CBS Kongresi 31 EKİM - 4 KASIM 2011

TMMOB HARTA VE KADASTRO MHENDSLER ODASI
31 EKM - 4 KASIM 2011
ANTALYA KLTR MERKEZ ANTALYA
letiim Bilgileri Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Smer 1 Sokak No: 12/4 06440 Kzlay / ANKARA Tel: 0312 232 57 77 (PBX) Faks: 0312 230 85 74 GSM: 0533 762 28 13 web: www.hkmo.org.tr - e-posta: hkmo@hkmo.org.tr Teknik Hazrlk & Bask Hermes Tantm Ofset Ltd. ti. K. Karabekir Cad. Murat ars No: 39/16 skitler / ANKARA Tel: 0312 384 34 32 - 341 01 97 www.hermesofset.com.tr - hermes@hermesofset.com.tr
TMMOB
HARTA VE KADASTRO MHENDSLER ODASI
TMMOB HARTA VE KADASTRO MHENDSLER ODASI
42.DNEM GENEL MERKEZ YNETM KURULU
Genel Bakan II.Bakan Genel Sekreter Genel Sayman rgtlenme Sekreteri ye ye Kongre Dzenleme Kurulu Bakan Kongre Sekreteri
Ali Fahri ZTEN Hac Hasan TUZCU Erturul CANDA Asiye lk KARAALOLU zkan TALAY Burak KUKUL Metin EREL Prof. Dr. Dursun Zafer EKER mit ERTRK
KONGRE YRTME KURULU Prof. Dr. Dursun Zafer EKER Ltfi NAL Asiye lk KARAALOLU Metin EREL Fazl Yaar ETNTA mit ERTRK Niyazi ERTAN Tevfik Fikret HORZUM Yrd. Do. Dr. H.Ebru OLAK Asl TOPAL KONGRE DZENLEME KURULU TMMOB AYE IIK EZER TMMOB DR. AYEGL ORUKAPTAN TMMOB EKREM POYRAZ TMMOB MUSTAFA ERDOAN HKMO Genel Merkez AL FAHR ZTEN HKMO Genel Merkez HACI HASAN TUZCU HKMO Genel Merkez ERTURUL CANDA HKMO Genel Merkez ASYE LK KARAALOLU HKMO Genel Merkez ZKAN TALAY HKMO Genel Merkez METN EREL HKMO Genel Merkez BURAK KUKUL HKMO Genel Merkez AYE KILIASLAN HKMO Genel Merkez TUE UZUNCAN HKMO Genel Merkez OZAN ZER TMMOB evre Mhendisleri Odas BRDAL DADAOLU TMMOB naat Mhendisleri Odas LEVENT DARI TMMOB Jeofizik Mhendisleri Odas MURAT BEYHAN
TMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TMMOB Jeoloji Mhendisleri Odas TMMOB Jeoloji Mhendisleri Odas TMMOB Maden Mhendisleri Odas TMMOB Makina Mhendisleri Odas TMMOB Orman Mhendisleri Odas TMMOB ehir Planclar Odas TMMOB Ziraat Mhendisleri Odas HKMO Adana ubesi HKMO Ankara ube HKMO Antalya ubesi HKMO Antalya ubesi HKMO Antalya ubesi HKMO Antalya ubesi HKMO Bursa ube HKMO Diyarbakr ubesi HKMO stanbul ube HKMO zmir ube HKMO Konya ube HKMO Samsun ube HKMO Trabzon ube HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu HKMO Fotogrametri ve Uzaktan Alglama Kom. HKMO Krsal ve Kentsel Alan Dz. Komisyonu Afyon Kocatepe niversitesi Akdeniz niversitesi Akdeniz niversitesi Gmhane niversitesi stanbul Teknik niversitesi Ondokuz Mays niversitesi Karadeniz Teknik niversitesi Zonguldak Karaelmas niversitesi 4
BORA GRAY NECDET ARDA EBNEM DZGN BAK INAR NADR YAPICI TUBA KURT DO.DR. LHAM BAYRAMN HASAN ZENGN NHAT ERDOAN KAZIM AY AL TOPDEMR MT ERTRK NYAZ ERTAN UFUK AY YUSUF BLEN YRD. DO. DR. M. TEVFK ZLDEMR S.SELUK SAVCI PROF. DR. FERRUH YILDIZ ERTURUL L FAZIL UZUN YRD. DO. DR. FAK AHMET SESL PROF. DR. FATMAGL BATUK YRD. DO. DR. H.EBRU OLAK YRD. DO. DR. HASAN TAHSN BOSTANCI LTF NAL PROF. DR. ETN CMERT YK. MH. FKR HAAL YRD. DO. DR. HALL AKINCI FAZLI YAAR ETNTA DO. DR. S.SAVA DURDURAN YRD. DO. DR. SEDAT DOAN ZEYNEP ZEGE PROF. DR. DURSUN ZAFER EKER HSEYN LK DO. DR. SAFFET ERDOAN TEVFK FKRET HORZUM IIN ONUR YRD. DO. DR. KEMAL ELK PROF. DR. TAHSN YOMRALIOLU PROF. DR. SEBAHATTN BEKTA YRD. DO. DR. RECEP NANCI YRD. DO. DR. HAKAN AKIN
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011
TMMOB
Alanya Belediyesi Antalya Bykehir Belediyesi Antalya Bykehir Belediyesi Antalya Bykehir Belediyesi Burdur Belediyesi B Corafi Bilgi Sistemleri Genel Mdrl DM Genel Mdrl DPT Mstearl DS Genel Mdrl Isparta Belediyesi Muratpaa Belediyesi Karayollar Genel Mdrl Tapu Kadastro Genel Mdrl Tarm Reformu Genel Mdrl
ABDULLAH AKBA SALH SALDAL ARZU ZLEM ALPARSLAN DENZ DNMEZ SERKAN TL ERKAN KKSOY AHMET TOLGA TATEKN ERTURUL BOZA NESBE GLAH AYHAN ADNAN COKUNSU GLBEN SORGUN ZGEN USLU SEDAT BAKICI DR. GRSEL KSEK
KONGRE DANIMA KURULU

PROF. DR. AYEGL TANIK PROF. DR. BLENT TOPKAYA PROF. DR. CEMAL BIYIK PROF. DR. CENGZHAN PBKER PROF. DR. ETN CMERT PROF. DR. DURSUN ZAFER EKER PROF. DR. FATMAGL BATUK PROF. DR. HALUK ZENER PROF. DR. HANDAN TRKOLU PROF. DR. BRAHM ZTU BLDRC PROF. DR. MAHMUT ONUR KARSLIOLU PROF. DR. N.NECLA ULUTEKN PROF. DR. NEBYE MUSAOLU PROF. DR. SEBAHATTN BEKTA PROF. DR. TAHSN YOMRALIOLU PROF. DR. ZBEYDE ALKI DO. DR. ELF SERTEL DO. DR. HLYA DEMR DO. DR. MUSTAFA TRKER DO. DR. NAMIK KEMAL SNMEZ DO. DR. S.SAVA DURDURAN YRD. DO. DR. AHMET ZGR DORU YRD. DO. DR. AL MELH BAARANER YRD. DO. DR. ASLI GARAGON DORU
BLDR ZETLER KTABI
YRD. DO. DR. DEM GKSEL YRD. DO. DR. FAK AHMET SESL YRD. DO. DR. H.EBRU OLAK YRD. DO. DR. HAKAN AKIN YRD. DO. DR. MEHMET ALKAN YRD. DO. DR. MURAT SELM EPN YRD. DO. DR. MUSTAFA MT GMAY YRD. DO. DR. OZAN ARSLAN YRD. DO. DR. NAS KAYA AR.GR. ARF ADA AYDINOLU ALPER ABUK BORA GRAY EREN TEPEUUR ERSOY YILDIRIM HAKAN ALP MERAL PEKRCOLU NURAY DEMREL PROF.DR.CAN AYDAY RECA FEYZ KARTAL RECEP NANCI SERHAN SANER ULU AATAY VOLKAN NALBANTOLU 5
TMMOB
TMMOB CORAF BLG SSTEMLER KONGRES PROGRAMI 31 EKM - 4 KASIM 2011 ANTALYA KLTR MERKEZ Ortak Akln Adresi 29-30 Ekim 2011 Cumartesi/Pazar Corafi Bilgi Sistemleri Eitimi HKMO Antalya ubesi 31 Ekim 2011 Pazartesi 09:00-10:00 10:00-11:30 Kayt Aspendos Salonu Al Konumalar Prof. Dr. Dursun Zafer EKER (Kongre Dzenleme Kurulu Bakan) Ali TOPDEMR (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Antalya ube Bakan) Ali Fahri ZTEN (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Genel Bakan) Mehmet SOANCI (Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Bakan) Davetli Protokol Konumalar Corafi Bilgi Teknolojileri (CBT) Fuar Al le Yemei (AKM) I. OTURUM / Birlikte retmek Ynetmek ve Paylamak in: CBS 13:30-15:30 Oturum Bakan Panelistler Aspendos Salonu Panel 1 Prof. Dr. Ahmet YAAYAN (HKMO Kadastro Komisyonu yesi) Prof. Dr. Can AYDAY (Jeoloji Mhendisleri Odas) Do. Dr. lhami BAYRAMN (Ziraat Mhendisleri Odas) Prof. Dr. Fatmagl BATUK (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas) Prof. Dr. H. ebnem DZGN (Maden Mhendisleri Odas) Halil Serhan SANER (ehir Planclar Odas) Ara II. OTURUM / Kamuda Corafi Bilgi Sistemleri Proje Yatrmlar ve Sonular 16:00-18:00 Oturum Bakan Aspendos Salonu zel Oturum 1 Ali Fahri ZTEN ( Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Genel Bakan) Tarm Reformu Genel Mdrlnde Gerekletirilen CBS Projeleri / Grsel KSEK (TRGM) Harita Genel Komutanlnda Corafi Bilgi Bazl Projeler / Dr. Hakan MARA (HGK) Tbitak Bnyesinde Gerekletirilen CBS almalar / Dr. Emin Bank (TBTAK - BLGEM) evre Ve ehircilik Bakanl Corafi Bilgi Sistemleri Genel Mdrl Faaliyetleri / Dr. Ebru ALARSLAN (CBS Genel Mdrl) III. OTURUM / Poster Oturumu Al 18:00-18:30 Oturum Bakan 19:00-21:00 Poster Sunum Alan Poster Oturumu r. Gr. Fikret HORZUM (Kongre Yrtme Kurulu yesi, Akdeniz niversitesi) Kongre Al Kokteyli (Porto Bello Hotel)
11:30-12:00 12:00-13:00
15:30-16:00
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
1 Kasm 2011 Sal IV. OTURUM / PARALEL OTURUM: CBS Uygulamalar 1 09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 10:15-10:40 10:40-11:00 Aspendos Salonu Teknik Oturum 1 Yrd. Do. Dr. Derya ZTRK (Ondokuz Mays niversitesi) Yap Bilgi Modellemesi (YBM) Ve Corafi Bilgi Sistemi (CBS) Entegrasyonuna Ynelik 3B Modelleme Ve Grselletirme Uygulamas / Durmu AKKAYA*, Elif CEYLAN, Pnar Gken KARAHAN, Melih BAARANER Kriminolojide CBS Ve Mekansal statistiksel Yntemlerin Kullanm: Cinayet Suu rnei Saffet ERDOAN, Mustafa YALIN*, Mehmet Ali DEREL Tarihi Ve Kltrel Mirasn Korunmas Amal 3 Boyutlu Dokmantasyonda ekil Tarayclarn Kullanm / Emre TERCAN*, Erkan BEDOK Aktif Yeil Alanlarn Corafi Bilgi Sistemi Platformunda rdelenmesi: Konya Seluklu rnei Nurullah OSMANLI*, Glah AKDEMR Ara V. OTURUM / PARALEL OTURUM: Arazi Ynetimi ve CBS 09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 10:15-10:40 10:40-11:00 Perge Salonu Teknik Oturum 2 Prof. Dr. Hseyin Erkan (HKMO Kadastro Komisyonu Bakan) mar Uygulamalarnda Edeerlik Esasnn Uygulanmas in Model Seimi / Kemal ELK* Kent Bilgi Sistemleri Uygulamalarnda 3B ehir Modellerinin Kullanlmas Mehmet Ali Tahmazolu Camii rnei / Semih DALIN*, Mehmet PAZARCI, Uur TOPDEMR, Cem ZAT, Murat ENGR, Seda BRNC, Dilek ONAN, Kerim GEGEL, Dilek ONAN Trkiyede Entegre dare Ve Kontrol Sistemi Uygulanabilirlii in Gereksinimlerin Belirlenmesi zgl CHAN*, etin CMERT stanbul Boaznda Transit Gemilerin Kulland Rotalarn Batimetrik Modele Dayal Mekansal Analizler Yardmyla yiletirilmesi Melih BAARANER*, Mehmet AL YCEL, alar ZMEN Ara VI. OTURUM / Genlik Teknik Oturumu 11:00-13:00 Oturum Bakan 11:00-11:15 11:15-11:35 11:35-11:55 11:55-12:15 12:15-12:35 12:35-12:55 13:00-14:00 Aspendos Salonu zel Oturum 2 Yrd. Do. Dr. Ebru olak (Kongre Yrtme Kurulu yesi, KT) Trkiyede Corafi Bilgi Sistemleri Eitimi Hakknda Genel Deerlendirme / Asl TOPAL* (Kongre Yrtme Kurulu yesi, HKMO) Veri Toplamada Web Tabanl Dokman Paylam Uygulamalarnn Kullanm / Erk EKN*, Alper ABUK, Ycel GNEY stanbul Teknik niversitesi Ayazaa Yerlekesi 3 Boyutlu Kamps Bilgi Sistemi Tasarm / Sleyman Sefa BLGLOLU*, Egemen ERDEM, Emin Can FIICI, Dursun Zafer EKER Corafi Bilgi Sistemlerinin Fiberoptik Kablo almalarnda Kullanlmas / .Emre. KAYDIRAK*, M.mit GMAY Yap Projelerinin Ynetiminde Corafi Bilgi Sistemleri Tabanl zmler / A.Emre CENGZ*, Ycel GNEY Bina Bilgi Modeli-CBS Entegrasyonu / Koray ALAF*, Evrim KOR, Fatmagl BATUK le Yemei (AKM)
TMMOB
VII. OTURUM /PARALEL OTURUM: evre ve Doal Kaynak Ynetimi 1 14:20-16:00 Oturum Bakan 14:20-14:45 14:45-15:10 15:10-15:35 15:35-16:00 16:00-16:20 Aspendos Salonu Teknik Oturum 3 Yrd. Do. Dr. Aya ERDEM (evre Mhendisleri Odas) evre Ynetimi Amacyla Kurulacak Bir CBSnin Kavramsal Tasarm: Kkekmece rnei / Teoman DKERLER*, Nebiye MUSAOLU, Dursun Zafer EKER, Beyza STN Peyzaj Planlamada Yeni Bir Yntem Yaklam: Peyzaj Devamllk Analizi / Simay KIRCA*, Hakan ALTINEK Tekirda li Ba Alanlarnn Mekansal Dalmnn Topografik Parametreler le Olan likisinin CBS Kullanarak Belirlenmesi / Elif SERTEL*, Emre ZELKAN, Mehmet SALAM, Arzu GNDZ, Dursun Zafer EKER, Seluk ALBUT, Ylmaz BOZ Yeralt Maden letmeleri in CBS Uygulamalar / Hakan AKIN, Serkan SARGINOLU* Ara VIII. OTURUM / PARALEL OTURUM: Salk CBS 14:20-16:00 Oturum Bakan 14:20-14:45 14:45-15:10 15:10-15:35 15:35-16:00 16:00-16:20 Perge Salonu Teknik Oturum 4 Do. Dr. S. Sava DURDURAN (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi, S) stanbul rneinde Acil Servise Sahip Salk Kurulularnn Etki Alanlarnn Belirlenmesinde Kullanlan Farkl Metotlarn Karlatrmal Analizi / Gkhan GNDZOLU*, Murat GNER Farkl Disiplinlerle Mekansal letiim: Epidemiyolojik Haritalar / A. zgr DORU*, N. Necla ULUTEKN, Nihal Rezzan GKALP, Seval ALKOY, Filiz BEKTA BALIK, idem GKSEL, Seval SZEN Krm Kongo Kanamal Anemisi Hastalnn Risk Blgelerinin Belirlenmesi; Samsun rnei / Aziz MAN*, zlem TERZ, Orhan DENGZ, Yasemin MAN CBS le Trabzon l Salk Haritalarnn Oluturulmas / Ebru olak*, Recep NANCI Ara IX. OTURUM / Birlikte retmek Ynetmek ve Paylamak in: CBS 16:20-18:20 Oturum Bakan Aspendos Salonu zel Oturum 3 Hseyin LK (HKMO Krsal ve Kentsel Alan Dzenlemesi Komisyonu Bakan) Corafi Bilgi Sistemlerinde Kocaeli Bykehir Belediyesi Modeli / Yusuf Ziya DEMRC Yerel Ynetimlerde Kent Bilgi Sistemleri / Abdullah AKBA zmir Bykehir Belediyesi Corafi Bilgi Sistemleri almalar / Zeynep ZEGE Bursa Bykehir Belediyesi Corafi Bilgi Sistemleri almalar / Necla YRKL 2 Kasm 2011 aramba X. OTURUM / PARALEL OTURUM: CBS Uygulamalar 2 09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 Aspendos Salonu Teknik Oturum 5 Yrd. Do. Dr. Hakan AKIN (HKMO Zonguldak BlgeTemsilcisi, ZK) Gelimekte Olan lkelerde Altyap Bilgi Sistemi Oluturmada Karlalan Sorunlar Ve zm nerileri; Asat Genel Mdrl rnei / Erkan DEMRBA* Trkiye Ulusal Corafi Bilgi Sistemine Servis Edilecek Mkerrer retimi Sz Konusu Olan Verilere Ynelik htiyalarn Belirlenmesi Ve nceliklendirilmesi / Hande BLR*, Emin BANK Trkiyede Sabit Gnss stasyonlarnn CBS Uygulamalar in Anlam Ve Gncel Analizleri / Soner ZDEMR, Ayhan CNGZ, Bahadr AKTU, Mustafa KURT, Yasin ERKAN*, Seluk PEKER
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
10:15-10:40 10:40-11:00
CBS Veri Altyaps Ve Fotogrametri le lgili Teknolojik Gelimeler / Akn KISA, Fatmagl BATUK* Ara XI. OTURUM / PARALEL OTURUM: Merkezi ve Yerel Ynetimler 1
09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 10:15-10:40 10:40-11:00
Perge Salonu Teknik Oturum 6 Yrd. Do. Dr. A. Faik SESL (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi, OMU) Mekansal Ve A Analiz Yntemleri le Optimum Toplu Ulam (Minibs, Otobs) Politikalarna Dayal Gzergah Belirlenmesi; Konya rnei / Emra SERT*, Nurullah OSMANLI, Rezzan ERU Web Tabanl Corafi Haritalama Servislerinin Kyaslanmas / evket BEDROLU*, Volkan YILDIRIM, Faruk YILDIRIM Tarihi Kentlere Ynelik Web CBS Uygulamas; Safranbolu rnei / Deniz ARCA, alar BAYIK, Hayrettin ACAR, Mehmet ALKAN*, Dursun Z. EKER Web Tabanl CBS Kullanlarak Trafik Kazalarnn Analizi: Konya rnei / S.Sava DURDURAN, Fatih SARI*, Ali ERD, Cevdet ALKAYA Ara
XII. OTURUM / Ynetimde Karar Destek Sistemleri Arac Olarak Ortak Akln Adresi:CBS 11:00-13:00 Oturum Bakan Panelistler Aspendos Salonu Panel 2 Erturul CANDA (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Genel Sekreteri) Semih N (Turkcell) Ebru YURDOLU (stanbul l Afet Mdrl) Etem AKGNDZ (Orman ve Su leri Bakanl) Can nen (T) le Yemei (AKM) XIII. OTURUM /PARALEL OTURUM: Afet Ynetimi ve CBS 14:20-16:00 Oturum Bakan 14:20-14:45 14:45-15:10 15:10-15:35 15:35-16:00 16:00-16:20 Aspendos Salonu Teknik Oturum 7 Prof. Dr. N. Necla ULUTEKN (HKMO Kartografya ve Mekansal Biliim Komisyonu Bakan, T) CBSde Hesaplamal Akkanlar Dinamii Tabanl Risk Simlasyonlar Ve Ynetimi / Ahmet E. KARKINLI*, Tuba KURBAN, Abdsselam KESKOLU, Erkan BEDOK Btnleik Afet Ynetimi Kapsamnda Samsun 112 Ve 110 arlar Ve Hizmet stasyonlarnn Konumlarnn Deerlendirilmesi / Aziz MAN*, Yunus LVAOLU, Ege ENER Heyelan Duyarllk Haritalarnn Hazrlanmasnda Corafi Bilgi Sistemlerinin Kullanm / Pemra KUMTEPE*, Yldz NURLU, Trkan CENGZ, Emine ST Zonguldak Kent Merkezinin CBS le Afet Risk Analizi / Deniz ARCA, Hlya KESKN ITIROLU, Hakan . KUTOLU*, mer F. APAR, Murat ARSLANOLU Ara XIV. OTURUM / PARALEL OTURUM: CBS Uygulamalar 3 14:20-16:00 Oturum Bakan 14:20-14:45 14:45-15:10 Perge Salonu Teknik Oturum 8 Yrd. Do. Dr. A. zgr DORU (HKMO Kartografya ve Mekansal Biliim Komisyonu yesi, T) l Doumlarn CBS le Analizi Ve Yorumlanmas: Kocaeli li rnei / Ozan ARSLAN*, Murat S.EPN, Nilay ETLER klim almalarnda Geoistatistik Analiz Modelleri / Muhammed BAHADIR*
13:00-14:00
TMMOB
15:10-15:35 15:35-16:00 16:00-16:20
Antalya Altyap Bilgi Sistemi Uygulamalar / Mustafa KAYNARCA* Samsun li Vakf Bilgi Sisteminin Tasarlanmas Ve Gerekletirimi / Faik Ahmet SESL*, Halil AKINCI, Halit FAZLA Ara XV. OTURUM / PARALEL OTURUM: CBS ve Uzaktan Alglama
16:20-18:10 Oturum Bakan 16:20-16:45 16:45-17:10 17:10-17:35 17:45-18:10
Aspendos Salonu Teknik Oturum 9 Prof. Dr. Dursun Zafer EKER (Kongre Dzenleme Kurulu Bakan, T) Ortogrntler Yardmyla Nesne Tabanl Snflandrma Yntemi Kullanlarak znitelik karm / Zeynep ALTUNKAYA*, Naci YASTIKLI Ky Yerleik Alanlarnn CBS Ve Uzaktan Alglama Teknikleri le Belirlenmesi / Recep NANCI*, Volkan YILDIRIM, Bayram UZUN Corafi Bilgi Sistemleri(CBS) Ve Uzaktan Alglama(Ua) Kullanlarak ifti Kayt Sistemi(KS) Verilerinin Analizi le Pamuk Ve Msr Primlerinin denmesi (anlurfa-Harran lesi rnei) Murat AYDODU*, Harun Tolga AKAR, M. Ali ULLU Trkiyedeki Aktel Buzul Alanlarnn CBS Ve UA le Deiim Analizi (1990-2000) / Muhammet BAHADIR, Emrah Deniz DKBA* XVI. OTURUM / PARALEL OTURUM:CBS Uygulamalar 4
16:20-18:10 Oturum Bakan 16:20-16:45 16:45-17:10 17:10-17:35 17:45-18:10
Perge Salonu Teknik Oturum 10 Prof. Dr. Cemal BIYIK (KT Harita Mhendilii Blm Bakan) Meteorolojik Verilerin Deerlendirilmesi Ve Sunulmas in Enterpolasyon Yntemlerinin Karlatrlmas / A. zgr DORU, Merve KESKN*, Koray ZDORU, Nikolai ILIEV, N. Necla ULUTEKN, Filiz BEKTA BALIK, idem GKSEL, Seval SZEN Frekans Oran Yntemiyle Potansiyel Kmr Sahalarnn Belirlenmesi: Manisa-Soma Havzas Emine ST*, Pemra KUMTEPE, Yldz NURLU, Trkan CENGZ CBSnin Sonu Projelerinde Uygulanmas rnei: Melen Projesi / M.Koray TORUN*, Celalettin UAR, Nalan AKIR Kltrel Mirasn Korunmasnda Corafi Bilgi Sistemi (CBS) Uygulamalar / Alparslan Hamdi KUZUCUOLU* 3 Kasm 2011 Perembe XVII. OTURUM / PARALEL OTURUM: Merkezi ve Yerel Ynetimler 2
09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 10:15-10:40 10:40-11:00
Aspendos Salonu Teknik Oturum 11 Yrd. Do. Dr. Selim Murat EPN (HKMO Kocaeli Blge Temsilcisi, KO) Madencilik evre Etkilerinin nternet Tabanl CBS le Zamansal Analizi / Hakan AKIN, Alaaddin AKIR* Belediyecilikte Corafi Bilgi Sistemlerinin Kullanm / Eylem KAYA*, M. Erkan UANER, Sinem GKYOKU Asayi Ve Trafik Olaylarna Ait Bilgilerin Mekansal Analizler le Deerlendirmesi: Konya rnei / D. Emre EKZER, brahim EVK , Nihat GNE*, Murat KKDORU, Nurullah OSMANLI Ak Kaynak Kodlu Grass CBS Yazlmnn Pardus letim Sistemi zerinde almas / Fatih COKUN*, Can AYDAY Ara
10
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XVIII. OTURUM / PARALEL OTURUM: evre ve Doal Kaynak Ynetimi 2 09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 10:15-10:40 10:40-11:00 Perge Salonu Teknik Oturum 12 Prof. Dr. Sebahattin BEKTA (OM Harita Mhendislii Blm Bakan) Hidrolojide Corafi Bilgi Sistemleri Uygulamalar: Nilfer ay Havzas / Serdar Korkmaz* Adapazarnda Isnma Kaynakl Hava Kirliliinin ncelenmesi / Mahnaz GMRKOLU*, eref SOYLU Ekoloji Tabanl Envanter, Planlama Ve Ynetim Uygulamalarnda CBSnin Kullanlmas / Cumhur GNGROLU* Madencilikten Kaynaklanan Tasman Oluumlarnn Belirlenmesinde Sanal Kre le nternet CBS Uygulamalar / Hakan AKIN* Ara XIX. OTURUM / PARALEL OTURUM: CBS Uygulamalar 5 11:00-12:40 Oturum Bakan 11:00-11:25 11:25-11:50 11:50-12:15 12:15-12:40 13:00-14:00 Aspendos Salonu Teknik Oturum 13 Dr. Ayegl ORUKAPTAN (Peyzaj Mimarlar Odas) Mobil CBS Uygulamalar; Antalya Su Ve Atksu Genel Mdrl rnei / Erkan DEMRBA* Buday Bitkisinin Farkl Ekim Blgelerindeki Geliim Dzeyinin Bilgi Teknolojileri le ncelenmesi / Orkan ZCAN*, Nebiye MUSAOLU, Berk STNDA, Yusuf KURUCU, Cankut RMEC Yapay Alan Deiiminin Uzaktan Alglama ndeksleri le Belirlenmesi, stanbul rnei / Filiz BEKTA BALIK* Corafi Bilgi Bilimi Ve Kartografya Uluslararas Ve Disiplinleraras Ortak Aratrma Konular / N. Necla ULUTEKN*, Melih BAARANER, A. zgr DORU, Caner GNEY le Yemei (AKM) XX. OTURUM / PARALEL OTURUM: Veri Altyaps 11:00-12:40 Oturum Bakan 11:00-11:25 11:25-11:50 11:50-12:15 12:15-12:40 13:00-14:00 Perge Salonu Teknik Oturum 14 Prof. Dr. Fatmagl BATUK (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi, YT) TUCBS Veri Sorumluluk Kavramnn Geniletilmesine Ynelik Bir Yaklam / M. zgr MUTLU*, Emin BANK Ulusal Konumsal Veri Altyapsnda Portal Teknolojisi le Servis Kompozisyonu / M.Emre YILDIRIM*, etin CMERT Tmmob Harita Ve Kadastro Mhendisleri Odas Hakemli Dergisi rneinde Sosyal A Analizi (SNA) / Fatih TAKTAK*, Hlya DEMR, Kayhan ALADOAN Ulusal Konumsal Veri Altyaps in Semantik Veri Tanmlama / Glten KARA*, etin CMERT le Yemei (AKM) XXI. OTURUM / (TU)CBS Stratejileri ve e-Devlet Kapsamndaki Eylem Planlar 14:20-16:20 Oturum Bakan Panelistler Aspendos Salonu Panel 3 Prof. Dr. etin CMERT (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu Bakan, KT) Fikri HAAL (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi) Halil AKINCI (Artvin oruh niversitesi) Erturul BOZA (DPT) TKGM Kongre Kapan (Aspendos Salonu)
16:40-17:40
11
TMMOB
4 Kasm 2011 Cuma Kongre Gezisi POSTER SUNUMLARI (31 Ekim 2011 Pazartesi 18:00-18:30) Poster Sunum Alan Posterler Kongrenin ilk gnnde, poster sahiplerine ayrlan alanlara aslacak ve kongre sresinde asl kalacaktr. Poster sunumu yapan kii kendi belirleyecei ve ierisinde en az bir ay-kahve veya len yemei arasnn olaca bir zaman diliminde posterinin yannda bulunacaktr. Kongrede seilecek bir poster sunumuna En yi Poster Sunumu dl verilecektir. Ada Temelli Bir Yol A Seme/Eleme Yntemi / Fatih GLGEN*, Turgay GKGZ Teknolojik Afetlerde Corafi Bilgi Sistemlerinin Kullanm / Pnar NALEMDAR* CBS Kullanm le Kanser Ve lm Oranlar Haritalar: Ktahya li rnei / Canan GNGR*, Glgn ZKAN Belediyede Yaplan CBS almalarndan Elde Edilen 2 Boyutlu Ve 3 Boyutlu Tematik Haritalarn Sunumu / Eylem KAYA*, M. Erkan UANER, Sinem GKYOKU 3B Turizm Rehberi: Hamamn rnei, / Eylem KAYA*, M. Erkan UANER, Sinem GKYOKU, Murat TZGEL Hayvan Barna Yer Seiminde CBSnin Kullanm / Ik BEYAZIT*, Kaan GLER, G.Ecem NANOLU, Fatmagl BATUK Betonarme Binalarda Isnma Amal Enerji Kullanm Verimlilii: Bilgi Sistemi Tabanl Bir Analiz / Abdsselam KESKOLU*, Ahmet Emin KARKINLI, Tuba KURBAN, Erkan BEDOK Corafi Bilgi Sistemleri le Trafik Kaza Analizi/ Tuba NZAM*, Furkan ERKENEKL, M. Yasin ODUR, Necla ULUTEKN, A. zgr DORU Mekansal Veri Kataloglar Ve Konya li in Mekansal Veri Portalnn Oluturulmas / Ali ERD, Fatih SARI*, Sinem KONUK, Ahmet GNTEL CBS Yazlm Seiminde nemli Kriterler Ve Bunlarn Etki Deerleri / Ahmet Yaln YENER*, Emin BANK Balk Gl (Kzlrmak Deltas, Samsun) Su Kalitesinin Konumsal Analizi / Hseyin CCE*, Glfem BAKAN, Halil AKINCI Ulusal Corafi Bilgi Sistemi in Projeksiyon nerisi / Faruk YILDIRIM*, evket BEDROLU Corafi Bilgi Sistemlerini Kullanarak Sulama ebeklerinde Perfomans Analizi / Mehmet ENER*, H.Cmert KUR neada Arazi rts Ve Kullanm Deiiminin Uzaktan Alglama Ve Corafi Bilgi Sistemleri le Belirlenmesi / Filiz BEKTA BALIK*, Gonca BOZKAYA, idem GKSEL, A. zgr DORU, N. Necla ULUTEKN, Seval SZEN stanbul Tarihi Yarmada in Corafi Bilgi Sistemi Tabanl Turistik Harita Tasarm / M. Melih CEYLAN, Hseyin SARICI, Melih BAARANER* Corafi Veri Gvenlii in Ayrk Kosins Dnm Tabanl Bir Saysal Damgalama Teknii / Tuba KURBAN*, Abdsselam KESKOLU, Erkan BEDOK Kktc Topraklarnn Morfolojik Toprak zelliklerinin CBSde Alansal Analizleri / Ali V. BOZAN*, Ozan ARTUN, Akn O. DN Kentsel Alanlarda Lokal Bina rntlerinin Elde Edilmesi: Karlatrmal Bir alma / Sinan ETNKAYA*, Melih BAARANER Karlkl Baml Altyap Sistemlerinin Sismik Deerlendirmesinde Mekansal Analizler / Hseyin Can NEN*, Muhammed AHN, Amr S. ELNASHAI orum Belediyesi Altyap Bilgi Sistemi rnei / Mehmet Nuri BURHAN* OGC Standartlarnn TUCBS Ve Birlikte alabilirlik Asndan Deerlendirilmesi / Baak BLLUR MUTLU*, Emin BANK Jeodinamik Amal Jeodezik almalardan retilen Verilerin CBS le Ynetimi / Asl SABUNCU*, Haluk ZENER, Asl DORU, Onur YILMAZ
* Sunum Yapacak Yazar
12
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
Al Konumalar
Prof. Dr. Dursun Zafer EKER (Kongre Dzenleme Kurulu Bakan) Ali TOPDEMR (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Antalya ube Bakan) Ali Fahri ZTEN (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Genel Bakan) Mehmet SOANCI (Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Bakan) Davetli Protokol Konumalar
I. OTURUM
Birlikte retmek Ynetmek ve Paylamak in: CBS

PANEL 1 Oturum Bakan Prof. Dr. Ahmet YAAYAN (HKMO Kadastro Komisyonu yesi) Panelistler Prof. Dr. Can AYDAY (Jeoloji Mhendisleri Odas) Do. Dr. lhami BAYRAMN (Ziraat Mhendisleri Odas) Prof. Dr. Fatmagl BATUK (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas) Prof. Dr. H. ebnem DZGN (Maden Mhendisleri Odas) Halil Serhan SANER (ehir Planclar Odas)
II. OTURUM
Kamuda Corafi Bilgi Sistemleri Proje Yatrmlar ve Sonular

ZEL OTURUM 1 Oturum Bakan Ali Fahri ZTEN (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Genel Bakan)
TARIM REFORMU GENEL MDRLNDE GEREKLETRLEN CBS PROJELER

Grsel KSEK (TRGM)
BLDR ZETLER KTABI TMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011
13
TMMOB
HARTA GENEL KOMUTANLIINDA CORAF BLG BAZLI PROJELER

Dr. Hakan MARA (HGK)
TBTAK BNYESNDE GEREKLETRLEN CBS ALIMALARI

Dr. Emin Bank (TBTAK-BLGEM)
EVRE VE EHRCLK BAKANLII CORAF BLG SSTEMLER GENEL MDRL FAALYETLER

Dr. Ebru ALARSLAN (CBS Genel Mdrl)
III. OTURUM
Poster Oturumu Al
POSTER OTURUMU Oturum Bakan r. Gr. Fikret HORZUM (CBS Kongresi Yrtme Kurulu yesi, Akdeniz niversitesi)
IV. OTURUM
PARALEL OTURUM: CBS Uygulamalar 1

TEKNK OTURUM 1 Oturum Bakan Yrd. Do. Dr. Derya ZTRK (Ondokuz Mays niversitesi)
YAPI BLG MODELLEMES (YBM) VE CORAF BLG SSTEM (CBS) ENTEGRASYONUNA YNELK 3B MODELLEME VE GRSELLETRME UYGULAMASI
Durmu AKKAYA, Elif CEYLAN, Pnar Gken KARAHAN, Melih BAARANER

14
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
KRMNOLOJDE CBS VE MEKANSAL STATSTKSEL YNTEMLERN KULLANIMI: CNAYET SUU RNE TARH VE KLTREL MRASIN KORUNMASI AMALI 3 BOYUTLU DOKMANTASYONDA EKL TARAYICILARIN KULLANIMI
Emre TERCAN, Erkan BEDOK
Saffet ERDOAN, Mustafa YALIN, Mehmet Ali DEREL
AKTF YEL ALANLARIN CORAF BLG SSTEM PLATFORMUNDA RDELENMES: KONYA SELUKLU RNE
Nurullah OSMANLI, Glah AKDEMR
15
TMMOB
16
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
YAPI BLG MODELLEMES (YBM) VE CORAF BLG SSTEM (CBS) ENTEGRASYONUNA YNELK 3B MODELLEME VE GRSELLETRME UYGULAMASI
Durmu AKKAYA1, Elif CEYLAN1, Pnar Gken KARAHAN1, Melih BAARANER1,
1
Yldz Teknik niversitesi, dakkaya@yildiz.edu.tr
Binalarn yapmndan balayarak yaam dngleri boyunca ynetimi, bilgi teknolojilerinin katksyla ok daha kolay ve etkin biimde gerekletirilebilir. Bu balamda, disiplinleraras alma koullarna gre oluturulmu, meydana gelebilecek sorunlar nceden grme yetisi veren ve zm gelitirmeye katkda bulunabilecek bir sistem olan Yap bilgi Modellemesi (BBM) kavram gelitirilmitir. Ayrca alma kapsamnda, Yap bilgi Modellemesine gei srecindeki zorluklardan, hangi sorunlara etkili zmler getireceinden, srdrlebilirlie katksndan ve hakkndaki yanlglardan bahsedilerek sistemin daha iyi anlalmasna olanak salanmtr. Corafi bilgi sistemleri arazi ynetimi, kent planlamas, emlak ynetimi, evre dzenlemesi, ulam planlamas gibi daha birok konuya ilikin gnlk yaamda kullanlabilecek mekansal bilgileri iermektedir. Kentlerin gittike byyerek karmak hale gelmesi, teknolojinin hzla ilerlemesiyle birlikte bu sistemlerin zaman ve nc boyutu kazanmas gerekliliini ortaya karmtr. boyutlu (3B) grselletirmenin bina baznda bilgi sistemini ierecei dnlerek Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi 3D MaxTM program ile modellenerek bir rnek oluturulmutur. Modellemede ama, zamanla binada oluabilecek deiimleri kolayca ileyebilmek, yaplacak olan ek yaplar zorlanmadan modele ilave edebilecek ekilde zaman faktrn, binann hangi blmesinde ne almalar yapldn, aranan nesnenin nerede olacan ve bina yapmnda kullanlan malzeme zelliklerini de ierecek, ksaca bir yap bilgi sistemi oluturmaya ynelik ilk almalar kapsamaktadr. Modellenen yapnn blmlerine ait retim grevlisi ve idari personel odalar, derslikler, laboratuar ve yakn evresinin modellemesi yaplmtr. Modellemede gerek ller kullanlm ve cephelerin fotoraflar ekilerek kaplama yaplmtr. Gerekletirilen uygulamada ierisinde 3B gezinti yaplabilen, animasyonlar ile bir yerden istenen bir yere gidilebilen, yap ierisine ve evresine yerletirilen kameralarla birlikte istendii anda istenen yerin modelde grnmesine yardmc olan, ek olarak
17
TMMOB
fiziki yapda yerletirilen kameralara frekanslandrlarak bir gvenlik sistemi de oluturulabilecek, eksikliklerine ramen modele bakldnda gerei ile hem yap hem de grnt asndan uyumlu bir 3B yap modeli retilmitir. Corafi bilgi sistemlerinin salad mekansal analizlerden yararlanabilmek ve corafi bilgi sitemlerini daha karmak problemlere zm retir hale getirmek amacyla yap bilgi modellemesi kapsamnda modellenen binann, evresindeki binalarn da modellenmesi ve ilgili yazlmlar yardmyla corafi olarak referanslandrlmasyla yap bilgi modellemesi projesinin 3B CBS projelerine entegrasyonu mmkn olabilecektir. Dier taraftan yap bilgi modellemesi teknik alt yap kadastrosuna da yenilik getirebilecek bir sistemdir. Teknik alt yap kadastrosu her zaman uygulamada eksik kalmtr. Bu balamda tm teknik alt yapnn modellenmesi uygulamada ve tadilatta byk kolaylk salayacaktr. Sistemin corafi referanslandrlmasyla alt yapda bulunan sistemlerin de yeri birebir bilinecek ve herhangi bir arza, eksiklik, yenileme, kaz vb. durumlarda kazaya mahal vermeden kolayca uygulamalar gerekletirilebilinecektir. Yap bilgi modellemesi hem yap hem de evre ve alt yap dzenlenmesi asndan Trk Standartlarna uygulanabilecek, btn sistemlere kolayca entegre edilebilecek ve uygulamac mantkla hazrlanm programlaryla kolayca renilebilecektir. zetle, bu yazda yap bilgi modellemesi kavram incelenmi, i ve d yapsyla karmak bir faklte binasnn 3B CBS iine entegre edilmesine ynelik ilk adm olarak 3D MaxTM tabanl bir 3B modelleme ve grselletirme uygulamas gerekletirilmi ve gelecekte yaplabilecek almalarla ilgili bir ngr sunulmutur. Anahtar Kelimeler :Grselletirme, Corafi veri modelleri, Standartlar, Modelleme, Mekansal Bilgi Sistemleri
18
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
KRMNOLOJDE CBS VE MEKANSAL STATSTKSEL YNTEMLERN KULLANIMI: CNAYET SUU RNE

Saffet ERDOAN1, Mustafa YALIN1, Mehmet Ali DEREL1,
1
Afyon Kocatepe niversitesi Harita Mhendislii Blm, mustafayalcin@aku.edu.tr
Trkiye sosyo-ekonomik gelimede blgesel farkllklara sahip olmasna ramen, Trkiyedeki sularn blgesel deiimi imdiye kadar dikkate alnmamaktadr. Hzl gelien bir lke olan Trkiye sosyo demografik ve ekonomik yaps asndan Asya ve Avrupa arasnda kavak noktasdr. Su analizinin nicel ve ekonomik yaps sadece son yllarda dikkate alnmaktadr. Ancak, konumsal analiz ve CBS kullanlarak su dalmnn corafik aratrlmas yaplmamtr. Bu makale konumsal analiz ve CBS ile Trkiyedeki cinayet suuna ait istatistiin ulusal istatistiklerin arkasnda kalan blgesel uyuumsuzluu ortaya karmaktadr. Sularn Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanl analizleri belli bal aamalardan meydana gelmektedir. Su haritalama, suun konumsal ve zamansal olarak ortaya kmasnn anlalmas iin su analizlerinde anahtar bir kavramdr ve bu analizlerde atlan ilk admdr. Sonraki adm ise CBS ve konumsal istatistiksel metotlar kullanlarak su rneklerinin mekansal ve zamansal kmelemelerinin belirlenmesidir. Son 30 ylda bilgi sistem teknolojisi alanndaki ilerlemeler ile gl analizler yaplabilmektedir. almada, corafi bilgi sistemleri ve alan bazl analizler iin mekansal istatistiksel yntemler genel hatlaryla anlatlm olup, cinayet suu rnek alnarak Trkiye iin bir mekansal analiz uygulamas anlatlmtr. Trkiye`de ilk defa yazarlar tarafndan kullanlan ve zellikle salk ve kriminoloji sahalarnda zet istatistiklerinin gsteriminde nemli yer tutan oran dzeltme yntemleri ve kullanm rnei de ayrca anlatlmtr. almada cinayet sular iin 1997-2001 ve 2002-2006 dnemleri stabil dnemler olarak belirlenmitir. Bu dnemlere ait veriler Trkiye statistik Kurumu`nca yaynlanan Ceza infaz evlerindeki hkmllere ilikin il baznda istatistik formu verileri derlenerek elde edilmitir. Yine bu makalede, 2000 yl saym, ve yl ortas nfus tahminleri verileri kullanlmtr. almada ilk olarak il baznda su miktarlar ve nfusa bal olarak da su oranlar belirlenmitir. l nfuslarnn farkl olmas ve su saylarnda kk rakamlarn bulunmas il baznda oransal bazl karlatrmalar ve yorumlanmalarn gletirmektedir. Bunun yannda oransal analizlerde pay ve payda`daki rakamlarn farkl olmasndan kaynaklanan kk say probleminin de mevcudiyetinden tr il bazl oransal su verileri oransal dzeltme metodu olan Ampirik Bayes yumuatma teknii kullanlarak
19
TMMOB
iyiletirilmitir. yiletirilen veriler kullanlarak veri madencilii teknikleri kullanlm ve hrszlklarn mekansal eilim haritalar ve risk haritalar oluturulmutur. Cinayet suu rneinin kmelenmesinin belirlenmesinde, konumsal otokorelasyon testleri kullanlm ve oto korelasyon testleri global ve lokal testler olmak zere iki ksmda incelenmitir. l birimleri arasnda benzerlik ve konumsal yaknln modellenmesinde konumsal arlk matrisleri (W) oluturulmu ve mekansal ilikiler belirlenmitir. almada en yakn 6 il ve snr komuluu zellikleri kullanlarak arlk matrisi oluturulmutur. Bu arlk matrisleri kullanlarak, veri setinde global kmelenmeler olup olmadn belirlemek iin Moran`s I, GetisOrd G, and Geary c gibi global mekansal oto korelasyon indisleri kullanlmtr. Yine global rtnn altnda kalabilen ve bu indislerle belirlenmesi g olan kmelenmeleri belirlemek iin lokal bazl Moran`s I ve Getis-Ord G tarama testi gibi kmelenme indisleri kullanlmtr. Kmelenme gsteren illerdeki cinayet oranlar ve yllara gre dalm irdelenmi ve bu yerlere ynelik karmsal yorumlar yaplmaya allmtr. Yaplan alma mekansal istatistiksel yntemlerin uygulanmas ve harita mhendislii disiplini altnda verilmesi nedeniyle harita mhendislerinin farkl disiplinlerle ibirlii yapmas ve ibirliinde bulunduu disiplinlere doru kararlar vermede yardmc olmas asndan nemli bir rnek projedir. Anahtar Kelimeler :Mekansal istatistik, Mekansal analiz, Su analizi ve kentsel gvenlik, Tematik Harita, Corafi Bilgi Sistemleri
20
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TARH VE KLTREL MRASIN KORUNMASI AMALI 3 BOYUTLU DKMANTASYONDA EKL TARAYICILARIN KULLANIMI
1
Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi Harita Mhendislii Blm emretercan@erciyes.edu.tr
Emre TERCAN1, Erkan BEDOK1
Farkl disiplinlerde boyutlu dijital modellere duyulan ihtiya, gelien teknolojiye bal olarak artmaktadr. Nesnelerin iki boyutlu imgelerine gre daha anlaml ve detayl olmas nedeniyle tercih edilen boyutlu modelleri elde etmek iin gelitirilmi ok sayda yntem bulunmaktadr. Nesnelerin boyutlu modellerinin retiminde kullanlan yntemler, genel olarak aktif ve pasif modelleme yntemleri olmak zere snflandrlrlar. Aktif modelleme yntemleri, nesne zerine yanstlan tarayc iaretlerden boyut bilgisinin kartlmas esasna dayanmaktadr. Genellikle zel donanmlara ihtiya duyulmayan pasif modelleme yntemlerinde ise, nesnelerin fotoraflar kullanlarak boyutlu modeller elde edilmektedir. Fiziksel nesnelere ait 3B modellerin retilmesine, 3B yzey tanma, ters-mhendislik, endstriyel rn tasarm, sanal mze tasarmlar, kat modelleme, endstriyel haritaclk, sanal gerekilik gibi birok alanda ihtiya duyulabilmektedir. Nesnelerin boyutlu modellerinin retilmesinde donanmlarn yksek maliyetleri sebebiyle aratrmaclar pratik, ucuz ve hzl boyutlu nesne retim algoritmalarn aratrmaya ve gelitirmeye ynelmilerdir. boyutlu nesne retim yntemleri arasnda siluet imgelerinden 3 boyutlu nesne retim algoritmalar gelmektedir. Siluet tabanl boyutlu tarayclar(Shape From Silhoutte), nesnelerin siluet imgelerini kullanarak bir nesnenin 3B modelinin retimini salayan pasif tarama yntemlerindendir. Pasif tarama yntemlerinde, modellenecek nesneler ile ilgili bilgi ekilen fotoraflardan karlmaya allr. Bu yntemde, modellenecek nesneye ait fotoraflarn elde edilmesi ve kamera kalibrasyonu, model geometrisinin karlmas ya da siluet kartm ve modelin yzey grntsnn retimi gibi ilemler gerekletirilmektedir. lkemizdeki kaytl tarihi ve kltrel mirasn zenginliine ramen tarihi ve kltrel mirasn korunmas ve belgelenmesi hususunda gerekli nem verilmemektedir. Bu sebeple tarihi ve kltrel mirasmz ciddi zararlar grmektedir ve yok olma tehlikesi altndadr. Kltrel mirasn gelecek kuaklara aktarlmasnn ve topluma sunulmasnn da nemli bir yolu olan tarihi ve kltrel mirasn korunmas amal boyutlu belgeTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
21
TMMOB
leme, kltrel ve tarihi mirasn mevcut durumu ve sorunlarnn tespiti ile ilgili sorunlarn zlmesi almalarnda temel veri olarak kullanlmaktadr. Tarihi ve kltrel mirasn boyutlu olarak belgelendirilmesi ve korunmas, tarihi ve kltrel mirasn zarar grme ihtimaline kar gelecekte yaplacak almalara referans oluturabilecei gibi, sanal gereklik uygulamalarna ve sanal mzeler oluturulmasna olanak salamaktadr. zellikle kk ve orta lekteki eserlerin (kse, anak, mlek, para, ie, heykel vb.) modellenmesinde siluet tabanl model tarayclar kullanlabilmektedir. alma kapsamnda mlek, heykel ba gibi rnek nesneler siluet tabanl model tarayclar ile modellenmitir. Bu almada siluet tabanl (shape from silhouette) 3B tarayclarn alma prensipleri anlatlm ve siluet tabanl 3B model retmekte olan 3DSom(Demo) yazlmlaryla uygulama yaplmtr. retilen sonularla doruluk analizleri yaplm ve sistemin baars deerlendirilmitir. Anahtar Kelimeler :3B, Fotogrametri, Kltr ve tabiat varlklar ynetimi, siluet tabanl modelleme, 3DSOM
22
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
AKTF YEL ALANLARININ CORAF BLG SSTEM PLATFORMUNDA RDELENMES:KONYA SELUKLU RNE
Nurullah OSMANLI1, Glah AKDEMR1
1
Konya Bykehir Belediyesi ,osmanlinurullah@gmail.com
Her geen gn rant geliimine bal olarak betonlaan kentlerimizde, yeil alanlarn insan yaamndaki nemi daha fazla artmaktadr.nsanlar gnlk yaam karmaas iinde, ikamet ettikleri evlerden ok uzaklamadan, yrme mesafesi iinde gnn yorgunluunu ve stresini atabilecei mekanlara ihtiya duymaktadr.Kent iinde bu ilevi yerine getiren en nemli plan donats, aktif yeil alanlardr.Litaratrde parklar, hayvanat baheleri ve botanik baheleri, ocuk baheleri, piknik, elence ve dinlenme alanlar, oyun alanlar,yaya yollarnn bulunduu kamuya ak, iinde yaanlan kamusal alanlar aktif yeil alan olarak niteledirilmektedir.Bildiriye konu olan almann veri hazrl ksmnda Seluklu Belediyesi Park ve Baheler Mdrl tarafndan, Konya Kent Bilgi Sistemi veri tabanna kapal alan eklinde tanmlanm aktif yeil alanlarn kontrolu yaplmtr.Akabinde Konya Kent Bilgi Sisteminde Adrese Dayal Nfus Kayt Sisteminin Corafi Bilgi Sistemine entegre edilmi olmasna bal olarak, CBS platformunda konut amal her bina verisinde insan says verileri elde edilmitir. almann ilk blmnde veri hazrl aamasnda elde edilen, her binada yaayan insan saysna bal olarak, Kernel younluk analizi(Density) ile nfus younluk haritas elde edilmitir.Kapal alan eklinde tanmlanm olan park mekansal tablosu iindeki alan verisine bal olarak, Inverse Distance Weighting(IDW) interpolosyon yntemi ile park dalm haritas elde edilmitir.Elde edilen iki harita Raster Calculator- SQL ilemine tabi tutularak nfusun ok youn, parklarn dk dalml olduu blgeler bulunmu,bylelikle ile ierisinde toplam park alanna bal,herhangi bir standart gzetilmeksizin, kendi iinde park ihtiyacnn nfus faktr dikkate alnarak dier blgelere gre daha az veya fazla olduu blgeler mekan zerinde belirlenmitir. almann ikinci blmnde aktif yeil alan bilgileri mahalle tablosu ile mekansal birletirme ilemine tabi tutularak her mahalle iinde olan park alan miktar tanmlanm, nfus bilgisi ile oranlanarak mahalle bazl kii bana den yeil alan miktar bulunmu, Ynetmelik ve AB lkelerindeki kii bana dmesi gereken, aktif yeil alan miktarlar ile karlatrma yaparak park ihtiyac olan mahalleler tespit edilmitir.
23
TMMOB
almann nc blmnde mahalle veya ile snrlar iinde kii bana den yeil alan miktarnn standart deerlerde olmasnn yeterli bir lt olmad, aktif yeil alan donatlarnn kent halknn sosyal gelir durumuna bal olmakszn, gnlk yaam iinde rahatlkla ulaabilecei alanlar olduundan hareketle, kii bana den aktif yeil alan miktarnn, aktif yeil alan donatsna yrme mesafesi iinde her bina/kii iin erebilir olmas esas alnmtr.Bu amala Tel Aviv niversitesinden Dr.Itzhak Omer tarafndan gelitilmi model kullanlarak, bina baznda kii bana den yeil alan miktar snflandrarak haritalandrlm, standart deerlerle karlatrlmtr. almann son blmde, ilk blmde elde edilen aktif yeil alan miktarnn artrlmas gereken ortak blgelerde, imar plannda bulunan aktif yeil alan donat alanlarnn varl kontrol edilerek, buralarda mlkiyet analizleri ile ksa vadede park yaplabilecek alanlar yetkililere rapor edilmitir. Anahtar Kelimeler :Yerel ynetimler, Mekansal analiz, Nfus ve demografi, Aktif Yeil Alanlarn Yeterlilii, Eriebilirlik
24
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
V. OTURUM
PARALEL OTURUM: Arazi Ynetimi ve CBS

TEKNK OTURUM 2 Oturum Bakan Prof. Dr. Hseyin Erkan (HKMO Kadastro Komisyonu Bakan)
MAR UYGULAMALARINDA EDEERLK ESASININ UYGULANMASI N MODEL SEM

Kemal ELK
KENT BLG SSTEMLER UYGULAMALARINDA 3B EHR MODELLERNN KULLANILMASI MEHMET AL TAHMAZOLU CAM RNE
Semih DALIN, Mehmet PAZARCI, Uur TOPDEMR, Cem ZAT, Murat ENGR, Seda BRNC, Dilek ONAN, Kerim GEGEL, Dilek ONAN
TRKYEDE ENTEGRE DARE VE KONTROL SSTEM UYGULANABLRL N GEREKSNMLERN BELRLENMES

zgl CHAN, etin CMERT
STANBUL BOAZINDA TRANST GEMLERN KULLANDII ROTALARIN BATMETRK MODELE DAYALI MEKANSAL ANALZLER YARDIMIYLA YLETRLMES
Melih BAARANER, Mehmet AL YCEL, alar ZMEN
25
TMMOB
26
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
MAR UYGULAMALARINDA EDEERLK ESASININ UYGULANMASI N MODEL SEM

1
Gmhane niversitesi, gumuscelik@hotmail.com
Kemal ELK1
lkemizde meri imar plan uygulamalar daha ok 3194 sayl mar Kanununun 18. maddesine gre yaplmaktadr. Uygulama esaslar iin mar Kanununun 18 inci Maddesi Uyarnca Yaplacak Arazi ve Arsa Dzenlemesi le lgili Esaslar Hakknda Ynetmelik karlmtr. Mevzuata gre dzenlemeye alnan tanmazlardan hesaplanan Dzenleme Ortaklk Pay (DOP) orannda kesinti yaplmaktadr. Dzenleme snr iindeki arsa ve arazilerin DOP oran kesintisi %40a kadar olabilmektedir. Bu kesinti imar uygulamas nedeniyle blgede oluan deer art karlnda kamu adna yaplmaktadr. Dzenleme blgesi olarak belirlenen yerlerdeki umumi hizmet alanlarnn dalm eit olmadndan, belirlenen her dzenleme blgesinde farkl DOP uygulanabilmektedir. Dolaysyla ayn blgede tanmaz bulunanlar arasnda dengesizlikler olmaktadr. Bunun yerine dzenleme blgesindeki kadastral parsellerin deerlemesi ve imar parsellerinin deerlemesi yaplmas gerekmektedir. Tanmazlarn deer eitliine dayanan bir yntemle deerlendirilmesi gerekmektedir. mar uygulamas yaplrken uygulama imar planlar ile kadastro haritas aktrldnda; baz kadastro parselleri umumi hizmet veya kamu hizmet alanlara rastlamaktadr. mar planlar gerei olan bu ilemle oluan deiimden btn kadastro parselleri eit oranda etkilenmemektedir. mar planlarnn uygulanmas ile kadastro parsellerinin yeniden biimlendirilmesi mar Kanununun 18. maddesine gre yaplabilmektedir. Bir dzenleme alanndaki kadastro parselleri ayn deerde olmad bilinmektedir. Gelimi lkelerde yaplan arsa ve arazi dzenlemeleri deer ls dikkate alnarak yaplmaktadr. Bu almada; kadastro parsellerindeki deer farkllklar ve imar planlarnn yapm ile ortaya kan deer farkllklar ayr ayr incelenip, arasndaki farkllklar hesaplanmtr. Bu amala imar plan zerinde deer faktrleri esas alnarak tanmazlarn deerlemesi yaplmtr. Yaplan parsel deerlendirme almalarna gre kadastro ve imar parselleri ayr ayr snflandrlp alan esasna dayal datm ile deer esasna dayal datm arasnda farklar grlmtr. alma alan olarak, Adyaman li, Merkez Mahalle seilmitir. Uygulama alan ehir merkezine 4 km. mesafededir. Alana ait parselasyon haritas ve tapu kaytlar saysal
27
TMMOB
ortamda elde edilmitir. mar uygulamalar sonucunda yeniden retilen parsellerin dzenleme ncesine gre konumlar ve ekonomik deerleri deimektedir. Bu deiim her kadastro parseli iin farkl oranlarda olmaktadr. Mevcut uygulama ekli ile dzenlemeye giren tm parsellerden alanlar ile orantl olarak yaplan DOP kesintisi, farkl oranlarda oluan deer farklln karlayamamaktadr. Uygulamadaki bu eksiklik ancak parsellerin deerlerini belirleyen faktrler dikkate alnarak azaltlabilir. Bu nedenle dzenleme ncesi kadastro parsellerinin ve dzenleme sonras imar parsellerinin deerine etki eden faktrlerin belirlenmesi gerekmektedir. Tanmaz deerlemesinde parsel deerine etki eden faktrlere ait puan deerlerinin belirlenmesi nemli olmaktadr. Tanmazn, kullanm amacna bal olmakla birlikte; ekonomik ve sosyal etkinlik bakmndan faal olan ve ilem younluu gsteren alanlara daha yakn olmas arzu edilir. zellikle market, pazaryeri, i yeri, otopark sahas, okul, ocuk bahesi, terminal, yeil alan, ehir merkezi vb. yerlere olan mesafelerin ksa olmas, ekonomik ve sosyal adan tanmazlarn deerini arttrd bilinmektedir. alma alannda, kadastro ve imar parsellerinin deerlerine etki eden faktrler; toporafya, parsel ekli, yola k, evre, anayola uzaklk, cephe says, yeil alana uzaklk, ehir merkezine uzaklk, grlt, izin verilen kat says, salk tesisine uzaklk ada ii konum eklindedir. Dzenleme ncesi nominal birim deerlerinin hesab yaplmtr. Bu kapsamda kadastro parselleri iin seilen deer faktrlerine gre puan deerleri belirlendikten sonra her bir parselin toplam deeri hesaplanmtr. Dzenleme ncesi kadastro parselleri iin; topografya, parsel ekli ve yola k faktrleri dikkate alnmtr. Dzenleme sonras nominal birim deerlerin bulunmas yle yaplmaktadr. Dzenleme sonras imar parselleri iin; parsel ekli, evre, eitim merkezine uzaklk, ocuk bahesine uzaklk, yeil alana uzaklk, anayola uzaklk, ehir merkezine uzaklk, grlt, izin verilen kat says, ada ii konum ve cephe says faktrleri dikkate alnmtr. alma alannda imar parselleri iin seilen deer faktrlerine gre puan deerleri hesaplanmtr. Deer esasna gre yaplan datmda dzenleme ncesi ve sonras deerler eit kabul edilmektedir. Bu nedenle dzenleme ncesi ve sonras deerler arasnda dengeleme katsays belirlenmesi yaplmtr. Deer faktrleri yardmyla hesaplanan puan deerlerine gre kadastro parsellerinin ve imar parsellerinin deerleri ve nominal birim deerleri hesaplanmtr. mar planyla birlikte ortaya kan deer faktrleri; parsel ekli, evre, grlt, izin verilen kat says, ada ii konum, parselin yola cephe says ve kamu alanlarna olan uzaklk, imar parsellerinin deerlerinin farkllamasna neTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011
28
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
den olduu grlmtr. mar plan zerinde imar adalarnn farkl genilikte yollara cephesinin olmas, ayn imar adas zerinde geni yola cephesi olan parsellerin kat saysnn fazla olmas gibi kriterler datmda uygulayclar g durumda brakmaktadr. Toporafik yaps bozuk olan kadastro parsellerine kesinti sonrasnda dzgn ekilli imar parseli verilmesi dier parsel sahiplerine kar yaplm olan bir hakszlktr. Trkiyede yaplan imar uygulamalarnda deer esas dikkate alnmad iin bu ve benzeri sorunlar ortaya kmaktadr. Bu sorunlar adaletsiz datm ve parselasyonu beraberinde getirmektedir. mar uygulamalar iin parsellerin nominal birim deerleri kullanlarak datm yaplmas hakkaniyet llerinde olaca gsterilmitir. 3194 sayl mar Kanununun 18. maddesinde maliklere ait toprak ne kadar olursa olsun ve dzenleme blgesi ierisinde nerede olursa olsun parselin alan ile orantl olarak DOP kesintisi yaplmaktadr. mar uygulamalarnda alan esasna dayanan kesinti yerine; dzenlenme ncesi ve sonras deer artlarnn belirlenmesi ve bilinmesi eklinde deer esasna dayanan edeerlik ynteminin uygulanmas nerilmektedir. Anahtar Kelimeler :Tanmaz Deerleme, Tanmaz ynetimi, mar, Planlama, Arsa
29
TMMOB
Semih DALIN1, Mehmet PAZARCI2, Uur TOPDEMR2, Cem ZAT2, Seda BRNC2, Murat ENGR2, Kerim GEGEL2, Dilek ONAN2
1
T Fen Bilimleri Enstits,2Sampa A.. semihdalgin@gmail.com
Doksanl yllardan itibaren teknoloji artan bir ivme ile ilerlemekte ve hayatmzn vazgeilmezleri arasna girmektedir. Her geen gn gelien teknoloji karsnda en ilgililerimiz bile yeni domu bir bebek gibi kalmaktayz. Teknolojin en ok etkiledii dallardan biri de bizim uzmanlk alanmzdr. Gn gemiyorki yeni bir lme yntemi gelimesin ya da farkl uygulamalarda karmza kmasn. GPS ile dier meslek dallarnn ve ilgisiz tm insanlarn da rendii, navigasyon, google earth, google maps, street view ve bing ile hayatlarna yerleen, onlarn ayrlmaz bir paras olan haritalar, CBS ile yaptklar ya da yapabilecekleri ile teknoloji; geomatik (harita) mhendislerini teknolojinin bir paras, teknolojiye de geomatik mhendisinin sa kolu yapmtr. Gelien teknoloji ile beraber nceleri talara, hayvan derilerine ilenen haritalar, kartorafik szgelerden geerek nce 2B, sonra 2,5B ve son olarak 3B hatta 3B+ olarak karmza kmtr. Teknolojideki bu hz an gerisinde kolaylkla kalabilen bizleri soluksuz brakmtr. Gnmzde internet artk her an yanmzda ve bu sayede bilgiye ulammz ok kolaylat. nceleri yetmeyen 24 saatler artk daha yeter, her trl boluk daha bir dolar oldu. nternet kullanmnda yaanan bu gelimeler insanlar da haritalara her zamankinden daha da yakn kld. Kedeki bakkal amcann bile adres sorduunuzda istemi olduu cretten daha az bir tutara bilgiye daha doru bir ekilde ulamamz mmkn klnd. Teknolojinin bize salam olduu bu imkanlar, iki boyuttaki haritalar nc boyuta tam ve ehirlerin 3 boyutlu modellenmelerine hz verilmitir. Bu modellemeler sayesinde biz artk ehirleri daha iyi planlayabilir, onlar daha iyi ynetebilir, 2B kadastroyu 3. boyuta tayabilir, evre, telekomnikasyon, ulam, elence ve turizm ile ilgili analizleri daha rahat yapar, insanlarmz simlasyonlarla daha iyi eitir hatta ve hatta oyunlar ile daha bir elenir olduk. 3 boyutlu ehir modelleri ehir planlarndan askeri amalara kadar geni bir yelpazede kullanlmaktadr. rnein, ehir planlamada Haydarpaa gar ve evresinde yaplmas planan yaplar iin, etraftaki yapya zarar vermemek, tarihi yapy bozmamak iin ehrin 3 boyutlu modeli yaplmtr (Buhur ve
30
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
di,2009). Telekomnikasyonda da modellemelerin kullanm artmtr. Baz istasyonlarnn yayd radyasyon ve baz istasyonlarnn hizmet salad alanlarn tespiti iin modellemeler kullanlmaktadr. nk her bina kaplamas ve yaltm gibi zellikleri ile farkl yanstmlar yapmakta ve kapsama alanlarnn deiimine neden olmaktadr. 3B ehir modelleri sadece yeni binalarn yapm ya da sistemlerin kontrol iin deil kiilerin eitimi iinde kullanlmaktadr. rnein bir itfaiye erinin ya da yeni ehliyet alan bir kiinin eitilmesinde ve bu duygularn, eitimlerin geree yakn olmas iin modellemerin kullanm yaygnlamtr. ehir modellerinin belkide en ok kullanlan ve de gelecek gnlerde kullanlacak yerleri askeri uygulamalar, animasyonlar ve oyunlardr. Bu amala yaratlm rnek uygulamalar lkemizde de yaplmaktadr. rnek olarak Sultan Ahmet ve tarihi yarmadann modellenerek bir oyunun mekan olarak kullanm gsterilebilir. Bu almada, bu hz sadece boyutlu ehir modelleri kapsamnda incelenerek, teknolojideki hzl geliim ve bize salad faydalar okuyucuya aktarlmaya allrken; bir Kent Bilgi Sisteminde simlasyonlarn nasl oluturulabilecei Malatya ilinde bulunan Mehmet Ali Tahmazolu Camiinin oluturulan 3B modeli ve bunun Kent Bilgi Sistemine entegrasyonu ile aklanmaya allrken, proje admlar, karlalan zorluklar, yaplmas gerekenler ve tavsiyeler ile okuyuculara aktarlmaya allacaktr. Anahtar Kelimeler :Kent Bilgi Sistemleri, Grselletirme, 3B, Uygulama gelitirme, ehir ve Blge Planlama
31
TMMOB
TRKYEDE ENTEGRE DARE VE KONTROL SSTEM UYGULANABLRL N GEREKSNMLERN BELRLENMES

1
Tarmsal retim ve Gelitirme Genel Mdrl,2KT, ozgul.cihan@tarim.gov.tr
Ozgl CHAN1, etin CMERT2
Avrupa Birliinin kuruluundan itibaren tarm, bir ulusun gda gvenliini ilgilendiren nemli bir sektr olmasndan dolaydr ki, Birliin nemli politikalarndan biri haline gelen Ortak Tarm Politikas (OTP) kapsamnda en ok destek gren sektrlerden birisi olmutur. Trkiyenin ABye giri srecinde bu nemli sektrn ortak tarm politikasna uyum salamas gerekmektedir. 29 Eyll 2003 tarihli ve 1782/2003 sayl Ortak Tarm Politikas Altnda Dorudan Destek Planlar ve iftiler iin Belirli Destek Planlarna ilikin Ortak Kurallar Belirleyen Konsey Tz (AT) ile her ye lkeye Entegre dare ve Kontrol Sistemi (IACS) Sistemi kurma zorunluluu getirilmektedir. IACS, ifti kayd, yardm bavurular ve tarmsal arazi parselleri veritabannn uzaktan alglama yntemleriyle desteklendii corafi bilgi sistemini ieren entegre bir sistemdir. IACSn temel amac, topluluk btesinin %30unu oluturan yaklak 25 milyar luk topluluk yardmnn her yl doru bir ekilde datlmasn ve demelerin yaplmasn temin etmektir. Avrupa Birlii, iftilerin beyanlarnn ynetimi ve kontrol iin 1992 ylnda Entegre dare ve Kontrol Sistemi (IACS) kurulmasn kararlatrmtr ( Oesterle ve Hahn, 2005). Entegre dare ve Kontrol Sistemi (IACS), Trkiyenin Avrupa Birliine uyum nceliklerinden birisidir ve lkemizdeki mevcut durumla birlikte Avrupa Birlii tarafndan belirtilen hem yasal, hem de teknik birtakm artlara gre ekillendirilmesi gerekmektedir. ABye ye lkelerde, iftilere yaplan demelerin idaresinde Entegre dare ve Kontrol Sistemi (IACS) ve Arazi Parsel ve Tanmlama Sistemi (LPIS) kullanlmaktadr. Bu sistemlerin temel amac demelerin doruluunu ve kontroln salamaktr. lkemizde ABde uygulanmakta olan entegre kontrol sistemi ve IACSde mevcut dier sistemler bulunmamaktadr. Fakat, Trkiyede planl dnemden beri uygulanan tarm politikalarnda 2000li yllardan itibaren baz reformlara gidilmitir. Bu konuda atlan en nemli adm 2000 ylnda uygulanmaya balayan Tarm Reformu Uygulama Projesidir (ARIP). Tarmda yeniden yaplanma ve reform projeleri arasnda yer alan ifti Kayt Sistemi-Dorudan Gelir Destei ve Alternatif rn Projelerinden oluan ARIP projesinin 2001 ylnda uygulamaya balamasndan sonra, proje kapsamndaki desteklerin zamannda, yerinde ve gerek reticiye yaplabilmesi iin tarmsal verilere ihtiya duyulmas, ifti Kayt Sistemi (KS) ad verilen detayl bir veritaban almasn zorunlu klmtr. GnTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011
32
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
mzde KS, etkin bir ekilde kullanlmaktadr. KS bilindii zere szel veritaban ieriklidir. iftiye destek her yl belirli zamanlarda yapldndan, yaplan beyanlarn kontrol salanmaldr. Fakat ileyen bir konumsal veri tabannn olmay kontrol zorlatrmaktadr. Bugn gelinen noktada KSnin konumsal boyuta tanmas henz salanamamtr. Tarm ve Kyileri Bakanl (TKB) Tarmsal retim ve Gelitirme Genel Mdrl (TGEM) bnyesinde Trkiyede Entegre dare ve Kontrol Sisteminin Oluturulmas ve Arazi Parsel Tanmlama Sisteminin (Land Parcel Identification System - LPIS) kurulmas konularn kapsayan bir AB projesi yrtlmektedir. 29 Ocak 2007 tarihinden itibaren yrtlen proje ile sistemin lkemizde tm unsurlaryla kurulmas, 2013 yl sonu olarak hedeflenmektedir. IACS oluumunun en nemli unsurlarndan olan LPIS oluturulurken en uygun referans parsel seiminin deerlendirilmesi ve buna karar verilmesi en nemli admlardan biridir. IACS-LPIS oluumunda birok Avrupa lkesi kendi lkelerinin tarm yapsna uygun farkl referans parselleri kullanmaktadr. rnein, Romanya deimemesi ve kolay gncellenebilir olduundan AB iin en genel referans tr olan fiziksel parseli kullanrken, Polonya kadastro parseli, Fransa ise ifti beyanna gre tanmlanan ifti bloklarn (ilot) kullanmaktadr. lkemizde IACS/LPIS oluumuna geilirken en nemli basamak, lkemiz tarm yapsna en uygun referans parselini bulmaktr. IACS oluumu iin en nemli admlardan birisi de, ifti beyanlarnn kontrolnde kullanlacak grntler (orto foto, uydu grnts vs.) ve bu grntlerin gncellenme ilemlerinin nasl yrtleceidir. AB de IACS/LPIS iin genel olarak ortofoto grntler kullanlmakta olup, grnt yenileme sresinin ise 5 yl gememesi gerekmektedir. Hollanda, Danimarka, rlanda, Lksemburg ve Yunanistanda ortofotolarn 1-3 ylda gncellenmesi sz konusu iken; bu durum spanya, talya, sve, Slovenya, ek Cumhuriyeti, Slovakya ve Belikann Walonya Blgesinde 3 ylda; Finlandiya, Litvanya, Fransa, Portekiz, Polonya, Estonya, Macaristan, Malta ve Belikann Flaman Blgesinde 3-5 yl arasdr. Almanyada bu uygulama eyaletlere gre fakllk gstermektedir. almada, Avrupa lkelerindeki Entegre dare ve Kontrol Sistemi (IACS) ve Arazi Parsel ve Tanmlama Sistemi (LPIS) yaps incelenmi olup, baz Avrupa lkelerinden rnek uygulamalar anlatlarak lkemizde oluturulacak IACS iin teknik gereksinimler ortaya kartlarak sistemin lkemizde uygulanabilirlii aratrlmtr. Anahtar Kelimeler :Politika, Tarm, evre ynetimi, Entegre dare ve Kontrol Sistemi(IACS) , Ortak Tarm Politikas (OTP)
33
TMMOB
STANBUL BOAZINDA TRANST GEMLERN KULLANDII ROTALARIN BATMETRK MODELE DAYALI MEKANSAL ANALZLER YARDIMIYLA YLETRLMES
1 Yldz Teknik niversitesi, Harita Mhendislii Bl., Kartografya Anabilim Dal anakkale Onsekiz Mart niversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mhendislii Blm 3 Yldz Teknik niversitesi, Gemi naat ve Gemi Makineleri Mhendislii Blm, mbasaran@yildiz.edu.tr 2
Melih BAARANER1, Mehmet Ali YCEL2, alar ZMEN3
Boaz ve kanal gibi uluslararas gemilerin transit gei yapt su yollarnda rota belirlemek kaza risklerini ve beraberinde getirecei evresel felaketleri nlemek balamnda son derece nemli bir itir. Bu nedenle, bir geminin navigasyonuna etki edebilecek her faktrn dnlmesi gerekmektedir. Hesap d braklan bir parametre ciddi sorunlara yol aabilir. Bu tr blgelerde rota belirlenirken dikkate alnan parametreler genellikle genilik, aknt bilgileri, corafi zellikler, meteorolojik zellikler ve batimetrik zelliklerdir. stanbul Boaz, dnyada deniz trafiine ak 264 boaz arasnda, tarihi kltr ve gzellikleri barndrmas asndan dnyada bir ei ve benzeri olmayan zelliklere sahiptir. lkemiz boazlar seyir emniyeti ve deniz gvenlii asndan zel nemi haiz olmasnn yan sra, corafi, oinografik ve meteorolojik zellikleri ile de emniyetli seyri kstlayc unsurlar barndrmaktadr. stanbul Boazndan yaklak 27-28 adedi tehlikeli yk tayan olmak zere her gn yaklak 150 gemi gei yapmakta olup, yaklak 2 milyon insann tand 2500 adet yerel deniz trafii hareketi ile stanbul Boaz dnyadaki en dar ve gemiler iin ok riskli bir su yoludur. stanbul Boaznda deniz trafii younluunun ok yksek olmas, geen gemilerin boylarnda ve tonajlarndaki art, tehlikeli yk tayan gemi geilerinde grlen art, karmak ve zor trafik yaps, deniz kazalarndaki art, olumsuz hava, deniz, aknt ve iklim artlar, evre koullar ve mahalli tehlikeler, ulusal ve uluslar aras gelimeler ile blgedeki dier denizcilik faaliyetleri gz nne alndnda, stanbul Liman Bakanl dari snrlar ierisinde yolcu ve yk tamacl yapan yerel deniz trafiinin denetlenmesi ve dzenlenmesi byk nem tamaktadr. Yaplan aratrmalar sonucu, stanbul Boazndan geen uluslararas ticaret gemilerinin kulland koridorun snrlarnn genilik ve aknt gibi iki boyutlu parametrelere dayal olarak belirlendii anlalmtr. nc boyut olan derinlie neredeyse hi nem verilmemitir.
34
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
Bu nedenle bu almada yukarda sz edilen rota belirlemede etkili faktrlerden yola klarak ve ek olarak stanbul Boaznn batimetrik zellikleri de gz nnde bulundurularak mevcut rotalarn iyiletirilmesi hedeflenmitir. stanbul Boazn kullanan uluslararas gemiler konusunda en gncel veriler kullanlm olup, trafik dzeni mevcut mevzuata uygun olarak dnlmtr. Optimizasyonu yapmadan nce stanbul Boazndaki kritik blgeler saptanm ve bu kritik blgelerdeki analizler proje kapsamnda esas alnmtr. Kritik blgelerin belirlenmesinde Seyir ve Oinografi Dairesi Bakanlndan alnan ekosounder ile elde edilmi yksek znrlkl saysal batimetrik model, 1 : 30000 lekli stanbul Boazna ilikin deniz haritas, aknt verileri, beaufort skalas gibi kaynaklar kullanlmtr. Batimetrik veriler, Global MapperTM yazlmyla ilenip ArcGIS ve MapInfo gibi corafi bilgi sistemi yazlmlarna aktarlabilir grid formatl bir yapya dntrlmtr. Daha sonra ilgili corafi bilgi sistemi yazlmlaryla derinlik analizleri yaplm, hidrometeorolojik koullar ve gemilerin teknik zellikleri de dikkate alnarak yeni rotalar elde edilmitir. Elde edilen yeni rotalar ile mevcut rotalar karlatrlm ve sonular, deniz haritas ve boyutlu batimetrik model zerinde grsel olarak sunulmutur. zetle, stanbul Boaznda transit gemiler iin corafi bilgi sistemi tabanl boyutlu mekansal analizlerin katksyla daha hassas navigasyon koridorlar belirlenmi ve iki boyutlu ve boyutlu grselletirilmitir. Anahtar Kelimeler :Navigasyon, Mekansal analiz, Modelleme, Gemi trafii, 3B
35
TMMOB
36
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
VI. OTURUM
Genlik Teknik Oturumu

ZEL OTURUM 2 Oturum Bakan Yrd. Do. Dr. Ebru olak (Kongre Yrtme Kurulu yesi, KT)
TRKYEDE CORAF BLG SSTEMLER ETM HAKKINDA GENEL DEERLENDRME

Asl TOPAL (Kongre Yrtme Kurulu yesi, HKMO)
VER TOPLAMADA WEB TABANLI DOKMAN PAYLAIMI UYGULAMALARININ KULLANIMI

Erk EKN, Alper ABUK, Ycel GNEY
STANBUL TEKNK NVERSTES AYAZAA YERLEKES 3 BOYUTLU KAMPS BLG SSTEM TASARIMI
Sleyman Sefa BLGLOLU, Egemen ERDEM, Emin Can FIICI, Dursun Zafer EKER
CORAF BLG SSTEMLERNN FBEROPTK KABLO ALIMALARINDA KULLANILMASI

.Emre. KAYDIRAK, M.mit GMAY
YAPI PROJELERNN YNETMNDE CORAF BLG SSTEMLER TABANLI ZMLER

A.Emre CENGZ, Ycel GNEY
BNA BLG MODEL-CBS ENTEGRASYONU

Koray ALAF, Evrim KOR, Fatmagl BATUK
37
TMMOB
38
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
VER TOPLAMADA WEB TABANLI DKMAN PAYLAIMI UYGULAMALARININ KULLANIMI

1
Anadolu niversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Aratrma Enstits erkekin@gmail.com
Erk EKN1 Alper ABUK1 Ycel GNEY1
Mhendislik aratrmalar bata olmak zere, istatistik, sosyoloji gibi dallarda yaplan bilimsel veya kamusal almalarda veri toplamak olduka nemli, fakat bir o kadar da zahmetli bir sretir. Gnmz teknolojisi bu zahmetli sreci ksaltp kolaylatracak donanm ve yazlmlar sunmaktadr. Veri toplama srecinde arazide kat ve kalem kullanm yava yava geride kalsa da kullanlan teknolojiler olduka pahal ve kullanm zor olabilmekte; bu durum da sz konusu olanaklardan yararlanan kitlenin bymesinin nnde bir engel tekil etmektedir. Ofis ortamndan uzakta veri toplamak iin yaplacak ilemler arasnda; veri taban tablolarnn oluturulmas, mobil cihaz iin zel ara yz gelitirilmesi, toplanan verileri grntleyen ayr bir ara yzn gelitirilmesi, srekli ak bir sunucunun kiralanmas veya bulundurulmas vb. gibi teknik emek gerektiren sre ve ilemler bulunmaktadr. Eer tm sistem en batan yaplandrlacaksa, sistemin kurulmas iin gereken zaman, veri toplamak ve bu verilerin analizi iin gerekendan fazla olacaktr. Ancak saylan zorlu ilemlerin byk bir ksm aslnda daha nce zerinde allm baz web servisleri yardmyla zlebilmektedir. cretsiz web servisleri ile gnmzde kurumsal CBS altyaplar kurulabilmektedir. Bulut biliim (Cloud Computing)in gelimesiyle web servisleri deer kazanm, veriler yerel bilgisayarda bouna yer kaplamaktansa uzaktaki bir sunucuya yklenmeye balamtr. Ayn ekilde baz bilgisayar yazlmlar da uzaktaki sunucudan hizmet verebilir hale gelmitir. Bu bildiri kapsamnda Google Dkmanlar uygulamasnn corafi bilgi sistemleri iin veri toplama arac olarak kullanlmas rneklenecektir. Google internet taraycs dndaki tm servislerini internet zerinden sunmaktadr. Bunlar arasnda Haritalar, Dkmanlar, Gmail, Takvim, Fotoraflar gibi web hizmetleri bulunmaktadr. Yakn bir gelecekte Chrome OS ad verilen iletim sistemini piyasaya kartacak olan irketin ileri vadedeki plan, sadece internet taraycsndan oluan bir iletim sistemi konseptini oturtmaktr. Yaplan almada, dahili yer belirleme sistemi ile internet balants bulunan tablet bilgisayarlar ve Google firmasna ait cretsiz web servisleri yardmyla arazide veri toplama standartlar tartlacaktr. iOS iletim sistemine sahip bir tablet bilgisayarn sunduu avantajlardan yararlanlacak, internetin bulunmad blgelerde verileri kendi hafzasna toplayan, dier durumda ise internette oluturulmu bir ablona kaydeden gezici bir yazlm gelitirilmitir. Google Dkmanlar ise verilerin
39
TMMOB
web zerinden sorgulanmasn, i arkadalaryla veya tm dnya ile paylalmasn ve harita zerinde konumlandrlmasn salamaktadr. Bununla beraber veriler, PDF, DOC, XLS gibi formatlara web zerinden annda dntrlebilmektedir. Bu ekilde gelitirilen kurumsal lekte bir corafi bilgi sisteminin en nemli avantaj, hazrda sunulan baz hizmetlerin tekrar yaplandrlmas ile zaman kaybetmek yerine, daha ada ve inovatif teknolojilerden yararlanabilmek iin aratrmaclara zaman kazandrmasdr. Hi bir cretli yazlma gerek duymayan bu sistem ile hzl ve verimli veri toplama srecinin n alm olacaktr. almann son ksmnda ise anlatlan uygulamann bir rnek almas bulunmaktadr. rnek almada, gerek verilerle sahada allmtr ve piyasadaki cretli yazlmlar ile bu almada kullanlm cretsiz yazlmlarn performans karlatrlmalar yaplmtr. Anahtar Kelimeler :Web servisleri, Mhendislik, Birlikte allabilirlik, Mobil CBS, Corafi veritabanlar
40
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
STANBUL TEKNK NVERSTES AYAZAA YERLEKES 3 BOYUTLU KAMPS BLG SSTEM TASARIMI
S. Sefa BLGLOGLU1, Egemen ERDEM1, Emin Can FIICI1, Dursun Zafer EKER1
1
T, sefa.bilgilioglu@hotmail.com
Gnmzde teknolojinin gelimesiyle birlikte konuma bal olarak nesnel bilgilerin de toplanp, saklanarak, ilenerek kullancya istenen formatta sunulmasna olanak salayan Corafi Bilgi Ssistemlerine ihtiya artm ve CBSler ok farkl alanlarda kullanm ve uygulama olana bulmaya balamtr. Kullancya sunulan bilgi sisteminde grsellii arttrmak ve gerek grnm yakalamak amac ile gelien teknoloji ile birlikte boyutlu bilgi sistemleri kavram gelimi ve geen sre ierisinde teknolojik gelimelere pararlel olarak yaygnlamtr. Toplumun gelimesinde en etkin kurum kentlerdeki niversitelerdir ve bu kurumlarda bilginin verimli olarak kullanlmasnn gereklilii gz ard edilemez. niversitelerin yaplama planlamas ve gelimesinin, eitimin ve retimin ve aratrma grevlerinin en iyi ekilde yaplabilmesi, kurumun sahip olduu mevcut olanaklarn ve bilgilerinin salkl ve hzl kullanlmasna baldr. niversitelerin akademik, personel ve renci hizmetlerine ynelik bilgilerin yan sra mevcut fiziki durumlarn da ieren bilgilerden oluturulacak ve bilgisayar alar ile kullanc hizmetine sunulacak sistemler, ihtiyalarn zamannda karlanmas asndan byk neme sahiptir. Dnyadaki bir ok gelimi zniversitede, gerek bu niversitelerin tantm gerekse farkl amalar iin kullanlmak zere CBS tabanl kamps bilgi sistemleri tasarlanm ve kullanma almtr. Kullanc saysndaki art bu sistemlerin web zerinden sunulmasnn olanakl hale gelmesinden sonra dahada artmtr. stanbul Teknik niversitesinin (T) temelleri, 1773 ylnda Osmanl mparatorluu dneminde Hali Tersanesinde atlm ve gnmzde 5 farkl yerlekede eitim veren Trkiyenin mhendislik eitimi veren en kkl niversitesidir. Sz edilen bu 5 farkl yerleke, stanbulun eitli blgelerine dalm durumdadr. Bunlar; Ayazaa, Gmsuyu, Takla, Maka ve Tuzla yerlekeleridir. Bu yerlekeden en by ve merkezi yerleke olarak ta kabul edilen 247 hektarlk geni bir alana sahip olan Ayazaa Yerlekesidir.
41
TMMOB
Bu almada, Ayazaa yerlekesine ynelik olarak gerekletirilen bir 3B Corafi Bilgi Sistemi tasarm ve uygulamas detayl olarak ele alnmtr. almada tasarmn gerekletirilebilmesi ve daha fazla kullancya ynelik olarak hazrlanabilmesi iin ncelikle hedef kullanclar belirlenmitir. Yaplan aratrma, anket ve karlkl grmelerden sonra kullanc kitlesi olarak, T rencileri, T akademisyenleri, T personeli ve T ziyaretileri ncelikli olarak belirlenmitir. Hedef kullanclar gz nnde bulundurularak; yerleke ierisinde yer alan yaplarn kullanm cinslerinin ne olduklar? Yaplarn nerede olduklar? Yaplarda hangi birimlerin bulunduu? Ulamn nasl yaplabilecei? ve benzeri sorulara cevap veren ve niversite ynetiminin eitim, personel ynetimi, tesis ynetimi ve gelecee ynelik planlama ile ilgili eitli ihtiya ve hizmetlerle ilgili kararlarn hzl ve salkl bir biimde verilmesine ynelik altlklarn oluturulduu bir sistem tasarlanm ve gerekletirilmitir. almada kullanlan saysal altlk, niversitede ynetiminden saysal ortamda salanm ve bu altla dayal olarak ihtiyalara gre gruplandrlm, gncel ve gelitirilebilir bir ilikisel veri taban oluturulmutur. Oluturulan bu veri taban topolojik olarak dzenlenen ve gncellii kontrol edilen altla ilenmi, sorgulanabilir bir 3B CBS gerekletirilmitir. Oluturulan bilgi sistemi, kamps iinde gidilmek istenilen iki nokta arasnda ki en ksa yol gzerghn belirlenmesi iin network analizinin eklenmesi, kampsn eitli blgelerinden ekilen fotoraflar ile balantlarn oluturulmas ve sunumu ile saysal arazi modelin 3B grnmnn elde edilip yaplara ykseklik kazandrlmasnnda dahil edilmesiyle gerek grnmne yaklatrlarak zenginletirilmitir. almann son ksmnda ise hazrlana sistemin web zerinden sunumu yer almaktadr. Anahtar Kelimeler :Web/Internet CBS, Corafi veritabanlar, 3B, Modelleme, CBS eitimi
42
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CORAF BLG SSTEMLERNN FBEROPTK KABLO ALIMALARINDA KULLANILMASI

.Emre KAYDIRAK1, mit GMAY2
1
Turkcell Superonline, emre.kaydirak@superonline.net 2 TY
Corafi bilgi sistemleri etkin bir konumsal analiz arac olarak bir ok meslek grubu tarafndan kullanlmaktadr. Bilgilerin tek bir sistem ierisinde toplanp, depolanmas, analiz edilmesi, eldeki verilere hzl ve gvenli bir ekilde ulama imkan CBS yi cazip hale getiren zelliklerinin banda gelmektedir. Fiber, k kaynandan gelen sinyallerin ( k ) hedefteki kaynaa iletilmesidir.Bu k sinyali ile module edilmi bilgiler cam yzey zerinden tanrlar.Fiberler ortalama insan sa boyutundadr. Krlma ve sinyal kayplarna kar ok iyi korunmu ve yaplandrlmtrlar. zellikle internette ve geni alan alarda kullanlan bu teknoloji sayesinde bilgiler daha hzl ve kaypsz olarak kaynaktan hedefe gnderilebilmektedir. Baz lkeler bakr iletiim teknolojilerini brakp bu dijital teknolojiye tamamen gemi durumdadr. lkemizde de bu teknoloji ile hizmet verilmeye balanm ve hizmet alanlar gn getike artmaktadr. Corafi bilgi sistemlerinin kullanlmas oluturulan fiber altyapnn (Telekomunikasyon) kontrolu ve ynetilmesini kolaylatrmaktadr. Fiber gzergahlarn, binalarn, menhollerin ve adres datalarnn ( l, le, Mahalle, Yol ) katman olarak oluturulmas ve znitelik tablolarnda bilgilerinin gncel bir ekilde tutulmas nemlidir. Burada koordinatl olarak bulunan gncel veri zerinden sorgulamalar ve analizler yaplr. rnein bina ve site ynetimlerinden alnan protokol datasnn ve daire saysnn bina zniteliklerinde tutularak hedef olarak seilen blgede toplam potansiyel analizinin yaplmasna ve o blge iin protokolu alnan bina ve blgede kalan potansiyel analizi yaplr. Fiber planlar cbs zerinde statuler tanplanp (plan aamasnda, kaz durumda, tamamlanm) analizler ile metraj bilgisine ve aktif hatn kapsam olduu daire saylar raporlanr. Menhol ve gzergah katmanlarndan corafi konum olarak yararlanlarak bina datas zerinde yer alan farkl znitelik tablolarnda branman statusu tutulup menhole sfr konumda bulunan binalar sorgulanp site veya bina bahe kazlar ile kaz ruhsat gerektirmeden aktif networke dahil edilebilecek binalar veya siteler belirlenerek frsatlar ynetilir. Gpon teknolojisi ile hizmet verilen blgelerde corafi bilgi sistemleri zerinden bina ile kablo katman arasnda konumsal analiz oluturularak binada bulunan daire saysna gre kablo iinde yer alan fiber kllarn revizyonu
43
TMMOB
yaplr. Oluturulan bu plan ile fiberin iindeki hangi buffern hangi kllarndan binaya hizmet verildii bilgisine sahip olunur. Kabloda meydana gelebilecek arza sonucunda hangi binalarda hizmet kesintisi yaanabilecei analiz edilebilir. Oluturulan bilgi sistemi Web tabanl harita olarak son kullancya alarak. bulunduu lokasyonda ki hizmet alanna ulaabilir ve web tabanl harita zerinden iaretlemi olduu lokasyona hizmet talebinde bulunur. Bu talep noktalar sistem zerinde bulunan dier veriler ile ilikilendirilir, sorgulanr ve analiz edilir. Talep noktalarn kapsayacak ekilde fiber planlar yaplr. Bireysel ve kurumsal geni band olarak verilen bu hizmetin, raporlama ve analiz ile desteklenerek protokol, imalat, gzergah, sat ve potansiyel kullanc says olarak ynetilebilecei en iyi sistem corafi bilgi sistemidir. Anahtar Kelimeler :Telekomunikasyon, Konumsal analiz, Planlama, Risk tahmini ve analizi, Mhendislik
44
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
YAPI PROJELERNN YNETMNDE CORAF BLG SSTEMLER TABANLI ZMLER

A.Emre CENGZ1, Ycel GNEY1
1
Anadolu niversitesi, emrepark87@gmail.com
nsanolunun gnmz modern yaantsna erimesi yzyllar aan bir abann sonucudur. Barnma ihtiyacyla yaplar, su kaynaklarna eriim iin su kanallar, ulam salayabilmek iin yollar ina eden insanolu, gnmz modern inaat mhendislii tekniklerinin de temelini oluturmutur. Mhendisliin en nemli dallarndan biri olan inaat mhendislii, bnyesinde barndrd anabilim dallar ile her trl insani ihtiyaca cevap verebilen teknik ve sosyal alanlarn merkezinde yer almaktadr. Yap, geoteknik, ulatrma, hidroloji vb. uzmanlk alanlarna sahip olan inaat mhendisliinin bir dier nemli anabilim dal da yap ynetimidir. Yap ynetimi, i sahasnda ezamanl veya sral olarak gerekletirilen proje aamalarnn kontrol, koordinasyonu ve ynetimi olarak tanmlanmaktadr. Ayrca bir yap projesinin tasarmdan uygulamaya, tm aamalarnda yrtlen zaman, malzeme, kaynak, maliyet, kalite kontrol ve gvenlik gibi ynetim trlerini kapsamaktadr. Bu faaliyetler srdrlrken uygun malzeme, yeterli igc ve doru kaynak seimiyle yapm maliyetlerinin ve zaman kaybnn en aza indirilmesi amalanmaktadr. Yap ynetim srecinde belirlenen amalara ulalmas, gncel bilginin bireyler ve birimler aras srekli ak ile mmkndr. eitli ina srelerinin yrtld yap projelerinde, konumsal ve zniteliksel veriler mevcuttur. Tutarsz ve gncel olmayan verilerin varl, yapm hatalarna; buna bal gecikmelere ve ek maliyetlere neden olacaktr. Bu nedenle farkl formatta ve ok sayda verinin ynetimi, yap projelerindeki tm birimleri yakndan ilgilendiren bir konudur. Bilgiye eriimi hzl ve kolay hale getiren ada bilgi teknolojilerinin nemli bir paras olan Corafi Bilgi Sistemleri (CBS), konumsal tabanl problemlere zmler retebilmesi ynyle birok disipline ait uygulamalarda etkin bir ekilde kullanlmaktadr. Hidroloji, geoteknik ve ulatrma alanlarnda ska tercih edilen CBSnin yap ynetimi iin kullanm son yirmi ylda gerekletirilen uygulamalara dayanmaktadr. Dnyann eitli lkelerinde yap ynetiminin bilgi, zaman ve kaynak ynetimi, yer ve gzergah seimi, grsel destekli proje takibi vb. alanlarnda CBS tabanl modeller gelitirilmesine ramen lkemizde henz bu ynde bir alma mevcut deildir. Bu almada, CBSnin yap ynetiminde kullanlma olanaklar aratrlm; grselletirme ve veritaban zellikleri kullanlarak CBS tabanl bir yap projesi ynetim sistemi nerilmitir. Eskiehirde inas devam eden konut tipi betonarme bir yap iin
45
TMMOB
uygulanan almada 3B grselletirme yntem olarak belirlenmitir. rnek yapnn proje aamalarn, bu aamalarn tamamlanma srelerini kapsayan bir i program hazrlanmtr. Yapnn 2 boyutlu (2B) CAD izimleri, i programndaki proje aamalarn ifade eden veri katmanlarna dntrlerek 3B hale getirilmitir. Grafik veri katmanlar, aamalarn tamamlanma tarihlerine bal olarak grntlenmi; bylece her bir proje aamas tamamlandnda yapnn alaca 3B grnmler elde edilmitir. Ayrca rnek yapnn proje izimlerinden yararlanlarak malzeme miktarlar ve yaklak maliyet verileri hesaplanm; bu veriler veritaban tablolarna ilenerek bir veritaban tasarlanmtr. Bu sayede yapya ait tm verilerin tek ortam zerinden ynetilmesi amalanmtr. Sonu olarak; veritaban destei ve grselletirme zellikleri sayesinde CBSnin yap ynetimi uygulamalarnda kullanlabilecek etkin bir ara olduu bulgulanmtr. Anahtar Kelimeler :Mhendislik, 3B, Grselletirme, Yap Ynetimi, Veritaban
46
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
BNA BLG MODEL - CBS ENTEGRASYONU

Koray ALAF1, Evrim KOR1, Fatmagl BATUK1
1
Yldz Teknik niversitesi, korayalaf@hotmail.com
Bilgisayar sektrndeki gelimeler sonucunda ortaya kan bilgi teknolojileri ve sistemleri, verileri depolamak, iletmek ve ilemek iin kullanlan bilgisayar donanm ve yazlm teknolojilerini ieren bir disiplindir. Harita/Geomatik Mhendisliinin en hzl gelien disiplini olarak gsterebileceimiz Corafi Bilgi Sistemleri, gnmz teknolojisinden youn olarak yararlanmaktadr. Corafi Bilgi Sistemleri, pahal maliyet gerektiren ancak uzun vadede sistem sahibinin harcamalarn amorti eden bir yatrmdr. Gelien teknoloji ile birlikte oluturulan bilgi sistemlerinin birbiri ile etkileimi ve entegrasyonu ile; bilgi sistemlerinde hammadde olarak ihtiya duyulan veri ve bilgi sistemi neticesinde ortaya kan bilgi arasnda organizasyon salanmaktadr. Tm dnyada olduu gibi ile lkemizde de ok fazla bilinmeyen Bina Bilgi Modelleri (BBM) ileride CBS ile entegrasyonu gerekletirilecek ve kullanclara CBS ile bir btn olarak sunulacak yeni bir bilgi yaklamdr. Bu bildiriye konu olan almada mimarlk, inaat mhendislii, harita mhendislii, makine mhendislii, elektrik mhendislii ve daha bir ok disiplinin ortak alma alan olan inaat sektrnde gerekletirilecek olan projeler iin bina bilgi modeline (BBM) giri yaplm ve boyutlu olarak oluturulan BBM geometrik modeli, Corafi Bilgi Sistemine entegre edilmitir. Standart BBMler ieren Bina Bilgi Sistemleri (BBS) ile; binann inaat srecinde farkl disiplinlerin yapm olduklar almalar ile ileride gerekebilecek revizyonlarn btn olarak senkronize bir ekilde gereklemesi amalanmaktadr. Tam anlamyla BBM kurulmu binalarda, bina kullanma balandnda ilgili yerlerdeki barkodlar okunarak tesisat plan vb hzla eriilebilecek, tamir iin daha hzl ve gvenilir sreler gelitirilebilecektir. Burada bahsi geen tesisat plan BBS ye entegre edilen MEP yazlmlarndan elde edilebilmektedir, MEP (mechanical, electrical and plumbing) analiz ve dokmantasyon aralaryla makine, elektrik ve tesisat mhendislerine destek verir. Ayrca gnmzde byk merak uyandran ve hzla gelien yeil binalar ve akll evlerde bulunan bina otomasyon sistemlerinin, gerekli almalar yaplarak oluturulan BBS zerinden kontrol gerekletirilebilir. Bu sayede aydnlatma otomasyonu, havalandrmalarn kontrol, enerji tketim analizlerinin yaplmas vb. kontroller ve ilemler ile binalarda iletme kolayl, enerji ynetimi, enerji tasarrufu ve bakm iletme maliyetlerinde azalma gibi faydalar salanabilmektedir.
47
TMMOB
Her bina iin ayr ayr gelitirilebilen, ancak IFC vb emalar kullanldnda standart olabilen BBM`ler konusunda Harita/Geomatik Mhendislerinin aratrdklar alan daha ok entegrasyondur. Bir kent baznda BBM oluturmak, CBS ve CityGML gibi yaplar BBM ile birletirmek pek ok aratrmada dikkat ekmektedir. Bu almada, yeni bir bina yapmndan deil, ina sreci tamamlanm, planlar CAD ortamnda mevcut olan, ancak pek ok projede olduu gibi standart plan olmayan bir binann, Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi D-blok, BBM 3B geometrik modeli oluturulmu, szel verilerle btnletirilerek model CBS ortamna aktarlmtr. Ayrca oluturulan Bina Bilgi Sistemi ile binalarn uygun ve verimli kullanm, tamir tadilat ve yenileme ilerinin yaplmas, bina iinde ulam ve tama veya acil durumlarda binann boaltlmas durumu iin simlasyonlarn oluturulmas konular incelenmitir. Genel olarak hi bir standart olmayan kat planlarndan CBS`ye geiin, evrensel olmas isteniyorsa bir standart gerekmektedir. Standart; bu almada AutoCAD VBA ortamnda gelitirilen bir makro ile salanm, genelde byk sorun tekil eden katmanlara ulam kolaylatrlm ve gerekli duvarlara kot verilebilmesi vb ilemler otomatik olarak gerekletirilmitir. Sonrasnda modellemeye AutodeskRevit ile devam edilmitir. Srenin kstl olmas nedeniyle Revit ortamnda retilen model, ArcGIS ortamna aktarlmtr. Sistemi tasarlanan Bina Bilgi Sistemi, almada kurulan Kampus Bilgi Sistemiyle uyumlu bir ekilde birletirilmitir. Kampsde bulunan dier binalar ile tasarlanan sisteme ait binann boyutlu modeli ArcScene ile modellenmi ve grselletirilmitir. Ek olarak aa, direk gibi noktasal objelere, model grntsnde ilgili sembollerin ekli verilmitir. Bu sistemin yardmyla rezidanslar, havaalanlar, endstriyel tesisler, hastaneler gibi byk yaplarn ihtiya duyduu tamir, bakm ve yenileme gibi durumlarda ilgili kiinin ihtiyac olduu eitli planlar kolayca ulamas gerekli aamalardan biri tamamlanmtr. Anahtar Kelimeler :Modelleme, 3B, Grselletirme, Bina Bilgi Sistemi, Mhendislik
48
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
VII. OTURUM
PARALEL OTURUM: evre ve Doal Kaynak Ynetimi 1

TEKNK OTURUM 3 Oturum Bakan Yrd. Do. Dr. Aya ERDEM (evre Mhendisleri Odas)
EVRE YNETM AMACIYLA KURULACAK BR CBSNN KAVRAMSAL TASARIMI: KKEKMECE RNE

Teoman DKERLER, Nebiye MUSAOLU, Dursun Zafer EKER, Beyza STN
PEYZAJ PLANLAMADA YEN BR YNTEM YAKLAIMI: PEYZAJ DEVAMLILIK ANALZ

Simay KIRCA, Hakan ALTINEK
TEKRDA L BA ALANLARININ MEKANSAL DAILIMININ TOPOGRAFK PARAMETRELER LE OLAN LKSNN CBS KULLANARAK BELRLENMES
Elif SERTEL, Emre ZELKAN, Mehmet SALAM, Arzu GNDZ, Dursun Zafer EKER, Seluk ALBUT, Ylmaz BOZ
YERALTI MADEN LETMELER N CBS UYGULAMALARI

Hakan AKIN, Serkan SARGINOLU
49
TMMOB
50
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
EVRE YNETM AMACIYLA KURULACAK BR CBSNN KAVRAMSAL TASARIMI: KKEKMECE RNE

Teoman DKERLER1, Nebiye MUSAOLU2, Dursun Zafer EKER2, Beyza STN3
3 1 TBTAK MAM,2stanbul Teknik niversitesi naat Fakltesi Geomatik Mhendislii Blm, Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi evre Mhendislii Blm, teoman.dikerler@mam.gov.tr
Su kaynaklarnn giderek daha ok nem kazand gnmzde zellikle kentlemi alanlardaki yzeysel sular da evresel basklar yznden hzla kirlenmektedir. Bu kirlenmenin esas sebebi su kaynann kullanmna ynelik talebin ve kirletilme hznn, kaynan kendini yenilemesinden daha hzl gereklemesidir. stanbulda Avrupa yakasnn bat kesiminde bulunan Kkekmece Gl de sahip olduu nemli doal kaynaklara, evresel zenginlie ve hassas ekosisteme ramen youn kentleme, endstrileme ve en nemli besleyici kollarndan Sazldere zerine kurulan Sazldere Baraj gibi birok antropojenik etkenden zarar grmektedir. Her iki yzeysel su kaynann toplam su toplama havzas yaklak 600 km2dir ve 7 althavzadan meydana gelmektedir. Sazldere Baraj, iletmeye alnmasyla birlikte Kkekmece Glne giren tatlsuyu nemli lde azaltm ve Gln kirlenme srecini hzlandrmtr. Bu kirlenme sebebiyle Gl, ime suyu temin edilemez duruma ulamtr ve bu sonutan yola karak son yllarda Kkekmece Gl, Sazldere Baraj Gl ve Havzalarn korumak amacyla blgede ok sayda alma ortaya km ve tamamlanmtr. Yaplan bu almalarda oka havzann jeolojisi, depremsellii, ekosistemi, evre kirliliinin kontrol ve tm bunlar kapsayan btnleik havza ynetim sistemlerinin aratrlmasna / oluturulmasna ynelik projeler gelitirilmi ve uygulanmtr. alma sonular gstermektedir ki blgede tarmsal alanlar hzla azalmakta, endstriyel kirlenme kontrolsz bir ekilde artmakta, gecekondu trndeki altyapsz ve kaak yerleimlerinin yaylmasna gz yumulmakta, altyapsz yerleimlerin havzaya kirlilii hzl bir ekilde ulatrd grlmekte, belli kesimlerde yksek takn riski ortaya kmakta, gle ulaan kirlilik yznden birok canl trnn azald veya yok olduu bilinmekte, blgede yaayan nesli tehlike altndaki birok trn kirlenmeden etkilendii grlmektedir. ok sayda evresel sorunun birbiriyle yart blgede endstrilemenin ve kentlemenin de hzlanyor olmas ise ok byk bir baka problemdir. Bu alma ile yaplmak istenen, evresel basklardan dolay ortaya kan kirlenmeyi btnleik anlamda nlemek adna kurulacak bir ynetim sisteminin temeline corafi
51
TMMOB
bilgi sistemini oturtabilmek ve problemlerin zmnde ihtiya duyulacak veri modelini tasarlamaktr. Bu anlamda Kkekmece ve Sazldere Havzalar bir arada ele alnacak, evre kalitesinin bozulmasna yol aan sebeplerin eitli konumsal analizlerle irdelendii, zm nerilerinin gelitirildii bir corafi bilgi sistemi tasarm sunulacaktr. almada altlk olarak ArcHydro veri modeli kullanlm, fakat Trkiyede Belediyeler, DS, evre Orman ve ehircilik Bakanl, Devlet Meteoroloji leri gibi veri salayan kurumlarn sunduu verilerin zellikleri irdelenmek suretiyle yeni bir model retilmitir. Elde edilecek kavramsal model, veri tablolarn, ihtiya duyulacak veri alanlarn, ilikileri kapsayacaktr. Bununla birlikte retilecek veri yaps kullanldnda ne tr sorunlarn ne ekilde zlebilecei de deerlendirilmi, mikrohavza (ya da drenaj alan) leinde analizlere imkan verilmitir. Kavramsal olarak tasarlanan bu veritabannn en byk getirisi Trkiyede evresel kaynak ynetimi almalarnda karlalan birok problemde benzer nitelikler tad iin baka almalarda da rnek olarak kullanlabilecek yapda olmasdr. Bu sayede CBS, hassas bir alanda kurulacak btnleik havza ynetim sisteminin nemli bir destek bileeni, merkezi karar alma noktas ve temel veri bankas haline getirilmi ve sonraki almalar iin de bir referans model oluturulmutur. Anahtar Kelimeler: Corafi veri modelleri, Corafi veritabanlar, Havza ynetimi, Doal kaynak ynetimi, Hidroloji
52
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
PEYZAJ PLANLAMADA YEN BR YNTEM YAKLAIMI: PEYZAJ DEVAMLILIK ANALZ

Simay KIRCA1, Hakan ALTINEK1
1
.. Orman Fakltesi, simay@istanbul.edu.tr
Gelimi lkelerde bilimsel altyapya ek olarak politik zeminin de gnden gne salamlamasyla, zellikle doal veya krsal alanlarda yaplan planlama almalarnda hedef olarak belirlenen peyzaj devamll ve ball kavramlar, gnmzde kentsel yeil alan deseninin irdelenmesi ve planlanmasnda da nemli bir unsur olma zellii kazanmtr. Birok gelimi lkedeki kentlerde yeil alanlarn yaplam alanlara gre durumu ve bunlarn ekolojik ballklar eitli yntemlerle deerlendirilmi ve elde edilen sonular ksmen ya da btnsel olarak alan kullanm planlarna yanstlmtr. Yaplan almalarda zellikle dikkat eken ortak nokta; kent iinde veya eperlerinde yer alan kent orman, yeil kuak ve doa koruma alanlar gibi byk lekli yeil alanlarn peyzaj devamllnda hayati rol stlenmi olmalardr. Nitekim gnmzde bir metropol nitelii kazanm olan stanbul kentinde yeil alanlarn varl ve bunlar arasndaki etkileim, kent peyzajnn srdrlebilirlii anlamnda byk bir neme sahiptir. Belgrad Orman da, kaplad yaklak 5 408 ha alan ile stanbul kentinin yeil alan varlnn nemli bileenlerindendir. Osmanl mparatorluundan gnmze kadar geen sre deerlendirildiinde Belgrad Orman ve evresindeki alan kullanm biimlerinin zellikle son otuz ylda nemli lde deitii grlmektedir. retim modellerindeki farkllamalarn beraberinde getirdii demografik ve kltrel deiimler, eksik ve/veya hatal ynetim ve planlama kararlaryla bir araya gelerek stanbulun bu en eski yerleim ve mesire yerlerinden birini oluturan blgesinin doal ve kltrel eitliliini tehdit etmektedir. Bu balamda; stanbul iin nemli bir ekolojik ve rekreasyonel kaynak zellii gsteren Belgrad Orman ve evresindeki yeil alanlarn yaplam alanlarn geliimi karsndaki devamllk durumunun belirlenmesi, bu blgede alnan plan kararlarnn deerlendirilmesi ve gelecekte yaplabilecek planlama almalarnda yol gsterici olacaktr. Bugne kadar peyzaj devamll ve ball zerine yaplan almalar, yaplam alanlarn peyzaj paralanmas konusunda ana belirleyici etmenlerden biri olduuna iaret etmektedir. Bu nedenlerle Birlemi Milletler evre Program (UNEP) tarafndan, yaplam alanlarn yeil alanlar zerindeki etkisinin deerlendirilmesi amacyla Peyzaj Devamllk Analizi (Landscape Continuity Analysis) ynteminin esaslar ortaya konmu ve global lekte peyzajlarn devamll deerlendirilmitir. Daha sonra bu analiz global lekten lke leine kadar indirgenerek daha da geliTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
53
TMMOB
tirilmi ve sonular gnmzde eitli planlama almalarnn nemli altlklardan biri durumuna gelmitir. Bu aratrma ile, stanbul iin nemli bir doal ve rekreasyonel kaynak zellii gsteren Belgrad Orman evresi ve iindeki farkl alan kullanm tiplerinin peyzaj devamllna yaptklar etkinin Peyzaj Devamllk Analizi ile belirlenmesi amalanmtr. Analize uygun olarak: (1) Alan kullanm tipleri belirlenmi; (2) kullanm younluu ve evresel etkilerine gre bunlar snflandrlm; (3) bunlara arlk deerleri verilmeden ve verilerek peyzaj devamllk deerleri belirlenmitir. Bunun yan sra, aratrma alannda yntemin pratikte uygulanmasna ilikin bir senaryo da gelitirilmitir. Buna gre aratrma alannda bulunan 2B alanlarnn tamamen yaplamas durumunda peyzaj devamllk deerinde nasl bir deiim olabilecei belirlenmitir. Bylece, ilk defa yksek detay dzeyinde ve kk alanlarda Peyzaj Devamllk Analizinin kullanlabilirlii ile farkl bir senaryoya gre peyzaj devamllk deerinde olabilecek deiimler aratrlmtr.Peyzaj devamllk analizi sonucunda elde edilen bulgular; bu analizin peyzaj planlama almalarnda yeil alanlarn paralanmas ve deiimini minimum dzeyde tutacak alternatif alan kullanm kararlarnn gelitirilmesi ve karlatrlmasnda, dier altlklar destekleyici nemli bir altlk olarak kullanlabileceini gstermektedir. Gerekli olan altlklarn oluturulmasnn ardndan analizin kolaylkla uygulanabilmesi zelliinden dolay yntem, planlama almalarnda zaman ve maliyeti drc rol oynayabilecektir. Ayrca, bu analizin farkl alanlarda da yaplan planlama almalarnda (rnein orman amenajman planlarnn hazrlanmas, kentsel yeil alanlarn ve doa koruma alanlarnn planlamas, vb.) kullanlmas alnan plan kararlarnn doruluklarnn ve eksikliklerinin deerlendirilmesi asndan olduka nemli olacaktr. Anahtar Kelimeler: Peyzaj, Planlama, Arazi kullanm/Arazi rts, Peyzaj Devamll, Paralanma
54
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TEKRDA LE BA ALANLARININ MEKANSAL DAILIMININ TOPOGRAFK PARAMETRELER LE OLAN LKSNN CBS KULLANARAK BELRLENMES
Elif SERTEL1, Emre ZELKAN1, Mehmet SALAM1, Arzu GNDZ1, Dursun Zafer EKER1, Seluk ALBUT1, Ylmaz BOZ1
1
T,2Tekirda Baclk Enstits, Tekirda,3Namk Kemal niversitesi, Ziraat Fakltesi, Tekirda, seker@itu.edu.tr,
Baclk dnya genelinde zellikle lman iklim rejiminin hakim olduu (34o kuzey ve 49o gney enlemleri) corafi blgelerde yrtlen nemli bir tarmsal faaliyettir. lkemiz kkl bir baclk kltrne sahip olup dnyann baclk iin en elverili iklim kuanda bulunmaktadr. zm bitkisi olan asmann iklim toprak istekleri dikkate alndnda, ok serin iklimler (rnein, Dou Anadolu Blgesinin 1500 m` den yksek yerleri), bol ya alan blgeler (rnein, Karadeniz Blgesi`nin bol yal yerlerini), killi, ar ve su tutan topraklar asma yetitiricilii iin uygun deildir. Trkiye de, belirtilen zellikler dndaki pek ok alanda baclk yaplmaktadr. Bacln en yaygn olduu blgeler, Ege ve Marmara blgeleridir. Ayrca; Gaziantep, Kahramanmara, Nevehir, Hatay, Elaz, Erzincan, Amasya, Tokat, Ankara ve Diyarbakr gibi Trkiye`nin muhtelif illerinde yaklak 590.000 ba (asma) aac ziraat yaplmaktadr. Trkiye toplam meyve retiminin %25i zmdr ve zm en ok retilen meyve konumundadr. Ayrca zm ekirdei son yllarda sanayi, ila ve kozmetik alanlarda kulanlmaya da balanmtr. Dnyada zmn, sofralk, kuru zm, arap ve zm suyu olmak zere drt ekilde ticareti yaplmaktadr. 2007 yl itibariyle Food and Agriculture Organization of the Nations (FAO)nun verilerine gre yaklak olarak 7.471 milyon hektarlk bir alanda baclk yaplmakta olup 64,669 milyon ton zm retilmektedir. Dnyadaki yllk zm verimi ortalamas 9072 kg/ha iken, Trkiyede bu rakam 6887 kg/ha olmutur. lkemiz 530.000 ha ba alan ile dnyada 4. ve yllk 3,5 milyon ton zm retimi ile 5. srada yer almaktadr. Dnya genelindeki bu deerlendirme son 20 yllk zm retimi incelendiinde Trkiye genel olarak 4.-6. srada yer ald grlmektedir. te yandan retime ciddi anlamda 1993 te balayan ve 8. srada olan in ise 2008 verilerine gre 2. sradadr. Bu tarih aralnda, ilk drtte olan dier lkeler ise srasiyle talya, Fransa, Amerika ve spanya dr.
55
TMMOB
Trkiye deki ba alanlar incelendii zaman corafi konumu ve iklim koullar nedeni ile Tekirda ili zellikle arky ilesi zel bir yere sahiptir. Tekirda da, 42.008 dalk bir alanda (meyve veren ve vermeyen) baclk yaplmaktadr. Bu balardan 2009 yl verilerine gre elde edilen 42.940 ton ya zmn yaklak % 68,3 (29.333 ton) araplk olup, % 31,7si ise sofralktr. Bu alma kapsamnda ncelikle uydu grntleri kullanlarak Tekirda ili Merkez ve arky ilelerindeki ba alanlarnn mekansal dalm belirlenecektir. Sonraki admda 1/25 000 lekli topografik haritalardan Saysal Ykseklik Modeli oluturulacak ve bu veriden eim ve bak haritalar oluturulacaktr. Ayrca, Tekirda ili iin retilmi olan toprak haritas kullanlarak ilgili alanlardaki toprak eitliliine de baklacaktr. Ba alanlarndan yksek verim alabilmek iin ykseklik, eim ve bak nemli topografik parametrelerdir. Uydu grntlerinden oluturulacak olan ba parselleri iin belirtilen topografik parametrelerin deerleri Corafi Bilgi Sistemi ierisinde incelenecek ve ba alanlarnn mekansal dalmnn topografik parametreler ve toprak tipi ile olan ilikisi ortaya konulacaktr. Ayrca topografik adan ba alanlarnn uygun yerlerde bulunup bulunmad tespit edilip, ileriye ynelik yeni tesis edilecek ba alanlar iin uygun yer nerilerinde bulunulacaktr. Anahtar Kelimeler: Uzaktan Alglama, Saysal Arazi Modelleri, Arazi kullanm/ Arazi rts, Baclk, Tekirda
56
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
YERALTI MADEN LETMELER N CBS UYGULAMALARI

1
ZK Mhendislik Fakltesi jeodezi ve Fotgrametri Mh. Blm, 2 TTK Kozlu Takmr letmesi, hakanakcin@hotmail.com
Hakan AKIN1, Serkan SARGINOLU2
Gnmz yeralt maden iletmelerinde; madencilik uygulamalarnn; - Sistematik etd ve arama faaliyetleri, - Maden yatann geometrisinin boyutlu modellenmesi, - Maden iletme ve planlama, - Havalandrma, su berteraf, nakliyat planlamas - Gaz hareketlerinin izlenme ve berterafnn planlamas - Cevher hazrlama ve zenginletirme, - Maden sahasnn tekrar evreye uyumlu hale getirilmesi, eklinde genel olarak uygulandn grmekteyiz. Belirtilen bu aamalardan, cevher hazrlama ve zenginletirme uygulamalarnn dndaki tm aamalarda etkin bir ekilde Bilgisayar Destekli Haritalama ve Corafi Bilgi Sistemlerinin destei gerekmektedir. Maden iletmelerinin ett ve arama almalarnn deerlendirilmesi ile bilgisayar ortamnda gereki ve doru bir ekilde cevher yatann boyutlu modellenmesi ve rezervlerin hesaplanmas yaplabilmekte bylece rezerv tahminleri gerekletirilebilmekte, yan sra retim faaliyetlerinin gzlenmesi ve retim miktarlarnn belirlenmesi Bilgisayar Destekli Yeralt Harita retimi ve Corafi Bilgi Sistemlerinin btnleik olarak ele alnmas ile grsellik, hesaplama, hz ve doruluk, verilere ulamada gvenilirlik ve oklu veri katmannda alabilirlik asndan nem kazanmaktadr. Bu almada; yukarda belirtilen hususlar Zonguldak Metropolitan Alandaki yeralt maden iletmelerinden Kozlu Takmr letmesi iin aratrlm, zellikle gerekletirilmekte olan retimlerin fiili takipleri ve gaz izleme almalarnda CBS uygulamalar ve yeralt modellemesi ele alnarak rnek uygulamalar zerinden incelenmitir.1 Zonguldak Kozlu Takmr letmesinde; eim as 0 ile 90 derece arasnda deien, jeoide gre ortalama +284m ve -650m derinliklerinde ok saydaki kmr damarndan 22sinde tamam yer alt madencilii eklinde gereklemektedir. Bu madenciliin drt deiik ekli bugne kadar uygulanmtr. Bunlar;
57
TMMOB
- Yzeyalt madencilii (subsurface mining) - Derin madencilik (deepmining) - Dikdamar madencilii - Denizalt madenciliidir Blgede gnmzde hem devletin hem de zel teebbsn retim sahalar mevcuttur. lkemizin koklaabilir takmr retiminin yapld tek yer olan Zonguldak Kozlu Takmr Havzasnda, uzun yllardan bu yana srdrlen kmr retiminin sonucu havzada nemli bir yer alt akl ve tesis oluumu meydana gelmi ve dolaysyla 1895ten itibaren bu faaliyetler mhendislik lmeleri ve haritalama almalaryla kayt altna alnmaya balanmtr. Bu nedenle ok zengin bir veri altyaps olumu durumdadr. Bu veri guruplar; - Maden malat Haritalar (MH), - Jeolojik harita ve kesitler, - Deiik lek ve trden tematik haritalar (havalandrma, nakliyat, tasman vb.) - Deiik lek ve trden toporafik, mlkiyet, hidrografik harita ve uydu grntleri, - Sondaj loglar ve stamplar - Gaz izleme verileri gibi grafik veriler ile kurum bnyesindeki deiik birimlerde toplanan znitelik verilerini (szel ve saysal verileri) ieren bir Oracle veri tabanndan olumaktadr. Ayrca bu veri altyaps; - Mevcut ve terkedilmi retim ve tesis boluklarnn geometrileri, konumlar, jeolojik, tektonik, petrografik, hidrojeolojik zellikleri ile srdrlen hazrlk ve retim faaliyetlerinin zamana bal gelimelerini, - Madencilik tesisleri ve iletme bilgileri, ii sal ve i gvenlii uygulamalarn, - Rezerv belirlemeleri ve rezerv hareketlerini, - Madencilik-evre, mlkiyet ve arazi kullanm, madencilie bal tasman oluum bilgilerini, - mar ve mlkiyete ynelik uygulamalar, - Madencilikten kaynaklanan atk, stok alanlar ve tesislere likin bilgileri de iermektedir. 2009 ylndan itibaren Kurumun ihtiyacna ynelik corafi tabanl bir yeralt madencilik bilgi sisteminin kurulmas ve yukarda belirtilen bilgileri ieren veri altyapsna dayal 3 Boyutlu bir saysal yer alt modeli oluturulmas almalarna balanmtr. Bunun iin grafik veri yaplarnn oluturulmasna
58
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ynelik, mevcut maden imalat haritalar ve kesitlerin boyutlu vektr formda saysallatrlmas, vektr veri yaplarnn oluturulmas ve yeryz ile boyutlu model iinde birletirilerek veri taban ile ilikilendirilmesi, ayrca yer alt lmeleri ile de gncellenmesi gerekletirilmektedir. TTKnn gnmzde devam eden faaliyetlerinin gerek yer alt galeri ile eski amalarn ve gerekse kuyularn inas srecinde nemli bir ksm zel sektre ihaleli olarak yaptrlmaktadr. Bu balamda; - Kuyularda program ilerlemelerinin - Ana galerilerde program ilerlemelerinin - Nefeslik ve desandrelerin program ilerlemelerinin - Taban yollarnn program ilerlemelerinin - Baca-bayukar ve ayaklarda program ilerlemelerinin - Eski amalarda program ilerlemelerinin - Hava sirklasyonun olduu yeralt yollar ve retim ayaklar ierisindeki gazlarn takibi gerekletirilmektedir. Anahtar Kelimeler: Doal kaynak ynetimi, Madencilik, Corafi veri altyaps, Bilgisayar Destekli Yeralt Harita retimi , Zonguldak Takmr Havzas
59
TMMOB
60
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
VIII. OTURUM
PARALEL OTURUM: Salk CBS

TEKNK OTURUM 4 Oturum Bakan Do. Dr. S. Sava DURDURAN (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi, S)
STANBUL RNENDE ACL SERVSE SAHP SALIK KURULULARININ ETK ALANLARININ BELRLENMESNDE KULLANILAN FARKLI METOTLARIN KARILATIRMALI ANALZ
Gkhan GNDZOLU, Murat GNER
FARKLI DSPLNLERLE MEKANSAL LETM: EPDEMYOLOJK HARTALAR

A. zgr DORU, N. Necla ULUTEKN, Nihal Rezzan GKALP, Seval ALKOY, Filiz BEKTA BALIK, idem GKSEL, Seval SZEN
KIRIM KONGO KANAMALI ANEMS HASTALIININ RSK BLGELERNN BELRLENMES; SAMSUN RNE
Aziz MAN, zlem TERZ, Orhan DENGZ, Yasemin MAN
CBS LE TRABZON L SALIK HARTALARININ OLUTURULMASI

Ebru olak, Recep NANCI
61
TMMOB
62
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
STANBUL RNENDE ACL SERVSE SAHP SALIK KURULULARININ ETK ALANLARININ BELRLENMESNDE KULLANILAN FARKLI METOTLARIN KARILATIRMALI ANALZ
1 Karyaka Belediyesi Gecekondu ve Sosyal Konutlar Mdrl stanbul Bykehir Belediyesi Corafi Bilgi Sistemi Mdrl, muratguneri@gmail.com
Gkhan GNDZOLU1, Murat GNER2
Corafi bilgi sistemleri birok almada sonuca ulamak iin kullanlan en etkin yntemlerden biridir. Bu sistem iinde zme ulamak iin birden ok yntem kullanlabilmektedir. Yaplan almalarda hangi yntemin daha etkin bir ekilde kullanlmas gereklilii o almann sonularnn hassasiyeti asndan nem arz etmektedir. Noktasal verilerin etki alanlarnn belirlenmesinde yaygn olarak buffer ve voronoi analizi yntemleri kullanlmaktadr. Buffer analiz yntemi x,y konum verisi ile belirlenen bir yarap deeri iinde etki alann belirlemekte; voronoi analizi ise noktalarn sadece x, y koordinat verilerine gre etki alanlarn yaknlklarna gre belirlemektedir. Bu iki analiz genel anlamda noktalarn etki alanlarn belirlerken ku uuu mesafelerin dikkate alnarak belirlendii analizlerdir. Ancak gnmze zellikle ulam alarnn karmakl bu mesafenin daha farkl bir ekilde belirlenmesi gerektiini ortaya karmaktadr. Bu almada; stanbul ilinde bulunan acil servisi olan salk kurulularnn etki alanlar buffer ve voronoi analizleri ile belirlenecektir. Ayrca stanbul ilinin ulam yaps gz nne alndnda bu analizlerin yetersiz olaca dnlmektedir. Bu sebepten dolay sz konusu istasyonlarn ulam a da gz nne alnarak etki alanlar servis alan yntemi ile ayrca belirlenerek, voronoi ve buffer analiz yntem sonular ile karlatrlacaktr. Corafi bilgi sistemleri kapsamnda noktalarn etki alanlarnn belirlenmesinde en etkin kullanlan yntemlerden ikisi, x, y koordinatlar ile yarap parametresinin kullanld buffer analizi ve x,y koordinatlarnn kullanld voronoi analizidir. Bu iki analiz sonucu, bir noktann corafi etki alan belirlemektedir. Buffer analizinde x, y koordinat verisi ile birlikte kullanlan yarap verisi, analizin yaplaca amaca gre belirlenmektedir. Bu almada stanbul ili snrlar iinde bulunan, acil servise sahip salk kurulularnn etki alanlar belirlenirken buffer ve voronoi analiz yntemleri kullanlmtr. Elde edilen sonu, yol ann da dahil edildii servis alan analizi ile belirlenen sonu ile karlatrlmtr. Buffer analizi iin belirlenen yarap, bir hastann acil servise ulama sresi ile hesaplanarak belirlenmitir.
63
TMMOB
Acil servis hizmetinde zaman kavram nemli bir parametredir. Ancak voronoi analizi ile belirlenen etki alan sonularnda zaman kavram bulunmamaktadr. Buffer analizinde ise kullanlan zaman kavram zellikle yarap deerinin ku uuu olarak belirlenmi olmas nedeni ile gerei yanstmamaktadr. Noktasal bazl hastane verilerinin etki alannn hassas bir ekilde analiz edilebilmesi iin; yol a verilerine ihtiya duyulmaktadr. Bir noktann, yol a verileri kullanlarak etki alannn belirlenmesinde servis alan yntemi kullanlmaktadr. Bu yntemin en nemli zellii, ulam verilerinin kullanlmas gereken analizlerde, ulam verisinin etki alan ile birlikte kullanlmasna imkn vermesidir. Bu almada; acil servisi olan hastanelerin etki alan, yol a verisi kullanlarak belirlenmitir. Elde edilen sonu yol ann kullanlmad voronoi ve buffer analiz sonular ile karlatrlmtr. Her yntemin noktasal objelerin etki alanlarnn belirlenmesinde kullanld ancak; bu kullanmn almalarn amacna gre belirlenmesi gerektii aikrdr. Acil servislerin etki alannn voronoi poligonlar ile sorgulanmasnda herhangi bir snrlama girilememesi; analizin sadece noktalarn birbirlerine olan konumlarnn dikkate alnarak yaplmas etki alannn hassasiyetini azaltmaktadr. Buffer analizi Voronoi analizine gre zellikle ulalabilme sresi gz nne alnarak yapldndan daha gereki sonular vermektedir. Ancak bu analizin; ku uuu mesafeye gre yaplmas ulam ann gz nne alnmamas analiz hassasiyetini olumsuz ynde etkilemektedir. Service Area ynteminin yol an kullanarak yaplabilmesi sonular daha gereki hale getirmektedir. zellikle yol network a iindeki snrlandrmalarnda kullanlabilme olanann bulunduu bu analizin daha gereki sonular verebilecei aktr. Bu almayla elde edilen etki alanlar incelendiinde; gerek Buffer gerekse Service Area ile oluturulan etki alanlarnn baz ileleri kapsamad anlalmaktadr.zellikle acil salk hizmetinin nemi dnldnde; herhangi bir hastanenin etki alannda kalmayan ileler iin; bu tr hizmetlerin salanmas zorunludur. Bu sebepten dolay bu alma ile elde edilen etki alanlar; mevcut salk sorunlar ve farkl faktrler kullanlarak yeniden irdelenmeli; acil servis iin bir altyap verisi oluturulmaldr. Anahtar Kelimeler :A analizi, Salk CBS, Konumsal analiz, Planlama, Acil durum ynetimi
64
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
FARKLI DSPLNLERLE MEKANSAL LETM: EPDEMYOLOJK HARTALAR

Ahmet zgr DORU1, Nesibe Necla ULUTEKN1, Nihal Rezzan GKALP2, Seval ALKOY3, Filiz Bekta BALIK1, idem GKSEL1, Seval SZEN1
3 1 stanbul Teknik niversitesi,2Gaziosmanpaa Belediyesi Abant zzet Baysal niversitesi Tp Fakltesi, ulugtek@itu.edu.tr
Gnmzde insanlar yaamlarnn neredeyse her alannda teknolojinin yenilikleriyle karlamaktadr. Her gn deien ve gelien teknolojiden harita sektr de dier tm sektrler gibi yakndan etkilenmektedir. Bu etkilenim srecinde gnlk ve profesyonel hayatta haritaya olan ihtiya giderek artm; analog haritalarn yan sra ekran haritalar da yaygn bir ekilde kullanlr hale gelmitir. Harita mekansal bilginin iletiimi iin kullanlan temel aralardan en nemlisidir. Bu nedenle haritalarn doru ve amaca uygun olarak tasarlanmas gerekmekte ve harita ile iletimi yaplan bilginin doruluuna dikkat etmek gerekmektedir. Ekran haritalarnn ve internet zerinden harita tasarmna olanak veren aralarn kullanmnn yaygnlamas ile hem harita tasarm kolaylam hem de tasarlanan haritalar daha fazla kullanc ile paylalabilir duruma gelmitir. Tm bu geliim srecinde Corafi Bilgi Sistemlerinin evre, salk, inaat, planlama ve benzeri birok sektrde yaygn olarak kullanlmas ve bu sistemlerde retilen sonularn haritalar aracl ile kullancyla paylalmas nedeniyle haritalar, sz konusu sektrlerin retim ve karar verme aamalarnda nemli bir rol stlenmitir. te bu noktada CBSnin farkl sektrler iin kullanm ve sonu olarak harita ile iletiimi salanan mekansal bilginin doruluu daha da nem kazanmtr. Tp bilimi ile CBS teknolojisi arasndaki iliki Tbbi Corafya konusundaki almalarn daha etkin bir ekilde yrtlmesi amacyla ortaya atlan yaklamlar ile balamtr. Tbbi Corafya, insann evresi ile etkileimi sonucunda corafi ortamda meydana gelen hastalklarn yeryzndeki dallarn, bu hastalklarn ortaya k nedenlerini, etkiledikleri nfus miktar ve bu konuda yrtlen salk hizmetlerini bir sentez halinde ele alan sosyal corafya daldr. Salk corafyas olarak da adlandrlan tbbi corafya, corafi epidemiyoloji ve salk/salk hizmetlerinin incelenmesi ve planlamas konularnda aratrmalar iermektedir. Epidemiyoloji hastalklarn yaylmn zaman ve konum elemanlarn dikkate alarak aratran ve kontrol altna alma konusunda almalar yrten bir bilim daldr. Son yllarda CBS teknolojisi epidemiyolojik uygulamalarda da etkin olarak kullanlmakta ve bu konuda yaplan ok disiplinli bilimsel almalara her gn bir yenisi eklenmektedir.
65
TMMOB
Avrupa Birlii 7. ereve Program tarafndan desteklenen EnviroGRIDS Projesi kapsamnda gerekletirilen bu almada ok disiplinli olarak yrtlen epidemiyolojik CBS uygulamalarnda disiplinler aras, kartograflar ve epidemiyologlar arasndaki, mekansal alglama ve mekansal sunum konusundaki iletiimin ortaklatrlmas srecinin rneklenmesi amalanmtr. Bu kapsamda bildirinin ilk blmnde epidemiyolojik haritalarn retiminde kullanlabilecek tasarm kstas ve yntemleri zetlenmi ve kartograflar tarafndan bu yntemler kullanlarak ne tr haritalar retilecei aklanmtr. kinci blmnde ise kartograflar tarafndan retilen tematik haritalarn epidemiyologlarn ihtiyalarn ne lde salad epidemiyologlarn mekansal iletiim konusundaki beklentileri retilen tematik haritalar zerinde tartlarak aklanmtr. Ayrca tasarlanan tematik haritalar beklentiler dikkate alnarak yeniden tasarlanm ve bu rnlerin ikili deerlendirilmesi ile haritalar aracl ile yanl bilgi aktarm konusu rneklendirilmitir. Sonu olarak bu almada kartograf ve uzman epidemiyologlarn harita retimi srasnda koordinasyonlu almasnn yararlar yaplan farkl saptamalar ile deerlendirilmitir. Bu almann disiplinler aras almalarda zellikle sonu rnlerin retimi aamasnda taraflar arasnda salanacak salkl iletiimin faydalarn gstererek disiplinler aras almalarn organizasyonu iin nemli bir paylam olduu yazarlar tarafndan deerlendirilmektedir. Anahtar Kelimeler :Grselletirme, Kartografya, Corafi veritabanlar, Salk CBS, Epidemiyoloji
66
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
KIRIM KONGO KANAMALI ANEMS HASTALIININ RSK BLGELERNN BELRLENMES; SAMSUN RNE
Aziz MAN1, zlem TERZ2, Orhan DENGZ3, Yasemin MAN1
1
19 Mays niversitesi Harita Mhendislii Blm,2orum Salk Mdrl 3 19 Mays niversitesi Ziraat Fakltesi, asisman@omu.edu.tr
Tarih boyunca baz zamanlarda, baz blgelerde ortaya kan bulac hastalklar kontrol altna alnamad durumlarda onbinler hatta yzbinlerce kiinin sakat kalmasna ya da lmne yol amtr. Gnmzde de ortaya kan benzer hastalklar gelien tp bilimine ramen pek ok sayda insann hastala yakalanmasn takiben vcutta ar bir ykma sebep olmakta ve tm abalara ramen hastalarn lmne yol amaktadr. Son 10 yldr lkemizde de grlmeye balanan Krm-Kongo kanamal ate (KKKA) hastal bu kapsamda deerlendirilmesi gereken bir hastalktr. KKKA hastal ilk kez 1944 ylnda Bat Krmda tanmlanan etkeni Bunyaviridae ailesinin Nairovirus grubuna mensup bir RNA virsdr. nsanlara Hyalomma trne ait kenelerin srmas, kenenin deri zerinde ezilmesi, enfekte iftlik hayvanlarnn kesilmesi srasnda hayvana ait kan ve dokulara temas ve KKKA hastalarnn kanlar ve vcut svlaryla temas edilmesiyle bulamaktadr. Virsn bulamasndan sonra hastalk belirtilerinin ortaya kma sresi, virsn alnma ekline bal olmakla birlikte kene srmasn takiben 1-3 gn ve kan ile temas takiben 5-6 gn olarak bildirilmektedir. Hastalk etmeninin vektr olan kenelerin yaam alanlarnn eitlilii, bu alanlarda bulunan kiileri hastalk tehdidi altnda brakmaktadr. Dii kene yumurtalarn topraa braktktan sonra, yeni kan larvalar toprak yzeyinden ve evredeki otlardan kolaylkla evcil ve yabani hayvanlara geebilmekte ve tamakta olduu hastalk etkeninin bu hayvanlara ve dolaysyla insanlara bulatrabilmektedir. Hastalk iin risk gruplar arasnda tarm alanlar, hayvanclk yapanlar, iftiler, obanlar, kasaplar, mezbaha alanlar, veterinerler, salk personeli, askerler, kamp yapanlar, deri fabrikas alanlar yer almaktadr. Bulamada birinci derecede nemi olan keneler, ok geni bir corafyaya yaylmtr. Hastaln Bulgaristan, Pakistan, Irak, Byk Sahrann gneyindeki Afrika lkeleri, eski Sovyetler Birlii ve Yugoslavya, Yunanistan, Arabistan Yarmadas, Dubai, Kuveyt ve Kuzeybat inde epidemiler yapt bildirilmektedir. Trkiyenin corafi
67
TMMOB
ve iklim yaps, kenelerin yaamalar iin olduka elverilidir. lkemizde kk kemiricilerden yaban hayvanlarna, kulardan evcil memeli hayvanlara kadar kenelerin geni bir konak spektrumlar mevcuttur. lk kez 2002 ylnda rapor edilen KKKA olgusunun ardndan, geen yllarda lkemizde olgularda art gzlemlenmitir. lkemizdeki bu art; ilkim faktrlerindeki deimeler, krdan kente g nedeniyle uzun sre kullanlmayan alanlarn zamanla tarma ve avcla almas gibi evresel deiikliklerle aklanmaktadr. Geni corafi dalm gsteren ve son yllarda giderek artan KKKA olgularnn Corafi Bilgi Sistemleri (CBS)ni kullanlarak gncel haritalanmasnn yaplmas riskin boyutlarn grmek ve gereken tedbirlerin alnmas iin nemlidir. Bu almada Samsun li devlet hastanelerinde ve Ondokuz Mays niversitesi Tp Fakltesi Hastanesi (OMTFH)nde 01 Ocak 2004- 31 Aralk 2008 tarihleri arasnda KKKA tans alm hastalarn yaadklar yerlerin adresleri belirlenerek haritalanmas ve hastalk iin risk haritasnn oluturulmas amalanmtr. Olgularn kayt adresleri irdelenerek hastaln etkin olduu blgeler belirlenmeye allmtr. Olgularn bu blgelerde younlamasnn sebepleri belirlenmeye allmtr. zellikle krsal yaam blgelerinde sklaan olgularn tarmsal faaliyetlerle ilgisi belirlenmeye allmtr. Anahtar Kelimeler :Salk CBS, Doal hayat, Arazi kullanm/Arazi rts, KKKA, Kene
68
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CBS LE TRABZON L SALIK HARTALARININ OLUTURULMASI

Ebru OLAK1, Recep NANCI1
1
Karadeniz Teknik niversitesi, ecolak@ktu.edu.tr
Bilgi teknolojilerindeki hzl gelimeler ve bu gelimelerin ilk etkilerinin salk alannda grlmesi, deien hasta beklentileri, nfusun giderek yalanmas, salk hizmetlerine harcanan ekonomik yk gibi nedenlerden dolay salk sektrnde yeni bir stratejik yaklamn gereklilii ortaya kmtr. Salk yneticileri eitim seviyesi ykselen, dolaysyla bilgiye bak deien bir toplumdaki bireylerin ihtiyalarn ve beklentilerini karlayabilmek iin, geleneksel kalplardan kmak ve yenilikleri desteklemek ynnde kendilerini gelitirme ihtiyacndadrlar. Salkta reform araylarnn hedefi sadece hasta memnuniyetini artrmaya ynelik deil, gnmzde ada ynetim anlay iinde, daha kaliteli hizmeti sunabilmek adna salk alanndaki verileri bir bilgi sistemi etrafnda birletirerek, daha etkin zmler sunulmas eklindedir. Avrupa Birlii (AB) ye lkeleri e-Avrupa Eylem Plann hazrlayarak, bilgi tabanl ekonomi lkeleri haline gelme yolunda almalara balamlardr. ABne aday lkelerde bu eylem plann benimseyerek, e-Avrupa+ giriimini balatmlardr. Trkiyede bu anlamdaki almalarn balatmak amacyla stratejilerini belirlemi ve 2003 ylnda e-devlet kapsamnda e-Dnm Trkiye Projesini gelitirmeye balamtr. Proje erevesinde, salk alannda e-salk hedeflerine yer verilmi ve sorumluluunu Salk Bakanl stlenmitir. E-salk kavram ile ulusal salk bilgi sistemlerinin alt yapsnn gelitirilmesine ncelik kazandrlmtr. Salk Bakanl, sektrler aras i birlii ile lke genelinde salk bilgi sistemi alt yapsn kurmak amacyla kamu, sivil toplum kurulular, niversiteler ve zel sektr temsilcilerinin katlmyla Trkiye Salk Bilgi Sistemi (TSBS) almalarn balatmtr. TSBSde 1. basamak salk hizmetleri ile kayt altna alnan il bazl salk kaytlar Salk Bakanlnda merkezi bir veritabannda btnletirilmektedir. Ancak bu veriler tablosal olarak deerlendirilmekte, konumsal bazda haritalar eklinde retilmemektedir. Bakanlk bnyesinde Karar Destek Sisteminde Corafi Bilgi Sistem (CBS) kullanlmas karar alnm ve bu balamda almalar halen devam etmektedir. Henz veritabannda kayt altna alnan bilgilerin bir CBS teknolojisi ierisinde deerlendirilebildii sistemler aras btnleik bir yap mevcut deildir. Dolaysyla, Trkiyenin ihtiya duyduu hastalk haritalar bu dorultuda henz retilmeye baTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
69
TMMOB
lanmamtr. Karar destek sistemleri, planlama ve politika gelitirme gibi konularda ihtiya duyulan bu haritalarn retilmesi iin, TSBS ile birlikte alacak btnleik bir CBS teknolojisine gereksinim duyulmaktadr. Bylelikle talebe ynelik salk haritalarnn oluturulmas ve web teknolojileri ile birlikte kullanc ve karar vericilere sunulmas salanacaktr. Bu almada bu ihtiyalardan yola karak Trabzon ili pilot blge seilerek, le ait hastalk haritalarnn retilmesi amalanmtr. Bu kapsamda Trabzon l Salk Mdrl 1. basamak salk kaytlarnn CBS ortamnda deerlendirilmesi ve tematik anlamda il salk haritalarnn oluturulmas hedeflenmitir. almada 2010 yl ierisinde Trabzon linde grlen hastalklarn 1. basamakta tutulan kaytlar temin edilerek, hastalklarn trlerine ve ya gruplarna gre ileler baznda dalmlar deerlendirilmitir. Ya gruplar ve cinsiyete gre snflandrlan hastalk kaytlar tasarlanan CBSdeki veritabanna aktarlm ve konumla ilikileri salanmtr. 1. basamakta veritabannda tutulan 12 eit hastalk tr bu uygulamaya konu olmutur. Trabzon ilinde grlen suiei, hipertansiyon, diabet, astm, demir eksiklii anemisi, akut st solunum yolu enfeksiyonlar, akut bronit, guatr, obezite, pnmoni, akut larenjit ve thalessemi hastal bu almada deerlendirilmitir. Bu hastalklarn 8 ayr ya grubunda ve cinsiyete gre vaka grlme durumlar ile baznda deerlendirilmi ve farkl istatistiksel harita sunum teknikleri yardmyla tematik haritalar retilmitir. Anahtar Kelimeler :Salk CBS, Konumsal analiz, e-Devlet, Planlama, statistik
70
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
IX. OTURUM
Birlikte retmek Ynetmek ve Paylamak in: CBS
ZEL OTURUM 3 Oturum Bakan Hseyin LK (HKMO Krsal ve Kentsel Alan Dzenlemesi Komisyonu Bakan)
CORAF BLG SSTEMLERNDE KOCAEL BYKEHR BELEDYES MODEL

Yusuf Ziya DEMRC
YEREL YNETMLERDE KENT BLG SSTEMLER;ALANYA BELEDYES

Abdullah AKBA
ZMR BYKEHR BELEDYES CORAF BLG SSTEMLER ALIMALARI

Zerrin ERTAN, Zeynep ZEGE
BURSA BYKEHR BELEDYES CORAF BLG SSTEMLER ALIMALARI

Necla YRKL
71
TMMOB
72
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ZMR BYKEHR BELEDYES CORAF BLG SSTEMLER ALIMALARI

zmir Bykehir Belediyesi Corafi Bilgi Sistemleri ube Mdrl, Harita Mhendisi, zerrinertan@izmir.bel.tr 2 zmir Bykehir Belediyesi Corafi Bilgi Sistemleri ube Mdrl, Y. Harita Mhendisi, zeynepozege@izmir.bel.tr
1
Zerrin ERTAN1, Zeynep ZEGE2
5216 sayl Kanun ile Bykehir Belediyelerine verilen Corafi ve Kent Bilgi Sistemlerini Kurmak grev, yetki ve sorumluluu ile zmir Bykehir Belediyesi CBS almalarna Corafi Adres Bilgi Sistemini (CABS) kurarak balamtr. Hemen hemen btn kurum ve kurulularn doru ve gncel adres bilgisine olan gereksinimleri ile bykehir yetki alanndaki tm ilelerde adresleme almalar balatlarak proje kapsamnda toplanan tm veriler dier kent bilgi sistemi almalarna altlk olmak zere BB-CBS ana sunucularna aktarlmtr. Bu bildiride Corafi Bilgi Sistemleri ube Mdrl tarafndan gerekletirilen ve planlanan bilgi sistemleri almalar sras ile anlatlmtr. 1. CORAF ADRES BLG SSTEM Sistemin kurulmasnda temel etken, Bykehir Belediyesi/Belediyeler tarafndan btn kurumlar ile paylama aabilecek ekilde gerek zamanl ve gncel veri elde etmektir. Adres ve Numaralama Ynetmeliine gre oluturulan CABS verileri ile 5490 sayl Nfus Hizmetleri Kanunu gereince oluturulan Ulusal Adres Veri Taban (UAVT) verilerini eletirme ilemlerine balanm bulunulmaktadr. 2. MAR BLG SSTEM zmir Bykehir Belediyesi, yasalardan kaynaklanan imar denetim yetkisini salkl gerekletirebilmek ve kentin mevcut planlarn bir btn olarak deerlendirebilmek iin mar Bilgi Sistemi almalarn kullanc baznda devam ettirmektedir. 3. ARA TAKP SSTEM zmir Bykehir Belediyesi Ara Takip Sistemi yazlm, dier kurumlarn aksine Google vb. web harita servisi salayclarnn dnda Trkiyede ilk olarak servisini salad gerek zamanl ve gncel olan kendi haritalarn kullanarak gelitirilmitir. 4. ZMR KENT REHBERLER zmir Bykehir Belediyesi Corafi Bilgi Sistemleri ube Mdrl tarafndan hazrlanan ve yayn gerekletirilen rehberlerin tmnde, Adres Numaralama ube Mdrl tarafndan 21 ile belediyesinde grevlendirilmi personellerin gncelledii veriler yer almaktadr. nternet kullanclar iin bir yazlm kurularak altrlan
73
TMMOB
zmir 3 Boyutlu Kent Rehberi ile web sayfas zerinden yayn yapan zmir 2 Boyutlu Kent Rehberi ile, dier taraftan intranet kullanclar iin personeli tarafndan gelitirilmi olan Gerek Zamanl Harita Yayn ile hizmet vermektedir. 5. ULAIM BLG SSTEM Belediyemiz 2010-2017 Stratejik Plannda yer alan Ulam Bilgi Sistemi Projesinin gereklemesi iin gerekli n hazrlklar (ilgili birimlerle grlmesi, veri analizlerinin yaplmas, teknik artnamenin hazrlanmas vb.) tamamlanm olup, proje 2012 ylnda gerekletirilecektir. 6. MEZARLIK BLG SSTEM Corafi Mezarlk Bilgi Sistemi asl olarak, mezarlklar ziyaret eden vatandalarn, yaknlarnn mezarlarna kolaylkla ulamalarn salamak amacyla uygulamaya koyulmutur. Mezarlklara yerletirilmesi dnlen kiosklar zerinden vefat edenin ismi girilerek kiiyle ilgili dier szel veriler grntlenebilecek ve bir kroki vastasyla ziyaretinin sz konusu mezara ulamasn salayacak bir yol tarifi verilecektir. Ayn sorgulamann web servisiyle bilgisayar ekranndan da yaplabilmesi salanacaktr. Tm yetki alanmz kapsamas ngrlen proje iin rnek tekil etmesi amacyla Bornova Yeni Mezarl pilot blge olarak ele alnmtr. Anahtar kelimeler: Corafi Bilgi Sistemleri, zmir Bykehir Belediyesi, Anlk Veri
74
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
X. OTURUM

TEKNK OTURUM 5 Oturum Bakan Yrd. Do. Dr. Hakan AKIN (HKMO Zonguldak Blge Temsilcisi, ZK)
GELMEKTE OLAN LKELERDE ALTYAPI BLG SSTEM OLUTURMADA KARILAILAN SORUNLAR VE ZM NERLER; ASAT GENEL MDRL RNE
Erkan DEMRBA
TRKYE ULUSAL CORAF BLG SSTEMNE SERVS EDLECEK MKERRER RETM SZ KONUSU OLAN VERLERE YNELK HTYALARIN BELRLENMES ve NCELKLENDRLMES
Hande BLR, Emin BANK
TRKYEDE SABT GNSS STASYONLARININ CBS UYGULAMALARI N ANLAMI VE GNCEL ANALZLER
Soner ZDEMR, Ayhan CNGZ, Bahadr AKTU, Mustafa KURT, Yasin ERKAN, Seluk PEKER
CBS VER ALTYAPISI VE FOTOGRAMETR LE LGL TEKNOLOJK GELMELER

Akn KISA, Fatmagl BATUK
75
TMMOB
76
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
GELMEKTE OLAN LKELERDE ALTYAPI BLG SSTEM OLUTURMADA KARILAILAN SORUNLAR VE ZM NERLER: ASAT GENEL MDRL RNE
1
ASAT Genel Mdrl, Antalya erkandemirbas@asat.gov.tr
Erkan DEMRBA1
Gelimekte olan lkelerin ortak zelliklerine bakldnda nfus art oranlarnn yksek olmas, kentlemenin hzl olmas, kylerden kentlere olan glerin youn olmas vb. gibi zellikler dikkat ekmektedir. Bu zellikler ayn zamanda arpk kentlemenin balca nedenleri arasnda yer almaktadr. Hzl nfus art ve gler kentlere olan basky arttrmaktadr. Sz konusu bask altyap almalarn da olumsuz ynde etkilemektedir. Bir kentin ilevlerini grebilmesi, bymesi ve gelimesi, kentlilere yeterli salkl hizmet sunulabilmesi iin gerekli olan imesuyu, kanalizasyon, doalgaz, telefon, elektrik gibi yer alt ebeke sistemlerinin oluturduu yapya Altyap denir. Hzl ve plansz byme altyapda karmaann temellerini atmaktadr. Gelimi lkelerde yerleim, altyaps tamamlanan alanlara doru gerekleirken gelimekte olan lkelerde ise tam tersi bir durum sz konusudur. Gelimekte olan lkelerde yerleimin gerekletii alanlara altyap hizmetleri gtrlmeye allmaktadr. zetle gelimi lkelerde altyapnn zerine yerleim giderken, gelimekte olan lkelerde yerleimin zerine altyap gitmektedir. Hzla genileyen alanlara sonradan altyap hizmeti gtrmeye alan yerel ynetimler bu noktada sknt yaamakta, yrtmekte olduklar hizmetlerin kaliteside dmektedir. Yerel ynetimlerin daha salkl hizmet verebilmesi ve hizmet kalitelerini arttrabilmesi iin elinde bulunan verilerden en uygun ekilde faydalanmas gerekmektedir. Bu da verilerin belirli bir disiplin altnda toplanmas, depolanmas, saklanmas ve analizi ile mmkndr. Bu noktada zetle mekana dayal verilerin toplanmas, depolanmas, saklanmas ve analizine imkan salayan bir ara olan Corafi Bilgi Sistemleri yerel ynetimlerin ihtiyalarna cevap vermektedir. Altyapda dzen yerine karmaann hakim olduu bir yapda CBSnin alt kolu olan altyap bilgi sistemi oluturmann kendine zg bir takm zorluklar vardr. zellikle sistem oluturmann en zahmetli aya olan mevcut verilerin salkl bir ekilde toplanmas ve derlenmesi altyap bilgi sistemlerinde aadaki nedenlerden dolay zordur. Gemi dnemlere ait verilerin (ebeke haritalar vb.) bulunmamas, Haritalar yerine alanlarn hafzalarna bavurulmas
77
TMMOB
Oluturulan ebeke haritalarn ounlukla yersel l aletleri kullanlmadan ematik olarak hazrlanm olmas mesuyu ebekelerinin ok eski yllara dayanmas Var olan ebeke haritalarn gncellenmemi olmas Var olan ebeke haritalarnn kat zerinde kalm olmas Gelimekte olan lkeler arasnda yer alan lkemizde doalgaz ve atksu ebekeleri gnmze yakn tarihlerde oluturulmu ve oluturulmaktadr. mesuyu ebekelerinin oluturulmas ise daha eskilere dayanmaktadr. rnein Antalya doalgaz ebekesinin oluturulmasna 2009 yl sonrasnda balanmtr. Doalgaz ebekesi oluturulurken e zamanl olarak altyap bilgi sistemi de oluturulmaktadr. Bu sistemin sorunsuz oluturulmas ve salkl sonular retmesi asndan avantajl bir durumdur. mesuyu ebekesine bakld zaman 1930lu yllara dayanan hatlar mevcuttur. Yer altnda bulunan mevcut hatlar % 100 dorulukla tespit etmek ve altyap bilgi sistemine aktarmak neredeyse imkanszdr. Bu soruna ksmen zm reten teknolojiler ise olduka pahaldr. Bu almada altyap bilgi sistemi oluturulurken zellikle imesuyu ebekelerinin sisteme aktarlmas noktasnda karlalan sorunlar zerinde durulacaktr. Sonrasnda ise Antalya Su ve Atksu Genel Mdrl altyap bilgi sistemi oluturma almalarnda sz konusu sorunlar amada uygulanan yntemler ve zm nerileri anlatlacaktr. Anahtar Kelimeler: Yerel ynetimler, corafi veri kalitesi, Kent Bilgi Sistemleri, Altyap bilgi sistemi, CBS
78
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TRKYE ULUSAL CORAF BLG SSTEMNE SERVS EDLECEK MKERRER RETM SZ KONUSU OLAN VERLERE YNELK HTYALARIN MOSCOW MATRS KULLANILARAK NCELKLENDRLMES
1
TBTAK, BLGEM, UEKAE, Department of Software and Data Engineering (G222), GIS and Remote Sensing Technologies Unit, Ankara
Hande BLR1, Emin BANK1
Trkiye Ulusal Corafi Bilgi Sistemi (TUCBS), lkemizin en nemli projelerinden birisi olup Corafi Bilgi Sistemi Altyaps Kurulumu, Devlet Planlama Tekilat Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010) Eylem Plannn 75. Eylemidir. Corafi Bilgi Sistemi Altyaps Kurulumu (CBS-A) Eylemi kapsamnda Tapu ve Kadastro Genel Mdrl tarafndan TRKSAT Uydu Haberleme Kablo TV ve letme A. .ye (TRKSAT) bir fizibilite almas yaptrlmtr. Bu almann eklerinden olan Corafi Bilgi Sistemi Altyaps Kurulumu Fizibilite Etd, EK - B01 Tema ve Alt Tema Koordinatr / retici Kurum / Kurulu Listesinde grld zere lkemizde baz veriler birden fazla kurum tarafndan retilmektedir. Oysa Avrupa Mekansal Bilgi Altyaps (INSPIRE) Direktifine gre, veri yalnz bir kez toplanmal ve en etkin ekilde saklanaca yerde tutulmaldr. Bu durumda mkerrer retimi sz konusu olan verinin sorumlusunun tespit edilmesi nemli bir problem olarak ortaya kmaktadr. Bu problemin zm iin mkerrer retim sz konusu olan verilerin tespit edilmesi, bu verilere ynelik ihtiyacn nceliklendirilmesi, nceliklendirilen veri ihtiyacnn reticisi olan kurum/kurulularla koordineli alma gerekletirilmesi ve mutabakat salanmasnn akabinde yasal dzenlemelerin yaplmas sreleri izlenebilir. Kapsaml biliim projelerinde planlama aamasnda uygulanabilir bir yol haritasnn oluturulmas iin ihtiyalarn nceliklendirilmesi nem tamaktadr. htiyalar nceliklendirilerek, tm ihtiyalarn ayn anda ele alnmas yerine ncelikli olanlardan balanarak ele alnmas nerilmektedir. Bylece ncelikli ihtiyalar salanarak daha ksa srelerde kullanma alnabilmektedir. Bu alma, mkerrer retim sz konusu olan verilerin tespit edilmesini ve bu verilere ynelik ihtiyacn MoSCoW Matrisi yaklam ile nceliklendirilmesini hedeflemektedir. Bu dorultuda mkerrer retimi sz konusu olan tm verilerin ayn anda sorumlu kurum/kurulularnn tespit edilmesi ve zme ulalmas beklenmeyecek; ncelikli olanlardan zlmeye balanabilecektir.
79
TMMOB
MoSCoW Matrisi, ihtiyalarn analiz edilmesi konusunda yaygn kullanlan metodlardan birisi olup ihtiyalarn snflandrlmasnda (zorunlu ihtiyalar (must), yaplmas gerekenler (should), yaplsa iyi olacak ihtiyalar (could) ve yaplmayacaklar (wont)) ve nceliklendirilmesinde (zorunlu olanlardan yaplmayacak olanlara doru) kullanlmaktadr. Bu almada uygulanan metodoloji ile ncelikle mkerrerlik sz konusu olan veriler tespit edilmitir. Sonrasnda, Corafi Bilgi Sistemi Altyaps Kurulumu (CBS-A) Eylemi kapsamnda Tapu ve Kadastro Genel Mdrl tarafndan TRKSATa yaptrlan fizibilite almasnda yer alan anket sorularndan uygun olanlar seilerek mkerrerlik sz konusu olan verilerin nceliklendirilebilmesi iin deerlendirme sorular oluturulmutur. Deerlendirme sorularna kurumlarn verdikleri yantlar izelgesi oluturulmu ve uzman grleri ile verilere arlk katsays atanmtr. Bylece, mkerrer retim sz konusu olan verilere ynelik ihtiyalar snflandrlm ve nceliklendirilmitir. MoSCoW Matrisi kullanlarak veri ihtiyacnn nceliklerine gre snflandrlmasnn akabinde sorumlu kurumlar ile allmas ve gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas yaklamnn tartlmas nerilmektedir. Bu alma, Trkiye Ulusal Corafi Bilgi Sistemi iin hazrlanabilecek bir eylem plannda ncelikli ele alnmas gereken veriler/kurumlarn tespit edilmesi iin yol haritas oluturabilecek niteliktedir. Anahtar Kelimeler: TUCBS, MoSCoW Matris, Corafi Bilgi Sistemleri, CBS Portal, Corafi Veri Altyaps, Planlama
80
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TRKYEDE SABT GNSS STASYONLARININ CBS UYGULAMALARI N ANLAMI VE GNCEL ANALZLER

Soner ZDEMR1, Ayhan CNGZ1, Bahadr AKTU1, Mustafa KURT1, Yasin ERKAN1, Seluk PEKER1
1
HGK, Harita Genel Komutanl, Jeodezi Dairesi, Dikimevi, Ankara, soner.ozdemir@hgk.msb.gov.tr
Birok tektonik olgunun gerekletii Anadolu ve evresinde bugne dek ok eitli tektonik ve jeodinamik almalar gerekletirilmitir. 1992-2011 yllar arasnda elde edilen GPS verilerinin hz zm, Anadolu ve evre blgelerin tektonik yaps hakknda bilgi vermektedir. Trkiye Ulusal Sabit GPS A-Aktif (TUSAGA-Aktif), 70-90 km istasyonlar aras uzaklkla homojen dalml 146 istasyon ile benzeri bulunmayan bir zamansal ve mekansal znrlk salamaktadr. Harita Genel Komutanlnca, TUSAGA-Aktif verilerinin analizi yoluyla Anadolu iin yeni bir hz alan belirlenmektedir. Trkiye Ulusal Sabit GNSS stasyonlar A (TUSAGA) ve TUSAGA-Aktif istasyonlarna ait veriler Harita Genel Komutanlnda deerlendirilmektedir. Bu almada sabit GNSS istasyon verilerinin analizi ile elde edilen bulgular, TUTGA ve TUSAGA-Aktifin de tanml olduu Trkiye Ulusal Referans erevesi (TUREF) ile ED-50 arasnda iki (hcresel) ve boyutlu datum dnm ile ilgili almalar, dnm parametreleri ve yerel Jeoit modelinin TUSAGA-Aktif Sistemi zerinden sunulabilmesi olanaklar ile sabit istasyon verilerine dayal atmosferik uygulamalarndan bahsedilmitir. Dnm almalar sonucunda, sa ve yukar bileenler iin srasyla 0.26 ve 0.27 m duyarlk saland, boyutlu dnm duyarlnn ise 1.1m civarnda olduunu grlmektedir. TUSAGA-Aktif verileri ile birlikte, eitli projeler ve almalar kapsamnda farkl dnemlerde kurulan ve TUSAGA-Aktif sisteminden ok daha eski verileri bulunan istasyonlardan oluan Trkiye Ulusal Sabit GPS A (TUSAGA) verilerinin analizi de Harita Genel Komutanlnca gerekletirilmektedir. Bu a 22 istasyondan olumakla beraber, TBTAK Marmara Aratrma Merkezi (TBTAK-MAM) tarafndan Marmara blgesinde iletilen 10 istasyon ve Trkiyede bulunan IGS (International GNSS Service) istasyonlar ile birlikte bu say 35e ulamaktadr. TUSAGA istasyonlarnn uzun dnemli analizi, kabuk hareketlerini izlemek amacyla bu an bir jeodezik kontrol a grevi grmesini salamaktadr.
81
TMMOB
WGS-84 ile Avrupa Datumu-1950 arasndaki yksek duyarlkl hcresel dnm parametrelerinin belirlenmesi almalar kapsamnda kamu kurum ve kurulular tarafndan farkl projeler kapsamnda llen ve her iki datumda koordinatlar bilinen noktalar derlenmi, TUSAGA-Aktif sisteminin faal hale gelmesini mteakip, ihtiya duyulan blgelerde yatay kontrol a noktalar Gerek Zamanl Kinematik (GZK) yntemi ile llmtr. Proje kapsamnda elde edilen ortak noktalar yardm ile ilgili parametreler hesaplanmtr. Dnm parametleri ile yerel Jeoit modelinin TUSAGA-Aktif Sistemi zerinden e zamanl olarak sunulmas ile ilgili gelitirme almalar ise devam etmektedir. Ayrca, atmosferik almalar kapsamnda; iyonosfer ve troposfer tabakalarndan geen GPS sinyallerine olan etkiler ve bu etkinin neden olduu koordinat deiimleri ileri analiz teknikleri ile irdelenmek suretiyle iyonosferik gecikme miktarlar, iyonosferdeki Toplam Elektron erii (TE) ve troposfer tabakasndaki Yaa Dnebilir Su Buhar (YDS) miktar elde edilebilmektedir. Elde edilen veriler ihtiya duyan kamu kurum ve kurulular ile yasal mevzuat erevesinde paylalmaktadr. Harita Genel Komutanlnda, kullanlan topografik veri toplama setlerinin doruluk aratrmalar gerekletirilmekte, TUSAGA-Aktif sisteminin dorulua yapabilecei katk aratrlmakta, gerekletirilebilecek topografik uygulamalr konusunda aratrmalar yaplmaktadr. Anahtar Szckler: TUSAGA-Aktif, TUREF, Jeoit, Hz Alan.
82
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CBS VER ALTYAPISI VE FOTOGRAMETR LE LGL TEKNOLOJK GELMELER

1
TKGM,2Yldz Teknik niversitesi, akisa@tkgm.gov.tr
Akn KISA1, Fatmagl BATUK2
Teknolojinin hzla gelimesi, her alan etkiledii gibi fotogrametrik harita retimini de olumlu ynde etkilemitir. nceleri analog fotogrametri yntemleri ile yaplan deerlendirmeler daha sonra analitik yntemlerle, son gelimelerle birlikte saysal dijital yntemlerle yaplmaktadr. Gelimeler sonu rnlerin daha hzl, daha ekonomik, daha kaliteli olmasn salamtr. Fotogrametrik harita retim sreleri de teknolojik gelimelere ayak uydurmu, hzl, ekonomik ve kaliteli retime uygun bir yapya gelmitir. Genel olarak ele alndnda bir fotogrametrik harita retiminde sreler planlama ve arazi almalar, fotoraf ekimi, banyo ve bask ilemleri, l ve dengeleme, veri toplama ve sonu rnlerin elde edilmesi olarak belirlenebilir. Her bir aama tek tek ele alndnda, farkl teknolojilerin kullanm mmkn olmaktadr. Proje alan ile ilgili olarak saysal verilerin artmas, servis edilmesi ve kullanlan yazlmlarn geliimi ile planlama almalar daha kolay yaplr hale gelmitir. zellikle arazi ile ilgili ykseklik modellerinin belirli bir dorulukta retilmesi ve bu verilerin kullanma alarak kullanclar tarafndan kolaylkla eriilebilmesi ile birlikte, uu anndaki grnt alm ilemlerinin simlasyonunun yaplabilmesini salamtr. Uygun yazlmlar kullanlarak yaplan planlama almalarnda deiik alternatiflerin aratrlmas ve uygulamadaki aksaklklarn ngrlmesi kolaylamtr. Ayrca uu ile ilgili baka almalar yapan ilgililerin de almalar yaparken kullanabilecekleri salam bir altyap elde edilmitir. Yaplan planlama almalarnn arazide uygulanmas olan yer kontrol noktalarnn istikaf ve tesis edilmesi ile lme ve deerlendirme ilemleri artk hem zaman hem de maliyet ynnden reticilere yk olmaktan kmtr. Fotoraf ekimi srasnda kullanlan donanm ve yazlmlar, dijital teknolojinin en son aamalarnn fotogrametrik harita retimindeki yerini ve nemini daha da artrmtr. Srekli olarak zerinde almalar yaplan uzay teknolojilerinde elde edinilen kazanmlarnn sektrn bu kanalna aktarlmas ile ara rnlerin bile ok rahatlkla analiz ilemlerinde kullanlabilecei alanlar ortaya kartmtr. Dijital rnler banyo bask ilemlerini ortadan kaldrmakla birlikte, saysal grnt ileme ve deerlendirme aamalarn yerine getirmitir. l ve dengeleme, veri toplama ilemleri donanm ve yazlmlarn uygulama kolaylnn artrlmas ile uzman personel kullanm ortadan kalkacak seviyeye gelmitir.
83
TMMOB
retim sreleri teknolojinin imkanlar gelitike deimekte, bu deiimin doal bir sonucu olarak da srelerde elde edilen ara rnlerin kalitesi sonu rnn kalitesi iin daha da nem kazanmaktadr. Dijital fotogrametri ile ortofoto retiminin her aamasnda ortaya konacak kalite gereksinimleri detayl bir ekilde incelendiinde ve irdelendiinde, teknolojinin imkanlarnn ne derece etkili olduunu gzlemlemek mmkn olmaktadr. Ayrca bu srelerin kalite kontrollerinin yaplmas ile birlikte ortaya kacak rnlerin corafi bilgi sistemlerine ok salam ve gvenilir bir altlk oluturaca kanlmaz bir gerektir. Klasik olarak retilen fotogrametrik rnler yerine kalite kontrolnden geirilmi saysal fotogrametrik rnler, corafi bilgi sistemlerinin kullanld her alanda temel altlk olarak kullanlacaktr. Anahtar Kelimeler: Corafi veri kalitesi, Fotogrametri, Harita retimi, Kent Bilgi Sistemleri, Metaveri
84
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XI. OTURUM
PARALEL OTURUM: Merkezi ve Yerel Ynetimler 1

TEKNK OTURUM 6 Oturum Bakan Yrd. Do. Dr. A. Faik SESL (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi, OMU)
MEKANSAL VE A ANALZ YNTEMLER LE OPTMUM TOPLU ULAIM (MNBS, OTOBS) POLTKALARINA DAYALI GZERGAH BELRLENMES; KONYA RNE
Emra SERT, Nurullah OSMANLI, Rezzan ERU
WEB TABANLI CORAF HARTALAMA SERVSLERNN KIYASLANMASI TARH KENTLERE YNELK WEB CBS UYGULAMASI; SAFRANBOLU RNE
evket BEDROLU, Volkan YILDIRIM, Faruk YILDIRIM
Deniz ARCA, alar BAYIK, Hayrettin ACAR, Mehmet ALKAN, Dursun Z. EKER
WEB TABANLI CBS KULLANILARAK TRAFK KAZALARININ ANALZ: KONYA RNE
S.Sava DURDURAN, Fatih SARI, Ali ERD, Cevdet ALKAYA
85
TMMOB
86
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
MEKANSAL VE A ANALZ YNTEMLER LE OPTMUM TOPLU ULAIM (MNBS, OTOBS) POLTKALARINA DAYALI GZERGAH BELRLENMES; KONYA RNE
Emra SERT1, Nurullah OSMANLI1, Rezzan ERU1
1
Konya Bykehir Belediyesi, emrasert@gmail.com
Toplu ulam planlamas temelde kent sakinlerinin ihtiyalar ve yerel ynetimlerin ngrd ulam iletme kararlar zerinden gerekletirilmektedir. Bu iki dayanak noktasna gre gerekletirilen toplu ulam planlamas kk lekli yerleimlerde ihtiyaca cevap verebilecek yapda yer alrken byk lekli yerleimlerde kontroln tam olarak salanamamas, ilave ara ve sefer saylar ile ulalabilirlik asndan sorunlu blgelere zm retilmesi neticesinde ekonomik kayplarn yaanmasn beraberinde getirmektedir. Byk lekli yerleimlerde bilimsel zmler ile ortaya konulmayan toplu ulam politikalar, ilgili ekonomik kayplarn artmasn ve beraberinde ileyen fakat kamunun ekonomik adan zarar ettii neticeleri ortaya karmaktadr. Bu bildiri ile mevcut toplu ulam hatlarndan hareketle meknsal veri altyapsna bal olarak gerekletirilen analizler ile toplu ulam politikalarnn asgari lde belirlenmesi ve bu politikalar dorultusunda alternatif gzerghlarn oluturulmas amalanmtr. lkemizde hzl nfus art ile birlikte motorlu tat sahipliliinde meydana gelen art ulam kentlerin birincil sorunu olarak karmza karmaktadr. Geliim srecinde ise kentlerin ulam ihtiyalarn konumsal/meknsal referansl veriler nda zmlemek gereklilii reel sonulara ulamak asndan kanlmazdr. Toplu tam konusunda ulam ihtiyacn zel ara kullanmndan uzaklatrmakta sorunun zmnde ana hedefler arasnda yer almaktadr. Bu hedefe ulamak ise zmlemede kullanlan verilerin gerek veriler olmasndan ve hz -zaman ltlerini de kullanmaktan gemektedir. alma politika belirleme asndan iki balkta ve sistemde ele alnmtr. Birinci balk altnda toplu ulamda minibs tamacl zerinden hareket edilmi olup mevcut minibs gzerghlar zerinde yaayanlarn; kii baznda yeterlilik dzeylerini analiz etmek ve alternatif gzerghlar sunmak amalanmtr. Mevcut minibs hatlar veri tabann da ayr ayr tanmlanm, Hatlarn znitelik bilgileri veritabanna ilenmitir. alma iin binalarn corafi konumlar ve binalar da yaayan kii saylaTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
87
TMMOB
r bina verisi olarak kullanlmtr. Gzerghlarda 300 metrelik yrme mesafesi hizmet mesafesi olarak varsaylmtr. Belirlenen 300 metrelik mesafeye gre dz mesafe analizi yntemi ile mevcut hatlar analize girmitir. Analiz sonucu yeniden snflandrlmtr. Snflandrma sonucu 300 metrelik mesafe ierisinde binalar, hizmet alma derecelerine ayrlmtr. Belirlenen mesafenin dnda kalan binalar ise toplu ulam hizmetinden yararlanamayan nfus olarak belirlenmitir. Yararlanamayan nfusun younluk analizi yaplarak ncelikle hizmet gitmesi gereken blgeler kendi ilerinde en yakn hatlar ile analiz edilmi ve alternatifler sunulmutur. kinci balk ierisinde toplu ulamda otobs tamaclna ynelik politika belirleme srecinde toplu ulamn en nemli girdilerinden birisi olan ulam talepleri haricinde meknsal fonksiyonlar, imar plan ve ulalabilirlik ltler meknsal tabanl analizler girdi parametresi eklinde kullanlarak a analizleri ile ilikilenmesi salanmtr, bu yntem ile oluturulan sentez modeli ile toplu ulam gzerghlarnn meknsal analiz kriterlerine gre belirlenmesi, toplu ulam planlamasnda kullanlmas gerekli verilerin eitlendirilmesi gerektii, mevcut ileyen hatlar ve sefer saylarna kyas ile oluan durumun ekonomik olarak ortaya konulmas amalanmtr. Bildirinin amac; sadece kent sakinlerinin taleplerine veya yerel ynetimlerin alm olduu ulam iletme kararlarna gre toplu tamn iletilmesi deil, iletim srecinde meknsal analiz yntemleri ile gerekli ulam kararlarnn bilimsel olarak belirlenmesi ve iletim srecine gerekli katknn salanmasdr. Bu ekilde toplu ulamn; iletim, bakm ve kullanm srelerinin mekansal analiz yntemleri ve aprazlama yntemleri ile daha etkin politikalarn olumas salanm olacaktr. Anahtar Kelimeler : A analizi, Konumsal analiz, Mekansal analiz, Ulam, ok ltl karar verme
88
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
WEB TABANLI CORAF HARTALAMA SERVSLERNN KIYASLANMASI

evket BEDROLU1, Volkan YILDIRIM1, Faruk YILDIRIM1
1
Karadeniz Teknik niversitesi Harita Blm, s_bediroglu@hotmail.com
Internet balant hzlarnn (ADSL ,VDSL, 3G) giderek artmas ve dnyann her yerinde internete eriilebilir olmas, birok ilem ve hizmetin Web tabanl servisler zerinden istenilen zamanda, ucuz ve kolay bir ekilde sunulabilmesini mmkn klmtr. Yeni nesil tablet PC lerde, netbooklarda, ve hatta cep telefonlarndan bile bu hizmetlere kolayca eriim salanmakta bu cihazlarda hibir veri yazlm vb. ykl olmakszn sadece internet araclyla bu servisler kullanlabilmektedir. Gelien bu web tabanl servislerden birisi de web tabanl corafi haritalama servisidir. Microsoft , Google , Apple, MapSuite, Poly9 gibi ok sayda byk firma ciddi bteler harcayarak bu alana ynelmekte ve farkl hizmetlerle kullanclarnn karsna kmaktadr. Hizmet veren firma saysnn ok olmas doal olarak bu alanda bir rekabete ve sunulan hizmetlerde kabiliyet asndan eitliliklere yol amaktadr. Sektrdeki firmalarn farkl olmasndan dolay ; hangi vektr veri tiplerini(nokta,izgi,poligon) destekleyebildii hangi vektr formatlarn(.shp, .dxf, .tab vb..) destekleyebildii, hangi raster veri formatlarn(.img, .tif, .png) aabilmesi hatta deitirmeye, kaydetmeye imkan verebilmesi hizmeti sunan firmalara gre deimektedir.Baz siteler corafi bilgi sistemlerinin en nemli bileenlerinden biri olan znitelik veriler zerinde sorgulama ve deitirmeye imkan vermekte bazlar vermemektedir, ayrca corafi analizler(buffer, intersect ,overlay vb..) de artk web zerinden kolayca yaplabilmeye balamtr.Internet alannda yeni gelien bulut biliim (Cloud Compting) teknolojiside bu sektrlerde yerini almaya balamtr. ok farkl alanlarda kullanm olana bulan internet CBS gnmzde ulam, alveri, kargo ve trafik hizmetleri, en uygun yer seimi , turizm danma, harita veya corafi bilgi sorgulama, yer bulma gibi maksatlarla kullanlmaktadr. Ayrca birok amaca uygun olarak daha gelitirilebilir kullanm ans tanmakta ve her alanda uygulama olarak yerini alabilecek durumdadr. [Hanedan,2005 ] Verilerin sk sk deitii ve gncel corafi veriyi herkese ksa srede ulatrmann kanlmaz olduu durumlarda gerek zamanl internet CBS etkin bir ekilde kullanlabilir. Gerek zamanl internet CBS de alglayclardan veya gerek dnya kayTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
89
TMMOB
naklarndan anlk olarak elde edilen corafi veri bilgiye dntrlr ve kullanclara sunulur. [Hanedan,2005 ] Bu almada yaplacak olan ey; birbirinden farkl olan bu web servislerinin birbirlerine gre olumlu olumsuz ynlerinin irdelenmesi , servislerin pazardaki en gncel halleriyle birbiriyle kyaslanp sonularn raporlar ve tablolar eklinde sunulmas olacaktr. Bylelikle, konuma dayal herhangi bir mhendislik projesinde grev yapan bir mhendis, bu sistemleri kullanmadan nce bu kyaslamalardan faydalanlarak boa zaman, emek kaybetmeden dorudan kendisi iin en uygun olan sistemi seip kullanacaktr. Uygun sistem seilip , veritabannzdaki verileri web servislerine yklerken veya bu sistemlerden birbirine gei sz konusu olduunda en nemli sorunlardan biri Projeksiyon sorunu olmaktadr. Blgelerin haritalanmasnda kullanlan datumlar, projeksiyon tipleri ve dnm parametreleri de zerinde durulmas gereken hususlardr nk ok farkl sistemler mevcuttur. Sonu olarak web tabanl corafi haritalama servislerinin en etkin bir ekilde kullanlabilmesi iin verinin oluturulmasndan sunulmasna kadar yaplmas gerekenler ayrntl bir ekilde izah edilecektir. Anahtar Kelimeler :Web/Internet CBS, Mobil CBS, Uygulama gelitirme, Cloud Computing, Projeksiyon Tipleri
90
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TARH KENTLERE YNELK WEB CBS UYGULAMASI; SAFRANBOLU RNE

Deniz ARCA1, alar BAYIK1, Hayrettin ACAR1, Mehmet ALKAN1, Dursun Zafer EKER2
1
ZK,2T denizkayabasi86@hotmail.com
lkelerin tarihi miras alanlar; turizm, lkenin tantm ve ekonomik kazanm gibi birok adan olduka byk nem tamaktadrlar. Trkiye, tarihi eserlerinin zenginlii bakmndan olduka ansl saylabilecek lkelerden biridir. Tarihi ve kltrel mirasa sahip olmann yannda ok daha nemli olan bunlar korumak, yaatmak ve gelecek kuaklara aktarabilmek ok daha nemlidir. Bu dnceden haraeketle, UNESCO dnya lkelerine yardmc olmak amacyla nemli tarihi miras alanlarn dnya tarih miras listesine almaktadr. Buradaki ama lkelerin tarihi yaplarn korumasna destek vererek bu mirasnn korunmasna yardmc olmaktr. lkemizde bulunan dokuz tarihi yerleke UNESCO korumas altnda bulunmaktadr ve bunlardan bir tanesi de Safranbolu tarihi kentidir. Safranbolu tarihi kenti geleneksel Trk toplum yaamnn zelliklerini yaatan, tarihi ve kltrel eserlerini sunan rnek bir kenttir. Safranbolu, bugn kent leinde en iyi korunan yer olarak anlmaktadr. Bu baars kente Korumann Bakenti unvann kazandrmtr. Tarihi eserlerin dokmantasyonunun karlmas ve kayt altna alnmas tarihi eserlerin yaatlmasnda olduka nemlidir. Safranbolu, ok eskilere dayanan bir tarih ve kltr birikiminin ve Osmanl mparatorluunun en gl dnemlerinde elde edilen ekonomik zenginliin rndr. lede, yaklak 1300 tanesi koruma altnda olan saysz kltrel eser bulunmaktadr. Bu rakam tm lkede koruma altna alnm toplam elli bin kadar eserin nemli bir blmn oluturmaktadr. Safranboluyu lkemizde ve dnyada n plana karan en nemli unsur geleneksel Trk mimarisi tarzndaki Safranbolu evleridir. Safranbolu evleri, yzlerce yllk bir srete oluan Trk kent kltrnn gnmzde yaamaya devam eden en nemli yap talardr. Bu almada, TUBTAK tarafndan desteklenen Kltrel Mirasn Kayd, Analizi, Korunmas ve Yaatlmasna Ynelik Bir Bilgi ve Ynetim Sisteminin Gelitirilmesi, rnek Uygulama: Safranbolu Tarihi Kenti balkl aratrma projesi kapsamnda gerekletirilen Web tabanl CBS almalar ele alnmtr. Web tabanl CBS uygulamalar ile kullanclar ihtiya duyduklar verilere ve haritalara kolayca ulaabilmekte ve kendi sistemlerine aktararak alabilmektedirler. Bilgi a olarak nitelendirilen ve birok teknolojik gelimenin yaand gnmzde internet, bilgiye en ksa ve
91
TMMOB
etkili biimde ulama yntemi olmutur. nternet, uygulamalarda konumsal bilgiyi kullanma ekline yeni bir boyut getirmi ve haritaclk uygulamalar web zerinde etkin olmaya balamtr. nternet CBS olarak adlandrlan Web CBS ile konumsal bilgi ve harita servislerinin, internet aracl ile dier kullanclara aktarmn ve paylamn salamaktadr. Bu ekilde geleneksel CBSde yaanan, elde edilen verilerin tek bilgisayarda tutulmas, gl donanm ve yazlma ihtiya duyulmas gibi sorunlar giderilmektedir. Web tabanl CBS ile geleneksel CBS arasndaki farkllklar; kullanc ara yzlerindeki deiiklikler, eriim kolayl, veriyi depolama ve etkin biimde kullanma konularnda kendini gstermektedir. Kullanclar elde etmek istedikleri ve farkl bir platformda olan bilgilere internet araclyla ulaabilmekte, sistemdeki verilere bal olarak eitli sorgulamalar yapabilmektedirler. alma kapsamnda Safranboluda tescilli 1300e yakn tarihi binalarn bilgilerinin karlmas, harita bilgilerinin oluturulmas, resimleri ekilerek veri tabannda temsil edilmesi ve 3B modelleme gerekletirilmesi ve sonunda elde edilen verilerin tasarlanan web tabanl CBS ortamnda internet zerinden sunulmas srasnda gerekletirilen almalar ve karlalan sorunlar detayl olarak ele alnmtr. Anahtar Kelimeler :Web/Internet CBS, Kltr ve tabiat varlklar ynetimi, 3B, Safranbolu, CBS
92
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
WEB TABANLI CBS KULLANILARAK TRAFK KAZALARININ ANALZ: KONYA RNE

S.Sava DURDURAN1, Fatih SARI1, Ali ERD1, Cevdet ALKAYA2
1
Seluk niversitesi,2Konya Trafik Denetleme ube Mdrl, fatihsari@selcuk.edu.tr
Gnmzde trafik sorunu birok ehir merkezinde ynetilmesi ve evresel etkenleri ile gz nne alnmas gereken bir hale gelmitir. zellikle ehir merkezinde meydana gelen kazalar irdelendiinde ehircilik ve planlama hatalarnn, belirli noktalarda kazalarn younlamasna neden olduu grlmektedir. Trafik kazalarna neden olabilecek temel etkenleri ortaya kartmak iin kaza anndaki evresel etkenlerin ve kazann znitelik bilgilerine ait verilerin dzenli bir ekilde tutulmas Corafi Bilgi Sistemleri ierisinde analiz edilmesi iin en nemli etkendir. Doru sonulara doru veri setleri ve doru analiz yntemleri ile ulalabildii gerei gz nne alndnda hassas ve doru veri setlerinin ne kadar nemli olduu ortaya kmaktadr. zellikle yaamsal fonksiyonlarn salanmasnda kurumlarn ve organizasyonlarn gerekletirmekle sorumlu olduklar projelerde hzl ve doru karar verebilmenin gerektirdii acil durum ynetimlerinde verinin paylam ve doru verinin kullanlmasnn nemi aka grlmektedir. Bu kapsamda internet teknolojisinde yaanan kayda deer gelimeler gz nne alndnda nternet Tabanl Corafi Bilgi Sistemleri kavramnn organizasyonlarn bilgiyi kullanma ve sunma araylarna yeni bir boyut getirmitir. Bilginin gncellenmesi, anlk paylam ve hzl kullanmn gerektiren durumlarda rettii zmler nedeniyle tercih sebebi haline gelmesi, trafik kaza verilerinin saklanmas ve sunulmas adna da zm nerileri retmesi muhtemel bir yap olduu fikrini ne srmektedir. Mevcut duruma bakldnda trafik kazalarnn tutanaklar kat altlklar zerine tutulmakta ve bu tutanaklar sonrasnda bilgisayar ortamndaki veritabanlarna kaydedilmektedir. Genel olarak kurum bnyesinde gerekletirilmekte olan analiz, raporlama ve aratrma sonular genel olarak saysal sonu baznda kalmakta, kazalarn younlat yerler ve evresel faktrlerin incelenmesi esnasnda ise haritalardan tam olarak faydalanlamad grlmektedir. Bu nedenle kazalarn mekan ile ilikisi ortaya konulamamakta sadece nicel olarak sonular elde edilmektedir. Kazalarn evresel faktrleri ile birlikte incelenerek kaza nedenlerinin aratrlmasnda harita altlklarnn kullanlabilmesi iin verilerin harita servisleri ile sunulabilir hale getirilmesi dnlmektedir. Bu almada Konya ili Trafik Denetleme ube Mdrl bnyesinde gerekletirilen 2008-2010 ylna ait kaza tutanaklar incelenerek verilerin toplanmas, saklanmas ve analizlerinin gerekletirilmesine ynelik yaplan almalara nternet Tabanl Corafi Bilgi Sistemleri kullanlarak bir yap nerilmitir. Kaza verileri kat ortamlardan Corafi Bilgi Sistemleri bnyesine aktarlmas ve bunun sonrasnda internet uygulaTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
93
TMMOB
malarnda kullanlabilirliini salamak iin harita sunucularna aktarlmas amacyla belirli standartlara uygun olarak dzenlenmesi gerekletirilmitir. Google Maps haritas ile kaza anna ait znitelik verileri ilikilendirilerek Konya ili iin gncel trafik kazalarna ait internet tabanl bir harita altl oluturulmaya allmtr. Bylece kaza verilerine hem szel olarak hem de harita zerinde grsel olarak ulalmas salanm olmaktadr. Yaplan alma sonucunda veriler ShapeFile olarak kaydedilmi ve GeoServer yazlm yardmyla veriler yllk bazda sunulmutur. Oluturulan internet uygulamas sayesinde kazalar hem kazalarn harita altl zerinde gsterilmesi hem de konumsal analizlerinin gerekletirilmesi salanm olmaktadr. Anahtar Kelimeler :Web/Internet CBS, Mekansal analiz, Ak kaynak kodlu CBS, Web servisleri, Corafi veri altyaps
94
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XII. OTURUM
Ynetimde Karar Destek Sistemleri Arac Olarak Ortak Akln Adresi:CBS

PANEL 2 Oturum Bakan Erturul CANDA (Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Genel Sekreteri) Panelistler Semih N (Turkcell) Ebru YURDOLU (stanbul l Afet Mdrl) Etem AKGNDZ (Orman ve Su leri Bakanl) Can nen (T)
XIII. OTURUM
PARALEL OTURUM: Afet Ynetimi ve CBS

TEKNK OTURUM 7 Oturum Bakan Prof. Dr. N. Necla ULUTEKN (HKMO Kartografya ve Mekansal Biliim Komisyonu Bakan, T)
CBS`DE HESAPLAMALI AKIKANLAR DNAM TABANLI RSK SMLASYONLARI VE YNETM

Ahmet E. KARKINLI, Tuba KURBAN, Abdsselam KESKOLU, Erkan BEDOK
BTNLEK AFET YNETM KAPSAMINDA SAMSUN 112 ve 110 ARILARI ve HZMET STASYONLARININ KONUMLARININ DEERLENDRLMES
Aziz MAN, Yunus LVAOLU, Ege ENER
95
TMMOB
HEYELAN DUYARLILIK HARTALARININ HAZIRLANMASINDA CORAF BLG SSTEMLERNN KULLANIMI
Pemra KUMTEPE, Yldz NURLU, Trkan CENGZ, Emine ST
ZONGULDAK KENT MERKEZNN CBS LE AFET RSK ANALZ

Deniz ARCA, Hlya KESKN ITIROLU, Hakan . KUTOLU, mer F. APAR, Murat ARSLANOLU
96
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CBS`DE HESAPLAMALI AKIKANLAR DNAM TABANLI RSK SMLASYONLARI VE YNETM

Ahmet Emin KARKINLI1, Tuba KURBAN1, Abdsselam KESKOLU1, Erkan BEDOK1
1
Erciyes niversitesi Harita Mhendislii Blm, aekarkinli@erciyes.edu.tr
Sosyal yaam ve ekonomik dzeni bozacak herhangi bir afet meydana gelmeden nce, olas can ve mal kayplarna kar korunma ve afetin olumsuz etkilerini en az zararla atlatma amacyla eitli nlemlerin alnd Afet ncesi aamas, afet ve risk ynetimi sreci faaliyetlerinin ilk aamasn tekil etmektedir. Afet ncesi aamada, en nemli grev olas risklerin ve risk kapsamnda etkilenebilecek alanlarn belirlenmesidir. Buna bal olarak riskin ortadan kaldrlamad durumlarda kaybn en aza indirilebilmesi iin nlemlerin alnmas gerekmektedir. Afet durumunda etkilenebilecek yerlerin tespitinde gerein bir benzetimi olan bilgisayar simlasyonlar kullanlabilir. Bu simlasyonlarn gereki olarak yaplabilmesi iin bilimsel bir alt yap kullanlmaldr. htiya duyulan bilimsel alt yap hesaplamal akkanlar dinamii konusuna girmektedir Hesaplamal akkanlar dinamii, hareket halindeki akkan davranlarnn saysal yntemlerle kavranlmasn ve analiz edilmesini konu alan, matematik ve fizik temelli bir bilim daldr. Hesaplamal Akkanlar Dinamii, Akkanlar Mekanii konusunun bir alt dal olarak gnmzde deerlendirilmektedir. Mekanik ise genel olarak, bir cismin bir cisme gre hareketini, zamana bal olarak, hareketi douran sebeplerle inceleyen bir bilim daldr. Gaz ve svlar ortak zellikleri nedeniyle akkanlar olarak snflandrlmakta ve akkanlar mekaniinde bu akkanlarn denge halleri, hareketleri ve temas halinde olduklar kat cisimlerle etkileimleri incelenmektedir. Hesaplamal akkanlar dinamii kullanlarak, sv ve gaz hareketlerine bal afetler, gerek Dnyaya ait verilerle simle edilebilir. Bylelikle meydana gelebilecek felaketler bilgisayar ortamnda canlandrlarak afet ncesi aamada yaplmas gereken, afetten etkileneceklerin belirlenmesi ve gerekli nlemlerin alnmas bilimsel analizlere dayanarak yaplabilecektir. Konuma bal verilerle akkanlar dinamii analizlerinin, corafi bilgi sistemlerine entegrasyonu salanarak yangn, sel, heyelan, volkanik hareketler gibi doal felaketler iin risk haritalarnn hazrlanmas, gerekli nlemlerin alnmas ve acil durum eylem planlarnn yaplmas mmkn olabilmektedir. eitli mhendislik alanlarnda, farkl uygulamalarda karlalan rzgr aknn, 3 boyutlu topografya zerinde simlasyonun gerekletirilebilirlii, hesaplamal akkanlar dinamii ile salanabilmektedir. Rzgar ak ve trblans simlasyonunun, topografya zerinde uygulanaTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
97
TMMOB
bilmesi, ehir geliim alanlarnn belirlenmesi, rzgar panelleri iin uygun yer tespiti, tarm iin uygun alanlarn belirlenmesi, volkanik hareket veya yangn gibi durumlarda dumandan etkilenecek blgelerin tespiti ve eitli risk analizleri gibi konularda kullanlabilmektedir. Bu almada, Kayseri ili ehir merkezi ve Erciyes Dan kapsayan, yaklak 3600 km2 lik bir alann SRTM ( Shuttle Radar Topography Mission) verisinden retilmi arazi modeli zerinde, sonlu hacimler metodu ve k-epsilon trblans modeli kullanlarak akkanlar dinamii analizleri yaplmtr. alma kapsamnda Kayseri ili gneydousunda bulunan 1800 m ykseklie sahip Ali Dan yzeyinde yangn senaryosu yaplm, yangn sonucu oluan dumanlarn, hkim rzgr ynleriyle topografya zerine dalm gsterilmitir. alma sonucunda, belirlenen senaryo gerei kan yangn dumanlarnn Kayseri ili zerine dalm gsterilmi ve riskli blgeler belirlenmitir. Anahtar Kelimeler :Afet, Grselletirme, Risk tahmini ve analizi, Hesaplamal Akkanlar Dinamii, Rzgar Simlasyonu
98
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
BTNLEK AFET YNETM KAPSAMINDA SAMSUN 112 ve 110 ARILARI ve HZMET STASYONLARININ KONUMLARININ DEERLENRDRLMES
1
19 Mays niversitesi Harita Mhendislii Blm,2Harita Mhendisi, asisman@omu.edu.tr
Aziz MAN1, Yunus LVAOLU2, Ege ENER2
nsanlk tarihini ekillendiren ve yn veren pek ok nemli olay saylabilir. Bunlarn bir ksm zihinlerde heyecan mutluluk ve gurur olutururken, bir ksm da derin znt ve hatta pimanlklar meydana getirmektedir. Zihinlerden silinmeyen ve znt ve bazen pimanlklarla anlan olaylardan olan doal ve insan kaynakl afet ve felaketler kayt altna alnan tarihin balangcndan gnmzde kadar pek ok kez, farkl zamanlarda fakat yaklak olarak belirli yerlerde olagelmektedir. Afetler doal ve insan kaynakl olmak zere iki temel grupta toplanmaktadr. Doal afetler; deprem, seller, su taknlar, toprak kaymalar, kaya dmeleri, , frtnalar, hortumlar, yangnlar vb. olarak sralanabilir. nsan kaynakl afetler ise; nkleer, biyolojik, kimyasal kazalar vb. olarak saylabilir. En genel tanmyla fiziksel, ekonomik ve sosyal kayplar douran, normal gnlk yaam durdurarak veya kesintiye uratarak topluluklar etkileyen doal veya insan kaynakl olaylar afet olarak tanmlanabilmektedir. Bu tanmdan da anlalaca zere doal veya insan kaynakl bir olayn afet sonucunu dourabilmesi iin, insan topluluklar ve insan yerlemeleri zerinde kayplar meydana getirmesi ve insan faaliyetlerini bozarak veya kesintiye uratarak etkilemesi gerekmektedir. zetle afet; doal ve insan kaynakl olan ve yukarda saylan olaylar deil bu olaylarn dourduu sonulardr. Gnmzde afet ynetimi olarak kavramsallatrlan ve afetlerin nlenmesi ve zararlarnn azaltlmas amacyla yaplmas gereken almalarn btn olarak tanmlanan eylem, afet ncesinde, afet srasnda ve afet sonrasnda yaplmas gereken ilemleri tanmlar. Afet ynetimi, afetlere kar hazrlkl olunmas ve afet annda hzl ve etkili bir kurtarma, ilk yardm, geici barndrma ve yeniden ina faaliyetlerinin yrtlebilmesi iin toplumun tm imkan ve kaynaklarnn afet ncesi ve afet sonrasnda iyi ynlendirilmesini hedefleyen bir kavramdr.
99
TMMOB
Afetlere ilave olarak kiinin yaamsal fonksiyonlarnn olumsuz etkilenmesine ve hatta durmasna sebep olan salk sorunu, ev kazalar, i kazalar, trafik kazalar, yangn, saldr vb. birok durum acil durum olarak kabul edilmektedir. Dnyada ve lkemizde trafik kazalar ve kardiyovaskler sistem hastalklarna bal acil durumlar lm nedenleri arasnda ilk sralarda yer almaktadr. Yaplan deerlendirmeler sonucunda kaza ve yaralanmalarda meydana gelen lmlerin % 10.0unun ilk 3-5 dakikada, % 54,0-60,0nn ilk 30 dakikada meydana geldii tespit edilmitir. Olay yerindeki ilk mdahalenin yetkili kiilerce yaplmas, uygun ve hzl tama yntemleriyle lm ve sakatlk orannn byk lde azalaca anlalmtr. Bu durum pek ok lkede sistemli bir ilk ve acil yardm organizasyonunun kurulmasna zemin hazrlamtr. Bu almada, Samsun ili Canik, lkadm ve Atakum ilelerinde 2010 yl ierisinde gerekleen 110, 112 arlar belirlenmitir. Daha sonra corafi bilgi sistemlerinin imkan ve kabiliyetleri kullanlarak bu arlara ilgili ilk ve acil yardm istasyonlarnn konumlarna bal olarak olaylara mdahale kabiliyetleri irdelenerek mevcut durum hakknda belirlemeler yaplm ve farkl konularda hizmet veren bu istasyonlarn btnleik afet ynetimi kapsamnda tek bir at altnda toplanabilmesi iin belirlemeler yaplmtr. Anahtar Kelimeler :Afet, Acil durum ynetimi, Kriz ynetimi, 112, 110
100
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
HEYELAN DUYARLILIK HARTALARININ HAZIRLANMASINDA CORAF BLG SSTEMLERNN KULLANIMI

Pemra KUMTEPE1, Yldz NURLU2, Trkan CENGZ2, Emine ST2
1
Jeoloji Mhendisleri Odas,2MTA GN. MD. CBS UY. BRM, pemra@mta.gov.tr
Doal afetler nedeni ile Dnyada ve Trkiye`de ok sayda insan can ve mal kaybna uramaktadr. Heyelan da bu doal afetlerden birisidir. Ayrca heyelanlar can ve mal kaybnn yansra tarmsal ve ormanlk alanlara, akarsulara ve sanayi blgelerine de dolayl olarak zarar vermektedir (Schuster ve Fleming, 1986). Heyelan ve potansiyel heyelan alanlarn ieren heyelan duyarllk haritalar blgenin arazi kullanm ve kentsel planlamasnn yaplmasnda byk nem tamaktadr. Bu almada Sinop Gneybatsnda yeralan 1/25.000 lekli E34a1 paftas iin duyarllk haritasnn oluturulmas amalanmtr. Heyelan duyarllk haritalarnn oluturulmasnda frekans oran metodu kullanlmtr. Deerlendirmelerde blgeye ait jeoloji, eim, yama ynelimi, yamacn erilii, yola uzaklk, faya uzaklk, dere yatana uzaklk ve bitki rts verileri kullanlmtr. Dnyann eitli yerlerinde yaplan heyelan duyarllnn tespitine ynelik almalarda gemi, gnmzn ve gelecein anahtardr (Carrara, 1995) ilkesi benimsenmitir. Bu anlamda gemi heyelanlarn zelliklerinin gelecek heyelanlarn tahmininde belirli rol oynamaktadr. Heyelan zararlarnn azaltlmasnda blgenin heyelan envanterinin ve heyelan zelliklerini yanstacak bir veri tabannn oluturulmas nemli bir yer tutar. MTA Genel Mdrl 1997 ylnda blgesel ve ulusal lekte heyelan envanter haritalarnn retilmesi amacyla `Trkiye Heyelan Haritas Projesi`ni balatmtr. Bu proje kapsamnda tm Trkiye`ye ait 1/500.000 lekli paftalarn heyelan haritalar tamamlanmtr. Bununla birlikte son yllardaki bilgisayar teknolojileri geliimine paralel olarak heyelan risk deerlendirmelerine temel oluturan duyarllk haritalarnn hazrlanmas almalarnda da nemli gelimeler kaydedilmitir. Heyelan duyarllk haritalarnn hazrlanmasnda Corafi Bilgi Sistemlerinin kullanm nemli bir yer tutmaktadr. Corafi Bilgi Sistemlerinde heyelan tehlike haritalarnn oluturulmas iin birok metod nerilmitir. Bunlar genel olarak nitel ve nicel olmak zere iki ana snfa ayrlmaktadr. Nitel yaklamlar, daha ok uzman kiinin grne bal olarak alma alannda yaplan arazi incelemeleri sonucu ya da heyelan etkileyen faktrlerin indeks haritalarnn birletirilmesini esas alrlar (Erener ve Lacasse, 2007). Buna karn nicel (kantitatif) veya istatistiksel deerlendirmeleri temel alan snflamalarn sonular nitel gzlemlere oranla daha az hata ierirler. nk istatisTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
101
TMMOB
tiksel deerlendirme, sahada mevcut heyelanlarn hangi birimlerin ierisinde dalm gsterdiini ortaya koymaktadr (Gkeolu ve Ercan, 2001). Nicel metod uygulamas sonras elde edilen haritalar genellikle heyelan duyarllk haritalardr (Carrara ve Merenda, 1976; Anbalagan, 1992; Soeters ve Van Westen, 1996; Wachal ve Hudak, 2000; Van Westen ve di., 2003; Erener ve Lacasse, 2007den). Bu almada, heyelan duyarllk analizlerinin yaplmasnda tek deikenli olaslk analizine dayanan frekans oran metodu kullanlmtr. Frekans oran metodunda heyelan lokasyonlar ile heyelan etkileyen faktrlerin mekansal ilikisi ve bu faktrlerin her bir kategorisi iin frekans deerleri CBS aralar kullanlarak hesaplanmaktadr. Bu ilikiler st ste aktrma ileminde her bir faktrn deerlendirilmesinde kullanlmaktadr. Faktrlerin dereceleri daha sonra heyelan duyarllk indeksi ve haritas oluturulmak iin toplanmaktadr (Erener ve Kaynia, 2007). Yama eimi, yama ynelimi, yama erilii, bitki rts indeksi, litoloji, faya uzaklk, akarsu ve yola uzaklk parametreleri heyelan etkileyen faktrler olarak bu almada kullanlmtr. Anahtar Kelimeler :Jeoloji, Afet, Harita retimi, CBS, Heyelan
102
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ZONGULDAK KENT MERKEZNN CBS LE AFET RSK ANALZ

Deniz ARCA1, Hlya KESKN ITIROLU1, Hakan enol KUTOLU1, mer Faruk APAR1, Murat ARSLANOLU2
1
ZK,2Harita Genel Komutanl, denizkayabasi86@hotmail.com
amzda bilgisayar teknolojilerinde olan hzl gelimelere paralel olarak gelien birok modern teknoloji arasnda corafi bilgi sistemleri (CBS) pek ok alandaki veriyi btnletirebilme zellii ile afet risk analizlerin yaplaca bilgisayar destekli bilgi ynetim arac olarak ortaya kmaktadr. Corafi Bilgi Sistemleri; yeryzne ait her trl verinin, mekan ile ilikileri kurularak bilgisayar ortamna aktarlmas ve bu verilerin kullanlan zel programlar vastasyla depolanmas, snflandrlmas, birbirleri ile karlatrlmas, analiz edilmesi, gncellenmesi ve istenilen ekilde harita, grafik ve tablo olarak grsel hale getirilmesi ilemlerini kapsamaktadr. Bu hali ile CBS, sadece eitli verilerin bilgisayar ortamna aktarlmas ve saklanmas deildir. CBSyi dier veri taban sistemlerinden ayran en nemli zellii, tm verileri yeryzndeki ait olduklar mekana bal olarak depolamas ve bunlar arasnda ok eitli mekansal ilikilendirmeler, yani eitli analizler yaplabilmesine imkan tanmasdr. te; bu ok eitli analizlere ve sorgulamalara imkan tanyan ve tm sonularn ve verilerin, alanla ilikili vaziyette, harita eklinde grntlenmesine olanak tanyan CBS, afetlerle ilgili aratrmalarda ve afet ynetimi ile ilgili tm almalarda kullanlabilecek en nemli bilgi sistemini oluturmaktadr. Zonguldak kent merkezinde arazi yaps olduka sarp ve bozuktur. Tm Karadeniz Blgesinde olduu gibi burada da dalar ve tepeler denize paralel ykselmektedir; ancak dier yerlerden farkl olarak Zonguldakta topografya hemen deniz kysndan itibaren sarp bir ekilde ykselmektedir. Bu bozuk topografya nedeniyle yakn tarihimize kadar Zonguldak kent merkezinin kurulu olduu corafyada herhangi bir yerleim birimi oluumuna rastlanmamtr. 1800l yllarda kmrn bulunmasyla balayan kentleme srecinde ne arazi koullar, ne yer alt kmr ocaklar ne de jeomorfolojik zellikler dikkate alnmtr. Oysa son jeolojik ettler, kentin karstik yap bakmndan lkenin en zengin alanlarndan birinin zerinde kurulu olduunu ve baz youn yerleim alanlarnn zayf zemin zellii gsterdiini ortaya koymutur.
103
TMMOB
nceleme alannda yer alan jeolojik birimler yaldan gence doru, Ylanl, Alacaaz, Kozlu, Karadon, nalt ve Kilimli formasyonlar ile alvyon, plaj okelleri ve yama molozudur. nceleme alan iindeki litolojik birimlerin hidrojeolojik zellikleri incelenmis, jeolojik birimler hidrojeolojik zelliklerine gre geirimsiz ve geirimli birimler olarak hidrojeoloji haritas zerinde gsterilmistir. nceleme alannda egim dereceleri 0-5, 5-10, 10-20, 20-30, 30-45, > 45 olmak zere 6 kategoriye gre arazi tanmlar yaplmstr Afetleri nlemede ve ekonomik ilevler asndan gelecekte kullanma alacak arazilerin planlamasnda afet risk analizlerinin yaplmas gereklidir. CBS tabanl tahmin modelleme ile afet risk analizi iin btnletirilmi genel bir yap salanr. Ve tm aratrmalar afetlerin nceden belirlenmesi ve gerekli tedbirlerin alnmas iin gerekletirilir. amz dnyasnda insan hayatnn korunmas mhendisliin en kutsal grevlerinden biridir. Bu balamda insan can ve mal gvenlii gz nnde tutularak, ehirlerin mevcut durumunun ve gelecek planlamalarnn afet riski bakmndan modern mhendislik aralaryla ele alnmas gerekir. Bu almada, Zonguldak kent merkezinin mevcut durumu topografik ve jeomorfolojik zellikler bakmndan ele alnm, bir Corafi Bilgi Sistemi tasarmyla afet risk analizi gerekletirilmitir. Anahtar Kelimeler :Afet, Risk tahmini ve analizi, Jeoloji, CBS, Zonguldak
104
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XIV. OTURUM

TEKNK OTURUM 8 Oturum Bakan Yrd. Do. Dr. A. zgr DORU (HKMO Kartografya ve Mekansal Biliim Komisyonu yesi, T)
L DOUMLARIN CBS LE ANALZ VE YORUMLANMASI: KOCAEL L RNE

Ozan ARSLAN, Murat S.EPN, Nilay ETLER
KLM ALIMALARINDA GEOSTATSTK ANALZ MODELLER

Muhammed BAHADIR
ANTALYA ALTYAPI BLG SSTEM UYGULAMALARI

Mustafa KAYNARCA
SAMSUN L VAKIF BLG SSTEMNN TASARLANMASI VE GEREKLETRM

Faik Ahmet SESL, Halil AKINCI, Halit FAZLA
105
TMMOB
106
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
L DOUMLARIN CBS LE ANALZ VE YORUMLANMASI : KOCAEL L RNE

Ozan ARSLAN1, Murat Selim EPN1, Nilay ETLER1
1
Kocaeli niversitesi ozan601@yahoo.com
Dnyada gittike artan bir salk problemi olan l doumlar, eitli ve deien evresel ve genetik parametrelere bal olarak yksek oranlara ulamaktadr. Doum sonras lm hzlar azalrken l doum (perinatal vb.) hzlarnn artmas ilginliini korurken, dnyada her yl ortalama 3 milyonun zerinde l doum olduu tahmin edilmektedir. Toplumsal lekte l doum hz, ocuk salnn gstergesi olmaktan ok ana salnn bir ltdr. l doumlar, gebeliin yirmi ikinci haftasndan sonra meydana gelen intrauterin lmlerdir. Perinatal dnemdeki lmlerin nedenleri ok farkl olmakla birlikte toplumun sosyoekonomik durumu, salk hizmetlerine ulam ve salk hizmetlerinin niteliine baldr ve toplumsal olarak ana sal, doum ncesi bakm ve doum hizmetlerinin durumunu yanstmaktadr. Son zamanlarda Corafi Bilgi Sistemleri kamu sal ve epidemiyoloji ile ilgili birok aratrmada, planlama, ynetim ve karar alma srelerinde etkin biimde kullanlmakta; salk sorunlarnn blgesel deiimini ve evresel faktrleri inceleme, salk servislerinin kullanm, vakalarn corafik dalmnn incelenmesi ve haritalanmas ile uygulamalarda yaygn biimde kullanlmaktadr. Bu almada Kocaeli ilinde belli bir yla ait lm doum hzlar ile dalmlarnn CBS ile konumsal analizinin yaplmas hedeflenmitir. Kocaeli ili, sanayiden kaynaklanan evre kirliliinin youn yaand illerden biri olmas ve zellikle zmit, Derince, Krfez, Gebze ve Dilovas ilelerinde bu kirliliin daha belirgin biimde gze arpmas nedeniyle alma asndan ilgi ekici olaca dnlmtr. evreden kaynaklanan sanayi kirliliinin anne karnndaki fetse olumsuz etkileri olmas sonucu doumsal anomali ve bunun sonucunda da l doumlarn ve erken neonatal lmlerin art beklenebilir. Bu nedenle l doum hzlarnn corafik analiz ve yorumlanmasnda CBSden yararlanlmas dnlm ve ile baznda olmak zere konuya ilikin corafik ve szel veriler Kocaeli l Salk Mdrlnden temin edilerek corafik veritaban oluturulmutur. Szkonusu veriler genel olarak, 2009 yl boyunca aylk olarak Salk Mdrl Ana ocuk Sal ve Aile Planlamas ubesine blgedeki tm hastanelerden gnderilen doum filerinden l doumlara ait olanlarnn incelenerek toplanmasyla oluturulmaktadr. Bu doum filerinde bulunan doum olduu zaman (gn/ay/yl olarak), gebeliin miyad (hafta olarak), ikametgh adresi, annenin toplam gebelik says yannda canl doum, l doum ve dk saylar says, annenin ya, babann ya ve ii gibi bilgiler deerlendirilmitir. le baznda szkonusu yla ait perinatal lm says, doum
107
TMMOB
arlklar, intrauterin lmler, erken-ge fetal lmler ve canl doumlara ait veriler veritaban dosyalar halinde projeye eklenmitir. CBS yazlm ile l doum hzlarna ilikin verilerin ile baznda dalmlar, alma blgesindeki corafik deiimi ve konumsal rnts incelenmi ve evresel faktrler asndan yorumlanmtr. leler arasnda l doum hz oranlar karlatrlarak veriler arasndaki ilikiler incelenmi ve tematik haritalar yardmyla gsterilmitir. Salk istatistii asndan l doumlar farkl zaman peryodlarna (perinatal, neonatal, post neonatal,..vb.) gre tanmlandndan ileler bazndaki istatistikler dinamik haritalama ile deerlendirilmi ve bulgular yorumlanmtr. l doum hzlar ve corafik dalmnn incelenmesinde CBSnin potansiyelinin deerlendirilmesi ve CBS bazl makro dzeydeki analizler ve stratejik planlama iin tanmlayc zelliklerin belirlenmesinde yararlar ortaya konmu ve bunun yan sra alma blgesinden kaynaklanan baz kstlamalar ele alnm ve baz nerilerde bulunulmutur. Anahtar Kelimeler :Salk CBS, Konumsal analiz, Kirlilik tespit ve takibi, l doum hz, perinatal dnem
108
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
KLM ALIMALARINDA GEOSTATSTK ANALZ MODELLER

1
Afyon Kocatepe niversitesi Fen Ede. Fak. Corafya Blm muhammetbahadr@gmail.com
Muhammet BAHADIR1
Gnmzde zellikle corafya biliminde almalarn analizlere ve sorgulama yneldii bir dnemi yaamaktayz. Dnyada youn bir kullanm alan olan ve her geen gn kullanm alan genileyen Corafi Bilgi Sistemleri farkl analizleri ve uygulamalar iermektedir. Bu uygulamalar farkl alanlarda farkl sonular vermektedir. zellikle Corafi Bilgi Sistemlerinin geoistatistik analizlerinin kullanlabilirlii ve ortaya kard sonular grmek ve deerlendirmek nem kazanmtr. Bu almada ise Yarapl Tabanl Fonksiyon Yntemi (Radial Basic Function) ve En Yakn Komuluk (Neighborhood) Analizleri ile Trkiyede scakln aylara gre dal analiz edilmitir. Her iki yntemde geoistatistik yntemleri olup, Corafi Bilgi Sistemleri ierisinde nterpolasyon teknikleri olarak karmza kmaktadr. Yarapl Tabanl Fonksiyon Yntemi konumsal verilerin merkezden evreye doru daln ortaya koymakta bu nedenle Bir Merkezden Her Yne Yaylan Yntem eklinde de ifade edilmektedir En Yakn Komuluk Analizi ise bilinen bir konumsal veriden bilinmeyen bir konumsal veriyi tespit etme eklinde ifade edilebilir. Bu kestirimi ise bilinen bir veriden genleme yaparak bir bilinmeyeni hesaplama esasna dayanmaktadr. Bu bilinen veriler bilinmeyen dier verilerin doal komular durumundadr. Komuluk blgesi fonksiyonlar her bir hcre lokasyonu iin o lokasyondaki deeri bilinmeyen dier bir lokasyona tamamlamaktadr. Bu almada iklim almalarnda kullanlmak zere Trkiyede 236 meteoroloji istasyonuna ait ortalama aylk scaklk deerleri kullanlarak her aya ait scaklk haritalar nterpolasyon teknii ile oluturulmutur. zellikle lkemizde ok ksa mesafelerde deien doal ortam artlar scaklk deerlerinin ksa mesafelerde farklanmalara yol amaktadr. Bu nedenle ksa mesafelerdeki scaklk deiiminin ortaya konulmas iin en yakn komuluk analizinden, haritalanmasnda ise Yarapl Tabanl Fonksiyon Ynteminden yararlanlmtr. Yaplan analizler neticesinde kullanlan istasyon saysnn ne kadar fazla olursa o kadar olumlu sonu verdii bulgusuna ulalmtr. Bu nedenle istasyon says 236 olarak bir iklim dnemi (30 yl) lm deeri olan istasyonlar olarak seilmitir.
109
TMMOB
Yaplan almalar sonucunda elde edilen haritalar incelendiinde lkemizde scakln daln olduka kapsaml bir ekilde ortaya koyduu sonucuna varlmtr. zellikle kk lokal alanlar dahil scaklk deiiminin net bir ekilde gsterilebildii grlmtr. lkemizde scaklk deiiminin kylardan i kesimlere, batdan douya, gneyden kuzeye doru ilerledike azaldn her aya ait scaklk haritas incelendiinde ulalmaktadr. Bununla birlikte lkemizde ortalama scaklklarn en yksek olduu alanlar Akdeniz klim sahasnda kalan Akdeniz Kylar ile Yaz devresini kapsayacak ekilde Gneydou Anadolu Blgesinde grlmektedir. Ortalama en dk aylk scaklklar ise Kuzeydou Anadolu Blmnde Erzurum, Kars ve Ardahan evrelerinde grlmektedir. Bu kesimlerde artan ykseklik ve karasalla bal olarak ortalama scaklklar dmektedir. Bu alma kullanlan her iki ynteminde iklim almalarnda kullanldnda hem sorgulamaya izin vermesi hem de haritalanmasnda grsellikle birlikte ve gncelleme kolayl salamas byk avantaj salamaktadr. Bununla birlikte yntemler jeoistatistik, iklim deiiklii ve iklim elemanlar, toporafik ekillerin yzey dal analizlerinde, deniz, gl ve benzeri su kaynaklarnn kirlilik dalm deiiminin hesaplamalarnda, vb. alanlarda uygulanmas durumunda birok kolaylk salayaca dnlmektedir. Yntemler, ArcGIS adl Corafi Bilgi Sistemleri programnn 9.3 versiyonu kullanlarak gerekletirilmitir. Anahtar Kelimeler :Jeoistatistik, Corafi veri modelleri, Harita retimi,
110
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ANTALYA ALTYAPI BLG SSTEM UYGULAMALARI

1
ASAT Genel Mdrl mustafakaynarca@msn.com
Mustafa KAYNARCA1
Asat Genel Mudurlugu bunyesnde cmesuyu ve atksu sstemlerne at verlern tablolar halnde veya vektorel olarak CBS platformuna aktarlmas ve akllandrlmas. Tablo ve vektrel veri kimliine sahip atksu verilerinin CBS entegrasyonunun salanmas bacalarn koordinat kot ve baz proje bilgileri hatlarn egm, uzunluk, cns gb blglern ssteme entegre edlerek sorgulanbilir ve analiz edilebilir hale getirilmesi. Parselasyon verilerinin CAD ortamndan CBS ortamna aktarm her bir ada parselin alan ve ada no ve parsel no sunun sorgulanabilir hale getirilmesi. Saha alsmalar le anlk ebeke imalatlarnn GPS ve Total Staton le olculerek uygun tablo yaps le CBS paltformununa entegrasyonun salanmas. Bu eklde verlern devamll guvenlii ve gnceliinin salanmas. cmesuyu le lgl evsel baglantlarn ebekeye hakim teknik ustalarla arazde tespit edilmesi ve her bnann ve yapnn ana ebekeye balantsnn belirlenmesi gerekli znitelik bilgilerinin toplanarak ve CBS ne entegre edilmesi. Evsel balantlardaki almalarda bina no, saya no, sokak no gibi bilgilerin derlenmesi merkezde CBS ortamna aktarm ve analiz ve sorgulamaya hazr hale getirilmesi. Abone ile her bir bnann birbiryle eletirilip her binada bulunan abonelerin belirlenmesi ve cbs uzerinde sorgulanabilr hale getirilmesi. Olurulmu scada sistemndeki verilerin belli peryotlarla CBSye aktarmnn yaplmas. ebeke iinde alt blgelerin oluturulmas, oluturulan alt blgedeki toplam debi, tuketm deerlerinin database ortamndan alnarak CBS ne aktarmnn salanarak binalardaki ve oluturulan kapal alanlardaki tketim miktarlarnn grlmesi. Scada istemiyle kapal alanlardaki debi ve tketim miktarlarlaryla ilgili verilerin alnarak sistemdeki verilerle karlatrlmas ve imesuyu kaak miktarnn belirlnmesine dnk almalarn yaplmas. Antalya kentine ait srtm verileri le olusturlan yuzey modelnn nvelman noktalar le dengelemesnn yaplarak saglkl bir saysal ykseklik modeli oluturulmas. Olusturulan saysal ykseklik modeli vers le sebeke le lgl verlere kot deger kazandrlmasnn salanmas.
111
TMMOB
Antalya kentne at yukseklk, egm ve bak hartalarnn olusturlmas. olusturulan egm hartas le bnalarn, parsellern altyap verlernn durumlarnn karslatrlmas her bnann ve parseln ve alt yap verlernn yuzde kalk egmde yer aldgnn belrlenmes. yuksek egm yerlerle lgl rsk analz ve hartalar oluturulmas. Oluturulan saysal yukseklk model le cme suyu havzalarnn oluturlmas, drenaj alanlarnn CBS ortamnda belrlenmes. belirlenen drenaj alanlaryla google earth le aktrlarak o drenaj alan hakknda analz yaplmas. Yeralt suyu kullanan kentn yer alt suyu sevyesnn belrlenmes ve cbs le analizi. kentin eitli erilerindeki imesuyu kuyularnn konum ve statk su seviyesi le yer alt suyu tabyas haritasnn tn yukseklk model le olusturulmas cbs ortamnda olusturulan tematk hartalarla blge blge yeralt su sevyesnn tespitinin yaplmas. mesuyu numune alma noktalarnn konumlarnn belrlenmes, belrlenen noktalardek degerlere gore (ph,s,klor vs..) dw nterpolasyon metodu le tematk hartalarn olusturlmas ve blge blge ckan sonular ile ilgili analizlerin yaplmas. Anahtar Kelimeler :Teknik altyap, Mhendislik, Ekoloji, Planlama, Haritaclk
112
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
SAMSUN L VAKIF BLG SSTEMNN TASARLANMASI VE GEREKLETRM

1
Ondokuz Mays niversitesi 2Samsun Vakflar Blge Mdrl fasesli@omu.edu.tr
Faik Ahmet SESL1, Halil AKINCI1, Halit FAZLA2
Vakflar menkul ya da gayrimenkulden oluan birer mlk topluluudur. Vakflarn varl temelde gayrimenkule dayanmaktadr. Vakflara konu olarak saylan btn hizmetlerin temelini tanmaz mallar oluturmaktadr. Vakflar Genel Mdrl idaresindeki tanmazlarn fazla oluu, tanmaz bilgilerine eriim ve tanmazlar zerindeki deiimlerin takip edilmesinde karlalan glkler nedeniyle vakf tanmazlarnn ynetiminde eitli sorunlar yaanmaktadr. Bu sebeple, vakf mlklerinin takibinin salanmas, envanterlerinin karlmas, etkin ve verimli bir biimde ynetilebilmesi iin bir bilgi sistemine ihtiya duyulmaktadr. Vakflar Genel Mdrl, e-devlet stratejisi altnda, kurum bnyesindeki ihtiyalara cevap verecek ekilde tasarlanan Corafi Bilgi Sistemi (CBS) kurma almalarna balayarak, Vakflar Corafi Bilgi Sistemini 2008 ylnda hayata geirmitir. Kurulan bilgi sistemi, Infoanalystpro Konumsal Analiz Program ve WebGIS olarak adlandrlan iki blmden olumaktadr. Ancak uygulamada, Vakflar Genel Mdrlnn oluturmu olduu bilgi sisteminin kullanm srasnda baz eksiklikler ve problemlerle karlalmaktadr. rnein, Infoanalystpro yardmc program, kullanclarn ihtiyalarn tam olarak karlayamamaktadr. Infoanalystpro program ile blgelerdeki kullanclar a zerinden Vakflar Genel Mdrlndeki ana sunucuya ulaarak, ilemleri a zerinden gerekletirdii iin sistem yava almaktadr. Kimi zaman kk bir parselin ke koordinatlarnn sisteme girilmesi bile 4-5 saati alabilmektedir. Bu da verilerin zamannda gncellenememesine sebep olmaktadr. Bir dier problemde, znitelik bilgilerinin byk ounluunun grafik bilgi ekran olan Infoanalystpro programnda grlememesidir. znitelik bilgilerini grntleyebilmek iin kullancnn ayrca WebGIS yazlmn altrlmas gerekmektedir. Bu da btnl bozmaktadr. Infoanalystpro programnda sadece vakf parselleri ile halihazr planlar saysal olarak grntlenebilmekte, imar planlar ve kadastro krokileri saysal olarak grntlenememektedir. Tanmazlarn imar planlar ve kadastro krokileri sadece WebGIS ortamnda raster olarak grntlenebilmektedir. Bu almada, yukarda dile getirilen sorunlar dikkate alnarak, Samsun Vakflar Blge Mdrlnn mlklerinin takibinin salanmas, envanterlerinin karlmas, tanmazlarn etkin ve verimli bir biimde ynetilebilmesi iin CBS tabanl bir Vakf
113
TMMOB
Bilgi Sistemi tasarlanm ve gelitirilmitir. Samsun Vakflar Bilgi Sistemi tasarlanrken, Vakflar Genel Mdrlnn gelitirmi olduu sistemin eksiklikleri gz nnde bulundurularak daha kullanl, grafik ve znitelik bilgilerinin ayn ortamda ilenebildii btnleik bir sistemin gelitirilmesi amalanmtr. Bu balamda, ncelikle Samsun Vakflar Blge Mdrl bnyesinde bir gereksinim analizi yaplarak Blge Mdrlndeki birimlerin faaliyetleri incelenmi ve her bir faaliyet iin gereksinim duyulan konumsal ve konumsal olmayan veriler ve sz konusu verilerin temin edilecei birim ya da kurumlar tespit edilmitir. Gereksinim analizine paralel olarak kullanclarn fonksiyonel gereksinimlerini belirlemek amacyla fonksiyonel analiz de gerekletirilmitir. Gereksinim analizi sonucunda elde edilen veriler dikkate alnm, Varlk-liki veri modeli kullanlarak kavramsal tasarm yaplm ve kavramsal ema retilmitir. Konumsal veritabannn tasarm, fonksiyonel analizden elde edilen sonular dorultusunda, vakf tanmaz envanter listesinin oluturulmas, konut alannda kalan parsellerin grntlenmesi, eski eser vasfl tanmazlarn grntlenmesi, ada-parsel numaras bilinen tanmazlara ilikin yap bilgilerinin elde edilmesi gibi eitli sorgulamalara cevap verecek ekilde gerekletirilmitir. Tasarlanan veritabannn gerekletirimi, ArcGIS 9.3.1 CBS yazlmnda yaplmtr. Pilot blge olarak Samsun il merkezi seilmi, il merkezindeki vakf tanmazlarna ait grafik ve znitelik verileri ilgili kurumlardan toplanm ve veri girii ilemleri gerekletirildikten sonra yukarda bahsedilen sorgulamalar yaplarak sistemin etkin bir ekilde alp almad test edilmitir. Anahtar Kelimeler :Corafi veritabanlar, Tanmaz ynetimi, mar, vakf, vakf bilgi sistemi
114
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XV. OTURUM
PARALEL OTURUM: CBS ve Uzaktan Alglama

TEKNK OTURUM 9 Oturum Bakan Prof. Dr. Dursun Zafer EKER (Kongre Dzenleme Kurulu Bakan, T)
ORTOGRNTLER YARDIMIYLA NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA YNTEM KULLANILARAK ZNTELK IKARIMI

Zeynep ALTUNKAYA, Naci YASTIKLI
KY YERLEK ALANLARININ CBS VE UZAKTAN ALGILAMA TEKNKLER LE BELRLENMES

Recep NANCI, Volkan YILDIRIM, Bayram UZUN
CORAF BLG SSTEMLER(CBS) VE UZAKTAN ALGILAMA(UA) KULLANILARAK FT KAYIT SSTEM(KS) VERLERNN ANALZ LE PAMUK VE MISIR PRMLERNN DENMES (ANLIURFAHARRAN LES RNE)
Murat AYDODU, Harun Tolga AKAR, M. Ali ULLU
TRKYEDEK AKTEL BUZUL ALANLARININ CBS VE UA LE DEM ANALZ (1990-2000)

Muhammet BAHADIR, Emrah Deniz DKBA
115
TMMOB
116
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ORTOGRNTLER YARDIMIYLA NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA YNTEM KULLANILARAK ZNTELK IKARIMI

Zeynep ALTUNKAYA1, Naci YASTIKLI1
1
Yldz Teknik niversitesi, zaltunkaya@gmail.com
Teknolojinin geliimi ile kentsel bilgilerin gncel ve hzl bir biimde toplanmas olanakl hale gelmi, nemi ve kullanm alanlar artmtr. Kentlerin salkl ve srdrlebilir bir ekilde gelimesi, insan yaam ve lke ekonomisi asndan nemli bir faktrdr. Kentlerin daha iyi ynetilebilmesi, kaak yaplamann nne geilmesi, yaam kalitesinin artrlmas gibi etkenlerden dolay kente dair gncel verilere ihtiya duyulmaktadr. Fotogrametri ve Uzaktan Alglama ile elde edilen saysal grntler zerinden yerleim alan, su alan, yol gibi objelerin karm ile kentsel alanlarda deiimin grntlenmesi ve izlenmesi, corafi bilgi sistemlerine entegrasyonun salanmas, kaak yaplamann tespiti, zamansal deiimin belirlenmesi gibi amalar iin hzl, ekonomik ve yksek doruluklu sonular elde edilebilmektedir. zellikle son yllarda saysal hava kameralarnn etkin bir biimde kullanm, saysal fotogrametri yntemi ile elde edilen grntlerden znitelik verilerinin karmn mmkn klmtr. Kentsel bilgilerin ortogrntden elde edilmesi, grntnn snflandrma yntemleri ile gerekletirilmektedir. Snflandrmay, benzer karakteristik zellik gsteren obje kmesi olarak tanmlamak mmkndr. Saysal grntler ve ortogrntler grntler zerinden yerleim alan, yol gibi snflar belirlenebilmektedir. Fotogrametri, uygun lekte harita yapm ve gncelleme, planlama, deiim analizi ve benzeri birok alandaki kentsel uygulamalara ve corafi bilgi sistemlerine altlk tekil etmektedir. Bu uygulamalarda kritik kararlarn alnabilmesi iin gncel, hzl ve dk maliyetlerle elde edilebilen verilere ihtiya duyulmas, fotogrametrik grntlerin znitelik karm iin kullanlmasnda tercih sebebidir. Fotogrametrik grnt alm ile grntlerin znrlnn artmas ayn anda hem renkli hem yapay renkli grnt kaydnn mmkn olmas bilgi ieriini zenginletirmi, saysal grnt ileme teknikleri kullanlarak zniteliklerin otomatik karm gncel bir aratrma konusu haline getirmitir. Literatrde ska kullanlan piksel tabanl snflandrma yntemine ek olarak son yllarda nesne tabanl snflandrma yaklam, znitelik verilerinin karmnda kullanlmaya balanmtr. Nesne tabanl snflandrma ynteminin kullanma girmesinin nedeni, yksek znrlkl grntlerde mevcut olan zengin bilgi ieriinin, piksel tabanl snflandrma yaklamlar sonucunda tam olarak yanstlamamas olarak gsterilebilir.
117
TMMOB
Nesne tabanl snflandrma yaklamnda grnt, homojen obje kmeleri ayrtrlr ve bu kmeler zerinden objeye ait znitelikler, bulank mantk yntemi kullanlarak snflandrlmaktadr. Bulank mantk teorisinin temeli, bir objenin farkl yelik dereceleri ile objelerin snflandrlmasna dayanmaktadr. Objeye ait znitelikler bulank mantk yntemi kullanlarak, daha doru snflandrma sonularna ulaabilmektedir. Zengin bilgi ieriine sahip yksek znrlkl saysal ortofogrntler, grsel olarak ok fazla bilgi sunmasna ramen CBS gibi uygulamalara altlk oluturabilmesi iin grntlerdeki detaylar ve bilgilerinin karlmas ve snflandrlmas gerekmektedir. Bu almada, nesne tabanl grnt snflandrma yaklam ile ortogrnt, Saysal Ykseklik Modeli (SYM) ve vektr harita verileri entegre edilerek, detay karm ve zamansal deiimin belirlenmesi amalanmtr. zniteliklerin otomatik karm iin farkl segmentasyonlar, bulank manta dayal snflandrma ve verilere ait karakteristik detaylar kullanlarak nesne tabanl snflandrma yaklam ile zmir merkeze ait saysal ortogrnler kullanlm, yerleim alan, su alan ve yol gibi snflar oluturulmu ve doruluk analizleri yaplmtr. Uygulamann gelitirilmesi, uygulanmas ve doruluk analizinin yaplmas aamasnda Definiens e-Cognition Developer 8.0 program kullanlmtr. Anahtar Kelimeler: Fotogrametri, Grnt ileme, Kent Bilgi Sistemleri, Yerel ynetimler, Saysal Arazi Modelleri
118
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
KY YERLEK ALANLARININ CBS VE UZAKTAN ALGILAMA TEKNKLER LE BELRLENMES

Recep NANCI1, Volkan YILDIRIM1, Bayram UZUN1
1
KT, Harita Mh. Bl., rnisanci@gmail.com
Gelien teknoloji ile birlikte gnlk yaantmzn pek ok alannda kullanmaya baladmz Corafi Bilgi Sistemleri (CBS), ou karmak problemleri kolaylkla zebilmekte ve gerek kk lekli ileri gerekse byk lekli ileri sahip olduu veriler nda doru karar verme, zaman ve maliyet asndan kullancya kazanmlar salamaktadr. 1950li yllarda kylerden kentlere doru balayan g hareketleri, 1980li yllarda son derece hzl bir ekilde artmtr. Son yllarda ise kyden kente doru olan bu g hareketleri oran az da olsa yine devam etmektedir. Artk gnmzde insanlarn yaklak %75i kentlerde, geri kalan ksm ise krsal blgelerde yaamaktadr. Ancak son 30-40 ylda plansz bir ekilde gelien kentsel alanlarn hemen devamnda yer alan krsal alanlarn da geliimi olumsuz ynde etkilenmi ce bu alanlarda da hzla yaplamalar balamtr. Bu yaplamalar ise genellikle plansz bir ekilde gereklemektedir. Kyler, herhangi bir planlama almas yaplmam ise, mevzuat gerei plansz alanlar, ynetmelie tabi olan alanlar ierisindedir. Bu alanlardaki yaplama ifraz ve tevhid ilemleri ky yerleik alanlar iinde veya dnda olduka nem arz etmektedir. Zira yasa gerei (3194 Sayl mar Kanunu) ky yerleik alanlar (KYA) iinde 15 metre yola cephe 20 metre derinlik aramaktadr. KYA dnda ise 5000 m2 den kk parsel oluturulamamaktadr. Ancak son kan 5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanununda, KYA kavramna ilave olarak Youn Yerleme Alan kavramn getirmitir. Ancak youn yerleme alanna ynelik herhangi bir tanm ya da snrlama konmam hangi alanlarn youn yerleme saylaca ve youn yerleme belirlenirken hangi kriterlerin dikkate alnaca belirtilmemitir. Bu sebeple uygulamalar esnasnda bu tr sorunlarla karlalmakta ve dolaysyla kurum, arazi sahipleri ve haritaclar arasnda kavram kargaas yaanmaktadr. Dier tarafdan belediyeler mcavir alan snrlarnn tamamn youn yerleme alan olarak tanmlayarak tarm arazilerinin blnmesine neden olmaktadr. Bu alma kapsamnda, yaanan sorunlara zm oluturmak ve yasal bir boluu doldurmak iin, yerleik alanlarn ve youn yerleme alanlarnn uydu grntleri ve Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile belirlenebilecei ortaya konulmutur. Ayrca youn yerleme alannn CBS destekli nasl belirlenebilecei ilem admlar ile birlikte gsterilmitir. almada rnek bir alma blgesine ait 2005 ylna ait Quickbird uydu grnts ve kadastro haritas temin edilerek, bu veriler CBS ortamnda bir veritabaTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
119
TMMOB
nnda btnletirilmitir. Uydu grntsnden yararlanarak arazi zerindeki mevcut binalar poligon zelliinde saysallatrlarak, sisteme dahil edilmitir. Her bir binann arlk merkezi esas alnarak etrafna 100 metrelik tampon blgeler atlmtr. Ardndan alma blgesi 100*100 metrelik gridlere blnerek, hektar bana yani her bir piksele den bina says belirlenerek, yerleim younluklarnn mevcut olduu alanlar tespit edilmitir. Bu alma tarm arazilerinin korunmas ile kentleme olgusunun ve dolaysyla imar mevzuatnn atma alan olan, krsal alan ve ky alanlarnn kullanm fonksiyonlarnn tanmlanmasna nemli bir katk salayacaktr. Anahtar Kelimeler :mar, Politika, Arazi Bilgi Sistemleri, evre ynetimi, Haritaclk
120
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CORAF BLG SSTEMLER(CBS) VE UZAKTAN ALGILAMA(UA) KULLANILARAK FT KAYIT SSTEM(KS) VERLERNN ANALZ LE PAMUK VE MISIR PRMLERNN DENMES (ANLIURFAHARRAN LES RNE)
Murat AYDODU1, Harun Tolga AKAR2, M. Ali ULLU3
1
Gap Toprak Su Kaynaklar ve Tarmsal Aratrma Enstits,2anlurfa Tarm l Mdrl, 3 Harran niversitesi Ziraat Fakltesi anlurfa, /maydogdu@hotmail.com
Tarm ve Kyileri Bakanl Tarmsal retimi Gelitirme Genel Mdrl bnyesinde Tarm l Mdrlkleri tarafndan 2000-2001 yllarnda balayan ve Trk Ziraat Mhendislerinin zverili almalaryla lkemizin e-devlete gei srecindeki yaptalarndan biri ifti Kayt Sistemidir. Dorudan Gelir Desteklemesi adyla balayp KS olarak devam eden nfus, tapu-kadastro ve bireysel anlamda kayt altnda olmay gerektiren ve bu sayede ilgili kurulular da e-devlet projesine dahil ettiren, Avrupa birlii uyum srecinde oluturulmu ve halen yenilenerek devam eden entegre bilgi sistemleri projesidir. Avrupa birlii lkelerinin tarmsal desteklerden retim politikalarna sorun retmeyen bir sistem oluturulmutur (DG Agri.,2006).Kadastral bilgilerle entegre olarak kullanlan yksek znrlkl uydu grntleri Avrupa birlii lkelerinde destekleme programlarna veri taban oluturmak amal kullanma gereklilii olumutur (JRC, 2003). Avrupa birlii lkelerinde farkl rn gruplarna ynelik desteklemeler ve ortak politikalar retmek amacyla komisyon tarafndan tarm ve krsal gelime programnda karar alnmtr. Bylece birlik lkelerinde IACS (Entegre dare ve Kontrol Sistemi) kullanlmaya balanmtr. lkemizde tarm kanununa gre; tarm sektrnn ve krsal alann, kalknma pln ve stratejileri dorultusunda gelitirilmesi ve desteklenmesi iin gerekli politikalarn tespit edilmesi ve dzenlemelerin yaplmas amalanmtr. Salkl tarm politikalarnn oluturulmas iin kurulan ifti Kayt Sisteminin gncellenmesi, gelitirilmesi ve tarmsal desteklemelerin denetlenebilir, izlenebilir bir ekilde yrtlmesini salamaktr (16/04/2005 tarih ve 25788 sayl ifti Kayt Sistemi Ynetmelii). Bu almalarda oluturulan KS verileri esas alnarak rn baznda prim demeleri yaplmaktadr. Destekleme Prim demelerinde en byk paya sahip olan pamuk ve msr bitkilerinin ekili alanlarnn tespiti anlurfada CBS ve UA teknikleri ile yaplmaktadr. Tapu Kadastro Genel Mdrlklerinin 1:5000 lekli STK paftalarndan retilen Parsel bilgilerini de ieren vektrler Landsat TM(30x30) uydu grntleriyle analiz edilerek, arazi rneklemeleriyle beraber desteklemeye esas araziler parsel baznda tespit edilmektedir.
121
TMMOB
Bu almalar sonucu anlurfa li Harran ilesinde 2005 yl yal tohumlu bitkiler destekleme primleri iin 2.865 adet iletmede 253.674 dekarlk alanda retim yaplm olup toplamda 91.378.217 kg ktl pamuk elde edilmitir. Bunun parasal olarak destek miktar ise 28.925.329 TLdir. Msr bitkisi iinse 245 adet iletmede 17.236 dekarlk alanda 14.977.662 kg dane msr retimi gereklemitir. Bunun parasal olarak destek miktar ise 748.883 TLdir. CBS ve UA teknikleri kullanlarak yaplan bu almada doruluk seviyesi %85-92 orannda bulunmutur. Anahtar Kelimeler :Arazi Bilgi Sistemleri, Arazi kullanm/Arazi rts, Uzaktan Alglama, KS, Pamk ve Msr Desteklemesi
122
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TRKYEDEK AKTEL BUZUL ALANLARININ CBS VE UA LE DEM ANALZ (1990-2000)

1 Afyon Kocatepe niversitesi Fen Ede. Fak. Corafya Blm, Afyon Kocate niversitesi, Fen Edebiyat Fak. Corafya Blm (renci) muhammetbahadr@gmail.com
Muhammet BAHADIR1, Emrah Deniz DKBA2
Bu almada lkemizde aktel buzul alanlarndaki buzullarn alansal deiimleri Corafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Alglama teknikleri kullanlarak analiz edilmitir. zellikle 1950den sonra dnya atmosferinde meydana gelen deiimler, scaklklarn artmasna nenden olmu, bu scaklk artn da Akdeniz klim sahasnda yer alan lkemiz de de hissettirmektedir. Kresel iklim deiikliinin nedeni her ne olursa olsun deien iklimin doal ve beeri evre zerindeki etkileri olduka belirgin olmaktadr. Kresel iklim deiimlerinin doal ortamdaki en nemli kantlarndan birini ise buzullarn btesindeki deiim oluturmaktadr. nk buzullar beeri faaliyetlerden en az etkilenen doal ortam unsurlarndan biri durumundadr. zellikle lkemizdeki aktel buzul alanlar 3000 m seviyelerinin zerinde insani etkilerden uzakta bulunmaktadrlar. Dolaysyla doal ortam deiim izlerinin en iyi izlenebilecei doal ortam unsurlar eklinde dnlmelidir. klimdeki deiimler gemi jeolojik devirlerde olduu gibi gnmzde de buzul sahalarnda alansal ve hacimsel deiimlere yol amaktadr. nk buzullarn oluumu ve geliimi zerinde rol oynayan iklim elemanlarndaki deiimler buzul bteleri zerinde dorudan etki etmektedir. Ya azl ve artan scaklklar buzul bteleri zerinde negatif etki ederken, artan yalar ve scaklklardaki dler ise buzullarn srekli beslenmesine buna bal olarak da buzullarn daha geni sahalara yaylmasna neden olmaktadr. Nitekim Pleistosenin nemli ve souk dnemlerinde dnya genelinde buzullarda bir ilerleme grlrken Pleistosenin scak ve kurak olan interglasiyal dnemlerinde ise buzullarda bir gerilemenin olduu grlmektedir. lkemizde de Pleistosenin glasiyal dnem ad verilen nemli ve souk dnemlerinde zellikle de son buzul a olan Wrmde daimi kar snr bugne oranla yerine gre 400 - 1500 m. kadar alalm buna bal olarak da Trkiye de buzul sahalarnn geniledii grlmektedir. Ancak Pleistosen sonlarna doru iklimdeki iyiye gidi kendini artan scaklklar ile gstermi, deien iklim artlarna bal olarak Holosen de ancak daimi kar snrn belli bir l de aan yksek dalk ktlelerimizdeki buzullar varlklarn koruyabilmitir. Mevcudiyetlerini korumu olan buzul sahalarn grup altnda toplayabiliriz. Bunlar; 1. Toros sistemindeki buzullar, 2. Dou Karadeniz Dalar zerindeki buzullar ve
123
TMMOB
3. ksmlardaki volkan konileri zerindeki buzullar eklindedir. Ancak snrl olarak grlen ve aktel buzul sahalarmz olarak adlandrlan alanlarda son yllarda hzl bir gerilemenin var olduu, iklim deiiklikleri zerine hazrlanan senaryolar da buzullarn yakn bir gelecekte ok snrl alanlarda kalaca ngrlmektedir. Bu almada Trkiyedeki aktel buzul alanlarnn 1990 ile 2000li yllar arasndaki alansal deiimleri Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Alglama (UA) yntemlerinin yardm ile incelenmi ve elde edilen sonular ortaya konulmaya allmtr. Corafi Bilgi Sistemlerinin surface analizinden, uzaktan alglama tekniklerinin ise kontroll snflandrma yntemi kullanlmtr. Veri kaynaklar olarak 1990 ve 2000 yllarna ait Landsat uydu grntleri, deiik kaynak ve meteorolojik verilerden yararlanlmtr. Buna gre yaplan analizler sonucunda elde edilen bulgulara gre Trkiyedeki aktel buzul alanlarnn hemen hepsinde periyodik saylacak bir nitelikte gerilemenin ve alansal paralanmalarn var olduu ortaya kmtr. Bu gerilemelerde buzullar dorudan etkileyen scaklk ve ya gibi nemli iklim parametrelerindeki deiimlerin ok nemli bir paya sahip olduu grlmtr. zellikle gerek dnya da gerekse de Trkiyede son 50 yldaki yzeysel scaklklardaki art, ya yetersizliklerine bal olarak kurakla doru gidiin sz konusu olmas buzul btelerinde negatif bir etki yaparak buzullarn, srekli olarak gerilemesine ve alansal olarak paralanmalarna neden olmaktadr. nk buzulun btesini oluturan gelirler ve giderler dorudan iklim ile ilikilidir. Bir blge de buzul oluumu bu gelir ve gider arasndaki dengeye bal olarak deimektedir. Bu yaplan almada bu dengenin negatif bir korelasyon gsterdii grlm bunun sonucunda da Trkiyedeki aktel buzul alanlar hzl saylacak bir ekilde gerilemekte ve paralanmaktadr. almann sonucunda veri kaynaklarnn arttrlmas, daha yksek znrlkte uydu grntlerinin ilenmesi ve Corafi Bilgi Sistemlerinde geoistatistik aralar kullanlarak ayrntl bir alma yapmann gerekli olduuna kanaat getirilmitir. Hatta bu srete 1950den balayarak 10ar yllk zaman dilimlerinde buzul alanlarna ait haritalarn retilmesi, ayrca daimi kar snrndaki deiimlerin belirlenmesi ile gncel daimi kar snrnn haritalanmas da salanabilir. Bununla birlikte kresel iklim deiiklii senaryolar ile buzul alanlarmzdaki deiim senaryolarnn korelasyonlar yaplarak etkileim dzeyleri ayrntl olarak belirlenebilir. Bylece kresel iklim deiimlerinin lkemize etkilerini daha ayrntl deerlendirmek mmkn olabilir. Anahtar Kelimeler :Mekansal analiz, Uzaktan Alglama, klim deiiklii
124
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XVI. OTURUM
PARALEL OTURUM:CBS Uygulamalar 4

TEKNK OTURUM 10 Oturum Bakan Prof. Dr. Cemal BIYIK (KT Harita Mhendilii Blm Bakan)
METEOROLOJK VERLERN DEERLENDRLMES VE SUNULMASI N ENTERPOLASYON YNTEMLERNN KARILATIRILMASI
A. zgr DORU, Merve KESKN, Koray ZDORU, Nikolai ILIEV, N. Necla ULUTEKN, Filiz BEKTA BALIK, idem GKSEL, Seval SZEN
FREKANS ORANI YNTEMYLE POTANSYEL KMR SAHALARININ BELRLENMES: MANSA-SOMA HAVZASI

Emine ST, Pemra KUMTEPE, Yldz NURLU, Trkan CENGZ
CBS`NN SONU PROJELERNDE UYGULANMASI RNE: MELEN PROJES

M.Koray TORUN, Celalettin UAR, Nalan AKIR
MOBL CBS UYGULAMALARI; ANTALYA SU VE ATIKSU GENEL MDRL RNE

Erkan DEMRBA
125
TMMOB
126
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
METEOROLOJK VERLERN DEERLENDRLMES VE SUNULMASI N ENTERPOLASYON YNTEMLERNN KARILATIRILMASI

Ahmet zgr DORU1, Merve KESKN1, Koray ZDOU1, Nikolai LEV2, Nesibe Necla ULUTEKN1, Filiz Bekta BALIK1 ,idem GKSEL1, Seval SZEN1
1
stanbul Teknik niversitesi,2 Blacksea Regional Energy Center, ulugtek@itu.edu.tr
Scaklk, nem, gne radyasyonu, ya ve rzgar hz gibi veriler bir blgedeki meteorolojik durumu ortaya koyan llebilir noktasal deerlerdir. Meteorolojik gzlem istasyonlarda belirli bir dzen ierisinde toplanan bu verilerin deerlendirilmesi aamasnda en nemli admlardan birisi noktasal bazl toplanan verilerin geni alanlar ieren yzeyler olarak ifade edilmesidir. Noktasal verinin alana yaylmas amac ile mekansal enterpolasyon yntemleri gelitirilmitir. Bu yntemler, noktasal geometriye referanslandrlm znitelik verilerini baz alarak bu noktalar arasndaki alanlarn deerlerini hesaplar ve sonular raster yzeyler olarak ifade etmektedirler. Yani bu yntemlerin kullanlmas sonucunda vektr verinin raster veriye dntrlmesi sz konusudur. zellikle yzey yksekliklerinin hesaplanmas iin sklkla kullanlan mekansal enterpolasyon yntemleri gnmzde birok ticari Corafi Bilgi Sistemi (CBS) yazlmnda ara olarak kullancya sunulmaktadr. Uygulama srasnda amaca bal olarak bu yntemlerin hangisinin seileceine karar vermek ise aratrmaclarn nemli grevlerinden biridir. Kullanlacak olan mekansal enterpolasyon ynteminin doruluu; enterpolasyona konu olan verinin zelliklerinin yan sra, bu verilerin topland istasyonlarn alma alan ierisindeki mekansal dalm ile de dorudan ilgilidir. Avrupa Birlii 7. ereve Program tarafndan desteklenen EnviroGRIDS Projesi kapsamnda gerekletirilen bu almada, Trkiyenin kuzey kesimleri ve Bulgaristandaki yenilenebilir enerji kayna potansiyelinin belirlenerek mevcut politikalarn deerlendirilebilmesi ve ileriye ynelik modellerin oluturulmas iin kullanlacak haritalarn en uygun yntem ile retilmesini amalamtr. Bu kapsamda her iki lke iin veri kaynaklarnn mekansal dalm ve verilerinin niteliine bal olarak en uygun mekansal enterpolasyon ynteminin belirlenmesi konusunda almalar gerekletirilmitir. Uygulamann Bulgaristan aamasnda Karadeniz Blgesel Enerji Merkezi (Blacksea Regional Energy Center - BSREC) tarafndan salaTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
127
TMMOB
nan Bulgaristana ait 39 farkl meteorolojik lm istasyonundan 10 m. ve 100 m. yksekliklerinde toplanm rzgar hz enerjisi verileri kullanlmtr. Uygulamann Trkiye aamasnda ise Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnden salanan ve EnviroGRIDS projesi uygulama alan snrlar gereince Trkiyenin orta ve kuzey kesimlerine yaylm 41 farkl meteorolojik gzlem istasyonundan 10 m. ykseklikte toplanm ortalama rzgar hz ve ortalama scaklk verileri kullanlmtr. Trkiyeye ilikin veriler bu uygulama iin 2000-2009 yllarn kapsayan 10 yllk veri setinden aylk ortalamalar alnarak tretilmitir. Sz konusu veriler ile ticari CBS yazlmlarnda da yaygn olarak kullanlan kinci Derece IDW (Inverse Distance Weighted - IDW2), Kriging, Spline ve Doal Komuluk (Natural Neighborhood) yntemleri kullanlarak yzey verileri retilmitir. En iyi yntemin belirlenmesi iin her iki lke meteorolojik gzlem istasyonlarndan uygun mekansal dalma sahip 4 tanesi kontrol noktas olarak belirlenerek her bir enterpolasyon yntemi bu veriler olmakszn uygulanmtr. Kontrol istasyonlarna ait gerek verilerin hesaplanan yzey deerleri ile karlatrlmas yaplm ve bu kapsamda karesel ortalama hatalar hesaplanarak en uygun mekansal enterpolasyon yntemine karar verilmitir. Yaplan doruluk analizleri sonucunda, IDW2 yntemi her iki lke iinde en doru mekansal enterpolasyon sonucunu vermitir. alma kapsamnda en doru yntemin belirlenmesinin ardndan uygulama blgesine ait rzgar hz ve scaklk haritalar kartografik tasarm kriterleri dikkate alnarak retilmitir. Anahtar Kelimeler :Enerji, Kartografya, Harita retimi, Grselletirme, Mekansal analiz
128
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
FREKANS ORANI YNTEMYLE POTANSYEL KMR SAHALARININ BELRLENMES: MANSASOMA HAVZASI

Emine STC1, Pemra KUMTEPE1, Yldz NURLU2, Trkan CENGZ2
1
Jeoloji Mhendisleri Odas,2Maden Tetkik ve Arama Gen. Md. sutcuemine@gmail.com
Son yllarda corafi bilgi sistemleri sayesinde, deiik leklerdeki farkl mekansal veri setlerinin retilmesi ve analiz edilmesi daha pratik bir hale gelmitir. Corafi bilgi sistemlerinin salad kolaylklar nedeniyle zellikle yerbilimlerinde risk haritalar (deprem, heyelan, erozyon, kirlilik vs.), yer seimi (yerleim alan, p depolama alan, yollar, boru hatlar baraj, bina vs), doal kaynaklarn aramas ve deerlendirilmesi (metalik madenler, su, petrol, kmr vs.) gibi almalarda youn olarak kullanlmaya balanm ve bu sayede bir ok farkl yntem gelitirilmitir. Maden yataklar birtakm yeryz sreleri ve jeolojik olaylarn sonucunda olumaktadr. Bu nedenle maden aramalarnda, maden yatann oluumunda etkili olduu dnlen eitli jeolojik faktrlere ait haritalar (jeokimya, yapsal, jeoloji gibi) retilip, birlikte deerlendirilerek maden yataklar asndan potansiyel alanlar belirlenmektedir. Bu tr almalarda gerek kullanlacak haritalarn retilmesi ve birlikte deerlendirilmesi ve gerekse karar verme aamalarnda corafi bilgi sistemleri aratrmaclara bir ok kolaylk salamaktadr. Son zamanlarda zellikle metalik madenlerin aranmasna ynelik almalarda corafi bilgi sistemleri yaygn bir ekilde kullanlmaktadr. Bu alma kapsamnda ise corafi bilgi sistemlerinden yararlanlarak kmr yataklarnn bulunabilecei potansiyel sahalarn seimine ynelik bir alma yaplmtr. alma alan olarak Manisa-Soma kmr havzas seilmitir. Soma kmr havzas Trkiyenin nemli Neojen kmr havzalarndan birisidir. Havzada linyit 1913 ylnda bulunmutur. 1957ye kadar farkl zel iletmeler ve Etibank tarafndan iletilen kmr ocaklar, 1957den sonra Trkiye Takmr letmeleri (TK) tarafndan iletilmeye balanmtr. Soma kmr havzasnn iinde bulunduu blgenin morfolojisini horst ve graben yaplar kontrol etmektedir. Bu nedenle havza morfolojik blmlere (sektr) ayrlmtr. T.K..`ye bal Ege Linyitleri letmesi (EL)nin ocaklar da blgenin morfolojisi ve retim noktalarna bal olarak havzann kuzey ve gneyinde yer almaktadr. Somann gneyinde, Tarhala, Merkez, Iklar ve Eynez sektrleri, kuzeyinde ise Evciler, Deni 1 ve Deni 2 sektrleri bulunmaktadr. Soma havzasn oluturan stratigrafik birimler Paleozoyik ve Mesozoyik yal temel birimler, kmr ieren Neojen birimleri ve Kuvaterner birimleri olarak e ayrlr.
129
TMMOB
Temel birimleri, Menderes Masifi platformuna ait birimler ile Mesozoyik yal zmirAnkara zonu ierisinde yer alan istifler oluturmaktadr. Temel birimler Neojen yal birimler tarafndan asal uyumsuzlukla rtlr. Neojen birimleri ise; Alt-Orta Miyosen yal Soma formasyonu ve Orta-st Miyosen yal Deni formasyonlarndan olumaktadr. Kmr damarlar alt, orta ve st damar olmak zere seviye halindedir. Alt kmr damar Soma formasyonu ierisinde, orta ve st kmr damarlar ise Deni formasyonu ierisinde yer almaktadr. almada kmrlerin oluumuna etki eden faktrler ve blgede daha nce yaplm almalardan elde edilen mevcut verileri dikkate alarak, birimlerin ya, litoloji, oluum ortam, kaya tr, faya uzaklk ve eim parametrelerinin kullanlmasna karar verilmitir. ncelikle her bir parametreye ait vektrel veri formatndaki haritalar raster veri formatna dntrlmtr. Frekans oran hesaplamalar iin Evciler kmr sahas test alan olarak seilmitir. Parametrelere ait her snf iin frekans oran hesaplanmtr. Tm parametre haritalar frekans oranlarna gre aktrlarak potansiyel kmr haritas retilmitir. Potansiyel harita frekans oranlarna gre ok dk, dk, orta, yksek ve ok yksek potansiyele sahip alanlar olmak zere be snfa ayrlmtr. retilen potansiyel kmr haritas havzada bilinen dier sahalarla aktrlarak alansal dalmlar hesaplanmtr. Anahtar Kelimeler :Jeoloji, Madencilik, Mekansal analiz, ok ltl karar verme, Enerji
130
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CBS`NN SONU PROJELERNDE UYGULANMASI RNE: MELEN PROJES

Mustafa Koray TORUN1, Celalettin UAR2, Nalan AKIR1
1
DS 14.Blge Mdrl,2stanbul Bykehir Belediyesi, mkoraytorun@hotmail.com
sonu (CBS) projeleri; her trl altyap ve styap tesisinin imalat tamamlandnda, yaplan arazi lmleri neticesinde, kot koordinat ve dier grafik veya grafik olmayan bilgileri ieren projelerdir. Kamu kurumlar ve birok zel kurulu yaptrdklar imalatlarn son durumunun belirlenmesi iin isonu (CBS) projelerine ihtiya duymaktadr. Bu yzden i sonu gis projelerinin sunulaca idarenin belirledii teknik artnamelere uygun bir ekilde yaplmas gerekmektedir. Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) pek ok alanda olduu gibi altyap uygulamalarnda da youn olarak kullanlmaktadr. Altyap uygulamalarnn birbiriyle baml olmas ve gelecek yllarda kullanlabilmesi ile ilgili sorgulama ve analizler CBS ile yaplabilmektedir. rnein herhangi bir blgenin doal gaz hatt planlanrken, ncelikle blgenin bina bilgilerinin elde edilmesi, halihazr haritasnn oluturulmas ve mevcut dier altyaplarn halihazr haritaya ilenmesi gerekmektedir. Daha sonra o blge iin tatbikat projeleri tasarlanr ve bu projeye gre as-built planlar araziye uygulanr. Bir CBSde halihazr haritay, ime suyu, altyap sistemlerinin, herhangi bir sokak iin tasarlanan tatbikat projesini ve as-built plann bir arada grmek, bunlarla ilgili konum analizlerini yapmak, mevcut sistemlerle yeni yaplacak sistemleri karlatrabilmek mmkndr. CBS, planlama yaparken, pek ok kriteri bir arada grp, sorgulama ve analiz yaplmasna olanak salar. Bu almada Corafi Bilgi Sistemlerinin Boru hatt uygulamalarnda kullanm ve oluturulan bilgi sisteminin analizi konusu incelenmitir. Proje alan Sakarya ilinin muhtelif kyleridir. As-built planlar CBSye aktarlarak zerinde sorgulamalar yaplmas amalanmtr. Melen Sistemi stanbulun uzun dnemli su ihtiyacn karlamak zere gelitirilmitir. Drt aamadan oluan sistemin tamamlanmas ile temin edilen toplam 1 milyar 077 milyon m3/yl su stanbulun 2040 ylna kadar olan ilave ihtiyacn karlayacaktr. 11 szleme paketinden oluan Byk stanbul mesuyu II.Merhale Melen Sistemi projesinde yaplan as built almas Szleme Paketi -2: Melen Terfi Deposu - Kncll Srt Aras Boru Hatt Denmesi iini kapsamaktadr. Sakarya li Kocaali, Karasu ve Kaynarca leleri ve Kocaeli li Kandra lesi kyleri bu szleme paketindedir. Projenin amac Melen Terfi Deposu k datm odasndan alnacak ham suyu 69 284 m uzunluundaki isale hatt ile SP3 balangc
131
TMMOB
olan Kncll Srtna kadar iletmektir.Sakarya Nehiri 120 m lik elik Konstrksiyon Boru Kprs ile geilmitir. Yklenici olarak Alsim Alarko San. ve Tic. A. + JSC Rosneftegazstroy Ortak Giriim Grubu grev almtr. Projenin kesin kabul 2011 ylnda tamamlanm olup, Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) iin tamamlayc koordinat bilgileri tm Genel Yerleim planlar`na (yol, dere geileri, standart ve zel sanat yaplar, boru hatt plan ve profilleri ) ilenmitir. Kamulatrma haritalar ile birlikte platform plan profil boru montaj bilgileri, boru cinsi , uzunluu kalitesi, kot ve koordinat bilgileri de ayrca ilenmitir. CBS ile boru hatlarnn gncel durumlar, dier altyap tesislerine gre durumlar, isale hatlarna ait basn, debi, boru ap, boru tipi gibi verilere olduka hzl bir ekilde ulalabilmektedir. Ayrca CBS ile oluturulacak modeller zerinde uygulanacak deiik senaryolarla, deiik koullar altnda sistemin alp almad incelenebilecektir. Daha iyi sonulara ulamak iin, Corafi Bilgi Sistemleri sadece verilerin topland ve farkl katmanlarn istenildii zaman bir arada gsterildii bir ara olarak deil, mhendislik verilerinin elde edildii, analiz ve sorgulamalarn yapld sistemler olarak kullanlmaldr. Anahtar Kelimeler :Corafi veri altyaps, corafi veri kalitesi, Teknik altyap, Haritaclk, Sosyal hizmet
132
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
MOBL CBS UYGULAMALARI ANTALYA SU VE ATIKSU GENEL MDRL RNE

1
ASAT Genel Mdrl, Antalya erkandemirbas@asat.gov.tr
Erkan DEMRBA1
Gnmzde hzla gelien bilgi teknolojileri kullanclarn ihtiyalarn karlamann yan sra yrtlmekte olan ilerin daha ksa srede ve daha salkl yaplmasna olanak salamaktadr. Corafi bilgi teknolojileri arasnda nemli bir yeri olan GPS (Global Position Systems - Kresel konumlandrma sistemi) teknolojisinin sunduu imkanlarda almalarnn en zahmetli aya olan veri toplama ileminin salkl ve hzl bir ekilde gerekletirme imkan sunmaktadr. GPS cihazlar ile (Gerek zamanl kinematik l yapabilen GNSS alclar) alabilir zellikte mobil CBS yazlmlar hem veri toplamada hem de mevcut verilerin kullanmnda kullanclara nemli avantajlar salamaktadr. Bu almada Antalya Su ve Atksu Genel Mdrl Corafi Bilgi Sistemleri almalar kapsamnda kullanlmakta olan gerek zamanl kinematik l yapabilen GNSS alclar ile alabilen mobil CBS programnn avantajlar ve salad kolaylklar zerinde durulacaktr. Bilindii zere CBS grafik veriler ile znitelik verilerin ilikili olarak bir arada sakland bir yapdr. rnein alt yap bilgi sisteminde yaygn olarak yer alan vanaya ait kot ve koordinat bilgileri ile (x,y,z) vanann tipi, ap, markas, kullanma alnd tarihi vb. ihtiya duyulan znitelik bilgiler ilikili olarak ayn ortamda saklanmaktadr. Dolays ile CBSye ynelik konuma dayal veriler toplanrken e zamanl olarak znitelik bilgilerinin de toplanp CBS ortamna tanmas gerekmektedir. Klasik yersel l aletleri ile CBS iin veri toplamann kendi iinde dourduu bir takm sorunlar vardr. Herhangi bir noktaya ait znitelik bilgilerin yersel l aletinden bamsz kat zerine not alnmas en nemli sorunlarn banda gelmektedir. Bu ekilde yaplan gncellemelerde verilerin hatal toplanma olasl olduu gibi verilerin sisteme aktarlmas esnasnda da sorunlarla karlamak muhtemeldir. [Veri toplamada arazide kat altlklar kullanlmas durumunda, deiiklikler krokilerle ve haritaya ilitirilen kaytlarla belirlenmektedir. Broya varldnda bu kaytlar tekrar gzden geirilerek, toplanan veriler el yordamyla CBS veritabanlarna aktarlmaktadr. Bunun sonucunda, CBS verileri olmas gerektii kadar gncel ve doru olamadndan, CBS analizleri ve buna bal olarak alnan kararlar da gecikmeler yaanmaktadr. Bu durum yanl kararlar alnmasna ortam salamaktadr.] Bu noktada GPS cihazlar ile (Gerek zamanl kinematik l yapabilen GNSS alclar) alabilir zellikte mobil CBS yazlmlar hem veri toplamada hem de mevcut verilerin kullanmnda kullanclara nemli avantajlar salamaktadr.
133
TMMOB
Mobil CBS konusu zerinde bu gne kadar yaplan almalar ve uygulamalar ounlukla (mobil) cep, el bilgisayarlar, el tipi GPS ya da DGPS kullanlarak yaplmtr. Sz konusu cihazlarda nokta konum belirleme hassasiyeti 1 metre ile 5-6 metre arasnda deimektedir. Konum (x,y) belirleme hassasiyetinin (0-5 cm aras) nemli olduu alanlarda yukarda belirtilen cihazlar kullanarak ihtiyalar tam olarak karlamak mmkn deildir. Alt yap bilgi sisteminde yer alan konum verilerinin hassasiyet aral 0 cm ile 1 m arasnda deimektedir. Dolays ile altyap bilgi sistemlerinde 1 ile 5-6 metre arasnda nokta konum hassasiyeti olan cihazlar kullanmak ihtiyalar tam olarak karlamakta yetersiz kalacaktr. Bu almada Antalya Su ve Atksu Genel Mdrl Corafi Bilgi Sistemleri almalar kapsamnda kullanlmakta olan gerek zamanl kinematik l yapabilen GNSS alclar (konum belirleme hassasiyeti 0-3 cm aralnda olan) ile alabilen mobil CBS uygulamalarnn avantajlar ve salad kolaylklar zerinde durulacaktr. Anahtar Kelimeler: Mobil CBS, Yerel ynetimler, GPS/GNSS, Altyap Bilgi Sistemi, CBS Veri Toplama Yntemleri
134
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XVII. OTURUM
PARALEL OTURUM: Merkezi ve Yerel Ynetimler 2

TEKNK OTURUM 11 Oturum Bakan Yrd. Do. Dr. Selim Murat EPN (HKMO Kocaeli Blge Temsilcisi, KO)
MADENCLK EVRE ETKLERNN NTERNET TABANLI CBS LE ZAMANSAL ANALZ

Hakan AKIN, Alaaddin AKIR
BELEDYECLKTE CORAF BLG SSTEMLERNN KULLANIMI
Eylem KAYA, M. Erkan UANER, Sinem GKYOKU
ASAY VE TRAFK OLAYLARINA AT BLGLERN MEKANSAL ANALZLER LE DEERLENDRMES: KONYA RNE

D. Emre EKZER, brahim EVK, Nihat GNE, Murat KKDORU, Nurullah OSMANLI
AIK KAYNAK KODLU GRASS CBS YAZILIMININ PARDUS LETM SSTEM ZERNDE ALIMASI
Fatih COKUN, Can AYDAY
135
TMMOB
136
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
MADENCLK EVRE ETKLERNN NTERNET TABANLI CBS LE ZAMANSAL ANALZ

ZK Mhendislik Fakltesi Jeodezi ve Fotogrametri Mh. Blm 67100 ZONGULDAK 2 ZK Mhendislik Fakltesi Maden Mh. Blm 67100 ZONGULDAK, hakanakcin@hotmail.com
1
Hakan AKIN1, Alaaddin AKIR2
Dnya enerji kaynaklar iki ana gurupta toplanmaktadr. Takmr linyit, bitml ist, petrol, doal gaz gibi fosil kaynaklar ve nkleer enerji birinci gurup tketilebilir enerji kaynaklarn; hidrolik solar (gne), jeotermal, biomas ve rzgr enerjisi ikinci gurup yenilenebilir enerji kaynaklarn oluturmaktadr. Gnmzde bilinen dnya kmr rezervleri toplam 992 milyar tondur. 1999 yl esas alnarak hazrlanm dnya enerji raporlarna gre bunun %51i takmr, %49u ise linyittir/SROWEReport1999 /. Dnya enerji ihtiyacnn % 25den fazlas, elektrik retiminin ise yaklak %40 kmrle karlanmakta ve kmre duyulan talebin de artarak devam etmesi beklenmektedir. Ancak, dnyada bu rezervlerin snrsz olmad da bilinmektedir. rnein; dnyada bilinen fosil yakt rezervlerinin, mevcut tketim verirli temel alndnda, linyit kmrnn 420 yl, takmrnn 155 yl, doal gazn 60 yl ve petroln de yaklak 40 yllk bir mrnn kald saptanmtr. Bu durumda kmr, dnyadaki ekonomik gelimenin tek gvenilir dayana olmaya devam edecektir. Dnyada 2001 ylnda 3.6 milyar ton takmr retilmi ve retilen kmrn de %90 retildii lkelerde tketilmitir. Ayrca, tketim alanlar asndan dnya takmr retiminin %50si termik santrallerde, %50side demir-elik, snma ve dier sanayi sektrnde tketilmektedir. Dnyadaki konjektre uygun olarak, Trkiyede de takmr retiminin tamam Zonguldak Takmr Havzas(ZTH)da ve bu retimin %80ide Zonguldak Metropolitan Alan (ZMA)da gereklemekte, yine retimin byk blm bu blgedeki termik santralde, demir elik fabrikalarnda ve dier sanayi kurulularnda tketilmektedir. Bu nedenle ele alnan bu almada; ZMAda gerekletirilen madencilik faaliyetlerinin sonucu olarak blgedeki zamansal deiimlerin evresel etkilerinin belirlenmesi amalanmtr. evre ve Orman Bakanl; orman saylan alanlar dndaki madencilik faaliyetleri, malzeme ve toprak temini iin arazide yaplan kazlar, dkmler ve doaya braklan atklarla bozulan doal yapnn, doaya yeniden kazandrlmasna ilikin usul ve esasTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
137
TMMOB
larn belirlenmesi amacyla 14 aralk 2007 tarih ve 26730 sayl Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doaya Yeniden Kazandrlmas Ynetmeliini karmtr. Bu ynetmelik kapsamnda zellikle ak ve yeralt madenciliinin ormanlk alanlar iinde uygulanp uygulanmad, deiimlerin zamansal geliimi, atk alanlar ile medencilik faaliyetleri arasndaki ilikiler ve dier uygulamalarn aratrlmas gerekmektedir. Bu ynetmelik yansra 07 Haziran 2011 tarihli evre ve Orman Bakanlnn Orman Saylan Alanlarda Kat Atk Berteraf Tesislerine verilecek izinlere ilikin genelge yaynlanm ve bahse konu madencilikten kaynaklanan kat atklarn ormanlk alanda olmasnda kamu yarar olup olmadnn belirlenmesi ve n etd almalarnn yaplarak bakanlktan izin alnmas gerektii ifade edilmektedir. Bir baka yasal dzenleme ise 18.06.1983 / 18081, 2844 Sayl Fndk retiminin Planlanmas ve Dikim Alanlarnn Belirlenmesi Hakknda Kanun, ynetmelik ve genelgelerden olumaktadr. Bu yasal dzenlemeler ile de fndk ekiminin koullar ve snrlar ortaya konmutur. Bu kapsamda ZMAda 1983den gnmze gerekletirilen madencilik faaliyetlerinin gerek atklar asndan ve gerekse orman alanlar ile ilikili olup olmadklar, bu blgelerde zellikle ormandan ama alanlardaki illegal fndk ekim alanlar ile yeralt kmr retim ocaklar arasndaki ilikilerin saptanmas, atklarn boyutlar, atk alanlarnn bir tesise sahip olup olmadklarnn belirlenmesi ve atklarn yasal izinli alanlar iinde olup olmadklarnn saptanmasna ynelik nternet tabanl CBS uygulamalar gerekletirilmitir. Anahtar Kelimeler :evre ynetimi, Madencilik, Web/Internet CBS, Orman amafndk ekimi, Atk ynetimi
138
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
BELEDYECLKTE CORAF BLG SSTEMLERNN KULLANIMI

Eylem KAYA1, M. Erkan UANER1, Sinem GKYOKU1
1
Ankara Altnda Belediyesi ekaya@altindag.bel.tr
Teknolojinin gelimesine paralel olarak corafi bilgi sitemlerinin de gelimesi ve yeni teknolojilerle entegre olmas ile bu teknolojinin kullanm daha da yaygnlamtr. Corafi Bilgi Sistemleri yerel ynetimlerden bakanlklara, tarmdan turizme birok alanda eitli konularda kullanlmaktadr. Yerel ynetimlerde Corafi Bilgi Sistemleri, daha iyi hizmet sunmakta, karar destek mekanizmalarnda, vergilendirme, planlama, alt-st yap almalarnda ve belediyenin grev alanna giren her trl konuda yardmc olmak iin kullanmaktadr. Altnda Kent Bilgi Sistemi (ALBS) Projesine 2010 yl ierisinde balanmtr ve halen devam etmektedir. Temelinde belediyenin otomasyon yazlmnn yenilemesi ile balayan srete tanmaz tabanl bir yazlm ihtiyac sebebiyle proje Corafi Bilgi Sistemi destekli hale getirilmitir. Arazi almas maliyetlerinin yksek olmas ve balangta planlanmamas sebebiyle projede uan iin belediye bnyesindeki ve dier kurumlardaki mevcut verilerin toplanmas, temizlenip ilikilendirilerek akllandrlmas aamalar gerekletirilmektedir. Bu kapsamda eitli kurumlardan veriler alnarak sisteme entegre edilmektedir. Tapu Kadastro Genel Mdrlnden Tapu Kaytlar, ileri Bakanl, Nfus ve Vatandalk leri(NV) Genel Mdrlnden Adres Kayt Sistemi (AKS) verileri, ASK den szel abone bilgileri ve 1998 ylna ait halihazr harita ve bu almalardan tretilmi bina katman temin edilmitir. NV Genel Mdrl ile yaplan KPS web servisleri protokol ile AKS verilerine anlk olarak ulalabilmektedir. Saha almas yaplmamas sebebiyle numarataj bilgisi iin 2007 ylnda lke genelinde balatlan Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi(ADNKS) bnyesindeki AKS verileri kullanlmaktadr. AKS numarataj verileri ile CBS bina ve kap no katmanlar eletirilmektedir. CBS bina katman ile AKS verilerini eletirebilmek iin ncelikli olarak gncel bina ve numarataj verisine ihtiya duyulmaktadr. Altnda ilesi gecekondulamann youn olduu bir iledir. Altnda, son yllarda yaplan eitli restorasyon, park, konut projeleri ile bir deiim geirmektedir. 1998 ylnda retilen halihazr harita verilerinden elde edilen binalar gncelliini oktan kaybetmi olduundan gncel bina verilerinin temin edilmesi konusunda yksek znrlkl uydu grntlerinden faydalanlmtr. Arazi almas olmamas sebebiyle belediyede veya dier kurumlarda bulunan araziye ait her trl veri kullanlmaya allmaktadr. Ada/
139
TMMOB
parsel, cadde/sokak, bina, kap no katmanlarnda veri toplama, dzenleme, eletirme almalar srekli olarak devam etmektedir. almalar sonucunda gelinen noktada, bilgilendirme amal, internetten imar durumu sorgulamas yaplabilmektedir. Bylece mar Mdrlne bilgilenme amal yaplan bavurularn azaltlmas ve vatandalarn belediyeye gelmeden internetten imar durumunu sorgulamalar amalanmaktadr. Bunun yannda ileye ait corafi bilgilere eriim amacyla 2 Boyutlu ve 3 Boyutlu Kent Rehberi Uygulamalar da ok yaknda internetten vatandalarn kullanmna alacaktr. Bu uygulamalarla adrese ya da parsele gre arama yaplabilmekte, nemli yerler sorgulanabilmekte, imar durumu sorgulamas yaplmakta, binaya ve parsele ilikin birok bilgi gsterilmektedir. 3 boyutlu uygulamada, Altnda da sanal gezinti yaplabilmektedir. Ayrca bunlara ek olarak yetkiler dahilinde, kurum iinde mdrlklerce kullanlacak ek yetenekler bulunmaktadr. Bunlar, parsele ve binaya ilikin tapu, ruhsat, iskan vb. verilere eriim; ruhsatl binalara ilikin tematik harita yaplmas; harita zerinde seilen bir noktadaki taranm paftalarn grntlenmesi ve bilgisayara indirilmesi gibi eitli yeteneklerdir. Ayrca AKS ile CBS entegrasyonu neticesinde ise TC kimlik numaras bilinen kiiler corafya ile ilikilendirilmi olmaktadr. Belediyelerde birok ilemde kii-adres bilgileri kullanlmaktadr, entegrasyon ile kii bilgisi ieren her trl i ve ilemle ilgili corafi analiz ve tespit yapmak mmkn hale gelmektedir. rnein, belediye gelirlerinde nemli bir yeri olan emlak vergisi kayp ve kaaklarnn tespitinde, yatrmlarn doru ynlendirilmesinde, istek-ikayetler ile sosyal yardmlarn, ar merkezine gelen bir arnn harita zerinde gsterilmesinde vb. konularda kullanlabilinecektir. Bildiride genel olarak Altnda Belediyesinde yaplan Kent Bilgi Sistemi almalarndan ve almalar srasnda izlenilen yol, yaanlan problemler ve saptamalara yer verilmektedir. Ayrca Corafi Bilgi Sistemlerinin belediyecilik alannda kullanmnn gerek hayattan rneklerine yer verilmektedir. Bildiride bahsi geen sistemlerin bir ksm albis.altindag.bel.tr - albis3d.altindag.bel. tr sayfalarndan incelenebilir. Anahtar Kelimeler: Kent Bilgi Sistemleri, Adres/Numarataj, Yerel ynetimler, Adres Kayt Sistemi (AKS), Kimlik Paylam Sistemi (KPS)
140
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ASAY VE TRAFK OLAYLARINA AT BLGLERN MEKANSAL ANALZLER LE DEERLENDRMES: KONYA RNE

D. Emre EKZER1, brahim EVK1 ,Nurullah OSMANLI2 , Nihat GNE2, Murat KKDORU 2
2 1 Konya l Emniyet Mdrl Konya Bykehir Belediyesi, konyakbsnihat@hotmail.com
Su, insanlk tarihi kadar eski olan, toplumun huzur ve dzenini bozan en nemli etkendir. Gelien teknoloji ile birlikte su ileme oranlar artmakta ve su trleri deimektedir. Sularn azaltlmas iin areler her dnemde aranmtr. Suun oluumuna neden olan maddi ve manevi unsurlarn analizi, sularn nlenmesi ve azaltlmas iin gerekli ve nemlidir. ehirlerin gelimesi ve gelir dzeyinin artmasna paralel olarak, ara saysnda ki artlar, trafik kazalarn da artrmakta ve bunlara her gn bir yenisi daha eklenmektedir. Asayi ve Trafik sular ile ilgili istatiksel veriler Konya l Emniyet Mdrlnce tutulmaktadr. Asayi ve Trafik verilerinin istatiksel anlamda deerlendirilmesi, olaylarn mekan zerinde istatistik teknikleri ile deerlendirilmesi kadar etkili bir ynetiim salamamaktadr. Olayn tr, hangi zaman aralnda, hangi nedenle olduu, olay says gibi bilgilerin yannda olayn gerekletii konumun bilinmesi ve dier veriler ile birlikte analize tabi tutulmas esastr. Ayn nitelikteki olaylarn ayn konumda tekrar etmesi veya olaylarn birbirlerine olan konumsal yaknlk veya uzakl, olaylar oluturan sorunlarn tahlil edilmesine ve zmne katk salamaktadr. Konya l Emniyet Mdrlnn sorumluluunda bulunan asayi ve trafik konularnda, Konya Bykehir Belediyesi ve l Emniyet Mdrl birlikte alma yrtlmektedir. Bu almalarda asayi planlamalarnda kullanlmak zere su tiplerinin hangi blgelerde meydana geldiini ve olaylarn nerelerde younlatn gsteren,su oluumunu tetikleyen kentsel ve toplumsal nedenleri ortaya karan,vatandalarn can ve mal gvenliinin daha iyi korunmasna ynelik nlemlerin alnmasnda yetkililere yn veren haritalara ihtiya duyulmaktadr. Trafik asndan bakldnda ise kazalarn younlat yerlerin tespiti, kazalarn zaman ve mekan deiimlerinin anlalmas kaza oluumuna etki eden unsurlarn tespitini gerektirmektedir. Bu tespitlerden hareketle kaza nleme stratejilerinin gelitirilmesi, trafik iaretlerinin konumu, yeni alt ve st geitler veya yeni yollarn planlanTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
141
TMMOB
mas gibi konularda Corafi Bilgi Sisteminin salad grselleme ve mekansal analiz gcne ihtiya duyulmaktadr. Bu bildiride Konya l Emniyet Mdrl ile Konya Bykehir Belediyesi arasnda yaplan veri paylam protokol ile rutin aralarda Emniyet Mdrlnce temin edilen trafik ve asayi bilgileri, Konya Bykehir Belediyesi bnyesinde var olan kent bilgi sistemi verileri ile eletirilmesi, harita ortamna aktarlmas ve Emniyet Mdrlnn kullanmna sunulmas ile ilgili ibirlii esasl almalardan rnekler verilmesi amalanmtr. almann ilk ksmnda, Emniyet Mdrlnden TAB formatnda temin edilen veriler, su trlerine gre snflandrlmas salanmtr. Daha sonra snflandrlm veri balklar mekansal analizlerden Kernel younluk analizine (density) tabi tutularak su haritalar oluturulmutur. almann ikinci ksmnda ise l Trafik Mdrlnce GPS cihazlar ile kayt edilen kaza verileri kullanlmtr. Veriler kaza trne gre snflandrlm akabinde CBS ortamna tanmlanmtr. Kernel younluk analizi (density) kullanlarak trafik kazalarna ait younluk haritalar oluturulmutur. Asayi verilerinde yaplan almalarda kiiye kar, mala kar, topluma kar sularn nerelerde younlat ve bu blgelerde Emniyet Asayi Birimlerince ne gibi tedbirlerin alnmasnn gerektii, trafik verilerinde yaplan almalarda ise lml kazalarn, yaralanmal kazalarn ve maddi hasarl kazalarn hangi blgelerde daha sk gerekletii ve buralarda meydana gelen kazalarla ilgili l Emniyet Trafik Birimlerince ve Konya Bykehir Belediyesi tarafndan alnacak nlem ve planlamalara gerekli altlk salanmtr. Anahtar Kelimeler :GPS/GNSS, Kent Bilgi Sistemleri, Mekansal analiz, Asayi, Trafik
142
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
AIK KAYNAK KODLU GRASS CBS YAZILIMININ PARDUS LETM SSTEM ZERNDE ALIMASI
Fatih COSKUN1, Can AYDAY1
1
Anadolu niversitesi bounfat@gmail.com
Son yllarda Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanmnn artmas bu alanda alan yazlmlarn saylarnda da art beraberinde getirmitir. Bu say art bu yazlmlarn fiyatlarna yansmamtr. Bu konudaki yazlmlar incelendiinde, fiyatlarn yksek olduu grlr. Fiyatlarn yksek olmas, bu konuda aratrma yapan kiileri olumsuz ynde etkilemektedir. Bu konudaki fiyatlarn yksek olmas baz CBS kullanclarn ak kaynak kodlu yazlmlar kullanarak bu yazlmlarn gelimesine neden olmutur. Bu konuda en byk ak kaynak kodlu yazlm, yaklak 25 yldr bu alanda olan GRASStr. ehir ve blge planlama bata olmak zere mhendislik, hidroloji, jeoloji, fizik, istatistik, uzaktan alglama alanlarnda gelitirilen ve kullanlan GRASS, kullancya hzl ve kolayca veriyi analiz etme, depolama, gncelleme, modelleme ve grntleme olanaklar salamaktadr. GRASS, her kullancnn zelletirmesine ve mevcut modllere kolayca ekleme yapabilmesine olanak salayan ktphane ve kullanm klavuzlar ile birlikte datlmaktadr. GRASS, dnyadaki tm kullanc ve gelitiricilere GNU (GPL) Genel Kamu Lisans altnda cretsiz ve ak kaynak kodlu olarak sunulmaktadr. GRASS, veri ynetimi, grnt ileme, grafik retim, konumsal modelleme ve veri grselletirme sistemi olarak adlandrlmaktadr. Komut satr girii veya grafik arayz ile kullanlabilmektedir. Deiik iletim sistemi ve ilemci mimarilerinde kullanlabilen GRASS ak kaynak kodlu bir sistem olarak ok sayda Corafi Bilgi Sistemi(CBS) fonksiyonuna sahip olmasnn yannda ksa programcklar yardmyla kolaylkla yeni uygulamalarn yaratlmasna aktr. Raster veri formatnn yannda nokta ve topolojik vektr veri tipleri ve zelletirilebilir bir ok projeksiyon sistemini desteklemektedir. ou bilimsel raster ve vektr veri formatlar program tarafndan okunabilmekte ve dier programlar tarafndan kullanlmak zere kaydedilebilmektedir. GRASS her trl mekansal analizi yapabilme, harita retme, saysal arazi modelleri zerinde lme ve analizler yapabilme, veri grselletirme ve depolama zelliklerinin yannda ilikisel veri taban ynetim programlarna bal olarak alabilmektedir.
143
TMMOB
Yurt dnda olduka bilinen ve kullanlan GRASS iin ayni tanmlamay yurt iinde yapmak olanakszdr. Trkiyede GRASS bilen, kullanan, bu konuda yazlmn gelitirilmesini salayan insan says ok azdr. Bunun belli bal nedenlerinden biri, GRASSn Linux tabanl bir iletim sistemi zerinde almasndandr. Linux iletim sisteminin de ok bilinen ve kullanlan iletim sistemleri ile karlatrldnda olduka az sayda kullancya sahip olmas bunun etkenlerinden biri olmaktadr. Yalnz son yllarda durumda gzle grlr bir deiim yaanmaktadr. Ak kaynak kodlu bir iletim sistemi olan Linux kullanclarnda art hzlanarak srmektedir. CBS kullanclarnn da bu yne doru ynelmeleri bouna deildir. Trkiyede bir nemli gelime de, ulusal bir iletim sistemi gelitirme projesinin ortaya kmas ile balamtr. Linux tabanl ulusal iletim sistemi Pardus olarak adlandrlmtr. Bu konuda ortaya kan ncler gnmze kadar baarl bir ekilde bu ii srdrmlerdir. PARDUS, TBTAK-UEKAE (Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Aratrma Enstits) bnyesinde yrtlen bir iletim sistemi gelitirme projesidir. PARDUS ak kaynak kodlu ve GPL (GNU Genel Kamu Lisans) ile datlan bir zgr yazlmdr. PARDUS, biliim okur-yazarlna sahip bilgisayar kullanclarnn temel masast ihtiyalarn karlayan, mevcut Linux datmlarnn stn taraflarn kavram, mimari ya da kod olarak kullanan ulusal iletim sistemidir. Bu durumda, lkemizde CBS kullanclar iin nemli bir getiri olarak dnlen GRASS yazlmnn Pardus ulusal yazlmnn zerinde altrlmasdr. Aratrma GRASS yazlmnn Pardus zerinde altrlmasna dnktr. GRASS CBS yazlmnn Pardus iletim sistemi zerinde alabilmesi iin bir takm ilemlerin yaplmas gerekmektedir. Linux ekirdeine sahip iletim sistemlerinin her birinin kendine ait bir paket yneticisi vardr. Pardus iletim sisteminin paket yneticisi PS (Packages Installed Successfully as Intended)dir. Dier sistemlere uygun olarak tasarlanm yazlmlarn Pardus zerinde kullanlmas isteniyorsa, yazlmn PS paket yneticisine gre bamllklar da dikkate alarak derlemesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler :Ak kaynak kodlu CBS, Uygulama gelitirme, Yazlm gelitirme, Linux, Pardus
144
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XVIII. OTURUM
PARALEL OTURUM: evre ve Doal Kaynak Ynetimi 2

TEKNK OTURUM 12 Oturum Bakan Prof. Dr. Sebahattin BEKTA (OM Harita Mhendislii Blm Bakan)
HDROLOJDE CORAF BLG SSTEMLER UYGULAMALARI: NLFER AYI HAVZASI

Serdar KORKMAZ
ADAPAZARINDA ISINMA KAYNAKLI HAVA KRLLNN NCELENMES

Mahnaz GMRKOLU, eref SOYLU
EKOLOJ TABANLI ENVANTER, PLANLAMA ve YNETM UYGULAMALARINDA CBSNN KULLANILMASI

Cumhur GNGROLU
MADENCLKTEN KAYNAKLANAN TASMAN OLUUMLARININ BELRLENMESNDE SANAL KRE LE NTERNET CBS UYGULAMALARI
Hakan AKIN
145
TMMOB
146
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
HDROLOJDE CORAF BLG SSTEMLER UYGULAMALARI: NLFER AYI HAVZASI

1
Uluda niversitesi, naat Mhendislii Blm skorkmaz06@gmail.com
Serdar KORKMAZ1
Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) gnmzde birbirinden ok farkl alanlarda kullanlabilmektedir. Bu almada, Bursadaki Nilfer ay havzasnn hidrolojik modelinin oluturulmasnda CBSnin nasl kullanld anlatlmaktadr. ncelikli olarak USGS (ABD Jeolojik Aratrma Kurumu) tarafndan datlan, dnya yzeyinin %80ini kapsayan, 3 ark saniye znrlkl saysal ykseklik modeli (SYM) indirilmitir. Her bir SYM 5 x 5 znrlkte paralar halinde sunulmaktadr. Havzann iinde bulunduu alan, iki farkl SYM parasnn zerine dmektedir. Fakat bu iki parann toplam alan ok geni olduundan havzay iine alacak ekilde dikdrtgen bir kalp oluturulup, bu kalp yardmyla iki SYMden gereken ksmlar kesilir ve birletirilir. Daha sonra ortaya kan SYMnin projeksiyonu WGS84 UTM Zone 35N koordinat sistemine yaplmtr. SYM incelendiinde Ulubat glnde ve Simav aynn Marmara denizine dkld blgede negatif ykseklik deerleri gzlemlenmitir. Bunlar sfra ykseltildikten sonra SYM zerinde hidrolojik analizler yaplmtr. Bunlardan ilki ukurlarn doldurulmasdr. ukurlar, ykseklii drt tarafndaki hcrelerden dk olan hcre veya hcre gruplarna denir. Bu ukurlar, suyun akm ynnn bulunmasn engelledii iin bir algoritma yardm ile minimum dzeyde ykseltilir. Daha sonra baka bir algoritma yardmyla SYM zerindeki her bir hcrenin akm yn bulunur. Bu akm ynleri yardm ile her bir hcrenin drenaj alan bulunur. Bir noktann drenaj alan, hidrolojik olarak akyukarsnda bulunan hcrelerin toplam alanna eittir. Daha sonra drenaj alanlar iin bir eik deeri belirlenir ve bu deerden byk drenaj alanna sahip olan hcreler akarsu hcresi olarak tanmlanr. Bylece havzann akarsu ebekesi kartlr. Ortaya kan akarsu ebekesi yalnzca SYMde bulunan ykseklik deerlerine dayal olarak ortaya kan bir ebekedir. SYMde bulunan lm hatalar veya znrlk gibi nedenlerle beraber akarsu yatann yapay kanallar ile deitirilmesine bal olarak da gerek akarsu ebekesi ok farkl bir durumda olabilir. Bu yzden SYM analizi ile elde edilen akarsu ebekesi DSden alnan 1/250 000 lekli basl bir harita ile ve internette yer alan uluslar aras veritabanlarndan elde edilen akarsu ebekeleri ile karlatrlmtr. Bu veritabanlarnn isimleri GeoCommunity, Natural Earth ve CCM2dir. Natural Earth veritabannda batda Simav ay ve douda Sakarya nehri yer almaktadr, fakat Nilfer ay ile ilgili bir bilgi yoktur. Dierleri arasndan GeoCommunityden alnan akarsu haritas CCM2ye gre biraz daha detayldr. Dzeltmelerde ncelikli olarak DS haritas referans alnmtr. Buna gre de
147
TMMOB
Nilfer-Deliay ve Nilfer-Simav kesiim blgeleri CCM2 verileri ve havzann dou tarafndaki sulama kanallar ile bunlarn kesiim blgeleri GeoCommunity verileri yardmyla dzeltilmitir. Yeniden izilen akarsu ebekesi ilk hesaplanandan olduka farkldr. Bu yzden SYM analizlerini bir kez daha yapmak gerekmektedir. Bunun iin ncelikle orijinal SYM zerine sonradan izilen akarsu ebekesi yakma denilen bir metotla ilenir. Yakma ilemi srasnda ekil dosyas olarak izilmi akarsu ebekesi altta raster olarak bulunan SYM zerindeki ykseklikleri belli bir derinlikte ve belli bir genilikte drerek ileriki aamalarda akarsu ebekesinin istenilen ekilde kmas zorlanr. Yakma ileminden sonra ukurlar doldurulur, akm ynleri bulunur ve akarsu ebekesi yeniden kartlr. stenilen akarsu ebekesi elde edilene kadar yakma derinlii ve genilii deitirilip denenir. Akarsu ebekesi belirlendikten sonra akarsu kollarnn drenaj alanlar yani alt havzalar belirlenir. Nilfer aynda 45 alt havza izilmitir. Bunlarn alanlar 0.28 ile 152.37 km2 arasnda deimektedir. Daha sonra akarsu ebekesinin k noktas belirlenir ve buna gre havza snrlar izilir. Nilfer aynn havza alan 1984 km2 olarak bulunmutur. Bu SYM zerinden yaplan hidrolojik analizlere ek olarak meteorolojik veriler, CORINE arazi rts vb. veriler de eklendiinde havza ile ilgili her trl saysal zmleme yapmak mmkn olabilmektedir. CBS veritabanlarnn uluslar aras eriime ak olmasyla beraber havzalarla ilgili bilgiler doruluk pay gittike artan bir seviyede elde edilebilmektedir. Hidroloji alannda havza ynetimi, su btesi hesaplanmas, takn kontrol ve iklim deiiklii senaryolar gibi konularda byk kolaylk salanmaktadr. Anahtar Kelimeler :Hidroloji, Havza ynetimi, Su kaynaklar, Saysal Arazi Modelleri, Corafi veritabanlar
148
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ADAPAZARINDA ISINMA KAYNAKLI HAVA KRLLNN NCELENMES

Mahnaz GMRKOLU1, eref SOYLU1
1
Sakarya niversitesi mahnaz@sakarya.edu.tr
Kentlerde nfus younluunun artmas, alan kullanmnn topografik ve meteorolojik koullara uygun olmayan bir karakter kazanmas, snma sistemlerinin gelien koullara uygun biimde gelitirilememesi ve fosil yakt kullanlyor olmas lokal hava kirliliinin en nemli nedenleridir. alma alan Sakaya ili merkez ilesi olan Adapazardr. Adapazarnda sanayinin gelimesi ve ulamda ara saysnn artmasnn yannda kullanlan kmrlerin kalitesinin dk olmas ve doalgazn yaygnlamam olmas nedenleriyle hava kirlilii problemi ciddi boyutlardadr. Byle olmasna ramen, lmler sadece birka noktada yaplmakta ve mevcut kirleticilerin durumu ve yaylm sadece bu lmlere dayandrlarak ortaya konmaktadr. Bu almada, Adapazar merkezinin snma kaynakl emisyon envanterlerinin hazrlanmas ve CBS kullanlarak incelenmesi amalanmaktadr. Isnma kaynakl olan emisyonlardan PM, SO2, NO2, CO2, emisyonlarnn hesaplamalar yaplarak envanterleri hazrlanm, CBS yazlmlar kullanlarak haritalanmtr. almada, seilen alanlarda anketler yaplarak veriler toplanm, bu veriler ile emisyonlar hesaplanmtr. Belirlenen alanlar, rastgele seilen Cumhuriyet, Hzrtepe, irinevler, Maltepe, Kemal Paa, stiklal (Merkez), stiklal (Serdivan), Yenicami, Aknclar, Papucular, Semerciler mahalleleridir. Bu 11 mahallede rnekleme yaplacak cadde ve sokak saylar belirlenmi, hazrlanm olan anket sorular mahalle sakinlerine yneltilmitir. Anketlerde yakt tipi (Doalgaz, Kmr, Fueloil), kullanm miktar, hane says ve teknoloji (Kombi, Soba, Kalorifer...) tipleri belirlenmitir. Bu bilgiler ile emisyonlar hesaplanm ve veri tabanlar oluturulmutur. Bu verilerin haritalanmas ile de CBSnin karar verme mekanizmalarna sorunu btnleik sunmak konusundaki ilevi aklc ve srdrlebilir zm nerilerinin oluturulmasnda kullanlmtr. Emisyon envanteri hesaplamalarnda kullanlan kmrlerin kimyasal ve fiziksel zelliklerine en yakn olan Avrupa evre ajans emisyon faktrlerinden bitm kmrnn emisyon faktr deerleri kullanlmtr. almada Map info v7.5 yazlm, veri taban iin Microsoft Excel ve Microsoft Access programlar kullanlmtr. Google Mapten alnan Adapazar uydu grnts, saysal harita ile aktrlarak mahalle
149
TMMOB
blmleri izilmi ve mahalleler snma kaynakl kirletici konsantrasyon deerlerine gre snflandrlarak tematik haritalar oluturulmutur. Veri bilgi ekrannda grlebilen veriler; mahalle ad, sokak ad,toplam hane says, anket yaplan hane says, apartman ve mstakil kalorifer-kombi-soba kullanm oran, kmr kullanm oran, SO2, NOx, CO2 ve PM deerleridir. Sonuta mahallerin tamamnda doalgaz kullanmnn henz yaygnlamad, kmrn ise tm mahallelerde birinci sray ald grlmtr. Kmr tketim miktarlar mahalleler baznda karlatrldnda Maltepe mahallesi yllk toplamda birinci sray almaktadr. Bunu Kemalpaa mahallesi izlemektedir. Haritalar incelendiinde de, doalgaz kaynakl emisyonlarnn en yksek olduu mahallenin doalgazn en yaygn kullanld stiklal (Serdivan) mahallesi olduu grlmektedir. Kmr kullanm kaynakl PM, SO2, NOx, CO2, emisyon miktarlarnn en yksek olduu mahallelerin ise Kemal Paa ve Maltepe Mahalleleri olduu, PM miktarlar en fazla olan blge Kemal Paa Mahallesi iken NOx, ve SO2 miktarlar en fazla olan blgenin ise Maltepe Mahallesi olduu belirlenmitir. almadan kan sonulara gre snmadan kaynaklanan emisyon salnmlarn azaltabilmek iin kirliliin tespit edildii alanlarda emisyon kontrol tekniklerinin uygulanmas ve takibi yaplmaldr. Kirliliin bertaraf edilebilmesi iin halkn kulland yaktlarn denetiminin iyi yaplmas ve doalgaz gibi temiz yakt teknolojisinin ve yaltm, filtre gibi uygulamalarn yaygnlatrlmas, temiz enerji alternatiflerinin deerlendirilmesi gerekmektedir. Hava kirlilii konusunda mevcut durumun ortaya konmas, alnmas gerekli tedbirler asndan nemli ve gereklidir. Bu balamda, giderek artan hava kirlilii problemlerini zmek iin gvenilir envanter verilerine ve bu verilerin sorgulanabilir bir ekilde grsel hale getirilmesine ihtiya vardr. Yerel yneticiler ancak bu ekilde hangi tr kaynaklarda ne miktar ksnt ile ne kadar iyileme salanacan grme ansna sahip olabilecekler ve yaplabilecek pahal hatalardan kurtulacaklardr. CBSnin minumum hata pay ile verileri yanstmas hava kalitesi ile ilgili yaplacak planlarnn en doru ekilde uygulanmasna imkan vermektedir. Hava kirliliinin kaynaklar ve dalm ile ilgili almalarn CBS bak ile yaplmas ehrin gelecek emisyon projeksiyonu ile hava kirlilii planlamasna k tutacaktr. Anahtar Kelimeler :evre ynetimi, Kirlilik tespit ve takibi, Atk ynetimi, Hava kirlilii, Grselletirme
150
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
EKOLOJ TABANLI ENVANTER, PLANLAMA ve YNETM UYGULAMALARINDA CBSNN KULLANILMASI

1
Bat Akdeniz Ormanclk Aratrma Mdrl, cgungoroglu@yahoo.com
Cumhur GNGROLU1
Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) corafik mekansal konumlu ve ekolojik tabanl envanter, planlama ve ynetim almalarnda hzla artan bir ekilde kullanm yeri bulmaktadr. CBS mekansal verileri saysal tespit edebilme ve zerinde allabilme, kaydedilebilme ve yeniden dzenleyebilme, modelleyebilme, analiz edebilme ve bunlar alfa nmerik ya da grafik olarak sunabilme teknik ve yntemlerine sahiptir. Burada nemli olan nokta, CBSnin kullancya geometrik ve geometrik olmayan verilerin kompleks ve mantksal ierikteki alansal ilikilerinin tespitine yardmc olmasdr. CBSnin bu kapasitesi krsal peyzaj ve doa korumaya dayal uygulamalarda kullanlabilirliini arttrmaktadr. CBSnin burada ki nemi, ekolojik tabanl almalarda flora-faunann tespiti, bunlara ait yaama ortamlarnn karakterize edilmesi ve bunlar arazi kullanmlaryla ilikilendirerek koruma ve kullanmaya ynelik planlama ve ynetim uygulamalarna altlk olacak mekansal verilerin oluturulmasnda ortaya kmaktadr. Doa koruma ve krsal peyzaj uygulamalar genelde eylemsel ekilde uygulamaya ynelik yrtlmekte olup, bunun iin farkl alanlarn disiplinler aras mekansal ilikilerine ihtiya duymaktadr. Bu yzden ortaya kompleks bir planlama sreci kmaktadr. CBS bu noktada doa koruma ve krsal peyzaj almalarnn yrtlmesine teknik ve bilimsel bir dayanak sunmaktadr. CBSnin bu almalarn yrtlmesinde kullanld balca uygulama alanlar unlardr; Saysal grntlerin ilenmesi ve yorumlanmas; Peyzaj strktrlerinin (biyotoplar, arazi kullanmlar, ekolojik yreler, vb.) tespiti, analizi ve deerlendirilmesi; Korunmas deerli ekolojik alanlarn tespiti ve tm bunlara ynelik haritalarn oluturulmasdr. AB kapsamnda ortaya kan Avrupa Peyzaj Szlemesi, CORINE Arazi rts Snflandrmas, AB tr ve habitat ynetmelii sayesinde lkemizde peyzajlarn tespiti ve korunmas, CORINE arazi rts snflar, biyotoplarn tespit edilmesi ve haritalanmas gerekmektedir. Bu almada gnmzde krsal peyzaj ve doa koruma amal envanter, planlama ve ynetim uygulamalarnda ve CORINE Arazi rts Snflarnn doruluuna ynelik kullanlan CBS teknik ve yntemleri ayr ayr tantlacak, sonu olarak da bu alanlarda uygulanan CBS uygulamalar genel olarak deerlendirilecektir. Bu uygulamalar daha nceden yrtlm ve halen yrtlmekte olan alma rneklerine aittir. CBS, peyzaj ekolojisine dayal olarak peyzajn karakterize edilmesi
151
TMMOB
ve tiplendirilmesinde geni bir kullanma sahiptir. Biyotop tip haritalar korunan alanlarn planlanmasnda temel olan ynetim alanlarnn belirlenmesinde bir altlk olarak byk bir nem tamaktadr. 1/100.000 lekte haritalanm CORINE Arazi rts snflarnn doruluunun deerlendirilmesi onun kullanlabilirlii asndan olduka nemlidir. CORINE Arazi rts Haritalar ve buna ait veritaban evre ve Orman Bakanlnn alma alanlar, planlama, ynetim ve politikalar retebilmesinde nemli bir altlk oluturma yeteneindedir. CORINE Arazi rts Haritalar bunun dnda evre ve ormanclkla ilgili faklte ve aratrma kurumlarnn aratrmalarnda kullanabilecei, nemli bir veritaban ve bilgi kaynadr. Bu nedenle CORINE Arazi rts haritalar ve veritabannn znrlk ve doruluunun ykseltilmesi, onun geerli bir ekilde uygulanabilirlii bakmndan byk neme sahiptir. Yukarda belirtilen uygulama alanlarnda kompleks bir ekilde ortaya kan veri retimi, veri katmanlarnn oluturulmas, bunlarn analizi ve haritalanmasnda denenmi CBS teknik ve yntemlerinin sunulmas bu almann amacn oluturmaktadr. Anahtar Kelimeler :Ekoloji, Doal hayat, Peyzaj, Mekansal analiz, Doal kaynak ynetimi
152
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
MADENCLKTEN KAYNAKLANAN TASMAN OLUUMLARININ BELRLENMESNDE SANAL KRE LE NTERNETCBS UYGULAMALARI

1
ZK Mhendislik Fakltesi Jeodezi ve Fotogrametri Mh. Blm 67100 ZONGULDAK, hakanakcin@hotmail.com
Hakan AKIN1
Yeralt madenciliinin uyguland blgelerde, retim yaplan yeralt katmanlarnda oluan boluklarn ya doldurularak stndeki katmanlarn gmesi engellenir ya da oluan bu boluun retim alanna zarar vermemesi iin ksa srede gmesi beklenir veya gertilmesi gerekmektedir. Dolgulu retimin yksek maliyetli olmas nedeniyle genellikle gertmeli sistemin uyguland madencilik blgelerinde yeryznde byk apl yzey deformasyonlar meydana gelir ki bu oluum mekanizmasna tasman ad verilir. Bu oluum zellikle yerleim alanlarndaki binalarda, yollarda yeralt tesislerinde ve enerji nakil hatlar gibi mhendislik yaplarnda nemli hasarlara yol amaktadr. Gayrimeskn alanlarda ise yzey morfolojisinin deimesine, yeralt ve yerst su kaynaklarnn etkilenmesine ve deiimine yol amaktadr. Yeralt maden retiminin; yeryzndeki tasman etki alan ierisinde nasl bir deformasyon etkisi yarataca bir takm geometrik, jeolojik ve mekanik bilgilerden yararlanarak kestirilebilir. Yeraltnda retim yaplan alann geometrisi, retim damarnn kalnl, damarn eimi, retimin yeryznden derinlii, retim katman ve zerindeki katmanlarn mekanik zellikleri ve petrografik zellikleri bu tr bilgi guruplarn oluturmaktadr.Bunun iin gnmzde ok farkl tasman kestirim yntemleri gelitirilmitir. Bu yntemlerin sonular tasman gzlemleri ile karlatrlarak yntemlerin gc ortaya karlmaya allmakta, ayrca bu gzlemlerin sonularna gre retim blgelerinin genel karakteristiklerine uygun ampirik (grgl, deneysel) kestirim yntemleri gelitirilmeye allmaktadr. Genel olarak bir snflama yapldnda kestirim yntemleri; profil fonksiyonu yntemleri, etki fonksiyonu yntemleri, saysal modelleme yntemleri olarak ele alnmaktadr. Ele alnan bu almada; ncelikle tasman ve tasman kestirim yntemleri hakknda genel bilgiler verildikten sonra, Zonguldak Takmr Havzasnda zel sektre ait yeralt maden ocaklarndaki takmr retimlerinin yzey tasman etkilerinin belirlenmesine allmtr. Uygulamada ngiliz Kmr havzas iin gelitirilmi profil fonksiyonu kestirim yntemi kullanlmtr. Bu yntemin kullanlmas ile gerekletirilecek kestirim hesaplar iin gerekli geometrik ve jolojik bilgiler, yeralt toporafik lmleri ile elde edilen Maden retim Haritalar ve blgenin genel zelliklerini yanstan byk
153
TMMOB
lekli Jeolojik haritalarn vektrletirilerek sanal kreye katman haline getirilmesiyle ve sanal krenin bnyesindeki ak kodlu CBS verileri kullanlarak elde edilmi ve grsel hale getirilmitir. retim derinlii ve retim geometrisi ile yzey tasman etki alan sanal kre zerinden belirlenmi ve grselletirilmi, ayrca faylar ve krk hatlar sanal kre zerinde izgiselletirilerek retim geometrisi ile aktrlmtr. Saha gzlemleri ile belirlenen hasarl yaplar ve her bir yap iin retimin ne kadar hasar verdii sanal kre zerinden analiz edilerek belirlenmitir. Son olarak blgenin imar plan sanal kre zerine veri katman haline getirilerek hasara urayan yaplarn imarl alanlar ierisinde olup olmadklar tespit edilmitir. Elde edilen sonular havza iin gerekletirilen Uzay Tabanl Radar gzlemleri ve Diferansiyel nterferometrik SAR (DInSAR) sonular ile karlatrlmtr. Bu uygulama iin ise blgeyi kapsayan bir dizi ALOS PALSAR L Band radar uydu grntlerinin interferometrik analizi ile oluturulan deformasyon haritas kullanlmtr. Anahtar Kelimeler :Madencilik, Web/Internet CBS, Uzaktan Alglama, Madencilik Tasman, Diferansiyel nterferometrik SAR
154
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XIX. OTURUM

TEKNK OTURUM 13 Oturum Bakan Dr. Ayegl ORUKAPTAN (Peyzaj Mimarlar Odas)
KLTREL MRASIN KORUNMASINDA CORAF BLG SSTEM (CBS) UYGULAMALARI

Alparslan Hamdi KUZUCUOLU
BUDAY BTKSNN FARKLI EKM BLGELERNDEK GELM DZEYNN BLG TEKNOLOJLER ile NCELENMES
Orkan ZCAN, Nebiye MUSAOLU, Berk STNDA, Yusuf KURUCU, Cankut RMEC
YAPAY ALAN DEMNN UZAKTAN ALGILAMA NDEKSLER LE BELRLENMES, STANBUL RNE

Filiz BEKTA BALIK
CORAF BLG BLM VE KARTOGRAFYA ULUSLARARASI VE DSPLNLERARASI ORTAK ARATIRMA KONULARI

N. Necla ULUTEKN, Melih BAARANER, A. zgr DORU, Caner GNEY
155
TMMOB
156
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
KLTREL MRASIN KORUNMASINDA CORAF BLG SSTEM (CBS) UYGULAMALARI

1
stanbul Bykehir Belediyesi alpkuzucuoglu@gmail.com
Alpaslan Hamdi KUZUCUOGLU1
Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) ilk olarak Kanadada 1960l yllarda doal kaynaklarn analiz ve envanter almalarnn yaplmas amacyla gelitirilmitir.[1] 1980li yllardan itibaren gelimi ve gelimekte olan pek ok lkede CBS yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. lkemizde de stanbul Bykehir Belediyesi (BB) tarafndan 1987 ylnda stanbul KBS (Kent Bilgi Sistemleri) projesi almas ile CBS almalarna balanmtr. Teknolojik gelimelerle birlikte farkl disiplinler tarafndan kullanlmaya balanan CBS, her trl verinin depolanmasn, ilenmesi ile analiz edilmesini salamaktadr. Bu ilemler iin gerekli donanm ve yazlmlar ile kullanclardan oluan bir sistemdir. Dnyada sadece niversite seviyesinde CBSnin kullanld alan says 100den fazladr. Dnyadaki CBS uygulamalarna baktmzda ounlukla arkeolojik alanlarda kullanld grlmektedir. Arkeolojik sit alanlarnn bulunduu blgeye ait, uydu fotoraflar, tarihi haritalar, jeolojik haritalar, toporafik haritalar, biyolojik eitlilik haritalar gibi pek ok veri, sisteme entegre edilebilmektedir. ABDde Milli Parklardan sorumlu Milli Park Hizmetleri Kurumu (NPS) lke genelindeki tm Milli Park alanlarnda karlan buluntu cinsi, adedi, bulunduu yer (kaz alan, sit alan vb.), hangi dneme ait olduu gibi verileri CBS ortamnda hazrlad haritalarda kayt altna almaktadr. Mze uygulamalarnda ise mzenin ehrin neresinde bulunduu, mze yerleim alanlar (mze ve koleksiyonlar hakknda bilgiler, mzenin iindeki koleksiyonlarn lokasyonu vb.) bilgilerin sunulmasnda CBSden istifade edilmektedir. Mze koleksiyonlarn tehdit eden bcek trlerinin tespitine ynelik Kanada Riverside Belediye Mzesinde bir CBS uygulamas yaplmtr. eitli tip ve markadaki yapkanl bcek tuzaklar mze geneline yerletirilmi, 1 yl sreyle mze izlenmitir. alma sonunda bcek trleri, mze tehir salonlar ile depo alanlarndaki younluklar, katlara gre dalmlar, deiik tuzaklardaki bcek saysnn aylara gre deiimleri elde edilmi, bu sonular CBS haritalarnda gsterilmitir. lkemizde arkeolojik alanlarn ve buluntularn korunmasna ynelik Trkiye Arkeolojik Yerlemeleri Projesi (TAY) gibi baarl CBS uygulamalar bulunmaktadr[4]. Yine anakkalede bulunan Seddlbahir ve Kumkale adl Osmanl kalelerinin bulunTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
157
TMMOB
duu arkeolojik alan ile bu alanlara ait belgeleme, kaz ve konservasyon projelerinde; Alman Arkeoloji Enstits tarafndan Pergamonda yaplan almalarda CBSden faydalanlmtr. Mze yerlerine ait bilgilendirme haritalarna ise akll harita retiminde uzmanlk kazanm stanbul Bykehir Belediyesinin (BB) CBS uygulamas olan ehir Rehberinden ulalabilmektedir. BEYLERBEY SARAYI CORAF BLG SSTEM (BSCBS): alma, Beylerbeyi Saraynda Risk Analizleri ve Koruyucu Tedbir nerileri isimli doktora tezi kapsamnda, 4 ana grup halinde belirlenen risklerin (evresel, Biyolojik, nsan, Afet) saray binas ve koleksiyonlara ne derece etki ettiinin anlalabilmesi iin yaplan lm almalarnn CBS de deerlendirilmesini kapsamaktadr.Corafi Bilgi Sistemini st lekte deerlendirirsek Kent (KBS), Ulam (UBS), Altyap Bilgi Sistemi (ABS) gibi pek ok sistem alt lek olarak CBS kapsam altna girmektedir. BSCBS (Beylerbeyi Saray Corafi Bilgi Sistemi) st leine ise arazi kullanm, evresel koullar, konum, hava fotoraf, toporafik harita, tarihi haritalar, alt yap sistemleri, binann durumu, lmler gibi pek ok alt lek veri entegre edilmitir. Bina iindeki tm lm almalarna dair veriler sisteme girildikten sonra, katlar aras ve ayn kat iindeki odalar arasndaki ilikiler de kolayca anlalabilmektedir. Her bir lm noktasnn gerek koordinatlarnda konumu, bir sembolle grselletirilerek tematik olarak BSCBS zerinde yer almtr. Bildiride CBS uygulamalarnn kltr mirasnn korunmasna byk katklar salad vurgulanacaktr. Anahtar Kelimeler :Kltr ve tabiat varlklar ynetimi, Risk tahmini ve analizi, Hasar tespiti, Kltr mirasnn Korunmas, Pasif konservasyon
158
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
BUDAY BTKSNN FARKLI EKM BLGELERNDEK GELM DZEYNN BLG TEKNOLOJLER ile NCELENMES
Orkan ZCAN1, Nebiye MUSAOLU2, Berk STNDA3, Yusuf KURUCU4, Cankut RMEC2
1
T UHUZAM,2stanbul Teknik niversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mhendislii Blm 3 stanbul Teknik niversitesi, Bilgisayar ve Biliim Fakltesi 4 Ege niversitesi, Toprak Bilimi ve Bitki Beslenme Blm, orkan@cscrs.itu.edu.tr
Dnya genelinde en yaygn ve en fazla retimi yaplan tarm rn olan buday, dengeli besin ierii nedeniyle insan beslenmesi asndan ok kritik bir deer tamaktadr. lkemizde buday yaklak 9,5 milyon hektar alanda ekilmekte, retimde yldan yla deimekle birlikte 20 milyon ton civarnda gereklemektedir. Gneydou Anadolu Blgesinde ise buday retimi, blgedeki tarm alanlarnn yarsndan fazlasn kapsamaktadr. Tarmsal retimde planl retim faaliyetlerinde bulunmak, tarm politikalarnda elde edilecek rn miktarnn tahmini, gelecei doru bir ekilde grmek ve ncesinde olumlu ynlendirebilmek adna byk nem tamaktadr. rn kalitesini nemli lde etkileyen artlarn gz nnde bulundurulmas ve en uygun yetitirme zaman ve alanlarn tespit edilmesinin nemi byktr.Yeni bitki tr ve eidinin o yrenin iklim ve toprak koullarna uyum salayp salayamayaca, iklimde tarmsal kuraklk vb. olas deiikliklerin bitkisel retime etkilerinin ne olaca gibi konularda ksa zamanda sonuca ulamak Uzaktan Alglama ve Corafi Bilgi Sistemleri teknolojileri ile mmkn olmaktadr. Gnmzde Uzaktan Alglama teknolojilerinden faydalanlarak uydu grntlerinden gerekli bilgilerin karlmas ve bu bilgilerin Corafi Bilgi Sistemlerinde analizi ile tarm alanlarnn ve rn eitliliinin belirlenmesine ynelik almalar yaplabilmekte; ayrca bitki geliim srecinden hasata kadar olan dnemde nceden bir deerlendirme yaplabilmektedir. Uzaktan Alglama, tarma ynelik almalarda birok alanda veri kayna salamaktadr. Kurulacak sistemin leine ve retilecek verilerin zelliklerine bal olarak seilecek uydu verisi ve uygun ilem admlar ile gncel ve yksek dorulukla bilgi retmek mmkndr. Gneydou Anadolu Blgesi geni tarm alanlar ile farkl rn eitlerinin yetitirildii ve sistemin hem kurulmas hem de test edilmesi iin gerekli verilerin bilimsel
159
TMMOB
yntemlerle retildii nemli bir corafya olmasndan dolay alma alan olarak belirlenmitir. almada, Diyarbakr, Gaziantep, Mardin ve anlurfa illerinde kurulan tarmsal gzlem amal istasyonlara ait veriler; d/i scaklk, 10cm derinlikte toprak scakl, 15cm derinlikte toprak nemi, 45cm derinlikte toprak nemi, UV indeksi, gne n iddeti, rzgr hz / yn, hava basnc, ya miktar (gnlk, aylk, yllk), yaprak nemi, bitki boyu, yaprak/iek/baak boyutlar, tarlann RGB renk dalm, tarlann spektral deseni, tarla grnts ve bitki grntsn oluturmaktadr. stasyonlardan elde edilen meteorolojik, toprak ve yksek znrlkl kamera verileri ile zamansal koordinasyon ve blgedeki rn geliimlerinin srekli izlenmesi salanmaktadr. Yaplan almada, uzaktan alglama teknikleri ile SPOT 5 uydu grntlerine obje tabanl snflandrma yntemi uygulanarak arazi kullanm haritalar oluturulmutur. Ayrca; istasyonlar tarafndan takip edilen tarm alanlar iin yaplan bitki analizleri ile rn zellikleri kartlmtr. Blgenin Saysal Ykseklik Modeli kullanlarak alma alanndaki istasyonlarn ve evrelerindeki tarm alanlarnn topografik zellikleri belirlenmitir. Uzaktan Alglama ve istasyon verileri ile topografik zellikler Corafi Bilgi Sistemi ortamnda bir arada deerlendirilerek bitki geliiminde farkllklara neden olan koullar ortaya konulmutur. almada, istasyonlardan ve uydu grntlerinden elde edilen veriler dorultusunda blgelerdeki ekolojik farkllklardan dolay rnlerin adaptasyon farkllklar, ekolojik deikenlerin farkl olduu blgelerdeki budayn yetime ortamlarna uygunluu ortaya konulmutur. Anahtar Kelimeler :Uzaktan Alglama, Grnt ileme, Arazi kullanm/Arazi rts, Buday, Yersel istasyon
160
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
YAPAY ALAN DEMNN UZAKTAN ALGILAMA NDEKSLER LE BELRLENMES, STANBUL RNE

1
stanbul Teknik niversitesi, Geomatik Mhendislii Blm, bektasfi@itu.edu.tr
Filiz Bekta BALIK1
Arazi rts ve arazi kullanm snflarnn doru ve gvenilir bir ekilde tespit edilmesi doal kaynak ynetimi, evre uygulama, biyoeitlilik, ehir ve blge planlama, doal afet ynetimi ve iklim gibi almalar iin ok nemlidir. Uzaktan alglama teknolojisi farkl leklerde arazi kullanm ve rts snflarnn belirlenmesinde yaygn olarak kullanlmaktadr. zellikle yapay alanlarda meydana gelen alansal deiimlerin tespit edilmesinde farkl zelliklere sahip uydu grntleri ve eitli algoritmalar doruluu yksek sonularn retilmesi iin tercih edilmektedir. Bu almada uygulama alan olarak stanbul seilmitir. stanbul da kontrolsz ehirsel gelime ve ar nfus art gibi olaylar doal kaynaklar ve evre zerinde olumsuz etkilere sahiptir. Bu sebepten dolay arazi rts ve arazi kullanm snflarnn ve bu alanlarda meydana gelen deiimlerin tespit edilmesi srdrlebilir kaynak ynetimi ve ehir blge planlama asndan olduka byk neme sahiptir. Bu almann amac farkl tarihlere ait Landsat 5 TM uydu grntleri kullanarak stanbul yapay alanlarnn (yerleim ve yap alanlarnn) 1987 ylndan 2009 ylna kadar ki deiiminin izlenmesi ve analizidir. Kullanlan Landsat 5 TM uydu grntleri 30 m piksel boyutuna ve 7 spektral banta sahiptir. almann ilk aamasnda grnt n ileme admlar uygulanmtr. ncelikle sistem hatalarn ortadan kaldrmak ve atmosferik paracklardan dolay meydana gelen bozulma etkilerini minimize edebilmek iin uydu grntleri radyometrik ve atmosferik olarak dzeltilmelidir. Bu almada, uydu grntlerine ait saysal deerler grnt dosyalar ile birlikte temin edilen bilgi dosyalarnda bulunan ofset ve kazan (gain) deerleri kullanlarak ncelikle radyans deerlerine ve sonra yanstm deerlerine dntrlmtr. Atmosferik dzeltme, yaygn olarak kullanlan koyu nesne kartlmas Dark Object Subtraction (DOS) yntemi ile gerekletirilmitir. Bu yntemde homojen atmosfer koullar ve grntde yanstm deerleri ok dk olan koyu nesnelerin olduu kabul edilmektedir. Grntye ait histogramdaki minimum yanstm deerleri ok koyu renkte olan su ve baz glgede kalan alanlar kullanlarak tespit edilir ve bunlar her bir bant iin tm piksel deerlerinden karlr. Grntleri ortak bir koordinat sisteminde tanmlayabilmek ve geometrik distorsiyonlar elemine etmek iin geometrik dzeltme uygulanmtr. Grntden homojen olarak dalm ve kolaylkla ayrt edilebilecek yol kesimi gibi alanlar yer kontrol noktalar (YKN) olarak seilmitir. Afin dnm ile geometrik bozulmalar giderilTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
161
TMMOB
mi ve UTM/WGS 1984 projeksiyon sistemine gre kayt edilmitir. zellikle arazi deiim tespiti almalarnda grntlerin geometrik dzeltme ilemlerinin yksek dorulukla uygulanmas almann genel sonularnn doruluu iin nemlidir. almann ikinci aamasnda farkl uzaktan alglama indeksi kullanlarak alma blgesine ait arazi rts snflar elde edilmitir. SAVI (Soil Adjusted Vegetation Index), MNDWI (Modified Normalized Difference Water Index) ve NDBI (Normalized Difference Baren Index) almada kullanlacak olan IBI (Index Based Urban Builup Index) indeksini retmek iin kullanlmtr. Farkl tarihler ait IBI indeks sonular younluk dilimleme yntemi kullanlarak yerleim ve yerleim olmayan alanlar olmak zere iki snfa ayrlmtr. Bu alanlarn tanmlanmasnda arazi almalar ve yksek znrlkl grntlerden yararlanlmtr. Snflandrma sonular genel doruluk ve Kappa istatistii kullanlarak deerlendirilmitir. Elde edilen sonular Corafi Bilgi Sistemi ortamnda analiz edilmi ve grselletirilmitir. Yapay alanlarda meydana gelen alansal deiimler istatistiksel olarak ortaya konmutur. Anahtar Kelimeler: Arazi kullanm/Arazi rts, Uzaktan Alglama, Grnt ileme, Yapay alanlar, Landsat
162
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CORAF BLG BLM VE KARTOGRAFYA: ULUSLARARASI VE DSPLNLERARASI ORTAK ARATIRMA KONULARI

Nesibe Necla ULUTEKN1, Melih BAARANER2, Ahmet zgr DORU1, Caner GNEY1
1
stanbul Teknik niversitesi,2Yldz Teknik niversitesi, ulugtek@itu.edu.tr
Haritalar ve Corafi Bilgi Sistemlerinin (CBS), corafi koordinatlar bilinen yeryz zerindeki objeler ve bu objeler arasndaki ilikileri gsteren veri setlerini birletirebilme, btnletirebilme ve elde edilen bilgileri son kullancya kolay ve anlalr biimde, grsel ve elle tutulabilir bir biimde sunabilme gibi zellikleri vardr. Harita ve corafi bilgi ilemenin, birok gerek zamanl uygulama ve stratejik karar verme mekanizmalarndaki nemi, son zamanlarda yaygn bir biimde fark edilmitir. Uluslararas Kartografya Birlii, kartografya ve corafi bilgi biliminin global boyutta geliimi ve desteklenmesinde nemli bir role sahiptir ve mekansal ve corafi bilgilerden, bilim ve toplumun yararlar dorultusunda maksimum etkiyle fayda salanmas stratejik hedefi dorultusunda bir aratrma gndemi hazrlamtr. lkemizde de TMMOB Harita ve Kadastro Mhendisleri Odas Srekli Bilimsel ve Teknik Komisyonlarndan biri olan Kartografya ve Mekansal Biliim Komisyonu tarafndan bu tr gndemler uzun yllardr aktif olarak yakndan takip edilmektedir. Komisyonumuz bu konularn ok disiplinli CBS Kongresinde tartlmas ve paylalmas amacyla bu bildiriyi hazrlamtr. Aadaki konular mesleimiz ura alanlar arasnda olan ancak CBSdeki gelimelere paralel olarak gncellenen ve farkl disiplinlerle ortaklaan kavramlar vurgulamaktadr. Bu konular hem kartografya hem de corafi bilgi biliminin (Geographic Information Science) sorunlarn kapsayacak kadar genitir. Ana balklar: 1. Corafi bilgi (CB), 2. Metaveri ve mekansal veri altyaps, 3. Mekansal analiz ve modelleme, 4. Kullanlabilirlik (mekansal bilgiyle etkileim), 5. Corafi grselletirme ve grsel analitik yntemler, 6. Harita retimi, 7. Kartografik teori, 8. Kartografya ve corafi bilgi bilimi tarihi, 8. Eitim, 9. Toplum yarar olarak ele alnacaktr. Corafi Bilgi (CB); modelleme, depolama, ileme, grselletirme, sunma/yaynlama/ paylama ve semantik bak alaryla ele alnabilir. Corafi bilgi; doal ve yapay, somut ve soyut dnyay, eitli olgu ve olaylar temsil eder. Bu nedenle, bulank model ve kaba kmeler gibi kesin olmayan corafi veri modelleri aratrmalarn dikkate almak nemlidir. Mekansal veri tabanlarnn srekli gncellenmesi gereklidir ve gnTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
163
TMMOB
celleme iin kullanlan teknikler eitli sorunlar iermektedir. zellikle vektr formatl corafi veri tabanlarnn srekli ve otomatik gncelletirmesi, yeni srmlerinin elde edilmesi iin kartografik veri tabanlarnn gncelletirilmesi daha fazla aratrma gerekmektedir. Mekansal veri tabanlar olduka geni kapsaml ve karmak ilikiler ierir ve internet zerinden eriime ak olmaldr. Kullanclar eitli mekansal veri madencilii ve otomatik (yararl/st) bilgi kartma teknikleriyle kaytl verilerden tanmlanm bilgi (information) ve kullanc algsnda daha st soyutlama dzeyinde yararl bilgilere (knowledge) ulaabilir. Corafi bilgiler internette yaygn olarak bulunmaktadr fakat bu bilgilere kolay ve etkin eriim iin gelitirilen OGC (Open Geospatial Consortium) standartlar halen yaygn olarak kullanlmamaktadr. Corafi bilgi birlikte ilerlii ve entegrasyonu iin farkl terminolojilerde ortak bir ereve oluturmay ama edinen ontoloji konusu semantik olarak daha fazla aratrma gerektiren konulardan biridir. Eksiksiz mekansal veri altyaplar (MVA), corafi bilginin farkl dzeylerde (global, ulusal, blgesel, alt-blgesel ve yerel) toplanmas, MVAnn dikey entegrasyonunu salamak iin oklu gsterim veri tabanlar (GVT) nerilen uyum almalarndandr. Gerek zamanl genelletirme aratrmalar, corafi grselletirme ve modelleme ile balantldr. Meta veriler, mekansal veri analizlerinin belirsizlii/kalitesi ve bu analizlere dayal karar verme aamasndaki risklerin kestirimi balamnda mekansal veri altyaps iin son derece nemlidir. Bu nedenle ok deikenli grselletirme yntemleriyle meta veri gsteriminin kullanlabilirlii incelenmelidir. Mekansal analizler, corafi olgularn tanmlanmas, aklanmas ve kestirimine olanak salar. Matematik, istatistik, bilgisayar grafikleri ve bilgi teorisinden uyarlanan yntemler ve teknikler, bu tr analizler iin yararl aralar sunmas amacyla corafi bilgi bilimleriyle btnletirilir. Zeki ajanlar/etmenler, hcresel otomat, sinir alar ve bulank mantk gibi eitli hesaplamal yntemler kullanlabilir. CB datmnda/kullanlmasnda kartografik iletiimin gerekleebilmesi iin eitli kullanc gruplar belirlenmeli ve sonrasnda bilginin sunulaca ortamlar seilerek, kullanc merkezli, tek/ok konulu, niteliksel/ niceliksel harita tasarmlar yaplmaldr. Internet ve mobil cihazlar iin harita arayzlerinin tasarm, en fazla aba gerektiren tasarm problemlerinden birdir. Gittike artan sayda harita kullancs, konum bilgisi salayan mobil cihazlar araclyla kartografik rnlere erimekte, bu nedenle Konuma Dayal Servisler (LBS)in teknolojisi ve kullanm, kartografya aratrmaclarnn nde gelen ilgi alann oluturmaktadr.
164
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
Corafi grselletirme teknikleri, corafi veri tabanlar ile btnleik, zenginletirilmi ve sanal gereklik ile desteklenme yeteneine sahip etkileimli ve uygulama, platform, lek ve ierik asndan esnek yntemler kullanarak dinamik, ve drt boyutlu veri gsterimini kapsayacak biimde harita ortamn geniletmitir. Bu konuda zm bekleyen teknik problemler; gncelletirmeler, veri transferlerinin ezamanll ve uyumazlklarn ynetimi olarak sralanabilir. Son dnemde ortaya kan grsel analitik konusu, corafi grselletirme metaforunu btnleik veri madencilii ve mekansal dnme, grselletirme, analitik dnme ve bilgi mhendislii araclyla karar verme tekniklerinin gelitirilmesini kapsayacak biimde geniletmektedir. Oyun ve simulasyonlar iin kullanlan teknikler, corafi grselletirmenin geliimi asndan incelenebilir. Gnmzde; her ortamda, zamanda, ok amal ve mobil uygulamalarda rn vermek amac ile kullanlacak olan harita tasarm yan sra uygun koordinat sistemi seimi ve dnmleri de nem kazanmaktadr. Srekli gelien mekansal veri toplama teknikleri, harita retim aamalarnn; kaynak, format, lek, kalite, gvenilirlik ve kapsama alan asndan deikenlik gsteren mekansal verilerin; ortak amal ilenebilmesi, derlenmesi ve kullanlmasn olanakl klacak yeterlilikte olmaldr. zelde mekansal grselletirme kalitesi, genelde veri ve metaveri kalitesi grselletirmesi, harita kalitesi ve genelletirme kalitesi ile birlikte dnlmelidir. Kartografik bilginin haritaya uygulanmas hala ok nemlidir. Harita tasarm; kullanlabilirlik ile balantl olarak genelletirme, iaretletirme, yaz ve yaz yerletirme, renk seimi, bask ve kt tasarm gibi nemli admlar da kapsar. Yer isimlerinin toplanmas ve standart hale getirilmesi iin ontoloji ve bilgi ynetimi konularnn da harita retimiyle nemli balantlar vardr. Farkl lek ve ierikte eitli topografik ve tematik haritalarn farkl ortamlarda/medyalarda etkin sunumu iin aratrmalar gnmzde de devam etmektedir. Ayrca telif haklar konusu da artan harita ve corafi bilgi eitlilii ile birlikte daha fazla nem kazanmtr. Kartosemiyotik, haritalarn pragmatik, semantik ve sentaktik boyutlarnn incelenmesini ele alr. Kartografyada kullanlan ok eitli iletiim ve grselletirme modelleri vardr. Ayrca kartografik rn, dnyann kartografik modellemesini gerektirir bylece bir bilisel sre olarak ele alnabilir. Tarihte haritalarn rol ve haritalarn kltrel miras olarak kabul edilmesi nemli aratrma konularndandr.Eitim konusundaki aratrmalar, niversite programlarndaki deiimlerin izlenmesi ve ynlendirilmesi
165
TMMOB
de bu balamda nemlidir. Haritalara, corafi veritabanlarna ve corafi bilgi servislerine toplumsal eriim global bir problemdir ve e-devlet balamnda sanal servislerin eitlik anlay zerindeki etkisinin aratrmac bir bak asyla incelenmesi gerekmektedir. Global lekte toplumsal problemlerle ilgili olarak mekansal verilerin ve haritalarn toplum yararna kullanm daha fazla desteklenebilir. Yukarda zetlenen harita ve harita bilgileri yani corafi bilgiye ilikin aratrma konular ortak akln adresini oluturmak, bu aratrma konular ortak adresinde TMMOB altnda yer alan mhendislik/mimarlk disiplinleri, salk ve doa bilimleri ve dier sosyal disiplinler ile ortak aratrma konular vurgulanarak sunulmak istenmektedir. Anahtar Kelimeler :Kartografya, Grselletirme, Standartlar, Corafi veri altyaps, Yeni teknolojiler
166
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XX. OTURUM
PARALEL OTURUM: Veri Altyaps

TEKNK OTURUM 14 Oturum Bakan Prof. Dr. Fatmagl BATUK (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi, YT)
TUCBS VER SORUMLULUK KAVRAMININ GENLETLMESNE YNELK BR YAKLAIM

M. zgr MUTLU, Emin BANK
ULUSAL KONUMSAL VER ALTYAPISINDA PORTAL TEKNOLOJS LE SERVS KOMPOZSYONU

M.Emre YILDIRIM, etin CMERT
TMMOB HARTA VE KADASTRO MHENDSLER ODASI HAKEML DERGS RNENDE SOSYAL A ANALZ (SNA)
Fatih TAKTAK, Hlya DEMR, Kayhan ALADOAN
ULUSAL KONUMSAL VER ALTYAPISI N SEMANTK VER TANIMLAMA

Glten KARA, etin CMERT
167
TMMOB
168
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TUCBS VER SORUMLULUK KAVRAMININ GENLETLMESNE YNELK BR YAKLAIM

1
Tbitak/BLGEM/UEKAE/G222 Yazlm ve Veri Mhendislii Blm, ozgur.mutlu@tubitak.gov.tr
M. zgr MUTLU1, Emin BANK1
2003 ylnda e-Dnm Trkiye Projesi ve 47 nolu eylem plan kapsamnda balayan Trkiye Ulusal Corafi Bilgi Sistemi (TUCBS) oluturulma almalar, 2005 ylnda 36 nolu eylem plan ve 2006 ylnda 75 nolu eylem plan ile TUCBS Altyaps kurma konusundaki uygulama almalar ile devam etmitir. TUCBS Altyaps Kurulumu Projesi ile doru ve gncel corafi bilgiye, en gncel teknoloji ile ksa srede eriimin salanmas yannda karlkl kullanlamayan verilerin kullanlabilir hale getirilmesi ve tekrarl veri retiminin de nne geilmesi amalanmaktadr. Bilindii zere, idari birimler, ulam alar ve TUCBS altyaps ierisinde bulunan temel corafi vektr veri temalarndan biri olan adres ile dorudan ilikili olan bina verisi, Infrastructure for Spatial Information in the European Community (INSPIRE) direktifinin ilk 9 ana temas ierisinde yer almaktadr. Yaymlanan 75 nolu eylem kapsamnda TRKSAT tarafndan hazrlanan fizibilite raporuna gre Trkiyede idari snr verisine ihtiya duyan 39 adet kurum vardr. 21 farkl kurumda da idari snr verisi bulunmaktadr. Ayn ekilde karayolu verisine 37, demiryolu verisine 34 ve bina verisine 28 kurum ihtiya duymaktadr. 16 kurum karayolu verisini, 13 kurum demiryolu verisini ve 11 kurum ise idari snr verisini retmekte ya da bulundurmaktadr. Saylar verilen kurumlarn, bahsedilen verinin farkl lek ve formatlarda ihtiya duyduu ya da rettii/ sahip olduu anlalmaktadr. Kurumlar tarafndan talep edilen 23 temel vektr veri kategorisine bakldnda, idari snrlar, karayollar ve demiryollar ile binalarn, kurumlarn toplam taleplerin %21,6si gibi yksek bir orana karlk geldii grlmektedir. Benzer ekilde kurumlar tarafndan retilen ya da bulundurulan temel vektr veriler arasnda, idari snrlar, karayollar ve demiryollar ile binalarn, kurumlarn toplam retimlerinin %20,3 gibi yine yksek bir orana karlk geldii anlalmaktadr. Birok kurumun altyap ve planlama almalarn idari snr, ulam ve bina bilgilerini referans olarak yapt gz nne alndnda bu verilerin kritik bir neme sahip olduu anlalmaktadr. Yaplan fizibilite almalar, kurumlarn veri ihtiyalar dorultusunda tekrarl veri retimi yaptklar, karlkl retilen birok veriye ihtiya duyduklar ancak paylalan verilerin belli bir standartta olmadn ortaya karmtr. INSPIRE direktifinde yer alan verinin yalnz bir kez toplanp, etkin ekilde saklanaca yerde tutulmas ilkesi ve
169
TMMOB
TUCBS Altyapsnda hedeflenen tekrarl veri retiminin nlenmesi, verilerin birletirilerek karlkl kullanlabilir hale getirilmesi ilkeleri gz nne alndnda, farkl kurumlarda retilen veri geometrilerinin hangi kurumun sorumluluunda olaca ve nerede tutulaca nem kazanan bir sorun olarak karmza kmaktadr. Bu bildiride, nemine binaen seilen idari snr, ulam ve bina verisinin farkl kurumlar tarafndan retimi ve kullanm irdelenerek TUCBSde modellenmi ve geometrisi ile birlikte idari snr, yol ve bina verisinden sorumlu kurumun hangisi olmas gerektii ynnde bir yaklam ortaya konulmutur. Anahtar Kelimeler :Corafi veri altyaps, Adres/Numarataj, Ulam, dari Snr Verisi, Inspire Veri Seti
170
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ULUSAL KONUMSAL VER ALTYAPISINDA PORTAL TEKNOLOJS LE SERVS KOMPOZSYONU

1
Karadeniz Teknik niversitesi Harita Mhendislii Blm, meyildirim@ktu.edu.tr
Muhammet Emre YILDIRIM1, etin CMERT1
Servis Ynelimli Mimari (SYM) de, Web Servisleri Kompozisyonunun (WSK), hala tatmin edici bir zme kavumad grlmektedir. Bu alma kapsamnda, Portal teknolojilerinin WSK bakmndan sunabilecei katk incelenmi ve bu dorultuda prototip portal gelitirimi gerekletirilmitir. Portal, farkl kaynaklardan bilgi ya da servis niteliindeki ieriklerin bir arada sunulmasn portletler ile gerekletirmektedir. Portletler, sunduklar ierikleri web servisleri sayesinde retebilmektedir. Portlet Eventing mekanizmas kullanlarak, portletler arasnda iletiim salanabilmekte, dolaysyla web servisleri kompozisyonu gerekletirilebilmektedir. Java Portlet Specification ve WSRP standartlarn kullanlmas ile yeniden kullanlabilir portletler retilebilecei bir nceki almamzda gsterilmiti (Yldrm ve Cmert, 2011). Bu almada, web servisleri kompozisyonu iin bir rnek uygulama gelitirilmitir. rnek uygulama, evre ve Orman Bakanlnn ilgili birimindeki bir kullancya ynelik, kat atk depolama tesisi iin yer seimi analizidir. Web tabanl konumsal analizlerin gerekletirilmesine ynelik Open Geospatial Consortium (OGC) tarafndan, 2008 ylnda, Web Processing Servisi v1.0 (WPS) standard yaynlanmtr. Bu servis sayesinde web zerinden herhangi bir CBS konumsal analiz fonksiyonu kullanabilir ya da ayn blgeye ait iki raster grnty karlatrlp deiim analizini gerekletirilebilir ya da vektr veri zerinde genelletirme ilemleri uygulanabilir. Bu alma kapsamnda, OGC WPS standardn salayan ak kaynak kodlu yazlmlar incelenmitir. Bunlar; 52 North WPS, Deegree WPS, Geoserver WPS, pyWPSdir. WPS Process lerinin zincirlenmesi ile, kat atk yer seimi gibi kompleks bir CBS analizi gerekletirilebilmektedir. WPS Processlerin zincirlenmesi ise Business Process Execution Language (BPEL) vastasyla ya da WPS arayz kullanlarak yaplabilmektedir. Bu almada, her iki yntem de denenmitir. Kat atk depolama tesisi iin yer seimi uygulamasnda kullanlmak zere, WPS standard kullanlarak, konumsal web servisleri gelitirilmitir. Bunlar; Buffer, Slope, Intersect, UnSuitZoneKadt servisleridir. Buffer web servisi, analizin gerekletirilmesi iin buffer uygulanacak katmanlara buffer uygulamaktadr. Intersect web servisi, buffer uygulanm katmanlara Intersect analizini gerekletirmektedir. Slope
171
TMMOB
web servisi, alma blgesine ait eim haritasn oluturmaktadr. UnSuitZoneKadt servisi ise alma blgesinde, Kat Atk Depolama tesisi yapmna uygun olmayan alann snr verisini retmektedir. Bu konumsal web servisleri iin portletler gelitirilmitir. Bunlar; buffer, slope, intersect, UnSuitZoneKadt portletleridir.Bu portletler kullanlarak, servisler WSK tarznda birbirine balanmtr. Ayrca, gelitirilen portalda kullanlmak zere, kullancnn ihtiya duyduu veri ve/veya servis iin arama yapmasn salayan Search portlet, Veri ve servis salayclarnn verileri ve servisleri hakkndaki metaveri oluturmasn salayan Metadata Creator Portlet, kullancnn arama arayznde yapt aramalardan sonra bulduu verilerin nizlemesini salayan Map Viewer Portlet, portaln kullancya gre kiiselletirilmesi iin Admin Portleti gelitirilmitir. Gelitirilen portletler yeniden kullanlabilir uygulamalardr. Sonu olarak, Portal Teknolojisinin WSK asndan da bu andaki en pragmatik zm sunduu sylenebilir. Her ne kadar bu tarzdaki gelitirilecek uygulamalar, i mant balamnda sk-bal (tightly coupled) olsa da, bu durum, UKVA gibi, servis salayclarn genel amal Web ortamna kyasla ok daha kstl olduu ortamlar asndan ok byk bir dezavantaj oluturmayacaktr. Anahtar Kelimeler :Corafi veri altyaps, CBS portal, Web servisleri, Web Servisleri Kompozisyonu, Web Processing Servisi
172
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TMMOB HARTA VE KADASTRO MHENDSLER ODASI HAKEML DERGS RNENDE SOSYAL A ANALZ (SNA)
Fatih TAKTAK1, Hlya DEMR2, Kayhan ALADOAN3
1
Uak LHKAB, 2YT, ,3Harita Mh. fatihtaktak@hotmail.com
nsan, kendini ve evresini daha iyi tanyabilmek ve bakalar ile uyumlu ilikiler gerekletirebilmek iin iletiim gcne sahip olmaldr. Bu zelliini ne kadar ok gelitirir ise, bilgi a glenmi ve karlkl olarak etkileim ve deiim artm olur. Akademik iletiim gcn artrc aralardan biri de ortak yazarl makale yazmaktr. Bu durum, en kk blm iinden, en byk uluslararas niversitelerdeki iletiime kadar gidebilmektedir. Bireyler ve kurumlar arasnda oluan byle bir iletiim, gzle grlmeyen sosyal ilikiler an meydana getirmektedir. Bu tr oluuma sosyal alar denilmektedir. Farkl topluluklara ait insanlarn bir araya gelebilmeleri ve iletiim kurabilmelerini salayan sosyal alar yazlm sektr ierisinde birok farkl durumlara zm olarak kullanlabilmektedir. Sosyal alar getirdii bu zmleri kendi ierisinde oluturduu a yaps ile gerekletirmektedir. Byle alar zerinde alma yapabilmek ve ilikiler tanmlayabilmek iin sosyal alarn yazlmsal olarak nasl gsterileceinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu amala sosyal alar zerinde bu tr ilemlerin tanmland sosyal a analizi programlar uygulanmaktadr. Sosyal a analizi, etkileimli gruplar arasndaki ilikinin nemi varsaymna dayanmaktadr. Yani her eyin her eye baml olduu ilkesine gre almaktadr. Bu alar analiz etmek iin kullanlan bilgisayar teknolojilerinin artan miktardaki yazlm ve kullanm, sosyal a analizi (SNA: Social Network Analysis) yntemini akademik ve kurumlar iin eriilebilir konuma getirmitir. SNA, sosyoloji, matematik, istatistik ve bilgisayar gibi farkl bilimsel alanlara gereksinim duyduundan ayn zamanda disiplinler aras bir alma alan yaratmaktadr. Sosyal a dzeneindeki aktrler (actor/ node) dm olarak ifade edilmekte ve bu aktrler arasndaki ilikiler de balarla (edge/link) aklanmaktadr. Bilgi, dnce ve verilerin paylamnda, niversitelerdeki akademik personel ile dier kurum ve kurulularda alan meslektalarmzn da birbirleri ve disiplinler aras iletiimi nemli lde artm ve artmaya devam edecektir. Bu balamda, bilimsel
173
TMMOB
aratrma ve gelitirme almalar ile gncel teorik bulgularn kapsaml ve ilgi uyandracak uygulama sonularnn rn olan bilgi, dnce ve verilerin paylamnn yapld makalelerin yaynland akademik dergiler, nemli iletiim aralardr. Harita Kadastro Mhendisleri Odasnn (HKMO) sreli yayn olan ve daha nce Harita ve Kadastro Mhendislii, gnmzde hkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Ynetimi ismi ile yaynlanan hakemli derginin 1965-2010 yllar arasnda baslm 102 saysndaki yazarlar (aktrler) arasndaki iliki durumunu sosyal ynyle incelenerek, gzle grlemeyen, aktrlerin farknda olmadklar biimde belli bir kurala bal olmadan yryen birlikte alma sistemi sosyal a analizi yntemiyle incelenecektir. Elde edilen veriler nda Yayn asndan en verimli yazarlar kimlerdir? Yazarlar arasndaki iliki durumu nedir? altklar kurumlar hangileridir? Hangi kurumlar birbirleriyle iliki iersindedir? Kimler tek yazarl makale yaynlamtr? gibi sorulara yant bulunmaya allacaktr. Bu makalede, bu iki dergiye yaz gnderen akademik personel ve dier kurumlarda alan aktrler arasndaki iliki grsel ve saysal analizlerle deerlendirilerek gzle grlmeyen sosyal ilikiler a ortaya konulmaya allacaktr. Anahtar Kelimeler :Birlikte allabilirlik, A analizi, letiim, sosyal a analizi, hkmo
174
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ULUSAL KONUMSAL VER ALTYAPISI N SEMANTK VER TANIMLAMA

1
Karadeniz Teknik niversitesi,Harita Mhendislii,Kartorafya Anabilim Dal, gultenkara52@hotmail.com
Glten KARA1, etin CMERT1
lkemizde Ulusal Konumsal Veri Altyaps (UKVA)nn (Cmert ve Banger,1995) kurulmas, ok ge kalnm olmakla birlikte, gndemdedir. Hi kukusuz, lkemiz ynetim organlarnn, karar ve i reticilerinin ileri lkelerdeki edeerlerinin tarzlarn benimsemesi ile, Ulusal ve yerel lekteki KVAlara olan gereksinim hzla artacaktr. Herhangi bir KVAnn teknolojik altyaps iin halen kullanmda olan teknolojiler, Szdizimsel Web teknolojileri olmakla birlikte, yakn gelecekte bu teknolojilerin, Semantik Web teknolojileri (SWT) olmas ngrlmektedir. Nitekim semantik tanmlarn oluturulmasyla ilgili almalar bu ynde hzla devam etmektedir. FinnONTO (National Semantic Web Ontology Project in Finland), SWING (Semantic Web Services Interoperability for Geospatial Decision Making) , vb. gibi projeler yaplmtr. Ayrca semantik tanmlarn oluturulmasyla ilgili almalarda vardr (Lemmens, 2006) (Schade, 2009) (Dolbear vd, 2005). Bu gerein ilham kayna olduu bu almada, herhangi bir KVAnn SWT ile gerekletirilebilmesinin gereklerinden biri olan, semantik tanmlama ele alnmtr. KVAda yar alacak kurum ya da taraflarn, verilerini semantik olarak tanmlayabilmeleri iin hangi gereksinimlerin karlanmas gerektii belirlenmi ve bunlarn nasl karlanabilecei irdelenmitir. Bir sonraki almada, KVAda yer alacak herhangi bir kurumun verisinin semantik olarak nasl tanmlanacana ynelik bir metodoloji nerilecektir. Verinin semantik olarak tanmlanabilmesi iin, ortak kavramsallatrmalar olarak ta anlan ontolojilere ve ontoloji dillerine ihtiya vardr. Verinin bir ontoloji dilinde ve belirli ontolojilere gre tanmlanm hali, veri ontolojisi olarak anlr. Veri ontolojisi snflar, zellikler, ilikiler ve kstlayclar yardm ile veriyi tanmlar. Veri ontolojisi, alan ontolojilerine ve st dzey ontolojilere ihtiya duyar. Semantik veri tanmlamann ncelikli gereksinimi, kurum verilerinin szdizimsel tanmlarnn oluturulmasdr. Kurum verilerinin szdizimsel tanmlar iin Trkiyede genel bir Detay ve znitelik Kodlama Katalou (DKK) yoktur. Trkiyede mevcut durumdaki standartlar; Harita Genel Komutanl (HGK) DKK, Byk lekli Harita ve Harita Bilgileri retim Ynetmelii DKK dur. HGK DKK 1:25000 lekli toporafik haritalar iin oluturulmutur. BHHBY DKK 1:5000 ve daha byk lekli haritalar iin oluturulmutur. KVAda kurumlar farkl leklerde farkl trde
175
TMMOB
haritalar retirler ve kurum verilerinin szdizimsel tanmlar iin mevcut DKKler yeterli deildir. Semantik veri tanmlamann dier gereksinimi, tanmlamalarn yaplaca dillerin belirlenmesidir. Semantik tanmlarn oluturulmas iin gelitirilen ontoloji dilleri RDF (URL-1), RDFS (URL-2), OWL (URL-3), WSML (URL-4), vb. dir. Yaplan almalarda ontoloji dilinin seilmesi farkl ltlere gre yaplmaktadr. Bu ltlerden birincisi, ontoloji gelitirmek iin kullanlacak olan yazlm aralardr. Ontoloji gelitirmek iin mevcut yazlm aralar bulunmaktadr ve bunlar farkl ontoloji dilleri kullanmaktadr. rnein; Protege ve Swoop ontoloji editrleri RDF, OWL ontoloji dillerini kullanmaktadr. Web Service Modelling Toolkit (WSMT) WSML ontoloji dilini kullanmaktadr. Ayrca ontoloji dilleri farkl mantk dillerini kullandklar iin aralarndaki dnmler tam olarak gerekletirilemez. Bu nedenle ontoloji dilinin seilmesi byk lde mevcut yazlm aralarna baldr. Dier lt ise ontoloji dilinin salad semantik zenginliktir. Her ontoloji dilinin kavramlar, kavramlar arasndaki ilikileri ve bunlar zerindeki kstlamalar ifade edebilme yetenei farkldr. Semantik veri tanmlamann dier bir gereksinimi ise szdizimsel tanmlarn semantik tanmlara dntrlmesini salayan yazlm aralardr. Kurum verilerinin szdizimsel tanmlar; XML ema, veritaban emas, UML emalar vb. eklinde ifade edilebilir. Szdizimsel tanmlarn ontoloji dillerine dntrlmesi iin yazlm aralar gelitirilmitir. Bu yazlm aralar TopBraidComposer (URL-5), XSDtoOWL (URL-6), Eclipse-UMLtoOWL (URL-7), Protege-UML Backend (URL-8), DBtoOWL (Cullot vd, 2007), vb. dir. TopBraidComposer ve XSDtoOWL gibi yazlm aralar szdizimsel tanmlarn XML ema olmasn gerektirir. Eclipse-UMLtoOWL ve ProtegeUMLBackend gibi aralar szdizimsel tanmlarn UML formatnda olmasn gerektirir. Ayrca veritaban emalarn OWL ye dntrmek iin metodoloji gelitirlmi ancak henz kullanlabilir bir yazlm arac mevcut deildir. Semantik tanmlarn yaplabilmesi iin Trkiyede mevcut ontolojilerin bulunduu varsaylrsa szdizimsel tanmlarn yaplabilmesi iin uygun ontolojilerin bulunmasna ynelik ontoloji seme-deerlendirme arac gelitirilebilir. Semantik Web iin Swoogle (URL-9), Watson (URL-10), SchemaWeb (URL-11), OntoSearch (URL-12), vb. ontoloji arama motorlar gelitirilmitir. Fakat bunlar ontoloji seme-deerlendirmede kstl ontoloji deerlendirme ltleri kullandklar iin yeterli deildir. Bu nedenle ontoloji seme-deerlendirme iin Trkiyeye zg yazlm aralar gelitirilmesi ile ilgili nerilerde bulunulacaktr. Anahtar Kelimeler :Ontoloji mhendislii, Corafi veri standartlar, Corafi veri altyaps, Semantik Web, Ulusal Konumsal Veri Altyaps
176
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
XXI. OTURUM
(TU)CBS Stratejileri ve e-Devlet Kapsamndaki Eylem Planlar

PANEL 3 Oturum Bakan Prof. Dr. etin CMERT (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu Bakan, KT) Panelistler Fikri HAAL (HKMO Corafi Bilgi Sistemleri Komisyonu yesi) Halil AKINCI (Artvin oruh niversitesi) Erturul BOZA (DPT) TKGM
POSTER SUNUMLARI
ADA TEMELL BR YOL AI SEME/ELEME YNTEM
Fatih GLGEN, Turgay GKGZ
TEKNOLOJK AFETLERDE CORAF BLG SSTEMLERNN KULLANIMI

Pnar NALEMDAR
CBS KULLANIMI LE KANSER VE LM ORANLARI HARTALARI: KTAHYA L RNE

Canan GNGR, Glgn ZKAN
BELEDYEDE YAPILAN CBS ALIMALARINDAN ELDE EDLEN 2 BOYUTLU VE 3 BOYUTLU TEMATK HARTALARIN SUNUMU
Eylem KAYA, M. Erkan UANER, Sinem GKYOKU
177
TMMOB
3B TURZM REHBER: HAMAMN RNE,
Eylem KAYA, M. Erkan UANER, Sinem GKYOKU, Murat TZGEL
HAYVAN BARINAI YER SEMNDE CBSNN KULLANIMI
Ik BEYAZIT, Kaan GLER, G.Ecem NANOLU, Fatmagl BATUK
Semih DALIN, Mehmet PAZARCI, Uur TOPDEMR, Cem ZAT, Murat ENGR, Seda BRNC, Dilek ONAN, Kerim GEGEL, Dilek ONAN
BETONARME BNALARDA ISINMA AMALI ENERJ KULLANIMI VERMLL: BLG SSTEM TABANLI BR ANALZ
Abdsselam KESKOLU, Ahmet Emin KARKINLI, Tuba KURBAN, Erkan BEDOK
CORAF BLG SSTEMLER LE TRAFK KAZA ANALZ
Tuba NZAM, Furkan ERKENEKL, M. Yasin ODUR, Necla ULUTEKN, A. zgr DORU
MEKANSAL VER KATALOGLARI VE KONYA L N MEKANSAL VER PORTALININ OLUTURULMASI

Ali ERD, Fatih SARI, Sinem KONUK, Ahmet GNTEL
178
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CBS YAZILIM SEMNDE NEML KRTERLER VE BUNLARIN ETK DEERLER

Ahmet Yaln YENER, Emin BANK
BALIK GL (KIZILIRMAK DELTASI, SAMSUN) SU KALTESNN KONUMSAL ANALZ

Hseyin CCE Glfem BAKAN, Halil AKINCI
ULUSAL CORAF BLG SSTEM N PROJEKSYON NERS

Faruk YILDIRIM, evket BEDROLU
CORAF BLG SSTEMLERN KULLANARAK SULAMA EBEKLERNDE PERFOMANS ANALZ

Mehmet ENER, H.Cmert KUR
NEADA ARAZ RTS VE KULLANIMI DEMNN UZAKTAN ALGILAMA VE CORAF BLG SSTEMLER LE BELRLENMES
Filiz BEKTA BALIK, Gonca BOZKAYA, idem GKSEL, A. zgr DORU, N. Necla ULUTEKN, Seval SZEN
STANBUL TARH YARIMADA N CORAF BLG SSTEM TABANLI TURSTK HARTA TASARIMI
M. Melih CEYLAN, Hseyin SARICI, Melih BAARANER
CORAF VER GVENL N AYRIK KOSNS DNM TABANLI BR SAYISAL DAMGALAMA TEKN
Tuba KURBAN, Abdsselam KESKOLU, Erkan BEDOK
179
TMMOB
KKTC TOPRAKLARININ MORFOLOJK TOPRAK ZELLKLERNN CBSDE ALANSAL ANALZLER

Ali V. BOZAN, Ozan ARTUN, Akn O. DN
KENTSEL ALANLARDA LOKAL BNA RNTLERNN ELDE EDLMES: KARILATIRMALI BR ALIMA

Sinan ETNKAYA, Melih BAARANER
KARILIKLI BAIMLI ALTYAPI SSTEMLERNN SSMK DEERLENDRMESNDE MEKANSAL ANALZLER ORUM BELEDYES ALTYAPI BLG SSTEM RNE
Mehmet Nuri BURHAN
Hseyin Can NEN, Muhammed AHN, Amr S. ELNASHAI
OGC STANDARTLARININ TUCBS VE BRLKTE ALIABLRLK AISINDAN DEERLENDRLMES

Baak BLLUR MUTLU, Emin BANK
JEODNAMK AMALI JEODEZK ALIMALARDAN RETLEN VERLERN CBS LE YNETM
Asl SABUNCU, Haluk ZENER, Asl DORU, Onur YILMAZ
180
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ADA TEMELL BR YOL AI SEME/ELEME YNTEM

1
Yldz Teknik niversitesi, naat Fakltesi, Harita Mhendislii Blm fgulgen@yildiz.edu.tr
Fatih GLGEN1, Trkay GKGZ1
Yeryz gerekliine ilikin geometrik ve semantik bilgilerin, hedef kullanc kitlesi, lek ve ama dorultusunda, kaynak haritalardan ve veritabanlarndan zetlenerek sunulmas anlamna gelen genelletirme ilemleri gnmzde Corafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamnda gerekletirilmektedir. Birok aratrmac genelletirmeyi, kaynaklarn ekonomik kullanlmas, veri kalitesinin arttrlmas, haritalarn ok amal kullanlmas, daha iyi grsel iletiimin salanmas alarndan bir gereklilik olarak grmektedir. Bunun yannda, hedeflenen uygulamalara uygun znrlkte ve ierikte corafi mekann saysal modelinin oluturulabilmesi iin de genelletirme ilemleri gereklidir. Bu almada, yerleim blgelerindeki yol alar iin daha nitelikli, nesnel ve btncl bir seme/eleme yaklam gelitirilerek, kartografyann henz tam olarak zlememi problemlerinden biri olan kartografik genelletirmeye bilimsel katk yaplmas amalanmaktadr. Topografik haritalarda yol iaretleri lekle orantl olarak deitirildiinde (abartldnda), yerleim blgelerindeki adalarda haritann okunabilirliini etkileyen temel okunabilrlik problemi ortaya kabilir. Bular; bir adann tamamen ortadan kalkmas, bir adann hedef lekte ayrt edilemeyecek kadar klmesi, ya da bir adann hedef lekte iinde gsterilmesi gereken binalarn gsterilemeyecei kadar klmesidir. Yerleim blgelerindeki bu sorunlarnn stesinden gelebilmek iin bu almada, komu adalar birletirerek genileten ve birleme sonucu oluan yeni adalar arasnda kalan yol paralarn eleyen yeni bir yntem gelitirilmitir. Yntemin hazrlk aamasnda: (1) ada birletirme ilemlerine girmeyecek nemli yollar belirlenmekte, (2) yerleim blgesindeki yollardan ada nesneleri tretilmekte ve (3) tretilen adalar bina ieren ve iermeyen adalar olarak snflandrlmaktadr. nemli yollarn belirlenmesine kullanlan eik deer bu almada gelitirilen zel bir eitlik kullanlarak hesap edilmektedir. Adalarn birletirilmesi ise ada yaam dngs olarak adlandrlan bir dng iinde gerekletirilmektedir. Ada yaam dngsnde birletirme ilemleri kartografik grafik limitler dikkate alnarak belirlenen iki koula bal olarak yaplmaktadr. Bu koullardan birincisi minimum ada akl (MAA), ikincisi ise minimum ada bykl (MAB) olarak adlandrlmtr. Adalar birinci aamada, MAA kouluna gre snflandrldktan sonra, sorunlu adalarn her biri ada
181
TMMOB
yaam dngsnde birletirilmekte ve sorunsuz adalardan oluan bir kme elde edilmektedir. kinci aamada, ilk aama sonunda elde edilen ada kmesi MAB kouluna gre tekrar snflandrlmakta, sorunlu adalarn her biri ada yaam dngsnde tekrar birletirilmekte ve sorunsuz adalardan oluan son kme elde edilmektedir. Yaam dngs, sorunlu adalar snfnda bulunan en kk alanl adann belirlenmesi ile balamaktadr. Bu ada, gelitirilen iki komu ada birletirme (en kk komu ve minimum arlkl snr) algoritmalaryla ayr ayr ilenmektedir. Bu algoritmalar birletirme iin alternatif neriler sunabilmektedir. Sonraki admda, algoritmalarn birletirme sonular deerlendirilmekte ve en iyi birletirmeyi gerekletirecek olan algoritmaya karar verilmektedir. Verilen karara gre birletirme ilemi yaplmakta ve oluan yeni ada ilgili (MAA ya da MAB) koula gre deerlendirildikten sonra duruma gre sorunlu ya da sorunsuz adalar snfndan birine gnderilmektedir. Yeni aday oluturan adalar ise ilgili (sorunlu ya da sorunsuz) ada snf(lar)ndan karlmakta ve snf(lar) gncellenmektedir. Bu dng, iletilen koula gre sorunlu adalar snfnda hi ada kalmayncaya kadar devam etmektedir. Son olarak topoloji oluturma aamasnda, yeni oluan adalar iine den yollar elenmekte ve geriye kalan (seilen) yollar arasndaki ballk ilikileri yeniden salanmaktadr. Gelitirilen yntem, bir genelletirme yazlm olan Radius Clarityye java programlama dili yardmyla bir bileen olarak eklenmitir. Radius Clarity, AGENT projesi kapsamnda gelitirilmi, nesne-ynelimli Gothic veritabann kullanan bir genelletirme paket yazlmdr. almada, 1:25K lekli topografik haritalardaki yollar kaynak veriler olarak kabul edilmi ve 1:50K ve 1:100K lekli haritalar iin hedef yol alar elde edilmitir. Test blgesi olarak Balkesir ili Soma ile merkezine ait, kentsel karaktere sahip, yaklak 1.077,8 halk bir alan seilmitir. Bu blgedeki yol a, drt yol snfndan olumaktadr ve toplam uzunluu 87 kmdir. Gelitirilen ynteme gre elde edilen hedef leklerdeki yol alar manuel olarak genelletirilen yol alar ile karlatrlmtr. Gerekletirilen yol a seme/eleme uygulamalar nemli yol snfndaki yollarn ve yerleim blgesini evreleyen yollarn korunmas gerektiini gstermektedir. Ayrca, hedef leklerde elde edilen yeni yol alar ok daha basit ve anlalabilir niteliktedir. Buna karn, seme/eleme ile elde edilen yeni yol alar kartografik yol a genelletirmesi asndan bakldnda yeterli deildir. Seme/eleme ilemini teleme ve karakterize etme gibi estetik kaliteyi arttran genelletirme ilemleri izlemelidir. Anahtar Kelimeler :Kartografya, Yazlm gelitirme, Harita retimi, Genelletirme, aretletirme
182
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
TEKNOLOJK AFETLERDE CORAF BLG SSTEMLERNN KULLANIMI

1
Afet ve Acil Durum Ynetimi Bakanl pinaronalemdar@gmail.com
Pnar NALEMDAR1
Tarih boyunca doal afetler hem dnya corafyasnn oluumunda hem de medeniyetlerin oluum ve deiiminde etkin rol oynamtr. Medeniyetlerin gelimesi ve teknolojinin kullanlmas ile de doal afetlerin yan sra insan faaliyetlerine bal olarak teknolojik afetler ortaya kmtr. Afet ynetimi uygulamalar teknolojik afetlerin ortaya kmaya balamas ile ayr bir boyut kazanmtr. Teknolojik afet kapsamnda, nkleer santral kazalar kimyasal ve endstriyel kazalar uak kazalar demiryolu kazalar gemi kazalar terrizm ile ilgili eylemler yer almaktadr. Teknolojik afetler proses sorunlar nedeni ile oluabilecei gibi doal bir afet nedeni ile de tetiklenebilir. Yaanan kayplar afete neden olan teknolojinin trne gre farkllklar gstermektedir. Afet ynetimi dngsn oluturan her aama iin farkl planlara ve farkl disiplinlerin ortak almasna ihtiya duyulmaktadr. Zamann ve kaynaklarn etkin kullanlmas teknolojik afetlerde kimyasallar ve nkleer yaylmlar nedeni ile ayr bir nem kazanmaktadr. Uzaktan alglama teknolojisi ile gerek zamanl ok etkili verilere ulamak mmkndr. GIS ve Uzaktan Alglama ile teknolojik afetlerin etki alanlarnn belirlenmesinde, afetin byklnn tespit edilmesinde, gerekli nlemlerin alnmasnda ve mdahale ile ilgili almalarn planlanmasnda etkin ve gerek zamanl bilgilerin kullanlmas mmkn olmaktadr. Acil Durum Plan Nedir? Kurulu ierisinde ve evresinde meydana gelebilecek byk kaza tehlikeleri ile planlama konusunda sorumluluu olan herkese, iletmecilere, yerel yetkililere ve acil durum ekiplerine yardmc olan klavuzdur. Acil Durum Plan; kurulu ve evresinde kazaya kar hazrlkl olma, kazay nleme ve kazaya mdahale ilemlerinin tm kaza senaryolar dikkate alnarak belirlendii plandr. llerde 7269 sayl kanuna dayanlarak karlan Afetlere likin Acil Yardm Teskilat ve Planlama Esaslarna Dair Ynetmelik hkmleri gereince l Acil Yardm Planlar hazrlanmaktadr. Acil yardm plannda tanmlanan grevler ynetmelikte belirlenen Hizmet Gruplar tarafndan yaplmaktadr. Ancak, ynetmeliin yaynland 08.05.1988 tarihinden bugne kadar ynetim yapsnda meydana gelen deimeler,
183
TMMOB
bykehir belediyelerinin olumas, yeni dzenlenen yasalar, belediye ve zel idarelere acil yardm plan yapma grevi verilmesi ve bilimsel ve btnleik Afet Ynetimi kavramlarnn nem kazanmas illerde l Acil Yardm Planlarnn yeni bir anlayla ele alnmasn gerektirmi ve plan yeni bir anlayla gelitirilmitir. Teknolojik afetler (Byk Endstriyel Kazalar) iin hazrlanacak olan acil durum planlar, bu planlarn ierikleri, hazrlanma koullar, acil durum plann hazrlayacak tesisler, uygulayclar ve kontrol mekanizmas Byk Endstriyel Kazalarn Kontrol Hakknda Ynetmelik ile belirlenmitir. Klasik yntemlere gre zaman ve kaynak ynetiminde ok fazla avantaj salayan GIS in Afet Ynetiminde kullanlmas artk kanlmaz olmutur. Acil durum planlarnda kullanlacak tm verilerin ortak kullanlabilirliinin salanmas iin Trkiye de ulusal dzeyde GIS altyapsnn oluturulmas gerekmektedir. AB nspire Direktifi dorultusunda gerekletirilen Kamu Ynetiminde Modernizasyon 75 nolu eylem (KYM 75) kapsamnda hazrlanan Corafi Bilgi Sistemi Altyaps (CBS-A) Kurulumu ile ilgili olarak CORAF BLG SSTEM ALTYAPISI (CBS-A) KURULUMU projesi 2006 ylnda baalatlmtr. GIS ve Uzaktan Alglama Teknolojisi planlamann yaplmasna, bilgilere kolay ulalmasna, bilgilerin gncellenmesine ve optimum operasyonlarn en ksa srede gerekletirilmesine olanak salayacaktr. Anahtar Kelimeler :Afet, Acil durum ynetimi, Corafi veri altyaps, teknolojik afet, byk endstriyel kaza
184
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CBS KULLANIMI LE KANSER VE LM ORANLARI HARTALARI: KTAHYA L RNE

Dumlupnar niversitesi Mhendislik Fakltesi Jeoloji Blm KTAHYA 2 SeluK niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Harita Blm KONYA cnnkorkut@hotmail.com
1
Canan GUNGOR1, Glgn ZKAN 2
Bugn tm dnyada bilim dallarnn snrlar srekli olarak gelimektedir. Dolaysyla disiplinler arasnda, birlikte daha salkl zmleyebilecekleri ortak konular olumaktadr. Bu erevede, Corafi Bilgi Sistemleri (CBS), gelien teknolojileri bnyesinde bulundurarak srekli olarak kendini yenileyen ve gelitiren yapsyla geni bir yelpazeye hizmet vermektedir. CBS geni bilgilerin corafik balamda grselletirilip analiz ettirilen bilgisayar yazlm ve donanmndan oluan teknolojik bir sistemdir. Bu sistem bir veri taban ynetim sisteminin hemen hemen tm zelliklerini tamaktadr. Corafi Bilgi Sistemindeki bilgilerin temeli mutlaka corafik yerle ilikilidir. zellikle son yllarda tbbi konularda yaplan CBS uygulamalarnda nemli bir art gzlenmektedir. CBS, byk lekten kk lee kadar halk sal programlarnn gnlk ilemlerini ve ynetimsel almalarn, planlama kapsamnda verdii katklar ve epidemiyolojik haritalar aracl ile salad btncl alglama yetenei ile desteklemektedir. Tp bilimi ile CBS teknolojisi arasndaki iliki Tbbi Corafya konusundaki almalarn daha etkin bir ekilde yrtlmesi amacyla ortaya atlan yaklamlar ile balamtr. Tbbi Corafyada CBS kullanmna ilikin uluslararas anlamda birok alma gerekletirilmitir. Salk alannda, bu teknolojiden faydalanmak, iki mekansal analiz yaklamyla gereklemektedir. lki hastalklarn yeryzndeki corafi dalm (epidemiyoloji) ve ikincisi de salk hizmetlerinin yeryzndeki corafi dalmnn incelenmesi eklindedir.CBSnin salk alanndaki ilk uygulamalar corafi epidemiyolojidir. lk yaplan almalar genelde bu yndedir. Ancak son yllarda lkelerin kalknma politikalarnda salk hizmetlerinin n plana kmasyla ikinci yaklam olan salk hizmetlerinin dalm da nem kazanmtr. Bu yaklamda salk tesislerinin tr, kapasitesi, personelin dalm, salk hizmetlerinden yararlanan nfusun miktar, yapsal zellikleri ve salk hizmetlerinden beklentileri ele alnmaktadr. CBS ile birlikte hastalk haritalama ve salk kurulularnn grsel dalm salanabilir, bylece yatrmlarn erevesi saptanarak, hangi blgelerde yeni salk kurulularnn alacana, hastalklarn nedenleriyle ilgili karar verilebilir. lkemizde de 2004 ylnda Salk Bakanl tarafndan Trkiye Salk Bilgi Sistemi (TSBS)
185
TMMOB
projesi balatlmtr. Bu proje ile bilgi ve iletiim teknolojilerinin salk alannda kullanm desteklenmektedir. TSBSnin alt bileenlerinde ekirdek Kaynak Ynetim Sistemi (KYS) ile btnleik kurulabilecek CBSnin, yatrm planlama, acil eylem planlar gibi konularda salk hizmetlerinin ynetilmesinde katkda bulunulmaktadr. Bu amala yola karak, almada Ktahya ili iin kanser hastalnn ve lm oranlarnn corafi dalm yaklam ele alnmtr. nk gnmzde hastalk dalmna gre ve lm oranlarnn izlenmesi ile salk hizmetlerinin planlanmas, lkemizin kalknma politikasnda nemli bir yer tutmaktadr. alma blgesi olarak seilen Ktahya ili Ege Blgesinin Bat Anadolu blmnde yer almaktadr. Ktahya li 38 70 ve 39 80 kuzey enlemleri ile 29 00 ve 30 30 dou boylamlar arasnda kalmaktadr. l merkezinin denizden ykseklii yaklak 969 m.dir. 2007 yl ETF (Ev Halk Tespit Fii) saymna gre ilin nfusu 558.044, Merkez ile nfusu 228.956.tr. lin yzlm 11890 km2 olup, merkez ile genel nfus younluu ise 88 kii/km2 dr. 2007 ylna ait Ktahya ili Merkez ilesindeki kanser vaka saylar ile ilgili veriler Ktahya l Salk Mdrlnden temin edilmitir. almada Ktahya Belediyesinden alnan 1/25 000 lekli Ktahya ehir Planndan ve Baarsoft firmasndan temin edilen Ktahya il ve ile haritalarndan yararlanlmtr. almada ama, Ktahya line ait 2007 yl kanser vakalarnn corafi dalmnn saylarn ve kanser insidansn izleyebilmek ve ayn yla ait lm oranlarn yaa gre tematik haritalarla grselletirmektir. Kanser verileri 7 trde toplanmtr. Her ileye ait nfus verileri 2007 EFT saymna gre saptanmtr. Nfusa gre grlen kanser vakalar insidans olarak hesap edilerek, kanser haritalar oluturulmutur. 2007 yl yaa gre lm verileri sisteme giri yaplm ve lm oran haritalar elde edilmitir. Kanser haritalar, kanser oluumunda etki eden faktrlerin allmam bir ekilde izlerinin srlmesini salamaktadr. CBS yetenekleri kanser kontrol ve epidemiyolojisinde corafik tabanl aratrmalarn yaplmasn mmkn klabilmektedir. Kanser aratrmalarnda CBSden hastalk haritalama, corafik korelasyon almalar, nceden belirlenmi noktasal veya izgisel kaynakla ilikili olarak risk belirlenmesi ve tanml grup ve gruplanm hastalklar eklinde genel yaklamlarla yararlanabilinir. Sonu olarak yaplan bu kk alan almas, lke genelinde daha geni alanlarda, daha ok etki eden faktrlerin incelenmesiyle ve hastalklarn zamansal deiimlerin izlenmesiyle srdrlebilir. Daha kapsaml almalarn, daha geni veritaban ve ekip ile yaplmas gereklilii ortaya konmaya allmtr. Bylece Corafi Bilgi Sistemi (CBS) teknolojileri ile salk alanndaki karar verme mekanizmalarna sorgu ve analizlerle destek salanarak, doru ve yerinde zmler salanm olacaktr. Anahtar Kelimeler :Salk CBS, Grselletirme, Uygulama gelitirme, Hastalk haritalama, lm oran haritalar
186
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
BELEDYEDE YAPILAN CBS ALIMALARINDAN ELDE EDLEN 2 BOYUTLU VE 3 BOYUTLU TEMATK HARTALARIN SUNUMU
Eylem KAYA1, M. Erkan UANER1, Sinem GKYOKU1
1
Srekli gelien teknolojiyi daha iyi hizmet sunmakta, karar destek mekanizmalarnda, vergilendirme, planlama, alt-st yap almalarnda ve belediyenin grev alanna giren her trl konuda yardmc olmak iin kullanmak amacyla Altnda Kent Bilgi Sistemi (ALBS) Projesine 2010 yl ierisinde balanmtr ve halen devam etmektedir. Temelinde belediyenin otomasyon yazlmnn yenilemesi ile balayan srete tanmaz tabanl bir yazlm ihtiyac sebebiyle proje Corafi Bilgi Sistemi destekli hale getirilmitir. Arazi almas maliyetlerinin yksek olmas ve balangta planlanmamas sebebiyle projede uan iin belediye bnyesindeki ve dier kurumlardaki mevcut verilerin toplanmas, temizlenip ilikilendirilerek akllandrlmas aamalar gerekletirilmektedir. Bu kapsamda eitli kurumlardan veriler alnarak sisteme entegre edilmektedir. Tapu Kadastro Genel Mdrlnden Tapu Kaytlar, ileri Bakanl, Nfus ve Vatandalk leri(NV) Genel Mdrlnden Adres Kayt Sistemi (AKS) verileri, ASK den szel abone bilgileri ve 1998 ylna ait halihazr harita ve bu almalardan tretilmi bina katman temin edilmitir. NV Genel Mdrl ile yaplan KPS web servisleri protokol ile AKS verilerine anlk olarak ulalabilmektedir. CBS bina katman ile AKS verilerini eletirebilmek iin ncelikli olarak gncel bina ve numarataj verisine ihtiya duyulmaktadr. Altnda ilesi gecekondulamann youn olduu bir iledir. Altnda, son yllarda yaplan eitli restorasyon, park, konut projeleri ile bir deiim geirmektedir. 1998 ylnda retilen halihazr harita verilerinden elde edilen binalar gncelliini oktan kaybetmi olduundan gncel bina verilerinin temin edilmesi konusunda yksek znrlkl uydu grntlerinden faydalanlmtr. Arazi almas olmamas sebebiyle belediyede veya dier kurumlarda bulunan araziye ait her trl veri kullanlmaya allmaktadr. Cadde/Sokak - Bina - AKS elemeleri iin yntem belirleyebilmek, sre ve personel planlamas yapmak amacyla yaklak 1000 bina ve iki mahalleden oluan bir blgede pilot alma yaplmtr. ncelikle cadde/sokak verisi ile AKS verileri eletirilmitir. Mevcut numarataj verileri dikkate alnarak ve dier kurumlardan alnan adrese ilikin her trl veri kullanlarak numarataj tamamlamas yaplmtr. Daha sonra binalar AKS verileri ile eletirilmitir.
187
TMMOB
AKS ile CBS entegrasyonu neticesinde ise TC kimlik numaras bilinen kiiler corafya ile ilikilendirilmi olmaktadr. Belediyelerde birok ilemde kii-adres bilgileri kullanlmaktadr, entegrasyon ile kii bilgisi ieren her trl i ve ilemle ilgili corafi analiz ve tespit yapmak mmkn hale gelmektedir. rnein, belediye gelirlerinde nemli bir yeri olan emlak vergisi kayp ve kaaklarnn tespitinde, yatrmlarn doru ynlendirilmesinde, istek-ikayetler ile sosyal yardmlarn, ar merkezine gelen bir arnn harita zerinde gsterilmesinde vb. konularda kullanlabilinecektir. Bu almalarn sonucunda, 2 Boyutlu ve 3 Boyutlu, eitli tematik haritalar retilmitir. Bunlardan bazlar; yllara gre ruhsat alnan parsellere, belediyenin istek/ ikayet birimine gelen ikayetlerin saylarna, belli bir Hanmlar Eitim ve Kltr Merkezine yelere gre, tamam Belediye ait ve belediyenin hissesinin bulunduu parsellere, bina trlerine gre (apartman, gecekondu, site, iyeri, kamu kurumu, vb) tematik haritalardr. Bildiride genel olarak Altnda Belediyesinde yaplan Kent Bilgi Sistemi almalarndan bahsedilmektedir. Yaplan analiz ve sorgulamalar ile retilen 2 Boyutlu ve 3 Boyutlu eitli tematik haritalardan rnekler verilmektedir. Anahtar Kelimeler :Kent Bilgi Sistemleri, Yerel ynetimler, Harita retimi, 3B, Tematik Harita
188
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
3 BOYUTLU TURZM REHBER: HAMAMN RNE

Eylem KAYA1, M. Erkan UANER1, Sinem GKYOKU1, Murat TZGEL1
1
Son yllardaki teknolojik gelimelere paralel olarak Corafi Bilgi Sistemleri de gelimekte, eitli teknolojilerle entegre olmakta ve yeni boyutlar kazanmaktadr. Corafi Bilgi Sistemleri yerel ynetimlerden bakanlklara, tarmdan turizme birok alanda eitli konularda kullanlmaktadr. Yerel ynetimlerde Corafi bilgi Sistemleri, daha iyi hizmet sunmakta, karar destek mekanizmalarnda, vergilendirme, planlama, alt-st yap almalarnda ve belediyenin grev alanna giren her trl konuda yardmc olmak iin kullanmaktadr. Gelien teknoloji Corafi Bilgi Sistemi temelli almalarda 3. boyut kullanmn artrmtr. Gnmzde son kullanclar internet balantl orta seviyedeki donanmlarla 3 boyutlu kent rehberlerine rahatlkla ulaabilmekte, bir blgeyi, araziyi, ehri yakndan inceleme ansna sahip olmaktadr. Altnda Kent Bilgi Sistemi (ALBS) Projesine 2010 yl ierisinde balanmtr ve halen devam etmektedir. ALBS Projesi kapsamnda Ynetim Bilgi Sistemi - Corafi Bilgi Sistemi entegrasyonu salanm, nternetten mar Durumu Sorgulama, 2 ve 3 Boyutlu Kent Rehberi Uygulamalar gerekletirilmitir. Ayrca Ankara nn ilk yerleim yerlerinden olan Altnda lesinde birok nemli tarihi ve kltrel varlklarn bulunmas sebebiyle de 3 Boyutlu Kent Rehberinin turistik amal kullanm amalanmtr. Ankara nn nemli tarihi ve kltrel mekanlarndan; Ankara Kalesi, Kurtulu Sava Mzesi (I. TBMM), Cumhuriyet Mzesi (II. TBMM), Etnografya Mzesi, Anadolu Medeniyetleri Mzesi, Resim Heykel Mzesi, Mehmet Akif Ersoy Mzesi, Vehbi Ko Mzesi, Julien Stunu, TCDD Mzesi, Tarihi Karacabey Hamam, Tarihi Roma Hamam, engel Han, Zafiran (Safran) Han, Ulus Cumhuriyet Ant, Kore Gazileri Ant, Hac Bayram Camii, Sar Kad Camii, Tacettin Camii ve Eski Ankara Evleri gibi yaplar Altnda lesinde bulunmaktadr. Hamamnnde tamamlanan ve 2011 ylnn Avrupal Sekin Turist Destinasyonu seilerek Kltr ve Turizm Bakanl ve Avrupa Komisyonu tarafndan dle layk grlen Hamamn Kentsel Tasarm ve Salklatrma Destinasyonu projesi ile Hamamn, eski tarihi nemine tekrar kavumutur. 3 Boyutlu Kent Rehberinde tm bu tarihi ve kltrel detaylara yer verilmitir. Bu kapsamda, Hamamnnde yer alan Mehmet Akif Ersoy Ant ve Mzesi, Tacettin Dergah, Tarihi Konaklar ve yaplarn 3 Boyutlu modelleri oluturulmutur. 3 Boyutlu modeler oluturulurken, yaplarn
189
TMMOB
restorasyonunda hazrlanan planlar ve eitli alardan ekilmi fotoraflarndan yararlanlmtr. 3 Boyutlu modelleme yazlm olarak Google SketchUp yazlm kullanlmtr. Kullanm olduka kolay olduu iin, ayrca eitim almaya gerek olmadan, hzlca 3 boyutlu modeller hazrlanmtr. Hamamn 3 Boyutlu Turizm Rehberi Uygulamasnda, hazrlanan 3 Boyutlu modellerin kullanlmasyla grsel adan daha zengin bir sunum salanmtr. Projenin devamnda ilede bulunan dier nemli kltr varlklarnn da 3 boyutlu modellerinin oluturulmas ve yaplara ait szel bilgilerin 3 Boyutlu Turizm Rehberi zerinden sunulmas dnlmektedir. Bildiride genel olarak Altnda Belediyesinde yaplan Corafi Bilgi Sistemi almalar ile 3 Boyutlu Turizm Rehberi almalarndan bahsedilmektedir. Rehbere albis3d. altindag.bel.tr adresinden eriim salanabilmektedir. Anahtar Kelimeler :Kent Bilgi Sistemleri, 3B, Yerel ynetimler, Turizm, Destinasyon
190
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
HAYVAN BARINAI YER SEMNDE CBS`NN KULLANIMI

Ik BEYAZIT1, Kaan GLER1, G. Ecem NANOLU1,Fatmagl BATUK1
1
Yldz Teknik niversitesi Harita Mhendislii Blm / isikbeyazit@gmail.com
Pek ok CBS almasnda insanlarn yaam kalitesinin artrlmasna ynelik uygulamalar yaplrken bu almann balangcnda, insanlar gz ard edilmi, dnyada yaayan dier canllardan hayvanlarn yaam kalitesinin artrlmas sosyal sorumluluk olarak ele alnmtr. Bu yaklamda gelimi lkelerde bir ok niversitede yaplan renci almalar da etkili olmutur. Bir ok CBS uygulamasnda renciler; ok az kalm hayvan trlerinin, rnein ylanlarn daha kaliteli yaamas iin aratrmalar yapmakta ve CBS ile almalarn btnletirmektedirler. Ancak bir CBS tasarmnda mevcut uygulamalar, kanunlar, lkedeki durumlar da dikkate almak gerektiinden, sonuta tasarlanan sistem gene insan yaamyla ilgili olmutur. lkemizde hayvan barnaklar, genellikle, sokakta babo dolaan kpekler iin oluturulmaktadr. Yaam mr uzun olan kpeklerin, insanlarca istila edilmi ortamlarda zgrce yaamas, kimi zaman insanlarca tehlikeli olmakta, bu nedenle de belediyelerce bu hayvanlar toplanarak barnaklarda yaamlarn tamamlamalar beklenmektedir.almada stanbulun Gaziosmanpaa ve Eyp ilelerini kapsayan bir blmnde kurulacak olan hayvan barna iin uygun yer tespit analizi yaplmas amalanmtr. Dolaysyla da yer tespitinde kullanlacak olan veriler iin veri altyapsnn en bandan itibaren oluturulmas hedeflenmitir. almada izlenen ak aadaki gibidir: ltlerin aratrlarak belirlenmesi - alma blgesinin belirlenmesi - Veri taban ve ilem tasarm - Veri toplama (1 / 25 000 lekli harita grntlerinin saysallatrlmas ve veri girii) - Yer seimi verilerinin dzenlenmesi - Yer seimi ilemi alma kapsamnda bir ok barnak ve veteriner aranm, kanunlar incelenmitir. Sonular aratrclar asndan ok yeterli olmasa da; barnak yer seiminde; grlt ve kokunun yerleim yerlerine ulamamas ve hayvanlarn rahat dolam asndan dz bir alan olmas ltleri belirlenmitir. zellikle hayvanlar ilgilendiren dier bilim dallarndan uzmanlarla alarak ltlerin daha da gelitirilmesi, alma srasnda ve sonTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
191
TMMOB
rasnda hissedilen bir eksikliktir. Veri toplama aamasnda blgeyi ieren adet komu haritann grnts koordinatlandrlm, arazi kullanm, snr, karayolu ve ykseklik erisi verileri saysallatrlmtr. kinci aamada doal, yapay snrlar ve ykseklik erisi verileri kullanlarak saysal ykseklik modeli (SYM) verisi retilmitir. SYM ncesinde ve sonrasnda gerekli kontrol ve dzeltmeler yapldktan sonra tek bana kalan anlamsz pikseller de dzeltilmitir. SYM`den eim ve bak verileri tretilmitir. stanbuldaki rzgar ynleri ile ilgili aratrma yaplm ,ancak sadece hakim rzgarn Kuzey ve Kuzeydou olduu bilgisine ulalmtr.Bak verisi zerinde allarak bu ynde rzgarlar ile koku gelmeyecek alanlar belirlenmitir ayn zamanda rzgarlar ile yerleim alanlarna gelebilecek sesler iinde oluturulan tampon blgelerden yararlanlarak sesin rahatszlk yaratmayaca alanlarn tespiti yaplmtr. Son olarak tm blgede eimi %5 in zerinde olan alanlar elenmitir. Hayvan barna iin sonuta ortaya kan alanlar, btnlk ve yzlm asndan deerlendirilmi ve olas bir yer tercih edilmitir. Seilen yer, ayrca hayvanlara gerekebilecek ilalar asndan deerlendirilmi, en ksa yol analizleri yaplmtr. Anahtar Kelimeler :Corafi veri altyaps, ok ltl karar verme, Saysal Arazi Modelleri, En Ksa Yol Analizi, Hayvan Barna
192
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
BETONARME BNALARDA ISINMA AMALI ENERJ KULLANIMI VERMLL: BLG SSTEM TABANLI BR ANALZ
Abdsselam KESKOLU1, Ahmet Emin KARKINLI1, Tuba KURBAN1, Erkan BEDOK1
1
Erciyes niversitesi / akesikoglu@erciyes.edu.tr
Enerji harcamasnn byk bir ksmn da binalarn stlmas srecinde kullanlan kaynaklarn tketilmesi yer almaktadr. Artan dnya nfusu beraberinde daha fazla enerji kayna ihtiyacn ve bu kaynaklarn hzl bir ekilde tketilmesi sorununu ortaya karmaktadr. Bu sebeple doal kaynak ynetimii konusunda gerekli nemin ortaya konulabilmesi, eitli nlemler alnmas gerekliliinin domasna neden olmutur. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi nin 2002/91/CE sayl ynergesinde binalarda enerji performansnn iyiletirilmesinin tevik edilmesi zerinde durulmutur. Bu sebeple lkemizde de Enerji Verimlilii Kanunu ve Binalarda Enerji Performans Ynetmelii karlarak enerji kaybnn en aza indirilebilmesi iin gerekli nlemler alnmaya balanmtr. Binalarda meydana gelen enerji kaybnn en byk nedeni yaplarn gerekli yaltm malzemeleri ile donatlmam olmasdr. Bu sebeple bina d yzeyinden, pencere ve kap aralarndan, at kaplamas gibi ksmlardan srekli olarak bir s ka meydana gelmektedir. Bu da beraberinde yapnn ihtiya duyulan s seviyesinde tutulabilmesi amacyla stlabilmesi iin daha fazla enerji tketilmesi gerekliliini meydana karmaktadr. Yaltm malzemesinin kullanlmas ile s kalarnn engellenmesi sayesinde tketilecek olan enerji miktarnda dler meydana gelmektedir. Buna paralel olarak yaplarda yllk enerji harcamalar dikkate deer bir oranda de geecektir. Hatta birka yl ierisinde enerji tketimine daha az harcama yaplmasyla ortaya kan miktarlarn toplam, bina yaltmnn yaplabilmesi iin yaplan harcamalar karlayarak kra geilmesini salayacaktr. Yaltm malzemeleri kullanlmasnn dier bir faydas ise enerjinin ortaya karlabilmesi iin gerekli olan enerji kaynann tketilmesindeki hzn ivmesinde bir azal meydana gelecek ve doal evrenin korunmas salanarak doal evre gelecek nesillere miras olarak braklabilecektir. Yaplarda enerji kaybnn ortaya konulmas ile ilgili yaplan uygulamalarda genellikle kzltesi termografisi kullanlmaktadr. Termografi elektromanyetik spektrumun 0.90.14 m aral olan kzltesi blmnde yer alan nmn tespit edilmesidir. Termal kameralar sayesinde enerji kalarnn tespiti iin gerekli olan termografik imgelerin elde edilmesi salanm olur. Termal imgelerde piksel deerleri, bu piksellere karTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
193
TMMOB
lk gelen noktalarn termal s deerleridir. Elde edilen bu imgelerde gstermitir ki termal yaltm yaplmam olan binada termal yaltm yaplm olan binaya gre olduka fazla s ka ve enerji kayb meydana gelmektedir. Termal imgelemede karlalan temel sknt bina yzeyinden elde edilen termografik modellerin basit geometriye sahip olmas ve imgenin alnd kameradan kaynaklanan geometrik hatalar iermesidir. Bu oluan eksikliklerde beraberinde termal imgenin anlamllk dzeyini drmektedir. Yani birbirine yakn s deerini yanstan nesneleri birbirlerinden ayrt etme gc azalmaktadr. Yaptmz bu almada bu anlamllk dzeyinin ve ayrt edebilme gcnn artrlabilmesi iin optik kameradan elde edilen RGB imge ile termal kameradan elde edilen termal imgenin fzyon ilemi grnt ileme sayesinde matematiksel yntemlerle tanmlanarak birletirilmitir. Bu fzyon grntsnden elde edilen enerji kayb bilgileri kadastral harita altlklar ile ilikilendirilerek bilgi sistemi tabanl bir analiz gerekletirilebilir. Bu sayede enerji kaybnn yksek olduu blgelerde, dikkat edilmeyen ancak ok nemli olan bu sorunun zm iin eitli nlemler alnabilir ve enerji korunumu salanabilir. Anahtar Kelimeler :Enerji, Doal kaynak ynetimi, Grnt ileme, Termal mgeleme, Termal Yaltm
194
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CORAF BLG SSTEMLER LE TRAFK KAZA ANALZ

Tuba NZAM1, Osman Furkan ERKENEKL1, Yasin ODUR2, Nesibe Necla ULUTEKN1, Ahmet zgr DORU1
1
stanbul Teknik niversitesi,2Atatrk niversitesi, ulugtek@itu.edu.tr
Gelien teknoloji ve artan nfus nedeniyle kalabalk ehirlere ulam byk ve problemli bir yapya dnmektedir. Her geen gn trafie kan ara says ile birlikte trafik kazalarnn says da hzla artmaktadr. Meydana gelen trafik kazalar byk apta maddi hasara, birok sayda yaralanmaya ve hatta lme neden olabilmektedir. Yaplan aratrmalara gre trafik kazalarnn sebepleri doru bir ekilde tespit edilebilirse ciddi boyutlarda meydana gelebilecek yeni kazalar engellenebilir. Bu kapsamda oluan kazalara ait bilgiler detayl bir ekilde incelenmeli ve doru analizler yapabilmek iin meydana gelen trafik kazalarnn meydana geli sklklar, nedenleri, sonular aratrlmal ve ne gibi nlemlerin alnmas gerektii belirlenmelidir. Kolay, anlalr ve doru sorgulamalarn yapld ve analizlerin ortaya karld sistemler olan Corafi Bilgi Sistemleri (CBS) trafik kazalarnn analizinde kullanlabilen etkin bir yntemdir. Genel anlamyla CBS, konuma dayal karmak planlama, organize ve ynetim problemlerinin zlebilmesi iin tasarlanan, corafi mekndaki konumu belirlenmi verilerin depolanmas, ilenmesi, ynetimi, modellenmesi, analiz edilmesi ve grselletirilerek ekran veya kt ktlarnn alnmas ilemlerini gerekletiren donanm yazlm ve yntemlerin btndr. Trafik kazalarnn analizi gibi daha birok uygulamada da doru, anlalr ve gvenilir sonularn elde edilebilmesi iin CBS verilerinin doruluu ve bu verileri topland veritabanlarnn ilevsellii nem arz etmektedir. Bu nedenle trafik kazalar iin veri taban oluturulurken, ncelikli olarak meydana gelen kazalarn tespit tutanaklar detayl ve dikkatli bir ekilde incelenmeli ve kazaya etken faktrler belirlenerek gruplandrlmaldr. Trafik kazas tespit tutanaklarndan elde edilen temel bilgiler; kazann yeri, gn ve zaman, hava koullar, yol ve evre zellikleri, kazaya karan ara bilgileri, src bilgileri, kusurlar, kaza zeti ve kaza yeri krokisidir. Bu verilerin doru bir ekilde gruplandrlmas, veri taban modelinin belirlenmesi, veri taban oluturulmas, aralarnda iliki kurulmas kaza analizinin gvenilir ve salkl yaplmasn ve sonuta retilen haritalarn ve bu haritalar aracl ile iletilen bilginin doruluunu arttrmaktadr. Ancak kaza tespit tutanaklar ile elde edilen ve geometrik olmayan veriler (znitelik, semantik ve/veya szel) trafik kazalarnn CBS ile analiz edilmesinde yeterli deildir. Kurulan sistemin mekansal bir zellik kazanmas znitelik verilerinin referanslandrlaca geometrik verilere de ihtiya duyulmaktadr. Bu durumda CBS kapsamndaki verilerin geometrik ve geometrik olmayan veri olarak ayr ayr incelenmesi ve bir sonraki admda ise bir
195
TMMOB
CBS program ile bu iki farkl veri trnn ilikilendirilmesi gerekmektedir. ki farkl veri tr arasndaki iliki ilikisel veritaban esaslar dikkate alnarak ve CBS mekansal analiz olanaklarndan a analizi yntemi kullanlarak kurulabilir. A analizinin gerekletirilmesi iin ncelikle geometrik veride izgi-dm topolojisinin oluturulmu olmas gerekmektedir. Oluturulan bu topoloji ile her bir dm noktasnn ve bu dm noktalarn birletiren izgilere znitelik bilgileri de eklenebilir. Buna gre harita zerinde tanmlanan nokta veya izgi objeler kolaylkla sorgulanabilir. CBS tabanl kaza analizinde sklkla kullanlan yntemlerden biri topolojisi kurulmu a zerinde znitelik bilgisi bilinen bir objeyi sorgulama ya da analiz etme ilemidir. Kaza analizleri, trafik gvenliinin salanmasnda ya da bununla ilgili problemlerin zmnde kullanlarak gerekli yol gzergh veya yol geometrisi dzeltmelerinin neler olabileceini ortaya kartmay amalamaktadr. Bu analizler ile trafik kazalarnn olu nedenleri tanmlanabilir, kaza blgeleri belirlenebilir ve bu blgelerde yaplacak iyiletirmelere karar verilebilir. Bu alma kapsamnda gerekletirilen trafik kaza analizinde 2009 ylnda Erzurum ili snrlar ierisinde kalan ve Erzurum Blge Trafik Denetleme ube Mdrl denetiminde yer alan D100-28, D100-29, D052-3 ve D950-3 nolu devlet yollar ve bu yollarda meydana gelen trafik kazalarna ilikin veriler kullanlmtr. Uygulama ArcGIS 9.3 yazlm kullanlarak gelitirilmitir. Bu kapsamda ncelikle mevcut kazalara ilikin verilerin bulunduu kaza tespit tutanaklar incelenmi ve bu tutanaklardan kaza, src, ara ve yol bilgileri elde edilmitir. Elde edilen bilgiler likisel veritabannda saklanm ve alma kapsamnda elde edilen tm veriler geometrik ve geometrik olmayan veri olarak snflandrlmtr. Veriler arasndaki iliki alma kapsamnda kurulan CBS uygulamasnda salanmtr. Ama ve farkl disiplin kullanc istekleri de dikkate alnarak CBS tabanl kaza analizleri yaplmtr. Yaplan analizlere bal olarak elde edilen sonular ve mevcut yollardaki kaza younluu ve zelliklerine ilikin deerlendirmeler tematik haritalar araclyla sunulmutur. Devam eden bir almann ilk admlarndan biri olan bu almann ileriki aamalarnda trafik kaza tutanaklarndan alnan kaza verilerine ek olarak Yllk ortalama gnlk trafik (YOGT) ve yolun geometrik zellikleri kullanlarak gzergh baznda kaza tahmin modelleri oluturulacaktr. Kaza tahmin modelleri corafi bilgi sistemleriyle birleerek hem kaza noktalarnn daha iyi grlmesi, o noktalardaki eksikliklerin giderilmesi iin fikir vermesi hem de sonraki yllarda kazalarn tahmin edilmesi iin kullanlacaktr. Bunlarn sonucunda kazalarn youn olduu blgelerde gerekli iyiletirmeler yaplarak kazalarn nlenmesi konusundaki almalar srdrlecektir. Anahtar Kelimeler :A analizi, Corafi veritabanlar, Grselletirme, Mekansal analiz, Ulam
196
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
MEKANSAL VER KATALOGLARI VE KONYA L N MEKANSAL VER PORTALININ OLUTURULMASI

Ali ERD1, Fatih SARI1, Sinem KONUK1, Ahmet GNTEL1
1
Seluk niversitesi, fatihsari@selcuk.edu.tr
lkemizde anlk ve doru bilgiye olan ihtiya corafi bilgi sistemlerine gei sresince kurumlarn ve organizasyonlarn dikkate almas gereken bir konu haline gelmitir. zellikle kurumlar bnyesinde kullanlan mkerrer ve bu veriler arasndaki farkllklar gz nne alndnda corafi bilgi sistemleri bnyesinde gerekletirilecek olan analizler ve sorgulamalar sonucunda da farkllklar ortaya kmaktadr. Bylesi bir durum verilerin belirli standartlar dahilinde kullancya sunulmas gerekliliini de ortaya koymaktadr. Bu noktada internet tabanl corafi bilgi sistemleri verilerin belirli standartlar erevesinde kullancya sunulmas ve anlk veriye ulama adna ortaya koyduu yap dikkate alndnda veri paylama adna gerekletirilecek olan internet tabanl portal, corafi veri setleri, veri setlerini yaymlayan servis salayclar ve mekansal veriye ihtiya duyan kullanclar arasndaki paylam an salamakta etkin zmler retecektir. Verilerin paylam gereince birok aratrama da ve uygulamada gl zmler sunabilecei dnldnde verilerin ncelikli olarak doru ve hzl paylamna ait metodlar ortaya konmaldr. Bu almada Konya iline ait mekansal verilerin sunulmas iin Konya GeoPortalnn oluturulmas ve gerekli olan teknik altyapdan bahsedilmitir. Konya iline ait yol, il snrlar, gller, ormanlk alanlar, arazi yaps ve merkez blgesi iin ykseklik bilgileri gibi mekansal veriler oluturulan portal zerinden sunumu gerekletirilmitir. Verilerin hazrlanmas ArcGIS yazlm kullanlarak gerekletirilmitir. Sorgulamalarda kullanlacak szel verilerin corafi verilere entegre edilmesi, referans koordinat sistemi ve projeksiyon ayarlamalarnn yaplmasnn ardndan veriler ShapeFile formatnda kaydedilmitir. Elde edilen bu dosya format ile corafi veriler internet zerinden sunumunun gerekletirilmesi iin harita sunucularna aktarlmtr. Harita sunucularnda verilerin aktarlmas ilemi gerekletirilirken mevcut servislerde sunulan verilerin referans koordinat sistemleri ve projeksiyonlar da gz nne alnmtr. Bylece birlikte allabilirlik ilkesi dorultusunda verilerin bir araya getirilirken karlalabilecek sorunlarnda nne geilmesi planlanmtr. GeoServer yazlm kullanlarak Web Map Server (WMS) olarak her bir katmann servis sunucusu oluturularak hem internet tabanl corafi bilgi sistemi uygulamalaTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
197
TMMOB
rnda hem de masast yazlmlarnda verilerin internet protokolleri aracl ile grntlenmesi gerekletirilmitir. GeoServer yazlmnn seilmesinin amac dnya genelinde ak kaynak kodlu olarak youn bir ekilde kullanlyor olmas ve dnya genelinde gelitirici ve kullanc kitlesinin bulunmasndan dolay kolay kullanlabilir olmasdr. Portaln gerekletirilme amac corafi bilgi sistemi uygulamalarna anlk, salam ve gvenilir altlklar salamak, kullanclarn corafi veri sunucularndan yararlanma imkan sunarak igcnden kazanm elde etmek ve kurumlarnda katlmn salayarak Konya ili iin ierik olarak zengin bir portaln oluturulmasn gerekletirmek adna gereken modeli ortaya koymak ve altyapy oluturmaktr. Ayn zamanda bu alma mevcut harita servislerinin de bir araya getirilmesi iin bir fizibilite almas olup mevcut harita servislerinde Konya ili iin eksik olan servislerinin de neler olduunu ortaya koyacaktr. Bylece var olan servisler, bu alma kapsamnda gerekletirilecek olan servislerle birlikte Konya iline ait corafi veriler iin bir portal oluturulmutur. Anahtar Kelimeler :CBS portal, Birlikte allabilirlik, Web/Internet CBS, corafi veri kalitesi, Mekansal analiz
198
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
CBS YAZILIM SEMNDE NEML KRTERLER VE BUNLARIN ETK DEERLER

1
TBTAK-BLGEM-UEKAE-Veri ve Yazlm Mhendislii Blm (G222), yalin.yener@tubitak.gov.tr
Ahmet Yaln YENER1, Emin BANK1
Planlama, analiz ve uygulama i srelerinde ok nemli bir grev stlenen Corafi Bilgi Sistemleri Teknolojisi, kendinden beklenen grevi be temel bileen ile ynetmektedir. Bunlar; yazlm, donanm, veri, personel ve yntemdir. Yazlm bileeni, Corafi Bilgi Sistemlerinin ynetim merkezi olarak da adlandrlabilir ve dier bileenler ile i ie olan bileendir. Yazlm bileeni ile temel Corafi Bilgi Sistemi uygulamalarnda veri ileme, depolama, ynetme, sorgulama, analiz ve grntleme gibi fonksiyonlar ve aralar salar. Corafi Bilgi Sistemi yazlm bileeni, bir CBS uygulamasnn kullancya alan yzdr ve uygulamann baarsnda ok nemli bir greve sahiptir. Corafi Bilgi Sistemleri yazlmlarnn tarihsel sreci incelendiinde; ilk zamanlarda, 1960-70 li yllarda hesaplama ve izim arac olarak kullanlm, sonrasnda 1970 li yllardan itibaren masast yazlmlar eklinde kendini gstermitir. 1980 ve 90 l yllar Corafi Bilgi Sistemi yazlmlarnn masast olarak analiz, sorgulama, haritalama ilerinde youn olarak kullanldn grmekteyiz. 2000 li yllardan itibaren biliim teknolojilerindeki sratli geliim uygulamalar internet teknolojisi zerine tamtr. Bugn bir masast yazlmda yaplan pek ok uygulamann internet zerinden yaplabildiini grmekteyiz. Uzun yllar boyunca bireysel ve grupsal almalarda kullanlan Corafi Bilgi Sistemi yazlmlar, internet ortamna tandktan sonra ok geni kitlelerce kullanlmaya balanmtr. Bugn portal teknolojisi ve mobil uygulamalar, Corafi Bilgi Sistemi yazlmlarnn ulat en gncel seviyedir. Dolaysyla mevcut Corafi Bilgi Sistemi yazlmlarnn, rn ve teknolojilerini gncel seviyede tutabilmek, kullanc memnuniyeti salayabilmek ve Corafi Bilgi Sistemi yazlm sektrnde daha iyi yerlere gelebilmek adna yaanan bu deiimlere ayak uydurmann kanlmaz bir sonu olduunu bilmeleri gerekmektedir. Corafi Bilgi Sistemi alannda zellemi birok ak kaynak kodlu ve ticari yazlmlar mevcuttur. Bu konuda faaliyet gsteren yazlm gelitirme firmalarnn istihdam ettikleri personel says, elde ettikleri cirolar, baarl projelerdeki referanslar ve bu pazar iin harcadklar zaman ve maliyet kriterleri gz nnde bulundurulursa, Corafi Bilgi Sistem yazlm sektrnn ne denli byk bir sektr olduu grnmektedir.
199
TMMOB
Bylesine byk bir pazarda baarl olabilmek adna ok sayda alternatif Corafi Bilgi Sistemi yazlmlar gelitirilmitir. Bu kadar ok alternatifin olduu bir sektrde, akla gelen ilk sorulardan bir tanesi ise hangi yazlm sorusudur. Bu nedenle Corafi Bilgi Sistemi projelerinde, amaca uygun doru yazlmn seilmesi nemli bir karar verme srecidir. Corafi Bilgi Sistemi yazlmlarnn teknolojik olarak gc, teknik ve fonksiyonellik olarak baars, kabul grm standartlara uyumu gibi konularn yan sra, kullanc alkanlklar ve memnuniyeti de deerlendirilmesi gereken nemli kriterlerdir. Corafi Bilgi Sistemi projelerinde harcanan zaman, emek ve maliyetin yaklak olarak %5i veri sunumunu iermektedir. Btn projeye bakldnda, veri sunumu kk bir orana sahip olsa da, Corafi Bilgi Sistemi projelerinde kullanclar asndan en nemli blm oluturmaktadr Bu bildiride, bir Corafi Bilgi Sistemi yazlmnn seiminde etkili olacak nemli kriterlerin neler olabilecei ve bunlarn etki deerleri hakknda bilgi sunulacaktr. Anahtar Kelimeler :CBS portal, Mobil CBS, Ak kaynak kodlu CBS, CBS Yazlmlar, CBS Bileenleri
200
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
BALIK GL (KIZILIRMAK DELTASI, SAMSUN) SU KALTESNN KONUMSAL ANALZ

1
19 Mays niversitesi, evre Mh. Bl.219 Mays niversitesi, Harita Mh. Bl., chuseyin@omu.edu.tr
Hseyin CCE1, Glfem BAKAN1, Halil AKINCI2
S sular, pek ok insan hayat ve nemli sayda bitki ve hayvan topluluklar iin hayati bir rol oynamaktadr. S sular, arazi zerinde meydana gelen yersel ve blgesel deiimlerden, ok uzak mesafelerde olsalar bile btnyle etkilenirler. Sklkla, drenaj havzalarnda meydana gelen sosyo-ekonomik aktivitelerin bir sonucu olarak ok sayda tehlike ile kar karya kalrlar. kent merkezlerinin bymesi ile birlikte hzl nfus art ve deformasyonu, tarm arazilerinin ar ve kontrolsz kullanm ile sonulanmaktadr. Sonu olarak, s sulara artan miktarlarda silt ve nutrient girdisine yol aan kirletici aklarn bu durumlar hzlandrmaktadr. trofikasyon prosesi, lentik sucul sistemlerin bozunumuyla ilgili pek ok nedenden sadece bir tanesidir. zellikle, s gllerde bu durum, nutrientlerin hzlanan asimilasyonu ve organik maddenin artan ayrmas nedeniyle olduka nemlidir. Gldeki alansal oranlara gre byk havzaya sahip gller, genellikle geni drenaj alanndan gelen nutrient girdilerinin bir sonucu olarak aka trofikasyona doru bir ynelim gsterirler. trofikasyon, bir gle doru ar nutrient girdisine kar biyolojik bir tepkidir. Bu nedenle, doal olarak yksek biyoktle retkenliine bal ar balk ve makrofit verimliliiyle sonulanr. trofikasyon, pek ok yzey suyunda doal bir proses olarak grnse de, su havzalarndan ve dier insan kkenli kaynaklardan gelen dsal girdilerin etkisiyle artan bir grafik izler. Kzlrmak Deltas 1182 kmlik uzunlua ve 78000 km2 lik havzaya sahip, Kzlrmakn Karadenize dkld yerde doal olarak olumu Trkiyenin en byk sulak alanlarndan biridir. Deltann dou kylarnda nemli morfolojik oluumlardan olan zellikle ky kordonlar vastasyla birbirinden ayrlm lagn glleri, ekolojik sistem ve sosyo-kltrel adan blge iin nem tamaktadr. Bu almada, Kzlrmak Deltasnn kuzey-dou snrnda yer alan s gllerden Balk Glnn trofik seviyesini deerlendirmek iin fiziko-kimyasal analizler yrtlmtr. lkbahar ve sonbahar karm periyodu (2010) iin gl kaplayan 80 yzey suyu rnekleme istasyonunda, derinlik ve Secchi disk derinlii ile birlikte scaklk, pH/Eh, znm oksijen, tuzluluk/elektriksel iletkenlik, toplam znm kat ierii ve klorofil-a deerleri yerinde llmtr. Gln su seviyesinde ve trofik yapsnTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011 BLDR ZETLER KTABI
201
TMMOB
daki mevsimsel deiimi belirleyebilmek iin ayrca 6 blgesel noktadan alnan yzey suyu rneklerinde toplam fosfat, toplam azot, nitrit ve nitrat azotu, sertlik, klorr ve toplam organik karbon ieriklerine baklmtr. Bu noktalarda tespiti yaplan trofik durum parametreleri kullanlarak karm periyotlar iin besin seviyesindeki deiim ortaya konulmutur. Gl almalar asndan, CBS, gllere ve su toplama alanlarna mekansal olarak referans olabilecek yakalama, depolama, kontrol etme, ileme, birletirme, analiz etme ve gsterme verileri iin gl bir ara seti olarak tanmlanabilir. Bu aratrma kapsamnda toplanan veriler, ArcGIS 9.3.1 CBS yazlmnda analiz edilmi ve mevsimsel deiimleri gsteren dalm haritalar oluturulmutur. Klorofil-a dalm sonular (ortalama 19 ile 57 g/L arasnda deimekte), gln trofik durumunun ilkbahar karm sresince mezotrofik bir yapdan sonbahar karm periyodunda zellikle denize yakn gneydou kylarna doru olduka trofikletiini gstermitir. Anahtar Kelimeler :Su kaynaklar, Kirlilik tespit ve takibi, Konumsal analiz, Trofik Durum, S Gl
202
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ULUSAL CORAF BLG SSTEM N PROJEKSYON NERS

Faruk YILDIRIM1, evket BEDROLU1
1
KT Harita Mh. Bl., yfaruk@ktu.edu.tr
Dnyadaki gelimelere paralel olarak lkemizde de, CBS, GPS ve UA teknolojilerinin kullanld byk alanl ulusal, blgesel, kent, belediye ve kamu kurumlar amalarna ynelik konumsal bilgi sistemleri uygulamalar yaygn hale gelmektedir. Ayrca lkemizde, duyarlk gerektiren byk mhendislik projeleri de devam etmektedir. Tm bu proje ve sistemler; konuma, dolaysyla da koordinat bilgisine dayanmaktadr. CBS ve mhendislik almalarnn salkl, doru, gvenilir ve srdrlebilir olmas iin koordinat altlnn ortak bir konum bilgisinde olmas gerekmektedir. Bu sistemlerle yaplan blgesel uygulamalarda; projeksiyon veya tasvir yntemleriyle oluturulan jeodezik koordinat sistemlerinin, bu teknolojilerdeki gelimelerin belirledii standartlara uyma zorunluluunu da beraberinde getirmektedir. lkemizde hala devam eden Trkiye Ulusal Corafi Bilgi Sistemi (TUCBS) ve Ulusal Konumsal ve Mekansal Veri Altyaps (UKVA, UMVA) oluturulma almalar devam etmektedir. Bu projelerdeki ama; ulusal dzeyde teknolojik gelimelere ve INSPIRE Direktifine uygun, Kamu kurum ve kurulularnn sorumlusu olduklar corafi bilgileri ortak altyap zerinden kullanclara sunmalar amacyla bir web portal oluturulmasn, corafi verilerin tm kullanc kurumlarn ihtiyalarna cevap verecek ekilde ierik standartlarnn oluturulmasn ve corafi veri deiim standartlarnn belirlenmesini amalayan bir e-devlet projedir. Dolaysyla , zm reticiler iin hzl, ekonomik, ve doru zmleri, hizmet sunucular iin kaliteli ve hzl hizmeti, karar vericiler iin de hzl ve doru kararlar olanakl klacaktr. Mhendislik projeleri ve CBS uygulamalarnda koordinat altlnn ortak olmas, kullanclara byk kolaylklar salar. Bu tr uygulamalarn, bilgisayar ortamnda grsel ve saysal olarak yapld dnlrse ortak koordinat sisteminin nemi daha da artmaktadr. Koordinat sisteminin ortak olmamasnn getirecei olumsuzluk, projenin birden fazla koordinat sisteminde saklanmas ve akma blgelerindeki dnm hesab ykdr. Ortak koordinat sisteminin nemli olduu bir alanda jeokod (geocode) seimidir. Arazi bilgi sistemlerinde parsel numaralarnn, her parsel iin yegane ve parsel tanmlamada karmakla neden olmayacak ekilde basit ve anlalr olmaldr. Ayrca
203
TMMOB
bilgisayar ortamnda ilenmeye ve kaplad alan olarak da ekonomik olmaldr. Veri tabanlarnn bilgilerin ilikilendirilmesinde parsel numarasnn belirlenmesinin nemi fazladr. Bu kapsamda parsel numaras tayininde en etkin zm olan jeokod sistemi iin nerilen koordinat sisteminin tek olmas gerekmektedir. Ortak koordinat sistemlerinde almak iin, elipsoidal corafi (B,L) ve yer merkezli ortak dik koordinatlar (X,Y,Z) akla gelebilir. Fakat, bu koordinat sistemleriyle hesap yk de dzlem geometrisinin sadeliinden yoksundur. Bu nedenlerle, izim ve hesap iin mutlaka projeksiyon veya tasvir dzlem koordinatlarna gei yaplmaldr. Corafi ve ortak dik koordinatlarn kullanm, CBS yazlmlar ve veritaban tasarmclar asndan tercih edilmeyen bir durumdur. Veritabannda hem bu koordinatlarn, hem de izim ve hesap iin dzlem koordinatlarn tutulmas, ayn noktaya ait iki koordinat bilgisinin depolanmasna yol amaktadr. Bylece veri yk artmaktadr. Ayrca, hesap yk olarak da dnm hesaplar ayr bellek ve ilem ykn beraberinde getirmektedir. lkemizde mevcut retilen haritalarn koordinat altl UTM sistemi; 3 lik dilim genilikli Gauss-Krger tasvirinin (Deitirilmi UTM veya ksaltlm olarak DUTM) dilim orta meridyenleri 27, 30, 33, 36, 39, 42 ve 45 iken, 6 lik dilim genilikli Gauss-Krger tasvirinin (UTM) dilim orta meridyenleri 27, 33, 39 ve 45 dir. UTM sistemi iin lkemizde toplam drt dilim szkonusudur ve dilim numaralar (DN) 35, 36, 37 ve 38 dir. Dilim numaralar karkla sebebiyet verilmemesi iin, UTM koordinatlarnda saa deerin nne eklenir. Bir UTM dilimini aan uygulamalarda projenin komu dilimlerdeki fazla ksm 0.5 veya 1 lik bindirme blgesi iindeyse, dilim dnm yaplabilir. ayet uygulama alan komu dilimde bindirme blgesinin dna tayorsa, dilim dnm yaplmaz. Bu durumda, projede tek bir koordinat sisteminde almak mmkn olmaz ve UTM sisteminden baka sistemlere gei yaplmas gerekir. Dnm ve farkl sistemlere gei ilemi de yine kullanclarn bilgi noksanlndan dolay, projenin uygulanmasnda hatalara ve zaman kaybna neden olmaktadr. Dolaysyla, tek UTM dilimini aan uygulamalarda mevcut UTM sistemi yetersiz kalmaktadr. Bundan dolay, bu sistemden baka tasvir yntemlerine gei ilemi yaplmaldr. Bu kapsamda; TUCBS, UKVA ve UMVA sistemlerinin oluturulmasnda UTM haricinde Trkiyenin tamam iin ortak bir koordinat sisteminin tanmlanmas gerekmektedir. Bu yeni sistemi nerme aamasnda Trkiyenin tamamn kapsamamas haricinde; byk lekli harita retim standartlarna sahip izim ve hesap iin kullanlacak 1:1 leinde jeodezik amal tasvirlerin dnlmesi gerekir. Ayrca bu sistemde deformasyon byklkleri, lek faktrnn de irdelenmesi gerekmektedir.
204
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
Amacmza uygun Jeodezik amal tasvirler iin son yllarda olduka fazla yeni sistemler gelitirilmitir. Dilim genilii artrlm (boylam fark 30) gauss-krger tasvir yntemleri, Chebyshev projeksiyonu ve karma (composite) projeksiyonu lkemiz gibi dou-bat ynnde uzanan blgeler iin uygundur. Ayrca mevcut Lambert Konform Konik (LKK) projeksiyonunun tek ve ift standart paralelli kullanm lkemizde UTM sistemi yerine tercih edilen bir projeksiyondur. Bu almamzda yukarda bahsedilen koordinat sistemleri irdelenerek, lkemizdeki TUCBS, UKVA, UMVA sistemlerinin ve jeokodun oluturulmasnda hangisinin tercih edilmesi gerektiine karar verilecektir. nerilen koordinat sisteminde; izim ve hesap amal projeksiyon parametre tanmlar (balang enlem ve boylam, lek faktr, saa yukar, koordinat deerlerinin negatif olmamas iin eklenen deer vb.) ve datum tanmlarda (elipsoid parametreleri vb) ayrca yaplacaktr. Bunlarn haricinde nerilen sistemin mevcut UTM sistemi arasndaki dnmleri de tanmlanacaktr. Anahtar Kelimeler :Corafi veri altyaps, Corafi veritabanlar, Kartografya, harita projeksiyonu, karma projeksiyon
205
TMMOB
CORAF BLG SSTEMLER KULLANILARAK SULAMA EBEKELERNDE PERFORMANS ANALZ

Mehmet ENER1, h. Cmert KUR1
1
Namk Kemal niversitesi, msener@nku.edu.tr
Bu almada materyal olarak Trakya blgesinde yer alan DS XI. Blgedeki toplam 35 adet sulama ebekesi alnmtr. Sulama ebekelerinin tanesi Tekirda, tanesi Krklareli ve Edirne ili snrlarnda yer almaktadr. Bu seilen sulama ebekelerinin tanesi byk sulama ebekesi olarak nitelendirilmekte olan 1300- 14500 ha arasnda byklklere sahiptir. Geriye kalan sulamalar ise daha ok glet tipi su kaynan kullanan kk lekli sulamalardan olumaktadr. Edirne ili sulamalar genelde eltik yetitiricilii arlkl olarak yaplmaktadr. Tekirdada ksmen eltik tarm yaplamasna karn yaygn olarak buday ve ayiei bitkileri yetitirilmektedir. Krklareli ilinde ise genelde Buday, ayiei ve dier tarla bitkileri yetitirilmektedir. ok byk yatrmlarla gerekletirilen sulama ebekeleri iletmeye aldktan sonra genelde farkl nedenlerle planlanan performans deerlerine ulaamamaktadrlar. Bu nedenle, Devlet Su leri (DS), dier blgelerde olduu gibi, XI. Blge sahas ierisinde yer alan aratrma alannda, sulama ebeklerini zellikle 1980 sonlar ve 1990larn bandan itibaren farkl su kullanclarna transfer etmeye balamtr. Gnmze kadar bu ebekelerin ok byk bir ksm su kullanclarna transfer edilmi bulunmaktadr. Sulama ebekelerinin su kullanclarn transfer edilmeleri ile birlikte performanslarnda da art olmas beklenmektedir. Farkl tipte performans lm teknikleri ve gstergeler kullanlmaktadr. Bunlardan bazlar ebeke ii deerlendirme salarken bazlar ise farkl tipte ve blgede sulamalarn karlatrlmasnda da kullanlabilmektedir. Bu almada, aratrma materyali olarak kullanlan sulama ebekelerinin ekonomik performanslar aratrlmtr. Aratrmada iki adet ekonomik gsterge kullanlmtr bunlardan birincisi tahsilt oran ikincisi ise masraflarn karlanma orandr. Sulama ebekelerinde Tahsilat oran ve masraflarn karlanma orannn % 100e yakn ya da daha yksek olmas istenmektedir. Bu almada farkl blgelerde yer alan 35 sulamaya ait tahsilat, tahakkuk ve iletmebakm-onarm masraflar kullanlarak elde edilen tahsilat oran ve masraflarn karlanma oran gstergeleri GIS teknolojisi kullanlarak incelenmitir. Arcgis Desktop program kullanlarak bir veri taban oluturulmutur. ncelikle, DS XI. Blge snrlarn gsteren poligon eklinde ve sulama sahalarnn yerlerini gstermek iin nokta
206
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
eklinde datum ve projeksiyonu tanmlanarak iki adet future class dosya Arcgis Desktop program yardm ile oluturulmutur. Sulama sahalarnn bulunduklar noktalar arazi almas gerekletirilerek, el tipi kresel konumlama sistemi (GPS) yardm ile belirlenmitir. ncelikle poligon dosyas zerinde sulama ebekelerinin konumlar belirlenmitir. Sulamalarn harita zerinde konumlandrlmasnda arazi almalarnda elde edilen GPS verileri kullanlmtr. Microsoft Office Excel program yardm ile her bir sulamaya ait, 2008 yl tahsilt, tahakkuk ve iletme-bakm-ynetim masraflar girilmi ve bunlara bal olarak tahsilt oranlar ve mali yeterlilik oranlar hesaplanmtr. Daha sonra oluturulan future class dosyasna sulama ebekelerine ait bilgiler import edilmitir. Arcgis Desktop program zerinde bulunun spatial analiz modl yardm ile ebeklere ait veriler zerinde meknsal analizler gerekletirilmitir. Bylece genellikle bir takm hesaplama aralar ile yaygn olarak gerekletirilen performans analizi, blgeler arasndaki farkll ortaya koyma adna CBS teknolojisi yardm ile meknsal ve zamansal olarak karlatrlabilmitir. Anahtar Kelimeler :Su kaynaklar, Tarm, corafi veri kalitesi, Jeoistatistik, Mekansal analiz
207
TMMOB
NEADA ARAZ RTS VE KULLANIMI DEMNN UZAKTAN ALGILAMA VE CORAF BLG SSTEMLER LE BELRLENMES
Filiz Bekta BALIK1, Gonca BOZKAYA1, idem GKSEL1, Ahmet zgr DORU1, Nesibe Necla ULUTEKN1, Seval SZEN2
2 1 stanbul Teknik niversitesi, Geomatik Mhendislii Blm stanbul Teknik niversitesi, evre Mhendislii Blm, bektasfi@itu.edu.tr
Arazi rts ve arazi kullanmlarnda meydana gelen deiimler yerel, blgesel ve evrensel lektedir. Deiimin koruma kullanma dengesi dnda gelimesi, doal kaynaklar, biyoeitlilik, tarmsal retim, iklim, insan sal ve yaam kalitesi zerinde olumsuz etkilere yol amaktadr. Oluan deiimlerin ve etkilerin doru ve hzl ortaya konmas srdrlebilir evre koruma ve ynetimi iin ok nemlidir. Uzaktan alglama ve Corafi Bilgi Sistemleri farkl leklerde arazi rts ve kullanm zelliklerinin tanmlanmas ve deiiminin belirlenmesi iin yaygn olarak kullanlan aralar olarak kabul edilmektedir. Arazi rts ve arazi kullanmnda meydana gelen alansal deiimlerin tespit edilmesinde farkl zelliklere sahip uydu grntleri ve eitli algoritmalar doruluu yksek sonularn retilmesi iin tercih edilmektedir. Trkiyenin kuzeybatsnda, Marmara Blgesinde Krklareli ili snrlar ierisinde yer alan neada alma blgesi olarak seilmitir. alma kapsamnda neada Koruma Blgesi snrlar ierisinde yer alan kentsel geliim alanlar ve yakn evrelerinde olan meydana gelen deiimin uzaktan alglama yntemleri ile tespiti amalanmtr. neada lagn glleri, orman ii gller, longoz ormanlar, ky kumullarn ieren ok sayda bitki ve hayvan varlna ev sahiplii yapan zengin bir ekosisteme sahiptir. neadann subasar (longoz) ormanlar lkemizdeki nemli koruma alanlarndan biridir. Projenin alma alan neada koruma blgesi ve yakn civarndaki ikinci konutlar, liman blgesi ve Liman ky yerleimini iine alan bir blgedir. Hassas ekosistemleri bnyesinde barndrd iin nceleri Tabiat Koruma Alan, Doal Sit, Yaban Hayat Koruma Sahas gibi paral bir koruma yaklam ile korunurken Bakanlar Kurulunun 03/11/2007 tarihli karar ile daha geni alanda (3155 ha.) btncl bir koruma amac ile milli park ilan edilmitir. Ekolojik hassasiyeti ve nemine ramen halen, baraj projesi ve stanbula su aktarm, liman projesi, sahil yolu projesi gibi ciddi tehditlerle kar karya bulunan blgede ayrca sulak alanlarda yaplamann artmas, bilinsiz rekreasyonel kullanmlar gibi eitli kentsel basklar mevcuttur. Arazi rts ve kullanm deiimlerinin ve evresel etkilerinin ortaya konmas gneada koruma alan srdrlebilir ynetimi iin ok nemlidir. almann ana verisini
208
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
1984, 1990, 2000 ve 2010 yllarna ait Landsat TM uydu grntleri oluturmaktadr. almada kullanlan yntem 7 temel basamaktan olumaktadr: 1-Atmosferik, radyometrik ve geometrik dzeltmeyi ieren grnt n ileme uygulamas, 2-Grntlerin ISODATA kontrolsz snflandrma yntemi ile CORINE arazi rts lejantna gre snflandrlmas, 3- Snflandrmann doruluk analizinin genel doruluk ve Kappa istatistikleri ile hesaplanmas, 4- Raster verilerin vektr veri formatna dntrlmesi, 5- Meydana gelen alansal deiimlerin istatistiksel olarak ortaya konmas, 6-Corafi Bilgi Sistemi ortamnda deiimlerin analizi ve grselletirilmesi, 7- Tematik Haritalarn oluturulmas. Avrupa Birlii 7. ereve Program tarafndan desteklenen EnviroGRIDS Projesi kapsamnda gerekletirilen bu alma ile neada Milli Parknn oluturulan Uzaktan alglama ve CBS entegre sisteminde, kaynaklarn mevcut durumunun, zamansal deiiminin ve blge stratejilerinin de yanstld corafi analizler ve kartografik sunumlar, planlama ve izleme almalarnda zellikle karar vericiler iin gl bir referans olarak katk salayacaktr. Anahtar Kelimeler :Arazi kullanm/Arazi rts, Uzaktan Alglama, Grnt ileme, Corafi Bilgi Sistemi, neada
209
TMMOB
STANBUL TARH YARIMADA N CORAF BLG SSTEM TABANLI TURSTK HARTA TASARIMI
M. Melih CEYLAN1, Hseyin SARICI1, Melih BAARANER2
2 1 Yldz Teknik niversitesi, Harita Mhendislii Blm, Yldz Teknik niversitesi, Harita Mh. Bl., Kartografya Anabilim Dal, mbasaran@yildiz.edu.tr
Tarihi gemii dnya tarihi kadar eski olan stanbul, birok medeniyetin beii olmakla beraber saysz maddi ve manevi deerlere ev sahiplii yapmaktadr. Gnmze kadar varln koruyan tarih ve kltr miraslar da tm dnya lkelerinin ilgisini ekmektedir. Dnyann birok yerinden farkl medeniyetlerin izlerini grmek isteyen yabanc turistler iin stanbul kltrel ekicilii ile ziyaret edilen bir ehir zellii tamaktadr. Ancak benzer ehirlerle karlatrldnda (rnein Roma, Londra, Paris) stanbulun ok daha az turist tarafndan ziyaret edildii aktr. Bunun nedenlerinin banda tantm noktasndaki eksikliklerden bahsedilebilir. Tarih ve kltr miraslarnn dnyaya etkin bir ekilde duyurulmas etkin bir tantm ve anlatmla mmkn olabilmektedir. Turizm, insanlarn devaml ikamet ettikleri, altklar ve her zamanki olaan ihtiyalarn karladklar yerlerin dna seyahatleri ve buradaki, genellikle turizm iletmelerinin retimi mal ve hizmetleri talep ederek, geici konaklamalarndan doan olaylar ve ilikiler btn olarak tanmlanabilir. Turizmin temel hareket noktas hizmet talebidir. Bu talebin, istenen dzeyde gerekletirilebilmesi iin ncelikle tantm faaliyetlerinin yaplmas gerekir. Tantm faaliyetlerinin temelinde de en nemli nokta bilgi salama veya bilgiden yararlanmadr. Turizm hizmet alanlarna ulamak dorudan mekansal bilginin teminiyle mmkn olmaktadr. Ekonomik olarak turizm sektrnn lkemize katksnn gz ard edilemez dzeyde olmas ve turizmde biliim teknolojilerine yatrmlarn arttrlmas bunu dorular niteliktedir. Kreselleen dnyada daha ok turiste etkin tantmn yaplabilmesi ve ulalabilmesi iin CBSnin mekansal sorgulama, analiz ve grselletirme yetenekleri, turizm alannda kltr varlklarnn tantmnda nemli rol oynamaya balamtr. Turizm alannda gerekletirilen bilgi sistemleri ile tarihi ve turistik meknlarn eitli medya aralaryla sunumu yaplabilmektedir. Bu almada CBS yazlmlarnn artan kartografik tasarm yeteneklerini kullanarak bir turistik harita tasarm gerekletirilmesi hedeflenmitir. Bu amala, turistik harita bilgi ierii belirlenmi ve mekansal nesneler; konaklama, tketim merkezleri, kltrel miras, acil durum, ulam, rekreasyon, servisler ve elence balkl ana kategoriler altnda gruplandrlmtr. Daha sonra her nesne iin hedef lee uygun harita iaTMMOB Corafi Bilgi Sistemleri Kongresi 2011 Antalya / 31 Ekim - 4 Kasm 2011
210
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
retleri belirlenmitir. Ayrca nemli mekansal nesnelerin boyutlu modelleri harita zerine entegre edilmitir. Yollar iin trlerine gre orta eksenlerine tampon blgeleme uygulanarak iaretler oluturulmu ve renklendirilmitir. Ayrca yollarn adlandrlmas uygun byklkte etiketleme ile gerekletirilmitir. Harita iaretlerinin lee bal gsterimi salanm ve ekran leinde iaret akmalar uygun aralarla giderilmitir. Bylece farkl amalar ve lekler iin turistik haritalarn tasarmna olanak tanyan CBS tabanl dinamik, gncellenebilir bir sistem oluturularak nitelikli bir turistik harita retilmi ve eitli mekansal grselletirme rnekleri sunulmutur. ncelikle saysal ortamda kullanm iin tasarlanan bu harita, basl harita retimi iin de kullanlabilir. zetle, CBS yazlmlarnn gelien kartografik tasarm yeteneklerinin saysal ve basl harita yapmnda salad avantajlar, stanbul tarihi yarmada rneinde gerekletirilen bir turistik harita tasarm uygulamas ile gsterilmi ve irdelenmitir. Anahtar Kelimeler :Turizm, Kartografya, Harita retimi, Corafi veritabanlar, Grselletirme
211
TMMOB
CORAF VER GVENL N AYRIK KOSNS DNM TABANLI BR SAYISAL DAMGALAMA TEKN
Tuba KURBAN1, Abdsselam KESKOLU1, Erkan BEDOK1
1
Erciyes niversitesi, tubac@erciyes.edu.tr
Corafi veriler, elde edilme aamasnda yksek hassasiyetli aletlere ihtiya duyulmas, yksek miktarda fiziksel emek gerektirmesi gibi nedenlerden dolay yksek maliyetli ve kymetli bir verilerdir. Byle ilemlere ihtiya duyan ve emek gerektiren bu verinin sahibinin izni olmadan kullanlmasnn engellenmesi gerekmektedir. Buna ramen bilgisayar iletiimi ve internet teknolojilerindeki hzl gelimeler bata ses, grnt, video gibi multimedya veriler olmak zere tm dijital verinin bilgisayar alar araclyla oaltlmas ve datlmasn kolaylatrmaktadr. Bu durum veri gvenlii asndan byk bir problem olmaktadr. Bu da beraberinde telif hakk, verinin uygunsuz ve izinsiz olarak kullanlmas gibi problemleri getirmektedir. Saysal damgalama veri gvenlii iin geerli bir zm salamaktadr. Bir saysal damga bir baka veri iine kalc olan gmlen, esas verinin kullanlabilirliini etkilemeyen bir saysal sinyaldir. Her baarl damgalama tekniinin uymas gereken baz kurallar vardr. Gmlen damga ana verinin kalitesini bozmamaldr. Damga koruyucu gizliliini salamak iin veri kullanclar iin grnmez olmaldr. Teknik veri ileme saldrlarna kar grbz olmaldr ve izinsiz kullanclar tarafndan kolayca kaldrlabilir olmamaldr, sadece verinin sahibi damgay karabilmelidir. Son olarak damga karma ilemi mmknse kr olmaldr. Yani orjinal veri ve orjinal damga olmadan, damga sahibi tarafndan tespit edilebilmelidir. zel tasarlanm birtakm saldrlar damga eklenmi resimlerden bilgiyi silebilir veya resimdeki bilgiyi bozabilir. Uygulanan damgalama teknii bu saldrlara kar dayankl olmaldr Saysal damgalama teknikleri damgann gmlecei uzaya gre farkllk gstermektedir. Piksel boyutunda veya frekans boyutunda saysal damgalama ilemleri gerekletirilebilmektedir. Piksel tabanl damgalama tekniklerinde damga orijinal verinin piksel deerlerine eklenmektedir. Frekans tabanl damgalama tekniklerinde ise ayrk fourier dnm, ayrk kosins dnm, ayrk dalgack dnm gibi frekans uzaylarnn katsaylarna eklenmektedir. Frekans boyutunda eklenen damga uzamsal boyutta ok iyi dalr ve damgann asl veriden karlmas piksel tabanl verilere gre olduka zordur.
212
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
Saysal damgalama teknikleri sadece video, ses, grnt ve a bilgi gvenlii gibi multimedya mesajlarnn telif haklarnn korunmas iin deil, ayn zamanda corafi verilerin korunmas amal da kullanlmaktadr. Bu almada corafi raster verilerin sahibinin izni olmadan kullanmnn engellenmesi amacyla ayrk kosins dnm tabanl bir saysal damgalama yntemi nerilmitir. Ayrk kosins dnm ile veri farkl frekans bileenlerine ayrlmtr ve damga verisi orta frekans bileenlerine gmlmtr. Orta frekans bileenlerinin seilmesinin nedeni, dk frekanslarda gizlenen verinin en nemli ksmn bozmamak, yksek frekanslarda oluabilen grlt ve verinin sktrlmasndan dolay damgann etkilenmesini engellemektir. Bylece veriyi bozmadan en nemsiz ksmlarna damga eklenecek hem de damgay karmaya ynelik baz ataklardan da damga korunmu olacaktr. nerilen yntem corafi raster verileri izinsiz kopyalama ileminden korumaktadr. Veri kalitesinde hissedilen herhangi bir deiiklik yapmadan verinin kime ait olduunu gsteren orijinal veri iine gmlmekte ve veri sahibi tarafndan karlabilmektedir. Anahtar Kelimeler :corafi veri kalitesi, Corafi veri altyaps, Corafi veritabanlar
213
TMMOB
KKTC TOPRAKLARININ MORFOLOJK TOPRAK ZELLKLERNN CBSDE ALANSAL ANALZLER

1
Osmaniye Korkut Ata niversitesi,2ukurova niversitesi Karaisal Meslek Yksek Okulu 3 ukurova niversitesi Ziraat Fakltesi Toprak Blm, avb322@gmail.com
Ali Vehbi BOZAN1, Ozan ARTUN2, Akn Ouz DN3
Teknolojideki gelimeler toplum hayatna sratle girmekte, toplum ihtiya ve beklentilerinde byk deiiklikler yapmaktadr (RETZKO, H.G., 1978). Gnmzde bilgisayar teknolojisindeki son gelimeler birok alan olduu gibi topraa ilikin faaliyetleri de etkilemitir. Bilgisayar teknolojisinin salad imknlar ile eitli hizmet gruplarnn ama ve almalar iin gerekli geni kapsaml bilgi sistemlerinin ve/ veya veri tabanlarnn oluturulmas mmkn hale gelmitir. Yaplan aratrmalar geni toprak paralar iin bilgi kullanc kitlesine hizmet vermek zere tasarlanm ok sayda kullanc ve eitli fonksiyonlar yerine getirebilen bilgi sitemlerinin gelitirilebilmesi salanmtr (Erdi A. 1989). CBS, gerekli olan bilgilerin trn, zelliklerini, standartlarn ve kullancya sunuluunu etkilemekte, verilecek hizmete uygun ekil almalarn salamaktadr. zellikle topraa ilikin tm disiplinler iin yararl bilgileri ayn veri yaps ierisinde toplayabilip, amaca uygun formda tasnif ve deerlendirme yapabilmektedir (DEQUAL, S., 1983 ve ark. BAZ, ., 1988 ve ark. ERD, A., 1988). Bu almada lke baznda detayl ett haritalamas yaplm ender rneklerden biri olan Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti (KKTC) topraklarna ait detayl toprak haritalar ve toprak ett raporu sonucunda belirlenen haritalama birimlerinin arazide gzlemlenen morfolojik zellikleri ArcGIS yazlm kullanlarak toplam 126 farkl toprak serisi ve bu serilere ait 7879 haritalama birimi veri tabanna girilmitir ve her tablo grafik harita ile ilikilenecek ekilde kodlar retilerek veri tabanna aktarlmtr. Genelde artan ya da azalan nitelikteki iddetleri gsterirken yine artan ya da azalan karakter ve rakamlar kullanlmtr. Her birinin grafik veri ile eleebilmesi iin grafik veri znitelik tablolarnda da bu kodlar retilmitir. Bu zellikler, Avrasya ve Akdeniz Corafi Toprak Veri Taban kriterleri gz nnde bulundurularak seilmitir. Haritalama birimlerine ait derinlik, eim ve tallkla ilgili zelliklerin meknsal analizleri sonucu dalm haritalar oluturulmutur. Alansal analiz sonucunda; alma alannn genellikle dz-dze yakn arazilerden olutuu, eimin % 0-12 olduu arazilerin toplamnn, alma alannn hemen hemen %88ini
214
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
oluturduu belirlenmitir. Bu durum zellikle, alma alannn gen topraklardan olutuunu gstermektedir. Ayrca eim arttka toprak derinliinin orantl olarak azald, bunun paralelinde de yzeyden kaybedilen toprak yerine alt katmanlarda bulunan ve ksmen daha da ayrm olan kaba paracklar toprak profilinde daha fazla yer ald, bu durumunda erozyon blgelerini iaret ettii grlmektedir. alma alannn %52sinin az tal (%2-10), %33nn orta tal (%10-50) ve %15inin ok tal (%50-90) olduu belirlenmitir. Toplumsal hayatta toprak, nemli bir kaynak ve deerdir. nsan yaantsnn her aamasnda nemli rol oynamakta, kiinin sosyal ve ekonomik yaantsn nemli lde etkilemektedir. nk insan toprak zerinde, onun zelliklerine uygun sosyal yaantsn srdrmekte, toprak kaynaklarn kullanarak yaamnn devamn salamakta ve refahnn artmasnda onu bir ara olarak kullanmaktadr. Bu kaynak zerindeki istekler srekli artmaktadr. Bu isteklerin doru ve hzl yerine getirilebilmesi iin topran planl kullanlmas gerekmektedir. Bu alma sonucunda oluturulan KKTC Toprak Bilgi Sisteminin kullanlarak, tarmclar, mhendisler ve planlamaclara farkl toprak zelliklerine ait haritalarn sunulmasyla, lke dzeyinde gelimeye ve srdrlebilirlie katk salanmas hedeflenmitir. Anahtar Kelimeler :Arazi Bilgi Sistemleri, Mekansal analiz, Konumsal analiz, Eim, Derinlik
215
TMMOB
KENTSEL ALANLARDA LOKAL BNA RNTLERNN ELDE EDLMES: KARILATIRMALI BR ALIMA

Yldz Teknik niversitesi, Harita Mh. Bl., Kartografya Anabilim Dal 2 Yldz Teknik niversitesi Harita Mh. Bl., Kartografya Anabilim Dal, mbasaran@yildiz.edu.tr
1
Sinan ETNKAYA1, Melih BAARANER2
ki kmeleme algoritmas, DBSCAN (Density Based Spatial Clustering Algorithm with Noise) ve CHAMELEON, kentsel alanlardaki blgesel bina rntlerini belirlemede manuel olarak tretilmi orijinal rntlerle ve rntleri belirlemenin n sahfas olan gruplama ileminde sk tercih edilen bir teknik olan MST (Minimum Spanning Tree) ile karlatrlmtr. DBSCAN ve CHAMELEON veri madencilii kapsamnda leklenebilir (byk veri tabanlarna, veri ambarlarna veya veri kplerine uygulanabilir) algoritmalar iken MST izge kuram erevesinde gelitirilmi klasik bir algoritmadr. Genelletirme ve tematik harita retimi gibi kartografik almalarda veya morfolojik zmleme, kent simgelerini (landmark) belirleme ve kiisel yn bulma gibi kentsel alanlara ynelik almalarda genellikle mekansal nesnelere ilikin gruplarn karlmas gerekmektedir. Dolaysyla otomatik olarak hzl ve doru bir ekilde bina rntlerinin belirlenmesi bu almalar iin nemlidir. Kmeleme, bir kmenin yelerinin mmkn olduunca birbirine benzer olmas ve farkl kmelerin yelerinin mmkn olduunca birbirinden farkl olmas iin veri taban nesnelerinin anlaml alt gruplar iinde toplanmas tekniidir. Yeryz gzlem veri tabanlarnda benzer arazi kullanmna sahip alanlarn belirlenmesi ve benzer iklim desenlerine sahip blgelerin birletirilmesi, mekansal kmeleme rneklerindendir. Kmeleme, geometrik ve/veya semantik verilerin kombinasyonuna dayal olabilir. rn. nesnelerin yaknl ve/veya tr Mekansal kmeleme yntemleri aadaki gibi snflandrlabilir: Hiyerarik kmeleme yntemleri, tm rntler (pattern) tek bir kme imi gibi ileme balarlar ve durdurma kriteri salanncaya kadar, ardk olarak blme ya da birletirme ilemi yaparlar. Elde edilen aataki (aa veri yaps) sonular, dendrogram olarak adlandrlr. Dendrogram, istenen kmeleri elde etmek iin farkl dzeylerde kesilebilir. Hiyerarik algoritmalar, ayrca toplayc ve blc yntemler olarak snflandrlabilir. Baz hiyerarik kmeleme algoritmalar unlardr: BIRCH, CURE, ROCK.
216
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
Paralara blerek kmeleme yntemleri, her bir rnty tek bir kme gibi alarak ileme balar ve durdurma kriteri ile karlancaya kadar iteratif olarak noktalar yeniden kmelere ayrr. K-means ve K-medoids, yaygn olarak kullanlan paralara blerek kmeleme algoritmalardr. Karesel hata, en sk kullanlan kriterdir. Bu kategoriye giren en son algoritmalarn bazlar, PAM, CLARA, CLARANS ve EMdr. Younluk tabanl kmeleme yntemleri, bir blgedeki noktalarn younluuna dayal olarak kmeleri oluturmaya alr. Baz skla dayal kmeleme algoritmalar unlardr: DBSCAN ve DENCLUE. Grid tabanl kmeleme yntemleri, nce kmeleme alann sonlu sayda hcreler halinde saysal olarak ifade eder ve alan zerinde gerekli ilemleri gerekletirir. Belirli sayda noktadan daha fazlasn ieren hcreler, youn olarak kabul edilir. Bu youn hcreler, kmeleri oluturmak iin birletirilir. Bu ynteme ilikin algoritmalar; STING, STING+, WaveCluster, BANG ve CLIQUEtir. Bu almada, 1 : 25 000 lekli saysal topografik harita verileriyle kent bloklar iindeki bina rntlerinin elde edilmesi hedeflenmitir. Bu ham verilerden binalar ve bu binalar bloklara ayrmada kullanlmak zere yollar ve nehir gibi nesneler almaya altlk oluturmaktadr. Topolojik adan kmeleme ilemini snrlandrmak iin kent bloklar oluturulmutur. Karlatrmada esas alnacak rntler, kartograf veya kent analisti tarafndan manuel yorumlama ile belirlenmitir. Bu yorumlamal ilem sonucu elde edilen bina rntleri, hiyerarik bir kmeleme algoritmas olan CHAMELEON, younluk tabanl bir kmeleme algoritmas olan DBSCAN, MST izge kuram ve manuel rntlerle karlatrlmtr. Binalarn geometrik zellikleri olan alan, evre, ke says, yaknlk (ara mesafe) ve ekilsel zellikleri olan uzanm, daireye olan benzerliini temel alan kompaktlk, minimum alanl MBR (ekli ieren en kk dikdrtgen) ve byklk (alan) kmeleme ilemi iin temel ller olarak ileme alnmtr. Bunlarn arlklar kmenin nitelik uzay oluturulurken eit tutulmutur. almann bulgular bu iki kmeleme ynteminin ve MSTnin kent bloklarndaki binalar mekansal rntlerini belirlemede farkl baarlara sahip olduunu gstermektedir. Semantik bilgilerin ileme konulmas, veri trlerinin (adlandrmal, oransal, aralkl, sral) farkl etkileri, bu veri trlerinin bir arada tek bir benzerlik deeri retmesinin sakncasnn nasl nlenecei gibi konular zerinde allmas gereken konular oluturmaktadr. Anahtar Kelimeler :Veri madencilii, Mekansal analiz, ehir ve Blge Planlama, rnt tanma, Kentsel Analiz
217
TMMOB
KARILIKLI BAIMLI ALTYAPI SSTEMLERNN SSMK DEERLENDRMESNDE MEKANSAL ANALZLER

Hseyin Can NEN1, Muhammed AHN1, Amr S. ELNASHA2
1
stanbul Teknik niversitesi,2University of Illinois at Urbana Champaign, / unen@itu.edu.tr
Altyap alarnn ykc depremlerin ardndan urad yapsal hasarlar ve meydana gelen kesintiler nedeniyle, hem afete maruz kalan nfusun hayatta kalabilmek adna gnlk yaamsal faaliyetlerini srdrebilmesi, hem de depremin hemen ardndan almalarna balayan acil mdahale birimlerinin yardm ve kurtarma faaliyetlerini etkin bir biimde yerine getirebilmeleri iin gerekli olan su, elektrik, doalgaz ve iletiim gibi temel hizmetler kesintiye urayabilmektedir. 1989 tarihli Loma Prieta Depremi, 1994 tarihli Northridge Depremi, 1999 tarihli Marmara Depremleri, 2010 Haiti Depremi, 2010 ili Depremi ve 2011 Japonya depremlerinde de bu dnceyi destekleyen olaylar yaanmtr. Bu dorultuda, deprem mhendislii ve afet ynetimi alannda yaplan almalarn iinde bina hasar tahmin almalarnn yan sra altyap alarnn hasar ve performans tahmini almalarna da yer verilmesi nemlidir. Bu amala yrtlen almalarda, altyap alarnn corafi bilgi sistemi tabanl deprem hasar ve performans tahminleri, karlkl baml a modelleri kullanarak gerekletirilmektedir. Kullanlan yntemde, ebekelerin maruz kalaca hasarn tahmini ve bu hasar tahminine bal sistem performans modellenmekte, ve bu analizler altyap ebekelerinin birbirleriyle olan etkileimi de gz nne alnarak gerekletirilmektedir. Bu modelde sistemler birbirlerinden bamsz ve yaltlm alar olarak deil, birinin durumu dierini etkileyebilecek alt sistemlerden oluan bir ana sistem olarak ele alnmaktadr. Bu yaklam da altyap sistemlerinin fiziksel davranlarnn daha yksek dorulukta modellenmesini mmkn klmaktadr. Karlkl baml altyap sistemlerinin afet sonras performansn tahmin etmekte kullanlan analiz algoritmas, iki ana ksmda incelenebilir. Bu iki ksm, yapsal model ve topolojik model olarak adlandrlmaktadr.Yapsal modelin ieriinde envanter veri modelleri, afet modelleri, krlganlk verileri ve krlganlk parametre tanmlar yer almaktadr. Deprem sonucu oluacak yapsal hasarlarn tahmini yapsal model ierisinde gerekletirilmektedir. Analizlerde ikinci ksmda yer alan topolojik model ise temel olarak topolojik olarak modellenmi alar zerinde balant ve ebeke akm modelleri zerinden almaktadr. Ek olarak, karlkl bamllk tanmlar da topolojik ebekeler zerinden yaplmaktadr. Afet sonras performans analizleri, topolojik model ierisindeki a ve bamllk modellerinin, yapsal modelde elde edilen hasar tahmin deerlerini de kullanarak yaplan Monte Karlo simlasyonlaryla gerekletrilmektedir. Bylece, yapsal hasara ek
218
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
olarak, ebeke elemanlarnn deprem sonras birbirleriyle olan balantlar ve ebeke hizmetinin hangi yzdede azalaca zerine tahminler de gerekletirilebilmektedir. Sismik performans tahmini ynteminin bir yazlm halinde aratrmaclara sunulmas amacyla hesaplamal bilim ve yazlm gelitirme aamalarnda eitli mekansal analizler gerekletirilmektedir. Deprem senaryolar retimi aamasnda, deprem haritalarnn oluturulmas srasnda yaknlk ve rtme analizleri kullanlmaktadr. Hasar analizi srasnda afet haritas ve envanter veri setleri rtme analizi yardmyla incelenip her nesneye dek gelen yer hareketi miktar belirlenmektedir.Topolojik aalrn oluturulmas srasnda yaknlk ve komuluk ilikilerinden faydalanlmakta, balant ve akm modellerinin gelitirilebilmesini salayacak alar oluturulmaktadr. A veri setlerinin oluturulmasnda izge Kuram esas alnmaktadr. Oluturulan izgeler, ular ve bu ular birbirine balayan kenarlardan oluan bir a yaps sunmaktadr. Balant analizlerinde arama algoritmalar; Akm analiz ve modellerinde de en dk maliyet akm problemi zmleri kullanlmaktadr. Anahtar Kelimeler :Afet, A analizi, Simulasyon/Benzeim, Modelleme, Acil durum ynetimi
219
TMMOB
ORUM BELEDYES ALTYAPI BLG SSTEM RNE

1
orum Belediyesi, nuriburhan@gmail.com
Mehmet Nuri BURHAN1
Elektrik, mesuyu, Kanalizasyon, Telefon, Doalgaz, Yamursuyu ... Kentler gelitike altyap yatrmlar eitleniyor ve maliyetler artyor. Ciddi maliyet gerektiren altyap almalarnda kaynaklarn verimli kullanlmas, doru analizlere ulalmasnda en nemli teknolojik aralardan birisi corafi bilgi sistemidir. CBS hem mevcutta kullanlan altyapnn izlenmesi hem de ileriye dnk planlarn ilenmesi ve programlanmas iin gl bir aratr. Gelien internet teknolojileri sayesinde altyap verilerini kurumlar internet zerinden gncelleyebilmekte, dier kurumlarn verilerini grebilmektedir. Eskiden cd ortamnda gncel olmayan veri tama ve format karmaas yerine tek corafi veri taban zerinden altyap bilgi sistemi kurulabilmektedir. orum Belediyesi 2009 ylndan buyana bu kurgu zerine almaya balamtr. Mevcut kent bilgi sistemine entegre ekilde altyap bilgi sistemi kurmak, hem verilerin tek noktada toplanmasn salam hem de altyap hatlarnn bina, parsel, adres, uydu grntleri ile daha anlaml hale gelmesine yol amtr. Corafi veriler ile entegre arazi modelinin ve uydu grntsnn akmas rnein bir ime suyu projelendirilmesi ncesinde yaklak gzergahn boy kesitinin alnmas byk bir imkan olduu ilgili inaat mhendisi arkadalar iletmektedir. Altyap bilgi sitemi almalarna nce kentimizi besleyen depo, kuyu, baraj gibi noktalar el gps i ile lerek, resimleyerek balanmtr. Ardndan su ileri ve fen ileri bnyesine 2 adet gps cihaz alnmtr. Bu sayede tm ime suyu arzalar ve yeni hatlar cors zerinden llmekte ve kent bilgi sistemine internet zerinde girilmektedir. Burada llen noktalar birletirildike kesin imesuyu hatlar ortaya kacaktr. Bu alma uzun srecei ve arza olmayan hatlar iin ise farkl renkte usta bildirileri balnda izilmeye karar verilmi ve uygulama bu ekilde devam etmektedir. Ayn yap zerine kanalizasyon, yamursuyu projeleri eklenmektedir. Bunun dnda kurumumuzda retilen atksu balant izinleri, depo besleme blgeleri, baraj, kuyu ve depolar arasndaki isale hatlar hatta hayrat emeleri bulunmaktadr. Kurumumuz dnda kentte yatrm yapan Elektrik, doalgaz ve telefon firmalarnn verileri de periyodik olarak sisteme ilenmekte ve tek ekrandan yetkiler dorultusunda sunulmaktadr. Mevcutta kullanlan altyap verilerine ilaveten altyap kurulular bir - iki yl ierisinde planladklar altyap almalarn da sisteme girerek dier altyap kurulular
220
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
ile paylaabilmektedir. Yani internet zerinden her kurum alma plann altyap koordinasyon toplantlar dnda sistemden de gstermekte bu sayede harita zerinde alma planlar ezamanl hale getirtilmeye zorlanmaktadr. Bu ereve belediyemizce verilen inaat ruhsatlar yine altyap almalar takip sistemi kategorisinde renkli parseller olarak sunulmaktadr. Bu sayede fen ileri nerelerde harfiyat ileri olduunu daha rahat izlemektedir. Altyap bilgi sisteminin varl kentteki kazlarn organize olmas, gereinden fazla asfaltn kazlmamas, yol kapamalarndan dolay oluacak trafik younluu, yollarn krmz kotlarnn oluturulmas sayesindeki verim art, scada sistemleri ile btnletirimesi iin kurulmas gereken en nemli aratr. orum Belediyesi mevcut sistemi zerinden alnan raporlar, sistem zerindeki katmalar bu bildirinin tam metninde anlatlacaktr. rnei harita zerinde evrilen bir blgede ka adet doalgaz vanas, imesyu hatt uzunluu, nfus ve hane says gibi bilgiler internet zerinden alan uygulamalar ile online sunulacaktr. Anahtar Kelimeler :Corafi veri altyaps, Yerel ynetimler, Web/Internet CBS, Atk su ynetimi, Altyap
221
TMMOB
JEODNAMK AMALI JEODEZK ALIMALARDAN RETLEN VERLERN CBS LE YNETM

1
Boazii niversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstits Jeodezi Anabilim Dal, 34680, engelky, skdar, stanbul
Asl SABUNCU1, Haluk ZENER1, Asl DORU1, Onur YILMAZ1
Corafi Bilgi Sistemi (CBS) her trl corafi bilginin etkin olarak kullanld, depoland, gncellendii, analizlerinin yapld ve sonu rn olarak haritalarn sunulduu ok ynl bir sistemdir. Bu ilevlerin yaplabilmesi iin CBSnin temel bileenleri olan donanm, yazlm, personel, veri ve yntemlerin organize olarak birarada bulunmas ve almas gerekmektedir. Gnmzde, Corafi Bilgi Sistemleri ok farkl disiplinler tarafndan kullanlan ve stn zelliklere sahip nemli bir ara haline gelmitir. Corafi Bilgi Sistemlerinin temel fonksiyonlar, corafi bilginin toplanmas, depolanmas, ilenmesi, analiz edilmesi ve sunulmasndan olumaktadr. CBS gerek akademik projelerde, gerekse zel sektr aratrmalarnda kullanlan ve tercih edilen konumsal analiz arac olarak tanmlanmaktadr. CBSnin sahip olduu zellikler itibari ile konum bilgisi ieren her trl almann iinde yer ald grlmektedir. Bilgi sistemleri oluturmann ve kullanmann temel amac, eldeki mevcut veriler ile bir veri taban oluturup, bu veri tabanlarnda ilgili bilgilerin saklanmas, analiz edilmesi ve kullancnn istekleri ve ihtiyalar dorultusunda depolanmasdr. Her bilgi sisteminin temelinde eldeki verileri bilgiye dntrme mekanizmas bulunmaktadr. Veri taban kavram ise, bir birileriyle ilikisi olan verilerin depoland, kullanm amacna uygun olarak dzenlenmi veriler kmesinin mantksal ve fiziksel olarak tanmlarnn yapld bilgi ambardr. Veri tabannn en nemli ve ayrt edici ilevi ise, bir ya da birok uygulamada kullanlm olan bilgilerin gereksiz tekrarlarndan arndrmak ve verimlilii arttrmaktr. Ayrca iyi tasarlanm ve hazrlanm bir veri taban kararszl nlemenin yan sra verilerin tam ve doru olarak bir yerde depolanmasn salamaktadr. Yerbilimleri iin farkl disiplinlerin (Jeodezik, Jeolojik, Jeofizik vb.) beraber yrtt almalardan elde edilen verilerin birlikte deerlendirilmesi ve CBS iinde birletirilip analiz edilmesi, birok aratrmaya katk salamaktadr. CBS sayesinde farkl disiplinlerden elde edilmi verileri ve bu veriler arasndaki ilikileri birlikte kullanmak, yorumlamak ve bunlardan anlaml sonular elde etmek mmkn olmaktadr. Gnmzde, yerbilimleri konusunda elde edilmi verileri depolamak, analiz etmek ve yorumlamak iin birok nemli yntem ve method bulunmaktadr. Son yllarda, bilgi
222
BLDR ZETLER KTABI
TMMOB
teknolojilerinde ard arda nemli gelimeler yaanmaktadr. CBSde iinde bulunduu bilgi teknolojilerinin veri kmeleri zerinde nemli etkileri bulunmaktadr. Kullanm alannn genilemesi, verilerin ok hzl ilenmesi ve kolay yorumlanabilmesi verileri etkileyen parametreler olarak sralanabilir. Multi disipliner almalarda verimlilii arttrmak ve gereksiz tekrarlar nlemek iin CBS veri ynetimleri ile ilgili almalar zorunlu ve gerekli bir faaliyet olarak ele alnmaldr. Boazii niversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Aratrma Enstits Jeodezi Anabilim Dal 90 l yllarn bandan itibaren Trkiyenin sismik hareketlilie sahip blgelerinde (Kuzey Anadolu Fay Zonu, Dou Anadolu Fay Zonu, Ege Blgesi) jeodinamik amal jeodezik almalar yrtmektedir. Yirmi yldr farkl jeodezik tekniklerle toplanmakta olan bu verilerin (yersel yntemler ve uzay teknii kullanlarak) ynetimi CBS kullanlarak gerekletirilmektedir. Bu almada, sistemin tasarm ve kullanmna ynelik uygulamalar anlatlmaktadr. Anahtar Szckler: Corafi Veritabanlar, Corafi Veri Altyaps, Uygulama Gelitirme, CBS, Veri Taban Ynetimi
223
TMMOB
224
BLDR ZETLER KTABI

CBS Kongresi 31 EKİM - 4 KASIM 2011

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CBS Kongresi 31 EKİM - 4 KASIM 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TMMOB HARTA VE KADASTRO MHENDSLER ODASI

31 EKM - 4 KASIM 2011

ANTALYA KLTR MERKEZ ANTALYA

TMMOB HARTA VE KADASTRO MHENDSLER ODASI

42.DNEM GENEL MERKEZ YNETM KURULU

KONGRE DANIMA KURULU

BLDR ZETLER KTABI

BLDR ZETLER KTABI

09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 10:15-10:40 10:40-11:00

15:10-15:35 15:35-16:00 16:00-16:20

16:20-18:10 Oturum Bakan 16:20-16:45 16:45-17:10 17:10-17:35 17:45-18:10

16:20-18:10 Oturum Bakan 16:20-16:45 16:45-17:10 17:10-17:35 17:45-18:10

09:00-10:40 Oturum Bakan 09:00-09:25 09:25-09:50 09:50-10:15 10:15-10:40 10:40-11:00

BLDR ZETLER KTABI

* Sunum Yapacak Yazar

BLDR ZETLER KTABI

Birlikte retmek Ynetmek ve Paylamak in: CBS

Kamuda Corafi Bilgi Sistemleri Proje Yatrmlar ve Sonular

TARIM REFORMU GENEL MDRLNDE GEREKLETRLEN CBS PROJELER

HARTA GENEL KOMUTANLIINDA CORAF BLG BAZLI PROJELER

TBTAK BNYESNDE GEREKLETRLEN CBS ALIMALARI

EVRE VE EHRCLK BAKANLII CORAF BLG SSTEMLER GENEL MDRL FAALYETLER

PARALEL OTURUM: CBS Uygulamalar 1

Durmu AKKAYA, Elif CEYLAN, Pnar Gken KARAHAN, Melih BAARANER

BLDR ZETLER KTABI

Saffet ERDOAN, Mustafa YALIN, Mehmet Ali DEREL

BLDR ZETLER KTABI

Yldz Teknik niversitesi, dakkaya@yildiz.edu.tr

BLDR ZETLER KTABI

KRMNOLOJDE CBS VE MEKANSAL STATSTKSEL YNTEMLERN KULLANIMI: CNAYET SUU RNE

Afyon Kocatepe niversitesi Harita Mhendislii Blm, mustafayalcin@aku.edu.tr

BLDR ZETLER KTABI

Erciyes niversitesi Mhendislik Fakltesi Harita Mhendislii Blm emretercan@erciyes.edu.tr

Emre TERCAN1, Erkan BEDOK1

BLDR ZETLER KTABI

Konya Bykehir Belediyesi ,osmanlinurullah@gmail.com

BLDR ZETLER KTABI

PARALEL OTURUM: Arazi Ynetimi ve CBS

MAR UYGULAMALARINDA EDEERLK ESASININ UYGULANMASI N MODEL SEM

TRKYEDE ENTEGRE DARE VE KONTROL SSTEM UYGULANABLRL N GEREKSNMLERN BELRLENMES

Melih BAARANER, Mehmet AL YCEL, alar ZMEN

BLDR ZETLER KTABI

MAR UYGULAMALARINDA EDEERLK ESASININ UYGULANMASI N MODEL SEM

Gmhane niversitesi, gumuscelik@hotmail.com

BLDR ZETLER KTABI

T Fen Bilimleri Enstits,2Sampa A.. semihdalgin@gmail.com

BLDR ZETLER KTABI

TRKYEDE ENTEGRE DARE VE KONTROL SSTEM UYGULANABLRL N GEREKSNMLERN BELRLENMES

Tarmsal retim ve Gelitirme Genel Mdrl,2KT, ozgul.cihan@tarim.gov.tr

Ozgl CHAN1, etin CMERT2

BLDR ZETLER KTABI

Melih BAARANER1, Mehmet Ali YCEL2, alar ZMEN3

BLDR ZETLER KTABI

BLDR ZETLER KTABI

Genlik Teknik Oturumu

TRKYEDE CORAF BLG SSTEMLER ETM HAKKINDA GENEL DEERLENDRME

VER TOPLAMADA WEB TABANLI DOKMAN PAYLAIMI UYGULAMALARININ KULLANIMI

CORAF BLG SSTEMLERNN FBEROPTK KABLO ALIMALARINDA KULLANILMASI

YAPI PROJELERNN YNETMNDE CORAF BLG SSTEMLER TABANLI ZMLER

BNA BLG MODEL-CBS ENTEGRASYONU

BLDR ZETLER KTABI

VER TOPLAMADA WEB TABANLI DKMAN PAYLAIMI UYGULAMALARININ KULLANIMI

Anadolu niversitesi, Uydu ve Uzay Bilimleri Aratrma Enstits erkekin@gmail.com

Erk EKN1 Alper ABUK1 Ycel GNEY1