Ch s Z: Cng C Pht Hin Nguy C Ph Sn v Xp Hng nh Mc Tn Dng (bi 1) ( Bnh chn: 13 -- Tho lun: 10 -- S ln c: 11452) Ch s Z: Cng C Pht Hin

Nguy C Ph Sn v Xp Hng nh Mc Tn Dng (bi 1) Ph sn c xem nh dn chm ht i vi mt doanh nghip. Lm th no pht hin sm cc du hiu bo trc nguy c ph sn c bin php kp thi. Bi vit ny gii thiu mt trong nhng cng c ph bin nht pht hin nguy c ph sn. l ch s Z. Hy t tnh ch s Z phng bnh cho doanh nghip. ( i vi nh u t: chn cng ty khng b nguy c ph sn) Ch s Z (Z score) cng c pht hin nguy c ph sn: Vic tm ra mt cng c pht hin du hiu bo trc s ph sn lun l mt trong nhng mi quan tm hang u ca cc nh nghin cu v ti chnh doanh nghip. C nhiu cng c c pht trin lm vic ny. Trong , ch s Z l cng c c c hai gii hc thut v thc hnh, cng nhn v s dng rng ri nht trn th gii. Ch s ny c pht minh bi Gio S Edward I. Altman, trng kinh doanh Leonard N. Stern, thuc trng i Hc New York, da vo vic nghin cu kh cng phu trn s lung nhiu cng ty khc nhau ti M. Mc d ch s Z ny c pht minh ti M, nhng hu ht cc nuc, vn c th s dng vi tin cy kh cao. Ch s Z bao gm 5 ch s X1, X2, X3, X4, X5: X1 = T s Vn Lu ng trn Tng Ti Sn (Working Capitals/Total Assets). X2 = T s Li Nhun Gi Li trn Tng Ti Sn (Retain Earnings/Total Assets) X3 = T S Li Nhun Trc Li Vay v Thu trn Tng Ti sn (EBIT/Total Assets) X4 = Gi Tr Th Trng ca Vn Ch S Hu trn Gi tr s sch ca Tng N (Market Value of Total Equity / Book values of total Liabilities) X5= T s Doanh S trn Tng Ti Sn (Sales/Total Assets)

T mt ch s Z ban u, Gio S Edward I. Altman pht trin ra Z v Z c th p dng theo tng loi hnh v ngnh ca doanh nghip, nh sau: i vi doanh nghip c phn ho, ngnh sn sut: Z = 1.2x1 + 1.4x2 + 3.3x3 + 0.64x4 + 0.999x5

Nu Z > 2.99 Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.8 < Z < 2.99 Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c ph sn Nu Z <1.8: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao.

i vi doanh nghip cha c phn ho, ngnh sn sut: Z = 0.717X1 + 0.847X2 + 3.107X3 + 0.42X4 + 0.998X5

Nu Z > 2.9: Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.23 < Z < 2.9: Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c ph sn Nu Z <1.23: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao.

i vi cc doanh nghip khc: Ch s Z di y c th c dng cho hu ht cc ngnh, cc loi hnh doanh nghip. V s khc nhau kh ln ca X5 gia cc ngnh, nn X5 c a ra. Cng thc tnh ch s Z c iu chnh nh sau Z = 6.56x1 + 3.26x2 + 6.72x3 + 1.05x4

Nu Z > 2.6 nguy c ph sn Nu 1.2 < Z < 2.6 c nguy c ph sn Nu Z <1.1 c ph sn cao.

Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy

Tng ch s Z gim thiu kh nng ph sn:

 tng ch s Z chng ta cn tng tng t s v gim mu s ca tng ch s X bn trn. Quan st 5 ch s X, chng ta c th nhn thy Tng Ti Sn l mu s ca 4 ch s X1, X2, X3, X5. Do nu doanh nghip c th gim c tng ti sn m vn gi vng quy m, hiu qu hot ng th chc chn ch s Z s tng ln r rt. V th doanh nghip cn phi r sot tht k tm ra nhng ti sn khng hot ng, tc l nhng ti sn khng gp phn trc tip hay gin tip to ra doanh s. Bn chng i, doanh nghip s gim c cc mu s ca 4 ch s X ni trn, v ng thi tng c t s ca mt s ch s. i vi nhng ti sn khng c n hay n t, khi bn i doanh nghip s nhn c thm tin mt, khi Vn lu ng t s ca X1 s tng ln. Bn cnh chi ph khu hao cng s gim xung, dn n t sut li nhun tng, tc l t s ca X2, v X3 s tng theo. Trong trng hp ti sn ang b n, khi bn chng i, vn lu ng c th s khng tng ln lin lc , nhng tng n - mu s X4 - s gim xung, chi ph li sut, v khu hao cng gim theo. T l li nhun v th s tng ln, t s ca X2, X3 s tng ln. V nu qun l tt, chng ta s c thm tin mt. Tc l vn lu ng s tng ln theo. T s X1 cng s tng ln theo sau . R rng vic bn i nhng ti sn khng hot ng s to ra nh hng rt tt n s tng trng ca cc ch s X. D nhin, khng phi ti sn no bn i cng c th a ch s Z ln. C nhng ti sn khi bn i, s lm nh hng ln n doanh s - t s ca ch s X5, v nh hng gin tip n n cc t s ca X2, X3. Khi li bt cp hi. Do doanh nghip rt phi cn thn trong vic phn loi ti sn. Khng phi c b nguy him l lo bn ti sn. tng t s X2, X3 cng ty cn phi to nhiu li nhun hn qua hot ng kinh doanh chnh ca mnh, hay i khi l t nhng phi v kinh doanh khng thng xuyn. Lm sao bn c nhiu hng/dch v , vi gi chp

nhn c, quay vng vn nhanh l nhng vic lm c tnh sng cn m cng ty phi thc hin. tng X3 - Li Nhun gi li, doanh nghip cn phi n mc chia c tc cho nh u t. C tc chia t i th Li Nhun gi li s tng ln. Tuy vy, doanh nghip khng th gim c tc n mc qu thp v khi nh u t s phn ng, dn n gi c phiu thp, tt s lm lm gim t s ca X4 v v th tng ch s Z. lm tng doanh s - t s ca X5, doanh nghip cn phi c tng cng nng lc hot ng kinh doanh ca mnh. Mt iu cn phi quan tm l doanh nghip phi cn bng gia chi ph ca vic tng doanh s v bin tng ca doanh s. Nu chi ph tng qu cao, th t s X1, X2, X3 s gim, khi vic tng t s X5 s l v ngha v khng sc b p cho s gim ca cc ch s X1, X2, X3. Cui cng, tng X4, chng ta phi tng gi tr th trng ca vn ch s hu, bng cch tng th gi c phiu, i vi cng ty i chng, hoc tng gi tr ti sn rng, i vi cng ty dng khc. Tuy nhin y khng phi l cng vic d thc hin. C mt cc n gin hn l gim bt n. Doanh nghip c th dng tin mt tr n, nhng cn thn trng nu la chn gii php ny, v khi vn lu ng s b gim, c th nh hng gin tip n doanh s v li nhun. Mt gii php tt hn v thng c la chn l bn bt nhng ti sn khng hot ng nh trnh by trn. Tm li, tng ch s Z ln, ty theo tnh hung, chng ta s ra quyt nh thc hin mt hay nhiu gii php trn. Tuy vy, bt c gii php no cng s dn n tnh trng kh khn, doanh nghip phi tht lng but bng trong mt thi gian. V th phng bnh bao gi cng tt hn ch bnh. Hy lun mt n ch s Z v hnh ng ngay tng ch s ny khi n bt u mp m khu vc cnh bo. Bi sau chng ta s bn v cch s dng ch s Z t c lng nh mc tn dng ca doanh nghip, vn rt quan trng trong vic pht hnh tri phiu mn n. Lm Minh Chnh, MBA

Ti liu tham kho: The Z-score Bankruptcy Model: Past, Present, and Future, Edward I. Altman, 1977; Corporate Finance Distress and Bankruptcy, Edward I. Altman, 1993; The use of Credit scoring Models and the Importance of a Credit Culture, Edward I. Altman; Z scores a guide to failure prediction, Eidleman Gregory J., 1995; Why do firm pay for bond rating when they can get it for free, Yingjin Gan, 2003.
p hng tn dng hay xp hng tn nhim l nhng kin nh gi v ri ro tn dng v cht lng tn dng, th hin kh nng v thin tr n (gc, li hoc c hai) ca i tng i vay p ng cc ngha v ti chnh mt cch y v ng hn thng qua h thng xp hng theo k hiu. Hin nay, trn th gii c hai phng php xp hng tn dng chnh l m hnh ton hc v phng php chuyn gia: 1. M hnh ton hc xp hng tn nhim doanh nghip Trc khi quyt nh nh gi tn nhim v c lng ri ro tn dng pht trin thnh nhng m hnh ton hc v thng k, vic cp tn dng hon ton da trn phng php xt on. Phng php ny s dng mi loi thng tin lin quan n khch hng m cc chuyn vin tn dng thy cn thit v dng cc phn on ch quan nh gi ri ro. Phng php xt on do vy c nhiu thiu st. u tin, phng php khng ng tin cy v n ph thuc vo cch thc ca mi ch n; th hai, quyt nh c th thay i t ngi ny sang ngi khc nn kh tranh lun v truyn th; th ba l khng th gii quyt vi s lng ln hoc phi duy tr mt h thng chuyn vin phn tch chi ph cao. V vy, khi c s pht trin ca khoa hc thng k, nhng phng php phn tch, phn lp v d bo nhanh chng c ng dng v b sung hiu qu cho phng php truyn thng, t lng ha cc ch tiu n d bo ri ro tn dng . Hin nay, cc ng dng thng k trong xp hng tn nhim li ang chuyn mnh t mc tiu ti thiu ha ri ro tn dng sang mc tiu ti a ha li nhun cho cc ch n (ch yu l cc ngn hng). 1.1. Ch s Z ca Edward I. Altman Ch s Z c xy dng bi Edward I. Altman (1968), i Hc New York, da vo vic nghin cu kh cng phu trn s lng ln cc cng ty khc nhau ti M. Ch s Z l cng c c c hai gii hc thut v thc hnh, cng nhn v s dng rng ri nht trn th gii. Mc d ch s Z c pht minh ti M, nhng hu ht cc nuc vn c th s dng vi tin cy kh cao nh Mexico, Indian... Ch s ny da trn phng php thng k vi cng c phn tch bit s a yu t (MDA). Ch s Z bao gm 5 t s X1, X2, X3, X4, X5:Ch s Z bao gm 5 t s X1, X2, X3, X4, X5: X1= Vn lun chuyn Tng ti sn

Vn lun chuyn = ti sn ngn hn - n ngn hn Nhng khon thua l trong hot ng kinh doanh s lm gim t s X1 Li nhun gi li Tng ti sn T s ny o lng li nhun gi li tch ly qua thi gian. S trng thnh ca cng ty cng c nh gi qua t s ny. Cc cng ty mi thnh lp thng c t s ny thp v cha c thi gian tch ly li nhun. Theo mt nghin cu cua Dun & Bradstreet (1993), khoang 50% cng ty pha san ch hot ng trong 5 nm. EBIT Tng ti sn S tn ti va kha nng tra n cua cng ty sau cng u da trn kh nng to ra li nhun t cc ti sn ca n. Vi vy, ty s nay, theo Atlman th hin tt hn cac thc o ty sut sinh li. Gi th trng ca vn c phn Gi s sch ca n N = n ngn hn + n di hn Vn c phn = c phn thng + c phn u ai Ty s nay cho bit gia tri tai san cua cng ty sut giam bao nhiu ln trc khi cng ty lm vao tinh trang mt kha nng thanh toan. y la mt phin ban a c sa i cua mt trong cac bin c Fisher s dung khi nghin cu ty sut sinh li cua trai phiu (1959). Nu ty s nay thp hn 1/3 thi xac sut cng ty pha san la rt cao. i vi cng ty cha c phn ha th gi tr th trng c thay bng gi tr s sch ca vn c phn. Doanh thu Tng ti sn o lng kh nng quan tri cua cng ty to ra doanh thu trc sc ep cnh tranh cua cc i th khc. Ty s nay co mc y nghia thp nht trong m hinh nhng no la mt ty s quan trong vi giup kha nng phn bit cua m hinh c nng cao. X5 thay i trn mt khong rng i vi cc ngnh khc nhau v cc quc gia khc nhau.

X2 =

X3 =

X4 =

X5 =

Mt s nghin cu vo thp nin 1960 ch ra rng t s dng tin trn n l t s rt tt d bo nhng do trong giai on ny, d liu v dng tin v khu hao ca cc doanh nghip khng nht qun nn ch s Z ca Altman khng bao gm cc t s c lin quan n dng tin. iu ny kh ph hp vi thc trng v thng tin ti chnh ca doanh nghip Vit Nam hin nay, hn na ch s Z c s dng hiu qu M (d bo chnh xc 95% i vi mu d liu) v nhiu nc khc th rt c th cng s thc hin tt ti Vit Nam trong lnh vc xp hng tn nhim hay d bo ph sn. T mt ch s Z ban u, Altman pht trin thm Z' v Z" c th p dng theo tng loi hnh ca doanh nghip:

i vi doanh nghip c phn ho, ngnh sn sut: Z = 1.2X1 + 1.4X2 + 3.3X3 + 0.64X4 + 0.999X5

Nu Z >2.99: Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.8< Z <2.99: Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c ph sn Nu Z <1.8: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao.

i vi doanh nghip cha c phn ho, ngnh sn sut: Z' = 0.717X1 + 0.847X2 + 3.107X3 + 0.42X4 + 0.998X5

Nu Z' > 2.9: Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.23 < Z' < 2.9: Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c ph sn Nu Z' <1.23: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao.

i vi cc doanh nghip khc: Ch s Z" di y c th c dng cho hu ht cc ngnh, cc loi hnh doanh nghip. V s khc nhau kh ln ca X5 gia cc ngnh, nn X5 c a ra. Z" = 6.56X1 + 3.26X2 + 6.72X3 + 1.05X4

Nu Z" >2.6: Doanh nghip nm trong vng an ton, cha c nguy c ph sn Nu 1.2 < Z" < 2.6: Doanh nghip nm trong vng cnh bo, c th c nguy c ph sn Nu Z <1.1: Doanh nghip nm trong vng nguy him, nguy c ph sn cao.

Ngoi tc dng cnh bo du hiu ph sn, Altman nghin cu trn 700 cng ty cho ra ch s Z" iu chnh: Z"iu chnh = 3.25 + Z" = 3.25 + 6.56X1 + 3.26X2 + 6.72X3 + 1.05X4 Z" iu chnh c tng ng kh cao vi cc hng mc tn nhim tri phiu ca S&P. Hm rng cc m hnh ton hc c th snh ngang vi phng php chuyn gia.

Ngun: Lm Minh Chnh (2007), "Dng ch s Z c tnh H s Tn Nhim" xem xt ch s Z hot ng nh th no i vi doanh nghip Vit Nam, tc gi ly v d v Cng ty c phn Bng Bch Tuyt (BBT) - cng ty nim yt in hnh c nhiu triu chng ang trc ngng ph sn trong nm qua (Thng 7/2008, Ngn hng Hng hi Vit Nam bt u gi thng bo n qu hn n BBT). BBT c phn ha t nm 1997 v l cng ty sn xut nn p dng cng thc:

V trong hai nm 2006 v 2007, cc c ng khng bit l BBT b l, cng vi tnh khng hiu qu

ca th trng chng khon Vit Nam nn gi c phiu vn gia tng theo th trng. Nu gi th trng khng thay i g so vi nm 2005 th ch s Z nm 2006 v 2007 ln lt l 1.64 v 1.04, tc l ch s Z gim dn t 2.41 im (2002) n -0.41 im (2008).

T kt qu ny, cho thy, ch s Z phn nh gn st vi tnh trng thc t m BBT ang gnh chu v cng minh chng phn no tnh hu dng ca ch s Z ni ring v m hnh ton hc d bo ph sn ni chung ti Vit Nam. Tuy nhin, ng dng tt vo thc t th ch s Z hay cc m hnh nh lng phi c hiu chnh, c xy dng trn d liu ca cc doanh nghip Vit Nam, qua kim nh c th th hiu qu mi chnh thc c cng nhn v nng cao. 1.2. Ch s Zeta Zeta l mt ch s c Altman ci tin t ch s Z, Zeta lm vic tt vi d liu ti chnh ca cc cng ty sn xut v c bn l vi chnh xc hn 90% trc khi ph sn 1 nm v chnh xc trn 70% t nm th 5 tr i trc khi ph sn. Vi tinh c quyn cua m hinh nn Altman khng cng b mt cach y u cac trng s ca m hnh m ch cung cp 7 bin s m hnh s dng: X1 = EBIT Tng ti sn

Tng tai san khng bao gm cac li th thng mai va tai san v hinh trong cc bin s ca Zeta. X2 = Mc n nh thu nhp

Ch tiu ny o lng sai s chun trong xu hng cua X1 trong vng 5 n 10 nm. Rui ro kinh doanh thng c biu hin thng qua s dao ng cua thu nhp nn bin s ny to ra co hiu qu c bit. Bn canh o, Altman cung anh gia thng tin cha ng trong mt vai bin s tng t o lng nhng rui ro co th xay ra i vi cng ty. Nhng bin s nay co y nghia nhng no khng c a vao m hinh EBIT

X3

Li vay Ty s nay c chuyn sang thc o log c s 10 chun hoa va lam cho khac bit gia cac ty s khng qua ln. Li vay bao gm li phi tr cho cc ti sn thu ngoi.

X4 =

Li nhun gi li Tng ti sn Ti sn lu ng X5 = Tng ti sn Vn c phn thng X6= Tng vn Vn c phn thng c tnh bng gi tr th trng bnh qun trong thi gian 5 nm. Tng vn = Vn c phn thng + c phn u i + n + ti sn thu ngoi c vn ha.

X7 = Quy m (tng ti sn)

Bin s ny c iu chnh ty theo nhng thay i trong bo co ti chnh. Quy m ti sn cng c chuyn sang thc o log c s 10 chun ha phn phi ca bin. M hnh ny c nhiu ngn hng cc nc p dng v pht trin thnh cc m hnh khc xp hng khch hng i vay nh m hnh mng n ron thn kinh (neural network), m hnh da trn mc tng gi th trng...
L Tt Thnh - www.rating.com.vn