i cng v kim lo i

Bin so n H Ch Tu n - H Y H N i

M C TIU C A CHNG
1. Ki n th c Bi t: - V tr c a cc nguyn t kim lo i trong b ng tu n hon - Tnh ch t v ng d ng c a h p kim - M t s khi ni m trong chng: c p oxi ha kh , pin i n ha, su t i n ng chu n c a pin i n ha, th i n c c chu n c a kim lo i, s i n phn (cc ph n ng ha h c x y ra cc i n c c) Hi u: - Gi i thch c nh ng tnh ch t v t l, tnh ch t ha h c chung c a kim lo i. D n ra c nh ng v d minh h a v vi t cc PTHH - ngha c a dy i n ha chu n c a kim lo i: + Xc nh chi u c a ph n ng gi a ch t oxi ha v ch t kh trong hai c p oxi ha kh + Xc nh xu t i n ng chu n c a pin i n ha - Cc ph n ng ha h c x y ra trn cc i n c c c a pin i n ha khi ho t ng v c a qu trnh i n phn ch t i n li - i u ki n, b n ch t c a s n mn i n ha v cc bi n php phng, ch ng n mn kim lo i - Hi u c cc phng php i u ch nh ng kim lo i c th (kim lo i c tnh kh m nh, trung bnh, y u) 2. K nng - Bi t v n d ng dy i n ha chu n c a kim lo i : + Xt chi u c a ph n ng ha h c gi a ch t oxi ha v ch t kh trong hai c p oxi ha kh c a kim lo i + So snh tnh kh , tnh oxi ha c a cc c p oxi kh + Tnh su t i n ng chu n c a pin i n ha - Bi t tnh ton kh i l ng, l ng ch t lin quan v i qu trnh i n phn (tnh ton theo phng trnh i n phn v tnh ton theo s v n d ng nh lu t Faraday) - Th c hi n c nh ng th nghi m ch ng minh tnh ch t c a kim lo i, th nghi m v pin i n ha v s i n phn, nh ng th nghi m v n mn kim lo i v ch ng n mn kim lo i KIM LO I V H P KIM A KIM LO I I V TR C A KIM LO I TRONG B NG TU N HON - Nhm IA (tr H), nhm IIA: cc kim lo i ny l nh ng nguyn t s - Nhm IIIA (tr B), m t ph n c a cc nhm IVA, VA, VIA: cc kim lo i ny l nh ng nguyn t p - Cc nhm B (t IB n VIIIB): cc kim lo i chuy n ti p, chng l nh ng nguyn t d - H lantan v actini (x p ring thnh hai hng cu i b ng): cc kim lo i thu c hai h ny l nh ng nguyn t f * Nh n xt: a s cc nguyn t ha h c bi t l nguyn t kim lo i (trn 80 %) http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m

II C U T O V LIN K T TRONG TINH TH KIM LO I 1. C u t o nguyn t kim lo i - H u h t cc nguyn t kim lo i c 1, 2 ho c 3 electron l p ngoi cng - Bn knh nguyn t c a cc nguyn t kim lo i ( pha d i, bn tri b ng tu n hon) nhn chung l n hn bn knh nguyn t cc nguyn t phi kim ( pha trn, bn ph i b ng tu n hon) 2. C u t o m ng tinh th kim lo i (SGK l p 10 trang 91) C ba ki u m ng tinh th kim lo i c trng l l p phng tm kh i, l p phng tm di n v l c phng

3. Lin k t kim lo i L lin k t ha h c hnh thnh b i l c ht tnh i n gi a ion dng kim lo i n m cc nt m ng tinh th v cc electron t do di chuy n trong ton b m ng l i tinh th kim lo i Ion dng kim lo i

Ht nhau III TNH CH T V T L C A KIM LO I

http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m

1. Tnh ch t chung Kim lo i c nh ng tnh ch t v t l chung l: tnh d o, tnh d n i n, tnh d n nhi t v nh kim a) Tnh d o: cc l p m ng tinh th kim lo i khi tr t ln nhau v n lin k t c v i nhau nh l c ht tnh i n c a cc electron t do v i cc cation kim lo i. Nh ng kim lo i c tnh d o cao l Au, Ag, Al, Cu, Zn

b) Tnh d n i n: nh cc electron t do c th chuy n d i thnh dng c h ng d i tc d ng c a i n tr ng. Ni chung nhi t c a kim lo i cng cao th tnh d n i n c a kim lo i cng gi m. Kim lo i d n i n t t nh t l Ag, ti p sau l Cu, Au, Al, Fe c) Tnh d n nhi t: nh s chuy n ng c a cc electron t do mang nng l ng ( ng nng) t vng c nhi t cao n vng c nhi t th p c a kim lo i. Ni chung kim lo i no d n i n t t th d n nhi t t t d) nh kim: nh cc electron t do c kh nng ph n x t t nh sng kh ki n (nh sng nhn th y) Tm l i: nh ng tnh ch t v t l chung c a kim lo i nh trn ch y u do cc electron t do trong kim lo i gy ra 2. Tnh ch t ring a) Kh i l ng ring: ph thu c vo kh i l ng nguyn t , bn knh nguyn t v ki u c u trc m ng tinh th . Li l kim lo i c kh i l ng ring nh nh t (d = 0,5 g/cm3) v osimi (Os) c kh i l ng ring l n nh t (d = 22,6 g/cm3). Cc kim lo i c kh i l ng ring nh hn 5 g/cm3 c g i l kim lo i nh (nh Na, K, Mg, Al) v l n hn 5 g/cm3 c g i l kim lo i n ng (nh Fe, Zn, Pb, Cu, Ag, Au) b) Nhi t nng ch y: ph thu c ch y u vo b n lin k t kim lo i. Kim lo i c nhi t nng ch y th p nh t l Hg (39oC, i u ki n th ng t n t i tr ng thi l ng) v kim lo i c nhi t nng ch y cao nh t l W (vonfam, 3410oC) c) Tnh c ng: ph thu c ch y u vo b n lin k t kim lo i. Kim lo i m m nh t l nhm kim lo i ki m (nh Na, Kdo bn knh l n, c u trc r ng nn lin k t kim lo i km b n) v c nh ng kim lo i r t c ng khng th da c (nh W, Cr) IV TNH CH T HA H C CHUNG C A KIM LO I Tnh ch t c trng c a kim lo i l tnh kh (nguyn t kim lo i d b oxi ha thnh ion dng): M Mn+ + ne 1. Tc d ng v i phi kim

http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m

H u h t cc kim lo i kh c phi kim i n hnh thnh ion m V d : 4Al + 3O2 2Fe + 3Cl2 Hg + S HgS 2. Tc d ng v i axit a) i v i dung d ch HCl, H2SO4 long: M + nH+ Mn+ + n/2H2 (M ng tr c hiro trong dy th i n c c chu n) b) i v i H2SO4 c, HNO3 (axit c tnh oxi ha m nh): - Kim lo i th hi n nhi u s oxi ha khc nhau khi ph n ng v i H2SO4 c, HNO3 s t s oxi ha cao nh t - H u h t cc kim lo i ph n ng c v i H2SO4 c nng (tr Pt, Au) v H2SO4 c ngu i (tr Pt, Au, Fe, Al, Cr), khi S+6 trong H2SO4 b kh thnh S+4 (SO2) ; So ho c S-2 (H2S) - H u h t cc kim lo i ph n ng c v i HNO3 c nng (tr Pt, Au) v HNO3 c ngu i (tr Pt, Au, Fe, Al, Cr), khi N+5 trong HNO3 b kh thnh N+4 (NO2) - H u h t cc kim lo i ph n ng c v i HNO3 long (tr Pt, Au), khi N+5 trong HNO3 b kh thnh N+2 (NO) ; N+1 (N2O) ; No (N2) ho c N-3 (NH4+) - Cc kim lo i c tnh kh cng m nh th ng cho s n ph m kh c s oxi ha cng th p. Cc kim lo i nh Na, Ks gy n khi ti p xc v i cc dung d ch axit V d : 2Fe + 6H2SO4 ( c) Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O 2Al2O3 2FeCl3

4MgSO4 + H2S + 4H2O 4Mg + 5H2SO4 ( c) Cu + 4HNO3 ( c) Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O 3Cu + 8HNO3 (long) 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O 3. Tc d ng v i dung d ch mu i - i u ki n kim lo i M y c kim lo i X ra kh i dung d ch mu i c a n: + M ng tr c X trong dy th i n c c chu n + C M v X u khng tc d ng c v i n c i u ki n th ng + Mu i tham gia ph n ng v mu i t o thnh ph i l mu i tan: xM (r) + nXx+ (dd) xMn+ (dd) + nX (r) - Kh i l ng ch t r n tng: m = mX t o ra mM tan - Kh i l ng ch t r n gi m: m = mM tan mX t o ra - H n h p cc kim lo i ph n ng v i h n h p dung d ch mu i theo th t u tin: kim lo i kh m nh nh t tc d ng v i cation oxi ha m nh nh t t o ra kim lo i kh y u nh t v cation oxi ha y u nh t - V i nhi u anion c tnh oxi ha m nh nh NO3-, MnO4-,th kim lo i M s kh cc anion trong mi tr ng axit (ho c baz) V d : - Khi cho Zn vo dung d ch CuSO4 ta th y l p b m t thanh k m d n chuy n qua mu v mu xanh c a dung d ch b nh t d n do ph n ng: Zn + CuSO4 ZnSO4 + Cu - Khi cho kim lo i ki m Na vo dung d ch CuSO4 ta th y c s i b t kh khng mu v xu t hi n k t t a keo xanh do cc ph n ng: Na + H2O NaOH + 1/2H2 v CuSO4 + 2NaOH Cu(OH)2 + Na2SO4 - Khi cho b t Cu vo dung d ch Cu(NO3)2 c vi gi t HCl ta th y c kh khng mu thot ra v ha nu trong khng kh do ph n ng: 3Cu + Cu(NO3)2 + 8HCl 4CuCl2 + 2NO + 4H2O http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m

4. Tc d ng v i n c - Cc kim lo i m nh nh Li, Na, K, Ca, Sr, Bakh n c d dng nhi t th ng theo ph n ng: M + nH2O M(OH)n + n/2H2. Kim lo i Mg tan r t ch m v Al ch tan khi d ng h n h ng (h p kim c a Al v Hg) - Cc kim lo i trung bnh nh Mg, Al, Zn, Feph n ng c v i hi n c nhi t cao t o oxit kim lo i v hiro V d : Mg + H2O(h) 3Fe + 4H2O(h) MgO + H2 Fe3O4 + 4H2 nhi t cao

Fe + H2O(h) FeO + H2 - Cc kim lo i c tnh kh y u nh Cu, Ag, Hgkhng kh c n c d 5. Tc d ng v i dung d ch ki m

Cc kim lo i m hiroxit c a chng c tnh l ng tnh nh Al, Zn, Be, Sn, Pbtc d ng c v i dung d ch ki m ( c). Trong cc ph n ng ny, kim lo i ng vai tr l ch t kh , H2O l ch t oxi ha v baz lm mi tr ng cho ph n ng V d : ph n ng c a Al v i dung d ch NaOH c hi u l ph n ng c a Al v i n c trong mi tr ng ki m v g m hai qu trnh: 2Al + 6H2O 2Al(OH)3 + 3H2 Al(OH)3 + NaOH Na[Al(OH)4] C ng hai phng trnh trn ta c m t phng trnh: 2Al + 6H2O + 2NaOH 2Na[Al(OH)4] + 3H2 6. Tc d ng v i oxit kim lo i Cc kim lo i m nh kh c cc oxit kim lo i y u hn V d : 2Al + Fe2O3 B H P KIM I NH NGHA, C U T O TINH TH C A H P KIM 1. nh ngha H p kim l v t li u kim lo i c ch a m t kim lo i c b n v m t s kim lo i ho c phi kim khc V d : Thp l h p kim c a s t v i cacbon v m t s nguyn t khc. uyra l h p kim c a nhm v i ng, magie, mangan, silic 2. C u t o tinh th c a h p kim H p kim c c u t o tinh th . C cc lo i tinh th sau: tinh th h n h p, tinh th dung d ch r n v tinh th h p ch t ha h c a) Tinh th h n h p: - C ngu n g c t khi h n h p cc n ch t trong h p kim tr ng thi l ng. tr ng thi ny, cc n ch t khng tan vo nhau v cng khng tc d ng ha h c v i nhau - Cc n ch t tham gia h p kim c tnh ch t ha h c v ki u m ng tinh th khng khc nhau nhi u, nhng kch th c cc ion khc nhau. V d : h p kim Cd Bi, h p kim Sn Pb - Ki u lin k t ha h c ch y u l lin k t kim lo i - Th ng c nhi t nng ch y th p http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m 2Fe + Al2O3 nhi t cao thnh kim lo i

b) Tinh th dung d ch r n: - C ngu n g c t h n h p cc n ch t trong h p kim tr ng thi l ng. tr ng thi ny, cc n ch t trong h n h p tan vo nhau khng theo m t t l no nh t nh, ta c dung d ch l ng. nhi t th p hn, dung d ch l ng chuy n thnh dung d ch r n - Cc n ch t tham gia h p kim c ki u m ng tinh th gi ng nhau, tnh ch t ha h c tng t v kch th c cc ion khng khc nhau nhi u. V d : h p kim Au Ag, h p kim Fe Mn - Ki u lin k t ha h c ch y u l lin k t kim lo i c) Tinh th h p ch t ha h c: - C ngu n g c t khi h p kim tr ng thi l ng. tr ng thi ny, n u cc n ch t tham gia h p kim c ki u m ng tinh th khc nhau , tnh ch t ha h c khc nhau v kch th c cc ion khc nhau r r t th gi a nh ng n ch t ny s t o ra h p ch t ha h c - Khi h p kim chuy n sang tr ng thi r n, ta c nh ng tinh th h p ch t ha h c. V d tinh th h p ch t ha h c Mg2Pb, AuZn, AuZn3, AuZn5, Al4C3 - Ki u lin k t ha h c l lin k t c ng ha tr

II TNH CH T C A H P KIM 1. Tnh ch t ha h c C tnh ch t ha h c tng t c a cc n ch t tham gia t o thnh h p kim 2. Tnh ch t v t l - Tnh ch t v t l v tnh ch t c h c c a h p kim khc nhi u so v i tnh ch t c a cc n ch t - C tnh d n i n, d n nhi t, tnh d o v nh kim do trong h p kim c cc electron t do - Tnh d n i n, d n nhi t c a h p kim gi m so v i kim lo i thnh ph n do m t electron t do trong h p kim gi m i r r t - C c ng cao hn so v i cc kim lo i thnh ph n do c s thay i v c u t o m ng tinh th , thay i v thnh ph n c a ion trong m ng tinh th - C r t nhi u h p kim khc nhau c ch t o c ha tnh, c tnh v l tnh u th nh khng g , c ng cao, ch u nhi t t t, ch u ma st t t V d : - Hp kim khng b n mn: FeCrMn (thp inoc) http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m

- H p kim siu c ng: WCo, CoCrWFe, - H p kim c nhi t nng ch y th p: Sn Pb (thi c hn nng ch y - H p kim nh , c ng v b n: AlSi, AlCuMnMg III NG D NG C A H P KIM

210oC),

- Do c tnh ch t ha h c, v t l, c h c r t qu nn h p kim c s d ng r ng ri trong cc ngnh kinh t qu c dn - C nh ng h p kim tr v i axit, baz v cc ha ch t khc dng ch t o cc my mc, thi t b dng trong nh my s n xu t ha ch t - C h p kim ch u nhi t cao, ch u ma st m nh dng lm ng x trong ng c ph n l c - C h p kim c nhi t nng ch y r t th p dng ch t o gin ng d n n c ch a chy t ng

***************************************

S n mn kim lo i

I KHI NI M n mn kim lo i l s ph h y kim lo i ho c h p kim do tc d ng c a cc ch t trong mi tr ng M Mn+ + ne II HAI D NG N MN KIM LO I Cn c vo mi tr ng v c ch c a s n mn kim lo i, ng i ta phn thnh hai d ng chnh: n mn ha h c v n mn i n ha 1. n mn ha h c

- n mn ha h c l qu trnh oxi ha kh , trong kim lo i ph n ng tr c ti p v i cc ch t oxi ha trong mi tr ng (cc electron c a kim lo i c chuy n tr c ti p n cc ch t trong mi tr ng) v khng c xu t hi n dng i n - n mn ha h c th ng x y ra nh ng b ph n c a thi t b l t ho c nh ng thi t b th ng xuyn ti p xc v i hi n c v kh oxiV d : 3Fe + 4H2O 2Fe + 3Cl2 3Fe + 2O2 2. n mn i n ha h c http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m Fe3O4 + 4H2 2FeCl3 Fe3O4

n mn i n ha h c l lo i n mn kim lo i ph bi n v nghim tr ng nh t trong t nhin a) Khi ni m v n mn i n ha h c: Rt dung d ch H2SO4 long vo c c th y tinh r i c m hai thanh kim lo i khc nhau, v d m t thanh Zn v m t thanh Cu vo c c. N i hai thanh kim lo i b ng m t dy d n c m c n i ti p v i m t i n k Hi n t ng: - Khi cha n i dy d n, thanh Zn b ha tan v b t Hiro thot ra b m t thanh Zn - Khi n i dy d n, thanh Zn b n mn nhanh chng trong dung d ch i n li, kim i n k b l ch, b t kh H2 thot ra c thanh Cu Gi i thch: - Khi cha n i dy d n, Zn b n mn ha h c do ph n ng: Zn + 2H+ Zn2+ + H2 nn b t kh H2 sinh ra trn b m t thanh Zn - Khi n i hai thanh Cu v Zn b ng m t dy d n, m t pin i n ha Zn Cu c hnh thnh (pin Vn-ta), trong Zn ng vai tr c c m. Cc electron di chuy n t c c m (Zn) n c c dng (Cu) t o ra dng i n m t chi u lm kim i n k b l ch v lm tng m t electron trn thanh Cu. Nh m t ph n H+ n nh n electron trn thanh Cu v b kh thnh H2 lm s i b t kh trn thanh Cu: 2H+ + 2e H2 - Ph n ng i n ha chung x y ra trong pin: Zn + 2H+ Zn2+ + H2 V y n mn i n ha h c l qu trnh oxi ha kh , trong kim lo i b n mn do tc d ng c a dung d ch ch t i n li v c s xu t hi n dng i n b) i u ki n x y ra n mn i n ha h c: ng th i c 3 i u ki n sau: - Cc i n c c ph i khc nhau v b n ch t. C th l c p hai kim lo i khc nhau, kim lo i phi kim hay kim lo i h p ch t. Kim lo i c th i n c c chu n nh hn l c c m - Cc i n c c ph i ti p xc tr c ti p ho c gin ti p v i nhau qua dy d n - Cc i n c c cng ti p xc v i dung d ch ch t i n li c) n mn i n ha h c h p kim c a s t (gang, thp) trong khng kh m - Gang, thp l h p kim Fe C g m nh ng tinh th Fe ti p xc tr c ti p v i tinh th C (graphit) - Khng kh m c ch a H2O, CO2, O2t o ra l p dung d ch ch t i n li ph ln b m t gang, thp lm xu t hi n v s pin i n ha m Fe l c c m, C l c c dng

- c c m x y ra s oxi ha: Fe Fe2+ + 2e - c c dng x y ra s kh : 2H+ + 2e H2 v O2 + 2H2O + 4e 4OH- Ti p theo: Fe2+ + 2OH- Fe(OH)2 4Fe(OH)2 + O2(kk) + 2H2O 4Fe(OH)3 - Theo th i gian Fe(OH)3 s b m t n c t o ra g s t c thnh ph n ch y u l Fe2O3.xH2O III CH NG N MN KIM LO I 1. Phng php b o v b m t

http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m

Phng php b o v b m t l ph ln b m t kim lo i m t l p sn, d u m , ch t d o ho c trng, m b ng m t kim lo i khc. N u l p b o v b h, kim lo i s b n mn V d : S t ty l s t trng thi c dng lm h p ng th c ph m v thi c l kim lo i kh b oxi ha nhi t th ng, mng oxit thi c m ng v m n cng c tc d ng b o v thi c v thi c oxit khng c l i c mu tr ng b c kh p. Thi c l kim lo i m m, d b sy st. N u v t sy st su t i l p s t bn trong th s x y ra n mn i n ha h c, k t qu l s t b n mn nhanh

2. Phng php i n ha Phng php b o v i n ha l dng m t kim lo i c tnh kh m nh hn lm v t hi sinh b o v v t li u kim lo i. V t hi sinh v kim lo i c n b o v hnh thnh m t pin i n, trong v t hi sinh ng vai tr c c m v b n mn V d : b o v v tu bi n b ng thp, ng i ta g n ch t nh ng t m k m vo ph n v tu ngm trong n c bi n. V khi g n mi ng Zn ln v tu b ng thp s hnh thnh m t pin i n, ph n v tu b ng thp l c c dng, cc l Zn l c c m v b n mn theo c ch : - anot (c c m): Zn Zn2+ + 2e - catot (c c dng): 2H2O + O2 + 4e 4OHK t qu l v tu c b o v , Zn l v t hi sinh, n b n mn

http://ebook.here.vn - Th vi n Bi gi ng, thi tr c nghi m