 diém nao cing nim ten mot dudng thing). Qua mi cap diém ta vé dugc mot dutmg thing. Hoi 6 bao nhiéu dugng thang nh vay. Mot hoc sinh phai thi 4 mén trong 10 ngay (méi ngay thi mot mén). C6 may cach lap chuong trinh thi. 7. C6 bao nhiéu sé khée nhau gém 5 chit sO (chd s6 dau tién khac khéng) dug lap tir céc chit s6 tir 0 dén 9? 8. Cé may céch lap mot hoi déng g6m 3 ngudi lay trong sé 4 cap vo chéng néu: a) Trong h6i déng cé thé tham gia méi m6t trong 8 ngudi trén. b} Trong hoi déng phi cé hai n& mot nam. 9. Cc sé 1, 2..., n lap thanh mét hang ngang. Héi cé may cdch sap xép sao cho; a) Hai chit s6 1 va 2 ditng canh nhau ; b) Ba chit s6 1, 2 va 3 dig canh nhau. 10. Trong hop cé 100 san phdm gém cé 90 san phdm t6t va 10 phé phadm. Hai : a) Cé bao nhiéu cdch lay 10 san phdm tir hop gdm 100 san phdm. b) Cé bao nhiéu kha nang lay tir 100 sn phdm ra 10 san phdm trong d6 c6 8 sin phdm tt va 2 phé phdm. 11. Ti thanh phé A cé ba con dung di dén thinh phé B va tir B cé 2 con dudng di tdi thanh phé C. H6i c6 may cach di tit A dén C (phai qua B). 12. Trén mét ving tron cé 12 diém. Cé may cach vé day cung 6 cdc mut 1a cdc diém da cho. Cé may tam gidc nhan cdc diém 1a cdc dinh. 13. Phan ngu nhién 12 hanh khéch lén 3 toa tau. a) C6 may cdch phan ngiu nhién 12 hanh khéch lén 3 toa tu. b) Cé may cach phan ngdu nhién 12 hanh khdch lén 3 toa tau ma toa thit nhat cé ding 4 hanh khdch. c) C6 may cdch phan ngdu nhién 12 hinh khéch lén 3 toa tiu ma méi toa cé 4 hanh khach. 14. Mot 16 hang cé 12 san phdm trong “46 c6 8 san phdm tét va 4 phé phim. a) Cé may cach lay ngdu nhién 4 sin phdm trong 12 sin phdm dé. b) C6 may cach lay ngdu nhién 4 sin phém trong 12 sin phdm, trong 46 c6 3 sAn phdm t6t va 1 phé phém. 10 m oe & Se 3. Tra lw) bal tap chuong 0 og ot ML cre a) Khai trién SS Gr aa _ Tit d6 rit ra két lugn. nt (n+)! ewi +G-pi@—r+D! “Tin+1—1)! b) C,+Crt = =Cuy Keét qua thu duge bang cach khai wién hai vé cha dang thitc sau : a+) eae my” x ch ro > > CH Ci tt r=0 1=0 k=0 Tir dé ta suy ra dang thie phai chimg minh. ! - a) Tu C2 = 45 suy ra aya) * see? - 45, suy ran = 10. PB b) —- = 6n = 60. Vayn= 10. OH o) Ta C8 = CP ta suy ra 12a — 12)! = 8l(n — 8)! . Vay n = 20. a) ee (chinh 1a sé cae chinh hep lap chap 20 celia 4). b) Cy x 37 ¢) Chg x Ci, x Co x a Hai didm ta vé duge mot dutng thang. Vay 30 cdc dutng thing khdc nhau bang sé cdc 16 hop chap 2 cha 20, nghia la c6 C3, dudng thing. C3y = 190. Méi chuong trinh thi J& 1 chinh hgp khong lap chap 4 cba 10. Vay 86 ! cach lap chutong trinh thi la: PA = wae 5040 Ply -P5 it 92th age 65 8. a) Cg = 56; b) C2 x Ch = 24. 9, a)(n—-1)! b) (n- 2)! 10. a) Ci9o b) C8y x Cio- 11. C6 2.3 = 6 cach di tit A dén C qua B. 12, $6 day cung vé duge 1a C3, va sO tam gidc IA Chp. 13. a)3"7: b) ch x25 o) Ch x C$ x Ch. 14. a) Cis b) CRx C4. 12 Chuong I BIEN CO NGAU NHIEN VA XAC SUAT Nhdng n6i dung chinh ca chuong : “ Khai niém bith co'ngdu nhién vé xéc suai. * Quy tic tinh xdc sudt cia ting céc bién co. * Nic sudt cé diéu kién, cong thie xdc suat cia mot tich cdc bith cé * Sy d6c lip cic bith c6; cia cdc phép thik. * Cong thite xd¢ sudt nhj thie. Nhung kién thie chudn bj hoc chwong nay: * Mot s0'vah dé vé tap hop va gidi tich t6 hop. 1.1.M0 BAU Trong nhiéu trudng hop, viéc lap lai mot thi nghiém voi nhiing diéu kién bén ngoai gidng hét nhau nhung khong dan tdi ciing mét két qua. Vi du 1.1. Khi gieo ngdu nhién mot déng tién, ta khong thé dodn truéc duoc két qua 1A mat s4p hay mat ngita xuat hién. Vi du 1.2. Khi bin mét vién dan vio bia, ta khong dodn trudc duge vién dan tring bia hay khong trang bia. Vay hién tugng ma khi biét cdc diéu kign ban dau cia mot thi nghiém khéng dit xdc dinh két qua cha né thi ta goi hién wong dé 1a hién tugng ngdu nhién. Rét nhiéu hién tugng trong sinh hoc, kinh té, ky thuat 14 cde hign tugng ngdu nhién (cdc quy luat cba Men den 1a mét vi dy quan trong). Tat ca cdc phép do ludng déu chifa dung sai sé ngdu nhién. Viéc nghién ctu mét 64m déng dua vio mét mau véi kich thuéc han ché cing chita dung sai sO ngdu nhién, Boi vi mau khong phdi 1a hinh anh chinh xéc ca mot dam dong ; thanh phan cia mau phy thudc vao viéc chon ngau nhién céc c thé trong dam déng. Viée nghién ctu cdc hé théng nhing hién tugng ngau nhién dé tir do rit ra cdc quy luat ngdu nhién, dé la myc tiéu cha mon x4c sudt va thong ké ton hoc. Trong cdc nganh khoa hoc thytc nghiém nhw vat ly, hod hoc, sinh hoc, nong, lam nghiép, thuy, hai sin, gido duc, x4 hdi hoc, kinh té hoe, ... déu sit dung tich cuc cdc mo hinh x4c suat va thong ké toan hgc. 13 1.2. BIEN CO NGAU NHIEN 1.2.1. Phép thi? ngdu nhién Phép thir ngdu nhién la mé6t khai niém co bin khong dinh nghia. Ta c6 thé mé td nh sau: Phép thir ngdu nhién 1a sw thyc hién mot nhém cdc diéu kien xdc dinh va cé thé duoc lap lai nhiéu lan. Két qua cia né ta khong dodn dinh duge truéc. Ta ky hiéu phép thir bing chit G. Cac vi du vé phép thit: : — Gieo mét lan con xtic x4c duoc xem nhu tién hanh mét phép thir “Gieo xc xéc". Két qua cia phép thir nay 1a tap hop Q = {B,, By, Bs, By, Bs, Bg }, B; 1a su kién mat trén cua con xc xdc cé i ch4m. ~ Viéc lai gidng bd A véi gidng bo B 1a mot phép thir "lai con bd A vdi B". — Gieo mét hat dau tong duoc xem nhv tién hanh mot phép thir "gieo hat dau tuwong”. Két qua cia phép thir nay 14 m6t tap hop Q = {nay mdm, khong nay mim}, ~ Mot ba me sinh mot con duge xem nhv tién hanh thir m6t phép thir “ba mé sinh mot con”. Két qua cia phép thir nay 1a tap hop Q = {Trai, gai}. ~ Kiém tra mot hoc sinh vé mot mén hoc nao dé cling duge xem nhu tién hanh mot phép thit "Kiémr tra mot hoc sinh”. Két qua cia phép thir nay la tap hop Q = (Dat, khong dat}.v.v... Vay méi phép thir G tuong tmg voi mot khong Bian bien cé so cap Q, cdc két qua loat trv nhau cia phép thir 1a phan tir cha O, 1.2.2, Bién c6 ngdu nhién Trong két qua cha phép thir, dic trung dinh tinh cla két qua duge goi la bién c6 ngdu nhién ; dac trung dinh long cha két qua cia phép thir duge goi 1a bién ngdu nhién. Tro vé phép thir "Ba me sinh mot con", dac trung dinh tinh cha két qua cada phép thir 14 con trai hodc con gai, ta thuéng goi Ia bién cé sinh con trai hay bién cé sinh con gai. Con X 1a sé con trai trong mét lan sinh mot con 1a bién ngau nhién, ~ Bién cd ngdu nhién lién két v6i phép thir G ta su kién 6 thé xy ra hay khong xay ra tuy thudc vao két qua cia phép thi G. Ky hieu bién co ng4u nhién bang chit in hoa A,B,C... — Bién c6 so cap Ja su kién xay ra khi va chi khi cé mot két qua cu thé trong sé nhimg két qua loai trit nhau cia phép thir G. Ky hiéu 1a a. 14 sf Seg, 8 ~ Tap tat ca cdc bién cé so cap tuong tng v6i phép thir G duge goi 1A khong gian bién c6 so cap (hodc khong gian miu) — ky hiu la Q. — Sir kign khong x4y ra trong mét phép thir duge goi 1a bién c6 khong va ky higu 1a @. = Su kién nhat dinh xay ra trong mot phép thir duge goi 1a bién cd chac chan, ky hiéu la Q. Bién cé che chin gém t&t ca cfc bign c6 so cap. Ta thutng coi né 14 khéng gian bign c6 so cap. Vi du 1.3. Mot ba me sinh 1 con. Ky hiéu A 1a bién c6 sinh con trai, B 1a bin cé sinh con gai. Khong gian bién c6 so cp Q = {A, B}, com A, B déu 1a bién cé so cap. Vi du 1.4, Gieo mét lan con xtic xc. Goi B, 14 bién c6 "Mat trén cla is 16 . Khéng gian bign c6 so cp 2 = {B,, Bo, Bs, By Bs. Bg t- Céc B,, By ..., Bg la nhimg bign cd so cap. Moi bién c6 so cap déu 1a bién c6 ngdu nhién. Ngugc lai bin c6 ngdu nhién néi chung khong la bin c6 so cap. Vi du 1.5, Goi A 1a bién c6 "Mat trén con xtc xc c6 s6 cham La s6 chin". Ta thay A = (Bp, By, Bg }- ‘ 1.2.3. Quan hé giifa cae bién of ~ Bién cé A duge goi 1A kéo theo bién cd B néu su xay ra cla A kéo theo su xay ra cia B va ky higu A CB. Vidu 1.6. B, = Bién cé “Mat trén cia con xuic xac c6 1 chim" B = Bién c6 "Mat trén cha con xtic xc 6 s6 cham 1a sé 1é". Nghia 1a B = (B,, By, Bs }.- Ta thay : B, < B, nghia 14 B, kéo theo B. — Hai bin c6 A va B dito goi 1a bing nhau néu A kéo theo BvaB kéo theo A va ky hiéu A = B. nghialAA=Bo ACBE&BCA. né c6 i cham — Cac bién c6 khong déng thoi xay ra néu sit xudt hien cla mot trong ching loai trit su xudt hign cla nhing bién cd khdc trong cing mot phép thir. 15

You might also like