CAC PHNG PHP XP HNG TN DNG DOANH NGHIP IN HNH TRN TH GII - PHN 1 ( Rating.com.vn - Friday 11.11.

11 10:49 pm ) Xp hng tn dng hay xp hng tn nhim l nhng kin nh gi v ri ro tn dng v cht lng tn dng, th hin kh nng v thin tr n (gc, li hoc c hai) ca i tng i vay p ng cc ngha v ti chnh mt cch y v ng hn thng qua h thng xp hng theo k hiu. Hin nay, trn th gii c hai phng php xp hng tn dng chnh l m hnh ton hc v phng php chuyn gia: 1. M hnh ton hc xp hng tn nhim doanh nghip Trc khi quyt nh nh gi tn nhim v c lng ri ro tn dng pht trin thnh nhng m hnh ton hc v thng k, vic cp tn dng hon ton da trn phng php xt on. Phng php ny s dng mi loi thng tin lin quan n khch hng m cc chuyn vin tn dng thy cn thit v dng cc phn on ch quan nh gi ri ro. Phng php xt on do vy c nhiu thiu st. u tin, phng php khng ng tin cy v n ph thuc vo cch thc ca mi ch n; th hai, quyt nh c th thay i t ngi ny sang ngi khc nn kh tranh lun v truyn th; th ba l khng th gii quyt vi s lng ln hoc phi duy tr mt h thng chuyn vin phn tch chi ph cao. V vy, khi c s pht trin ca khoa hc thng k, nhng phng php phn tch, phn lp v d bo nhanh chng c ng dng v b sung hiu qu cho phng php truyn thng, t lng ha cc ch tiu n d bo ri ro tn dng . Hin nay, cc ng dng thng k trong xp hng tn nhim li ang chuyn mnh t mc tiu ti thiu ha ri ro tn dng sang mc tiu ti a ha li nhun cho cc ch n (ch yu l cc ngn hng). 1.1. Ch s Z ca Edward I. Altman Ch s Z c xy dng bi Edward I. Altman (1968), i Hc New York, da vo vic nghin cu kh cng phu trn s lng ln cc cng ty khc nhau ti M. Ch s Z l cng c c c hai gii hc thut v thc hnh, cng nhn v s dng rng ri nht trn th gii. Mc d ch s Z c pht minh ti M, nhng hu ht cc nuc vn c th s dng vi tin cy kh cao nh Mexico, Indian... Ch s ny da trn phng php thng k vi cng c phn tch bit s a yu t (MDA). Ch s Z bao gm 5 t s X1, X2, X3, X4, X5:Ch s Z bao gm 5 t s X1, X2, X3, X4, X5: X1= Vn lun

chuyn Tng ti sn

Vn lun chuyn = ti sn ngn hn - n ngn hn Nhng khon thua l trong hot ng kinh doanh s lm gim t s X1

Li nhun gi X2 = li Tng ti sn

T s ny o lng li nhun gi li tch ly qua thi gian. S trng thnh ca cng ty cng c nh gi qua t s ny. Cc cng ty mi thnh lp thng c t s ny thp v cha c thi gian tch ly li nhun. Theo mt nghin cu ca Dun radstreet (1993), khong 5 cng ty ph sn ch hot ng trong 5 nm. ti

EBIT X3 = Tng sn

S tn ti v kh nng tr n ca cng ty sau cng u da trn kh nng to ra li nhun t cc ti sn ca n. V vy, t s ny, theo Atlman th hin tt hn cc thc o t sut sinh li.

Gi th trng ca vn c X4 = phn Gi s sch ca n

N = n ngn hn + n di hn Vn c phn = c phn thng + c phn u i T s ny cho bit gi tr ti sn ca cng ty st gim bao nhiu ln trc khi cng ty lm vo tnh trng mt kh nng thanh ton. y l mt phin bn c sa i ca mt trong cc bin c Fisher s dng khi nghin cu t sut sinh li ca tri phiu (1959). Nu t s ny thp hn 1 3 th xc sut cng ty ph sn l rt cao. i vi cng ty cha c phn ha th gi tr th trng c thay bng gi tr s sch ca vn c phn. Doanh thu Tng ti sn o lng kh nng qun tr ca cng ty to ra doanh thu trc sc p cnh tranh ca cc i th khc.

X5 =

T s ny c mc ngha thp nht trong m hnh nhng n l mt t s quan trng v gip kh nng phn bit ca m hnh c nng cao. X5 thay i trn mt khong rng i vi cc ngnh khc nhau v cc quc gia khc nhau.

Mt s nghin cu vo thp nin 196 ch ra rng t s dng tin trn n l t s rt tt d bo nhng do trong giai on ny, d liu v dng tin v khu hao ca cc doanh nghip khng nht qun nn ch s Z ca Altman khng bao gm cc t s c lin quan n dng tin. iu ny kh ph hp vi thc trng v thng tin ti chnh ca doanh nghip Vit Nam hin nay, hn na ch s Z c s dng hiu qu M (d bo chnh xc 95 i vi mu d liu) v nhiu nc khc th rt c th cng s thc hin tt ti Vit Nam trong lnh vc xp hng tn nhim hay d bo ph sn. T mt ch s Z ban u, Altman pht trin thm Z' v Z" c th p dng theo tng loi hnh ca doanh nghip: i vi doanh nghip c phn ho, ngnh sn sut: Z = 1.2X1 + 1.4X2 + 3.3X3 + 0.64X4 + 0.999X5

Nu Z >2.99: Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.8< Z <2.99: Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c ph sn Nu Z <1.8: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao.

i vi doanh nghip cha c phn ho, ngnh sn sut: Z' = 0.717X1 + 0.847X2 + 3.107X3 + 0.42X4 + 0.998X5

Nu Z' > 2.9: Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.23 < Z' < 2.9: Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c ph sn Nu Z' <1.23: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao.

i vi cc doanh nghip khc: Ch s Z" di y c th c dng cho hu ht cc ngnh, cc loi hnh doanh nghip. V s khc nhau kh ln ca X5 gia cc ngnh, nn X5 c a ra. Z" = 6.56X1 + 3.26X2 + 6.72X3 + 1.05X4

Nu Z" >2.6: Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.2 < Z" < 2.6: Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c

ph sn Nu Z <1.1: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao. cng ty cho

Ngoi tc dng cnh bo du hiu ph sn, Altman nghin cu trn 7 ra ch s Z" iu chnh: Z"iu chnh = 3.25 + Z" = 3.25 + 6.56X1 + 3.26X2 + 6.72X3 + 1. 5X4

Z" iu chnh c tng ng kh cao vi cc hng mc tn nhim tri phiu ca S P. Hm rng cc m hnh ton hc c th snh ngang vi phng php chuyn gia.

Ngun: Lm Minh Chnh (2007), "Dng ch s Z c tnh H s Tn Nhim" xem xt ch s Z hot ng nh th no i vi doanh nghip Vit Nam, tc gi ly v d v Cng ty c phn ng ch Tuyt ( T) - cng ty nim yt in hnh c nhiu triu chng ang trc ngng ph sn trong nm qua (Thng 7 2 8, Ngn hng Hng hi Vit Nam bt u gi thng bo n qu hn n T). T c phn ha t nm 1997 v l cng ty sn xut nn p dng cng thc:

V trong hai nm 2 6 v 2 7, cc c ng khng bit l

T b l, cng vi tnh

khng hiu qu ca th trng chng khon Vit Nam nn gi c phiu vn gia tng theo th trng. Nu gi th trng khng thay i g so vi nm 2 5 th ch s Z nm 2 6 v 2 7 ln lt l 1.64 v 1. 4, tc l ch s Z gim dn t 2.41 im (2 2) n -0.41 im (2 8).

T kt qu ny, cho thy, ch s Z phn nh gn st vi tnh trng thc t m T ang gnh chu v cng minh chng phn no tnh hu dng ca ch s Z ni ring v m hnh ton hc d bo ph sn ni chung ti Vit Nam. Tuy nhin, ng dng tt vo thc t th ch s Z hay cc m hnh nh lng phi c hiu chnh, c xy dng trn d liu ca cc doanh nghip Vit Nam, qua kim nh c th th hiu qu mi chnh thc c cng nhn v nng cao. 1.2. Ch s Zeta Zeta l mt ch s c Altman ci tin t ch s Z, Zeta lm vic tt vi d liu ti chnh ca cc cng ty sn xut v c bn l vi chnh xc hn 9 trc khi ph sn 1 nm v chnh xc trn 7 t nm th 5 tr i trc khi ph sn. V tnh c quyn ca m hnh nn Altman khng cng b mt cch y cc trng s ca m hnh m ch cung cp 7 bin s m hnh s dng: X1 = EBIT Tng ti sn

Tng ti sn khng bao gm cc li th thng mi v ti sn v hnh trong cc bin s ca Zeta. X2 = Mc n nh thu nhp

Ch tiu ny o lng sai s chu n trong xu hng ca X1 trong vng 5 n 1 nm. Ri ro kinh doanh thng c biu hin thng qua s dao ng ca thu nhp nn bin s ny t ra c hiu qu c bit.

n cnh , Altman cng nh gi thng tin cha ng trong mt vi bin s tng t o lng nhng ri ro c th xy ra i vi cng ty. Nhng bin s ny c ngha nhng n khng c a vo m hnh EBIT Li vay T s ny c chuyn sang thc o log c s 1 chu n ha v lm cho khc bit gia cc t s khng qu ln. Li vay bao gm li phi tr cho cc ti sn thu ngoi.

X3 =

Li nhun gi li Tng ti sn Ti sn lu ng X5 = Tng ti sn Vn c phn X6= thng Tng vn X4 =

Vn c phn thng c tnh bng gi tr th trng bnh qun trong thi gian 5 nm. Tng vn = Vn c phn thng + c phn u i + n + ti sn thu ngoi c vn ha.

X7 = Quy m (tng ti sn)

in s ny c iu chnh ty theo nhng thay i trong bo co ti chnh. Quy m ti sn cng c chuyn sang thc o log c s 1 chu n ha phn phi ca bin. M hnh ny c nhiu ngn hng cc nc p dng v pht trin thnh cc m hnh khc xp hng khch hng i vay nh m hnh mng n ron thn kinh (neural network), m hnh da trn mc tng gi th trng...

2. Phng php chuyn gia Nghin cu thc nghim ca ina Lehmann (2 3) vi 2 , quan st trong d liu tn dng doanh nghip va v nh ca c, nhm gii quyt vn m theo cch din t ca ng l: cc nhn t mm c tht s ci thin kh nng d bo ca h thng xp hng tn nhim ni b cc ngn hng m c x l da trn cc nhn t cng hay cha? Cc nhn t mm l cc thng tin nh tnh, cc iu chnh ch quan ca chuyn vin phn tch tn dng; cc nhn t cng l cc t s ti chnh v d liu ti khon thanh ton

ca cng ty vay n. Lehman so snh hai m hnh hi quy Logistic: mt khng bao gm cc nhn t mm, hai bao gm cc nhn t mm v kt qu cho thy cc nhn t mm tht s c th ci thin kh nng d bo mc tn nhim ca cc cng ty. V y cng l cch m cc t chc xp hng tn nhim hng u trn th gii ang s dng: kt hp cc nhn t mm vi cc nhn t cng. 2.1. Phng php xp hng tn nhim doanh nghip ca Fitch Fitch xp hng doanh nghip da trn phn tch nh tnh v phn tch nh lng. Phng php phn tch ca Fitch bao gm phn tch d liu ti chnh v hot ng kinh doanh ca doanh nghip trong khong thi gian t nht l 5 nm. Mc tiu ch yu trong cch tip cn ca Fitch l phn tch so snh m Fitch s dng nh gi sc mnh ca mi doanh nghip v ri ro kinh doanh trong mi quan h vi cc doanh nghip khc trong cng mt nhm cc doanh nghip tng ng. Thm vo , phn tch nhy cng c thc hin thng qua mt vi kch bn nh gi kh nng ca doanh nghip khi ng u vi nhng thay i trong mi trng kinh doanh. Mt nhn t xp hng then cht theo Fitch l tnh linh hot ti chnh m n da phn ln vo kh nng to ra dng tin t do t hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Phn tch nh tnh gm c phn tch ri ro ngnh, mi trng kinh doanh, v th ca doanh nghip trong ngnh, nng lc ca ban qun tr, phn tch k ton. Ri ro ngnh: Fitch xp hng tn nhim cc doanh nghip trong bi cnh chung ca ngnh m n hot ng. Nhng ngnh tng trng thp, cnh tranh mc cao, i h i vn ln, c tnh chu k hay khng n nh th ri ro vn c s ln hn cc ngnh n nh vi t i th cnh tranh, ro cn gia nhp ngnh cao, nhu cu c th d bo d dng. Mi trng kinh doanh: Fitch kho st t m nhng ri ro v c hi c th tc ng n ngnh t s thay i tp qun tiu dng, dn s, khoa hc k thut... V d, kt cu dn s ngy cng gi i cho thy mt s st gim trong trin vng ngnh bn l v mt s gia tng trin vng ca ngnh dch v ti chnh. V th cng ty: mt vi nhn t tc ng n nng lc cnh tranh ca doanh nghip nh v th ca doanh nghip trn th trng, s xut hin cc sn ph m thay th, kh nng mc c vi ngi mua v ngi bn. duy tr v th ca mnh cc cng ty phi da vo s a dng ha sn ph m, bn hng tri u khp cc khu vc, a dng ha khch hng v ngi cung ng, qun l tt chi ph sn xut.... V nng lc ca ban qun tr: cc nh gi v cht lng qun tr thng mang tnh ch quan do y l mt yu t nh tnh. Nn ngi ta thng thng qua cc ch tiu ti chnh lm thc o nng lc ban qun tr, iu ny s khch quan v d so snh hn. Fitch cng nh gi thnh tch ca ban qun tr thng qua kh nng to ra s hi ha v mi

mt trong doanh nghip, duy tr hiu qu hot ng kinh doanh v cng c v th cng ty trn th trng. V k ton: mc tiu ca phn tch k ton l nghin cu chnh sch k ton nh nguyn l k ton, phng php nh gi hng tn kho, phng php khu hao, nhn din thu nhp, cch x l ti sn v hnh v k ton ngoi bng. Sau iu chnh v trnh by li bo co ti chnh ca doanh nghip c th so snh vi cc cng ty khc, trnh xy ra tnh trng khc bit v chnh sch k ton. Phn tch nh lng Trong phn tch nh lng, Fitch nhn mnh n thc o dng tin ca thu nhp, cc khon m bo (coverage) v n b y. Dng tin t hot ng kinh doanh cung cp cho doanh nghip s m bo ri ro tn dng nhiu hn l t ngun ti tr bn ngoi. V Fitch quan tm ti phn tch xu hng ca mt nhm cc t s hn vic phn tch bt k mt t s ring l no. Fitch s dng mt cch a dng cc thc o nh lng v dng tin, thu nhp, n b y v cc khon m bo n nh gi ri ro tn dng. Fitch cng nhn mnh vai tr ca EBITDA - mt thc o quan trng v kh nng to ra thu nhp cha tnh n n b y ti chnh v c s dng ph bin trong qu trnh nh gi. Sau y l nhng thc o chnh m Fitch dng phn tch ri ro tn dng :

2.2. Phng php xp hng tn nhim doanh nghip ca S&P Cng nh Fitch, phng php xp hng ca S P bao gm c phn tch nh tnh v nh lng. S P cng tp trung nhiu vo phn tch dng tin v kh nng thanh ton trong qu kh. V phn tch kh nng sinh li, theo tiu chu n xp hng doanh nghip 2 6, l mt phn trong bc phn tch ri ro ti chnh ca doanh nghip nhng theo tiu chu n xp hng tn nhim doanh nghip 2 8, S P nhn mnh kh nng sinh li nh mt phn ca bc nh gi ri ro kinh doanh v nng lc cnh tranh. Trong quy trnh xp hng, S P khng phn loi theo tnh cht ca d liu m phn loi theo ri ro l ri ro kinh doanh v ri ro ti chnh.

Ri ro kinh doanh bao gm ri ro ngnh, kh nng cnh tranh v th doanh nghip trong ngnh li th kinh t, kh nng sinh li trong s so snh vi cc doanh nghip khc trong nhm tng ng. S P nhn mnh nhn t chnh trong ri ro kinh doanh l kh nng cnh tranh ca doanh nghip. V cc vn phn tch trong ri ro kinh doanh hay trong phn tch nh tnh ca Fitch, S P v Moody's hu ht l ging nhau nn s khng c nhc li. Ri ro ti chnh gm phn tch chnh sch ti chnh, chnh sch v thng tin k ton, kh nng p ng ca dng tin, cu trc vn, kh nng thanh ton ngn hn. nh gi kh nng tr n, S P a ra mt s t s chnh phn tch:

2.3. Phng php xp hng tn nhim doanh nghip ca Moody's

Moody's thit lp 11 t s chung nht s dng trong phn tch so snh, cc t s ny c Moody's ng dng rng ri nhng quc gia khc nhau, nhng ngnh khc nhau v c cc bo co xp hng tn nhimdoanh nghip. Tuy nhin, trong quy trnh c th, Moody's c th xem xt bt hoc thm vo cc ch tiu cho ph hp vi tng ngnh ring bit. 11 t s thng c Moody's s dng gm:

3. Kt lun Nhn chung, cc t chc xp hng tn nhim hng u trn th gii gm Fitch, S P, Moody's s dng ch yu phng php chuyn gia, nh gi mt cch ton din v nn kinh t, ngnh v cng ty. Vi ch tiu phi ti chnh c n lc lng ha ti a, ch tiu ti chnh c tnh ton sau khi d liu iu chnh c th so snh vi cc doanh

nghip tng ng hoc cc doanh nghip trong ngnh. H cng ch trng xem xt cc nhm t s hn bt k t s ring l no v thin v nh gi dng tin thc cht m doanh nghip to ra c vi dng tin m doanh nghip phi chi tr. Tuy nhin, d s dng phng php no, m hnh ton hc hay phng php chuyn gia, mi h thng xp hng tn nhim u c mt s khuyt im nht nh. Nu nh phng php nh lng cn s h tr ca cc nhn t mm th phng php chuyn gia, t thn cha ng ri ro do yu t ch quan trong xp hng, chc chn 1 v kh nng tr n ca doanh nghip l iu khng th lm c. Koresh Galil (2 3) kho st 2631 hng mc tn nhim tri phiu ca S P trong giai on 1983 - 1993, kt lun rng: phn loi S P khng cung cp thng tin ri ro tn dng ; khc bit gia hng mc tn nhim chnh v cc hng mc tn nhim ph ca S P khng c ngha thng k; cc hng mc tn nhim ph thm ch khng ng u vi ri ro tn dng

PHUONG PHAP TINH DIEM TIN DUNG CUA MOODYS Moody's xp hng cc doanh nghip trong ngnh bn l da trn 6 nhn t chnh, trong bao gm 16 nhn t ph. T trng cc nhn t ph c cc chuyn gia ca Moody's xy dng v iu chnh c th nh gi c tt nht cc doanh nghip trong danh mc ca Moody's.

Phng php tnh im ca Moody's qua 5 bc nh sau: B1: Tng nhn t ph s s c nh gi theo cc hng mc t Aaa n Caa bng cch so snh gi tr tng nhn t ph ca cng ty vi gi tr chu n m Moody's a ra. Nhn t nm hng mc no th s ghi s 1 vo tng ng vi n. V d, gi tr chu n m Moody's a ra cho nhn t ph Doanh thu nh sau

Cng ty chng ta ang xt c mc doanh thu 3 Aaa nh ng 3

USDbn nn chng ta ghi s 1 vo

B2: Sau khi in s 1 vo y cc nhn t, chng ta nhn cc cha s 1 ny vi T trng nhn t ph ng 1 v tnh tng theo tng mc xp hng Aaa - Caa.

B3: iu chnh theo Trng s ng vi tng hng mc. Tng im ca cc nhn t ph 1 nm trong mc t a tr xung th trng s ca hng mc s cng cao (1.5, 2.8, 3). S iu chnh mang tnh thn trng ny lm cho s st gim trong nhn t ny khng th b p c bi s gia tng ca nhn t khc, nhm phn bit tt hn nhm u t (invested grade) v khng u t (speculated grade). B4: Trong bc ny ta iu chnh im s 3 thnh t l phn trm trn tng im ca cc hng mc. B5: Nhn im s 4 vi Gi tr iu chnh thang o iu chnh sang thang o ca Moody's, chng ta c tng im l 4.4. So vi ng 5 th doanh nghip ny c xp hng Aa.

. L Tt Thnh - www.rating.com.vn