You are on page 1of 40

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

LI NI U
Ngy nay php tnh vi tch phn chim mt v tr ht sc quan trng trong Ton hc,
tch phn c ng dng rng ri nh tnh din tch hnh phng, th tch khi trn xoay,
n cn l i tng nghin cu ca gii tch, l nn tng cho l thuyt hm, l thuyt
phng trnh vi phn, phng trnh o hm ring...Ngoi ra php tnh tch phn cn c
ng dng rng ri trong Xc sut, Thng k, Vt l, C hc, Thin vn hc, y hc...
Php tnh tch phn c bt u gii thiu cho cc em hc sinh lp 12, tip theo
c ph bin trong tt c cc trng i hc cho khi sinh vin nm th nht v nm th
hai trong chng trnh hc i cng. Hn na trong cc k thi Tt nghip THPT v k
thi Tuyn sinh i hc php tnh tch phn hu nh lun c trong cc thi mn Ton ca
khi A, khi B v c khi D. Bn cnh , php tnh tch phn cng l mt trong nhng
ni dung thi tuyn sinh u vo h Thc s v nghin cu sinh.
Vi tm quan trng ca php tnh tch phn, chnh v th m ti vit mt s kinh
nghim ging dy tnh tch phn ca khi 12 vi chuyn TNH TCH PHN

BNG PHNG PHP PHN TCH - I BIN S V TNG PHN


phn no cng c, nng cao cho cc em hc sinh khi 12 cc em t kt qu cao trong
k thi Tt nghip THPT v k thi Tuyn sinh i hc v gip cho cc em c nn tng
trong nhng nm hc i cng ca i hc.
Trong phn ni dung chuyn di y, ti xin c nu ra mt s bi tp minh
ha c bn tnh tch phn ch yu p dng phng php phn tch, phng php i bin s,
phng php tch phn tng phn. Cc bi tp ngh l cc thi Tt nghip THPT v
thi tuyn sinh i hc Cao ng ca cc nm cc em hc sinh rn luyn k nng tnh tch
phn v phn cui ca chuyn l mt s cu hi trc nghim tch phn.
Tuy nhin vi kinh nghim cn hn ch nn d c nhiu c gng nhng khi trnh by
chuyn ny s khng trnh khi nhng thiu st, rt mong c s gp chn tnh ca
qu Thy C trong Hi ng b mn Ton S Gio dc v o to tnh ng Nai. Nhn dp
ny ti xin cm n Ban lnh o nh trng to iu kin tt cho ti v cm n qu thy c
trong t Ton trng Nam H, cc ng nghip, bn b ng gp kin cho ti hon
thnh chuyn ny. Ti xin chn thnh cm n./.
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 1

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

MC LC
Li ni u

Mc lc

I.

Nguyn hm:

I.1.

nh ngha nguyn hm

I.2.

nh l

I.3.

Cc tnh cht ca nguyn hm

I.4.

Bng cng thc nguyn hm v mt s cng thc b sung

II.

Tch phn:

II.1. nh ngha tch phn xc nh

II.2. Cc tnh cht ca tch phn

II.3

Tnh tch phn bng phng php phn tch

Bi tp ngh 1

Tnh tch phn bng phng php i bin s

10

II.4

II.4.1 Phng php i bin s loi 1


nh l v phng php i bin s loi 1

13

Mt s dng khc dng phng php i bin s loi 1

14

Bi tp ngh s 2

14

Bi tp ngh s 3

15

Bi tp ngh s 4: Cc thi tuyn sinh i hc Cao ng

16

II.4.2 Phng php i bin s loi 2

16

Bi tp ngh s 5

21

Cc thi Tt nghip trung hc ph thng

22

Cc thi tuyn sinh i hc Cao ng

22

II.5. Phng php tch phn tng phn


Bi tp ngh s 6: Cc thi tuyn sinh i hc Cao ng
III.

10

23
28

Kim tra kt qu ca mt bi gii tnh tch phn bng my tnh


CASIO fx570-MS

29

Bi tp ngh s 7: Cc cu hi trc nghim tch phn

30

Ph lc

36

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 2

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

I. NGUYN HM:
I.1. NH NGHA NGUYN HM:
Hm s F(x) c gi l nguyn hm ca hm s f(x) trn (a;b) nu vi mi
x(a;b):

F(x) = f(x)
VD1: a) Hm s F(x) = x3 l nguyn hm ca hm s f(x) = 3x2 trn R
b) Hm s F(x) = lnx l nguyn hm ca hm s f(x) =

1
trn (0;+)
x

I.2. NH L:
Nu F(x) l mt nguyn hm ca hm s f(x) trn (a;b) th:
a) Vi mi hng s C, F(x) + C cng l mt nguyn hm ca f(x) trn khong .
b) Ngc li, mi nguyn hm ca hm s f(x) trn khong (a;b) u c th vit
di dng F(x) + C vi C l mt hng s.
Theo nh l trn, tm tt c cc nguyn hm ca hm s f(x) th ch cn tm mt
nguyn hm no ca n ri cng vo n mt hng s C.
Tp hp cc nguyn hm ca hm s f(x) gi l h nguyn hm ca hm s f(x) v
c k hiu: f(x)dx (hay cn gi l tch phn bt nh)
Vy:

f(x)dx = F(x)+C

VD2: a) 2xdx = x 2 + C

b) sinxdx = - cosx + C

c)

cos x dx = tgx +C
2

I.3. CC TNH CHT CA NGUYN HM:


1)

'

( f(x)dx ) = f(x)

2) a.f(x)dx = a f(x)dx

(a 0 )

3) f(x) g(x) dx = f(x)dx g(x)dx


4) f(x)dx = F(x)+C f (u(x) ) u'(x)dx = F (u(x) )+C
VD3: a)

(5x

-6x 2 + 8x )dx = x 5 - 2x 3 + 4x 2 +C

b) 6cosx.sinxdx = -6 cosx.d (cosx ) = -3cos 2 x +C

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 3

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

I.4. BNG CNG THC NGUYN HM:

BNG CC NGUYN HM C BN
NGUYN HM CC HM S CP THNG GP

1/ du = u + C

1/ dx = x + C
2/ x dx =
3/

x +1
+C
+1

dx
= ln x + C
x

2/ u du =

( -1)

3/

(x 0)

4/ e x dx = e x + C
5/ a x dx =

NGUYN HM CC HM S HP

u +1
+C
+1

( -1)

du
= ln u + C (u = u(x) 0)
u

4/ eu du = eu + C

ax
+C
lna

( 0 < a 1)

5/ au du =

au
+C
lna

( 0 < a 1)

6/ cosx dx = sinx + C

6/ cosu du = sinu + C

7/ sinx dx = -cosx + C

7/ sinu du = - cosu + C

dx

= (1+ tg2 x ) dx = tgx + C (x + k )


cos 2 x
2
dx
= (1+ cotg 2 x ) dx = -cotgx + C (x k )
9/
sin 2 x
8/

du
= (1+ tg2u ) du = tgu + C (u + k )
cos2u
2
du
9/
= (1+ cotg2u ) du = -cotgu + C (u k )
sin2u
8/

CC CNG THC B SUNG


 CNG THC NGUYN HM THNG GP:
1/

1
dx = 2 x + C
x

2/ ( ax + b ) dx =

1/ a m . a n = a m+n

(x 0)

1 ( ax + b )
+1
a

+1

+ C (a 0)

2/

am
1
= a m-n ; n = a -n
n
a
a

3/

1
1
3/
dx = ln ax + b + C (a 0)
ax + b
a
1 ax +b
ax+b
4/ e
dx = e
+ C (a 0)
a
a kx
+ C ( 0 k R, 0 < a 1)
5/ a kx dx =
k.lna
1
6/ cos ( ax + b ) dx = sin ( ax + b ) + C (a 0)
a
1
7 / sin ( ax + b ) dx = - cos ( ax + b ) + C (a 0)
a
8 / tgx dx = - ln cosx + C (x

 CC CNG THC LY THA:

+ k )

9/ cotgx dx = ln sinx + C (x k )

a = am ;

n
m

an = a m

 CC CNG THC LNG GIC:


a. CNG THC H BC:

1/ sin2 x =

1
(1- cos2x )
2

2/ cos2 x =

1
(1+cos2x )
2

b. CNG THC BIN I TCH THNH TNG

1
cos ( a - b ) + cos ( a +b )
2
1
2/ sina.sinb = cos ( a - b ) - cos ( a + b )
2
1
3/ sina.cosb = sin ( a - b ) + sin ( a + b )
2

1/ cosa.cosb =

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 4

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

II. TCH PHN:


II.1. NH NGHA TCH PHN XC NH:
Gi s hm s f(x) lin tc trn mt khong K, a v b l hai phn t bt k ca K,
F(x) l mt nguyn hm ca hm s f(x) trn K. Hiu F(b) F(a) c gi l tch phn t
a n b ca f(x). K hiu:
b

f(x)dx = F(x) = F(b)-F(a)


a

II.2. CC TNH CHT CA TCH PHN:


a

1/

f (x )dx

=0

a
a

2/

f (x )dx = f (x )dx

b
b

3/

a
b

k.f (x )dx = k. f (x )dx

a
b

4/

a
b

[f (x ) g(x )]dx = f (x )dx g(x )dx

a
b

5/

(k 0)

a
c

a
b

f(x)dx = f (x )dx + f (x )dx

vi c(a;b)

c
b

6 / Nu f (x ) 0, x [a;b ] th f (x )dx 0 .
a
b

7 / Nu f (x ) g (x ), x [a;b ] th f (x )dx g(x )dx .


b

8 / Nu m f (x ) M , x [a;b ] th m(b a ) f (x )dx M (b a ) .


a
t

9 / t bin thin trn [a;b ] G (t ) = f (x )dx l mt nguyn hm ca f (t ) v G (a ) = 0


a

II.3. TNH TCH PHN BNG PHNG PHP PHN TCH:


b

Ch 1: tnh tch phn I = f (x )dx ta phn tch f (x ) = k1 f1(x ) + ... + km fm (x )


a

Trong : ki 0 (i = 1,2, 3,..., m ) cc hm fi (x ) (i = 1,2, 3,..., m ) c trong bng nguyn


hm c bn.
VD4: Tnh cc tch phn sau:
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai
Trang 5

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


2

-1

-1

1) I = (3x 2 - 4x +3)dx =(x 3 - 2x 2 +3x)

GV: NGUYN DUY KHI

= (2 3 - 2.2 2 +3.2) -((-1)3 - 2.(-1)2 +3.(-1)) = 12


Nhn xt: Cu 1 trn ta ch cn p dng tnh cht 4 v s dng cng thc 1/ v 2/
trong bng nguyn hm.
2
3x 4 -6x 3 + 4x 2 - 2x + 4
2) I =
dx
2
x
1
Nhn xt: Cu 2 trn ta cha p dng ngay c cc cng thc trong bng nguyn
hm, trc ht tch phn s trong du tch phn (ly t chia mu) ri p dng tnh cht 4
v s dng cng thc 1/, 2/, 3/ trong bng nguyn hm.
2
2
3x 4 -6x 3 + 4x 2 - 2x + 4
2 4
I=
dx = (3x 2 -6x + 4 - + 2 )dx
2
x
x x
1
1

4 2
= (x 3 -3x 2 + 4x - 2ln |x |- ) = 4 - 2ln2
x 1
2

x 2 -5x +3
3) I =
dx
x +1
0
Nhn xt: Cu 3 trn ta cng cha p dng ngay c cc cng thc trong bng
nguyn hm, trc ht phn tch phn s trong du tch phn (ly t chia mu) ri p dng
tnh cht 4 v s dng cng thc 1/, 2/ trong bng nguyn hm v cng thc 3/ b sung.
2 2
2
x -5x +3
9

dx = x 6 +
I=
dx
x
+1
x
+1

0
0

x2
2
= -6x +9ln | x +1 | = 2 -12 +9ln3 = 9ln3 -10
2
0
1

4) I = e x (2xe -x +5 x e-x -e-x ) dx


0

Nhn xt: Cu 4: biu thc trong du tch phn c dng tch ta cng cha p dng
ngay c cc cng thc trong bng nguyn hm, trc ht nhn phn phi rt gn ri p
dng tnh cht 4 v s dng cng thc 1/, 2/, 5/ trong bng nguyn hm.

2 5x
1 4
I = e (2xe +5 e -e ) dx = (2x +5 -1 ) dx = x +
-x =
ln5 0 ln5

0
0
1

-x

x -x

-x

2
5) I = (4cosx +2sinx - 2 )dx =(4sinx - 2cosx - 2tgx) 4 = 2 2 - 2 - 2+2 = 2
cos x
0
0

Nhn xt: Cu 5 trn ta ch cn p dng tnh cht 4 v s dng cng thc 6/, 7/ v 8/
trong bng nguyn hm.
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai
Trang 6

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

6) I = (4sin2x - 12cos4x)dx = (-2cos2x - 3sin4x)


0

= - 2 -3 + 2 = -1- 2

Nhn xt: Cu 6 trn ta cng ch cn p dng tnh cht 4 v s dng cng thc 6/ ,
7/ trong bng nguyn hm phn cc cng thc b sung.

12

7) I =

sin

(2x -

)dx
4
0
Nhn xt: Cu 7 hc sinh c th sai v s dng nhm cng thc 2/ trong bng bng

nguyn hm ct bn phi, bi xem u 2 = sin 2(2x -

) (hi ging o hm hm s hp).


4
Vi cu 7 trc ht phi h bc ri s dng cng thc 6/ trong bng nguyn hm phn cc
cng thc b sung.

I=

12

sin

(2x -

)dx =

1
2

12

12

1 - cos(4x - 2 ) dx = 2 (1 - sin4x )dx

1
1
1 1

= x + cos4x 12 = + cos
2
4
2 12 4
3
0

1

1
1
- 2 0 + 4 cos0 = 24 - 16

16

8/ I =

cos6x.cos2xdx
0

Nhn xt: cu 8: biu thc trong du tch phn c dng tch ta cng cha p dng
ngay c cc cng thc trong bng nguyn hm, trc ht phi bin i lng gic bin
i tch thnh tng ri p dng tnh cht 4 v s dng cng thc 6/ trong bng nguyn hm
phn cc cng thc b sung.

16

16

1
I = cos6x.cos2xdx =
2
0
=

1 1
1
0 (cos8x +cos4x )dx = 2 8 sin8x + 4 sin4x

16
0

1 1
1 1
1
2 1
1
1 1
1+ 2
=
sin + sin sin 0 + sin 0 = +
2 8
2 4
4 2 8
4
8 16
2 8

9) I =

-1dx

-2

Nhn xt: Cu 9 biu thc trong du tch phn c cha gi tr tuyt i, ta hng
hc sinh kh du gi tr tuyt i bng cch xt du biu thc x2 1 trn [-2;2] v kt hp
vi tnh cht 5/ ca tch phn kh gi tr tuyt i.
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 7

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


2

I=

-1
2

-1dx =

-2

(x

GV: NGUYN DUY KHI


2

-1 )dx ( x 2 - 1 ) dx + ( x 2 -1 )dx

-2

-1

x
-1 x
1 x
2
= -x -x + -x = 5
3
-2 3
-1 3
1
3

3x +9
dx
x - 4x -5
2
Nhn xt: Cu 10 trn ta khng thc hin php chia a thc c nh cu 2 v 3,
mt khc biu thc di mu phn tch c thnh (x -5)(x +1) nn ta tch biu thc
3x+9
A
B
4
1
=
+
=
trong du tch phn nh sau: 2
(phng php h s
x - 4x -5 x -5 x+1 x -5 x+1
bt nh)
3
3
3
3x +9
1
4
I= 2
dx =
dx
=
4ln
|
x
-5
|-ln
|x
+1
|
(
)

2
x - 4x -5
x -5 x +1
2
2

10) I =

= 4ln2 -ln4 - 4ln3 +ln3 = 2ln2 -3ln3 = ln

Ch 2: tnh I =

a'x +b'
dx
ax 2 +bx + c

4
27

(b 2 - 4ac 0) ta lm nh sau:

TH1: Nu b 2 - 4ac = 0 , khi ta lun c s phn tch ax 2 +bx + c = a(x +


I=

b 2
)
2a

b
ba'
ba'
)+b' b' a'
dx
dx
2a
2a dx =
2a
+

b
b
a x+ b
a
a(x + )2
(x + )2
2a
2a
2a

a'(x +

TH2: Nu b 2 - 4ac >0 ax 2 + bx + c = a(x - x1 )(x - x 2 ) . Ta xc nh A,B sao cho


A+ B = a'
a'x + b' = A(x - x1 )+ B(x - x 2 ) , ng nht hai v
Ax1 + Bx 2 = -b'
1 A(x - x1 )+ B(x - x 2 )
1
A
B
I=
dx = (
+
)dx .
a
(x - x1 )(x - x 2 )
a x - x 2 x - x1

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 8

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

Ch 3:
TH1: tnh I =

P(x)
dx ta lm nh sau:
(x -a1 )(x -a2 )...(x -an )

P(x)
A1
A2
An
=
+
+...+
(x -a1 )(x -a2 )...(x -an ) (x -a1 ) (x -a2 )
(x -an )

TH2: tnh I =

P(x)
dx ta lm nh sau:
(x -a1 ) (x -a2 )k ...(x - an )r
m

A1
A2
Am
P(x)
=
+
+ ...+
+ ...
m
m -1
k
r
(x - a 1 )
(x - a 2 )
(x - a m )
(x -a1 ) (x -a2 ) ...(x -an )
P(x)
dx vi P(x) v Q(x) l hai a thc:
TH3: tnh I =
Q(x)
m

* Nu bc ca P(x) ln hn hoc bng bc ca Q(x) th ly P(x) chia cho Q(x).


* Nu bc ca P(x) nh hn bc ca Q(x) th tm cch a v cc dng trn.
Nhn xt: V d 4 trn gm nhng bi tp tnh tch phn n gin m hc sinh c
th p dng ngay bng cng thc nguyn hm gii c bi ton hoc vi nhng php
bin i n gin nh nhn phn phi, chia a thc, ng nht hai a thc, bin i tch
thnh tng...Qua v d 4 ny nhm gip cc em thuc cng thc v nm vng php tnh
tch phn c bn.
BI TP NGH 1: Tnh cc tch phn sau:
1

1) I = (x x + 2x 3 +1)dx
0

2x 2 x + x 3 x - 3x + 1
dx
2
x
1

2) =

3) I =

5) I =

x 3 -3x 2 -5x +3
dx
-1
x -2

4) I =

(x

+ x - 3 ) dx
2

-2

12

(sinx + cos2x - sin3x )dx

6) I =

4sinx.sin2x.sin3xdx
0

16

7) I =

cos

2xdx

8) I =

+ 2x -3 dx

-2

0
4

dx
9) I = 2
x -5x +6
1
2

10) I =
0

dx
x +1+ x

x + 2x +6
11) I =
dx
(x -1)(x - 2)(x - 4)

x 2 +1
12) I =
dx
(x -1)3 (x +3)

xdx
13) I = 4
x -6x 2 +5

x 7 dx
14) I =
(1+ x 4 )2

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 9

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

II.4. TCH PHN BNG PHNG PHP I BIN S:


II.4.1. Phng php i bin s loi 1:
b

Ta c ch (SGK trang 123): Tch phn

f(x)dx

ch ph thuc vo hm s f(x),

cn a v b m khng ph thuc vo cch k hiu bin s tch phn. Tc l:


b

f(x)dx = f(t)dt = f(u)du = ...


Trong mt s trng hp tnh tch phn m khng tnh trc tip bng cng thc hay
qua cc bc phn tch ta vn khng gii c. Ta xt cc trng hp c bn sau:
VD5: Tnh cc tch phn sau:
1) I =

2
2

dx
2 -x2

Phn tch: Biu thc trong du tch phn c cha cn bc hai, ta khng kh cn
bng php bin i bnh phng hai v c, ta th tm cch bin i a cn bc hai v
2
2
dng A 2 , khi ta s lin tng ngay n cng thc: 1-sin x = cos x = cosx , do :

t x = 2sint dx = 2costdt , t - ;
2 2
i cn:

x=

2
2

2sint =
t =
2
2
6

x =0

I=
0

2sint = 0 t = 0

6
2cost.dt 6 2cost.dt

6
=
= dt = t =
( v t 0; cost > 0 )
2
2
6
6
2 -2sin t 0 2(1-sin t) 0
0

Trong VD trn khi ta thay i nh sau: I =

c kt qu I =

. Kt qu trn b sai v hm s f (x) =

dx
. Hc sinh lm tng t v
2 -x2

1
khng xc nh khi x= 2 .
2-x2

Do khi ra dng trn Gio vin cn ch : hm s f (x) xc nh trn [a;b]

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 10

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

6
2

2) I =

3 - x 2 dx

t x = 3 sint dx = 3 costdt , t - ;
2 2
i cn:

x=

6
6
3sint =
t =
2
2
4

x =0

I =
0

2sint = 0 t = 0

34
3
1
3 1
4
3 -3sin t . 3cost.dt = 3cos t.dt = (1+cos2t ).dt = t+ sin2t = +
20
2 2
24 2

0
4

a) Khi gp dng

a 2 - x 2 dx hay

dx
(a > 0)
a2 - x 2

t x = a.sint dx = a.cost.dt , t - ;
2 2
2
2
2
2
2
( bin i a cn bc hai v dng A 2 , tc l: a -a sin x = a cos x =a. cosx )

x = t = - ;
2 2

i cn:

x = t = - ;
2 2

Lu : V t - ; ', ' - ; cost > 0


2 2
2 2

a - x dx =
2

'

'

a -a sin t .acostdt = a 2cost 2dt , h bc cos2t.


2

'

'

hay

'
'
dx
a.costdt
=
= dt
a 2 - x 2 ' a 2 -a 2sin 2 t '

n y, cng thc nguyn hm khng ph thuc vo bin s nn ta tnh c tch


phn theo bin s t mt cch d dng. y ta cn lu : Biu thc trong du tch phn
ny l hm s theo bin s t n iu trn [;].
Ta m rng tch phn dng trn nh sau:

b) Khi gp dng

a 2 -u 2(x)dx hay

dx
(a > 0)
a 2 - u 2(x)

t u(x) = a.sint u'(x).dx = a.cost.dt , t - ;


2 2
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 11

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN



i cn:
x = t = - ;
2 2

x = t = - ;
2 2
2+

VD6: Tnh tch phn sau: I =

6
2

GV: NGUYN DUY KHI

2+

-x 2 + 4x -1 dx . Ta c: I =

6
2

3 - (x -2 ) dx
2

t x - 2 = 3 sint dx = 3 cost.dt , t - ;
2 2
i cn:

x = 2+

6
2

sint =
t =
2
2
4

x = 2 sint = 0 t = 0

I=

3 - 3sin 2 t . 3 cost.dt = 3cos 2 t.dt

3 4
3
1

= (1+ cos2t ).dt = t + sin2t


20
2
2

VD7: Tnh tch phn sau: I =


0

3 1
+
2 4 2

dx
dx
2+x 2

Nhn xt: Ta thy tam thc bc hai mu s v nghim nn ta khng s dng


phng php h s bt nh nh v d 4.10 v khng phn tch biu thc trong du tch
phn c nh ch 2 v ch 3.

t: x = 2tgt dx = 2. (1+tg 2t )dt , t - ;
2 2
x = 2 2tgt = 2 t =

i cn:

x =0

I=
0

2tgt = 0 t = 0

2.(1+tg 2t )dt 4 2
2 4
2
= dt =
t =
2
2+2tg t
2
8
0 2

dx
(a > 0)
+x2
Nhn xt: a2 + x2 = 0 v nghim nn ta khng phn tch biu thc trong du tch
phn c nh ch 2 v ch 3.

2
t x = a.tgt dx = a. (1+ tg t ) dt , t - ;

c) Khi gp dng

2 2

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 12

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


x = t = - ;
2 2

x = t = - ;

i cn:

GV: NGUYN DUY KHI

2 2

Ta xt v d tng t tip theo:


1+ 2

VD8: Tnh tch phn sau: I =

dx
x -2x+3
2

Nhn xt: Ta thy tam thc bc hai mu s v nghim nn ta phn tch mu s


c thnh: a2 + u2(x).
1+ 2

Ta c: I =

1+ 2
dx
dx
=
2
2

x -2x+3
1 2+ ( x -1)


t x -1= 2tgt dx = 2. (1+tg 2t )dt , t - ;
2 2

i cn:

x = 1+ 2 tgt = 1 t =
x = 1 tgt = 0

I=
0

t = 0

2.(1+tg 2t )dt 4 2
2
= dt =
t
2
2+2tg t
2
2
0

2
8

Vy:

dx
(a > 0)
+u 2 (x )
Vi tam thc bc hai a 2 +u 2 (x ) v nghim th

d) Khi gp dng


t u(x) = a.tgt u'(x)dx = a.(1+tg 2t )dt , t - ;
2 2

x = t = - ;
i cn:
2

x = t = 2

;
2

Tm li: Phng php i bin s dng 1:


nh l: Nu
1. Hm s x = u(t) c o hm lin tc, n iu trn on [;].
2. Hm s hp f [u(t)] c xc nh trn on [;].
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 13

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

3. u() = a, u() = b.

th

f(x)dx = f [u(t)]u'(t).dt
a

T ta rt ra quy tc i bin s dng 1 nh sau:


B1: t x = u(t) (vi u(t) l hm c o hm lin tc trn [ ; ] , f(u(t)) xc nh trn
[ ; ] v u( ) = a, u( ) = b ) v xc nh ,

B2: Thay vo ta c: I = f(u(t)).u'(t)dt = g(t)dt = G(t)

= G( ) -G ( )

Mt s dng khc thng dng phng php i bin s dang 1:


1
a
* Hm s trong du tch phn cha a 2 -b 2 x 2 hay
ta thng t x = sint
b
a 2 -b 2 x 2
1
a
ta thng t x =
* Hm s trong du tch phn cha b 2 x 2 - a 2 hay
bsint
b2 x 2 - a 2
a
1
* Hm s trong du tch phn cha 2
ta thng t x = tgt
2 2
b
a +b x
a
* Hm s trong du tch phn cha x(a -bx) ta thng t x = sin 2t
b
BI TP NGH 2: Tnh cc tch phn sau:
1
1
x2
2
1) I = x 1 - x dx
2) I =
dx
2
0 4 - 3x
0
1

3) I =
0
3
2

5) I =

x
3 + 2x - x 2

dx

4) I =

x2 - 1
dx
x

1
1

x +1
dx
x(2 - x)

dx
0 x + x +1

6) I =

Hng dn: Cu 4: t x =

1
sint

Cu 5: t x = 2sin 2t

VD9: Chng minh rng: Nu hm s f(x) lin tc trn 0; th


2

f (sinx )dx = f (cosx )dx

p dng phng php trn tnh cc tch phn sau :

4
sin x
1) I =
dx
2) I = ln(1+ tgx)dx
4
4
sin
x
+
cos
x
0
0
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai
2

Trang 14

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

Gii

VT =

f (sinx )dx

t x =

i cn x = 0 t =

;x=

- t dx = -dt .

t =0

VT = f sin t dt = f (cosx )dx = VP (pcm)


2


0
0

p dng phng php trn tnh cc tch phn sau :

sin 4x
dx
4
4
0 sin x + cos x
2

1) I =

t x =

- t dx = -dt .

i cn x = 0 t =
sin 4(

I= -

sin 4(

;x=

t =0

- t)

2
cos t
cos 4x
dt
=
dx
4
4
4
4
0 sin t + cos t
0 sin x + cos x
2

- t)+ cos 4(

dt =
- t)

2
sin x
cos x

dx
+
dx
=
sin 4x + cos 4x
sin 4x + cos 4x
dx = 2 I = 4 .
0
0
0
4

2I =

2) I = ln(1+ tgx)dx
0

t x = - t dx = -dt
4

i cn x = 0 t =

;x=

t =0

4
1-tgt
)dt = [ln2 -ln(1+tgt)]dt = ln2. dt - I
I = - ln[1+tg( -t)]dt = ln(1+
4
1+tgt

0
0
0
0

2I =

ln2
4

I =

.ln2
8

BI TP NGH 3: Tnh cc tch phn sau:

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 15

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

1)

n
n
sin xdx = cos xdx

HD: t x =

GV: NGUYN DUY KHI

-t .

2) Cho I =

f(x)dx . CMR:

-a
a

a) I = 2 f(x)dx nu f(x) l hm s chn.


0

b) I = 0 nu f(x) l hm s l.
b

b
f(x)
dx = f(x)dx .
3) Chng minh rng: Nu f(x) l hm s chn th x
-b a + 1
0
2

2x 2 + 1
p dng: Tnh I = x
dx .
-2 2 + 1

20

4) Chng minh rng: xf(sinx)dx =

p dng: Tnh I =

f(sinx)dx (HD: t x = - t )

xsinx

4+ sin 2 x dx .

BI TP NGH 4: Tnh cc tch phn sau: (Cc tuyn sinh i hc)


a) I =

2
2

0
2

x2
1- x 2

dx

c) I = x 2 4 - x 2 dx

(H TCKT 1997)
(H T.Li 1997)

d) I = x 2 a 2 - x 2 dx (H SPHN 2000)

1- x

1
2

-1

dx

g) I =

(H Y HP 2000)

3
2

2 3

0
a

e) I =

(1- x ) dx

b) I =

dx

(1+ x )

2 2

(H TCKT 2000)

f) I =
0

(H N.Ng 2001)

h) I =

dx
(H T.Li 2000)
x + 4x 2 +3
4

x
2
3

dx
x 2 -1

(H BKHN 1995)

II.4.2. Phng php i bin s loi 2: (Dng nghch)


b

Nu tch phn c dng f u(x) u'(x)dx


a

t: u = u(x) du = u'(x)dx
i cn:

x = b u2 = u(b)
x = a u1 = u(a)

u2

I = f (u )du
u1

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 16

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

a) Mt s dng c bn thng gp khi i bin s loi 2:(Dng nghch)


Trong mt s trng hp tnh tch phn bng phng php phn tch hay tnh tch
phn bng tch phn i bin s loi 1 khng c nhng ta thy biu thc trong du tch
phn c cha:
1. Ly tha th ta th t u bng biu thc bn trong ca biu thc c cha ly tha
cao nht.
2. Cn thc th ta th t u bng cn thc.
3. Phn s th ta th t u bng mu s.
4. cosx.dx th ta th t u = sinx.
5. sinx.dx th ta th t u = cosx.
6.

dx
hay (1 + tg2x)dx th ta th t u = tgx.
2
cos x

7.

dx
hay (1 + cotg2x)dx th ta th t u = cotgx.
2
sin x

8.

dx
v cha lnx th ta th t u = lnx.
x

VD 10: Tnh cc tch phn sau:


1

3
5 2
1. a) I = (x +1) x dx
0
3
2
2
t: u = x +1 du = 3x dx x dx =

du
3

i cn:
x

I = u5
1

du 1 2 5
u6 2 2 6 16 7
= u du =
=
=
3 31
18 1 18 18 2

b) I = (1+sinx )3 .cosx.dx

(Tng t)

2. a) I = 4+3x 2 .12x.dx
0

t: u = 4+3x 2 u 2 = 4+3x 2
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 17

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


2udu = 6xdx 12xdx = 4udu

GV: NGUYN DUY KHI

i cn:
x

I = u.4u.du = 4u 2 .du =
2

4u 3
3

=
2

4.43 4.2 3 224


=
3
3
3
2

b) I = 1+2x 2 .x 3 .dx

(HD: I = x 2 . 1+2x 2 .xdx )

t u = 1+2x 2 u 2 = 1+2x 2 x 2 =
2udu = 4xdx xdx =
1

udu
...
2

x2
dx
1+7x 3

c) I = 3
0

u2 -1
2

t u 3 = 3 1+7x 3 u 3 = 1+7x 3
3u 2du = 21x 2dx x 2dx =

u 2du
7

i cn:
x

u
2

2
2

2 2

u
1
1u
du = udu =
7u
71
14
1

I =

3.a) I =

x3

=
1

2 2 12 3
=
14 14 14
1

x 2 .x
dx
x 2 +1
0

dx

Ta c: I =

x 2 +1
t u = x 2 + 1 x 2 = u - 1
du
du = 2xdx xdx =
2
i cn:
0

2
u -1
12
1
1
1
du = 1- du = (u -ln |u |) = (2 -ln2 -1 ) = (1-ln2 )
2u
2 1 u
2
2
1
1

I=
2

b) I =
1

x2
dx
x 3 +2

(HD: t u = x 3 +2 )

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 18

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

4
4.a) I = sin x.cosx.dx

t: u = sinx du = cosx.dx

i cn:
x

6
1
2

1
2

u5
I = u du =
5
0
4

1
2

1
160

sinx
dx
1+3cosx
0
2

b) I =

(HD: t u = 1+3cosx )

c) I = 1+3sinx.cosxdx

(HD: t u = 1+3sinx )

sin2x +sinx
dx
1+3cosx
0
2

5.a) I =

( H khi A 2005)

2
sinx (2cosx +1 )
2sinxcosx +sinx
Ta c I =
dx =
dx
1+3cosx
1+3cosx
0
0
2

t u = 1+3cosx u 2 = 1+3cosx cosx =


2udu = -3sinxdx sinxdx =

u2 -1
3

-2udu
3

i cn:

x
u

u -1
-2udu
+1
2

3
3 dx = 2
I =
2

(2u
9

+ 1 )du

2 2 2.2 3
2 2u 3
2.13 34
+
u
=
+
2
-1 =

9 3
3
1 9 3
27

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 19

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

Nhn xt: i vi nhng bi cha cn thc, hc sinh c th t u bng biu thc


trong du cn, nhng sau khi i bin th tch phn mi vn cn cha cn thc nn vic
tnh tip theo s phc tp hn (tc l hc sinh phi a v x). V d: Cch 2 ca cu 5

sin2x +sinx
dx
1+3cosx
0
2

5.a) I =

( H khi A 2005)

2
sinx (2cosx +1 )
2sinxcosx +sinx
dx =
dx
1+3cosx
1+3cosx
0
0
2

Ta c I =

t u = 1+3cosx cosx =

u -1
3

du = -3sinxdx sinxdx =

-du
3

i cn:
x

-du
u -1
+1
2
1 4 (2u+1 )
3
3

I =
du =
du
1

4
4
1

1 1 12
1 4
14

2
2
+
=
2
u
u
+
2
u
u
u
+
u
=

9 1
u 9 1
1
9 3
1 32
4 34
=
+4- -2 =
9 3
3 27

Nhn xt: R rng cch gii 2 t u bng biu thc trong cn thy phc tp hn so
vi cch 1.

sin2x.cosx
dx
1+cosx
0
2

b) I =

6.a) I =
0

(tgx +1 ) dx

(H khi B 2005)

cos x

t: u = tgx +1 du =

i cn:

dx
cos 2 x

u3 2 8 1 7
= - =
3 1 3 3 3

I = u 2du =
1

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 20

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

tg 2 x - 3tgx +1
dx
cos 2 x
0

b) I =

(HD: t u = tgx )

ecotgx

7.a) I = sin 2 x dx

t: u = cotgx du =
i cn:
x
u

-dx
sin 2x

I = - e udu = e udu = e u = e - 1

b) I =

3cotgx +1
dx
sin 2 x

p
4
e3

8.a) I =

(HD: t u = 3cotgx +1 )

1+lnx.dx
x

t u = 1+lnx u 2 = 1+lnx 2udu =

dx
x

i cn:
x

e3

I = u.2udu = 2 u 2du =
1

2u 3
3

=
1

2.2 3 2.13 14
=
3
3
3

e7

lnx.3 1+lnx
dx
x
1

b) I =

t u = 3 1+lnx u 3 = 1+lnx u 3 - 1= lnx 3u 2du =

dx
x

i cn:
x

e7

u7 u 4 2
27 2 4 300
- = 3 - =
7
7 4 1
7 4

I = (u 3 -1 ) .u.3u 2du = 3 (u 6 -u 3 )du = 3


BI TP NGH 5:
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 21

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

1. Tnh cc tch phn sau:

a) I = (5sinx -1 ) cos x.dx


3

b) I = 1+ 2x .x .dx
2

c) I =

x2
3

p
2

p
4

sinx
dx
1+3cosx
0

e) I = sin 4x.cosx.dx

d) I =

f) I = cos5 x.dx

g) I = sin 2 x.cos 3 x.dx

h) I =

i) I = (1+sin2x )3 .cos2x.dx

1+3sinx .cosxdx

p
2

e tgx + 1
l) I =
dx
cos 2 x
0
4

sin2x
k) I =
dx
1+cos 2 x
0

j) I = sinx - sin x .dx


3

dx

1+ 26x 3

2. Tnh cc tch phn sau: (Cc thi tt nghip)

a) I = sin 5 x.dx (TNTHPT Nm 93-94)

x2

b) I =

x3 + 2

dx (TNTHPT Nm 95-96)

c) I =

2
x + 2.x .dx (TNTHPT Nm 96-97) d) I = cos 4x.dx (TNTHPT Nm 98-99)
2

e) I = (sin6xsin2x+6).dx (TNTHPT 00-01)


0

f) I = (x+sin2x)cosx.dx (TNTHPT 04-05)


0

3. Tnh cc tch phn sau: (Cc thi tuyn sinh i hc)

sin2x +sinx
dx
1+3cosx
0
2

a) I =

(H khi A 2005)

sin2x.cosx
dx
1+cosx
0
2

b) I =

(H khi B 2005)

c) I = (esinx +sinx )cosxdx

(H khi D 2005)

sin2x
dx
cos x + 4sin 2 x
0
ln5
dx
e) I = x
e +2e -x -3
ln3
2

d) I =

(H khi A 2006)
(H khi B 2006)

f) I = (x -2)e 2xdx

(H khi D 2006)

4. Tnh cc tch phn sau: (Cc dng khc)


13

a) I =

dx
3
2x +1

b) = x x +1.dx
0

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

dx
0 1+ x +1

c) I =

Trang 22

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


p
3

2sin2x +3sinx
d) I =
dx
6cosx - 2
0

e7

e4

h) I =

1+e x

1
5
4

x +1
.dx
x -1

i) I =

x.lnx.ln(lnx) dx

5
3

ln5

l) I =

1+lnx .dx
x.lnx

f) I =

e -1

dx

k) I =

e3

1
e) I = 3
dx
1 x 1+lnx

e7

lnx.3 1+lnx
g) I =
dx
x
1

GV: NGUYN DUY KHI

(x +1)
x
dx (HD: t = xe )
x
x(1+
xe
)
0

m) I =

e x -1 dx

5. Tnh cc tch phn sau: (Cc thi tuyn sinh i hc)


1

x 3dx

1) I =

(H T.Mi 1997);

1+ x 2

2) I = x5 (1-x3 ) dx (H KTQD 1997)


6

sin 3 x
dx (H QGHN 1997);
1+cos 2 x
0

3) I =

xdx
(HQGTPHCM 1998)
2x +1

4) I =

5) = cosx sinxdx (HBKHN98);


0
7
3

7) I = 3
0

x +1
dx (H GTVT 1998);
3x +1

6) I = cos2x (sin4x+cos 4x ) dx (HBKHN 98)


0
1

dx
e +1
0

8) I =

(H QGHN 1998)

9) I = sin 3 xcosxdx (H DLHV 1998);

sin2x
dx (HQGTPHCM 1998)
1+cos 4x
0

10) I =

sin 4x
dx (H GTVT 1999)
sin 4x +cos 4x
0
2

11) I = sin2x (1+ sin 2 x ) dx (HNT 1999); 12) I =


3

0
1

dx
(H Con 2000);
2x
e +3
0

13) I =

14) I =

ln2

e 2xdx
e x +1

(H BKHN 2000)

sin4x
dx
dx (H CTh 2000); 16) I =
4
4
3
sin x +cos x
1 x ( x +1 )
0

15) I =

(H NNghip 2000)

sin x
dx (H Hu 2000);
6
cos x + sin 6 x
0

17) I =

18) I =
0

cosx
dx (HNN1-KB 01)
sinx + cosx

dx
4
1 x ( x +1 )

19) I =

(H Aninh 2001)

20) = cos 2 xsin2xdx (H NL HCM 2001)


0

x7
dx (CSPNtrang 2002)
1+ x 8 - 2x 4
2

21) I = x 5 1 - x 3 dx (H Lut HCM 2001); 22) I =


2

23) I =
0

2 3

25) I =

1- 2sin 2 x
dx (HC khi B 2003)
1+ sin2x
0

cosx - sinx dx (CSPQN 2002); 24) I =


3

dx
x x2 + 4

(H-C khi A 2003); 26) I = x 3 1- x 2 dx (H-C khi D 2003)

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 23

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

II.5. TCH PHN BNG PHNG PHP TCH PHN TNG PHN:
nh l: Nu u(x) v v(x) l hai hm s c o hm lin tc trn on [a;b] th:

hay
hay

u(x).v'(x)dx = [u(x).v(x)]

u(x).dv = [u(x).v(x)]

v(x).u'(x).dx
a

v(x).du
a

u.dv = u.v - v.du

a) Phng php tnh tch phn tng phn:


b

Bc 1: Bin i I = f ( x ) dx = f1 ( x ) f2 ( x ) dx
u = f1 ( x )
du = df1 ( x )

Bc 2: t
v = f2 ( x ) dx (v l mt nguyn hm ca f2(x) )
dv = f2 ( x ) dx
b

Bc 3: Tnh I = u.v a

v.du
a

Ch : Khi tnh tch phn tng phn ta phi nm nguyn tc sau:


+ Chn php t dv sao cho d xc nh c v
+

vdu
a

phi d xc nh hn

udv
a

b) Mt s dng thng dng phng php tch phn tng phn:


Nu biu thc trong du tch phn c cha:
Dng 1: P (x ) sin(nx).dx ; P ( x ) cos(nx).dx ; P ( x ) .enxdx ; P (x ).a nxdx ta nn t:
u = P(x)

nx
nx
dv = sin(nx)dx hay cos(nx)dx hay e dx hay a dx

Dng 2: P ( x )lnx.dx ; P ( x ) loga x.dx ta nn t:


u = lnx hay u = loga x

dv = P(x)dx
x
x
x
x
Dng 3: a sin(nx)dx hay e cos(nx)dx hay a cos(nx)dx hay a cos(nx)dx th
phi s dng tch phn tng phn n hai ln.
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai
Trang 24

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

VD 11: Tnh cc tch phn sau:

1. I = (3x -1)cos3xdx
0

u = 3x -1
t:

dv = cos3xdx

du = 3dx


1
v = sin3x

3
3
2
I = 1 (3x -1)sin3x - sin3xdx = 0+ 1 cos3x = 3
3
3
0
0
0
3

2. I = (2x +1)ln(x +1)dx


0

dx
u = ln(x +1)
du =
x
+1

t:

dv
=(2x
+1)dx
2

v = x + x = x(x + 1)
1

I = (x 2 + x)ln(x +1) 0 - xdx = 2ln2 0

x2
1
1
= 2ln2 - = - +ln4
2 0
2
2

2
2x
3. I = ( 4x - 2x - 1 )e dx (H GTVT 2004)
0

du = (8x - 2)dx

u = 4x 2 - 2x -1

t:
1
2x
v = e2x
dv = e dx

2
1 1
1
1
I = (4x 2 - 2x -1). e 2x - (4x - 1) e 2xdx = A -
2
2
0 0
1
2

1
2

A = (4x 2 - 2x -1). e 2x = e 2 +

du = 4dx
u = 4x -1

t:
1
2x
v = e2x
dv = e dx
2

= (4x - 1)e dx
2x

1
( 4x -1 ) e 2x
2

1
2

3
1
2e 2x dx = e 2 + -e 2x
2
2
0
0

1
3
= e2 +
2
2

I = A - = -1

Nhn xt: V d trn l dng 1 ca tch phn tng phn P ( x ) .enxdx do hng

hc sinh t u = P(x) nhng do P(x) l tam thc bc hai nn ta tnh tch phn tng phn
hai ln. T rt ra nhn xt chung cho hc sinh: Nu P(x) l a thc bc k th tnh tch
phn tng phn k ln.
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 25

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

4
x
2
4. I = 4e cos xdx
0

Nhn xt: Dng 3 ca tch phn tng phn l tch phn c dng

e sin(nx)dx
x

nhng biu thc trong du tch phn ca v d trn cha cos 2 x do h bc ta s a tch
phn v ng dng 3.

I = 4e cos xdx = 2e (1+cos2x )dx = 2e (1+cos2x )dx = 2e dx+ 2excos2x.dx = I1 + I2


x

Ta c:

x 4

I1 = 2e dx = 2e
x

= 2e 4 -2

I2 = 2excos2x.dx
0

du = -2.sin2xdx
u = cos2x

t:
x
v = 2e x
dv = 2e dx

I2 = 2e cos2x
x

+ 4e x sin2xdx = -2 +
0

= 4e x sin2xdx
0

du = 2.cos2xdx
u = sin2x

t:
x
v = 4ex
dv = 4e dx

B = 4e sin2x
x

8e cos2xdx = 4e 4 4 I2
x

I2 = -2 + B = -2 + 4e 4 4I2

1
5 I2 = -2 + 4e I2 = -2 + 4e 4
5
4

14 4 12
1
4
I = I1 + I2 = 2e -2+ -2 + 4e = e
5
5
5
4

Nhn xt: v d trn hc sinh phi tnh tch phn tng phn hai ln, trong khi tnh
ln hai biu thc xut hin tch phn I cn tnh ban u nn ta cn gi dng trn l
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 26

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

tch phn tng phn lp. Trong dng bi tp ny khi lm hc sinh cn lu v du


khi s dng cng thc tch phn tng phn.

4
x
dx . T suy ra: B = x.tg 2xdx (H NN Khi B 2000)
5. A =
2
cos x
0
0

u = x
du = dx

t
dx
v = tgx
dv = cos 2 x

+ ln cosx

4
0

A = x.tgx

4
- tgxdx = + d(cosx)
4 0 cosx
0

- ln2
4 2

4
1
1
2
1
dx - xdx = - ln2 B = x.tg xdx = x.(
-1)dx = x.
cos 2 x
4 2
32
cos 2x
0
0
0
0
2

2
6. I = ln ( x - x )dx (HC Khi D 2004)
2

(2x - 1)dx = (2x - 1)dx


x ( x -1 )

du =
u = ln(x 2 - x)
x2 - x

t:

dv = dx
v = x - 1

(nguyn hm v = x + c nn thay c = -1 kh mu s)
3 3
2x - 1
2
I = (x -1).ln(x - x) -
dx = 2ln6 -2ln2 +1 = 2ln3 + 1
x
2 2
Nhn xt: Trong dng bi tp tch phn tng phn c cha ln(u(x)) thng xut hin
phn s nn rn luyn cho hc sinh kho lo kt hp thm tnh cht ca nguyn hm
f(x)dx = F(x)+C vi C l mt hng s thch hp ta c th n gin c phn
s cho bc tnh tch phn tip theo n gin hn.
4

Mt v d tng t: I = 2xln(x - 2)dx


3
3

7. I =

sin 3 x dx (H KTrc HN 2001);

Nhn xt: v d trn hc sinh phi nhn xt c rng bc u phi i bin s.


t u = 3 x u 3 = x 3u 2 = dx
i cn:
x

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 27

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

I = 3u 2sinudu I = 3x 2sinx dx ta bin i nh trn hc sinh d nhn dng tch

phn tng phn dng 1.


Nhn xt: n y tch phn tip theo c dng 1 ca tch phn tng phn.
Do a thc l bc hai nn tnh I, hc sinh phi tnh tch phn tng phn 2 ln:
u = 3x 2
du = 6xdx

t
v = sinx
dv = cosx.dx

I = 3x sinx
2

3 2
6xsinx dx =
I1
4
0
2

I1 = 6xsinx dx
0

u = 6x
du = 6dx

t
dv = sinxdx
v = -cosx

I1 = 6x.cosx

+ 6cosx dx = 6x.sinx
0

I=

= 3

3
3
+ I1 =
3
4
4
2

Nhn xt: Qua v d trn, tnh tch phn i khi hc sinh phi p dng c hai
phng php i bin s loi 2 v tch phn tng phn.
V d tng t: (phi hp hai phng php)
2

a) I =

sin

e4

x dx

b) I = x.ln(1+ x 2 )dx

d) I = ecosx sin2x.dx
0

e) I =

ln tgx
cos 2 x dx

c) I =

cos lnx
dx
x

f) I = e x dx
0

BI TP NGH 6:
1. Tnh cc tch phn sau:

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 28

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


ln2

-x
xe dx

a) I =

GV: NGUYN DUY KHI

c) I = (2x 2 -4)sin2xdx

b) I = (12x - 2)cos2xdx

d) I = (2x -1)ln(x +1)dx

e) I = (2x -1)ln(x -1)dx

f) I =

xdx

sin x
2

g) I = 2xln 2(x +1)dx

i) I = 2xln2(x -1)dx

h) I = (12x - 4+e )sinxdx

j) I = (x + sin 2 x)cosxdx (TNTHPT 2005)


0

2. Tnh cc tch phn sau: (Cc thi tuyn sinh i hc)

a) I = e3x sin4xdx (H A.Ninh 1997)

b) I = ( x -1)e2xdx (H DLNN-T.Hc 1997)


1

c) I = x 2sinxdx (H A.Ninh 1998)

d) I =

cos xdx (H DLNN-T.Hc 1998)

lnx
e) I = 2 dx (H Hu 1998)
x
1

f) I = x (2cos 2 x -1 )dx (H TCKT 1998)


0

ln ( x +1 )
2
g) I =
dx (H Con 2000) h) I = xlg xdx (H Y Dc 2001)
2
x
1
1
10

i) I =

sin 3 x dx (H KTrc HN 2001); j) I = x 2ln 2 xdx (H KT HDng 2002)


1

0
x 2 +1
lnxdx (HC D b 2-2003); l) I = x e2x + 3 x +1 dx (HC D.b 2003)
x
1
-1

k) I =

m) I = x 3e x dx (HC D b 2-2003); n) I = ( x 2 + 2x )e -xdx (H GTVT 2003)


0
1

III. Kim tra kt qu ca mt bi gii tnh tch phn bng my tnh CASIO fx570-MS
Trong mt s trng hp mt s bi tch phn phc tp gii c kt qu
nhng cha nh gi c chnh xc ca kt qu l ng hay sai, khi ta c th
s dng my tnh cm tay CASIO fx-570MS kim tra kt qu. V d vi thi

sin2x +sinx
dx ta s dng my tnh nh sau:
1+3cosx
0
2

Khi A nm 2005 I =

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 29

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


GV: NGUYN DUY KHI
34
+ Vi kt qa gii tay l
ta chuyn sang s thp phn 1,259259
27

+ i vi bi tch phn lng gic trc ht chuyn sang ch Rad.


+ Quy trnh bm my CASIO fx-570MS nh sau:

dx

sin

ALPHA

ALPHA

(
SHIFT

cos

sin

ALPHA

V kt qa my tnh l 1,2593. So vi kt qu gn ng trn ng ngha vi p s


bi gii bng tay trn ng.

BI TP NGH 7: CU HI TRC NGHIM TCH PHN


1

Cu 1: 2x +1 dx c gi tr bng:
0

A. 2

B. 0

C. -2

D. 3

C. -1

D.

Cu 2: x 2 -1 dx c gi tr bng:
0

A. 1

B. 0

1
2

Cu 3: Chn mnh ng:


A.

3
4

dx

3 - 2sin x
2

B. 0

4
3
4

C. 0

3
4

dx

3 - 2sin x
2

dx

2
3 - 2sin x
4

1
D.
4

3
4

dx

3 - 2sin x
2

Cu 4:

lnx
dx c gi tr bng:
x
1

A. 1
1

B. 0

C. -1

D. e

Cu 5: ( x + 2 ) dx c gi tr bng:
4

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 30

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


211
A.
B. 211
C. 201
5

GV: NGUYN DUY KHI


201
D.
5

Cu 6: e sinxcosx dx c gi tr bng:
0

A. e - 1

B. 0

C. e

D. 1 - e

C. 1

D. 2

Cu 7: 3 1 + 3cosx . sinx dx c gi tr bng:


0

A. 3
1

Cu 8:

B.

5
3

dx
c gi tr bng:
+ x +1

A.

3
9

B.

C.

9 3

D.

3
3

(2x -1 )dx c gi tr bng:


2
2

Cu 9:

x - x -1

A. ln

2
3

B. ln

3
2

C. ln

4
9

D. ln

9
4

( 4x + 2 )dx c gi tr bng:
2
1

Cu 10:

x + x +1

A. 3ln2
1

Cu 11:

dx

x 2 + 2x + 2

-1

A. ln (2 + 5 )
2

Cu 11:

dx

-3x 2 +6x +1

A.
2

Cu 12:

3
3

B. 2ln3

C. ln4

D. ln6

C. ln ( 2 + 5 )

D. ln ( 5 - 2 )

c gi tr bng:
B. ln ( 2 +5 )
c gi tr bng:
B.

3
9

C.

3
12

D.

3
15

( 4x +6 )dx c gi tr bng:
2
x - 2x +3

A. 4ln (2 + 3 )

B. 6ln (2 + 3 )

C. 8ln (2 + 3 )

D. 10ln (2 + 3 )

2 2

Cu 13:

x x 2 +1 dx c gi tr bng:

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 31

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN


26
28
32
A.
B.
C.
3
3
3
6

Cu 14:

x
2

A.
1

Cu 15:

dx

c gi tr bng:

x 2 -3

B.

2
dx

A. ln 2
2

Cu 16:

C.

3
12

D.

3
36

c gi tr bng:

x 2 +1

GV: NGUYN DUY KHI


34
D.
3

B. ln2

dx

cosx +1

C. ln ( 2 +1 )

D. ln ( 2 + 2 )

C. 2

D. 3

C. 2

D. 3

C. 1 -ln2

D. 1+ln2

c gi tr bng:

A. 0

Cu 17:

B. 1

dx

sinx +1

c gi tr bng:

A. 0

Cu 18:

B. 1
dx

sinx - 2cosx - 2

c gi tr bng:

B. ln2

A. -ln2
2

sinx -cosx
Cu 19:
dx c gi tr bng:
sinx +cosx
0

A. 1+

Cu 20:

B. -1+

4
cosx

11 -7sinx -cos x dx
2

C. 1 -

D. -1-

c gi tr bng:

1
3

A. - ln

5
8

1
3

B. - ln5

1
3

C. ln

8
5

1
3

D. ln

5
8

Cu 21:

x +cosx

4 - sin x dx
2

c gi tr bng:

A.

1
ln3
8

1
6

B. ln3

1
4

C. ln3

1
2

D. ln3

Cu 22: ln
dx c gi tr bng:
1+cosx

0
1+ sinx

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 32

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

3
A.
B.
C. 0
2
2

GV: NGUYN DUY KHI

D. 1

Cu 23:

sin4x

sin x +cos x dx
4

c gi tr bng:

A. -ln2

B. -ln2

C. -ln3

D. -ln3
-

Cu 24: Cho hm s f(x) lin tc trn R v tha f(-x) + f(x) = cos7x.

f(x) dx

c gi tr

bng:
16
35

A.

B.

32
35

C.

24
35

D.

12
35
-

Cu 25: Cho hm s f(x) lin tc trn R v tha 3 f(-x) + f(x) = cos x.sin x .

f(x) dx

gi tr bng:
A. -

1
4

B. -

1
2

1
4

C. 0

D.

C. 2

D. 3

C. 14

D.

Cu 26: x 2 - x dx c gi tr bng:
0

A. 0

B. 1

Cu 27: x 3 - 2x 2 - x + 2 dx c gi tr bng:
-1

9
4

A.

B.

37
12

41
12

Cu 28:

-3x + 2 dx c gi tr bng:

-3

A.

59
2

B.

Cu 29:

5 - 4cos x - 4sinx dx

A. -2 3 - 2 -

2
59

C. -

59
2

D. -

2
59

2
2
c gi tr bng: 5 - 4cos 2 x - 4sinx dx = 2sinx -1 dx
0
0

B. 2 3 - 2 -

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

C. 2 3 + 2 -

D. 2 3 + 2 +

Trang 33

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

Cu 30: 2cosx -1 dx c gi tr bng:


0

A. 2 3 - 2 +

(2

A. 2 +
Cu 32:

C. 2 3 - 2 +

D. 2 3 - 2 -

- 4 dx c gi tr bng:

-1

B. 2 3 - 2 -

Cu 31:

1
ln2

dx

1+ 1- x

B. 3 +

1
ln2

C. 4+

1
ln2

D. 5 +

1
ln2

c gi tr bng:

-1

B. 2ln2

A. ln2

C. 3ln2

D. 4ln2

C. 2

D. 3

C. 9

D. 11

Cu 33:

( x - x -1 )dx

c gi tr bng:

-1

A. 0

B. 1

Cu 34:

( 1- x - 1+ x )dx

c gi tr bng:

A. 5

B. 7

Cu 35: xlnxdx c gi tr bng:


0

A.

e 2 +1
2

B.

e 2 +1
4

C.

e 2 +1
1

D.

e 2 +1
3

Cu 36: xcosxdx c gi tr bng:


0

A.

B.

+2

C.

-2

+1

D.

-1

Cu 37: xe xdx c gi tr bng:


0

A. 7

B. 5

C. 3

D. 1

Cu 38: e x sin2x dx c gi tr bng:


0

A. - e 2 +1
5

B. - e 2 +1
5

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

C.

2 2
e +1
5

D.

1 2
e +1
5

Trang 34

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

Cu 39: e 2xcosx dx c gi tr bng:


0

A.

1
(e + 2 )
5

B.

1
(e - 2 )
5

C.

1
2 e +1 )
(
5

D.

1
2 e -1 )
(
5

C.

3e 2 -5
2

D.

5 -3e 2
2

C.

1
(e - 1)
2

D.

1
(-e +1 )
2

Cu 40: e 2x (x - 2 ) dx c gi tr bng:
0

A.

5 -3e 2
4

B.

3e 2 -5
4

ex

Cu 41: cos (lnx )dx c gi tr bng:


0

A.

1
( e +1 )
2

B.

1
( e +1 )
2

Cu 42: sin (lnx )dx c gi tr bng:


0

A.
e

Cu 43: e x
0

(sin1-cos1 )e+1 B. (sin1-cos1 )e -1


2

B. e

1+ x 2

(1+ x )

A. 0
e

Cu 45: e x
0

A.

(cos1- sin1 )e+1


2

D.

(cos1-sin1)e+1
2

1+ sinx
dx c gi tr bng:
1+cosx

A. e 2
Cu 44: e x

C.

(1+ x )

e-2
2

D. e2

C. e

D. 2

dx c gi tr bng:

B. 1
x

C. e 2

dx c gi tr bng:

B.

e+ 2
2

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

C.

e -1
2

D.

e+1
2

Trang 35

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

Nhn xt: Trong phn ni dung chuyn trn, ti ch nu ra mt s bi tp minh


ha c bn tnh tch phn ch yu p dng phng php phn tch, phng php i bin s,
phng php tch phn tng phn. Cc bi tp ngh l cc thi Tt nghip THPT v
thi tuyn sinh i hc Cao ng ca cc nm trc cc em hc sinh rn luyn k nng
tnh tch phn, bn cnh cng hng dn hc sinh kim tra kt qu bi gii ca mnh c
kt qu ng hay sai bng my tnh cm tay CASIO fx-570MS v phn cui ca chuyn
l mt s cu hi trc nghim tch phn. phn no cng c, nng cao cho cc em hc sinh
khi 12 cc em t kt qu cao trong k thi Tt nghip THPT v k thi Tuyn sinh i
hc v gip cho cc em c nn tng trong nhng nm hc i cng ca i hc.
Tuy nhin vi kinh nghim cn hn ch nn d c nhiu c gng nhng khi trnh by
chuyn ny s khng trnh khi nhng thiu st, rt mong c s gp chn tnh ca
qu Thy C trong Hi ng b mn Ton S Gio dc v o to tnh ng Nai. Mt ln
na ti xin cm n Ban lnh o nh trng to iu kin tt cho ti v cm n qu thy c
trong t Ton trng Nam H, cc ng nghip, bn b ng gp kin cho ti hon
thnh chuyn ny. Ti xin chn thnh cm n./.

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 36

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

TI LIU THAM KHO


1. Sch gio khoa gii tch 12
2. Sch gio vin gii tch 12
3. Tuyn tp cc chuyn v k thut tnh tch phn - Trn Phng
4. o hm v tch phn - V i Mau & V i Hoi c
5. Chuyn tch phn v i s t hp xc sut - Phm An Ha & Nguyn V Thanh
6. Cc dng ton c bn gii tch 12 - Nguyn Ngc Khoa
7. Trc nghim khch quan gii tch v tch phn - on Vng Nguyn.

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 37

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

NHN XT
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai
Trang 38

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 39

CHUYN :CC PHNG PHP TNH TCH PHN

GV: NGUYN DUY KHI

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Trng THPT Nam H Bin Ha ng Nai

Trang 40

You might also like