Sach Quan Tri Hanh Vi To Chuc 9489

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH CHNG I QUN L MT CCH TIP CN NG DNG CC KHOA HC V HNH VI y l mt giai on cc k l th hiu thu
u o v thc hnh cng tc lnh o v qun l. Hin nay, ang din ra qu trnh nhn thc ngy cng su sc rng, thnh cng ca cc t chc ph thuc trc tip vo vic s dng c hiu qu cc ngun nhn lc da trn vic ng dng cc khoa hc hnh vi. Khi xem xt cc vn thch thc trong qun l ca cc t chc - doanh nghip - doanh nghip, chnh ph t chc phi li nhun, trng hc v gia nh - chng ta phi thy rng, th thch thc s i vi nng lc ca cc nh lnh o v qun l lm th no xy dng v duy tr c hiu qu cc t chc con ngi. ng u vi nhng thch thc ny, chng ta cn nhng cng c c bit v k nng s dng cc cng c . y l tt c nhng g m cun sch ny cp. y khng ch gii thiu nhng khi nim v c s l thuyt ca khoa hc v hnh vi m cn a ra nhng cng c d s dng c kim chng da trn cc k hoa hc v hnh vi. Bn thn mt s khi nim trong cc khoa hc v hnh vi c ch ch nhng khng li du n. Cc khi nim ny mang n cho bn nhng tng tt suy ngh nhng khng phi lc no chng cng mch bo phi lm th no hoc khi no th a cc tng vo vn dng. Woody Allen - ngh s kim o din ni ting, ni rng thnh cng trong cuc i l "...hai mi phn trm ngh thut v tm mi phn trm th hin". Tt c chng ta u thy ngi ta th hin trong cc tnh hung lnh o v qun l. Nhng chng ta tin rng thnh cng cn do nhng yu t khc, ch khng phi ch do th hin. Tri thc v vic p dng cc khi nim c th nghim ca khoa hc v hnh vi cng vi cc k nng "ngh thut" s a n nhng thnh cng. Cun sch ny khng nhng gip bn v tri thc, m cn gip bn pht trin nhng k nng cn thit tr thnh ngi lnh o c nng lc cao. Khng nn coi lnh o - vic gy nh hng n hnh vi ca ngi khc l mt s kin n l. Lnh o v qun l l nhng trch nhim thng xuyn phi c thc hnh lin tc. Mt pht cng phi c s dng mt cch khn ngoan. D nhin iu ny khng d. Do gn vi s phc tp ca con ngi, lnh o v qun l hu nh khng tun theo s m t v hiu bit. Nh bit, c nhng ngi dng cm nhn thy c v lm cho s vic tin trin trong nhng tnh hung kh khn. Nhng ri thm ch sau nhiu thp k nghin cu, chng ta vn khng th xc nh chc chn u l 1 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhn t ch thc quyt nh thnh cng v qun l ti mt thi im v a im nht nh. Nguyn nhn l cc tnh hung ca i sng hin thc khng bao gi c nh m lun thay i vi nhiu yu t, hoc bin thin hoc tng tc ng thi. Chnh v iu ny, cc khoa hc v hnh vi - khc cc khoa hc vt l - lun cp ti cc kh nng. Mc ch ca chng ti l gip cc bn nng ng trong suy ngh ch khng phi ra cc quy tc. Trong lnh vc khoa hc v hnh vi khng c cc quy tc. iu mi mi chng ta cn n l cch tip cn cng tc lnh o v qun l, c v l lun ln thc hnh. Qua cng trnh nghin cu v chuyn lun ca mnh, trao i vi cc nh qun l trn th gii qua cng vic c vn v hi tho, chng ti thy rng hu ht mi ngi u mong mun c mt phng php tip cn d dng lnh hi c nhng rng cho php ng dng i vi mt s t chc v tnh hung. Mt phng php tip cn nh vy s tng cng hiu bit v l ting ni chung lm cho cc nh qun l c th lm vic cng nhau v gii quyt nhng vn v qun l cc ngun nhn lc ca h. Trong vic pht trin cc tng v k nng ny, chng ta mun khi phc di sn ng ch ca cc khoa hc v hnh vi bng cch s dng mt ngn ng chng gip cc nh qun l c th lm ch ngay c cc tng v k nng then cht. "Lnh o theo tnh hung" s a li mt ngn ng chung nh vy gip gii quyt cc vn nng lc. N cung cp mt ngn ng c gi tr c th p dng ni lm vic, nh trong mi tnh hung lnh o. N cung cp mt ngn ng chung c th dng phn on cc vn lnh o, iu chnh hnh vi nhm gii quyt cc vn ny. "Lnh o theo tnh hung" l mt cng c gii quyt cc vn nng lc mt cch hu hiu tp trung vo nhng vn then cht c lin quan, ch khng phi l phn ng li cc vn theo cm tnh Chng ta cng cn nm phng php tip cn c cn c v da trn nhng bng chng thc nghim. Thc tin hn hai mi nm qua ch cho chng ta thy rng phng php tip cn ny d hiu, chp nhn c v trin khai c mi t chc. y l mt phng php tip cn c bn cho qun l hnh vi t chc. NHN LI LCH S T u th k ny, x hi M bin i rt mnh m. T mt x hi v c bn l nng nghip, nc M tr thnh mt x hi cng nghip nng ng vi mc sng v nn gio dc cao. Ngoi ra, tin b v mt khoa hc k thut ngoi sc tng tng.
2 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Song tin b ny khng phi l khng c mt tri ca n. Vo lc chng ta c th hn hoan trong thi i hong kim giu c th ng thi chng ta li thy mnh m chm trong nhng xung t - xung t gia cc b tc, xung t gia cc chng tc, xung t gia gii qun l v cng nhn, thm ch xung t gia hng xm lng ging. Nhng vn m chng ta ang phi ng u ny khng th c gii quyt n thun bng cc k nng khoa hc v k thut, m chng cn i hi phi c gii quyt bng cc k nng x hi. Nhiu vn gay cn nht ca chng ta khng nm trong th gii cc s vt, m nm trong th gii con ngi. Tht bi ln nht ca chng ta vi t cch con ngi l khng bo m c s hp tc v thng cm vi nhng ngi khc. Ngay sau Chin tranh th gii th hai, Elton Mayo nhn ra vn ny, ng nhn xt rng "Hu qu i vi x hi do s mt cn bng gia pht trin k nng k thut v k nng x hi rt thm khc". S tri ngc ca cc khoa hc thnh cng vi cc khoa hc khng thnh cng Trong khi tm nguyn nhn gy ra s mt cn bng ny. Mayo cho rng, mt phn ng k ca vn c th do s khc bit gia ci m ng gi l cc khoa hc thnh cng (tm l hc, x hi hc v khoa hc chnh tr) ng gn nhn hiu "cc khoa hc thnh cng" v khi nghin cu cc khoa hc ny c c l thuyt v thc nghim. Tri thc thun tu s khng c gi tr nu khng c ng dng trong nhng tnh hung thc t. Chng hn, khi hc mn ho hc hay vt l, sinh vin hoc nh thc nghim c c kinh nghim trc tip s dng nhng k nng k thut mi ca mnh trong phng th nghim nhng tri li, theo Mayo, cc mn khoa hc "khng thnh cng". C v nh khng to ring cho sinh vin mt k nng x hi c th s dng trong cc tnh hung nhn bng thng thng, khng c lin h trc tip v lin tc vi cc s kin x hi dnh cho sinh vin. Sinh vin hc trong sch v, s dng nhiu thi gian trong th vin, kim nh cc cng thc c in nhng li khng c kim tra bng s pht trin vng chc cc k nng thc nghim, ging nh qua thc hnh bnh vin, phng th nghim. Thay i Nhng ng gp ban u ca cc khoa hc v hnh vi, nh Mayo nu ra dng nh mi ch mang li tri thc m khng nh hng n nhng thay i trong hnh vi. Cun sch ny tp trung vo bn cp thay i trong con ngi: 1) Nhng thay i v tri thc, 2) nhng thay i v thi , 3) nhng thay i v hnh vi v 4) nhng thay i v s vn hanhgf nhm hay t chc Quan h thi gian v mc tng ng khi thc hin cc cp thay i ny, khi khng c s bt buc hoc phc tng, c minh ho qua hnh 1-1: 3 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH
Hnh 1-1: Thi gian v mc kh trong vic thc hin cc thay i

(Cao)
Mc kh lin quan
Hnh vi nhm Hnh vi c nhn Thi Tri thc

(Ngn) thi gian lin quan ->
Thp
Cc thay i v tri thc d thc hin nht sau l cc thay i v thi (Di) . Cc cu trc thi khc nhau cc cu trc tri thc ch, cc cu trc ny nng v tnh cm theo li tch cc hay tiu cc. Cc thay i v hnh vi kh hn v tn nhiu thi gian hn rt nhiu so vi hai cp ni trn. Nhng c l thc hin thay i s vn hng nhm hay t chc mi l kh khn v tn thi gian nht. Vn may ca chng ta thc ra ph thuc vo mc ni trn. Nhng c l thc hin thay i s vn hnh nhm hay t chc mi l kh khn v tn thi gian nht. Vn may ca chng ta ph thuc vo mc cc khoa hc v hnh vi gii quyt xung dt thng qua s am hiu v thc hin thay i. Vn u t Kh khn chnh i vi vic ng dng thc t cc khoa hc v hnh vi l s tin m chnh ph, cc doanh nghip v cc hng dnh cho nghin cu trong ln vc ny qu t. M, ch c mt la trong s ba mi la dnh cho nghin c v pht trin c chi cho lnh vc khoa hc v hnh vi. Phn cn li dnh cho nghin cu trong lnh vc khoa hc v hnh vi. Phn cn li dnh cho nghin cu trong cc "khoa hc nng", c dng trong vic pht trin cc " vt". Tuy nhin, cn phi lm nhiu, hn l ch bit tiu tin cho nghin cu trong lnh vc cc khoa hc v hnh vi. Tt nhin cng cn phi dnh tin cho vic ng dng thc t cc cng trnh nghin cu ny. iu ny c bit quan trng v cc nh qun l - nhng ngi s t c hiu qu bt k loi t chc no m h iu hnh, cn pht trin kin thc thc t v k nng con ngi ph tr cho tri thc ca h v cc k thut kha cnh k thut ca cng vic ca h NH NGHA V QUN L
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nghin cu sch v cho thy hu nh c bao nhiu tc gi trong lnh vc ny th c by nhiu nh ngha v qun l. im chung th hin trong cc nh ngha ny l s quan tm ca nh qun l i vi vic hon thnh cc mc ch hoc mc tiu t chc. Chng ti nh ngha qun l nh l qu trnh lm vic cng v thng qua cc c nhn, cc nhm cng nh nhng ngun lc khc hon thnh cc mc ch t chc. Cn lu rng nh ngha ny khng m ch doanh nghip hoc cc t chc cng nghip. Qun l nh nh ngha p dng cho cc t chc bt k l doanh nghip, trng hc, bnh vin, t chc chnh tr hay thm ch cc gia nh. t c thnh cng cc t chc ny i hi cn b qun l ca mnh phi c cc k nng quan h c nhn. Thnh qu t c cc mc ch t chc thng quan lnh o chnh l qun l. Nh vy ai cng l nh qun l trong t nht mt s hot ng no . Phn bit gia qun l v lnh o Mt s ngi ngha rng qun l v lnh o ch l mt v nh nhau. Nhng gia hai khi nim ny c mt s khc bit quan trng. V c bn lnh o (Leadership) l khi nim rng hn qun l (management).Qun l c coi l mt loi lnh o c bit trong so vic t c cc mc ch t chc l ti quan trng. Do vy s khc nhau cn bn gia hai khi nim l vn t chc. Lnh o xut hin bt k lc no khi ngi ta mun gy nh hng n hnh vi ca mt c nhn hay mt nhm ngi, bt k v l do g. Do c th v mc ch ring ca mt ngi hoc v mc ch ca nhng ngi khc v nhng mc ch ny c th tng hp vi cc mc ch t chc. BA KH NNG LNH O Trong lnh o c ba k nng hoc kh nng chung: a) chn on - c kh nng hiu c tnh hung bn ang c gng gy nh hng, b) thch ng hnh vi ca bn v nhng ngun lc khc bn sn c p ng c nhng bt ng ca tnh hung v c) giao tip- c kh nng giao tip theo li m mi ngi c th d dng v chp nhn Cc chng trnh sau s cp chi tit tng kh nng, y ch nu tm tt tng kh nng. Chn on l kh nng v nhn thc hoc l tr N gip ta hiu c tnh hung hin ti v nhn thc nhng g c th hy vng xy ra trong tng 5 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lai. S khc bit gia chng l vn phi c gii quyt y l iu m cc kh nng khc khc nhm vo lm thay i. Thch ng l kh nng thuc v hnh vi n bao hm vic thch ng cc hnh vi v cc ngun lc khc ca bn sao cho c th gim bt s cch bit gia tnh hung hin ti v iu m mun t c. Giao tip l kh nng x l: ngay c khi bn c th hiu c tnh hung v c khi bnc th chp nhn hnh vi v cc ngun lc p ng tnh hung, bn vn cn giao tip mt cch hu hiu, Nu b n khng th giao tip theo mt cch thc m ngi ta c th hiu v chp nhn th ton b qu trnh s khng c tc dng nh bn mong mun. QU TRNH QUN L Nhiu tc gi coi cc chc nng qun l v lp k hoch, t ch thc y v kim tra l trung tm ca cc cuc bn lun v qun l. Nhng chc nng hp thnh qu trnh qun l ny - qu trnh c hp thnh mt cch t t lm mt vic no - lin quan n qun l bt k theo kiu t chc hay cp qun l no. Harold Koontz v Cyril O'Donnell ni: "Khi hnh ng theo kh nng qun l ca mnh, cc ch tch trng phng, c cng, gim th, trng khoa, gim mc v nhng ngi ng u cc c quan ca chnh ph u lm vic cng mt vic. Vi t cch l nh qun l, tt c nhng ngi ny phn no tin hnh lm cho cng vic c hon thnh cng vi con ngi v thng qua con ngi. Vi t cch nh qun l, mi ngi trong s hc lc ny hay lc khc u phi thc hin nhng nhim v c trng ca cc nh qun l. Thm ch mt ngi qun gia cng c vic cng s dng cc chc nng qun l ny, mc d trong nhiu trng hp cc chc nng c s dng theo trc gic. Nhim v c trng ca cc nh qun l "thm ch, mt ngi qun gia c vic cng s dng cc chc nng qun l ny, mc d trong nhiu trng hp cc chc nng c s dng theo trc gic. Lp k hoch bao hm vic thit lp cc mc tiu v i tng i vi t chc v pht trin cc "biu cng vic", cho thy nhng mc tiu v i tng c hon thnh nh th no. Khi k hoch c thc hin th vic t chc tr nn quan trng. Chc nng ny bao hm vic kt hp cc ngun lc vi nhau - con ngi, vn v thit b - mt cch hu hiu nht hon thnh mc tiu. Do vy, t chc bao hm vic kt hp cc ngun lc.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cng vi lp k hoch v t chc, thc y l mt b phn quan trng trong vic quyt nh mc thc thi ca cc nhn vin nh hng n kt qu t cc mc tiu t chc. Thc y i khi l mt yu t ca vic ch o bn cnh cc yu t giao tip v lnh o. Trong cng trnh nghin cu v s thc y. W lliam James Trng i hc Harvard cho thy ngi lm cng c th duy tr ch lm vic ca h (ngha l phng b sa thi) khi lm vic mc 20 n 30 phn trm kh nng. Ngi lm cng s lm vic mc 80 n 90% kh nng ca h nu c s thc y cao . Hnh 1-2 minh ha thc ti thiu m ngi lm cng c th lm v vn gi c vic lm ca mnh v mc m h c th hy vng thc hin khi c thc y ng mc. Hnh 1 - 2. nh hng tim tng ca s thc y i vi nng lc
Ngi lm cng
80 - 90%
Phm vi nh hng bi s thc y
20 - 30%
Mc d nhng chc nng qun l ny c nu tch bit, v nh trnh by dng nh theo mt trnh t nht nh, ngi ta hn nh rng chng c s lin quan qua li vi nhau, nh minh ha qua hnh 1-3. Trong khi cc chc nng ny lin quan qua li vi nhau, ti mi thi im, mt hoc mt s chc nng c th tr nn quan trng hn. Hnh 1 - 3: Cc chc nng qun l lin quan qua li vi nhau Lp k hoch
Kim tra
T chc
Thc y CC CHC NNG CA MT NH QUN L
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhn chung, mi ngi u ng rng, c t nht ba lnh vc k nng cn thit thc hin qu trnh qun l: k nng k thut, k nng lm vic vi con ngi v k nng l lun. K nng k thut l kh nng s dng tri thc, cc phng php, k thut v tht b cn thit cho vic thc hin cc nhim v nht nh c c t kinh nghim, gio dc v o to. K nng lm vic vi con ngi (human skill) l nng lc v cch nhn khi lm vic vi con ngi v thng qua con ngi, bao gm c cch thc ng vin thc y v p dng phng php lnh o hu hiu. K nng l lun l kh nng hiu c s phc tp ca ton th t chc v bit c v tr m hot ng ring ca n ph hp vi t chc. Tri thc ny cho php ngi ta hot ng theo cc mc tiu ca ton th t chc ch khng phi ch trn c s mc ch v nhu cu ca mt nhm nht thi. Khi tin t cp qun l thp nht ti cc chc v cao nht, mt c nhn cn c cc k nng ny theo t l pha trn khc nhau. iu ny c minh ha trn hnh 1-4. qun l c hiu qu, cp qun l cng cao c xu hng cng t cn n k nng k thut nhng cn nhiu k nng l lun. Cc cn b iu hnh cp thp c th cn nhiu k nng k thut v h thng phi o to v h tr cc cn b k thut v nhn vin di quyn. Ngc li, cc cn b qun l cp cao trong mt t chc doanh nghip li thng khng cn bit lm th no thc hin tt c cc nhim v c th mc vn hnh. Tuy nhin, h phi c kh nng theo di cc - chc nng ny tc ng ln nhau nhm hon thnh cc mc tiu ca ton th t chc. Trong khi mi cp qun l c s khc nhau v mc cn c k nng k thut v k nng l lun, th k nng lm vic vi con ngi mi cp qun l u dng nh cn thit nh nhau. Nhn mnh vo cc k nng lm vic vi con ngi Trc kia cc k nng lm vic vi con ngi c coi l quan trng, nhng ngy nay n c coi c tm quan trng thit yu. Mt trong nhng nh doanh nghip ln nht l John D.Rockefeller ni: "Ti s tr cng cho kh nng lm vic vi con ngi nhiu hn bt k kh nng no trn th gian ny" (nhng li ny ca Rockefeller thng c nhc i nhc li). Hnh 1-4. Cc k nng qun l cn thit cc cp khc nhau ca mt t chc 8 CHUYN : HOT NG T CHC
K nng cn thit Cc cp qun l Qun l cp cao Qun l cp trung

Con ngi L lun
Gim st vin
K thut
Theo mt bo co ca Hi qun l M, phn ln trong hai trm nh qun l tham gia iu tra u ng rng, k nng c trng quan trng nht ca mt ngi iu hnh l kh nng thn thin vi con ngi. Trong cuc iu tra ny, gii qun l nh gi kh nng ny cao hn rt nhiu so vi s thng minh, quyt on, tri thc hoc cc k nng cng vic.
CC T CHC VI T CCH L CC H THNG X HI
Mc d cun sch ny nhn mnh vic pht trin cc k nng lm vic vi con ngi, nhng vn phi tha nhn rng, cc t chc, m trong hu ht cc nh qun l hot ng, l cc h thng x hi t hp ca nhiu h thng con lin quan, trong ch c mt h thng l h thng con ngi/x hi. Nhng h thng khc bao gm h thng con c cu hnh chnh, h thng con thng tin ra quyt nh, h thng con cng ngh kinh t. Trng tm ca h thng con c cu hnh chnh l quyn hn, c cu v trch nhim trong t chc: "ai lm ci g cho ai" v "ai bo ai lm ci g, khi no v v sao". H thng con thng tin ra quyt nh ch trng n cc quyt nh then cht v cc nhu cu v thng tin bo m cho h thng hot ng. Mi quan tm chnh ca h thng con cng ngh/kinh t l nhm vo cng vic c hon thnh v hiu qu v mt chi ph ca cng vic trong cc mc tiu nh ca t chc. Mc d h thng x hi con ngi nhm vo vic ng vin thc y v cc nhu cu ca cc thnh vin trong t chc, nhm vo cng tc lnh o c c hoc cn phi c (s ch trng chnh ca cun sch ny), vn cn phi nhn mnh rng, theo phng php tip cn h thng, mi thay i trong mt h thng con s dn n nhng thayi khc ca ton b h thng. Minh ha trn hnh 1-5 cho thy, nu ton b h thng mnh v hot ng tt th mi b 9 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH phn hoc h thng con ca n s tng tc hu hiu vi nhau. Do vy, mt t chc mt giai on hot ng nht nh khng th chi ch trng n mt h thng con m coi nh cc h thng con khc. ng thi, qun l ni b ca t chc cng khng th b qua cc nhu cu v p lc ca mi trng bn ngoi. Cc vai tr qun l trong mt h thng x hi Theo Ichak Adizes, mt t chc hot ng hu hiu phi thc hin c bn vai tr qun l: to lp, trin khai, i mi v kt hp. Mi vai tr qun l ny u lin quan r rt ti mt trong bn h thng con x hi ca mt t chc. Nh qun l trong vai tr to lp k vng s t c kt qu bng hoc tt hn i th cnh tranh, "nh gi v mt nguyn tc i vi mt ngi thnh t l anh ta nm vng c cc kin thc cn c v chuyn mn ca mnh cho d l tip th k thut, k ton hoc bt k lnh vc no khc". Vai tr to lp ch trng n cc hot ng trong h thng con cng ngh kinh t. Hnh 1-5: Cc h thng con lin quan ca mt t chc
H thng con C cu hnh chnh
H thng con Cng ngh/ kinh t
Mc tiu
H thng con Thng tin ra quyt nh
H thng con X hi/ con ngii
p lc bn ngoi
Ngi qun l nng ng v c cc k nng k thut cha chc thnh t khi phi lm vic vi mt nhn ngi. Nh nu trn, nh qun l phi c nhiu k nng. Cc nh qun l phi hn tng ngi sn xut. H phi c kh nng qun l nhng ngi cng lm vic vi h, phi gim st 10 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhng ngi ny cng vi kt qu sn xut. Vi vai tr ngi trin khai thc hin, cc nh qun l phi c chng trnh lm vic phi hp, qun l v duy tr k lut. Nu cc nh qun l l nhng ngi trin khai thc hin th h s theo di xem h thng c lm vic nh c thit k hay khng. Vic trin khai thc hin nhn mnh n h thng con c cu/ hnh chnh. Trong khi vai tr to lp v trin khai thc hin l quan trng, th trong mt mi trng bin ng, cc nh qun l phi t phn xt v thn trng thay i cc mc tiu v cc h thng thc hin cc mc tiu . Trong vai tr ny, cc nh qun l phi l nh kinh doanh, ngi i mi c t chc, v khc nhng nh qun tr c giao k hoch thc hin v cc quyt nh trin khai thc hin, cc nh kinh doanh phi sng to k hoch hnh ng ca mnh; h phi l nhng ngi t khi ng. Vai tr i mi ny nhn mnh vo h thng con thng tin/ra quyt nh. Theo Adizes, ba vai tr to lp, trin khai thc hin v i mi phi hp vi nhau vn khng thc hin hot ng qun l. ng nu r: "Nhiu khi mt t chc c qun l bi mt nh kinh doanh - nh qun tr - nh thit k (thng l ngi sng lp ra n) xung cp nhanh chng khi nhn vt then cht ny cht hoc b thay th v l do no . cho mt t chc lin tc thnh cng, phi c - mt ai tr ph tr c kt hp thc hin...". Kt hp l qu trnh hp nht cc chin lc ca cc c nhn thnh mt chin lc ca nhm, cc ri ro c nhn tr thnh ri ro ca nhm, cc mc ch c nhn hi ha vi cc mc ch ca nhm. Rt cuc, kh nng kinh doanh ca cc c nhn hp thnh kh nng kinh doanh ca nhm. "Khi mt nhm c th t hot ng vi mt hng r rng v c th chn hng ring cho n qua thi gian m khng ph thuc vo bt k c nhn no hot ng thnh cng, th chng ta bit rng vai tr kt hp c thc hin mt cch y . N i hi mt c nhn nhy cm vi cc nhu cu ca con ngi. Mt c nhn nh vy thng nht vi ton th t chc ng h cc mc ch v chin lc ca t chc. Chc nng kt hp nhn mnh h thng x hi con ngi. Adizes cho rng, bt c khi no mt trong bn vai tr - qun l khng c thc hin trong mt t chc th qun l c th s b sai lch. t c nh qun l thc hin y nhng vai tr ny v vy t c nh qun l khng th hin phong cch qun l sai v t c iu ny cng mt lc h phi l nh k thut, nh iu hnh, nh kinh doanh v l ngi kt hp ti gii. Do , tho lun v vai tr ca mt qun l nh vy, nh 11 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c thc hin trong cc sch bo v qun l s l mt sai lm v l thuyt. Khng mt nh qun l no c th mt mnh thc hin tt c cc vai tr qun l. thc hin qu trnh ny mt cch y , cn c mt vi ngi thc hin nhng vai tr dng nh mu thun nhng thc s li b sung cho nhau. S c nhng c nhn c nng lc kinh doanh v kt hp c th ch o mt t chc thng nht theo nhng hng mi. C nhng nh iu hnh c th bin nhng tng mi ny thnh cc h thng hot ng c th em li kt qu. V s c nhng ngi thc hin c th a h thng vo hot ng v to ra hot ng c hiu qu. Trong khi tt c cc vai tr trn dng nh cn thit cho vn hnh mt t chc c hiu qu, Adizes cho rng mt trong bn vai tr qunl thc s cn thit cho bt k hnh ng no l vai tr kt hp . Nu cc nh qun l khng t thc hin c cc vai tr cn li, c th s c cc nh qun l khc thc hin cc vai tr , nhng kh nng kt hp cc chc nng khc din ra mt cch tch cc th bt k nh qun l no cng phi c. Nu vai tr ny khng c thc hin y nh kinh- doanh s tr thnh "ngi gy khng hong" , nh iu hnh s l "ngi quan liu', v ngi sn xut s l ngi l loi.
NHNG YU T C CC K NNG LM VIC C HIU QU VI CON NGI
Nu chp nhn mt thc t rng, s pht trin k nng lm vic vi con ngi l quan trng, ngi ta c th hi : cc nh qun l v lnh o cn c nhng kh nng chuyn mn g tc ng c ti hnh vi ca ngi khc? Chng ti cho rng, cc nh qun l cn ba loi kh nng chuyn mn sau: Hiu hnh vi qu kh Trc ht, cc nh qun l cn hiu l do n n hnh vi ca mi ngi. Nu bn sp nh ngi khc: lm mt vic g bn phi bit ti sao nhng ngi li c xu hng hnh ng theo tnh cch ca h. V vy, hiu hnh vi qu kh l lnh vc u tin m cc nh qun l cn phi nm . iu g thc y con ngi? Ci g to ra cc mu hnh vi mang cc c im ca cc c nhn hoc cc nhm? Hu ht cc ti liu u cp n vn ny. Phn ln cc cng trnh khoa hc v hnh vi u tp trung nghin cu l do dn n hnh ng ca con ngi. Trong nhng cun sch kinh in v tp ch nh k ph bin, c hng trm cch phn loi khc nhau nhm nu ra cc mu hnh vi th hin qu trnh tng tc gia c nhn v nhm. Ngi ta c th ni ngi ny mc bnh tm thn hoc bnh hoang tng, ngi kia 12 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH phi chu trch nhim v mt cng vic hoc lnh o mt i v v.v. . l nhng phn loi c ch gip ta hiu tnh cch v hnh vi ca mt c nhn hoc mt nhm. D on hnh vi tng lai Hiu hnh vi qu kh l rt quan trng i vi vic pht trin k nng lm vic vi con ngi mt cch c hiu qu. Song iu cha . Nu bn ang gim st nhng ngi khc tt nhin bn phi hiu ti sao h lm th v hm qua h lm g, nhng iu quan trng hn, bn phi c kh nng d on hm nay, ngy mai, tun sau, thng sau h s x s ra sao, cng nh phi d on c c nhng thay i ca iu kin mi trng. R rng, mc chuyn mn th hai m cc nh qun l cn l phi d on hnh vi tng lai. Hng dn, thay i v iu khin hnh vi Mun l nh qun l hoc nh lnh o thnh cng, cn hnh ng nhiu hn ch khng phi ch hiu v d on hnh vi. Bn cn pht 'trin cc k nng trong vic hng dn, thay i v iu khin hnh vi phi gy c nh hng ti hnh vi ca nhng ngi khc trong vic hon thnh nhim v v t c mc ch. Nhng k nng ny quyt nh thnh cng hay tht bi, c hiu qu hay khng c hiu qu trong cng tc lnh o. Hiu c ng c thc y ngi ta hnh ng, v hng dn hnh vi ca h cng rt cn thit lnh o c hiu qu. Cn lu rng, hai k nng u tin v bn cht l th ng. Bi v hiu v d on khng i hi cc hnh ng t pha ngi khc. Vn ch cht t c kt qu l hng dn, thay i v iu khin mi c gng ca con ngi nhm hon thnh cc mc ch t chc. Lm c nh vy ngi lnh o mi bin nhng suy ngh v nh thnh kt qu cui cng. iu khin con ngi Khi nghe thy t iu khin, ngi ta thng hi "c phi iu ngha l chng ta ch o nhng ngi khc? Nhng t iu khin v ch o i khi cng c ngha tiu cc i vi nhiu ngi. Tuy nhin, khi chp thun vai tr lnh o ng nhin bn phi chp nhn trch nhim gy nh hng n hnh vi ca nhng ngi khc- hng cc hnh vi ca ngi khc ti ch t 13 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c kt qu. iu ng vi cc trng hp c quan bn mun c gng t c s chp thun ca cc ng nghip hay nh bn c gng gip con ci pht trin cc chn gi tr ca chng. T ng n thun l s ghp ni tng v thng b din gii khng y . Nu ch o c ngha l chim ly s thun li khng chnh ng, la di v gy nh hng n nhng ngi khc ch v mnh th n c ngha tiu cc. Nhng nu ch o c ngha l vn dng cc chin lc nh hng mt cch thnh tho v qun l con ngi mt cch ng n nhm ng vin h t cc mc ch sn xut th l mt phng tin thch hp v cn thit t c mc ch. Nu bn vn quan tm v cc t nh iu khin hoc ch o th thay vo bn hy ngh v vic o to hoc to iu kin. Cho d bn chn t no, ton b nh hng ca bn ph thuc vo vic hiu, d on v gy nh hng n hnh vi ca nhng ngi khc. Mt ci ba khng phi lc no cng c vic Mi cng vic c mt dng c thch hp. Ba rt thch hp cho vic ng inh. Bn c th dng ba ct hai mnh thnh bn nhng s li cc cnh x x . Di vi cng vic c bit , phi c mt dng c tt .hn. xy dng mt cch c hiu qu, bn cn mt lot dng c v tri thc v ci m chng c thit k thc hin. i vi cng tc lnh o v qun l cng vy. Tht khng ng khi ngh rng mt cng c n gin s lm c tt c nhng g cn thit qun l c hiu qu. Nhiu ngi sa ly v qu tin vo s thch cui cng gii quyt tt c cc vn v qun l. H dng nh pht trin mt gi nh phi thc t v nhng g m s cng c s mng li cho h. Nhiu cng c qun l c ch c pht trin trong nhiu nm. Nhng bn phi bit mnh hy vng g , v quan trng l khng hy vng g . Bn cn hiu v c kh nng s dng cc cng c khc nhau khi nghin cu v qun l con ngi. Nghin cu d ng dng l thuyt khoa hc hnh vi. Nghin cu ng dng l thuyt khoa hc hnh vi rt ging vic nghin cu bt k iu g, v d nghin cu cch nh bng chy th no? Bn hc nh bng chy bng cch chy ti v nh th - hc thng qua vic thc tp, thng qua vic lm i lm li ci bn ang c gng hc. S khng phi l cch bn hc chi bng chy ch qua vic n thun c sch (thm ch nhng cun sch l ca cc tc gi c coi l chuyn gia trong lnh vc ny) hoc ch theo di (ngi chi hoc qua phim quay chm) 14 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cc cu th gii? Tt c nhng ci ch mang li cho bn tri thc khi nim v cch chi bng chy. Cc nh tm l hc nh ngha hc nh l mt s thay i hnh vi - c th lm mt iu g khc vi iu bn c th lm trc . V vy, trong vic c v xem nhng ngi khc, tt c nhng g chng ta c th t c c l l mt s thay i trong tri thc hoc trong quan im ca chng ta. Nhng nu thc s mun hc mt iu g chng ta phi "th lm" hoc luyn tp bin n thnh mt phn ca hnh vi thch hp ca chng ta. Mt iu khc cn ch khi hc l bn cng thy vic hc mt iu mi nh th no. Bn cm thy nh th no khi ln u tin th chi bng chy? Tt nhin lc u bn s lng tng, lo lng v khng c t nhin. y l diu m mi ngi u thy khi th lm mt vic g mi: mt ci c ngha khc vi nhng iu chng ta lm trong hnh vi ca chng ta. Vic hc cch ng dng khoa hc v hnh vi cng ging nh vy. Nhng iu bn c trong cun sch ny c th c nh hng ti tri thc v quan im ca bn, nhng cun sch ny s thch hp nu bn t nguyn "th" mt vi hnh vi mi. Nu bn sn sng, bn s nhn ra rng, trong vic th nghim l thuyt khoa hc v hnh vi, ln u tin "th" mt mu hnh vi mi bn s cm thy kh v khng thun tin. Nu mun hc, chng ta phi vt qua tr ngi kh khn ny. Mt nguyn nhn na l lng kin nhn c thi gian cho hnh vi mi ha nhp. Trong ln th u tin chi bng chy xc sut bn nhn c qu bng u tin m cc cu th chuyn cho ra sao? Xc sut s thp. Trong vic hc l thuyt khoa hc hnh vi cng xy ra tng t. Ln u tin bn c gng x s theo mt cch khc da trn c s l thuyt, chng ta c th d on c l bn ng dng loi hnh vi cu s c hiu qu hn l hnh vi mi (mc d v lu di kiu mi c th c kh nng thnh cng cao hn) . y cng l l do ma nhng ngi thc tp thy rng, khi "th" mt vi hnh vi mi trong ln u tin, s khng thnh cng mc d qua mt kha o to c v tri thc cng nh quan im mi. Kt qu l h phn ng mt cch tiu cc ton b kinh nghim o to, i loi nh "lm sao m chng ta c th chp nhn nhng th ny?", "chng khng ng dng c", "chng khng vn hnh trn thc t. Loi quan im ny cn tr cc nh qun l trong vic c gng ng dng l thuyt khoa hc hnh vi vo thc t qun l mt cch c hiu qu. Phi tha nhn rng ging nh chi bng chy, chng ta cn phi luyn tp. Trong mt vi ln u, kh nng thnh cng l rt thp. 15 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng nu luyn tp nhiu th cng pht trin v kh nng thnh cng s tng ln. CC KHOA HC HNH VI NG DNG Nu cc nh qun l c th hiu c, d on v hng n thay i iu khin hnh vi, th v c bn h l cc nh khoa hc hnh vi ng dng. Th no l nh khoa hc hnh vi? Mt cch tr li cu hi ny l: nh khoa hc hnh vi l mt nh khoa hc c gng kt hp cc loi nguyn tc, nhng khi nim, l thuyt v nhng nghin cu c th c ch cho nhng ngi ra quyt nh v hnh vi ca cc c nhn hoc cc nhm. iu ny c ngha l, nh khoa hc hnh vi hp nht nhng khi nim v l thuyt v nhng kt qu ca nhng nghin cu thc nghim t cc lnh vc v nhn chng hc, vn ha, kinh t, khoa hc chnh tr, tm l, x hi hc v tm l x hi. ng thi, nh khoa hc hnh vi cng vay mn t nhng lnh vc khc nh k thut, vt l, phn tch nh lng v thng k. V d, s phn tch trng tc dng ca Krt Lewin, m chng ta s cp di y trong cun sch ny , lin quan trc tip ti nhng khi nim trong vt l. Cho nn, c l cch tt nht xem xt lnh vc ny l ni rng nh khoa hc hnh vi c gng kt hp tt c nhng lnh vc ny hoc rn luyn - iu ny c th c li i vi chng ta nh nhng nh thc nghim tin on, hiu bit r hn, v tc ng n hnh vi ca nhng c nhn v nhng nhm. Cun sch ny nhn mnh v khoa hc hnh vi ng dng. Nhng l lun c khi qut t khoa hc hnh vi c th tc ng gip cc nh khoa hc qun l hot ng c hiu qu hn d h l cc nh qun l, ngi gim st, gio vin hay ph huynh. iu m cun sch ny hy vng l ng dng cc khi nim khoa hc hnh vi theo cch lm cho cc khi nim ny t ch mang tnh cht l thuyt v m t tr thnh c tnh ng dng v gi t nhiu hn Tuy nhin cn nh rng, khoa hc hnh vi ng dng khng phi l mt. mn khoa hc chnh xc nh vt l: ha hc v sinh hc. N khng c nguyn tc hay chn l ph bin khi ng dng vo cng tc qun l. Rt kh d on v con ngi . Tt c nhng g m khoa hc hnh vi c th mang li l cc phng php lm tng mc trung bnh thc hin hnh vi. Ni cch khc, khoa hc hnh vi l khoa hc xc sut, khng c bt k nguyn tc qun l no, ch c nhng quyn sch mang tiu Cc nguyn tc ca qun l. THIT K CUN SCH NY 16 CHUYN : HOT NG T CHC
Trong cc chng tip theo, chng ti s c gng gip cc bn hiu r hn lnh vc khoa hc hnh vi ng dng. Nh chng ti lu trong cun Thay i t chc thng qua vic lnh o c hiu qu: ....qua vic chia s nhng hiu bit ca nhng ngi nghin cu s thay i c t chc v lin h nhng iu quan st c vi mt tnh th hu quan: chng ti hy vng rng, cc nh qun l c th tm thy trong cc sch bo v hnh vi t chc, cc khi nim v khun mu c th gip h lm vic tt hn. Chng ti tin tng rng, nhng ng gp ca khoa hc v hnh vi c th gip cc nh qun l trong vic thit k, sp xp t chc nng cao cc k nng chn on v pht trin cc chin lc thay i thch hp. Tm li, h c th da trn trc gic, kinh nghim bn thn nhn thc tt hn cc kh nng v nhng hnh ng no s c kt qu v nhng hnh ng no khng c kt qu. Chng 2 v chng 3 cp vn ng c thc y, c thit k cung cp thng tin gip bn hiu v d on v sao con ngi hnh ng nh vy v hnh ng nh th no. T chng 4 n chng 12 cp s pht trin ca cc thuyt lnh o hin i v gii thiu "Lnh o theo tnh hung". T chng 13 n chng 19 tp trung vo khoa hc hnh vi ng dng vi vic ch c bit "Mt pht qun l" v mi quan h ca n vi "Lnh o theo tnh hung" chng 17 v 18). Chng 20 c gng kt hp tt c cc khi nim v vic hiu, d on v kim sot hnh vi m chng ti tin rng s gip bn rt nhiu trong vic nng cao nng sut t chc. Thit ngh, cc bn s tnh thy cc chng cn li s th v, nhiu thng tin v iu quan trng nht l gi tr thc t.
CHNG II NG C THC Y V HNH VI Nghin cu ng c thc y v hnh vi l vn ht sc cn thit hiu bn cht con ngi. Nhn thc c tm quan trng ca yu t con ngi trong cc t chc, chng ta s c gng tm hiu v mt l thuyt c th gip cc nh qun l hiu c hnh vi ca con ngi, khng nhng xc nh c nhng l do ca hnh vi trc , m trong chng mc no cn d on nhng thay i, thm ch khng ch hnh vi sau ny . HNH VI Hnh vi v c bn l c hng ch. Ni cch khc, hnh vi ca chng ta ni chung l do mong mun t c mt mc ch no thc y. Mi c nhn khng phi lc no cng hiu bit mt cch c thc mc ch . Tt 18 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c chng ta nhiu ln t hi "Ti sao mnh li lm nh th ?". L do cho hnh vi ca chng ta khng phi lc no cng r rng trong tr c. Nhng ng c thc y nhng kiu hnh vi c nhn bn nng ("c tnh") l hng ti mt tim thc vi mc ng k, v v vy, khng th d dng kim tra, nh gi. Sigmund Freud l mt trong nhng ngi u tin nhn ra tm quan trng ca s thc y thuc v tim thc. ng cho rng, khng phi lc no con ngi cng nhn thc c mi iu h mun, do nhiu hnh ng ca h chu nh hng ca cc ng c tim thc hoc cc nhu cu. Thc t, qua nghin cu, Freud nhn ra rng gia ng c ca hu ht mi ngi v kt cu ca mt ni bng tri ngi n di v b ngoi, ngha l khng phi lun lun r rng i vi c nhn. Nhiu khi ch mt ln nh ca ng c ca mt ngi l c th thy r c hoc chnh bn thn ngi nhn thc c. iu c th l do c nhn thiu s nhn thc ni tm ca mnh. Thm ch ngay c trng hp c: s tham gia ca chuyn mn, v d nh liu php tm l, th t hiu c bn thn vn l mt qu trnh kh khn v mc thnh cng khng ging nhau . n v c s ca hnh vi l mt hnh dng. Ton b hnh vi l mt chui hnh ng. L con ngi, chng ta lun c s hot ng: i b, ni chuyn, n, ng, lm vic... Trong nhiu trng hp c th, chng ta thng thc hin nhiu hnh ng cng mt lc nh ni chuyn trong khi i b hoc li xe n ni lm vic. Bt c lc no chng ta u c th quyt nh thay i hnh ng hoc t hp hnh ng, v bt u lm vic khc: iu ny dn n mt vi cu hi quan trng. Ti sao ngi ta li lm vic ny, ch khng lm vic khc? Ti sao h li thay i hnh ng? Vi t cch nh qun l, chng ta lm th no c th d on v thm ch kim sot c hnh ng hoc bit c nhng hnh ng g m mt ngi c th thc hin vo mt lc no . d on hnh vi, cc nh qun l phi bit ng c hoc nhu cu no s dn n mt hnh ng nht nh ti mt thi im nht nh. ng c thc y Con ngi khng ch khc nhau v kh nng hnh ng, m cn khc nhau c v ch hnh ng hoc s thc y. S thc y ph thuc vo sc mnh ca ng c. ng c i khi c xc nh nh l nhu cu, mun, 19 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ngh lc hoc s thi thc ca c nhn. ng c hng ti mc ch - ci mc ch c th l c thc hoc ch trong tim thc . ng c l nhng nguyn nhn ca hnh vi. Chng thc tnh v duy tr hnh ng, nh hng hnh vi chung ca c nhn. Thc cht, cc ng c hoc nhu cu l nhng yu t chnh ca hnh ng. y chng ta s dng hai thut ng - ng c v nhu cu - thay th cho nhau. Thut ng nhu cu trong trng hp ny khng lin quan ti s khn cp hoc bt k mt s mong mun cp thit no v mt ci g . N ch c ngha mt ci g trong mt c nhn thc y c nhn hnh ng. Mc ch Mc ch l nhng ci bn ngoi c nhn. Di khi mc ch ng nh l "hy vng" t c phn thng m cc ng c hng ti. Nhng mc ch ny thng c cc nh tm l gi l cc tc nhn kch thch. Tuy nhin, chng ta khng s dng thut ng ny v nhiu ngi c xu hng nh ng cc tc nhn vi cc phn thng ti chnh, chng hn nh tng lng, v trn thc t cn c nhiu gii thng v hnh' khc nh li khen l th gii. thng cng quan trng trong vic gy ra hnh vi. Cc nh qun l c nhng thnh cng trong vic khuyn khch nhn vin thng to ra mt mi trng c nhng mc ch thch hp (tc nhn kch thch) tha mn nhu cu (xem hnh 2-1). Hnh 2 - 1. Cc ng c hng ti mc ch ng c Mc ch Sc mnh ca ng c Chng ta ni, ng c hoc nhu cu l nhng nguyn nhn gy ra hnh vi. Mi c nhn u c hng trm nhu cu. Tt c cc nhu cu ny cnh tranh vi hnh vi ca h. Vy, ci g quyt nh ng c no trong s cc ng c ny ca mt ngi nhm c gng tha mn thng qua hnh ng) Nhu cu mnh nht ti mt thi im nht nh s dn ti hnh ng, nh c minh ha hnh 2-2. Cc nhu cu c tha mn s bt cng thng v thng thng khng cn thc y c nhn tm kim mc ch tha mn' chng. 20 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Trong hnh 2-2, ng c B c nhu cu mnh nht, bi vy chnh l nhu cu quyt nh hnh vi. iu g c th xy ra thay i tnh hung ny? Thay i sc mnh ca ng c Mt ng c c xu hng yu i nu n c tha mn hoc b hn ch s tha mn. Hnh 2 - 2: ng c mnh nht quyt nh hnh vi (ng c B l mnh nht trong minh ho ny)
(Thp) Sc mnh ng c (Cao)
C D... N Cc ng c
S tha mn nhu cu. Theo Abraham Maslow, khi mt nhu cu c tha mn, th n khng cn . l yu t to ra ng c ca hnh vi na. Cc nhu cu mnh c p ng, i khi c coi nh "tha mn", ngha l nhu cu c tha mn ti mc mt nhu cu cnh tranh khc, lc li tr nn mnh hn. Nu mt nhu cu mnh l kht nc, th vic ung nc s lm gim mc cp thit ca nhu ny, v khi cc nhu cu khc li tr nn quan trng hn. Cn tr vic tho mn nhu cu. Vic tha mn mt nhu cu c th b cn tr. i lc nhu cu c th tr nn yu, song khng phi lc no iu cng xy ra ngay t u m c th c xu hng con ngi lp li hnh vi. y l mt c gng vt qua tr ngi thng qua vic gii quyt vn bng cch th v sa sai. Ngi c th th cc loi hnh vi khc nhau tm ra hnh vi c th tha mn mc ch hoc lm gim sc p do tr ngi, nh minh ha qua hnh 2-3. u tin, vic lp li hnh vi ny c th hon ton hp l. C l ngi thm ch c th th lm theo hng 1 trc khi sang hng 3, ti cui cng t c mc ch v phn no thnh cng. Nu v mt l do no m khng thnh cng, h c th thay i mc ch, min sao mc ch y m bo tha mn nhu cu. V d, nu mt cu b rt mun c chi 21 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bng r trng i hc nhng cu lun b ui ra khi sn, th cu c th t gii quyt nhu cu ca mnh bng cch chi trong i bng ca thnh ph. Hnh 2 - 3: Lp li hnh vi khi c s cn tr trong qu trnh c gng t mt mc ch no
S bt ha c nhn thc. Nhng ng c b cn tr v s tht bi lin tc trong vic lp li hnh vi c th dn n vic lp li hnh vi mt cch bt hp l. Lon Festinger phn tch hin tng ny. L thuyt ca ng v s bt ha c nhn thc u tin lin quan n cc mi quan h tn ti gia cc nhn thc ca con ngi v chnh mnh v mi trng mnh ang sng. Khi nhn thc c nhn khng c g chung, chng c coi l khng lin quan vi nhau. Nu s nhn thc c nhn ny h tr cho s nhn thc c nhn khc: chng c coi l c mi quan h ha hp. S bt ha xy ra khi c s xung t gia hai nhn thc lin quan vi nhau. iu ny gy ra s cng thng khng thun li v tm l v lm cho c nhn phi c thay i mt trong nhng tri thc khng ph hp gim cng thng hoc s bt ha. Thc cht, ngi thc hin lp li hnh vi ly li tnh trng ha hp hoc cn bng. V d, Festinger thc hin cng trnh nghin cu cho thy nhng ngi nghin thuc l nng t tin c mi quan h gia vic ht thuc v bnh ung th phi hn l nhng ngi khng ht thuc. Ni cch khc, nu h khng th b thuc l th t nht h c th vn gi s nghi ng cng trnh nghin cu cng b nhng tc hi ca thuc l ... S v mng. Ngn chn hoc cn tr vic t mc ch c coi l vic to ra s v mng. Hin tng ny c xc nh v mt iu kin ca c nhn ch khng phi v mi trng bn ngoi. Mt ngi c th b v mng do mt vt cn tng tng v c th khng b v mng bi mt vt cn thc. . Nh cp, hnh vi lp li hp l c th dn ti vic hnh thnh mc ch thay th hoc gim sc mnh ca nhu cu. Hnh vi phi l c th xy ra 22 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH di mt vi hnh thc khi b cn tr vic t mc tiu vn tip tc din ra v s v mng tng ln. S v mng c th tng ln ti mc c nhn nhc phi nhng hnh vi ng ngc. S ng ngc c th dn ti hnh vi ph hy nh gy s v p ph. Freud l mt trong nhng ngi u tin chng minh rng mt c nhn bc l hnh vi ph hy hay ni xung theo nhiu cch khc nhau. Nu c th, cc c nhn s hng s th hn ca h chng li i tng hoc ngi m h cm thy l nguyn nhn lm h v mng. Ngi cng nhn tc gin c th xc phm ng ch hoc c th lm tn hi ti cng vic hoc thanh danh ca ng ch qua hnh ng ngi l i mch v cc hnh ng him c khc. Tuy nhin, thng thng con ngi khng th trc tip tn cng nguyn nhn v mng v h c th tm mt ci bung xung nh l mt mc ch cho hnh vi ph hoi ca mnh. V d, mt cng nhn c th s ng ch v ng ta. nam s mnh ca mnh. Trong trng hp ny, ngi cng nhn phn ut c th "gin c chm tht nh ci nhau vi v, mo, nh con hoc lnh mnh hn, i ch ci; nguyn ra v th tht, hoc thc hin nhng bi th dc mnh hay phng nga tht nhanh lm du cn bc bi". Nh Noman R.F. Maier ni: s ng ngc ch l mt cch th hin s v mng. Cc hnh thc khc ca hnh vi b v mng nh s l gii duy l, thoi lui tnh c hu v s cam chu- c th pht trin nu cc p lc c tip tc hoc tng ln. S l gii duy l n gin ngha l a ra l do bo cha. V d, mt ngi c th li cho ngi khc v ngi khng hon thnh mc ch c giao - " l li ca ng ch ch ti khng hn can g". Hoc ngi t nh l nhng vn ngoi mc ch- "ti khng mun lm vic ". Thoi lui, ch yu l khng chng i li. "Nhng ngi v mng. c xu hng t b mi c gng tch cc gii quyt vn ca mnh v thoi lui tr v hnh vi th thin v tr con hn". Mt ngi khng th khi ng c t, tc gin chic t" l th hin hnh vi thoi lui . Cng nh vy, ng ch s rt tc gin khi ng ta b quy ry hay v mng. Bng thc nghim, Barker, Dembo v Lewin ch ra rng, khi tr em tnh trng hi b v mng, hnh ng ca chng c th ging hnh ng ca a tr nh hn chng hai hoc nhiu tui. Tnh c hu xy ra khi mt ngi lin tc th hin nhng hnh vi tng t lp i lp li mc d kinh nghim cho thy iu o s khng t c kt qu g. Do , s v mng c th lm ng cng cc phn ng c, quen thuc v cn tr vic ng dng cc hnh vi mi v c hiu qu hn". Maier chng minh rng, mc d cc thi quen thng b b i khi chng khng em 23 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH li s tha mn hoc dn ti s trng pht, khi tnh c hu thc s tr nn mnh m hn. Thc cht ng lp lun rng trng pht qu nhiu c th bin mt thi quen thnh mt c tt. Hin tng ny c thy r nhng a tr vn tip tc m qung x s mt cch chng .tai gai mt sau khi b trng pht nng. Do , Maier kt lun l hnh pht c th c hai nh hng ti hnh vi. N c th loi b hnh vi khng mong mun hoc dn ti c tt v cc du hiu v mng khc. Tip theo : s trng pht c th l mt cng c qun l nguy him v rt kh d on c tc ng ca n. Theo J.A.C. Brown, du hiu chung ca tnh c hu trong cng nghip l "khng c kh nng chp nhn thay i, t chi bng bnh v m qung khng chu chp nhn s tht mi khi kinh nghim cho thy nhng ci c l khng th bin h c, v l loi hnh vi qun l con ngi hng bin php tng cng cc hnh pht", thm ch c khi iu ny ch lm cho iu kin tr nn ti t. S cam chu hoc s h hng xy ra sau khi v mng ko di, ngi ta mt ht hy vng t c mc ch trong mt hon cnh c bit v rt li khi s tht v ngun gc gy cho h v mng. Hin tng ny l c im ca nhng ngi lm nhng cng vic n iu, bun t, h thng cam chu thc t c rt t hy vng ci thin mi trng ca mnh. Mt nh qun l phi nh rng s ng ngc, s l gii duy l, thoi lui, tnh c hu v s cam chu iu l nhng triu chng v mng v c th l nhng u hiu tn ti tnh trng v mng. Tng cng sc mnh ca ng c. Hnh vi c th thay i nu mt nhu cu hin ti tr nn mnh ti mc gi y tr thnh ng lc mnh. Mt s nhu cu c xu hng mnh ln hoc yu i theo chu k. V d, nhu cu thc n c xu hng tr li khng k vic n c tha mn tt nh th no ti mt thi im nht nh. Ngi ta c th tng hoc tr hon tc ca m hnh chu k ny bng cch tc ng ti mi trng. V d, nhu cu thc n ca mt ngi khng th rt mnh tr phi mi trng hin thi thay i n mc ngi ta nhn thy v ngi thy mi thm ca mn n hp dn. Con ngi c mt lot nhu cu bt c thi im no, h c th i kht v mt mi, nhng nhu cu mnh nht s quyt nh h phi lm g. V d, h c th n, ung v ng, theo th t th hin trong hnh 2-4 . Tt c nhng iu ny c xu hng thay i theo chu k thi gian. CC PHM TR HNH NG
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cc hnh ng xut hin do c nhu cu mnh ni chung c th c phn loi theo hai phm tr: hnh ng hng ch v hnh ng thc hin mc ch. Nhng khi nim ny rt quan trng i vi nhng ngi ng thc tp v nh hng bt ng ca h ti cng nhu cu c th c ch hiu hnh vi ca con ngi. Hnh dng hng ch, v c bn, l hnh vi c hng vo vic t ti mt mc ch. Nu nh cu c cng mnh nht ti mt thi im l i, cc hnh ng khc nh tm ch n, mua thc n hoc chun b n s c coi l hnh ng hng ch. Mt khc, hnh ng thc hin thc ch s' din ra v chnh mc ch . Trong trng hp i, thc n l mc ch, do , n l hnh ng ca mc ch. Hnh 2-4. Nhu cu a dng
Mt s khc bit quan trng gia hai loi hnh ng ny l nh hng ca chng ti cng ca nhu cu. Trong hnh ng hng ch, cng ca nhu cu c xu hng tng khi c mt hnh ng cho ti khi hnh vi mc ch t c hoc tan v. Nh cp, s v mng tng khi vic phn u t mc ch lin tc b cn tr. Nu s v mng mnh, cng ca nhu cu i vi mc ch c th gim th gim cho ti kh khng sc gy nh hng ti hnh vi na, lc ngi ta s t b nhu cu . Cng ca nhu cu c xu hng tng khi ngi ta thc hin hnh ng hng ch; tuy nhin, khi hnh ng thc hin mc ch bt u, cng nhu cu gim xung khi ngi ta thc hin hnh ng . V d, khi mt ngi n ngy cng nhiu, cng nhu cu thc n s gim xung trong thi gian c th . Ti thi im ny khi nhu cu khc tr nn mnh hn nhu cu hin ti, hnh vi s thay i V d, vo Ngy l t n Cha, thc n c chun b t bui sng (hnh ng hng ch), nhu cu thc n tng ln n mc hu nh khng th i ti khi ba n c dn ln bn. Khi chng ta bt u n (hnh ng thc hin mc ch), cng nhu cu ny 25 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH gim bt ti mc cc nhu cu khc tr nn quan trng hn. Khi chng ta ri khi bn, nhu cu thc n hon ton tha mn. Hnh ng ca chng ta thay i sang vic xem bng . Nhu cu gii tr th ng ny tr nn cn thit nht, v chng ta tm ti my thu hnh. Nhng dn dn nhu cu ny cung gim xung. Sau khi xem vi hip, thm ch c nhng trn u gay cn, nhu cu gii tr cng c th gim xung ti chng mc cc nhu cu khc tr nn quan trng hn, c th l nhu cu do chi v ht th khng kh trong lnh hoc tt hn c l nhm nhp mt ming mt. Trc mt vi gi, chng ta th s khng n g trong mt tun, nhng by gi th ming mt trng rt hp dn. V th, mt ln na i li l nhu cu mnh nht. Do , cn phi nh l chng ta khng bao gi tha mn hon ton mt nhu cu. Chng ta ch tha mn nhu cu trong mt thi gian nht nh. TNH HUNG THC Y Mi quan h gia ng c, mc ch v hnh ng c th hin trong s n gin sau y (hnh 2 - 5). Hnh 2-5. Tnh hung thc y Hnh ng hng ch Hnh vi Mc h Hnh ng thc hin mc ch
ng c
Minh ha trn hnh ny th hin mt tnh hung .thc y, trong cc ng c ca mt c nhn hng ti vic t c mc ch. ng c mnh nht to ra hnh vi, hnh vi ny hoc l hnh ng hng ch hoc l hnh ng thc hin mc ch. V khng th t c tt c cc mc ch, cc c nhn khng phi lc no cng t ti hnh ng thc hin mc ch, d c ng c mnh. V vy, hnh ng thc hin mc ch c th hin trn s b bao bi nhng vch t qung. Hnh 2-6 minh ha mt v d v mc ch hu hnh c s dng nh hng ti hnh vi. Vi mt mc ch ln nh thc n, ngi ta nhn ra l loi thc n tha mn ng c i thay i ty tng hon cnh . Khi sp cht i ngi ta c 26 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH th n bt c th g; vo lc khc, h c th thay i mc ch v ch c mt ming bt tt mi tha mn ng c i ca h . C th a ra mt minh ha tng t v mt mc ch v hnh. Nu c nhn c nhu cu c nhn bit - nhu cu c coi l nhng ngi e ng gp, tch cc - th khen ngi l mt s khch l gip tha mn nhu cu ny. Trong mt tnh hung cng vic, nu nhu cu c nhn bit mnh, li khen ca ngi qun l hoc cp trn ca h c th l tc nhn kch thch c hiu lc tc ng lm mi ngi tip tc lm vic tt. Phn tch hai v d ny, cn nh rng, nu mun gy nh hng ti hnh vi ca mt ngi khc, trc ht phi hiu ng c hoc nhu cu g l quan trng nht i vi ngi vo lc . Mt mc ch c hiu lc phi ph hp vi cu trc nhu cu ca ngi c lin quan. Vn cn quan tm l nn thc hin hnh ng hng ch hay hnh ng thc hin mc ch. Thc s, vic gi mi mt hnh ng s lm ny sinh nhiu vn . Nu ngi ta c cc hnh ng hng ch qu lu, s v mng s xut hin ti mc ngi c th t b hoc c nhng hnh ng v l khc. Mt khc, nu mt ngi ch c hnh ng thc hin mc ch v mc ch khng thay i th s thch th s mt i v tnh lnh m s tng song song vi xu hng gim ng c thc y. Mt kiu hnh vi thch hp v c kt qu hn c th l thc hin tun hon lin tc hnh ng hng ch v hnh ng thc hin mc ch. Hnh 2-6. S dng mt tc nhn kch thch hu hnh trong mt tnh hung c ng c thc y. Mt mc ch thch hp i vi mt c b 6 tui c th khng phi l mc ch c ngha i vi a tr 7 tui. Khi a tr c kh nng t c mt mc ch no , b m nn to c hi cho n nh gi v t ra nhng mc ch mi. Tng t, mt mc ch thch hp cho mt ngi lm cng mi c th khng c ngha i vi ngi lm cng khc lm vic ti mt cng ty su thng hay mt nm. V cn c th c s khc bit gia nhng ngi lm cng lm vic trong t chc mi ch c vi nm v nhng ngi lm vic lu nm. Qu trnh din ra gia hnh ng hng ch v hnh ng thc hin mc ch theo chu k ny l s thch lin tc i vi b m hoc ngi qun ]. Khi ngi lm cng tng c kh nng t mc ch, th cp trn phi nh gi li v to mi trng cho php thay i lin tc cc mc ch 27 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH v to ra c hi tng trng v pht trin. Qu trnh nhn bit v pht trin khng phi l hin tng hn ch trong mt giai on ca mt i ngi. Trong qu trnh ny, ngi qun l khng phi lun lun to mc ch cho cng nhn ca h, m quan trng hn l phi to c mi trng thun li cho cp di c th thit lp mc ch ca ring h. Vic nghin cu ch ra rng: khi con ngi tham gia vo vic thit lp mc ch ring, h s gn b vi cng vic hn. Nu cc c nhn u tham gia vo vic ny, h s c gng nhiu hn thc hin cc hnh ng hung ch trc khi h b v mng v t b n. Mt khc: nu ng ch thit lp mc ch cho ngi lm cng ngi lm cng c th t b mc ch mt cch d dng v h hiu rng nhng mc ch ny l ca ng ch ch khng phi ca ring h. Cc mc ch ny phi c thit lp mc va cao ngi ta phi c gng mi t ti nhng li phi thp c th t ti c. Ni cch khc, mc ch phi thc t mt ngi thc s c gng s t c. J. Sterling - Livingston tuyn b rt ng n rng: Cp di s khng c thc y t nng sut cao tr phi h coi mong mun ca ng ch l hin thc v c th t c. Nu t c khuyn khch nhng nhng mc ch ra qu cao c c gng cng khng thc t c, th h s khng c gng na l ch t ti nhng kt qu thp hn mc h c th t c. Kinh nghim ca mt cng ty sn xut in lc ln chng t iu ny: cng ty pht hin ra rng sn phm thc s gim xung nu nh mc sn lng qu cao: bi v n gin l cng nhn s khng c gng p ng nhng yu cu na. Ni cch khc vic "dng c rt nh cu n" m nhiu nh qun l tn dng khng phi l mt phng php thc y tt. Hnh 2.7. Chc nng chu k ca hnh ng hng ch v hnh ng thc hin mc ch
Hnh ng hng ch
Hnh ng thc hin mc ch
David C.McClenand v John W.Atkinson minh ha trong nghin cu ca thnh l sc mnh ca ng c v c gng tng ln cho ti khi kh nng thnh cng t ti 50%, sau bt u h xung, mc d kh nng thnh cng vn tip tc tng ln. Mi quan h ny c th m t bng mt ng cong c dng hnh chung, nh hnh 2-8. 28 CHUYN : HOT NG T CHC
Hnh 2- 8: Mi quan h ca ng c vi kh nng thnh cng Sc mnh ca ng c 0,0
0,50 Kh nng thnh cng
1,00
Hnh 2-8 cho thy, con ngi khng c thc y cao nu mc ch c v hu nh khng th t c hoc gn nh chc chn t c. Mt vn khc na l, cc mc ch cui cng thng c thit lp v ngi ch c phn xt cn c vo vic t cc mc ch cui cng ny. V d, mt sinh vin hc km trng v b m c ta mun con mnh phi hc tt c im cao ti mc B: gi d sau mt hc k su thng, c ta chi t im mc C. Kt qu l b m c ta qu trch; nu iu ny tip tc din ra, c nhiu kh nng c ta khng c gng na. Kt qu hc tp ca c ta chng nhng khng tng ln, m cn tht li. Mt phng n khc m b m c ta c th la chn l t ra nhng mc ch tm thi - nhng mc ch thc t ri chuyn dn sang mc ch cui cng. Khi c s thay i theo hng mong mun th d ch mc va phi, c th ng vin tch cc ch khng nn qu trch. THUYT K VNG Chng ta tng ni ti mnh ca nhu cu. Vy nhng yu t b sung no nh hng n mnh ca nhu cu? Victor Vroom a ra mt cch tip cn trong thuyt k vng nhm c gng tr li cu hi ny. Hn na, thuyt ca ng ph hp vi iu khng nhtrc y ca chng ta l, nhu cu c cm nhn to nn hnh vi ca con ngi. Di hnh thc n gin ha, nhu cu c cm nhn to nn hnh vi, v vic to lp hnh vi c thc y ny trong mt cng vic s tng ln, nu mt ngi nhn thc c mi quan h tch cc gia c gng v thc 29 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hin. Hnh vi c thc y tip tc tng ln, nu c mi tng quan thun gia vic thc hin tt cng vic v kt qu hoc gii thng, c bit nu kt qu hoc gii thng c nh gi cao. Do , c ba mi quan h nng cao hnh vi c thc y: mt mi quan h tch cc gia c gng v thc hin, mt mi quan h tch cc gia thc hin tt v gii thng v s phn pht hoc t c cc kt qu hoc gii thng c nh gi cao. Hy xem xt mt v d. C mt nh qun l mi hiu r tun lm vic 60 gi l iu kin sng cn thc hin tt cng vic. Hn na, nh qun l cng hiu c l vic thc hin tt mt cng vic c th s l iu kin thng tin sm, v i lin vi iu ny l s tng lng thm 10%. Nu chui s kin ny xy ra, ngi qun l s sn sng lm vic tch cc hn, cng c thm lng tin vo kiu hnh vi . "Thnh cng nui dng thnh cng". Nhng nu tnh hnh thc hin cng vic c ci thin, nh qun l khng c thng chc hoc lng tng t hn mc hy vng th ng c thc y, s t nguyn v lng tin ca anh ta s gim xung. Mi lin kt gia c gng vi tnh hnh thc hin, gia tnh hnh thc hin vi kt qu l iu ht sc quan trng. N khng ch gip chng ta hiu ng c, m cn gip chng ta nm c mt lot cc thuyt ch o c bit l Thuyt Con ng - Mc ch s c cp chng 5). TRIN VNG V KH NNG SN C Chng ta nghin cu v sc mnh ca nhu cu. Hai yu t quan trng nh hng ti sc mnh ca nhu cu l trin vng v kh nng sn c. Mc d hai khi nim ny lin quan vi nhau, nhng trin vng c xu hng nh hng ti ng c hoc nhu cu, cn kh nng sn c nh hng nhiu ti vic linh hi cc mc ch. Trin vng c hiu l kh nng lm tha mn mt nhu cu nht nh ca mt c nhn da trn kinh nghim c. N l mt thut ng k thut c cc nh tm l s dng, lin quan trc tip ti ton b kinh nghim c. Kinh nghim y c th hoc l thc c hoc do ngi khc truyn cho. Kinh nghim do truyn li c t nhiu ngun, v d t b m, t nhm cng a v x hi, t cc thy c gio, t sch v hoc t bo ch. minh ha nh hng m kinh nghim c c th tc ng n hnh vi, chng ta hy xem mt v d. Gi d b mt cu b l mt "ngi sao" bng r v cu ta mun theo chn b. Nh vy trin vng ca cu con trai c th tr thnh cu th bng r l tng i cao, bi vy sc mnh nhu cu l cao. Song nu cu ta b loi ra khi i bng ca lp th tht kh xc nh liu s vic ny c lm cu b tht vng hay khng? V s tht bi nh thng khng lm nht ch ca con ngi thc ra, i khi n cn lm tng hnh ng). Ngi ta d on 30 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH rng s c t thay i trong iu k vng ca cu ta. Nhng nu cu ta c tip tc b loi ra khi i ht nm ny sang nm khc, th cui cng ng c ny s khng cn mnh hay c dnh quyn u tin cao na. Thc t l sau khi nhng kinh nghim khng thnh t, cu ta c th hon ton t b mc ch. Kh nng sn c phn nh nhng gii hn mi trng c nhn thc. N c xc nh bi mt c nhn nhn thc nh th no c th tip cn nhng mc ch c th lm tha mn mt nhu cu nht nh. V d, nu mt in trong mt cn bo, ngi ta khng th xem truyn hnh hay c sch. Nhng hnh ng thc hin mc ch ny khng th c c na do hn ch ca mi trng. Mt ngi c th rt mun c nhng nu khng c g thp sng th ngi s mau chng chn ngn khng mun c gng tm cch tha mn mong mun ny v s lm vic khc: chng hn nh i ng. Do , kh nng sn c l mt yu t bin i theo mi trng. Tuy nhin, cng khng nn quan tm nhiu ti vic cc mc ch lm tha mn mt nhu cu c thc s tn ti hay khng. l s nhn thc hoc s din gii e i thc t c nh hng ti hnh vi thc s ca con ngi. Ni cch khc, thc t l iu t ngi nhn thc c. Th nghim i vi loi c minh ha su sc v s nh hng ca kh nng lnh hi n hnh vi nh th no. Mt con c ch c t trong mt b c nhiu c tu (h c chp bi quanh n. Sau khi c quen vi vic cung cp nhiu thc n, ngi ta t mt tm knh gia con c ch v cc con c tu. Khi c ch i, n c gng vi ti n nhng con c tu, nhng lin tc b p u vo knh. Lc u, sc mnh ca nhu cu v thc n tng v ch c ch c gng hn bao gi ht bt c c tu. Nhng s tht bi lin tip lm n chn nn n mc t b nh n c tu. Ngay c khi tm knh c b i, c tu li bi quanh c ch nh lc u, nhng c ch khng c hnh ng hung ch n nhng con c tu. Cui cng, c ch cht i trong khi xung quanh n rt nhiu thc n. Trong c hai trng hp, c hnh ng theo cch n hiu c thc t v khng cn c vo thc t. S m rng ca mt trng hp c ng c bao gm trin vng v kh nng sn c c gii thiu hnh 2-9. Hnh 2.9. S m rng ca mt trng hp c ng c Cc ng c, nhu cu ca mt c nhn c hng ti nhng mc ch l nhng kht vng trong mi trng . Nhng mc ch ny c c nhn 31 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hiu l c th tn ti hoc khng tn ti. iu ny nh hng ti trin vng. Nu trin vng cao, sc mnh ng c s tng. S vn ng ny c xu hng din ra theo kiu chu k chuyn ng theo hng cc mi tn chnh. Tuy nhin, n mt chng no cc ng c v nhu cu ny li l cc bin s c tc ng ln nhau v c ch ra bng cc mi tn ph. V d, kinh nghim c th nh hng ti cch nhn bit cm gic ca chng ta v kh nng sn c. S tn ti cc mc ch trong mi trng c th nh hng ti sc mnh nht nh ca cc ng c v.v.. PHT TRIN TNH CCH Trong qu trnh trng thnh, con ngi c thi quen hoc phn ng c iu kin i vi cc tc nhn kch thch khc nhau. Ton b nhng thi quen ny quyt nh tnh cch ca h. thi quen a, thi quen b, thi quen c... thi quen n = tnh cch. Khi c nhn bt u hnh ng theo cch tng t vi nhng iu kin tng t, th chnh l tnh cch ca h. Da vo , ngi ta hy vng v thm ch c th d on nhng loi hnh vi nht nh ca nhng ngi ny. Thay i tnh cch Nhiu nh tm l kt lun rng, cu trc tnh cch v c bn c pht trin ngay t khi cn nh. Mt s ngi khc cho rng, tnh cch c thay i rt t v ch c th thay i sau 7 hoc 8 tui. Hnh 2-9 cho thy ti sao tnh cch li c xu hng tr nn kh thay i hn, khi con ngi nhiu tui. Hy lu l, theo m hnh ny chng ta s s dng ton b kinh nghim qu kh thay th cho thut 'ng trin vng m chng ta dng trong m hnh trc. Nhng thut ng ny c th s dng thay th cho nhau. Khi mt c nhn x s trong luc tnh hung thc y, hnh vi tr thnh mt cht liu mi c ngi ta tip nhn, tr thnh kinh nghim qu kh ca ngi (nh mch lin h phn hi th hin trn hnh 2-10). Cht liu c a vo cng sm th nh hng ca n i vi hnh vi sau ny cng ln. Bi v, trong tng s nhng kinh nghim qua ca mt thanh nin, vo qung u cuc i, nhng hnh vi chim t trng ln hn l nhng hnh vi ging nh vy din ra sau ny. Hn na, hnh vi cng c cng c lu th cng tr thnh m nt v kh thay i. l nguyn nhn v sao ngi t tui d thay i tnh cch hn ngi nhiu tui. Ngi cng ln tui cng cn c nhiu thi gian v kinh nghim cn thit nh hng ti s 32 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH thay i hnh vi. C th s dng mt v d minh ha: a mt cht liu mi, mt git nc mu , vo mt l cha 1/4 lt cht lng trong sut c th lm cho c lng cht lng trong chai i mu r rt. Cng mt lng cht liu nh vy, mt git nc mu a vo mt bnh cha khong 4 lt cht lng tng t c th lm cho bnh cht lng i mu nhng cng ch i mu cht t. V d ny minh ha mi quan h gia s lng kinh nghim qu kh v nh hng ca bt k kinh nghim mi no. Mc d c th thay i hnh vi nhng ngi ln tui, song iu ny rt kh thc hin, tr phi phi mt mt thi gian di trong iu Hnh 2-10: M hnh lin h phn hi
Kin nht nh. N gn nh tr thnh vn kinh t - ngun ti chnh c hn trong khi lng mong mun ca con ngi li v hn- liu chng ta s u t bao nhiu vo vic thc hin thay i ny? C l i vi nhng ngi tr tui khng ch t tn km hn trong vic dnh thi gian o to m thi gian hon vn cng nhanh hn . H THNG PHN CP CC NHU CU Chng ta lp lun rng, hnh vi ca c nhn ti mt thi im no thng c quyt nh bi nhu cu mnh nht ca h. Bi vy, iu quan trng i vi cc nh qun l l phi bit c nhng nhu cu thng thng quan trng nht. Abraham Maslow trin khai mt s rt th v c tc dng l gii.. Theo Maslow, dng nh c mt h thng phn cp trong nhu cu ca con ngi c sp xp nh minh ha qua hnh 2-1 1 . Hnh 2.11. H thng phn cp cc nhu cu ca Maslow 33 CHUYN : HOT NG T CHC
Theo hnh 2 - 1 1, nhu cu sinh l c t nh h thng phn cp v chng c xu hng, c sc mnh cao nht cho ti khi chng c tha mn. y l nhng nhu cu c bn ca con ngi: thc n, qun o mc, ni n chn . Cho ti khi cc nhu cu ny cha c p ng n mc cn thit cho c th con ngi hot ng, phn ln cc hot ng ca con ngi c l s mc ny v cc nhu cu khc s t c ng c thc y. Nhng iu g s xy ra i vi ng c thc y ca mt ngi khi nhng nhu cu c bn ny bt u c p ng y . Khi cc nhu cu sinh l c p ng y , cc nhu cu khc s tr nn quan trng, chng thc y v khng ch hnh vi ca c nhn. V khi nhng nhu cu ny c p ng ti mt mc no , nhng nhu cu khc li xut hin v tip tc nh vy tin xung pha di h thng phn cp. Khi cc nhu cu sinh l c p ng, cc nhu cu an ton hoc an ninh tr nn tri hn (xem hnh 2-12) . Nhng nhu cu ny ch yu l nhu cu khng b e da thn th v b tc mt cc nhu cu sinh l c bn . Ni cch khc, y l mt nhu cu t duy tr. Ngoi ra, ngi ta cn lo lng ti tng lai nh c th duy tr ca ci hoc cng vic c th cung cp thc n v ni cho ngy mai khng). Nu s an ton hay an ninh ca mt c nhn b e da th nhng iu khc dng nh khng quan trng.
Hnh 2.12. Nhu cu an ton khi tr nn ni tri trong cu trc nhu cu. 34 CHUYN : HOT NG T CHC
Khi cc nhu cu sinh l v an ton c tha mn kh tt th nhu cu x hi hoc hi nhp ( 1in kt, giao tip s xut hin vi t cch l cc nhu cu ni tri trong cu trc nhu cu, nh minh ha qua hnh 2- 13. V mi ngi l thnh vin ca x hi, h c mt nhu cu c thuc v cc nhm khc nhau v c cc nhm chp thun. Khi nhu cu x hi tr nn ni tri, mt ngi s c gng c c cc quan h tt p vi ngi khc. Hnh 2.13. Nhu cu x hi khi tr nn ni tri trong cu trc nhu cu. X hi
Tn trng
An ton
Sinh l
T khng nh mnh
Sau khi cc c nhn bt u tha mn nhu cu nhp cuc ca h, ni chung h mun nhiu th khc na ch khng phi ch tr thnh thnh vin trong nhm . Khi h c nhu cu c tn trng- c t trng v s nhn bit t ngi khc, nh th hin qua hnh 2-14. Hu ht mi ngi c mt nhu cu c nh gi cao da trn c s thc t - s nhn bit v tn trng t pha nhng ngi khc. Vic tha mn nhng nhu cu c tn trng ny to ra cm gic t tin, uy tn, quyn lc v s kim ch. Con ngi bt u cm thy h c ch v c cht nh hng i vi mi trng xung quanh. Th nhng cng c nhng trng hp con ngi khng th tha mn nhu cu c tn trng ca h bng hnh vi c tnh xy dng. Khi nhu cu ny tr nn mnh th mt c nhn c th s dng nhng hnh vi ph hoi hoc khng chn chn tho mn mong mun c ch - chng hn mt a tr c th tc gin, cc cng nhn c th gim bt gi lm vic hoc tranh lun vi 35 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cng nhn khc hoc vi ch. V vy, s nhn bit khng phi lc no cng t c thng qua hnh vi chn chn hoc hnh vi thch hp. Di khi n c th c c do nhng hnh ng mang tnh ph hoi hoc v trch nhim. Thc t, mt vi vn x hi m chng ta ang gp phi hin nay c th c ngun gc su xa do s v mng v cc nhu cu c tn trng. Khi cc nhu cu c tn trng bt u c tha mn y , nhu cu t khng nh tnh tr nn mnh hn, nh th hin qua hnh 2-13. T khng nh mnh l nhu cu tng n mc ti a tim nng ca mt ngi . Mt nhc s phi chi nhc, mt nh th phi sng tc, mt v tng phi cm qun, mt gio s phi ging dy. Maslow ni: "Mt con ngi c th l g, th anh ta s phi l ci . V vy, t khng nh mnh l mt mong mun lm ci i m ngi ta c th t c. Cc c nhn tha mn nhu cu ny theo cc cch khc nhau. ngi ny n c th hin di dng mong mun tr thnh mt b m l tng: ngi khc n li c th hin trong vic qun l mt t chc; hoc ngi khc na n c th l nh th thao, cn ngi tip theo l ngh s chi piano Hnh 2.14. Nhu cu c tn trng khi tr nn ni tri trong cu trc nhu cu X An ton
Sinh l Tn T khng nh mnh
Trong chin u, mt ngi lnh c th xng vo ni c sng tm cch ph hy d bit r hnh ng ny s sng rt mng manh. Hnh ng dng cm ny khng phi c thc hin v nhu cu lin kt hoc c nhn bit, m ch yu v ngi lnh cho iu l quan trng. Trong trng hp ny, c th coi ngi lnh t khng nh mnh ti a ha tim nng quan trng vo thi im ny. Hnh 2-/5: Nhu cu t khng nh mnh khi tr nn ni tri trong cu trc nhu cu. X hi T khng nh mnh
An ton 36 CHUYN : HOT NG T CHC Sinh l
Cch th hin nhu cu t khng nh mnh c th thay i trong mt vng i. V d, mt vn ng vin in kinh t khng nh c mnh cui cng c th tm kim cc lnh vc khc pht huy kh nng ti a ca mnh khi c im c tlt thay i qua thi gian hoc khi c iu kin thun li. Tuy nhin, cu trc trn khng nht thit phi theo cc phn nh Maslow miu t . ng khng c nh ni rng cu trc ny c th p dng mt cch ph bin . Maslow thy y l mt m hnh c trng hu nh lun vn hnh. ng thi, ng cng nhn ra rng, c rt nhiu ngoi l i vi xu hng chung ny. V d, nh lnh o n Mahatma Gandhi thng xuyn hy sinh nhu cu sinh l v an ton p ng cc nhu cu khc, khi n ang u tranh ginh c lp, thot khi ch thc dn Anh Trong cc s kin lch s ca ng, Gandhi i hng tun m khng n ung phn i s bt cng ca chnh ph Anh. ng hnh ng mc t gic trong khi mt s nhu cu khc ca ng khng c tha mn. Khi tho lun v xu th ca mt nhu cu so vi nhu cu khc, chng ta thn trng khi ni rng: Nu mt nhu cu c tha mn mt phn no , th cc nhu cu khc mi ni tri hn". l v chng ta khng mun nhn mnh v i hi mt nhu cu no phi c tha mn hon ton trc khi nhu cu khc tr nn quan trng nht. Thc ra, hu ht mi ngi trong x hi M u c hng c tha mn phn no v khng tha mn phn no ti mi cp nhu cu, v cp nhu cu sinh l v nhu cu an ton c xu hng c tha mn nhiu hn so vi cp nhu cu v x hi, c tn trng v t khng nh mnh. Ngc li, trong mt x hi mi pht trin, ni nhiu hnh vi c thc hin c xu hng nhm vo vic tho mn cc nhu cu sinh l v an ton, vi mt mc no con ngi vn c cc nhu cu khc na . Bi vy, h thng phn cp cc nhu cu ca Maslow khng nhm vo vic xc nh mt h thng cho tt c m l mt h thng c th hu ch trong vic d on hnh v trn c s xc sut cao hoc thp. Hnh 2-16 c m t con ngi trong mt dn tc mi pht trin c th c phn loi nh th no.
Hin nay, nhiu ngi trong x hi M c th c c im l cc nhu cu x hi hoc giao tip rt mnh, cc nhu cu an ton v tn trng tng i mnh, cn cc nhu cu sinh l v t khng nh mnh th t quan trng hn (xem hnh 2-1 7). Hnh 2.17. Hn hp cc nhu cu khi cc nhu cu x hi mnh nht, cc nhu cu t khng nh mnh m nhu cu sinh l t quan trng hn
Hnh 2.18. Hn hp cc nhu cu khi nhu cu c tn trng v t khng nh mnh tr nn ni tri.
Tuy nhin, mt s ngi c th c c im l khi c tho mn phn ln cc nhu cu x hi, an ton v sinh l th hnh vi ca h c xu hng bi khng ch bi cc hot ng t khng nh mnh v c tn trng, nh c th hin trong lnh 2-l8. iu ny s c xu hng tr thnh c trng nu cc mc sng v trnh hc vn tip tc tng. Nhng iu trn chi c xem nh l nhng v d. i vi cc c nhn khc nhau c th nn c s bin ng trong phn loi tnh cch. Trn thc t, h c th c xp vo cc nhm tch cc rt khc bit nhau. 38 CHUYN : HOT NG T CHC
Clare W.Graves pht trin mt thuyt dng nh c v ph hp vi h thng phn cp cc nhu cu ca Maslow. Con ngi tn ti cc cp bc tn ti khc nhau. mt cp bc nht nh, mt c nhn th hin hnh vi v gi tr c trng ca con ngi cp bc ; mt ngi thuc cp bc thp thm ch khng th hiu ngi cp bc cao hn. Theo Graves, "hu ht con ngi u b hn ch cc cp bc tn ti mc sng thp, cc cp bc , h c thc y bng cc nhu cu ging nh cc ng vt. Hin nay, con ngi cc nc pht trin c v nh ang vn ti mt cp bc tn ti cao hn, mt mc mang tnh nhn vn r rt hn . Khi iu ny xy ra, chc s c mt s bin i ln v cc th ch ca con ngi." NGHIN CU NG C THC Y . Sau khi tho lun v h 'thng phn cp cc nhu cu ca Maslow, chng ta c th kim tra xem cc nh nghin cu pht biu g v cc ng c thc y ca chng ta v cc tc nhn kch thch c xu hng tha mn cc ng c . Cc nhu cu sinh l Trong x hi chng ta, vic tha mn nhu cu sinh l (, n. mc) thng lin quan ti vn tin . R rng l hu ht mi ngi u khng quan tm ti bn thn ng la, m ch quan tm ti n khi n c s dng nh mt phng tin tha mn cc nhu cu khc. Nhng g m tin c th mua, khng phi do chnh bn thn n l tha mn cc nhu cu sinh l ca con ngi. Tuy nhin, s thin cn nu cho rng, tin l mt cng c ch c ch khi lm tha mn cc nhu cu sinh l, v tin c th ng vai tr trong vic lm tha mn cc nhu cu mi cp. Vic nghin cu m rng v nh hng ca tin cho thy n l mt tc nhn kch thch qu phc tp lin quan ti tt c cc loi nhu cu bn cnh cc nhu cu sinh l v kh nhn thc chc chn tm quan trng ca n. Chng ta s tho lun v ng c ca tin trong mt phn ring ca chng ny. Tuy nhin, r rng l kh nng tha mn ca mt lng tin nht nh dng nh cng s gim khi ngi ta chuyn t nhu cu sinh l v an ton sang cc nhu cu khc trong h thng phn cp. Trong nhiu trng hp, tin c th mua c s tha mn v nhu cu sinh l v an ton, thm ch c nhu cu x hi nu, v d, n m bo cho vic gia nhp mt nhm mong mun, chng hn nh mt cu lc b. Nhng khi ngi ta quan tm v cc nhu cu c tn trng, c nhn bit v t khng nh mnh, tin tr thnh mt cng c khng thch hp lm tha mn nhng nhu cu ny,. v do , t c hiu qu. Cng nhiu ngi quan tm ti nhu cu c tn trng v t khng nh mnh th h s cng phi trc tip 39 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tm kim s tha mn nhiu hn, do , tin cng tr nn t quan trng hn t c cc nhu cu . Cc nhu cu an ton (nhu cu an ninh) Trc y, chng ta ni rng cc ng c khng phi lc no cng r rng i vi mi c nhn. Mc d mt vi ng c xut hin b ni nhng ng c ch yu ch c trong tim thc v khng r rng hoc khng d nhn bit. Theo Sau W.Gellerman, nhu cu an ton xut hin di dng c hai hnh thc trn. Nhu cu an ton c thc c thy r mt cch hin nhin v rt ph bin i vi phn ln mi ngi . Tt c chng ta u mong mun thot khi nhng ri ro ca cuc sng - tai nn, chin tranh, bnh tt v s bp bnh v kinh t. Do , cc c nhn v cc t chc quan tm ti vic bo m s chc chn no rng cc tai ha ny s c trnh khi nu c th. Gellerman cho rng, nhiu t chc c xu hng qu nhn mnh ng c an ton bng cch a ra nhng chng trnh phc tp d cc ph cp nh bo him sc khe, tai nn v cuc sng, v cc k hoch hu tr. Nhn mnh vo nhu cu an ton c th lm cho con ngi d phc tng hn v c th d on c nhng iu khng c ngha l h s lm vic c hiu sut cao hn. Thc t, nu trong cng vic ca h cn s sng to v pht kin, th nhn mnh qu mc vo nhu cu an ton c th cn tr hnh vi mong mun ca h. Mc s quan tm n an ton c th nh hng ti cc quyt nh chnh , nh li hoc i khi mt t chc, Gellerman ch ra rng nhu cu an ton cha chc l ng c thng tr ca mt c nhn. Cc nhu cu an ton c thc lun lun ng vai tr nn tng, thng cn tr hoc hn ch s thc y hn l to ra hnh vi. V d, nu mt hnh ng no nh coi thng php lut hoc th hin mt t th khng ph bin, c th gy nguy him ti cng vic ca ngi , th s cn nhc an ton thc y con ngi khng thc hin qu trnh hnh ng ny. Cc t chc c th gy nh hng ti nhng nhu cu an ton ny, hoc l tch cc thng qua cc k hoch hu tr, chng trnh bo him, hoc l tiu cc bng cch khi dy s s hi b cp lng, cho thi vic, h bc, thi hi. Trong c hai trng hp, nh hng c th l lm cho hnh vi tr nn qu thn trng v bo th. Peter F. Drucker a ra kin cho rng con ngi thng c xu hng coi trng nhu cu an ton khi chn ngh. ng a ra mt vi cu hi th v. Bn c lm mt vic m yu cu tin quyt l phi trung thnh thc hin cc cng vic n iu v cam kt gi b mt khng? Bn c tm thy s tha 40 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mn thc s v chnh xc, trt t v h thng ca mt cng vic b tr r rng khng? C phi bn thch s an ton khng ch bit cng vic ca bn hm nay g v ngy mai l g m cn l s an ton trong cng vic ca bn, trong mi quan h ca bn i vi ngi trn, ngi di v ng s khng? Hay bn c lrn mt cng vic mang n s thch thc tr tng tng v mu mo v s b pht khi tht bi? Bn c phi l mt trong nhng ngi c xu hng thiu kin nhn vi bt k vic g kiu nh mt cng vic "n iu" khng tr li nhng cu hi ny khng d dng, mc d chng ta u hiu mnh ti mt mc no . Song nhng cu tr li u ni n ng c an ton quan trng nh th no i vi tng c nhn. Xin nhc li, cc nhu cu an ton c th l c thc hoc tim thc. Mt nh hng tim thc mnh hng ti an ton c pht trin sm t thi tr. Generman cp vi cch trong n c th c in su. Mt cch thng thng l qua s ng cm vi cc bc ph huynh c t tng an phn, t nguyn chp nhn bt c s phn no. iu ny thng xy ra nhng khu vc kinh t sa st, ni t c trin vng pht trin. i vi nhng ngi sinh ra trong mt gia nh c t tng an phn th th gii dng nh khng chc chn v khng th kim sot c Kt qu l, nhng ngi nh vy c l khng cm thy mnh c kh nng c th gy nh hng ti mi trng xung quanh. Ngi c t tng an phn m chng ta miu t thng rt d xiu lng. H khng cnh tranh, v do , khng t mi ngi vo th phng th. Nhng ngi khc c xu hng t nhiu thch h v do t khi ph bnh cng vic ca h. iu ny kt hp vi thc t l h hi lng vi xung quanh, thng lm cho h c th t c v tr an ton, khng b e a trong mt t chc. Cc ng c an phn tim thc cng c th pht trin tr em thng qua giao tip vi cc bc ph huynh qu thn trng. Nhng bc ph huynh nh vy thng c gng che ch cho con mnh khi b xc ng, tht vng hay tht bi. Xu hng gip ca cc ng b b m ny, trong nhiu v d, cho php con ci h hnh ng theo cch ring ca chng. Xung t c n trnh vi bt c gi no. Kt qu l nhng a tr ny b ngi ta a ra mt bc tranh b bp mo v thc t v hiu bit rt t v nhng g m chng c th hy vng ngi khc, cng nh nhng g m ngi khc hy vng chng. Trong mt s trng hp, chng tr nn lc quan phi thc t v cuc sng. Thm ch trc thm ha, khi chng b e a, dng nh chng vn tin rng tt c vn tt p cho ti lc qu mun hiu c vn . 41 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Khi nhng ngi c t tng an phn ri khi nh sau khi hc xong lp nghip trong th gii bao la, h nhanh chng c th tinh. Thng thng, h t thy mnh cha c trang b ng u vi nhng kh khn trong cuc sng v h khng c php c c hi pht trin kh nng x tr tht bi, cng thng v s lo lng. Kt qu l, ngay c mt s tht bi nh cng c th lm cho h chao o. Drucker cho rng, b ui ngay t cng vic u tin c th l iu tt nht c th xy ra i vi thanh nin thuc loi . Anh ta cm thy b ui ngay t cng vic u l cch t au n nht v t nguy him nht nm mi tht bi v l bi hc tt ng gi. Nu con ngi bit cch hi phc t nhng ci coi nh l tht bi lc h cn tr, h s c trang b tt hn tip nhn s phn hm hiu hn khi h trng thnh. i vi nhiu ngi, ng c an ton thng c ngha tiu cc. Mt nhu cu an ton mnh v mt l do g khng c p ng, nh th n t c coi trng hn cc ng c khc. iu ny dng nh l bt cng, c bit v hu nh ai cng c mt s ng c an phn c thc v tim thc. Cuc sng khng bao gi qu n gin hoc r rng n mc ngi ta khng phi lo lng v s an ton. Hn na, nhiu b phn x hi chng ta thng tha mn nhng nhu cu ny ti mc loi tr cc nhu cu quan trng, nh nhu cu giao tip v t khng. nh mnh. Chng ta cp n cch thc cc ngnh cng nghip ch trng n cc nhu cu an ton bng cch bo m cc loi ph cp tinh vi. Cc nghip on cng c hiu qu nh vy khi h nhn mnh ti nhu cu, an ton v chnh ph thc hin nhiu iu tng t bng phc li v cc chng trnh h tr. Cc nhu cu x hi (nhu cu giao tip) Khi cc nhu cu sinh l v an ton c tha mn ti mc no cc nhu cu x hi c th tr nn chim u th. V con ngi l sinh vt x hi , hu ht mi ngi u mun c tc ng quan h qua li v chung sng vi nhng ngi khc trong nhng hon cnh m h cm thy hon cnh thuc v mnh v h c chp nhn. Mc d y l mt nhu cu chung, nhu cu ny c xu hng tr nn mnh hn i vi mt vi ngi so vi nhng ngi khc v mnh hn trong mt s hon cnh nht nh. Ngay c mt nhu cu x hi thng thng nh tham gia mt cuc thi cng ht sc phc tp. Trong qu trnh nghin cu hiu r hn nhu cu ca chng thuc v mt hon cnh no , Stanley Schachter Trng i hc Minnesota c mt ng gp quan trng. Nhng c gng ca ng c bit hng vo vic nghin cu mong mun x hi ha nh mt cu cnh t thn l khi con 42 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ngi tc ng ti nhau n gin l v h thch iu . Trong mt s hon cnh nh vy, vic hi nhp khng nhn c phn thng g r rng nh tin hoc s bo v. Schachter pht hin ra rng, khng phi lc no cng ch l quan h tt p thc y s hi nhp. Trong nhiu v d, con ngi tm kim s hi nhp v h mun ngi khc khng nh nim tin ca h. Nhng ngi c nim tin ging nhau c xu hng kt bn vi nhau, c bit nu mt nim tin vn rt su sc b tan v. Trong trng hp ny, h c xu hng t hp v c gng t ti mt s hiu bit chung no v iu xy ra v iu h phi tin tng (ngay c khi nim tin ging nh trc). Trong v d ny, nhu cu hi nhp c thc y bi mong mun to lp cuc i c v t chu s kim sot hn. Khi ch c mt mnh, th gii dng nh m m nhng khi ngi ta tm thy mt mi trng c nhng ngi c cng nim tin th s c mt trt t th gii mi t tnh trng hn n. Xu hng ny n nu sau mt s vn tn ti trong bt c cuc thay i no. Tho lun vn ny k hn, ngi ta thy rng? khi con ngi b kch ng, bi ri hoc bt hnh, h khng tm kim mt ngi bt k m c xu hng mun bn cnh nhng ngi "cng hi cng thuyn". Ngi ang au kh thng cm thng vi bn b ang au kh khc. Nhng kt lun ny gi ra rng, cc nhm lm vic thn nhau m Elton May pht hin hnh thnh trong cc nh my, c th l phn ng i vi s chn nn, v ngha v thiu th nng lc m cc cng nhn cm nhn c. Nh vy, cc cng nhn tp hp li v cm gic chung l b ch hnh h. Khi quan st nhng ngi c n v nhng ngi lp d trong cc hon cnh nh my tng t ngi t thy r rng l khng c nhu cu chung no i vi vic hi nhp nh mt cu cnh t thn. Tuy nhin, ngi ta thy cc loi ngi c bit l nhng ngoi l i vi xu hng hi nhp. H c xu hng khng tham gia cc nhm lm vic thn nhau v h nghi ng hoc coi thng cc nhm ny, v cng c th h an phn v hi lng vi chnh bn thn h. Gii qun l thng nghi ng cc nhm thn nhau hnh thnh trong cng vic bi v nng lc tim tng ca nhng nhm ny s lm h thp nng sut.. Schachter thy cc nhm hn ch cng vic nh vy i khi c hnh thnh nh mt phn ng i vi s v ngha v bt lc m cng nhn c xu hng cm thy khi h khng kim sot c mi trng lm vic ca mnh. Nhng mi trng nh vy hnh thnh v pht trin khi cng vic nhm chn, thiu hp dn v qu n iu. Tnh trng ny cn tr nn xu hn khi cng nhn va b gim st v kim sot mt cch cht ch va khng c knh thng tin r rng vi ban qun l. 43 CHUYN : HOT NG T CHC
Trong loi mi trng ny, nhng cng nhn no khng th chu c s thiu kim sot i vi mi trng lm vic ca mnh ph thuc vo nhm thn nhau p ng cc nhu cu cha c tha mn nh nhu cu hi nhp hoc thnh t. Hn ch v cng vic din ra sau khng phi xut pht t s khng a thch vn c i vi ban qun- l, rn nh l mt phng tin bo tn s xc nhn cc c nhn trong nhm v bn thn nhm . Nhng ngi lp d khng c gia nhp nhm v h lm yu nhm v sc mnh ca n i vi ban qun l, v lm yu c nhm, ph hy s vng chc, an ton v tm quan trng duy nht m nhng cng nhn cm nhn h c c. Gim nng sut khng phi lun lun l kt qu ca cc nhm lm vic thn nhau. 'Thc t, cc, nhm thn nhau c th l mt ti sn to ln cho ban qun l nu t chc ni b ca chng c nhn thc v s dng mt cch y . Nng sut ca mt nhm lm vic dng nh ph thuc vo vic cc thnh vin ca nhm nh gi mc ch ring ca h trong mi quan h vi cc mc ch ca t chc nh th no. V d, nu h nhn thc rng, cc mc ch ring ca h mu thun vi cc mc ch ca t chc, th nng sut s c xu hng gim xung. Tuy nhin, nu nhng cng nhn ny thy mc ch ring nng sut s c xu hng tng ln : Do vy, hn ch v cng vic khng phi l kha cnh nht thit tn ti cc nhm lm vic thn nhau. Nhu cu c tn trng Nhu cu c tn trng hoc nhn bit xut hin di mt s hnh thc. Trong phn ny, chng ta s cp hai ng c c lin quan ti nhu cu c tn trng l uy tn v quyn lc. Uy tn. Ngy nay, trong x hi, ng c uy tn ang tr nn ni bt hn, c bit khi chng ta hng v mt x hi trung lu. Con ngi c quan tm v uy tn khng nhng mun "khng thua chng bn", m h cn mun "ci ln u chng bn." . Vanee Packard v David Riesman c l c nh hng ln nht trong vic khm ph ng c uy tn. Packard vit v nhng ngi sn lng tnh th v cc ng c ca h trong khi Riesman m t cc c nhn "b ngi khc ch o" nhng ngi l mt b phn ca "m ng c n". Uy tn thc cht l g? Gellerman miu t n l "mt kiu nh ngha khng thnh vn ca tt c cc cch c x m ngi ta mong nhng ngi khc th hin vi s .hin din ca ngi : mc tn trng hoc khng tn trng, l nghi hay thng thng, d dt hay l liu". Uy tn dng nh c 44 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nh hng ti mc thun tin v thoi mi m ngi ta c th hy vng trong cuc sng . Uy tn l mt ci g v hnh do x hi dnh cho mt c nhn no . Thc t l ngay t khi ra i tr em tha k v tr ca cha m. Trong mt s trng hp, iu ny m bo cho h c i sng trn "mt ln sng c ph bng uy tn". V d, mt Rockefellel con hay mt Ford con tha k uy tn sn c tc th ca nn tng gia nh mnh . Con ngi tm c uy tn qua cuc sng bng nhiu cch khc nhau. Nhiu ngi c xu hng ch tm cc du hiu v a v vt cht, trong khi nhng ngi khc c gng t nhng thnh tu c nhn hay nhng g t thc hin c, iu ny c th hm cha uy tn trong chnh bn thn n. Cho d uy tn c th hin bng cch no th c v c nhiu ngi mun c v tr quan trng nht nh, v thc t, tm quan trng c thit lp mt cp bc m mi ngi u cm thy xng ng. Nh tho lun, thng thng con ngi mun c s nh gi cao v bn thn mnh, iu ny chc chn da trn c s thc t nh c biu l thng qua s nhn bit v tn trng t pha nhng ngi khc. Nhu cu uy tn d nhiu hay t cng c t gii hn. Ngi ta c xu hng tm uy tn ch ti mc nhn thc c. Khi con ngi cm thy t c mc ny th sc mnh nhu cu ny c xu hng gim xung v uy tn tr thnh vn duy tr hn l tin xa hn na. Mt vi ngi c th hi lng vi mc quan trng ca h trong cng ty v trong cng ng. Theo s nh gi ring ca h, "h ti ch". Ch c nhng ngi ngoi l mi tm kim s cng nhn tm c dn tc hay quc t. ng c uy tn thng xut hin nhng thanh nin c xu hng cha tha mn vi v tr trong cuc sng ca mnh. Ngi ln tui hn c xu hng c gng t ti mc uy tn m h cm thy tha mn hoc cng c th cam chu mt thc t l h ch c th lm c rt t nng cao a v ca h. Quy lc. Quyn Lc l ngu.n lm cho mt ngi c th em li s bng lng t hoc ti cc nh hng khc. l tim nng nh hng ca mt ngi. C hai loi quyn lc: quyn lc a v v quyn lc c nhn. Cc c nhn c th gy ra quyn lc i vi nhng ngi khc nh a v ca h trong t chc th l nhng ngi c quyn lc a v, cn cc c nhn gy nh hng t tnh cch v hnh vi ca h th l nhng ngi c quyn lc c nhn. Cng c mt s ngi gy nh hng bng c quyn lc a v v quyn lc c nhn. 45 CHUYN : HOT NG T CHC
Alfred Adler, mt thi tng l ng nghip ca Freud, rt quan tm ti vn ng c quyn lc. V quyn lc, Adler ch yu nh ngha l kh nng nhn ln hoc iu khin cc hot ng ca ngi khc ph hp vi mc ch ring ca mnh ng thy rng, kh nng ny bt u con ngi ngay t b. Tr em nhn ra rng, nu chng khe ngha l chng gy nh hng ti hnh vi ca b m. v tr ca tr con to cho chng quyn lc ng k i vi b m chng. Theo Adler, kh nng nhn bi ny vn l lm va lng. V d, tr em . thng c mt thi gian vt v iu chnh gim quyn lc a v ca chng. Thc ra, chng c th dnh mt s thi gian khi ln c gng ly li quyn lc ca chng vi t cch l tr con. Tuy nhin, Adler khng cho rng tr em tm quyn lc cho chnh mc ch ring ca chng thng xuyn nh chng vn lm ngay c khi khng cn thit. i vi tr em, quyn lc thng l vn sng cn v chng cha c kh nng chng v cn s tm ca cha m. Cha m l dy an ton ca a tr. V vy, quyn lc l i hi quan trng i vi tr em, d th no cng khng bao gi mt thm ch c sau khi chng c th t bo v c mnh. Sau thi nin thiu; ng c quyn lc li tr nn rt tim tng cc c nhn cm thy phi bng cch ny hay cch khc chim c s tn trng v s cng nhn ca nhng ngi khc. Nhng ngi ny i theo cch ca h tm kim s ch , vt qua s yu ui m thng h ch cm thy ch khng nhn bit c. Trong mi lin kt ny, Adler gii thiu hai khi nim th v v rt ni ting hin nay trong kho lun ca ng l phc cm t ti v s n b. Mt ngi c phc cm t ti lun s hi v s khng ton vn c th c hoc khng c c s thc t. Trong mt s trng hp, cc c nhn n b cho phc cm t ti bng cch c gng cao t ti mc ch hoc mc tiu m (h cm thy) s khng ton vn s khng th p ng. Trong nhiu trng hp, c gng cao dng nh l mt s n b qu mc cho mt ci g khng lnh hi c mt cch r rng, cho d chi l cm nhn. Khi lnh hi chnh xc, khung tham kho c th c sp xp li theo thc t v c th to ra hnh vi thc t hn. Adler pht hin mt iu th v khc. Nu tr em khng gp qua nhiu cng thng khi trng thnh, nhu cu v quyn lc t chuyn thnh mong mun hon thin mi quan h x hi ca chng. Chng mun eo th tip xc c vi ngi khc m khng phi s hi hoc nghi ng trong mt 46 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH khng kh ci m v tin tng. Do , cc c nhn thng i t kha cnh ngha v ca quyn lc, mun c cu: li v iu khin mi trng ca h v con ngi trong mi trng "' sang s quan tm v cc mi quan h lm pht trin lng tin v t s knh trng i vi nhng ngi khc. S bin i ny thng chm i vi nhng ngi chu nh u cng trong khi cn th u v cha bit tin tng. Trong nhng trng hp nh th, ng c quyn lc khng nhng vn duy tr m cn tr nn mnh hn. V vy, Adler, cng nh Freud, cm thy tnh cch ca c nhn c pht trin sm v thng l kt qu ca mt loi kinh nghim qu kh m a tr c vi ngi ln. Chng ta s tho lun chi tit hn v quyn lc trong chng 9. Cc nhu cu t khng nh mnh Trong tt c cc nhu cu do Maslow a ra, c mt nhu cu m cc nh khoa hc v x hi v hnh vi bit t nht - l kh nng t khng nh mnh. C l nguyn nhn ca iu ny l do con ngi tha mn nhu cu ny theo nhng cch khc nhau. Do , t khng nh mnh l mt nhu cu kh nhn bit v xc minh. Mc d cn t nghin cu i vi khi nim t khng nh mnh, song c cc cng trnh nghin cu su i vi hai ng c lin quan ti n - nng lc v thnh tch. Nng lc. Theo Robert W.White, mt trong nhng ng c chnh ca hnh ng trong mt con ngi l s mong mun v nng lc. Nng lc l ng ni ti s kim ch i vi cc nhn t mi trng - c v mt vt cht v x hi. Con ngi c ng c ny khng mun ch i mt cch th ng trc mi vic xy ra; h mun vn dng mi trng v tc ng n cc s vic xy ra. ng c nng lc c th c thy r tr em khi chng chuyn t giai on mun chm ta~ v cm mi th cho ti giai on khng ch mun chm tay m cn cm ri t chng vo ch khc. Tr em bt u hc cch ca chng trong th gii xung quanh. Chng bt u nhn thc c iu g chng c th lm v iu g khng th lm c Diu ny khng theo kha cnh nhng g chng c php lm, m theo kha cnh chng c th lm c g? Trong sut nhng nm u, tr em pht trin cm gic v nng lc. Cm gic ny lin quan cht ch ti khi nim k vng m chng ta tho lun: Tr em nhn thc v nng lc mnh hay yu ph thuc vo s thnh cng v tht bi trong qu kh. Nu thnh cng nhiu hn thi cm gic nng lc s c xu hng cao. Chng s c cch nhn tch cc i vi cuc 47 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH sng, coi hu nh mi tinh th mi l mt thch th v m chng em th vt qua. Tuy nhin, nu tht bi xy n hng ngy, cch nhn ca chng tiu cc hn v s k vng v vic lm tha mn cc nhu cu khc nhau c th gim. V s k vng c xu hng nh hng ti ng c, con ngi vi nhng cm gic v nng lc thp s khng thng xuyn c thc y tm nhng th thch mi hoc chp nhn ri ro. Nhng ngi ny thch mi trng iu khin hn l c gng thay i mi trng. Cm nhn v nng lc hnh thnh t lc nh cha chc tn ti mi. White thy rng mt s phn may ri khng ch i c th nh hng ti cm nhn v nng lc ca con ngi theo cch tiu cc hoc tch cc. V vy, ng c nng lc c xu hng dn li. V d, con ngi c th b qua s khi u ti v sau pht trin mt cm nhn nng lc mnh do c mt thnh tch mi. Do , c mt thi im ng lc, khi thc v nng lc dng nh iu ha c chnh n. Khi iu ny xy ra, thc v nng lc gn nh tr nn mt t s tin on y , nh hng n s thnh cng hay tht bi ca t kinh nghim nht nh. Sau khi con ngi ti mt tui no h t khi t c ci m h khng ngh l c th t c, bi v h khng c gng t c nhng iu ' h ngh l mnh khng th t c. Theo White, ng c nng lc t bc l ngi trng thnh nh mt mong mun pht trin u th v chuyn mn ngh nghip. Cng vic l mt trng u, h c th th hin ti nng v k nng ca mnh i vi mi trng trong mt cuc thi y thch nhng khng qu dn dp. Trong mi ngh m c th c cuc thi nh vy ng c nng lc trong mi c nhn c th hin t do v ngi ta c th nhn cc gii thng c nhn quan trng. Nhng trong nhng cng vic n iu, cc cng vic c gim st cht ch, thng khng c cc cuc thi nh vy. Nhng tnh th nh vy lm cho ngi cng nhn ph thuc vo h thng v do , lm cho con ngi c cc nhu cu nng lc cao v mng hon ton. Thnh tch. Qua nhiu nm, cc nh khoa hc v hnh vi quan st mt s ngi c nhu cu mnh v vic phi t c thnh tch. Nhng ngi khc, c l l a s, dng nh khng quan tm lm n thnh tch. Hin tng ny lm cho David C. McClelland quan tm: Trong hn 20 nm, ng v nhng cng s Trng i hc Harvard v ang nghin cu nhu cu khn thit phi t c thnh tch . Nghin cu ca McClelland lm ng tin tng rng, nhu cu v thnh tch l mt nhu cu thuc bn nng con ngi, n c th khc bit vi cc nhu 48 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cu khc. Quan trng hn l ng c thnh tch c th b cch ly v c khng nh trong bt k nhm no. Vy mt s c im ca con ngi vi mt nhu cu thnh tch cao l g? McClenand minh ha mt vi c im ny qu miu t mt th nghim. Nhng ngi tham gia c yu cu nm vng vo mt ci mc t bt c v tr no h chn. Hu ht mi ngi c xu hng nm u, lc gn, lc xa; nhng nhng c nhn c nhu cu thnh tch cao c lng cn thn khong cch h c th ng nm c tt nht. Khng qu gn qu d dng nhng cng khng qu xa khng th nm c. H chn v tr va phi c th nm trng ch. V mt sinh hc, iu ny c bit nh l nguyn tc qu ti. Khi nhc vt nng, nu thc hin c d dng hoc khng th thc hin c m khng b tn hi c th th khng lm tng sc khe. Sc mnh c th c tng ln thng qua vic nng cc vt nng mt cch kh khn nhng thc t kh d i vi kh nng vn ng c bp . C phi nhng ngi c nhu cu thnh tch cao lun lun x s nh vy khng? Khng. Ch khi h c th gy nh hng ti bn ngoi. Con ngi c ng c thnh tch thc y khng phi l nhng k chi bc. H thch lm mt vn no hn l ch i mt c hi. Vi cc nh qun l, vic thit lp cc mc ch c th t c nhng tng i kh khn c th chuyn dch thnh xu hng bt chp ri ro. Nhiu ngi qu khch thng c xu hng hng ti ri ro, hoc l lm tha mn mu en hoc gim s bc l ca h trc nhng thua l. Nhng k nh bc hnh nh chn ri ro ln v kt qu vt ngoi tm kh nng ca h, v do h c th d dng hp l ha trch nhim c nhn nu h thua bc. Ngi bo th chn nhng ri ro nh, khi thnh tch nh nhng chc chn, c l bi v c t nguy him v bt k mt iu g khng hay xy ra i vi nhng iu m ngi c th b trch c. Nhng ngi c ng c thnh tch ng gia, thch mt mc ri ro trung bnh, v h cm thy nhng c gng v kh nng ca h c l s c nh hng ti kt qu. Trong kinh doanh, ch ngha thc ng tn cng l du hiu ca kinh doanh thnh cng. Mt c trng khc ca ngi c ng c thnh tch l h quan tm nhiu ti thnh tch c nhn hn l phn thng cho s thnh cng. H khng phn i phn thng, nhng i vi h phn thng khng quan trng nh chnh thnh cng. H thy th v trong vic ginh c chin thng hoc gii quyt c mt vn kh khn hn l nhn c tin hoc gii thng. Tin i vi nhng ngi c ng c thnh tch c gi tr n gin chi nh s 49 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH o lng cng vic ca h. N cung cp cho h phng tin nh gi s tin b v so snh nhng thnh tu ca h vi thnh tu ca nhng ngi khc. H thng khng kim tin c a v hoc s an ton v kinh t. Mt c mun ca ngi c nhu cu thnh tch cao i tm nhng tnh hung m trong h c c nhng s phn hi c th v vic h lm tt nh th no c lin quan mt thit ti s quan tm i vi s hon thnh cng vic ca c nhn h. Kt qu l, nhng ngi c ng c thnh tch thng gp nhiu trong ngh bn hng hoc vi t cch l ngi ch v nh qun l cc cng vic kinh doanh ring ca h. Bn cht ca s phn hi lu quan trng i vi nhng ngi c ng c thnh tch. H tr li mt cch thch th thng tin v cng vic ca h. H khng quan tm ti cc bnh lun v cc c im c nhn ca h nh h hp tc th no, gip ra sao. Nhng ngi c ng c giao tip c th mong mun s phn hi x hi hoc c nh hng. Nhng ngi c ng c thnh tch c th d dng hp l ho trch nhim c nhn nu h thua bc. Ngi bo th chn nhng ri ro nh, khi thnh tch nh nhng chc chn, c l bi v c t nguy him v bt k mt iu g khng hay xy ra i vi nhng iu m ngi c th b trch c. Nhng ngi c ng c thnh tch ng gia, thch mt mc ri ro trung bnh, v h cm thy nhng c gng v kh nng ca h c l s c nh hng ti kt qu. Trong kinh doanh, ch ngha thc dng tn cng l du hiu ca kinh doanh thnh cng. Mt c trng khc ca ngi c ng c thnh tch l h quan tm nhiu ti thnh tch c nhn hn l phn thng cho s thnh cng. H thy th v trong vic ginh c chin thng hoc gii quyt c mt vn kh khn hn l nhn c tin hoc gii thng. Tin i vi nhng ngi c ng c thnh tch c gi tr n gin ch nh s o lng cng vic ca h. N cung cp cho h phng tin nh gi s tin b v so snh nhng thnh tu ca h vi thnh tu ca nhng ngi khc. H thng khng kim tin c a v hoc s an ton v kinh t. Mt c mun ca ngi c nhu cu thnh tch cao i tm nhng tnh hung m trong h c c nhng s phn hi c th v vic h lm tt nh th no c lin quan mt thit ti s quan tm i vi s hon thnh cng vic ca c nhn h. Kt qu l, nhng ngi c ng c thnh tch thng gp nhiu trong ngh bn hng hoc vi t cch l ngi ch v nh qun l cc cng vic kinh doanh ni ring ca h. Bn cht ca s phn hi l quan trng i vi nhng ngi c ng c thnh tch. H tr li mt cch thch th thng tin v vic ca h. H khng quan tm ti cc bnh lun v cc c im c nhn ca h nh h hp tc th no, gip ra sao. Nhng ngi c ng c giao tip c th mong mun s phn hi x hi hoc c nh 50 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hng. Nhng ngi c ng c thnh tch c th mun c s phn hi lin quan n cng vic. H mun bit ct li vn . Ti sao nhng ngi c ng c thnh tch li x s nh h mun? McClelland tuyn b rng l v h quen dnh thi gian ngh v vic lm g th tt hn. Thc ra, ng pht hin ra rng, bt c u con ngi bt u ngh n thnh tch, th mi vic bt u ngh din ra. C th ly v d sau: sinh vin c nhu cu thnh tch cao ni chung s t c im cao hn so vi sinh vin thng minh c nhu cu thnh tch thp hn. Nhng ngi c nhu cu thnh tch c xu hng tin ln nhiu hn, c trin vng nhanh hn v h khng ngng c gng tm ra cc cch tt hn lm nhng vic ny. Cc cng ty c nhiu ngi nh vy pht trin nhanh hn v c nhiu li nhun hn, Mcclelland thm ch m rng phn tch ca mnh ti cc nc m ng lin h c nhiu c nhn c ng c thnh tch i vi s pht trin kinh t quc gia. Mcclelland nhn thy rng, trong cc gia nh c cc bc ph huynh c nhng hy vng khc nhau i vi con ci, nhng ngi c ng c thnh tch chc chn dc pht trin hn so vi cc gia nh khc. Nhng bc ph huynh ny hy vng con mnh th hin tnh c lp t 6 - 8 tui, la chn v lm cc vic khng cn s gip no nh bit ng xung quanh nh v quan tm ti cc nh khc. Nhng bc ph huynh khc c xu hng hoc l hy vng iu ny qu sm hoc li qu th vi s pht trin tnh cch ca tr. Mt cc oan dng nh nui dng nhng cch c x th ng, tht bi khi tr cm thy khng mun nh v khng c kh nng khi ra khi nh. Chng khng c chun b sm tr nn c lp nh vy. Mt cc oan khc sinh ra nhng a tr c bo v qu mc hoc qu v k lut. nhng a tr ny tr nn ph thuc vo cha m v chng cm thy kh khn ph b ci g v a ra quyt nh ca ring mnh. Vi tt c nhng iu m chng ta bit v nhu cu thnh tch c nu ra, liu ng c ny c th c gio dc v pht trin con ngi khng? Mcclelland xc nhn rng iu ny c th thc hin c. Thc ra, ng cng pht trin chng trnh o to cho nhng nh kinh doanh nhng chng trnh c thit k tng cng ng c thnh tch ca h. ng cng ang trong qu trnh thc hin pht trin nhng chng trnh tng t cho cc b phn dn chng khc. Nhng chng trnh ny c th c nhng ng dng ln cho vic o to v pht trin cc ngun nhn lc. Nhng ngi c ng c thnh tch c th l tr ct ca hu ht cc t chc, nhng chng ta c th ni g v tim nng ca h vi t cch l cc nh qun l? Nh bit, nhng ngi c nhu cu thnh tch cao lun i u, v vi t cch c nhn, h l ngi sng lp h lm cho mi vic c thc 51 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hin. Tuy nhin, khi h b thc y khi thnh cng ca h khng ch ph thuc vo cng vic ring ca h, m cn ph thuc vo hnh ng ca nhng ngi khc - h c th t c hiu qu hn. V l nhng ngi c nh hng nhim v cao v lm cng vic vi ht kh nng ca mnh, h hy vng nhng ngi khc cng lm nh vy. Kt qu l, i khi h thiu k nng lm vic vi con ngi v thiu s kin nhn cn thit tr thnh nhng nh qun l hu hiu i vi nhng ngi c nng lc nhng c nhu cu giao tip cao hn h. Trong tnh hung ny, s nhn mnh qu mc v sng to lm nhng ngi ny v mng v cn tr h pht huy ti a kh nng ca mnh. Do , trong khi cn phi c nhng ngi c ng c thnh tch thc y trong cc t chc, khng phi lc no nhng ngi ny cng l nhng nh qun l tt nht, tr phi h pht trin c k nng lm vic vi con ngi. Nh ch ra trong chng 1, nh sng lp gii cha tr thnh nh qun l hu hiu . ng c tin Nh ni trn, tin l mt ng c rt phc tp xm nhp vo tt c cc nhu cu bn cnh nhu cu vt cht m tm quan trng ca n thng kh nh gi. V d, trong mt vi trng hp tin c th to iu kin cho ngi ta sm mt s c vt cht nht nh nh xe th thao a thch, t con ngi c cm gic hi nhp (tham gia vo cu lc b t th thao), nhn bit (du hiu c a v) v thm ch c t khng nh mnh (tr thnh li xe th thao ni ting. Bi vy, chng ta chi nghin cu ng c tin sau khi cc khi nim c bn khc c lm r . T nghin cu m rng v cc k hoch tr lng hng ng, William F. Whyte thy tin, ng c thc y ng tin cy c, khng c mi quyn lc nh ngi ta vn ngh, c bit l i vi nhng cng nhn sn xut. i vi mi cng nhn ny, mt yu t ch cht khc, nh Mayo pht hin, l nhm lm vic ca h. S dng chi tiu t l nhng ngi ng h vt sn lng so vi nhng ngi hn ch sn lng, Whyte c tnh rng, ch 10% cng nhn sn xut M s b qua p lc ca nhm v sn xut cng nhiu cng tt p ng mt k hoch hng ng. Dng nh trong khi nhng cng nhn quan tm ti vic ring ci thin tnh hnh ti chnh ca h, li c nhiu diu khc nhau cn cn nhc - nh kin ca cc bn ng nghip, s thun li v s thch th trong cng vic ca h, v an ton lu di ca h - tt c nhng iu ny ngn h khng hng ng tch cc, t ng, trc tip i vi k hoch hng ng.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Theo Gellerman, c im quan trng nht l tinh vi nht ca tin l sc mnh ca n vi t cch l mt k hiu: Sc mnh k hiu r rng nht l gi tri th trng ca n. Nhng g m tin c th mua, khng phi chnh bn thn tin, to cho n gi tr. Nhng sc mnh k hiu ca tin khng b hn ch gi tr th trng. V tin khng c ngha thc cht bn trong ca ring n, n c th lm k hiu cho bt k nhu cu no m mt c nhn mun n i din. Ni cch khc, tin c th c bt k ngha g m ngi ta mun gn cho. CNG NHN MUN G T CNG VIC CA H? Trong khi ni chuyn v cc ng c, iu quan trng cn ghi nh l con ngi c rt nhiu nhu cu, tt c cc nhu cu lun lun cnh tranh, i hi i vi hnh vi ca h. Khng ai c mt t hp hay sc mnh tng t v cc nhu cu ny. C mt vi ngi do tin iu khin; nhng ngi khc li quan tm ch yu vi s ra ton v v.v... Trong khi chng ta phi nhn ra s khc nhau gia cc c nhn, iu ny khng c ngha l, nh l cc nh qun l, chng ta khng th d on v nhng ng c hin nay ni bt trong cng nhn. Theo Maslow, y l nhng ng c c u th - nhng ng c vn cha c tha mn. Mt cu hi quan trng m cc nh qun l phi tr li l: Cng nhn thc s mun g t cng vic ca h? Mt s nghin cu th v c tin hnh trong s cc cng nhn ca cc nhn cng nghip M th a ra cu tr li cho cu hi ny. Trong mt cng trnh nghin cu nh vy, cc gim st vin c yu cu th t chnh mnh vo a v ca nhng cng nhn bng cch xp th t tm quan trng ca cc loi ch tiu miu t mi iu m cng nhn mun t cng vic ca h. Cn nhn mnh rng, trn vic sp xp cc ch tiu, gim st vin khng nn ngh v ci h mun, m phi theo ci cng nhn mun. Cng vi cc gim st vin cc cng nhn c yu cu xp th t cc ch tiu theo kha cnh t iu h mun nht t cng vic ca chnh h. Kt qu c a ra trong bng 2-1 (1 = cao nht v 10 = thp nht theo tm quan trng). Bng 2.1. Cng nhn mun g t cng vic ca h. Gim st vin iu kin lm vic tt 4 Cm gic lm ch s vt 10 Rn luyn k lut 7 S nh gi y cc cng vic lm 8 S trung thnh v qun l i ~l cng nhn 6 Lng cao 1 Trin vng v s pht trin ca cng ty 3 53 CHUYN : HOT NG T CHC Cng nhn 9 2 10 1 8 5 7
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH S ng cm vi nhng vn c nhn m bo cng vic Cng vic th v 9 2 5 3 4 6
Kt qu ny cho thy cc gim st vin ni chung cho rng lng cao, m bo cng vic, trin vng v iu kin lm vic tt l nhng iu m cng nhn mun nht t cng vic ca h. Mt khc, cng nhn cm thy ci h mun hu ht l s nh gi y nhng ci h lm, cm gic lm ch s vt v s ng cm vi nhng vn c nhn, tt c mi s khch l dng nh lin quan ti s hi nhp v nhn bit. Tht th v lu rng, nhng iu cng nhn ch ra- nhng iu h mong mun nht t cng vic ca h - b cc lnh o ca h coi l t quan trng nht. Vic nghin cu cho thy cc gim st vin t nhy cm vi nhng ci thc s l quan trng nht i vi cng nhn. Dng nh cc gim st vin ngh rng nhng tc nhn kch thch nhm tha mn cc ng c sinh l v an ton c xu hng l quan trng nht i vi cng nhn ca h. V cc gim st vin cm nhn rng cng nhn ca h c nhng ng c ny, h hnh ng nh th y l nhng ng c thc ca h. Do , cc gim st vin c th s dng cc tc nhn kch thch ng tin cy c - tin, cc loi tr cp v bo m an ton thc y cng nhn. Chng ta xem xt cng trnh nghin cu ny thng xuyn qua vi thp k gn y nh l mt phn ca cc chng trnh o to qun l v tm thy cc kt qu tng t trong s lnh hi ca cc nh qun l. T 5 n 10 nm li y, nhng thay i thc s duy nht dng nh th hin nhng cng nhn; mong mun ca h v "vic thng chc v pht trin cng vi cng ty" v "v cng vic th v" ang tng ln (c hai l nhng yu t ng c trong h thng ca Herzberg). Chng ti ni ang tng ln v vi nn kinh t suy tn dn vo nhng nm 1980, "lng cao" v "m bo cng vic" li tr thnh cc nhu cu c mnh cao i vi cng nhn. iu quan trng l cc nh qun l phi bit nhng s khc nhau ln dng nh tn ti trc y gia ci m h ngh l cng nhn mun t cng vic ca h v ci m cng nhn thc s mong mun . Cng cn nhn thc c nh hng ca s thay i kinh t hoc nhng thay i khc ti nhng u tin ny. C th khi qut rng, cc c nhn hnh ng trn c s thc t. Thc ra, mt trong nhng l do chng ta nghin cu cc khoa hc hnh vi l chng cho chng ta cch lm cho nhn thc ca mnh gn vi thc t hn. Chng ta a nhn thc ca mnh gn vi thc t bao nhiu th kh nng nh hng ti thc t cng cao by nhiu. Do , bng cch lm cho nhn thc cng gn vi thc t, cc nh qun l cng c th tng c hiu qu ca h trong qu 54 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trnh lm vic vi cng nhn. Cc nh qun l phi bit ngi ca h hiu iu g thc y h; h khng th a ra d nh. Thm ch nu cc nh qun l hi cng nhn l h cm thy nh th no v mt vn g , iu ny cha hn to ra dng phn hi thch hp . Cht (lng giao tip m cc nh qun l nhn c t cng nhn ca h thng da trn quan h c thit lp gia ngi ca h v chnh bn thn h qua mt thi gian di.
CHNG III MI TRNG TO NG C LM VIC Nm 1 924, cc chuyn vin gim inh hiu qu ti Hawthorne, Illinois, nh my ca Cng ty in lc min Ty a ra mt chng trnh nghin cu xem xt nh hng ca vic chiu sng i vi nng sut lao ng. Thot tin, phng trnh ny khng c g c bit. Rt cuc, cc chuyn vin 55 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH gim nh cng mt nhiu c gng tm ra s phi hp l tng, cc iu kin vt cht, thi gian lm vic v cc phng php lao ng c tc dng khuyn khch cng nhn sn xut vi nng lc ti a. Tuy nhin, khi nghin cu ny hon thnh (sau 10 nm) ngi ta vn cha tin chc rng, cng trnh Hawthorne s c thi gian minh chng l mt trong nhng d n nghin cu quan trng v l th nht tng c thc hin trong lnh vc cng nghip. l s kin xy ra Nh my in min Ty Hawthorne. Tro lu nhng mi quan h ngi (Human Relations Movement) bt u tp trung c sc mnh, v tut trong nhng ngi u tin ng h phong tro ny, Elton Mayo ca Trng i hc qun tr kinh doanh Harvard tr nn ni ting. CC CNG TRNH NGHIN CU HAWTHORNE Elton Mayo Trong cng trnh nghin cu ban u Hawthorne. cc chuyn vin gim nh gi nh rng vic tng cng chiu sng s lm tng sn lng. Hai nhm cng nhn c la chn nghin cu l nhm thc nghim hay nhm trc nghim, lm vic di cc mc chiu sng thay i, v nhm kin tra lm vic di iu kin nh sng bnh thng trong nh my. Khi cng nh sng tng ln, sn lng ca nhm thc nghim tng ln ng nh d on. Song, tht khng ng, sn lng ca nhm kim tra cng tng ln - m khng h tng nh sng. Nhm gii thch nhng vn ny v cc kt qu trc nghim l lng khc, cc chuyn vin gim nh quyt nh i su nghin cu thm. H thy rng, ngoi nhng thay i v k thut v vt cht, cn nghin cu thm v vn hnh vi, v vy Mayo v cc ng nghip ca ng c mi n gip . Mayo v cc ng nghip bt u cc thc nghim vi mt nhm ph n lm vic lp rp cc r le in thoi v, vi t cch chuyn gia gim nh hiu sut, nhm nghin cu Harvard pht hin ra nhng kt qu ng kinh ngc. Sau hn mt nm ri tin hnh thc nghim ny, cc nh nghin cu ca Mayo ci thin iu kin lm vic ca n cng nhn bng cch xc tin nhng i mi nh quy nh chnh thc cho cc k ngh, cc ba n tra ti cng ty v tun lm vic ngn hn. Bi ri trc nhng kt qu thu c, cc nh nghin cu quay ra quyt nh hy b mi iu kin to ra cho nhm ph n, tr li nhng iu kin lm vic y ht lc u ca thc nghim. S thay i c bn ny d kin s gy nh hng tm l tiu cc i vi 56 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhm ph n v lm gim sn lng ca h. Th nhng, sn lng ca h tng vt ln rt cao. Ti sao vy? Vn ny khng l gii c khi xem xt cc kha cnh sn xut ca thc nghim (nhng thay i trong nh my v cc iu kin lm vic vt cht m phi xem xt cc kha cnh con ngi. Do cc nh thc nghim tp trung ch nhiu vt nhng kha cnh con ngi nn cc n cng nhn cm thy mnh l b phn quan trng trong cng ty. H khng cn t coi mnh l nhng c nhn ring l cng lm vic ch vi ci ngha l gn gi nhau v mt th xc. Thay vo , h buc phi tr thnh cc thnh vin tch cc ca mt nhm lm vic n v gn b vi nhau. Nhng mi quan h va pht trin lm tng thm cm gic v s gn b, nng lc v thnh cng. Nhng nhu cu lu nay cha c tha mn ti ni lm vic, nay c thc hin. Nhng ph n ny lm vic hng hi hn v c hiu qu hn trc. Khi nhn ra mnh pht hin ra mt hin tng th v, nhm nghin cu Harvard m rng nghin cu ca h bng cch phng vn thm 20 ngn ngi lm cng thuc tt c nhng phng, ban trong cng ty. Cc cuc phng vn c sp xp gip cc nh nghin cu tm xem cng nhn ngh g v cng vic, iu kin lm vic; cc c cng, cng ty ca h v bt c iu g gy phin phc cho h, v nhng cm gic ny c th c lin quan ti nng sut ca h nh th no. Sau mt vi ln phng vn, nhm Mayo thy rng, kiu phng vn ny khng c tc dng tm ra thng tin h mun. Thay vo , nhng cng nhn li mun ni chuyn thoi mi v nhng g h cho l quan trng. V vy, ngi phng vn nh b qua cc cu hi c chun b trc v cho cng nhn ni theo h. Cc cuc phng vn t ra c nhng tc dng nht nh. Trc ht, chng l php cha bnh; cng nhn c c hi ni ht nhng g mun ni. Nhiu ngi cm thy y l vic tt nht m cng ty cha bao gi lm c. Kt qu l c s thay i tng th v thi .Khi nhiu kin ngh ca h c thc hin, cng nhn bt u cm thy gii qun l coi trng h c vi t cch c nhn cng nh vi t cch nhm. Lc h tham gia vo hot ng v tng lai ca cng ty v tuyt nhin khng thc hin nhng nhim v khng chnh ng, khng cn thit. Hai l, nhng gi t cc nghin cu Hawthorne bo ng cho gii qun l v nhu cu nghin cu v tm hiu nhng mi quan h gia mi ngi. Trong nhng nghin cu ny, cng nh nhiu nghin cu tip sau, ngi ta thy nhn t c ngha nht, nh hng ti nng sut ca t chc chnh l mi quan h lin nhn cch c pht trin trn c s cng vic, ch hon ton khng phi chuyn tin lng v cc iu kin lm vic. Mayo thy 57 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH rng, khi cc nhm khng chnh thc tr nn ng nht vi b my qun l nh iu h lm ti Hawthorne thng qua chng trnh phng vn, thi nng sut tng ln. Nng sut tng ln dng nh phn nh nhng cm nhn ca cng nhn v nng lc - thc lm ch i vi cng vic v mi trng lm vic. Mayo cng pht hin rng, khi nhm cm thy cc mc ch ring ca h i lp vi cc mc ch qun l, nh thng xy ra trong cc tnh hung cng nhn bi gim st mt cch gt gao phi chu ng s kim tra khng chnh ng v cng vic hoc mi trng, th nng sut vn ch t mc thp hoc thm ch gim xung. Nhng pht hin ny rt quan trng v chng gip cho vic gii p nhiu vn lm gii qun l lng tng: ti sao mt s nhm dng nh c nng sut cao trong khi nhng nhm khc vn ch t mc sn lng ti thiu. Nhng pht hin cng khuyn khch gii qun l thu ht cng nhn vo vic lp k hoch, t chc v iu hnh cng vic ring ng thi c gng bo m s hp tc tch cc ca h. Mayo nhn thy s pht trin cc nhm khng chnh thc nh l s t co c mt x hi thng x s i vi con ngi nh nhng ci my v cm chi gn vi li ch kinh t t thn. Rt cuc, cng nhn ch nhn nhn cng vic n thun nh mt s trao i phi nhn tnh v tin th lao. Lm vic trong ngnh cng nghip M c ngha l s ti nhc thc hin cc nhim v hng ngy u u, chn ngt v qu n iu trong mt mi trng khng ai kim sot ni. Mi trng ny khc t tha mn cc nhu cu c tn trng v t khng nh mnh trn c s cng vic. Thay vo , ch c cc nhu cu v sinh l v an thn l c tha mn. Cc nhu cu khc khng c tha mn dn ti s cng thng, lo u v v mng trong dn chng. Nhng cm gic v phng gip nh vy c Mayo gi l anomie. iu kin ny c c trng bi cng nhn c cm gic khng quan trng, bi ri v r m - h l nn nhn ca mi trng ring ca mnh . Trong khi anomie l do ton x hi to ra th Mayo li pht hin thy n c ng dng cao nht trong cc mng li t chc cng nghip, trong gii qun l c nhng cch nhn nhn tiu cc nht nh v bn cht con ngi: Theo Mayo, c qu nhiu nh qun l cho rng x hi bao gm tp on ngi v t chc ch quan tm ti vic t bo tn hoc quyn li bn thn. Ngi ta cho rng con ngi ngay t u b thng tr bi cc nhu cu sinh l v an ton cho nn ch mun lm gi n tht cng nhiu cng- tt. Do , gii qun l t chc cng vic da trn quan im coi cng nhn ni chung l mt m h tin. Mayo gi quan im thnh kin l Gi thuyt h 58 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tin (Rabble Hypothesis) ng cng ni nhiu v bnh c on, v thc tin qun l c nh hng bn phn do n to ra.
THUYT X V THUYT Y Douglas McGregor Cng trnh ca Mayo v c bit pht hin ca ng v gi thuyt h tin c th c tc dng m ng cho Dougla~ Mcgregor pht trin "Thuyt X - Thuyt Y" c in vo lc by gi. Theo McGregor, t chc truyn thng vi cch ra quyt nh tp trung ha, hnh thp qun l ngi trn k di ca n v s kim sot cng vic t bn ngoi - da trn nhng nh kin v bn cht con ngi v ng c thc y con ngi. Nhng nh kin ny tng t quan im ca nhng ngi m Mayo ch ra trong "Gi thuyt h tin". Thuyt X cho rng hu ht mi ngi vn thch b ch huy nhiu hn, ch khng mun gnh vc trch nhim, v mun c an phn l trn ht. Cng vi trit l ny l nim tin tng rng con ngi b thc y bi tin bc, bng lc v s e da trng pht. Nhng nh qun l chp nhn quan im ca Thuyt X th c cu kim tra v gim st cht ch cc nhn vin ca h. H thy rng s kim sot t bn ngoi hon ton thch hp khi lm vic vi nhng ngi cha tin cy, thiu trch nhim v s chn chn. Sau khi m t Thuyt X, McGregor bn khon, liu quan im v bn cht con ngi c ng khng v thc tin qun l da trn quan im c thch hp trong nhiu tnh hung ngy nay khng. Trong mt x hi dn ch vi trnh gio dc v mc sng ngy cng tng, c phi dn chng cng c kh nng c hnh vi chn chn ln khng? Nghin cu k h thng phn cp cc nhu cu ca Maslow, McGregor kt lun rng nhng quan im ca Thuyt X v bn cht con ngi nu mang ng dng rng ri th thng khng chnh xc v cc phng php qun l pht trin t nhng quan im ny c th b tht bi trong vic to ra h ng c ca nhiu ngi cng lm vic v cc mc ch t chc. Theo McGregor: cch qun l bng ch o v kim tra c th khng thnh cng, v l phng php cn m mt i vi vic to ng c cho nhng ngi c cc nhu cu sinh l v an ton c tha mn ng mc v c cc nhu cu x hi, c tn trng v t khng nh mnh ang tr nn chim u th. 59 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH McGregor cm thy qun l cn c nhng thc t da trn s hiu bit chnh xc hn v bn cht v ng c thc y con ngi. T cm nhn , ng pht trin l thuyt c tnh cht tnh th v hnh vi con ngi, gi l Thuyt Y. Thuyt ny cho rng con ngi v bn cht khng li bing v ng ng vc. N trc ht tha nhn con ngi v c bn c th t nh hng v sng to trong cng vic nu c thc y hp l. Do , nhim v ch yu ca qun l l khi dy tim nng ny con ngi. Nhng ngi c ng c hp l c th t c cc mc ch ring ca h tt nht bng cch hng nhng c gng ca chnh h vo vic hon thnh cc mc ch t chc. Cuc tho lun v Thuyt X v Thuyt Y gy cho mi ngi n tng l, cc nh qun l chp nhn nhng quan im ca Thuyt X v bn cht con ngi lun lun ch o, kim tra v gim st cht ch con ngi, cn cc nh qun l theo Thuyt Y th ng h v to iu kin. Chng ti mun cnh co vic rt ra loi kt lun nh vy v n c th dn ti suy nghi sai lm cho rng Thuyt X xu, Thuyt Y tt, v mi ngi ai cng u chn chn, c lp v c ng c t thn mnh ch khng phi nh McGregor cho rng, hu ht mi ngi u c tim nng chn chn v ng c t thn. Gi nh ny v h ng c t thn tim tng ca con ngi i hi tt yu phi tha nhn s khc nhau gia thi v hnh vi. Thuyt X v Thuyt Y l cc thi hoc cc quan im nh kin i vi con ngi. Do , mc d nhng gi thuyt "tt nht" m mt nh qun l cn c c th l Thuyt Y, th cc gi thuyt c th khng dng c trong mi lc x s cho ph hp. Cc nh qun l c th c quan im ca Thuyt Y v con ngi nhng h vn c th thy cn x s theo phng thc ch o, kim tra (y nh khi h theo cc quan im ca Thuyt X) i vi mt s ngi trong mt thi gian ngn nhm gip h "ln ln" theo ngha pht trin, cho ti khi h thc s l nhng ngi nh Thuyt Y gi nh. Chris Argyris tha nhn s khc nhau gia thi v hnh vi khi ng xc nh v bn n cc th thc hnh vi A v B b sung cho Thuyt X v Y. Th thc A biu t hnh vi lin nhn cch cc ng lc nhm v cc chun mc ca t chc m trong nghin cu ca mnh Argyris thy r l ph hp vi Thuyt X; th thc B biu t nhng hin tng tng t c pht hin l ph hp vi Thuyt Y Trong th thc A, cc c nhn khng biu l nhng tnh cm, khng ci m, phn i thc nghim y khng gip ngi khc thc hin nhng hnh vi ny. Hnh vi ca h c xu hng c c trng bng s gim st cht ch v trnh cu trc cao. Mt khc, th thc B li pht hin rng cc c nhn bc l tnh cm, ci m, thc hin th nghim v gip nhng ngi khc thc hin nhng hnh vi ny. Hnh vi ca h c 60 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH xu hng h tr v to iu kin r hn. Kt qu chnh l cc chun mc ca ch tn. s quan tm v c tnh. Bng 3-1. Nhng gi thit v bn cht con ngi lm c s ch Thuyt X v Thuyt Y ca McGregor Nh Argyris nhn mnh, "mc d XA v YB thng xuyn kt hp vi nhau trong cuc sng hng ngy, nhng chng khng nht thit phi lun lun nh vy. Trong cc iu kin nht nh, th thc c th i vi Thuyt Y hoc th thc B vi Thuyt X". Do , XA v YB l nhng kt hp thng xy ra nht, nhng mt s nh qun l i lc c th l XB hoc YA. Mc d cc nh qun l XB c nhng nhn nh tiu cc v con ngi, h dng nh vn x s theo li h tr v to iu kin. Chng ti pht hin rng, kt hp XB ny c xu hng xy ra v hai l do. Cc nh qun l trn (mc d ngh hu ht mi ngi l li bing v khng ng tin tng) thc hin cc hnh vi h tr v to iu kin hoc v h c nghe ni v hc lm kinh nghim khi bit hnh vi nh vy s lm tng nng sut, hoc v h ang lm vic cho nhng ngi to ra mi trng h tr v nu mun duy tr cng vic ca mnh, h cn phi x s theo li a dua theo nhng ngi . Mt khc, cc nh qun l YA (mc d h ngh con ngi ni chung c ng c t thn v chn chn kim tra v gim st cht ch con ngi v h ang lm vic c nhng ngi thch kim sot, i hi h nhng hnh vi tng t hoc h thy cn thit phi x s theo phng thc chi o kim tra trong mt thi k. Khi s dng th thc hnh vi A, cc nh qun l ny thng c gng gip mi ngi pht trin cc k nng nng cn thit t nh hng v nh vy to ra c mt mi trng trong h c th tr thnh cc nh qun l YB. Cc nh qun l Y gn y c hng gip cng nhn hon thin bng cch a h vo ch kim tra gim dn t bn ngoi cho php h m ng vic t kim tra cng nhiu cng tt. Nhng ngi lm cng c kh nng t c s tha mn cc nhu cu x hi, c tn trng v t khng nh mnh trong loi mi trng ny, thng xuyn qun c bn rn vt v, n mc nu cng vic khng em li bt k s tha mn no, ngi lm cng ngy nay vn s lun tm . ra mt ni no tha mn nhu cu ch yu ca minh. iu ny gip l gii mt s vn hin ti m gii qun l ang phi ng u trong cc lnh vc nh thay th cng nhn v t b bui lm. McGregor lp lun rng y khng phi l chuyn ngu nhin. Gii qun l quan tm ti cng vic, v McGregor thy rng cng vic cng nh mt tr chi mang tnh cht t nhin v c th lm tha mn mi ngi. Sau cng, c cng vic v tr chi u l cc hot ng th cht v 61 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tinh thn; kt qu l khng c s khc nhau r rt gia cng vic v tr chi. Tuy nhin, trn thc t, c bit di s qun l theo Thuyt X, khc bit trong tha mn nhu cu l r rng. Trong khi tr chi c kim tra ngay t bn trong bi cc c nhn (h quyt nh iu h mun lm), th cng vic b nhng ngi khc kim tra t bn ngoi (ngi lm khng kim tra cng vic ca h). Do , gii qun l v nhn nh ca h v bn cht con ngi to nn s khc nhau gia cng vic v tr chi, s khc bit dng nh khng t nhin. Kt qu l, mi ngi b x cng trong cng vic v do tm nhng l do dnh tht nhiu thi gian thot khi cng vic tha mn nhng nhu cu c tn trng v t khng nh mnh ca h (min l h tin tha mn cc nhu cu sinh l v an ton). Do b l thuc vo cc kiu qun l theo Thuyt X, hu ht cng nhn coi cng vic nh mt th ti v tt nhn hn l ci ngun ca th thch v tha mn nhu cu ca c nhn. Liu cng vic c thc s l th ti v tt nhin khng? Khng - c bit nhng t chc c s pht trin cc nhm lao ng on kt v mi mc ch u i i vi cc mc ch t chc. Nhng t chc nh vy c nng sut cao v mi ngi lm vic vui v bi v cng vic lm cho h tha mn thc s. NHM NGI George C.Homans Gii qun l thng c thi ng vc cc nhm th khng chnh thc c th lc do chng c sc nh hng tim tng n vic kim sot hnh vi ca cc thnh vin, v thnh th, n c nng sut lao ng. Nhng nhm ny c sc mnh t u chi phi hnh vi? George C.Homans pht trin mt m hnh cc h thng x hi c th c ch i vi cc nh qun l ang mun l gii cu hi ny. C ba yu t trong mt h thng x hi. Hot ng l nhng nhim v m con ngi thc hin. Tc dng qua li l cc hnh vi din ra gia mi ngi trong qu trnh thc hin cc nhim v y. V tinh cm l nhng thi pht sinh gia cc c nhn v bn trong cc nhm. Homans lp lun rng, mc d nhng khi nim ny tch bit nhau, chng vn lin h mt thit vi nhau. Thc ra, nh hnh 3-1 minh ha, chng ph thuc ln nhau. S thay i bt k mt trong ba yu t ny s to ra s thay i nht nh hai yu t kia.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Hnh 3-1. S ph thuc ln nhau ca hot ng, tc ng qua li v tnh cm. Trong t chc, hot ng, tc ng qua li v tnh cm nht nh l tt yu hoc i hi phi c nhng thnh vin ca n n tn ti c Ni cch khc, cc cng vic (hot ng) c b tr i hi mi ngi phi lm vic cng vi nhau (tc ng qua li). Nhng cng vic ny phi tha mn y (tnh cm) mi ngi tip tc thc hin chng. Khi mi ngi tc ng qua li trong cng vic ca mnh, h pht trin tnh cm i vi nhau. Khi ngi ta tng cng tc ng qua li vi ngi khc, nhng tnh cm tch cc s pht trin. Tnh cm cng tch cc, cng c nhiu ngi hng n tc ng qua li vi ngi khc. Tnh cm c th tr thnh mt qu trnh tng dn cho n khi t ti s cn bng. Khi qu trnh tng dn ny tip tc, xut hin xu th khin cho cc thnh vin ca nhm tr nn ging nhau hn trong cc hot ng ca nhng tnh cm - trong nhng g h lm v ch h cm thy nh th no v mi vic. Khi iu ny xy ra, nhm hng vo pht trin nhng mong mun v chun mc ch r mi ngi trong nhm phi hng n cch x s nh th no trong nhng hon cnh c th. V d, mt nhm cng nhn c th c mt chun mc l "bn phi thi tr chuyn vi Mayo hoc khng c gip c ta qu mc cn thit". Nu nhm mc c kt - ngha l nhm cun ht c cc thnh vin v nhng thnh vin ny bt c d mi b nhm - th n s ch gp rt t kh khn trong vic to ra s thoi mi cho cc thnh vin. Nhng ngi c xa ri cc chun mc ca nhm thng phi gnh chu s ph bnh ca nhm. Nhm c mt lot cc hnh pht khc nhau ty theo mc vi phm, k t trch c nh nhng n s ty chay quyt lit gy p lc i vi nhng thnh vin c sai phm". Cc thnh vin trong nhm c th phn ng theo mt vi cch thc. H c th quyt nh dn su thm v tip tc xa ri cc chun mc ca nhm. Nu p lc ca cc ng s tr nn qu ln h c th t b nhm. Nhm c th c sc p gy nh hng khi n t c s nht qun trong nhn thc, v hnh vi ca mi ngi l ht sc r rng. V d, S.E.Asch dn ra mt thc nghim c in trong cc nhm gm tm sinh vin ln lt c yu cu khp di mt ng vi mt trong ba ng khng bng nhau. By thnh vin ca mi nhm c mch ngm ring cng a ra cu tr li sai. Thnh vin khng c hng dn l ngi cui cng c yu cu tr li v v vy phi i mt vi s la chn: ni ln iu anh ta thy l ng hoc iu m tt c mi ngi ni cho mnh hp vi c nhm. Asch cho bit: "Mt phn ba trong tng s ton b cc nh gi u sai lm ging ht hoc thun theo hi hng ca cc nh gi xuyn tc ca a s". Nu sc p c th gy ra hnh vi xuyn tc trong dng bi tp ny, d 63 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH dng thy c p lc nhm c th gy ra nhng g trong iu kin cc thnh vin c nhng suy xt ch quan nhiu hn. Cn nhc li rng, cc nhm lao ng khng chnh thc c nh hng mnh khng phi l iu tai hi i vi cc t chc. Thc ra, nh Mayo pht hin ra Hawthorne, cc nhm ny c th tr thnh nhng ng lc rt mnh m trong vic thc thi cc mc ch t chc nu h thy mc ch ring ca mnh c tha mn ch khi bit lm vic v mc ch t chc. TNG CNG NNG LC LIN NHN CCH Chris Argyris Cho d kiu qun l da trn nhng quan im ca Thuyt X c l khng cn thch hp lu na, nhng theo McGregor v nhng ngi khc thi n vn cn l nhng thc t ph bin. Kt qu l, a s dn chng M hin nay ang b i x nh nhng ngi cn non nt trong mi trng cng vic ca h. Khi c gng phn tch tinh hng ny Chris Argyris so snh cc gi tr thuc v b my quan liu/hnh thp (b phn t chc phn nh nhng quan im ca Thuyt X v con ngi) m hin nay vn cn thng tr hu ht cc t chc vi h thng gi tr nhn vn dn ch hn (b phn t chc phn nh nhng quan im ca Thuyt Y v con ngi), nh minh ha trong bng 3-2.
Bng 3-2. Hai h thng gi tr khc nhau theo nhn xt ca Chris Argyris Theo Argyris, cc gi tr quan liu hoc hnh thp dn ti nhng mi quan h ngho nn, thiu chiu su v thiu tin cy. Bi v cc mi quan h ny khng cho php th hin tinh cm t nhin v t do, l nhng quan h gi di hoc khng xc thc v dn n lm suy gim kh nng tc ng lin nhn cch. "Khi thiu kh nng tc ng lin nhn cch hoc mi trng "tm l an ton", th t chc s l mt mnh t nui dng s nghi ng, xung t gia cc nhm, s h khc v v.v., nhng iu ny lm gim st thnh cng ca t chc trong vic gii quyt vn ". Ni cch khc, nu cc gi tr nhn vn hoc dn ch c tha k trong mt t chc, Argyris tuyn b rng, cc mi quan h xc thc, ng tin tng s pht trin gia mi ngi v s dn n tng cng kh nng tc ng lin nhn cch, s hp tc gia cc nhm, tnh nng ng v dng nh cng dn n s tng trng v hiu qu t chc. Trong loi mi trng ny, mi 64 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ngi c i x ng nh nhng con ngi, c nhng thnh vin ca t chc ln chnh t chc u c c hi pht trin n tim nng y nht v c s c gng khin cho cng tc th v v thch thc hn. iu tim n trong nhng gi tr "sng cn" ny l "cch x s vi mi ngi ng nh mt nhn cch thc s c c mt h thng nhu cu phc tp; tt c nhng iu ny l quan trng trong cuc sng v cng vic ca con ngi..., v em li cho mi ngi trong t chc nhng c hi gy nh hng ti quan h ca h vi cng vic, t chc v mi trng" . Thuyt v thnh nin - thnh nin Theo Argyris, "thc t cc gi tr" quan liu/hnh thp vn cn thng tr hu ht cc t chc ra rt nhiu vn t chc hin nay ca chng ta. Khi Yale. ng xem xt cc t chc cng nghip xc nh nhng m hnh qun l, nh hng n hnh vi con ngi v s pht trin c nhn bn trong mi trng cng vic. Theo Argyris, nu theo thi gian con ngi pht trin thnh nhng ngi trng thnh, c by s thay i s din ra trong nhn cch con ngi. Trc ht, cc c nhn vn ng t trng thi th ng nh tr con ti trng thi hot ng tng ln nh ngi ln. Hai l, cc c nhn pht trin t trng thi ph thuc vo ngi khc khi l tr con ti trng thi c lp v mt quan h khi l ngi ln. Ba l, cc c nhn x s ch theo mt vi cung cch khi l tr con, nhng vi t cch ngi ln, h c th x s theo nhiu cch. Bn l, cc c nhn c nhng thch tht thng, bt cht v nng ni khi l tr con nhng khi l ngi ln h pht trin nhng thch su sc hn v mnh hn. Nm l, trin vng v thi gian pha trc ca tr em rt ngn, ch gm c hin ti, nhng khi chng n trng thnh, trin vng thi gian tng ln, bao gm c qu kh v tng lai. Su l cc c nhn vi t cch tr con th tng thuc quyn mi ngi, nhng h chuyn ln nhng cng v ngang bng hoc cao hn so vi nhng ngi khc khi l ngi ln. By l, vi t cch tr con, cc c nhn thiu hiu bit v "ci Ti", nhng vi t cch ngi ln h khng ch nhn thc c "ci Ti m cn c th kim sot c"ci Ti. Argyris a ra kin rng, nhng thay i ny c tnh cht lin tc rng mt nhn cch "lnh mnh' pht trin theo thi gian lin tc t cha trng thnh" (v thnh nin) n "trng thnh" (thnh nin) (xem bng 3-3). Bng 3-3. Din bin t cha trng thnh n trng thnh 65 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng thay i ny chi l nhng xu th chung nhng chng cng phn no lm sng t ni dung ca s trng thnh. Cc chun mc vn ha c nhn v nhn cch c nh hng ngn cn v hn ch s th hin v tng trng ti a ca ngi ln, tuy nhin vn c xu th vn ti u mt "trng thnh" trn ng tui tc. Argyris l ngi u tin cng nhn rng bt lun th no cng ch c mt vi ngi pht- trin n c mc trng thnh y . Trong khi nghin cu tnh th v thiu c gng ph bin cng nhn trong lnh vc cng nghip, Argyris bn khon, liu cc vn ny c phi n gin ch l kt qu ca s li nhc c nhn. ng cho rng y khng phi l trng hp . Argris ng l trong nhiu trng hp khi con ngi tham gia vo quyn lc, h gi c chn chn bng chnh thc tin qun l ang p dng trong cc t chc ca h. Trong cc t chc ny, ngi ta cho h c kim sot mc ti thiu mi trng ca mnh v c khuyn khch tr nn th ng, ph thuc v phc tng, do , h x s mt cch thiu chn chn. Ngi ta mong mun cng nhn trong nhiu t chc hnh ng theo nhng cch thc khng chn chn ch khng phi vi t cch mt ngi ln trng thnh. iu ny khng ch xy ra trong cc mng li t chc cng nghip. Trn thc t, thm ch ai cng c th thy chuyn xy ra trong nhiu h thng nh trng, ni hu ht sinh vin ang l i tng ca nhiu nguyn tc v quy ch, v ni chung c i x t chn chn hn so vi nhng hc sinh cc trng tiu hc. Theo Argyris, km gi cho con ngi lun thiu chn chn l nt n su vo bn cht ca t chc chnh thc.ng lp lun rng, v cc t chc thng c thnh lp ct t c cc mc ch hoc mc tiu c th c tp th hng ng nng nhit nht nn t chc chnh thc thng l quan nim ca nh kin trc v nhng cch thc c th t c cc mc tiu ny. Theo ngha ny, ngi c khp vi vic thit k l vic u tin. Vic thit k ny da trn bn khi nim qun l khoa hc: chuyn mn hoc nhim v, dy chuyn ch huy, thng nht ch o v ch kim tra. Gii qun l c gng tng cng v nng cao hiu qu t chc qun tr v nng sut lao ng bng cch bin cng nhn thnh nhng "phn t c kh nng i ln cho nhau". C s ca nhng khi nim ny l: sc mnh v quyn uy phi nm trong tay mt vi vi ng au t chc, v do , nhng ngi u di ca dy chuyn chi huy lun c kim sot cht ch bi nhng cp trn ca mnh hoc bi bn thn h thng. Chuyn mn ha nhim v thng dn n n gin ha cng vic thi qu khin n tr nn lp li, n iu v so 66 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mn. iu ny c ni n phong cch lnh o c tnh cht ch o, nh hng bn phn, trong cc quyt nh v cng vic c cp trn a ra vi nhng cng nhn ch bit thc thi nhng quyt nh ny. Phong cch lnh o ny gi ln b my kim tra ca gii qun l nh: ngn qu, mt s ch khuyn khch, nghin cu thi gian v ng c v cc th tc vn hnh tiu chun ha - nhng th tc c th hn ch tnh ch ng v sng to ca cng nhn . L thuyt chuyn thnh thc tin Argyris thy rng nhng khi nim ny v t chc chnh thc dn ti nhng nhn nh v bn cht con ngi khng ph hp vi s pht trin thc s v trng thnh trong nhn cch con ngi. ng thy c s phi l r rng gia cc nhu cu ca mt nhn cch trng thnh v cc t chc chnh thc nh chng ang tn ti hin nay. Do , ng ni rng, cc l thuyt qun l c in da trn cc quan im Thuyt X) thng chim u th, gii qun l thng to ra cc vai tr kiu tr con cho nhng ngi lm cng, gy tn hi n s pht trin t nhin. Cng vic thng c thit k trnh thp nh th no c minh ha rt r qua trng hp s dng thnh cng nhng ngi th chm pht trin tr tu vo nhng cng vic trnh thp. Argyris dn ra hai v d, mt nh my dt kim v mt tp on sn xut radio, nhng ngi chm pht trin tr tu c s dng c kt qu trong nhng cng vic khng cn chuyn mn. Trong c hai trng hp, cc nh qun l. khen ngi nhng cng nhn ny v cng vic tuyt vi ca h. Mt nh qun l tp on sn xut radio cho bit v nhng cng nhn ny: chng t mnh bit x s tt, c bit rt d bo, hon ton chn thc v ng tin cy. H thc hin cng vic theo phn s ca mnh, c hiu qu n mc chng ti ngc nhin ti sao h li b coi nh di tiu chun so vi tui ca h. S tham d ca h l tt v hnh vi ca h d th no cng nht nh tt hn hnh vi ca bt c ngi lm cng no cng la tui. Trn tr bi nhng g pht hin c trong nhiu t thc, Argyris cng nh McGregor tng lm, thch gii qun l to ra c bu khng kh lm vic trong mi ngi u c c hi pht trin v trng thnh vi t cch cc c nhn, cc thnh vin ca nhm bng cch tha mn nhng nhu cu ca h, trong khi vn lm vic v s thnh cng ca t chc. mun ni y l phi tin rng con ngi v c bn c th t nh hng v sng to trong cng vic nu c thc y bi ng c hp l, v do , vic qun l da trn c s quan im ca Thuyt Y s c li hn cho c nhn v t chc. 67 CHUYN : HOT NG T CHC
Ngy cng nhiu cng ty bt u chu nghe iu thch m Argyris nhm vo gii qun l. V d, ch tch mt cng ty ln yu cu Argyris ch cho ng ta thy r cch thc kch thch ng c tt hn cho cng nhn ca mnh. H cng n mt trong nhng a im sn xut ca ng ta, ni lp rp mt loi sn phm tng t chic radio. C 12 ph n m ng vic lp rp sn phm, mi ngi lm mt phn nh .cng vic, nh k s cng nghip thit k. Nhm cng c mt c cng (th c), mt thanh tra v mt ngi ng gi. Argyris d kin thc nghim mt nm trong mi ph n s lp rp trn vn sn phm theo cch thc ch ta chn. ng thi, mi ngi s kim tra, k tn vo sn phm, ng gi v dn vo bt k th t g phn nn v sn phm. Nhng ph n c m bo rng h s khng b ct gim tin thng nu sn lng tt xung, nhng s c tng tin thng nu sn lng tng ln. Khi thc nghim bt u, sn lng gim 70% trong thng th nht. Cui tun th su tnh hnh thm ch cn xu hn. Nhng ph l chn nn tinh thn suy sp. iu ny tip tc ko di ti tun th tm, khi sn lng bt u tng. Cui tun th mi lm ng lng t mc cao hn bao gi ht. V iu din ra khng h c thanh tra, ngi ng gi hoc k s cng nghip. V iu quan trng hn vic nng sut tng l nhng chi ph do sai st v lng ph gim 94%, cc th khiu ni gim 96%. Cc thc nghim nh vy c lp li mt tnh hung khc. Ngi ta thy qua nhiu ln pht hin, vic m rng trch nhim c nhn lm c ch cho c cng nhn v cng ty. iu em li cho con ngi c hi pht trin v trng thnh: v trn thc t: gip h tha mn nhiu hn chnh nhng nhu cu sinh l v an ton: v n lt chng, cc nhu cu li thc y h v cho php h huy ng nhiu hn na tim nng ca mnh vo vic hon thnh cc mc ch t chc. Mc d tt c cng nhn u khng mun nhn thm trch nhim hoc dnh lu ti cc vn pht minh thm: Argyris nhn nh rng s ngi lm cng c h ng c c ci thin do tng cng v nng cao trch nhim ca h vn ln hn nhiu so vi con s m tt c cc nh qun l ngh n.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH THUYT H NG C - V SINH Frederick Herzberg Chng ta bit rng, nhng nhu cu nh c tn trng: t khng nh mnh dng nh tr nn quan trng hn khi con ngi trng thnh. Frederick Herzberg trc tip ch o mt trong nhng lot nghin cu ng quan tm nht tp trung c bit vo nhng lnh vc ny. Nh nhng nghin cu ny, pht trin thuyt kch thch ng c lm vic, gi ln nhiu vn cho gii qun l v nhng c gng ca h nhm s dng c hiu qu cc ngun nhn lc. Khi pht trin thuyt h ng c - v sinh, Herzberg dng nh hiu r rng cc hc gi nh McGregor v Argyris cp ti mt iu g quan trng hiu bit v bn cht: ng c v nhu cu ca con ngi c th khng c gi tr i vi cc t chc v c nhn. i vi lnh vc cng nghip kinh ph cho vic nghin cu thi lm tng nng sut, gimgim tnh trng ngh lm v mi quan h cng vic c thoi mi hn. i vi c nhn: s hiu cc sc mnh dn ti o c c ci thin s em li nhng nim vui to ln v s t khng nh. Herzberg bt u thu thp d liu v thi lm vic, t c th rt ra nhng nhn nh v hnh vi con ngi. Thuyt h ng c v sinh bt ngun t s phn tch cng trnh nghin cu bc u do Herberg v ng nghip ca ng thc hin ti S dch v tm l Pittsburgh. Nghin cu ny bao gm nhng phng vn m rng vi hai trm k s v k ton t 11 ngnh cng nghip khu vc Pittsburhg. Ti cc cuc phng vn, h c hi v nhng g trong ngh nghip ca h khin h bt hnh hoc khng tha mn v nhng g lm h hnh phc hoc hi lng. Phn tch d liu thu thp c t cc cuc phng vn. Herzberg kt lun rng, con ngi c hai loi nhu cu, v c bn, c lp vi nhau v nh hng ti hnh vi theo nhng cch khc nhau. ng thy rng, khi con ngi cm thy khng tha mn vi cng vic ca mnh, h rt lo lng v mi trng h ang lm vic. Mt khc, khi cm thy hi lng v cng vic th con ngi li quan tm n chnh cng vic. Herzberg gi loi nhu cu u tin l v sinh hoc cc nhn t bo tr: v sinh v chng m t mi trng ca con ngi v bo m chc nng s ng l ngn nga s chn nn cng vic, bo tr v chng khng bao gi c tha nhn hon ton - chng phi tip tc c duy tr. ng gi loi nhu cu th hai l cc ng c thc y v 69 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH dng nh chng c hiu qu trong vic kch thch con ngi thc hin cng vic tt hn.
Cc nhn t v sinh Cc chnh sch ca cng ty v cng tc qun tr: gim st cc iu kin lm vic, cc quan h lin nhn cch, tin, v th v s an ton c th c coi l cc nhn t bo tr. y khng phi l mt phn vn c bn trong cng vic, m chng c lin quan ti cc iu kin trong cng vic c thc hin. Herzberg xut vic s dng c o t v sinh (hygiene) vi ngha y hc ca n (bo v v mi trng). ng thy rng, cc nhn t v sinh khng to ra s tng trng kh nng sn xut ca cng nhn; chng ch ngn chn nhng tn tht do nhng hn ch ca cng vic gy ra khi cng nhn vn hnh cng vic. y l nguyn nhn m gn y Herzberg gi chng l nhng nhn t bo tr. Cc dng c thc y Cc nh in t lm tha mn nhng cm gic v thnh tch, s trng thnh ngh nghip v "s tha nhn rng ai cng c th c kinh nghimt rong cng vic ty theo mc kh khn v phm vi, u c coi nh cc ng c thuc y. Herzberg s dng thut ng ny bi v nhng yu t y dng nh c kh nng gy nh hng tch cc n s tha mn ngh nghip, thng dn ti nng cao tng sn phm u ra ca ngi . Bng 3.4. Bng ng c thc y cc nhn t v sinh sinh Bng ng c thc y Bn thn cng vic Thnh tch tr S tha nhn thnh tch t c Cng vic c tnh cht th thch Trch nhim cao cch Tng trng v pht trin Tin, v th, s an ton Gim st iu kin lm vic Quan h lin nhn Cc nhn t v sinh Mi trng Chnh sch v qun
Formatted: Font: Italic, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt Formatted Table Formatted: Font: Italic, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt Formatted: Font: Italic, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt Formatted: Font: Italic, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt
Deleted: 1 ng c rh"c ~ Cc ~l l v~ sinh 1 1 Bdn thn cng ~c Mi trng 1. 1 Thnh tch Chnh sch v qun tri 1- 1 S tha nhn thnh . tch t c Gin st l~ Cng vic c tnh cht th chch Diu kin Lm vic ' 1 Trch nhim cao ' Quan b lin thn cch 1- Tng u " ll v pht thn nn, v th, s an ton l~
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Trong nhng nm gn y vic nghin cu h ng c - v sinh c m rng nh cc nh khoa hc v k ton nhm bao qut mi cp ca t chc, t gii qun l cp cao ti nhng ngi lm thu theo - gi. V d, trong mt nghin cu quy m ln ti Nh my ch to cng c Texas, Scott Meyers kt lun rng, thuyt h ng c v sinh ca Herzberg "c th d dng gii trnh thnh hot ng gim st tt c cc mc trch nhim. l mt khun mu da v cc gim st vin c th nh gi v lng ht c trin vng ca s ng h thng xuyn qua cc gi c li m h thi chu ng, v do , tng cm gic ca mnh v kh nng t tin v t ch. C l bng v d phn bit r hn cc nhn t v sinh v ng c v gip gii thch l do phn loi cc nhu cu nh Herzberg lm. Chng ta hy gi nh nh mt ngi ang c h ng c cao v lm vic mc 90% kh nng. Anh ta c mi quan h cng vic tt vi gim st vin v hon ton tha mn vi tin lng, iu kin lm vic ca mnh, v l thnh vin ca mt nhm lm vic tm u hp. Gi s gim st vin ca anh ta bng nhin chuyn i v thay th vo l mt ngi m anh ta khng th cng lm vic c, hoc gi s anh ta thy rng mt ngi no nhn th lao nhiu hn nhng cng vic ca ngi ny km hn so vi cng vic ca anh ta. Nhng nhn t ny s nh hng ti hnh vi ca c nhn nh th no? V trinh vn hnh hoc nng sut ph thuc vo c kh nng ln h ng c nn nhng nhu cu v sinh khng c tha mn ny (gim st v tin) c th dn ti hn ch sn lng. Nng sut b tt gim c th trong trng hp khng ch nh hoc c th ngi th khng nhn thc r rng c mnh ang tht li. Trong c hai trng hp, nng sut s gim, nh minh ha trn hnh 3-2. Hnh 3-2. nh hng ca s khng tho mn cc nhn t v sinh
Tnh hnh thc thi cng vic ca cng nhn
Deleted: Deleted: . Deleted: i
Formatted: Font: .VnTimeH, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt

Deleted: Deleted: slr Deleted: ~ba 1 _ I' 90% (khi cc nhn t v sinh c thamn) ~ ~eo 1 ~ 1 ~l~ 1-- - - ' - - ~ 60c/1'(sau khikhng~rcthamn) ~ 'q ~ 1 ~ ~ 1 1 ~~ ~ ~ 1 ~ ~ 1 1
90% (khi cc nhn t v sinh c tho mn) 60% (sau khi khng c tho mn)
Formatted: Font: 9 pt, Condensed by 0.4 pt Formatted: Font: 9 pt, Condensed by 0.4 pt Formatted: Justified Formatted: Font: 15 pt Formatted: Centered Formatted: Justified Formatted: Centered
Trong minh ha ca chng ti, thm ch nu gim st vin trc ly ca ngi cng nhn tr li v lng ca anh ta c iu chnh ln trn mc 71 CHUYN : HOT NG T CHC
Formatted: Font: 10 pt, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt Formatted: Centered Formatted: Font: 9 pt, Condensed by 0.4 pt
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH anh ta mng mun, th nng sut ca anh ta c l cng ch tng ti mc ban u. Ngc li, chng ta hy ly v d cng ngi v gi nh rng khng xy ra tnh trng bt mn nh trn, anh ta s lm vic vi 90% kh nng. Gi s anh ta c c hi trng thnh v tha mn cc nhu cu ng c ca mnh trong mt mi trng cho php anh ta do th nghim nhng sng kin v sng to no , quyt nh, gii quyt vn v gnh vc trch nhim. Tnh hung ny s c nh hng g i vi c nhn ? Nu anh ta c th p ng c mong mun ca gim st vin trong vic thc hin cc trch nhim mi ny anh ta c th vn lm vic vi 90% kh nng, nhng vi t cch c nhn, anh ta c th c chn chn v trng thnh v kh nng v c th c nng sut cao hn na, nh minh ha trn hnh 3-3. Kh nng ca anh ta tng ln. Hnh 3-3. nh hng ca vic lm tha mn cc ng c thc y
Kh nng thc thi cng vic ca cng 90% (khi cc nhn t v sinh c tho mn) 90% (sau khi khng c tho mn)
Deleted: b Deleted: ng
Formatted: Font: .VnTimeH, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt

Deleted: ~na Deleted: Deleted: ~ Sau ~ ----- ~ 90%(saukhi('ccngcthc~y) ~ 1 1 1 1 9~lc~c khi ccc ng cthc~ ~ ~ 1 to 1 1 1 a T~ 1
Formatted: Font: 15 pt Formatted: Justified Formatted: Centered Formatted: Justified Formatted: Font: 9 pt, Condensed by 0.4 pt Formatted: Centered Formatted: Font: 9 pt, Condensed by 0.4 pt Formatted: Centered
Cc nhn t v sinh khi c tha mn c xu hng loi tr s bt mn v hn ch trong cng vic, nhng chng t thc y c nh vn ti c tnh vn hnh cao hn hoc kh nng cao hn . Tuy nhiu s tha mn cc ng c s cho php c nhn ln ln v pht trin mt cch chc chn, thng thng l tng kh nng. Do , cc nhn t v sinh nh hng ti thin hoc h ng c ca c nhn, ca ng c nh hng ti kh nng ca c nhn. Mi quan h ca Herzberg vi Maslow Trong khun kh cu trc tnh hung c tc dng kch thch ng c ca Hersey Y Blanchard c bn n chng 2, Maslow c nhiu thun li trong vic tm kim cc nhu cu hoc ng c, Herzberg to iu kin cho chng ta hiu thu o nhng mc ch v kch thch c xu hng lm tha mn cc nhu cu, nh minh ha trn hnh 9-4.
Formatted: Font: 7 pt

Deleted: mh Deleted: o"r Deleted:
Hnh 3-4. Mi quan h ca Maslow v Iierzberg vi tnh hung ng c thc y MASLOW

ng c (Nhu cu) Hnh vi Mc tiu (tc nhn kch
Deleted: l Deleted: Deleted: 61 Deleted: ( Deleted: Deleted: Deleted: Deleted: MASL.OW 1 ~xlg c ~ ~ nhu cu) . ~ hnh vi 1 Mlllc t cu I ' (tc nhn kch thch) i ~ HERZB~RG'
HERZBER G Do , trong mt tnh hung kch thch ng c, nu bn bit ci g ang l nhng nhu cu bc cao mnh m (Maslow) ca nhng ngi bn mun gy nh hng, bn c th xc nh c nhng mc ch (Herzberg) m bn c th chun b trong mi trng thc y nhng c nhn . ng thi, nu bn bit nhng ngi ny mun tha mn nhng mc ch g, bn c th d on - cc nhu cu bc cao mnh m ca h. iu c th lm c v ai cng thy rng tin v li ch c xu hng tha mn cc nhu cu thuc cp sinh l v an ton; cc quan h lin nhn cch v s gim st l nhng v d v cc nhn t v sinh c xu hng tha mn cc nhu cu x hi; trch nhim cao, cng vic c tnh cht th thch, s pht trin v tng trng, l cc ng c c xu hng tha mn nhng nhu cu thuc cp mun c tn trng v t khng nh mnh. Hnh 3 - 5 th hin mi quan h m chng ta cm thy c s tn ti gia cc u trc ca Maslow v Herzberg. Chng ti thy rng, nhng nhu cu sinh l, an ton v x hi, v mt phn nhu cu c tn trng u l cc nhn t v sinh. Nhu cu c tn trng cn tch ra v c mt vi khc bit gia v th ca chnh n v s tha nhn n. V th ch yu l mt chc nng thuc cng v m mt ngi chim gi. Ai c th ginh c c( ng vi ny n~ ~ nhng rng buc ca gia nh hoc sc p ca x hi v do v th ny khng th l s phn nh thnh tu hay s tha nhn m c nhn c c. S tha nhn c c nh nng lc v thnh tch. N c c v c cng nhn bi nhng ngi khc. Thnh th, v th khc bit vi cc nhu cu sinh l, an ton v x hi vi t cch mt nhn t v sinh, trong khi s tha nhn c xp loi vo nhu cu c tn trng vi tnh cch l mt ng c. Hnh 3.5. Mi quan h gia thuyt h ng c - v sinh v H ng c phn caaps ccnhu cu ca Maslo. 73 CHUYN : HOT NG T CHC
Formatted: Centered Formatted: Centered Formatted: Font: 12 pt Formatted: Font: 7 pt Formatted: Centered Formatted: Font: 12 pt Formatted: Font: 12 pt Formatted: Centered Formatted: Centered
Deleted: llnll 3-5. l'll'll q'lan b~ gia Tllu)t Deleted: h ng c ' v .sinh v ll thng phn cp 1 c.c nhu cu ca ~laslow ' , QNG C THC Y ~ , 1 T khng inh mnh 1 ~ . 1 Tn trng ' 1 1 X hi ' ' 1 1 (Hi nhp) 1 1 1 1 An ton ' 1 1 (An ninh) 1 1 ~lnhl ~ 1 1 1 1 CC NHN T V~ SLNH~ 1
Sinh l
X hi An ton (Hi (An nhp) ninh)
Tn trng T khng nh mnh
Formatted: Centered Formatted: Font: 7 pt, Condensed by 0.3 pt Formatted: Centered Formatted: Centered Formatted: Font: 7 pt, Condensed by 0.3 pt Formatted: Centered
ng c thc y
Nh vy, quan nim ca McClelland v h ng c thnh tch c lin quan ti thuyt h ng c - v sinh ca Herzberg. Ngi c hot ng c thnh tch cao c xu hng quan tm ti nhng nhn t kch thch (chnh cng vic). Nhng ngi c kch thch bi thnh tch' lun mong mun c s phn hi thch hp v nhim v. H mun bit h ang lm vic tt nh th no theo phn s ca mnh. Mt khc nhng ngi c h ng c thnh tch thp li lo lng nhiu hn v mi trng. H mun bit mi ngi cm nhn h nh th no hn l mun bit h ang lm vic ra sao. LM PHONG PH CNG VIC Trc cng trnh ca Herzberg, nhiu nh khoa hc hnh vi khc quan tm ti h ng c ca cng nhn. Trong mt vi nm, ngi ta nhn mnh vo iu c gi l "m rng cng vic" hoc "lun chuyn. cng vic". iu dng nh l s gii p cho vic chuyn mn ha cc oan c trong cho nhiu t chc cng nghip. Nhn nh cho rng cng nhn c th t c s tha mn nhiu hn na trong lao ng nu nhng cng vic ca h c m rng, ngha l, nu s lng hoc cc chng loi cng vic m h nm c tng ln. Herzberg tin hnh mt s quan st tinh t theo hng ny. ng ni rng, lm vic khng chuyn tm, khi th lm vic ny khi th lm vic kia, khng nht thit dn n hnh thnh h ng c. Khi th ra bt, khi th ra bc, khi th ra l v chai, khng c tc dng g tha mn vic em li c hi pht trin hn ch chuyn ra bt a. Ci m chng ta thc s cn phi lm trong cng vic, Herzberg gi l lm phong ph cng vic ln. Lm phong ph cng vic ngha ngha dn dn nng- cao trch nhim, phm vi v yu cu trong cng vic. V d v cch lm phong ph cng vic V d v cch lm phong ph cng vic c th c minh ha qua kinh nghim ca mt gim th ph trch cc quan h cng nghip vi mt nhm ngi gc cng. Khi ngi gim th chuyn ti mt nh my mi, ng mau 74 CHUYN : HOT NG T CHC
Formatted: Font: 7 pt Formatted: Font: 10 pt Formatted: Font: 7 pt Formatted: Font: 7 pt Formatted: Font: 18 pt Formatted: Font: .VnTimeH, 8 pt Formatted: Font: .VnTimeH, 5 pt
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH chng nhn ra rng, ngoi trch nhim ca mnh, mi lm ngi gc cng thuc t bo v ca nh my phi bo co trc tip vi ng - iu ny lm ng rt ngc nhin. Khng c c cng no ng u nhng ngi ny. Xem lt qua cc ti liu trong mt ngy, ngi gim th thy c chuyn ng phn nn v vic bo v nh ca xung quanh nh my. Sau khi ni chuyn vi nhng ngi khc v t quan st, ngi gim th ch mt cht t thi gian khng nh li nhng thng tin . Nhng ngi bo v dng nh li bing, khng ng tin cy v ni chung khng c ng c lm vic. H ng l nhng mu ngi m Thuyt X nhn nh v bn cht con ngi. Sau khi xc nh phi lm g trc hnh vi ca nhng ngi bo v, ngi gim th triu tp cuc hp nhm gm tt c mi lm ngi. ng khai mc cuc hp v ni rng, ng bit c mt s vn v bo v trong nh my nhng th nhn rng mnh khng bitlm g gii quyt. Do cm thy nhng ngi bo v l cc chuyn gia trong lnh vc bo v, ng yu cu h cng nhau gip ng gii quyt nhng vn ny. ng hi: "C ai c gi g khng". Hon ton im lng. Ngi gim th ngi xung khng ni g, cnh bo v cng khng ni g. Tnh trng ny ko di hai mi pht. Cui cng, mt ngi bo v pht biu, cp mt vn anh ta gp phi trong lnh vc ca mnh v a ra gi . Ngay sau , nhng ngi khc nhn xt v bng chc cc nhn vin bo v u tham gia vo cuc tho lun si ni trong khi gim th ch ngi nghe v ghi nhanh kin ca h. Khi kt lun cuc hp, nhng kin ngh c tng kt vi s tha thun ca tt c cc thnh vin, k c ngi gim th. Sau cuc hp ngi gim th mang mi vn bo v ra hi kin cc nhn vin bo v, tng ngi hoc theo nhm. V d, khi c ngi bn dng c qut dn hoc vt t n nh my, ngi gim th khng ni chuyn vi h m bo v s tip h. Trn thc t, cc cuc hp thng k vn tip tc c t chc tho lun cc vn v tng. Tt c nhng chuyn y c nh hng ln ti hnh vi ca nhng ngi ny. H tr thnh mt t nhn vin on kt, si ng, y lng t ho trong cng vic ca mnh. Thm ch c dung mo ca h cng thay i. Trc y l mt m li thi nhch nhc, by gi h xut hin ch lm vic vi dng v sch s, mc qun o ng phc lm vic. Khp ni tron~ nh my, mi ngi u ngc nhin v mi th u tr nn sch s v c gi gn cn thn. Ngi gim th lin tc b cc gim st vin trong nh my chn n v hi: "ng lm g vi nhng tay bo v li bing v dng , cho h t thuc kch thch chng). Thm ch, ngi gim th khng th tin vo mt mnh. iu khc thng p vo mt l mt hoc hai bo v tin hnh kim 75 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tra sn nh xem ngi lau sn hay lao cng qut dn no lm vic tt tht. V h phi quyt nh tt c, k c s dng qu tr cp, nn h mun bit ai lm vic g tt nht. Cc hot ng nh vy tuy mt thi gian nhng khng lm hng cng vic ca h. Thc t, nhng ngi ny lm vic chm ch hn v c hiu qu hn bt c vic no trong i h. V d trn chng minh rng, ngay c cp bc thp trong t chc, mi ngi vn c th bng nhng con ng s v v b tr p ng c vi mi trng cng vic trong h c c hi pht trin v trng thnh. Ngi ta bt u t tha mn cc nhu cu c tn trng v t khng nh mnh bng cch tham gia vo vic hoch nh, t chc, kch thch ng c v kim tra nhng nhim v ring ca mnh. Vn d v tr lm vic Cn phi ch ra rng, vn ng c thc y khng phi lc no cng l vic lm phong ph cng vic. Nh Chris Argyris chng t rt r khi s dng thnh cng nhng cng nhn chm pht trin tr tu trn dy chuyn lp rp, mt vi t chc c xu hng thu nhng ngi c kh nng vt xa so vi yu cu ca cng vic. Mt v d v thu ngi qu yu cu xy ra khi bt u vn hnh mt nh my ln. Nh trong trng hp ca hu ht cc nh my mi, mt trong cc nhm lm vic u tin c hnh thnh chnh l nhm an ton. Gim st vin ph trch vn an ton ca nh my lp ra nhng tiu chun thu ngi: trnh hc vn i hc cng vi ba nm lm cnh st hoc knh nghim bo v nh my nh l nhng yu cu ti thiu cho nhng ngi xin vic. L nh my cng nghip ln u tin mt vng c lin quan n nng nghip; cng ty c th thu c nhng ngi vi tin cng thp nht nhng li c kh nng vt qu nhng tiu chun ny. Khi nhng ngi ny bt u cng vic ca h - m n gin ch l vic kim tra ph hiu trn ng vo c quan v cp lng cm tra trn ng ra s chn nn, th v thiu ng c chng my chc tr thnh c trng i vi cng vic ca h. iu ny dn ti t l lun chuyn cao. Khi vn c nh gi li, ngi ta thy cn thay i li cc th tc thu nhn cng. Nhng ngi xin vic c trnh hc vn cao c coi l tha cht lng qu mc. Nhng ngi c vn kinh nghim lm cnh st hoc bo v cng c coi l qu tha cht lng. Thay cho nhng cng nhn giu kinh nghim, nhng ngi xin vic c trnh lp bn hoc lp nm thnh th c nhng kh nng lm vic thp hn c thu vo nhng v tr ny. Kt qu l, trnh vn hnh ca h cao hn nhiu v t l lun chuyn, b lm, 76 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH b tr gim xung mc ti thiu. Ti sao vy? i vi nhng cng nhn ny, mt b ng phc mi, mt ph hiu mi v mt s quyn lc no l rt quan trng, nhng h cng thy ci ngh nh l mt dp thng nht cc c hi lm vic c trch nhim hn v c th thch hn. PHN TCH GIAO DCH Eric Berne Nu qu thc chng ta khng th lun lun bit trc phn ng ca con ngi i vi s can thip qun l, th lm cch no chng ta c th d on tt hn nhng kiu phn ng m nhng can thip ca chng ta c th gy ra mi ngi? Vic phn tch giao dch (TA) c th gip chng ta trong lnh vc ny. Ta l phng php phn tch v hiu hnh vi, c Eric Berne pht trin, v trong nhng nm gn y tr nn ph bin trong cc bi vit ca Thomas Harris, Muriel James v Dorothy Jongeward, v Abe Wagller. c bit, Jongeward v Wagner ch ra cch c th p dng cc khi nim ca TA trong cc t chc v cp ti cng trnh ca cc nh l lun khc, nh McCregor v Likert. Cng trnh ca h rt c ch cho chng ti trong vic vit phn ny v TA. TA, nh chng ta quan nim, l kt qu pht trin ca tm l hc Freud trc kia. Sigmund Freud l ngi u tin nho rng c ba ngun nng lng bn trong nhn cch con ngi, chng kch thch, gim st v iu khin hnh vi ca con ngi. Cc khi nim ca Freud: ci n, ci ti v ci siu ti l quan trng, nhng cc nh ngha v chng rt kh hiu hoc kh p dng i vi nhng ngi hot ng thc tin nu h khng c o to thm nhiu v tm l liu php. Do , mt trong nhng ng gp to ln ca cc nh l lun TA l h vay mn ca Freud, theo mt kha cnh no , nhng chuyn mt s khi nim ca ng thnh ngn ng m ai cng c th hiu c, v d khng phi l cc nh tm l liu php c o to cng c th s dng vo mc ch chn on hiu l do tt sao mi ngi li c x nh h lm. Nhng ngi vi ca ci ti (nhng trng thi bn ng) (Ego States) Theo TA, giao dch l mt nhn t kch thch cng vi mt phn ng p li. V d, nu bn ni vi mt trong cc nhn vin ca bn: "Anh thc s lm c mt vic tuyt vi trn d n ny, Don ?" l mt kch thch; nu anh ta ni: "Cm n" l phn ng p li. Nh , cc hnh ng giao ch din ra gia mi ngi. Chng cng c th din ra gia "nhiu ngi" 77 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trong u chng ta. Nu chng ta do mt xung kch thch . bt ng but ni ln iu g vi ai , chng ta c th nghe thy mt ging ni t trong c thm mch bo chng ta ng ni iu v ri c mt ging th hai ng . Nhng ngi trong u chng ta c gi l nhng ngi v ca -ci ti". Nhn cch ca mt ngi l s tng ha cc mu hnh vi pht trin qua thi gian m nhng ngi khc bt u tha nhn l chnh ngi . Ci mu hnh vi ny biu hin cc mc khc nhau do ba trng thi ci ti ngi Cha M ngi Ngi ln v ngi Tr em. Cc thut ng ny c vit bng ch hoa khng nhm ln vi cc ch vit thng v chng. Do cha m (ng b hoc b m) c cc ngi v ci ti Cha M, ci ti Ngi ln ci ti Tr em. Nhng ngi v ci ti ny khng lin quan ti tui nin i m chi theo tui tm l. Nh Berne ni, Mc d chng ta khng th quan st trc tip nhng trng thi ci ti ny, nhng chng ta c th quan st hnh vi, v t hnh vi m suy ra ci no trong ba ngi vi ci ti ang vn hnh vo thi im y. Ba trng thi ci ti thng c biu th nh ch ra trong hnh 3-6.
P Cha m
Nhn cch
A Ngi ln
C Tr em
Trng thi (ngi v) ci ti Cha M l kt qu ca cc thng ip (c iu kin) m mi ngi nhn c t b m, cc anh ch, thy c gio trng v thy c gio dy thm, v cc nhn vt c quyn uy khc trong sut thi k th u ca h. Nhng thng ip ny c th xem nh c ghi vo cc bng cassette nh trong u mi ngi. Chng yn v tr, c tch 78 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tr li v sn sng pht ra. Tt cnhngx g bn phi lm l n ng nt v nm c thng ip gn ging nh quay s in thoi. n nt khc bn c thng ip khc. Sau khi nhn c thng ip, cun bng c tua li v li sn sng pht ra. V d: nu mt cu con trai ca ngi cha n ti v nghch n, th mt cun bng Cha M thng thng c th c bt ln: Garth i! ng nghch n na, v n ht thc n a i. Thin h nhiu ngi ang cht i y, vy con hy n ht i!. Lc by gi ngi b ti sao bit ni nh vy? C l ng hc c t b m mnh nhng ngi cng hc t b m h. V by gi ng nhc li iu vi con mnh. y l cun bng Cha M. Nhiu ngi trong chng ta c dy d khi cn tr rng n ht thc n a l tt v tha l xu. Thc t l, hinnay nhiu ngi trong chng ta c l vn cn cmthy c ti nu tha thc n a. Do , mt ngi s vn hnh t trng thi ci ti Cha M khi cc bng c t thi th u li cbtln trong c. Nhng iu ghi li ny ni ln nhng cu nh "ng y!", "Sai ri", iu xu, iu tt", "Con nn", "Con khng nn:!.. Do trng thi ci ti Cha M ca chng ta l phn nh gi ca chng ta, gi ln hnh vi m gi tr. Nhng xin nh, hnh vi cha gi tr ny khng phi nht thit l "gi tr thc" - l "gi tr c bit". Trong v d ca chng ti v vic Garth khng n ht thc n, c th s hp l hn nu ngi b ni: "ng c cm gic l con phi n ht mi th trong a nu con khng thc s i" - c bit nu c th Garth hi tha trng lng. V vy, n ht thc n trn a ca mnh l mt "gi tr c bit", bi l theo ngha en, d Garth c hoc khng n ht thc n trn a ca n th cng khng nh hng g ti nhng tr em ang cht i trn th gii n ch nh hng ti lng rc thi m thi. C hai loi trng . thi ci ti Cha M: Cha M~ dng dc v Cha M ph phn . Cha M dng dc l chnh phn con ngi lun hiu v chm lo cho nhng ngi khc. Trong khi hnh vi xut pht t Cha M dng dc c th p t nhng gii hn v a ra nh hng i vi hnh vi ca mi ngi, n cng s khng h thp nhng ngi ny v khng lm cho h cm thy mnh bt n vi t cch nhng c nhn. Cha M ph phn lm cho con ngi cm thy rng chnh h, ch khng phi hnh vi ca h, bt n. Do , hnh vi ca Cha M ph phn tn cng vo nhn cch cng nh hnh vi ca con ngi. Khi con ngi ang ngi v ci ti Cha M ph phn, h rt xt nt v ch trch gay gt. H lun sn sng i p bng nhng li nn hoc "phi" vi hu ht bt c iu g m mi ngi bo h. Nhng ngi c ci ti Cha M ph phn nng n thng ni "cn phi" vi nhng ngi khc cng nh "cn phi" vi chnh mnh. 79 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Ngi v ci ti Ngi ln gi ln hnh vi c th c m t n gin nh nhng hnh vi lgic, hp l, duy l tr v v cm. Hnh vi t trng thi ci ti Ngi ln c c trng bi cch phn tch gii quyt vn v quyt nh duy l tr. Nhng ngi ang vn hnh t trng thi ci ti ngi ln thng ly ni dung y cm xc ca trng thi ci ti Tr em v ni dung cha gi tri ca trng thi ci ti Cha M ca mnh v i chiu nhng ni dung y vi thc ti th gii bn ngoi. Nhng ngi ny lun kim tra nhng tnh th cn la chn, nhng kh nng v cc gi tr trc khi bc l hnh vi. Nh ni, trng thi ci ti Tr em gn lin vi nhng hnh vi xut hin khi mt ngi c phn ng p li ang trong tnh trng b xc cm. Ci ti Tr em ca ngi ta cha y nhng xung ng "t nhin" v nhng thi bit c t nhng kinh nghim tr con. C mt vi hnh thc ca trng thi ci ti Tr em m nhiu tc gi bn n. Trong cng trnh ca mnh, chng ti s dng hai loi ngi v ci ti Tr em: Tr em hnh phc v Tr em ph hoi. Nhng ngi x s t ngi Tr em hnh phc ca mnh lm nhng iu m h mun lm, nhng hnh vi ca h khng quy ph ngi khc hoc khng hy hoi mi trng. Nhng ngi ngi Tr em ph hoi ca h cng lm nhng vic m h thy thch th, nhng hnh vi ca h hoc quy ph ngi khc hoc hy hoi chnh bn thn h hay mi trng ca h. Hiu c s khc nhau gia hai kiu ngi v Tr em ny s d dng nh rng, hnh vi t n cha phi l hnh phc hoc ph hoi hnh vi ca mt ngi xut pht t trng thi Tr em hnh phc hay Tr em ph hoi khng cn ph thuc vo s giao dch hoc s phn hi t nhng ngi khc. V d, nu George, nhn vin ha, ht trong khi lm vic, anh ta c th ang ngi Tr em hnh phc ca mnh. Nhng nu mt trong nhng ngi cng lm vic vi anh, Helen, ni rng c kh lm vic v anh ht m anh vn tip tc ht, th c ngha anh chuyn t ngi vi Tr em hnh phc sang Tr em ph hoi. Mt hnh thc ca ngi v ci ti Tr em ph hoi l Tr em ni lon. Khi mi ngi ngi v ci ti , h s khng thm nghe bt k ai bo h phi lm g. H hoc cng khai ni lon bng cch d thi bng bnh hoc ngm ngm ni lon bng cch qun mi vic nhm ln hoc thi lm nhng vic m ngi ta mun h lm. Nhng ngi x s t trng thi Tr em ni lon s khng lm bt k vic g m mt ngi c quyn lc yu cu h lm, thm ch nu vic lm cng c ngha. 80 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Mt trng thi ci ti Tr em ph hoi khc l Tr em phc tng. Khi ngi ta ngi vi ci ti , h lm nhng g ngi khc mun. Chiu theo nhng mong mun ca ngi khc l tt nu ngi thc s mun nh vy hoc mong mun y xng ng c chiu theo. Khi trng hp , Tr em phc tng c th s c phn loi nh hnh thc Tr em hnh phc v hnh vi ca h khng c coi l quy ph nhng ngi khc hoc hy hoi chnh bn thn h hay mi trng ca h. Tuy nhin, Tr em phc tng c th lm tn hi ti s pht trin ca nhng ngi lun lun vng li m khng cht vn g c, thm ch khi iu khng c ngha g i vi h. Nhng ngi ny c xu hng duy tr s ph thuc thay cho vic phi tr nn c lp. Khi iu ny xy ra, Tr em phc tng tr thnh mt hnh thc ca Tr em ph hoi. Tht lnh mnh i vi nhng ngi thc hin c chc nng ca ngi v ci ti Tr em, tc l t pht, xc cm v i khi ph thuc. Tuy nhin, l cc nh qun l, chng ti mun ngn cn s pht trin qu mc cc hnh thc ni lon hoc phc tng ca ngi v Tr em ph hoi trong mi ngi chng ta. Trong cc chng sau chng ti s ni r khi no v bng cch no con ngi pht trin ngi v ci ti Tr em ni lon hoc phc tng v lm th no ngn chn nhng hnh vi xut pht t hai hnh thc ca ngi vi ci ti Tr em. Hnh vi xut pht t ngi v ci ti Ngi ln rt khc hnh vi xut pht t ngi vi ci ti Tr em. Hnh vi thuc ngi vi ci ti Tr em l hnh vi thng nm trong mi quan h kch thch phn ng Mt iu g xy ra v ngi ta p li gn nh ngay tc khc. iu xy ra khng c x l bng tr tu. N thng din ra o o, vo tai n ra tai kia. Vi hnh vi thuc ngi v ci ti Ngi ln, khi c iu g xy ra, khng c p li ngay tc th. S p li lun km theo nh gi v suy nghi c thc. Nhn cch lnh mnh Mi ngi ai cng x s t ba ngi v ci ti ny vo nhng thi im khc nhau. Mt ngi lnh mnh c nhn cch gi c s cn bng gia ba ngi v ; c bit theo Abe Wagner, tt nht l cc ngi v Cha M dng c. Ngi ln v Tr em hnh phc. iu c ngha l nhng ngi ny i khi c th cho ngi v ci ti Ngi ln chim lnh v suy ngh rt c l tr v tin hnh gii quyt vn . Vo nhng thi im khc, nhng ngi ny c th th lng ngi v ci ti Tr em, xa tc, vui v, t pht v xc cm. Vo nhng lc khc na, nhng ngi lnh mnh c th lm theo ngi v ci ti Cha M, v hc hi kinh nghim h khng phi lc no cng thc hin 81 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH iu . H pht trin cc gi tr gip y nhanh v tng hiu qu ca vic a ra quyt nh. Trong khi s cn bng gia ba trng phi ci ti dng nh hon ton lnh mnh; mt s ngi vn c v i khi b chi phi bi mt hoc hai trng thi ci ti. iu c bit nan gii khi ngi v ci ti Ngi ln khng trn "cng v thng trc" v nhn cch ca ngi s b chi phi bi ci ti Cha M ph phn hoc Tr em ph hoi. Khi iu xy ra, n gy nn nhiu vn khin cc nh qun l phi gii quyt trong phm vi cng vic. c bit hn, nhng ngi lun ngi v Tr em khng ch, ch yu t Tr em ph hoi, khng th tin hnh gii quyt vn hp l. Ngay t thi th u h bit rng mnh c th c c mi th bng cch go tht, la v ra v ti thn. Tht kh vin ra nhng l do no i vi h trong nhiu trng hp. Thay v phi gii quyt cc vn ring ca mnh, nhng ngi ny ch mun cc nh qun l ca h hoc nhng ngi khc no bo h phi lm g, lm u v lm nh th no - hoc iu g ng, iu g sai iu g tt v iu g xu. Nhng Ngi lun ngi vi Cha M khng ch, ch yu xut pht t Cha M ph phn, cng khng th tin hnh gii quyt vn hp l bi v h bit iu g ng, iu g sai . Dng nh h phi ci sn p s cho mi vic. Nhng ngi ny chng ta s nhn xt qua li l ca h: "Coi chng! ng lm ti nhm ln cc s kin. Ti quyt nh ri". Thng tin xc thc n u m bt k ngi no mang ti cho nhng ngi ny cng khng quan trng g. H quyt nh ri "iu tt", "iu xu", "nn" hoc "khng nn". Thm ch nhng ngi lun ngi v ci ti Ngi ln khng ch c th t ra hi kh chu, bi v h c th s l nhng ngi chn ngt i vi nhng ngi cng lm vic. H thng l "nhng ngi kh dt ra khi cng vic". H dng nh khng hnh ng nh nhng ngi khc. H khng bao gi c th xa tc v vui chi tinh nghch. Do , s cn bng gia ba ngi v ci ti to nn mt ngi lnh mnh. Quan im sng Trong qu trnh pht trin, con ngi c nhng nhn nh c bn v phm gi ring ca h cng nh v phm gi ca nhng ngi c ngha. trong mi trng ca h, rng c th hoc khng th gp chung vo nhng ngi khc sau ny trong cuc sng. Harris gi t hp cc nhn nh v chnh 82 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mnh v ngi khc l quan im sng. Quan im sng c xu hng vnh cu hn so vi nhng ngi v ci ti. Chng c lnh hi qua cuc sng bng con ng cng c v p li nhng nhu cu cp thit. Nhng nhn nh ny c m t bng thut ng "okayness" c, n c - OK). Do , cc c nhn cho rng h hoc l OK hoc khng l OK, hoc cng nh mi ngi, h khng c gi tr hoc phm gi. Hn na, nhng ngi khc li c nhn xt l OK hoc khng l OK. Bn mi quan h c th bt ngun t nhng quan im sng sau: (1) C hai khng c gi tri ("Ti khng OK , Anh khng OK ), (2) Anh c gi tr, ti khng c ti khng OK, Anh OK ); (3) Ti c gi tr, cn anh khng c (Ti OK, Anh khng OK ); v (4) c hai u c gi tr (ti OK, Anh OK"). . "Ti khng OK, Anh khng OK", l nhng ngi c xu hng t cm thy mnh km ci v nhn c th gii nh mt b kh. Nhng ngi c quan im sng ny lun lun chi b, h khng tin tng vo ngi khc v khng tin c vo chnh mnh. Nhng ngi c quan im sng "Ti khng OK, Anh OK thng xut pht t ngi v ci ti Tr em phc tng ca mnh. H cm thy nhng ngi khc c kh nng hn v ni chung gp t vn phc tp hn so vi thc t. H c xu hng nghi rng mnh lun lun h hnh, ng nghch. y hu nh l quan im sng chung nht ca nhng ngi c thi sng bi cao i vi quyn lc: H thy th gii nh l ti khng c c bt k quyn kim sot no hay nhiu sc mnh, cn nhng ngi kia (nhng ngi trn, c quyn lc hoc th lc) dng nh c mi sc mnh, c ban thng v trng pht". Nhng ngi cm thy "Ti OK, Anh khng OK" thng xut pht t ngi v ci ti Cha M ph phn. H c xu hng coi thng nhng ngi khc t nht v hai l do. Trc tin, h thng ly nhng ngi khc lm cc ngun gc ph phn. H cm thy nu h khng hon thin hon m hoc hon ton ng th mi ngi s tha c ph bnh h. Hay l, h mun ph b hoc chng li mt k quyn uy no v tr nn c lp hn, nhng h hoc khng chc chn lm vic ny nh th no hoc khng c kinh nghim t trc. y l quan im sng trong con ngi c mt vi "trc tr" trn ng i v cm thy "Ti rt t tin v t ch, nhng ti chc chn rng 83 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mnh khng mun ci m, chn tht v chia s vi nhng ngi khc trong mi trng ca mnh hoc ti s bi trng pht". Vi quan im sng ny, s lng nghe ca h thng c xu hng dng li ngay c khi ai vn c gng ni chuyn vi h. Harris vch trong cng trnh ca mnh rng, nhng ngwoif c quan im sng Ti OK, Anh khng OK", trong khi ang hnh ng t tin v t kim sot mnh, thc s vn ang che giu cm gic "khng OK" v bn thn h. Cch h th hin cm gic "khng OK" ny ca mnh thng bc l nhu cu v sc mnh v s kim sot. "Ti OK. Anh OK' c xem nh quan im sng lnh mnh. Nhng ngi c cm gic ny th hin nim tin vo bn thn cng nh tn nhim v tin tng vo ngi khc trong mi trng ca h. Hnh vi ca h c xu hng xut pht t cc ngi v ci ti Cha M dng dc, Ngi ln, Tr em hnh phc v rt him khi xut hin t cc ngi v Tr em ph hoi hoc Cha M ph phn ca h. Giao dch gia mi ngi TA c th c s dng gii thch ti sao con ngi li x s theo cc th thc c th cc th thc (mu) dng nh thng xuyn c lp i lp li trong sut cuc: i h (nhng cung cch sinh hot hay nhng kch bn sng). Di hnh thc phn tch ny, n v quan st c bn c gi l giao dch. Cc quan h giao dch l s trao i gia mi ngi bao gm khng di mt s kch thch v mt phn ng p li. Phn tch ny cho php con ngi c th phn nh c cc th thc giao dch gia chnh mnh vi nhng ngi khc. Cui cng, iu c th gip chng ta xc nh ngi v ci ti no c nh hng mnh m nht ti hnh vi ca chng ta v hnh vi ca nhng ngi khc c tc ng qua li vi chng ta. C hai kiu giao dch m cc nh qun l cn bit: giao dch m (b sung) v giao dch ng (cho). C nhiu cch kt hp vi kiu giao dch m; tuy nhin, nguyn tc c bn cn nh l ngi v ci ti c cp y l ngi v c phn ng p li. Do , s p li mt s kch thch l iu mong i hoc c kh nng d on c. Khi iu ny xy ra, giao tip c th tip tc. iu ny khng h gi ra s giao tip c hiu qu hoc ch bo bt k s ci m no gia cc c nhn, cho, trn thc t, ni dung giao tip c th tr thnh s bp mo cc d kin tht). Cc kiu giao dch m l Ngi ln vi Ngi ln, Tr em vi Tr em, Cha M vi Con ci, Cha M vi Cha M. Khng phi tt c cc kiu giao dch m u c li. iu chng ti mun ghi nhn trong nhng nghin cu ca mnh l cc kiu giao dch m OK - Tr em hnh phc vi Tr em hnh phc, Cha M dng dc vi Tr em hnh phc, 84 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Ngi ln vi Ngi ln v Cha M dng dc vi cha M dng dc. Cc kiu giao dch m khng OK bao gm bt k ngi v ci ti t lnh mnh no. V d, Cha M ph phn, Tr em ni lon hoc Tr em phc tng (khi k phc tng khng c ngha g i vi ngi v ci ti Ngi ln ca ngi ta). Nhng v d v cc kiu giao dch m OK v khng OK c ch r trn hnh 3-7. Hnh 3-7. Hai kiu giao dch m Giao dch 1
Cha m dng dc Tr em phc tng
Giao dch 2
Cha m ph phn Tr em phc tng
P A C OK
P A C
P A C
P A khng OK C
Nh minh ha trong Giao dch 1, nu nh qun l ni vi mt trong nhng nhn vin ca b t ngi v Cha M dng dc ca mnh: "Ti mun anh cn thn hn trong vic vit bo co bi v ti thy c mt s li ng php v nh my trong bo co ny, v nhn vin p li t ngi v Tr em phc tng: "OK, tha b Jones, ti khng ch ti cc li ", lc ny chng ta c mt cuc giao tip hon chnh trong thng tin c chia s d dng v ai cng vn cm thy OK v bn thn mnh. Tuy nhin, nh minh ha trong Giao dch 2, nu nh qun l trn xut pht t ngi v Cha M ph phn ca b v ni iu g i loi nh: "Sao anh km th bo co cui cng anh a cho ti c cc th li nh my v li ng php. Ti khng hiu lm cch no anh c th m ng ni cng vic ny nu anh khng bit cch vit mt bo co nghim chnh v nhn vin ca b p li t ngi v Tr em phc tng ng vi ngi Cha M ph phn ca nh qun l bng cu ni nhu m: "Ti xin li, ti s c gng khng mc nhng sai lm nh vy sau ny na". Chng ta c mt cuc giao tip hon chnh trong thng tin c chia s vi c gng ti thiu. Nhng nhn vin cm thy b b ch h nhc v khng cm thy OK. Kiu giao dch ng l giao dch dn n kt thc cc cuc giao tip t nht l tm thi. Khng ging nh giao dch m, s p li y hoc khng thch hp hoc ngoi mong i, cng nh ngoi khung cnh m ngi ta a ra s kch thch c ch nh lc u. iu ny xy ra khi mt ngi p li kch thch vi ngi v ci ti khc vi ngi v m ngi kia c ch nh ngh n. Ni cch khc, n din ra khi s kch thch t ngi v ci ti ny ti ngi v ci ti khc c p li nh th ngun kch thch l ngi v ci ti khc no y khin ngi pht ra cm thy b hiu nhm, bi ri hoc thm 85 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ch b e da. Khi iu ny xy ra, c ngi ni ln ngi nghe u ngng trao i, t nht l tmthi. V d, nu Alan hi mt cng nhn khc cng lm t ngi v ci ti Ngi ln ca mnh rng: My gi ri, John? th ALan phi hy vng John s p li t ngi v ci ti Ngi ln ca anh ta v s chia s thng tin vi anh, ngha l, ni cho anh bit by gi l my gi. Tuy nhin, nu John phn ng li t ngi Cha M ph phn ca anh ta v tr li: ng hi nhiu th", th khi giao dch ng xy ra, nh minh ha trn hnh 3-8. Hnh 3 - 8. Giao ch ng Giao dch k vng P
Alan
Giao dch hp lc P
John Alan
P A M C
P A ng C
John
A C
A C
V d trn hnh 3 -8 cho thy, trong giao dch ng, cc dng lin h giao tip ct cho nhau v ngn chn s giao tip c hiu qu (mc d cuc ni chuyn vn c th tip tc). Cc giao dch ng c th hoc c ch hoc ph hoi i vi s pht trin con ngi. V d trc l mt dng giao dch ph hoi bi v phn ng p li ca Cha M ph phn trc cu hi Ngi ln ca Alan li cho Alan cm gic khng OK. Cc kiu giao dch ng c tnh cht ph hoi xy ra gia mi ngi khi nhng phn ng p li ngi kia xut pht hoc t ngi v Cha M ph phn hoc t ngi v Tr em ph hoi phc tng hay Tr em ph hoi ni lon. Khi ngi ta tranh lun hoc u tranh thng c km theo kiu giao dch ng ph hoi. V d, nu nh qun l pht biu theo li Cha M ph phn ("Ti khng ngh anh phi thu ngi lm tr l cho anh. S chng c ci g m cn phin toi na") hng v ngi v ci ti Tr em phc tng (hnh phc) ca mt nhn vin v nhn vin p li t ngi v ci ti Tr em ni lon (ph hoi) trc ngi v Tr em ca ng ch ("ng khng c quyn ni vi ti l ti c th thu ai lm tr l cho ti"), th cc dng lin h giao tip b chn ng, ngi qun l v ngi cp di thi khng nghe nhau na mc d cuc ni chuyn hoc s la ht c th vn tip tc). Hin nay quan h tc ng qua li ang tr thnh mt cuc u tranh quyn lc m cn. Nh qun l v nhn vin dng nh khi ni chuyn qua li vi nhau, mang i chi "nhng ci phi v nn" vi nhng ci phi v nn" ca ngi 86 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH kia. Trong v d trn, nu ngi ch thng v cc ng ch thng nm phn thng - thng li phi c gi ca n n p ngi nhn vin phi tr thnh Tr em ph hoi (phc tng) v dy cho anh ta hoc l bit cch "quy ph ngm" vi nhng cm ngh xa xi, mu cch chui li trn lnh ng ch hoc l tr nn ngoan ngon v lm tt c nhng g ngi khc sai khin, bi v "Ti khng OK". Trong mt vi tnh hung, chng ta c th thy cc kiu giao dch ng c tc dng gip mi ngi t di chuyn t cc ngi v ci ti Tr em ni lon, Tr em phc tng v Cha M ph phn t lnh mnh thnh Ngi ln, Cha M dng dc hoc Tr em hnh phc. iu cng tr nn r hn khi chng ta tch hp cc khi nim ca TA vi cc thuyt khc trong nhng chng sau. Bng cch phn tch cc kiu giao dch ng v m, c th xc nh nhng cng khc nhau ca ba ngi v ci ti. iu ny n lt n, li cung cp c h thng ch bo v quan im sng m c nhn la chn. Nh vy chng ta c th thu thp d kin v cc c nhn theo cch thc th no c th gip d on c cc th thc hnh vi trong tng lai. Cc dng giao dch b mt (kn, ngm) nh kiu giao dch ng, ni khng khng phi l iu mong mun. "Giao dch b mt xy ra khi ai t ra mun pht i mt loi thng ip nhng b mt gi cho ngi khc. Do , thng bo thc s c giu kn". Mt v d v giao dch b mt l khi Alice ni vi ng ch ca c: "Ti rt sn lng b sung nhng s liu , ng Johnson ! Vic ny c l s l mt thch thc thc s". Trong v d ny v giao din b mt (xem hnh 3-9), Alice khng ni thng nhu cu ca c m gi thng bo y mt cch b mt. C mun gi cho ng Johnson thng tin xc thc trong dng giao dch Ngi ln vi Ngi ln. Thc cht, c l c kh chu v tt c nhng nhim v n iu, chn ngt m c lin tc b ngi ta yu cu thc hin. L ra c phi t r yu cu ng Johnson trc tip tm xem c cch no gip c c th m rng trch nhim ca mnh v m nhim thm nhng nhim v th v hn. "ng l mt thch thc nu b sung cc s liu ", c th l li bin h cho cng vic c tnh cht thch thc hn t ci ti Tr em ca Alice gi ti ci ti Cha M ca ng Johnson. Hnh 3-9: Giao dch kn P A P A
87 C C CHUYN : HOT NG T CHC
Alice
ng Johnson
S ve vut Cn tha nhn thm mt iu na v cc giao dch. "S ve vut" l nhng g c trao i vo bt c khi no hai ngi giao thip vi nhau. Theo Jongeward v Seyer, trong cch ni ca TA: Thut ng Ve vut cp ti vic a ra mt kiu tha nhn no i vi mt ngi. Vic ny c th c hoc khng c s tip xc vt cht gia hai ngi. Khi chng ta ln ln t thi cn m nga ti khi thnh thiu nin v ngi ln, chng ta khng mt i ton nhu cu c ve vut. Mt phn nhu cu ban u c ve vut th xc ca chng ta dng nh c tha mn bng s ve vut tru tng, tng trng. Chng ta khng cn qu nhiu s u ym lin min na m cn s ch . Khi chng ta tip nhn mt s ve vut, chng ta chn la xem tt hay xu. Nu chng ta chn cm gic tt, chng ta coi cc ve vut y l vut ve nng m hoc dng tnh. Nu ngc li chng ta chn cm gic xu, chng ta c th ngh n l s vut ve dng tc gy hoc m tnh. Nu qu thc mi ngi c mt nhu cu c bn v nhng s ve vut, h s lm vic tch cc t c chng. V d, nhng ngi tm thng s tham gia vo tt c cc loi hot ng sng to t c s ve vut. Thng nhng ngi nh vy bit c rt nhanh chng ti ni lm vic rng h c th c c vut ve mn trn t ng ch ca mnh bng cch: u tranh vi nhng cng nhn khc Lm mt vic ty tin Lm tn thng chinh bn thn h. Ngi thc hin mt trong cc hnh ng ny nh th s nhn c s ve vut sn tc gy (m tnh). Nhng nu c dp la chn gia hoc khng c s vut ve no hoc c vut ve m tnh, hu ht mi ngi u chn nhng vut ve m tnh. i vi ngi nh vy, bt k loi vut ve no cng u hn l khng c vut ve g; s vut ve lnh gy vn tt hn l khng c g. iu cng ng i vi tr em sng trong mt gia nh b cp ot nhng vut ve u ym. 88 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Phn tch tr chi tm l Khi con ngi khng nhn c y s u ym vut ve ni lm vic, h s c gng xo ln nhng s vic ln, hi c xu hng tai hi, b p cho s thiu ht vut ve". lm vic , h c th chi cc tr chi tm l. Tr chi tm l l mt chui hnh ng giao dch c nhng c im: Giao dch c xu hng lp i lp li. Chng c ngha cp ngoi mt hoc x hi. Mt hoc nhiu giao dch b mt Mt lot giao dch kt thc bng s tr gi d nh trc - cm gic m tnh. S tr gi thng cng c cho quyt nh thnh hnh thi th u v chnh bn thn hoc v ngi khc. Chng phn nh nhng cm gic khng OK, nh chng ta s thy. Hy xem v d v mt tr chi tm l gi l "Vng, nhng m Doug Ti cn anh gip ln na, Ken . Qu tht ti khng c g t ra thch th lm v cng vic ca mnh. Ti thc s khng th nh ni cng vic no thc s lm ti nhc nhc". Ken: Ti sao anh khng ti trung tm hng nghip v th vi ln tm ra cng vic g c th thc s b ch cho anh?. Doug: Vng, ti ngh li vic , nhng n phi tn mt s tin v ngn qu ca chng ti by gi cn rt t'? Ken: Ti sao anh khng ni vi ng ch v xem xem c c hi m rng hn cng vic ca anh? Doug: Vng, c th l nh vy, nhng ng ta bn lm v rt kh gp". Ken: Ti bit! Ti sao anh khng c thu xp i hc thm vic khc? Anh c th vt qua v thy! Doug: Vng, nhng hc khng phi l d trong nhng ngy ny". Ken: (Im lng). Chng ta hy xem xt mi c im ca tr chi tm l biu hin nh th no trong v d ny. Cc dng giao dch lp ll (RT): Doug v Ken chi tr ny l trc y. Hy ghi nhn dng mo u ca Doug Ti cn anh gip ln na, Ken !. Giao ch to : B ngoi, dng nh Doug chn thc khi yu cu Ken gip . Gi ca Ken l hp l v tr li ca Doug cng dng nh c ngha. 89 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cc giao dch b mt: Xin ch rng Doug khng ngng phn i tt c nhng li khuyn ca Ken mc no Doug dng nh a ra cc l do gii thch ti sao cc li khuyn ca Ken khng thc hin c. Nhng anh ta cng ng thi gi mt thng ip b mt ni rng "chng ai ll i bo ban ti phi lm g. Doug c th vn cn chng i cc li khuyn m cc bc cha m ca anh ta a ra khi cn nh. Anh ta hnh ng t nim tin cho rng cc nhn vt quyn uy khng phi l OK. S tr gi d kin. Theo thuyt TA. Tr chi Vng, nhng m" thng c tham gia bi nhng ngi m cha m h hoc khng ch hoc khng cho h nhng li gii p hp l. V vy, h c xu hng gi th chng li cc bc cha m. H chi tr Vng nhng m" t an i rng khng ai c th bo ban c b t c iu g cho d h cha bit cm gic v quyn lc m h c c tr nn mt ci gi phi tr cho vic chi tr ny, tr chi m h lun lun tm kim. H chng t mt ln na rng: "Cha m khng th bo ban ti bt c iu g. PHN TCH KCH BN Nh chng ti lu , quan im sng (Ti OK, Anh OK v.v) m mi ngi th hin, c xu hng thay i ty theo hon cnh. V quan im sng m con ngi la chn v cc tr chi m h quen chi l mt b phn m TA gi l "kch bn". Trong ngn ng hng ngy, kch bn l vn bn mt v kch, mt b phim, chng trnh pht thanh hoc truyn hnh. Trong TA, cuc sng mt ngi c so snh vi mt v kch (hay tr i) v kch bn l vn bn ca tn tr . Mt kch bn tm l ca mt ngi l bn k hoch cuc i mt v kch m ng ta hoc b ta vit, v ri cm thy bt buc phi tri qua. Nhng k hoch ny c th l tch cc tiu cc hoc lun qun quanh co mt s ti din trin min khng r i v u. Ngi ta ai cng u c mt kch bn. Mi ngi trin khai kch bn ca mnh da trn kinh nghim ca h, nh mt a tr nh hng quan trng nht n s pht trin kch bn ca mt ngi chnh l nh hng ca nhng tc ng qua li vi cha m hoc cc nhn vt quyn uy khc. Nhng tc ng qua li ny n lt chng li dn dt chng ta i ti nhng quyt nh dt khot, pht biu r quan im sng ring, sm vai trong cc tr chi tm l v bt u v din theo kch bn ca mnh. Jongeward v Seyer dn ra mt v d tuyt vi v s pht trin kch bn v nh hng ca n ti cuc sng sau ny: 90 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Khi Edwin ln ln, cu ta thng b h nhc v b em ra so snh vi anh trai Sid. Cu lin tc nghe c nhng li nh: Edwin, con ch t 60% im ca k st hch ny, nhng khng sao, th l cng qu tt ri so vi kh nng ca con. Edwin! Con trn sa ra chic gh mi mua ca ba ri! Con lm sao vy! Ti sao con c hay gy ra nhng chuyn rc ri th? Con c suy ngh khng y?. "Edwin khng sng d nh Sid, anh bit y, vy ng hy vng nhiu con! "Edwin! Con lm tr ngc g th? Sid khng bao gi lm iu nh vy c". Qua trng hp trn, bn ngh Edwin thng c trng thi tm l no vi t cch l mt a tr. Trong nhiu trng hp, Edwin thng trng thi ti khng OK vi t cch l mt a ra tr? N thng cm thy mnh khng OK v tt c nhng iu tiu cc m n c nghe t b m ca mnh. N c th cm thy b m mnh (v nhng ngi khc) khng OK v cch ni th l ca h vi n. Gi s Edwin tin rng n c nghe v mnh, hy hnh dung n l mt sinh vin i hc. Bn c ngh n thch trng hc khng? Bn c ngh rng n l mt sinh vin tt khng? trng thi tm l thng soi ca n, Edwin c th khng thch i hc v l mt sinh vin ti. (Tuy nhin i khi mt ngi nh Edwin c tm trng ti s cho cc anh thy" v t bt mnh phi c gng lm tt mi vic nhng t khi hi lng v kt qu cng vic lm). By gi hy hnh dung Edwin tt nghip v i lm. Anh ta ni vi mt ng nghip ca mnh v bn bo co m anh ta ang vit. Anh ta s ni cu no trong s nhng cu sau? (a) Ti cm thy lo lng v kt qu m ti t c trong d n ny" hoc (b) Ti ng l mt thng ngu, ti li nhm ln trong bn bo co? Ti s khng bao gi hc c g, c ng nh vy khng?' Chc chn, anh ta s ni cu (b). Bn c ngh rng, r rng Edwin bm sinh km thng minh hay khng? Edwin c th thng minh v c kh nng tr thnh mt cn b gii. Nhng anh ta tin rng anh ta l mt chng ngc. Do , Edwln c th v thc (v m( cch bt buc) sp xp mi vic lm ni bt thm ngh ny. Chng ta phi nh rng, tt c chng ta u c kch bn cuc i. V ging nh Edwin, d khng nhn thc c kch bn , chng ta thng sp 91 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH xp mi trng ca mnh sao cho kch bn ni r. i khi cc nh qun l phi gii quyt cc kch bn m mi ngi p dng ni lm vic. Trong chng sau, chng ta s tho lun mt s quan nim c th c tc dng cho cc nh qun l s dng gip mi ngi to nn kch bn mi. TM TT V KT LUN Chng ta c gng cp xong phn l thuyt xem xt nhng iu c bit hin nay v cch hiu v to ng c thc y nhn vin l g. C gng ny nhm tng kt phn l lun. nghin cu thc nghim, v cc v d in hnh vi nh kt hp cc ngun ny thnh cc h thng gip cc nh qun l p dng vo vic phn tch v tm hiu hnh vi. phn nh cc hc thuyt m chng ta tho lun, chng ta c th d dng tch thnh hai thi cc tri ngc nhau. Theo mt hng (v hu ht mi ngi vn ngh l chiu hng chung nht) l cc t chc b chi phi bi nhng quan im ca Thuyt X v bn cht con ngi, cc gi tr quan liu hnh thp v th thc (mu) hnh vi A. Kt qu l nhng t chc ny c xu hng b qun l bi cc nh qun l mang ngi v ci ti Cha M ph phn vi quan im sng. Ti OK, Anh khng OK - nhng ngi lun ngh con ngi ch c thc y bi cc nhu cu sinh l v an ton v c tha mn ch bng cc nhn t v sinh. Nhng ngi cp di trong cc t chc ny c xu hng th ng, ph thuc v tnh kh nh tr con, vi cc cm gic "Ti khng OK, Anh khng OK, hoc Ti khng OK, Anh OK". Cn theo chiu hng kia l cc t chc "l tng" vi nhng quan im ca Thuyt Y v bn cht con ngi, cc gi tr nhn o dn ch v th thc hnh vi B. Kt qu l, nhng t chc ny c xu hng b qun l bi nhng ngi c s cn bng hon ho gia ba ci ti Cha M - Ngi ln - Tr em (P-A-C), nhng cm gic "Ti OK, Anh OK v suy ngh rng, mi ngi cn c thc y bi nhu cu ha nhp, c tn trng v t khng nh mnh nh cc nhn t ng c c lin quan ti ngh nghip. Nhng kiu nh qun l nh th nui dng cc cm gic tng t trong hng ng cp di v lm xut hin hnh vi gii quyt vn "Ngi ln". Mc d nhng khc bit gia hai chiu hng ny v s vn ng ni n l r rng, nh Argyris lp lun, nhng hnh trnh t XA ti YB khng phi l nh nhm nh y xe gong. chun b cho hnh trnh ny, vic phn tch v hiu bit l cn thit, nhng cn rt cn nhng k nng thc s" ch o thay i v kim sot hnh vi. Bt u t chng 4, mt c cu dng p dng hnh vi lnh o c th gip chng ta trn hnh trnh . CHNG IV LNH O NHNG PHONG PHP TIP CN THEO NNG LC V THEO THI 92 CHUYN : HOT NG T CHC
Mt t chc thnh t thng c mt thuc tnh c bn khc bit vi nhng t chc km pht t: s lnh o nng ng v hiu qu. Peter F.Drucker ch ra rng, cc nh qun l (nhng ngi lnh o doanh nghip l nn mng v ngun lc khan him nht ca bt k x nghip kinh doanh no. Nhng thng k qua cc nm va qua cho thy quan im ny c c s thc t "C 100 doanh nghip mi c thnh lp hot ng, th c khong 50, hay mt na b sp tim trong vng 2 nm. Cho n cui nm th nm, ch mt phn ba trong s 100 doanh nghip l cn hot ng. Phn ln nhng tht bi ca nhng doanh nghip ny c th do lnh o km hiu qu. V mi phng din, ngi ta lin tc tm kim nhng ngi c nng lc cn thit lnh o c hiu qu. Tnh trng thiu s lnh o c hiu qu khng ch hn ch trong kinh doanh, m cn th hin s thiu ht nhng nhn vin qun tr c kh nng trong cc t chc qun l chnh quyn, gio dc, cc t chc x hi, nh th, cng nh mi loi hnh t chc khc. Bi vy, khi a ra vn thiu ti nng lnh o trong x hi, chng ta khng ni v chuyn thiu ngi p ng cho cc c quan hnh chnh. iu chng ta trn tr l thiu nhng ngi sn sng m ng nhng vai tr lnh o quan trng trong x hi chng ta v nhng ngi c th tin hnh cng vic c hiu qu. NH NGHA LNH O Theo George R.Terry, "Lnh o l mt hot ng gy nh hng n con ngi nhm phn u mt cch t nguyn cho nhng mc tiu ca nhm" . Robert Tannenbaum, Irving R.Weschler v Fred Massarik nh ngha lnh o l "nh hng lin nhn cch c thc hin trong tnh hung v c nh hng thng qua qu trnh giao tip nhm t c mc ch hoc nhng mc ch chuyn bit". Harold Koontz v Cyril O'Donnell cho rng, "lnh o l s gy nh hng n con ngi nhm theo ui vic t c mt mc ch chung". Mt quan im ca cc tc gi khc, m phn ln nhng tc gi nghin cu v qun l u tha nhn, cho rng, lnh o l mt qu trnh gy nh hng n cc hot ng ca mt c nhn hay mt nhm nhm t c mc ch trong tnh hung nht nh. T nhng nh ngha trn v lnh o, c th rt ra rng, qu trnh lnh o l mt hm s ca nh lnh o, nhn vin (thuc cp) v nhng bin tnh hung khc - L = f (I,f,s). 93 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cn lu rng, nh ngha ny khng cp n bt k loi hnh t chc c bit no. mt tnh hung bt k trong mt ngi ang tm cch gy nh hng n hnh vi ca c nhn khc hoc ca mt nhm, th l lnh o. V vy, mi ngi u gng nm quyn lnh o d vo lc ny hay lc khc, t cc hot ng tp trung vo kinh doanh, t chc gio dc, bnh vin, t chc chnh tr hay gia nh . Cng cn nh rng, khi nh ngha trn cp n ngi lnh o v nhn vin (ngi b qun l), th khng nn hiu rng chng ta ch ni v mi quan h th bc nh cp trn (ng ch)/cp di: Bt c c nhn no khi tm cch gy -nh hng n hnh vi ca ngi khc c nhn l ngi lnh o tim n, v ngi ph thuc vo s c gng gy nh hng l ngi ty thuc tim n., d c nhn l ngi ch, mt ng s cng tc), mt cp di, mt ngi bn, mt ngi b con hay mt nhm. NHNG TRNG PHI L THUYT V T CHC Chng ta nh ngha lnh o l qu trnh gy nh hng n cc hot ng ca c nhn hoc nhm nhm t c mc ch trong tnh hung xc nh. Tt nhin, lnh o bao gm s hon thnh nhng mc ch bng v thng qua con ngi. Do , nh lnh o phi quan tm n cc nhim v v nhng mi quan h con ngi. Mc d s dng h thut ng khc, Chester I.Barnard cng c nhng suy ngh nh vy v quan h lnh o trong tc phm kinh in ca mnh - Nhng chc nng ca ngi tha hnh vo cui nhng nm 30. Nhng suy ngh v lnh o dng nh l s phn nh ca hai trong s nhng trng phi s khai nht ca t duy trong l thuyt t chc - qun l khoa hc v nhng mi quan h ngi. Tro lu qun l c khoa hc Frederick Winslow Taylor Vo u nhng nm 1900, mt trong nhng hc gi ni ting nht v qun tr hnh chnh l Fredierick Winslow Taylor. C s ca vic qun l c khoa hc ca ng l quan im c bn cht cng ngh hc. C th thy rng, cch tt nht lm tng sn lng l ci tin k thut hoc nhng phng php do cng nhn p dng. Sau , ng gii thch bng vic coi con ngi l nhng cng c hay nhng c my c nhng ngi lnh o vn hnh. Tha nhn quan im ny, nhng nh l lun khc ca tro lu qun l c khoa hc cho rng, mt t chc cng c hoch nh v thc hin hp l bao nhiu, cng c kh nng pht trin to nn nhiu hiu qu trong qun l by nhiu v kt qu l sn xut pht trin. y, qun l b tch khi 94 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhng mi quan h v tnh cm con ngi. Hu qu l cng nhn buc phi thch ng vi gii qun l ch khng phi gii qun l thch ng vi cng nhn. hon tt d n ny, Taylor s b tin hnh nghin cu thi gian v vn ng phn tch nhng nhim v ca cng vic nhm ci tin hot ng trong mi lnh vc ca t chc. Khi nhng cng vic c t chc li vi tnh hiu qu lun ghi nh trong u, li ch kinh t thit thn ca cng nhn s c tha mn thng qua nhng k hoch lm vic phn chn, a dng (nh gi theo sn phm v.v.). Chc nng ca ngi lnh- o theo l thuyt qun l c khoa hc hay l thuyt c in l t ra v cng ha cc ch tiu vn hnh t c nhng mc ch t chc. Ci ch ch yu m ngi lnh o tp trung vo l nhng nhu cu ca t chc, ch khng phi l nhng nhu cu ca c nhn. Tro lu nhng mi quan h ngi Elton Mayo Trong nhng nm 20 v u nhng nm 30, xu hng do Taylor khi xng c thay th na chng bi tro lu nhng mi quan h ngi do sng kin ca Elton Mayo v nhng ng s ca ng a ra. Nhng nh l lun ny cho rng, ngoi vic tm ra nhng phng php cng ngh ti u tng sn lng, vic xem xt nhng vn con ngi cng c li i vi qun l. Quan im ny cho rng, nhng trung tm sc mnh tht s bn trong mt t chc chnh l nhng mi quan h lin nhn cch c pht trin trong ni b n v lm vic. Nghin cu nhng mi quan h ngi ny l vic quan trng nht i vi vic qun l v s phn tch ca t chc. T chc c pht trin xung quanh nhng ngi lao ng, do cn hiu c nhng tnh cm v thi ca con ngi. Chc nng ca ngi lnh o theo l thuyt nhng mi quan h ngi l to iu kin t c mc ch chung gia nhng ngi thc hin, ng thi em li nhng c hi trng thnh v pht trin c nhn h. Mc tiu ch yu tri vi l thuyt qun l c khoa hc l tp trung vo nhng nhu cu c nhn, ch khng phi vo nhng nhu cu ca t chc. Nh vy, tro lu qun l c khoa hc nhn mnh mi quan tm n nhim v (sn lng), cn tro lu nhng mi qua h ngi li cao s quan tm n cc mi quan h (con ngi). S tha nhn hai mi quan tm ny l nt c trng cho nhng bi vit v quan h lnh o ngay t khi cuc 95 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH xung t gia cc trng phi qun l c khoa hc v nhng mi quan h ngi xut hin. Xem xt c th v quan h lnh o chng ti thy rng nhng phng php tip cn c bn i vi vn ny vn ng qua ba giai on khng ch r hn c: cc nt nng lc, thi v tnh hung. PHNG PHP TIP CN THEO NNG LC I VI QUAN H LNH O T nm 1945 tr v trc, phng php tip cn chung nht nghin cu quan h lnh o tp trung vo ring tng nt ca nng lc lnh o, cho thy c mt s c tnh nht nh nh nng lc th cht hoc nhng mi lin h bn b thn thit c ngha sng cn lnh o c hiu qu. Nhng phm cht c nhn vn c ny, nh tr tu, c coi l c th thay i trong nhng tnh hung khc nhau.Chnh v khng phi tt c mi c nhn u c nhng phm cht ny, nn ch nhng ngi c nhng phm cht mi c th c coi l ngi lnh o tim nng. Nh vy, phng php tip cn ny dng nh t vn nghi ng gi tr ca vic o to cc c nhn h m nhim c cc cng v lnh o. N ch ra rng, nu chng ta c th pht hin ra cch thc nhn bit v o c nhng phm cht lnh o ny (nhng yu t bm sinh trong c nhn), th chng ta c th phn bit c nhng ngi lnh o vi nhng ngi khng phi lnh o. o to lnh o nh vy s ch hu hiu i vi nhng ngi vn c nhng nt nng lc lnh o bm sinh. Vic xem xt li nhng ti liu nghin cu s dng phng php tip cn theo nng lc i vi quan h lnh o tm ra nhng pht hin quan trng v nht qun. Nh Eugene E.Jelmings kt lun. "50 nm nghin cu khng tm ra c mt nt nng lc hay mt s nhng phn cht nhn cch c th dng phn bit nhng ngi lnh o v nhng ngi khng phi lnh o". iu ny khng c rng, nhng nt nng lc nht nh c th cn tr hay to iu kin cho cng vic lnh o vn mu cht l ngi ta khng tm ni tp hp nhng c im nng lc t ra r rng c tc dng tin nh i vi thnh cng hay tht bi. Nh Yukl quan st thy, "gi nh c cho rng "nhng ngi lnh o l bm sinh" b Ph nhn hon ton, v kin cho rng nhng nt nng lc nht nh ca ngi lnh o l tuyt i cn thit lnh o c hiu qu, cha tng c coi trng trong vi thp k nghin cu v nng lc. Ngy nay, u c cch nhn cn bng hn v nng 96 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lc. Ngi ta tha nhn rng, mt s nt nng lc nht nh c th lm tng thm kh nng ngi lnh o s c hiu qu, nhng chng khng m bo c tnh hiu qu, v nhng nng lc khc quan trng n u cn ty thuc bn cht ca tnh hung lnh o". Nh vy, nhng nng lc v k nng no l c trng nht i vi nhng ngi lnh o thnh cng? Yukl a ra so snh trong bng 4 1:
Bng 4.1. Nhng nng lc v k nng thng gp nht c trng cho nhng ngi lnh o thnh cng Nng lc (nt bm sinh) K nng
- Thng minh (tr t) - Kh nng thch ng vi tnh - K nng nhn thc hung - Nhn thc c mi trng x - Sng to hi - X giao v khn kho - Hoi bo v hng ti thnh cng - Ni nng hot bt - Quyt on - Nm bt c nhim v ca - Hp tc nhm - Mnh dn - T chc (kh nng iu hnh) - ng tin cy - C sc thuyt phc - Ch ng (mong mun gy nh - Thng tho v x hi hng n nhng ngi khc) - Ngh lc (mc cao) - Kin tr - T tin - Chu ng c stress - Sn sng nhn trch nhim
Vic nghin cu nng lc vn cn tip tc. Mi y Warren Bennis hon thin cng trnh nghin cu 5 nm v 90 nh lnh o ni ting v nhng cp di ca h. Trn c s ca nghin cu ny, ng phn loi bn nhm nng lc hay lnh vc nng lc trong 90 nh lnh o ny. 1. Qun l bng ch : Kh nng truyn t ngha ca kt qu, ca mc ch hay nh hng thu ht nhng ngi thc hin. 2. Qun l bngngha: Kh nng to ra v l gii ngha mt cch r rng v d hiu. 97 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH 3. Qun l bng uy tn: Kh nng t ra xc thc v chc chn mi ngi c th tin vo mnh. 4. Qun l bng gng mu: Kh nng nhn thc c bn thn v d dng nhng k nng ca mnh trong khun kh nhng im mnh v nhng im yu. Bennis gi nhng nh lnh o cho php cc t chc ca h to ra mt mi trng trong mi ngi cm nhn c ngha ca vn hc tp, v tay ngh, ca vic h lun l mt b phn ca cng ng hay nhm, v hng th cng vic. N cng l mt mi trng trong nhng vn v phm gi cng nh s hin dng cho cng vic s chp cnh cho nhng n lc. Nh Yukl vch r, cng c th c nhng nt tiu cc cn tr c nhn t ti tim nng lnh o. Trong mt nghin cu nh vy, Geier pht hin ra ba nt nng lc trnh cho cc thnh vin ca nhm khng tranh ginh vai tr lnh o. Ba nt ny, theo th t quan trng l cm thy mnh thiu thng tin l ngi ngoi cuc, hoc mnh c bit cng nhc. Ti sao nhng nt ny li d dn nh vy? Bi v nhng thnh vin ca nhm tin rng cc thnh vin khng c thng tin, thiu n cn, hay qu cng nhc s cn tr nhm hon thnh nhng mc ch ca mnh. Ngoi ra, h thng gio dc chung ca chng ta c xy dng cng ch o to nhng sinh vin c nhiu kin thc hn, c ng c mnh m hn hay cng nhc hn. McCall v Lombardo xem xt nhng khc bit gia nhng ngi tha hnh, ang tm mi cch leo n nh cao v nhng ngi c d on l s ln ti nh cao nhng "chch hng ngay trc khi t c mc ch ca mnh. C nhng ngi thnh cng ln tht bi u c cc im mnh ln cc im yu, nhng nhng ai cm thy ui hn dng nh u c mt hoc vi nt m Mc Call v Lombardo gi l nhng sai lm quyt nh. Chng bao gm: 1. Thiu nhy cm vi nhng ngi khc, phong cch chy , da dm, p bc. 2. Lnh lng, tch bit, kiu cng. 3. Bi tn. 4. Qu tham vng, m tng v cng vic tng lai, chi tr chnh tr. 5. Nhng kh khn c bit v hot ng trong kinh doanh. 98 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH 6. Qun l thi qu: Thiu kh nng giao ph hoc xy dng i ng. 7. Thiu kh nng phn cng nhn vin c hiu qu. 8. Thiu tm nhn chin lc. 9. Thiu kh nng thch ng vi ng ch c phong cch khc mnh. 10 Qu ph thuc vo ngi tr l hoc c vn. Trong khi nguyn nhn thng gp nht gy ra trc trc lm s thiu nhy cm i vi nhng ngi khc, thi mt - ti li khng th tha th c" l s bi tn khng theo n cng nhng g tha thun hoc c thi hai mt. Tm li, nhng kt qu nghin cu, theo kinh nghim cho thy, lnh o l mt qu trnh nng ng, bin thin theo tnh hung cng vi nhng thayi ca ngi lnh o, nhn vin v ca tnh hung. Chnh v iu nn trong khi c th c nhng nt nng lc thun li v nhng nt c hi trong mt iu kin nht nh, th li khng c mt tp hp nhng nt nng lc tng hp no bo m chc chn cho s thnh cng ca cng vic lnh o. Cc phng php tip cn theo nng lc khng tin cy dn n nhng nghin cu tm ti khc v quan h lnh o. Mt trong nhng lnh vc ni bt nht l nhng phng php tip cn theo thi . PHNG PHP TIPCN THEO THI . Thi k ch yu ca phng php tip cn theo thi i vi quan h lnh o din ra t gia nm 1945, vi nhng cng trnh nghin cu cc bang Ohio v Michigan, v gia nhng nm 60, vi s pht trin ca h thng qun l. V cc phng php tip cn theo thi , chng ti mun ni n nhng phng php s dng nhng cng c giy bt, chng hn nh bng cu hi (anket), trc nh nhng thi hoc khuynh hng i vi hnh vi ca ngi lnh o. V d, cc kha cnh ca h thng qun l, mi quan tm n sn xut v mi quan tm n con ngi, u mang tnh cht thi . Thi c th uc nh ngha nh l khuynh hng hoc tinh cm hng ti hoc chng li sn xut v con ngi. Tri li, Lnh o theo tnh hung li s dng nhng kha cnh hnh vi quan st c ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h. Do , Lnh o theo tnh hung m t cch thc c x tc thi ca con ngi. Trong phn ny chng ta s xem xt c th ba phng php tip cn 99 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH theo thi i vi quan h lnh o nghin cu bang Ohio Michingan, bao gm cng trnh ca Rensis Likert v H thng qun l. Nhng nghin cu v quan h lnh o bang Ohio Phng nghin cu kinh doanh ca Trng i hc tng hp bang Ohio tin hnh nhng nghin cu v quan h lnh o nhm pht hin nhng kha cnh khc nhau ca hnh vi lnh o. Do quan nim lnh o l hnh vi ca c nhn trong khi nh hng nhng hot ng ca nhm ti ch t c mc ch cui cng, nhm nghin cu thu hp s m t hnh vi lnh o thng qua hai kch thc: cu trc khi xng Initiating Structure) v s n cn (Consideration) Cu trc khi xng hm hnh vi ca ngi lnh o trong vic m ng cho mi quan h gia bn thn v cc thnh vin ca nhm lm vic v trong vic tm cch thit lp nhng th thc tng minh ( c coi l tt) ca t chc, nhng knh giao tip v nhng phng php lm th tc cn s n cn hm hnh vi th hin quan h thn i lng tin v tn trng ln nhau, v s thn mt trong mi quan h gia ngi lnh o vi cc nhn vin ca mnh. thu thp nhng s liu v hnh vi ca cc nh lnh o, nhm nghin cu bang Ohio pht trin Bn cu hi m t hnh vi lnh o (Leader Behavior Description Questionaire - LBDQ), mt cng c c thit k nhm m t, bng cch no cc nh lnh o thc hin c nhng hot ng ca mnh. LBDQ bao gm 15 mc (tem) lin quan n s n cn v mt s lng mc tng t lin quan n cu trc khi xng. Cc nghim th (nhng ngi c hi) xc nh tn sut m ngi lnh o ca h thc hin tng mu hnh vi bng cch la chn mt trong nm tiu thc lun lun, thng xuyn, thnh thong, rt him khi hoc khng bao gi theo tng mc ring r trong LBDQ. V vy, s n cn v cu trc khi xng l nhng kch thc ca hnh vi quan st c khi nhng ngi khc cm nhn n. Nhng v d v cc mc c s dng trong LBDQ i vi c hai kha cnh c trnh by trong bng 4-2. Bng 4-2. Nhng v d v cc mc ca LBDQ. S n cn Ngi lnh o dnh thi gian ca nhm. - Ngi lnh o sn sng thc hin thay i - Ngi lnh o thn mt v d gn. Cu trc khi xng - Ngi lnh o bit phn cng nhim lng nghe nhng thnh vin c th cho cc thnh vin ca nhm. Ngi lnh o bit yu cu nhng thnh vin ca nhm tun th nhng nguyn tc v quy nh chun
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mc. - Ngi lnh o nhng thnhvin ca nhm bit iu g ang ch i h. Mc d im ni bt ch yu trong cc cng trnh nghin cu v Quan h lnh o bang Ohio l hnh vi quan st c nhm nghin cu cn pht trin c phiu hi kin ngi lnh o (Leader Opimon Questionnaire LOQ) thu thp nhng s liu v s t cm nhn ca ngi lnh o v chnh phong cch lnh o ca mnh. Mu LBDQ c cc cp di, cc gim st vin, nhng ng cp ca nh lnh o tr li, cn mu LOQ do chnh nhng ngi lnh o tr li. Nghin cu hnh vi lnh o, nhm nghin cu bang Ohio pht hin rng, cu trc khi xng v s n cn l nhng kha cnh tch bit lch thc v c lp vi nhau. im trc nh cao ca kch thc ny khng nht thit to ra im s thp ca kch thc kia. Hnh vi ca ngi lnh o cn phi c m t hn hp theo c hai kch thc. V vy, chnh trong tin trnh nghin cu ny, hnh vi qun l ln u tin c minh ha trn hai trc c lp ch khng phi trn mt trc ring l . Bn gc hnh vung c khai trin th hin nhng kt hp khc nhau ca cu trc khi xng (hnh vi bn phn) v s n cn (hnh vi quan h) nh trn hnh 4-1.
Hnh 4-/. th 4 gc v quan h lnh o bang Ohlo Nhng nghin cu v quan h lnh o Michigan Trong nhng cng trnh nghin cu ban u ca Trung tm nghin cu kho st Trng i hc tng hp Mlchigan, ngi ta c gng tip cn vic nghin cu quan h lnh o thng qua vic nh v mt s c tnh c lin quan ln nhau v mt s ch s khc nhau ca tnh hiu qu. Nhng nghin cu lm r hai khi nim m h gi l nh hng nhn vin (employee onentation) v nh hng sn xut (prodction orientation). Nhng ngi lnh o c m t l c nh hng nhn vin u nhn mnh nhng kha cnh quan h trong cng vic ca mnh. H nhn thy mi nhn vin u quan trng, v quan tm n mi ngi, tha nhn c tnh v nhng nhu cu c nhn ca nhn vin. nh hng sn xut nhn mnh n sn xut v nhng kha cnh k thut ca cng vic; nhng nhn vin c coi nh nhng cng c t ti nhng mc ch ca t chc. Hai nh h101 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ng ny song song vi hai khi nim v quyn uy (nhim v v n ch (quan h) trong hnh vi lnh o. . Nhng nghin cu v ng lc nhm Dorwin Cartwright v Alvin Zander khi tng kt nhng pht hin ca hng lot nghin cu ti Trung tm nghin cu nhng ng lc nhm tuyn b rng. nhng mc tiu ca nhm c chia thnh hai phm tr : ( 1 ) t c mt mc ch c th no ca nhm; (2) duy tr hoc cng c bn thn nhm . Theo Cartwright v Zander, kiu hnh vi lin quan n vic t mc ch c minh ha bng nhng v d: nh qun l xng hot ng... tp trung s ch ca cc thnh vin vo mc ch...lm sng t vn v trin khai k hoch thc hin. Mt khc, nhng hnh vi c trng cho vic duy tr nhm l nh qun l duy tr tt p nhng mi quan h lin nhn cch dn xp nhng bt ng....em n s ng vin... to c hi cho s t c nhm chp nhn... khuyn khch s t nh hng... v tng cng s ph thuc ln nhau gia cc thnh vin. Vic t mc ch c v trng hp vi nhng khi nim v bn phn tho lun t trc (nh hng quyn uy v sn xut), cn vic duy tr nhm i i vi nhng khi nim v quan h (nh hng dn ch v nh hng nhn vin. Nhng tm ti trong nhng nm gn y ch ra rng, cc phong cch lnh o ca cc nh lnh o khc nhau tng i khc nhau. Mt s nh lnh o coi trng bn phn v c lit vo nhng th lnh c on; s khc nhn mnh nhng mi quan h lin nhn cch v c th c xem nh nhng th trng dn ch. Cn c mt s li ch c bn phn ln quan h. V thm ch c mt s c nhn cng v lnh o khng quan tm n cc phong cch . Khng c phong cch c tn. Thay vo c nhiu s kt hp khc nhau. V vy bn phn v quan h khng phi l nhng phong cch lnh o loi tr nhau nh c th hin trn m hnh trc . Chng l nhng kha cnh c lp v c th th hin trn hai trc c lp ch khng phi trn mt trc ring l. Nhng h thng qun l ca Rensis Likert S dng cc cng trnh nghin cu ban u Michigan lm im xut pht, Rensis Likert tin hnh mt s nghin cu m rng nhm khm ph 102 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH th thc qun l chung c nhng nh qun l t sn lng cao p dng i chiu vi th thc ca nh qun l khc. ng pht hin ra rng, nhng gim st vin c k lc vn hnh cao nht thng quan tm nhiu n nhng kha cnh con ngi trong nhng vn ca cp di v tm cch xy dng nhng nhm lm vic hiu qu vi nhng mc ch vn hnh cao. Nhng gim st vin ny c gi l nhng ngi coi nhn vin l trung tm". Nhng gim st vin khc lin tc g p nhn vin vo vic sn xut c gi l nhng ngi "coi cng vic l trung tm", v thng gp nhiu trong nhng khu vc sn xut c sn lng thp. Hnh 4-2 th hin nhng pht hin t mt cng trnh nghin cu. Hnh 4-2: Nhng gim st vin coi nhn vin l trung tm l nhng ngi c sn lng cao hn nhng gim st vin coi cng vic l trung tm S GIM ST VIN HNG I L NHNG NGI Likert cng pht hin ra rng, nhng gim st vin c sn lng cao lm cho cp di thy r nhng mc ch v nhng yu cu phi hon thnh, sau h t do thc hin cng vic. V vy, ng thy rng vic gim st bao qut chung c trin vng dn ti nng sut cao hn l gim Bt cht ch. Mi tng quan ny c pht hin khi nghin cu nhng nhn vin th k, c minh ha trn hnh 4 -3: Hnh 4-3 Khu vc sn lng thp c gim st cht ch hn khu vc sn lng cao. S LNG GIM ST VIN HNG I THUC CH Nghin cu tip theo ca Likert cng vi cc ng s ti Vin nghin cu x hi Trng i hc tng hp Michigall nhn mnh s cn thit phi coi l nhng ngun nhn lc ln ngun vn nh l nhng ti sn c cn c gii qun l ch ng mc. ng pht hin rng, hu ht cc nh qun l khi c hi h s lm g nu bt ng b mt mt na nh my, thit b hoc nhng ngun vn, u tr li ngay rng h phi ph thuc vo tin bo him hoc i vy tip tc kinh doanh. Khi cng vn nhng nh qun l ny c hi h s lm g nu bt ng b mt mt na ngun nhn lc ca mnh nhng nh qun l, nhng c cng, nhng nhn vin tin cy th h u tr li rt d dt. Khng c s bo him no cho s tht mt ngun nhn lc. Tuyn thm o to v pht trin mt s lng ln nhn vin mi vo i ng lm vic phi mt nhiu nm. Trong mt mi trng cnh tranh, y l mt nhim v kh khn nht. Cc t chc ch mi bt u nhn ra rng, ti sn quan trng 103 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nht ca mnh chnh l ngun nhn lc v qun l nhng ngun ny l mt trong nhng nhim v quan trng nht. T kt qu ca nhng cng trnh nghin cu hnh vi ti nhiu t chc, Likert vch ra nhng chng trnh thay i t chc trong nhng tp on cng nghip khc nhau. Nhng chng trnh ny nhm gip cho cc t chc chuyn t nhng quan im ca Thuyt X sang Thuyt Y, t ch th lng hnh vi thiu chn chn sang khuyn khch v pht trin hnh vi chn chn t vic ch nhn mnh nhng nhn t v sinh sang nhn thc v h tr cng nhn tha mn nhng ng c. Trong nghin cu ca mnh, Likert ch ra rng nhng phong cch qun l thnh hnh ca cc t chc c th c m t trn mt ng lin tc t H thng 1 n H thng 4 . Nhng h thng ny c th c m t nh sau: H thng 1: Gii qun l c v khng tin cy, hay tn nhim nhng thuc cp o h t c thu. ht vo bt c lnh vc no trong qu trnh ra quyt nh. Tp hp nhng quyt nh v mc ch ca t chc c to ra cp trn v c truyn xung theo ch ch huy. Cp di bt buc phi thc hin vi ni lo s, nhng mi e da, hnh pht, v rt t phn thng. v nhu cu chi c tha mn nhng cp sinh l v an ton. S tc ng qua li trn di thng din ra cng vi ni lo s ca cp di v s thiu tin tng ca cp trn. Mc d qu trnh kim tra c tp trung cao cp qun l cao mt t chc khng chnh thc ni chung pht trin ngc vi nhng mc ch ca t chc chnh thc. H thng 2. Gii qun l c xem nh h c tin cy v tn nhim nhng thuc cp ging nh mt ng ch c x vi nhng ngi phc v tp hp cc quyt nh v mc ch ca t chc c to ra cp trn, nhng nhiu quyt nh c to ra trong khun kh quy nh cp thp hn nhng phn thng v mt s hnh pht cng khai hay tim n c s dng khuyn khch cng nhn. Bt c mt tc ng qua li trn di no cng u din ra vi cht t thi h c ca cp trn v ni lo s v thn trng ca cp di. Mc d qu trnh kim tra vn cn tp trung cp qun l cao, nhng phn no cng c phn cp xung khu trung gian v thp hn na, t chc khng chnh thc thng pht trin, nhng n khng thng xuyn chng li nhng mc ch t chc chnh thc. H thng 3: Gii qun l c xem nh kh tin cy v tn nhim, Nhng cha hon ton, vo nhng thuc cp. Chnh sch v m v nhng quyt nh 104 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH chung vn c gi li cp trn, nhng thuc cp c php a ra nhiu quyt nh c th hn cc cp qun l thp hn. Giao tip c thng sut theo c hai chiu gia cc cp. Khen thng, i khi khin trch, v mt s quyn tham d c dng kch thch ng c lm vic ca nhn vin. Trn di c s tc ng qua li va phi, tin cy v tn nhim. Nhng kha cnh quan trng ca qu trnh kim tra c a xung di vi mt thi trch nhim c hai cp qun l trn v di. T chc khng chnh thc c th pht trin, nhng n c th hoc l h tr, hoc phn no mu thun vi nhng mc ch ca t chc chnh thc. H thng 4: Gii qun l c xem nh hon 'ton' tin cy v tin nhim vo nhng thuc cp. Qu trnh ra quyt nh c ph bin rng ri trong ton b t chc, mc d vn c kt hp tt. Giao tip khng ch c thng sut theo hai chiu gia cc cp, m cn gia cc cp tng ng. Nhn vin c khuyn khch tham gia v tham d vo vic pht trin nhng ch khen thng kinh t, xc nh nhng mc ch, ci tin nhng phng php v nng cao tin b hng ti mc ch. Gia cp trn cp di c s tc ng qua li thn tnh ci m vi mc tin cy v tn nhim cao. Mi ngi u c trch nhim i vi qu trnh kim tra, cng vi s tham gia y ca cc n v cp thp hn. T chc khng chnh thc v chnh thc thng l mt v thng nht. V vy, ton b cc lc lng x hi u h tr cho nhng n lc t c nhng mc ch t chc nh. Tm li, H thng 1 l nh hng bn phn, l phong cch qun l c on cu trc cao h thng 4 l phong cch qun l nh hng quan h da trn c s hot ng tp th, tin tng v tin cy ln nhau. H thng 2 v 3 l cc giai on trung gian nm gia hai thi cc ny, thng gn tng i cht vi nhng quan im ca Thuyt X v Thuyt Y. hon thin s phn tch hnh vi lc ca cng ty, nhm ca Likert pht trin mt cng c cho php cc thnh vin phn chia th bc cc t chc ca mnh thnh cc item ca h thng qun l ca chng. Cng c ny c thit k thu thp cc s liu v mt s c tnh vn hnh ca t chc: Nhng c tnh ny bao gm quan h lnh o. ng c, giao tip, vic ra quyt nh, B tc ng qua li v nh hng, xy dng mc ch v qu trnh kim tra m t chc s dng. Nhng item mu ly t cng c ny c trnh by trn bng 4-3. Cng c trn vn bao gm khong hn 20 tem nh vy. Nhng mu khc nhau ca cng c ny c iu chnh thch ng vi c trng tnh hung. Chng hn, bn dng cho cc h thng trng hc hin nay gm c nhng mu dnh cho ban gim hiu, gim th, cn b khung, hiu trung, cc gio vin, ph huynh v hc sinh. 105 CHUYN : HOT NG T CHC
Trong khi th nghim cng c ny, Likert yu cu hng trm nh qun l t rt. nhiu t chc khc nhau ch r b phn, phng ban hoc t chc c hiu sut nht m h bit s nm v tr no gia cc h thng 1 v H thng 4. Sau , cng nhng nh qun l ny c yu cu lp li qu trnh trn v ch r v tr ca b phn, phng ban, hoc t chc km hiu sut nht m h bit. Trong khi s nh gi phn bc nhng b phn hiu sut nht v km hiu sut nht c bin i gia cu nh qun l, th hu nh khng c ngoi l, mi nh qun l u xc nh thang nh gi n v hiu sut cao gn vi H thng 4 hn l b phn hiu sut thp. Tm li, Likert pht hin rng, cc phong cch qun l ca t chc cng gn vi H thng 4 bao nhiu, n cng c kh nng t k lc nng sut cao by nhiu. Tng t, phong cch ny cng gn H thng 1 bao nhiu, n cng c xu th gi k lc lu di v nng sut thp. Likert cng s dng cng c ny khng ch xc nh nhng g m cc c nhn ang coi l nhng c trng hin c ca t chc ca h, m cn pht hin mong mun ca h v nhng c trng ny. S liu thu c khi s dng cng c ny kho st cc nh qun l ca nhng cng ty ni ting cho thy s khc bit rt ln gia h thng qun l m h cm thy cng ty ca mnh ang p dng vi h thng qun l m h cm thy s ph hp nht tc l mong mun h thng 4 c coi l ph hp nht, nhng t ai cho rng cng ty ca mnh hin ang s dng h thng ny. Nhng quan im ny dn n ch, mt s t chc tm cch thch ng nhng h thng qun l ca mnh tng i gn hn vi h thng 4. Nhng thay t nh th khng d dng. Chng i hi phi hun luyn li ton b nhng ngi lin quan, t gii qun l cp cao n nhng cng nhn thu theo gi. Bng 4-3: V d v nhng tem ly t Bng nhng c tnh vn hnh v t chc ca cc h thng qun l khc nhau ca Likert bin s t chc h thng 1 H thng 2 H thng 3 H thng 4 Nhng qu trnh qun l c s dng. Mc cp Khng c s c s tin cy kh tin cy v tin cy v tin nhim trn tin cy v tin cy v tn v tn nhim tn nhim nhng hon ton trong mi tn nhim vo nhim vo cp mc thp cha hon ton vn cp di di nh l ng vn cn mong ch vi ngi mun kim tra phc v nhng quyt nh. c trng ca cc ngun lc cung cch s lo s, de Thng v Thng t pht Phn thng vt dng cc ng da Pht pht cng v cng nhn c 106 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cht trn c s h c v thng t khai. Tim n quyn tham gia thng iu ha c pht lrin thng qua quyn tham gia: tham gia v tham d ca nhm trong vic xc nh nhng mc ch, ci tin phng php, nh gi s tin b hng ti mc ch tinh cht ca qu trnh tc ng nh hng qua li Ni dung v s tc ng t tc ng s tc ng qua s tc ng qua li tinh cht qua li v qua li li va phi rng ri, thn mt s tc ng lun lo s v thng din tin cy v tn vi s tin cy v tn qua li thiu tn ra vi s h c ca cp trn: ni lo s v thn trng a l thuyt vo thc t Mt trng hp thay i thnh cng phong cch qun l ca mt t chc din ra ti mt cng ty hng u trong ngnh cng nghip may mc. Sau khi hot ng trong mt vi nm khng c li, cng ty ny c mt cng ty khc mua li. Ti thi im chuyn giao, cng ty b bn p dng phong cch qun l nm trong khong gia h thng 1 v h thng 2. Ngi ch mi tin hnh mt s thay i cn bn. Nhng thay i pht huy tc dng bao gm: bin i trn din rng cch thc t chc cng vic, nng cp vic bo dng my mc, v mt chng trnh o to cho cc nh qun l v cng nhn thuc mi cp. Cc nh qun l v c cng c o to k v trit hc v nhn thc cch tip. cn qun l ti h thng 4. Ton b nhng thay i ny c ban lnh o cng ty mua h tr. Mc d nng sut gim xung trong vi thng u sau khi thc hin chng trnh thay i, trong vng 2 nm nng sut tng ln gn 30%. Mc d kh c th tnh ton chnh xc mc nng sut nh thay i h thng qun l nhng i vi nhng nh nghin cu th r rng tc ng ny l ng k. Ngoi vn tng nng sut, chi ph sn xut gim 20%, lng lu thuyn nhn cng c ct gim xung cn mt na, v tinh thn tng ln ng k phn nh thi thn thit hn ca cng nhn i vi t chc n tng v cng ty trong cng ng c cng c, v ln u tin sau nhiu nm, cng ty bt u lm n c li. Quan im xuyn sut cc bi vit ca Likert l, hnh vi lnh o c hiu sut cao nht v l tng i vi ngnh cng nghip l cch tip cn coi: nhn vin l trung tm, hay dn ch. Khng nhng th, nhng pht hin ca ng lm ny ra nhng vn nh: liu c th c mt phong cch lnh o quy chun duy nht hay l tng ca hnh vi lnh o p dng c trong mi tnh hung lnh o hay khng. Khi nhng s liu trn c cng b, 1/8 c cng coi cng vic l trung tm v 1/9 c cng p dng ch gim st cht ch t c chi tiu sn xut cao. Tng ng, 3/9 c cng coi nhn 107 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH vin l trung tm v 4/13 c cng p dng ch gim st bao qut chung ch t nhng ch tiu sn xut thp. Ni cch khc, gn 35% khu vc sn lng thp trong phong cch l tng ca hnh vi lnh o c p dng em li nhng kt qu khng mong mun v gn 15% nhng khu vc sn lng cao chu s qun l ca phong cch khng mong mun. Nhng pht hin v l gii tng t cng c Halpin v Winer a ra trong mt nghin cu v mi quan h gia cc th thc lnh o ca nhng i trng ch huy bay v im nh gi phn bc tay ngh ca phi hnh on. S dng LBDQ. h pht hin rng, 8/10 i trng c im nh gi phn bc cao c m t nh nhng ngi s dng cc kch thc s n cn v cu trc khi xng trn mc trung bnh v 6/7 i trng c im nh gi thp c coi l s dng chng di mc trung bnh. Nh Likert lm, Halpin v Winer ch bo co rng, cc nh lnh o s dng trn mc trung bnh c hai kch thc s n cn v cu trc khi xng l nhng nh lnh o c hiu qu, ch khng bn v hai loi i trng c tay ngh cao mt l s n cn thp, mt l cu trc khi xng thp v mt loi i trng hiu sut thp, cu trc khi xng cao, s n cn cao: Cng trnh nghin cu c tin hnh ti mt tp on cng nghip Nigeria cho thy mt kiu hnh vi lnh o quy chun hay l tng duy nht l iu phi thc t. Kt qu c v tri ngc hon ton vi nhng pht hin ca Likert: nc ny, c mt xu th l nhng c cng coi cng vic l trung tm, p dng ch gim st cht ch th thu c nhng ch tiu sn xut cao v nhng c cng coi nhn vin l trung tm, p ng ch gim st bao qut chung li thu c nhng ch tiu sn xut thp. V vy, mt phong cch lnh quy chun duy nht khng th tnh ht c nhng khc bit v vn ha, c bit l tp qun v truyn thng cng nh trnh gio dc mc sng hay kinh nghim t chc cng nghip. l nhng v d v nhng v nhng khc bit vn ha trong i ng nhn vin v trong cc tnh hung, v iu ny rt c ngha trong vic xc nh phong cch lnh o thch hp s c p dng. Do , trn c s nh ngha qu trnh lnh o nh mt hm s ca nhn lnh o, nhn vin v nhng bin tnh hung khc khng th c mt phong cch hnh vi lnh o l tng duy nht trn thc t.
H THNG QUN L
Roberl R.blake v lalle S.Molltoll Trong khi tho lun nhng nghin cu v quan h lnh o bang Ohio, Michigan v nhng nghin cu ca Likert, chng ta tp trung vo hai khi nim l thuyt mt khi nim nhn mnh vo vic thi hnh bn phn v mt khi nim nhn mnh s pht trin nhng mi quan h c nhn. Robert R.Blake v Jane S.Mouton ph cp ha nhng khi nim trong h thng 108 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH qun l ca h v s dng chng rng ri trong vic t chc v qun l cc chng trnh pht trin. Trong H thng qun l, nm phong cch lnh o khc nhau da trn c s mi quan tm v sn xut (bn phn) v v con ngi (mi quan h) c b tr trong s 4 gc (xem hnh 4-4) tng t nh c th hin trong cc cng trnh nghin cu ca bang Ohio. Mi quan tm n sn xut c th hin trn trc honh. Sn xut cng tr nn quan trng i vi ngi lnh o khi t l tng so trn trc honh. Mt ngi lnh o bc nh gi th 9 trn trc honh l ngi c s quan tm ti a. n sn xut. Mi quan tm n nhng con ngi c th hin trn trc tung. Con ngi cng tr nn quan trng i vi ngi lnh o khi bc nh gi tin ln theo trc tung. Mt ngi lnh o bc nh gi th 9 trn trc tung l ngi quan tm ti a n con ngi. Nm phong cch lnh o c m t nh sau: Cn kit: c gng ti thiu hon thnh cng vic phi lm, gi c t cch thnh vin ca t chc. Cu lc b ngoi tri: quan tm y n nhng 148c lp cao di quyn mt gim st vin lun mn gi nhn vin wi qu m ca mnh s gy bt n cho ng ta, v kt qu l cc k ln xn. Tng t, nu bn ly nhng ngi d bo, quen ci u v knh s cc gim st vin ca h v t h ngi tc ng ln nhau mc ti thiu (t rc ri nht). . Lng l gia ng: trnh vn hnh thch hp ca t chc l kh quan nu thng qua cn i. nhu cu ngh ngi, ng thi m bo tinh thn ca con ngi lun mc tha mn. - ng i: s hon thnh cng vic l do mi ngi gn b vi nhau; ph thuc ln nhau thng qua "s rng buc chung" v mc chung ca t chc s dn n nhng mi quan h tin tng v tn trng nhau. Hnh 4-4. Nhng phong cch lnh o theo h thng qun l
C nhin, chng ta cm thy h thng qun l. c trnh by bng ngh thut ng thng dng vi 5 im trong s 4 gc ca cc cng trnh nghin cu bang Ohio. Tuy nhin, chng ta cn lm r im khc bit quan trng gia hai m hnh ny. "Quan tm n" l mt lin t v mt iu g , hay mt kch thc ca thi . Do , H thng qun l ch yu l mt m hnh thi , xc nh nhng gi tr v tnh cm ca mt ngi qun l, trong khi m hnh nghin cu Ohio li tm cch bao qut nhng khi nim (items) hnh vi cng nh nhng items thi . Biu kt hp hai m hnh ny c th hin trn hnh 4-5.: Hnh 4-5: S kt hp cc l thuyt lnh o bang Oblo v h thng qun l

C MT PHONG CCH LNH AO TI U KHNG?
Trong khi mt s nh nghin cu nh Blake, Mouton v Mcgregor cho rng, c mt phong cch lnh o ti u - phong cch ti a ha nng sut v s tha mn nhu cu, s tng trng v pht trin trong mi tnh hung, th mt nghin cu khc li cho rng khng c mt phong cch lnh o ti u. Nhng nh lnh o thnh cng v c hiu qu c th thch ng phong cch ca mnh cho ph hp vi nhng i hi ca nhng tnh hung. nhn mnh tng ny, cn t tnh hnh hin ti ca l thuyt lnh o, v c bit ca lnh o theo tnh hung, vo v tr trong tng lai. Th nht, mi l thuyt lnh o, nh a s nhng l thuyt ca khoa hc hnh vi, khng c lun chng thuyt phc bng nghin cu khoa hc. Nh Robbills ni : " . . . nhng nguyn tc n gin v vn nng ca hnh vi t chc c loi tr bi v khng h tn ti nhng chn l hay nguyn tc n gin v vn nng, l gii c ng n hnh vi t chc" . Nhng chnh v qu trnh nghin cu khng chun ha n cng l thuyt khoa hc hnh vi nn chng ta khng nht thit phi coi u l v dng. Nu qu thc khng phi nh vy, c th s khng c bt c l thuyt hnh vi t chc no hoc nhng cun sch nh vy da trn c s nhng khoa hc v hnh vi) . Chng hn, nh Miner v Robbins ni trong nh gi ca h v h thng phn cp cc nhu cu ca Maslow : "... xin nh rng, c s khc nhau gia vic pht hin ra "bng chng cha y " i vi mt l thuyt v vic gn cho n ci danh " b i". R rng, nhng nghin cu hin c khng h ng h l thuyt ca Maslow bt c mc ng k no. iu khng c m ch rng l thuyt sai lm, ch n thun l n khng c ng h. S thiu bng chng khoa hc vng chc h tr cho tt c nhng l thuyt lnh o c th l do "nhng l thuyt" lnh o ny, xt t gc ny, l nhng tp hp ca nhng khi qut ha kinh nghim khng th pht trin thnh nhng l thuyt c kim nghim mt cch khoa hc. Song khng phi v th khin cho chng ha thnh " b' m chi n thun l v chng khng c ng h. C l vn y l chng ta trng mong qu nhiu vo ci gi l: nhng l thuyt lnh o. Chng chng phi l "nhng l thuyt mt cht no, th nhng, nh chng ti ni, chng l s din gii cc khi nim nhng th tc, nhng hot ng v nhng kt qu c tht. iu gii thch ti sao chng ta coi Lnh o theo tnh hung l mt m hnh. 111 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH L do cn bn ti sao khng c phng php lnh o ti u duy nht" chnh l v lnh o ch yu da vo tnh hung hay ngu nhin. Tt c nhng l thuyt lnh o ca Rouse. Fiedler, Kerr, Reddin, Vroom'yetten, Yukl - ch lit k mt s t - u mang tnh tnh hung v i in, cng vi Lnh o theo tnh hung, mt dng t tng lnh o chnh. Nh Robbins nhn nh: "... Cc khi nim OB c xy dng trong nhng iu kin tnh hung, tc l nu. c X, th c Y, nhng ch trong nhng iu kin nht nh ca Z (cc bin ngu nhin) . . . Ni cch khc, hiu qu ca mt phong cch lnh o c th ph thuc vo tnh hung m n c p dng, Nh mt s nh nghin cu ch ra, mt trong nhng ng gp quan trng nht ca Lnh o theo tnh hung l ch trng n bn cht tnh hung ca hot ng lnh o. Mt iu quan trng cn bit l nhng nh qun l c hiu qu khng ch c kh nng chn on xc nh phong cch lnh o ph hp nht m cn c kh nng ng dng ng n phong cch . Owens vit: Nhng nh qun l ny thc s tha nhn rng, trn c s kinh nghim thc t ca h, mi tnh hung h ng ph u i bi mt phong cch lnh o ring. Khng c phong cch c nht no c th p ng hng ngy, thm ch hng pht, nhng iu kin lun bin i ca nhn cch v tm trng khc nhau cc nhn vin, qu trnh quen thuc bng nhin thay i hoc nhng gii hn bt thng, nhng quy nh v cng vic giy t hnh chnh mi hoc s thay i t ngt nhng vai tr khng c th ca nhn vin, s a ng rng ln bn trong tnh ton vn, ng b ca cng vic t n gin cho n yu cu phi sng to, nhng thay i trong cu trc t chc v th trng, cng nh nhng cng ngh nghip v v.v. L thuyt ngu nhin, do , ng cc nh qun l c hiu qu c v bit cch ng dng rt nhiu phong cch lnh o sao cho mi phong cch ph hp vi mt tnh hung c th. Chng ti tin rng Owens m t ng bn cht tnh hung ca hot ng lnh o v khng c mt phng php "ti u" no c th lt t chnh xc nhng iu m nhng nh lnh o phi lm ng u vi nhng thch thc h ang gp phi. Ralph Stogdill, tc gi cun S tay lnh o, nh nghin cu hot ng lnh o xut chng trong hn 40 nm, ni mt cu ch l: Nhng nh lnh o c hiu qu nht dng nw u th hin mt mc a tnh linh hot v s uyn bc cho php h thch ng hnh vi ca mnh vi nhng i hi y mu thun v bin i ang tc ng n h". 112 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Vy "nhng i hi y mu thun v bin i" l g? Chng nh hng n quan h lnh o nh th no? Mt nh qun l tim nng phi chn on tnh hung nh th no xc nh phong cch lnh o kh quan mnh s p dng Nhng vn ny v nhiu vn quan trng khc s l ch ca chng 5 v nhng chng sau.
CHNG V LNH O: NHNG CCH TIP CN THEO TNH HUNG im mu cht trong nhng phng php tip cn theo tnh hung i vi quan h lnh o chnh hnh vi quan st c, ch khng phi bt k kh nng hay tim nng bm sinh hoc qua rn luyn mang tnh gi nh no i vi cng vic lnh o. iu ngi ta nhn mnh l hnh vi ca nhng ngi lnh o, cc thnh vin ca nhm (nhng thuc cp) v nhng tnh hung khc nhau. Do nhn mnh hnh vi v mi trng, kh nng o to mi ngi v cch thch ng nhng phong cch hnh vi lnh o cho ph hp vi nhng tnh hung ang bin i c tng cng. Do , c th tin rng hu ht mi ngi c th nng cao hiu qu ca mnh trong vai tr lnh o thng qua gio dc, o to, v pht trin. T nhng quan st v tn s ca hnh vi lnh o nht nh trong mt s kiu tnh hung, c th pht trin nhng m hnh nhm gip cc nh lnh o phn on c phn no nhng hnh vi 113 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lnh o ph hp nht i vi tnh hung hin ti ca mnh. V nhng l do chng ny ch yu bn v hnh vi lnh o ch khng phi v nhng nt ca nng lc lnh o lm ni bt phng php tip cn theo tnh hung i vi cng vic lnh o. NHNG PHNG PHP TIP CN THEO TNH HUNG I VI CNG VIC LNH O Nh nu trong chng trc, l thuyt hnh vi t chc hin nay xem xt lnh o cng nh nhng quan nim v nhng l thuyt khc v hnh vi t chc l hin tng c bn cht tnh hung v ngu nhin. Khi trch dn Robbins, chng ta thy khng phi ch c ng c nhng quan im nh vy. Schriesheiln, Tolliver v Behling nhn nh: "... Sch bo l lun gip i ti mt nhn nh c bn l, quan im tnh hung l cn thit phc ha t m tnh cht phc hp ca qu trnh lnh o". Vroom th ni: ti khng h thy hnh mu lnh o no l ti u i vi mi tnh hung. Phn ng gp ca nhng hot ng ca nh lnh o vo hiu qu ca t chc s khng th xc nh c nu khng xem xt bn cht ca tnh hung trong hnh vi ny c bc l". Trc y, chng ta ch ra ba thnh t quan trng ca qu trnh lnh o, l nh lnh o, thuc cp v tnh hung. Nhng phng php tip cn theo tnh hung i vi cng vic lnh o xem xt mi quan h hu c gia nhng bin s ny nhm pht hin nhng mi lin h nhn qu dn n kh nng phn on c t trc ca hnh vi. Bn s thy mt si ch xuyn sut cc phng php tip cn theo tnh hung m chng ti s trnh by t m y v trong nhng chng sau. Si ch chung l tt c cc phng php. tip cn theo tnh hung u i hi nhn lnh o phi ng x linh hot, phi c kh nng chn on phong cch lnh o ph hp vi tnh hung, cng nh c kh nng ng dng phong cch ph hp ny. Trn thc t, c rt nhiu m hnh v l thuyt : v tnh hung, song chng ti ch tp trung vo nhng m hnh v l thuyt c nhiu ngi ch trong nghin cu vn lnh o: Min la chn lin tc hnh vi lnh o ca Tannenbaum v Schmidt; m hnh ngu nhin ca Fiedler; Thuyt Con ng - Mc ch ca House-Mitchelli m hnh ngu nhin ca Vroom Yetten; v M hnh hiu qu lnh o ba chiu ca I Iiersey - Blanchard. MIN LA CHN LIN TC HNH VI LNH O CA TANNENABAUM SCHMIDT 114 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Bi "Phng php la chn th thc lnh o" ca Robert Tannenbaun v Warren H.Schmidt trn Harvard Business Review (Tp ch kinh doanh Harvardl nm 1957 l mt trong nhng phng php tip cn u tin v l mt trong nhng phng php tip cn theo tnh hung c ngha nht i vi vn lnh o. Nh lnh o la chn mt trong by hnh vi lnh o kh thi ty theo nhng lc lng gm ngi lnh o, thuc cp v tnh hung. Hnh 5-1 cho thy, min hoc tn hn la chn nm gia nhng hnh vi dn ch hoc nh hng quan h v nhng hnh vi c on hoc inh hng bn phn. Bn cn nh li rng, chng tng ng vi nhng kch thc trnh by trong cc nghin cu Michigan v Ohio. Cc tc gi trc y cho rng, s quan tm n nhim v c xu hng th hin ra bng hnh vi lnh o c on, cn s quan tm n quan h li c th hin bng hnh vi lnh o dn ch. Quan im ny rt ph bin bi v c s tha nhn chung rng cc nh lnh o gy nh hng n cp di cha lnh theo mt trong hai con ng: 1. H c th ra lnh cho cp di phi lm g v lm nh th no? 2. H c th chia s trch nhim lnh o ca mnh cho cp di thng qua vic thu ht nhng ngi ny tham gia vo qu tr hoch nh v thc hin nhim v cch th nht l phong cch c on c in. nhn mnh s quan tm n nhim v. Cch th hai l phong cch dn ch khng ch o nhn mnh s quan tm n nhng mi quan h con ngi. S khc nhau gia hai phong cch hnh vi lnh o da trn c s nhng gia nh ca cc nh lnh o v ngun gc ca thm quyn hay quyn lc ca mnh v v bn cht con ngi. Phong cch c on mi chnh sch u do nh lnh o quyt nh; trong phong cch dn ch, nhng chnh sch c a ra tho lun trc nhm v quyt nh nhm. Phong cch hnh vi dn ch cho rng, quyn lc ca nh lnh o c bo m bi nhm m h lnh o, v con ngi cn bn c th t nh hng v sng to trong cng vic nu c to ng c ng n (Thuyt Y) . Nh vy, trong phong cch c on, mi chnh sch u do nh lnh o quyt nh; trong phong cch dn ch, nhng chnh sch c a ra tho lun trc nhm v quyt nh nhm . Tt nhin, c rt nhiu phong cch hnh vi lnh o nm gia hai thi cc ny. Robert Tannenbaum v Warren H.Schmdt m t mi tm hn rt rng cc phong cch nh mt min lin tc bin thin t hnh vi lnh o c on hoc coi ng ch l trung tm, mt cc cho ti hnh vi lnh o dn ch hoc coi cp di l trung tm.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cc cn li, nh trn hnh 5-1. Tannenbaum v Schmidt coi hai thi cc ny nh l quyn lc v nh hng ca nh qun l v quyn lc v nh hng khng phi ca nh qun l. Nhng nh lnh o c hnh vi r rng nm thi cc c on ca min lin tc ny c xu hng nh hng bn phn v s dng quyn lc ca mnh gy nh hng n thuc cp; nhng nh lnh o c hnh vi xut hin thi cc dn ch c xu hng nh hng nhm v v vy dn cho thuc cp quyn t do ng k trong cng vic ca h. Thng thng, min ny nu c ko di, vt ra ngoi hnh vi lnh o dn ch th s gm c phong cch t do hnh ng. Phong cch hnh vi ny cho php nhng thnh vin ca nhm c lm bt c iu g h mun. Khng c mt chnh sch hay nguyn tc no c lp ra. Mi ngi c mc mt mnh. Khng ai tm cch gy nh hng n ngi khc. Nh vy phong cch ny khng nm trong min hnh vi lnh o c minh ha trn hnh 5-1 . N c ni n bi l c th trn thc t mi trng t do hnh ng cho thy khng c s lnh o chnh thc. Vai tr ca s lnh o chnh thc b loi tr, v do bt k s lnh o no c th hin y u khng chnh thc v mi xut hin. Mt iu th v cn ghi nhn l, trong ln ng li bi vit ca mnh nm l973 trn Hlaruard Business Reviw, Tannenbaum v Schmidt vit rng, nhng mi quan h qua li gia nh lnh o, thuc cp v tnh hung ngy cng tr nn phc tp. Vi tnh phc hp ny, cng kh phn nh nhng nguyn nhn v kt qu, c bit khi cng c nhiu lc lng bn ngoi tnh hung truyn thng cng pht huy nh hng. Th gii cng tr nn quc t ha, cng xut hin nhiu nhn t quan trng, v cng c nhiu phong tc truyn thng, kinh nghim v quyn lc b suy gim, th qu trnh lnh o cng tr nn kh khn hn. kin ca Warren Bennis Tt c cc nh lnh o buc phi i n u" l mt trong nhng li binh lun sc so v hin tng ny. M HNH LNH O NGU NHIN CA FIEDLER c coi l cha ca l thuyt lnh o ngu nhin, Fred Fiedler . pht trin M hnh lnh o ngu nhin. ng nu ln ba bin tnh hung c bn quyt nh mt tnh hung nht nh c thun li cho cc nh lnh o hay khng: 1. Mi quan h c nhn lnh o vi cc thnh vin ca nhm cc mi quan h lnh o - nhn vin 2. Trnh cu trc trong nhim v m nhm c phn cng thc hin cu trc nhim v; 3. Sc mnh v quyn lc do cng v ca h em li (quyn lc ia v). Cc mi quan h lnh o 116 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhn vin c v tng ng vi nhng khi nim quan h tho lun trn, cn cu trc nhim v v quyn lc ia v - nhng th gn b cht ch vi nhng c im ca tnh hung, c l thch ng vi nhng khi nim bn phn. Fiedler nh ngha tnh thun li ca tnh hung l "mc' th tnh hung to iu kin cho nh lnh o pht huy nh hng ca mnh ln nhm". Trong m hnh ny, c th xy ra tm khu nng kt hp ca ba bin tnh hung. Khi mt tnh hung lnh o thay i t cao xung thp theo nhng bin s ny, n s ri vo mt trong tm kh nng kt hp tm tnh hung). Tnh hung thun li nht cho nhng nh lnh o gy nh hng n nhm ca mnh l tnh hung trong h c cc thnh vin yu mn (mi quan h lnh o - nhn vin tt), c th lc (quyn lc a v cao v ang nh hng mt cng vic r rng (cu trc nhim v cao): v d nh mt vi tng C uy tn tin hnh thanh tra ti doanh tri qun i . Mt khc, tnh hung bt li nht cho cc nh lnh o l tnh hung trong h khng c qu mn, c t th lc v phi ng u vi mt nhim v thiu cu trc chng hn nh mt v ch tch y ban gy qu tnh nguyn ng h bnh vin nhng hin cha c ting tm. Hnh 5-2. Cc phong cch lnh o thch hp cho cc loi tnh hung khc nhau Phong cch nh hng bn phn Phong cch n cn nh hng vo quan h Tnh hung trung gian v mtd chu i vi nh lnh o Phong cch nh hng bn phn
Tnh hung lnh o d chu
Tnh hung lnh o khng d chu
Trong khi pht trin m hnh ny phn loi nhng tnh hung ca nhm, Fiedler tm cch xc nh phong cch lnh o no l hiu qu nht nh hng bn phn hay nh hng quan h cho mi mt trong s tm tnh hung. Khi r xt li nhng cng trnh nghin cu v lnh o trc y v phn tch nhng nghin cu mi y Fiedler kt lun : 1 Nhng nh lnh o nh hng bn phn c xu hng hot ng tt nht trong nhng tnh hung nhm rt thun li hoc rt bt li cho nh lnh . 117 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH 2. Nhng nh lnh o nh hng quan h c xu hng hot ng tt nht trong 1 nhng tnh hung thun li va phi. Mc d M hnh ca Fiedler c ch i vi mt nh lnh o, song dng nh ng li quay tr v s min la chn hnh vi lnh o n c v cho rng ch c hai phong cch hnh vi lnh o c bn l nh hng bn phn v nh hng quan h. Hu ht cc bng chng u cho thy,hnh vi lnh o phi c minh ha trn hai trc c lp ch khng phi trn mt trc ring l. V vy, mt nh lnh o c hnh vi nh hng bn phn cao khng nht thit phi l cao hoc thp trong hnh vi quan h. Bt k s kt hp no gia hai kch thc ny u c th xy ra. THUYT CON NG MC CH CA HOUSE MITCHELL M hnh Con ng - Mc ch c xy dng da trn hai khi nim m chng ta xem xt trn nhng nghin cu v quan h lnh o bang Ohio v m hnh trin vng ca h ng c. Bn cn nh, m hnh trin vng tp trung vo nhng mi lin h rng buc gia s tha mn (thng c gng ' li,ot ng v s tha mn hot ng mc ch. Bn cng cn nh rng, nhng kch thc ch cht ca m hnh bang Ohio l cu trc khi xng v s n cn, v m hnh nu ln rng, nhng nh lnh o c hiu qu nht s t thnh tch cao v c hai kch thc cu trc khi xng v s n cn. Robert House lm c rt nhiu trong cng trnh nghin cu v lnh o ca mnh Trng i hc tng hp bang Ohio, v quan tm gii thch nhng mu thun trong m hnh bang Ohio; chng hn, nhng tnh hung trong cu trc khi xng, s n cn, hoc nhng kt hp nht nh gia hai bin s ny u khng phi l hiu qu nht. Hay ni cch khc, ng ch n nhng tnh hung trong cu trc khi xng l thch hp nht v nhng tnh hung trong s n cn l thch hp nht. Hn na, ng cn ch l gii ti sao mt phong cch lnh o nht nh li c hiu qu. Trc khi bn tip, cng cn hiu r ti sao thuyt ny li c gi l Thuyt Con ng Mc ch? House v Michell gii thch iu ny nh sau: Theo thuyt ny, cc nh lnh o c hiu qu l do s tc ng ca h ln h ng c, kh nng hot ng c hiu qu v s tho mn ca nhng thuc cp. Thuyt ny c gi l Con ng Mc ch bi n quan tm ch yu n cch thc m nh lnh o tc ng ln nhng cm nhnca cp di v nhng mc ch lm vic ca h ln nhng mc ch c nhn v nhng con 118 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ng t ti mc ch. Thuyt ny cho rng hnh vi ca nh lnh o l hnh vi kch thch kh nng hon thnh mc ch ca cp di v ch ra nhng con ng t ti mc ch. Thuyt Con ng - Mc ch lin quan nh th no vi m hnh trin vng v m hnh quan h lnh o bang Ohio? M hnh trin vng cho thy"... con ngi tha mn vi cng vic nu h ngh rng, n s em li nhng g c gi tr cao, v h s lm vic mit mi nu h tin rng nhng n lc ca h s em li nhng g c gi tr cao". Lnh o cng c lin quan vi iu y bi v "nhng thuc cp c hnh vi ca ngi lnh o khuyn khch n chng mc m hnh vi ny gy nh hng n trin vng...". Theo Thuyt Con ng Mc ch, cc nh lnh o thc hin tt nht iu ny khi h b p c nhng g cn khim khuyt trong tnh hung. Chng hn, trong tnh hung nhim v khng c cu trc r rng cc nh lnh o c th nng cao s tha mn cng vic bng cch to ra nhng ch dn c th. iu ny c th hin trn hnh 5-3. Hnh 5.3: Mi quan h gi nh gia s lnh o bng ch o v s tho mn ca cp di vi cu trc nhim v nh l mt nhn t ngu nhin Cao
Tho mn cng vic
Nhim v khng c cu trc
Nhim v khng c cu trc
Thp Cao
Nhng ch dn lnh o c th
Nhng ch dn lnh o c th
Thp
Trn hnh ny, cu trc nhim v l bin s ngu nhin. S tha mn cng vic t ti mc cao nht trong tnh hung khng c trc- chng hn, mt phng nghin cu c bn, khi s ch dn ca nh lnh o cao; s tha mn cng vic s thp nu s chi dn ca nh lnh o thp. Trong tnh hung nhim v c cu trc chng hn, mt dy chuyn sn xut, s tha mn cng vic t cao nht khi s ch dn ca nh lnh o thp v s tha mn cng vic xung thp nht khi s Ch dn ca nh lnh o cao. Ti sao li nh vy? House v Mitchell cho rng. nu cp di ang thc hin nhng nhim v c cu trc cao, th phong cch hnh vi lnh o c hiu qu nht l phong cch c 119 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hnh vi h tr (quan h) cao v h nh vi cng c bn phn thp. tng ny da trn gi thuyt rng nhng nhim v c cu trc cao thng t lm tha mn v l mt ci ngun gy ra tht vng v cng thng cho cp di. Hnh vi quan h ca ngi lnh o h tr lm gim bt s tht vng v bn cht gy bt mn ca nhng nhim v c cu trc cao. Hn na c th cho rng, nu nhng nhim v ca nhn vin c cu trc co, nhng hot ng bt buc l r rng i vi nhn vin v ngi lnh o, th hnh vi bn phn ca nh lnh o (a ra nh hng v ch th tr nn km quan trng. Nu cp di ang thc hin nhng nhim v tng i khng c cu trc, th theo Thuyt Con ng Mc ch, phong cch hnh vi lnh o cao v bn phn v thp v quan h s c hiu qu nht. C th thy rng lc ny nhng hot ng bt buc v nhng trin vng vn hnh l thiu r rng v hnh vi bn phn ca ngi lnh o l cn thit nh hng v thc hin vai tr cu trc. Tuy nhin, nhng nhim v khng c cu trc s c nhiu thch thc hn, c bn cht lm tha mn hn: t gy tht vng v c sc hn. Di nhng iu kin , hnh vi quan h ca nh lnh o tr nn km quan trng. Nghin cu ca John E.Stinson v Thomas W.Johnson cho thy, mi quan h gia hnh vi lnh o v cu trc nhim v c s phc tp hn so vi quan im ca House. Stinson v Johnson pht hin ra rng: mc d hnh vi quan h ca ngi lnh o l quan trng hn nu cp di ang phi thc hin nhng nhim v c cu trc cao, song tinh cht ca hnh vi bn phn m ngi lnh ao phi s dng li ph thuc vo bn cht ca nhng thuc cp cng nh vo kiu nhim v m cp di ang thc hin. c bit, hnh vi bn phn cao ca ngi lnh o s hiu qu nht nu: 1. Nhim v ca cp di c cu trc cao v cp di c nhu cu mnh m v thnh tch v tnh c lp cng nh trnh gio dc v kinh nghim cao (tc l cp di c d kh nng m nhim cng vic). 2. Nhim v ca cp di khng c cu trc v cp di c nhu cu yu t v thnh tch v tnh c lp, cng nh trnh gio dc hoc kinh nghim i vi cng vic thp (tc l cp di khng kh nng m nhim cng vic). Hnh vi bn phn thp ca ngi lnh o s hiu qu nht nu:
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH 1. Nhim v ca cp di c cu trc cao v cp di c nhu cu yu t v thnh tch v tnh c lp, nhng li c trnh gio dc v kinh nghim ph hp vi cng vic. 2. Nhim v ca cp di khng c cu trc v cp di c nhu cu mnh m v thnh tch v tnh c lp, cng nh trnh gio dc v kinh nghim cao. Hnh 5-4 cho thy phong cch hnh vi lnh o c xc sut cao (tc l d xy ra i vi nhng kt hp khc nhau ca cu trc nhim v v nng lc ca nhn vin. Nng lc ca nhn vin c hiu l trnh ca h ng c thnh tch, nhu cu v tnh c lp cng nh trnh gio dc v kinh nghim tng ng vi nhim v. Hnh 5.4: Mi quan h gia phong cch lnh o v nhng kt hp khc nhau ca cu trc nhim v v nng lc ca nhn vin Cu trc nhim v Thp Quan h thp Bn phn thp Bn phn cao Quan h thp
Cao Nng lc ca nhn vin Thp
Cao Bn phn cao Quan h cao Quan h cao Bn phn thp
Theo hnh 5- 4, kt hp bn phn cao, quan h thp s l phong cch lnh o c hiu qu nu nh qun l ang gim st mt nhim v khng c cu trc do cp di c nng lc thp thc hin; bn phn cao, quan h cao dng nh ph hp vi cp di c nng lc cao ang thc hin mt nhim v c cu trc; hnh vi quan h cao/bn phn thp s c hiu qu i vi cp di c nng lc thp ang thc hin nhng nhim v c cu trc cao; v cui cng, hnh vi quan h thp/bn phn thp s ph hp vi cp di c nng lc cao ang thc hin nhim v khng c cu trc. M HNH NGU NHIN CA VROOM YETTEN M hnh ngu nhin c Victor Vroom v Phillip Yetten pht trin trn c s mt m hnh thng c nhng nh nghin cu ng h phng php tip 121 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cn ngu nhin i vi vn lnh o s dng. M hnh ny, c th hin qua hnh 5-5, da trn gi thuyt cho rng cc bin tnh hung tc ng qua li vi nhng thuc tnh hoc c im c nhn ca nh lnh o thng dn ti hnh vi lnh o c th tc ng n tnh hiu qu ca t chc. S thay i trong mt t chc - v t chc l mt b phn ca tnh hung- sau c th tc ng n s can thip ca lnh o tip theo. Do hnh 5-5 tng hp nhng tng m chng ta phi v s xem xt khi tho lun v lnh o, chng ta cn dng li mt cht nghin cu n t m. Hnh 5-5 nu ln nhng bin tnh hung: (1) cp di, thi gian, v nhng yu cu cng vic ang tc ng qua li vi nhng thuc tnh c nhn; (2) thuc v nh lnh o nh kinh nghim v/hoc k nng giao tip dn n hnh vi lnh o; (3) nh mt phong cch lnh o bng ch o gy nh hng n tnh hiu qu ca t chc; (4) nhng g chu nh hng ca nhng bin tnh hung khc (.la), nm ngoi s kim sot ca nh lnh o; chng hn, tnh hnh kinh t th gii, hot ng ca cc i th cnh tranh, lut php ca chnh ph. Chng ta s nghin cu t m hn nhng bin tnh hung ny trong mt chng sau. Trc khi ri khi hnh 5-5, bn cn nh rng n c phc ha, khng ch da trn phng php tip cn theo tnh hung i vi lnh o, m cn da vo mt s kha cnh v phng php tip cn theo nng lc. Hnh 5.5. Biu din s cc bin s c s dng trong nghin cu lnh o
1 Cc bin tnh hung 3 Hnh vi lnh o 2 Cc thuc tnh c nhn 1a Cc bin tnh hung 4 Hiu qu t chc
M hnh ngu nhin Vroom - Yetten hot ng nh th no? Gi s bn quyt nh cho nhm ca bn tham gia xy dng quyt nh. Bn c th s dng hnh 5-6. M hnh quyt nh, lm bn hng dn, bng vic ln lt t nhng cu hi t A n F. Bng 5.1, Cc kiu quyt nh qun l th hin kiu phong cch quyt nh khc nhau c th c trong m hnh ny. Hy th xem xt mt v d. 122 CHUYN : HOT NG T CHC
Nh chng ti nu khi tho lun hnh 5-5, nh qun l trc ht phi chn on bin tnh hung; bng 5.2, Nhng thuc tnh c vn c s dng trong m hnh, rt hu ch cho mc ch ny v c coi l c t l thnh cng cao trong vic nng cao cht lng ca quyt nh. Sau khi t ra by cu hi, nh qun l cn tham kho hnh 5-6 v nghin cu cng vic thng qua s quyt nh t tri sang phi bng cch t nhng cu hi. Khi cu tr li ch ra mt kiu quyt nh, chng hn AI, th nh qun l cn tr li bng 5-1 bit ni dung m t phong cch quyt nh tng ng. M hnh ny l m hnh ngu nhin bi v nhng hnh vi c th c ca ng i lnh o ty thuc vo s tc ng qua li gia nhng khc mc v s nh gi ca nh lnh o i vi tnh hung khi gii p nhng cu hi. C l bn nhn ra rng nhng cu hi ny s dng nhng kha cnh cht lng v ph chun ca qu trnh v quyt nh m Norman R.R.Maier ph bin.
Bng 5.1. Cc kiu phong cch quyt nh ca ngi qun l A1: Bn t gii quyt vn hoc t quyt nh nh s dng thng tin bn c ti thi im . AII. Bn c nhng thng tin cn thit t cp di, ri t quyt nh gii php ca vn . Bn c th hoc khng cn thng bo cho cp di bit c th vnd d g khi bn thu thp thng tin cn thit cho bn hn l xut hay nh gi nhng gii php tnh th khc nhau. CI. Bn chia s vn vi tng ngi trong s nhng cp di tin cy, thm d tng v li khuyn ca h m khng nn tp hp h vo mt nhm. Sau bn a ra quyt nh c th hoc khng phn nh nh hng ca cp di. CII. Bn chia s vn vi c nhm cp di, thu thp nhng tng v li khuyn ca h. Sau bn a ra quyt nh c th hoc khng phn nh nh hng ca cp di. GII. Bn chia s vn vi c nhm cp di. Cng a ra v nh gi nhng kh nng ri tm cch t c s nht tr (ng ) v gii php. Vai tr ca bn nh l mt ch to. Bn khng tm cch gy nh hng nhm phi tha nhn gii php ca bn v bn sn sng chp nhn v thc hin bt c gii php no c c nhm ng h. 123 CHUYN : HOT NG T CHC
Liu Liu c mt mnh c yu cu cht thng tin lngno ra mt khin cho quyt gii php nh c ny ng cht lng n hn cao gii php khng? kia khng?
Vn c c cu trc khng?
Liu s chp nhn quyt nh ca cp di c nh hng tiu cc n hiu qu thc hin khng? D
Liu cp di c chia s nhng mc ch t chc cn phi t c khi gii quyt vn ny khng? E
Xung t gia cp di c phi cn n gii php u tin khng?
Bng 5.2. Nhng thuc tnh c vn c s dng trong m hnh Nhng thuc tnh c vn A. Tm quan trng ca cht lng quyt nh Nhng cu hi chn on Liu c mt yu cu cht lng khin cho mt gii php ny ng n hn gii php kia khng? Liu mnh c thng tin rt ra mt quyt nh c cht lng cao hay khng? Vn c c cu trc
B. Mc m nh lnh o c thng tin kinh nghim rt ra quyt nh qun l c cht lng cao. C. Mc c cu trc ca vn 124 CHUYN : HOT NG T CHC
D. Mc ca s chp nhn hay rng buc ca mt b phn thuc cp c nh hng tiu cc n hiu qu thc hin quyt nh. E. Kh nng ban u m quyt nh c on ca nh lnh o nhn uc s chp nhn ca di.
khng? Liu s chp nhn quyt nh ca cp di c nh hng tiu cc n hiu qu thc hin khng? Nu mnh phi t quyt nh, liu cp di c kh nng chp nhn quyt nh ca mnh khng? Liu cp di c chia s nhng mc ch t chc cn phi t c khi gii quyt vn ny khng? Xung t ca cp di c nm trong nhng gii php nh chn khng?
F. Mc cp di c khuyn khch nhm t c mc ch t chc th hin nhng mc tiu qu . G. Mc cp di c th xung t ngoi nhng gii php nh chn.
Ba cu hi u lin quan n cht lng hay tnh ng n v mt k thut ca quyt nh, v bn cu hi cn li lin quan n s chp nhn quyt nh ca cc thnh vin trong nhm. Nhng cu hi ny c thit k nhm loi tr nhng tnh th c th nh hng n cht lng hay vic chp nhn quyt nh l ph hp. Phng php tip cn Vroom - Yetten l quan trng do nhiu l do. Mt trong nhng l do l n c nhng nh nghin cu hnh vi lnh o nh gi cao. Mt l do khc l cc tc gi tin rng nhng ngi lnh o c kh nng thay i cc phong cch ca mnh thch ng vi tnh hung. y l im cht tha nhn nhng phng php tip cn theo tnh hung i vi lnh o. L do th ba l h tin rng con ngi c th pht trin thnh nhng nh lnh o c hiu qu hn . M hnh hiu qu lnh o ba chiu ca HERSEY BLANCHARD HERSEYL - BLANCHARD T nhng m hnh lnh o c Paul Hersey v Kenneth H.Blanchard pht trin trong nhng nghin cu ca mnh, cc thut ng hnh vi bn phn v hnh vi quan h c s dng m t nhng khi nim tng t nh s n cn 125 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH v cu trc khi xng trong nghin cu bang Ohio. Bn gc c bn ca hnh vi lnh o c gi l: bn phn cao v quan h thp; bn phn cao v quan h cao; quan h cao v bn phn thp; v quan h thp v bn phn thp (xem hnh 5-7). Hnh 5.7. Cc phong cch hnh vi lnh o c bn Hnh vi bn phn (Cao) Quan h Bn phn cao v bn phn cao v quan h thp cao Bn phn thp v quan h thp (Thp) Bn phn cao v qua h thp
Bn phong cch c bn ny phc ha nhng phong cch lnh o cn bn khc nhau. Phong cch lnh o ca c nhn l th thc (hnh mu) hnh vi m c nhn th hin khi tm cch gy nh hng n hot ng ca nhng ngi khc, c nhng ngi ny cm nhn. iu ny c th rt khc vi s cm nhn ca ngi lnh o v hnh vi lnh o m chng ta gi l t cm nhn hn l mt phong cch. Phong cch lnh o ca c nhn gm s kt hp no ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h. Hai kiu hnh vi ny hnh vi bn phn v hnh vi quan h - l trung tm ca khi nim phong cch lnh o, c. nh ngha nh sau: Hnh vi bn phn l mc theo cc nh lnh o c th t chc v xc h nhng vai tr ca cc thnh vin ca nhm (cc nhn vin): gii thch nhng hot ng m mi ngi phi tin hnh v tin hnh khi no, u, v cc nhim v c hon thnh nh th no; c c trng bi vic c gng thit lp nhng hnh mu t chc r rng nhng knh giao tip v nhng phng php hon thnh cng vic. Hnh vi quan h l mc theo cc nh lnh o c th duy tr nhng mi quan h c nhn gia h vi nhng thnh vin ca nhm (nhn vien) qua vic m rng cc knh giao tip, to ra s h tr tm l x hi, nhng vut ve tm l v to iu kin cho nhng hnh vi. 126 CHUYN : HOT NG T CHC
(Thp)
Hnh vi bn phn (Cao)
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Kch thc tnh hiu qu Khi tha nhn tnh hiu qu ca cc nh lnh o ph thuc vo phong cch lnh o ca h tc ng qua li nh th no vi tnh hung m h ang hot ng, th kch thc tnh hiu qu cng cn c b sung vo m hnh hai chiu. iu ny c minh ha trn hnh 5-8. Hnh 5-8: Kch thc tnh hiu qu a thm vo
Kch thc hnh vi quan h
Kch thc tnh hiu qu
Kch thc hnh vi bn phn
Trong Thuyt phong cch qun l ba chiu, William J.Reddin l ngi u tin a th'n~ kch thc tnh hiu qu vo nhng kch thc quan tm n quan h v quan tm n nhim v ca cc m hnh thi trc kia nh m hnh H thng qun l chng hn, Redin, ngi c tc phm u tay) c nh hng rt ln n chng ti trong vic pht trin m hnh hiu qu lnh o ba chiu c trnh by trong cun sch ny, cho rng mt m hnh l thuyt hu hiu phi cho thy rng tnh a dng ca cc phong cch c th c hiu qu hoc phi hiu qu tu thuc vo tnh hung. Do a thm kch thc tnh hiu qu vo nhng kch thc hnh vi bn phn v hnh vi quan h trong m hnh quan h lnh o bang Ohio trc y, chng ti ang c gng hp nht trong m hnh hiu qu lnh o ba chiu nhng khi nim v phong cch ca nh lnh o vi nhng yu cu tnh hung ca mi trng c th. Khi phong cch ca ngi lnh o thch hp vi tnh 127 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hung nht nh, n c hiu l hiu qu; khi phong cch khng thch hp vi tnh hung nht nh, n c hiu l khng hiu qu. Nu tnh hiu qu ca phong cch hnh vi lnh o ph thuc vo tnh hung n c p dng, th tip sau bt k phong cch c bn no cng c th l hiu qu hoc khng hiu qu, ty thuc vo tnh hung. im khc nhau gia phong cch hiu qu v khng hiu qu thng khng phi l hnh vi thc t ca ngi lnh o, m l tnh ph hp ca hnh vi ny vi mi trng m n c p dng. Trn thc t, kch thc th ba l mi trng. y l s tc ng qua li ca phong cch c bn vi mi trng, em li mt mc hiu qu hoc khng hiu qu no . Chng ta c th gi kch thc th ba l tnh hiu qu v trong hu ht cc tp on t chc, cc ch tiu vn hnh khc nhau c s dng o mc hiu qu v khng hiu qu ca ngi qun l hay ngi lnh o. Nhng cc tc gi cho rng cn ghi nh kch thc th ba chnh l mi trng trong nh lnh o ang hot ng. Ngi ta c th ngh v phong cch c bn ca nh lnh o nh l mt tc nhn c th, v phn ng vi tc nhn ny c th c coi l c hiu qu hay khng hiu qu. y l mt im quan trng, bi v cc nh l lun v cc chuyn gia cho rng c mt phong cch lnh o ti u ang "a ra nhng kin nh gi cao nhng tc nhn ny, trong khi , nhng ngi theo phng php tip cn theo tnh hung i vi s lnh o li nh gi cao phn ng hoc kt qu ch khng nh gi cao tc nhn. Khi nim ny c minh ha trong s ca m hnh hiu qu lnh o ba chiu th hin trn hnh 5-9. Mc d tnh hiu qu c v l mt loi tnh hung khng r rng trong m hnh ny, nhng thc t n cn c biu t nh mt min lin tc, t thi cc c hiu qu n thi cc khng hiu qu. Do , tnh hiu qu l vn mc c cp , trnh v c th c mt s lng v tn nhng mt ct ca kch thc tnh hiu qu ch khng chi c ba chiu. minh ha iu ny, kch thc tnh hiu qu c chia thnh nhng hnh vung c tm hn biu qu t + 1n + 4 v tm hn khng hiu qu t - 1 ti -4
Bn phong cch c hiu qu v bn phong cch khng hiu qu thc cht l cch thc lm cho phong cch c bn ca ngi lnh o thch hp vi mt tnh hung xc nh ng nh n c nhn nhn bi cc cp di, nhng giam st vin, hoc nhng cng s ca nh lnh o. Bng 5-1 . Nhng phong cch hnh vi lnh o c bn c nhng ngi khc nhn nhn khi c hiu qu hay khng hiu qu Nhng phong Hiu qu cch c bn c coi l c Hnh vi bn phn phng php tt r rng cao v quan h thp hon thnh mc ch hu ch i vi nhn vin Khng hiu qu
c coi l phng php p t ln nhng ngi khc, i khi c coi l khng thoi mi v ch tp trung vo kt qu nht c coi l tho Hnh vi quan h thi mn c nhng nhu cao v bn phn thp c coi l c cu ca nhm trong vic cu trc khi u qu xc nh mc ch v t mc yu cu ca nhm chc cng vic. Nhng v thng t ra khng cng to ra s h tr thc t trong mi quan tm l x hi mc h lin nhn cch. cao. c coi l tng Hnh vi quan h c coi l c s cao v bn phn thp tn nhim ngm ca mi i quan tm n s hi ngi v bc uc ho,i khi c coi l lin quan n vic to khng sn sng hon iu kin hon thnh thnh nhim v nu 129 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mc tiu ca h khng may ph v mt mi quan h hay mt i n tng mt c nhn tt c coi l to ra cu trc nh hoc s h tr tm l x hi khi nhng thnh vin ca nhm i hi.
Hnh vi quan h c coi l u thp v bn phn thp quyn thch hp cho cp di quyt h phi thc hin cng vic nh th no v to ra s h tr nh v tm l x hi nhng ni t nhiu cn thit cho nhm
Mt m hnh nh m hnh hiu qu lnh o ba chiu l nt ni bt bi v n khng m t mt phong cch hnh vi lnh o l tng duy nht no c coi l ph hp vi mi tnh hung. Chng hn, phong cch bn phn cao v quan h cao ch thch hp trong nhng tnh hung nht nh. Trong nhng t chc cn bn c nh hng khn cp nh qun i hay i cha chy c nhng bng chng ng k cho thy rng phong cch thch hp nht l bn phn cao v quan h thp, bi v trong nhng iu kin chin u, cu ha, hay bo ng, thnh cng thng ph thuc vo phn ng trc tip i vi mnh lnh. Nhng yu cu thi gian khng cho php tranh lun hoc gii thch quyt nh. Nhng khi khng hong c khc phc, nhng phong cch khc li tr nn thch hp. Chng hn, mc d i trng i cha chy c th phi t chc mc cu trc cao trc khung cnh m chy, nhng trc khi bao vy ngi nh chy th cch lm thch hp cho ngi i trng l tin hnh nhng phong cch khc trong khi nhng nhn vin phi tham gia nhng nhim v c giao nh bo qun thit b hoc nghin cu nhng k thut cha chy mi. Cng c thu thp s liu v hnh vi ca cc nh lnh o, cc cng c o hiu qu ca nh lnh o v m t kh nng thch nghi (LFJAD- the Leader Effectiveness and Adapatability Description) c pht trin p dng trong mng li o to LEAD t thn bao gm 12 tnh hung lnh o, trong nhng ngi tr li c yu cu chn trong bn hnh ng tnh th - hnh vi bn phn cao quan h thp, hnh vi bn phn cao quan h cao, hnh vi quan h cao bn phn thp v hnh vi quan h thp bn phn thp - mt phong cch m h cho l th hin ng nht hnh vi ca h trong kiu tnh hung . Mt v d v tnh hung - s kt hp hot ng c s dng trong LEAD t thn nh sau : 130 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH LEAD t thn c thit k o s t nhn thc v ba mt ca hnh vi lnh o: 1) Phong cch, 2) Tm hn phong cch, v 3) kh nng thch nghi ca phong cch. Phong cch v tm hn ca phong cch c xc inh bng 4 s im phong cch, cn kh nng thch nghi ca phong cch (s im tnh hiu qu) c xc nh bng mt im s quy chun. LEAD t thn vn t u c thit k nh l mt cng c hun luyn v s c s dng hp l ch trong nhng tnh hung hun luyn, v nh mt s nh nghin cu lm, khng dng lm cng c nghin cu c. di ca thang o (12 items)v yu cu thi gian (l0 pht) phn nh r rng nhim v d kin. Chng ti cng pht trin cng c LEAD i vi ngi khc thu thp thng tin v phong cch lnh o trong nhng tnh hung hun luyn. LEAD t thn c nhng nh lnh o ghi im, cn LEAD i vi ngi khc c nhng thuc cp, ng cp, gim st vin ca nh lnh o thc hin. Chng ta s tho lun c hai cng c ny chi tit hn trong chng 12
Bng . 5.2: Mu ni dung ca mt tem trong cng c LEAD t thn Tnh hung Nhng hnh ng tnh th Cp di ca bn, nhng ngi A. Cho php nhm tham gia vo thng c th nhn gnh vc trch vic xc nh li nhng tiu chun, nhim, khng p li vic xc nh li nhng khng thc gic. nhng tiu chun va ri ca bn. B. Xc nh li nhng tiu chun v gim st cht ch. D. Nghin cu nhng khuyn ngh ca nhm nhng thy rng nhng tiu chun mi c tip nhn.
TH NO L NHT QUN?
Th no l hnh vi lnh o nht qun? Lnh o nht qun khng phi lc no cng s dng cng mt phong cch lnh o m ch s dng phong cch thch hp vi mc sn sng ca nhn vin sao cho nhn vin hiu c ti sao h nhn c mt hnh vi hay mt phong cch nht nh t pha nh lnh o. Lnh o thiu nht qun s dng mt phong cch trong mi tnh hung. Do , nu mt nh qun l p dng phong cch h tr quan h cao/bn phn thp i vi mt nhn vin c khi ngi hot ng tt cng nh khi hot 131 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ng ti th nh qun l s l nh qun l thiu nht qun, khng nht qun. Nhng nh qun l c coi l nht qun nu nh hng c cp di ca mnh v thm ch i khi pht h nu h hot ng ti nhng li h tr v khen thng h khi hot ng tt. Nhng nh qun l c coi l thiu nht qun nu h mm ci, t thi ng tnh khi cp di ca mnh khng thc hin tt cng nh khi thc hin rt tt cng vic. thc s nht qun (theo quan nim ca chng ti) cc nh qun l phi i x nh nhau trong nhng tnh hung tng t i vi tt c cc bn hu quan. V vy, mt nh qun l nht qun khng pht mt cp di khi ngi gy ra mt li lm tn km th cng khng pht nhn vin khc v cng sai lm y, v ngc li. iu quan trng i vi nh qun l l phi i x nh nhau vi cc nhn vin ca mnh trong nhng tnh hung tng t, thm ch khi iu l bt tin - khi h khng c thi gian hoc h khng thch lm vic ny. Mt s nh qun l ch nht qun khi iu thun tin. H c th khen ngi v ng h nhn vin ca mnh khi h cm thy thch iu v ch un nn v gim st nhng hot ng ca cp di khi h c thi gian. iu ny gy ra mt s vn . Cc bc cha m c l l d nht v mt ny. Chng hn, v chng Wendy' v Walt bun ru khi con ci h ci ln nhau v h s sn sng bo ban, gim st chng khi iu xy ra. Tuy nhin, c mt vi ngoi l trong chuyn ny y l khi ang vi chun b cho mt ba tic ti, h thng khng gii quyt v ci ln ca bn tr. Hoc nu h ang trong mt siu th vi bn tr, h s bn tr lm nhng iu m h thng ngn cm, v h cm thy bt tin khi pht tr ni cng cng. Do tr em thng hay th nghim nhng gii hn hnh vi c php ca chng (chng mun bit iu chng c th lm v khng c php lm), nhng a tr ca v chng Walt v Wendy sau s hiu c rng chng khng nn ci ln nhau tr khi "B v M ang vi i hoc khi h ang trong ca hng". V vy, nu cc bc cha m v cc nh qun l khng sn sng kin quyt ngay c khi iu l bt tin, trn thc t, h c th khuyn khch hnh vi sai lm Mt iu khc na thng hay xy ra l, l ra p dng hnh vi lnh o ph hp vi s sn sng ca nhn vin, s hot ng v kh nng hin c ca h th li dng nhng c n da vo tui tc hay gii tnh. Chng hn, i vi cu con trai thiu trch nhim tui 17 c th i chi n 2 gi sng mi tr v nh cng chng sao, nhng mt c 1 con gi c trch nhim tui 15 khng c php i chi qu 12 gi m. Thi khc vi hnh vi 132 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Mt trong nhng tng ng sau nh ngha trn v tnh nht qun l nim tin cho rng hnh vi ca bn vi t cch nh qun l phi nht qun vi thi ca bn. iu ny l mt vn i vi nhng ngi gp nhiu kh khn trong giao tip hoc trong hot dng rn luyn tnh nhy cm. H tin rng, nu bn quan tm n con ngi v c quan nim tch cc v h, bn cng nn i x vi h theo phong cch quan h cao v t khi theo li mnh lnh hoc kim sot. Chng ti cho rng hu nh vn ny bt ngun t tht bi ca mt s hc gi v chuyn gia mun tch ri m hnh thi v m hnh hnh vi. Chng hn, khi xem xt nhng kch thc ca H thng qun l (quan tm n sn xut v quan tm n con ngi) v Thuyt phong cch qun l ba chiu ca Reddin nh hng bn phn v nh hng quan h), ai cng c th thy chng c v l nhng kch thc ca thi d. Quan tm hay nh hng l tinh cm hay cm xc i vi s vt g . Cng c th ni nh vy v nhng quan im ca Thuyt X v Thuyt Y ca Mcgregor v bn cht con ngi. Thuyt X m t nhng tnh cm tiu cc v bn cht ca con ngi cn Thuyt Y m t nhng tnh cm tch cc. y l nhng m hnh th hin nhng thi v tnh cnh (bn trong). Mt khc, nhng kch thc ca m hnh hiu qu lnh o ba chiu (hnh vi bn phn v hnh vi quan h) l nhng kch thc ca hnh vi quan st c. V vy, m hnh hiu qu lnh o m t cch thc c x ca con ngi, cn H thng qun l? Thuyt phong cch qun l ba chiu, v Thuyt X Thuyt Y m t nhng thi v khuynh hng i vi sn xut v con ngi. Mc d nhng m hnh thi v m hnh hiu qu lnh o nghin cu nhng kha cnh khc nhau ca s lnh o, chng khng mu thun vi nhau. S xung t ch xy ra khi nhng gi nh v hnh vi li c rt ra t s phn tch kch thc thi ca nhng m hnh nh H thng qun l v nhng thuyt nh Thuyt X Thuyt Y. Trc ht, rt kh c th phn on chnh xc hnh vi t nhng thi v nhng gi tr. Thc ra, ngi ta thy rng bn c th thc s lm tt hn theo mt cch khc. Bn c th lm tt hn rt nhiu nu on trc c nhng gi tr hay nhng thi t hnh vi. Nu bn mun bit ngi ta ang ngh g, hy nhn vo ci h ang lm. Hy nhn vo hnh vi ca con ngi. Ly v d, gi s mt ngi rt lo lng v iu kin sng trong cc khu nh chut - dnh cho ngi ngho. iu c cho bn thy ngi ang lm g vi vn ny? Bn c th thy mt ngi rt quan tm n nhng iu kin sng trong cc khu nh chut dnh cho ngi ngho, nhng li thc hin hnh 133 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH vi: "ng ni vi ti v iu na! Ti khng mun n khu na u". Hay ni cch khc, ngi c hnh vi lng trnh hoc thoi lui (hnh vi quan h thp v bn phn thp). Bn c th thy mt ngi khc rt quan tm n nhng iu kin sng trong khu nh chut dnh cho ngi ngho, ngi xung khu nh v bo mi ngi phi lm g, lm nh th no, khi no v u hnh vi bn phn cao v quan h thp). Bn cng c th thy mt ngi khc na rt quan tm n nhng iu kin ca nhng ngi sng trong khu nh chut dnh cho ngi ngho, ngi s n khu nh chut v ni: "Ny, ti ly lm tic v nhng kh khn ca cc bn. Cc bn c mun ni chuyn vi ti v iu khng. No, hy bn xem. Cc bn , ti thng cm vi cc bn" (hnh vi quan h cao v bn phn thp). Cui cng: bn c th thy mt ngi c mi quan tm rt cao n nhng iu kin sng trong khu nh chut dnh cho ngi ngho, ngi c gng thc hin nhiu c hnh vi quan h ln hnh vi bn phn. iu chng ti ang mun ni n l cng mt tp hp gi tr c th( th hin nhiu loi hnh vi khc nhau. Bn khng th d dng on trc c hnh vi qua nhng gi tr. Quan st mt trong nhng m hnh n gin nht trong nhng khoa hc hnh vi, c th thy v hiu r hn quan im ny ca chng ti. M hnh l S-O-R (mt kch thch nhm vo mt c ch to ra mt phn ng). Ci by m nhiu chuyn gia khoa hc nhiu nm ri vo l ngh chng ta nh gi hiu qu ca qun l qua vic nghin cu s kch thch hay phong cch lnh o. Ni cch khc, h cho rng c nhng phong cch tt v nhng phong cch xu. Chng ti mun ni rng, nu bn mun nh gi hot ng, bn ng nn nh gi s kch thch, m nn nh gi nhng kt qu -s phn ng. Chnh y chng ta cn tin hnh nh gi tnh hnh hot ng. y chnh l iu m chng ti mun nu ra. Khng cphng cch lnh o hay s kch thch ti u. Bt c phong cch lnh o no cng c th c hiu qu hoc khng c hiu qu tu thuc vo s phn ng m phong cch gy ra trong tnh hung c th. Chng ta cng cn xem xt tc ng ca cc nh lnh o ln nhng ngun nhn lc. Ch mong mun c nng sut tht cao trong su thng ti ri sau lm cho cp di ca bn tht vng, b chy v gia nhp hng ng nhng i th cnh tranh ca mnh, l cha . Bn cn phi quan tm n vic bn gy tc ng g n nhng ngun nhn lc, n s pht trin nng lc ca h v nim tin ca h. Nh vy, khi ni n s phn ng, hay kt qu, tc l chng ta ni n c nng sut v s tc ng ln nhng ngun nhn lc. C mt l do khc na i hi phi thn trng trong khi a ra nhng gii nh v hnh vi t nhng php o v thi . Mc d s quan tm cao n c sn xut ln con ngi( thi 9-9) v nhng gi nh tch cc ca Thuyt X v 134 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bn cht con ngi u l nhng yu t c bn cn c i vi nhng ngi lnh c hiu qu, nhng n ch c th thch hp vi nhng nh qun l nu h phi tin hnh bin i cc hnh vi trong khi phi ng u vi nhng vn khc nhau ca mi trng. Do , phong cch bn phn cao/quan h cao thng gn vi phong cch ng i 9 9 trong H thng qun l, hoc hnh vi tham gia quan h cao /bn phn thp thng c coi l chc chn theo Thuyt Y li c th khng phi bao gi cng l phong cch thch hp. V d: nu cp di ca nh qun l c chn chn v tnh cm v c th t gnh vch trch nhim, th phong cch lnh o thch hp khi lm vic vi h l bn phn v quan h thp. Trong trng hp ny, nh qun l giao ph cho nhng nhn vin ny trch nhim lp k hoch, t chc v kim tra hot ng ca mnh. Nh qun l ng vai tr lm nn pha sau, to ra s h tr tm l x hi ch khi cn thit. Trong khi p dng phong cch ny mt cch thch hp, nh qun l s khng b tn dng ht" (mi quan tm thp n c sn xut v con ngi), hay ri vo Thuyt X. Thc ra, vic giao ph cho ngi c nng lc v ng tin cy l cch tt nht m nh qun l c th th hin thi 9-9 v nhng quan im ca "huyt Y v bn cht con ngi. Thc t cng nh vy khi p dng phong cch ch o bn phn cao/quan h thp. i khi cch tt nht bn c th chng t s quan tm ca mnh n con ngi v sn xut (9-9) l ch th, gim st cht ch, trc tip kim tra hnh vi ca h khi h thiu chc chn v cha nhng k nng thc hin cng vic Tm li, nhng nghin cu kinh nghim c mun chng t rng khng c phong cch lnh o no l chun mc (ti u). Nhng nh lnh o c hiu qu thch ng hnh vi lnh o ca mnh p ng nhng nhu cu ca cp di v ca mi trng c th. Nu nhng cp di l khc nhau, h phi c i x khc nhau. Do , tnh hiu qu ph thuc vo nhng bin s nh lnh o, cp di v nhng bin tnh hung khc: E = f (l, f, s). Mun thnh t trn cng v nh lnh o th phi b ra rt nhiu thi gian suy ngh cho vic nh gi hnh vi v mi trng. Trn y ni ti mt s phng php tip cn nghin cu hnh vi lnh o vi m hnh hiu qu lnh o ba chiu. Chng 6 s cp kch thc tnh hiu qu ca m hnh ny.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH CHNG VI XC NH TNH HIU QU Mt trong nhng vn quan trng nht i vi khoa hc hnh vi ng dng l nng sut ca con ngi - s lng v cht lng cng vic. Nng sut lin quan ti c tnh hiu qu (s t ti cc mc ch) ln hiu sut (cc chi ph ngun lc, gm c chi ph sc ngi c nh hng n cht lng cuc sng). Trng tm ca chng trnh ny trc ht l hiu qu, bi l, nh t Wall Street Jounlal nhn nh, "cng vic u tin ca nh qun l l lm cho t chc vn hnh c" HIU QU QUN L V HIU QU LNH O Kha cnh quan trng nht ca m hnh hiu qu lnh o ba chiu l n b sung hiu qu cng cc chiu nhim v v quan h ca cc m hnh lnh o trc kia. V l ny, n thch hp xem xt k lng khi nim hiu qu . Khi bn v hiu qu, iu quan trng l phi phn nh r qun l v lnh do. Nh ni trong chng 1, lnh o l mt khi nim rng hn qun l. Qun l c xem nh mt loi hnh chuyn bit ca lnh o, trong vic hon thnh cc mc ch t chc l yu cu ti cao. Lnh o ch n gin l c gng gy nh hng, v bt k l do g. Gy nh hng v lnh o c th chuyn i ln nhau. Cn lu rng: khng phi mi hnh vi lnh o u nhm thc hin cc mc ch t chc. Tht vy, nhiu khi bn c gng gy nh hng n ai , nhng bn thm ch khng h l mt b phn ca mt t chc no. V d : khi bn c gng sp xp cho mt s bn b ti ni no cng vi mnh, y khng phi bn tin hnh qun l m chc chn bn c lnh o. Nu h ng , th bn l ngi lnh o c hiu qu (c hiu lc), ch khng phi nh qun l c hiu qu. Ngay c trong vic sp xp t chc, cc nh qun l c th c gng tin hnh lnh o hn l tin hnh qun l bi v h mun t c nhng mc ch c nhn, khng ring g cc mc ch t chc. V d: v ph ch tch c th c mt mc ch c nhn mnh l tr thnh ch tch cng ty. Khi rp tm t mc ch , ng ta c th khng quan tm n cc mc ch t chc xt v ton th, m ch ngm ph hoi cc k hoch ca ch tch v cc y vin hi ng qun tr khc - nhng ngi c th l i th tranh chc v . ng ph ch tch c th t c mc ch c nhn y, v theo ngha , l mt nh lnh o thnh cng. Tuy vy, con ngi ny khng th c coi l nh qun l c hiu qu, v nhng hnh ng ca ng ta c th ph v hot ng hu hiu ca hng. nh lut Parkinson cho thy mt v d r rng v nhng mc ch c nhn ca con ngi c t vo v tr cao hn cc mc ch t chc. nh lut gii thch rng, cc nh qun l quan lin thng tp trung c gng to dng 136 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lnh a ring ca h bng cch i hi thm nhn s v ch, nhiu trang thit b hoc cc phng tin, iu kin. Mc d iu c th nng cao uy tn v tm quan trng ca nhng nh qun l, nhng n s dn ti mt "mi trng t chc khng nhng thiu hiu qu m cn ngt ngt v phn tc dng i vi nhng ai phi i ph vi n". Nh vy, khi bn v hiu qu, chng ta buc phi tha nhn nhng khc bit gia cc mc ch c nhn, mc ch chc, lnh do v qun l. LNH O THNH CNG V LNH O C HIU QU Nu nhng mu toan c nhn c hiu lc nht nh i vi hnh vi ca nhng ngi khc, th chng ta gi tc nhn kch thch l s lnh o c ch nh. Kt qu ca lnh o c th l thnh cng hoc khng thnh cng. Do trch nhim c bn ca cc nh qun l trong bt c kiu t chc no cng l sp t cng vic thc hin bng v thng qua con ngi, nn thnh cng ca h c o bng u ra hoc nng sut ca nhm m h lnh o. Vi cch hiu nh vy, Bernard M.Bass xut cch phn bit r rng: lnh o thnh cng v lnh o c hiu qu hoc qun l thnh cng v qun l c hiu qu. Gi s nh qun l A nh tc ng n c nhn B lm mt vic no . ca A c coi l thnh cng hay khng thnh cng ty thuc mc hon thnh cng vic ca B. y khng phi l mt tnh hung tht r rng. Thnh cng ca A c th c din t bng nt lin (hnh 6-l) tri t rt thnh cng n rt khng thnh cng, vi khu vc c nhng nt vch c th s kh khng nh mi kh nng: Hinh 6- 1/: Minh ha lnh o thnh cng m khng thnh cng Thnh cng
Lnh o c ch nh A B
Hnh vi tng hp
Khng thnh cng
C gi nh rng, s lnh o ca A thnh cng. Ni cch khc, s p li kch thch lnh o t A do B thc hin ri vo pha thnh cng ca nt lin. Tuy nhin, iu vn khng cho php ni n ton b hiu qu.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nu phong cch lnh o ca A khng tng hp vi nhng mong mun ca B, v nu B bt bnh, ch lm vic bi sc p quyn lc ca A, th chng ta c th ni A thnh cng ch khng c hiu qu, B p li nh A mun bi v A c quyn kim sot cc vic thng - pht, v khng phi do nhng nhu cu ca B l c gii quyt bng vic tha mn cc mc ch ca ngi qun l hay ca t chc. Mt khc, nu lnh o ca A dn ti s hng ng thnh cng, v B lm vic v phn thng c nhn, th chng ta coi A khng nhng c quyn lc a v, m c c quyn lc c nhn. B knh trng A v sn lng hp tc, thc hin yu cu ca A cng l chuyn ph hp vi mt vi mc ch c nhn. Trn thc t, B nhn nhn nhng mc ch c nhn ny nh l ci t c bng hot ng y. l iu m s lnh o c hiu qu mang li nu ngh rng hiu qu cng biu hin nh l phn c th tri rng t rt hiu qu n rt khng hiu qu nh minh ha qua hnh 6 -2. Thnh cng phi ph hp vi cch x s ca mt nhm hoc c nhn. Mt khc, hiu qu ni ln tnh trng bn trong, hoc thin hng ca mt c nhn hay ca mt nhm, do thc cht mang tnh thi . Nu cc c nhn ch quan tm duy nht n thnh cng, th h c hng nhn mnh quyn lc a v ca mnh v ra sc gim st cht ch. Tuy th, nu h c hiu qu th h cng s da vo quyn lc c nhn nhng c c trng l gim st bao qut hn. Quyn lc a v phn ln c giao ph t trn xung thng qua t chc, cn quyn lc c nhn pht sinh t di ln thng qua s tha nhn ca nhng thuc cp. Trong vic qun l cc t chc, s khc nhau gia thnh cng v hiu qu thng l gii v sao nhiu gim st vin c th t c mc thnh cng m mn ch khi h theo st ngi th. Nhng ngay khi h va bung li th u ra suy gim v thng xy ra nhiu chuyn phc tp nh : a ct, vt b ph liu. Chng ta chng kin hin tng xy ra trong nh trng i vi mt s gio vin nhng ngi m nu h ri phng hc trong gi thi, th lc quay li s thy ngay nhng tr trao i bi thi v p s, khng c s tn trng no i vi quy ch. Nhng gio vin khc c th ri phng thi v nhng c cu hc tr kia c th vn x s khng khc g cch h lm khi gio vin c mt. Trn thc t, nu ai bt u gian ln, th hc sinh phi ngn chn ngay k vi phm v ni: "Chng ta khng c lm vic trong lp ny!". Hnh 6-2: Minh ho s lnh o thnh cng v lnh o hiu qu
Hiu qu
Thnh cng

Lnh o c ch nh A B
Khng hiu qu
Hnh vi tng hp
Hin tng va m t din ra khng ch vi cc t chc gio dc v kinh doanh, m vi c nhng t chc t chnh quy hn, nh gia nh. Nu cha m l nhng ngi thnh cng, c hiu qu, c c quyn lc a v v quyn lc c nhn, th con ci h cm nhn cc mc ch gia nh nh l mc ch ring ca chng. Do vy, nu v chng i ngh vo dp cui tun th bn tr vn x s khng khc g lc cha m nh. Tuy vy, nu cha m thng xuyn kim sot gt gao v con nhn nhn cc mc ch ring ca chng b cc mc ch ca cha m ln t, th cha m ch c quyn lc a v. H duy tr trt t bi ch thng v pht do h kim sot. Nu bc cha m phi i u, khng theo st c con ci th khi quay li h s c cho n bng nhng tr ph phch v ln xn. Tm li cc nh qun l c th thnh cng nhng khng c hiu qu th ch c nh hng tm thi n hnh vi ca ngi khc. V phng din khc: nu cc nh qun l c c thnh cng ln hiu qu, th nh hng ca h c kh nng dn ti hiu sut lu di v s pht trin t chc. Cn c bit lu rng, c cu thnh cng khc vi hiu qu ny l phng thc nh gi s phn i vi cc s kin hnh vi chuyn bit, ch khng nh gi trnh vn hnh qua thi gian. Vic nh gi di hn khng phi l kt qu ca ring mt s kin lnh o, m l tng hp nhiu nhim v lnh o khc nhau. Vic nh gi th trng hay t chc qua thi gian s c bn n trong mc sau. YU T NO QUYT NH HIU QU T CHC Khi bn v hiu qu chng ta thng tp trung nh gi nhng kt qu ca c nhn cc th trng hoc nh qun l. Nhng kt qu rt quan trng, nhng c l kha cnh quan trng nht ca hiu qu l quan h ca n vi ton b t chc. y, chng ta quan tm n khng nhng hu qu ca lnh o c thc hin, m c hiu qu ca n v t chc qua mt thi k nht nh. Rensis Likert tm ra ba nhm bin s - cc bin nguyn nhn, cc bin 139 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH qu trnh (xen vo gia, can thip) v cc bin kt qu cui cng rt b ch cho vic xem xt hiu qu theo thi gian. Cc bin nguyn nhn Cc bin nguyn nhn l nhng nhn t nh hng n qu trnh din bin ca cc s vic bn trong t chc v n kt qu hoc trnh vn hnh ca n. Cc bin c lp ny c th thay i ty theo t chc v ch qun l ca n; chng khng ngoi phm vi kim sot ca t chc, cng nh nhng iu kin lm n ni chung. Cc chin lc, k nng v hnh vi lnh o; cc quyt nh ca kp qun l cc chnh sch v cu trc ca t chc, l nhng v d v cc bin nguyn nhn. Cc bin can thip Cc chin lc, k nng, hnh vi lnh o v cc bin nguyn nhn khc tc ng ti cc ngun nhn lc hoc ti cc bin can thip trong t chc. Theo Likert, cc bin can thip biu hin iu kin tc thi ca trng thi bn trong ca t chc. Chng c phn nh trong s gn b vi cc mc tiu, h ng c, o c ca cc thnh vin v nhng k nng ca h trong cng tc lnh o, giao tip, gii quyt xung t, ra quyt nh v gii quyt vn . Cc bin u ra hoc kt qu cui cng Cc bin u ra hoc kt qu cui cng l cc bin ph thuc phn nh nhng thnh tu ca t chc. Trong nh gi hiu qu, c l hn 90% cc nh qun l cc t chc u ch nhn vo chuyn nh gi u ra. Nh th, hiu qu ca cc nh qun l kinh doanh thng c quyt nh bi cc mn thc li, thc li; hiu qu ca cc gio s i hc c th c quy nh bi s lng cc bi bo v sch khoa hc m h xut bn; v hiu qu ca cc hun luyn vin bng r c th c tnh bng k lc thng - thua ca h. Nhiu nh nghin cu ni v hiu qu bng cch nhn mnh cc bin u ra tng t. Chng hn, Fred F. Fiedler ng nh gi hiu qu ca nh lnh o l kha cnh trnh vn hnh ca nhm ngay trong phn cng nhim v ca nhm". William J.Reddin, khi bn v cc phong cch qun l, cng suy ngh v hiu qu theo hng . ng lp lun rng, hiu qu ca nh qun l phn o mt cch khch quan tnh hnh thc hin cng vic ca t chc kinh doanh ca anh ta" - sn lng ti a, t trng trn th trng hoc nhng tiu chun tng t khc. Chng ta c th hnh dung mi quan h gia ba loi bin s trn nh l nhng nhn t kch thch (cc bin nguyn nhn tc ng ln c th (cc bin 140 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH can thip) v to ra nhng phn ng p li no (cc bin u ra), nh minh ha trn hnh 6 - 3. Hnh 6-3: Quan h gia bin nguyn nhn: bin can thip v bin u ra
Cc bin nguyn nhn Cc bin can thip Cc bin u ra
- Cc chin lc, k nng v phong cch lnh o. - Cc quyt nh qun l. - Trit hc, mc tiu, chnh sch v c cu t chc. - Cng ngh
- S gn b vimc tiu h ng c, o c ca cc thnh vin. - Cc k nng trong lnh o giao tip, gii php quyt nh, gii quyt vn
- Sn lng (u ra) - Gi thnh - Lng bn ra - Doanh thu - Cc lin h qun l thng nht - Vn lun chuyn..
Trnh hoc iu kin ca cc bin can thip c to ra ch yu bi cc bin nguyn nhn v n lt mnh chng tc ng ln cc bin kt qu cui cng. Mi ca cc thnh vin ca t chc nhm ci thin cc bin can thip bng cch c gng thay i trc tip nhng bin ny s t thnh cng hn so vi hng n lc ci bin chng thng qua thay i cc bin nguyn nhn. Tng t, nhng c gng ci thin cc bin kt qu cui cng bng bin th cc bin can thip cng thng km hiu qu hn so vi thay i cc bin nguyn nhn. Cc mc ch di hn khc so vi cc mc ch ngn hn. Cc bin can thip c lin quan ti vic xy dng v pht trin t chc, v chng hng ti cc mc ch di hn. l mt b phn ca hiu qu m nhiu nh qun l coi nh bi v n nhn mnh c tim nng lu di ln nng lc vn hnh trc mt. Thiu st ny tht d hiu bi l nhiu nh qun l ch hng ti thc y cng vic trn c s cc bin u ra ngn hn, nh tng sn lng, doanh thu m khng quan tm ti tim nng lu di v s pht trin t chc. iu to ra mt th tin thoi lng nan. Th tin thoi lng nan v t chc. Mt trong nhng vn h trng ca nn cng nghip hin nay lm s thiu ht i ng cc nh qun l hiu qu. V vy, khng t cc nh qun l c b dng trong 6 thng hay 1 nm nu h c nng sut". Do c s m ban 141 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lnh o cp cao nht da vo thng chc thng l u ra ngn hn, cc nh qun l c t bng c mc sn lng cao v thng nhn mnh thi qu n cc nhim v bng cch p t, o p mi ngi mt cch cc oan, ngay c lc khng thch hp. C l tt c chng ta u phi c kinh nghim nht nh trong vic i n c quan hoc v nh v gy om sm, no lon vi mi ngi. Hiu lc tc th hay ngn hn c th nng cao c tnh tch cc: Chng ta cng bit rng nu phong cch khng ph hp vi nhng g c lin quan v nu n lin tc ko di trong mt thi k qu lu th o c v bu khng kh ca t chc s suy yu. Mt s du hiu ch bo s suy yu ca cc bin can thip ny trong cng vic c th l: lng lu chuyn nhn cng, ngh lm, tai nn lao ng, b ph ph liu, s than phin ca qun chng. Chuyn ku ca phn nn c thc l nhng vn quan trng khng? Chng c phn nh nhng tnh cm b nn ang n khc khoi v tan v khng? Chng c n nh li trong giai on lc c gia nhn vin v gim st vin khng hay l chng c y ln thnh h thng cp bc ri s n nh li cc trnh cao hn hoc bng cch phn x? Th lng nan v t chc chnh l ch, trong nhiu trng hp c bit. nh qun l o p mi ngi v xc tin hot ng vi nhp ngn hn, th ng ta nhanh chng thnh cng, c bt, thot khi tnh hung trc khi nhng m bng bong, nhng nt ca cc bin can thip kp nu ly ng ta. Cc nhn vin lm vic trong hon cnh qun l nh th thng khng lm suy yu cc bin can thip v hn ch nghim trng sn lng u ra cng mt lc. Nhn vin thin v cm nhn nhng g s dn tt ln . Nh vy, khi sc p cao, cc nh qun l c thng chc nhanh chng, h thng dng li mt bc trc ming si Nh qun l k nhim phi ng u vi vn thc t cn ng li. Mc d cc k lc v nng sut vn cao nhng nh qun l y phi tha k rt nhiu vn . Ch n gin vic a nh qun l mi vo cng c th lm suy sp hn cc bin can thip vn ang dn dn suy kit. S v gh gm trong o c v h ng c hu nh lp tc n ti s tt gim nghim trng u ra. T bn cht rt t nhin ca n, s thay i lun ng s, n c th tn ph mt nhm ang c cc bin can thip suy yu. Cha k n phong cch ca cc nh qun l mi ny, nhng mong i hin ti ca cc tng s cng c th b xuyn tc m s phi mt nhiu thi gian v lng kin nhn hn ch cuc khng hong tn nhim hin hin lc ny gia cc mc ch ca t chc v cc mc ch c nhn ca nhm. Khng cn nh qun l ny c th c hiu qu ra sao v lu di, cc gim st vin khi theo di s tt gim nng sut c th ch dnh cho nh qun l mt vi thng ci tin cng vic. Nhng cc nghin cu ca 142 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Likert ch r rng, vic xy dng li cc bin can thip ca nhm trong mt t chc nh c th mt t 1 n 3 nm, v trong t chc ln c th ko di n 7 nm. Th lng nan khng ch b hp i vi cc t chc kinh doanh. N c tnh cht rt chung i vi c trong h thng nh trng, ni cc gim th v cc nhn vin qun tr ng u c th c b nhim ln cng v tt hn, lng bng cao hn so vi cc h thng khc. Liu c sng kin v tin hnh mt s chng trnh mi trong cc h thng ca h. n c mt ngi, l gim th. V ny lm cho mt tnh l tr nn ni ting ton quc bng cch a mt t tng mi v cch tn vn ang c tranh ci trong gio dc vo nh trng. Trong qu trnh ny, hu nh khng c s cun ht hoc tham gia ca nhng gio vin v cc nhn vin qun tr c c vo vic ra quyt nh i theo cc chng trnh mi. Sau hai nm, do ting tm ci tin ca mnh, v gim th c nng cp sang h thng ln hn vi khon lng tng thm 15.000 USD/NM. V gim th mi c b nhim vo h thng "c rch", nhng hu nh trc y gim th mi g xong nhng ri ren ca mt h thng m gio vin thi nhau b vic, tht thot nng lc qun l ging dy, nhng giao ko b hy b. Khi nhng s vic sng t, mi ngi c nghe ni rng h mong mun gim th c tr li. V th l trn thc t l phong cch "rt gim th c' - phong cch lm hng cc bin can thip v dng ln tnh trng bt an ko theo s nhp cuc ca gim th mi. C th c nhng v d trong cc loi hnh t chc khc. Nhiu ngi c xu hng nh gi cc hun luyn vin bng nhng k lc thng - thua. Hy xem mt v d. Charlie, hun luyn vin trng cao ng, tng c vi ma hun luyn tt p. ng bit, nu c thm mt ln nh vy ng s c ngh mt cng vic c tin lng cao hn, mt trng danh gi hn. Trong nhng iu kin y, ng c th quyt nh tp trung vo tim nng ngn hn ca i ng c th ch chn vo i nhng ngi k cu v c th ginh c mt k lc tht gy n tng vo cui gii. Cc mc ch u ra ngn hn c ti u ha, nhng cc bin can thip ca i c th khng c s dng ng mc. Nu Charlie b trng v nhn cng vic khc, th hun luyn vin mi s thy r mnh tr ra bn nhng cng vic ti thit v cng b bn . M pht trin c nhng lnh mi t te nm u v nm th hai, v xy dng li mt i mnh th cn thi gian v nhiu cng sc, i c th phi chu vi ma thua thit trong bc qu . Khi cc sinh vin c v nhng ngi hm m thy i thua, h qun ngay cu cch ngn xa: "Khng phi chuyn anh c hay thua, m l chuyn anh chi nh th no". H lp tc coi hun luyn vin mi l hng bt. Sau ht, "Chng ta c vi ma vinh quang vi Charlie c khi trc y". H khng hiu r rng hun luyn vin trc ch ch 143 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trng n thng li trc mt m hy sinh vic xy dng cho tng lai. Vn l hiu qu ca hun luyn vin mi c phn xt trc tip trn c s nhng trn thng nh th ca ngi tin nhim. Hun luyn vin mi c th ang ln mt vic rt tt xy dng li v c th gt ma thng li trong 2-3 nm ti, nhng kh nng m hun luyn vin c c c hi xy dng thng li trong tng lai l rt thp. Cc vn khng xy ra ng vo lc cc th lnh ch chm ch n u ra m khng n iu kin ca cc ngun nhn lc. Nh vy, r rng chng ta khng cho l qu trnh d l qu trnh no. thng l vn xc nh r cn tp trung n mc no cho mi bin u ra v bin can thip. Trong v d v i bng r, gi s i n c tim nng tt, c nhng i th dy dn kinh nghim, nhng khi ma ti th iu li khng c nh mong i l t ti mt nm cc tt. Th l ny sinh vng mc trong ma , hun luyn vin phi c mt quyt nh quan trng. Vy b c tip tc tuyn chn nhng vn ng vin giu kinh nghim v hy vng thng phn ln cc trn chung kt khng, hay l b s tm qun vic dn sc cho thng li trc mt v tuyn nhng u th tr hay lp u th nm th hai bi dng kinh nghim, vi hy vng pht trin v xy dng c mt i bit chin thng cho nhng nm sau. l s la chn gia cc mc ch ngn hn v di hn. Nu chp nhn mc ch l xy dng i bng cho tng lai, th hun luyn vin phi c nh gi bng nhng hn nh y ch khng hon ton da vo k lc thng - thua hin ti ca b. Mc d cc bin can thip khng no sinh trn cc k lc thng thua, trn nhng t quyt ton, nhng ha n bn hng hoc cc s k ton chng ta vn cm thy nhng suy tnh lu di ng l tht s cn thit i vi t chc cng .nh cc bin u ra ngn hn. Do d kh o c cc bin can thip khng th b xem nh trong vic xc nh hiu qu t chc. Mt trong nhng cng c m Likert s dng o cc bin ny c cp chng 4. Tm li. chng ta thy hiu qu c xc inh mt cch tc thi bi bt k nhng g m nh qun l v t chc quyt nh chn l cc mc ch v mc tiu ca h, nhng h phi nh rng hiu qu l chc nng ca: 1. Cc bin u ra (nng sut/nng lc vn hnh). 2. Cc bin can thip (iu kin ca cc ngun nhn lc). 3. Cc mc ch ngn hn. 4. Cc mc ch di hn. PHN TCH TRNG TC DNG 144 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Kurt Lewin Phn tch trng tc dng, mt k thut do Kurt Lewin pht trin chn on cc tnh hung, c th c ch trong vic xem xt cc bin s tham gia vo xc nh hiu qu. Lewin cho rng, trong tnh hung bt k no cng c c hai ngun lc: ng lc v sc cn, chng nh hng n mi s thay i c th din ra. Cc ng lc l nhng cng nng tc ng n tnh hung: thc y trong mt phng hng ring bit, chng c xu th pht ng s thay i v duy tr s thay i . ci thin nng sut cc nhm lao ng, th sc p t pha cc c cng, ch lng, thng cao v cnh tranh l nhng v d v ng lc. Cc sc cn l nhng ngun lc tc ng ngn tr hoc lm suy yu cc ng lc. S lnh m, th ch, dinh dng km, trang thit b ngho nn... c th l nhng v d v cc sc cn, chng li vic tng sn lng. S cn bng c thit lp khi tng cc ng lc bng tng cc sc cn . Trong v d ca chng ta, s cn bng biu th trnh nng sut hin ti, nh ch ra trong hnh 6.4. S cn bng ny, hoc trnh nng sut hin ti, c th tng hay gim do nhng thay i trong quan h gia cc ng lc v cc sc cn. minh ho, chng ta hy xem li th lng nan ca nh qun l mi ngi phi nhn qun l mt nhm cng nhn ang c nng sut cao nhng cng tng c v sp tin nhim bn rt kit qu ngun nhn lc (cc bin can thip). Nh qun l trc nh mt s cn bng v nng cao cc ng lc (tc l dng quyn uy v duy tr sc p lin tc i vi cc nhn vin di quyn) v nh vy t c mc cao u ra trong mt thi gian ngn. Tuy nhin, do lm nh th m ny sinh cc ngun sc cn mi, nh tng thm s th ch v mu thun i khng, ng thi vi s ra i ca nh qun l c th cc ngun sc cn bt u gia tng v kt qu t chng bc l ra doanh s, tnh trng vng mt; v cc ngun sc cn khc cng lm tt nng sut ngay sau khi nh qun l mi va ti. By gi, s cn bng mi ti mc sn xut cn bn thp hn l vn thch thc i vi nh qun l mi.
Hnh 6-4. Cc ng lc v sc cn trng thi cn bng.
145 CHUYN : HOT NG T CHC Nng sut hin ti

Thp hn
Cao hn
-4 -3 -2 -1
Cc sc cn (c coi l mnh) Cn bng
+1 +2
Cc ng lc
Lc ny phi cho rng, nh qun l mi ca chng ta i n quyt nh khng tng thm cc ng lc, nhng ct gim cc sc cn. Nh qun l c th lm c iu y bng cch bt thi gian hot ng sn xut thng thng v bt tay vo gii quyt vn , tin hnh o to pht trin. Trong mt thi hn ngn, u ra s c xu hng tt gim hn na. Th nhng, nu s gn b vi cc mc tiu v b quyt k thut ca nhm tng dn ln trong mt thi gian di, th chng c th tr thnh nhng ng lc mi, v song song vi vic loi tr s th ch, thi bng quan vn l cc sc cn, s ti lc dch chuyn th cn bng ln trnh u ra cao hn. Cc nh qun l thng lm vo tnh th phi quan tm n khng nhng u ra, m c nhng bin can thip, khng ch c cc mc ch ngn hn, m c nhng mc ch di hn. C cu rt c ngha trong vic chn on cc mi quan h qua li trn, c hiu lc thng qua phn tch trng tc dng. S HO NHP CA MC CH V HIU QU mt chng mc no , cc c nhn v nhm cm nhn cc mc ch ring ca h s c tha mn nh t c cc mc ch t chc. Mc y chnh l mc ha nhp ca cc mc ch. Khi cc mc ch t chc c tt c mi ngi chia s, th l ci m McGregor gi l "s ha nhp tht s cc mc ch". minh ha khi nim ny, chng ta c th chia t chc thnh hai nhm: nhm qun l v nhm thuc cp. Cc mc ch ring bit ca hai nhm v mc ch tng hp t c ca t chc m chng trc thuc c minh ha trn hnh 6-5.

Cc mc ch ca nhm thuc cp Cc mc ch ca nhm qun l
Cc mc ch ca t chc
Mc t c mc ch tng hp
Trong trng hp ny, cc mc ch ca nhm qun l t nhiu tng hp vi cc mc ch ca t chc nhng khng hon ton nh nhau. Mt khc, cc mc ch ca nhm thuc cp hu nh rt khng khp vi cc mc ch ca t chc. Kt qu nh hng qua li gia cc mc ch ca nhm qun l v cc mc ch ca nhm thuc cp l s tha hip, v s vn hnh thc t l th kt hp mc ch ca nhm qun l v mc ch ca nhm thuc cp. Chnh im gn ng ny c th din t mc t c cc mc ch chung ca t chc. Tnh hung c th xu hn nhiu, khi t chc t c qu t thnh qu xt t cc mc ch ca n: nh minh ha trn hnh 6-6. Hnh 6-6. Thnh qu ca t chc qu t
Cc mc ch ca nhm qun l Cc mc ch ca t chc Cc mc ch ca nhm thuc cp Mc t c mc ch tng hp
Trong tnh hung trn, dng nh c s sao nhng ni khng i vi phc li ca t chc. C kp qun l ln cng nhn u thy cc mc ch ring ca mnh xung t vi nhng mc ch ca t chc. Hu qu l, c o c ln nng lc vn hnh u s c xu th gim xung v thnh qu t chc s khng ng
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH k. Trong mt s trng hp, cc mc ch t chc c th b chng ph n mc khng th t c bc tin b tch cc no c. Kt qu thng l thua l v ti chnh, hoc ph sn (xem hnh 6-7). Trn thc t, cc t chc ang "sp tim" hng ngy chnh cng v nhng l y. Hnh 6 7: T chc khng c thnh qu tch cc
Cc mc ch ca nhm qun l Cc mc ch ca t chc Cc mc ch ca nhm qun l
Thu l
Hy vng l trong cc t chc s to ra c bu khng kh trong ch xy ra mt trong hai trng hp. Cc c nhn trong t chc (c ngi qun l ln nhn vin) cm nhn cc mc ch ca h hoc cng ging nh cc mc ch ca t chc, hoc cho d khc cc mc ch h vn thy cc mc ch ring ca mnh s c p ng nh l kt qu trc tip ca s nghip chung v cc mc ch ca t chc. Rt cuc, cht ch hn na chng ta c th t cc mc ch v mc tiu ca c nhn gn vi cc mc ch ca t chc, sc mnh ca t chc s t mc ln nht, nh minh ha trn hnh 6-8. Mt trong nhng con ng m cc nh lnh o c hiu qu thng dng khc phc ch hng gia cc mc ch ca c nhn v cc mc ch ca t chc l to ra s trung thnh ca thuc cp i vi mnh . H lm vic ny bng cch t lm ngi pht ngn gy nh hng tt cho cp di vi nhng ngi qun l cp trn. iu khng kh khn g i vi cc th trng khi giao ph nhng mc ch t chc cho cp di, v nhng ngi ny cng khng thy vng mc khi gn s tha nhn cc mc ch vi vic tha mn nhu cu ring ca mnh. Hnh 6-8. S ho nhp cc mc ch ca nhm qun l, ca nhm thuc cp v ca t chc thnh qu t chc cao
Cc mc ch ca nhm qun l T chc Cc mc ch ca nhm thuc cp
mc 148 ch CHUYN : HOT NG T CHC
Mc t c
S THAM GIA V HIU QU Trong vic iu hnh t chc, c kin xut rng, tiu chun xc nh trnh vn hnh(*) ca c nhn hay nhm phi c la chn qua li vi tin b. Khi i n nhng quyt nh ny, cc nh qun l v thuc cp ca h phi xem xt u ra v cc bin can thip, cc mc ch ngn hn v di hn. Qu trnh c hai bc tin. Mt l, n s cho php cc nhn vin tham gia xc nh c s m ngi ta s da vo phn xt hay nhn nhn nhng n lc ca h. Hai l, vic thu ht cc nhn vin vo cng tc hoch nh qu trnh s nng cao s gn b ca h vi cc mc ch v mc tiu ra. Bng chng nghin cu dng nh h tr cho lun im ny. Mt trong nhng nghin cu kinh in thuc lnh vc ny c Coch v French tin hnh ti mt nh my M. H pht hin rng, khi cc nh qun l v nhng ngi lm cng tho lun v nhng thay i cng ngh c ra th nng sut tng ln v sc cn i vi thay i gim xung, trong khi cc th tc va mi bt u. Nhng nghin cu khc cng cho thy kt qu tng t. Nhng nghin cu ni trn gi ra rng vic thu ht nhn vin vo vic ra quyt nh l xu th c hiu qu trong x hi chng ta. Xin nhc li, chng ta phi nh rng, thnh cng ca vic s dng phng thc qun l bng tham gia cn ph thuc vo tnh hung. Cho d cch tip cn ny c xu hng hiu qu trong mt s mi trng cng nghip M, n vn c th khng ph hp vi cc nc khc. Lp lun trn c minh ha sng t khi French, Israel v As th bin dng mt thc nghim gc ca Coch v French ti mt nh my Na Uy. Trong iu kin ny, h pht hin c khc bit khng ng k v nng sut gia cc nhm nhn cng dng qun l bng tham gia v khng dng phng thc ny. Ni cch khc, s tham gia mnh trong quyt nh khng c nh hng tch cc tng ng n cc cng nhn Na Uy nh n l tc ng M. Ging cng trnh bin dng ca Hersey t mt trong nhng nghin cu ca Likert Nigeria, cng trnh nghin cu Na Uy gi ra rng nhng khc bit vn ha trong nhn vin v tnh hung c th rt quan trng trong vic xc nh phong cch lnh o ph hp. Qun l bng mc tiu Chng ti hiu rng nhim v ha nhp cc mc ch v mc tiu ca tt c cc c nhn vi cc mc ch ca t chc khng d dng. Thm ch l vic 149 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bt kh thi. Cch tip cn tham gia i vi vn ny c s ng thnh cng mt s t chc trong nn vn ha ca chng ti l qu trnh mang tn Qun l bng mc tiu (Management by Objectives - MBO). ng sau MBO v nhng khi nim do Peter Drueker a ra u nam 1950 v tr nn ph bin ton th gii, c bit nh nhng c gng ca George Odiorne v John Humble. Qua tc phm ca h v nhng c gng ca nhiu ngi khc, cc nh qun l trong tt c nhng dng mi trng t chc, d l cng nghip, gio dc, nh nc hay cnh st, u mun th vn hnh t chc ca mnh vi MBO vi t cch nn tng ca khi nim qun l. Qun l bng mc tiu cn bn l: Mt qu trnh nh gim st vin v cc nh qun l thuc cp ca hng kinh doanh cng nhau nhn bit c cc mc ch chung ca n, xc nh phm vi trch nhim ch yu ca mi c nhn theo nhng kt qu mong i ca ngi , v s dng nhng bin php nh c s ch o iu hnh n v v nh gi phn ng gp ca mi thnh vin. Trong mt s trng hp, qu trnh trn c thc hin thnh cng bn ngoi phm vi qun l gm c nhn cng thu theo gi. Khi nim trn da vo trit hc qun l, nhn mnh s ha hp gia kim tra bn ngoi (bi cc nh qun l) v t kim tra (bi nhn vin). N c th ph hp vi bt k nh qun l hay c nhn no, khng k phm vi, chc nng, v bt k t chc no, khng k quy m to nh. S vn hnh tri chy ca h thng ny l s ph hp gia nh qun l v nhn vin v cc mc ch ring ca nhn vin hoc cc mc ch vn hnh ca nhm trong thi k nh. Nhng mc ch ny c th nhn mnh hoc cc bin u ra, hoc cc bin can thip, hoc s kt hp no c hai bin. iu quan trng l nhng mc ch ny cng c xc lp v tha thun tng bc trin khai. Khi c km theo s gim st hot ng ca nhn vin trong mi tng quan vi nhng mc ch c tha nhn vo cui thi k. C gim st vin v nhn vin u tham gia gim st v tham gia bt k s nh gi no khc nu c. Ngi ta pht hin rng, nhng mc tiu c ni r vi mi ngi tham gia dng nh c tha nhn cao hn so vi nhng mc tiu c p t bi nhn vt c quyn uy trong t chc. S t vn v s tham gia thuc lnh vc ny c xu th xc lp tnh th mo him c nhn t c mc tiu ra bi nhng ngi hin ang thc thi nhim v. Trc khi sp xp cc mc tiu c nhn, cc mc ch chung ca c t chc phi c lm sng t v phi thc hin ngay bt k nhng thay i thch hp 150 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH no trong cu trc t chc: nhng thay i trong chc danh, tn hiu, trong chc v: nhim v, trong cc quan h, trong quyn hn, trong trch nhim, ch kim tra, v.v
Hnh 6.9. Chu trnh qun l bng mc tiu
3 2 Gim st trong cu trc ca t 3 1 Nhng mc ch chung ca t chc thc o t h h h t Bt u li 1 7 Kim sot s vn hnh ca t Kim sot nh k 6 lu tch cc kt qu ca nhn vin so vi 5
Gim st cc mc ch v bi h Nhn vin xut cc mc h bi Hi tip v thay i Hi tip cc kt qu qu i vi cc
4 Cng tho thun cc mc ch ca i
5a Cc u vo
Kim sot s vn hnh ca t
5b
Trong sut thi k ny, nhng g m c t chc s hon thnh phi c i chiu vi nhng g ang c tin hnh; nhng vic phn x cn thit cn c thu xp, nhng mc ch khng ph hp cn c xa b. Vo cui thi k, tin hnh cng tc r sot chung ln cui cc mc tiu v kt qu. Nu c s khc bit gia mc tiu v thnh tu phi c ngay nhng bin php, nhng n 151 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lc xc nh nhng bc i c th phi thc hin khc phc nhng vn y. Vic ny to nn mt giai on xc nh cc mc tiu cho thi k sau. Ton b chu trnh qun l bng mc tiu c din t trn hnh 6-9 . Qun l bng mc tiu c th tr thnh cng c y hiu lc t c s gn b ln nhau v nng sut cao i vi t chc, trong ban qun l hiu r kiu thu ht cc nhn vin l ph hp vi mnh . PHONG CCH V HIU QU Rt d dng tm c nhng v d nghin cu khoa hc chng minh rng, tt c nhng phong cch hnh vi lnh o c bn u c th c hiu qu hoc v hiu qu ty theo tnh hung. A.K.Korman tp hp c mt s c liu rt thuyt phc, bc bg t tng v mt phong cch ti u c tn ca hnh vi lnh o. Korman th r sot tt c nhng nghin cu kho st cc quan h gia cc chiu hnh vi bang Ohio ca Cu trc khi xng (bn phn) v S n cn (quan h v nhng tiu chun nh gi hiu qu khc nhau, bao gm nng sut nhm, tin lng, hiu sut (c tnh vn hnh) di iu kin gng sc, d lun v cng vic qun l s ku ca phn nn, s ng mt v s lu chuyn nhn cng. Trn 25 cng trnh nghin cu c xem xt. Trong mi trng hp, hai chiu c o c hoc bng Phiu hi kin cng tc lnh o, hoc bng Phiu hi m t hnh vi lnh o. Phiu u dng nh gi cc v th trng suy ngh nh th no khi x s trong tnh hung t ra; phiu sau o nhng cm nhn ca nhn vin v hnh vi lnh o. Korman kt lun: Mc d s thc l "S n cn" v "Cu trc khi xng ang tr thnh gn nh nhng ngn ng trong tm l cng nghip M. Nhng dng nh hin nhin rng hin nay ngi ta bit qu t cch lm cho nhng bin s c th xc nh trc hiu sut vn hnh ca nhm nhn cng v nhng iu kin nh hng ti cc tin ny.Trong thi bui hin nay, chng ta thm ch khng th ni chc chng c cht ngha quyt nh no. Nh vy, Korman hiu, S n cn v Cu trc khi xng khng c gi tr quyt nh ng k v mt hiu qu. iu gi ra rng cc tnh hung khc nhau th no, th phong cch lnh o cng phi khc nhau tng ng. -Fred Fiedler trong trc nghim mt m hnh lnh o ngu nhin vi hn 50 nghin cu c th ko di 16 nm ( 1951 - 1967), kt lun: c hai kiu nh lnh o nh lnh o nh hng ch o, bn phn v nh lnh o khng ch o, nh 152 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hng quan h con ngi - u thnh cng trong nhng iu kin nht nh. Fiedler lp lun: Trong khi ngi ta c th khng bao gi ni rng ci g l khng th c, v trong khi ai c th vch ra r rng phong cch hoc hnh vi lnh o vn nng trong thi im tng lai no , th s liu ca chng ti v c nhng ti liu nghin cu ng n cng b qua cc cng trnh iu tra khc khng h bo m nhng phng thc thn diu nh th. Mt s iu tra khc, ngoi Korman v Fiedler, cng cho thy cc tnh hung lnh o khc nhau i hi nhng phong cch lnh o khc nhau . Tm li, c chng c r rng rng, khng tn ti mt phong cch hnh vi lnh o vn nng c nht, c hiu qu trong mi tnh hung. Trong khi kt lun c bn ca chng ta trong chng ny l kiu hnh vi lnh o phi ph thuc vo tnh hung, th kt lun cng li rt nhiu thc mc cha c gii p i vi tng c nhn ang gi vai tr lnh o. Nhng ngi nh vy c th cm thy quan tm mt cch rt ring n vn nh: lnh o ph thuc tnh hung nh th no, bng cch no h c th tm thy trong l lun cht t gi tr thc tin: p li mi quan tm , trong chng 7 chng ta s tho lun v cc bin mi trng - cc bin c th gip nh lnh o hoc nh qun l rt ra nhng quyt nh c hiu qu trong cc tnh hung lnh o. CHNG VII CHN ON MI TRNG Cch tip cn tnh hung i vi quan h lnh o c xy dng da trn quan nim cho rng, hiu qu bt ngun t vic s dng phong cch hnh vi ca nh lnh o thch hp vi nhng i hi ca mi trng. Cha kha dnh cho cc nh qun l hay cc nh lnh o l hc c cch chn on mi trng ca mnh, trc ht l ba k nng lnh o quan trng. CC BIN MI TRNG Mi trng trong t chc bao gm bn thn nh lnh o, (nhng) nhn vin ca ngi lnh o , cc cp trn, cc bn ng nghip, t chc v nhng yu cu s v. Danh mc ny cha phi l tt c, nhng n cha ng mt s thnh t nh hng qua li, lun c ngha quan trng i vi nh lnh o. Nh minh ha trn hnh 7-1, mi trng m nh lnh o phi m ng c 153 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH th c mt vi bin tnh hung khc vn l c o ca n, cng nh mi trng bn ngoi c tc ng n n. Tr cc yu cu s v, mi bin mi trng ni trn c th c coi nh c hai thnh phn ch yu - phong cch v nhng trin vng (kh nng c th tc ng). Nh vy, danh mc cc bin ny c ko di thm bao gm? Phong cch ca nh lnh o Phong cch ca cc nhn vin Phong cch ca cc cp trn Phong cch ca cc bn ng nghip Phong cch ca t chc nh ngha phong cch Nh bn chng 5, phong cch ca cc nh lnh o l mt tp hp cc mu hnh vi n nh m h s dng khi lm vic vi nhng ngi khc v thng qua nhng ngi khc nh h cm nhn c. Cc mu biu hin mi ngi khi h bt u phn ng trong cng mt dng thc di nhng iu kin tng t; chng pht trin nhng thi quen hnh ng no tr thnh ci c th d on c i vi nhng ai lm vic vi chng. Kh nng ca cc nh lnh o Kh nng ca cc nhn vin Kh nng ca cc cp trn Kh nng ca cc ng nghip Kh nng ca t chc
Cc su cu s v
Hnh 7-1. Cc thnh t nh hng qua li ca vic sp xp c t chc
T chc
Cc cp trn
Cc bn ng nghip
Nh lnh o
Cc yu cu s v Cc bin tnh hung khc
Cc nhn vin
Mi trng bn ngoi Mt s cy bt, k c nhng tc gi cun sch ny, do s dng th thut chuyn i phong cch v nhn vt. chng 10 s phn nh r hai thut ng ny. nh ngha trin vng Trin vng l nhng cm nhn i vi hnh vi ph hp vi vai tr hoc cng v ring ca ai , hoc s cm nhn ca ai v nhng vai tr ca nhng ngi khc bn trong t chc. Ni cch khc, trin vng ca c nhn xc nh h c th lm c nhng g nhng hon cnh khc nhau trong cng vic c th ca mnh v h suy ngh th no v s i x ca nhng ngi khc - cc gim st vin, bn ng cp v nhng ngi cp di - trong quan h vi h. 155 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Ni c nhn ny c cng trin vng vi c nhn khc ngha l mi ngi phi hiu t m v tha nhn vai tr c nhn mnh v vai tr ca ngi khc. Nu nhng trin vng s l ph hp, th iu quan trng l h cn c cng cc mc ch v mc tiu chung. Trong khi hai c nhn c th c nhng tnh cch khc nhau bi vai tr ca h i hi nhng phong cch hnh vi khc nhau, th iu bt buc i vi hiu qu ca t chc l h phi hiu v tha nhn cc mc ch v mc tiu chnh thng ca t chc nh l ca ring mnh. Chn on mi trng lnh o l nhim v rt phc tp khi chng ta hiu rng, nh lnh o l mt im nt, quanh ton b cc bin mi trng khc tc ng ln nhau (nh minh ha trong hnh 7 - l). Ngha l, tt c nhng bin ny' truyn _cho nh lnh o nhng trin vng trong vai tr ca mnh. PHONG CCH V NHNG K VNG Nh Jacob W.Getzels gi nh, hnh vi ca cc nh qun l trong t chc bt ngun t s nh hng qua li gia phong cch v nhng k vng. Mt s cng v hoc vai tr qun l c cu thnh ch yu bng nhng k vng - tc l chng to rt t c hi cho nhng ngi biu hin phong cch c nhn. Chng hn, hnh vi ca mt h s quan c th ni l thch hp gn nh hon ton vi nhng k vng ca h. Mt hnh vi nh i khc l iu phi chu ng. Trong h thng gim st c kin lp cao, nhng cng vic hng ngy da vo s tha nhn Thuyt X v bn cht con ngi, th hnh vi m nh qun l cn c hu nh c nh sn t trc, ngha l gim st gt gao, kin quyt nhng hp l v.v.. Mt khc, mt s cng v qun l c nhng k vng t hnh thc hn, cho php cc c nhn c nhiu c hi hn th hin phong cch iu hnh cng vic. Hnh vi ca nh qun l nghin cu v pht trin chng hn, phong cch c nhn r rng - i mi v sng to l ng khch l. Dng nh khi nh qun l chuyn t gim st cng vic giao n lm vic vi mi ngi v cng vic l chnh, th phong cch c xu th ng vai tr quan trng hn hn k vng. S khc nhau gia hai cng v v phong cch v nhng k vng c minh ha trn hnh 7-2. Hnh 7.2. Phong cch v k vng lin quan ti hai cng v hoc vai tr khc nhau
Phong cch
156 K vng CHUYN : HOT NG T CHC

Nh qun nghin cu l v H s quan
D cng vic b bn lin min, hnh vi trong t chc vn l chc nng ca c phong cch v k vng, v bao gm s kt hp no ca nh hng bn phn v nh hng quan h. Phong cch v k vng ca nh lnh o Mt trong nhng yu t quan trng nht ca tnh hung lnh o l phong cch ca ngi lnh o. Cc nh lnh o pht trin phong cch ca mnh qua mt thi k; t kinh nghim, gio dc v o to. Tannenbaum v Schmidt cho rng, c t nht bn ngun lc bn trong tc ng nh hng n phong cch ca nh lnh o: h thng gi tr ca nh lnh o, lng tin vo cp di, cc khuynh hng lnh o v nhng cm gic an ton trong tnh hung khng chc chn. H thng gi tr ca nh qun l bao gm nhng gii p cho hng lot cu hi nh mt nh qun l cm thy chc chn n mc no vo vic cc c nhn cn phi cng nhau a ra nhng quyt nh c nh hng n h, hoc nh qun l tin chc nh th no vo ngi c giao ph gnh vc trch nhim phi t m ng nhim v ra quyt nh? Nim tin ca nh qun l vo nhng vn nh vy s tc ng ti phong cch lnh o ca ng ta, c bit l gi tr ch thc ca cc ch o, hoc h tr nh qun l lo liu chu o cho cc thnh vin thuc b my ca mnh. Lng tin vo cp di thng pht sinh t s tha nhn Thuyt X hay Thuyt Y v bn cht con ngi ca nh qun l. Ni cch khc, nh qun l kim sot hoc dnh quyn t do cho cc nhn vin n mc no ph thuc vo quan im ca nh qun l: cho rng mi ngi v c bn l li nhc, v tch s, v trch nhim, hoc cho rng mi ngi c th sng to v ch ng trong mi trng nu c ng vin xng ng. Hn na, lng tin ca nh qun l i vi thuc cp cn ph thuc vo cm nhn ca h v hiu bit v nng lc ca nhn vin trong phm vi trch nhim c th . Nhng khuynh hng ring ca nh qun l cng nh hng n phong cch lnh o. Mt s nh qun l c thi quen thch dng mnh lnh ch o (kim tra v gim st). Nhng ngi khc iu hnh thoi mi hn trong mt tnh hung qun l n v c h bo m mt s hng dn no v hoc to iu kin d dng cho nhn vin c quan h tng h vi nhau. Li c nhng nh qun l d dng cho php nhn vin t xoay x trong nhng vn v s v chuyn trch ca h.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng cm gic yn n trong mt tnh hung khng chc chn c nh hng nht nh n thin ca nh qun l trong vic ni bt s kim tra ngi khc xung quanh vic ra quyt nh trong mt mi trng khng chc chn. iu lin quan y l lng khoan dung ca nh qun l i vi nhng g cha n. Mt nhn t khc c th b nh hng na l hon cnh sng ca nh lnh o xt v mt cm nhn c nhn l tt hay km cng nh cm nhn v nhng ngi khc trong mi trng. Cc nh qun l c cc phong cch lnh o khc nhau cn nh rng, phong cch khng phi l vic nh lnh o ngh mnh s c x th no trong mt tnh hung, m l vic nhng ngi khc tip nhn hnh vi lnh o nh th no (quan trng nht l cc nhn vin ca h). y l mt nim tng i kh hiu i vi cc nh lnh o V d, nu nhng ph t ca Jane nghi rng c l ngi khc nghit, mt th trng ch bit bn phn cng vic, th l thng tin rt c gi tr m c cn bit. Thc t n to nn khc bit nh gia vic Jane c ngh c l ngi bit nh hng quan h, mt th trng dn ch hay khng do cc nhn vin ca c c x theo cch h cm nhn c hnh vi ca c. Trong trng hp ny, c nhn vin s i x vi th trng nh th c l mt th trng nghit ng, ch bit cng vic. Nh vy, cc nh lnh o phi hc cch "n c vi ngi khc". Ngay c loi thng tin l kh lnh hi ri. Ngi ta thng min cng t ra trung thc vi ngi khc, c bit trong quan h cp trn - cp di. Mt phng php c pht trin nhm gip cc c nhn hiu r nhng ngi khc cm nhn hnh vi ca h nh th no, l hun luyn tnh nhy cm, hoc hun luyn nhm T . Phng php ny do Leland P.Bradford, Kenneth D.Benne v nhiu ngi khc pht trin nm 1 947 Bethel, Maine. N da vo s tha nhn rng, mt s ngi hp bn trong mt tnh hung khng c cu trc, trong bu khng kh ci m s pht huy c nhng quan h cng vic vi mi ngi v s hiu c nhiu iu v chnh mnh cng nh c nhng thnh vin khc ca nhm hiu mnh . Qu trnh hun luyn ngay t u v hu nh hon ton da vo hnh vi c tri nghim bi nhng ni tham gia, tc l nhm t n tr thnh gim hi t gii p thc mc. Ni vn tt, nhng ngi tham gia hc c cch phn tch, tr nn nhy bn hn i vi cc qu trnh tng tc gia ngi vi ngi v tch ly c nhng nim v sp t l kim tra cc hin tng . Ly mt v d: Trong nhng th nghim ca Chris Argyris vi mt nhm T, trong ch tch v chn ph ch tch mt t chc cng nghip ln cng n ' xem xt li trong mt tun nhng vn ca h. 158 CHUYN : HOT NG T CHC
Lc bt u, sau khi xc nh cc mc tiu ca thc nghim gio dc ny, ngi ch o Seminar ni gy tc ng: c ri, chng ta bt u". Im lng rt lu sau c ngi ni: ng mun chng ti lm g y?. (Im lng). Chng trnh nghi s u ri? (lm lng). Xem y? Gi vo vic g no? ng s hng dn vic ny ch?" (Im lng). 'Ti khng n y cm thy bng mnh i cn ln u. Vic g th ny? (Im lng). Cc bn! Nu trong 5 pht ng y khng ni g th ti s ra khi y". 'Tha qu v", ngi th qu ni, Chng ta phi chi tr lng hm nay, nn xin hy li n 5 gi". - "Anh c bit c iu g k cc y khng?! "Chuyn y m k cc sao?'. "Phi, cho n vi pht trc y, chng ta tn nhim ngi ny n mc tt c chng ta sn lng dng cng vic mt tun. By gi chng ta khng a ng ta- V sao vy? ng ta chng lm bt k iu g! "ng th. V vic ca ng ta l lm mt ci g . ng y l ngi ch o v ng y phi hng dn. "Nhng ti ang mun bit iu g v cch phn ng ca chng ta trong nhng iu kin ny. Ti thnh tht cm thy kh chu v c ci g ngi ngng. C ai khc lm khng?. "Rt hay khi ng ni s, bi v ti ngi rng chng ta ang lm cho cng ty chy long xng xc cng v s". Ch tcch hi mt v tr nn bc mnh. Ti khng ngh rng chng ta qut cng ty ri ln v s, v ti khng ngh rng ng s ,ni nng nh vy". Im lng mt. Mt ph ch tich ngm ngh trong mt thong ri ht mt hi di, nhn thng vo mt v ch tch v ni: 'Ti vn ngh chng ta vn hnh cng ty ny v s v ti cng ng vi ng Ti s khng ni nh vy na". C nhm ci ln v s cng thng b ph v. Ti rt tic, ch tch ni: Ti mun tt c cc bn cng vi ti y nhm lm sao chng ta c th c gng pht huy thc ci m tin nhau hn. iu trc tin l, gia chng ta qu tht c nhng gii hn song ti khng h m xa n. Ti rt tin nhng tht khng d g nghe ni rng, qun l bng ni s hi?.... - V chnh l khng d ni iu y vi ng. 159 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH -Sao li khng? Ti chng ni vi cc bn rng cnh ca ca ti lun m hay sao. V c nhm lao vo cuc tranh lun rng h xt on th no v tnh ci m ca con ngi - bng cch m h ni hay bng cch m h ng x. Argyns nhn nh: C nhm u bc l quan im ca h v mi th - v cch m mi c nhn dng kim ch ngi khc mt cch khng cng thng (ph ch tch nhn thy h cng kim ch nhau nh v ch tch kim ch h nhng bao lu nay li c ngh l do li ca ng ta), v mc pht ng, v cc mc ch ca h trong i sng cng ty v trong cuc sng ni chung ca h; v cc cch c th st li gn nhau, t ch khng trung thc vi ngi khc n ch to ra ngun cm hng trong t chc nu nh c ai mun p tt; v k nng phn inh cc s vic khi nhng bt ng ko di xy ra, cho nhng quyt nh c th c t thng ln ch tch - ngi phi gnh vc trch nhim v chu khin trch; v k thut lm ch cuc u tr vi ngi khc Kt qu tht m mn. Khi cc v qun tr chp bu ny v n nh h s nhn ra rng, c th ct gim n mc thp nht s cuc hp, thi gian hp, chnh sch phng ng ln nhau, u pht nhau... Dn dn h cng thy, c th thc s y quyn nhiu hn, nhn c nhiu thng tin ng tin cy hn t cp di, v d dng ra quyt nh hn. Mc d mc tiu ch yu ca hun luyn nhm T ch l pht trin c tnh hoc t thc, qu trnh c ng dng rng ri xc tin ci tin hoc thay i t chc. N va b ph phn, li va c ng h nhng t chc thc nghim k thut ny. Theo mt s hc gi, vn trung tm cn lu trong vic hun luyn tnh nhy cm l n c thit k thay i c nhn, m khng nht thit phi thay i mi trng lm vic ca h. Khi cc c nhn c nh s dng nhng g h hc c, h thng gp phi nhng ngi cng lm khng sn lng chp nhn iu y hoc thm ch t hi hn, nhng iu hc c th khng ph hp vi nhan : "Nhng iu tai hi tht s" dn ra mt v d, trong s vic din ra rt ngu nhin : Mt v qun l nhn s mt cng ty ln c nhng ngi thn cn cng mt b phn vi ng ta miu t nh mt g tn bo rt c ti nhng cc k c on, - ngi m ai cng ng l rt cn cho cng vic b tr lao ng, bi y l cng vic hc ba, y tranh chp. kim ch tnh kh l mng ca ng ny cng ty c ng ta i d lp hun luyn tnh nhy cm, ti y ng ta hiu ra ng ci iu m mi ngi thng ngh v mnh. ng y ht hn tnh hung d gio vin ni, v hiu qu ca ng ta cng khng cn g ht. Bi v nguyn nhn nh qun l ny lm vic tt chnh li ch ng ta khng 160 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH h nhn thy mnh hung d. Cui cng, cng ty phi b nhim ngi qun l mi. Tt c cc nh lnh o u c nhng k vng v phng thc hnh vi trong mt tnh hung no . H thc s c x nh th no ty thuc nhng k vng y. Tuy vy, hnh vi a li i khi b bin dng bi nh hng ca vic h l gii nh th no k vng ca nhng ngi khc trong mi trng ca h, v d ca ng ch hoc nhn vin cp di. Nhng phong cch v k vng ca thuc cp i vi nh lnh o, phong cch ca nhn vin (thuc cp) l mi quan tm h trng khi nh gi tnh hung ca h. Fillmore Sanford coi nhn vin "nh l nhn t bn cht ct t ca bt k trng hp lnh o no". Nhn vin d trong tnh hung no cng l yu t sng cn, khng ch v h chp nhn hoc khc t thi c nhn ca h i vi nh lnh o, m cn v vi t cch nhm, h thc t xc nh th lnh c hay khng c sc mnh nhn cch. Nu cc nhn vin quyt nh khng phc tng th qu thc nhng yu t khc trong tnh hung khng cn ngha l g na. l iu quan trng trong mi cp qun l. Victor II.Vroom tit l mt bng chng cho thy hiu qu ca th lnh ph thuc vo nhn quan nh gi sc so phong cch ca c nhn cc nhn vin. Vic b tr mt nhm c tnh c lp cao di quyn mt gim st vin lun mun gi nhn vin di qu m ca mnh s gy bt n cho ng ta, v kt qu l cc k ln xn. Tng t nu bn l nhng ngi d bo, quen ci u v knh s cc gim st vin ca h v t h di quyn mt gim st vin lun c gng bt h t xoay x cng vic, th b chc chn s ngc nhin t hi khng bit ng ta c hiu ng ang lm g khng. Ngi ta chng minh rng, nh qun l c th cho php nhn vin t do hn nu c nhng iu kin cn thit sau: . - Nu nhn vin c nhng nhu cu c lp tng i cao, 1 - Nu nhn vin c thin gnh vc trch nhim v quyt nh ca mnh. - Nu h c lng kin nhn chu ng cao i vi nhng g khng r rng. - Nu h quan tm n vn v thy tm quan trng ca n. - Nu h hiu r v ng nht vi nhng mc ch ca t chc. - Nu h c tri thc v kinh nghim cn thit ng ph vi vn . 161 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH - Nu h lun mong mi tham gia quyt nh cng vic. V th, thm ch d cc nh qun l c thch thay i phong cch ca cc nhn vin thuc quyn, th h cng vn c th hiu rng h phi thch ng, t nht l v kh cht, vi hnh vi hin ti ca nhn vin. V d, mt gim st vin ang mun cc nhn vin phi nhn nhim v nhiu hn na v hot ng di s gim st chung chung, ch khng tht cht ch, s khng th trng mong rng cch thay i s din ra trong ngy mt ngy hai. Hnh vi lc ny ca gim st vin, ch t trong mt phm vi no , phi tng hp vi nhng kh nng hin ti ca nhm, vi s thay i hoch nh ang din ra, qua mt thi k lu di. Chng ta c thy rt nhiu v d cn cho kiu chn on ny trong nh trng, ni cc gio vin dy cc mn nhn vn phi c gng hng trch nhim ch yu v pha hc sinh m khng tha nhn rng rt nhiu hc sinh ch trng mong thy ging gii cho mnh hc g, lm g. S thay i t ngt y trong phong cch thng ra bnh v trch nhim hn l to nn tnh ch ng hc tp. Nh lnh o cn bit r nhng k vng ca nhn vin v cch thc c x trong nhng tnh hung nht nh iu c bit quan trng nu cc nh lnh o l ngi mi gi cng vi ny. Lc phong cch hnh vi ca nh lnh o tin nhim vn nh hng rt mnh m. Nu phong cch y khc hn phong cch h nh s dng, th c th c vn ngay lp tc. Nh lnh o phi, hoc thay i phong cch ca mnh ph hp vi nhng k vng ca nhn vin, hoc thay i nhng k vng . Do phong cch ca cc nh lnh o thng c pht trin qua mt thi k di, nn h kh c th thay i chng quyt lit trong thi hn ngn. Do , c th c hiu qu hn, nu nh. lnh o tp trung sc thay i. k vng ca cc nhn vin. Ni cch khc, trong mt s trng hp h c th thuyt phc c cc nhn vin tin rng, phong cch ca h, cho d l iu m cc nhn vin khng mong mun, nu c chp nhn s ng mc tha ng. Nhng phong cch v k vng ca cp trn Mt yu t na ca mi trng l phong cch lnh o ca ng ch no . Bng t "ng ch" chng ti mun ni n th trng ca th trng. ng l mi ngi u c sp (ng ch) kiu ny hay kiu kia. a s cc nh qun l dnh nhiu tm sc ch n vic gim st nhn vin, nhng li khng nhiu n vic mnh lm thuc cp ca ngi khc. Trong khi hp hnh, nhng mun ca cp trn thng l nhn t quan trng tc ng n phong cch ca mt ngi no , c bit nu sp ca ngi ny li v tr gn gi. Nu sp rt a s v chng hn, th ng ta c th mong mun cc thuc cp hot ng theo cng mt th thc y. Hnh vi hng vo quan h c th b nh gi l 162 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH khng ph hp, thm ch chng cn m xa n kt qu. iu ny qu hin nhin khi nhng gim st vin hng u c c i o to cc chng trnh ci tin k nng quan h vi con ngi. Lc tr v cng ty, h c gng thc thi mt s t tng mi y trong cng vic cng nhn vin ca mnh. Trong khi , do khng chp nhn nhng nim ny, ng ch tr nn kh chu vi cc gim st vin v ci mi : "Ny Joe, hy chm dt tt c nhng iu anh ang ba hoa vi mi ngi v hy h lm vic". Vi nhng phn ng nh vy, gim st vin s khng th c yn trc khi quay v vi phong cch trc y, v trong tng lai ng ta s gp nhiu kh khn hn na khi mun xc tin bt k s thay i hnh vi no. iu quan trng i vi cc nh qun l l bit r nhng mong ch ca sp, c bit nu h mun thng tin trong t chc. Nu h mun c thng chc, h c th c xu hng thm nhp vo cc tp qun, np sng (cc phong cch v nguyn vng) ca nhm m h kht khao gia nhp ch khng phi ca nhm ng hng vi h. Bi th, nhng mun ca cp trn c th tr nn quan trng i vi h hn l mun ca cc nhm khc m h ang c quan h nhng nhn vin hoc cc on th ca h. Tm quan trng ca nhng k vng ( mun) ca sp v tc dng ca chng i vi phong cch lnh o c Robert II.Guest minh ha rt sinh ng trong trng hp phn tch s thay i t chc. ng kho st Nh my Y, mt nh my lp rp ln ca cng ty t v i chiu tnh hung hai nh lnh o khc nhau. Di quyn Stewart, ngi qun l nh my, cc quan h cng vic Nh ,my Y c khng ch bi tnh trng th ch v tm l hoi nghi. Phong cch bn phn s v cao ca ng c c trng bi tham vng khng ngng nng cao cc ngun ng lc i vi sn xut. Kt qu l bu khng kh bao trm ging nh mt tnh trng bo ng lun bm st gt mi ngi, v ng c ch o ca hot ng l s hi - s b tng c khi dy chuyn, s phi chu trch nhim khng u trc cc tai bin xy ra, s mt vic. V th, trong s su nh my thuc mng li Lin hip, Nh my Y c k lc vn hnh km nht v tr nn ti t. Stewart c thay th bi Cooley, mt ngi c v l mt th lnh rt hiu qu. Ba nm sau , nhng thay i mnh m din ra. Trong nhiu tiu chun vn hnh v chi ph khc nhau dng nh gi xp hng su nh my, Nh my Y by gi thc s dn u; v bu khng kh hp tc gia mi ngi, s tha mn c nhn c ci thin mt cch su sc, hn hn tnh hnh di thi Stewart. Hn na, nhng thay i ny c thc hin cn nh s sa thi 163 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mt s cng nhn v phn cng li lao ng. Do s dng phong cch quan h rt cao, Cooley thnh cng trong vic xoay chuyn Nh my Y . Xt b ngoi, y c s khc bit ln v phong cch lnh o. Cooley l mt th trng gii cn Stewart th khng. Nhng Guest nhn mnh, lm sng t trong phn tch ca ng rng, trong khi Stewart tip nhn cc quy ch trt t hng ngy t c quan ch o iu phi lao ng iu chnh cc tnh hung c bit, th Cooley khng tm n. Cooley c php t lnh o, cn Stewar c ch dn cch thc. Ni cch khc, khi nng sut Nh nhy Y bt u st gim vo lc chuyn i t hot ng thi chin sang c ch thi bnh, cc sp ca Stewart mun ng phc hi nng sut tht nhanh bng cch kim sot, cng ta, v h thc p ng ta phi lm ng yu cu. Guest cho rng nhng mong mun buc Stewart hot ng theo phng thc quyn uy, c khuynh hng e nt. Tuy vy khi Cooley c giao qun l nh my, chnh sch lng tay cng bt u quen thuc vi cc cp trn ca ng. Mt s thc l, nhng mun ca cp qun l bn trn c thay i tm nh ch nhng tc nhn kch thch phin nhiu bn ngoi i vi nhng ch th c trao cho Cooley, to cho ng c hi iu hnh theo phong cch hon ton khc. Nhng phong cch v k vng ca cc ng nghip Cc ng nghip (ng s) ca nh lnh o, hoc ng cp, l nhng ngi c cng v tng ng trong t chc. V d, cc ng cp ca ph ch tch ph trch sn xut l cc ph ch tch khc trong cng ty; cc ng cp ca gio vin l nhng gio vin khc. Khng phi tt c ng cp u quan trng i vi cc nh lnh o; ch nhng ng cp no thng xuyn quan h qua li vi h mi dn ti gy tc ng n phong cch v hiu qu ca h. Nhng phong cch v k vng ca cc ng cp ca ngi no l quan trng khi cc nh lnh o thng xuyn tc ng qua li vi h. Khi bn v cc v cp trn, chng ti ni n nh qun l rt mun thng tin trong t chc. Tuy nhin mt s ngi li tha mn vi cng v hin ti ca h. i vi nhng ngi ny, mong mun ca cc ng cp c th quan trng hn v mt nh hng n hnh vi ca h so vi mun ca cp trn . Cc gio s i hc l nhng v d rt r. Thng h quan tm n nhm ng cp ca mnh, n nhng gio s hay ging vin khc trong phm vi nhim vo chc v qun l. Kt cc, cc hiu trng v ch nhim khoa trng i hc thng ch c sc nh hng nh t quyn lc a v i vi cc gio s. Phong cch v nhng k vng ca t chc 164 CHUYN : HOT NG T CHC
Phong cch v nhng k vng ca t chc c xc nh bi lch s v truyn thng ca t chc , cng nh bi cc mc ch v mc tiu ca n phn nh phong cch v nhng k vng ca b phn qun l ng u. Qua mt thi k, t chc, ging nh mt c nhn, tr nn c nhng c trng nh nhng m thc hnh vi bn vng c chp nhn nh l phong cch ca n. S pht trin phong cch t chc, hoc hnh tng in hnh ca on th, lin quan ti qu trnh th ch ha.. Trong qu trnh ny, t chc ha tan vo h thng gi tr phn nh lch s v qun chng ca t chc, nhng ngi gi vai tr sng cn trong s hnh thnh v pht trin ca n . Nh vy, tht kh hiu r hng t Ford nu khng bit nh hng ca Henry Ford i vi s hnh thnh hng. Mt s t chc vn gi quan im cho rng, mt y vin qun tr gii phi l ngi nng ng, sng to, quyt on v c sc thuyt phc. Nhng t chc khc th nhn mnh hn tm quan trng ca nng lc lm vic cng vi mi ngi c hiu qu nhng k nng quan h vi con ngi. Nhng thnh vin ca t chc nhanh chng thc r quan h gi tr tc ng trong th ch v hng dn cc hot ng ca h t rt nhiu k vng bt ngun t nhng gi tr ny. Nhng k vng ca t chc thng bc l nhiu nht trong cc hnh thc chnh sch, cc th tc tc nghip, cc ch kim tra, cng nh trong nhng tp qun v l thi khng chnh thng pht trin qua thi gian. Cc mc ch t chc. Cc mc ch ca t chc thng gm s kt hp nht nh ca u ra (sn lng, nng sut..) v cc bin can thip. Nh bn trc y, cc bin u ra l nhng mc ch ngn hng nm, l li. Mt khc, cc bin can thip gm nhng mc ch di hn phn - nh iu kin bn trong ca t chc v khng d g o lng c, nh nng sut, hiu qu i vi tc ng qua li, giao tip quyt nh. Nhng mc ch t chc ny c th biu hin theo li bn phn v quan h, nh minh ha trn hnh 7-3. CC BIN TNH HUNG KHC Nhng yu cu s v cng vic Yu t quan trng khc ca tnh hung lnh o l nhng yu cu ca cng vic m nhm ca nh lnh o phi phn cng gii quyt. Fiedler gi bin tnh hung ny l cu trc nhim v - mt cp ca cu trc trong nhim v m nhm phi hon thnh ng pht hin rng, nhim v c nhng ch dn chuyn bit: nhng g m cc th trng v cp di phi lm i hi phi c 165 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH phong cch lnh o khc bit so vi nhim v phi cu trc vi th tc tc nghip khng bt buc. Nhiu pht hin trong nghin cu ch ra rng, nhng cng vic c cu trc cao cn nhng ch dn cn thit dng nh i hi hnh vi bn phn cao, cn nhng cng vic phi cu trc khng cn nhng ch dn th thin v hnh vi nh hng quan h. Hnh 7-3. Cc mc ch t chc khi biu hin di dng bn phn (nhim v) v quan h
Quan tm n quan h ()Cao
Quan tm cao v Quan tmcao c cc bin can thip/ hai nhm bin u ra Quan tm thp v v bin can thip cc bin u ra Quan tm cao Quan tm thp c v cc bin u ra/ hai nhm bin u ra Quan tm thp v cc v bin can thip bin can thip
(Thp)
(Thp) (Cao)
Quan tm n nhim v
Mc d quan h qua li m cng vic i hi nhng thuc cp l vn rt h trng i vi cc nh qun l khi phn tch mi trng lao ng ca h. Victor H.Vroom v Floyd C.Manh nghin cu kha cnh ca cng vic ti mt cng ty vn ti ln. H kho st hai nhm cng nhn. Mt nhm ph trch ng kin hng ha v iu phi vn chuyn, nhm kia gm cc nhn vin vn hnh toa xe v iu vn. Bn cht ca cng vic ng hng v iu phi i hi mi ngi phi phi hp lm vic vi nhau cht ch trong cc nhm nh. S hp tc v lao ng chung l cn thit khng ch trong cc cng nhn m cn trong quan h gia cng nhn v cc cp trn ca h. Trong tnh hung y, cc cng nhn hng th v lm vic tt hn di s gim st coi trng ngi lm. Cc nhn vin vn hnh toa xe th khc. H thng lm vic mt mnh, c t mi tip xc vi ngi khc. Nhng ngi ny lm vic khng l thuc nhng ngi khc m vn hon thnh nhim v ca h, tr phi cc nhn vin chuyn hng i lm vic n th h cn n thng tin .chu o. Do cc nhn vin toa xe ch yu lm vic n c nn h khng quan tm n s hi ha, nhng li quan 166 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tm n cu trc ca cng vic ch, khi no v u h phi bc d hoc cht hng. Trong tnh hung , h thch s gim st nh hng bn phn hn. Kha cnh quan trng khc ca cc yu cu s v m cc nh qun l cn lu l loi hnh ca h thng kim tra ang s dng. Trong cng trnh ca mnh, chng ti pht hin ra ba loi hnh ca h thng kim tra, nh ch ra trong hnh 7-4. Hnh 7. 4. Ba kiu c bn ca cc h thng kim tra .
Nh minh ha, kiu I cho thy, h thng kim tra n gin nht v c cu trc r nht. Sp (ng ch) kim tra cc hot ng ca ba chc nng ring bit v cc mi tn nm ngang ch r hng vn ng ca cng vic trong kiu dy chuyn cho n lc hon tt. Kiu II phc ha mt t chc trong cng vic c "khuch trng" rng. Sp lng lng kim tra hot ng ca ba ngi nhng lc ny c ba chc nng c kt hp li trong tng cng vic v ba ngi lm cng thy c nhng kt qu sn xut cui cng (cc mi tn thng ng) . Kiu III l m hnh t chc t c cu trc nht ("c ng"), mi nhn cng u c nhng u th ca kiu II cng thm trch nhim t quyt nh - vic ch thuc quyn sp trong kiu I v kiu II. V d, khi xut bn loi sch nh, di h thng kim tra kiu I nhn vin A c nhim v nh my, cn B in rn, v C c v sa morat. Sp c nhim v phi hp, chu trch nhim v kt qu cui cng v cc quan h vi khch hng. Theo kiu II c s m rng cng vic, sp chu trch nhim ch o cc hot ng ca c ba ngi - nh my, c v sa morat, in rn. y, s tha mn v ng c hoc v cng vic u phn no c bo m. Sp p ng iu bng cch lin h trc tip vi khch hng (hoc nhng ngi cn sch) . S tho mn ca nhn vin gn cht vi nhau hn so vi kiu II, bi v lc ny h c th thy hn nh mi trong cng vic ca mnh, v v mt tm l h t ra gn gi hn vi vic hiu bit khch hng. 167 CHUYN : HOT NG T CHC
Trong kiu III, c bn thnh vin ca nhm hnh ng nh l nhng ngi quyt nh ring bit v cc n v chc nng ring bit, c nhng u th ch thuc quyn nh qun l kiu I v kiu II: tip xc vi khch hng v kim tra cng vic. Thi gian Yu t quan trng khc trong mi trng ca mt nh lnh o l thi gian c th a ra quyt nh. Nu c quan ca ngi qun l t nhin bc la, ng ta c th khng cu cu nhng kin v ngh t cc cp di hoc s dng nhng phng php khc thu ht mi ngi vo vic xc nh bin php tt nht bo ton cng trnh kin trc. Khi nh lnh o phi lp tc quyt nh v ch r bin php. Thnh th, nhng yu cu ngn hn nh khi gp tnh trng khn cp, thng i hi hnh vi nh hng bn phn, Mt khc, nu thi gian. khng phi l nhn t ch cht trong tnh hung, th nh lnh o c nhiu c hi hn tuyn chn trong s cc phong cch lnh o mt phong cch thch hp ty theo cc bin tnh hung khc lc ra sao. C th k ra rt nhiu bin s. Ngay c vc ngi (th lc) ca nh lnh o cng c th nh hng n kiu ca phong cch m ng ta c th s dng. Hy ly v d v mt c cng trong xng thp. ng ta cao 6 ft 6 in s v nng trn 250 pao(*). Phong cch m ng s dng cng c th khc vi phong cch mt c cng cao 5 ft 4 in s, nng 98 pao, bi v nhng mong mun ca nhn vin di quyn v hnh vi ca h s c th b nh hng bi din mo th cht ca h. Gii tnh cng ging nh vy. Chng hn, mt s ngi c th c nhng cch x s v tc ng qua li vi b ch, cc ng cp n hoc n thuc cp khc vi n ng v.v.. Chc chn iu l do chu nh hng ca kinh nghim qu kh c c trong qu trnh lm vic vi cc thnh vin thuc cc gii. Nhng n c th lun lun l mt bin tnh hung rt ng xem xt trong mi trng lnh o . Cc loi bin mi trng chng ta bn u quan trng do n lin quan n cc t chc gio dc, t chc phi chnh quy, t chc kinh doanh. Nhng cc t chc c bit c th c thm nhng bin ring c nht v nhng bin ny phi c nh gi trc khi xc nh hiu qu. Mi trng bn ngoi Nhng nm trc, cc nh qun l khng lo lng nhiu v mi trng bn ngoi, v n khng t r nh hng n h hoc cc quyt nh ca h. Cn 168 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ngy nay cc t chc li thng xuyn b nh hng bi cc bin s bn ngoi. Hin thc ch nh rng, cc t chc khng th tn ti c trong "c o", m lin tc chu tc ng bi v s nhng thay i trong x hi. Nhng thay i x hi v nhng thay i khc na lm cho s lnh o hiu qu trong tng lai tr thnh mt nhim v c nhiu thch thc hn, i hi tnh nhy cm ht sc tinh t v s mm do linh hot cao hn trc y. Nh qun l ngy nay c l phi lm vic nhiu vi cc nhn vin l nhng ngi d bc mnh v b coi l thuc cp, nhng ngi c th ch trch gay gt bt k h thng t chc no, c nguyn vng c hi n v s dng nh hng, nhng ngi thng ng bn l hon nn ca th ch ang cn ti lng trung thnh v s gn b ca h. Hn na, nh qun l li thng phi i mt vi mi trng y bt trc v hn lon. CC CHIN LC PHT TRIN Thay i phong cch Mt trong nhng thay i kh nht l thay i ng b phong cch ca c nhn. Hng nm, nn cng nghip u t hng triu la vo cc chng trnh hun luyn v pht trin tp trung cho vic thay i phong cch ca cc nh lnh o. Fiedler cho rng: Phong cch lnh o ca c nhn phn nh cu trc ng c v nhu cu c bn. Trong iu kin tt nht c th s dng l liu php cng cao thi gian t 1 n 2 hoc 3 nm gy ra nhng thay i lu bn trong cu trc nhn cch. Kh thy c mc m chng ta c th thay i tr mt vi trng hp, c mt chiu hng gi tr thm kn c tm quan trng nh nhau trong mt vi gi thuyt trnh v nhp vai, hoc thm ch trong c tin trnh mt chng trnh o to nng cao hn, khong mt n hai tun. Quan im ca Fiedler rt xc thc. Qu l kh to ra nhng thay i trong phong cch ca cc nh qun l trong ngy mt ngy hai. Tuy nhin, cng khng th hon ton tht vng d l qu trnh chm chp, lu di, i hi phi c nhng sng to v lng kin nhn. Trn thc t, Likert pht hin rng, qu trnh cn t 3 n 7 nm, ty thuc quy m v s phc tp ca t chc, thc hin mt l thuyt qun l mi mt cch c hiu qu. Vi v s tht bi do nhng lo lng v cng thng m n tao ra. Khng g thay th c khong thi gian di cho php cc thnh vin ca t chc bi dng trnh s dng thnh tho v d dng hng ngy mt phong cch lnh o mi. 169 CHUYN : HOT NG T CHC
Vn ni chung ang t ra trong cc chng trnh o to v pht trin l cc nh qun l c khuyn khch lm theo cc phong cch hnh vi chun mc nht nh. Trong nn vn ha chng ta, nhng phong cch thng l kiu quan h cao /bn phn thp hoc bn phn cao/quan h cao. Mc d tha nhn c mt xu th ang tng ln trong vic coi hai phong cch ny c hiu qu hn. cc phong cch bn phn cao/quan h thp hoc quan h thp/bn phn thp, chng ti vn cho rng khng c trng hp no l vn nng, k c trong nn vn ha ca chng ti. Thc ra, iu thng khng xy ra k c bn trong mt nhm lao ng n c. Phn ln mi ngi c th hng ng i vi nhng phong cch quan h cao nhiu hn, nhng mt s ngi li phn ng theo li tiu cc, ch tn dng nhng g m h cho l d di. V th mt s c nhn s phi c qun l theo cc cch khc nhau. C l h s ch hng ng khi c v lc hoc gim st cht ch (phong cch bn phn cao/quan h thp). Nh vy, s khng thc t nu ngh rng bt k phong cch no cng c th c ng dng thnh cng mi ni. Thm na, khi xem xt vic ng dng, cn cha r liu mi nh lnh o c th thch ng c vi mt phong cch chun mc hay khng. a s cc chng trnh o to v pht trin khng cng nhn hai iu suy ngh trn Do , mt c cng nhiu nm lin hot ng nh mt nh lnh o quyn uy nh hng bn phn c khuyn khch thay i phong cch - vy hy tin bc theo thi gian. Trc khi t kha hun luyn tr v, v c cng s th c gng ng dng mt s k thut quan h mi. Phong cch ngi c cng tng s dng trong mt thi k di khng thch hp vi quan nim v k thut mi. Chng no s vic din ra tri chy th khng c kh khn g khi s dng chng. Tuy nhin, ngay lc c vic quan trng hoc khng hong tng ln, c cng c khuynh hng quay tr li dng phong cch c bn c v tr nn thiu nht qun gia phong cch nh hng quan h mi hc v phong cch nh hng bn phn c vn c sc mnh thi quen tim n. T tng trn c khng nh thm trong mt cng trnh nghin cu do Tng cng ty in lc tin hnh ti mt trong nhng xng cuc bin v my pht trong Tng cng ty. Trong nghin cu ny, cc phong cch lnh o ca chng 90 c cng c phn tch v nh gi theo chun "dn ch", "quyn uy", hoc "hn hp". Khi xem xt kt qu thu c, Sau W.Gellerman nhn nh: Tnh trng o c thp nht trong xng c pht hin trong s nhng ngi c cc c cng nh gi l lng l gia cc dn ch v cc quyn T nghin cu GE (Tng cng ty in lc) cm thy rng, sch lc ca 170 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cc c cng c th bin ng bt nht, lc ty tin, d di, lc nghit ng bn xn cung cch i x mc nhn vin ca h c sc i ph hay bt lc trong vic lng trc s vic xem mnh c th gii quyt ra sao. Mt gim st vin quyn uy v bn cht nu c t vo tnh hung hun luyn v cc quan h ngi s c th x s theo mt cung cch y ht nh th thc vn c kh nng lm cho ng ta khc nghit hn trong cng vic trc khi ng c m mt" hiu r mi vic. Tm li, s thay i phong cch ca nh qun l l qu trnh gian kh, mt nhiu thi gian. Vic trng ch nhng php l trong ngy mt ngy hai s ch dn ti v hiu ha v tm trng bn khon ca c nh qun l v cc nhn vin thc quyn h. V vy, chng ti khuyn ngh rng, s thay i trong ton b phong cch qun l t chc phi c hoch nh v c xc tin dn dn, lu di, cho mi k vng c th thnh hin thc cho tt c cc bn c lin quan. Nhng thay i v k vng v nhng thay i trong phong cch. Nu s dng m hnh lin h phn hi bn chng 2, chng ta c th l gii v sao phong cch lnh o li kh thay i trong mt thi k ngn. Nh tho lun trc y, khi c nhn c x trong tnh hung c kch thch ng c, th hnh vi tr thnh u vo mi gia nhp cu trc kinh nghim qu kh ca c nhn. u vo ny pht sinh cng sm th tc dng tim tng ca n i vi hnh vi tng lai cng mnh. Lc , hnh vi ny s biu l mt phn ln trong ton b kinh nghim qu kh ca c nhn, nhiu hn so vi phn mi ca cng hnh vi y va c gn y. Hn na, hnh vi cng c cng c th n cng tr thnh khun mu hn v cng kh thay i hn. Cho nn, trong cuc sng, cng sm thay i cc nt nhn cch th cng d. Khi con ngi nhiu tui hn, thi gian nhiu v kinh nghim mi l iu kin cn thit mang n hiu qu thay i trong hnh vi . Hnh 7-5: M bnh lin h phn hi
Ton b kinh nghim qu kh
ng c Hnh vi
Kh nng sn c
Mc ch
Nh bn chng 1, nhng thay i trong hnh vi s kh khn v i hi nhiu thi gian hn rt nhiu so vi nhng thay i v tri thc v thi , nu khng k nhn t v lc p buc. Nhng thay i v k vng, thc t l nhng thay i v tri thc v thi , nn chng c th c thc hin nhanh hn nhng thay i v phong cch. Thc vy, nhng thay i v k vng c th c hon thnh ch n thun bng vic cc nh lnh o vch r hnh vi ca h i vi nhng ngi c lin quan s nh th no. Khi hiu c phong cch ca nh lnh o, cc nhn vin c th iu chnh d dng hn nhng k vng ca mnh cho ph hp. Vic d hn l lao vo cng vic t nht nhm thay i hnh vi c bn ca nh lnh o. Xy dng i ng: s chn lc nhng ct cn iu quan trng ni bt y l khng phi bao gi cc sp v thuc cp ca h trong t chc cng phi c phong cch ging nhau.Ngi ta khng cn phi c nhng nhn cch nh nhau tng hp. iu cn nht l h c chung nhng cm nhn v vai tr ca mi ngi v c nhng mc ch, mc tiu nhng. Chnh l iu thch hp gip nh qun l tuyn chn c nhng thuc cp ct cn c th b p nhng ch h cn c nhng thiu st ch khng phi to ra m ngi gip vic vy quanh cng ging nh mnh. V th l c nhng cng ty rt ln ngy nay ang t gy ra nhng vng mc bng mt qu trnh th nghim v sng lc, qua loi b nhng ngi khng hp gu. Mt qu trnh rt quen thuc l o lng cc gi tr v phong cch ca cc nh qun l u n v khi tuyn chn nhng ngi mi t ra tng hp vi cc hnh mu nht nh. Nu nhng ngi ny 'ng l loi "xn th cc gi tr v phong cch ca h phi l nhng g cn thit cho thnh cng ca t chc. Khi nhng chun mc y thnh b phn ca qu trnh sng lc, ci m t chc ni n chnh l: y l mt phong cch ti u, ch t l i vi cc t chc y. Mt trong nhng l do khin cho kiu thu mn lao ng "theo thch" tr nn ph bin v n lm cho t chc hi ha hn. V d, nu chng ta c cng mt h gi tr v cng mt cung cch ng x, th chiu hng s i ti u? Chng ta s i ti tng hp vi nhau. S c kh nng khng xy ra nhiu xung t v i lp. B ngoi, kiu sng lc t ra rt c nh hng. Nhng cch tip cn s dn ti tnh trng tp nham v t chc v qun l c xu hng lm x cng c sng to v i mi. c hiu qu lu di, chng ti cho rng t chc cn s i thoi rng m, trong c phn no xung t, i lp v chnh kin khc bit nhm khuyn khch nhng t tng v hnh mu hnh vi mi 172 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cho t chc khng b hn ch kh nng ha nhp vi cuc cnh tranh bn ngoi. Nhng t chc ang vp phi nhng vn nh vy hu nh buc phi ph b chnh sch trc y ch nhm vn ng t bn trong v phi thu mt s ct cn t bn ngoi - nhng ngi c th tr gip cho vic i thoi m . iu cc t chc lun cn l coi trng xy dng i ng, trong nhng ngi c thu c tc dng b sung phong cch ca nh qun l hn l bn sao ca phong cch . Chng hn, Henry Ford, ngi c xem l nh lnh o mu mc, t vo nhng cng v then cht trong t chc nhng ngi b sung cho chnh ng hn l lp li phong cch ca ng. Mt v d na, Henry Bennett hnh ng nh mt ngi gy g, qut sch loi v dng ra khi t chc (bn phn cao) . Nhng nhn vin di quyn khc li hnh ng nh l ngi tm phc ca Henry quan h cao) . Trong khi nhng phong cch ny rt khc nhau, th thnh cng ca Ford vo ng thi im nh da vo s tng hp ca nhng k vng: mi ngi u hiu vai tr ca ngi khc v gn b vi cc mc ch v mc tiu chung. C th dn ra nhng v d khc na. Kiu xy dng i ng ny l chung, ngay c trong th thao nh bng chng hn. Tr l hun quyn khng nhng c th c nhng vai tr chc trch khc nhau, tc l nhu hun luyn vin trung: nguc vi hun luyn vin trung v.v. m cn c th c cc vai hnh vi ' khc cc cu th; cng tng t i vi cc hiu trng v hiu ph... Thay i cc bin tnh hung Khi tha nhn mt s hn ch ca cc chng trnh o to v pht trin l ch tp trung vo s thay i phong cch lnh o, Fiedler cho rng "iu dng nh c nhiu, ha hn hn c vo thi im ny l dy cho c nhn nhn bit c nhng iu kin trong anh ta c th hnh thnh phong cch tt nht vo bin dng tnh hung lm cho ph hp vi phong cch lnh o ca mnh" . Trit l , m ng gi l "k thut t chc", da vo gi thuyt sau: thay i mi trng lm vic ca con ngi bao gi cng d hn thay i nhn cch hoc phong cch giao tip vi nhng ngi khc. Mc d v c bn ng vi kin ca Fiedler, nhng chng ti vn mun lm sng t thm rng, c hai th thay i u kh, nhng kh quan. Trong nhiu trng hp, mt chin lc tt nht c th nhm to ra mt s thay i c v phong cch ca nh lnh o v v nhng k vng ca nhng bin s khc thuc tnh hung ca h, hn l ch tp trung lm mt trong hai vic . Tuy nhin, Fiedler cng gip cho vic xut nhng bin php trong tnh hung lnh o c th c iu chnh thch hp vi phong cch ca nh lnh o. Nhng xut trn da vo m hnh lnh o ngu nhin ca ng m 173 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH chng ta bn n chng 5. Fiedler nhn thy c ba bin tnh hung ch yu, dng nh quyt nh tnh hung c t ra l c li hay bt li cho cc nh qun l 1) nh lnh o-' nhng lin h trong cc thnh vin - nhng lin h c nhn ca h vi nhng thnh vin ca nhm; 2) quyn lc a v th lc v quyn uy m cng v em li; 3) cu trc nhim v (bn phn) - trnh ca cu trc thng thng v th thch) trong nhim v m nhm c giao ph hon thnh. Nhng thay i trong tng bin s m Fiedler a ra c th biu hin trong phm vi nhim v hoc quan h; mi s thay i u hng ti lm thun li hoc cho nh lnh o c nh hng bn phn, hoc cho nh lnh o c nh hng quan h, nh minh ha trn bng 7- 1 .
Bng 7-1: nhng thay i trong tnh hung lnh o c trnh by trong phm vi bn phn v quan h S thay i c to ra Nhng thun li cho phong cch Bn phn Quan h Cc mi quan Cc nh lnh o c th Cc nh lnh o c th c giao ph trch: h nh lnh o - c giao ph trch: thnh vin 1. Cc nhn vin kh 1 Cc nhn vin rt ging kh bit vi h trong nhiu h thi , chnh kin. kin thc k thut, chng tc.. cung cch 2. cc nhn vin l 2. Cc nhn vin ni chung nhng k qu nhn mt v h c quan h ti vi sp tng xung t vi nhau Cc bin ang thay i Quyn lc Cc nh lnh o c th a v ca nh lnh c giao ph trch: o 1 Ngi c cp bc cao c c tha nhn rng ri tng xng. chng hn nm cng v ph ch tch. 174 CHUYN : HOT NG T CHC Cc nh lnh o c th c giao ph trch: 1 Ngi c cp bc nh (trong c quan) hoc ch c nhng ngi trong c quan b phn bit
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH 2. Cc cp di l ngi di nh lnh o hoc 3 bc. 3. Cc cp di ph thuc vo nh lnh o trong ch o v hng dn. 4. Quyn ti cao khi a ra tt c nhng qut nh cho nhm. 5. Ton b thng tin v cc k hoch t chc. nh gim nh chng trong nhm. n. 2. Cc cp ph t l ngi ngang cp bc vi nh lnh o. 3. Cc cp di l nhng chuyn gia trong lnh vc ca h c lp ca ring nh lnh o. 4. Khng c quyn a ra cc quyt nh cho nhm. 5. Thng tin v cc k hoch t chc khng nhiu hn s m cp di thu c. nu cn t cp di vo "chn" ngang bng vi nh lnh o Cc nh lnh o c th c giao ph trch: 1 Nhim v son tho chnh sch khng c cu trc khng c nhng th tc tc nghip n nh trc
cu trc nhim v (bn phn)
cc nh lnh o c th c giao ph trch: 1 Nhim v sn xut c cu trc sao cho c nhng ch dn chuyn bit h v cc thuc cp bit phi lm g
Vi nhng thay i nh vy, Fiedler cho rng cc bin tnh hung m cc nhn lnh o ang gp phi c th c iu chnh cho thch hp vi phong cch ca h. Tuy vy, ng tha nhn, nh chng ti lp lun, thnh cng ca k thut t chc ph thuc vo trnh o to c nhn phn on phong cch lnh o ring ca h v cc bin tnh hung khc. Ch khi 'h c th l- gii c k lng cc bin ny th h mi xc nh c nhng thay i no c tht s cn thit hay khng. Nu nhng thay i l cn th cc v lnh o khng nht thit phi ng chm ti bt k chuyn g ' trong tnh hung ring c th ca h. H c th nn ngh cch chuyn sang mt tnh hung khc thch hp hn vi phong cch ca mnh. Trong mi trng mi ny, khng cn thit phi c nhng thay i CHN ON MI TRUNG - TNH TH Bt k yu t tnh hung no bn trn u c th c phn tch thnh dng bn phn. (nhim v cng vic) v quan h. Chng ta hy ly trng hp Steve, mt c cng trng c ngh gi chc gim th ti mt nh my. 175 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Trn cng v hin thi m ng nm 15 nm nay, Steve lm vic ht sc hiu qu vi t cch nh qun l nh hng bn phn, c trch nhim i vi vic iu hnh cc qu trnh thuc dy chuyn sn xut. Hnh 7-6: V d v cc bin mi trong khi c phn tch cng nhau trong phm vi bn phn v quan h
L ra, tc ng mnh u tin ca Steve l chp nhn vic iu ng v mt php l v ch lng, v chuyn c gia nh sang a im mi. Nhng ng thy trc ht cn n thm nh my v ni chuyn vi mt s ngi s lm vic vi mnh. Trong khi tr chuyn vi h, Steve c th tranh th c lng tin nht nh vo mt s quyn hn mi v quan trng ca ng. Vic phn tch tt c nhng bin s ny di dng bn phn v quan h c th tm lc chung trn hnh 7-6. Nu Steve s dng cc k nng chn on, to ra kiu phn tch th ng i c mt chng di v mt thu thp thng tin cn thit cho mnh xc nh mt cch hiu qu nhng hnh ng ph hp . . Vng trn ch "Nh lnh o" tng trng cho phong cch lnh o ca Steve, phong cch c cng c sut 1 5 nm gn y. Cc vng trn khc tng trng cho nhng k vng ca tt c cc bin mi trng khc phng din coi hnh vi no l thch hp i vi v c cng. nh my ny, tt c nhng bin tnh hung dng nh u i hi phi c v gim th bn phn cao/quan h cao hoc quan h cao/bn phn thp. Chng may, phong cch ca Steve khng t ra ph hp vi bt c bin tnh hung no ng c gi phong cch qun l bn phn cao/quan h thp. Nh vy, nu Steve nhn vic v khng thay i g c, th c nhiu kh nng ng khng t hiu qu v im ny, ng a ra quyt nh. C mt s tnh th Steve c th la chn: 1.ng c th c thay i phong cch hnh vi ca mnh, v th c cho l ng lm vic c hiu qu vi nhng bin tnh hung khc nhau trong mi trng mi. 176 CHUYN : HOT NG T CHC
2. ng c th c thay i mt vi hoc ton b cc yu t tnh hung. V d, ng c th thay i hnh vi mong mun ca nhng ph t thng qua cc chng trnh o to v pht trin hoc hun luyn V t vn. 3. ng c th c gng thay i cht t trong c phm vi hnh vi ring ca mnh v mt s hoc ton b cc yu t tnh hung, v th nhm trong mt thi hn lu di s lm cho c hai phm vi ny vn ng li vi nhau: ch khng ch tp trung thay i mt phm vi. 4. ng c th t chi cng vic v theo ui chc v gim th khc mt mi trng trong tm hnh vi ca ng ph hp hn vi nhng su cu ca cc yu t tnh hung khc. 5. ng c th li cng vi hin nay , ni ng bit l mnh lm vic hiu qu v tip tc s hiu qu nh vy. Reddin, trong mt phn tch tng t, cng c tm ra lnh vc giao nhau ca nhng k vng ca t chc, cc cp trn, nhng ng cp, cc ph t v nhng yu cu cng vic. Bn trong lnh vc ng cho rng nh lnh o c kh nng ng x n mc ti a hiu qu. Khi mt qu trnh bnh thng (theo ngha trung bnh - N.D) c l cn c s dng cho trng hp nh trng hp ca Steve, trong nhng k vng ca tt c nhng bin tnh hung khc c to thnh nhm cht ch cng nhau m li khng c li trong nhng tnh hung khc. Khi nhng k vng ca cc bin s then cht khc nhau khng giao nhau, khng th s dng c mt phong cch i khi chung chung m cn i hi sao cho cc nh lnh o s dng cc phong cch sai bit ty theo mi bin tnh hung quan trng trong mi trng ca h. V th Dorothy, mt nh qun l bn hng, c th c x c vi ng ch ca c mt cch khc bit vi cung cch i x ca c trc mi nhn vin cp di v cng cp vi mnh. Thm ch, gia nhng nhn vin bn hng vn phi trnh bo vi c, Dorothy vn s c kh nng c nhng cch c x khc so vi cch thc ca nhng ngi khc. Mc d nhng v d trn c ghi li t quan im xem xt tng c nhn, kiu phn tch vn thc s quan trng k c quan im ca t chc. Vn sng cn l nhng ngi c b tr vo cc cng v ch cht trong t chc phi c nhng iu kin tin quyt thc hin c hiu qu nhng mc ch t chc. Gii qun l phi hiu r, nu khng lm nh vy th hiu qu t c trn mt cng v no ch n thun l do ngi vn c hiu qu cn trong nhng tnh hung khc. Laurence J.Pe.ter u c nhng kin nh vy. Nguyn tc Peter 177 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c pht biu nh sau: "Theo th bc, mi nhn cng lm thu u c xu hng tng dn mc km nng lc ca mnh". Vaccine chng nguyn tc Peter Vn hc ba m Peter nu ra khng nht thit t n trn vn l iu tin nh hoc mt nguyn tc. C nhng con ng nht nh m t chc c th pht huy tnh min dch i vi vn . Mt phng php tt l o to v pht trin thch hp t trc khi c bin ng xy ra. Vic o to , trc bin ng, c th bao gm y quyn trong mt s chc trch, c nhn c c c hi tri nghim tht s ri tip cn cng v mi . Mt gii php na l chn lc cn thn nhng ngi c tnh cch v kh nng thch hp vi cng vic mi, thay cho vic bt ch da vo thnh tch tt t c khi cp bc c . LM CCH NO CC NH QUN I C TH HC C CCH NG PH 'VI TT C NHNG BIN MI TRNG NY? Chng ti cm thy rng, i vi cc nh qun l, mt nhim v khng h kh quan l c gng mt ti tt c cc bin s nh hng tng tc ln nhau c ni n trong phng ny, lc no cng lm le a ra ngh quyt lnh o. Do vy, trong chng ti chng ta s i t s 0 n im cht, theo suy ngh ca chng ti, - l mi quan h gia nh lnh o v nhn vin. V sao chng ti ni quan h gia nh lnh o v nhn vin li l mu cht chn on tnh hung? L do cn bn l cng trnh ca chng ti pht trin thm cng trnh ca Sanford. Chng ti pht hin ra rng, nu nhn vin quyt nh khng tun theo, qu thc, cc vn ng ch ngh g, bn cht cng vic ra sao, thi gian bao lu xc tin cng vic, cc bin tnh hung khc ra sao s tr nn khng quan trng.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH CHNG VIII LNH DO THEO TNH HUNG Khng th nhn mnh thi qu v tm quan trng ca nng lc chn on ca ngi lnh o. V vic ny, Fjdgar H.Schein c kin rt hay khi cho rng, mt nh qun l thnh t phi l ngi gii chn on v phi coi trng ngha ca iu tra, kho st. Nu nhng nng lc v ng c ca cc nhn vin di quyn rt bin ng, th th trng phi c c nhy cm v nng lc chn on c th cm nhn v tip cn nhng khc bit. Ni cch khc, cc nh qun l phi c kh nng pht hin nhng im cm trong mi trng. Nhng ngay c khi c nhng k nng chn on tt, cc nh lnh o vn c th km hiu qu, nu h khng th thch ng phong cch lnh o ca mnh p ng nhng i hi ca mi trng. l thnh phn th hai trong s ba nng lc lnh o quan trng. "Nh lnh o phi c tnh linh hot c nhn v h thng cc k nng cn thit bin i hnh vi ring ca mnh. Nu nhng nhu cu v ng c ca thuc cp khc bit nhau, th h cn c i x khc bit". Ni vi cc nh qun l ang lm vic trong thc t h hiu cn phi vn dng l thuyt v nghin cu khoa hc hnh vi pht trin nhng k nng chn on cn thit nhm t hiu qu ti a th d, nhng bo h lm th kh. Mt l, nhiu nghin cu c cng b hin nay trong lnh vc cc khoa hc hnh vi ng dng, thm ch khng c cc nh hot ng thc tin hiu r, cui cng thng xut hin di dng cc mun tranh ci vi khng nh nghin cu khc hn l gip cc nh qun l lm vic c hiu qu. Hai l, ngay c khi cc nh hot ng thc tin c th hiu c thnh tu nghin cu, th nhiu ngi vn l s rng tht phi thc t nu quan tm n mi bin tnh hung trong mi quyt nh, nh li khuyn ca cc nh l lun qun l v cc nh khoa hc hnh vi. Thnh th: mt trong nhng im nt ch yu trong cng trnh nghin cu ca chng ti l pht trin mt m hnh thit thc c th s dng c cho cc nh qun l, nhng thng nhn, gio vin, hoc nhng bc cha m hnh thnh nhng quyt sch tc thi cn thit, tc ng c hiu qu n ngi khc, l s lnh o theo tnh hung. Cch tip cn s dng nhng biu tng cm gic v quan st do nh qun l to ra - cc bc cha m nh, cc gim st vin ni lm vic - trn c s tch ly hng ngy trong mi trng ring ca h lm c s d liu ch khng phi s liu ch do cc nh nghin cu, t vn chuyn nghip thu thp bng b my cng c, s quan st c h thng v phng vn. 179 CHUYN : HOT NG T CHC
LNH O THEO TNH HUNG Paul hersey v Kenneth GH.Blanchard Lnh o theo tnh hung da vo nh hng qua li gia: 1) ton b s ch o v nh hng (hnh vi bn phn) m ngi lnh o a ra, 2) ton b s h tr c ng c x hi (hnh vi quan h) m ngi lnh o cung cp v 3) mc sn sng m cc nhn vin bc l khi thc hin nhim v, chc nng hoc mc tiu chuyn bit. Khi nim ny c m rng gip mi ngi thc hin lnh o, bt k vai tr ca h l g, t hiu qu tt hn trong hot ng qua li hng ngy ca h vi nhng ngi khc. N trang b cho nh lnh o s hiu bit no v mi quan h gia phong cch c hiu qu trong lnh o v mc sn sng ca cc nhn vin ca h . Do : trong khi tt c nhng bin tnh hung (nh lnh o, cc nhn vin,cc cp trn: cc ng cp, t chc: cc yu cu cng vic, thi gian l quan trng, th trong lnh o theo tnh hung ch yu nhn mnh hnh vi ca ngi lnh o trong quan h vi thuc cp. Nh Fillmore H.Sanford ch r, ngi ta bin h nht nh cho thi i x vi nhn vin "nh l nhn t. ct t nht trong mi tnh "th lnh o". Cc nhn vin trong bt k tnh hung no cng l yu t sng cn, khng phi ch v t cch c nhn h chp nhn hay c tuyt nh lnh o, m cn v vi t cch nhm h thc t xc nh quyn lc ' c nhn c th m ngi lnh o c th c. im ny, suy ngh thch hp l ghi nhn s khc bit gia m hnh v l thuyt. L thuyt nhm gii thch v sao s vic xy ra khi chng xy ra, khng ni n s ti to tnh th. Cn m hnh th khc, n l hnh mu ca tnh hung tn ti, c th hc c v do lp li c. V d, nu c gng hnh dung ti sao Henry Ford b thi thc lm ra nhng chic t sn xut hng lot, th bn ang lin quan n l thuyt. Tuy nhin, nu bn ghi li nhng th tc v tin trnh cn thit sn xut hng lot, tc l bn s c m hnh v qu trnh sn xut. Lnh o theo tnh hung l mt m hnh, khng phi l l thuyt. Cc nim, cc th tc, cc hnh ng v hu qu u da trn c s cc phng php lun trc nghim, thit thc v d ng dng. Chng 4 nhn mnh rng. khi bn v cc quan h th trng nhn vin, chng ta khng nht thit phi ni ti quan h th bc, tc l quan h trn 180 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH di. Cng vi l do y, chng ta s tho lun v lnh o theo tnh hung. Nh vy, trong m hnh ny mi ln nhc ti ngi lnh o (hoc cc nh lnh o) hay nhn vin (cc nhn vin) l c ni nh lnh o tim n v nhn vin tim n. Do , mc d nhng v d c th gi n quan h th bc, cc nim c trnh by trong lnh o theo tnh hung s c vn dng khng phn bit bn c nh gy nh hng ti. hnh vi ca giai cp di, sp, ngi ngang hng, bn b, ngi thn hay nhm ca bn. Quan nim c bn v lnh o theo tnh hung Theo Lnh o theo tnh hung, khng c mt phng thc tt nht gy nh hng n mi ngi. C nhn s s dng phong cch lnh o no vi nhng c nhn khc hoc vi nhm cn ph Hh 8-1: Lnh o theo tnh hung HNH VI CA NH LNH O TNH SN SNG CA NHN VIN Cao R4 C kh nng v thin hoc ng tin Va phi R3 R2 C kh nng Khng c v khng thin kh nng nhng thin v ng tin hoc dao hoc ng tin ng Thp R1 Khng c kh nng v khng thin hoc dao ng
nhn vin c nh hng
Nh lnh o c nh hng
Cc chng 4 v 5 bn n cc thuyt khc nhau v cng tc lnh o m chng ti a vo nh ngha phong cch lnh o - tc l hnh vi ca nh lnh o c nhn vin chp nhn. Chng ti cng ch ra nhng cch thc phn loi cc hnh vi, khai trin ca nh lnh o, bao gm s ng nht ha (thu hiu) hnh vi bn phn v hnh vi quan h. Hnh vi bon phn c xc nh nh mt trnh m nh lnh o tin hnh gii thch r rng nhng ngha v v trch nhim ca c nhn hoc nhm. Nhng hnh vi gm vic ra lnh cho mi ngi lm g, lm nh th no, lm lc no: lm u v ai phi lm. 181 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH V d v bc cao ca hnh vi bn phn c th l, trc bn yu cu ai phi a ra nhng li hng dn. C ngi mch bn rt chnh xc v r rng cn i n nhng ph no v r vng nhng qung no. Bn cng c mch bt u t u v ti u. iu quan trng phi thy rng, ch dn khng c ngha kh chu hoc thiu kim ch. Ngi mch bo bn c th t ra rt va bn, nhng nhng hnh ng v kin li c nhm vo hon thnh nhim v, tc l gip bn hiu r ng i. Hnh vi bn phn c c trng bi s giao tip mt chiu t nh lnh o ti nhn vin. Ngi mch bo bn khng quan tm nhiu n tnh cm ca bn nhng rt quan tm ti vic gip bn t mc ch. Hnh vi quan h c xc nh nh mt trnh m nh lnh o tin hnh giao tip hai hoc nhiu chiu. Cc hnh vi gm nghe, to thun li v cc hnh vi h tr. V d v bc cao ca hnh vi quan h c th l lc bn sa ly trong phn vic c giao. V c bn, bn bit phi lm vic th no nhng cn c s ng vin nht nh gip bn vt qua kh khn. Nghe, khuyn khch, to thun li " nhng hnh vi ca nh lnh o trong v d ny l minh ha v hnh vi quan h. Hnh vi bn phn v hnh vi quan h l nhng kch thc tch ri v ring bit nhau. Chng c th c t ln trc ring ca h ta hai chiu, v bn cung phn t c th c dng nhn bit bn phong cch lnh o c bn. Hnh 8-2 minh ha nhng phong cch ny. Bn s nhn thy hnh vi bn phn c t t thp n cao trn trc honh, v hnh vi quan h - t thp n cao trn trc tung. th gip ta c th m t c hnh vi ca ngi lnh o trong bn phng thc hoc phong cch: Hnh 8.2. Cc phong cch lnh o Quan h cao v bn phn thp
(H nh vi mang li s h tr) H nh vi quan h
Bn phn cao v quan h cao
3
Quan h thp v bn phn thp
2
Bn phn cao v quan h thp
4
182
CHUYN : HOT NG
(Thp)
bn T H nh vis chphn CHC (Mang li o)
(Cao)
Bng cch s dng bn cung phn t nh l c s nh gi mc thnh cng v qun l trong nhng hon cnh lm vic khc nhau, r rng l khng c phong cch duy nht no c hiu qu. Ty theo tnh hung s c phong cch thch hp. Nhng m t sau p dng cho bn phong cch: Phong cch 1; Phong cch lnh o ny uc c trng bi s trung bnh trn ca hnh vi bn phn v s trung bnh di ca hnh vi quan h. . Phong cch 2: Phong cch lnh o ny c c trng bi s trung bnh trn ca c hnh vi bn phn v hnh vi quan h. Phong cch 3: Phong cch ny c c trng bi s trung bnh trn ca hnh vi quan h v s trung bnh di ca hnh vi bn phn. Phong cch 4: Phong cch ny c c trng bi s trung bnh di ca c hnh vi bn phn v hnh vi quan h. M hnh trn cho mt thng tin quan trng - l nhng tnh xc nh vn hnh (hay thao tc) ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h trnh by phn trc. Trong cc tnh hung lnh o nh gia nh, trng hc hay cc mi trng khc, nhng t khc c th thch hp hn so vi cch dng t bn phn v quan h, v d, hnh vi ch o v hnh vi h tr hoc hnh vi nh hng v hnh vi to thun li song cc tnh xc nh c bn vn l nh vy. Tnh sn sng ca nhn vin hoc nhm chng 7 chng ta xem xt tnh hung - mt hnh mu phc hp cc iu kin tn ti bn trong mi trng xc nh. Chng ta cng nhn nh rng, khng c mt phong cch lnh o tt nht chung chung m n ph thuc vo tnh hung ang din ra c gng gy nh hng. Cc nh lnh o cng c kh nng thch ng c cc hnh vi ca h vi tnh hung, th nhng c gng gy nh hng ca h cng c hiu qu. n lt n, nh thy, tnh hung li b tc ng bi nhng iu kin khc nhau hin ti. Mt s nhn t hng u trong tnh hung nh hng n hiu qu ca nh lnh o gm: Nh lnh o . Cc nhn vin 183 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ng ch Nhng ngi ng cp ch cht . T chc Nhng yu cu cng vic Thi im quyt nh. Nhng bin s khng vn ng c lp. Chng c tc ng qua li. V d, phong cch 1 thng c xem nh phong cch khng hong" (quan h lnh o khng hong) v n thch hp vi thi im khng hong. iu quan trng l cn nh n c s dng i ph vi khng hong, ch khng to ra khng hong. Nu chng ta ng x vi t chc y nh th n ang trong khng hong th c ngha l chng ta chuc ly... khng hong. Nu chng ta c s vi mi ngi nh tr con th h thng s bt u x s nh tr con. l mt trong nhng nim quan trng nht _trong lnh vc cc khoa hc hnh vi ng dng nim v hin tng t p ng trc. Trong khi lm vic vi nhng ngi khc v gip h trng thnh, cc nh lnh o phi c s tha nhn tch cc i vi tim nng ca nhn vin. Cc nh lnh o c hiu qu tin rng mi ngi u c tim nng ln mnh v, nu c c hi, h c th s p ng trc Chng ta cn t nhc nh rng quan h gia nh lnh o v cc nhn vin l mt bin s rt bn cht trong tnh hung lnh o. nu cc nhn vin nht quyt khng tun lnh, th vic ng ch v cc nhn vin ngang cp suy ngh g, cc yu cu cng vic ra sao cng khng c ngha l g na. Khng c nhn vin th khng c lnh o. ti a ha quan h nh lnh o - nhn vin, nh lnh o trc ht phi xc nh nhng kt qu thuc nhim v chuyn bit m cc nhn vin phi hon thnh - trn c s c nhn v nhm. Nu khng vch ra trng thi r rng ca kt qu, mc tiu, cc nhim v bn phn, cc giai on mi v.v. th nh lnh o khng c c s xc nh tnh sn sng ca nhn vin, hoc phong cch hnh vi chuyn bit x s ng vi mc sn sng nh ngha tnh sn sng . Trong Lnh o theo tnh hung, tnh sn sng c xc nh nh l trnh kh nng v thin ca nhn vin hon thnh mt nhim v chuyn bit. Mi ngi c xu hng khc nhau v mc sn sng, ty thuc vo nhim v i hi h phi lm. Tnh sn sng khng phi l c im c nhn, khng phi s nh gi cc nt nhn cch, cc gi tr con ngi hay la tui v.v.. Tnh sn sng l mc mt c nhn sn sng thc hin nht nhim v c th. iu 184 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mun ni c nhn hay nhm sn sng hay khng sn sng trong bt k ngha chung no. Mi ngi u c xu th sn sng hn hay t sn sng trong quan h vi nhim v chuyn bit, chc nng hoc mc tiu m nh lnh o ang c gng t ti thng qua cng sc ca h. Nh vy, ngi bn hng c th rt c trch nhim bo m lng hng bn mi nhng li rt cu th trong vic thu thp cng vn, giy t cn thit khi ng ca hiu. Do , cch thch hp ca ngi qun l l mc ngi bn khi ang m ca bn hng nhng gim st cht ch cng vic giy t cho ti lc ngi c th bt u. lm tt vic ny. Ngoi vic nh gi mc sn sng ca c nhn trong nhm ngi lnh o c th phi nh gi c mc sn sng ca nhm vi t cch l nhm, c bit nu nhm nh hng qua li vi nhau thng xuyn trong cng mt lnh vc cng vic, ging nh cc hc sinh trong mt lp. V vy, thy gio c th pht hin lp nh mt nhm c th nht thi sn sng trong lnh vc c th, nhng mt hc sinh trong nhm y vn c th mc khc. Khi thy gio lm vic tay i vi hc sinh, ng c th c x rt khc lc lm vic vi c lp vi t cch l nhm . Qu thc, ngi thy c th thy c kh nhiu hc sinh cc mc sn sng khc nhau. V d, ng c th c mt hc sinh khng thc hin u n cng vic c giao, thnh th cng vic b lch lc, c t chc yu v khng t yu cu l thuyt. Vi hc sinh , ngi thy c th phi khi lp mt cu trc no v gim st cht ch. Tuy nhin, mt hc sinh khc c th lm tt cng vic nhng li bp bnh v nht nht . Vi hc sinh ny, ngi thy c th khng cn tin hnh qu nhiu hnh vi bn phn trong phm vi cng tc dy hc, nhng c th cn h tr, tin hnh giao tip hai chiu, v gip tc ng qua li thun li vi cc bn khc trong lp. Tuy th li c th c mt hc sinh khc :tho vt v vng vng trong cng tc hc tp nhng chnh v vy c th li b c lp. Ngi lnh o cn phi hiu mnh c th phi x s phn bit khi tip xc tay i vi tng thnh vin ca nhm, khc vi cung cch i x trc c nhm nh mt tng th . Hai thnh t ch yu ca tnh sn sng l kh nng v thin . Kh nng l tri thc, kinh nghim, k nng m c nhn hoc nhm mang ti nhm thc hin nhim v hai hot ng c th. Khi xem xt mc kh nng (trnh nng lc) ca ngi khc, cn coi trng c trng nhim v. Mt ngi c bng c nhn m nhc: 20 nm kinh nghim ging dy nhc cng pian, c th gip c rt t trong vic thit k mt ng c phn lc mi. Ch yu l phi ch trng kt qu c trng mong mun v xem xt nng lc ca nhn vin di nh sng ca kt qu . Thin l mc m c nhn hay nhm c chc chn, gn b v h ng c hon thnh mt nhim chuyn bit 185 CHUYN : HOT NG T CHC
Thin chi l mt t m t vn . i khi ngi ta khng hn hon ton khng thin , m v trc h cha bao gi lm mt nhim v chuyn bit no. C l do khng c kinh nghim g i vi vic y nn h rt dao ng hoc s st. Ni chung, nu l chuyn cha bao gi lm, th vn l s bp bnh, dao ng. Thut ng "khng thin " c th thch hp nht vo lc v c ny hay c kia, c nhn lt hoc lm mt cht t s gn b v ng c ca h. C th gi h l nhng ngi thoi lui. Cc khi nim nng lc v thin cng c s khc nhau. Chng l mt h thng nh hng tc dng qua li. iu c ngha l s thay i quan trng mt b phn s c tc ng ti ton th. Phm vi thin m nhn vin mang vo mt tnh hung c th c nh hng n vic s dng nng lc hin c ca h. V n nh hng trong chng mc m h s nng cao v pht trin kh nng v nng lc. Tng t, ngha ca tri thc, kinh nghim, k nng c mang vo nhim v c th cng s tc ng n kh nng, s gn b v h ng c. Cc mc sn sng l nhng kt hp khc nhau ca nng lc v thin m ngi ta c c khi thc hin mi nhim v (xem hnh 8-3) .
Hnh 8-3. Tnh sn sng ca nhn vin Cao Va phi R4 R3 R2 C nng lc C nng lc Khng c v thin nhng khng nng lc nhng hoc chc thin hoc bp c thin hoc chn bnh chc chn
Thp R1 Khng c nng lc v khng thin hoc bp bnh
S pht trin tnh sn sng ca nhn vin c th c chia thnh bn mc . Mi mc biu hin mt s kt hp khc bit ca nng lc v thin hoc tnh chc chn ca nhn vin. Mc 1 (R1): Khng c nng lc v thiu gn b,thiu ng c Cc nhn vin khng c nng lc v thiu gn b thiu ng c Khng c nng lc v bp bnh 186 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cc nhn vin khng c nng lc v khng tin tng Mc 2: (R2) Khng c nng lc nhng c ng c v bit c gng Khng c nng lc nhng chc chn Cc nhn vin thiu nng lc nhng ng tin cy trong chng mc nh lnh o quan tm ch o Mc 3 (R3) C nng lc nhng khng thin Cc nhn vin c nng lc tin hnh nhim v nhng khng sn lng s dng nng lc y C nng lc nhng bp bnh Cc nhn vin c nng lc tin hn h nhim v dao ng hoc e ngi phi lm vic mt mnh. Mc 4(R4) C nng lc thin Cc nhn vin c nng lc tin hnh v gn b vi nhim v C nng lc v chc chn Cc nhn vin c nng lc tin hnh v tin tng k hi lm vic . Ghi ch; Mt s ngi gp kh khn khi hiu s pht trin ca nhn vin t R1 n R2, R3. Lm sao c th ang t bp bnh li tin ln c chc chn v quay tr li bp bnh? iu cn nh l cc mc sn sng thp, nh lnh o luun phi ra lnh, nh hng ci g u khi no, nh th no. Thnh th, cc quyt nh do nh lnh do c nh hng. cc mc sn sng cao hn, cc nhn vin tr nn c trch nhim hn trc cng vic v cc quyt nh l nhn vin c nh hng. S chuyn dch t nh lnh o c nh hng sang s nh hng c th dn n e s hoc bp bnh, dao ng. Khi cc nhn vin vn ng t cc mc sn sng thp n cc mc sn sng cao, nhng kt hp ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h s thch hp vi tnh hung ang bt u thay i. ng cong chy qua bn phong cch lnh o trong hnh 8-1 biu th s kt hp ~ c xc sut cao ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h. Nhng kt hp tng ng vi mc sn sng bn di. Khi s dng m hnh, phi tm im trn ng biu din tnh sn sng ca nhn vin tin hnh nhim v chuyn bit. Sau dng mt ng vung gc t im y ti im giao vi ng cong biu din hnh vi ca nh 187 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lnh o. Giao im ny ch mc ph hp nht ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h i vi tnh hung chuyn bit ny. Trong lc la chn s kt hp xc sut cao ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h, khng nht thit phi tht chnh xc. Khi bn vn ng chch khi vng kt hp ti u, kh nng thnh cng gim dn, lc u chm nhng v sau cng t ngt theo tin trnh vn ng ca bn. V th bn khng nn dch chuyn nhanh tip im gn st duy tr kh nng thnh cng cao. La chn nhng phong cch ph hp Mc sn sng 1: Phong cch tng ng 1 -ra lnh i vi nhn vin hoc nhm ang mc sn sng vi nhim v c th, ph hp nht l c hnh vi ch o nhiu cn hnh vi h tr t. T din t phong cch lnh o chuyn bit ny l ra lnh (Telling) - ra lnh nhn vin lm g, lm u, lm th no. Phong cch thch hp khi c nhn hoc nhm yu km v nng lc thin v cn phi c ch dn. Hnh thc din t phong cch lnh o ny bng t khc l: ch o, nh hng hoc cu trc Mc sn sng 2: Phong cch tng ng 2 - ging gii Cp tip sau ca tnh sn sng l mc sn sng 2. Khi c nhn hoc nhm tuy thiu nng lc nhng h vn ang n lc. H c thin hoc ng tin tng. Cc phong cch kh quan cao l nhng kt hp mc cao c hnh vi bn phn v hnh vi quan h. Hnh vi bn phn l ph hp v mi ngi cn thiu nng lc. Nhng do h vn c gng nn -cn phi h tr cho h ng c v lng gn b ca h. Phong cch l ging gii (Selling). N khc ra lnh ch, ngi lnh o khng ch a ra s ch o, m cn em li c hi i thoi v thu hiu nhm gip c nhn "tch cp" v mt tm l trong vic m ngi lnh o mong mun . Khi ngi lnh o ni mt cch n gin: hy ng bn ca ra vo v ngn khng cho mi ngi i qua tc l ra lnh. Nu ngi lnh o ngh: "Ti s tht s cm kch nu anh vui lng ng bn ca ra vo ch dn cho mi ngi i vng quanh lp, v nu h xng thng qua lp l khng n. Th l v d v ging gii. Nhn vin c th hi han v i gii thch sng t ngay c lc nh lnh o c ch o c th. Tnh xc nh ca hnh vi bn phn gm s ch nh Ci g, Nh th no, Khi no. du, v Ai. Nguyn nhn khng cn gii thch cho h ti sao l nhng c gng gii thch ti sao phi ni cc hnh vi bn phn v hnh vi quan 188 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH h. Mt trong nhng khc bit gia ra lnh v ging gii l s l gii Ti sao. Nhng t khc dng ch phong cch lnh o ny gm: gii thch, thuyt phc hoc lm r. Mc sn sng 3: Phong cch tng ng 3: tham gia Mc sn sng 3 l c nhn hoc nhm c nng lc nhng khi h pht trin c nng lc th h cha c c hi bo m s chc chn trong cng vic theo cch lm ring ca mnh. V d, ngi bn hng non nt phi ng ra cho hng trong ln u tin vng ngi qun l bn hng. Mc sn sng 8 c th cng l c nhn hoc nhm c nng lc v thin nhng v l do no li thiu ng c. Chc h rt lng tng, bc bi v ng ch, hoc chn ngy tht s trong lc tin hnh hnh vi y, thnh th tr nn khng thin . Trong c hai trng hp, hnh vi thch hp l cn nhiu giao tip hai chiu v hnh vi h tr nhng t cn hnh vi ch o. Bi l h cho thy r h c nng lc tin hnh nhim v nn khng nht thit phi ch nh r phi lm g, lm u hoc lm th no. S tho lun, cc hnh vi h tr v hnh vi to thun li s c chiu hng thch hp hn gii quyt vn hoc gim bt ni e ngi. Khi tham gia (Participating.), vai tr ch yu ca ngi lnh o l khuyn khch v giao tip. Nhng cch biu hin khc trong phong cch lnh o ny gm: cng tc, to thun li, thu ht. Mi t ng cc hnh vi quan h cao, bn phn thp. Mc sn sng 4: Phong cch tng ng 4 - Giao ph (u quyn, u thc) Mc sn sng 4 l ni c nhn hoc nhm va sn sng va thin , hoc va sn sng va chc chn. H c c hi thc thi v cm thp thoi mi khng cn ngi lnh o n nh phng hng hay ch o. Khi khng cn phi ch dn u, ci g, lc no, l sao, v cc nhn vin c nng lc. Tng t, khng tht s cn nhiu trn mc trung bnh cc hnh vi khuyn khch v h tr v h chc chn, gn b, c ng c. Phong cch thch hp l giao ph cho h v h t xoay x. Phong cch ny c gi l giao ph (Delegating). Nhng t khc ni v n l quan st hoc gim st (theo di). Hy nh rng, phn no vn cn c hnh vi quan h, nhng n c xu th ch cn di trung bnh. Vic lm thch hp y l theo di nhp iu din bin ca ci g , m quan trng l dnh cho cc nhn vin c hi gnh vc trch nhim v tin hnh n theo s trng ca 189 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH h. Mt im cn nh l,. khi mt c nhn hoc nhm ang pht trin, vn thng gp l tnh bp bnh; khi h thoi lui, vn thng gp l h khng thin . Chng ta s xem xt nhng t tng chi tit hn trong cc chng sau . Cng cn lm r rng, phong cch lnh o thch hp cho c bn mc sn sng - thp (R1), t thp n va phi (R2), t va phi n cao (R3) v cao (R4) - tng ng vi nhng nh danh phong cch lnh o: ra lnh (S1), ging gii (S2), tham gia (S3) v giao ph' (S4) . Tc l, tnh sn sng thp cn phong cch ra lnh, tnh sn sng t thp n va phi cn phong cch ging gii... Nhng kt hp c minh ha qua bng 8- 1 : Lnh o theo tnh hung khng nhng xut phong cch lnh ch ra kh nng thnh cng ca cc dng thc phong cch khc nu nh ngi lnh ..o khng c nng lc s dng phong cch mong mun. Kh nng thnh cng ca mi phong cch ng vi bn mc sn sng ty theo n cch xa bao nhiu so vi phong cch xc sut cao tnh dc theo ng cong biu din trong phn phong cch ca ngi lnh o thuc m hnh, l: R1 - Sl xc sut cao; S2 - xc sut th hai; S3 - xc sut th ba;S4 - xc sut thp. R2 - S2 xc sut cao; S1 - xc sut th hai; S3 - xc sut th hai;S4 - xc sut thp. R3 - S3 xc sut cao; S2 - xc sut th hai; S4 - xc sut th hai;S1 xc sut thp. R4 - S4 xc sut cao; S3 - xc sut th hai; S2 - xc sut th ba;S1 xc sut thp.
Bng 8-1. Cc phong cch lnh o thch khc nhau Mc sn sng R1 tnh sn sng thp Khng c kh nng v khng thin 190 CHUYN : HOT NG T CHC
hp vi cc mc sn sng Phong cch thch hp S1 ra lnh hnh vi
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hoc bp bnh bn phn cao, quan h thp R2 S2 Tnh sn sng t thp n va phi Ging gii Khng c kh nng nhng c thin Hnh vi bn phn cao quan h hoc chc chn cao R3 S3 tnh sn sng va phi n cao tham gia C nng lc nhng khng c thin Hnh vi quan h cao bn phn hoc bp bnh thp R4 S4 Tnh sn sng cao Giao phps C nng lc thnh tho v thin Hnh vi quan h thp v bn phn chc chn thp Trong Lnh o theo tnh hung, ai c vn ? Nhn vin. Ngi di quyn c th thc hin c hnh vi mong mun no cn ty thuc hnh vi ca ngi di quyn. Hnh vi ca h quyt nh hnh vi ca ngi lnh o. iu tuyt diu l by gi chng ta c kh nng vn dng t tng nh, c quan hay ti bt k tnh hung lin nhn cch no. V d, lm cha m d hn trc rt nhiu, nu con ci hiu rng, khng phi m v b quyt nh v kim sot hnh vi ca con ci, m chnh bn tr l ngi kim sot hnh vi ring ca mnh. Mt suy ngh quan trng khc: Ti sao mt phong cch lnh o c th khng phi l phong cch t nhin!' ca chng ta nhiu khi li l phong cch hiu qu tht ? Bi v chng ta phi lao tm kh t trong cc phong cch y' phi thc hnh nhiu ln nhng hnh vi y, v phi lm vic vi s gip nht nh ca chuyn gia. Chng ta cng dnh sc ch cc chi tit ca vic ng dng cc phong cch hc . Chng ta s dng nhng phong cch khin mnh thy thoi mi nht y nh vn thng s dng chng. V sao? V chng OK. Chng ta khng t chng vo cng mt -gi tr thc t nh k nng thc hnh khi tin hnh nhng phong cch hc. V vy, chng khng hiu qu lm. Mt suy ngh cui cng: Lnh o theo tnh hung khng phi l toa thuc vi nhng nguyn tc cng nhc v chc chn. Trong cc khoa hc hnh vi, khng c nhng nguyn tc nh vy Lnh o theo tnh hung vi t cch l phn ng gp ch yu vo cc khoa hc hnh vi ang c gng hn gn nhng phn ri rc. Trong cng vic, cc nh qun l s c kh nng nng cao nng sut v ngun nhn lc m h ang theo ui. 191 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH NG DNG CA LNH O THEO TNH HUNG Khi vn dng Lnh o theo tnh hung: cn ghi nh l khng c mt cch tt nht" gy nh hng n ngi khc. ng ra, bt k hnh vi no ca ngi lnh o cng c th c hiu qu hn hoc km hiu qu hn ty thuc mc sn sng ca ngi m bn ang nh gy nh hng. Hnh 8-4 biu th t m hn M hnh Lnh o theo tnh hung m chng ta tng bn ti. N s gip bn nhanh chng tin hnh nh gi trong vic: 1 ) chn on cc mc sn sng; 2) thch ng bng cch tuyn chn cc phong .cch lnh o kh quan cao; 3) lin h cc phong cch mt cch hiu qu vi hnh vi gy nh hng. tng cn n nu trong Lnh o theo tnh hung l ngi lnh o cn gip cc nhn vin pht trin tnh sn sng trong chng mc h c nng lc v thin . S pht trin ca nhn vin t c bng cch iu chrnh hnh vi lnh o thng qua bn phong cch theo ng biu din trn hnh 8-4. Lnh o theo tnh hung quan nim rng, s ch o cht ch (hnh vi bn phn) i vi nhng nhn vin c tnh sn sng thp l phong cch ph hp nu h phi lm vic c hiu qu hn. Tng t, s nng cao tnh sn sng cho mt b phn nhn vin v l g khng sn sng cn c b sung bng cch b nhim cng v cao hn v h tr v ng c x hi (hnh vi quan h). Cui cng, vi nhng nhn vin c cc mc sn sng cao, ngi lnh o cn p ng h khng nhng bng cch lin tc gim bt kim tra hot ng ca h, m cn lin tc gim hnh vi quan h cng mc nh vy Vi nhng ngi c tnh sn sng cao, nhu cu c h tr ng c x hi khng quan trng bng nhu cu t tr. giai on ny, . mt trong nhng con ng m ngi lnh o c th pht huy tnh chc chn v tn nhim ca mnh trong nhn vin l bung lng h vi s trng ring, cng 'nhiu cng tt. Vn khng phi l gia nh lnh o v nhn vin t c s tin tng v hu ngh vi nhau, trn thc t, c nhiu, nhng nh lnh o t cn c hnh vi h tr khai thc chng. C th xy ra thay i cho d mc sn sng ca c nhn hoc nhm ra sao. Bt c khi no hot ng ca nhn vin bt u suy km do bt c nguyn nhn g v nng lc hoc h ng c c gim st hay khng, ngi lnh o phi nh gi li mc sn sng ca nhn vin v xoay chuyn tnh th thng qua s dng ng cong biu din Lnh o theo tnh hung bng cch bo m s h tr ng c x hi v nhng ch dn thch hp. Cc qu trnh pht trin v thoi lui trn s c tho lun trong cc chng 10 v 1 1 . V im ny d sao cng cn nhn mnh rng. Lnh o theo tnh hung tp trung ni v s ph hp hoc hiu qu ca cc phong cch lnh o tu theo tnh sn sng ca nhn vin trong cng vic.
Xc nh phong cch ph hp xc nh phong cch m bn phi s dng i vi ngi khc trong tnh hung nh, bn cn thc hin mt s vic. Mt l, phi hnh dung nhng lnh vc hot ng ca c nhn hoc nhm m bn nh gy nh hng. Trong mun vn ngh nghip khc nhau, nhng lnh vc rt khc nhau: ty theo trch nhim ca ngi ta. V d, ngi bn hng c th c thc trch nhim trong vic bn hng, trong qun tr (cng vic giy t), dch v v pht trin t nhn vin. Do , trc khi cc nh qun l c th bt u xc nh phong cch lnh o ph hp p dng i vi mt c nhn h phi hnh dung r kha cnh trong cng vic ca ngi gy nh hng. Khi quyt nh nh vy, bc th hai l xc nh nng lc v h ng c t mc sn sng) ca c nhn hoc ca nhm trong tng lnh trc la chn . Bc th ba v cui cng l hnh dung phong cch no trong bn phong cch lnh o xem bng 8-1 ) s ph hp vi c nhn trong tng lnh vc trn. Chng ta hy xem xt mt v d. C cho l nh qun l xc nh rng, mc sn sng ca thuc cp trong cng vic giy t hnh chnh l thp (R1 tc l nhn vin khng c nng lc v khng thin nhn trch nhim trong lnh vc ny. S dng bng 8-1, nh qun l c th khi ln vic vi nhn vin nh vy cn s dng phong cch ra lnh trc tip (S1), tc l s dng hnh vi bn phn cao quan h thp. Trong v d ny, hnh vi quan h thp khng c ngha l nh qun l khng c tnh bn vi ngi thc quyn. Chng ta n thun gi nh rng nh qun l trong khi gim st cung cch x tr ca cp di trong cng vic giy t hnh chnh cn mt nhiu thi gian hn hng dn ngi lm ci g v lm nh th no, khi no, u Hnh 8-4: M hnh khai trin lnh o theo tnh hung TNH SN SNG CA NHN VIN Cao R4 Va phi R3 R2 Thp R1 Nng lc c tri thc, kinh nghim v
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH C nng lc v thin hoc chc chn C nng lc nhng khng thin hoc bp bnh Nhn vin c nh hng Khng Khng c nng lc c nng v khng lc nhng thin c thin hoc hoc chc bp bnh chn Nh lnh o c nh hng k nng cn thit Thin - c tnh chc chn s gn b v h ng c cn thit
Hnh vi bn phn - trnh m nh lnh o tin hnh xc nh cc vai tr ni thng ci g, th no,khi no, u v nu c nhiu ngi th thm ai, lm g Ni r mc ch T chc Xc lp thi hn nh hng Kim tra Hnh vi quan h trnh m nh lnh o tin hnh trong giao tip hai chiu (nhiu chiu) nghe,to thun li cho cc hnh vi tc ng qua li v h tr,ng c x hi H tr Giao tip To thun li tc ng qua li Nghe bo co v hot ng nghe tch cc Thc hin lin h ngc (phn hi) Khi hnh vi ca nh lnh o c s dng ph hp vi mc sn sng tng ng sc xut cao. Di y l nhng biu t c th c ch khi s dng lnh o theo tnh hung cho nhng hon cnh ng dng c th. S1 Ra lnh ch o nh hng xc lp S2 Ging gii gii thch r lm sng t thuyt phc S3 Tham gia khuyn khch cng tc thu ht S4 Giao ph quan st gim st tin cy
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH So vi thi gian to ra s h tr v nng cao ng c x hi. Hnh vi quan h cao hn s xy ra khi thuc cp bt u bc l nng lc x tr cng vic giy t hnh chnh. Lc ny, s chuyn bin t ra lnh sang gii thch l ph hp. Cc thnh t ca tinh sn sng Mu cht ca s lnh o c hiu qu l pht hin mc sn sng ca c nhn hoc ca nhm m bn nh gy nh hng, v sau s dng phong cch thch hp. Nu qu thc nh vy, lm th no cc nh qun l c th ng x tt nht tng ng vi tnh sn sng lc ? Khi nghin cu cc thnh t ca tnh sn sng, c mt s kin bnh lun. Mt l theo David C.Mcclelland, nhng ngi c ng c thnh t thng mang nhng c trng n nh chung, bao gm kh nng ra nhng mc ch cao nhng kh thi, s chm lo n thnh t c nhn nhiu hn l ngh ti tin thng thnh tch, v mong mi mt s hi m v cng vic (ti lm c c khng')) hn l s hi m v thi (ng c thch ti lm khng). Trong s nhng c im ny, chng ti ch nht n nng lc ra nhng mc ch cao nhng kh thi khi cp n s sn sng i vi cng vic. Th hai, v mt gio dc v hoc kinh nghim, chng ti cho rng khng c s khc bit v khi nim gia hai im trn. Ngi ta c th c s sn sng v cng vic thng qua gio dc hoc kinh nghim, hoc s kt hp nht nh c gio dc v kinh nghim. S khc bit duy nht gia chng ch tn ti khi chng ta ni v gio dc, m ch nhng kinh nghim t cc kha hc chnh thc v kinh nghim rt ra t bn thn hoc trong cng vic. Th ba, trong cng trnh nghin cu mi y, chng ti chng minh gio dc v hoc kinh nghim c nh hng n nng lc, v ng c thnh t c nh hng n thin . V vy, khi bn n tnh sn sng phng din nng lc v thin , chng ti gi nh, khi nim nng lc bao gm c hai kha cnh: nng lc v thin . Nng lc (tnh sn sng trong cng vic) lin quan ti kh nng lm c vic g , lin quan n tri thc v k nng. Nhng c nhn c tnh sn sng cng vic cao trong mt lnh vc c th u c tri thc, nng lc v kinh nghim tin hnh nhng nhim v nht nh m khng cn ngi khc chi n. Ngi c tnh sn sng cng vic cao c th ni: "Ti nng ca ti qu thc nm trong lnh vc cng vic ca ti. Ti c th lm vic c lp trong lnh vc m khng cn ng ch gip nhiu". Thin (tnh sn sng v tm l) lin quan ti thin hoc h ng c lm vic g . N lin quan n s cht chn v lng gn b. Nhng c nhn c tnh 195 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH sn sng tm l cao trong mt lnh vc c th hoc nhim v c th ngh rng, trch nhim l h trng v h t tin, thc r v bn thn trong kha cnh ca cng vic.H khng cn c ng vin lin tc mi lm c vic trong lnh vc Ngi c s sn sng tm l cao c th nhn xt: "ti tht s thch cng vic ca mnh. ng ch ti khng cn phi theo st gt theo di ti hoc ban pht nhng li khuyn khch ti mi lm vic tt trong lnh vc ny". Cn nh rng, mc d tnh sn sng l mt quan nim b ch cho vic tin hnh nhng nh gi chn on, .cc bin tnh hung khc - phong cch ca ng ch (nu gn gi), khng hong hoc b tc v thi gian, bn cht cng vic cng c th quan trng ngang hoc cao hn. Song quan nim tnh sn sng vn l mt cn c ng tin cy la chn phong cch ph hp vi c nhn hoc nhm ti mt thi im tht nh. Nhng cng c do tnh sn sng gip cc nhn qun l v nhn vin ca h nh gi chc chn tnh sn sng ca nhn vin, .Hambleton, Blanchard v Hersey a ra hai cng c ng tin cy khc nhau: Mu nh gi ca nh qun l (MRF - Manager's Rating Form, v Mu t nh gi (SRF - Self' Rating Form) . C hai cng c do nng lc v thin u s dng 5 thang nh gi Trn hnh 8-5 cho nhng v d v cc thang ny ca MRF. Nm thang nng lc v nm thang thin c chn lc sau khi nghin cu thm d t mt t hp chng 30 ch s tim tng ca c hai kch thc. Nh hnh 8-5 vch r, ng vi mi thang ngi ta lp cc ch s hnh vi ca nhng im cui. ng thi, trong cng c ny, ngi ta s dng cc thang nh gi 8 im. Nhng ch bo t thp n cao tng ng vi bn mc (Ri - R4) c lin quan vi Lnh o theo tnh hung. Trong nhiu cng trnh mi y, Hersey. Blanchard v Keilty pht trin Mu nh gi phong cch tng ng sn sng (RSM'RF - Readiness Style Match rating form), dng o tnh sn sng ch bng mt thang cho mi kch thc - ch o nng lc, hoc thang kia ch o thin . Trong cng c ny, nng lc ca c nhn (tri thc v k nng) c quan nim nh mt hin tng c cp . Tc l, nng lc ca c nhn khng thay i t ngt t thi im ny sang thi im khc. Trong mi thi im nht nh, c nhn c t, ng k, nhiu hoc rt nhiu nng lc. Thin (s chc chn v h ng c) tuy nhin li khc. H ng c ca c nhn c th, v thng nh vy, dao ng t thi im ny sang thi im khc. 196 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Thnh th, mt c nhn rt him khi, t c dp, thnh thong hoc thng xuyn c thin gnh vc nhim v trong lnh vc nht nh. Tnh kh quan ca c hai cng c MRF v SMF (Staff Memberform - mu nh gi nhn vin) ca nh gi phong cch tng ng sn sng l rt cn thit xc tin chng trnh kt hp Lnh o theo tnh hung vi Tha thun v phong cch lnh o. Chng ta s bn v qu trnh ny k hn trong chng 12. Cc thnh t ca phong cch lnh o Khi cc nh qun l hiu r mc sn sng ca c nhn hay ca nhm m h mun tc ng, lc y mu cht ca s lnh o c hiu qu l s dng phong cch lnh do ph hp. Nu qu thc nh vy lm th no cc nh qun l c th ng x tt hn da trn nhng hnh vi bao gm mt . trong s bn phong cch lnh o. Nhng cng c o hnh vi lnh i gip cc nh qun l v cc thnh vin trong b my ca h xt on tt hn v phong cch lnh o, Hersey, Blanchard v Hambleton pht trin hai thang o quan h lnh o khc nhau: Mu nh gi ca nh qun l (MRF) v Mu nh gi nhn vin (SMF). C hai cng c u dng o hnh vi bn phn v hnh vi quan h bng nm kch thc. Nm kch thc hnh vi bn phn v nm kch thc hnh vi quan h c lit k trn bng 8'2. Sau khi xc lp nm kch thc cho c hai loi hnh vi lnh o, cc chi s hnh vi cc tr ca mi mt trong s nhng kch thc s c pht hin nhm gip nh qun l v nhn vin ca h phn bit c cc bc cao - thp ca tng hnh vi lnh o. V d, vi kch thc "t chc" ca hnh vi bn phn trong Mu SMF, nhng im cui ca thang nh gi s c chn l "t chc tnh hung lm vic cho ti" v "hy ti t chc tnh hung lm vic". i vi kch thc "cung cp hi m" ca hnh vi quan h, nhng im cui (kt qu) ca thang nh gi s c chn l "thng xuyn cho nhng hi m v thnh tch lm vic ca ti" v "c ti t nh gi thnh tch". Bng 8-2 Cc kch thc hnh vi b phn v hnh vi quan h v cc ch s hnh vi ca chm Cc kch thc hnh vi bn phn t mc ch, Ch s hnh vi
Mc ti nh lnh o Ch r nhng mc ch mi ngi phi hon 197 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH T chc n nh thi hn Ch dn (nh hng) Kim tra Cc kch thc hnh vi quan h thnh t chc tnh hung lm vic cho mi ngi ra hn cho mi ngi a ra nhng chdn chuyn bit ch r v yu cu bo co u n v tin
Ch s hnh vi Mc ti nh lnh o Dnh s h tr bo m s h tr v khuyn khch giao tip thu ht mi ngi tham gia bn lun hot ng cng vic to thun li quan h qua li Gip mi ngi tc ng ln nhau thun li nghe tch cc sn tm v nghe kin tm t ca mi ngi Bo m hi m (lin h Bo m hi m v thnh tu ca mi ngi ngc) Trong b cng c Phong cch tng ng sn sng (R8M) bn trn, ngi ta m t mt trong bn phong cch lnh o c bn ch khng m t cc kch thc hnh vi ring bit to ra mi phong cch. Bn hnh vi lnh o c m t nh sau: Ra lnh (S1) - a ra nhng hng dn chuyn bit v gim st cht ch vic hon thnh. . Ging gii (S2) - Gii thch r cc quyt nh v to c hi thu hiu. ' Tham gia (S3) - Cng chung cc t tng v to thun li cho vic ra quyt nh Giao ph (S4) ' chuyn giao trch nhim v cc quyt nh v vic tin hnh chng. u im ca vic s dng RSM l n cho php cc nh qun l v cc thnh vin trong kp nh gi c phong cch lnh o v tnh sn sng trn cng mt b cng c. Hnh 8-6 cho thy s thch hp . S ny cung cp mt s tng hp tin li cc thnh t then cht to nn quan h Lnh o theo tnh hung. LNH O THEO TNH HUNG V CC MI TRNG T CHC KHC NHAU Chng ta thy Lnh o theo tnh hung dc ng dng trong mi loi mi trng t chc, c kinh doanh v cng nghip. c gio dc v qun l nh 198 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nc, c ngnh cnh st v thm ch c gia nh. Cc quan nim u thch hp vi bt k tnh hung no min l c nhng ngi ny c gng gy nh hng n hnh vi ca nhng ngi kia. Vn duy nht chng ti va pht hin c trong khi lm vic ti nhng mi trng t chc khc nhau chnh l mt vi ngn ng cn thch ng c th. V d, chng ti thy rng trong lc hun luyn nhng ng chng ri vic, khi chng ti ni v hnh vi bn phn v hnh vi quan h, nhng ngi ny chng h c bt k s quan tm ng k. Chng ti hiu ngay rng trong cng vic nhng hon cnh gia nh nh th, rt d cho cha m v con ci tm n hnh vi "ch huy" hn l hnh vi bn phn, v d tm n hnh vi "h tr" hn l hnh vi quan h. Hnh 8.6. Xc nh tnh sn sng v bn phong cch lnh o c bn
PHONG CCH CA NH LNH O Mt khc, khi lm vic vi ngi hun luyn v ng h mnh nhng ngi c rt nhiu kinh nghim pht trin c nhn v do pht trin cao trong lnh vc quan h con ngi, th ngay c hnh vi ch huy mnh lnh cng thng dn n nhng tc dng tiu cc V vy khi lm vic vi nhng ngi ny. chng ti hiu s ch o bng li l cch thay th rt tt cho hnh vi mnh lnh. Chng ti mun nhn mnh rng, trong vic tn dng cc nhn hiu khc nhau dng cho hai hnh vi lnh o c bn - hnh vi bn phn v hnh vi quan h 199 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH chng ta khng thay i ton b nhng tnh xc inh. Hnh vi bn phn l sng cn i vi gii hn m ngi nh o tin hnh s giao tip mt chiu bng cch l gii nhn vin lm g cng nh lm lc no, lm u, v hon thnh c cc nhim v bng cch no. Hnh vi quan h, ngay c khi chng ta gi l hnh vi h tr, vn l gii hn m ngi lnh o tin hnh giao tip hai chiu bng cch bo m s h tr ng c x hi, "nhng vut ve tm l" (Phychological Strokes), v to thun li cho hnhvi L do phi thay i cch s dng nhng t ng khc nhau l: mt khi nim then cht trong tt c nhng khoa hc hnh vi l giao tip. Nu bn s n gip mi ngi trng thnh v pht trin, th bn phi hc' cch xc lp cc c cu, nim v nghin cu nhng kt qa trong h thut ng tha ng i vi nhm m bn ang mun gy nh hng. l vic phi lm nu bn mong mun c kh nng cao nht tranh th c s tha nhn ca mi ngi v v th tc ng n s pht trin ca h. Cc quan h cha m - con ci Chng ti thy cng dng k l ca Lnh o theo tnh hung i vi gia nh v quan h cha m - con ci. Cun sch "Cch tip cn tnh hung lm cha m" dnh ton b cho vic ng dng Lnh o theo tnh hung t chc gia nh. Chng ti gi nh rng khi lm vic vi tr em c mt hnh mu v cch vn ng chung trong phong cch lnh o qua mt s nm pht trin ca tr. Nh vy, khi lm vic vi tr em - nhng ngi cn thiu chn v bn phn - phong cch ch huy ca cha m c kh nng thnh cng cao. iu c bit ng trong vi nm u i sng ca tr, khi chng cha c nng lc kim tra mi trng ring ca mnh. Ton b qu trnh pht trin s c tho lun chng 10. Cc phong cch thiu hiu qu ca cha - m Mt trong nhng kha cnh ng quan tm ca Lnh o theo tnh hung l ngi ta c th bt u phn on c khng nhng phong cch lnh o c kh nng cao nht em li hiu qu, m c nhng phong cch c xu hng thiu hiu qu trong hon cnh no. Bng chng l chng ta c th ly bn v d v bc cha m ch s dng tng phong cch lnh o n l trong ton b thi k pht trin ca a con (hnh 8-7). Trc ht, hy xem xt cp cha m dng phong cch mnh lnh cao/h tr thp (S 1 ) vi con ci h qua vi nm pht trin, tc l: "Chng no my cn sng trong ci nh ny, my s phi v nh lc 10 gi v phi tun theo nhng quy tc tao t ra". C th c hai phn on. Mt l, bn tr c th 200 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH thu dn ti bc ca mnh v b nh i khi gp dp sm nht. Nu iu khng xy ra th chng c th chu thua quyn uy ca cha m v tr nn rt b ng, thnh nhng k l thuc sut i, lun lun cn c ai bo chng nn lm g v lm vo lc no. Hnh 8-7. Nhng hu qu ca vic s dng n c phong cch cha m - con ci qua thi gian
Kt qu c kh nng xy ra cao trong trng hp cha m s dng c nht phong cch hnh vi mnh lnh cao/h tr ,cao (S2) c th c mnh danh l hi chng "Chng trai ca m" hoc 'C gi nh ca ba": K c lc a tr ln hn, chng vn c th trng thnh v tui tc nhng rt ph thuc b mt tm l vo cha m trong nhng quyt nh i vi chng. Bi v phn ln s ch dn i vi hnh vi ca tr v s h tr ng c x hi u c cha m chng cho sn, nn nhng thiu nin khng c nng lc t chun b cho mnh. iu g s xy ra khi cha m khng ngng h tr v khng bao gi cu trc hoc inh hng cho bt k hot ng no ca con ci h? p s cho cu hi ny l phong cch h tr cao/ nh hng thp, c th gi l hi chng "cu m c chiu"(tr h v nung chiu) (S3), cho bn tr pht trin thnh nhng k t bit ch n quy tc v thiu quan tm :n cc quyn ca ngi khc. Phong cch hnh vi nh hng thp/h tr thp (S4) dng nh l c trng ca hai cch phn loi kinh t x hi do Lloyd Warner m t ' trnh cao hn - cao hn v trnh thp hn - thp hn. Trong c hai trng hp, tr em c th bin thnh nhng sn phm ca mi trng nhiu hn lm sn phm ca phong cch ca cha m. Trong trnh cao hn ' cao hn, nhim v ny c th c giao ph cho trng t thc, trong trnh thp hn- thp hn, "bn tr thng b b mc cho t lc v hc tp mt cch ng n hoc khng ng n 201 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhng bn cng la cch i ph vi nhng bt trc hng ngy trong mi trng ca chng. Nh cp chng 5, mt s ngi c th thc mc ti sao vic s dng cng mt phong cch lnh o trong mi lc l khng ng n ' "xt n cng, chng ta phi hiu rng kin nh l iu tt" Li khuyn c th trc y c a ra, nhng nh chng ta suy lun theo Lnh o theo tnh hung, tnh kin nh khng phi l s lm dng cng mt phong cch trong mi lc. ng ra, tnh kin nh l s dng cng mt phong cch ng x vi tt c nhng mnh hung tng t nhng phi bin i phong cch mt cch ph hp khi tnh hung thay i . Cha m l ngi kin nh nu h c xu hng nghim khc i vi con ci khi chng c x khng ng n v khen thng khi chng c x ng n. Cha m l ngi thiu kin nh nu h ct nh v thc hin mt hnh vi khc h tr khi con ci h c x xu cng nh khi chng c x tt. Bn nh vy v tnh kin nh nhc cc bc cha m nh rng tr em thng xuyn cc mc sn sng rt khc nhau trong cc kha cnh khc nhau ca cuc sng. V vy, phong cch lm cha m cng phi bin i khi cc hot ng ca con ci thay i Qun l nhn s nghin cu v pht trin khi lm vic vi nhng ngi c trnh o to cao v tnh cm vng vng, phong cch hnh vi; c hiu qu ca ngi lnh o trong nhiu trng hp l hnh vi quan h thp/bn phn thp. iu th hin rt r trong mi trng qun i. Thng thng, trong cc t chc ang cn bn c nh hng khe kht nh qun i hoc s cu ha, phong cch ph hp nht thng l bn phn cao (S 1 ), bi v trong tc chin hoc cc iu kin ha hon, thnh cng ph thuc nhiu vo s p ng kp thi cc mnh lnh. Nhng yu cu thi gian khng cho php bn lun li thi hoc l gii cc quyt nh. Mun thnh cng, hnh vi hu nh phi t ng. Mc d phong cch bn phn cao c th c hiu qu i vi mt s quan tc chin, nhng n thng km hiu qu trong cng vic vi cc nhn vin nghin cu v pht trin bn trong ngnh qun s trnh gio dc, kinh nghim nghin cu v s sn sng ca nhng ngi ny c h khng cn s quan ch huy phi ra hng l cu trc trong cng vic ca h. Trn thc t, h pht vi chuyn . Nhng thc nghim khc vi cc nhn vin khoa hc v nghin cu ch ra rng nhiu ngi cng mong mun v cn n s h tr tnh cm x hi mc hn ch. Mi trng t chc gio dc 202 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cc mi trng gio dc dnh cho chng ta nhiu v d v ng dng Lnh o theo tnh hung. Quan h thy-tr. Trong mi trng gio dc, lnh o theo tnh hung c s dng nghin cu quan h thy - tr. V d PaulHersey v hai ng nghip Brazil, Arrigo L.Angelini v Sofia Caracushansky tin hnh nghin cu nhm ng dng Lnh o theo tnh hung vo ging dy. Trong nghin cu, h c gng so snh cc im hiu qu ging dy gia (1) nhng hc 'sinh d khoa hc trong quan h thy - tr c truyn chim uu th (cc nhm kim tra) v (2) nhng hc sinh d kha hc trong Lnh o theo tnh hung c cng mt gio vin p dng (cc nhm thc nghim). Trong cc lp thuc nhm kim tra, cc bi thuyt trnh chim uu th, nhng cc hnh thc tho lun nhm, cc phng tin nghe - nhn v cc ngun lc tham gia khc cng c s dng. cc lp thc nghim, mc sn sng ca hc sinh (thin v c nng lc t nh hng hc tp v t cng c) Sau mt thi gian pht trin hn nh s thay i lun phin phong cch ging dy mt cch h thng. Phong cch ca gio vin bt u S1 (bn phn cao quan h thp thy lun c mt ti gi hc), ri chuyn sang S2 (hnh vi bn phn cao/quan h cao - nhm tho lun bn trn vi s ch o ca thy trong khi m thoi), n S3 (quan h cao/bn phn thp - tho lun nhm vi s tham gia ca thy vi t cch mt thnh vin h tr ca nhm ch khng ch o) v cui cng ln S4 (bn phn thp/quan h thp - nhm lin tc tho lun vi s tham gia ca thy ch vo lc lp yu cu) S pht trin mc sn sng ca hc sinh lc u din ra chm chp, cng vi s gim dn hot ng ch o ca thy v tng dn hot ng khuyn khch ca thy. Khi hc sinh bc l r nng lc khng nhng v mt gnh vc trch nhim ngy cng cao trong vic t nh hng hc tp, m cn v mt t cng c (t hi lng), s gim h tr ng c x hi t gio vin km theo nhng s gim bt ch o ca gio vin. Trong bai thc nghim c thit k nh vy, cc lp thc nghim cho thy, khng ch trnh vn hnh cao hn trong cc k kim tra -thi, m cn bc l r rng mc nhit tnh, trnh o .c v h ng c cao hn, tnh trng mun hc, ngh hc t hn. Quan h nhn vin hnh chnh - ban qun tr (ban qun l). i vi th trng hnh chnh (hiu trng i hc hoc gim th) cc c quan gio dc, mt lnh vc rt quan trng l mi quan h m ngi phi duy tr vi ban qun tr. Do cc ban ny c quyn lc ti hu cch chc cc hiu trng hoc gim th, nu h mt lng tin trong cng tc lnh o, cc nhn vin hnh chnh thng hay s dng phong cch quan h cao (S3) ch dnh cho cc nhm 203 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c quyn quyt nh ny mt gii hn cu trc nht nh Qu thc, i khi h trnh ch o cc hot ng ca ban qun tr ch vi s lm ny sinh cc kin ph phn. Lnh o theo tnh hung nghi ng hnh vi ny. Mc d cc y vin ban qun tr thng c trch nhim, l nhng ngi c gio dc tt, nhng h vn t kinh nghim lm vic trong mi trng gio dc. V d, trong mt cng trnh nghin cu kho st cc y vin qun tr trng i hc bang New York ngi ta thy rng di 10% y vin phc v ti cc ban qun tr cha c kinh nghim ging dy hoc cng tc hnh chnh nht nh c quan gio dc. Qu thc, trong s 1269 y vin th phn ln ch yu lm trong cc ngnh cng nghip, bo him v ngn hng, thng mi v giao thng, y t v lut. Chng 1/2 lm cng chc cho cc on th, hi ng qun tr vi cng v th qu, gim c hoc nhng vic k trn. Ngoi ra, cn tham gia lm vic nhng ch khc cc c quan gio dc, cc y vin ny u qu bn bu v khng th dnh nhiu thi gian cho cc vn ca trng d rt mun quan tm. Trn thc t, s khng tha mn thng xuyn nht bc l nhng y vin thiu thi gian dnh cho cng vic ban qun tr. S thiu kinh nghim v tnh trng b rng buc nng n vo cng vic ni khc ca cc y vin qun tr gi ra cch x tr ph hp cho cc hiu trng i hc l phi hp hnh vi quan h cao ca h vi vic nng cao hnh vi bn phn trong quan h cng vic vi cc y vin. Qu thc, hiu trng hon ton phi chu trch nhim v vic xc nh vai tr ca cc y vin ban qun tr v t chc cng vic ca h. Henry Wriston nguyn hiu trng Trng i hc tng hp Brown ni rt ng: Thot ngh th c v k qc, rng phi l ngha v ca hiu trng. Ngm ngh chc lt th thy r rng khng th cho ai khc uc. Cc y vin thi v phng - h khng c phng php phn tch cc nhn ti v phn cng trch nhim. Hiu trng vo th phi lm vic . Quan h quan tr vin - ging vin. Trong khi lm vic vi cc ging vin giu kinh nghim, phong cch quan h thp/bn phn thp (S4) c c trng bi cu trc t chc phi tp trung v giao ph trch nhim cho nhng ngi t ra thch hp vi nhim v trnh gio dc v kinh nghim ca nhng ngi thng ln khin h khng cn hiu trng hoc ch nhim khoa ra qu nhiu cu trc. i khi h c xu hng bc mnh v chuyn . Hn na, mt s ging vin ch mong mun hoc cn n 's h tr tnh cm x hi gii hn nht nh (hnh vi quan h).
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Thng phong cch lnh o c hiu qu trong khi lm vic vi cc ging vin l quan h thp bn phn thp, nhng c th cng cn c nhng bin th nht nh. V d, trong nhng giai on u nm hc hoc thay i chng trnh dy hc, cn phi thit lp mt trnh cu trc nht nh vi t cch cc lnh vc chuyn mn c ging dy, gm c nhng g, ai ging, lc no v lp no. Khi nhng iu kin v hn nh cn thit c ton b ging vin hiu r, gim hiu c th t ngt quay li phong cch quan h thp/bn phn thp vn l thch hp vi nhng nhn vin giu kinh nghim, c thc trch nhim v ng c t gic. C th cn nhng bin th khc. V d, mt ging vin mi, thiu kinh nghim c th cn ch dn v h tr tnh cm x hi nhiu hn cho n khi tch lu kinh nghim lm vic vi lp. HLU BIT THNH TU NGHIN CU C TRC Mt trong nhng ng gp ch yu ca Lnh o theo tnh hung l n cung cp nhng phng thc hiu nhiu kt qu nghin cu trc khi phng php tip cn theo tnh hung t ra khng tng hp vi cc phng php khc. V d, mi xem qua th nghin cu i tr m Likert tin hnh trong cc lnh vc cng nghip M nhng nm 50 v cng trnh tng t ca Hersey min Ty Phi nhng nm 60 c v mu thun vi nhau. Likert pht hin c mt xu th l ng h cc gim st vin quan tm n ngi lm cng (nhn vin), ch tin hnh gim st i th, trong khi cc khu vc sn lng thp li c xu hng nhng gim st vin coi cng vic l trung tm, lun gim st cht ch. Nhng pht hin ca Hersey hu nh hon ton tri ngc vi nhng kt qu m Likert thu c. Trong cc mi trng cng nghip ni bt Ty Phi, ng thy r vic gim st cht ch, coi trng cng vic l phong cch hiu qu hn. Tuy nhin, nu s dng Lnh o theo tnh hung xem xt nhng kt qu khc nhau , ngi ta c th hiu su hn v sao c th on trc c s khc nhau ny. Nh ch r, s ngi m Likert nghin cu c ly t cc khu vc cng nghip ca M. iu c bit thch hp nu suy lun ti nhng g m chng ta vn gi l "tnh sn sng c vn ha", hoc "Sc lao ng" . Chng ti hiu rng ba hin tng - trnh gio dc, mc sng v kinh nghim v cng nghip - c th c tc ng r rt ti mc sn sng tng ng vi cng vic ca lc lng lao ng m t chc coi l ngun tuyn nhn vin. 205 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Theo nghin cu ca Likert, mc sn sng ca lc lng lao ng trong mu iu tra t ra kh cao. Trnh gio dc, mc sng, kinh nghim sn xut ca nhng ngi thuc cc khu vc cng nghip M trong nhng nm 50 c kh nng mc t va phi n cao. iu khng ng ngc nhin nu xem xt nghin cu ny t gc Lnh o theo tnh hung. Likert pht hin rng, hnh vi bn phn t va phi n thp v tng ng l hnh vi quan h cao (S3), u c xu hng l nhng phong cch lnh o hiu qu nht, tc l chng c xc sut cao nht tr nn chiu qu nhm to nn tnh sn sng c vn hoa cn thit. ng thi, cng khng phi iu bt ng khi nhn nhn nhng kt qu pht hin ca Hersey. Vo gia nhng nm 60, cc nc chu Phi dng nh s dng lc lng lao ng phn ln t c o to chnh quy, .mc sng thp km, kinh nghim sn xut cng nghip hn ch hoc cha c. Xt mc sn sng thp nh vy ca lc lng lao ng thi k , c th t gc Lnh o theo tnh hung phn on c rng phong cch c cu trc cao, gim st cht ch m Hersey pht hin tt s c xc sut cao nht t hiu qu trong mi trng ny. C th theo cch phn tch tng t so snh nhng kt qu nghin cu vn tham gia do Coch v French tin hnh ti mt nh my ca M Northeast vad nghin cu lp li ca French, Israel v As ti mt nh my Norwegian (Na Uy). Trong mi trng cng nghip M, cc nhn cng c kho st khi quyt nh u t ra c hiu qu, nhng Na Uy th khng c s khc bit ng k v nng sut gia cc nhm cng nhn c qun l bng tham gia v cc nhm khng c qun l bng phong cch . Mt ln na c hai cng trnh nghin cu ny u ng h Lnh o theo tnh hung v gi ra cc mc sn sng hoc nhng khc bit v lc lng lao ng c vn ha v tnh hung l nhn t quan trng trong vic xc nh phong cch lnh o ph hp. Xc nh hiu qu ca s tham gia S phn tch nhng nghin cu v tham gia theo t tng Lnh o theo tnh hung cng gi ln mt s vn ng quan tm v vic s dng ng n yu t tham gia. Lnh o theo tnh hung cho rng, mc sn sng theo cng vic ca c nhn hay ca nhm cng cao, th yu t tham gia cng c nhiu kh nng tr thnh cng ngh qun l hiu qu. Mc sn sng theo cng vic cng thp, th xc sut cho yu t tham gia tr thnh th php qun l hu hiu cng nh. 206 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH S huy ng, thu ht v s tham gia quyt nh ca nhng ngi ang cc mc sn sng cc thp c th mang c im ca mt tr chi n m ngu dt, hoc nh cnh anh m dt anh m, thnh th lnh o kiu mnh lnh c th c kh nng thnh cng cao hn u mt kia ca ng biu din tnh sn sng (cc mc sn sng theo cng vic cc cao), mt s ngi c xu hng phn i tin bnh "suy nghl nhm" (suy ngh tp th). H thch mt c nhn c trnh chuyn mn cao nht trong lnh vc y quyt nh. "Bill anh ngh sao, chng ta s tip tc ch? l lnh vc ca anh m . Nh vy theo Lnh o theo tnh hung, s tham gia nh mt k thut qun l c xc sut thnh cng cao hn khi vn ng t mc sn sng thp n mc cao va phi, ri bt u ' t ti ng hiu qu nm ngang khi cc nhn vin tr nn c tnh sn sng cng vic cao, nh minh ha trn hnh 8.8. Cn mt im na v vn tham gia. Mc d tham gia co xu hng lm tha mn cc nhu cu quan h v nh gi bng cch dnh cho mi ngi c hi cm thy mnh trong cuc v c coi l quan trng trong qu trnh quyt nh, song cn nh rng vic thc hin hot ng t thn c th khng phi l kt qu ca vic tham gia. S tha mn nhu cu cp cao rt hay din ra ti mi trng lm vic trong mi ngi c giao cng vic ha hn h s c c hi thnh t trng thnh v pht trin, v c th thch. nh hng ca s thay i vn ha Nhng tin b khoa hc v k thut trong x hi M trong vng mt th k qua gn nh xut hin vi tc chng mt. Kt qu l to ra mt x hi cng nghip nng ng vi trnh gio dc v mc sng cao. Hin tng ang bt u c tc ng r rt dt nhiu ngi lao ng c s dng cc t chc. Ngy nay, nhiu ngi lm cng c hng mc sng cao hn v c xu hng c gio dc tt hn, tinh khn nhiu hn trc. Do nhng ngi lao ng ny c thm tim nng t ch o v t kim tra. Ph hp vi nhng thay i trong tnh sn sng, mt b phn ln dn s M, theo cch ni ca Maslow, nay' c tha mn tng i y v cc nhu cu sinh l v bo m an ton c bn. Gii qun l c th nhanh chng da theo s tha mn nhng nhu cu qua tin lng, cc d n khuyn khch, cha bnh v.v. nh l nhng nhn t kch thch ng c hng u lao ng cng nghip. .Trong x hi M ngy nay, gn nh c mt ni nim lun canh cnh trong con ngi, mong mi nhng nhu cu sinh l v yn n s c p ng. Trn thc t, a s mi ngi ni chung khng cn phi lo lng ly u ra ba n ngy mai hoc liu mnh c c bo v trc nhng him nguy thc t hay khng. H lc ny d pht trin h ng c hn t cc nhu cu khc: ngi ta mun thuc v u , mun c 207 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tha nhn nh "ai ' v mun c c hi pht trin y nht tim nng ca mnh. William H.Haney ni: V vy thc tin qun l phi nhm vo mc chn hiu ti ca thuc cp vi mc ch tng th l gip h pht trin, tin ti c nhu cu kim tra t bn ngoi t i v ngy cng tng cng t kim tra. V sao con ngi mun nh vy? Bi v di nhng iu kin n t c s tha mn v cng vic cc cp trc ht l cp ci ti v cp t khng nh mnh, ti n c thc y mnh m nht. nim ny c minh ha trn hnh 8-9 Chuyn bin trong mc sn sng v khuynh hng nhu cu ca ton dn ni chung gip chng ta hiu v sao nhng pht hin trong nhiu cng trnh nghin cu v mi quan h gia phong cch lnh o v nng sut, cng nh khng nghin cu do Likert v Halpin tin hnh li c v co cm li xung quanh cc phong cch 2 v 3, ch khng cc cc bin (I v 4). LNH O THEO TNH HUNG C TC DNG KHNG S tha nhn ph bin vai tr ca Lnh o theo tnh hung trong hn hai thp k qua nh mt quan nim c gi tr v hiu lc trc tip c nhiu t liu xc nhn. Cc nh qun l, cc bc cha m gio vin, nhn vin hnh chnh ang hnh ngh trn khp th gii u ni n em li cho h mt phng php tip cn thit thc d s dng xc nh h cn phi lm g trong cc tnh hung thch thc. N l nhn t ch yu trong cc chng trnh o to v pht trin ca trn 400 trong s 500 cng ty pht t nht nh Ngn hng M, Caterpillar, IBM, Mobil Oil. Union 76 v Xerox. N cng c tip nhn rng ri tt c nhng cn c qun s v mt s ln cc cng ty thu khon ang vn ln chc chn. Hn mt triu nh lnh o chp nhn trin khai Lnh o theo tnh hung trong nm 1987. Trong khi cc cng trnh nghin cu pht c gng lun chng gi tr ca Lnh o theo tnh hung bng nhng phng xng khc nhau, th mt cu hi st sn m cc nh qun l, cc gio vin, cha m v nhn vin hnh chnh a ra l: Lnh o theo tnh hung c tc dng khng Chng ti s c gng trnh by hai trong s nhiu nghin cu c gii p cu hi . Nm 1974, nhm nghin cu cc h thng tin (ISG) ca Xerox chu trch nhim sn xut cc bn chp/sao lc, thng qua cam kt ch yu coi Lnh o theo tnh hung nh mt quan nim v o to. Lc y Lnh o theo tnh hung l hn tng ca chin lc o to kiu kin trc block (cu trc m 208 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH un) ca ISG v c dy cho cc nh qun l trung cp cng nh s cp mi lm vic. Gumpert v Hambleton ch r: Mc d m hnh ny c sc hp dn trc gic v cc nh qun l nhanh chng chp nhn, nhng do yu cu o to cc ngun lc nn t pht trin qun l ca LSG phi gii p mt cu hi gay gt. liu cc nhn qun l s dng m hnh khi tc ng qua i vi nhn vin c t c hiu qu cao hn so vi nhng ngi khng dng m hnh ny hay khng? Sau ht, nu h khng c hiu qu cao hn, th khng c o to v lhn o theo tnh hung 65 nh qun l trong ngnh bn hng, dch v, qun tr hnh chnh v cc h phn chc nng tham gia qu trnh nghin cu. Cc nh qun l tp hp c ba kiu Mu iu tra. . Phiu cu hi dng cho nh qun l cc xy dng cung cp cc s liu nhn khu hc nh la tui, gii, thm nin phc v v.v- Trong phiu cng hi v nhng cm nhn ca cc nh qun l trong iu hnh cng vic v s dng Lnh o theo tnh hung Thang nh ga mc dd trung thnh ngh nghip ngh (tay ngh), dng xc nh trnh thnh tho ngh ca nhn vin i vi mt t hp cc mc tiu cng vic ch yu. Mi nh qun l nh gi t 1 n 4 nhn vin. Mu nh gi cn b qun l cho php cc nh qun l nh gi c cc phong cch lnh o ring ca h v s hon thnh cng vic ca nhn vin i vi tng mc tiu cng vic ch yu. Ngi ta s dng thang chia sau y v s tin hnh cng vic, ging nh thang nh gi ca Xerox. Chia bc 5 4 3 2 1 M t tin hnh c bit khc thng Chc chn vt mc mong mun t mc mong mun t nhng yu cu ti thiu Khng tha mn (khng t yu cu)
o nghim tin cy ca Lnh o theo tnh hung, cc s liu c tp hp nhm a ra hai phn on Cc nh qun l c hiu qu cao s c ch bo nhiu tri thc v s dng Lnh o theo tnh hung nhiu hn cc nh qun l km hiu qu.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH S tin hnh cng vic ca nhn vin khi cc nh qun l p dng Lnh o tbeo tnh hung mt cch ng n s cao hn khi h p dng n khng ng n. Nghin cu dn ti nhng kt lun sau. Cc nh qun l c hiu qu cao t ra hiu bit rt tt v Lnh o theo tnh hung v s dng n nhiu hn cc nh qun l km hiu qu. Tt c cc nh qun l trong nghin cu u p dng Lnh o theo tnh hung, t nht cng vi ln. Pht hin cho thy, vic o to trong lnh vc ny c nh hng thc cht n cng vic. Tnh trung bnh cc nh qun l p dng m hnh mt cch ng n u nh gi s tin hnh cng vic ca ngi di quyn cao hn nh gi ca nhng nh qun l khng p dng m hnh. Cc s liu trong lnh vc ny h tr rt nhiu cho m hnh hiu qu lnh o ca Hersey - Blanchard. Gumpert v Hambleton kt lun: Cc nh qun l c hiu qu cao c hiu bit nhiu v Lnh o theo tnh hung v p dng n nhiu hn cc nh qun l km hiu qu. Cc s liu xc minh iu c ly t chnh bn thn cc nh qun l. Cn c mt bng chng chc chn na cho thy rng, khi Lnh o theo tnh hung c p dng ng, s tin hnh cng vic ca nhn vin c nh gi cao hn, v nhng tin b trong tin hnh cng vic c ngha v mt thc tin v thng k. Nghin cu dn ra trng hp nh hng ca chng trnh truyn hnh trao i v Lnh o theo tnh hung n cc nh qun l ca mt hng ln tri qua nhng thay i cn bn v ci t ni b Mt mu gm 161 nh qun l tip nhn o to t 9- 1 8 thng trc khi nghin cu, hon tt tp phiu hi gm 4 phn 1) nh gi ni dung kha o to; 2) trc nghim mc ghi nh k nng/ tri thc; 3) ghi nhn nhng cnh hung kh khn cn phi dng ti trnh o to; 4) c hi rng ri cung cp thng tin phn hi. Cc kt qu ch ra rng, Lnh o theo tnh hung c hiu qu cao. Cc nh qun l a ra nhng nh gi u v kha hc, h t r trnh , nm bt (ghi nh) su sc cc k nng thuc kha hc, v h bo co cc kt qu thnh cng nh l sn phm ca vic s dng nhng k nng vo cng vic. Cc pht hin xc nhn thm lun im cho rng, o to v qun l c th ci thin cng tc qun l, ngay c di nhng iu ' kin thay i ti ch lm vic. THAY I PHONG CCH LNH O PH HP 210 CHUYN : HOT NG T CHC
Nu cc nh qun l hin thi ang s dng phong cch ph hp vi mc sn sng ca nhm, nh Fred Finch Trng i hc tng hp Massachusetts gi cho cc tc gi, th mt trong cc ch s m h c th s dng xc nh khi no v mc no h phi thay 'i phong cch ca mnh chnh l s vn hnh hoc cc kt qu. Trnh vn hnh nhm ca h trong hot ng hin ti t ti mc no? Nu vn hnh tng ln, th iu thch hp i vi nh qun ly l dch chuyn phong cch ca mnh sang pha tri theo ng cong hm s ca m hnh Lnh o theo tnh hung. iu s cho thy tnh sn sng cng vic tng ln. Nu cc kt qu vn hnh gim st, nh qun l s c c u mi cn thit h c th thay i hnh vi lnh o sang pha phi ng cong. Trong chng ti chng ta s tho lun chuyn v nhng ng dng v trin khai cc qu trnh . . CHNG IX LNH DO THEO TNH HUNG, S THA NHN, V TC NG CA QUYN LC Cc khi nim v lnh o v quyn lc gy nn s quan tm, tranh lun v i khi nhm ln trong qu trnh tin ho v t duy qun l. Khi nim quyn lc lin quan mt thit vi khi nim lnh o v quyn lc l mt trong nhng phng tin mt nh lnh o gy nh hng ti hnh vi ca ngi khc. Do gia lnh o v quyn lc c mi quan h lin kt, cc nh lnh o khng c php ch nh gi hnh vi lnh o ca mnh hiu cc hnh vi thc s gy nh hng ti ngi khc nh th no, m cn phn kim chng vic s hu v s dng quyn lc ca mnh. NH NGHA Trong phn trc chng ta nh ngha lnh o l s c gng gy nh hng ti mt c nhn hoc mt nhm v' kt lun s qun l l mt qu trnh gy nh hng. Bn gy nh hng nh th no? Bng quyn lc. Quyn lc l tim nng gy nh hng - l ngun to iu kin cho mt nh lnh o c nhng ngi khc phc tng hay tun th. Mc d c tm quan trng nh vy bng quyn lc vn l mt ch m ngi ta hay n trnh . S d nh vy v quyn lc c mt tri ca n v nhiu ngi nhiu khi khng mun c n. Nhng quyn lc l mt vn thc t hin nhin. Nhng nh lnh o hiu v bit cch s dng 211 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH quyn lc thng c hiu qu hn nhng ngi khng bit hoc khng mun s dng quyn lc. iu quan trng cn phi hiu l tc ng mt cch c hiu qu ti hnh vi ca nhng ngi khc, nh lnh o phi hiu r tc ng ca quyn lc ln cc phong cch lnh o khc nhau Trong th gii ngy nay, nhiu ngun quyn lc trong cc t chc c quy nh, c tha thun hoc c vch ra. Do ngy nay cc nh lnh o b rt bt ngun quyn lc, ln vic s dng c hiu qu cc ngun hiu lc cng tr nn quan trng. Do c s quyn lc quyt nh phong cch lnh o, nn vic s dng chng mt cch thch hp c th dng cao tnh hiu qu cho nh lnh o. Mc d thut ng quyn lc" c s dng rng ri trong ngn ng qun l, nhng trn thc t cng cn c nhng nhm ln khi nh ngha n. Quyn lc v nhng khi nim khc, chng hn nh nh hng v quyn hn, thng cha c phn nh r v mt khi nim gia cc hc gi. Russell nh ngha quyn lc l "S to ra nhng hiu qu mong mun'. Birerstedt nh ngha quyn lc l "kh nng s dng ng lc'. Wrong gii hn quyn lc. trong s kim sot c ch nh v hu hiu nhng ngi khc. French nh ngha quyn lc m c nhn A c c i vi c nhn B l "bng ng lc ti a m A c th to ra i vi B tr i ng lc ti a m B c th c c theo hng ngc li'. i vi Dahl,'A c quyn lc i vi B l theo ngha A c th buc B phi lm iu g , cn B th khng th bt buc A". Rogers c gng lm sng t tnh phc tp v mt thut ng ng nh ngha quyn lc l "tim nng ca tc ng'. V vy, quyn lc l mt ngun c th hoc khng c s dng. Vic s dng quyn lc dn n mt thay i v kh nng mt c nhn hoc nhm s chp nhn s thay i hnh vi mong mun c nh ngha l 's tc ng". Tha nhn khi nim ca Rogers, chng ti mun phn bit lnh o v quyn lc. Nh nu trong chng 4, lnh o c inh ngha l mt qu trnh tc ng ln nhng hot ng ca mt c nhn hoc mt nhm nhm thc hin mc tiu trong mt iu l xc nh. Do , hiu mt cch n gin, lnh o l nhng c gng nhm tm cch tc ng, v khi quyn lc c coi l mt "tim nng tc ng" ca nh lnh o N l mt ngun cho php mt nh lnh o tc ng ln nhng ngi khc v c ngi khc phc tng, QUYN LC: MT KHI NIM ANG B XI MN Nu quyn lc c nh ngha l tim nng tc ng, th quyn hn l loi c th ca quyn lc xut pht t iu kin m nh qun l ang c. V vy, quyn hn l quyn lc c hp php ho bng hiu lc c vai tr hp php ca mt c nhn trong mt t chc x hi. 212 CHUYN : HOT NG T CHC
Hng trm nm trc y, cc vua cha v n hong c trong tay mi quyn lc; cn nng dn th chng c g. Nh vy a v ca cc vua cha to cho h c quyn hn ti cao. Cc nh qun l cng tnh th tng t cc vua cha trong nhiu nm trc. H c th a ra mi quyt nh. Nu khng thch ci nhn ca bn hay cch bn chi u, h c th a bn ln gin thiu, v nhng ngi cng nhn cng chng th lm c g ngn chn hnh ng c on ny. Ngy .nay, iu khng xy ra na. Nh vy v mt thut ng, tim nng tc ng ca mt nh lnh o l g? Trc ht, cc nh qun l phi nhn ra rng, quyn lc l c hn. Quanh ta ch c mt s quyn lc. Nu mt ngi no c n ri, th bn s khng c n. Nu quyn lc ca bn c n nh hoc tha thun chm dt, bn s khng cn quyn lc na. Quyn lc c c khng th m rng sang cc tnh hung khc. Nh James A.Lee nu: 'quyn lc ca ngi lnh o l ci cn li sau khi tr i tt c quyn lc ca cp di (tc l tnh c lp php l, kinh t ca tp th v chuyn mn), quyn lc b gim bt do tnh cht ca nhim v (chng hn, mt dy chuyn c c gii ha, thiu s gn gi, v nhng tr ngi v th trng), v b gim bt do nhng ngun quyn lc bn ngoi n v t chc (nhng chnh sch t chc, s cng bc ca ng ch, v tm l ca cng chng) . V vy' ngy nay nh qun l ch c mt s lng gii hn cc quyn lc. QUN L A V V QUYN LC C NHN Mt trong 'nhng c trng ca lnh o l cc nh lnh o thc thi quyn lc. Amitai tzioni bn v s khc nhau gia quyn lc a ra v quyn lc c nhn. im phn bit ca ng xut pht t khi nim ca ng v quyn lc l kh nng to ra hoc tc ng ln hnh vi ng pht biu rng, quyn lc c xut pht t mt c quan c t chc, tc ng ca cc nhn hoc ca c c quan c t chc v c nhn. Cc c nhn c th iu khin cc c nhn khc lm mt cng vic nht nh do v tr ca h trong t chc c coi l c quyn lc a vi . Cc c nhn c c quyn lc ca mnh t cp di c coi l c quyn lc c nhn. Mt s c nhn c th c c quyn lc a v v quyn lc c nhn. Vy quyn lc a v ca cc nh qun l c c t u? Mc d Etziom cho rng n xut pht t c quan c t chc ca nh qun l nhng chng ti cho rng n xut pht t bn trn, v do , khng nht thit quyn lc l vn c c quan. Cc nh qun l c nhng v tr trong mt t chc c th c nhiu hoc t quyn lc a v hn nh tin bi ca mnh hay mt ngi no khc c mt v tr tng t trong t chc . y khng phi l vn c quan c quyn 213 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lc, m l mc y quyn hoc giao trch nhim cho cc nh qun l t pha nhng ngi . m h phi bo co. Nh vy, quyn lc a v trong mt t chc c chiu hng gim dn. iu ny khng c ngha l cc nh qun l khng c tc ng no n phm vi quyn lc a v ca h. H c th lm iu . S tin cy m h gy c vi cp trn ca mnh thng s quyt inh cc quyn hn m cp trn trao cho h. V cn nh rng, sp khng ch y quyn xung cp di, m cn c th rt li nhng quyn ny. 'Tt c chng ta thy iu ny xy ra khi cc nhn qun l phi chu trch nhim nh c nhng ton b quyn hn ca h (h thng khen thng v k lut) hon thnh cng vic nh h thc hin li b tc mt. Quyn lc c nhn l mc m cp di tn trng, qu mn v phc tng ngi lnh o ca mnh, cng nh nhn thc c rng nhng mc tiu ca h cng ph hp v tha mn nhng mc tiu ca ngi lnh o. Ni cch khc, quyn lc c nhn l mc con ngi sn sng tun theo mt nh lnh o. V nh vy, quyn lc c nhn trong mt n v t chc xut pht t bn di - cc cp di. V vy, chng ta phi d chng khi ni mt s nh lnh o c uy tn hay c quyn lc c nhn. Nu iu l s thc, chng ta c th s ni rng cc nh lnh o c quyn lc c nhn c th lnh o bt k b phn no v c c s phc tng v cc quan h tng t trong tt c cc b phn. chng ta bit r iu l phi thc t. Mc d cc nh lnh o c th c tc ng nht nh ln phm vi quyn lc c nhn ca h bng cch c s vi mi ngi nhng y l loi quyn lc mong manh. N c th mt i nhanh chng do cp di khng cn phc tng na. Hy to ra mt vi sai lm nghim trng v quan st mi ngi c thi tun th nh th no. Quyn lc c nhn l mt hin tng bin ng hng ngy - n c th c c nhng cng c th b tc b. Etzioni cho rng, tnh hung tt nht cho cc nhlnh o l khi h c c quyn lc a v v quyn lc c nhn. Nhng trong mt s trng hp kh c th xy dng c mi quan h gia hai loi quyn lc ny. Vy vn t ra l vic c c quyn lc a v hay quyn lc c nhn ci no quan trng hn. Hnh phc v nhng mi quan h con ngi c cng c khng ngng v mt vn ha trong vi thp k qua cho thy hu nh mi ngi u coi quyn lc c nhn l quan trng nht. Nhng vn ny cng c mt tri ca n. Trong tc phm The Pnnce, Machiavelli a ra mt quan im th v khi nu vn , lit. mi quan h da trn s qu mn (quyn lc c nhn) tt hn hay da trn s s hi (quyn lc a v) tt hn. Cng nh Etzioni, Machiavelli cho rng tt nht l c mi ngi va qu mn va s hi. Tuy nhin, nu khng c c hai yu t ng cho rng mi quan h ch da trn s qu mn c xu hng d thay i, ngn hn v d tan v khi khng c s s hi. Mt khc, Machiavelli cho rng, mt mi quan h da trn s s hi c xu hng tn ti lu hn, trong c nhn phi sn sng chu nhng hnh pht (phi tr gi) tr214 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c khi chm dt mi quan h. y l mt khi nim kh c mi ngi tha nhn, v cn l mt trong nhng vai tr kh khn nht ca cc nh lnh o - d h l ng ch, gao vin hay cc bc cha m ' khi p dng hnh pht i vi ngi b h qun l Nh vy, t c hiu qu, cc nh lnh o i khi phi chp nhn s hy sinh tnh cm thn thin trc mt t c s tn trng lu di nu h quan tm n s pht trin ca cc c nhn lm vic vi h. Tuy nhin, Machiavelli cng bo trc 'rng, cn phi thn trng s s hi khng tr thnh s cm ght. Bi v s cm ght thng dn n nhng hnh vi thi qu kiu tr a, phn ng ngm ngm hoc c m mu lt . Tm li, quyn lc a v l chiu hng ngi qun l c quyn thng, pht v k lut i vi cp di. N c xu hng bt ngun t trn xung trong mt t chc. Quyn lc a v c th c hiu l quyn hn s dng nhng phn thng v hnh pht c trao. Nhng cn phi thn trng. Bi v quyn lc a v bn c hm nay khng c ngha l bn s c n ngy mai. Cp trn ca bn c th trao n cho bn, nhng h cng c th ly li. iu cng khng c ngha l bn khng c tc ng no n ci m bn nhn c. l kt qu ca nim tin v s tn nhim m bn xy dng c vi mi ngi . Quyn lc c nhn c nh ngha l chiu hng cc nh lnh o t c nim tin v s tn nhim trong s nhng ngi m h ang c gng tc ng. l s thng nht, tin tng v mi quan h gia cc nh lnh o v cp di. N cng chu tc ng bi chiu hng cp di nhn thc c rng nhng mc tiu ca h tng t gn ging hoc t nht cng ph thuc vo vic hon thnh nhng mc tiu ca cc nh lnh o. Trong khi quyn lc a v bt ngun t bn trn trong mt t chc, th quyn lc c nhn li bt ngun t cp di. Quyn lc c nhn khng phi lc no cng c mt nh lnh o. N phi c hnh thnh trn c s hng ngy bt ngun t cp di. Bn c n hm nay nhng khng c ngha l bn s c n ngy mai. Ln ti c ca Richard Nixon t c thng li vang di trong nm 1972, nhng chi vi thng sau tb nim tin b sp quyn lc c nhn khng nm trong mt nh lnh o m bt ngun t nhng ngi m nh lnh o ang c gng tc ng. Mc d quyn lc c nhn v quyn lc a vi c lp v khc bit nhau, nhng chng l mt h thng c tng tc ln nhau: mt ngi tc ng trc tip ln ngi khc. Thng cp di chu s tc ng do h nhn thc c rng cc nh lnh o c th thng, k lut hoc pht, v tc ng ln t chc. ng thi, chiu hng cp trn ca bn trong t chc c sn lng trao cho ban quyn lc a v hay khng thng ph thuc vo nhn 215 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH thc ca h v nim tin ca cp di i vi bn. Nh vy, ch c quyn lc a v hoc quyn lc c nhn th cha , bn cn phi c c hai loi quyn lc. Thuyt phc trong ni b t chc ca mnh iu quan trng cn lu l khng phi bn vi tr no trong t chc ca mnh, m l bn ang tm cch tc ng ln con ngi. Nu bn qun l, bn c th s dng c quyn lc a v v quyn lc c nhn tc ng ln ngi bo co trc tip cho bn. Tuy nhin, khi tm cch tc ng ln sp ca bn, cc y vin cao cp v cc ng s bn hu nh phi da hon ton vo quyn lc c nhn. Do vy, bn s thc hin hnh ng thuyt phc. Khi c t hoc khng c quyn lc c nhn, bn phi bit cch pht trin mi quan h thng qua quyn lc c nhn bi v ch qua nim tin v s tn nhim ny mi c th xy dng c mt mi quan h c hiu qu. Hnh 9- 1 m t tng quan trng ny. Cn nh rng quyn lc l mt vn thc t hin nhin. Nhng ngi hiu v bit cch s dng quyn lc s lm vic c hiu qu hn nhng ngi khng hoc s khng bit cch s dng. Vic tha nhn thc t rng tt c cc nh qun l cng ang thuyt phc ngi khc l mt kha cnh quan trng hiu v quyn lc. Sp/cc cng s Hnh 9-/: Thuyt bc ln/Qun l xung Thuyt phc Lnh o = tc ng
Qun l
Cc nhn vin cp di NHNG C S B SUNG CA QUYN LC Mc d quyn lc a v v quyn lc c nhn l quan trng v hu ch khi xem xt v quyn lc, chng cng c gii hn bi bn lun buc phi chia "chic bnh" thnh hai phn. 216 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Natemeyer trch dn hng lot tc gi khc c gng phn loi nhng c s ca quyn lc. Peabod phn loi nhng bng tr li ca nhng ngi c phng vn trong mt s cnh st, mt vn phng phc li v mt trng ph thng c s thnh bn loi. l quyn lc php l (lut l, quy nh, chnh sch), quyn lc a v, quyn lc chuyn mn (k nng chuyn mn v k thut), v quyn lc c nhn. Mt nghin cu ca Filley v Grimes lm r 11 nguyn nhn mt c nhn i tm quyt nh t mt ngi khc v nhng vn lin quan n cng vic trong mt t chc chuyn mn. Theo mc c nhc n t 't nht n nhiu nht, nhng l do ny c sp xp nh sau: trch nhim v chc nng (c nhn chu trch nhim i vi vn c th);' quyn lc php l (c nhn v tri ra quyt inh chung); kim sot cc ngun lc (c nhn kim sot tin, thng tin, v.v.); on th (mt nhm ng s c quyn c t vn) vn ng (c nhn c th t c quyt nh mong mun ; vng mt hoc ln trnh (c nhn c mt v s gii quyt vn ) ; nhng nguyn tc quan liu (nhng nguyn tc xc nh ngi t vn); nhng nguyn tc c in (phong tc, thng l, hoc cp trn ch nh c nhn t vn); tnh cng bng (c nhn l mt ngi a ra quyt nh ng n) ; tnh hu ngh (c nhn c mn m) ; v chuyn gia (c nhn c kin thc hn hn v vn ). Nhiu h thng phn loi c s quyn lc cng c pht trin nhng m hnh do French v Raven a ra c nhiu ngi chp nhn nht. H cho rng quyn lc c 5 c s khc nhau: quyn lc cng bc, quyn lc chuyn mn, quyn lc php l, quyn lc t vn, v quyn lc khuyn khch. Sau , Raven cng vi Kruglanski xem xt c. s quyn lc th su quyn lc thng tin. Tip , nm 1979, Hersey v Goldsmitl a ra mt c s quyn lc th by - quyn lc lin kt. By c s quyn lc ny, c coi l nhng cng c tim nng tc ng c h qu ln hnh vi ca nhng ngi khc, c th hin trn hnh 9 v s c cp phn sau.
Hnh 9-2: Nhng c s quyn lc quan trng cc mc sn sng khc nhau 217 CHUYN : HOT NG T CHC
Mc sn sng
Chuyn mn quyn lc c thng tin nhn t vn php l khuyn Quyn lc a v khch lin kt cng bc Thp
Cao
Tnh sn sng, cc phong cch v cc c s ca quyn lc Mi quan h gia tnh sn sng, phong cch thch hp v c s quyn lc dn n loi phong cch s c phn tch t cc phng din qun l v lnh o. Quyn lc cng bc - kh lng c tha nhn to ra nhng hnh pht Cp di mc sn sng R1 cn s hng dn. Mt iu quan trng cn nh rng, nu c qu nhiu hnh vi h tr cho nhng ngi khng thc hin nhim v c th b coi l bung th hoc khuyn khch ngi ta t hot ng. Nu khng c quyn lc cng bc no dn dt phong cch ra lnh th nhng c gng nhm tc ng s khng c tc dng, chng khc no nc u vt. Cp di cn phi bit rng, nu h khng c phn ng g th c th s phi tr gi phi chu hnh pht, hoc nhng hu qu thc. C th h b khin trch, cp lng, thuyn chuyn, ging cp, hoc thm ch sa thi. Quyn lc cng bc ca cc nh qun l thng b xi mn do h khng qun trit n. H c th a ra nhng hnh pht nhng v mt l do no li khng mun lm nh vy. iu c th n n mt quyn lc. Mt cch khc lm xi mn quyn lc cng bc l cc nh qun l khng phn bit trong khi s dng nhng hnh pht trn c s thc t. Khi ngi ta cm thy mnh bi Pht v c, th quyn lc cng bc s t c hiu lc, thm ch c th "ni chuyn" cng lm mt quyn lc cng bc. Mt c cng bt u mt cuc i thoi khen ngi cp di ca minh nh sau: "Ny, chng ta u bit anh lm vic y hn 20 nm cho nn ti khng th thiu anh c...'. Ch bng vi li, ngi c cng gt quyn lc cng bc ra khi tm tr ngi cng nhn .
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Quyn lc lin kt - mt hi hip cc c nhn hoc cc t chc c th lc c tha nhn Quyn lc lin kt l mt tc nhn quan trng dn n cc phong cch lnh o ra lnh, thuyt phc. Thng thng, cp di mc R1 v R2 mun trnh hnh pht hoc t c s uu i nn h tp hp li vi nhng mi lin kt quyn lc. Vn quan trng khng phi l liu c mi lin kt thc s hay khng, m l liu ngi ta c nhn thc c mt mi lin kt thc s hay khng. V d, mt c cng mc th nht c coi l c quyn lc hn ch. Nhng, c cng kt hn vi mt ngi h hng ca Ch tch cng ty, mi lin kt c tha nhn ny c th to thm nh hng ti nhng ngi khc trong cng ty. Quyn lc khuyn khch - kh nng c tha nhn to ra nhng iu ngi ta mong mun Quyn lc khuyn khch c tng cng khi cc nh qun l c kh nng khen thng thch hp. Cc cp di khng kh nng nhng thin mun c gng thc hin nhng hnh vi mi cao hn nu h cm thy s c gng ca mnh s c khen thng. Phn thng c th l khen ngi, tin thng, thng cp, hoc thuyn chuyn ti nhng v tr tt hn. Chng c th l v hnh nh nim hnh din hay t ho khi hon thnh nhim v. Mt phn ng k ca quyn lc khuyn khch khng c quy nh, tha thun hay lp ra. V cc nh qun l thng t lm xi mn quyn lc ny (do tht ha), chng hn: Nhn vin bn hng: 'Ti lm c ri? Ti vt mc 15% ch tiu ra. Bao gi ti s nhn c 10 phn trm tin thng? Gim c tiu th: 'Ti rt ly lm tic, v tnh hnh kinh t buc chng ti phi hon li mt thi gian. Nhng c yn tm, nu anh c tip tc lm tt ti ha s thng cho anh . Nhng nh qun l khc lm xi mn quyn lc khuyn khch ca mnh qua vic ha hn vi A nhng li thng cho B. iu ny thng dn n tnh trng nhng ngi lm vic tt mt lng tin v ng c hoc mun chy sang lm vic cho cc cng ty khc. Quyn lc p hp l - s tha nhn rng ngi lnh o nn a ra cc quyt nh theo quyn hn v v tr ca mnh trong t chc Quyn lc php l c th l mt tc nhn hu hiu dn n cc phong cch qun l thuyt phc v tham gia. Cc cp di va khng c kh nng, va 219 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH khng c thin s t quan tm n chc v ca ai cho d l "gim c", "qun l khu vc' hay "ph ch tch'. Vi cng biu hin nh vy, cc cp di c mc sn sng cao cng t c n tng trc quyn hn v a v hn so vi chuyn mn v thng tin ca ngi lnh o. Cn cc cp di mc sn sng va phi c th thng b tc ng nu h cm thy mt c nhn v tr . hoc c quyn hn a ra quyt nh l thch hp. Chng hn, mt nhn vin bn hng ni vi mt ng nghip v vic t chc li ca hng lc :...Pat cn a ra nhng quyt nh nh th ny. . . chnh l iu gim c ca hng hng lng lm ... Quyn lc t vn s hp dn c tha nhn ca vic tc ng qua li vi c nhn khc Khi tc ng ln ngi c kh nng nhng khng chc chn hoc khng c thin , th cn c hnh vi quan h cao. Nu con ngi thiu mm tin, th nh qun l cn phi ng vin. Nu h gp kh khn v ng c, ngi qun l cn phi tho lun v gii quyt vn d. Trong c hai trng hp, nu ngi qun l khng dng thi gian xy dng mi quan h, th nhng c gng cng chia s c th c xem l c hi hn l c li. Nim tin, s tn nhim v mi quan h l rt quan trng khi tc ng ln con ngi. Nu mt nhn vin cm thy ngi qun l s ng vin v gip khi cn thit th iu lm tng ng k hiu qu ca c gng tc ng. Quyn lc t vn da trn c s nhng nng lc c nhn ca ngi qun l. Mt nh qun l c quyn lc t vn cao thng c nhng ngi khc mn m. y l mi lin quan, s ngng m v c trng ca nhn qun l tc ng ln nhng ngi khc. Quyn lc thng tin - s truy nhp hoc s hu c tha nhn - nhng thng tin hu ch Nhng phong cch c xu hng tc ng hu hiu ti cp di trn . mc sn sng bnh qun, R3 v R4, l tham gia v giao ph. Quyn lc thng tin rt hu ch trong vic dn dt cc phong cch ny. Ngun quyn lc ny tr nn quan trng trong qu trnh bng n k thut cao, cng vi vic ch trng v lu tr v s dng d liu. Quyn lc thng tin da trn c s s truy nhp c tha nhn i vi thng tin. N khc vi quyn lc chuyn mn, l s hiu bit hoc 'kh nng s dng d liu. V d, trong mt nghin cu mi y ngi ta pht hin ra rng cc tr l trong mt vn phng cng ty c mt quyn lc thng tin ng k 220 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhng li ch c t quyn lc chuyn mn trong mt s lnh vc k thut. H c kh nng t c hoc ngn chn s truy nhp thng tin, nhng trong mt vi lnh vc k thut th bn thn h c rt t kh nng chuyn mn. Quyn lc chuyn mn -s tha nhn rng nh lnh o c hc vn,kinh nghim v chuyn mn ph hp Cp di c kh nng v t tin t i hi phn nh hng v h tr. H c th v sn lng t hot ng. Tc nhn tc ng ln nhng cp di ny l quyn lc chuyn mn. ' Khi cp di c kh nng v sn sng, cc nhn qun l s thnh cng nn h c chuyn mn, k nng, v kin thc m cc cp di tn trng v nh gi l quan trng. C LOI QUVN LC TI U KHNG? Mc d h thng phn loi trc y ca French v Raven khng xut pht t cc cng trnh nghin cu nhng n cng gip mt s hc gi tm cch tr li vn : cn ch trng loi quyn lc no trong s cc c s . quyn lc dnh cho ngi lnh o t hiu qu ti a? Bt c cch tr li no v cu hi ny u phi nh nh ngha v tnh hiu qu. Nh nu trong chng 6, hiu qu ca t chc, cng nh hiu qu ca nh lnh o, l mt hm ca hot ng (nhng bin u ra) v s tho mn (nhng bin can thip). Natemeyer xem xt li nhng nghin cu nhm c gng pht hin mi quan h gia tnh hiu qu ca nhm hot ng v mc m nh lnh o p dng nhng c s quyn lc khc nhau. Student nghin cu 40 nhm sn xut trong 2 nh my ca mt cng ty sn xut dng c gia nh. Cc cng nhn c phn loi theo mc m h chp hnh c cng ca mnh trn tng c s trong 5 c s quyn lc ca French v Raven. Quyn lc php l c pht hin l cn c mnh nht cc nhn vin phi phc tng, tip theo l quyn lc chuyn mn, quyn lc khuyn khch, quyn lc t vn v cui cng l quyn lc cng bc. Student cng lin h vic p dng c s quyn lc ca c cng (c cng nhn tha nhn) vi mt lot phng php hot ng. ng pht hin ra rng, quyn lc php l, trong khi l cn c quan trng nht n n s phc tng, li khng lin quan n hot ng ca cc nhm. Quyn lc khuyn khch v quyn lc cng bc c lin quan tch cc n mt s cng c o lng vic thc thi cng vic (nhng gi c tha nhn, to ra hot ng chi ph) nhng li lin quan tiu cc n cc cng c khc (thu nhp binh qun, duy tr hot ng chi ph). Quyn lc chuyn mn v t vn c lin quan nhiu v tch cc n 4 v 5 cng c o lng vic thc thi cng vic v bi vy l c s c hiu 221 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH qu nht ca quyn lc gim st. Student gii thch nhng kt qu ny bng cch gi thit rng, quyn lc chuyn mn v quyn lc t vn v cht lng khc vi quyn lc php l, quyn lc khuyn khch v quyn lc cng bc. Quyn lc chuyn mn v quyn lc t vn c coi l c phong cch c trng ring v ph thuc vo hnh vi vai tr duy nht ca c nhn, cn quyn lc php l, quyn lc khuyn khch v quyn lc cng bc c xc nh theo t chc v c quy nh nh nhau cho cc gim st vin cng mt cp iu hnh. Hm trong kt lun ca Student l lun im cho rng, cc cp di s p ng nhiu hn v tha mn hn vi ngi qun l c c gng tc ng khng hon ton da vo quyn lc c c s a v ( l quyn lc php l, quyn lc khuyn khch v quyn lc cng bc Cng trnh nghin cu do Bachman, Smith, v ~lesinger tin hnh cng t c nhng kt qu tng t. S liu c thu thp t 60 vn phng chi nhnh ca mt t chc bn hng quc gia. Mi vn phng ch do mt gim c vn phng qun l. Cc nhn vin c phng vn phn loi theo tng c s trong 5 c s quyn lc cn c vo mc m c s l cn c cc nhn vin phi phc tng. Sau , nhng kt qu ny c xt tng quan vi s tha mn v thng cng c o lng vic thc thi cng vic. Quyn lc php l v quyn lc chuyn mn li ni ln l c tm quan trng s 1 v 2, tip n l quyn lc t vn, quyn lc khuyn khch v quyn lc cng bc. Trong nhng vn phng m quyn 'lc t vn v quyn lc chuyn mn chim u th, tnh hnh thc thi cng vic v s tha mn u cao. Trong nhng vn phng m quyn lc khuyn khch chim u th, th hot ng c chiu hng xu v khng c s tha mn. Cc c s cng bc v php l ca quyn lc i lin vi tnh trng bt mn, nhng chng li khng dnh dng n vic thc thi cng vic. Bachman, Bowers v Marcus a cc pht hin ca Student v Bachman v nhng ngi khc. vo mt cng trnh nghin cu so snh 5 t chc. Ngoi cng ty thit b gia nh v t chc bn hng nhng t chc khc c nghin cu l 12 trng trung hc ngh thut t do, 40 vn phng ca mt cng ty bo him i sng v 2 1 nhm lm vic ca mt cng ty dng c ln min Trung - Ty. i vi cc trng trung hc v cng ty dng c, Ngi ta s dng mt k thut phn loi xc nhn sc mnh ca cc c s quyn lc ca cc qun c, v mt k thut phn loi c lp cho tng c s quyn lc, trong khi i vi cc c quan bo him cuc sng ngi ta li s dng 5 k thut phn loi c lp ng vi 5 c s quyn lc. Quyn lc chuyn mn v quyn lc php l mt ln na li l nhng cn c quan trng nht phc tng trong c ba loi t chc. Trong cc trng trung hc v cc vn phng bo him, quyn lc chuyn mn l quan trng nht, sau l quyn lc php l, trong khi 222 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH i vi cng ty thit b gia nh li c th t ngc li. Quyn lc t vn c tm quan trng th ba trong cc trng trung hc, th t trong cc vn phng bo him v th nm trong cc cng ty thit b gia inh. Quyn lc khuyn khch c tm quan trng th ba trong cng ty thit b gia nh v cc vn phng bo him, v ng th t trong cc trng trung hc. Cui cng, quyn lc cng bc l km quan trng nht trong cc trng trung hc v cc vn phng bo him, v ng th t trong cng ty thit b gia nh. Quyn lc chuyn mn v quyn lc t vn 'mt ln na li lin quan mnh m v tch cc i vi s tha mn trong ba loi t chc y, cn quyn lc khuyn khch v quyn lc php l li khng lin quan nhiu n cc cng c o lng. mc tha mn. Quyn lc cng bc gn cht tnh trng bt tha mn. S liu v vic thc thi cng vic c thu thp t cc vn phng bo him m khng phi t cc trng trung hc hay cng ty dng c. Quyn lc chuyn mn v quyn lc khuyn khch hn quan tch cc n cc cng c o lng mc thc thi cng vic ca vn phng bo him, cn quyn lc cng bc, quyn lc php l v quyn lc t vn to ra nhng tng quan km quan trng tng ng. Ivancevich v Donnelly nghin cu nhng nhn thc ca cc nhn vin bn hng v cc c s quyn lc ca nh qun l trong 31 chi nhnh ca mt cng ty ln sn xut thc phm. Cc nhn vin c phng vn phn loi cc c s quyn lc theo th t tm quan trng phc tng. Quyn lc chuyn mn l quan trng nht, sau l quyn lc php l, quyn lc khuyn khch, quyn lc t vn v quyn lc cng bc. Quyn lc t vn v quyn lc chuyn mn lin quan tch cc n vic thc thi cng vic; cn quyn lc khuyn khch, quyn lc php l v quyn lc cng bc c thy l khng c mi lin quan. Burke v Wilcox tin hnh mt cng trnh nghin cu nhng c s quyn lc ca nh qun l v s tha mn ca cp di trong su vn phng ca mt cng ty dch v cng cng ln. p ng phng php phn loi t 1 n 5, quyn lc chuyn mn ni ln l quan trng nht. tip n l quyn lc php l, quyn lc cng bc, quyn lc t vn v quyn lc khuyn khch. Quyn lc t vn v quyn lc chuyn mn nm mc trung bnh, cn quyn lc cng bc gn kt vi tnh trng bt mn nhiu nht. Jamieson v Thomas cng tin hnh nghin cu v quyn lc trong mt lp hc. nhng s liu c thu thp t nhng sinh vin i hc, cha tt nghip v tt nghip trn cc c s quyn lc ca gio vin, sau cc kt qu c so snh tng quan vi mt vi cng c do mc tha mn ca sinh vin. i vi sinh vin, quyn lc php l l quan 'trng nht, tip theo l quyn lc cng bc, quyn lc chuyn mn, quyn lc t vn v quyn lc khuyn khch. Cc sinh vin cha tt nghip coi quyn lc cng bc l quan trng nht, tip n 223 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH l quyn lc php l, chuyn mn, quyn lc khuyn khch v quyn lc t vn. Nhng sinh vin tt nghip coi quyn lc chuyn mn l mnh nht, tip n l quyn lc php l, khuyn khch, quyn lc cng bc v quyn lc t vn. Trong tt c ba nhm. quyn lc cng bc gn lin mt cch mnh m v tiu cc 1 vi s tha mn, cn bn loi c s quyn lc kia to ra nhng kt qu t quan trng. Khi tng kt vic xem xt li cng trnh nghin cu quan trng nht c tin hnh v nhng c s quyn lc gim st vi s tha mn v vic thc thi cng vic ca cp di, Natemeyer i n kt lun tng qut sau. Trong khi nhng c s quyn lc chuyn mn v php l c v l l do quan trng nht dn n phi phc tng, th c s quyn lc chuyn mn v t vn thng c chiu hng lin quan mnh v cht ch n ' cc cng c o mc thc thi cng vic v s tha mn ca cp di. Nhng kt qu ny cha r rng khi qut v mt c s quyn lc tt nht. Thc ra. nhng kt qu cho thy rng c s quyn lc thch hp chu nh hng rt ln bi cc bin tnh hung. Ni cch khc, cc nh lnh o cn phi c nhng c s quyn lc khc nhau, ty thuc vo tnh hung. Nhng c s quyn lc v mc sn sng Hersey, Blanchard v Natemeyer cho rng dng nh c mt s lin h trc tip gia mc sn sng ca cc c nhn v cc nhm vi loi c s quyn lc c kh nng t c s phc tng cao ca nhng ngi ny. Lnh o theo tnh hung coi mc sn sng l kh nng v mong mun ca cc c nhn hay cc nhm nhn ly trch nhim ch o hnh vi ca mnh trong mt tnh hung nht nh. V vy, cn nhn mnh li rng mc sn sng l mt khi nim nhim v c th v ph thuc vo iu m nh lnh n ang c gng hon thnh. Khi con ngi i t mc sn sng thp ln cao, th kh nng v nim tin tin hnh cng vic tng ln. By c s quyn lc c v c tc ng quan trng n hnh vi ca con .ngi cc mc sn sng khc nhau, nh trong hnh 9-3. Hh 9-3. Tc ng ca nhng c s quyn lc n cc mc sn sng khc nhau Mc sn sng cao Chuyn mn thng tin t vn php l khuyn khch lin kt cng bc 224 CHUYN : HOT NG T CHC
Mc sn sng thp NHNG C S QUYN LC THNG NHT, MC SN SNG V PHONG CCH LNH O THNG QUA LNH O THEO TNH HUNG Lnh o theo tnh hung c th to ra c s hiu c tc ng tim nng ca tng loi c s quyn lc. chnh l lun im ca chng ti cho rng mc sn sng ca cp di khng ch ch ra phong cch lnh o no s c kh nng thnh cng cao nht, m cn quyt nh c s quyn lc m nh lnh o s phi p dng nhm to ra s phc tng hoc tc ng ln hnh vi. S dng quyn lc theo tnh hung Ngay khi nh lnh o p dng phong cch lnh o thch hp i vi mt mc sn sng xc nh, th phong cch cng c th cha to ra kh nng thnh cng ti a cho nh lnh o nu n khng phn nh c s quyn lc thch hp. Do , ging nh vic ch nh lnh o c hiu qu mi cn thay i phong cch lnh o theo mc sn sng ca cp di, cng c th nn thay i vic p dng quyn lc theo cch tng t. Nhng c s quyn lc c th tc ng ln hnh vi ca con ngi cc mc sn sng khc nhau c minh ha qua hnh 9-4. Hnh 9-4. Nhng c s quyn lc cn thit tc ng ln hnh vi ca con ngi cc mc sn sng khc nhau. MC SN SNG
Cao R4 R3
Va phi R4
Thp R1
Cng bc T vn Khuyn Chuyn mn Thng tin Php l Lin kt
Hnh 9-4 cho thy mi lin h ch gia cc c s quyn lc vi mc sn sng. Dng nh cng c mt mi quan h trc tip gia loi c s quyn lc 225 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ca mt c nhn vi phong cch lnh o tng ng s c hiu qu m c nhn s dng khi tc ng ln hnh vi ca nhng ngi khc cc mc sn sng khc nhau. Quyn lc cng bc. Mt ngi cp di mc sn sng thp cn phi c hnh vi hng dn mnh to ra s hot ng cao. thc hin c hiu qu phong cch "ra lnh" ny, ngi ta thng cn phi s dng quyn lc cng bc. Hnh vi ca con ngi cc mc sn sng thp c v chu s tc ng bi s nhn thc cho rng h s phi chu tn tht c v chu s tc ng bi s nhn thc cho rng h s phi chu tn tht nu khng bit v tun theo nhng quy nh ca cng vic. V vy, nu con ngi khng c hh nng v khng sn sng, th nhng hnh pht - quyn lc cng bc nh sa thi, thuyn chuyn, ging cp v.v. s l mt bin php quan trng m mt nh lnh o c th s dng to ra s phc tng ca h. Quyn lc cng bc ca nh lnh o c th to ng c cho cp di trnh c hnh pht hay ph tn khi thc hin iu m nh lnh o ra lnh cho h. Quyn lc lin kt. Khi mt ngi cp di chuyn t mc sn sng R1 sang R2 th vn cn c hnh vi hng dn, nhng vic tng cng nhng hnh vi h tr cng quan trng. Cc phong cch lnh o "ra lnh v "thuyt phc" tng ng vi nhng mc sn sng ny c th s c hiu qu hn nu nh lnh o c quyn lc lin kt. Vic s dng c s quyn lc ny c th to ra s phc tng, v cp di cc mc sn sng ny c xu hng mun trnh b pht hoc c t c nhng phn thng hin c thng qua quyn lc lin kt. Quyn lc khuyn khch . Mt ngi cp di mc sn sng va phi thng cn c hnh vi h tr v hnh vi hng dn mc cao. Phong cch "thuyt phc: thng c cng c bi quyn lc khuyn khch. Do cc c nhn mc sn. sng ny thng mong mun "th" hnh vi mi, nh lnh o cn nm bt vic phi a ra thm nhng phn thng t c s phc tng v h tr pht trin theo xu hng mong mun. Quyn lc php l. Cc phong cch lnh o c xu hng tc ng c hiu qu ln nhng ngi c hai mc sn sng va phi (R2) v R3) 'l phong cch "thuyt phc" v "tham gia". thc hin c hiu qu cc loi phong cch ny, quyn lc php l t ra l hu hiu. Vo thi im mt cp di t ti nhng mc sn sng va phi ny, quyn lc ca nh lnh o phi c hp php ha. Tc l nh lnh o c kh nng to ra s phc tng hoc tc ng ln hnh vi nh quyn lc t v tr ca nh lnh o trong b my t chc . 226 CHUYN : HOT NG T CHC
Quyn lc t vn. Mt ngi cpdi mc sn sng t va phi n cao c xu hng cn t s hng dn song vn i hi s giao tip v h tr cao t pha nh lnh o. Loi phong cch tham gia ny c th c p dng c hiu qu nu nh nh lnh o c quyn lc t vn. Ngun quyn lc ny da trn c s nhng mi quan h c nhn tt vi cp di.vi nhng ngi c kh nng nhng khng sn sng hoc bp bnh, c s quyn lc ny s l mt bin php quan trng truyn dn nim tin v a ra s ng vin, s cng nhn v hnh vi h tr khc. Khi iu xy ra, cc cp di thng phn ng theo mt cch tch cc, cho php nh lnh o tc ng ln h bi vi h yu thch, ngng m v cng nhn nh lnh o. Quyn lc thng tin . Cc phong cch lnh o c xu hng kch thch cc cp di c hiu qu cc mc sn sng trn mc trung bnh (R3 v R4) l tham gia v giao ph. Quyn lc thng tin t ra hu ch khi p dng hai phong cch lnh o ny. Nhng ngi cc mc sn sng ny ch i nh lnh o thng tin duy tr v nng cao hot ng. Vic chuyn mc sn sng t va phi sng cao c th s c h tr nu cp di bit c rng nh lnh o s c mt gii thch hoc lm sng t cc vn v a ra s liu, bo co v s tr li thch hp khi cn thit. Thng qua quyn lc thng tin ny, nh lnh o c th tc ng ln nhng ngi va c kh nng, va c thin . Quyn lc chuyn mn. Mt ngi cp di pht trin ti mc sn sng cao thng t i hi hng dn hoc h tr. Cp di ny c kh nng v sn lng thc hin nhng nhim v i hi v c xu hng phn ng ng thun nht vi phong cch lnh o "giao ph' v quyn lc chuyn mn. V vy, mt nh lnh o c th t c s tn trng v tc ng thun li nht ln mt c nhn c c kh nng v s tin cy khi c c chuyn mn, k nng v kin thc m ngi cp di ny tha nhn l quan trng. Mt phng php thun tin xem xt nhng ngun quyn lc xt v mt nh gi biu l v mt hnh tam gic, nh c th hin trong hnh 9-5, xung quanh ba c s quyn lc cn thit tc ng ln cc mc sn sng di trung bnh, va phi v trn 'trung bnh. y iu quan trng cn nhn mnh l, vi nhng ngi mc sn sng di trung bnh, ngi ta ch trng vo s phc tng, nhng ngi mc sn sng va phi trng tm l s phc tng v s tc ng; cn vi nhng ngi mc sn sng trn trung bnh, trng tm l s tc ng. Mt phng php xem xt c s quyn lc c kh nng cao i vi mt mc sn sng nht nh l v nhng hnh tam gic o ngc li, nh th hin trong hnh 9-6. Ch rng R1 v R4, tc l cc mc sn sng cc tr, ch cha hai ch khng phi l ba c s quyn lc. 227 CHUYN : HOT NG T CHC
Hnh 9-5: Nhng c s quyn lc cn thit tc ng ln con ngi cc mc sn sng khc nhau CAO (trn trung bnh) R4 Chuyn mn Thng tin VA PHI (Trung bnh) R3 T vn Php l R2 khuyn khch THP (Di trung bnh) R1 Cng bc Lin kt
Hnh 9-6 nhng c s quyn lc cn thit tc ng hnh vi ca con ngi cc mc sn sng nht nh CAO R4 Chuyn mn VA PHI R3 T vn Php l R2 khuyn khch THP R1 Cng bc Lin kt
Thng tin
Mc d bt k nh lnh o no tim tng u c by c s quyn lc ny nh l mt phng php to ra s phc tng hoc tc ng ln hnh vi ca nhng ngi khc, song iu quan trng cn lu l nhng quyn lc m cc nh lnh o thc s c c c s khc nhau ng k. Mt s nh lnh o c nhiu quyn lc, trong khi nhng ngi khc ch c mt cht t thi. Mt phn ca s khc nhau v quyn lc thc t l do t chc v v tr ca ngi lnh o trong t chc (quyn lc a vi), v mt phn do s khc nhau v mt c nhn gia cc nh lnh o (quyn lc c nhn), nh c th hin trong hnh 9-7. Hnh 9-7. Khi qut nhng mi lin h gia cc c s quyn lc, mc d sn sng v phong cch lnh o Giao ph S4 Tham gia S3 Thuyt phc S2 Ra lnh S1
Cao R4 Chuyn mn
Va phi R3 T vn
R2 Khuyn khch Thng tin Php l Linkt Quyn lc c nhn Quyn lc a v t c s nh hng To ra s phc tng "quyn lc km theo" "Quyn lc p t"
thp R1 Cng bc
Nhng c s quyn lc tng ng st nht vi cc mc sn sng thp c xu hng l nhng c s m t chc hoc nhng ngi khc c th trao cho mt nh lnh o. Nhng c s quyn lc tc ng ln con ngi mc sn sng trn trung ' bnh ch yu phi o c t nhng ngi m nh lnh o ang tm cch tc ng. Do chng ti cho rng, i vi quyn lc a v, th t phc tng v thut ng quyn lc p t th hin r nht nhng c s quyn lc cng bc, lin kt, khuyn khch v php l. Chng ti cng cho rng, i vi quyn lc c nhn, th t nh hng v thut ng quyn lc lc km theo m t chnh xc hn s tc ng ln hnh vi ca nhng c s quyn lc t vn, thng tin v chuyn mn. Nhng ngun quyn lc Ch c mt s nh lnh o khi u vi mt t quyn lc ri dn dn xy dng v pht trin nhng ngun quyn lc khc nhau, nhng nh lnh o khc dn dn cho nhng c s quyn lc ca mnh b xi mn v mt chng. Ti sao iu xy ra? Trc khi tr li cu hi ny, cc nh lnh o cn phi hiu nhng ngun quyn lc ia v v quyn lc c nhn xut pht t u. Nh chng ta tho lun, quyn lc a v c th n gin coi nh l quyn hn c trao t trn xung trong mt t chc. Song iu quan trng cn nh l quyn lc a v, m hm nay mt nh lnh o c c khng c ngha l ngi s c n vo ngy mai. Cp trn khng chi trao quyn hn nhm to ra nhng phn thng v hnh pht m h cn c th tc b quyn hn ny. Nh vy cc nh qun l phi ghi nh rng quyn lc a v rt mng manh . iu ny khng gi thit rng cc nh qun l khng c tc ng no n mc quyn lc cng bc, lin kt, khuyn khch v php l m h c. Tt nhin h c tc ng. Xu hng h pht trin mi quan h, nim tin v s tn nhim gia h vi cc cp trn ca mnh s quyt nh thin ca nhng cp trn ny s trao quyn cho h. Nhng quyn lc a vi l mt ci g m mt nh qun l phi t c trn c s hng ngy. 229 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH i vi quyn lc c nhn cng c th ni tng t, tr quyn lc. khuyn khch, quyn lc thng tin v quyn lc chuyn mn m cc nh qun l c c da vo mm tin v s tn nhim ca nhngngi m h ang tm cch tc ng. V d, ngi ta c th cho rng mt s v nh lnh o c uy tn cn nhng ngi khc th khng. Cc nh lnh o thng khng t c uy tn; cc cp di trao cho cc nh lnh o uy tn. Tt c chng ta u thy iu i vi cc quan chc c b nhim. h thng c c vo cc vn phng do uy tn ca h, nhng khi nhng hot ng ca h khng t c s nht tr chung th ngay ngy hm sau h c th nh mt uy tn ca mnh. Mt ln na, iu ny khng ni ln rng cc nh qun l khng c tc ng no n phm vi quyn lc mf h c, nhng li ni ln rng h phi t c iu hng ngy. Cng cn nh rng cc c s quyn lc a v v quyn lc c nhn kt hp to ra mt h thng tc ng qua li ln nhau. Tc l, quyn lc khng pht trin trong chn khng. Mi c s quyn lc c xu hng tc ng n tng c s quyn lc khc. V vy, ngi ta pht hin ra rng mc con ngi sn lng trao quyn lc c nhn cho mt nh qun l ph thuc rt nhiu vo nhn thc ca h v kh nng ca nh qun l c th a ra nhng phn thng, k lut hoc hnh pht (quyn lc ia vi). ng thi, thin ca cc cp trn ' ca nh qun l trao cho anh ta quyn lc ia v thng c quyt nh bi mc m h nhn thc c rng nh qun l c cp di yu mn v tn trng v c thng tin v chuyn mn (quyn lc c nhn) . Cn nh rng, chng ta khng ni quyn lc a v; hoc quyn lc c 'nhn tc ng nh th no n vic liu cc nh lnh o c c trao quyn hoc c tn trng hay khng. Chnh nhn thc rng nhng_ ngi khc c c nhng c s quyn lc ny, l iu c bn. Nh vy c l t quan trng nht trong ton b lnh vc ca khoa hc v hnh vi l nh tri thc. Nhn thc v quyn lc Vn quan trng trong khi nim ca quyn lc l, n khng da trn c s thc t v mc quyn lc m mt nh qun l c c m da vo nhn thc ca cc cp di v quyn lc. S tht v tnh thc t khng to nn hnh vi. Ton b hnh vi da trn c s nhn thc v l gii ca con ngi v thc t 'v s tht. V d, khi mt cp v chng tranh ci th nguyn nhn gy ra l c thc hay do tng tng ra u khng thnh vn - quan trng l s tranh ci chnh nhn thc ca nhng ngi khc v quyn lc to cho con ngi kh nng tc ng. Chng ta tin hnh s dng cc bn tm l. Cn lu rng, chng ta lm vic mit mi hay cc bn tm l ca chng ta ti m n u cng u khng thnh vn , bn khng phi l mt a ht thc. Nhng chng ta cng xy dng bn tm l st vi i ht bao nhiu, th kh nng chng ta hot ng c hiu qu trong a ht cng ln by nhiu. Tuy nhin, chng ta 230 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cn nh rng, bn tm l khng phi l a ht - mc thng tin v chi tit trong bn tm l ca chng ta khng quan trng. a ra s liu Vi quyn lc, mi ngi khng ch tha nhn bn c n, m h phi thy rng bn c kh nng v sn sng s dng n. Do quyn lc l mt vn ca vic nhn thc, nn vic bn a ra s liu l quan trng. iu cha tin ti quyn lc. Bn phi cho mi ngi thy bn sn sng s dng n. Bn khng th giu ngh c Thng tin khng c gi tr khi n nm trong mt ngn hng d liu. N ch c gi tri khi bn a ra cho ngi s dng cui cng theo cch c th hiu v chp nhn c. Tht n gin l nu bn khng s dng ci mnh c, th k khc s ly mt! Mt s nh lnh o c nhiu quyn lc nhng li khng sn sng s dng n. Hy xem xt mt ngi cha kim tra s lin lc ca con trai mnh v lng ngi i khi thy kt qu tng kt xp loi D. H thn v kt qu ca cu con trai c th lm danh gia nh, ng ta gp cu m ri qut: "Ny Dave, t nay tr i khng c php hc hnh nh th ny na. Tao khng th chu ng c nhng kt qu xp loi ny, v nu my khng chuyn bin ngay, th my s n roi y!". Su tun sau, Dave mang v nh mt s lin lc khc. Ln ny, cc kt qu xp loi D c vit bng mc , km theo nhng kin phn nn. Ngi cha ni: "David, vo y Cha rt bun, cn by gi con khng cn s la chn no khc. Hy hc k nhng cun snh nu khng con s b nh n y! " . Ln sau tnh hnh cng tng t, ch khc l gio vin ghi thm mt vi nhn xt v hnh vi thiu tp trung ca Dave lp. Ngi cha mt phng phng, nm cht cy gy. v qut ln: "David Ralph, th ny l th no, my thc s gy rc ri cho ci thn gi ca my ri y!". Dave hc c iu g! Rng ngi cha ca cu, ngi c kh nng nh n cu, s khng s dng quyn lc . Chnh v cha cu min cng b qua nhng k lut e da nn Dave bit c rng tt c nhng iu m ng ta lm chi l s ni nng trong pht chc ri sau li qun ngay? Quyn lc l mt vn ca vic nhn thc - hy s dng n nu khng s mt n! Nhng ngun quyn lc ang bi xi mn T khi cc nh lnh o ch c mt mc quyn lc hu hn, h tng rng mnh s nm bt c c s quyn lc no m mnh c. V th l mt s nh 231 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lnh o khi u thng c quyn lc quan trng nhng dn dn nh tut mt nhng c s quyn lc ca mnh v chng b xi mn. trnh s xi mn ny, bn cn phi s dng cc c s quyn lc m bn c (trong s tha nhn ca nhng ngi khc) V d, mt nh lnh o c th c mt mc quyn lc cng bc ng k song li dn dn tut mt n do p dng s e da. Khi mt nh lnh o lun e da cp di bng mt hnh thc k lut no nhng li khng bao gi tin hnh k lut th ngi ta bt u nghi rng nh lnh o chng c cht quyn lc cng bc no. Cng tng t, cc nh lnh o c th mt quyn lc khuyn khch nu mi ngi u c cng mt phn thng cho d h c hot ng hay khng, hoc ch vi h c u th trong ngnh, hay ln tui hn trong gia nh. Mt s bc cha m lp ra nhng quy nh v tui tc khi nhng a tr mun lm iu g . "Khi no con 13 tui, con mi c th i chi n 10h30. Khi ln 16 tui, con c th nh mt mnh'. Vic s dng tui tc lm nhn t quyt nh iu m tr c th lm chng qua ni ln rng tt c nhng g chng phi lm l phi ch n khi ln ln, quyn lc khuyn khch ca cha m hay ca mt nh lnh o b tc mt. iu xy ra l con ngi mun c phn thng th phi ln ln, ch khng phi l trng thnh. Quyn lc lin kt c th bi xi mn khi con ngi thy rng s bo tr hay lin kt khng to ra nhng can thip v hnh pht no .hoc khng to ra c n hay hnh pht no. Ni cch khc, c duy tr, quyn lc lin kt i hi ngi bo tr i khi phi c s can thip. Cc nh qun l c th lm mt quyn lc php l nu khng a ra cc quyt nh m ngi ta ngh rng h phi lm a v ca h. S xi mn c s quyn lc ny cng c th xy ra nu mt nh qun l lin tc a ra nhng quyt nh khng c hiu qu. Sau , cc nhn vin ca h s khng cn trng cy vo h trong vic a ra quyt nh, cho d h c chc danh nh khoa hc nghin cu cao cp hay v trng chng na. Tnh hnh ny cng tng t i vi quyn lc 't vn khi bn a ra cho nhng ngi ang thc thi cng vic nhng li t vn ging nh nhng bi dnh cho nhng ngi khng thc thi cng vic th bn bt u lm xi mn quyn lc t vn ca mnh. Nu ngi ta khng phi tim kim bi hc, th bn cng chng cn quyn lc t vn. Cc nh lnh o cng cn thn trng v s xi mn ca quyn lc thng tin v quyn lc chuyn mn. iu ny cng c bit cn lu nu bn trao chuyn mn v thng tin cho nhng ngi c mc ch khng phi l nhng mc ch t chc. Nu bn trao qu nhiu chuyn mn v thng tin, cui cng 232 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ngi ta s khng cn n bn na. Cch duy nht duy tr l lin tc pht trin thng tin mi v chuyn mn mi, nh vy h s phi trng ch vo ngun ca bn. Nu cc nh lnh o cho nhng c s . quyn lc ca mnh b xi mn, h s lm gim tnh hiu qu ca nhng c gng lnh o ca h. V d, phong cch lnh o "ra lnh" S1 c hiu qu ph thuc vo vic phi c mt quyn lc cng bc no . Nu cc nh lnh o khng c tha nhn c kh nng a ra nhng k lut v hnh pht, th vic s dng loi quyn lc ny s b hn ch. Cng c th ni nh vy i vi phong cch "thuyt phc (S2). Nu khng c s kim sot no i vi cc phn thng, th cc nh qun l c coi l khng c kh nng ng h hay khuyn khch hot ng pht trin 'khi con ngi nng cao v pht trin nhng k nng ca h. Mt phong cch "tham gia" (S3) s khng c hiu qu nu ngi ta khng thch hoc khng tn trng nh lnh o. Nu mt nh lnh o quyn lc khuyn khch bi xi mn do nh lnh o khng tt i vi mi ngi, thl mt phong cch lnh o tham gia tch cc/cao s dn n c coi khng phi l mt s khuyn khch, m l mt hnh pht. N ging nh mt nh lnh o pht l, khng quan tm n mt nhn vin trong mt thi gian di, v ri, bt cht, khi gia nh ca ngi bt u sa st th mi c gng "lp khong trng". Do nh lnh o xi mn quyn lc t vn hin c ca mnh, nn nhng c gng h tr ny khng c coi l nhng khch l, m l nhng k lut v hnh pht. Khong thi gian c sp quan tm khng c coi l tinh hung tch cc.. Nu mt nh qun l gim st nhng ngi c kh nng cao v ng c tt, th nh qun l cn phi c quyn lc chuyn mn c tc ng quan trng n nhng ngi ny. Nu nh qun l b xi mn quyn lc thng tin v chuyn mn m mnh c th kh nng tc ng n nhng ngi ny theo bt c' phng php quan trng no s rt bi hn ch. S sn sng m nhn mt vai tr quyn lc ' Nh chng ta va nu, mt ngi mun c mt vai tr lnh o cng phi sn sng m nhn nhng trch nhim ca vai tr . iu ny' c ngha l phi t c v . thc hin quyn lc. Qun l, gim st v lnh o l tt c nhng hnh vi tc ng. Nu mt ngi khng sn sng hoc khng c kh nng thc 233 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hin quyn lc, th bt k c gng no nhm qun l, gim st hoc lnh o s tht bi . Katherine Benzinger a ra mt s iu gt mc c bit ca qu trnh t c v s dng quyn lc. Tuy quan im ca b v c bn hng ti ph n, nhng nghin cu ca b cng c lin quan trc tip n nam gii. Chng ta s dnh vi on di y tm tt nhng ng gp quan trng ca b. Benzinger nh ngha quyn lc l "kh nng nm c hng i ca bn!. B cho rng gia quyn lc c nhn v quyn lc t chc c nhng im khc nhau quan trng. Trong c s quyn lc c nhn, mt ngi c t do la chn i tng tc ng v quy m ca (cc) nhm nh hn nhiu. Trong quyn lc t chc, mt ngi khng c t do la chn ng nghip v ng ch v c nhiu ngi hn trong nhm. Nhng khc nhau ny rt ln, c bit v cch thc ph n v nam gii tip cn vi nhng im khc nhau ny. Benzinger quan st: nam gii c o to t thi nin thiu - nht l trong cc i th dc - pht trin nim tin v s tn trng gia cc thnh vin trong nhm tr, thm ch chng c th khng thch mt ai . Cn ph n, c x hi ha s dng quyn lc c nhn. Khi gp mt tnh hung kh khn, h c th hoc l trnh k gy nguy him hoc l ha gii. Chng ta nh ng lnh o vi vic gy tc ng, nhng nh Benzinger kt lun chnh xc, ha gii khng gy tc ng g. Do s khc nhau u tin gia quyn lc . c nhn v quyn lc t chc l: trong khi tm kim quyn lc t chc, bn phi tnh to n lc to nim tin v s tn trng ca cc' ng s ca bn.Nh va nu, ph n c xu hng da vo kinh nghim qu kh khi gp mt tnh hung kh khn; tc' l, tm kim mt nhm c quy m mt gia nh nh nhm nhn vin hoc ng s ca h nh l mt c s quyn lc. Nu c c s kim sot trn i vi nhn vin, ph n tin rng, h s c tha nhn l eo kh nng v tin hnh mt cng vic c hiu qu. Nhng iu ny b qua quyn lc theo hon cnh quyn lc bn ngoi i vi nhn vin trc tip. Nam gii cho rng h c c s kim sot i vi nhn vin trc tip ca mnh v dnh s tp trung c bn ca quyn lc ca h ln nhng ngi bn ngoi n v hoc b phn ca h. iu ny dn n s khc nhau th hai gia quyn lc c nhn v quyn lc t chc. S khc nhau th hai l s cn thit phi pht trin s tc ng vi rt nhiu ngi. Bn mun c quyn lc khng Benzinger cho rng, "Nu... bn mun leo 'ln bc thang ngh nghip hoc tc ng ln n t chc ca bn, th khng ch phi hiu c quyn lc, m 234 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cn phi tm kim n mt cch tch cc v kho lo. t m bo khi v mng v tht bi, bn phi quyt nh tnh to liu bn c mun quyn lc v sn sng lm nhng iu cn thit t c quyn lc hay khng". B a ra ba hng dn: 1. t c quyn lc i hi phi chu rng buc rt ln v thi gian. Nu bn khng mun u t thi gian, th c l t c quyn lc s khng thch hp vi bn. 2. t c quyn lc trong mt t chc i hi phi dm ng u. Nu bn khng mun chi tr. "ng vua trn nh ni" leo ln nh cao v trn nh cao, th bn khng nn hy vng theo ui quyn lc. 3. Bn c th mun kim tra xem liu vic nghin cu cc bn cu i no v t cch c nhn c th cho bn thy mnh c thch hp vi quyn lc hay khng. Nghin cu ny cho thy, nu nhng yu cu ca t chc l ph hp vi nhng u th ca no, th c nhn s ng vai tr quyn lc thun li hn. Khi bn quyt nh theo ui quyn lc, bn c th xem xt chin lc 12 bc sau: 1. Hc v s dng ngn ng v nhng biu tng trong t chc 2. Hc v s dng nhng u tin trong t chc. . 3. Hc c cu t chc quyn lc. 4. Xc nh ai c quyn lc v phi hiu nhng ngi ny. 5. Pht hin kin thc chuyn mn ca bn. ' 6. Pht trin nhng k nng quyn lc ca bn. ' 7. H tr tch cc. ' 8 . Nhn ly quyn hn. 9. Chp nhn nhng ri ro. 10 T lc cnh sinh. ll p ng nhng yu cu ca sp. . . 12. T quan tm n bn thn. Benzinger kt lun danh sch ny bng mt nhn xt c nhn ng gi: ....' bn c th pht hin ra rng c quyn lc cng khng n ni kit sc nh mt 235 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH s ngi ngh iu ln hn m bn c th pht hin khi c quyn lc l tht bun ci - n thc hin cho bn iu bn mun. H S NHN THC V QUYN LC to cho cc nh lnh do s phn hi v nhng c s quyn lc qua bn c th xc nh nhng c s quyn lc no bn c v nhng c s quyn lc no bn cn phi pht trin, Hersey v Natemeyer trin khai H s nhn thc v quyn lc. C hai li din gii ca cng c ny: mt li xc nh s t nhn thc v quyn lc li cn li xc nh s nhn thc ca mt c nhn v quyn lc ca ngi khc. S pht trin H s nhn thc v quyn lc H s nhn thc v quyn lc gm 21 cp la chn bt buc nhng l do thng .c mi ngi a ra khi c hi ti sao h lm nhng iu m nh lnh o a ra hoc mun h thc hin . Mi tuyn b phn nh mt trong by ngun quyn lc. Trong cp tuyn b di y quyn lc t vn c th hin bng tuyn b th nht, cn quyn lc cng bc c minh ha bng tuyn b th hai. Ti thch ngi ny v mun lm nhng iu c yu cu Ngi ny c th pht hay k lut nhng ai khng hp tc Nhng ngi tr li c yu cu phn b ba im cho tng cp hai la chn. H c yu cu ly mc quan trng tng i ca mi phng n la chn lm c s phn xt nhn thc ca h v vic ti sao mi ngi li phc tng nhng mong mun ca h (t tha nhn) hoc ti sao h li phc tng nhng mong mun ca nh lnh o xc nh (s tha nhn ngi khc). Nhng ngi tr li c yu cu ghi cc im gia mc th nht v mc th hai cn c vo tm quan trng c tha nhn trong bt k cc cp sau y: 3 0 2 1 1 2 0 3
Sau khi in xong H s nhn thc v quyn lc, nhng ngi tr li c th nhn c im s v sc mnh tng ng ca mi mt trong by c s quyn lc. im s ny th hin nhn thc v s tc ng i vi bn thn h hoc nh lnh o no khc. Mt trong nhng nhc im ca hu ht nhng cng c la chn bt buc l chng a ra nhng so snh ch gia nhng mc hoc loi m khng a ra hon .cnh ca cc khi nim. Ni cch khc, mt nh lnh o c th cho im s cao hay thp cho mt c s quyn lc khi so 236 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH snh vi tng c s quyn lc cn li, m khng a ra ch dn v vic c s quyn lc so snh' vi im s m mt nh lnh o khc c th nhn c nh th no. V d, thm ch nu im s ca mt nh lnh o v quyn lc cng bc l thp so vi su c s quyn lc khc. th nh lnh o c th c quyn lc cng bc tng i cao khi so snh vi cc nh lnh o khc m ngi c phng vn bit. iu chnh s thiu ht ny, H s nhn thc v quyn lc tin thm mt bc so vi hu ht nhng mu cu hi la chn bt buc v yu cu nhng ngi c phng vn phi so snh nh lnh o vi cc nh lnh o khc m h bit, khi c hi v tng c s trong by c s quyn lc. Nhng ng ng ca H s nhn thc v quyn lc H S nhn thc v quyn lc c th c s dng thu thp s liu trong cc n v t chc thc t hoc trong cc mi trng hc tp khc - v d, cc nhm sinh vin v hc vin. Trong cc nhm hc tp, cng c .ny c bit hu hiu i vi cc nhm c lch s pht trin - tc l, h c nhiu thi gian tc ng qua li vi nhau trong vic phn tch v gii quyt cc trng hp, gia nhp cc vai hay cc bi tp o to khc, v.v.. Trong loi tnh hung ny, c kin cho rng, nhm ' cng nhau s dng mt cng c, dng mt thnh vin c th lm ch v t ti mt s thng nht v tng mc ca cng c ny. Trong mi cuc tho lun, c nhn c nhng c s quyn lc ang c nghin cu s khng ng vai tr thnh vin tham gia. C nhn khng nn a ra bt k cu hi no hoc c gng lm sng t, chng minh, gii thch cc hnh ng. Mt cch phn ng thch hp c th l: bn c th ni r hn v iu cho ti khng?" hoc 'Ti mun bit r hn v diu " Sau khi kt thc nh gi ca nhm, c nhn c cc c s quyn lc ang c xem xt c to c hi phn ng li cuc tho lun ca nhm . Qa trnh 'ny c lp li cho n khi mi thnh vin u c dp nhn c s phn hi ca nhm. Nu H s nhn thc v quyn lc c s dng thu thp s liu trong 'mt t chc th mi thnh vin ca t chc.. nn s ng mt cng c ring. Trong trng hp ny, cc nh lnh o khng t thu thp s liu. Thay vo , mt bn th ba c s tin cy v tn nhim ca tt c cc bn tham gia - chng hn mt i din ca b phn qun l nhn s - cn phi kim sot cc phiu cu hi . Nhng ngi tr li phng vn cng cn c m bo rng, cc nh lnh o ch c bit cc s liu khi qut ch khng c bit im s ca bt k cng c c th no. Nhng kin ny rt quan trng, v nu cc nh lnh o thu thp s liu v mnh, ngay c khi cc cng c c giu tn, th mt .s ngi c xu hng s ln lt theo iu m h cm thy rng cc nh lnh o mun hoc khng mun nghe. V vy gp phn xy dng mt c s s liu 237 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tng hp, cc nh lnh o c th yu cu mt bn th ba thu thp s liu v mnh. Cng cn phi cp mt tm quan trng khc ca vic hiu c nhng c s quyn lc. Nu bn mun hiu c nhng c s quyn lc no c xu hng tc ng ln mt nhm ngi, bn s hnh dung ra ai cn c phn cng mt chng trnh c th hoc trch nhim c th. Ngi m bn phn cng mt nhim v c 'th cn phi c nhng c s quyn lc v d dng s dng cc phong cch lnh o thch hp c i hi trong mt n v nht nh. Nu mt ngi no thc s mong mun c phn cng nhng li khng. c nhng c s quyn lc tng ng th l mt tr ngi i vi s t pht trin. Bn c th thc hin mt chng trnh xy dng c s quyn lc hoc mt phong cch thch hp. Ton b iu ny c ngha l bn c th tng kh nng thnh cng ca mt nh qun l nht inh nu bn hiu c a hnh - nu bn hiu c nhng c s quyn lc no v cc phong cch lnh o tng ng no l cn thit tc ng mt cch c hiu qu ln nhng ngi tham gia vo tnh hung mi. l ton b khi nim v xy dng i ng. Chng ta s tho lun iu ny su hn cc chng sau. NHNG KT LUN Nh nhn mnh trong ton b chng ny, vic mt nh lnh o c ti a ha c tnh hiu qu hay khng khng phi ch l vn phong cch. N cn l vn nhng c s quyn lc no cn c i vi nh lnh o v liu nhng c s quyn lc ny c ph hp vi cc mc sn sng ca c nhn hoc nhm m nh lnh o ang tm cch tc ng hay khng. Khi cc nh qun l quan tm n nhng mi quan h ny, th dng nh nhng t chc nng ng v pht trin ang dn dn t ph thuc vo cc c s quyn lc nhn mnh s tun th v chuyn sang vic s dng cc c s quyn lc nhm to ra s tc ng ln con ngi. iu quan trng cn lu rng, do tnh tt yu, s thay i ny nhiu khi mang tnh tin ha ch khng phi mang tnh cch mng. Trong chng sau, chng ta s thy r cc nh lnh o c th pht trin cc cp di ca mnh t mc sn sng thp ln mc sn sng cao nh th no. Cui cng, s trng thnh v pht trin ca con ngi l cha kha mt t ' chc t c hiu qu lu di.
CHNG X PHT TRIN CC NGUN NHN LC Trong chng 4 chng ta nhn nh rng, khi nh gi s vn hnh, nh qun l phi xem xt c sn ng (nng sut) v nhng bin can thip iu kin ca cc ngun nhn lc). Chng ta thy rng cc nhn t ny phi c. R xt theo cc mc ch ngn hn v di hn ca t chc. Nu cc bin cn thip c chp nhn, th mt trong nhng trch nhim ca cc nh qun l (bt k h l cha m trong gia nh hay nh qun l trong c s kinh doanh) l phi pht trin cc ngun nhn lc m h c trch nhim qun l. Cc nh qun l cn phi 239 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH dnh thi gian nui dng tim nng lnh o, h ng c, o c, mi trng tm l, s gn b vi cc mc tiu v nhng k nng ra quyt nh, giao tip, v k nng gii quyt vn cho cc nhn vin ca h. V vy, mt vai tr quan trng ca cc nh qun l l pht trin tnh sn sng lin quan n nhim v ca cc nhn vin. Chng ti ngh rng, cn nhn mnh kha cnh pht trin ny ca Lnh o theo tnh hung, nu khng s c nguy c cc nh qun l c th s dng lnh o theo tnh hung bin h cho nhng hnh vi ty tin no m h mun. V quan nim cho rng khng c phong cch lnh o "tt nht", nn vic s dng bt k phong 'cch no cng c th c ngi ta ph ha bng cu ni chung chung: "c nhn hay nhm u c mc sn sng i khi nh vy'. Do trong khi vic gim st v ch o cht ch c th l s cn thit lc u khi gim vic vi nhng c nhn cn thiu kinh nghim v vic t nh hng hnh vi ca mnh, nn nhn thy rng phong cch ch l bc u tin. Trn thc t,' cc nh qun l phi c khen ngy cng nhiu trch nhim. V d, trong mt vi cng ty ang pht t m chng ti. lm vic, chng ti a ra chnh sch mi i th l: khng nh qun l no c thng chc trong t chc ny tr phi h lm c t nht hai vic. Mt l, lm tt mi cng vic c giao; l, cc kt qu t u n cui u tt (cc bin kt qu u ra). Hai l, chun b c ngi thay th (k cn) c th m nhim ngay c cng vic ca h (cc bin can thip). iu ny c ngha l, nu cc nh qun l ang s dng phong och lnh o c xc sut thnh cng cao lm vic vi mt mc sn sng vn c ca nhn vin (nh cp trong chng trc), th c l cha thc s y . Cc nh qun l ny c th t c sn lng c ngha nhng tinh thn trch nhim ca h khng th dng ti . Ngoi vic duy tr mt mc sn lng thch hp, cc nh qun l c th cn phi pht trin kh nng v hiu qu ca cc ngun nhn lc (nhng thuc cp ca h) . NNG CAO TNH HIU QU Likert pht hin rng, cc gim st vin coi nhn vin l trung tm thng s dng ch gim st bao qut chung, c xu hng t c nhng ch tiu sn xut cao hn cc gim st vin coi cng vic l trung tm thng s dng ch gim st cht ch. Chng ti nhn mnh c xu hng v iu ny dng nh l trng hp ngy cfng nhiu ln trong x hi; tuy nhin, chng ti cng nhn thy rng i vi xu th ny, mt xu th c bng chng r rng trong ti liu ca Likert, cng c cc trng hp ngoi l. iu m Likert pht'hin ra l, cp di ni chung p ng tt nhng tham vng ln v lng tin chn thnh vo h ca cp trn, v h c gng chng minh nhng hy vng ca ng ch v h l ng. Hot ng c kt qu cao s cng c lng tin ca cp trn i vi 240 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH h; tht d tin tng v nh gi cao nhng ngi p ng c hay vt qu nhng mong mun ca bn. J.Sterling Livingston khi bn v hin tng ny cp ti nhng li l ca Eliza Doolittle trong v kch Pygnlalion ca George Bernard Shaw: Bn thy y trn thc t v ng s tht ngoi nhng iu m bt k ai cng c th c cch n mc v cch ni nng....s khc nhau gia mt qu b v mt gi bn hoa khng phi ch c ta s nh th no m l c ta c i s ra sao. Ti s lun lun l mt gi bn hoa i vi gio s HJiggins bi v ng lun lun i x vi ti nh mt gi bn hoa v lun s nh vy nhng ti bit ti c th l mt qu b i vi bn bi v bn lun s s vi ti nh mt qu b, v lun lun s nh vy. Livingston pht hin c t kinh nghim v nghin cu ca mnh rng: Mt s nh qun l lun lun x s vi thuc cp ca mnh theo li a n trnh vn hnh cao. Nhng a s cc nh qun l. Nh gio s Higgins; thng v tnh x s vi cp di ca mnh theo cung cch dn n trnh vn hnh thp hn ci m h c kh nng t c. Cch c x ca cc nh qun l vi cp di b nh hng rt tinh t bi nhng iu h mong mun cp di. Nu nhng k vng ca nh qun l cao th hiu sut c l phi l tuyt vi. Nu nhng k vng ca ng ta thp th hiu sut c l t hn. Dng nh c mt quy lut khin c tnh vn hnh ca cp di tng ln cao hoc tt xung p ng nhng k vng ca nh qun l Cc trng hp v chng c khc c th thu c t cc cng trnh nghin cu khoa hc hin nay cho thy: Nhng g nh qun l mong mun cp di ca rnh v cch ng ta c x vi h quyt nh phn ln s tin b trong vn hnh v ngh nghip ca h. c im duy nht m ch cc nh qun l u t c c l kh nng to ra nhng k vng vn hnh cao m cp di c kh nng p ng. Cc nh qun l km hiu qu hn s tht bi khi nui cc k vng tng t v hu qu l nng sut vn hnh ca thuc cp b tn tht. Cp di thng xuyn tham gia lm nhng g m h tin rng cp trn mong mun h lm. Khi con ngi p li nhng k vng cao ca cc nh qun l bng vn hnh cao, chng ta gi . l "chu trnh hiu qu", nh minh ha trn hnh 1 0- 1 241 CHUYN : HOT NG T CHC
Tuy nhin, nh cp, s tp trung vo cc bin kt qu (u ra) vi tnh cch l nhng cng c nh gi tnh hiu qu c xu hng dn ti hnh vi lnh o nh hng bn phn ngn hn, tm thi. Trong mt s trng hp, phong cch ny khng to iu kin tin tng vo mi quan h vi nhn vin. Thay vo , cp di thng b sai bo phi lm g v lm nh th no, ch rt t c s cn nhc v t tng v tnh cm ca h. Sau cp di p li vi c gng ti thiu v lng on hn; kt qu l s vn hnh thp. Khi hin tng ny c tng cng bi nhng k vng thp, n tr thnh mt vng tun hon ti t.c th a ra rt nhiu v d khc dn n vn chung rt ph bin ny trong cc t chc nh c ch ra trn hnh 10.2
K vng cao K vng thpo
Vn hnh cao
Vn hnh thp
Hnh 10-1: chu trnh hiu
Hnh 10-2: chu trnh khng hiu
qu qu Cc chu trnh ny c m t tnh ti, nhng trong thc t chng rt nng ng . Tnh hung c xu hng tr nn tt hn hoc xu i. V d, k vng cao s em li s vn hnh cao, s vn hnh cao li cng c nhng k vng cao hn v to ra nng sut cao hn na. N gn nh tr thnh mt hiu ng xoy lc, nh minh ha trn hnh 10-3. . Trong nhiu trng hp, hiu ng xoy lc ny bt ngun t ch tng lc n by c to ra qua s dng c nhn t ng c. Khi con ngi hot ng, h c nhiu trch nhim v c hi hn thnh t trng thnh v pht trin. Hiu ng xoy lc ny cng c th xy ra theo hng i xung nhng k vng thp dn ti vn hnh thp, s vn hnh thp ny ng c nhng k vng thp v ra nng sut thp hn na. N tr thnh mt hiu ng xoy 'lc ging ht xoy nc, nh cho thy trn hnh 10-4. Hnh 10.4: Hiu ng xoy lc ca chu trnh khng hiu qu
Nu ng xoy nc lm di, chu trnh c th t ti mt im ti n khng th vn hnh c trong mt thi k ngn bi ngun kinh nghim qu kh tiu cc qu ln tch t trong t hc. Ngi ta dnh nhiu s ch v ngh lc gii quyt nhng vn c nhn thc trong mi trng nh cc quan h lin nhn cch v thi tn trng s gim st hn l nhm vo bn thn ng vic. Phn ng trc s suy gim cc nhn t v sinh c nhng hnh thc biu hin nh s th ch, ph hoi ngm v gim tc thc hin cng vic. Khi iu ny xy ra, thm ch nu nh qun l hc s thay i hnh vi, th s thiu tin tng da trn c s kinh nghim lu di vn mnh n mc ngi ta vn hoi nghi v khng chn thnh vi nhau ch cha c s thay i Mt tnh th la chn i khi cn thit ti thi im ny l b nhim nh qun l mi t bn ngoi. L do nh qun l mi. ny c kh nng thnh cng cao hn chnh l v ton b kinh nghim qu kh ca mi ngi c lin quan n nh qun ] c v cn "trinh trng", v v vy, nhng hnh vi khc u c da trn c s ng tin cy hn nhiu. iu c bng chng r rng trong trng hp Nh my Y M Guest m t v c bn n trong chng 7. Chu trnh khng hiu qu din ra theo chiu hng gim nhanh qua im ti Stewart tng c c hi to ra cc thay i ng k. Nhng, bng cch iu n nh qun l mi, Cooley, rthng thay i ng k lc l kh quan. Ph v chu trnh khng hiu qu Mc d cc nh qun l mi khi ng trn cng v thun li hn c th ch ng xc tin thay i trong mt tnh hung xoy lc ang gim xung, song nhim v ca h . vn khng h d dng. Ch yu h phi ph v chu trnh khng hiu qu. C t nht hai cch la chn m cc nh qun l c th thc hin trong tnh hung ny. H c th sa thi nhng ngi lm vic tr tr v thu nhng ngi c kh nng lm vic tt hn, hoc c th i ph li tnh trng vn hnh yu km 'bng nhng k vng v lng tin tng cao hn. S la chn th nht khng phi lc no cng d dng thc hin, bi v khng phi lc no cng c nhng ngi thay th c nng lc, hoc cc ng s thng tham gia mt hnh thc bo m vic lm no (bo him dn s hoc ch cu t), 243 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ngha l h khng th b sa thi nu t chc khng phi chi ph ng k v thi gian, nng lng v cng sc S la chn th hai c kh khn i vi cc nh qun l. ca cc nh qun l l tm cch thay i nhng k vng hoc hnh vi ca cp di ca h. Nhng iu c bit kh cho cc nh qun l c nhiu cao vng l nhng cp di khng h th hin mnh xng ng c tin tng. Khi , vn mu cht l phi thc hin s thay i thch hp. T cng trnh Lnh o theo tnh hung, chng ti phn nh hai loi chu trnh khc nhau m cc nh qun l c th s dng thay i hoc tng ti a tnh sn' sng i vi cng vic ca thuc cp chu trnh pht trin v chu trnh li. Trong chng ny chng ta s tho lun chu trnh pht trin. Trong chng 11 chng ti s gii thiu chu trnh li. CHU TRNH PHT TRIN Cc nh qun l c vai tr cc .k quan trng trong vic pht th mc sn sng ca thuc cp. iu thng rt hay xy ra l, c nhn qun l khng chu trch nhim v vic thc thi cng vic ca cp di, nht l trong trng hp' h khng lm vic tt. Nu nh ang gp kh khn, thng cc nh qun l s ni: "Ti c mt th d v Nguyn tc Peter" v khng chu trch nhim v tnh trng vn hnh yu km. Chng ti c kinh nghim l, khi cc nh qun l phi sa thi ngi no hoc tm ni giu mnh y l iu Peter gi l "ng ln bn hoc khi thc s lo lng v vic thc thi cng vic ca mt ngi no , cc nh qun l ny phi xem xt thn trng. Trong hu ht cc trng hp, nguyn nhn ln nht ca vn vn hnh l phi nhn li h. Cc nh qun l c trch nhim ln cho ngi ca h thnh "k chin thng", v y l ton b nhng g cn ni v chu trnh pht trin. Cc nh qun l bc vo chu trnh pht trin vo bt k lc no h mun nng cao mc sn sng hin c ca mt c nhn hoc ca nhm trong mt vi kha cnh ca cng vic. Ni cch khc, chu trnh pht trin l mt chu trnh lun tng trng. Vai tr ca nh qun l c th hin th no Khi cc nhn vin cc mc sn sng thp nh qun l phin c trch nhim thc hin nhng chc nng qun l "truyn thng' nh t k hoch, t chc, kch thch ng c v kim tra. Vai tr ca nh qun l v vai tr gim st vin ca nhm. Tuy nhin khi cc nh qun l pht trin nhn vin ca mnh v c trong ta nhng nhn vin c mc sn sng cao, th nhng nhn vin c th gnh vc c rt nhiu chc nng qun l truyn thng hng ngy. Vai tr 244 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ca nh qun l lc y c th thay i t gim st sang i din ca nhm ti cp qun l tip trn ca t chc. Thng qua s pht trin ca mi ngi, cc nh qun l c th u t thi gian vo nhng chc nng qun l thng-pht cao". Cc hot ng "then cht" ny nng cao hot ng ca nhm. Khi cc nhn vin c th chu trch nhim v nhng nhim v ring hng ngy ca h, nh qun l c th tp trung vo cc hot ng trn . Cc chc nng bao gm c vic tm kim nhng ngun lc cn thit tng ti a sn lng ca nhm, thc hin giao tip c chiu ngang v chiu dc, v phi hp nhng c gng ca nhm vi c gng ca nhng b phn khc nng cao nng sut tng th. Nh qun l cn chp ly thi gian hoch nh chin lc lu di v sng to. Lc u, gim st v chi o cht ch rt c tc dng khi lm vic vi nhng ngi t kinh nghim trong vic t nh hng hnh vi. Nh qun l tha nhn rng phong cch ny ch l bc u. tng ti a tim nng ca nhng ngi trong cc chc nng thng pht cao, cc nh qun l phi thay i phong cch ca mnh v phi .ng vai tr tch cc trong vic gip nhng ngi khc tin b. S pht trin ca nhn vin ph thuc khng ch vo hnh vi m cn vo nhng gi tri v nhng k vng ca nh qun l. Chng ta phi lm nhng g gy nh hng Nh nu trong chng 8, cu hi u tin m cc nh qun l cn t ra cho mnh khi ngh n vic pht trin nhn vin l: cn gy nh hng n lnh vc no trong cng vic ca nhng ngi di quyn? Ni cch khc, trch nhim hay mc ch v mc tiu ca h l g? V d, mt qun c c' th mun gy nh hng ti nng sut, cht lng, hao ph, tnh trng vng mt, t l s c, v.v. ca nhn vin. Mt ch nhim khoa trng i hc c th mun tc ng ti vic vit lch, nghin cu ging dy v phc v ca khoa. Khi cc mc tiu hoc trch nhim ny c xc nh v thu hiu, cc nh qun l phi lm r iu g to ra c tnh vn hnh tt trong tng lnh vc nh qun l v cc nhn vin thuc quyn bit khi no hot ng ca h tip cn ti mc mong mun. Mt k lc doanh s cao lu g? C phi l mt s hng ha c sn xut hay tng s hng bn ra? Th no l pht trin nhn vin hoc lm mt nh qun tr tt? Cc nh qun l phi lm r th no l tnh trng vn hnh tt. Nu ni vi mt ngi: "Ti mun anh sn xut cc vt cy' th s khng tt bng ni: "Ti mun anh lm cc vt cy vi t sut 200 chic mt ngy. Mun cho cc nh qun l v nhn vin thuc quyn bit ai ang lm vic tt n u th c trng ca tnh trng hot ng tt phi c m t r rng. Cc nh 245 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH qun l khng th thay i v pht trin hnh vi ca nhn vin trong nhng lnh vc cha r rng. . By gi ngi ta dang lm vic nh th no Trc khi bt u chu trnh pht trin vi mt c nhn trong mt tnh hung cng vic, nh qun l phi nm c ngay lc y ngi ang lm vic tt nh th no. Ni cch khc, mc sn sng ca ngi lc by gi trong mt kha cnh c th ca cng vic ra sao? Bng cch no ngi c th gnh vc c trch nhim v hnh vi c th ? Ngi ang c thin hoc c ng c lm vic mc no? Nh trc bn, s sn sng khng phi l khi nim bao trm. Tc l, con ngi khng c mc sn sng theo bt k mt ngha chung chung no. Vy lm th no chng ta c th bit c mc sn sng ca mt ngi trong mt tnh hunng nht nh? Xc nh tnh sn sng Trong khi nh gi mc sn sng ca c nhn, chng ta s phi xt on kh nng v h ng c ca ngi . T u chng ta c thng tin c nhng xt on y? Chng ta c th hoc l hn, hoc l quan st hnh vi ca ngi . Chng ta c th t ra cho ngi nhng cu hi nh: "Theo anh, nh th no l n tha trong cng vic anh ang lm?", hoc "Anh cm thy th no khi lm vic ", hoc anh c nhit tnh v hng say vi cng vic khng". Vi mt s ngi, nu yu cu h t nh gi tnh sn sng ca h th s khng c kt qu. Tuy nhin, k l lm sao khi thm ch c tr em cng c th chia s loi thng tin : Phin v Jane nhn thy iu khi h yu cu c con gi Lee hai tui ca mnh lm mt vic g Lee thng tr li: =Con khng th mun!". Khi hiu ra, iu m Lee thc s mun ni theo thut ng ca chng ti) l: 'Coll va khng th lm, va khng c lm iu b m mun'. Nu b m Lee vn c mun c b lm vic th h phi sm nhn. ra rng h phi ch dn v gim st k lng hnh vi ca c b trong vic (S1 "Ra lnh"). Khi tr ln dn ln, chng c th gi vai tr ng k hn khi xc nh mc sn sng ring ca chng. Qu trnh s c cp chi tit hn trong chng 12. Bn c th t hi, liu ngi ta c sn sng ni cho cc nh qun l bit s tht hay ch ni iu cn thit gi kn nhng mt tri a h? Nu cc nh qun l cn nghi ng iu cp di ni vi h v kh nng hoc thin lm mt vic g y, h c th kim tra li kin thng qua vic quan st hnh vi ca cc nhn vin. Kh nng c th c xc nh bng cch r sot li hot ng trc kia ca nhn vin. Ngi lm vic trong lnh vc ny trc kia c tt hay khng,' hay cha lm bao gi. Nhn vin c tri thc cn thit hot ng tt trong lnh vc hay khng, hay ngi khng bit cch lm tt c nhng g cn phi lm? 246 CHUYN : HOT NG T CHC
S thin c th c xc nh bng cch theo 'di hnh vi ca con ngi trong trng hp c bit. Mc quan tm ca ngi l g? Ngi c t ra nhit tnh hay hng th khng? Ngi gn b vi lnh vc 'ny nh th no? Ngi lm vic mt cch hng th hay ch n thun l phi hon thnh cng vic. Lng t tin ca ngi trong lnh vc ny c chc chn khng hay ' thiu tin tng. Cn nh rng: con ngi c th c bt k mt trong bn mc sn sng trong tng lnh vc trch nhim khc nhau. Mc sn sng ca con ngi cho chng ta s nhn bit bt u mi s pht trin tip sau ca c nhn . Nu nh qun l mun gy nh hng n mt nhn vin trong mt lnh vc m ngi va khng c kh nng, va khng c thin mc sn sng thp), th nh qun l phi bt u chu trnh pht trin bng cch ch o, kim tra v gim st cht ch (ra lnh ) hnh vi ca nhn vin . Tuy nhin nu ngi c thin ch (c ng c) lm vic g nhng khng c kh nng lm mc sn sng t thp n va phi) nh qun l phi bt u chu trnh bng c ch o ln h tr ("ging gii") cho hnh vi mong mun. Nu ngi c kh nng lm m khng cn s ch o nhng li khng c thin lm, hoc khng chc chn (mc sn sng t va phi n cao nh. qun l phi xem xt vn ng c. Nhng ngi min cng phi lm nhng vic h c kh nng lm thng l nhng ngi khng chc chn hoc thiu t tin. Trong trng hp ny, nh qun l phi bt u chu trnh pht trin bng cch s dng phong cch h tr tham gia nhm gip c nhn tr nn chc chn dnh c nhng g m ngi bit cch lm. Cui cng, nu cc nhn vin va c kh nng, va c thin t nh hng hnh vi ca' mnh mc sn sng cao, chng ta c th ch n gin giao ph trch nhim cho h v tin rng h s vn hnh tt. Khi iu 'xy ra, khng c nhu cu phi bt u chu trnh pht trin, v ngi 'c thi sn sng cao trong lnh vc ny ri. Nng cao tnh sn sng Cc nh qun l b thu ht vo chu trnh pht trin bt c lc no h c nh nng cao tnh sn sng lin quan n nhim v ca c nhn hoc ca nhm cao hn mc c nhn hoc nhm t ti trc y. Ni cch khc, chu trnh pht trin l mt chu trnh tng trng. hiu r chu .trnh pht trin hot ng nh th no, chng ta hy xem xt mt v d . Gi s mt. nh qun l c kh' nng chn on c mi trng v thy rng tnh sn sng lin quan n nhim v ca mt nhn vin trong lnh vc pht trin ngn qu ca phng l thp (R1). Nu mun nhn vin vn hnh tt trong vic ny m khng cn gim st, nh qun l phi xc nh phong cch lnh o thch hp bt -u chu trnh pht trin. Nh c th thy trn 247 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hnh 10-5, khi nh qun l ny chn on c mc sn sng ca cp di l thp, th c th xc nh phong c.ch thch hp bng cch to dng mt gc vung t mt im trn s min lin tc ca tnh sn sng ti giao im ca n vi ng cong trong phn phong cch ca nh lnh o ca m hnh. Trong trng hp ny, thch hp hn c l bt u chu trnh pht trin bng cch s dng phong cch ch o "ra lnh" (S1) . Vy trong tnh hung ny phong cch "ra lnh l nh th no? Nh qun l c th phi lm mt s vic. Trc ht, nh qun l s phi ni vi nhn vin mt cch chnh xc nhng cng vic cn lm pht trin ngn qu phng - kim k, x l cc phiu yu cu v nhn lc v vt t, so snh gi thnh hin ti vi ngn qu nm trc v v.v.. Hai l, nh qu l phi ch cho nhn vin thy cch thc thc hin tng nhim v. Do , ra lnh" trong tnh hung ny bao gm ch r v bo cho bit"; nhn vin phi c khi bo cn lm g, lm nh th no. Mc d phong cch "ra lnh" ny cao v mt ch o v thp v mt h tr, iu cng khng c ngha l nh qun l khng thn thin vi nhn vin. Hnh vi h tr thp trong tnh hung no ch n gin c ngha l nh qun l khng v lng chc mng nhn vin trc khi ngi ny ng c chc mng. Khi , nh qun l cn tp trung gii thch: cng vic g, khi no, u v lm nh th no. Nu nh qun l s dng phong cch ra lnh" (S1) trong tnh hung ny, ngn qu ca phng c l s c ci thin kh tt, v nh qun l lm vic st sao vi nhn vin. Nhng nu cng nh qun l hoc nh lnh o c trch nhim nng cao tnh sn sng lin quan n cng vic ca cp di, th nh qun l buc phi t nguyn chp nhn s nhy bn v bt u giao ph trch nhim no cho cp di. iu c bit ng khi gim st mt c nhn hoc nhm trc kia cha tng gnh vc nhiu trch nhim. V nu ai ang nh pht trin con ngi tr em trong gia nh, cng nhn ti ni lm vic ngi phi chp nhn mo him . Nu vic chp nhn mo him l mt thc t trong chu trnh pht trin, cc nh qun l phi bit km gi mc mo him im hp l, c th chp nhn, c ngha l khng c n qu cao. V d, mt b m mun dy c con gi 8 tui cch ra bt. Rt c th c ri ro l, mt vi bt a s b v. Trong trng hp ny, khn ngoan nht l ban u ch cho c b ra cc bt a c hoc thm ch bt a nha, ng di a s Trung Quc, t tin loi Grandma. Vn khng phi l c chp nhn mo him hay khng, m l chp nhn s mo him c tnh ton trc. Nhng trnh cn thnh cng
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nu nh qun l yu cu nhn vin lm mt vic cha bao gi ngi c hc lm v hy vng s thc hin tt ngay t ln u tin, v khng gip g nhn vin th kt qu em li cho nhn vin s l s tht bi v hnh pht. ng ta bt u phng php qun l con ngi c s dng trn lan l "ra lnh, b mc mt mnh , ri li "g cng"". Nh qun l ra lnh nhn vin ca mnh phi lm g (khng cn tm hiu ngi c bit lm khng), b mc nhn vin xoay s mt mnh (hy vng c kt qu ngay lp tc) nhng bn thn li hay ku ca, khin trch, qut tho nhn vin khi hnh vi mong mun khng c thc hin. Nu nh qun l trong v d v ngn qu ni trn s dng cch tip cn , cc s kin c th s din bin tng t. Nh qun l c th cho rng, bt k ai cng c th chun b c ngn qu phng, nn ng ta bo mt nhn vin chun b ngn qu phng v phi hon tt trong 10 ngy. Do quan nim nh vy nn nh qun l khng cn n o, phn tch xem nhn vin c kh nng hoc c thin c lp chun b ngn qu hay khng m chi bit ra lnh v bung li trch nhim ca mnh. Sau 10 ngy khi nhn vin chun b xong ngn qu, nh qun l mi pht hin ra cc loi sai lm, mc m trong v qut mng nhn vin v cht lng ti t ca cng vic . Cc nh qun l phi nh rng, khng ai (k c bn thn h) bit lm bt c iu g ngay lp tc. Theo thi gian, chng ta hc dn. Kt qu. l. nu mun ai lm mt vic hon ton mi, nh qun l phi khuyn khch s tin b rt nh m ngi t c theo hng mong mun. Nhiu bc ph huynh s dng qu trnh ny m khng thc r v iu V d, bn ngh cch chng ta dy tr em' tp i nh th no? Hy tng tng nu chng ta Eric ng v ni hy i i", v khi cu b ng chng ta nh n n v khng i c. iu c v nc ci lm phi khng. Tt nhin . N thc s khng khc g s tc gin ca nh qun l i vi nhn vin khi anh ta chun b ngn qu km. Mt a tr b n v bi ng khi tp i e khng c gng i na v bit rng vic ny s dn n hnh pht. V im ny. Eric thm ch khng bit chc chn ca mnh dng lm g! Bi vy, cc bc ph huynh trc ht phi dy tr ng ln nh th no. Nu tr ng c thm ch ch mt hoc hai giy. b m b s rt phn khi, m cht b v hn b, gi b ra khoe v lm nhng vic tng t. Khi tr c th ng c v ln quanh bn, b m b li m chm ly v hn b. iu tng t s xy ra khi b bc nhng bc u tin, k c khi b b ng. D cc bc ph huynh c bit iu ny hay khng. h vn s khuyn khch a tr v nhng thnh tu nh b khi chu tin ngy cng gn ti hnh vi mong mun i c. V vy khi c nh gip mt c nhn hoc nhm pht trin, lm cho h ngy cng gnh vc trch nhim nhiu hn thc hin nhim v c th - nh 249 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lnh o trc ht phi bo ban v ch r cho cp di bit phi lm g; hai l, phi giao ph trch nhim no ( khng qu nhiu hoc khng c kh nng tht bi); v: ba l khuyn khch cng sm cng tt bt k hnh vi no theo hng mong mun. Qu trnh ny s tip tc cho n khi hnh vi ca c nhn tin ti iu k vng ca nh lnh o v cng vic. Hnh vi quan h nh th no trong tnh hung ny? Hnh vi quan h s l vic dnh cho nhn vin "nhng vut ve tch cc" v s cng c: Nhng vut ve tch cc l bt k nhng g c mong mun hoc cn thit i vi c nhn ang c hnh vi cn c cng c. Trong khi hnh vi bn phn c trc hnh vi mong mun th hnh vi quan h hoc s cng c tch cc tip sau hnh vi mong mun v nng cao kh nng ti din ca n. Cn nh rng s cng c phi c ngay lp tc tip sau bt k hnh vi no i theo hng mong mun. S cng c chm tr v sau s km tc dng trong vi gip c nhn hoc nhm lm c vic m h cha bao gi t lm trc kia. Qu trnh ba bc ny - gm (I) to ra cu trc hoc a ra nh hng (hnh vi bn phn), (2) gim dn cng ch o v gim st; v .(3) sau khi t c taifnh vn hnh thch hp tng cng s h tr tm l x hi (hnh vi quan h) - c hiu nh s cng c tch cc nhng trnh cn thnh cng. Khi nim ny gn lin vi thuyt sa i v cng c hnh vi, v gn y hn: trong lnh vc kinh doanh ngi ta gi l qun l bng cng c. Lnh vc ny s c bn nhiu hn trong nhng phn sau ca chng ny v trong chng 1 1 . Chng ta hy xt mt v d minh ha khi nim ny. Gi s nh qun l mun thay i phong cch lnh o i vi ai t im A ti im C theo ng cong hoc hm phi tuyn ca Lnh o theo tinh hung, nh minh ho trn hnh 1 0-6. Bc u tin ca qu trnh ny l a ra cu trc v nh hng nht nh cho ngi ti im A. Bc tip theo l giao ph trch nhim nht nh bng cch gim dn hnh vi bn phn ti in B. y l mt bc mo him v nh qun l chuyn giao vic ch o v gim st mt vi nhim v sang cho chnh nhn vin. Nu nhn vin p ng tt trch nhim cao hn nh giao th y l lc thch hp tin hnh bc 3 cng c tch hnh vi ny bng cch tng cng h tr tm l x hi (hnh vi quan h) ti mc cao hn im C, nh cho thy trn hnh 10-6.
Hnh 10-6: Qu trnh ba bc ca chu trnh pht trin Hnh vi quan h Bc 1: A a ra cu trc v nh Bc 3 hng
Bc 2: A -> B c nhn t lm 250 Bc 3: B -> C cng c CHUYN : HOT NG T CHC Bc 2 Hnh vi bn phn
iu quan trng cn nh l nh lnh o phi thn trng khng vi v giao qu nhiu trch nhim. y l thiu st chung m nhiu nh qun l mc phi. Nu lm nh vy trc khi cp di c th m ng ni nhim v, nh lnh o c th t nhn vin ca mnh vo tnh th tht bi v v mng, v c th lm ngi ct hng, khng mun nhn thm trch nhim sau ny. Qu trnh thng khi u bng nhng nh tt p: Nh qun l a ra nh hng v cu trc nhng ri chuyn qu nhanh sang phong cch lnh o b mc mt mnh". S di chuyn bt ng t "ra lnh" n "giao ph" ny thng y ngi n tht bi v hnh pht, v lm tng rng bo ban tc l hc. Nh qun l li mun tr v phong cch 1 tht nhanh trng pht nu cng vic khng hon thnh. Ngoi ra, nh qun l nn phng khng tng cng h tr v mt tnh cm x hi hnh vi quan h khi cha t c tnh trng vn hnh mong mun lc u. Vic cng c tch cc khi hng vic s khin nh qun l ny c th b xem nh tay gn d nhu nhc, l nguyn nhn nh qun l trong v d ca chng ti khng chuyn ngay lp tc t im A ti im C trn ng cong hnh 10 -6. Nu nh qun l chuyn t im A ti im C m khng c bng c no cho thy ngi ny c th m ng c trch nhim ti im B th s tnh s ging nh trao thng trc khi ngi ta git gii. iu y cng ging nh tr cho ngi no 20 la mt gi ngay vo lc hin ti ngi ch ng tr 5 la mt gi. i vi nhiu ngi, nu bn tr h 20 la mt gi tr ln bn s c rt t kh nng khch l h ci thin hot ng. V vy, nh lnh o phi pht 'trin tnh sn sng ca nhn vin tht dn n trong tng nhim v m h phi thc hin, bng cch s dng hnh vi bn phn t hn v hnh vi quan h nhiu hn khi h tr nn c thin hn v c kh nng nhn lnh trch nhim . Khi tnh trng vn hnh ca mt c nhn gim thp trong mt nhim v c th, khng c hy vng s c nhng thay i mnh m ngay mt ngy hai.Nu nh qun l (trong v d ca chng ta) thy cp c khng kh nng m ng trch nhim nng n hn rt nhiu khi hnh vi bn phn b gim xung ti im - B, nh qun l c th phi p dng li mc ch o va phi m nhn vin ny c kh nng gnh vc trch nhim), u gia im A v B. Mc mi nyca hnh vi bn phn c ch r bi im B trn hnh 10-7. Nu cp di by gi c kh nng vn hnh c hiu qu mc 251 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nh qun l c th tng cng h tr v mt tnh cm x hi mt cch thc hp hnh vi quan h ti in C. Mc d mc h tr v mt tnh cm x hi t hn mc m t im C, n vn thch hp vi tnh cht ca hnh vi bn phn m nhn vin c kh nng nm vng ti thi im . Hnh 10-7: S iu chnh khi s mong mun tng trng rt cao
Nh cho thy trn hnh 10-8, qu trnh ba bc ny ra lnh v ch r ct gim cu trc ri tng cng h tr v mt tnh cm x hi nu nhn vin c th p ng thm trch nhim - c xu hng tip tc din bin vi nhng gia s nh cho ti khi c nhn c cc mc sn sng va phi. S gim lin tc ny ca hnh vi bn phn 'khng c ngha c nhn s c cu trc t hn, tri' li cn nhiu hn so vi cu trc do nh lnh o bt buc t bn ngoi, cu trc by gi c th c chun b t bn trong bi chnh nhn vin: Mt hin tng th vi din ra trong chu trnh pht trin l khi n t ti im cao ca hm phi tuyn trong phn ' phong cch lnh o ca m hnh. y l v tr ng cong ct ngang trung tuyn hoc ng trung bnh ca hnh 'i bn phn. Qu im ny, nh lnh o ang s dng trng thnh qua thi gian mt cch thch hp phong cch lnh o 3 hoc phong cch lnh o 4s gim st mi ngi cc mc sn sng t va phin cao (R3 R4) lc qu trnh ny thay i v t thnh mt qu trnh gip cho nh lnh o khng ch gim bt cu trc (hnh vi bn phn) m cn gim c s h tr v mt tnh cm x hi mt cch n tho khi cc nhn vin c th m ng c trch nhim.S tip tc qu trnh gn vi thnh cng ny c minh ho bng nhng bc i xung trn hnh 10-8
Hnh 10-8: chu trnh pht trin khi mi ngi trng thnh qua thi gian i khi ngi ta a ra cc- cu hi: C phi vic gim bt h tr v mt tnh cm x hi c ngha l thiu lng tin v s tn nhim gia nh qun l v cc nhn vin hay khng? Trn thc t khi nh qun l gim bt cng h tr v mt tnh cm x hi v cu trc mt cch hp l, th iu cho thy rng c lng tin v s tn nhim ln nhau nhiu hn gia cc nh lnh o v cc nhn vin. iu ny gi ln rng, khi con ngi thay i th th bc cc ng c v cc nhu cu ca h cng thay i theo. ' V d, nhng ngi c mc sn sng thp u c xu hng trng mong vo s h tr v mt tnh cm x hi cao v hnh vi to iu kin nh l s cng c tch cc. Thc ra, nu nh lnh o b mc h xoay x mt mnh th hnh vi ny s to ra nhng tnh th khng an ton v cng cng c thm ni s hi v lo .u trong mt b phn nhn vin. Kt qu l, hnh vi quan h thp c th c cm nhn nh mt hnh pht hn l s khuyn khch. Mt khc, khi mi ngi di chuyn ln ti cc mc sn sng cao, h khng i hi qu nhiu s c v hoc yu t "vut ve" tm l na. Khi con. ngi tr nn c mc sn sng cao v nhim v, nh lnh o c th th hin lng tin v s tn nhim vo cp di bng cch h lm vic c lp nhiu hn na. Ging nh s h tr v mt tnh cm x hi t pha nh lnh o c xu hng cng c tch cc cho nhng ngi c mc sn sng thp, s h tr qu nhiu v mt tnh cm x hi hoc hnh vi quan h dnh cho nhng ngi c mc sn sng cao khng c xem l nhn t khuyn khch na. Trn thc t, hnh vi h tr ny thng c xem nh suy chc nng v c th c nhng ngi c mc sn sng cao l gii nh l s thiu tin tng v thiu tn nhim t pha nh lnh o. Thi gian v chu trnh pht trin Khng c khun mu no hoch nh trc lng thi gian cn thit pht trin mt c nhn hoc nhm . Nh qun l c th s t kt qu tt khi chuyn mt nhm t mc sn sng 1 ti mc sn sng 2 qua mt giai on t 1 8 thng n 2 nm. Mt khc, trong nhm c th c mt hoc vi ngi s pht trin nhanh hn nhiu so vi c nhm. V vy, thi gian l mt hm phc' hp ca cng vic ang xc tin v tim nng vn hnh ca c nhn hoc nhm. V d, ngi ta c th giao cho ngi no mt nhim v c th trong sut ton b chu trnh ' t mc sn sng thp ti mc sn sng cao trong khong vi ba pht. V tuy nhin, trong cc nhim v khc i vi cng c nhn , qu trnh pht trin tnh sn sng c th tn nhiu thi gian hon. Thc ra, c th mt vi tun, vi thng hoc thm ch vi nm vn ng qua 253 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mt chu trnh hon chnh theo ngha phong cch lnh o thch hp, t ra lnh (S1) ti giao ph (S4). minh ha mt qu trnh pht trin ngn, c th xem xt mt v d v vic dy tr buc dy giy. Nu tr cha tng th hc buc dy giy, th tt nhin vic ny c th tr thnh mt vn i vi cha m. Trong trng hp , b m cn thc hin hnh vi bn phn no i vi con mnh. V a tr c tnh sn sng thp trong nhim v ny, b m phi gii thch cho con mnh phi lm g, lm th no v lm u. Thc cht, b m phi vn ng t nhng giai on hun luyn u tin v ch bo bng cch cung cp cho tr mt Kinh nghim truyn tay". Khi a tr bt u th hin kh nng thc hin mt vi chc nng , b m gim bt hnh vi ra lnh v tng hnh vi h tr trong mt chng mc no . :Th l c! Tt! Con ang buc c y". V c l trong vi pht, hnh vi ca b m c th thay i t phong cch "truyn tay" c cu trc cao n trng thi rt gn, ngi ln c th s dng hnh vi c tnh cht cu trc va phi nhng hnh vi h tr v to iu kin bng ' li ni ln khng li mc cao. Trong nhng lc khc, b m c th tr thc hnh mt mnh trong khi vn gi mc gn gi cn thit can thip nu c s tt li no . V vy trong khong 1 0 - 15 pht, b m giao cho con mnh nhim v c th l buc dy giy t phong cch 1 qua phong cch 2 v 3 cho ti hu nh giao ph hon ton chc nng cho a tr theo cch c trng cho phong cch 4. iu khng c ngha l phong cch ca b m i vi a tr lc y lun lun l phong cch 4. N chi c ngha l, trong nhim v c th (buc dy giy), phong cch thch hp nht cn s dng i vi a tr l phong cch 4. THAY I TNH SN SNG THNG QUA BIN TH HNH VI Khi bn v chu trnh pht trin, chng ti nhc n s bin th hnh vi v khi nim cng c tch cc nhng biu hin vn thnh cng ni ring. ' Phn ny s bn t m mt vi khi nim khc ca lnh vc khoa hc hnh vi v c gng ch ra bng cch no cc khi nim ny cung cp nhng nguyn tc ch o cho vic thay i phong cch lnh o i vi nhng ngi c nhng bin ng v tnh sn sng. Bin th hnh vi (behavior modiflcation) l cng c c ch cho nh qun l .v lnh o bi v n c th c ng dng hu nh mi mi trng. Mc d n c th i hi phi nh gi li cc phng php quen dng tm kim s tha thun v hp tc, n vn thch hp vi nhng ngi mun t c cc mc tiu thng qua ngi khc. iu ny c. th khng phi l trng hp p dng mt vi phng php ca tm l liu php. 254 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH V d, mt hnh thc ca tm l liu php da trn c s cc gi nh cho rng, thay i hnh vi, ngi ta phi bt u t nhng tnh cm v thi bn trong c nhn. Mc d s p dng phn tch giao dch (TA) l c tc dng. nhng t quan im ca ngi hot ng thc tin, kh khn i vi vic s dng tm l liu php l n rt tn km v ch s dng thch hp i vi cc nh chuyn nghip. Mt cch minh ha s khc nhau ch yu gia hai cch tip cn ny l quay tr li phn m hnh c bn kch thch tnh hung nh minh ha trn hnh 10-9. Hnh 1 0-9 cho thy c tm l liu php ln bin th hnh vi iu quan tm ti vic tc ng vo hnh vi.. iu nhn mnh trong tm l liu php l s phn tch nhng cn nguyn nn tng ca cc hnh vi thng l kt qu ca nhng kinh nghim ban u trong cuc sng. Bin th hnh vi tp trung nhiu vo hnh vi quan st c v s dng cc mc ch hoc khuyn khch t bn ngoi c nhn bin i v nh hng hnh vi nhm vo hot ng mong mun . Thuyt bin " th hnh vi da vo hnh vi quan st c v khng da trn nhng cm xc, thi hoc tnh cm bn trong khng quan st c Tin c bn ca n l, hnh vi c kim sot bi nhng thnh qu trc tip ca n. Hnh vi c th c tng cng, b ngn chn hoc b suy gim bi chnh nhng g xut hin ngay sau khi n din ra. Do nhiu kh khn, chng ti s dng nhng quan st tn s tng lai ca hnh vi nh mt phng php o tnh hiu qu ca hu qu. Nm khi nim ch yu ca cng c gip ngi ta thc hin nhng thay i hnh vi l: cng c tch cc, khin trch, cng c tiu cc, s dp tt (thi cng c - N.D) v thi hn cng c. Chng ny, chng ti v s tip tc nhn mnh vo cng c tch cc v thi hn cng c. chng sau, "K lut c tnh xy dng", chng ti s xem xt s khin trch, cng c tiu cc v s dp tt (thi cng c hnh vi phn ng bi dp tt - N.D). Cng c tch cc Cng c tch cc, nh cp trn, c th l bt c iu g c c nhn mong mun hoc cn n hnh vi ca n c cng c Mt tc nhn cng c tch cc c xu hng y mnh phn ng p li m n km sau v lm cho phn ng p li chc chn ti din . nng cao kh nng m hnh vi mong mun s xy ra, s cng c phi tip ni ngay lp tc sau phn ng p li. S cng c chm tr sau c th t tc dng hn trong vic thc hin thay i hnh vi mong mun. C nhn ha cng c 255 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Khi suy ngh v khi nim cng c tch cc, cc nh qun l phi nh rng, s cng c ph thuc vo c nhn. Ci ang cng c ngi ny c th khng cng c ngi khc. Tin c th thc y mt vi ngi lm vic chm ch hn. Nhng i vi nhng ngi khc, tin c th khng phi l tc nhn cng c tch cc; tnh cht thch thc ca cng vic c th l kha cnh c tc dng khch l nht ca tnh hung . Hn na, cng mt c nhn ti cc thi im 'khc nhau s c thc y bng nhng th khc nhau, ph thuc vo s tha mn nhu cu hin ti. V vy, vo lc ny, c nhn c th hng ng s khen ngi nh mt tc nhn cng c, nhng lc khc cng c nhn c th khng hng ng s khen ngi m li. ho hc hn v ' trch nhim cao hn. Cc nh qun l phi nhn thy nhng nguy him ca vic khi qut ha qu mc. V khng ch tm ra nhng khc bit duy nht nhn vin ca h m cn phi nhn thc c nhng bin ng bt thng trong s tha mn nhu cu mt ngi. t c hnh vi mong mun, cn nhanh chng khch l hnh vi thch hp mong manh nht m c nhn th hin theo hng cn thit: y l tin c bn ca khi nim cng c tch cc cc trnh cn thnh cng ca phn ng p li nht inh no . V khi hot ng ca c nhn tnh trng thp, ngi ta khng th hy vng nhng thay i mnh m trong ngy mt ngy hai, cho d c nhng thay i v k vng i vi c nhn hoc kiu tc nhn cng c c s dng (kiu khuyn khch). Khng nn hy vng mt a tr ang tp hnh vi mi no thc hin c hot ng hon 'ho t lc bt u. V vy. vi t cch cha m, gio vin hoc gim st vin, chng ta s dng cng c tch cc khi hnh vi t ti gn mc vn hnh mong mun. Cc nh qun l cn nhn thc c bt k s tin b no ca nhn vin lun trn v tr cng c s thay i ny mt cch hp l. Chin lc ny tng ng vi khi nim thit lp cc mc ch ngn hn hn l cc tiu chun vn hnh cui cng, v sau , vi s cng c bc tin b thch hp hng ti cc mc ch cui 'cng khi chng c tha mn. Khi thit lp cc mc ch, iu quan trng l chng phi c chng trnh ha, y l vic kh nhng c th t c sao cho tng c nhn tin tin theo con ng pht trin c h thng v dn dn. Cui cng c nhn ny s t' ti im hot ng hon chnh. Kiu hu qu m cc c nhn tri nghim nh l kt qu hnh vi ca h s quyt inh tc h t ti hot ng cui cng. Nhng hu qu ca hnh vi c th hoc l tch' cc (tin, khen ngi, phn thng, thng chc), tiu cc (mng m, pht, ui vic, lm ngng mt) hoc trung tnh. Cn phi nhc li s khc nhau gia cc hu qu tch cc v tiu cc. Cc hu qu tch cc c xu hng em li s tng trng trong hnh vi c khuyn khch trong tng lai. Cc hu qu tiu cc, nh bn s thy r khi tho lun v khin trch, ch lm ph v hoc bp cc hnh vi ang din ra. Cc hu qu 256 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tiu cc c xu hng nh hng khng ko di v cng khng chc chn ti hnh vi tng lai. Thi gian biu cng c Khi ngi no ang thc hin mt hnh vi mi m nh qun l yu cu iu quan trng l khng c hnh vi mi li dn qua thi gian. m bo iu ny, phi lp lch biu cho vic cng c nh cch c hiu qu. Hu ht cc chuyn gia nht tr rng, c hai loi k hoch cng c ch yu: lin tc v gin on. Cng -c lin tc c ngha l cc c nhn ang thay i c cng c mi khi h thc hin c mu hnh vi mi mong mun. Vi cng c gin on th khc, khng phi mi p li mong mun u c cng c. Cng c hoc c th hon ton ty tin hoc c th c hn nh theo s lng cc hnh ng p li ang xy ra hoc thi gian qu c bit tri qua trc khi c s cng c. Vi cng c lin tc c nhn tp c hnh vi mi nhanh hn, nhng nu mi trng i vi c nhn thay i, khng c s cng c, th s dp tt c th c kh nng din ra tng i mau chng. Vi cng c gin on, s dp tt s chm hn nhiu v c nhn quen vi iu kin ca nhng thi k khng c bt k s cng c no. Do , hc nhanh, cn s dng ch cng c lin tc. Nhng khi c nhn tp c hnh mu mi: vic chuyn sang cng c gin on s m bo c s thay i lu bn. Khi nim cng c quan h th no vi Lnh o theo tnh hung giai on u ca chu trnh pht trin, bt c khi no nh qun l giao ph trch nhim no cho mt ngi mc sn sng thp v ngi p li tt' th nh qun l phi a ra s cng c. C ngha l, khi nh qun l ct bt hnh vi bn phn v nhn vin p li tt nh qun l ngay lp tc phi tng hnh vi quan h mt cch thch hp. Loi cng c ny phi tip tc cho ti khi phong cch ca nh qun l nm gia "ging gii" v "tham gia" v tnh sn sng ca ngi chuyn ln nhng mc cao hn (R3 v R4) . Lc , nh qun l phi bt u cng c nh k, sao cho s h tr v ch o gim ca nh qun l khng b nhn vin coi l hnh pht. Khi phong cch ca nh qun l chuyn thnh phong cch "giao ph", hnh vi ca c nhn s l t cng c, v nhng "vut ve" bn ngoi ca nh qun l gim xung ng k. Tm.. li, chu trnh pht trin chuyn t cng c lin tc n cng c nh' k ri ti t cng c. ' Tnh nht qun . trong cng c Trong chng 5, tnh nht qun c xc nh nh l cch c x tng t trong nhng hon cnh nh nhau. l iu rt quan trng khi ni ti s cng c. Nhiu 'nh qun l t ra cng c hoc ph tr nhn vin ca h ch khi h 257 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH thy thch lm. Trong khi iu c l thun tin . hn i vi cc nh qun l, n khng c li nu h mun gy nh hng ti hnh vi ca ngi khc. ' Cc nh qun l phi bit khi no h cn h tr v phi thn trng 'khng cn h tr khi nhn vin ca h -hot ng 'km. . Hy nht qun! Ch cn hnh vi tt hoc s ci thin ch khng phi bt k hnh vi no, mi cn c khch l Cng c c phi l hnh thc hi l khng Mc ch cui cng .ca qu trnh pht trin tho lun 'trong chng ny' l con ' ngi tin n t qun l cui cng h c th gnh vc c trch nhim thc dy hnh vi ca ring h. Mc ch cui cng c nu cao lm yn lng mt ln na nhng ngi cht t nghi ng v vic s dng cng c. Mt s c gi c th ni rng: "Ngi ta cn c thc y bng s khao kht thnh cng hoc mong mun lm hi lng nhng ngi xung quanh h, ch khng phi bng hy vng c thng", hoc "Vic ny c v nh hi l ti", hoc 'Nu ti s dng cng c tch cc vi mi ngi, h s lun lun hy vng c thng vi mi th nh mn h lm hay sao?". . Mc d chng ta cng chung nhng quan tm tng t trc kia, nhng kinh nghim ca chng ta trong vic quan st mi ngi trong cc t chc c khng inh li. Ngi ta thy rng, mi ngi c cng c khi ln u tin h hc c cc hnh vi mi v t c cc lnh vc hot ng mi, v dn dn t cho php h ngy cng tr nn thoi mi, ho hc gip , nhng ngi c ng c t thn c th phi lm vic c lp m khng xy ra tt gim nng sut mt cc ng k. Trong chng ny chng ta bn v cch thc cc nh qun l nng cao mc sn sng ca cc nhn vin ca h trong qu trnh pht trin, nhn mng vic s dng cng c tch cc. Trong chng sau chng ta s tho lun chu trnh li v s cn nhc cn phi lm g khi nhn vin bt u v bt c l do g suy gim tnh sn sng tng ng vi nhim v ca h.
CHNG 11 K LUT C TNH XY DNG Trong chng trc chng ta bn v cch pht trin tnh sn sng v s c lp ca con ngi thng qua vic s dng cng c tch cc v thay i cc phong cch lnh o. Tuy nhin, v l do ny hay l do khc, vic thc thi cng vic ca mi ngi c th bt u c sai st. V mt trong nhng th thch kh khn nht m cc nh qun l gp phi l gii quyt cc vn thc thi cng vic. l v k lut thng c coi nh mt s can thip tiu cc. Tuy nhin, ngun gc ca t lut l "mn ". V mn l hc tr. ng tic l, trong sch v, nhiu ngi l .gii k lut nh l hnh pht. Bn cht gii quyt vn ca k lut c tnh xy dng khc vi k lut trng. pht. Nh vy, k lut c i(,.h dy dng c thit k thnh mt qu trnh hc tp em li c hi pht trin tch cc. Cc nh qun l c hiu qu s dng k lut c tnh xy dng khi mi ngi bung li tnh sn sng. Trong chng ny chng ti s c gng gip cc nh qun l xc nh cn lm nhng g khi iu ny xy ra. 259 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH CHU TRNH LI Cc nh qun l c th thc hin s can thip tht li khi cc nhn vin ca h bt u x s t thin . V vy, trong chu trnh pht trin, cc nh qun l c gng nng cao tnh sn sng lin quan n cng vic ca c nhn hoc nhm da trn mc c trc kia. Chu trnh li bao gm s can thip m cc nh lnh o cn thc hin khi c nhn hoc nhm tr nn km hiu qu hn. V vy, trong chu trnh li, cc nh qun l phi s dng phong cch lnh o thch hp vi mc sn sng hin ti hn l phong cch c th c hiu qu khi c nhn hoc nhm mc sn sng cao hn. S suy gim tnh sn sng thng l kt qu ca nhng g c th gi l "nhng phn ng ganh ua cng cao" trong mi trng. Cc s vt khc cnh tranh vi cc mc ch ca nh lnh o hoc ca t chc v do , tr thnh nhng nhu cu mnh m hn i vi nhn vin trong hnh vi ca h. S suy gim tnh sn sng xy ra do mt lot nguyn nhn. Cc nhn vin c th c nhng vn vi ng ch, vi ng nghip, au kh cng cc. chn nn v nhng vn khc' trong v ngoi cng vic. y ch l mt vi iu c th nh hng tiu cc ti vic thc thi cng vic ca mi ngi. Hy ly mt v d v vn thc thi cng vic . Trong khi tham kho mt cng trnh nghin cu quy m ln v phng th nghim pht trin, mt trong cc tc gi lm vic vi nh qun l c trch nhim gim st John, mt trong nhng nh khoa hc hng hi nht v vn nhn vin. John v cng gn b vi cng vic ca anh ti mc thm ch nu nh qun l vo phng th nghim lc 8 gi ti, th khng thy bt bnh thng khi thy nh n ni ca phng th nghim ca anh. Thm ch, vo nhng ngy ngh cui tun, ngi ta thng thy John lm vic trong phng th nghim. C l anh c nhiu bng sng ch v nhng ng gp vo ton b chng trnh hn bt k ngi no khc trong phng th nghim. T nhng quan st ca tc gi, nh qun l ny ng x mt cch hp l trong vic s dng phong cch quan h thp/bn phn thp (S4) i vi mc sn sng cao ' (R4) ca nh khoa hc ny. V vy l ra phi hnh ng nh. ngi gim st John, nh qun l x s ch yu nh i din ca John ti cc cp qun l cao hn trong t chc. Nh qun l ca Jhn c gng tng ti a tim nng ca anh bng cch tin hnh cc hot ng "lin kt" nh yu cu cc 260 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ngun lc cn thit v phi hp cc hot ng ca anh vi hot ng ca nhn vin khc. Mc d John mc sn sng lm vic cao trong c cu t chc ny chng ti cng bit rng hnh vi ca John c xem xt. t mt gc khc trong mi quan h qua li ca anh vi t chc khc ' gia nh anh. Trong c cu t chc : v anh thy hnh vi ca anh trong nhiu ting ng h v nhng ngy ngh cui tun ti ni lm vic nh mt s ch bo rng anh khng quan tm ti v v con gi na. V vy, trong mt ngi v: John ang x s mc sn sng thp. Kt qu l mt bui ti John v nh' v nhn c bc th ca v ni rng c thu gi dng v mang con gi i bt u mt cuc sng mi. John b sc trc hnh ng ca v v anh cm nhn hnh vi' ca mnh hon ton khc vi cm nhn ca v. Anh cm thy mnh c gng .em li cho v con tt c mi th m anh khng th lm ni khi cn tr. iu xy ra i vi cng vic lc ny l, vi nhng khc mc nh vy v gia nh trong t tng, tnh hiu qu ca John bt u suy gim. Ngi ta ni nhiu ln rng bn phi rch ri gia cc vn gia nh nh v cc vn cng vic c quan, nhng thc t chng ti nghing v x l vn theo c hai hng. Cc vn gia nh c nh hng ti hnh vi trong mi trng cng vic v cc vn cng'vic nh hng ti mi trng gia nh . iu ny chc chn l c tht trong trng hp ca John. Khi s quan tm ca anh v gia nh bt u c nh hng, hot ng ca anh vi trnh tng ng nh mt nh khoa hc bt u chuyn t mc sn sng 4 xung mc 3, nh th hin trn hnh 1 1-1 . Mc d cng vic ca John lun nhn mnh n nng lc k thut, song s gim st tnh sn sng tm l gi y ang nh hng ti hot ng ca anh. John dng nh khng th i ph c vi nhng vn ny nh. Do , tng ti a hot ng, ngi qun l ca John phi thay i hnh vi t phong cch 4 xung phong cch 3 ph hp vi mc sn sng ang tt xung ca nhn vin (hnh ll-l). Kt qu l s tng cng va phi trong nh hng v cu trc cng nh s tng cng ng k trong h tr tm l x hi, giao tip hai chiu, v sn lng lng nghe mt cch tch cc v sn lng h tr hnh vi quan h) l cn thit. V im ny, tnh hung vn l kh khn i vi nhn vin . hn l i vi ngi lnh o. Tuy nhin, s can thip quan h cao bi nh qun l t ra cu vn c tnh hung. Khi John c th ng u vi kh khn ca mnh v gii quyt n, nh qun l c th chuyn trc tip v phong cch 4 . iu ny minh ha mt trong nhng khc bit c bn gia 'chu trnh pht trin v chu trnh li. Trong chu trnh li, khi s can thip thch hp c thc hin, nh lnh o thng c th chuyn v phong cch lnh o trc kia m khng qua qu trnh cng c tch 261 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cc cc trnh cn thnh cng. S d nh vy v nhn vin bc l r rng kh nng vn hnh trnh . Tuy nhin, trong v d ny, nu hot ng ca John vn tip tc gim st th tnh hung r rng tr thnh vn cho c nh lnh o ln nhn vin, v thc s i hi ngi qun l phi chuyn sang phong cch quan h cao/bn phn cao (S2). Trong mt v d khc, Henry: k s xy dng, ang lm vic vi t cch chuyn gia t vn d n; ngha l anh c chuyn mn c bit c ch cho hng lot d n. Kt qu l, anh d lm vic vi na t d n nhng cng trng xy dng khc nhau ch khng c phn lm mt d n chuyn trch. V mc sn sng ca anh rt cao, ng ch ca anh cng c x vi anh mt cch thch hp theo phong cch 4. Gim st vin ca anh hnh ng phn' nhiu nh mt cu ni vi phn cn li ca t chc, ch khng hn nh mt gim st vin. Phong cch ny c hiu qu cho ti khi Henry bt u quan tm tch cc ti vic chi golf. Do phn ng cnh tranh mi ny c cng cao m chng my chc, bt c ai cng c th g anh chi golf sau lc 2 gi chiu. ng ch ca anh phi mt vi thng mi pht hin c chuyn v cc ng nghip ca Henry ch ngh rng anh ang lm mt trong cc cng trng xy dng khc. Cui cng, gim st vin bt u hiu c hnh vi ca Henry v pht hin rng vic chi golf ca anh ang gy ra nhng vn trong tin xy dng mt s cng trng. Kt qu l, mc sn sng ca Henry vi t cch mt chuyn gia t vn d n xt theo gc hon thnh cc mc ch t chc: chuyn t mc sn sng 4 xung mc sn sng 1, c bit vo thi gian t 2 n 5 gi chiu. V vy. cng tr nn thch hp cho gim st vin chuyn phong cch lnh o ca mnh t S4 sang S1 i ph vi s thay i mnh m ny ca tnh sn sng. S can thip c tnh k lut l cn thit xc nh li vai tr v nhng k vng i vi Henry. Khi can thip, nu nh qun l c kh nng lm phn r hnh vi mi ny ca nhn vin, th ng c th chuyn phong cch ca mnh quay tr v S4. Xin nhc li, iu ny l kh quan bi v Henry c mc sn sng cao t trc. V vy nh qun l c th khng cn thit phi cng c tch cc nhng trnh cn thnh cng trc khi. ng chuyn v phong cch lnh o thch hp trc y s dng i vi Henry. Thng thng, trong can thip bng k lut, tt c nhng g m cc nh qun l phi lm l thu ht s ch ca nhn vin gip h c hng i ng. Chu trnh li i khi c thc hin ch nh mt bc. V vy, nu chng ta ang cho cc c nhn t hot ng ty h ("giao ph") v c tnh hot 262 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ng b suy gim thi chng ta phi chuyn sang phong cch "tham gia" v h tr h gii quyt vn . Nu chng ta ang h tr m khng ch o tng c nhn (S3) v c tnh hot ng cng b suy gim th chng ta phi chuyn sang "ging gii" v tip tc tin hnh quan h giao tip hai chiu, song cng phi ch o cht hn. Nu ang p dng c hnh vi bn phn ln hnh vi quan h (S2) m hot ng vn suy gim th chng ta phi chuyn v "ra lnh" v gim bt cht t hnh vi h tr ca mnh, tng cng nh hng v gim st. Trong c chu trnh li v chu trnh v pht trin, chng ta phi thn trng khng nhy cc t "giao ph" (S4) sang "ging gii" (S2) hoc "ra lnh" (S1), hoc t "ra lnh" sang "tham gia", hoc "giao ph" . S thay i th bo ngc li trong phong cch lnh o l mt trong nhng sai lm ph bin m cc nh qun l thng mc phi i vi cp di ca mnh. N to ra phong cch qun l "em con b ch" v "hnh pht" - mt cch tip cn khng ch ph hng mi quan h gia nh qun l v nhn vin m cn ph hng s trng thnh v pht trin ca nhn vin . Mi quan h gia kh nng v thin trong chu trnh pht trin v chu trnh li Nhiu ln chng ti b cht vn: "Lm sao mt ngi c th chuyn t "khng c kh nng nhng c thin hoc tin tng" (R2) thnh "c kh nng nhng khng c thin hoc khng chc chn (R3)?"". Hnh 11-2 tr li cu hi ny. Khi ngi ta trng thnh v tnh sn sng i vi nhim v c th, th cc hnh vi h i hi t pha nh lnh o cng thay i. Nhng nhn vin ang hot ng cc mc sn sng 1 v 2 cn n cu trc v s ch o hot ng tt v pht trin. H cng cn hnh vi h tr cao khi chuyn t R1 ti R2 vi tnh cch l s khch l v cng c cho nhng c gng ca h. Hnh 11-2: Quan h gia kh nng v thin trong chu trnh pht trin v chu trnh li. Thng cc nh qun l s thy nhn vin chuyn t khng c kh nng v khng chc chn, R1, ti khng c kh nng nhng tin tng, R2. H hot ng vn tt y nh khi nh lnh o p dng nh hng. Nhng khi mi ngi trung thnh v c giao trch nhim hon thnh nhim v theo li ring th thng ny r s lo s phi chu trch nhim v cng vic trong vi ln u. S khng chc chn tng ln khi nhn vin chuyn t R2 ti R3. y l lnh vc mi ca hnh vi nh hng vo nhn vin ngc vi hnh vi nh hng vo nh lnh o.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Hy ngh v ln u tin bn phi trnh by trc mt nhm . Thm ch bn thc tp trc gng v qua bng ghi m, c l bn vn hi "run" v khng vng tin lm ngay trc lc trnh by tht s. Nhng sau khi c mt vi ln thnh cng th bn s tr nn va c kh nng ln lng t tin v cch lm ca ring mnh. Phn no s khng vng tin ca bn vn cn, v nh lnh o khng cn ng lc gip khi bn gp kh khn. Hnh 11-2 lm sng t hn na cc vn kh nng v thin . Khng phi do kh nng ca c nhn hoc nhm bi suy sp mt cch ng k m do vic s dng kh nng d gy ra sai st trong vic thc thi cng vic. l vn h ng c, ch khng phi vn kh nng. V vy, nu cng vic bt u xung dc, ngi ta c th s bc l nhng du hiu bng li hoc khng bng li v s tht vng vi ng ch, vi ngi ng cp hoc vi t chc v vic khng c c mt li khen hoc s thng chc. Thi cm nhn ca con ngi lc ny tp trung vo nhng khc mc c nhn hn l vo yu cu cng vic. Nu gia nh c vn , bn c th gp nhng iu tng t xy ra. Hnh 11 - 2 lm sng t hn na nhng ni dung ca kh nng v s thin ny. u tin xt n s gim tnh thin nh th hin bng ng m nt trn cng, tip sau l s gim st trong hot ng, c th hin bng ng m nt pha di. y c mi quan h khng ch chm. C mt im lin quan khc na. Trong chu trnh pht trin, cc vn lng tin hay s khng chc chn t ra tri hn hn tnh sn sng tm l; cn trong chu trnh li, vn ch yu l thin v s gn b. Vi diu cn nh khi k lut mt c nhn Nu s dng hnh thc can thip bng k lut th thc hin nh th no c hiu qu? y, xin nu mt vi nguyn tc ch o. Tnh cht hp thi Vic gii quyt vn cn c thc hin ng lc. S can thip cng sm cng c nhiu c hi ngn chn s sa st trong cng vic. Nh qun l cng do d ch i lu th s can thip s cng c tnh cht trc tip hn. Do , nh qun l c th gy ri ro cho nhn vin nh lm cho anh ta s hi, tht vng hoc c tuyt. Thm ch nu s can thip trc tip l thch hp th iu ny vn c th dn ti nhng ln trnh hoc loi b nh qun l.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH V d, b m ca Peter mun cu gi gn phng ca mnh sch s. Trong vi thng u cu gi c phng sch s. Nhng gn y, khi vo phng ca Peter, b m cu thy n rt ba bi. H bt u phn nn vi nhau v thiu st ca Peter nhng vn cha ni cho con bit. Cui cng, mt ngy n, h phi ni. Cn phng l mt thm ha v h khng th ch i a con tr v h c th thc s ph thc cho cu vic thu dn phng . Khi , Peter c th cm thy "b thc gy bnh xe", cay c hn i vi b m cu v khng ch n tm quan trng ca vic gi gn sch s cn phng ca mnh. Nu b m cu can thip sm hn th phong cch tham gia c l xoay chuyn vn ny. Nhng gi y, phong cch c cu trc cao l bt buc v to ra s bc bi a tr. y l ci by m cc nh qun l ri vo khi thc hin can thip bng k lut. Trc ht, h thc hin kiu lnh o t di mnh theo kiu "m ni che tai" v hy vng vn s qua i. V ri nu vn khng n tha th h ni gin v pht cp di. Sp xp thi gian can thip mt cch hp l v x s vi mi ngi ng ch h ang hnh ng, cc nh qun l c th bt u lm ch c cch tip cn nng ng i vi vic gii quyt vn , cng nh khi phi c phn ng tha ng i vi mi cuc khng hong mi. Tr phi hnh vi sai tri hoc hnh ng ti xy ra buc phi c k lut thch hp, cn ni chung k lut s khng c li trong vic gy nh hng ti hnh vi sau ny. Mt vi nh qun l "ng b ti ci trong vic thi hnh k lut. Ngha l, h tch cp nhng g mt thy tai nghe v hnh vi xu v ri mt ngy no khi "bao y " h bt u by ht mi th ln bn" . Thng thng, h i ti dp kim im cng tc hng nm. l l do ti sao mt s ngi gi chng trnh kim im cng tc hng nm l "NIHYYSOB"- "By gi tao tm c my ri, ch " (Now I ha ve you, you S.O.B). Cc nh qun l khi s ng kim im cng vic kiu "NIHYYSOB" thng ni tt c nhng iu xu m nhng ngi ca h lm trong nhng thng hoc nm qua. Nh qun l v nhn vin thng kt thc tranh lun bng cch vin dn "nhng s kin" v nhn vin thng khng thc s nghe ra iu sai tri ca mnh. Dy l mt phin bn ca hnh thc k lut "b mc mt mnh" v "trng pht". Nu cc nh qun l can thip sm hn, h c th bnh tnh x l vi hnh vi no vo ng lc y, v ngi ta c th nghe thng c thng tin phn hi. Bin i mc cm xc .
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Mc cm xc ca s can thip tin hnh k lut c tnh xy dng rt khc vi khi ng pht trin con ngi. Khi pht trin con ngi, bn c gng m rng kh nng hin ti ca cp di. Do n gip cho ni dung cm xc ca s can thip pht trin lun c gi mc thp. Ngi ta thng din gii sai Lnh o theo tnh hung bi v h ngh phong cch "ra lnh" tc l cao ging la ht hoc du ging xung. Thc ra, Phong cch 1 c th l cch tip cn rt t nh v thn trng bng cch chun b nhng s minh ha cn thit km theo s ch dn cch lm mi vic. Tht khng thch hp nu khuy ng hoc nng cao mc cm xc vi nhng ngi ang pht trin. iu c th d lm cho h khng vng tin v vic chp nhn nhng mo him v tip tc hc tp trong tng lai. Tuy nhin, khi cp di chn cch x s khng s dng kh nng hin c ca h v k lut, c tnh xy dng l thch hp, bn c th nng cao ni dung cm xc ti mc va phi . iu ny gip thu ht s ch ca mi ngi v h bit rng bn nhn thc c vn vn hnh v bn rt quan tm. N cng gip gii ta hnh vi khng thch bn cho s thay i c th din ra. . Tp trung vo cng vic iu tip theo cn lu trong khi tin hnh k lut c tnh xy dng l khng tn cng vo nhn cch, m tp trung vo cng vic. Nu bn cng kch vo nhn cch, lm cho ngi ta tc gin, th kh nng c th lm vic thnh cng vi ngi s thp hn nhiu. Nh qun l cng thng bt u vic can thip bng k lut vi cu ni "ng nh ti ni vi anh tun trc. Anh khng th nh li khi lm bt c mt vic g hay sao, anh lm a con trai ca ngi chi sng lng c ngi i...". Tt c nhng vic ny khng nng cao mc cm xc ca nhng ngi khc. N khng lm cho h ch trng vo vn . Nu tp trung vo cng vic ch khng phi nhn cch, th c nh lnh o ln nhn vin c th cng nhau bn bc v gii quyt vn . Hy x s c th ring bit nh cng vic nh ca bn Cn suy xt mt cch ring bit v cc vn cng vic. Khi dng k lut c tnh xy dng, hy thn trng trong vic a ra nhng iu khi qut. Thng cc nh qun l trn thc t u lm tt tt c nhng kha cnh khc ca k lut xy dng; h x s ng ch vi mi ngi, ng lc cn thit, gi c nn cm xc iu ha v tp trung vo cng vic. Tuy nhin, s can thip ca h c v nh th ny: "xem ra, ng l anh khng lm vic n hot ng m c 266 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hai chng ta bit l anh c kh nng; by gi chng ta hy thc hin ng quy lt". Ri nh qun l b lng tng hoc tc gin khi cp di khng hiu . Cc loi khi qut ha thi qu ny khng lm cho cng vic tri chy. Bn phi lm th cng vic nh trc khi can thip v phi thu thp nhng chi tit c t c th c ch trong vic gii quyt vn . Vi thng tin c t, s can thip c th nh sau: "Nng sut gim xung 14,5% ", "S thua l do ph phm tng 6,5%", hoc "D n Z chm 5 ngy v chng ta cn ba b phn khc ph thuc vo chng ta v yu t ". Nhng thng tin cho bit nhng c im nh qun l v cc nhn vin c th cng nhau lm vic nhm trin khai cch gii quyt . Hy gi b mt iu cui cng cn nh l, gi b mt nhng can thip k lut. Nh mt nguyn tc, khn ngoan nht l khen ngi mi ngi gia cng chng nhng gii quyt vn li mang tnh ring t. Nu bn ni vi nhn vin v nhng vn khi c mt nhng ngi khc xung quanh, th tc l bn ct lm cho h phi xu h v b xem nh b i hn l lu h vic gii quyt vn . Tho lun cc vn theo li ring t c xu hng lm cho cc kin ca bn d dng thng sut v gi cho ngi khc tp trung vo tin trnh gii quyt vn . Mc ch ca k lut c tnh xy dng l lm cho vic gii quyt vn tr nn c hi pht trin theo hng tch cc thay cho s nm tri hnh pht. iu quan trng l cn phi: X s vi mi ngi ng ni h ang hot ng. Can thip ng lc. S ng mc xc cm thch hp. Tp trung vo cng vic ch khng phi vo nhn cch. Hy x s c th, ring bit nh cng vic nh ca bn. Gi cho s can thip mang tnh cht ring t.
Cc nh qun l thy rng nu lun ghi nh nhng nhn t ny khi tin hnh cc can thip k lut, th k lut khng b xem nh s can thip ph hoi m nh mt quan h gip . Hnh pht v s cng c tiu cc 267 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Hnh pht, nh bn trc y, l mt hu qu tiu cc. Hu qu tiu cc c xu hng lm yu phn ng p li km theo ngay sau ; tc l n chng li s lp li hnh vi . l mt tc nhn kch thch m c nhn s phn i, nu c la chn gia hnh pht v khng c kch thch no c. Khi hnh pht ch p c hnh vi gy ra n (hnh pht ) th s cng c tiu cc lm cho cc phn ng p li mnh ln n mc hn ch c hnh pht. C th s dng mt v d sau v c hnh pht ln cng c tiu cc. Gi s bt c lc no nh qun l a c nhm ngi lm i cng nhm chia s thng tin mi no vi h, th Bill, mt trong nhng cp di, thng l l v hay tn chuyn vi nhng ngi xung quanh. Kt qu l anh ta khng nm c iu g v nh qun l ca anh tc gin. Nh qun l quyt nh pht hnh vi ni chuyn ring ca Bill bng cch ngt cu na chng v chm chm nhn Bill bt c khi no thy anh ni chuyn. S yn lng khng mong i (hu qu tiu cc) khin c nhm nhn vin. phi tp trung vo vic chn ngang nh qun l khi ang chia s thng tin (vic ni chuyn ca Bill) (S yn lng t pha nh qun l v nhng nh mt dn vo Bill u tht bt tin cho anh ta (hnh pht) . Anh thi ni chuyn v bt u lng nghe nh qun l tm tt thng tin a ra. Vic s dng hu qu tiu cc hoc khin trch (im lng v nhn) ca nh qun l lm yu hoc dp tt hnh vi tn chuyn ring ca Bill. ng thi, n cng tc ng nh s cng c tiu cc lm cho Bill bit lng nghe hn, tc l c hnh vi gip anh trnh c hnh pht (nh qun l thi khng nhn anh na v tip tc cng vic ca mnh) . iu quan trng cn nh l, nh qun l phi thn trng trong khi s dng hnh pht bi v khng th bit trc c ngi ta s lm g sau khi b pht. Vi d, gi s nh qun l qu trch Al, mt thuc cp lm vic ty tin. Nu Al bnh tnh suy ngh, hiu ra iu d m mnh lm v bt u lm vic cn thn hn (s cng c tiu cc), th trch pht l b ch. Sau khi thy vic 'chinh n" nh vy i vi Al c kt qu, nh qun l c th p dng cch i vi Mary mt nhn vin khc cng ang lm vic ty tin, Nhng cng trch pht (qu trch) nhm lm cho Mary x s cn thn hn, th cng vic ca c cng tr nn ti hn v c bt u bin thnh k ph hoi trong cc lnh vc khc. V vy, trong khi Al c iu chnh bng mt li khin trch th Mary li tr nn kh chu hn cng mt s can thip tng t ca nh qun l. Mt im quan trng khc cn lu khi dng hnh pht l hnh pht phi ch cho ngi ta thy khng c lm g ch khng cn chi r phi lm g. iu ny c lm r bi Johll Huberm'm trong cng trnh nghin cu tnh th Nh my g dn Douglas. Ti y, gii qun l khng ngng s dng cc bin php trch pht i x vi m ngi lm ty tin v gii quyt cc 268 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH vn k lut. Mc d hnh pht dng nh ngn chn c hnh vi khng thch hp mt cch nht thi song n c rt t nh hng lu di. Khi gii qun l cao nht cui cng phn tch c h thng khi chun b tng gp i cng sut ca nh my, h kinh ngc v thy rng: Khng phi mun g c ny. Nhng ngi b k lut ni chung vn nm trong s nhng cng nhn km nht; thi ca b rt kh coi, nu nh khng th ch cng khai. V h dng nh lm ly lan tnh cm ny gia nhng cng nhn cn li. Thc t v nhng pht hin rng "85% tng s nhng phm nhn bi t ti tri quay tr li trong vng ba nm, sau khi c phng thch..." buc gii qun l phi nghim tc t vn i vi h thng ca h. Cui cng h xy dng c mt h thng mi v c hiu qu cao c Huberman gi l "k lut khng c hnh pht". Mt trong nhng thnh t ch yu ca phng php mi l khng tip cn vn k lut hoc biu hin lm vic cha t yu cu bng hnh pht m p dng mt tin trnh su bc quy nh r rng hnh vi thch hp v t vo ngi cng nhn trch nhim t quyt nh xem mnh c mun (hoc c th) "tun th cc yu cu ca mt tnh hung lm vic c th hay khng". Theo s gii thch trn, iu thit yu khi thc hin can thip bng k lut l ngay lp tc km theo sau phi c hnh vi bn phn. Tc l, khi s can thip c thc hin, nh qun l phi nhn thy hnh vi mi thay th hnh vi khng mong mun. Ch khi c din bin nh vy th s cng c tch cc mi c th c s dng nng cao kh nng ti din hnh vi mi. S dp tt Khi s cng c b ngng li sau khi hnh vi xy ra th hnh vi c coi l bi dp tt. Hnh pht ch c xu hng ngn chn hnh vi c s dp tt c xu hng lm cho n mt hn. D lm tiu tan phn ng p li, phi khng xut hin bt c iu g nh l kt qu ca hnh vi. V d, gi s mt a tr thy rng vic gim chn hn di hoc khc lc s thu ht s ch ca b m v s nhn c iu mnh mun, chng hn mt chic bnh. Nu b m khng mong mun loi hnh vi , h c th lm n tiu tan bng cch khng p ng yu cu ca a tr (theo li tiu cc hoc tch cc). Sau khi a tr thy rng d c giy gia hay khc lc u chng i c th g hnh vi c xu hng suy gim. Ngi ta him khi vn tip tc lm nhng vic khng em li s cng c tch cc. 269 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Mc d s dp tt c th gip loi tr hnh vi khng mong mun, song vn phi cn thn khng s dng n khi khng r ch inh. Hy xem li v d v Al. Hy tng tng Al va mi iu chnh c kh tt trng thi ca mnh. Anh lm vic cn thn v ngn np bi v s c tr cng xng ng. Nhng bng nhin ng ch ng khen thng cho cng vic ngn np y ca Al. Al c l vn tip tc lm vic gn gng trong mt hoc hai tun m khng c thng. Anh c th khng c kh nng ni cho chng ta bit c iu g khc trc nhng dn dn hnh vi ca anh s l u mi khin chng ta hiu c tnh hnh. Chng bao lu, anh bt u c nhng hnh vi khc. Anh tr nn km cn thn v ngn np. Nu nhng hu qu tiu cc trc y <hnh pht) cng ngng li, chng ta thy rng, trong vng vi ngy Al s tr li th thc hnh vi trc ca mnh. V bn cht, s gn gng v cn thn b loi b. Nh ni trc, con ngi him khi tip tc lm nhng vic khng em li s cng c tch cc, mc d c s khen ngi t bn ngoi hoc s tho mn bn trong. Trong trng hp ca Al, anh ta d sao cng khng coi lm vic cn thn hay gn gng l phn thng t n. S can thip ca ngi qun l gip anh c c s sn sng v nhim v, nhng Al li khng sn sng v mt tm l trong cng vic ny <v anh ta c th khng bao gi tr nn nh th nu l mt cng vic chn nn v khng tha mn) lm vic n c v khng c cng c thng xuyn cho xng vi tnh gn gng v cn thn ca anh. Cng vi nh hng i vi s tip tc mt hnh vi c bit, s tr dp i khi cng c th c nh hng v mt tnh cm ln hnh vi V d, chng ta c th d on kh chc chn rng Al s phn nn nhiu hn trc kia hoc c th s c vn trong quan h vi ng nghip. Hnh vi xc cm thng km theo hin tng dng thc thi cng vic khi s p t cn thit hoc hnh pht trc b xa b. Cc bc cha m thng gp cc vn trn p khi h khng nhn thc ra h ang lm g. H c xu hng ch ch ti con ci h khi chng x s km. Khi con ci h s x ng mc, h c th t hoc khng ch ti chng. Nu a tr mun b m ch ( l phn thng cho a tr), a tr c th t nguyn chiu ng iu m b m n ngh l hnh pht cho s ch . V vy, trong mt thi gian di b m c th s tng cng nhng hnh vi m h nhng mun cht no v mt i nhng hnh vi thch hp hn. Cc nh lnh o trong mi thit ch t chc phi d chng kh nng lan trn cc hnh vi khng thch hp. Bn bao gi a cho mt a tr ang khc mt ci ko cha? ng khc na John, ko ca b y. iu c tc dng ngay. a tr n ko v nn khc. Nhng c thc s c hiu qu khng Thuyt sa i hnh vi cho rng, ln sau a tr mun c ko (hoc s ch ca 270 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bn), n bit chnh xc phi lm th no c c ci - bng cch khc. Bn sai lm l cng c tch cc hnh vi khng thch hp. Hin tng ny khng ch xy ra trong gia nh m cn rt ph bin th gii cng vic. V d, mt nhm lm vic ca mt nh qun l p ng tt hnh vi quan h thp nhim v cao vi vic lun lun gii thch r rng nhim v v cng rn vi nhng ai khng th hin hnh vi ng mc. By gi bng nhin hnh vi ny khng t c kt qu v cp di ang quy ph, h ang c nhng yu cu v l Nh qun l ln lm g? S thi thc u tin i vi hu ht cc nh qun l l ngh rng c l mnh qu nghim khc vi h v bt u nhng b cc yu cu ca h. Mc d c l nh qun l cn tng cng hnh vi quan h sm hn v chuyn sang phong cch lnh o quan h cao/ nhim v cao, nhng nu nh qun l lm vic lc ny th n c th c nhn nhn nh s thc y qu ng hnh vi khng thch hp - vo mi lc nhm lm vic mun g , h s tr nn quy ph. Vic cng c mt cch qu ng hnh vi khng hp l ni chung em li hnh vi khng mong i nhiu hn. Khi no s dng hnh pht hoc s trn p. Thc t l iu chng ta ang ni ti l cc nh lnh o phi suy ngh trc khi hnh ng bi v h khng bao gi bit iu h c th hoc khng th gin tip gy ra. iu ny c bit ng khi ngi ta tin ti s dng hnh pht hoc trn .p. Hn na, y c th l nhng khi nim c ch m cc nh qun l c th hc s dng mt cch c hiu qu trong vic gim bt cc hnh vi khng thch hp v tng cng mt cch tch cc nhng hnh vi mong mun. Tuy vy cn nh rng, khi s dng hnh pht hoc trn p iu quan trng l phi bit hnh vi no bn mun thay i v lin kt theo mt cch no vi mi ngi ang lm vic cng bn. xc nh khi no s dng hnh pht v khi no b qua trn p bng cch khng cng c), cc nh qun l cn nh gi xem hnh vi khng mong mun xy ra bao lu. Nu hnh vi mi xy ra, vic pht l n trn p) c th t c kt qu lm cho mt ngi xa b hnh vi khng thch hp. Nhng nu hnh vi xy ra tng i lu c th cn phi hy hnh vi bng mt hnh thc pht no cho ti khi hnh vi mong mun c c hi tr nn mnh thay th hnh vi khng mong mun. Nh tho lun chng 2, kinh nghim qu kh m mt ngi c i vi mt hnh vi no cng ln, thi xu hng l hnh vi s cng kh thay i, v v vy, s can thip ban u c th phi mnh hn trc khi s dng mt cch c hiu qu s can thip tng cng mt hnh vi mi. Mt v d v s dng bin th hnh vi
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Hy xem xt hnh vi ca Tony, mt nhn vin mi, ngi c th c m t nh mt c nhn rt ng ngc v ganh ua. Ngy u tin, cu ta tranh ginh dng c lm vic vi cc cng nhn khc. khng nh rng mt nh qun l c th khng bit chc chn phi lm g vi hnh vi ca Tony v tm tt cuc tho lun ca chng ta v sa i hnh vi, sau y s gii thiu mt s bc m cc nh qun l c th s dng trong vic c gng thay i hnh vi ca cng nhn : Bc 1: Xc nhn (cho bn thn bn v vi Tony) hnh vi cn c thay i, hnh vi mi phi thay th bnh vi c v phi hin ra iu Tony c th cn nhc l s cng c tch cc v hnh pht, vch k hoch t c hnh vi mi v xc nh cch bn s cng c n mt cch tch cc. Bc 2: C gng pht hin ra liu hnh vi c tranh ginh dng c l mt hnh vi qu ng n mc cn loi b n bng hnh pht hoc liu c phi l mt bnh vi m nu khng thc hin bt c hnh thc cng c no th n s b tt hay khng. Nu bn quyt inh s dng hnh pht, hy xc nh l hnh pht g. Cn nh rng, hnh pht ny c th tc ng tiu cc, v do vy thm ch cn lm cho hnh vi mnh thm bt chp c hnh pht. V vy hy thn trng! Bc 3. Trin khai mt chin lc yu cu Tony thc hnh hnh vi mi v cng c tch cc hnh vi mi theo mt k hoch thng xuyn. Ngay khi Tony thc hnh hnh vi mi, v n c v xy ra thng xuyn hn hnh vi c, hy chuyn sang mt k hoch gin on nhm cng c hnh vi mi (to ra nhng khong ngh trong qu trnh cng c lu di) hnh vi mi khng b mt i. Trong kim nghim cc bc ny, ngi ta c th c n tng rng nh qun l ang thc hin tin trnh vi t nhiu s tham gia ca Tony. Theo lnh o theo tnh hung, iu ny c th hp l trong khi lm vic vi nhng ngi c mc sn sng thp, vi mt cng nhn mi v khng c kinh nghim nh Tony. Nhng khi mc sn sng ca mt ngi chu s gim st ca mt nh qun l bt u tng ln, thi tin trnh thay i ny tr thnh mt tin trnh c rt nhiu cng tc vin. Nh chng ta s tho lun trong chng 12, trong cc tnh hung khc nhau, mc tham gia ca cc cp di trong tin trnh thay i s khc nhau.
CC VN V NGI CH S - AI C CON KH (VN RC RI)
Nh cp trong chng ny, cc nh qun l c hiu qu khng nhng ch c kh nng pht trin s sn sng v tnh c lp ca cp di, ca h, m 272 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cn c kh nng pht hin 's trt dc' v tnh sn sng v cn thip sm xoay chuyn tnh hung. Lm th no cc nh qun l c th bit lc no cn can thip? H cn phi tm kim ci g? Nh mt phng hng n gin, bt c khi no cc nh qun l nhn c thng tin phn hi thnh li (ai ni vi h) hoc khng thnh li (h quan st hot ng ca mt trong nhng ngi ca mnh), th khi ch ra rng ngi ang vp phi tr ngi trong mt lnh vc no chnh l lc nh qun l cn can thip. S c vn khi c s khc nhau gia ci m ngi no ang lm v ci m nh qun l ca ngi v (hoc) c nhn tin tng rng l iu ang thc s xy ra. V vy, pht hin vn l iu ti quan trng trong vic xc nh lnh vc no trong cng vic ca mt ngi cn c ch . Trong cun P.E.T, o to tnh hiu qu cho cha m, Thomas Gordon, ni rng mt trong cc bc quan trng nht tr nn c hiu qu hn trong vic gio dc tr. em c trch nhim t thc y l xc nh xem hnh vi ca tr em c th chp nhn c i vi b m chng cng nh i vi chnh bn thn chng hay khng. Khi gii quyt xong vn kh nng chp nhn, th c th xc inh r c vn "Ai s lm ch vn ny v mt hnh vi ca a tr. Mc d cng trnh ca Gordon xut pht t s quan st cc vi Ph huynh v gio vin, cc khi nim ng sau ngi ch s dng nh p dng c cho bt k mt nhm c t chc no trong mt nh lnh o ang c gng gy nh hng ti hnh vi ca nhng ngi khc. Kt hp khi nim li c vn rc ri" ("cho owns the monkey?') ny vi hnh nh tng t rt hu ch ca William Onchen "con kh trn lng" chng ta i n bn tnh hung tim tng vn ) v "chuyn con kh" ("monkey business"). ' 1 Nh lnh o gp phi mt vn rc ri (has a monkey). Hnh vi ca cp di l vn i vi nh lnh o nhng khng l vn i vi cp di. Nh vy, "con kh" trn lng nh lnh o. 2. Cc nh lnh o v cp di u gp "vn rc ri" (Have a "monkey"). Hnh vi ca cp di l vn i vi cp di v cp trn. V vy, c hai u c "con kh trn lng". 3. Cp di gp "vn rc ri: Hnh vi ca cp di l vn i vi cp di, nhng khng l vn i vi nh lnh o. Nh vy, con kh trn lng cp di. 4. Nh lnh o v cp di khng gp vn rc ri'! Hnh vi ca cp di khng l vn g i vi c hai. Khng c vn g c; "con kh" bin 273 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mt. Nu cc nh qun l c th xc nh r ai gp rc ri th h s c c s xc nh phong cch lnh o no c c hi thnh cng cao nht v nh vy bit c khi no cn can thip v can thip ra sao i vi cp di mt trong bn tnh hung c vn trn. Nu hnh vi ca cp di c th chp nhn c i vi nh lnh o, n tng ng vi cc mc sn sng t va phi n cao (R3 v R4), v v vy nh lnh o c th s dng phong cch "tham gia" (S3) hoc "giao ph" (S4). Tuy nhin, nu hnh vi ca cp di l khng th chp nhn c i vi nh lnh o, n s tng ng vi cc mc sn sng thp (R1 v R2), v v vy phong cch lnh o (S1) "ra lnh" hoc ging gii" (S2) l thch hp. tip tc phn bit s khc nhau gia cc phong cch "ra lnh" v "ging gii" hoc tham gia" v "giao ph", cc nh lnh o cn xc inh ai gp vn rc ri. Hy tng tng mt nh lnh o phi ng u vi mt vn m khng bit gii quyt ra sao. Khi nh lnh o nhn vo ngi gp vn rc ri, ng ta c th bt u quyt nh xem c nn tc ng hay khng, nu c th phong cch lnh o no s thch hp vi mt trong bn loi tnh hung c vn nh sau: 1. Nu vn thuc v nh lnh o v cp di thy khng c vn , phong cch lnh o thch bp i vi nh lnh o l quan h thp nhim v cao (Si), tng t ci m Gordon gi l "anh hay ti thng bo" c th l cc thng bo v xc nh v phn bit vai tr. Trong tnh hung ny, khi cp di khng thy c vn , nh lnh o phi sng to ra loi cu trc no thc hin bt k thay i no trong hnh vi ca cp di. 2. Nu c nh lnh o v cp di c vn , phong cch lnh o thch hp cho nh qun l s l hnh vi quan h v nhim v cao (S2), v cp di vn cn hng dn. Tuy nhin v cp di cng thy hnh vi nh mt vn , hnh vi quan h no v mt thng tin hai chiu v to thun li cho hnh vi cng cn thit. 3. Nu cp di c vn nhng nh lnh o khng nhn thy vn trong hnh vi ca cp di, nh lnh o cn can thip, s can thip phi cao v hnh vi quan h v thp v hnh vi bn phn, tng t iu Gordon cp nh "nghe tch cc" V vy, nh lnh o cn a ra hnh vi ph tr to thun li cho thng tin lin lc hai chiu. Chin lc y l cc nh qun l thng x l tnh hung c vn ny nh th khng c chuyn g xy ra. Nu khng c s can thip ph tr, tnh hung d c kh nng s tr thnh vn cho c hai bn. 274 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH 4. Nu khng ai c vn , loi qun l thch hp nht cho nh lnh o l hnh vi nhim v thp/quan h thp (S4), v khng cn thit c s can thip no. Chng ta hy xem mt vi v d v vic khi nim ny c th c s dng nh mt cng c chn on nh th no. May, mt sinh vin tr trng i hc, ang n trnh vic s dng ma ty. Khi c khng s dng ma ty, hnh vi ca c khng thnh vn i vi cha m c nhng li c th l mt vn i vi vi bn thn c v tt c bn b ca c u dnh dng n ma ty v ang gy p lc vi c. Nu b m c c x tnh hung ny nh th l mt vn khng thuc v ai v mc c con gi th tinh hung ny mau chng tr thnh mt vn cho c hai bn. Bi v, vic u tranh vi p lc trng khng c h tr v mt tnh cm x hi hoc nghe tch cc nh c th lm cho c gi hng theo ma ty v s chp nhn ca bn b. Nh vy, nu khng c s can thip quan h cao vo thi im thch hp, b m c gip gy ra mt vn cho tt c nhng ngi c lin quan. Nu l mt tnh hung trong hnh vi ca con ci l vn i vi b m n nhng khng phi l vn i vi n, b m khng phi thc hin vic h tr v mt tnh cm x hi hoc to thun li cho hnh vi. B m a tr ch cn lm cho n hiu c u l gii hn (mt s can thip S1) . a tr mun bit ci g l ranh gii cm, ci g l iu k vng ca b m. V tnh hung khng phi l mt vn i vi a tr, a tr khng mun dnh 15 hay 20 pht bn lun v ci . a tr ch mun bit cc lut l l nh th no. V d, mt gio vin mun giao vic cho ngy hm sau c th yu cu hc sinh c 15, 20 hoc 25 trang. iu thc s khng phi l mt vn i vi hc sinh, tt c nhng vic c s OK. Tt c hc sinh mun bit l iu hy vng ca gio vin; h khng mun ngi ni chuyn v vic . Nhng nu gio vin ni s giao c 100 trang, tnh hung c th nhanh chng tr thnh mt vn cho c gio vin v hc sinh. By gi, khi tnh hung l vn i vi c cc hc sinh, gio vin phi thc hin hnh vi "ging gii' ch khng phi "ra lnh". Gio vin phi bt cc knh lin lc v tho lun, V gn vo vi vic to thun li cho hnh vi. Gio vin phi lm cho hc sinh hiu nguyn nhn giao c nhiu nh vy v c h "gia nhp v mt tm l vo vic ra quyt nh. Gio vin c th ni "tun ny, mt nh thuyt trnh gii s ti; v l do , chng ta phi thc hin mt nhim v nng n cho ngy mai; nhng sau , trong tun sau, chng ta s khng phi c g na . Ni cch khc, gio vin c gng thc hin mt s vic to iu kin d dng cho s tng h, nhng vn c gng li ko hc sinh tham gia vo quyt nh . Nh tho lun trong cc v d dn ra, ngi ta cm thy s hp nht ny gia lnh o theo tnh hung vi thuyt vn thuc v ai (Gordon) v chuyn con kh (Oncken) c th c tc dng cho vic quyt inh phong cch 275 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lnh o thch hp trong cc tnh hung khc nhau. Hy nh rng, thm 'ch nu hnh vi ca cp di c th chp nhn c i vi nh lnh o, nh lnh o vn c th phi hnh ng nu cp di cn s gip v s khuyn khch gip cho cng vic tin trin tt. Nu cp di c hnh vi khng th chp nhn c i vi nh lnh o, cn c s can thip ch dn nhiu hn xoay chuyn tnh hung ny. S can thip phi mang tnh cht ch dn n u ("ra lnh" hay ch "ging gii ph thuc vo vic cp di c coi hnh vi ny nh mt vn v cng ang gp "vn rc ri" hay khng. Nh c cp, mt trong cc yu t then cht trong vic xc nh mc sn sng l gii quyt vn - hoc mi quan tm v ngun nui dng ca nhng k gy rc ri. Nu cc nh lnh o gip nhn vin ca mnh pht trin thnh nhng c nhn t gic, trng thnh, h phi dn dn nhng ngi ngh v bn thn v gii quyt cc vn ring ca mnh. Nhiu nh qun l c kh khn trong vic quan h vi nhng ngi khc khi h c vn . Nhng phn ng khng thch hp vi nhng ngi gp vn rc ri. Trong phn tch giao dch (TA), ngi ta bit n tam gic Karpman nh mt khi nim c th s dng trong vic nhn ra cc phn ng sai chc nng khi mt ngi cp di hoc mt nhn vin c vn . Nh hnh 11-3 ch ra, c ba nhn vt chnh trong tam gic : nn nhn, k khng b v ngi cu nn . Hnh 11-3: Tam gic Karpman Ngi cu nn
K khng b
Nn nhn Nu chp nhn quan im ca Karpman v vic gii quyt vn trong mt t chc, chng ta thy rng nn nhn s l ngi gp rc ri. Mt nh qun l c th phn ng i vi vn rc ri (con kh) ca mt thnh vin vi t cch l k khng b hoc l ngi cu nn. Nu nh qun l phn ng li vi t cch k khng b th ng ta nhn ngi su thm vo vn rc ri. V d, mt nhn vin, Carlos, c th ni vi ng ch rng anh ta gn y khng ha thun c vi mt ng nghip. Ted v ng ch ca anh ta p li bng cu ni "iu tht nc ci. Anh v Ted lm vic vi nhau trong nhiu nm. Trc kia anh cha bao gi u v ti khng th tin rng anh li c vn 276 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH by gi". Nh qun l thm ch khng mun nhn ra vn ang c i vi nhn vin ca ng ta. Nu nh qun l p li theo phng din ngi cu nn, ng ta phi c gng gii quyt vn cho ngi . Trong v d ca chng ti vi Carlos v Ted, nh qun l c th p li bng cu ni "Th th ti qu, Carlos. Ti sao anh khng lin h vi Ted v yu cu anh ta ti y chiu nay v c l ba chng ta c th gii quyt vn . Ti lun lun c th lm mi th vi ng nghip ca ti v ti s vui v ni vi anh v Ted". Trong phn tch giao dch v Lnh o theo tnh hung, k khng b v ngi cu nn u c xu hng xut pht t trng thi ch k Cha m ph phn, vi Cha m ph phn s dng mt phong cch lnh o h tr khng c hiu qu. C hai vai tr u c coi nh vai tr Cha m ph phn bi v trong c hai v d cc nn nhn u c thng bo rng ngi khng OK. Ngi khng b ph nhn c vn rc ri v ni vi ngi qun iu rc ri i: ngi cu nn tho g rc ri v c xu hng cho nn nhn (ngi cng nhn ang gp rc ri) "ra khi vng mc". C hai cch phn ng ny u khng dy cho ngi ta cch gii quyt cc vn ca h. Tam gic Karpman thc s th v khi v kch pht trin v ngi ta bt u i vai. Trong v d ca chng ti v Carlos v Ted, nu nh qun l p li vn ca Carlos vi Ted t vai tr ca k khng b v t Carlob vo tnh th c vn v nu Carlos lm vic tt nh mt nn nhn (ting ni lm bm ca anh ta v Te, nhn xung v hon ton bi i x tn t) ng ch ca anh ta c th bt u cm thy c ti v nhn ra rng c th Carlos thc s c iu phin mun. Khi iu ny xy ra, nh qun l lun lun chuyn hng t vai tr k khng b ti vai tr ngi cu nn v c gng cu nn nhn (trong trng hp ny l Carlos) v gii thot ni phin mun cho anh ta. "Carlos, ti rt ly lm tic v la ht anh. Ti khng nhn ra s bt ng ca anh vi Ted nghim trng nh th no i vi anh C l ti c th gip anh gii quyt vn ". V im ny, rc ri s cng tng thm (v thng l nh vy) nu Carlos nhanh chng chuyn t vai tr nn nhn sang k khng b v tn cng ng ch (by gi l ngi cu nn) v khng hiu vn sm hn. ng khng bao gi nghe ti khi ti c gng ni vi ng iu g . Tt c nhng g ti mun l s ng h t pha ng, nhng ng lun i ti kt lun ca chnh mnh v bt u la ht ti": By gi k khng b bin ngi cu nn (ng ch ca Carlos) tr thnh mt nn nhn mi. V kch cng c th bt u khi nh qun l ban u c gng cu nn nhn - ngi c iu phin mun. iu chng ta thng thy l hu ht cc nn 277 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhn thc s khng mun c cu nguy. Hoc l h mun s ng h hoc ch mun phn nn. V vy, khi nh qun l cu nn bt u gi , nhn vin b hi "vng, nhng m" mi gi c v l mt tng hay v cuc ni chuyn vi Ted chiu nay, nhng anh ta li c cuc hn khc". Khi nh qun l cu nn ht cch gi (cch g th nhn vin cng khng mun s dng), ngi nhanh chng chuyn t vai tr nn nhn sang k khng b v "nghin" nh qun l ca anh ta hoc c ta v khng gip . "Ti ngh ng ni rng ng quan h rt tt yi nhng cng nhn cng lm vic. Khng c gii php no ca ng hp vi Ted v ti". V vy, li mt ln na, nh qun l kt thc nh mt nn nhn. V kch thm ch s hay hn khi c ba din vin thay v ch c hai. V kch thng m mn khi mt nh qun l p li ngi c khc mc t vai tr ca k khng b hoc ngi cu nn v mt nh qun l khc nhp vai khng thnh cng. Gi s kh ngi qun l ca Carlos t co anh ta v c vn vi Ted, tr l ca ng ch nhy vo cu Carlos. ng qu cng rn vi Carlos. Quan h ca anh ta vi Ted rt quan trng i vi anh y. Ngi cu nn c gng lm cho ngi qun l ca Carlos tc gin ti mc ng ta phi ngng truy t Carlos v tn cng ngi tr l nh th c ta chnh l nn nhn. "Ti sao c li chng li vn ny? Dy ch l vn gia Carlos v ti Khi iu xy ra, nn nhn thot thn mt cch yn n v hai nh qun l bt u cuc chin. V kch khng phi lun lun bt u vi nhn vin, cp di hoc tr em (trong gia nh nh l nn nhn. i khi tam gic bt u vi nh qun l hoc b m b khng b. Jongeward v Seyer a ra mt v d gia nh tuyt vi v loi tinh hung ny. " Con trai" (nh k khng b, la tht cu gin vi b m) M bit con ght mu xanh. Th m m li i mua cho con mt ci ao s mi mu xanh na! ' B m: (nh mt nn nhn) M khng bao gi lm c iu g ng nh con mun. ng b. (cu ngi m, khng b cu con trai) con khng c qut m nh th. i vo phng v ng c n ti na. Cu con trai: (try gi nh mt nn nhn v ang hn di trong lng) B m bo mnh phi chn tht v khi mnh ni vi h iu mnh khng thch, h lm mnh tht vng. Bit lm sao vi b m by gi. 278 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH B m: (by gi l ngi cu nn, em cho cu ta khay n). No thi ng ni v b con na! Chng ta khng nn qu bun nh vy" v mt chic o s mi. B m: (quay v pha ng b nh mt k khng b) John, ng qu cng rn vi con trai y. Ti cuc vi ng l n ang nht tri phng v cm ght ng ng b (nh mt nn nhn) Ny ti ch c gng gip b thi v b phn ti, iu l xc phm. Cu con trai: (nh ngi cu nguy). Thi i m, mi chuyn s n. B ch mt qu thi m. Cc nh qun l c th dng tr chi ging vy v v kch tam gic nh th no? Nh tho lun trong chng 3, cc nh qun l l ngi c kh nng nht s dng cc thuyt v khi nim khi h c trng thi Ngi ln trong v tr iu hnh ny; l khi h c th suy ngh trc khi hnh ng. Cch trnh vai tr ca k khng b l lng nghe ngi ca bn trc khi bn bt u nh gi nhng g h ni. Nghe tch cc gip cc nh qun l thu thp thng tin s can thip ca h c hiu qu gip nhn vin ca h nhn ra v gii quyt cc vn ring ca h. Th cn v ngi cu nn? Cc nh qun l trnh ng vai nh th no? Hy gi con kh ch ca n (hy nguyn ng y rc ri sang ngi khc) Wilham Oncken, Jr., ngi xy dng php loi suy v con kh trn lng lu chng ta khng nn rc ly con kh ca ngi khc. Trong gii hn ca tam gic TA, vic cu nguy s lm cho con kh t lng mt ngi no nhy ln lng chng ta. V d, gi s mt cu con trai v nh v ni vi b m rng cu ta l thnh vin mi ca cu lc b tennis v phi tp vo cc ngy th ba v th nm, lc 3h30 chiu, v cu khng bit n bng cch no. Hu ht cc bc ph huynh s ni ngay- "B ngh b c th a con i". Tuy nhin, nu h c k hoch lm g vo chiu th ba v th nm v khng th ha hn ngay, h c th ni vi cu con trai "B m s c gng lm iu g ". By gi chng ta hy phn tch xem iu g xy ra. Trc khi cu con trai bc vo nh, con kh ang trn lng ai (cu ta lm th no i tp tennis c)? Trn lng cu ta. Sau khi cu ta v b m cu ni chuyn v iu , con kh s trn lng ai? Trn lng b m. By gi ai v tr ti cao? a tr. V 279 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trong trng hp b m qun nhim v ca mnh, a tr kim tra nh k xem b m s thc hin nh th no k hoch ca h vo cc chiu th ba v th nm. iu cn bn l b m s lm vic v a tr. l iu thng xy ra trong cc t chc. Cc nh qun l kit sc vi c gng gii quyt tt c cc vn ca cp di. iu ny u xy ra nh th cc nh qun l khng c cng vic ring ca mnh. Thi gian chu ng ca cp di bt u t lc con kh thc hin thnh cng mt bc nhy t lng cp di sang lng cp trn v s khng kt thc cho ti khi con kh quay li khinh ngi ch ca n i chm sc v nui nng. iu mt nh lnh o cn lm l ui con kh ca cp di i khi cp di bt u thun thc. Bc u tin, nh cp trn, l nh lnh o xc nh ai l ch ca con kh. Chng ta hy xem xt li bn tnh hung vn sau: 1. Nu mt hnh vi ca cp di khng th chp nhn c nhng ch l vn i vi ngi lnh o, khi nh lnh o l ch ca con kh v phi chm sc, nui nng n. Nhng khi nh lnh o v cp di bit c con kh tn ti, cp di nn m nhim vic chm sc v nui nng n. Nu duy tr phong cch "ra lnh" (S1) th chc chn con kh s trn lng ngui lnh o. 2. Nu mt hnh vi ca cp di khng th chp nhn c v l mt vn cho c nh lnh o v cp di th con kh s ci trn lng c hai ngi. Cp di cn s hng dn no v cch nui con khi ny. Nh lnh o phi cn thn khng s dng phong cch "ging gii" qu lu, m nn chuyn ngay sang phong cch "tham gia" trong con kh v s chm sc, nui nng n thuc v cp di. Phong cch "ging gii" (S2) c th l mt loi phong cch cu nguy, i khi c th chp nhn c trong mt thi gian ngn, nhng c th dn ti vic lc no cng phi chm sc v nui nng n nu n tr thnh nh ch. 3. Nu hnh vi ca cp di c th chp nhn c i vi nh lnh o nhng li l vn i vi cp di, nh lnh o ch nn h tr cho s c gng ca cp di gii quyt vn ca cp di nh lnh o phi thn trng trong tin trnh ny ch kh khng nhy sang lng cp di (Nh lnh o phi h tr nhng khng nn cu nguy cp di v lnh phn trch nhim chm sc v nui ch kh ca cp di. 4. Nu hnh vi ca cp di c th chp nhn c i vi c nh lnh o v cp di, khi khng cn c s can thip no ca lnh o (s dng phong cch "giao ph), v khng c con khi no cn chm sc v nui nng. Tuy nhin, 280 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mt s nh lnh o hong s khi mi th tin trin tt p vi cp di ca h v bt u 'sn ui nhng con kh v nui chng theo kiu n u th n? y l vic lm v ch c th to ra nhng con kh ln ni trc kia khng h c. Mc ch ca chng ny l gip nh lnh o pht trin cc chin lc xoay chuyn tnh trng gim st mc sn sng. Hy vng l lm cho cc nh lnh o nhn ra l do h phi lm vic theo cch ca mnh bn cnh cng vic lnh o truyn thng l ch o kim sot v gim st cp di ca h nhng ngi ny hc c cch t ng vng v c hiu qu trong mt th gii cn y nhng vn rc ri (con kh - monkeys). CHNG XII XY DNG CC QUAN H C HIU QU Hai chng trc nhn mnh n vic gip cc nh lnh o pht trin tim nng ca mi ngi mt cch y nht. Vic ny bao gm s thay i phong cch lnh o ca h theo kiu tin ln hoc li li (theo Lnh o theo tlnh hung), c th l s dng cc mc hng dn v tr gip khc nhau khi cp di tng hoc gim mc sn sng hoc kh nng pht trin. Vic thay i phong cch lnh o dng nh yu cu cc nh lnh o phi linh hot, tc l c th s dng cc phong cch lnh o khc nhau ty theo tnh hung. iu t ra hai vn : (l) C phi tt c cc nh lnh o u linh hot hay h ch c kh nng hn ch trong mt vi phong cch lnh o" (2) Nu nh lnh o lin tc thay i phong cch lnh o th s nh hng ti s lnh hi ca cp di i vi cc nh nh th no? Cu hi u tin c kim nghim sut hn mt thp k ti Trung tm nghin cu quan h lnh o thng qua vic s dng cc cng c LEAD . Tr li cu hi th hai l mt bc tin quan trng trong vic pht trin qu trnh cam kt v phong cch lnh o do Hersey v Blanchard trin khai nng cao tnh hiu qu qun l theo cc mc ch (MBO), mt h thng m phn chnh thc gia cp trn - cp di c s dng rng ri. . CNG C LEAD Cng c LEAD do Hersey v Blanchard pht trin c thit k o ba kha cnh ca hnh vi lnh o: (l) phong cch (2) phm vi phong cch v (3) kh nng thch nghi v phong cch. 281 CHUYN : HOT NG T CHC
Phong cch lnh o ca mt c nhn l mu hnh vi ngi th hin khi c gng gy nh hng ti hot ng ca nhng ngi khc theo nhn thc ca nhng ngi . iu ny c th rt khc vi s nhn thc ca nh lnh o m chng ta s nh ngha nh l s t nhn thc ch khng phi phong cch. So snh s t nhn thc ca mt ngi v phong cch lnh o vi s nhn thc ca nhng ngi khc c th rt c ch, c bit l v s t nhn thc ca ngi lnh o c th hoc khng th phn nh phong cch lnh o thc s, ty thuc vo mc tng ng gia nhn thc ca ngi ny vi nhn thc ca nhng ngi khc. V l do ny, ngi ta pht trin hai cng c LEAD: LEAD t thn v LEAD i vi ngi khc. LEAD t thn o lng s t nhn thc cch thc m mt c nhn x s nh mt nh lnh o; LEAD i vi ngi khc phn nh nhn thc ca cp di, cp trn v ng nghip hoc bn b ca mt nh lnh o.
Phong cch lnh o: Vic nghin cu ca chng ti qua nhiu nm cho thy hu ht cc nh lnh o c phong cch lnh o c s v phong cch lnh o th cp. Phong cch lnh o c s ca mt nh lnh o c xc nh nh l mu hnh vi c s dng nhiu nht khi c gng gy nh hng ti cc hot ng ca nhng ngi khc. Ni cch khc, l phong cch m hu ht cc nh lnh o a thch nht. Phong cch lnh o ph tr ca mt nh lnh o l phong cch m ngi c xu hng e dng theo tng lc. Cn lu rng, tt c cc nh lnh o u c phong cch lnh o c s, c th l h c xu hng s dng mt trong bn phong cch lnh o c bn c miu t trong Lnh o theo tnh hung mt cch thng xuyn hn ch khng phi l khng s dng trong cc tnh hung lnh o. Tuy nhin, h c th khng c bt k loi phong cch lnh o th cp no. Do , mt nh lnh o c th khng c phong cch lnh o th cp no hoc cng c th c ti ba kiu phong cch lnh o th cp, nhng bao gi cng c t nht mt phong cch c s. Phm vi phong cch hay l tinh linh hot Phm vi phong cch ca cc nh lnh o l gii hn trong cc nh lnh o c th thay i phong cch lnh o ca h. Cc nh lnh o khc nhau, kh nng thay i phong cch lnh o ca h trong cc tnh hung cng s 282 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH khc nhau. Mt s nh lnh o dng nh b gii hn cng nhc bi mt phong cch c bn: nhng ngi cng nhc ny ch t c hiu qu trong cc tnh hung khi phong ;ch ca h ph hp vi mi trng. Cc nh lnh o khc c th thay i hnh vi ca h ph hp vi mt trong bn phong cch c bn, bt k l phong cch no; cc nh lnh o khc li c th s dng hai hoc ba loi phong cch. Cc nh lnh o linh hot c tim nng nh hng trong nhiu tnh hung. Hnh 12-1: Phm vi phong cch v mt hnh vi bn phn v hnh vi quan h.
Phm vi phong cch ca mt nh lnh o c th c minh ha v mt hnh vi bn phn v hnh vi quan h, nh c th hin trong hnh 12-1. Din tch hnh trn ch phm vi ca phong cch. Nu din tch nh, nh A th phm vi hnh vi ca nh lnh o b gii hn; nu din tch ln nh B, nh lnh o c phm vi hnh vi ln. Cc tnh hung lnh o thay i dn n yu cu cc nh lnh o phi linh hot. Reddin trch dn mt vi iu kin - theo thut ng ca ng ta - yu cu tnh linh hot thp v cao. Cc iu kin ny c lit k trong bng 12.1. Cc yu cu tnh linh hot Cc yu cu tnh linh hot cao thp - Cc cng vic qun l mc - Cc cng vic qun l mc cao thp - Cc cng vic qun l phc - Cc cng vic qun l n tp gin - Cc mc ch cp bch - Cc mc ch thit lp - Cc th tc lng lo - Cc th tc cht ch - Cc nhim v khng theo kt - Cc nhim v c thit cu lp - Vic a ra quyt nh khng 283 CHUYN : HOT NG T CHC
- Vic a ra quyt inh t dng n iu - Thay i cht t v mi trng - Nh qun l c quyn lc - K hoch tip theo r rng - Nh qun l c cp di chp thun phn i - t cng vic rng buc ni tip nhau
c chng trnh - Thay i mi trng nhanh - Nh qun l khng c quyn lc - S dng yu t cn thit sng to - Cp di trung lp vi nh qun l - Nhiu cng vic rng buc ni tip nhau
Kh nng thch nghi v phong cch Phm vi phong cch ch mc nh lnh o c th thay i phong cch ca h; kh nng thch ng phong cch l mc cc nh lnh o ny c th thay i phong cch thch hp i vi cc yu cu ca mt tnh hung no , theo Lnh o theo tnh hung. Nhng ngi c phm vi phong cch cht hp c th c hiu qu trong mt thi gian di nu h nm trong cc tnh hung m phong cch ca h c kh nng thnh cng cao. Tri li, nhng ngi c phm vi phong cch rng c th khng c hiu qu nu cc hnh vi ny khng thch hp vi cc yu cu ca tnh hung. V vy phm vi phong cch khng i lin vi tnh hiu qu nh kh nng thch ng phong cch; mt phm vi phong cch rng cng s khng bo m tnh hiu qu. V d, trong A trn nnh 12-1, nh lnh o c mt loi quan h khng hiu qu; trong B, nh lnh o c mt phm vi rng cc phong cch lnh o v nh lnh o c th s dng c bn loi phong cch lnh o vo cc dp khc nhau. Trong v d ny, A c th c nh hng trong cc tnh hung yu cu phong cch nh hng theo quan h, nh trong cc trng hp gi hay bn bc. Tuy nhin, B tn ti tim nng c hiu qu trong nhiu trng hp. Tuy vy, cn lu rng, phm vi phong cch B s khng bo m tnh hiu qu. Phong cch B s ch c hiu qu nu nh lnh o thay i phong cch thch hp vi tnh hung. Tnh linh hot: Mt vn v thin Khng nn qu nhn mnh tm quan trng ca kh nng chn on ca nh lnh o. l cha kha thch nghi. Tuy nhin, hu ht cc nh lnh o thng quan tm n tnh linh hot hn l n vic khi no s dng phong cch lnh o no. iu a chng ta tr li mt trong cc vn c a ra 284 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH u chng: c phi tt c cc nh lnh o c th linh hot hoc c xu hng ch gii hn trong mt vi phong cch lnh o? Kinh nghim ca chng ti da trn cc nghin cu ch ra rng, cc nh lnh o khng th hc s dng tt c bn phong cch lnh o c bn, nu c th cng rt him hoi. Thc ra, ngi ta s dng cc hnh vi gn nh hng ngy. C l trong mt ngy t nht mt ln bn cng phi bo ai phi lm g v theo di h mt cch st sao (phong cch S1 ) , gii thch bn mun mt ai lm g v cho php h yu cu lm sng t cc cu hi (phong cch S2), chia s cc tng vi mi ngi v ng h cc c gng ca h (phong cch S3) v chuyn giao trch nhim cho ai "duy tr" (phong cch S4). Vn khng phi l hc s dng bn phong cch c bn, m vn l mt trong nhng im v thin . Nu ngi no c kh nng nhng khng mun hc th bn cng chng lm c g nhiu, ging nh cu ngn ng xa "Bn c th dn con nga ra sng nhng bn khng th bt n ung nc". Khi ngi ta mong mun hc s dng tt c cc phong cch lnh o, chng ta thy mt hin tng l th. Khi ngi ta hc s dng mt phong cch lnh o m trc kia thm ch cha c coi l phong cch th yu, cc phong cch b tr ln nhau thng tr thnh phong cch c hiu qu nht ca h. Trong khi cc phong cch ny c th khng bao gi tr nn thun tin, chng vn c th c hiu qu nht trong nhiu trng hp, v nh lnh o nm vng c chng. V nh vy, cc nh lnh o ni ti y hiu r hn cc phong cch ny vi h c thc bnh cc loi mt cch c thc. Ngi ta thng s dng cc phong cch lnh o thun tin ca mnh hoc phong cch c bn theo kiu "ngi ng ch ca mnh". iu ny khng nhng ng i vi cc phong cch lnh o m cn ng i vi nhng lnh vc khc trong i sng ca h. V d, gi s bn l mt ngi chi golf rt ham m v pht bng gii. Tuy nhin, bn nhn ra rng 'pht bng ch l ' biu din, iu quan trng l k thut gt bng nh vo l", do bn quyt nh hc cch gt bng vo l. Nu bn c gng mt cch c thc hc v luyn tp tr thnh mt ngi nh bng vo l gii, th cng on ny ca tr chi s tr thnh v kh c hiu qu nht ca bn. iu khng c ngha l bn s khng thy thoi mi hn khi pht bng, m l khi bn hc t m cch nh bng vo l, thi thc t l bn bit nhiu hn v cng on c bit ny ca tr chi. iu tng t s xy ra i vi nh lnh o. Phong cch c s ca bn thng l phong cch m bn khng phi ngh ngi g khi s dng. Nhng khi 285 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bn bit ti cc phong cch khc qua vic nghin cu cn thn t mi, cc phong cch b tr nhau ny c th s c hiu qu nht. Nh vy, chng ta thy rng thin ch khng phi kh nng mi l vn chnh v tnh nng ng ca phong cch. C phi ch c mt phong cch thch hp khng. Khi nim v kh nng thch nghi mun ni rng, nh lnh o c hiu qu c th s dng ng phong cch v ng lc. iu g s xy ra nu mt nh lnh o chn on tt khng mun hoc khng th s dng phong cch tt nht? Nh lnh o c tt phi tht bi hay khng. Lnh o theo tnh hung khng nhng gi phong cch lnh o c xc sut cao i vi cc mc sn sng khc nhau, m cn ch ra kh nng thnh cng ca cc phong cch khc nu nh lnh o khng t nguyn hoc khng c kh nng s dng phong cch mong mun. Xc sut thnh cng ca mi phong cch i vi bn mc sn sng c th hin trong bng 12-2. Nh bng 12 -2 ch ra phong cch "mong mun" lun lun c s la chn mt phong cch ph "tt nht", l mt phong cch c l c hiu qu nu khng th s dng c loi phong cch c xc sut cao nht. Trong vic c gng gy nh hng ti mi ngi mc sn sng thp ti trung bnh (R2) v t trung bnh ti cao (R3), bn thy rng c hai s la chn phong cch ph tt nht: phong cch no c s dng ph thuc vo chiu hng tng mc sn sng ca c nhn th hin rng cc nh lnh o phi tham gia vo mt chu trnh pht trin (chng 10), hoc gim mc sn sng bc l rng mt chu trnh li ang xut hin (chng 11). Nu tnh hung c ci thin th cc phong cch "tham gia" v "giao ph" s l nhng phng n ph tt nht, nhng nu tnh hung s xu hn th phong cch "ra lnh v "ging gii" s l nhng phng php ph thch hp nht. Bng 1 1-2 cng gi rng "ra lnh" v "giao ph" l cc phong cch mo him v mt trong hai phong cch ny lun lun l loi c xc sut thp nht. Tuy nhin, mc d iu ny xy ra l ng, nhng trong phn sau ca chng ny chng ta vn phi tm hiu ti sao cc nh lnh o phi hc cch s dng cc phong cch ny mt cch c hiu qu. Bng 12-2: Phi hp mrc sn sng vi phong cch lnh o bo m lm vic tt.
S dng cng c LEAD Khi cc thnh vin ti Trung tm nghin cu lnh o d chn mt t chc, phn chn on thng lin quan n vic s dng cc cng c LEAD . Qu trnh ny bao gm vic cc nh qun l trong t chc s dng cng c LEAD t thn (lnh hi phong cch lnh o ca ring h nh th no). ng thi, cp di, cp trn v mt s ng nghip ca cc nh qun l ny s dng cng c LEAD i vi ngi khc. Tt c cc cng c ny c gi trc tip ti Trung tm nghin cu lnh o phn tch. Khi d liu c phn tch xong, ngi ta chun b cho mi nh qun l mt bn tm lc LEAD. Trn bn , cc nh qun l c c hi xem liu c s khc nhau quan trng no gia vic h t nhn thc phong cch lnh o ca ring h vi vic nhng ngi khc trong mi trng cm nhn phong cch ca h ra sao. Mc ch ca vic phn pht v phn tch d liu LEAD t thn v LEAD i vi ngi khc phi c xc nh nu c s khng nht qun bt k no gia nhn thc t thn v nhn thc ca ngi khc. Khi phn tch d liu v phn hi cho nh qun l tham gia, ngi ta s dng mt khung cng vic tin dng do Joseph Luft v Harry Ingham trin khai. CA S JOHARI Khung lm vic do Joseph Luft v Harry Ingham xy dng c gi l Johari Window - ca s Johari (ghp nhng ch u tin ca cc tc gi) Ca s Johari c chng ti s dng trong t vn miu t ring tnh cch lnh o ch khng phi ton b tnh cch nh i khi ngi ta s dng. S khc nhau gia tnh cch lnh o v phong cch lnh o trong ng cnh ny l, tnh cch lnh 287 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH o bao gm t nhn thc v nhn thc ca ngi khc; phong cch lnh o bao gm hnh vi vi t cch ngi lnh o ca mt c nhn c nhn thc bi nhng ngi khc, l cp trn cp di, ng nghip v... V vy, tnh cch lnh o l t nhn thc cng vi nhn thc khc (phong cch).. Theo khung ny, c mt s thi hoc hnh vi m nh lnh o t nhn bit. Lnh vc t nhn bit c ny bao gm tri thc ca h v cch thc h theo ui - nh hng h s c i vi nhng ngi h ang c gng gy nh hng. ng thi, mt phn tnh cch ca nh lnh o khng t nhm bit c, c th l trong mt vi lnh vc cc nh lnh o khng nhn thc c h ang nh hng ti ngi khc nh th no. C th cc cp di khng phn hi cho h hoc cng c th nh lnh o khng thng minh thu lm thng tin phn hi thnh li hoc khng thnh li thc s tn ti trong mi trng . Chng ta cng c th xem xt vn tnh cch lnh o bao gm cc hnh vi v cc thi nh ngi khc nhn bit c trong cng tc thit lp t chc ca mt nh lnh o, cng nh cc lnh vc ngi khc phng nhn bit c. V nhng iu t nhn bit c v khng t nhn bit c, ngi khc nhn bit c v khng nhn bit c, chng ta c th to ra bn vng hp li thnh ton b ca s nh m t trong hnh 12-2. Hnh 12-2c: Ca s Johari T nhn bit c Ngi khc nhn bit c Ngi khc khng nhn bit c chung khng t nhn bit c m
ring
khng c nhn bit
Phm vi t nhn bit c v ngi khc cng nhn bit c trong bt k s thit lp t chc c bit no c gi l khu vc chung tt c mi ngi u bit (c nh lnh o v nhng ngi khc: cp trn, cp di v ng nghip) trong t chc . Khu vc khng t nhn bit c (nh lnh o) nhng ngi 288 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH khc nhn bit c c coi nh khu vc m. N khng dc nh lnh o nhn bit v cp di khng t nguyn chia s thng tin phn hi hoc khng giao tip ("cp ") vi nh lnh o , hoc c th l c d liu v hnh vi thnh li hoc khng thnh li nhng nh lnh o khng th hoc khng quan tm "nhn n" chng. Khu vc t nhn bit c nhng ngi khc khng nhn bit c c coi l khu vc ring v n chi c nh lnh o bit. N c th c coi l ring v nh lnh o khng t nguyn chia s hoc bc l iu ny vi nhng ngi khc trong t chc hoc vl nhng ngi khc trong h thng khng ch thu lm cc phn ng m nh lnh o th hin thnh li hoc khng thnh li trong h thng . Khu vc cui cng, m c bn thn nh lnh o v nhng ngi khc khng nhn bit c, c gi l khu vc khng c nhn bit. Trong tm l hc Freud, iu ny c gi l tim thc hoc v thc. Nh bn c th nh li t chng 2, Freud miu t tnh cch ging nh mt tng bng. Mt phn nhn nh trong tnh cch ca nh lnh o trn b mt mang tnh th cao. Bt k ai nhn ln b mt cng c th thy kch c c bn, mc m c, ng nt v cu thnh ca chng. Nhng phn chnh ca tng bng ny li nm bn di b mc nn rt kh bit c bn trong mc m c ca n tr phi chng ta thc hin nhng c gng c thc thm d tm hiu. Do , nhiu phn chm trong tnh cch ca mt nh lnh o ng vi phn "khng c nhn bit" c th s c tc ng ng k v mt cc loi hnh vi m mt nh lnh o thc hin khi c gng gy nh hng ti :hnh vi ca ngi khc. Thng tin phn hi C bai qu trnh nh hng ti hnh dng ca ca s Johari (cu hnh ca bn khu vc ). Qu trnh th nht din ra theo hng c minh ha qua hnh 12--3 c gi l s phn hi . y l xu hng m nhng ngi khc trong t chc sn sng chia s thng tin vi nh lnh o. l thin ci m v n lc ca nhng ngi khc trong vic phn hi thch ng cho nh lnh o. Nhng mt ln na, bn phi xem xt t c hai mt trin vng. y cng l xu hng m nh lnh o ang c gng lnh hi nhng thng tin phn hi thnh li v khng thnh li c trong h thng. Mi lin h phn hi T nhn khng t bit c nhn bit c Ngi khc nhn bit chung m
c Ngi khc khng nhn bit c khng c nhn bit
ring
Nhiu nh qun l ct ngang v cui cng ln t kin phn hi ca cp di ca mnh bng cch tranh lun vi h v tnh cm v kh nng lnh hi ca h. Haim Ginott, tc gi cun sch ni ting Gia Cha m v Con ci (Between Parent and Child) v v ng, Alice Ginott, ngi tip tc mt s cng trnh ca ng, tin tng rng mi ngi phi c php c bt c tnh cm g h mun. Tnh cm phi c th hin v tha nhn, chi c hnh vi mi phi gii hn. Ni cch khc, mi ngi u c coi l chuyn gia v tnh cm v nhn thc ca chnh mnh. Cc nh qun l khng bao gi c ni vi ngi ca h "Anh ng c cm nhn theo li " hoc "iu khng ng u", bi v r rng l nhng ngi ny bit h phi cm nhn mi th nh th no. minh ha im. ny, ta hy xem mt v d. Mt b m i qua mt ca hng bch ha vi cu con trai khi a tr ch ti mt chic xe p p. Cu ni "Con thch c mt chic xe p nh th kia qu" M cu b l ra phi cm nhn tnh cm ca con, li nt lun: "Con tht l a tr khng bit iu. B m va mua cho con mt chic xe mi nhn dp L Ging sinh th m con li mun c mt ci na. Con vi vnh nh th l qu ri. Ri s ra sao nu lc no con cng i hi nhng th mi?". a tr rt ra c iu g t kinh nghim ny? Cu nghim ra rng, cu s khng bao gi ni vi m l cu cm thy nh th no v bt c iu g bi v ni ra cu s ch b nt. Nu iu ny c lin tc lp li, c th chng bao lu b m s mt ht c hi c nghe kin phn hi ca cu con trai - y l bi hc phi tr gi rt cao Trong tnh hung ny, b m nn lm g? Alice Ginott gi rng b nn cng nhn mong mun ca con trai v p li bng nhng li n gin, v d: "M c vi con l con s c mt chic xe p mi bt c lc no con mun". Cu b s ng mt cch chng nghi ng g. Khi b m s a ra mt cu ni hoc cu hi tip nh "Ti sao con khng ngh l con c th c chic xe mi ?". Cu b hiu ra v c l s ni "bi v con c mt chic xe mi nhn dp L Ging sinh ri". Sau khi th hin s ng tnh, b m c th kt thc cuc hi thoi bng mt cu hm ng h chng hn nh khi con li gii chic xe ca con v nu n bt u tr nn qu b i vi con, th c l con c th c mt chic xe mi". Vi kiu trao i nh th, a tr s khng s phi chia s cm gic ca mnh vi m ln sau na. 290 CHUYN : HOT NG T CHC
Tnh hung tng t xy ra hng ngy trong mi t chc. V d, mt nhn vin ni vi ng ch "Nhng cuc hp nhn vin t chc vo ngy th nm ko di qu lu v ni chung ti ngh l lng ph thi gian", ng ch l ra lng nghe kin v c gng tm nguyn nhn v sao nhn vin ny cm thy nh th th li phn ng vi v v gay gt: " anh nh ni g v ' nhng cuc hp l lng ph thi gian? Ti thy mt v pht chn v thi ca anh xung quanh vic ny. Ti ngh nhng cuc hp l rt c hiu qu m chng ta duy tr t lu. Ti chn loi bnh lun nc ci ny". Liu nh qun l ny c nhn c nhiu thng tin phn hi na t nhn vin khng? C l l khng. Nhn vin bit c rng, vi ng ch "cm gic l khng c php" tr phi l "dng ng cm". Tht khng may bi v "Thng tin phn hi l ba im tm ca cc nh v ch" theo nhiu kiu. Nu khng c thng tin phn hi t nhng ngi khc, cc nh qun l s lm cho cc khu vc m tr nn ln hn m cui cng s hy hoi tnh hiu qu ca h. Mt gi khc c th mang li cho cc nh qun l mt t tng b sung h bit cch khuyn khch nhng ngi khc, chia s cm tng v nhn thc vi mnh. Ti sao ngi ca anh li i x khc vi cch anh x s vi ngi l, ngi quen hay bn b? V d, Henry, mt ngi khch trong' ba tic nh bn, qun m, v bn pht hin ra iu sau khi anh ta ln xe. Liu bn c chy ra ca vy vy m v ni: "SAD anh li c ngc nghch b qun m th. bao nhiu ln ti phi chy theo a cho anh nhng th anh qun ri? Nu u anh khng dnh lin vi vai, chc anh cng qun n?". Tt nhin, bn s khng lm nh th. C l bn ch ni: may qu ti ui kp anh ri. Anh qun m ny". V cng l cch x s mong mun i vi cc thnh vin trong t chc v thnh vin trong gia nh. X s vi cc nhn vin vi s tn trng s dn n mi quan h trong h cm thy c t do chia s v i thoi. Nh c th thy trong hnh 12-3, thng tin phn hi din ra trong t chc cng nhiu th phn "chung" ca nh lnh o cng m 'rng ra thay th cho phn "m", v do vy, phn "'m" cng tr nn nh hn. Bc l Mt qu trinh khc nh hng ti hnh ang ca s Johari l bc l y l xu hng trong cc nh lnh o mong mun chia s vi nhng ngi ngi khc cc d liu thit ch t chc lin quan n chnh bn thn h. Cch chng ti s dng thut ng bc l khc vi cch nhng ngi khc trong lnh vc ny thng s dng. Trc ht, bc l ng ngha nht khng 291 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH phi l ci mi ngi ni v bn thn h m l v hnh vi ca h. N khng ch trng vo li ni m ch trng vo bn thn con ngi. Nu bn mun hiu r con ngi hn, bn bi xt n nhng hnh vi m h tham gia c c ci nhn thu sut thch hp vi gi tr ca h cng nh ni dung m hnh vi ca h th hin. Th hai, chng ti cho rng s bc l l thch hp trong cc t chc ch khi s bc l ny c lin quan mt cch c t chc. y l mt cch nhn nhn s bc l khc vi s p t ca mt s ngi trong lnh vc hun luyn tnh nhy cm v pht trin c nhn nhng ngi cm thy mi s bc l u thch hp. Thc ra, c ngi cho rng, vic cc nh lnh o hoc mt nh qun l trong mt t chc ci m, bc l cng nhiu cng tt l ph hp, v t chc phi x l cc d liu . Kinh nghim ca chng ti rt ra t nhiu ln gip pht trin t chc gi ra rng, hai trong s cc ngun khan him nht trong bt k t chc no l thi gian v nng lng. Tuy nhin, nu mi ngi bc l hu ht mi iu v bn thn trong t chc v nhng ngi khc mt thi gian x l nhng thng tin phc tp ny, th s khng cn nhiu thi gian hon thnh cc mc ch v mc tiu khc ca t chc. Chng ti cm thy s bc l l quan trng v c ngha trong cc t chc chng no n cn thch hp vi hot ng ca t chc . V d, gi s mt nh qun l c chuyn vi ngi lng ging v vic ny khng nh hng n mi trng lm vic ca nh qun l. Lc c l s khng hp l nu bc l v x l tinh hung trong mi trng cng vic. Nhng s rt hp l tho lun vi mt nh t vn hn nhn nu tnh hung ny gy ra chuyn phin phc. trong mi trng .. Nh vy, iu c th thch hp trong mt thit ch t chc ny c th khng thch hp trong mt thit ch t chc khc. Trong qu trnh bc l, nhiu thng tin m cc nh lnh o bc l v cch h Uy nghi hoc x th ngy cng thch ng v mt t chc, phn chung cng m rng sang phn ring v phn ny cng tr nn nh hn, nh th hin trn hnh 12-4. Mt hin tng th v xy ra trong cc thit ch t chc c s phn hi v bc l ng thi gia cc nh lnh o v cc cng s ca h. Khng ch khu vc chung ca cc nh lnh o ny bt u m rng ln t khu vc m v khu vc ring m ng thi c kh nng xy ra hin tng mt s thng tin trc kia nm vng khng c nhn bit (c nh lnh o v nhng ngi khc trong t chc u khng nhn bit c) s bt u chuyn sang khu vc chung. Mt thy thuc tm thn lm vic vi mt bnh nhn tm thn hy vng to ra mt mi trng. trong ng thi xy ra qu trnh phn hi v bc l. NU iu xy ra, bc s c th bnh nhn c t do v hiu c mt s hin 292 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tng lm ny sinh hnh vi bnh nhn m c bnh nhn ln bc s u khng bit. y cng l qu trnh ging nh Carl Rogers cp trong cng trnh ca ng v hun luyn v khuyn bo. Hnh 12.4. Hiu qu ca lin h phn hi v s bc l trn ca s Joharl
T nhn thc v phong cch Khi chng ta thc hin chn on t chc th d liu LEAD t thn, nh chng ta gii thch, biu hin s t nhn thc. Theo phng din ca s Johari, t nhn thc ca cc nh lnh o s biu th iu h bit v phong cch lnh o, bao gm c hai khu vc chung v ring. S t nhn thc phong cch lnh o ny c th c o bng cch s dng LEAD t thn. Mt khc, phong cch lnh o ca mt c nhn s ng vi iu ngi khc nhn bit c v trn ca s Johari s bao gm c hai vng chung v m ca ngi . Phong cch lnh o c th c o bng cch s dng LEAD i vi ngi khc Quan h gia t nhn thc, phong cch lnh o v ca s Johari c gii thiu trong hnh 12-5. Mt trong nhng hin tng ] th chng ti pht hin c ti Trung tm nghin cu lnh o l chng ta c th d on hnh dng vng chung trong khung Johari. V d, nu c mt s khc nhau ln gia t nhn thc v cch nhng ngi khc nhn thc mt nh Hnh 12-5: T nhn thc v nhn thc khc (phong cch) t nhn khng t Phong cch bit c nhn bit c (nhn thc ca ngi khc) LEAD i vi chung m
Ngi khc nhn
bit c Ngi khc khng nhn bit c
ngi khc Ring
T nhn thc lead t thn Nhng nu khng c s khc bit ln gia t nhn thc v nhn thc ca nhng ngi khc trong thit ch t chc ca mt nh lnh o th khu vc chung trong ca s Johari v lnh o ca ngi s ln, nh c minh ha trong hnh 12-7. D liu LEAD c th thc s o lng hnh dng cc vng trong ca s Johari v lnh o ca mt ngi trong mi thit ch t chc m ngi hot ng. V d, mt nh qun l chu trch nhim i vi ba phng c th thy rng trong phng A, ni thng tin c phn hi v bc l tt, ca s chung rt m. Trong phng B, ni c rt lin lin h v do khng thng xuyn c s phn hi v bc l thng tin, ca s chung nh. V cui cng, trong phng C, c s tng tc trung bnh, vng chung c th c trung bnh.
Hnh 12-6. Khu vc chung khi c s khc bit ln Lin h phn hi Bc l t nhn bit c
Khng t nhn bit c
Ngi khc khng nhn bit c Nhng nu khng c s khc bit ln gia t nhn thc v nhn thc ca nhng ngi khc trong thit ch t chc ca mt nh lnh o th khu vc chung trong ca s Johari v lnh o ca ngi s ln, nh c minh ho 294 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trong hnh 12-7. D liu LEAD c th thc s o lng hnh dng cc vng trong ca s Johari v lnh o ca mt ngi trong mi thit ch t chc m ngi hot ng. V d mt nh qun l chu trch nhim i vi ba phng c th thy rng trong phng A ni thng tin c phn hi v bc l tt ca s chung rt m. Trong phng B ni c rt t lin h v do khng thng xuyn c s phn hi v bc l thng tin, ca s chung nh. V cui cng trong phng C c s tng tc trung bnh, vng chung c th c trung bnh. Hnh 12-7: Khu vc chung khi c s khc bit nh
Bc l
Khu vc chung
Mt kt qu l th khc khi lm vic ti Trung tm nghin cu lnh o l s nhn ra rng c xu hng tng quan cao gia tnh m ca vng chung ca mt nh lnh o v tnh hiu qu ca ngi ny trong mt thit ch t chc chuyn bit. V mi ngi thng c cch b tr khc nhau i vi ca s Johari v lnh o ca h ph thuc vo thit ch t chc m h hot ng, nhng ngi ny c th c hiu qu khc nhau trong cc thit ch t chc khc nhau. y l l do ti sao mt s nh qun l c vng chung v cng vic rt rng v rt c hiu qu trong cng vic nhng li khng hiu qu nh. Thng xy ra trng hp mt s nh qun l v nh, nht t bo ln v ung g . H mi mt v khng mun b con ci lm phin hoc b phin v bt c chuyn g ca gia nh. Do , trong mi trng gia nh, h thng c xu hng tn ti cch bit t c thng tin phn hi v bc l. V th, cc nh qun l ny s khng c hiu qu trong mi tng tc ca h nh nh l ni lm vic. V d nhin h gp kh khn trong vic hiu nguyn nhn h khng c nh hng hu hiu ti s pht trin ca con ci, v h t coi mnh nh cc nh lnh o c hiu qu theo thng tin phn hi m h nhn c trong cng vic. Mt khc, c nhng c nhn rt c hiu qu nh v bn khon ti sao h khng c hiu qu trong cng vic. Chng ta phi cng nhn rng, mi thit ch t chc chng ta tham gia vo l c nht v nh, v nu mun c nh hng thit ch , chng ta phi t nguyn tham gia vo qu trnh phn hi v bc l c lin quan. Mt iu khc m cc nh qun l phi nhn ra l, trong mt thit -ch t chc xc nh, h cn c hiu qu c mc c nhn v nhm, v c hai mc ny lin quan n cc ca s Johari mt cch ring r. Chng ta s thy iu ny c ch trong mt gia nh, v d, i vi b m cng sng vi tng a con v sng vi tt c cc con vi t cch mt gia nh. Mt ngi bt u bng mt vic g nh a 295 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tng a tr i n ti tim n mi thng mt ln, cho a tr c c hi ty chn la n g v n u. iu quan trng l to ra mt tnh hung trong trng tm l a tr v cc vn ca n. Bn c th ngc nhin l a tr s t nguyn ci m tham gia vo qu trnh phn hi v bc l khi chi c mt mnh n vi b (m) hn l khi c c anh ch em khc to ra s ganh ua trong .mi trng . Qu trnh ny dn dn s gip pht trin mt vng chung m gia c nhn tr em vi b m chng, pht trin qu trnh phn hi v bc l trong gia nh cng nh trong mt nhm. Chng ta cn xy dng trong mi trng gia nh, cng nh cng vic. cc c hi lm vic vi ton b cc nhm, ng thi pht trin s ci m vi cc c nhn trong h thng . Liu c qu mun khng? Trong khi tm hiu cc vn giao tip, cc nh qun l c th cm thy khng c khuyn khch hoc thm ch thy mnh c li. C l h cm thy c mt cng nhn hoc mt hoc hai a tr c vn v ngh rng h thc s lm cng vic qun l ti hoc cha m ti. Tuy nhin, nh Wayne Dyer cp rt hay trong cun sch ca ng Nhng lm li ca con ngi th mc cm ti li l mt cm gic v tc dng. l s lng ph ln nht lm mt nng lng cm xc. Ti sao? Bi v hin ti bn cm thy khng c khuyn khch i vi mt ci g xy ra ri, v khng c cht ti li no c th lm thay i c lch s. Cc nh qun l c th khng bao gi lm iu h phi lm vo mt thi im sm hn. C l bn mc mt vi sai lm. Nhng l ngy hm qua; hnm nay bn ang lm g? Hm nay s bt u phn cn li ca cuc i bn vi t cch l nh lnh o, nh qun l hay cha m. S khng bao gi qu mun xoay chuyn mt tnh hung, min l c thi gian. Chng ta lu ti vn thi gian v l yu t c bn. Ti sao? Chng ta hy c gng gii thch theo quan im nui dy tr Trong nhng nm u tin ca cuc i a tr, nhng c gng ca cha, m tc ng ln hn s l nh hng tim tng ca ng b, b m ti hnh vi tng lai ca a tr. Trong nhng nm u ny, s can thip ca b m chim phn ln kinh nghim ca a tr trong ton b kinh nghim ca cuc sng ca n. S can thip tng t sau c th khng bao gi c nh hng ln nh th. Hn na, hnh vi c tng cng cng lu, cng m nt v cng kh thay i l l do v sao a tr cng ln cng mt nhiu thi gian v tri nghim hn thay i hnh vi. Hy suy ngh v iu ny nh sau: mt git nc mu 296 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cng sc lm i mu c chai nc nh mt cch mnh m. Nhng cng git nc y nh vo mt bnh nc ln nu c th th cng ch lm thay i cht t. Nu con ci chng ta by gi tui v thnh nin th mc d kh nhng vn cn c th thay i c hnh vi ca chng. Lc ny, n tr thnh vn kinh t: chng ta s t nguyn u t bao nhiu thi gian . thc hin s thay i nh vy. Hy ly mt trng hp in hnh. Gi s mt cu b b b m pht hin dng ma ty v gp iu phin phc vi php lut. Gi y b m cu c th lnh g? Kh nng trc tin l b m cu cm thy mnh c li v c gng khc phc sai lm bng cch dnh tt c thi gian cho cu con trai. Nhng cu b c th bt cn tt c s ch ca b m sau mt thi gian di bi b mc. Nu cu b khng phn i s quan tm bt ng ca b m, th by gi l vn kinh t. Nhu cu ca con ci chng ta th nhiu m thi gian ca chng ta li c hn. Chng ta c th s dng thi gian c hiu qu nht vi kt qu cao nht u? Nu b m c nhiu thi gian v quyt inh c gng thay i hnh vi ca cu con trai (thm ch l l li c k), cc khi nim c gii thiu trong cun sch ny s cung cp mt vi gi c ch nh lm g v bt u nh th no c th thay i hnh vi con ngi. C l h phi thc hin phong cch "ra lnh" (S1) v "ging gii" (S2), vn u l cc phong cch tn thi gian. Nhng vi nhng c gng tp trung, b m c th c nh hng n hnh vi ca cu b ny. Trc khi b m mun c gng thay i mt trong nhng a con ca h, mt suy ngh khn ngoan l cn nhc xem s ch ny s nh hng ti nhng a' tr khc trong gia nh ra sao. Bi v, khi dnh tt c thi gian v cng sc vo mt vn , b m c th v tnh gy ra cc vn khc. Nu b m dnh ht thi gian cho cu b , nhng a tr khc trong nh c th c n tng rng cch duy nht c b m ch n l gy iu phin nhiu (m kt qu l b m s gp tt c nhng hnh vi tt ca chng vo "ti gy ri). v khng bao lu, t mt a tr c chuyn pht trin sang nhng a tr khc. Do , iu quan trng l phi lun lun nhn vo bc tranh tng th v bit cch phn phi thi gian. Bi hc rt ra qua v d ny i vi mt nh qun l l sm gii quyt vn " vi ngi ca mnh. Nh cp trong chng 11, phng nga tt hn cha chy. Cng vic cu cha kh khn v mt nhiu thi gian v thng l qu mun c th cha chy tt. CC H S LEAD 297 CHUYN : HOT NG T CHC
Nh chi ra trn, d liu LEAD c thu thp trong cc t chc thng tin phn hi cho cc nh qun l v vic h lnh hi phong cch lnh o ring ca mnh nh th no khi so snh vi nhng nhn nhn ca nhng ngi khc. Khi mt nh qun l bit cp di nhn thc c rng mt phong cch no hu nh lc . no cng c s dng i vi h thi iu c ngha l g? Mu Trong phn ny, chng ta s kim tra v din gii mt vi h s chung m chng ti c c qua vic phn tch d liu LEAD t thn v LEAD i vi ngi khc lu gi Trung tm nghin cu lnh o Thng tin c to ra t mt mu LEAD gm hn 20 nghn s kin lnh o t 14 nn vn ha khc nhau. Mt "s kin lnh o" xy ra khi chng ta c d liu khng ch v t nhn thc (LEAD t thn) m cn c v nhn thc ca ngi khc (LEAD i vi ngi khc) trong mi trng lnh o . Trong s nhng ngi tr li, chng ti phng vn hai nghn nh qun l cp trung trong cc lnh vc kinh doanh v gio dc; trong s , chng ti thc hin hn 500 cuc phng vn rt k lng. Cc cuc phng vn. khng ch bao gm cc nh lnh o trong gii hn t nhn thc, m cn c c mt mu v cp di ca nh lnh o v s nhn thc ca h v phong cch ca cc nh lnh o. Mt bnh din hai phong cch l g? Trong cc cuc phng vn k lng, chng ti nhn mnh vo ci gi l bnh din hai phong cch. Mt bnh din hai phong cch bao gm 1 phong cch c bn bao quanh hai trong s bn phong cch c th c, hoc 2 mt phong cch c bn v mt phong cch h tr. Ngi ta cho rng, khi nhn thc c thng tin phn hi v cc bnh din hai phong cch, bn vn tm nim iu bn bit v phong cch lnh o ca ring mnh. Nu bn ngh rng minh c bnh din mt phong cch (c nh s dng ch mt phong cch lnh o u tin vi cht t linh hot), th cn nh rng bnh din ca bn ch ng vi mt phn ca loi bnh din hai phong cch. Nu bn ngh mnh c bnh din ba hoc bn phong cch (c hn mt phong cch h tr b sung vo phong cch u tin), bn c th phi kt hp cc thng tin phn hi s nhn c thnh mt s thng tin cc loi bnh din hai phong cch. Cn nu r rng, tr trng hp bn thu thp c d liu xc nh v vic phong cch lnh o ca bn c ngi khc nhn thc nh th no, s nhn thc ca bn v phong cch lnh o ca bn thn ch l nhn thc ca ring bn. 298 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Tnh linh hot cao Chng ti thy rng, khi lm vic vi nhng ngi c phm vi phong cch rng th d im hiu qu ca h c th thp nhng s cn t thi gian tng tnh hiu qu ca h ln hn l i vi nhng ngi c phm vi phong cch hp. Nu nhng ngi thc hin mt phm vi hnh vi ln th tt c nhng g bn phi lm nng cao ng k tnh hiu qu ca h l thay i tri thc v c cu tnh cch ca h. Ni cch khc, l dy h cc k nng chn on. Mt khc, i vi nhng ngi khng c kinh 'nghim trong vic s' dng nhiu phong cch, cn c nhiu thi gian hn h quen vi vic s dng cc phong cch khc nhau. i chiu vi Lnh o theo tnh hung Do chng ta s i chiu vi Lnh o theo tnh hung thng qua cc tho lun v cc bnh din hai phong cch, chng ti s ti to khung cng vic c bn trong hnh 12-8 bn s dng. Hnh 12.8. M hnh lnh o theo tnh hung
Bnh din phong cch 1-3 Nhng ngi c coi l tri v cc phong cch 1 v 3 c lit vo ci gi l bnh din Thuyt X - Thuyt Y. iu pht hin ra l nhng ngi c bnh din phong cch 1-3, vi tnh linh hot thp so vi phong cch 2 v 4, ni chung nhn cp di vi cc gi thuyt ca Thuyt X hoc Thuyt Y v bn cht con ngi. h nhn nh mt s ngi l li bing, khng th trng cy v v trch nhim. Cch duy nht t c bt k iu g nhng ngi ny l p buc, thng pht v gim st cht ch. Nhng ngi khc c h nhn nhn l tch cc, sng to v ch ng, iu duy nht h phi lm vi nhng ngi ny l ng cm x hi. Thc ra, trong phng vn cc nh qun l thuc bnh din ny, ngi ta thy rng h ni v nhng c nhn m h gim st nh "nhng ngi tt" hoc '"nhng ngi xu", "ng h ti' hoc "chng li ti". Cp di ca h khi c phng vn cng c xu hng tn thnh. H nhn nhn cc nh qun l ca h nh ngi c quyn nh gi mi ngi, v v vy rt h tr (S3) i vi 300 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhng ngi cng "phe cnh" ca h nhng li gim st khng ch (S1) cht ch thm ch pht nhng ngi m h nhn thy l chng li h. Mt trong nhng iu l th xy ra vi bnh din phong cch ny l n thng tr thnh mt li tin tri t hon thnh. Mt nh qun l thuc bnh din ny lm vic vi nhng ngi mc sn sng trung bnh (R2) v chuyn h ti mc cao (R3) hoc h htp ti mc sn sng sng thp (R1). Nh vy, nh qun l ny c xu hng c hiu qu khi lm vic vi cc mc sn sng thp hoc trn trung bnh. Cc phong cch c bn
Hnh vi quan h (Cao)
pS3p
S2
S4
pS1p
(Thp) - hnh vi bn phn -> (Cao)
Mt vn trong phong cch ny l cc nh lnh o thc hin phong cch ny thng t pht trin tim nng ca nhng ngi h khng thch; h kim ch nhng ngi ny cc mc sn sng thp bng cch lun lun duy tr phong cch S1 (nhim v cao/quan h thp) . H thiu cc hnh vi qu gia .phong cch 1 v phong cch 3 hot ng mt cch c hiu qu trong chu trnh pht trin. ng thi phong cch 3 ca h (quan h cao/bn phn thp) i vi nhng ngi c mc sn sng trung bnh c th 'lm cho nhng ngi ny ph thuc tm l vo h qu lu. Nhng nh lnh o kiu ny dng nh khng cho php ngi ta pht trin y qua vic giao ph. Cng rt l th l nhng ngi lm vic cho cc nh lnh o trong bnh din phong cch ny tuyn b rng nu c bt k s thay i no trong phong cch ca cc nh lnh o ca h th thng l s chuyn bin t phong cch 3 ti phong cch 1. Ni cch khc, nu bn c i x theo phong cch loi 1 th kh m nhn c cc kiu hnh vi loi 8 t cc nh lnh o. Nhng cng khng qu kh chuyn t vic nhn cc hnh vi loi 3 ti vic nhn cc hnh vi loi 1 . Tt c nhng g bn phi lm l mc mt vi li v cc nh lnh o c xu hng p li bng hnh vi c cu trc cao. Bnh din phong cch 1-4
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng ngi c coi nh s dng ch yu phong cch S1 v S4 c s tng t no vi' bnh din Thuyt X - Thuyt Y ca cc nh lnh o c phong cch 1-3. Nhng thay v vic nh gi mi ngi l tt hay xu theo mc lin h c nhn vi h, c ch la chn phn loi i vi kiu nh lnh o ny li thng l nng lc. Khi c phng vn, cc nh qun l ny cho rng, nu bn c nng lc, bn s c lm vic mt mnh; cn nu bn khng c nng lc, h s "li bn" v gim st hot ng ca bn mt cch cht ch. Phong cch ca h hoc l ra lnh" hoc l "giao ph". Nh lnh o c phong cch ny s c hiu qu cao trong vic can thip gay gt. y l loi phong cch chng ta c th tm n thc hin s can thip vo mt t chc c cc vn nghim trng m thi gian gii quyt cc hn ch. Kiu nh lnh o ny rt c kh nng thc hin s can thip v k lut xm nhp v xoy vo mt tnh hung c kh nng cao trong vic a mi ngi v mc sn sng cao hn. Tuy vy, rt ging bnh din phong cch 1-4, loi nh lnh o ny thiu nhng k nng pht trin lm vic vi nhng ngi c mc sn sng thp v pht trin h ti mc sn sng cao hn. Cc phong cch c bn
Hnh vi quan h (Cao)
S3
S2
pS4p
pS1p
Hnh 12-10: Bnh din phong cch 1
Mt iu l th xy ra khi cc nh lnh o trong bnh din phong cch ny c a vo mt nhm c s phn b mc sn sng bnh thng. iu c xu hng xy ra l nh lnh o x s vi mi ngi theo cch lm tng hoc gim mc sn sng ca h, do vy hin ti khng phi l vic phn b mc sn sng bnh thng na m l cp di c tp hp li mt mc cao' (R4) hoc thp (R1) y- mc sn sng. Mt ln na, iu ny li tr thnh mt li tin on t thc hin. Bnh din phong cch 2-3 Nhng ngi c coi l s dng trit loi S2 v S3 c xu hng lm vic tt vi nhng ngi c mc sn sng trung bnh nhng kh gii quyt c nhng vn k lut v lm vic vi cc nhm c mc sn sng thp 302 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH (Rl) cng nh "giao ph vi nhng ngi c nng lc tng ti a s pht trin ca h. Phong cch ny c xu hng l phong cch thng thy nht M v cc nc khc, ni c trnh gio dc cao v c nhiu kinh nghim pht trin cng nghip. Cc nh qun l nhng nn vn ha mi xut hin c xu hng c bnh din phong cch c cu trc nhiu hn (Sl v S2). Nh lnh o theo phong cch ny thng c xu hng c hiu qu bi v hu ht mi ngi trong cc th ch lm vic thng ri v mc sn sng R2 v R3. Chng ta thy rt t ngi ni chung mc sn sng R1 v R4. Nu cc phong cch S2 v S3 c coi l "cc phong cch an ton" th chng ta s phi ni rng cc phong cch Sl v S4 l "cc phong cch mo him'. Chng ta ni 'mo him' v nu khng c s dng mt cch hp l, chng s em li nhiu khng hong. V d, nu ai ang gim st mt mc sn sng rt thp v s dng loi S4 m b mc ngi ta mt mnh th d c kh nng l mi trng s xu i v sinh ra cc vn trm trng. Mt khc, nu cc cp di ca bn c- mt mc sn sng rt cao v bn ang nh can thip theo phong cch S1, c th bn s gy ra tnh trng phn i, hn n v khng c nhiu. Nhng iu ny c th dn ti ci m Machiavelli cp ti nh s c gng ph hoi, p hoc thot ra khi nh hng ca nh lnh o, l s cm th hn l s hi. Mc 'd phong cch S1 v S4 l cc phong cch mo him, nu bn tng ti mc ti a vai tr ca bn khi l ngi lnh o bn phi t nguyn chp nhn ri ro v s dng cc phong cch ny trong cc tnh hung thch hp. Mt nguyn nhn na l nu bn cm' thy phong cch 1 hoc 4 cn thit trong mt tnh hung no , bn phi cn thn hn trong cc nh gi chn on ca bn trc khi bn thc hin nhng phong cch can thip ny. Bn cn phi bit thc hin can thip theo phong cch S 1 v cc l do sau. Trc ht, nhng can thip theo phong cch 1 thng c hiu qu khi bt u qu trnh pht trin mc sn sng lin quan n nhim v ca nhng ngi c mc sn sng thp. Th hai l, loi phong cch ny thng cn thit khi thc hin can thip bng k lut. Cn S4 thng cn thit nu bn cho php mi ngi tin ti t khng nh mnh bng cch tho mn nhu cu ca h v thnh tch v mong mung tng ti mc ti a tim nng ca h.
Cc phong cch c bn
H nh vi
pS3p
pS2p
S4
S1
Hnh 12-11: Bnh din phong cch 2- 3 Hc s dng phong cch S4 cng rt quan trng i vi chnh cc nh lnh o. Trong bt k t chc no m chng ta lm vic, c t nht hai iu kin tin quyt c th thng tin. u tin, cc nh qun l phi lm mt cng vic ni bt v tr hin ti ca h. Ni cch khc, sn phm ca h trong gii hn t chc phi cao. iu kin tin quyt th hai l h phi c s thay th sn ngi no sn sng v c th m ng cc trch nhim ca h. c c ngi thay th sn ny, cc nh qun l phi c t nht mt trong vi nhn vin ch cht - nhng ngi m h c. th s dng phong cch S4 v giao ph cc trch nhim quan trng. Nu khng c nh vy, kh nng cc nh qun l ny c c ngi thay th sn l rt thp. Tm li, bnh din phong cch S23 l mt phong cch tuyt vi lm vic vi cc c nhn mc sn sng trung bnh, nhng nu cc nh lnh o trong bnh din ny tng n mc ti a tim nng ca h vi t cch l nh lnh o, h cu hc s dng phong cch S 1 v S4 khi cn thit. Bnh din phong cch 1-2 . Nhng ngi c coi l tri hn v cc phong cch S 1 v S2 c xu hng c kh nng thng ging s h tr v mt xc cm x hi hoc hnh v quan h ca h, nhng h thng cm thy khng thoi mi tr phi h "ang iu khin"; l khi h ang a ra c ch v phng hng. Trong mu ca chng ti, chng ti thy rng bnh din phong cch ny thng l c im ca cc k s tr thnh gim st vin ca nhng k s khc, nhng c xu hng min cng t b cng vic k thut ca h; nhng ngi bn hng tr thnh ng ch .bn hng nhng vn cn thch t bn hng v c gio vin tr thnh cc nh qun tr nhng vn mun hng dn cc hot ng ca tr em. Cc nh lnh o ny thng d kin trong cc cuc phng vn l khng i c th lm mi vic tt nh ti v iu ny thng tr thnh mt li tin tri t thc hin .
Cc phong cch c bn 304 CHUYN : HOT NG T CHC
Hnh vi quan h (Cao)
S3
pS2p
S4
pS1p
Hnh 12-12: Bnh din phong cch 1-2 Bnh din phong cch Si- S2 c xu hng c hiu qu i vi cc mc sn sng thp ti trung bnh. y thng l mt phong cch cc k c hiu qu i vi nhng ngi tham gia vo ch to v sn xut ni cc nh qun l cd sc p thc s buc phi sn xut cng nh i vi cc nh lnh o trong cc tnh hung khng hong c rt t thi gian gii quyt. Nhng khi cuc khng hong hoc sc p thi cuc ht, cc nh lnh o c phong cch ny thng khng th pht huy ht tim nng ca .nhng ngi di quyn. V iu ny vn cn ng cho ti khi h bit s dng cc phong cch S3 v S4 mt cch hp l. Bnh din phong cch 2-4 Nhng ngi s dng c coi l thin v cc phong cch S2 v S4 thng c phong cch c bn l S2 v phong cch ph tr l S4. Phong cch 'ny dng nh l c im ca cc nh qun l khng cm thy yn n tr phi h ang a ra rt nhiu phng hng cng nh pht trin mi quan h c nhn vi nhng ngi khc trong mt mi trng c trng bi giao tip hai chiu v h tr v mt xc cm x hi (hnh vi quan h cao). Nhng ngi ny t khi nhn ra mt ngi m h c th tin cy giao ph. V khi h giao ph, s la chn ca h c th khng n nhp vi cng vic lm. Chng hn, mt ngi khng c kh nng hon thnh nhim v hoc phi cn n s gip ca nh qun l bi v ngi vn quen vi vic c lnh o ch bo v h tr v mt xc cm x hi. L do cc n h lnh o theo bnh din phong cch Gi s Mac mt gim st vin, thng hng dn v gim st cht ch (hnh vi bn phn cao\ cc hot ng ca bn, nhng ng thi bn cng c quan h tt vi vi Mac v c th giao tip ci m vi ngi gim st vin ny, nhn c ng cm x hi t cc mi quan h tng tc ny (hnh vi quan h cao). Mt ngy kia Mac t mt s d n ln bn bc v ni vi bn rng, d n phi c hon thnh trong mt vi tun l. Trong sut thi gian , bn khng gp c Mac. Bn c l s p li hnh vi ca Mac nh th l mt hnh 305 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH pht hn l mt phn thng. C th bn phn ng bng cu ni: "Mac a cho ti tt c nhng cng vic ny lm qui g kia ch?"v "Mac chng cn quan . tm nhiu n ti bi v ti c bao gi gp ng ta na u!". V vy l ra thay cho vic bt ng chuyn t phong cch S2 sang S4, cc nh qun l c phong cch ny phi hc cch chuyn t phong cch 'ging gii" (S2) qua phong cch "tham gia" (S3) v ri ti phong cch "giao ph" (S4). Trong v d trn, nu gim st vin ca bn theo chin lc anh ta phi mang li cho bn s ng cm bng cch ni vi bn rng bn lm mt cng vic tt, rng anh ta tin tng bn v cm thy bn s gnh vc c nhng trch nhim khc na. Ri anh ta c th cho bn la chn mt vi d n bn c th quyt nh d n no bn s quan tm gnh vc. Nh vy . gim st vin ca bn c th chuyn t phong cch S2 thnh S3 (hnh v h tr v tham gia). Khi ng ta c th ni "Ny, ti ngh anh c th theo d n ny c y . Nu anh gp' vn g th gi in cho ti". By gi, v gim st vin ca bn chuyn t phong cch S2 sang cc hnh vi quan h h tr (S3) v giao ph (S4), bn s coi hnh vi ny nh mt phn thng hn l mt hnh pht. Bnh din phong cch 3-4 Nhng ngi thin v cc phong cch 3 v 4 c xu hng c th tng hoc gim s h tr v quan h tnh cm x hi ca h, nhng h thng cm thy khng thoi mi nu phi to ra c cu hoc ch ra phng hng cho ngi khc. V vy, trong khi bnh din phong cch ny thch hp khi lm vic vi cc mc sn sng trung bnh tr ln, n c xu hng gy kh khn khi phi lm vic vi ngi ang gim st mc sn sng v cn n s can thip hoc vi nhng ngi khng c kinh nghim nhng ngi yu cu c nhiu hng dn hn na trong cc cng on u ca chu trnh pht trin. . Chng ti thy bnh din phong cch S3 - S4 l c trng ca mt s kiu c nhn hoc nhm. N c xu hng l c trng ca cc nh qun l co cp c hiu qu trong cc t chc m h c mt i ng nhn vin c nng lc, c kinh nghim, t phi hng dn. Ngi ta cng thy rng l c im ca cc nh qun l tham gia su st n vic hun luyn tnh nhy cm cao , cc nhm pht trin c nhn hoc hun luyn qua phng th nghim. Cc nh qun l ny i khi quan tm n cm tng ca mi ngi v cc mi quan h gia c nhn vi nhau hn l vic lm ca mi ngi xt v cc mc ch t chc. Chng ti cng nhn thy bnh din ny trong s nhng ngi nghin cu hoc thc hnh trong lnh vc gio dc nhn tnh. V d, cc gio vin thuc loi bnh din ny c xu hng d lm vic trong mt mi trng "coi hc sinh l trung tm ni chun mc c t ra khng phi l gio vin phi hng dn, 306 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH qun l v gim st cht ch cc hot ng hc tp ca hc sinh. Tuy nhin, v nhiu thanh, thiu nin cha sn sng c hng hc tp ca ring mnh, nu loi hnh ny c p dng rng ri, th c th gy ra vn . Thc t, mt vi bc ph huynh phn nn rng, mc d bn tr dng nh bit iu hn, ci m v sn sng chia s tnh cm ca chung vi ngi ln - gio vin trng v b m nh - nhng chng dng nh li thiu cc k nng vng vng v c vit v s hc; trong khi , pht trin trong giai on u hc sinh li cn s hng dn ca gio vin c v k nng k thut v k nng nhn bn (human ekills). Mt nhm khc (chng ti thy c ti vi chc trng hp) c bnh din phong cch 3-4 l nhng ph n mi c bt gi cng v qun l trung cp. Trong cuc phng vn nhng ph n ny, ngi ta thy rng, trc khi h c bt, cp trn ca h khng cho h c hi tham gia nhiu vo hnh vi lnh o "ra lnh" (S1) hoc ging gii (S2) l l do v sao h t c thc t trong vic sng to c cu trong thit ch t chc. Kt qu l, cch duy nht h gy nh hng trc l l thng ging ng cm x hi. V mt kinh nghim o to chng ti thy rng, ch cn o to cht t, nhng ph n ny s nhanh chng p ng vic th nghim mt vi phong cch khc. y chnh l vn gii thiu cho h cc khi nim nh Lnh o theo tnh hung, lm cho . h cm thy thoi mi khi tri nghim cc hnh vi mi ny. Trong thc t, nhng ph n v mt s t ngi khc do b gii hn v cng v qun l thng khng c o to nh vy trc khi thng chc. Hn na, bn thn h cng cm thy mnh ang lin quan ti nhng ngi cn s hng dn v gim st. Bui u s dng phong cch quan h cao, h s kh s dng cc phong cch khc, ngay c khi h hiu rng cc phong cch l thch hp. Hnh I2-/5: Phong cch cn cho cc cp qun l khc nhau
Cp qun l cao nht
Bnh din phong cch S3 S4
Cp qun l trung
S3
S4
S1
S2
Gim st 307 vin CHUYN : HOT NG T CHC
S1
S2
Nhng yu t nh hng n tng trng v pht trin Nu xem mt h thng cp bc t chc t cc cp gim st rt thp ti ci m c th gi l qun l cp cao, chng ta thy rng cc nh qun l c hiu qu mi cp bc cn c cc phong cch khc nhau, nh cho thy trn hnh 121.5. Chng ti thy rng cc nh qun l c hiu qu cc cp thp hn c xu hng c bnh din phong cch S1 - S2. L do l cc cp qun l thp ny (trong kinh doanh, l nhng c cng v cc gim st, nn cp th nht v th hai), ngi ta ch trng nng sut - ngha l cng vic chy. u kia ca thang bc qun l, cc nh qun l cp cao c hiu qu c xu hng quan tm ti cc. phong cch "tham gia" v "giao ph". L do dng nh l khi bn tin ln cng cao trong mt h thng phn cp t chc, kh nng ngy cng ln l cp di - nhng ngi trc tip . bo co vi bn - s c mt mc sn sng lin quan n cng vic cao. V vy, bn c th thy rng, khi bn tin b trong mt t chc, bn c th hc thc hin cc phong cch 3 v 4, cng nh cc phong cch c th c biu qu cc cp thp hn ca h thng (cc phong cch Sl v S2). Chng hn, iu chng ti khm ph ra khi lm vic vi cc t chc sn xut l, trong khi phong cch c s S1 v phong cch h tr S2 c th l thch hp i vi cc gim st vin cp thp th khi nhng ngi c thng chc phong cch c bn S2 vi cc phong cch h tr S1 v S3 s thch hp vi h hn. cp gim st mi ny, h khng cn l cc nh qun l ca cc cng nhn trc tip na, m tr thnh cc nh qun l ca cc nh qun l. Mt hin tng l th na v mt h thng phn cp qun l l cc nh qun l bc trung- nhng ngi 'thc s phi i c hai m cn c tnh linh hot nht. H phi c kh nng a ra cc can thip theo phong cch S1 v S2 vo lc thch hp nhng h cng phi c nh nng s dng cc phong cch :tham gia" v "giao ph" khi cn thit Rt th vi khi suy ngh v hin tng ny theo phng din Nguyn tc Peter. Nguyn tc Peter ch ra rng: "Trong mt h thng phn cp, mi nhn vin c xu hng nng cao cha pht trin ht kh nng ca h. Ci chng ti thu nhn c trong cng vic Trung tm nghin cu lnh o cho thy, y khng phi l mt nguyn tc. Ni cch khc, n khng phi l mt chn l ton din. Thc t, nh chng ti nu ra trong chng ?, ngi ta c th nghi v 308 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH loi vaccine chng Nguyn tc Peter trong qu trnh o to v pht trin hoc rt kinh nghim trc khi chuyn ti cp cao hn trong h thng. c lm vic cho mt ng ch t nguyn giao trch nhim v truyn th kinh nghim trong cng vic i vi cc chc v cao hn trong tng lai cn tt hn l c o to v pht trin sau khi c b nhim vo mt v tr mi. Mt hin tng th v na l, mc d Nguyn tc Peter khng thc s l mt nguyn tc, nhng n xy ra thng xuyn cn phi c s ch no . Chc chn l mt xu hng , Bi nhng ngi cha tn dng ht kh nng ca h. V vy, thng thng khi phng vn ' nhng ngi v tr ang c vn , chng ti thy h t ra sn c cc k nng k thut v k nng l lun cn thit. Trong lu ht cc trng hp, tnh trng khng c nng lc ca h l hu qu ca thiu ht cc k nng lm vic vi con ngi. Thnh th nhiu khi h khng th thch ng phong cch lnh o ca .h vi mi trng mi. Mc d c hin tng thiu linh hot nh vy, nhng khi lm vic vi cc nh qun l thuc nhiu thit ch t chc v vn ha c hun luyn v Lnh o theo tnh hung, chng ti nhn ra rng, ni chung, gn nh khng c ngoi l, h c thin v c kh nng m rng kh nng thch nghi ca h. H c th vn dng cc phong cch lnh o mi mt cch c hiu qu. Tiu ch quan trng nht y l ng c thc y - ngi ta phi mun lm vic ny. Nhng nu h mun chng ti cm thy r rng rng, hu ht mi ngi u c kh nng m rng phm vi phong cch v kh nng thch nghi khi h thu hiu phong cch lnh o thch hp l cn thit v khi h c gng mt cch nghim tc s dng phong cch mi nu n thch hp cho mt tnh hung nht nh. Nhn xt ny l s khc bit quan trng gia phng php tip cn ca chng ti v suy ngh ca mt s ngi khc trong lnh vc ny, nh Fiedler chng hn cho rng -nu phong cch ca mt nh lnh o khng thch hp trong mt tnh hung no th iu thc s cn thit phi lm l thay i nh lnh o hoc thay i yu cu cng vic cho ph hp vi phong cch ca nh lnh o . Chng ti thy rng phng php ny hm cc nhn xt ca Thuyt X v bn cht con ngi; trong lc cng trnh ca chng ti cho rng tim nng ca con ngi hot ng theo cc gi thuyt ca Thuyt Y. Mc d c s thiu linh hot nh ch ra trn chng ta thy rng, cc nh qun l trong nhiu thit ch t chc v vn ha, khi c o to v Lnh o theo tnh bung, ni chung l h mong mun v c th m rng kh nng thch nghi ca mnh. Xy dng i ng Nu cc nh qun l c mt phm vi hnh vi hn hp th h c th m rng tnh linh hot ca mnh (m khng thay i hnh vi ring) bng cch la chn cn thn nhng ngi xung quanh mnh. Nu cc nh lnh o cn thn a vo 309 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH t chc cc thnh vin cp di ch cht l nhng ngi c y phm cht ch khng phi nhng ngi ch bit sao chp, th t chc c th pht trin mt phm vi phong cch tim tng rng hn c th dng ng ph vi nhng vn h gp phi. Nh lu chng 7, trnh xung t v tnh cch v tng s hng th xy dng trn cc th mnh khc, cn phi la chn cp di nhng ngi hiu vai tr ca nhau v c cng mc ch, mc tiu cho d phong cch ca h c th khc nhau i cht. Ai quy nh phong cch lnh do ca mt nh qun l? u chng ny, chng ti a ra cu hi: Nu cc nh lnh o lin tc thay i phong cch lnh o ca h th s nh hng ti nhn thc ca cc cp di v nh ca h nh th no? T kinh nghim ca chng ti, cc nh qun l cng p dng Lnh o theo tnh hung vi cc cp di ch cht ca h v lm sng t iu h k vng cng sm th cu hi ny s cng nhanh chng c gii p. Khi cc nh qun l khng cn l nhng ngi quyt nh n c v phong cch h p dng i vi ngi ca h. Cn b ch cht ca h by gi s ng vai tr quan trng. Nu cc nh qun l ca h khng thc hnh vai tr nh lnh o theo tnh hung, b s nhn ra rng chnh l hnh vi ca h (khng phi ca nh qun l ca h) quyt nh phong cch lnh o s c s dng: V vy, nu mi ngi trong mt ban qun l hiu bit Lnh o theo tnh hung, th cn b ch cht s nhn ra h c th khng cn ng ch ch bo. Tt c ci h phi lm l thc hin vi tinh thn trch nhim cch thc m mi ngi u ng l thch hp, v nh qun l ca h s ng h (S3) hoc mc h (S4). Nhng nu h khng sn xut v thc hin theo cc cch thc c trch nhim, h bit ng ch ca h s theo di h. H hiu ti sao nh qun l li c s vi h nh vy v bit cch ng ch ng h hn. Phi nh k rng, vic ny chi c tc dng nu cc nh qun l x s nht qun (ngha l c x vi cp di theo cng mt cch trong cc tnh hung tng t) ngay c khi khng thun tin hoc khng ph bin vi ngi ca h. V vy Lnh o theo tnh hung l mt cng c gip cc nh qun l v nhn vin ca h hiu v chia s cc k vng trong t chc i ca h. Nu mi ngi bit ngi ta hy vng h iu g, h c th dn dn hc gim st hnh vi ca ring h v tr thnh nhng c nhn c trch nhim v t gic. CAM KT V PHONG CCH LNH O
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Tin trnh c xy dng ti trung tm nghin cu quan h lnh o v vic cng p dng Lnh o theo tnh hung vi cn b ch cht v gip m ra ca s nhung ca tt c mi ngi theo ngha ca s Johan c gi l "Cam kt v phong cch lnh o". Tin trnh ny l mt b sung hu ch cho vic qun l bng chng trnh mc tiu (MBO). ' Trong s cc khi nim v k thut qun l c pht trin vi thp k qua, c mt s c ng o mi ngi ch nh qun l bng mc tiu. V mt l thuyt, MBO, nh c tho lun trong chng 6, mang li tim nng to l~jn nh mt phng php qun l mang tnh thc hnh nhng c nhng vn pht sinh trong qu trnh thc hin. Do , mc d c nhiu c gng s dng MBO, vn xy ra qu trnh trin khai khng hiu qu. Nh vy chuyn thnh cng khng phi l thng xuyn nh cc nh l thuyt vit v MBO hoc nhng ngi thc hnh p dng n. Mt l do na l vai tr ca nh lnh o trong vic gip cp di hon thnh cc mc tiu khng c xc nh r rng trong MBO. iu thng xy ra. trong tin trnh MBO l khi cp trn v cp di bn bc v nht tr vi nhau v cc mc ch v mc tiu i vi cp di, cp trn c th khng c hnh vi lnh o thch hp to iu kin thun li cho vic hon thnh mc ch ca cp di. V d, nu cp trn hon ton ph mc cp di, h s khng nhn thc c trc khi ti k' kim tra gia k tip theo rng phong cch lnh o quan h thp/bn phn thp l thch hp i vi vic hon thnh cc mc tiu trong cc llnh vc m cp di kinh nghim, nhng li khng thch hp i vi cc lnh vc trong cp di thiu kinh nghim, k nng v hiu bit. Ngc li, nu sau khi tha thun cc mc ch .v mc tiu, nh lnh o lin tc duy tr v hng dn cc hot ng ca cp di, phong cch quan h thp/bn phn cao ny c th gy cho cp di tht kh nng lm vic trong cc lnh vc s trng ca h, ni h kh nng lm vic c lp c th c vn khi mt cp trn lm dng bt k mt phong cch no. B sung tin trnh k kt Theo Lnh o theo tnh hung, khi mt cp trn v mt cp di tha thun v k kt cc mc ch v mc tiu nht nh cho cp di , bc lgic tip sau s l m phn v tha thun v phong cch lnh o thch hp m cp trn s s dng trong vic gip cp di hon thnh mi mc tiu. V d, mt c nhn v ng ch c th ng nm mc tiu trong nm. Sau tha thun ny, bc tip theo s l m phn phong cch lnh o. Trong cc linh vc ngi c kinh nghim v thnh cng trong vic hon thnh cc mc tiu tng t qua mt thi gian, tha thun c th l ng ch s cp di t xoay s. Trong trng hp ny, vai tr ca ng ch khng phi l hng dn v gim st 311 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cht ch hnh vi m l s bo m chc chn cc ngun cn thit cho vic hon thnh mc ch v kt hp cc kt qu ca d n ny vi cc d n c gim st khc. Vi mt mc ch khc, cp di c th s lm vic trong mt d n mi vi t kinh nghim t trc, trong khi ng ch c s thng hiu v lnh vc ny. Trong trng hp ny, cp di v cp trn phi bn v cu trc, s hng dn v gim st hp l ca ng ch cho ti khi cp di quen vi nhim v . hon thnh cc mc ch ny, c th c nhiu phong cch thch hp khc nhau, ty theo mc sn sng ca cp di i vi (cc) nhim v c lin quan. C hai iu cn nhn mnh trong khi tho lun v tha thun phong cch lnh o. Trc ht, phi l mt hp ng m. Khi phong cch c tha thun hon thnh mt mc ch no , mi bn c th m m phn li. V d: mt c nhn c th nhn ra qua mt nhim v no l, lm vic m khng c gim st l khng thc t. Lc cp di c th lin h vi ng ch v ngh bn v vic cn c hng dn nhiu hn na t ng ch. C lc ng ch c th thu thp mt s d liu cho thy rng loi hnh c s dng i vi mt c nhn no trong mt nhim v nht nh s khng em li kt qu. Trong trng hp ny, ng ch c th yu cu bn li v phong cch ch o. Th hai khi ng ch v cp di bn bc nht tr loi hnh lnh o th n ng mt trch nhim chung - nu cc mc ch cha c hon thnh. V du, nu mt nhn vin t c cc mc tiu. tha thun v nh lnh o hoc ng ch khng m bo phong cch lnh o hoc h tr cam kt, th c hai s phi cng nh gi s vic. iu ny c ngha l, nu ng ch cam kt s gim st cht ch. Th ng ta khng th ngng gip nhn vin (d ng ta c th bn lm mt d n khc) tr phi ng ch chu trch nhim v vic nhn vin khng hon thnh c nhim v . THC HIN HOT NG S L Thot tin, khi mi ngi a ra cc khi nim Lnh o theo tnh hung v bt u p dng cc khi nim vo cc mi quan h hng ngy gia th trng v nhn vin, h tm mt s bin php tng qut phn xt nhng iu khc nhau v ging nhau gia cc phong cch lnh o v nhng k vng ca nhn vin. Mt v d - cam kt phong cch lnh o trong mt trng hc Trong mt trng ph thng c s min ng Massachusetts, qu trnh cam kt phong cch lnh o t mt s kt qu l th. Trong nhiu h thng trng hc, theo quy ch ca nh trng, ng hiu trng phi i thm cc lp mi nm vi ln. Vi cc ng hiu trng vn bit. rng cc gio vin ca minh c kinh nghim v nng lc khc nhau v v vy c nhu cu gim st khc nhau 312 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH th quy ch thm lp c hai chc nng. Nu ng hiu trng quyt nh lp thi gian biu thm lp theo nhn thc v nng lc ca cc gio vin th thng cc gio vin c nhiu kinh nghim v cc gio vin mi u cm thy khng thoi mi. Nh chng ta tho lun, khi mt gio vin c nhiu kinh nghim khng c thm nom, anh ta c th lng tng v vic khng c tip xc vi hiu trng v c th cho rng ng hiu trng thiu s quan tm. Trong khi , mt gio vin mi c th ngh cc chuyn thm thng xuyn ca ng hiu trng l mt du hiu thiu tin tng. Trong c hai trng hp, ng hiu trng i thm cc lp tha hay mau u b cc gio vin hiu mt cch tiu cc. Nhng vn ny c xa b trong trng ph thng c s ny khi ng hiu trng p dng Lnh o theo tnh hung i vi cc nhn vin c gng tha thun phong cch lnh o nn p dng i vi mi gio vin. Kt qu cho thy rng, khi ng hiu trng v cc gio vin tha thun p dng phong cch lnh o quan h thp bn phn thp, v c hai u nht tr rng cc gio vin ny c kh nng lm vic c lp, th vic ng hiu trng t i thm lp c cc gio vin coi l phn thng ch khng phi l hnh pht. i vi cc gio vin mi, tnh hnh cng tng t. Khi gia ng hiu trng v .cc gio vin mi (nhng ngi tha nhn rng h thng ny nhm h tr cc gio vin hc cch lm vic c lp) tha thun phong cch lnh o, cc gio vin ny sn sng chia s mi lo lng v nhng kha cnh ging dy nht nh ca h. Nu h tha thun gim st v hng dn cht ch lc ban u, cc gio vin ny c th coi s i thm lp ca ng hiu trng l tt ch khng phi hnh pht, v l phong cch .tm thi v th hin mi quan tm ca ng hiu trng mun gip h tin hnh cng vic trn c s c lp
S dng cng c Phong cch tng ng sn sng T nhiu nm trc, Hersey, Blanchar. v Keilty ti Trung tm nghin cu lnh o trin khai mt cng c hu ch. Cng c ny xy dng quy trnh tin hnh Cam kt m hnh lnh o gia th trng v nhn vin. N c gi l cng c Phong cch tng ngg sn sng. Nh tho lun chng 8, cng c ny o lng mc sn sng bng hai kch thc: (1)"Kh nng, hay mc sn sng v cng vic, v 2) thin , hay mc sn sng v tm l. Mu nh gi ny cng m t chnh xc bn phong cch lnh o c bn. S m t cc phong cch v hai thang o mc sn sng c th hin trn hnh l2-16. . 313 CHUYN : HOT NG T CHC
Hnh 12.6. Xc nh tnh sn sng v bn phong cch lnh o c bn Lin h phn hi Bc l T nhn bit c Khng t nhn bit c
Ngi khc khng nhn bit c Nh th hin trn hnh 12-16, kh nng ca mt ngi (tri thc v k nng) c coi nh nhng nc thang. C th l, kh nng ca mt c nhn khng thay i mt cch r rt t thi im ny sang thi im khc. Ti bt k thi im no, mt c nhn c t, mt cht, kh 'nhiu hoc c rt nhiu kh nng. Tuy nhin, thin (nng lc v ng c thc y) li l chuyn khc mc sn sng v tm l ca mt ngi c th v thng dao ng t thi im ny sang thi im khc. V vy mt ngi t khi, thnh thong, thng hoc lun lun t nguyn gnh vc trch nhim trong mt lnh vc nht nh. Kt hp vic thit lp cc mc tiu v t c s nht tr v cc tiu ch thc hin trong mt chng trnh MBO truyn thng vi mt tin trnh tng t tha thun phong cch qun l thch hp m mt nh qun l phi s dng to iu kin hon thnh mc ch trong mt lnh vc nhim v no c th c hon thnh qua cc bc sau y: (I) Nh qun l v nhn vin thit lp mt cch c lp cc mc ch v cc tiu ch thc hin cho nhn vin . (2) Nh qun l v nhn vin cng nhau i n mt tha thun v cc mc tiu v cc tiu ch thc hin. (8) C nh qun l v nhn vin u c gii thiu v Lnh o theo tnh hung nu h thc s cha c lm quen vi khi nim (c th lm quen vi khi nim ny thng qua vic c chng 8 ca cun sch ny) . (4) Nh qun l v nhn vin c lp thc hin mt mu nh gi Phong cch tng ng sn sng. Nhn vin ghi li ci c tin tng l cc phong cch lnh o c bn v th cp c nh qun l s dng i vi mi mc ch v mc tiu tha thun. Nh qun l cng lm nh vy, ch ra phong cch lnh o no c s dng vi nhn vin i vi mi mc ch v mc tiu tha thun. Nu nhn vin cha tng tham gia vo mt lnh vc mc tiu no th khng chn on c phong cch lnh o. Sau khi phn tch phong 314 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cch lnh o, c nhn vin v ngi qun l nh gi kh nng v s t nguyn ca nhn vin hon thnh .mi mc ch v mc tiu thit lp mc 'thc hin mong mun m khng c s gim st no. Ni cch khc, nhn vin tham gia vo tin trnh ny s phn tch phong cch qun l m ng ch s dng v t iu chnh mc sn sng. ng thi, nh qun l s phn tch mc sn sng ca nhn vin cng nh thc hin vic t iu chnh phong cch lnh o. (5) Nh qun l v nhn vin cng gp nhau trao i d liu t cc mu nh gi s Phong cch tng ng sn sng. H nn :cn nhc mt mc tiu hoc trch nhim vo mt thi im. Mc ch ca vic trao i d liu l tha thun mc sn sng v phong cch lnh o thch hp cd th s dng i vi nhn vin tng ti a kh nng thc hin. Trong sut tin trnh ny c nh qun l v nhn vin lun phi mang theo lch ca h. Khi h xc nh phong cch lnh o thch hp thc hin tha thun ny v chuyn thnh hnh ng, h s yu cu cc cuc hp theo k hoch. V d, trong mt lnh vc mc tiu no , mt trong bn phong cch bt k c th c tha thun l thch hp. Nu nhn vin khng c kinh nghim v khng bo m vic thc hin mt lnh vc no th phong cch "ra lnh" (Si1 s thch hp cho nh qun l s dng. Trong trng hp , h phi t k hoch gp g thng xuyn nh qun l c th lm vic gn gi vi nhn vin . Nu nhn vin t nguyn nhng thiu kinh nghim trong mt lnh vc no , nh qun l phi s dng phong cch "ging gii" (S2). Vic ny s bao gm cc cuc gp g theo k hoch lm vic vi nhn vin , nhng khng thng xuyn nh di s gim st S 1 Nu nhn vin c kh nng trong mt lnh vc nhng khng m bo kh nng lm vic c lp hon ton, phong cch tham gia (S3) s l thch hp. iu c th bao gm cc cuc gp g nh k vo sau ba cm tra nhn vin c th bo co cho nh qun l bit vic g c hon thnh v nh qun l c th th hin s ng h khuyn khch. Nu nhn vin c kh nng v t nguyn thc hin mc mong mun trong mt lnh vc mc tiu no th cc cuc gp g l khng cn thit, tr phi nhn vin mun. Trong trng hp ny, vic xem xt qu trnh thc hin c th din ra trn c s khng thng xuyn. Nu tin trnh Cam kt v phong cch lnh o c s dng, chu k xem xt thc hin s thay i ph thuc vo kh nng v ng c ca nhn vin thc hin mc mong mun khng cn gim st Nh cp trn, nu 315 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tin trnh ny c s dng, tha thun v phong. cch lnh o phi l mt hp ng m v ng trch nhim chung nu cc mc ch khng c hon thnh. c bit, nu kh nng ca mt nhn vin c nng ln trong mt lnh vc no , s c s m ph.ri li v phong cch lnh o a ti mt phong cch lnh o t trc tip hn. ng thi, nu vic thc hin cng vic ca mt nhn vin khng c tng ti mc ti a khi s dng mt phong cch lnh o no th s l du hiu cn thit chuyn v phong cch lnh o trc tip hn. Mt s giao ph v m nhim tin trnh s xy ra gia cp trn v cp di. Ma trn Phong cch tng ng sn sng, mt phn ca cng c Phong cch tng ng sn sng, c tc dng trong vic xc nh r liu nh qun l ca bn c s dng "lnh o qu ti" hay khng, tc l bn c cc 'mc sn sng cao nhng nh qun l ca bn li ang s dng cc phong cch "ra lnh" v "ging gii" trn mc cn thit. "Lnh o cha mc" l khi cc mc sn sng ca bn thp nhng nh qun l ca bn li dng cc phong cch "tham gia' v 'giao ph" nhiu hn mc thch hp. Khi phong cch ca nh qun l ca bn c s dng ha hp 'vi mc sn sng m bn th hin th s c th d c kh nng phi hp phong cch. Cn thn trng khi s dng cng c Cam kt v phong cch lnh o v cc mu nh gi Phong cch tng ng sn sng. Khi cc nh qun l i sn sng vo tin trnh , phn chung ca h trong ca s Johan s m rng ra. Nhn vin bit rt t v iu cc nh qun l ny ngh v cm nhn v h, v ngc li. S phn hi v bc l tr thnh mt tin trnh tip din. Nu cc nh qun l khng mun ngi ca 'h bit iu-h nghi v cm nhn. v chnh nhng ngi th h phi cn thn trong vic s dng tin trnh miu t. Vi mt vi ngi h c th vn mun duy tr gn cht v tch ri. Khi cc nh qun l la chn cch , h phi nh rng vi nhng ngi ny, cc phn ring v phn m trong ca s Johari ca h s ln. Trong mt s trng hp, iu c th rt thch hp. Tm li, vic kt hp gia thit lp cc mc ch v mc tiu v thc hin cc tiu ch vi phong cch lnh o thch hp c th gip thc hin MBO hn l mt tin trnh pht trin c th c hiu qu trong khi lm vic vi tt c cc mc sn sng. Thit lp mt chng trlnh nh vy c th l mt s bin i quan trng i vi mt t chc v cc nh qun l ca t chc . Trong chng 15 chng ta s tho lun v cch thc thc hin thay i mt cch c hiu qu.
CHNG XIII GIAO TIP BNG QUAN H Ngay u cun sch, chng ti nh ngha s lnh o nh l nhng c gng gy nh hng. Chng ti cng lu rng c lnh o v nh hng u c th c s dng an xen nhau. Chng ti cng cp n 3 nng lc c bn gy nh hng nh chn on - kh nng hiu c tnh hung m bn ang c gng tc ng ti, (2) thch ng - kh nng lm cho hnh vi ca bn... v nhng s vic khc m bn phi kim sot thch ng c vi nhng bt trc ca tnh bung, v (3) giao tip - cho php truyn t thng bo theo mt knh m mi ngi d dng hiu v chp nhn c. Chng ny bn n kh nng th ba giao tip bng quan h. TM QUAN TRNG CA GIAO TIP HU HIU Thc t cho thy vai tr quyt nh ca k nng giao tip (bng vn bn hoc bng li) khng phi ch tm c vic' m ch hon thnh cng vic mt cch c hiu qu. V d, trong t nghin cu tm vic lm c trnh ln v t chc nhn s, phiu iu tra c gi ti nhng ngi qun l nhn s ca 1 75 cng ty ln nht mt bang min Ty. Mt trong nhng cu hi chnh ca cng trnh iu tra ny c lin quan ti cc nhn t v k nng quan trng nht h tr cc sinh vin ra trng tm vic lm . Bng 13-1 cho thy nhng cu tr li ca c nhn vin qun l i vi nhng cu hi ny. Nhng k nng giao tip bng vn bn v bng li l hai nhn t (hoc k nng) quan trng nht i vi vn tm vic lm. Cn vic thc hin hot ng c hiu qu th nh th no?
Bng 13-1: Cc nhn t hoc k nng c cc nh qun l nhn s coi l quan trng nht gip hc sinh ra trng tm vic lm Thang/ im 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Nhn t/K nng K nng giao tip bng ming K nng giao tip bng vn bn Kinh nghim lm vic Mc nhit tnh Tay ngh k thut Tnh bn b/qu quyt Trang phc chnh t Tnh cch/c tnh i lm vic li Tng mo bn ngoi T cch nh c Nhiu bng cp chuyn mn (ti chnh, tip th, tnh ton, s sch...) im trung bnh hc, ph thng C th gii thiu Nhng k nng phng vn Uy tn ca trng va hc V tao nh v mt x hi cc c im th cht c trng tham d, bo m La tui Tnh trng hn nhn Chng tc Gii tnh Tn gio im 6,294 6.176 5.706 5.706 5.647 5.529 5.235 5.118 5.118 5.000 4.882 4.867 4.235 4.059 4.059 3.941 3.824 3.647 2.941 2.529 2.000 1.588 1.471 1.000
Cc nhn vt qun l cao nht nh gi cc k nng giao tip l ti cn thit; h dng nhng li l din t iu nh "v cng quan trng", "rt quan trng" hoc "u bng". Cc gim c khc ni rng: "C tng quan trc tip gia giao tip v kh nng sinh li ca ngi lm thu" v 'Ti pht hin ra rng, vic tm kim nhiu li nhun qu thc i km vi kh nng giao tip tt", 318 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c l li tng kt hay nht v tm quan trng ca kh nng giao tip tt l nhn nh ca mt nhn vin qun tr: Mt k hoch kinh doanh tuyt ho cng l v ngha nu mi ngi khng thc c n v ng thi khng c gng t ti mc tiu. Kh nng giao tip tt l huyt mch ca bt k vic t chc kinh doanh no, d l ln hay nh. Giao tip l iu ct yu duy tr ton b t chc ca chng ta vn hnh trnh cao nht v lm hu ht ngun nhn lc ca chng ta tr nn mnh m nht Vy lm th no cc nh lnh o v s lm lnh o, c th nng cao c kh nng giao tip ca mnh? Cu tr li ch c th l: hiu v vn dng c cc qu trnh giao tip bng quan h. Qu trnh giao tip Khi giao tip vi ngi khc, thng ip c pht i thng qua cc "b lc" c gic tnh nh trnh by hnh 13-1, Cc qu trnh giao tip. Do nhng b lc y nn ti bt k im no ca cc qu trnh ny cng cha ng kh nng dn n nguy c tht bi ca giao tip. im y ging nh "Ti bit anh ang ngh anh hiu nhng g ti ni, nhng ti khng tin rng nhng g anh nghe c chnh l nhng iu ti mun ni". Sau y m t mi lin h ca 3 mng trn hnh 13- 1. Nh lnh o . Cc nh lnh o thng s dng thi gian giao tip nhiu hn l lm bt k mt vic c th no. Tuy vy, nhng kt qu nghin cu. Hnh 13-1. Cc qu trnh giao tip
Nh lnh o
Tr gic ca nh lnh o
*Ngn ng *Song ng * Khng li
Tr gic ca ngi gip
Nhn vin
Mng ny lin Mng ny lin quan ti quan ti vic cc kch thc khc nhau cc tr gic ca ca thng ip c pht 319 ngi lnh o ra gia ngi lnh o v CHUYN : tin nhn vin gip lc thng HOT NG T CHC vic nh th no
Mng ny lin quan ti vic cc tri gic ca nhn vin lc thng tin nh th no
c tm tt trn bng 13-2 li cho thy, cn phi pht trin nng lc giao tip ca h t hiu qu cao hn. iu bt ngun t tnh cht phc tp ca mi quan h qua li gia th trng v nhn vin, cng nh t bn cht ca vic hun luyn, o to m mt ngi bnh thng tip thu. Nghin cu cng cho thy ngi ta dng khong 45% thi gian giao tip ca mnh nghe. Mc d vy, mt ngi nghe bnh thng cng hiu v ghi nh c chng 1/2 nhng g c ni ra ngay sau khi trnh by...v trong vng 48 gi th mc ny gim xung cn 22% S liu trn cho php gi nh: nghe l mt trong nhng k nng quan trng sng cn ca qu trnh giao tip. N gip cc th trng xc nh c nhng nhu cu, nhng vn , tm trng hoc mc quan tm ca nhn vin. Mun giao tip ca hiu qu, cc th trng cn phi iu chnh khng nhng ngn t - v lnh vc ngn t ny ang rt cp thit - m c nhng cch ng x khng phi bng li ni. Giao tip c hiu qu i hi nhng gii php lm r c mc quan tm, s hiu bit ca mnh i vi nhn vin cng nh nhng nhu cu v bn khon ca h. Bng 13-2: Hun luyn cc k nng giao tip (ngi bnh thng) Cc k nng S luyn 14 8 1 0 nm hun Cng s dng trong cuc sng trng thnh t Thnh thong Kh nhiu Rt nhiu
Vit c Ni Nghe
Thng ip Hiu qu giao tip cn ph thuc vo nhng hnh thc sau y ca thng ip. Ngn t - nhng li l ta chn lc biu l r giao tip, gm c 320 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH * T vng * Ngn ng * Li ni * cu trc * S trong sng ca cu. Ngn t c th lng nhc, xc phm hoc tn dng. Chng c th dn n nhng sai lm tai hi, nhng hy vng gi to hoc s v mng. Chng c th thc tnh lng kiu hnh, s trung thnh, tnh nng ng hoc s trm mc, v cc k quan trng i vi cc qu trnh tc ng. Tuy nhin, chng khng phi l c s duy nht con ngi m t v hiu r thc ti. Song ng - nhng c im ca dng ny l: * tc pht ngn (li ni) * Chnh t * Ging iu * Nhp * m lng Ting ni ca bn l cng c kh bin cao. Nh n, bn c th truyn cho ngi khc lng nhit thnh, nim tin, ni khc khoi, tnh khn trng, s thanh thn v nhng trng thi khc ca v ngha. Kh nng ca ting ni trong vic gy nh hng nh th no n nhng iu ni trn c hiu l song ng. Vic chn thi im ni, nng cao hoc h cng ni, cch ngt li, cch bin i cao v nhng kha cnh khc ca nghi thc ni nng ca bn c th lm tng kh nng gy nh hng ca bn. Bng cch quan tm t m n song ng ca nhn vin, bn c th nm c cc u mi xung quanh tin trnh gy nh hng n nhng nhn vin ca mnh. Hnh vi khng li - l nhng g m ngi khc c th "trng thy", c nh: * C ch * Biu l trn nt mt * Tip xc bng nh mt * Din t bng thn th * V th. Bn bc vo c quan nh th no, a ra thng ip ca mnh nh th no thng qua cc c ch, v mt, hm cha mi quan tmv ngun sinh kh ca mnh trong nh mt v nhng hnh vi khng li khc ra sao - nhng ci u 321 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tc ng n phn ng ca ngi khc i vi bn. Ngc li, nhng c ch khng li ca nhn vin li l nhng ca s biu l tnh cm, c mun v thi ca h. Nhng thay i trong dng iu v ca ch th cht nhn vin thng bo hiu trc nhng thay i trong s sn sng. S nhp nhm trn gh c th ch l ch bo v hng th, mi quan tm. S th dn ca thn th c th phn nh s chp nhn, ng . Hnh nh gt u, nhng n ci v nhng c ch khc ca bn c th l ch bo s tn thng, tha nhn. Vi t cch th trng, bn cng cn hiu r nhng ph t nhn nhn th no v khong cch v quan h gia h vi bn. Tht quan trng khi bn theo di c v th ca chnh mnh trong quan h vi thuc cp. Mi ngi c c cc gii hn thoi mi khi t ti iu m h mong mun bn. Nguyn tc chung l, nu bn ang lm h bc bi, th hy thay i ngay. iu c th i hi phi gn gi hoc xa cch ngi ta hn trc. Khi t nhin chm trn ln u vi ngiau ny s gip vic mnh, trc lc ni li u tin, bn phi t ni v mnh . Mt phn vic t gii thiu bao gm nhng c ch din t thn mt n mc t bn c th lm c, rng bn thuc tng lp no, ct cch ch yu ca bn ra sao. Mt phn khc gm y phc bn mc v dng km theo. S chi chut, gn gng, kiu tc v nhng c im nhn dng khc cng tham gia vo s hi ho chung. Rt nhiu cch biu t khng li nm di s kim tra trc tip ca bn. bn c th bin chng thnh kin cch m mnh mun. Trong phm vi c th, trang phc v din mo bn ngoi ca bn c th phn nh chiu hng ca phm cht c nhn v gi tr t thn. Chng s phi thch hp vi hon cnh ca cp di v phn nh nhn cch ca bn, cc gi tr ca t chc m bn lnh o. Cp di Trong giao tip lin nhn cch, 7% cch ng ph ca bn ny sinh t s gii thch hoc s cm nhn ngn t ca bn t pha cp di, tc l bn ni g; 88% bi s cm nhn ca h v ting ni ca an tc l bn ni nhng t ng nh th no v gn 55% bt ngun t vic h l gii nhng tn hiu khng li ca bn. L th trng, bn cn gim st c thng ip m bn ang tung rangn t, cch ni ln cc biu th khng li, v c s phn hi ca cp di. iu quan trng lun nh, khng phi l nhng cm nhn ca cp di, ci 322 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH gi ra hnh vi. l nhng cm nhn ca h i vi cc thng ip m h nhn c t bn, ci dn h ti hnh ng. Hng dn, sau mi lnh o Cc v th trng nh chng ta thy, gy nh hng va bng sc mnh nhn cch, va bng uy th a v. Bn c th bt u kin to sc mnh nhn cch bng vic t chc quan h. Mt phn vic t chc quan h l nng lc giao tip mt cch hiu qu theo cch thc lm thoi mi nhng ngi m bn c nh tc ng n. mi ngi cm thy thoi mi, bn phi gn gi h, dn dn tng bc gn b vi h - trong tng bc i, hng dn h. Mun hiu cch t chc quan h, cn nh mt vi khi nim then cht: Quan h - th hin trong s tip xc vi nhng ngi khc bng li ni hoc khng li, sao cho b thy thoi mi v c s tn nhim, tin cy vo bn. Hng dn - T chc quan b bng cch phn nh nhng g m ngi khc lm, bit, hoc gi b nh tht ( ha nhp phn no vi kinh nghim khc nhau ca h.) Lnh o (ch huy) t' ngi khc vo tin trnh tng bc cng vi bn (nhm tc ng lm h quan tm n nhng kh nng khc.) Thch ng hnh vi - c trnh bng hnh vi c lp ca mnh tng bc km cp ngi hoc nhng ngi m bn ang c quan h qua li. B quyt t chc quan h vi mi ngi l hng dn (km cp). hng dn ngi khc bn cn thch ng vi vic ng ph hnh vi ca h tip xc vi mt hoc nhiu ngi, h cm thy thoi mi bn cnh bn. iu c ngha l bn t coi mnh ngang hng vi h v mt ngn t, c im li ni v nhng biu th khng li Khi bn t chc c quan h vi mi ngi th h d nghe theo bn hn l khi bn ch huy. Hnh mu chung c th c hnh dung nh sau:
Hng dn Lnh o
Khi bn ang quan h qua li vi nhng ngi khc th l lc bn hoc hng dn - lm nhng g tng ng vi h - hoc ch huy khin h bc cng tin trnh vi bn. Nu mc tiu hng u ca bn l t ti s tn thng 323 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH th ch ring hng dn l c th . Nhng lu mc tiu ca bn l lm cho h ch nhng tnh th phc tp khc, th bn phi ch huy. Cc nh qun l hoc cc bc cha m i khi c th ch huy ngay lc u ri hng dn cho n khi t kt qu, v t lc h thng s dng ti quyn lc a v. Tin hnh kim tra th nghim i vi quan h i khi cn phi trc nghim trnh pht trin quan h m bn thit lp. Trong v d sau y, ngi bn hng nh hng dn khch hng i ti quyt nh mua bn khi hng dn v khch sut phn u qu trnh mua bn. Ngi bn nh hng khch mua: (Ci mnh v pha trc v t ra sut sng). Tm ny, chng ta nht tr vi nhau bng vic tng doanh s bn ra l quan trng. Xt v mc tiu ny, chng trnh ca chng ti t ra c tc dng r rt. Anh nhn nhn doanh thu nh l vn h trng m nhm tip th ca anh ang phi ng u. Chng trnh hun luyn ca chng ti mt chng trnh ch trng vo lnh cht nh ngh, c th trc tip tc ng n doanh thu. Khch chp thun s hng dn:. (Ci mnh v pha trc, phn no nhc li dng v ngi bn). Vng, nu nh chng ti c th ct gim doanh thu ca mnh th vic s l bin php tch cc trong chnh sch ngn chn tn tht. Ngi bn tip tc hng dn: (Cm thy by gi h c quan h v hp nhau ngang bng nhau c hai bnhd in li niv khng li). Anh c th lu tm iu hnh cc chng trnh th im. Mc d quy tc ti thiu ca chng ti l hai trm n v anh, mt trm hun luyn nhn cng mi thu vi d kin 5 ngy v mt trm cho vo trnh hng mu c s phi hp cc d n khc m anh c th a ra th c kh nng c kt qu chc chn. Nu khch t ra c th chp nhn, ngi bn c th duy tr vic hng dn: Trong v d sau. khch hng khng p li trn c s li ni v biu th khng li nh ngi bn mong mun. Cha kho y l tr li tng bc to lp s thoi mi v quan h. Ngi bn nh hng dn khch: (Ci mnh v st sng). Nn chng chng ta nht tr rng doanh thu l vn h trng m nhm tip th ca cc anh hin ang phi ng u? 324 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Khch cng li s hng dn: (Vn gi nguyn dng iu). Ti khng dm chc. Li tc thc t ch c th l chng trnh qung co ca chng ti. Ngi bn tr li hng dn: (Lp li dng iu ca khc). Ti c th hiu lm th no m qung co c th tc ng mnh n lng hng bn ra ca anh. Tm li, cc nguyn tc chung ca hng dn nh cho thy trn hnh 13-2, l: ( l) nu ng ch, cc cng s hay thuc cp ca bn n nhp vi s ch huy ca bn, hy tip tc dn dt, (2) nu ng ch, cc cng s hay thuc cp ca bn khng c li s ch huy ca bn, bn hy quay tr li hng dn v c nhn nhn ra nhng c hi mi chi huy. Hnh 13-2 nh hng t sc mnh nhn cch: Cc qu trnh hng dn ch huy
Hnh vi ca cp di Th trng hng dn cp di Th trng nh ch huy cp di Cp di chp nhn s ch huy Th trng tip tc ch huy
Cp di cng li s ch h
CC H THNG BIU T C U TIN Con ngi thng khng c x trn c s l phi v thc t. Hnh vi ca h c gi ln t cm nhn v cch l gii ca h v l phi v thc t. Nhng cm nhn v kin gii l sn phm ca nhng d kin ly c thng qua cc gic quan: th gic, thnh gic, khu gic, v gic, xc gic). D kin nhiu n mc ngi ta khng th ht chng. Qua nhng nhn bit c chn lc, cc bn tm l c hnh thnh ch t mt phn d kin. Hnh vi l ci da vo nhng bn y. V cc bn c dng nh nhng g con ngi lnh hi. Hiu qu giao tip c tng ln nu bn hiu phng thc m ngi ta sp t nn th gii tm l ca h. Mi ngi s dng cc bn tm l ca h quyt nh, xoay x trong cuc sng. Song bn khng phi l mt vng t, m n bt ngun t nhng 325 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cm nhn ch quan v vng t y. V nhng cm nhn ny mi ngi mt khc. Cc h thng "Rep" v giao tip Con ngi c khuynh hng cm thu th gii ring ca mnh thng qua cc h thng cm gic m h a thch nht - khi h thy tin li thoi mi hn c. Chuyn ging nh mt ngi ni bng 5 th ting. C l bn khng th ni tri chy c 5 th ting nh nhau. Bn s thch mt trong 5 th ting , coi nh loi ngn ng c s. Vy l bn dng th ng hng u y biu t th gii tm l ca mnh. Cc h thng biu t ngha c tnh tiu biu, hoc "Rep, rt quan trng i vi bn vi t cch l nh lnh o. Bn s c nhiu kh nng gy nh hng n ngi khc hn, nu bit r ngi ta kin to th gii tm l ca mnh nh th no thng qua nhng g h trng thy, tip xc hoc nghe thy. H khng kin to duy nht ch bng mt phng thc, song vn c khuynh hng thoi mi hn vi mt phng thc m h a thch. * Mt s ngi l kiu ngi tranh nh hoc ngi ti gic. H thch m t th gii tm l ca mnh bng tranh, bng hnh tng. * S khc l nhng ngi xc gic hoc ngi hiu ng. H thy thoi mi nht khi v bc tranh tm l ca mnh t nhng cm gic bn trong v bn ngoi. * Mt s ngi l ngi nghe ngng, hoc ngi thnh gic. Hng v th gii m thanh, h thin v li m t tm l bng thnh gic. . * Nhng ngi ngn t, hoc ngi ch s, l nhm lai to ca ba nhm trn. H lun chuyn nhng d kin cm gic th thnh ngn ng chuyn bit thng qua ngn t, con s hoc k s my tnh trc khi h c th biu t th bi tm l ca mnh. Khi c nh giao tip, bn s ng v th tt hn nu bit r h thng Rep c s ca ngi . Lc y, bn c th d dng trao thng ip ca mnh di hnh thc m ngi ny c th tin hnh thun tin hn vic m ha, gii m..., hiu, v do vy, chp nhn n. V d, nhng ngi "thnh gic" lun lun khng "nhn ngi bng mt" khi tip xc v lc y h ang mi "cng hai tai ra". Trong lc chuyn tr hoc 326 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trnh by, h c th nhn vo u , ni khc, bi h ang nghe v gng thu nhn cc d kin. H khng ch tm v l hoc khim nh m l ang c gng hiu cu chuyn. Nhng em b thuc kiu ngi thnh gic thng gp chuyn ry r vi b m, bi v chng c ng l xung t, trong khi m hoc b ni vi chng. B m mc sai lm nu ni "Con phi nhn thng vo m khi m ang ni chuyn vi con?" bi v h c tng a tr khng nghe h ni. Chu b ngc ln v cng kh hiu s tnh hn na, kt cc thng l cng hiu nhm nhau, gin d v tht vng. Kiu ngi "tranh nh" c xu hng thch khng gian. Nu bn thm ving h ti c quan th h mun bn ngi pha i din vi h - ch xa gi c v thoi mi, nm trong tm nhn ca h. Nhng ngi "xc gic" thch bn gn gi, h thng che rm kn o ch lm vic bn c th xch li gn hn v trao i vi nhau mt cch rt ring t. Nhng ngi "ch s thch thng tin vit ra c trnh by vi h di hnh thc lgic. Thut ng phi c xc nh v tt c v mt chnh t, chm phy, ng php, cc l giy v b cc u phi chnh t. Tri li nhng ngi "thnh gic" thch cc chng mc, u , ch thch ngn gn v cc phn in tht vo. thu ht h ch , phi gch chn hoc khuyn du trn vo tng phn thng ip h khng th b st. Trong cc cuc hp nhm, nhng ngi th gic thch ngi co cm cui phng gi ton b cc s kin lun trc mt h, trong tm nhn ca h. Cn nhng ngi xc gic c hng thch ngi hng u, st vi ngi ni, h mun cm thy h l mt b phn ca cuc hp. Nhng ngi thnh gic li np sang mt pha, ty thuc bn tai no tt nht (tai m h thch dng) ngi bn tri hoc bn phi phng. V nhng ngi ch s, kh on chc ch h s chn l u. V tr ph thuc vic h suy xt: ch no th h s chn lc c d kin cp tru tng, dng thng tin tin li i vi h. Do nhng thuc tnh u tin , thng ip cn c trin khai bng nhiu bin php khc nhau nng cao kh nng giao tip vi tt c nhng ai tham gia. Ngha l khi trnh by, trnh din nhau, hy gng thu phc: * Nhng ngi th gic: bng cch dng phim n chiu, biu v nhng ha khc c bit khi trnh by lng thng tin ng b. * Nhng ngi ch s: bng cch xc nh cc thut ng, quy nh trnh t thng bo. 327 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH * Nhng ngi thnh gic: bng cch chun b cc ngun m - khuy ng xung quanh, lm si ng v bin i ting ni , cch ni. * Nhng ngi xc gc: bng cch ngi xung chc lt - chuyn tr vi h t th th gin, khng ln lt. Mi khi c th, c gng t tm mt bn thp hn tm mt ca nhm gip nhng ngi ny cm thy thoi mi hn. Lm cho cc v ng hp vi h thng Rep Mi ngi thng a ra cho bn nhng tn hiu trc tip ph hp vi h thng Rep u tin ca h. Mt trong nhng tn hiu c h a ra thng xuyn hn c l nhng t, hay nhng "v ng", phn nh, cc h thng Rep ca h. Nhng ngi th gic hay dng cc t tng hnh: 'Ti c th thy rng, hoc trng ti c c khng?". Nhng ngi thnh gic dng cc t nh: "Nghe ti c y ch?" hoc "Ti nghe ng y" Nhng ngi xc gic dng cc t gi cm: "Ti cm thy ng ang bc mnh, hoc ng cm thy th no v chuyn ?". Nhng ngi ch s hay dng cc t ng nh: "Ci xem ra l cch lm hp l", hoc "ng c thm tra kt qu khng ?". Bng 13-3 cho mt s v d v cc v ng thuc h thng biu t u tin. gy dng quan h, iu quan trng l s dng cc v ng thun li i vi ngi m bn mun gy nh hng. Nu bn khng ha ng cc v ng th cuc giao tip s kh chu hn. Ngi qun l hng ho (th gic): C v ngy cng c nhiu vn xy ra i vi vic giao hng ca chng ta. C nhn xem ang xy ra chuyn g? Th mng tng mt ng khch phi ch i hng ca chng ta m hng th chng thy u.
Bng 13-3: Cc v ng ca h thng biu t u tin Tranh nh (Th gic) R rng Tiu im C trin vng Nhn Cnh tng Cch nhn Xem trc Thin cn Minh ho Cho xem Lm bc l M h Nhn qua Lm r Ho Vn c Phi by Chi li Lo ln Bc tranh Chung ku Qut Ging iu Ht Nghe Bo ng Tht Ting ci Tnh lng vo Lch cch Hp m Tng m Ho m m iu Nght ging Ting ni m thanh Vut ve V nh Ch xt Cm gic Cng thng Sc p Ty ln Cm thy Phn tch Trnh t Thm nh Xc ng c trng D on Khch quan Ngn t Ngn tay Va chm Khuy ng Thm d Khc su Di ng Vp phi Tm c Tc ng Thng tin Kt qu Tnh ton p khp C l Thng k Hp l B mc xut m thanh (Thnh gic) iu chnh Nt Trng m Cm thy (Xc gic) Chm ti Cm vo Chng ngi Ngn t (Ch s) C lgic D kin S kin
Ngi bn hng (thnh gic). Ti nghe ng y, nhng ti khng iu chnh. Ngi qun l: hy tng tng ng khch ti va ni - ng ta ni lng ca vt, g g cc ngn tay, lic vo ng h. Anh hiu c bc tranh ch? Ngi bn hng: c thi, nhng ng ang nh ni g vi ti y? Ngi qun l: Ti ang c gng phc ra cho anh thy bc tranh mt bn hng sp ang xem xt nhng cch la chn khc, bi v chng c chiu hng ph nhn chng ta. Ngi bn hng: Trc khi bo ng nh vy ng nn t ra nhng vn khc ang i hi phi quan tm. 329 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Ngi qun l: Nhng vn no vy? Ti chng h thy vn g phi lm ngoi nhng g ti va t ra. Ngi bn hng: ng nghe khng r iu ti va ni. R rng l ng khng nghe ti ni g c. Ti khng c g hn ni na u! Trong v d trn, cc v ng khng ha ng v h c rt t c hi t kt qu tch cc. Trong v d sau y, cc v ng c s ha ng, xc sut hnh thnh quan h, s thoi mi v hnh ng tch cc tng ln: Ngi qun l (th gic). C v l ngy cng xut hin nhiu vn v vic giao hng ca chng ta. C nhn xem iu g ang xy ra. Hy mng tng mt ng khch phi chu ch i trong nhiu tun hng ca ta m hng th chng thy u Ngi bn hng (th gic): Vng, ti nhn thy iu ng mun ni. Ngi qun l: Hy tng tng v ng khch ny - ni lng c vt, g g cc ngn tay, lic nhn ng h. Anh c c hiu c cnh khng? Ngi bn hng:: H! R rng l mt vn quan trng y. Chng ta khng th cho cc v khch ca mnh i ni khc tm hng c. Nh ti thy th mi ngi c th gip chng ta lm r cc chnh sch giao hng km theo dch v vn chuyn. Hin nhin l chng ta cn m mang h thng kim tra bo m giao nhn kp thi. Cn phi theo di ngy chuyn giao hng, chng ta s c th pht hin c nhng ch tc trc khi chng gy rc ri. Ngi qun l:: Mt suy ngh hay y. Mi khi anh ch cho ti iu g , rt thch nhn thng vo . S ho hp cc v ng l iu quan trng. Nhiu khi h thng biu t u tin ca ai khng th r rng i vi bn - ngi c th cn chuyn cc v ng khi ang tho lun. tng tt hn c trong tnh hung y l bm theo nhng v ng m bn ang nghe. Vic ha ng cc v ng l rt quan trng, c bit khi tng kt, bin lun v thnh cu s gip . iu cng quan trng khi bn ang iu hnh cng vic chung gia cng ty ca mnh v ca khch, cc nhn vin cung ng, cc nhm ph ng. Vic ha ng cc v ng vi mi ngi thuc t chc ring ca bn cng c th gip bn bm st c nhng yu cu c bit v gii quyt vn . 330 CHUYN : HOT NG T CHC
Bn cn thc hnh v hc cch tr thnh nh ngh trong mi h thng biu t. Dng thch ng hnh vi ny s gip bn ci thin nhng kh nng giao tip ca mnh, nng cao hiu qu tc ng v xy dng mi quan h mong mun. Irving S. Shapiro rt coi trng iu khi ng vit : Mt nhim v quan trng hng ngy ca CEO (Cc gim c iu hnh ch cht) l giao tip - sp xp thng tin v nh hng cc tng, nhng vic trng tm hn na l suy ngh v cc mo mc nghe v gii thch. Cc quyt nh v chnh sch va chng c hiu lc va khng th tn ti ni nu chng khng c nhng ngi c trch nhim thc hin chng tha nhn v hiu r. Nghe c v tm thng nu ni rng gim c l ngi u tin v tin phong trong cc quan h ngi v cng vic giao tip - vy cng vic cn c th l g na? th nhng vn ny qu h trng cho php i ti kt lun. Khng c mc no khc trong danh sch trch v ca gim c li c ngha n by mng hn i vi nhng trin vng ca t chc.
CHNG XIV CC NG LC NHM: NHNG VAI TR H TR V CN TR TRONG NHM Mt trong nhng thc t ca hnh vi c t chc l chng ta phi lm vic trong v cng vi cc nhm ang gii quyt vn t c mong mun ca mnh. Chng c g quan trng lm khi chng ta nh gi v bo v quyn li c nhn ca mnh, hu nh tt c nhng g m chng ta nh gi ch c th thnh cng vi t cch l b phn ca nhm, mc d thc t c Krech, Crutchrleld v Banachey m t cch y hn hai thp k, nhng iu y li cng ng n hn trong ngy nay. Mt nghch l ca con ngi hin i l n ch nh mt c th dnh lin vi cc ng s ca mnh trong cc nhm v nhng t chc c th cho n hy vng kim sot c nhng sc mnh chnh tr kinh t v x hi kh d e da t do c nhn ca n. iu c bit ng n bi l cc nhm x hi ln trong cc dn tcv cc lin minh dn tc - l vn trung tm ngy nay. Ch vi t cch c th trong cc cuc u tranh x bi nhm bo tn quyn li c nhn ca n v mc tiu chung vi cc ng s th con ngi mi c th hy vng gi nguyn mnh l c nhn. V vy iu quan trng l c th ng dng nhng nguyn tc v quan nim ca khoa hc v hnh vi nng cao hiu lc cc nhm gii quyt vn . Trong chng ny chng ti s m t kh nng Lnh o theo tnh hung c th t c mc ch trn thng qua vic tm hiu vai tr h tr v vai tr cn tr . Tnh hiu lc ca nhm c phi l vn tc nghip hay khng? C th ln ting tr li: ng th! Chng hn, mc d kho st nhng a bn u vit 332 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nht, cc kt qu nghin cu u cho thy t l thnh cng l rt thp. Nhiu nh nghin cu khc, nh Hartenstein v Huddleston cng nhn nh rng trong iu kin tt nht th kt qu vn rt hn tp. V sao vy? Mt nguyn nhn y l lao ng v cng tc qun l u thiu gi tr chung. Mt nguyn nhn khc l cu trc v chc nng ca cc nhm gii quyt vn khng c t chc ph hp vi nhng quan nim v k thut ca khoa hc v hnh vi cc nhm gii quyt vn khc u thng qu tp trung lm vic theo mt m thc gii quyt vn n iu, v vy b qun nhng tim nng phong ph ca cc m thc c th c khc. u cc nhm gii quyt vn t ra c hiu lc nh cc nhm c dn trong cng trnh nghin cu ca Guest, Hersey v Blanchard - th l do nhng gi tr l chung v cc nhm c cu trc thu tm c u th ca tt c nhng m thc gii quyt vn theo nhm. Ch khi y cc nhm mi c th tin ti trang tri c ton b tim nng thanh ton cng x, va t mc ch, va v cht lng cuc sng nhng yu t thc cht ca sc sn xut. Trc khi xem xt nhng k thut chuyn bit, chng ta cn phn tch mt vi nh ngha v khi nim nn tng v nhm.
C NHN V NHM
Trong nhiu phn tho lun trc chng ta tp trung ni v quan h lnh o mt chiu, by gi cn nh li rng m hnh Lnh o theo tnh hung cng c kh nng ng dng nh vy - d bn lm vic vi mt nhm, mt t chc hay mt c nhn. Chc chn c mt s nhn t phc tp ny sinh khi bn lm vic vi cc nhm nhng bn vn phi p dng ba kh nng c bn trong vic gy nh hng chn on thch ng v giao tip. Cng rt cn nhc li rng, bn c th i x vi ring mi thnh vin ca nhm mt cch khc bit khi bn ri vo tnh hung tay i mt - mt, hn l khi bn lm vic vi c nhm vi tnh cch l nhm. l v tng thnh vin trong nhm c th c nhng mc khc nhau so vi c nhm. ng nh khi cc c th nhng mc sn sng khc nhau, cc nhm cng c th th nh vy. V d, cc lp sau i hc c mc sn sng cao: Cc thnh vin ca lp cng mc y bi l h mong mun nh vy m h mang li cho lp kinh nghim hc thut v lm vic ng k. Nhng cng c th khng hon ton ng nh vy bi l tnh hnh cn ty thuc mt s yu t vt cht mi hoc c bit kh khn, song d sao cc lp sau i hc vn trnh R3-R4. Mt nhm bao gm cc nh qun l ang theo d chng trnh hun luyn c th mc sn sng thp hn. H phi u t ng k th gi, chi ph i 333 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH li, tin hc theo ht lp hc v h vn c th vui lng theo hc. Tuy nhin, v ang theo chng trnh hun luyn ct tip nhn nhng tri thc v k nng mi nn h c th khng c nng lc v mt no y. Cn mt s tht na l, nhng c th trong nhm c th cao hn hoc thp hn c nhm xt v mc sn sng. NHNG NH NGHA QUAN TRNG Trc khi chng ta tip tc, cn phi xc nh ba thut ng then cht nhm, t chc v tp th .' C l cc nh ngha v nhm cng nhiu nh cc inh ngha v quan h lnh o. Tnh trng thiu mt nh ngha chung nh vy gy ra cc vn v giao tip, chn on v tng v cc chin lc thay i. gip gim bt tnh trng ln xn , chng ti xut nh ngha cng c v nhm. Nhm - S tch hp hai hoc nhiu ngi hn, trong s tn ti ca tt c (s tn ti ca nhm vi t cch l nhm) l cn thit nhng nhu cu ca mi thnh vin trong nhm c tha mn. Nhm em li cho mi thnh vin con ng tha mn cc nhu cu v pht trin. Do nhm c th p ng v ban thng nn cc nng lc tim tng c th c pht huy t ti mc ch. iu quan trng cn nh l, s tha mn cc nhu cu c nhn c th hon ton cc bit nhau i vi mi thnh vin ca nhm. y l mt khng c trong hu ht cc nh ngha v nhm. Mt trong nhng vn ct li ca rt nhiu nh ngha l cc nh ngha cho rng cc thnh vin ca nhm c nhng mc ch v chung.C rt nhiu v d v cc nhm khng h c mc ch v chung. Chng hn, bn c th cng vi ba ngi khc trong mt nhm, nhng mi ngi c nhng nhu cu rt khc bit. Mt ngi c th n vi nhm bi c nhu cu tng sc mnh; ngi khc - v c nhu cu quan h mt thit vi nhng ngi khc, v nhu cu x hi; cn ngi th ba, c th n v nhu cu a v, nhu cu c tn trng. Trong khi: cc thnh vin c th ca nhm khng nht thit c nhng nhu cu, mc ch hay mc tiu chung th iu mu cht l s tha mn, t nht cng mt phn, cc nhu cu c nhn phi ph thuc vo s thc hin cc mc ch ca nhm. Mc t c s tha mn cc nhu cu c nhn rt khc bit gia nhm hiu lc v nhm km hiu lc. Khi cc nhu cu hi ha, nhm c kh nng c hiu lc. Khi chng khng hi ha, nhm c kh nng phi hiu lc. Cc mc ch hay mc tiu chung v vy khng phi l ch tiu ca nhm ni chung m l ch tiu ca cc nhm c hiu lc. 334 CHUYN : HOT NG T CHC
Mt nhm thiu cc mc tiu r rng thng khng c nhng nguyn tc ch o i vi hnh vi ca cc thnh vin . mt nhm c hiu lc, n phi c nhng mc ch m mi ngi tham gia nhm u hiu r. S tin ti cc mc ch l cch tt nht o tnh hiu qu. Qu trnh nghin cu lun chng t rng, nng sut nhm t cao nht trong nhng nhm s dng k thut va ng thi t c cc mc ch ca nhm va to iu kin p ng cc nhu cu ca c nhn cc thnh vin. S khc nhau gia nhm v t chc l g? Xin nhc li, khng phi l s chung mc ch hay mc tiu. Cc ng ch, nh qun l, c cng u ngnh v cc th chuyn mn liu c nhng mc ch chung khng). Trong rt thiu t chc, khng c iu . Chng ti nh ngha mt t chc l mt tp hp trong hnh thnh mt nhm l nhng mc ch c quy nh mt cch hnh thc. Cc t chc tn ti bi nhng l do khc nhau v c nhng mc ch t chc khc nhau. Cc mc ch t chc l nhng ch tiu m c u vo, quy trnh ln u ra u nhm ti; chng hn, t 10% li/vn u t, h tr cng nhn chng i gim ngho, nng doanh s ln 20% trong nm ti chnh ny. Trong s ba thc th: nhm, t chc, tp th, ci no d c cc mc ch chung nht? Khng phi nhm, cng khng phi t chc m chnh l tp th, 27 ngi ang ng ch xe but gc ng c mc ch chung - ai cng ch chnh ci xe but. S ph thuc ln nhau ca h khng phi l tt yu 26 ngi ang ch xe c th vn c l mt tp th, cng ging nh 200 hay 50 ngi ang ch xem phim vy. Gi s bn mun bi qua vnh San Francisco t pha Oakland ti San Franciseo, bi nh vy l rt kh v hi lu v thy triu ngc. Bn ln su xung v i hng na chng v thy bt an. Bn cm thy sp b chut rt v bt u mt nhoi. ng lc y, bn nhn thy mt ngi khc ang bi song song bn cnh. By gi hai ngi l th no? Nhm chng? Khng, ch l tp th bi v cc bn ch c mt mc ch duy nht chung l bi ti c San Franciseo, khng c s ph thuc ln nhau. Tuy nhin, nu bn m u mi quan h, khuyn khch, h tr nhau cho s tn ti ca c hai l iu tt yu p ng nhu cu ca mi c nhn, th khi y cc bn l nhm. C ln c hai bn u ti c b bn v quyt nh gp nhau ba ln trong tun nhm nh hng bi ti San Francisco. By gi cc bn l mt t chc bi v cc bn c nhng mc ch c quy nh hoc mc ch chnh thc. iu c ngha l cc bn nht thit phi san s u nhau mc nh chung khng? Khng, l cc bn tha thun c nhng mc ch chnh thc nu. CC M THC GII QUYT VN NHM 335 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhm pht trin nhng c tnh c hnh. phong tc, truyn thng c khuynh hng lm cho nhm khc bit vi nhng nhm khc v l c trng ca n. l hnh vi tp th ca nhng ngi trong nhm khin cho n c tnh cch ngi, c tnh ngi c bit vi t cch l nhm. Cng nh cc th lnh c phong cch - nghi thc hnh vi m thuc cp lnh hi, th nhm cng c cc m thc hoc nghi thc hnh vi m cc nhm khc lnh hi. Chng ta c th xem xt cc m thc nhm trn cng mt bnh din nh c th xem xt cc phong cch lnh o. Cc m thc hnh vi khc nhau ca nhm, nh hnh 14. 1 cho thy, rt c ch bi v chng ta c th s dng cc m thc khc nhau nhn nhn v t chc cc nghi thc hnh vi nhm. V nh trong m hnh Lnh o theo tnh hung, chng ta t hnh vi bn phn ti trc honh hoc X, v hnh vi quan h trn trc tung hoc Y. Khi nhm i mt vi tnh hung i hi s lng ng k cc hnh vi bn phn - chia chc ci g y, khi no, u v chia th no nhng khng c nhiu th gi tranh ci, tho lun - chng c th kh chuyn ha thnh hnh vi bn phn cao v hnh vi quan h thp. Khi c s dng ph hp gii quyt vn , l m thc khng hong. Chnh bn cht ca nhiu tnh hung khng hong khin cho m thc lc tr thnh tip cn tt nht gii quyt vn . iu nguy him l rt nhiu t chc s dng m thc ny mt cch bt cp v x l mi tnh hung u nh mt tnh hung khng hong chng khc g cc c nhn x l mi tnh hung u nh mt tnh hung "ra lnh" d n c tht hay khng.
Hnh 14.1: Cc m thc gii quyt vn nhm Cc m thc nhm (Thp) <- Hnh vi bn phn -> (Cao) M thc gii quyt vn gia cc c nhn (lin nhn cch) M thc gii quyt vn t chc
M thc th tc thng thng
M thc khng hong
(Thp) <- Hnh vi bn phn 336 (Cao) CHUYN : HOT NG T CHC
->
Khi c s dng thch hp, m thc gii quyt vn t chc i hi c hnh vi bn phn ln hnh vi quan h. Trong. kiu tnh hung ny, ci cn phi nhn mnh l cu thnh cc hot ng nhm cng nh kch thch ng c cc thnh vin nhm. V d, 8 gio vin gp ng hiu trng v ng gim th khu vc trng. Mc ch cuc gp ny l duyt ll chng trnh dy hc chung. Chng trnh trc y tng b sao nhng v hng mi tim nng vo cc vn k lut gio dc. C gim th v hiu trng gii thch r cn phi lm g trong bui hp ny. Th ri hiu trng nm ly suy ngh ca tng thnh vin trong nhm v khuyn khch h i thoi vi nhau. Nh mang li cho nhm c ni dung ln cu trc v kch thch ng lc ca qu trnh, ng hiu trng bo m c cuc hi nhm b ch. Trong m thc gii quyt vn lin nhn cch, cch tip cn quan h cao - bn phn thp t ra thch hp. V d, nu sau khi t vn cho nhm, c bn li khai thc yu t y ph v nhm thi cc hnh v quan h cn c s dng nng cao mi hn h tng tc ca tt c cc thnh vin ca nhm. Khi c s dng thch hp, m thc th tc thng thng i hi cc hnh vi bn phn thp v hnh vi quan h thp. Chng hn, mt nhm nhn vin qun l pht hin rng h cn tp hp mt bn bo co quan trng trc cuc hp sng hm sau. B phn vn phng v nh. H vi v quyt nh cng vic v vai tr cho tng ngi. V nhn mnh phi tin hnh cng vic thng qua thc hin vai tr nh vi vic c cu ha cc hot ng v s h tr v mt tnh cm x hi mc ti thiu. Trong tt c nhng m thc ny, im cn ch trng l a ra nhng quyt nh tt mt cch ng lc. Nu a ra khng ng lc, nhng quyt nh tt cng khng c gi tr. Bn c th la chn cc i thng ca cc trn u bng ngy th by, nhng li lm iu vo sng th hai, th tht mun mng mang li mt ci g c ngha. Mt tnh cht c trng ca nhm hiu lc l chng c th nhanh chng v d dng chuyn t m thc ny sang m thc khc m khng cn bm vo m thc chun mc. Chng ta lm phong ph thm kh nng ca nhm trong vic phn ng nhng tnh hung khc nhau v ng u vi nhng vn v bt 337 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trc khc nhau nu to ra c trong nhm kh nng v tnh linh hot chuyn t m thc ny sang m thc khc. Kh nng thch ng l quan trng. N l sn phm ca s tng trng v pht trin. S chp nhn v mt tr tu i vi khi nim v s thay i chnh l thc cht ca tnh thch ng. l c tnh tch cc m cc c th trong nhm cn phi c. VAI TR H TR V VAI TR CN TR Cc c nhn trong nhm u c vai tr - hnh vi c nhn do mi thnh vin biu hin. Khng phi mt vai tr c th t n h tr hay cn tr hiu qu ca nhm, m l mt thnh vin thuc nhm c hiu qu cao lun ng mt vai tr, trong mt tnh hung nht nh vai tr gp phn ti a ha nng sut ca nhm. y cng chnh l nguyn tc lm nn tng trong phong cch lnh o. Cc phong cch c th khng phi l tt hay d xt v bn cht. Vn l ch, n c thch hp vi tnh hung hay khng. c thi sch bo cho chng ta xem nhng danh sch v cc vai tr h tr v cc vai tr cn tr. Khi nghin cu nhng vai tr ny chng ta thy rng, cng nhng vai tr y trong mt s tnh hung l h tr, nhng trong nhng tnh hung khc li l cn tr. Song khng phi bt k s kt hp hnh vi no t n l vai tr h tr hay cn tr, m l vai tr c th trong bin c c th thc thi c quyt nh. Nu chng ta c hiu lc trong nhm th tt c chng ta cn c kh nng thch ng cc vai tr ca mnh vi nhng nhu cu ca nhm. Chng ta cn thot khi t tng cho rng, cc nhng hnh vi bn vng lun lun l tt v nhng hnh vi bn vng lun lun l xu. C nhng hnh vi thin v chc nng trong mt s tnh hung v thin v loi chc nng trong nhng tnh hung khc. Trong cng vic rng ln ca chng ti vi cc t chc gip h ci thin nhng yu t cht lng v cc chng trnh tng nng sut khc, chng ti thy, ti liu trn hnh 14-2 l c bit c ch trong vic gip mi ngi hiu su sc vai tr m h ang v s phi th hin trong cc hon cnh ca nhm. Bn s nhn thy rng vic c t chc hu nh cng bng mt phng thc ging m hnh lnh o theo tnh hung, vi nhng kch thc ca hnh vi bn phn v hnh vi quan h. l s phn loi sinh hc cc nh hng. Mi phong cch, t S1 - S4, din t mt nng lc hnh vi. Bn trong mi nng lc y c hai phm tr hnh vi - mt l h tr v mt l cn tr. Cc phm tr hnh vi ny tip tc c phn chia thnh cc ch s ca kiu hnh vi m c nhn c th thc hin di mi phm tr. 338 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Mt s ngi dng nh c kh nng d on mt cch ng n vai tr m h gi. H thng xuyn tham gia vo hng lot giao dch. Trong phn tch giao dch, lot giao dch lp i lp li ny c gi l "tr chi tm l". Do tnh cht quan trng ca chng, chng ti s a ra nhng minh ha tm tt mt s tr chi tm l gn lin vi vai tr cn tr . Hnh 14 - 2: Cc vai tr h tr v cn tr trong nhm
Cc vai tr h tr v cn tr trong nhm
S3 HR/LT s2 ht/hr - Giao chuyn - Thuyt phc + To ra thun li + Cht vn + S tng hp/tng qut + Khuyn khch, hng dn + Tng cng s rng + Pht trin nhng phng buc n c th thay th + Thao tc + Gii quyt vn + nh ln sng (tro tr) + L thuc + Ngu bin bng cu hi + ng vi mi chuyn + Trnh xa vic gii quyt hoc quyt nh, biu quyt, kt lun thng qua chm bim + Mu cu thin cm + L gii c chn lc + T ra v tch s, cam + Gi k chu hoc bt lc S4 LR/LT S4HT/LR - Chu o, n cn - To lp + Lng nghe + Khi ng + Quan tm du dt + Lm r mc tiu + Ch ghi nhn + Xc nh cc mc ch + Gim st + Duy tr (gi vng) nh + Trnh n hng. + L gii v mt tm l - Ph phch + Ly khai v mt vt l + Ch trch (ph phn) + T ra kh chu + Cng kch c nhn + Thot ly nhm + Khng ch + Gi tn (Thp) Hnh vi bn phn (Cao) (Hnh vi nh hng)
Cao R4 C th v thin hoc tin cy
Tnh sn sng Va phi R3 R2 C th nhng Khng th khng thin nhng thin hoc khng hoc khng tin vng tin cy
Thp R1 Khng th v thin hoc khng vng tin
NNG LC S2 (HT/HR) Phm tr vai tr h tr Thuyt phc. ngh cc s kin tht hoc thng tin xc ng v vn . Tm hiu nhng cch biu t tnh cm v gi tr. Mi mc cc kin pht biu, nh gi v cc tng. p li nhng ngi khc mt cch ci m, thoi mi. Khuyn khch v chp nhn c tnh ca ngi khc, biu hin bng li hoc khng li . Cc ch s ca vai thuyt phc Cht vn - hi han. Mi pht biu nhng khc mc lm r v gp phn hiu r s vic. Cht vn c hiu qu s nng cao cc qu trnh nhm v cht lng ni dung. V d: "Trong s cc mn o to ca anh, mn no anh coi l quan trng nht?". Khuyn khch v hng dn cch tr li. y khng phi l gi c nhng vn . Nhng cng to ra thin ca mi ngi hng ng mnh nhm lm ni bt thng tin v hiu thu c cm xc v cc gi tr ca h. V d: " l mt t tng kit xut. Xin ni r hn cho chng ti nghe na". Pht trin nhng phng n thay th. To nn nhng phng n c th thay th, nu ln nhng kin gii hoc nhng kt lun a phng n khc nhau v phc tp, cc chin lc xem xt. V d: C l chng ta s xem xt d ton ti chnh theo th t t trng hp tt nht n trng hp xu nht". ng h. Gi rng nhm ang theo ui n cng mt gi nh - hoc mt khc nan gii hn, cao hn. V d: "V c v nh chng ta sa vo on sau mt ri nn sau y ti mun ngh chng ta trao i v on thu nhn Johnson Tool" Phm tr vai tr cn tr 340 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Thao tc. Phn ng li thc mc mt cch cng rn v c chp, s dng nhng kiu p t rp khun. C tnh nhiu ln s dng nhng gii php v hiu qu trong vic t mc ch ca nhm. La cch gii thch cc d kin sao cho cao c quan im c nhn ca mnh v ch trch nhng lc lng khng ng h mnh. Phn ng li nhng ng c, nguyn vng c nhn, mong c ca ngi khc ngoi chng trnh lm vic cng b. Gi nh mi nhng ngi khc lin kt trong mt phe. nh gi cao khung cnh giao tip. Xt on nhng li bnh lun trc khi hiu chng v tra vn s tham d ca nhng ngi khc. nh ln sng (tro tr). B tr sp t th no ang bn v X th t ngt tho lun v Y. Hoc ch si tc lm t, bt b tn mn - tp trung qu ng vo bn lun v mt chi tit nhiu n ni nh lc hng khung cnh, ha ra nhy sang bn ring chi tit . V d: "ti ng rng k hoch kinh doanh l quan trng, nhng ti ngh y l lc chng ta phi suy tnh li s mnh tuyn b ca hi ta". Ngy bin bng cu hi (ngy trang nhng quan im, kin ca mnh di dng cu hi, thc mc) . Ni iu g di hnh thc hi hoc theo li mp m m thc cht l mun bo cha hoc ph phn. V d: "Cc anh c ngh y l lc t chc li cuc hp ny ln na khng? Chng ta ang khng t c bt c kt qu no m mn c" . L gii c chn la. Xuyn tc iu ngi ta ni lm ngi khc b tai ting hoc tm ly vn ngoi ng cnh bn. V d: "Vic c th c tht, nhng chng ta khng bao gi c th thnh cng trong vic gii thiu sn phm ngoi knh qung co trn ti vi". Gi k. Lun nghe theo iu l bn mun nghe. Rp tm kim tra d kin cn nhc s nh gi ngha ring ca ngi no v phn ng mt cch ph ha, thch hp. V d: "Xin cm n anh cho kin" (ri ghi kin ny vo); "iu hay y" (khng ghi vo); "Mt suy ngh rt ng gi" (ghi vo). Nhng tr chi ca ngi ng loi vai ny Bi nh. Tr thnh k bi lng tm vt trong nhm. Lc b i nhng ng gp tch cc ca ngi ta d xt nhng k h bn ngoi v cha mi di vo nhng nhc im hin c ca h 341 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Pht gc (o p, bt b, dn ngi ta vo chn tng). Gi th on vi ngi khc thng qua hng lot nhng tm s, thc mc c v chn thnh trc nhng tnh hung trong cho d h lm g th cng chng bao gi c coi l ng c. By gi ti c anh". Nghe cn k iu ngi ta ni nhng vn v vt nghi ng ba thm thng tin mc d lc y mi s kin c tp hp , lun ly lng bt c ai c sai lm hoc bc nhmvo by. NNG LC S3 (HR/LT) Phm tr vai tr h tr Giao chuyn. Gip bo m cho tt c cc thnh vin u tham gia vo qu trnh a ra quyt nh. Ch ra c nhng lin h gia cc tng ca mi ngi. C th pht ngn li sng sa hn nhng kin khc nhau thu ht, tranh th c tt c nhng . Tm tt v xut nhng gii php d phng nhm khng nh hoc bc b. ngh xem xt nu nh nhm ang tin st n quyt nh. C gng ha gii nhng bt ng v to ra thun li mi ngi tham gia vo quyt nh. Gip gi cho cc knh giao tip lun m bng cch lm du tnh trng cng thng v khin mi ngi ch tm hiu nhng khc bit. Cc ch s ca vai giao chuyn Lm thun li cho tnh bao qut ca nhm. Bo m chc chncho mi ngi c thi gian rng ri chun b nhp cuc. To ra mi c gng huy ng cc ngun lc sn c trong nhm. V d: "No anh bn c' tip tc, anh ang lm mt vic rt hay. Chng ai mun ct ngang nhng iu anh cn ni u". Tng hp /tng qut. Chp nhn tnh a dng ca s liu ban u v mang li cho chng mt t tng mi. Tch hp mi iu m ngi ta ni thnh mt c cu ton vn . Tng qut c nhng t tng hin c. V d: "Nu chng ta ly t tng ca Joe thit k li chng trnh qung co v kin ca Mary xc tin chng trnh c sn th chng ta c th kh nng bt tay vo gii thiu sn phm trc d nh hai thng". Tng cng s rng buc. t cc quan h trong nhm bo m cho cc thnh vin u trong cuc v c phn trong s tin b hay thnh qu ca nhm. m bo mi ngi u c chung phn. V d: "Bao nhiu ngi trong cc bn sn lng k giao ko y thc xp giao 50.000 kin hng trc u thng 11 no?". 342 CHUYN : HOT NG T CHC
Gii quyt vn . i ph vi nhng vn ang gy tc ng xu n s rng buc ca nhm st vi chiu hng thc thi cng vic nu cn iu g nghi ng, a ngay ra chng c; nu c s hiu lm, gii thch r rng; nu c tr ngi th sng to, nu c s tr hon, to ngay ra s khn trng; nu gii php khng nm trong phm vi thm quyn ca nhm th tm kim ngi thm quyn, ngh h tr v nu kin gii quyt. V d: Chng ta cha c bc tin b no mnh lm. Nu mun kt thc vic ny trong ngy hm nay th chng ta phi tin ti nht tr vi nhau v h thng nh gi nhn s trc ba n tra". Phm tr vai tr cn tr L thuc ( li). ng x vi mi ngi nh l vi nhng nhn vt quyn th. C th tn thnh bt c ngi no trng c v l th trng. T b vn ang phn x vi nhng ngi khc v trng ch ngi no khc ch ra cch gii quyt. Ngi s dng quyn lnh o vn c ca mnh hoc ca ngi khc. C gng trnh cng thng thng qua s nh trng lng hoc hi hc khng thch hp. D b bi ri v tn thng khi b ph phn. Thng xin li khi c biu qu. Cn c ng vin lin tc tham gia cng vic. Mu cu thin cm. Cc ch s ca vai l thuc. ng vi mi chuyn. Xui chiu theo ngi khc. Km nn tnh cm ch quan. Lun c v bng vai phi la vi mi thnh vin trong tt c mi vic. V d: "Khng, ti chc rng anh ni ng. Ti chng ngh ra iu g c". Tranh xa vic gii quyt hoc quyt nh, biu quyt, kt lun thng qua chm bim. C gng mt cch gng go khi hi nhm gi cho cc vn ang tranh ci c ci m khi l ra nhm phi ra c quyt nh. V d: "Cc anh c nghe c cu chuyn v...". Mu cu thin cnh. C gng tranh th s quan tm hoc nhn nhng t nhng thnh vin khc ca nhm thng qua hn di, lm b chn nn hoc cc hnh vi tng t. S dng nhng hnh vi nh l nhng th on tranh th nh hng. V : "Cc bn lun lm cho doanh thu t gian hng ca ti nhiu hn phn ct gim ca chng ta. Ti sao chng ta li c phi nhng b nh vy nh? Ti sao chng ta c chu b trng pht?". 343 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH T ra v tch s, cam chu hoc bt lc. Ngi th khi thuc thnh vng trn, v vi nhng nht, chi cc th tr chi giy bt v lm nhng chuyn khin cc thnh vin khc sao nhng cng vic, th s th . Thng lanh chanh ru rao vi mi ngi v nhng nguyn nhn nh, v sao cng vic no c sai st hoc s ch tc. Mc ch l lm ngi khc tin rng nhm ang bt lc v thiu kim tra gim st. V d: "Vic qun l khng bao gi tun theo nhng t tng ca chng ta mt cch t pht ty tin. ng ra l mt s phung ph th gi theo cch khc". Nhng tr chi ca ngi gi loi vai ny . Khip th kia ". T r mi quan tm hi ht v s rng buc lng lo vi nhng n lc ca nhm, m thc t l c gng ngn tr nhng n lc bng cch a ra nhng nhn xt nh: "chuyn s chim qu nhiu cng sc "chng c h tr g c" hoc ' "chng ma no chu nghe bn mnh". Chn g Wooden leg). C trnh thc thi cng vic, trch v v phn vic ca mnh hoc mu cu s thin cm. Dng nhng biu hin nhn nhng qu mc hoc nhng th on sp sn t trc kiu li v khng th thc hin c nhng nh tt p ca mnh. "Ti nghip cho ti". X s theo cch cng iu mt s hnh thc t thng thn hoc t ph nhn mnh. Tr ny thng dng chim c cm tnh. Ku ca khng ngt nhng bn thn khng c mt c gng tht s no thay i hoc ci thin tnh hnh. NNG LC S4 (LR/LT) Phm tr vai tr h tr Chu o n cn. Bit nghe v bit ni . D tip chuyn. Khuyn khch nng nhng thnh vin mi gia nhp nhm v c gng hiu h cng nh gip h hiu mnh. Ghi chp cn thn cc s vic gip ch sau ny. Bc l r thin gn b vi nhng ngi khc. Kin nhn nghe v trnh ngt li ngi khc. Cc ch s ca vai chu o n cn Lng nghe . Vn gi im lng, duy tr s tip xc qua cp mt, dnh thi n cn i vi nhng g ngi khc ni ct hiu ngi ta; khng vo ha. V d: "Ti nghe rt thn trng v thy c l Tom c mt s mt rt tt". quan tm du dt. Giao tip theo cung cch ch dn ai gn b vi qu trnh nhm v lo lng v cng vic ca ngi . Giao tip thng l khng li v l kiu tng cng tnh trung lp v tnh cm. 344 CHUYN : HOT NG T CHC
V d: hi ng ngi v pha trc, tp trung r rt vo vn ang bn. Ghi nh (cho mnh) hoc ghi chp (cho nhm). Duy tr mt vi hnh thc ghi gi lm chng c cho s thnh lp nhm, hot ng nhm v nhng quyt ngh, s lm cho chng c gi gn n thi k sau. V d: "Ti phi ghi li cht t v vn mong ni ln c iu g..." Gim st hoc theo di. Kim tra hoc tra xt s sch ca nhm. Dnh s quan tm c bit tc ng n nhng s vic xy ra trong qu trnh hoc c im ca nhm. V d, lun t ra tnh to, lanh li trong khi bn lun. Phm tr vai tr cn tr Trnh n. Sng n dt v tnh cm trong s trm t. Hay m mng vin vng, trnh n vn hoc gi v lnh m. Tin hnh hot ng c nhn rt t hoc khng c tc dng g vi hot ng nhm. C th ly khai nhm. Ch giu nhng n lc ca nhm, lm mi ngi chn ngn hoc bc l thi lnh nht. Thnh thong li sp t mu k chun khi nhm. Cc ch s ca vai trnh n Ly hhai v nht tm l. L k v trch nhim: thoi lui, c v do d trc nhng hot ng ca nhm - bn tm vi nhng chuyn vn v khc nhiu hn cc vn ca nhm. V d: c gng khng b rng buc trong hot ng nhm, gi v chm ch xem tranh, v.v.. Ly khai v mt vt l. Lun t mnh cch xa nhm mt tm nht nh. To ra mt c ly vt l gia mnh v cc hot ng ca nhm. V d: lng0 ra khi phm vi tho lun ca nhm v nhn nh do qua cc ca s cch vi bc chn. T ra kh chu. Nhn nh, tuyn b mt cch mnh m nhng thng ip nh "Th ti khng c y cn hn". Tch cc n y trch nhim v nhm. V. d: ngi thn tht trn gh v c v rt chn ngn. Thot ly nhm. Ri b mi trng nhm v mt th cht, tr tnh s n chm, c vng mt nhm. V d: gi in thoi theo dng chun b trc: "ng tic ngi anh em ! lu t chng thit tm n nhng vic quan trng ri". 345 CHUYN : HOT NG T CHC
Nhng tr chi ca ngi gi loi vai ny Quy ry. T ra qu nhiu cng vic hoc bn i ph vi hn nh cui trong cng vic v li ha cht. ko di tr chi v cng c n tng ny, k th vai s nhn gnh vc, thm ch cn mi chi ni n nhn thm nhiu trch nhim khc hon ton khng kham ni. Tr ny ct to sn c s c php i mun, b hp trc khi nhm i n kt lun, ri cui cng dng cng vic dang d y sang cho nhng thnh vin khc ca nhm vi nhng ch dn qua qut thot ti, vi nhng l l bin h. Cho ti mt . Lm lm ln, tc l i lm mun hoc khng chun b chu o v hy vng rng ai trong nhm s dnh sn cho mnh mt tr quy nhn mong mun - ph bnh, hi han v.v.. Tr ny to ra s thng hay pht v m ngi chi theo ui. Kt qu cui cng l ngi trn c phn ng gp hoc ly khai c nhm v mt tm l hoc th cht (vt l) . S ly khai nhm v mt tm l hoc th cht c th l hu qu ca bt k tr no trong s nhng tr ni trn . Mc d iu c th em li t nhiu tha mn ngn ngi cho k cn tr, nhng n ngm ph hoi qu trnh nhm. l mt s ch s hnh vi phn nh cc vai tr h tr v cn tr trong tng nng lc trong s bn nng lc. Chng minh ha cho cc kiu hot ng gp phn hoc cn tr vic gii quyt vn c tnh cht chc nng v xy dng ca nhm. Chng ti mun nhn mnh li rng nhng vai khng t chng h tr hay cn tr chng khng phi l cc vai h tr hay cn tr t ci r. Mt vai c th l h tr hay cn tr ty thuc vo tnh hung. S nhn thc ng ca bn v nhng vai tr ny s gip bn mt cch thit thc nng cao hiu lc ca mnh trong nhm.
CHNG XV HOCH NH V THAY I Trong mt x hi vn ng vi cc t chc hin nay bao quanh, cu hi liu s c thay i hay khng khng cn thch hp na. Thay vo vn t ra l: cc nh qun l v cc nh lnh o lm th no i ph vi nhng cn tr khng trnh khi do nhng thay i i mt vi h hng ngy, trong khi vn c gng gi cho t chc ca mnh tr vng v tn ti? Mc d thay i l thc t ca cuc sng, nhng nu cc nh qun l mun lm vic c hiu qu th h khng th hi lng mc cho s thay i din ra nh n phi din ra. H phi c kh nng pht trin nhng chin lc hoch nh, ch o v kim sot s thay i.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH t hiu qu, cc nh qun l, lnh o cn bit nhiu iu hn na ngoi nhng k nng chn on hon ho. Khi phn tch c nhng i hi ca hon cnh, h phi c kh nng thch ng phong cch lnh o ca mnh cho ph hp vi nhng i hi v trin khai nhng cng c nhm thay i mt vi hay ton b nhng bin tnh -hung khc. Do cng nhn rng, i khi con ng duy nht dn ti hiu qu l thng qua s thay i, trong chng ny chng ti tp trung vo nhng qu trnh v chin lc dng hoch nh v thc hin thay i. C CU TNG QUT HIU S THAY I Cc nh qun l - nhng ngi ang quan tm thc hin thay i no trong nhm hoc t chc ca h, cn phi c (hoc c th thu np c nhng ngi c) nhng k nng, tri thc v trnh hun luyn t nht trong hai lnh vc: Chn on: Giai on nht v trong chng mc nht nh l quan trng nht ca bt ng c gng thay i no l chn on. nh ngha mt cch chung chung th cc k nng chn on bao gm nhng k thut cho php nu ra nhng cu hi ng n, thc c hon cnh ca t chc, thit lp c nhng hnh mu quan st c hiu qu, thu thp s liu, v pht trin nhng bin php x l, gii thch s liu. Khi chn on s thay i, cc nh qun l cn phi c gng pht hin c: (a) Ci g ang l bin c thc s trong tnh hung c th ; (b) Ci g hnh nh s din ra trong tng lai, nu khng c c gng thay i no; (c) Ci g m ngi ta mong mon, mt cch l tng, s din ra trong tnh hung , v (d) nhng g ang l tr ngi hoc hn ch, km hm s vn ng t trng thi thc sang l tng. 2. Tin hnh. Giai on ny ca qu trnh thay i l s chuyn ha cc s liu chn on thnh cc mc tiu v k hoch, chin lc v th tc thay i. Nhng cu hi cn nu ra l: Bng cch no s thay i c thu t hiu qu cao trong nhm hoc t chc lm n v n s c tip nhn nh th no? Ci g l thch ng c v ci g l s khng c i vi thay i bn trong mi trng? Chn on C t nht ba bc trong qu trnh chn on: quan im, nhn bit (cc) vn v phn tch. Quan im 348 CHUYN : HOT NG T CHC
Trc khi bt u chn on trong t chc, bn phi bit r thng qua cch nhn ca nhng ai m bn s quan st c tnh hung ca chnh mnh, ca ng ch, cc bn ng lin, thuc cp, c vn bn ngoi hoc nhng ngi khc. Ni mt cch l tng, c c bc tranh y , bn cn phi xem xt tnh hung t nhng quan im (cng nhiu cng tt) ca nhng ai s chu nh hng ca bt c s thay i no. Tuy nhin, thc t i khi hn ch mt trin vng rng ln nh vy. D sao bn vn phi bit r v c cu iu tra xem xt ca mnh ngay t u. Nhn bit cc vn Mi c gng thay i u bt u t s nhn bit vn . Vn trong mt tnh hung ch tn ti khi c s khc nhau gia ci ang thc s din ra (hin thc) v ci m bn hoc ai , ngi thu bn (quan im), mong mun s din ra (l tng). V d: trong tnh hung cho c th c xung t d di xy ra gia cc c nhn trong nhm lm n. Nu loi xung t ny khng c hi th c th khng c vn g. n khi bn c th gii thch hon ton chnh xc bn mong mun ci g s xy ra v tr phi chiu hng ca nhng iu kin rt khc bit vi tnh th hin ti, th khi cng khng c vn tn ti. Mt khc, nu bn mong mun mt cch l tng rng nhm lm n s ha hp v hp tc tt, th lc bn s gp vn c s khc nhau gia hin thc v l tng. Nhng c gng thay i l nhm gim nhng khc bit gia hin thc (thc s) v l tng. Cn lu rng, nhng c gng thay i khng th lc no cng bao gm nh a ci hin thc nhch gn vi ci l tng. i khi sau chn on bn c th hiu ra rng, l tng ca bn khng mang tnh hin thc v n phi c iu chnh li cho st hn so vi iu ang thc s din ra. Nhng quan nim v c cu l thuyt trnh by trong cun sch ny bt u pht huy tc dng chnh trong vic nhn bit vn . V d; hai lnh vc quan trng tim n s khc bit l (theo cc thut ng ca Likert) nhng bin u ra/ nhng bin kt qu cui cng v nhng bin can thip. Trong vic kho st nhng bin kt qu cui cng, cu hi t ra l: t chc, nhm lm n hay c nhn ang lm vic c hiu qu cn phi lm nhng g: sn xut, bn hng, hay dy c - vit - tnh s ng v.v.? C t c nhng mc tiu trc mt hay khng? Vin cnh di hn nh th no? Nu vic thc thi l vn , bn c th xem xt nhng khc bit trong cc bin can thip hoc iu kin ca cc ngun nhn lc. V d: C s lun chuyn 349 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhn lc nhiu khng, c s vng mt hay chy khng? Xung quanh ku ca phn nn ra sao, c tai nn hay khng, nhiu khng? Nhng l thuyt v cu trc t chc ca con ngi m bn phi thng hiu c th lm pht sinh tt c cc loi cu hi chn on tng ng vi tnh hung thay i m bn ang xem xt, nh l: C th s dng nhng k nng lnh o ra quyt nh v gii quyt vn no? ng c, giao tip, hng ti cc mc tiu v bu khng kh (o c) l g? (Likert). * Mc sn sng ca ng s l g ? H c sn lng v c th gnh vc trch nhim c gi v vic phn cng ring cho h khng? (Hersey v Blanchard). * Cp no ca nhu cu dng nh l quan trng nht i vi mi ngi ngay lc ny? (Maslow). * Cc nhn t v sinh v h ng c nh th no? Mi ngi c chu trch nhim thanh ton y khng? iu kin lao ng ra sao? Bo h lao ng c vn khng? Cc quan h c nhn vi nhau nh th no? Mi ngi c phn nn v ngi qun l khng? Thnh qu ca mi ngi liu c th c tha nhn khng? C nhiu thch trong cng vic khng? C nhng c hi ln mnh v pht n khng? Mi ngi c say m vi trch nhim ca mnh khng? (Herzberg) Hc thuyt tt l cm gic thng thng va c t chc ng n. C vic s dng nhng l thuyt v cu hi trnh by y cng gip bn chn lc c nhng g ang in ra trong tnh th ca bn v cn phi thay i ci g. Phll tch sn phm t nhin ca s nhn bit vn Tip theo vic nhn bit vn , gn nh ngay lp tc l vic phn, tch. Khi s khc bit (vn ) c pht hin, mc tiu phn tch s l xc nh v sao c vn nh vy. Tuy vy, khng phi bao gi l s phn bit gia nhn bit vn v phn tch cng r rng, bi v vic pht bin nhng khu vc mu thun thng l mt phn ca phn tch. Khi s khc bit c pht hin trong cc bin kt qu cui cng hoc cc bin can thip th chin lc t nhin nht l bt tay vo kho st iu m Likert gi l cc bin nguyn nhn, tc l nhng bin c lp c th c bin i hoc thay i bi t chc hoc ban qun l ca t chc , v d nh: phong 350 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH cch lnh o hoc phong cch qun l, cu trc t chc, cc mc tiu t chc. Ni cch khc, bn c th nhn bit r ci g trong mi trng c th c tc dng gy ra khc bit? Hn na, nhiu nh l thuyt khc nhau u nht tr v a ra nhng cu hi sau: Phong cch lnh o no c dng lm phong cch chim (u th? Bng cch no lm n thch hp vi mc sn sng ca cc ng s? Heasey v Blanchrd. Nhng gi thuyt ph bin no v bn cht con ngi ang gn cht vi qun l? Nhng nhn nh y ph hp n mc no vn nhng nng lc v tim nng ca cc ng s? (Mc (Gregor). Mi ngi c th tha mn c nhiu nhu cu khc nhau trong mi trng ny khng? lm th no nhng c hi tha mn nhu cu tng ng c vi nhu cu ngy cng cao ca ng s? (Maslow). Lm cch no trin vng ca cc bin tnh hng khc nhau tng ng vi phong cch lnh o c s dng trong qun l (Hersey) V Blanchard). Mt khc, chng ti trnh by cc l thuyt v cu hi ct gi rng nhng quan im va xem xt c th gip bn phn tch nhng vn hin tn trong mi trng ca bn v chun b cc nguyn tc pht trin nhng chin lc thay i? Tin hnh Qu trnh tin hnh gm nhng im sau: tm kim nhng gii php i ng v cc chin lc tin hnh thch hp dng vo mc ch gim bt s khc bit gia ci ang thc s din ra v ci m bn mun n xy ra, lng trc nhng kt qu c th c ca vic s dng cc chin lc chn la mt chiu lc c bit tin hnh thay i. Khi s phn tch ca bn hon tt, bc tip theo l xc nh cc gii php i ng cho (cc vn song song vi trin khai cc gii php i ng l xc nh cc chin lc tin hnh thch hp. C ba l thuyt c th hu ch trong vic thit k cc chin lc thay i. Phn tch trng tc dng (phm vi cc ngun lc) chng 6, vic phn tch trng tc dng c xem nh k thut thch dng trong nghin cu cc hin s gn lin vi xc nh tnh hiu qu, K 351 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH thut ny dng chn on cc tnh hung, o Kurt Lewin pht trin, v cng c th c dng trong phn tch cc chin lc thay i khc nhau, cn nhng chin lc li c th c s dng trong nhng tnh hung c th. Khi bn xc nh c c s khc bit gia ci ang thc s din ra v ci m bn mong mun xy ra trong mt tnh hung v t nhiu phn tch v sao c s khc bit , th vic phn tch trng tc dng tr nn ht sc b ch. Trc khi tin hnh bt k chin lc thay i no, bn phi nh r nhng thun li v cn tr (cc sc cn) trong c gng thay i ny (cc ng lc). Do kinh nghim ring, chng ti pht hin c rng, nu cc nh qun l bt u trin khai chin lc thay i m khng tri qua giai on phn tch trn th h c th chi lm ci vic chun chun p nc m khng hiu r v sao. Mt v d rt kinh nghim. Vo thng tm, mt v gim th tm huyt ca cc trng hc v ngi tr l i kim tra khu vc mt trng ngoi ngoi vng nng thn rng ln . Midwest. C hai ngi dnh vo chuyn nhn vn ha" nh trng. C th, h mun thay i quan im ging dy vn c s dng trong h thng, chuyn n t cch tip cn gio vin l trung tm, trong gio vin lun ging gii cho hc sinh bit phi lm g, lm nh th no, lm khi no v lm ch no (phong cch bn phn cao quan h thp), sng cch tip cn tr em l trung tm, trong hc sinh gi vai tr trng yu khi xc nh h cn phi lm g (phong cch quan h cao/bn phn thp hoc phong cch quan h thp/bn phn thp) . thc thi nhng thay i m h mong mun, hai nh qun tr thu mt ngi qun l kinh doanh va trng nom c quan, va lm cng vic giy t. Nhng thc cht h khng c vn phng. H dng in thoi trn t, tiu tn gn ht thi gian ca h trng tip xc vi gio vin v hc sinh. Mi ngy h dnh 15 n 18 gi lm vic v tp hun cho cc gio vin, cc nhn vin qun tr nhng ngi cng mun thc hin hnh vi mi. Th ri t nhin vo thng ging, ch 6 thng sau khi h yu cu trng thu ngi, ban gim hiu nh trng triu tp cuc hp c bit v sa thi v gim th. bng b phiu (t l 7/2). Cc nhn vin qun tri khng th ng n iu xy ra. h trc tip pht n khiu ni ban lnh o nh trng bo v phng php xc ng kia. H buc ti ban lnh o hi l c thm phn ln hi thm. Cng thm vo nhng hnh ng , cc nhn vin ny bin thnh nhng k t v do dy tr v bt u dng cc bui thuyt trnh k v s c c ca nh trng. Trong mt dp tuyn truyn ca h, mt trong cc tc gi cun sch ny yu cu v tr l gim th ti d seminar ca mnh v chuyn qun l s thay i Ti , 352 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH lp hc tranh lun v tc dng b ch ca vic phn tch trng tc dng. Mt nhn vin qun tr, ngi khng h bit l thuyt ca Lewin, ngh suy ngh v cc lc lng u t tu ko v cc lc lng cn tr - nhng hin tng phi xy ra trong tnh hung thay i. Trong lc ngh n cc lc lng u t tu ko - nhng ngi hng hi xng vo cuc thay i m h mun v nhn vin ny nhanh chng nh danh cho s hng hi v hnh ng ca cc nh qun tr ng u, mt s gio vin, mt s hc sinh, m thc s khng th hnh dung c bt c cc lc lng u tu ko no khc. Khi c hi v s gio vin v hc sinh tham d, nhn vin ny gi nh rng h l mt nhm nh nhng ang pht trin. Trong khi ngh v cc lc lng cn tr, tr l gim th bt u k n mt lot nhn vt, ht ngi ny sang ngi khc. Ngi tr l hoc nhn vin qun tr ni rng h cha bao gi thc s c quan h tt p vi ng th trng, cnh st trng hoc bin tp vin ta bo thnh ph. Nhng ngi ny cho l hai nhn vin qun tr kch ng thm tnh trng vn d i trong trng hc. Thc ra ng l c vic t bo thnh ph ng vi bi x lun chng li nhng c gng ca h. La thm du, hip hi gio vin by t s lo ngi rng cc chng trnh ging ay m h ang theo i hi gio vin phi gnh c nhng trch nhim ngoi hp ng Ngay c Hip hi gio vin - ph huynh (PTA) cng t chc vi cuc mt tinh, v cc bc ph huynh qu lo lng v k lut trong trng. Nhn vin qun tr cng nhn nh rng, ng gim th c thu lm vi biu quyt 5/4 phiu ca lnh o, v mt vi tr th ca ng cng tht bi trong cut'c bu chn vo thng 1 1 . Nhn chung, nhn vin ny c cho rng thnh ph vn c truyn thng qu bo th trong cc vn gio dc, v.v., v.v,.. Hnh 15-1 gi ln mi quan h gia cc lc lng u t u ko v cc lc lng cn tr trong tnh hung thay i ny. Nh c th thy, thm ch tnh thm c mt s thnh vi ban lnh o coi nh ng lc v thn tnh mt s gio vin, mt s hc sinh coi nh sc cn. th cc lc cn i vi vic thay i 'h thng nh trng ny t cch tip cn gio vin l trung tm sang cch tip cn tr em l trung tm khng nhng ng o hn m cn nng n hn so vi cc lc ko. Tt nhin, kt cc l cc lc cn p o cc lc ko v cn cn so snh nghing hn v hng tip cn gio vin l trung tm. Hnh I5-1. Cc lc lung u t u ko v cc lc lng cn tr trong mt v d v thay i trong gio dc Trong vic s dng cch phn tch trng tc dng trin khai chin lc thay i, cn ch mt vi nguyn tc ch o: 353 CHUYN : HOT NG T CHC
Nu cc lc ko mnh bn cc lc cn v cng v tn s nh hng trong tnh hung thay i, cc nh qun l c li trong vic lm cho lc ko c th tip tc thng xuyn tc ng v mnh hn cc lc cn i vi s thay i. 2. Nu thc t l ngc li, cc lc cn mnh hn cc lc ko rt nhiu, cc nh qun l quan tm n vic li ko s thay i c mt vi phng n la chn. Mt l, h c th t b c gng thay i nu vic thc hin iu s qu kh khn. Hai l, h c th tip tc inh thay i nhng tp trung sc cng c cc lc ko trong tnh hung ang phi khc phc, cc ngun lc cn thanh lc ko, hoc bng nhiu cch gi mi mt trong cc ngun lc cn chng khng cn cc nhn l nh hng trong tnh hung. Phng n hai c th thc hin nhng rt mt thi gian. 3. Nu cc lc ko v cc lc cn tng i cn ngang nhau trong tnh hung thay i, cc nh qun l s c kh nng bt u khai thc cc ng lc, ng thi xoay chuyn lm n inh mt vi hoc ton b cc lc cn. Trong v d v trng hp k trn, tnh hung dc bit tiu biu cho s mt cn bng vi li th thuc v cc lc cn, nhng cc nhn vin qun tr hnh ng nh th cc lc ko hon ton ng v pha h. Nu bit phn tch trng tc dng chn on tnh th th h c th thy trc rng chin lc thay i ca mnh s b ln n trong khi mnh li mt th gi c gng lm ci vic ni gio cho cc sc cn . Khi s phn tch trng tc dng hon tt v cc nh qun l quyt nh liu c tng cng cc lc ko, x l cc lc cn hay khng hoc lm c hai, h cn c hiu bit nht nh v cc mc thay i v cc chu trnh thay i. Cc cp thay i. chng 1 bn n bn cp thay i: nhng thay i v nhn thc (tri thc), nhng thay i v thi ; nhng thay i v hnh vi c nhn; nhng thay i v s vn hnh nhm hay t chc. Nhng thay i trong nhn thc nhm gip cho cng vic nh nhng hn, chng c th din ra do kt qu c sch bo, nghe c nhng iu mi t nhng ngi c uy tn. cc cu trc thi khc cc cu trc nhn thc ch chng mang tnh cm tc ng tch cc hoc tiu cc Tnh cm thm vo thng khin cho thi kh thay i hn nhiu so vi nhn thc. 354 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng thay i trong hnh vi c nhn dng nh cn kh hn gp bi, tn thi gian hn c hai cp trc. V d: cc nh qun l c th c tri thc v nhng li th do lc lng h tr ng thm tham gia quyt nh tin hnh mnh m hn, v thm ch c th cm thy rng s tham gia ny c th ci thin c tnh . hnh thc thi cng vic nhng h vn c th khng c kh nng giao ph hoc chia s cc trch nhim ra quyt nh, ch yu vi nhng ngi di quyn. S khc bit gia nhn thc, thi v hnh vi c th l sn phm ca li qun l quyn uy c on ring ca h - h thp gio dc. Kinh nghim qu kh dn ti mt khun mu quen thuc, cm thy thoi mi. Hnh vi c nhn khng nhng rt kh thay i m n cn tr nn phc tp hn khi bn c gng tin hnh thay i bn trong nhm hoc t chc. Cc phong cch lnh o ca mt hoc hai nh qun l c th thay th cho nhau mt cch c hiu qu, nhng s thay i mt cch quyt lit mc tham gia ca cp di trong ton b t chc c th l qu trnh rt lu di. mc y, bn c gng thay i khch hng, tp qun, nhng truyn thng pht trin qua nhiu nm. Cc cp thay i tr nn rt quan trng khi bn xem xt hai chu trnh thay i khc nhau - chu trnh thay i tham gia v chu trnh thay i ch o. S thay i tham gia. Chu trnh thay i tham gia c thc hin khi nhn thc mi c c nhn hoc nhm lnh hi. Hy vng rng nhm s tip nhn cc d. kin v s pht huy thi , thc hiu bit tch cc theo phng hng thay i mong mun. cp ny, mt chin lc c hiu qu c th li ko c nhn hoc nhm trc tip vo vic h tr la chn v hnh thc ha cc phng php mi t cc mc tiu mong mun. l s tham gia ca nhm vo vic gii quyt vn . Bc tip theo s l c gng chuyn bin tnh trng lin kt thnh hnh vi thc t. Bc ny cc k kh thnh cng. V d, mt vic l quan tm n lc lng tham gia ra quyt nh ng o ln (thi ) nhng mt vic khc li l thc s sn sng lao vo, lm ci g (hnh vi) xung quanh s vic mt chin lc c hiu qu c th s pht hin c nhng th linh hp thc hoc khng hp thc gia cc nhm hot ng v tp trung tranh th s h tr ca h v mt hnh vi nhm xc tin s thay i mong mun. Khi iu c hon thnh, s thay i t chc c th c thc hin bng cch vn ng nhng ngi khc bt u t to hnh mu hnh vi ca h ging nhng ngi m h tn trng v chp nhn). Vai tr lnh o. Chu trnh thay i tham gia c minh ha trn hnh 1 5- 2. 355 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Hnh I5-2: Chu trnh thay i tham gia
S thay i ch o. Chng ta y c y kh nng ng u vi tnh hung tng t mt tnh hung trong c s loan bo vo sng th hai rng "t hm nay tt c cc thnh vin ca t chc ny s bt u lm vic ph hp vi Mu 10125. y l mt v d v chu trnh thay i ch o. Chnh qua chu trnh thay i ny nhiu nh qun l trc kia tng th nghim nhng t tng i mi nh: qun l bng mc tiu, to thm cng n vic lm, v.v.. Chu trnh thay i ny bt u bng s thay i lm o ln ton b t chc nh sc mnh bn ngoi nht nh nh: c quan qun l cp trn, cng ng, cc lut mi ra. iu s tc ng vo h thng, mng li cc quan h qua li cp c nhn. Nhng mi tip xc v cc m thc hnh vi mi to nn nhn thc mi hng ti pht trin nhng khuynh hng thin v hoc chng li s thay i. Hnh 15-3 minh ha chu trlnh thay i chi o. Hnh 15-3: Chu trnh thay i ch o
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Trong mt s trng hp m s thay i tin trin mnh, bnh vi mi to ra mt dng tri thc pht trin thm hng thay i v do bt u lm cho s thay i tham gia tr thnh nh nhng sc mnh cng c hnh vi c nhn v hnh vi nhm. iu hy vng l nu mi ngi mi ch thay i cch nhn cng vic trong h thng mi thi h s h tr ci mi . C mt chin lc "tt nht" thay i hng? Nu phi la chn gia tnh cht i lp ca thay i chi o v thay i tham gia, nhiu ngi s c hng la chn chu trnh thay i tham gia. Nhng ng nh chng ti lun chng, khng c phong cch lnh o tt nht, cng khng c chin lc tt nht tin hnh thay i. Nhng tc nhn thay i hiu qu thng c nhn bit vi t cch l nhng con ngi c th thch ng vi cc chin lc ca mnh vi nhng i hi ca hon cnh duy nht. Nh vy, chu trnh thay i tham gia khng phi l chin lc thay i u vit hn chu trnh thay i ch o hoc ngc li. Mt chin lc thch hp ph thuc vo tnh hung, v c c nhng thun li ln bt li cho mi chin lc. Nhng thun li v nhng bt li ca cc chu trnh thay i. Chu trnh thay i tham gia c xu hng thch hp hn vi nhng c nhn hoc cc nhm c khuyn khch thnh tch, c thc trch nhim, c trnh nhn thc v kinh nghim pht trin cc phng thc hot ng mi - ni cch khc, l nhng ngi c tm th sn sng vi ngha v. Ngay nhng bc bt u thay i, nhng ngi ny c rt nhiu kh nng gnh vc trch nhim tin hnh s thay i mong mun. Mc d nhng ngi c th hoan nghnh s thay i v c nhu cu ci tin. h vn c th bin thnh x cng v i lp vi s thay i nu cng vic c tin hnh theo li mnh lnh (bn phn cao/quan h thp). Phong cch thay i ch o (ch huy, mnh lnh) thng mu thun vi nhng cm nhn ca h v chnh h vi t cch l nhng ngi c trch nhim bi ng c t thn, nhng ngi (s c hi kin trong mt qu trnh thay i. Khi h khng c hi ti v s thay i c tin hnh theo li c on, thng xy ra xung t. Nhng v d v cc xung t y thng xuyn xy ra nhng t chc, trong nh qun l b sung hoc tha k mt b my nhn s tho vic, sng to, sn sng lm vic tn ty thc hin nhng chng trnh mi, v th l dn ti pht l hon ton b my chung trong qu trnh thay i . Phong cch dn ti s phn khng v khng thch hp vi tnh hung. Phong cch thay i cng bc, ch huy c th rt thch hp v cng hiu hn vi nhng c nhn v nhm mang t tham vng, thng l l thuc, v nhng ngi khng sn lng gnh vc nhng trch nhim mi nu khng p buc phi lm. Trn thc t, nhng ngi c th a thch mnh lnh v cu 357 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trc do nh lnh o a ra i ph vi nhng quyt nh m h khng sn lng hoc khng kinh nghim thc hin. Mt ln na cn nhc li, chn on l vic cc k quan trng. ng ra n khng thch hp vi kiu nh qun l ch lm le thay i theo cung cch tham gia, vi b my nhn s khng bao gi nm c nhng c hi gnh vc trch nhim v tr nn l thuc ngi qun l ca mnh v phng hng, ging nh l tin hnh thay i theo cung cch cng bc cng vi b my nhn s rt sn sng mun thay i v sn lng ginh ly trch nhim tin hnh cng vic. Gia hai chu trnh thay i ny cn c nhng khc bit cn bn khc. Chu trnh thay i tham gia c khuynh hng t hiu qu cao khi n c to ra bi nhng v ch huy c sc mnh nhn cch; tc l h c sc mnh tim n, thng tin kin thc v chuyn mn. Mt khc, chu trnh ch o i hi nh lnh o phi c sc mnh cn bn ca v th' tc l sc mnh cng bc, quan h phe phi, thng pht v danh ngha hp php. Nu cc nh qun l quyt tin hnh thay i theo li c on, cng bc, h phi khn ngoan chp ly s h tr ca cp trn v ngi gii hn, cng nh cc ngun sc mnh khc, hoc h c th kt thnh mt khi vng chc, hiu qu vi b my nhn s ca mnh. Vi chu trnh thay i tham gia, nhng thun li cn bn l, nu s thay i c chp nhn th n s l khuynh hng bn vng lu di. Bi l khi tt c mi ngi c cun ht vo vic pht trin s nghip thay i th mi ngi cng gn b cao hn vi vic tin hnh s nghip . iu bt li ca thay i tham gia l n c chiu hng chm chp, dn dn, c th mt nhiu nm thc hin mt s thay i cn bn. Mt khc, li th ca thya i ch o l tc cao. Nh dng sc mnh v th, cc nh lnh o thng c th bt buc phi thay i lp tc. iu bt li ca chin lc thay i ny l n c khuynh hng bp bnh, nng ni. N c th c duy tr di bao lu l tu thuc sc mnh v th ng mi chu so ca nh lnh o. N thng dn n tnh trng th ch, s chng i v trong mt s trng hp, c nhng hnh vi ph hoi, lt cng khai v vng trm. Bng s phn tch trng tc dng, chu trnh thay i ch o c th c dng nu sc mnh ca cc lc ko phc v cho s thay i cao hn nhiu so vi lc cn chng li s thay i. Mt khc, chu trnh thay i ch o c th chu tht bi nu sc mnh ca cc lc cn chng li s thay i c tn s cao hn, hng mnh hn sc mnh ca cc lc ko phc v s thay i.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Chu trnh thay i tham gia, ph thuc vo sc mnh nhn cch c th thch hp trong tng trng hp c xy dng ng n. Vi cc lc ko tc dng nhiu v mnh m thc y s thay i trong mt tnh hung, ngi lnh o c th khng nn s dng chu trnh thay i ch o, bn phn cao, bi v cc lc ko sn sng chy ua vi tin trnh thay i ri, v cng khng cn g p vic thc hin hnh vi mong mun mi. ng thi khi cc lc cn c th d dng ln t cc lc ko, cc nh qun l phi thn trng bt u t nhng k thut thay i tham gia, cho php dn dn xoay chuyn mt s lc cn thnh cc lc ko hoc t nht cng lm du nh hng ca cc lc cn trong tnh hung . Ni cch khc, khi s vt dn dp ngn cn bn, nu bn c gng ci to cc lc cn chng li s thay i th c l s t hiu qu cao hn l c gng y mnh thay i trong tnh hung ch c qu t lc lng ng v pha mnh. Hai chu trnh thay i trn cn c xy dng nh th chng l mi hoc c hai trn a. Tuy nhin, vic s dng ch c nht mt chu trnh thay i c th dn ti nhiu rc ri. V d, nu cc nh qun l tin hnh thay i ch theo li ch o, bn phn cao/ quan h thp, m khng c mt bc tin trin no i vi s thay i tham gia th cc thnh vin trong b my nhn s, nu h gi nguyn quyt tm nh trc, c th phn cng li vi mt trong hai bin php. Mt s c th u li cc nh qun l mt cch quyt lit v t chc nhng lc lng ph hoi. S khc c th km nn quyn t tr ca h v tr nn rt th ng, thnh mt b my l thuc lun lun cn nh qun l gii thch lm g, khi no phi lm, trc khi thc hin bt c vic g. Loi ngi ny thng ni "vng" vi bt k iu g m nh qun l mun, v ri than vn, rn rm, v la c. C hai loi y u ra v lm cho t chc tht s lnh mnh. mt thi cc khc, nu cc nh qun l bit ng manh ng khi cha kim sot c b my ca mnh v cha ginh c s tn ng hon ton,th h cng c th trn an chnh mnh na. H c th thit lp mt mng li phc tp "cc u ban tham gia", n mc tng chng s thay i cn bn hu nh khng th thc hin c. Nh vy, trong thc t, cu hi v s kt hp hp l cc chu trnh thay i ch o v chu trnh thay i tham gia, tu theo tnh hung, cn t ra nhiu hn l la chn mt cch g p mt trong hai chu trnh. Cc th thc giao tip Mt trong nhng nhim v nghin cu quan trng nht khi quyt nh s dng hay khng s dng chin lc thay i tham gia, hoc chin lc thay i ch o, hoc s kt hp nht nh c hai chin lc, l lm th no cc th chc giao tip c cu trc li bn trong nhm hay t chc trc khi xc tin 359 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH thay i. Hai bin php cu trc giao tip c s dng rng ri nht l cu trc sao v cu trc vng, c minh ho trn hnh 15-4. Hnh 15-4: Hai bin php cu trc giao tip
Cc ng mi tn biu th cc knh giao tip hai chiu. Trong vng tun hon mi ngi c th pht cc thng ip i theo c hai phng ti hai ng s ang c hai bn, v nh vy nhm c t do giao tip vi ton b xung quanh vng . Ni cch khc, trong cu trc ca th thc giao tip, tuyt nhin khng c nhng bit i g cho mt thnh vin ca nhm so vi ngi khc, vi t cch th lnh. V bn cht, n phc t mt t chc ci m, dn ch, trong tt c cc thnh vin u tham gia xy dng quyt nh,. Trong th thc giao tip hnh sao, mi c nhn (C) c xc nh v tr th lnh; C c th giao tip vi 4 thnh vin khc ca nhm v cc thnh vin ny c th giao tip vi C ch khng th vi ngi cn li. Nhm biu th mt cu trc chuyn quyn vi nhn vt C hnh ng nh ng ch. Mi nhm trong cc nhm ny c th tng t ging cc nhm nhng ng ch quy hng, mi ng u c kit nhng tt c u trnh bo ti cng mt ngi qun l. Trong c hai th thc A, B, D v E l cc ch quy, cn C l nh qun l. C hay khng c mt th thc giao tip "Tt nht"? Khi hai th thc giao tip u c xem xt th ny ra mt cu hi thng thng th thc no "tt nht"? Mt s thc nghim c in do Alex Bavelas ch o c th gii p cu hi ny. C th, Bavelas ch xc nh mc m mi th thc giao tip gy ra i vi hiu sut vn hnh v o c ca nhm. Trong mt thc nghim, hai nhm c b tr lm vic theo th thc sao v vng. Cc b gm 5 hn bi c trao cho tng ngi trong s 5 thnh vin ca mi nhm. Nhng hn bi thuc mi b c cc mu khc nhau nhng c mt mu chung cho tt c cc b. C hai nhm phi nhn bit c mu chung . Khi vic lm xong, yu cu c hon tt. V thc cht, l th thc sao, hay chuyn quyn, i lp vi th thc vng, hay dn ch. Cn nhm vng c th c m t l "chm, sai st nhng hnh phc". H trin khai khng phi l mt h thng lm vic vi cc vn v khng c mt th lnh no c v ni bt ln. Khi cc thnh vin thoi mi ph phn nng 360 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH sut ca t chc ca mnh, h dng nh li thy thch th vi cc nhim v. Khng c ai nh ph hng cng vic. V trnh vn hnh, mi s vic u dng nh dn u th cho cc nhm chuyn quyn cho n lc Bavelas to ra ci gi l tnh trng khn cp. ng thay i cc hn bi. thay cho cc hn bi mt mu, thun nht, mi nhm c trao nhng hn bi c sn nhiu mu kh m t. Nh ln trc, yu cu t ra l tm hn bi no m tt c cc thnh vin ca nhm u c. Nhng hn bi mi i hi s quan st rt k lng mi phn bit c. Thc t l cc thnh vin ca hai nhm u c th xem xt cc hn bi rt ging nhau nhng m t chng kh cht vt. Trong khi nhng lnh nhp ng tri qua qu trnh pha tan khc nghit, h mau chng di chuyn n pha thay i, trc tin l ng nht ha vi gio vin hun luyn ri noi theo gng cc th lnh khng hp thc khi nhng ngi ny xut hin. "Vo cui tun th ba xy ra mt s v. Ci m gio vin hun luyn gi l "5% chm chp: b tht, lm l, hay kh khn" u b thanh ton ht. Nhng ngi cn li th ngay t tun u tin h t r mnh trong sng, vi mt mong c si ni l bng mi gi s li trung i ca h". Ni tm ha xy ra khi cc tn binh thng qua cc tc ng qua li bt buc ca h pht trin nhng nhu cu mnh m khc nhau. "Ni kinh s gio vin hun luyn cng em li kh nng bit tn trng, s thch nghi v tin trin thnh thnh tch vo cui t hun luyn. "Ti tp quen. Ti c nhiu ngh lc hn l ti tng" - l s gii thch in hnh". Bi v nhm c hng li cng nhau trong sut thi k hun luyn nn n tc ng nh mt nhn t cng c tch cc, gip nhm n nh li hnh vi mi. Ba l thuyt bn - phn tch trng tc dng, cc chu trnh thay i v qu trnh thay i - gip cho c nhn quan tm n s thay i, xc nh c mt s bin php tinh th gii quyt cc vn pht hin v xut cc chin lc xc tin ph hp. V d: chng ta hy xt li trng hp cc nhn vin qun tr nhit tnh ca trng ph thng - nhng ngi mun nhn vn ha nh trng theo h thng ca h v thay i phng php ging dy u th t gio vin l trung tm thnh hc sinh l trung tm. Nh chng ti gi nh, nu h chu phn tch trng tc dng, h pht hin c rng, cc lc cn ang ngn tr s thay i ln hn rt nhiu so vi cc lc ko c v cng nng ln tn s. S phn tch cng cho php gi nh rng chin lc thay i ch o, cng bc s km hiu lc khi xc tin thay i bi v pha tan quan 361 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trng phi xy ra trc khi c th gii vy cc lc cn ngn tr thay i hoc bin chng thnh cc lc ko. Nh vy, c gng thay i tham gia c th s thch hp hn vi mc ch gio dc li cc lc cn bng cch xoay chng: trong nhng phm vi an ton (thng qua cc th thc giao tip hai chiu, hng vo nhn thc mi c tnh cht nhm vo s thay i quan im ca h v cui cng l hnh vi ca h. Trong khi cch tip cn tham gia, gio dc li ny c th thch hp, th n cng cn phi c tha nhn mt im na: n ngn mt nhiu thi gian (t 4 n 7 nm). V gim th v ngi tr gio ca ng ta c l chng sn lng hin - dng ngn y thi gian v c gng thc hin nh thay i y. Nu khng, h c th quyt nh khng tin hnh h thng ging dy hoc nhim v theo phong cch cng bc, ch o, v sn sng chu hu qu. Hoc l h c th la chn hnh ng ca mnh trong s nhng phng n tnh th khc c th ny sinh ra ng dp ny. Qu trnh thay i - Hnh ng khuyn ngh Sau khi xut nhng gii php c th thay th v cc chin lc xc tin khc nhau, th trng/nh qun l ang quan tm n chuyn thay i, cn lng trc nhng hu qu c th xy ra (c tch cc v tiu cc) ca vic tin hnh mt trong s cc hnh ng c th thay th. Hy nh: (I) Bn s khng gii quyt c vn hoc khng thay i c tnh hung tr phi c rt nhiu kh nng cho hu qu mong mun s xy ra v hu qu s ging nh nhng iu kin lun tn ti cho d vn khng xut hin; (2) Gii php cui cng cho vn (c gng thay i) c th khng kh quan trong mt sm mt chiu, do nhng mc tiu qu phi c t ra trong sut chng ng ti mc tiu cui cng (gii quyt c vn ) . Kt qu cui cng ca phn tch (bao gm c xc nh cc gii php tnh th) s l mt hnh ng nht nh c xut (hnh ng khuyn ngh) vi hy vng s lm gim bt khc bit gia hin thc v l tng. Mc d hnh ng l kt qu cui cng song bn cn nh rng hnh ng da trn c s phn tch hi ht li c th ti t hn trng hp chng c hnh ng no. Cng thng c chuyn ngi ta mun t chy giai on hnh ng ca vn trc khi phn tch. y tnh hung. Khng th khng ht sc nhn mnh tm quan trng ca phn phn tch - phn tch tt thng lm cho hnh ng tr nn r rng.
GII QUYT XUNG T TRONG NHM
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Mt trong nhng vn thng ny sinh trong thi im c gng thay i l xung t bn trong nhm. Ton b t chc qu thc l mt th a hp cc n v hoc cc nhm lm. vic khc nhau. Du hiu quan trng ca trnh hnh thnh thun thc ca t chc d cc nhm l hp thc hy khng hp thc l mi nhm trong cc nhm ny hiu r nhng mc ch ca chng cng chnh l nhng mc ch ca t chc hoc, cho d c khc nhau, th chng cng nhn nhn c rng nhng mc ch ring ca mnh ch c tha mn vi t cch l kt qu trc tip ca s nghip v cc mc ch ca t chc. i khi, cc nhm hay cc b phn ca t chc thng lm vo xung t. Bu khng kh gia cc nhm c th gy ra tc ng n ton b nng sut ca t chc. Theo Schein: Vn ny tn ti bi v khi cc nhm tr nn c kt hn vi nhng mc ch v chun mc ring cua mnh, chng c khuynh hng cnh tranh vi nhm khc v tm cch ngm ph hoi cc hot ng ca ch th: bng cch chng tr nn mt th nguy c gy nhi cho t chc nh nh mt tng th ton vn. Lc y ton b vn l lm th no to lp c nhng quan h cng lc c hiu qu cao bn trong cc nhm (tc quan h lin nhm: gia cc nhm). Nhng hu qu ca cnh tranh nhm Sherlf l ngi u tin nghin cu mt cch h thng nhng hu qu ca xung t lin nhm. Nhng nghin cu nguyn gc ca ng v nhiu bn sao gn y pht hin c nhng hiu ng ca cnh tranh tc ng ln nhng c nhn nht qun trong phm vi c th m t chng mt cch d dng. Nh Schein nhn nh, mt s hin tng th v xy ra c bn trong ln gia mi nhm ang cnh tranh. Trong lc cnh tranh, mi nhm tr nn c kt hn; nhng khc bit ni ti d c b qua trong thi im m s trung thnh cao vn ch o nhm. Bu khng kh nhm tr nn c inh hng bn phn nhiu hn, khi s trng thnh ca nhm t n tt nh. Quan h lnh o chuyn dch nhiu hn v phong cch c quyn (quyn uy) khi nhm tr nn. bit chu ng hn vic ly ai lm th lnh. Nhm tr nn c t chc hn, c cu trc cao hn v nh vv i hi lng trung thnh v s phc tng cao hn cc thnh vin bc l "mt mt trn vng chc". ng thi nhng hin tng din ra bn trong nhm, v quan h gia cc nhm vn c mt c im chung no . Mi nhm bt u nhn nhm khc nh k th v bp mo nhng cm nhn v thc ti ch tha nhn nhng 363 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ch mnh ca ring mnh v ch non yu ca nhm khc. Thi th ch i vi nhm khc tng ln khi giao tip suy gim. iu lm cho nhm d dng cng c nhng mc cm tiu cc v kh iu chnh nhng cm nhn sai lm hn na. Nu cc nhm b buc phi quan h qua li, nh lc bn bn mua bn, th thc t khng nhm no chu nghe nhm no, m ch ct tm cch h tr cho cc l l ca nhm mnh. Schein nhn mnh, trong khi cnh tranh v i ph vi nhng s vic ny sinh th nhng nhn t c th rt c ch cho nhm trong vic lm cho n hiu lc hn v t trnh ng c cao hn l nhng nhn t ci thin c tnh hiu qu bn trong nhm nhng c th c nhng hu qu tiu cc i vi tnh hiu qu lin nhm". Nhng bn ci gia gii qun l v lao ng chnh l nhng trng hp gy cn bi l nhng phe phi cng cm nhn mnh l nhng k cnh tranh nhiu hn th h cng kh tm c cch gii quyt nhng khc bit ca h. Khi nhng cuc u mt mt mt cn din ra gia hai nhm hay hai t, cho d thng c k thng ngi bi (nu nh khng phi l thng tuyt i) th ngi bi cng khng chu tin rng mnh thua v tnh trng cng thng gia cc nhm s cao hn trc khi bt u cnh tranh. Nu thng tuyt i th bn thng thng nhmt ci sc so ca mnh, ha ra t mn, v t quan tm thc hin mc ch. Cn bn thua trong trng hp ny thng c nhng xung t bn trong v c gng tm nguyn nhn tht bi hoc tm ai li. Nu s tin trin nhm li hi phc d sao nhm vn c th c t chc li v tr nn c kt hn, hiu lc hn. Khi nhng hu qu tiu cc ca xung t lin nhm nng n hn nhng li ch thu c, gii qun l tm cch gim bt tnh trng cng thng gia cc nhm. Nh Schein gi nh, "chin lc nn tng gim xung t do l tm nhng mc ch trong cc nhm c th cng tha mn, ha hp, v thit lp li mi quan h giao tip tin cy trong nhm". ng tin rng chin lc c th c xc tin bng cch kt hp nhng vic sau: Xc nh ch th chung, xy dng mt chinlc thng lng a cc phn nhm ca nhng nhm ang cnh tranh vo mi quan h qua li vi mi mt nhm kia, v xc nh mc ch lin kt (mc ch chung). Ngn nga xung t lin nhm. Khi xung t lin nhm pht trin th rt kh ngn chn, v vy cn phi ngn nga t trc khi n xy ra. Vic ny c th c tin hnh theo mt s cch. Trc ht, ban qun l phi nhn mnh bn phn ng gp vo cc mc 364 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ch chung hn l xoy vo vic t nhng mc ch phn nhm. Th hai, cn hng mi c gng nng cao tnh cht thng xuyn ca giao tip v quan h tng h gia cc nhm, m rng khen thng nh l ch i vi nhng nhm bit gip nhm khc. Ba l, bt c lc no c th, cc c nhn phi c h tr nhng kinh nghim trong phm vi rng cc lnh vc m mang cn c xy dng quan h thn thin, hiu bit cc vn lin nhm. Cc t chc cng tc thng c y ry nhng xung t lin quan n nhim v, c tc dng ci thin ton b hiu qu. iu c th xy ra v trong nhng iu kin ny, cc c nhn phi gi tn nhim vi ngi khc, thng thn v cl m chia s thng tin v suy ngh. Trong cc tnh hung cnh tranh c c trng bi s tranh chp thng - bi, nhng s liu quan st c th gi , cho bit rng xung t cng khai chi nhng mc thp, bi l ton b mi tng tc khng quan trng lm v mi nhm u c giu dim cc ngun lc v thng tin ca mnh vi cc nhm khc, v vy lm gim st tim nng to ra hiu qu t chc tng th. M hnh Blake, Shepard v Mouton Theo Blake, Shepard v Mouton, c ba kiu thi hoc t c bn m ngi ta c th bc l i vi xung t lin nhm: (I) Xung t l khng th trnh khi: s ha thun l khng th c; (2) Xung t khng phi l khng trnh khi, v vy ha hp l c th; (3) Mc d c xung t nhng vn c th ha hp. Nhng kiu thi ny s dn ti ch quy nh trc s ph thuc ca hnh vi vo cch thc m mi ngi dng nhn nhn "cuc c cc tc l h nhn nhn xung t l quan trng: hoc l c gi tr n mc no. Nh trn hnh 15-5 minh ha, nu ngi ta cho rng xung t l khng trnh khi v khng th c ha hp, th hnh vi ca h s nm trong khong t th ng n rt tch cc. Khi "c cc" thp, h c thin hng th ng v mc cho s phn quyt nh xung t (nh gieo qu bng cch tung ng xu) . Khi c cc phi chng, n ha, h s pha th ba phn quyt xung t. V cui cng, khi c cc l cao, h s tch cc tham gia cuc tranh chp thng bi hoc u tranh quyt lit. Hnh 15-5. Ba kiu thi c bn i vi xung t v hnh vi tng ng khi tng v gim mc lin quan.
Nu ngi ta coi xung t khng phi l khng trnh khi, v nu n xy ra khi khng th c ha hp, th h s th ng v bng quan trong c cc thp. Nu c cc n ha, h s tch mnh c lp khi tnh hung xung t y. V khi c cc cao v mi ngi nhn thy chnh mnh ang c dnh dp nghim trng, th h tt nhin thoi lui cho nhanh . Nu mi ngi cho rng d sao vn c xung t, nhng c th c ha hp, th h s th ng v c hng xu xoa tnh hung cho yn khi c cc thp. Nu c cc n ha, h s tin hnh mc c hoc mt vi hnh thc m phn (iu nh). V nu c cc cao, h s tch cc tin hnh gii quyt vn . Khi s dng m hnh ny tham kho, chng ti cho rng nu bn c hiu bit nht nh v thi ca ngi ta i vi mt xung t tim tng v mc cay c ca h th bn c th tin on c hnh vi ca h v ngc li. Nu bn quan st c hnh vi ca nhng ngi ang tin trnh xung t, bn c th phn on c t, ca h v xung t trong tnh hung y. V d, nu bn thy mi ngi tch cc tham d cuc vn ln thng - bi quyt lit, bn c th phn on rng mc cay c (c cc) trong tnh hung l cao, v h coi ha hp l khng th c c. ng thi, nu bn bit rng ngi ta coi xung t no l khng th trnh khi, nhng li khng th c ha hp v mc cay c l cao trong tnh hung y theo bn c th on trc rng nu xung t xy ra th tnh hung lm cho cuc chin thng - thua xu hn. Nu cuc chin quyt lit y din ra, mt s can thip c th c no c th l c gng h thp mc cay c ngay t u cc bn xung t t nht cng mc cho bn th ba can thip. Khi c s can thip, mi c gng c th tp trung vo thay i thi ca nhng ngi can d thnh: d sao cng c xung t nhng vn c th ha hp". Nu lm nh vy, th c gng nng cao mc rng 366 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH buc tr li s nhm dch chuyn ng s sang m thc gii quyt vn tch cc.
S TRNG THNH CA T CHC
Trong chng ny chng ta tp trung bn v s thay i hoc xem xt cc vn trong nhng t chc c thit lp. Vy tnh hnh trong t chc mi hoc ang nhen nhm c g khc. L thuyt pht trin do Larry E.Greiner pht biu c tc dng gip ch trong vic xem xt nhng t chc ang trng thnh. Greiner lp lun rng cc t chc ang trng thnh vn ng qua nm thi k tin ha tng i m , mi thi k kt thc bng mt giai on khng hong v cch mng. Theo Greiner, mi thi k tin ha c c trng bi phong cch qun l u th c s dng t mc trng thnh, trong khi mi giai on cch mng c c trng bi vn qun l u th phn gii quyt trc khi s trng thnh s tip tc". Hnh 15-6. Nm giai on trng thnh
Nh minh ha trn hnh 15-6. giai on th nht ca s trng thnh ca t chc gi l giai on to lp. Giai on ny c ch nh bi nhng ngi sng lp ca t chc, v nt quan trng ni bt l s to lp c sn phm ln th trng. "Nhng nh sng lp' ny thng c nh hng v k thut hoc phng thc lm n v h coi khinh cc hot ng qun l; bao nhiu nng lng th cht v tinh thn ca h u b bt vo vic ch to v bn sn phm mi". Th nhng, vi tnh cch l t chc ang tng trng, cc vn qun l 367 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH c ny sinh m khng th x l qua giao tip v trao i khng chnh thc. "Do , cc nh sng lp t nhn thy mnh c qu nhiu trch nhim qun l khng mong mun... v xung t gia cc th lnh b quy ry tr nn cng thng hn". Chnh ch ny s khng hong quan h lnh o ang din ra v thi k cch mng u tin bt u. Ai s dn dt t chc thot khi cnh hn lon v gii quyt cc vn qun l ang t ra trc t chc? Gii php y l xc nh ng v b nhim mt nh qun l gii - ngi c cc nh sng lp chp thun v c th tp hp t chc li vi nhau". iu vch ng tin n thi k tin ha tip sau - trng thnh qua ch o. Trong giai on ny, nh qun l mi v b my nhn s ch cht, "b su "nhn ly nhiu trch nhim ch o th ch (tin hnh), khi cc gim vin cp thp c i ng ch yu nh cc chuyn gia chc nng hn l cc nh qun l c quyn t ra quyt nh Khi cc nh qun l cp thp i hi quyn t quyt nhiu hn, th t c th dn ti thi k cch mng tip sau - khng hong t qun. Gii php cho khng hong lc ny thng l ch y quyn (giao ph) cao hn. Vy l tht kh cho cc nh qun l cp cao nht, nhng ngi trc y) tng thnh cng trong vic quen ch huy phn cng trch nhim. Hn th na, cc nh qun l cp thp li khng phi quen t mnh ra quyt inh. Kt qu l c c quan lng tng trong thi k cch mng , bm cht ly cc phng php tp trung ha: trong khi cc nhn vin cp thp tr nn tht vng nhiu hn v ri b t chc. Khi t chc t ti giai on trng thnh y quyn, n thng bt u m rng cu trc t chc phi tp trung ha, nng cao hn na trnh h ng c ti nhng cp thp hn. Vy l c th cuc khng hong tip sau bt u tin trin nh cc nh qun l cp cao "cm thy rng. h mt kh nng kim sot linh vc hot ng a dng ln nhiu... t do sinh ra thi a phng cc b" Khng hong kim tra thng dn ti s tr li tp trung ha, iu khng h thch hp lc ny v to ra lng on thn, s th ch gia nhng ngi c trao quyn t do. Gii php hiu qu lc ny l hng ti khi xng thi k tin ha tip sau giai on phi hp. Thi k ny c c trng bi vic s dng cc h thng chnh quy phi hp c rng ri hn vi c quan qun l u n mt cch mt thit. Th ri hu ht nhng h thng phi hp li c th tan r, suy yu v dn ti thi k cch mng tip sau - khng hong ch quan liu. Cuc khng hong ny hu' ht xy ra khi "t chc tr nn qu ln v phc tp c th qun l thng qua cc chng trnh hnh thc, cc h thng cng nhc". 368 CHUYN : HOT NG T CHC
Nu khng hong quan liu phi c khc phc th t chc phi vn ng n thi k tin ha k tip - thi k cng tc. Nu giai on phi hp c qun l thng qua cc h thng hnh thc v cc th tc hnh thc th giai on cng tc "nhn mnh tnh t pht cao hn trong hot ng qun l thng qua cc t v qua s va chm tinh t ca nhng khc bit lin nhn cch. S kim tra x hi v k lut t gic tri hn s kim tra hnh thc . Gteiner khng vch ra chc chn giai on cch mng tip sau s l g, nhng ng phn on n s "xoay quanh "s bo ha tm l" ca nhng nhn vin chn mui v tnh cm v th cht, mt l v tnh trng cng thng ca cc t chc lao ng v p lc nng n ca nhng "gii php i mi". vt qua v thm ch trnh c nhng khng hong khc nhau, cc nh qun l cn c gng vn ng thng qua cc thi k tin ha mt cch kin nh hn vi s k tha ci m lnh o theo tnh hung gi , tc l nn theo trnh t: Ch o- phi hp cng tc - y quyn, hn l theo trnh t do Greiner ngh.
S PHT TRIN T CHC
Chng ny chng ta bn v nhng c cu khc nhau m cc nh qun l c th thy b ch, gip h suy ngh c th thay i trong cc t chc ca mnh. Nhu cu i hi cc nh qun l phi c kh nng hoch nh v xc tin thay i trong tng lai ang c t ra, c bit khi ngi ta bt u i hi ngy cng cao rng cc t chc cn lm n pht t hn. Nh Richard Beckhard nhn thy, thch thc ca s thay i t ra trc cc nh qun l l: Lm th no chng ta huy ng c ti u cc ngun nhn lc v ngh lc hon thnh s mnh ca t chc, ng thi gi vng pht trin t chc ca nhng ngi m nhng nhu cu c nhn ca h v phm gi, pht trin v tha mn: s c p ng ch yu trong cng vic? Vic gii p vn ny v nhu cu thay i tng ng v cch thc cc t chc hot ng l m rng phm vi pht trin t chc (O D - Orgamzational Development). Hiu qu t chc v O.D nh ngha O.D t cch nhn ca mnh, chng ti bn chng 6, song mt iu cn nh rng, hiu qu ca mt t chc ring l ph thuc vo cc mc 369 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ch v mc tiu ca n. Nh vy chng ta khng tha nhn mt tp hp cc mc ch quy chun ng vi mi t chc, nh nhiu nh l thuyt v thc hnh v O.D dng nh ang lm. Nh Bennis gi nh, trit l v cc gi tr ca' nhng tc nhn thay i OD to nn "nhng nguyn tc nn tng v phng hng cho nhng g s c xc tin trong k hoch pht trin t chc, cho cch thc trin khai v th hin chng trnh". Vi cc gi tr nhn vn m cc nh hot ng thc tin v l lun O.D. tuyn truyn, chng ta d dng hiu c: v sao cc mc ch pht trin t chc li c pht biu mt cch chung chung nh l s nhm vo mt kiu t chc m, ng tin cy, v nhng can thip vo s pht trin t chc dng nh ch trng s dng cc chin lc cng tc hoc lin nhn cch pht trin. Bennis lp lun: Ti vn nhn thy chng trnh pht trin t chc c s dng chin lc can thip l khc hn chin lc lin nhn cch, v l hiu nghim lc khi ngi ta cho chng ta chin lc thay i ch cht nht trong x hi chng ta l cc chin lc chnh tri, php lut v cng ngh. Vn pht trin t chc Nu qu thc hu ht. nhng nh t vn v hot ng thc tin O.D s dng cc chin lc cng tc hoc lin nhn cch thay i v gn nh lun tp trung vo 'cc bin s ngi" trong khi tr gip cc t chc, th r rng c th hiu ti sao s can thip O.D c nhiu tht bi hn l thnh cng. Th nht, nh chng ti gi nh trong sut chng ny, vic s dng cng mt chin lc thay i trong mi lc s n ti s thay i c hiu qu trong mt vi tnh hung, nhng trong nhiu tnh hung khc c th khng c hiu qu. Nh vy, khng phi ch c duy nht mt chin lc thay i tt nht. Nhng can thip O.D hiu qu ph thuc vo s chn on tnh hung v vic xc inh cch tip cn c kh nng thnh cng cao nht i vi tng mi trng ring. Hai l, nu ngi ta phn tch chin lc thay i lin nhn cch vn thng c s dng trong cc gii php can thip O.D, th h c th thy n c xu hng gn cht vi phong cch quan h cao/bn phn thp (S3). Theo Lnh o theo tnh hung, chin lc thay i lin nhn cch c th ph hp nht trong nhng t chc c cc thnh vin lun c hng kim ch cc mc sn sng cao, tc l h c th nhn lnh trch nhim xc tin s thay i mong mun nhng phi cn c ai gip . Mt t chc nh vy, nh chng ta bn chng 3, c kh nng phn loi thnh t chc YB (theo Argyris). V cng nh Argyris nhn nh, hu ht nhng t chc khng vn hnh theo th thc YB m phn nhiu li l nhng t chc kiu XA.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng t chc , ni theo lnh o theo tnh hung, c th cc mc sn sng thp bi l chng khng th thiu tc dng ch o s thay i ring ca mnh ma thng thng cn khng c thin . Nh vy, mt trong nhng thch thc ln nht trong lnh vc pht trin t chc l pht trin cc chin lc lm chuyn bin cc t chc t XA thnh YB v t cc mc sn sng thp (ni v xc tin thay i ring ca chng) ln cc mc cao hn. Kt qu l, cc nh hot ng thc tin v cc tc nhn thay i cn phi pht trin nhng k nng thuc c chin lc thay i ch o, cu trc, cng nh cng c nhng k nng thuc cc chin lc thay i tham gia lin nhn cch phong tro vi nhng t chc "t i mi" c th c bt u vi hy vng thnh cng nht nh.
TC NG CA THAY I I VI TON B H THNG
Chng 1 nhn mnh tm quan trng ca vic kt hp mt x hi v mt k thut thnh mt khi nim thng nht v cc h thng x hi. Nh Robert H.Guest lp lun: V phn mnh nh khoa hc x hi thng sai lm khi lp trung nghin cu h ng c con ngi v hnh vi nhm m hon ton khng tnh n mi trng k thut ang hn ch thm ch quyt nh vai tr ca ngi thi hnh. H ng c, cu trc nhm cc qu trnh tng tc, tnh ch ng - chng ci no trong s nhng khi nim tru tng v hnh vi c ch ng trong khong trng v cng ngh. Trng hp a chic ru thp v nhm th dn xtrylia l mt v d y kch tnh v nhng hu qu ca vic xc tin thay i k thut v xem thng nhng hu qu ca n i vi h thng x hi. B lc ny vn cn rt bit lp, c v ia l ln x hi, xa cch nh hng ca cc nn vn ha phng Ty. Trn thc t, mi tip xc duy nht ca h l mt phi on ngi Anh ng lnh th k bn. Chic ru bng dng t lu l mt b phn c bn trong cng ngh ca b lc. c nhng n ng, n b v tr em s dng, chic ru ny c ngha sng cn i vi kinh t sinh nhai. Song cn hn th, n thc s l cng c iu hnh m thm c h thng x hi; n xe nh cc quan h lin nhn cch v l biu tng ca nam tnh v a v trn ca n ng. Ch nhng n ng trng thnh mi c th ch to v s hu ru ; ph n hoc tr con phi xin php h mi c dng. Phi b Anh, vi c gng gip ci thin tnh hnh ca nhm th dn a vo s dng chic ru thp, sn phm ca cng ngh chu u. N c s dng khng phn bit n ng, n b v tr con. 371 CHUYN : HOT NG T CHC
V cng c ny c hiu qu cao hn ru , n c chp nhn ngay; nhng n to nn mt nh hng khc nghit bt ng i vi cc nhn vin phi b v b lc. Stephen R.Ca in cho bit: Nhng n ng trng thnh khng c kh nng ch to c ru thp v khng cch g hn phi ch to ru . Tt nhin, nng lc ch to ru c tn ca h chng my chc khng cn l nhng k nng thit yu ca nim ao c na, v v th h vi t cch ngi chim hu c nht, ngi ch tc ra yu t cng ngh sng cn b h thp. Kt qu chung nht c tc ng mnh m l nhng gi tr tin thng, cc c tin, thi b lm h hi mt cch v tnh. im ni bt trong cun sch ny chnh l vic qun l cc ngun nhn lc v vi ngha kt lun, chng ti dnh cht thi gi xem xt bng cch no s thay i k thut c th tc ng n h thng tng th. Trong v d trn, nh ca chng ti l mun nhc li rng, t chc l mt "h thng x hi m"; tc l ttc nhng kha cnh ca t chc c quan h qua li ln nhau; s thay i mt b phn no ca t chc c th gy tc ng n nhng b phn khc hoc n chnh t chc. Nh vy, s thay i ra trong bt k b phn no ca t chc u phi c cn nhc thn trng phng din nh hng c th c ca n i vi phn cn li ca t chc.
CHNG XVI TIN HNH LNH O THEO TNH HUNG 372 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH QUN L CON NGI THC HIN NHIM V y l chng u tin trong s nhm bn chng tch ly hoc s dng nhng ni dung quan trng ca Lnh o theo tnh hung v Qun l mt pht theo cc phng php tip cn c bn v qun l con ngi thc hin nhim v. Chng ti nhn mnh ch "c bn" bi v bt k khi nim lnh o hay qun l c th xut hin nh th no th vn then cht nht vn l n c ng gp vo hiu sut t chc hay khng. cng l vn m chng ti gi l qun l c hiu qu. Phng php tip cn ca chng ti trong nhm bn chng ny da trn mt s ng gp quan trng nht i vi vic qun l c hiu qu trong nhng nm gn y, s dng Lnh o theo tnh hung v qun l mt pht lm nhng trng im chnh. Chng ny bt u vi mt m hnh chin lc, m hnh v tinh v tnh nng t chc v tip sau s trnh by mt vi cch tip cn qun l mang tnh chin thut hoc thc hnh . Trc ht, chng ny cp m hnh ACHIEVE . Hai chng tip theo, chng 1 7 v 1 8, i su vo cc ni dung ca "Qun l mt pht". Chng cui ca nhm bn chng ny, chng 19, tp trung vo nhng ng gp quan trng cho vic ra quyt nh v giao nhim v. Mc d cc cch tip cn c trnh by trong bn chng ny c th khc nhau v thut ng, v mc nhn mnh tng lnh vc ring bit nhng chng u lin quan n lnh o theo tnh hung v vic t c hiu sut t chc nh lnh o v qun l c hiu qu.
TNH NNG T CHC
Chng ti cn nhc li thng qua mt m hnh chin lc rng kh nng t chc l kt qu ca nhiu yu t, nh ch ra trn hnh 16-1, m hnh v tinh v tnh 'nng t chc. M hnh ny ch ra mt s yu t quan trng nht bao gm cu trc t chc, kin thc, cc ngun phi nhn lc, v tr chin 'lc v qu trnh con ngi. Chin lc l mt k hoch tch hp ln ca hot ng nhm thc hin cc mc ch t chc. Trong nghin cu ca chng ti, mc ch l nng cao hiu sut ca con ngi. V chin lc l yuc k hoch tch hp nn tt c cc yu t hoc cc bin u lin quan vi nhau v u gp phn vo kh nng, nh c xc inh trong m hnh v tinh l bo m t hoc vt cc mc tiu kinh doanh, cc mc tiu x hi v cc trch nhim xt t quan im ca b phn xt duyt . Nhng tnh hp khng phi ch quan trng i vi vic p ng cc nhu cu kinh doanh v x hi hin hnh, m n cn quan trng i vi qu
Hnh16.2. M hnh v tinh v tnh nng t chc
Trnh thay i cn thit p ng cc nhu cu kinh doanh v x hi trong tng lai, nh ch ra trong hnh 16.2. Mc d tt c cc yu t ny u quan trng v u ng c nghin cu, nhng trong cun sch ny chng ti tp trung ch yu vo cc ngun nhn lc. iu ny cng rt ph hp v hin nay ngi ta ang ch nhiu vo cc ngun nhn lc, khng nhng ch cc vai tr truyn thng ca chng m c nhng nh hng ca chng i vi cc yu t then cht khc ca tnh nng t chc, chng hn, Macmiuan v Schuler cho rng: "Tp trung vo cc ngun nhn lc ca hng s to ra c c hi quan trng bo m chin thng "cc i th cch tranh". Ta hy xt qua y tng l th ny. S dng tt nht cc ngun nhn lc nh l mt v kh cnh tranh trong vic nng cao tnh nng t chc l mt chiu hng mi trong qun l hnh vi t chc. Nhng lm sao cc t chc c th s dng cc ngun nhn lc nh l v kh chin lc? Macmillan v Schuler khm ph ra rng, cc hng ng vng c l do nm c hoc pht trin t trng ln hn cc k nng lao ng c bit cn thit, hoc dng n by kch thch cc ngun nhn lc t c u th cnh tranh. Vic ny khng th thc hin mt cch c lp m phi kt hp cht ch vic lp k hoch ngun nhn lc vi cc nhn t tnh nng khc.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cc nh qun l ngun nhn lc s ngy cng chu sc p phi d on v nhng thiu ht ln nhng k nang lao ng chnh cn thit cho hng... Vai tr ca qun l ngun nhn lc (HRM) trong pht trin chin lc s tr ln quan trng. R rng cc nh qun l c trang b tt nht nhn bit c nhng k nng c bn c th p dng to ra mi nhn cnh tranh v r rng h c th gi vai tr ch o trong qun l bt k qu trnh chuyn i no cc k nng sang mc tiu chin lc cng nh m bo cho cc k nng hin h ang qunl phi s lng c cht lng v lin tc. iu tr nn sng cn i vi nhng ngi qun l cc ngun nhn lc tham gia vo hot ng chin lc n khng ch c ngha truyn thng nh l chc nng h tr bo m sn c ngun nhn lc h tr cho cc hot g chin lc m cn tham gia tch cc hin c ca cng ty hoc xc nh nhng lnh vc m cc nhu cu v cc k nng mi xut hin c th b cc i th chn trc. Cc cu hi do Macmillan v Suchuler a ra nh sau: 1. Hin nay nhng ngun nhn lc no l tt nht trong thng 2. Cn thc hin cch qan l cc ngun nhn lc no ng vin ngi lao ng c cc k xo lao ng trng yu? 3. Cc mc tiu chin lc no cn thit? 4 .Nhng khu chin lc no l ng ch tm nht trong dy chuyn cng nghip tng lai? Lun c ch yu ca h l "Cc hng c th gi c u th cnh tranh ca mnh thng qua cc ngun nhn lc ca h bng cch bo m cho ngi lao ng va c cc k nng lao ng ph hp vA c ng c lm vic thch hp" v y cng chnh l lun c m chng ti s dng trong hn mt phn t th k qua. Cc nh qun l c th vn dng quan im ny rt khc nhau. Chng ti hy vng rng, m hnh ACHIEVE cng vi nhng cch tip cn mang tnh chin thut c trnh by cc chng sau s cung cp cho cc bn nhng tng hu ch trong vic qun l cc ngun nhn lc. Khi qut m hnh ACHIEVE Trong qu trnh qun l, mt vn thng xy ra l, nhiu nh qun l c xu hng thnh cng trong vic lm cho cp di bit nhng vn g hin tn ti lin quan n vic thc thi cng vic nhng li khng thnh cng trong vic gip cho h xc nh c nguyn nhn gy ra nhng vn . Ni cch khc, nhiu nh qu l ch mnh khu ch ra vn nhng li yu khu phn tch chn on vn . 375 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH t hiu qu cao nht trong nh gi v gii quyt nhng v vn v tnh nng cc nh qun ] cn phi xc nh ti sao ny sinh nhng vn ny m hnh ACHIEVE do Iiersey v Goldsmith thit lp nhm gip cc nh qun l xc nh ti sao vn thc thi cng vic li c t ra, v trin khai cc chin lc bin i' nhm gii quyt nhng vn . . Khi trin khai mt m hnh phn tch cc vn thc thi cng vic Con ngi, Hersey v Goldsmith nhm vo hai mc ch ch yu: Mt l, xc nh nhng yu t mu cht c th nh hng n vic thc hin nhim v ca cc nhn vin trong bin ch. Hai l, trnh by nhng yu t then cht sao cho d nh, d s dng i vi cc nh qun l thc hnh. Bc th nht trong trin khai m hnh ACHIEVE L tch ra cc yu t then cht nh hng n qun l nng lc hon thnh nhim v Cng trnh nghin cu trc y ca Atkinson ch ra rng nng lc hon thnh nhim v l hm s ca yu t ng c v yu t kh nng. Ni mt cch n gin, ngi lao ng cn c mong mun v cc k nng lnh vic mt mc nht nh. Porter v Lawler pht trin tng. ny, a thm vo cc yu t tri gic hay l s thng hiu cng vic. Lu rng cc cp di c th c thin v cc k xo cn thit thc hin cng vic nhng s khng c kt qu nu khng hiu thng tho rng: lm ci g, lm th no? Lorsch v Lawrence li tip cn vn t mt hng khc v kt lun rng tnh nng khng ch l hm s ca cc phm cht c nhn c c m cn ph thuc vo t chc v mi trng. Cc c nhn c th c ng c lm vic cao, c tt c cc k xo cn thit cho cng vic nhng s khng hon thnh nhim v nu thiu s h tr v hng dn ca t chc, v nu cng vic ca h khng ph hp vi cc nhu cu ca mi trng t chc. M hnh ACHIEVE s dng thm hai yu t trong phng trnh qun l vic thc hin nhim v. Yu t th nht l thng tin phn hi. N c ngha l ngi lao ng khng nhng phi bit lm g m cn phi bit bng cch no hon thnh c nhim v trn c s hin c. Thng tin phn hi bao gm hun luyn v nh gi chnh thc s hon thnh cng vic hng ngy. Yu t th hai l gi tr php l. Trong mi trng hin nay, cc nh qun l cn phi c kh nng minh chng v bin minh cho cc quyt nh nh hng n ngh nghip ca con ngi. Cng tc nhn s c hiu lc tr thnh bn phn hp php M. Trong khi phn tch tnh nng, cc nh qun l cn lin tc kim tra gi tr php l trong cng tc nhn s nh phn tch cng vic, tuyn m, nh gi, hun luyn, khuyn khch v sa thi. 376 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Hersey v Goldsmith tch ra by bin s c lin quan n qun l hu hiu vic thc hin nhim v. l 1) ng c, (2) nng lc, (3) thng hiu cng vic, (4) s h tr ca t chc, (5) ph hp vi mi trng, (6) thng tin phn hi, (7) gi tr php l. Bc tip theo, cc cng trnh by th t cc yu t ny mt cch d nh, d s dng i vi cc nh qun l. Mt cch sp xp cc mc vo mt danh sch d nh l ly cc ch ci u ghp li thnh mt t chung. By ch ci v ng ngha vi thc hin" l t ACIIEVE. Bng cch dng t incentiue thay cho yu t ng c, t clarity thay cho yu t thng hiu cng vic, help thay cho s h tr ca t chc, v t euatuation thay cho thng tin phn hi v s thc hin cng vic, m hnh ACHIEVE c trin khai. By yu t trn c lit k trong m hnh , nh sau: A- Ability (nng lc ) C Clarity (thng hiu cng vic) H- Help (s gip ca t chc) ~ I- Incentive (ng c lm vic) E- Evaluatidn (nh gi) V Validity (gi tr php l) E- Environment (mi trng). S dng m hnh ACHIEVE Khi s dng m hnh ACHLEVE. nh qun l nh gi xem mi yu t nh hng ti mc hon thnh nhim v hin ti hoc tim tng ca cp di ra sao, sau lm nhng bc tip "ph hp" vi nhng nguyn nhn duy nht ca vn nng lc hon thnh nhim v by yu t ca m hnh ACHIEVE bn cnh by phng n gii quyt vn l: A- Nng lc kin thc v cc k nng . Trong m hnh ACHIEVE, yu t nng lc bao hm kin thc v cc k xo ca cp di nng lc hon thnh cng vic chuyn mn . Mt iu quan trng cn nh rng mi c nhn khng phi l mt ngi ton nng. Nhng yu t ch yu cu thnh nng lc bao gm: gio dc ngh nghip (o to chnh thc hoc khng chnh thc lm tt cng vic chuyn mn kinh nghim lm vic (kinh nghim sn c gp phn hon thnh nhim v) nng khiu (tim nng hoc thin bm nng cao kh nng hon thnh nhim v). Trong phn tch nng lc hon thnh nhim v ca cp di, nh qun l phi t hi: Ngi ny c kin thc v cc k nng hon thnh tt nhim v khng? Nu ngi c vn v nng lc hon thnh nhim v th cc gii quyt c th l: o to chuyn bit, hun luyn, cho hc cc lp chnh thc 377 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hoc phn cng li cc trch nhim, nhim v. Cc phng n la chn ny cn c xem xt trn c s tnh hiu qu. C. Thng hiu cng vic (gm s hiu bit hay vai tr ca tri gic) S thng hiu cng vic bao gm s hiu bit v chp nhn lm vic g, lm nh th no v khi no hiu tng tn cng vic, cp di cn cn phi nm c cc mc ch, mc tiu chnh ca cng vic, bit r nhng mc tiu no cn thc hin, th t u tin ca chng (mc tiu no v thi gian no l quan trng). Nu cp di cha thng tho hoc km hiu bit v cng vic th c th c vn khu (pha) lp k hoch hon thnh cng vic. Nhiu khi, tha thun ming v cc mc tiu cng vic l cha . Ngi qun l phi m bo rng cc mc tiu phi c ghi thnh vn bn chnh thc. Phi ng vin cp di t ra cc cu hi hiu r hn v cng vic. H. Gip (s h tr ca t chc) Ni dung s gip l nhng h tr ca t chc ngi thc hin hon thnh nhim v c hiu qu. Mt s yu t h tr ca t chc c th bao gm: s p ng nhu cu v ti chnh, trang b v cc iu kin khc ngi thc hin hon thnh nhim v, s tr gip cn thit t pha cc b phn khc, s cung cp kp thi y vt liu v ngun nhn lc. Nu thiu s gip hay h tr ca t chc, nh qun l phi tm ra khu trc trc. Nu l vn thiu tin, ngun nhn lc, trang thit b hoc cu phng tin v.v., nh qun l cn xc nh ngun cung cp nhng th cn thit mt cch nhanh chng v hiu qu nht. Nu khng th xoay x c nhng th cn thit , nh qun l c th xem xt li cc mc tiu trnh cho cp di phi chu nhng trch nhim ngoi tm kim sot ca anh ta. 1- Kch thch (ng c hon thin ) . Khi nim kch thch lin quan n ng c lm vic ca cc nhn vin - s sn sng hon thnh nhim v c giao mt cch tt nht. Khi nh gi tc nhn kch thch cn lu rng, khng phi tt c cc nhn vin u c to ng c hon thnh tt c mi cng vic ngang nhau. Nhn vin c xu th c kch thch hon thnh xut sc nhng nhim v no em li cho h s hi lng Nu cp di c vn v ng c lm vic th trc tin nh qun l phi xem xt li h thng thng v pht. Nhng ngi cp di phi hiu rt r rng, vic hon thnh nhim v gn vi vn tin cng, thng tin, khen th378 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ng hoc vic lm n nh. Cc s liu nghin cu cho thy r, i khi cc nh qun l hy vng cp di thc hin nhng hnh vi nht nh no m khng khen thng cc hnh vi . Con ngi ni chung u c xu hng t nhin l theo ui nhng hnh vi c khen thng v trnh bi nhng hnh vi b pht. Cc phn thng c th l vt cht hoc tinh thn. Thng tin phn hi v vic thc hin nhim v bng cc phng php nh khen ngi hoc nhc nh cng l phn quan trng trong h thng kch thchlm vic. E- nh gi (Phn hi v vic hun luyn v thc thi cng vic). nh gi l s phn hi v tnh hnh thc thi cng vic hng ngy mt cch phi chnh thc cng nh vic nhn xt cinh thc lin tc. Qu tinh phn hi hu hiu lm cho cp di bit c mnh hon thnh nhim v mc no trn c s hin ti. Khng th hy vng cp di hon thnh tt nhim v nu h khng thc c tm quan trng ca vn . Mi ngi cn bit c mc hon thnh nhim v ca mnh trn c s bnh thng trc khi c mt nh gi nh k chnh thc. S thiu ht v hun luyn v thng' tin phn hi c th gy ra nhiu vn i vi nng lc hon thnh cng vic. Nu c kh khn trong vic nh gi th nguyn nhn c th l do thiu cc thng tin phn hi hng ngy v vic thc hin nhim v tt hay cha tt. Rt nhiu nh qun l c xu hng ch trng nhng tin tc xu m qun nh gi cao khi cng vic tin trin tt. nh gi cao khi cng vic hon thnh tt l mt phn quan trng ca hot ng nh gi thng xuyn. N c th lm tng ng c lm vic m ch i hi rt t chi ph. Mt bin php tt i vi vic nu r cc im mnh hoc yu v kh nng hon thnh nhim v l x l "s kin quan trng bao hm vic bo co chnh thc vic hon thnh nhim v mang tnh tch cc hoc tiu cc in hnh. Phng php ny bo m cho cp di nhn c thng tin phn hi t s sch chnh thc. V. Gi tr php l (cc cng tc nhn s hp php v c hiu lc). Thut ng gi tr php l nhm ni n hiu lc v tnh hp php ca cc quyt nh v ngun nhn lc do cc nh qun l tin hnh. Cc nh qun l phi bo m sao cho cc quyt nh v con ngi ph hp vi lut php, quy nh ca ta n v chnh sch ca hng. Nh qun l phi bo m cc hot ng ca c nhn khng i lp vi nhm hoc vi c nhn khc, ng thi cn thc rng cc t chc cn nh gi kh nng hon thnh nhim v hp php v c hiu lc, cc k thut la chn tiu thc o to v thng tin, v v.v.. Nu c vn v gi tr Php l, nh qun l cn bit rng xu hng ca lut qun l rt r rng: cc quyt nh v nhn s cn phi c vn bn ho, php l ho trn c s cc tiu thc v kh nng hon thnh nhim v . Nu nh 379 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH qun l cha nm vng vn ny, th cn theo lut vi b phn nhn s hoc c quan php lut ca t chc. E. Mi trng (S thun li ca mi trng) Thut ng mi trng cp cc yu t bn ngoi c th nh hng ti vic hon thnh nhim v, thm chi k c khi ngi thc hin c y cc yu t: nng lc, thng hiu cng vic, szgip ca t chc v ng c lm vic. Nhng yu t ch yu ca mi trng gm: cnh tranh, thay i cc iu kin ti trng, iu tit ca chnh quyn, cc ngun cung cp v.v.. Nu c vn v mi trng nm ngoi tm kim sot th khng nn khen thng hoc qu trch cp di v vic hon thnh nhim v Tm li, mc hon thnh nhim v ca ngi lao ng ph thuc vo cc hn ch v iu kin mi trng ni h lm vic. Nh trnh by, qun l vic thc hin nhim v l s kt hp Lnh o theo tnh hung vi m hnh ACHLEVE. Cn gii thch lm th no trin khai thc hin qun l vic thc hin nhim v th nhng bc chnh cn thit khi lp k hoch thc hin nhim v s c vch ra, bao gm qu trnh hun luyn tay ngh dng cng c cc k hoch thc hin _v pht trin ngi lao ng. Cui cng cn phi c cc bn tng kt chnh thc v vic thc thi cng vic kt thc mt chu k qun l vic thc hin nhim v BA CHC NNG CA QUN L VIC THC HIN NHIM V Qun l vic thc hin nhim v c ba chc nng ch yu 1. Hoch nh vic thc hin nhim v: xc nh cc mc liu v hng dn ngi thc hin l lc bt u giai on lp k hoch v thc hin cc k hoch nhm t uc cc mc tiu c xc nh. 2. Hun luyn - cc hot ng trin khai v phn hi thng xuyn nhm lp nhanh cc k hoch c xc nh 3. Tng kt vic thc hin nhim v - nh gi tng th vic thc hin nhimv trong sut thi gian m k hoch ra Cch tip cn theo tnh hung i vi v ic qun l vic thc hin nhim v ch php cc nh qun l nhn s ha trong vic lp k hoch. hun luyn v 380 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tng kt thng qua vic la chn bin php qun l ph hp vi hon cnh c th ca tng ngi lao ng. Hoch nh vic thc hin nhim v Nhiu quan im MBO truyn thng ch ra rng nhng ngi qun l v nhng ngi thc hin phi lun lun trin khai cc mc tiu trong mt qu trnh ra quyt nh chung. Lnh o theo tnh hung cho rng vic ra quyt nh chung c th ph hp vi nhng nhn vin c mc sn sng trung bnh (R2 v R3) nhng khng ph hp vi nhng nhn vin c mc sn sng rt cao hay rt thp (Ri v R4) Trong nhng trng hp ngi thc hin c mc sn sng thp trong vic t ra mt mc ch no th tt nht ngi qun l c th khng t ra cho h cc mc ch v ni r cho h bit v mc sn sng thp ca h. Ngc li, khi ngi thc hin c mc sn sng cc k cao, h c th ng vai tr ch o trong vic xc lp cc mc ch Nu ngi thc hin c mc sn sng cao th c th h chu trch nhim ch o trong vic xc lp thm cc mc tiu Tm li, Lnh o theo tnh hung cho rng nh qun l phi cp di tham gia vo qu trnh ]p k hoch thc hin nhim v ty theo mc sn sng ca h. Mt s vn dng khc ca Lnh o theo tnh hung trong qu trnh hoch nh vic thc hin nhim v l ni v phong cch lnh o Trong vic xc lp cc mc tiu, vic ngi qun l cng vi ngi thc hin xc nh nhng mc tiu no cn t c l cha Mt iu c li khc na cn khng nh l cn tha thun vai tr ca nhau trong hot ng. C hai phi cng tha thun trc v mc lin i qun l tng nhim v chuyn bit. Nh qun l cn cho ngi thc hin bit v c cu, phng hng, s lng ngi ph hp. Bng vic hiu r vai tr ca mnh trong qu trnh lp k hoch thc hin nhim v, c ngi qun l v ngi thc hin c th trnh c nhng c ch, nhng sai lm trong khu trin khai. Mt nhc im ca nhiu h thng kiu MBO l c ngi qun l v ngi thc hin ch ngh n s ng gp ca ngi thc hin. H thng ACHIEVE li cho rng, ngi qun l v ngi thc hin u cn thy r vai tr ca s gip ca t chc. S dng m hnh ACHIEVE trong hoch nh vic thc hin nhim v, ngi qun l phi cp cc cu hi t ra nh: Ngi thc hin c nng lc lm vic khng? Ngi thc hin c 381 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bit r lm ci g, lm bng cch no khng. T Chc cn tr gip mc no? Hin ti c qu trnh hun luyn v phn hi cha? M hnh ACHIEVE em li cho ngi qun l mt s phn tch r rng v tim nng hon thnh nhim v. Nu c vn no cn gii quyt, nh qun l phi xc nh r trc khi xc nh mc tiu cho ngi thc hin. V d, nu ngi qun l nhn thy ngi thc hin thiu nng lc th cn bi dng ngay trc khi bt tay vo thc hin nhim v Vic phn tch mi yu t v vic thc hin nhim v trong m hnh ACHLEVE trc khi ngi thc hin bt tay vo cng vic s lm tng xc sut t ra mc tiu thc t, y thch thc. Phi c bit lu yu t gi tr php l. Nu cc mc tiu thc hin b sp xp theo cch c th i x bt cng vi mt c nhn hoc nhm no th b phn nhn s ca hng cn trao i v tin hnh chuyn i cc mc tiu ra. Hun luyn (Coaching) Cc nh qan l c th vn dng phng php tip cn theo tnh hung vo lnh vc hun luyn bng cch s dng cc phong cch lnh o xc lp cho qu trnh hoch nh vic thc hin nhim v. Trong vic hun luyn lnh o theo tnh hung gip cc nh qun l kt hp r rng phong cch lnh o ca h, cc mc tiu trong qu trnh hoch nh vic thc hin nhim v vi mc sn sng ca ngi thc hin t tng mc tiu chuyn bit. Mt vn v cng kh khn trong khi tin hnh hun luyn l s thiu phn tch y trc khi tin hnh hun luyn. C c nh qun l c th s dng m hnh ACHIEVE phn tch cc vn thc hin nhim v mt cch nhanh chng trc khi quyt nh tin hnh nhng hnh ng c th. Cn phi gii quyt nhng vn thc hn nhim v cng sm cng tt trc khi nhng vn ny bin thnh thm ho. Khi nhn thy vn xut hin nhng giai on u, cc nh qun l thng t chu gii quyt. M li hy vng mi chuyn s qua i. Thc t rt him khi nh vy vi m hnh ACHIEVE nh qun l c mt bng theo di kim tra rt tt gii quyt cc vn hng ngy m khng cn phi hi hp, hn gp hay bo co hnh chnh. Sau khi s dng m hnh ACHIEVE chn on vn nh qun l c th tng kh nng x l vn ph hp vi tnh hung m ngi thc hin phi m ng. 382 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Trong cuc hp im li tnh hnh thc hin gia nh qun l ngi thc hin phi khng c vic g gy sng st. Nu nh qun l lm tt vic lp k hoch thc hin nhim v v hun luyn hng ngy th c hai bn phi thy cuc hp l vic xem xt cng vic thc hin trong giai on k hoch. Nh qun l c th s dng lnh o theo tnh hung xc nh mc tham gia ca ngi thc hin trong qu tRnh xem xt chnh thc. Cc nh qun l c th mun nhn vin phi c mc sn sng cao hon thnh vic t nh gi; vic ny c th c tho lun trc khi phn nh qun l. Cc nhn vin vi mc sn sng trung bnh c th yu cu tham gia qu trnh ra quyt nh, trong mc ch dn ph thuc vo mc sn sng i vi mi mc ch chuyn bit. Cc nhn vin mc sn cng thp c th i hi s xem xt phng hng, trong hu ht cc thng tin l t nh qun l truyn t cho nhn vin. Cc nh qun l cd th s dng cch tip cn theo tnh hung trnh vn xc . nh mc lin i ca nhn vin trong khi xem xt l "tt" hay "xu". M hnh Lnh o theo tnh hung cho php nhn vin tin hnh mc tham gia ca mnh phc v cho vic xem xt ca h. Khi tng kt tnh hnh thc hin cng vic ln cui, cc nh qun l c th s dng m hnh ACHIEVE phn tch nguyn nhn cc kt qu thc hin nhim v v khng p ng cc tiu chun t ra trong qu trnh hoch inh vic thc hin nhim v. Sau khi nh qun l v cp di xc nh nhng nguyn nhn gy ra nhng vn thc hin nhim v, c th xy dng cc chin lc pht trin thch ng vi cc vn thc hin cng vic c bit xy ra. M hnh ACHLEVE c th gip nh qun l thu thp cc s liu lin quan n vic thc hin nhim v c bit c th s dng trong o to, chuyn giao v cc quyt nh nhn s trong tnglai. M hnh ACHLEVE cng gip cc nh qun l quyt nh xem vic thc hin nhim v khng p ng cc tiu chun inh mc l do cp di khng thc hin nhim v hay do nhng vn v qun l, t chc v mi trng. Vic qun l vic thc hin nhim v da vo trit l gc ca Lnh o theo tnh hung. Khng c mt cch ti u gii quyt cc vn ngun nhn lc. Nh qun l nn s dng chin lc gii quyt vn thch hp nht vi nhng nhu cu ca nhng ngi thc hin trong nhng tnh hung duy nht. Qun l vic thc hin nhim v gip cc nh qun l c nhng phng hng d thc hin phn tch tnh hnh cng vic, xc nh nhng nguyn nhn gy ra vn thc hin cng vic v la chn nhng chin lc gii php ph hp vi cc vn thc hin nhim v m nhng ngi thc hin ang phi ng u. 383 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ng thi, mt mi li quan trng ca cch tip cn theo tnh hung qun l vic thc hin nhim v l n cung cp mt h thng cc tiu chun tham kho c hiu qu c th s dng pht trin cc nh qun l trong vic lp k hoch thc hin nhim v hun luyn v tng kt, nh gi. Hai chng tip sau s gii thiu mt trong nhng khi nim quan trng nht trong khoa hc v hnh vi trong nhng nm gn y Qun l mt pht.
CHNG XVII TIN HNH LNH DO THEO TNH HUNG: QUN L MT PHT Trong cc Chng trc gii thiu v ni t m v m hnh Lnh o theo tnh hung bao gm c vic bn n nhng c s khoa hc hnh vi ca l thuyt lnh o hin i. Cc Chng v mt s Chng sau minh ha cc phng n chun ha v m rng Lnh o theo tnh hung vn c xy dng bi Trung tm nghin cu quan h lnh o v cc t chc pht trin qun l c tn tui quc t, vi kinh nghim to ln trong cng tc vi cc nh qun l, cc nhn vin hnh chnh, gio vin, cc bc cha m, v cc nh lnh o khc quan tm n vic ci thin nng lc co ngi. Mt vi khi nim c trnh by Chng ny c bn nhiu v mt l thuyt trong cc Chng trc, c bit Chng 10 - pht trin cc ngun nhn lc", v Chng 1 1 - "K lut c tnh xy dng'. Tuy nhin, trong Chng ny cc khi nim c trnh by nghing nhiu v kha cnh tin hnh. V d, s bn lun trc y v l thuyt thay i v cng c hnh vi ch nhm vch r tm quan trng ca n trong s hnh thnh nng lc vn hnh ca con ngi. Trong khi cc khi nim gn cht vi hai l thuyt l nhng khi nim mnh, chng vn cha c s dng rng ri trong cc t chc bi hai l do. Mt l, h thut ng cng c, Dp tt, titp cn, lin tc v v.. mang tnh cht cht hc tht thm thy, rt kh hiu i vi a s nh qun l. Hai l, nhng khi nim dnh lin vi nghin cu ng vt hc v c ngha thao tc c kim sot, tc l buc ngi ta lm ci bn mun h lm, khng nht thit phi l ci h mun lm. Trong Chng ny, cc nh qun l s bit r nhng thuyt bn trong cc Chng trc c ng dng nh th no vo cc tnh hung qun l hng ngy V d, chng ti chuyn l thuyt thay i hnh vi sang hnh thc k thut d nh hn, gi l "by cch buc ngi ta lm cc vic ngay lp tc Spencer, Johnson v Blanchard c gng vt qua mt s kin phn i bn cht hn lm ca c ch thay i hnh vi trong cun sch bn chy nht ca h: "Nh qun l mt pht". Cun sch gii thiu ba khi nim ch o bt ngun t cc nguyn tc thay i hnh vi: mt pht t mc ch, Mt pht khen ngi, v Mt pht khin trch. Ni dung c bn ca "Nh qun l mt pht" c pht trin nhm khuyn khch cc nh qun l b thm mt pht tin chc h ang tp trung lm ng nhng g c nh hng ln nht n vic to ra nng lc vn hnh mong mun ngi cng nhn. Cc nh qun l cn ch 385 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH t ra nhng mc ch r rng trc mi ngi, khen ngi vic tin hnh n tha, v khi cn thit, q trch hoc nh hng li nu vn hnh s st. Chng ny v c bn da vo cng trnh ca Blanchard v cc cng s ti Vin o to v pht trin Blanchard (BTD), mt t chc cc ngun nhn lc ti Escondido, California. T nm 1981, cc hi vin ca BTD xc tin v c kt cc quan nim "Mt pht qun l" vi vic gii thch Lnh o theo tnh hung di dng cc h thng qun l ca t chc trong c nc (M v nc ngoi.) MT PHT T MC CH Yu cu then cht hng u i vi nh qun l mt pht l Mt pht t mc ch. Ton b hot ng tt hai khng tt u bt ngun t ch cc mc ch c r rng hay khng. iu i hi phi nm chc rng, tt c nhng ngi thc hin hiu r hai vic: h c yu cu lm vic g (cc lnh vc thuc trch nhim ca h) v th no l s vn hnh tt ( cc tiu chun vn hnh, cn c nh gi hot ng ca h) . Hai vic xem ra c v n gin, song thng b sao nhng cc t chc. Cc lnh vc trch nhim cc nhn vin thc hin tt cng vic, t chc trc ht phi c mt h thng ch tiu xc nh r rng . V d, khi cc nhn vin c hi h lm vic g v cc nh qun l ca h c hi v nhng vic m nhn vin ca mnh ang lm, th hai nhm ny thng tr li rt khc nhau. c im cng r nu mi nhm b cht vn xp th t u tin cc nhim v ca h. Kt qu l, cc c nhn trong cc t chc thng b khin trch do khng lm nhng vic m h khng bit rng ln gii quyt chng trc tin hay khng. Mt trong nhng tr lc ln nht ci thin nng sut bt ngun t chnh vn nh vy v nhng k vng v ch tiu khng r rng ca t chc. Nhiu khi. nhng ngi c gii qun l cho l p ng tt nht mt hot ng c th li c th khng bit r vai tr ca h ni chung. V d, mt nhm qun l khch sn chuyn lo v vic bn hng c hi: 'Trong t chc ca cc anh, ai chu trch nhim bn hng cu tr li hu nh nht tr l : "Cc nhn vin phc v bn". Song khi hi cc nam n phc v bn v nhng trch nhim trc ht ca h trong cng vic y, th chc chn h p: "Phc v mn n v nhn n t hng ". Khng c no ni n vic bn hng. Nhng du cho iu c th rt c bn, cc nh qun l vn cn nm chc c nhn vin ca h bit ngi ta mong ch mnh iu g. 386 CHUYN : HOT NG T CHC
Cc tiu chun vn hnh Cc nhn vin cng cn phi bit th no l vn hnh tt. iu c xc lp thng qua cc tiu chun vn hnh. Cc tiu chun vn hnh gip cc nh qun l v cc nhn vin gim st s vn hmh d hn rt nhiu, v c dng lm c s nh gi. xc nh liu mt t chc c cc tiu chun vn hnh hay khng, c th hi nhng ngi lm: "Anh lm vic tt lm phi khng? phn ln s tr li cu hi ny bng cu ni:" Vng, ti ngh nh vy". Cu hi khm ph ngay sau y s l: Sao anh li bit nh vy ?". Cu p in hnh l: "Ni chung gn y ti khng b ngi qun l ca mnh Ph bnh". Nh vy, cu tr li ng rng cc nhn vin nhn c rt t s gip khc phc cc sai lm hoc tr tr. l iu t hi ca cng vic. Thc t qun l quen thuc ang dn ti mt phong cch qun l c s dng ph bin nht M: " mc mt mnh g cht", n l phong cch qun l S4 - S1 ni Chng 11 - K lut c tnh xy dng". Phong cch qun l cng c th c gi l "Qun l kiu chim bin - Nh qun l kiu chim bin xc vo phng, lm m mt thi mt hi, v cho tng ngi, ri sn sm lao ra. V l phong cch qun l ng tr trong a s cc t chc nn d nhin hin nay h ng c ca con ngi ang l vn ch yu ca hnh vi t chc. Scott Meyers, nh t vn lu nm trong lnh vc h ng c, cng nu vn tng t vi php loi suy mi l. Meyers ht sc sng st trc s tng phn gia cc nhn vin trong khi h lm vic v cng chnh nhng ngi khi h c thu ht vo hot ng x hi hay gii tr nh chi bng g chng hn. Trong tr chi bng g, ni chung chng ta thy, u th no phn khch ln sau khi nm trng mt qun c l u s nhy choi choi hoc la ht m . Nhng cng ngi t khi hoc cha bao gi b kch ng trong cng vic. Mayers ly lm l v sao h khng b kch ng. ng t ra nhng cu hi: "Ti sao mi ngi khng nhy choi choi v la ht trong a s cc t chc ? "C th lm g cng vic kch thch mi trng mnh hn v nhn vin c h ng c cao hn ?". Cc mc ch cn phi r rng Mayers cho rng nhng l do khin mi ngi khng la ht trong cc t chc mt phn v ngi ta khng r mnh mong mun iu g. Th nhng hng ngy trong th gii cng vic, ngi ta vn bn chi khng cn bt k mt tiu ch no c, v v th khng th ni h ang lm vic tt n mc no. Vic u tin mc ch i hi mi lin h ngc (thng tin phn hi) 387 CHUYN : HOT NG T CHC
Tr lc th hai trong qu trnh t ti trnh vn hnh tt l thng tin phn hi nhn vin bit h ang lm vic nh th no. Tr li v d ngi lm cng chi bng g, khi c hi :" Anh chi ra sao ngi c th p: Ti khng bit nhng ti ngh l trng". tin n cc mc ch: nhn vin cn c thng tin phn hi v hot ng ca mnh. Thng tin phn hi ny c th dng kch thch ng c cho nhn vin. Dng nh mt s ln yu t ng c ca ngi ta chnh l thng tin phn hi v cc kt qu. Mt cch nhn mnh khc v iu l khu hiu: "Thng tin phn hi l ba im tm ca cc nh v ch". C th bn hnh dung c vic hun luyn cho cc k Olempic khi khng c ai bo cho bn bit mnh phi chy nhanh th no hay nhy cao n u chng? t c v nc ci, song vn c nhiu nhn vin thng hot ng trong mt mi trng trng rng khng h bit thng tin cn thit lm tt cng vic. Tin bc l ng c kch thch con ngi ch khi n phn hi v kt qu lm vic. bao gi bn n nhn vic tng lng mt cch sung sng nu mt ngi khc no m bn bit khng th c gng lm vic nh bn cng c lnh bng hoc thm ch nhiu s tin hn bn ? Khng nhng vic tng thm tin khng phi l ng c kch thch, m n cn lm suy gim ng c khi bn bit chuyn gn kt vi kt qu t c. t nhin, chng y c gng ca bn trong cng vic ha ra cng toi, khng cn ngha l g. Khi cc nh qun l cho rng ng c s mt kch thch con ngi l thng tin phn hi v kt qu, h thng xut pht t vic cung cp thng tin phn hi song khng phi bao gi cng ng kiu. Chng ta hy tr li php loi suy . Khi ngi lm cng tin n vch chc bng, h nhn thy ng ch ang ng pha bn kia tm chn. Khi bng ln xung rnh, chy qua tm chn, h nghe thy ting ng v lc ng ch gi hai ngn tay ln v ni: "Anh thng hai nh". Trn thc t, a s khng ni thng tin phn hi mt cch chnh din th s ni: "Anh cn thiu tm nh". Nh vy chng ta tin ti im trng tm m sau y trong chng ny cng nh chng tip theo s bn t m hn : hi tip dng c hiu qu cao hn hi tip m trong vic nh hng, iu chnh hot ng. Vic xt nt cng vic c th ph hoi cng vic Ti sao cc nh qun l khng lt mi th che y, trng ra cho ai cng thy mi chuyn ? Chnh v c mt truyn thng kin nh trong cc t chc, rt quen thuc, l xt nt cng vic. Chng ti gi l NIHYYSOB , vit tt ca :"By gi tao tm c my ri: ch " Tht bun l nhiu nh qun l s 388 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH dng li xt nt cng vic nh l c hi ngn nm c mt thanh ton vi nhn vin. Qu trnh xem xt cng vic cng c s dng ph by mi ngi ln "ng cong phn b", t chia ra cc hng nhn vin v xuyn tc cng vic ca h Trong nhiu t chc, nu bn c 6 - 7 ngi trnh bo mnh th khng nn xp loi tt c bn h hng cao - thm ch khi h hon ton xng ng. V d, cc nh qun l nhanh chng hiu rng, nu h nh gi xp hng tt c nhn vin ca mnh u cao, th ngc li chnh h s c cc nh qun l ca h nh gi thp. Ch c mt con ng h c th c nh gi cao l h phi nh gi thp mt vi nhn vin di quyn mnh. Thc t ni trn thng c duy tr bng cch n nh mt ngn qu hoc sut thng phn trm dnh cho phn tng nng sut ca nhm. ' Mt trong nhng cng vic nng n nht m nh qun l c th phi lm l quyt nh xp nhng ai vo hng thp. a s ngi M ln ln vi tinh thn c - thua, li - l , vi lng tin rng trong mi nhm phi c vi ngi thua. iu l ph bin trong h thng gio dc ca chng ta. Nh bn chng 16, "Qun l con ngi thc hin cng vic" Hersey v Goldsmith lm ro ba b phn ca cng tc gim st thc hin cng vic: (I) hoch nh cng vic, trong ra cc mc ch v mc tiu, (2) hun luyn hng ngy, trong bn lm vic vi nhn vin ca mnh gip h t c cc mc ch ca h; (3) nh gi s hon 'thnh cng vic, trong bn nh gi nhng bc tin b tin ti cc mc ch. Trong ba bc , a s cc t chc thng bt u t bc nh gi s hon thnh cng vic. Phng nhn s a ra mt s biu mu k khai, mi nm mt ln ghi chp v tng nhn vin. Khi , bt k ngi no cng c th ni v nhng mc ch nn t ra. Cun s mu trn c ghi nhng mc ch v u vic - nhiu mc ch v u vic khng bao gi c xem xt tr phi c ai quyt nh nm hay mun hn s r sot li chng. Mt b phn duy nht quan trng nht trong ba bc ca qu trnh nh gi cng vic t c thc hin c h thng l hun luyn hng ngy. Lnh o theo tnh hung s c gi tr c s khi p dng hng ngy i vi nhng ngi c cc mc sn sng khc nhau gip h thng li. Hn ch s lng cc mc ch . Tt c nhng nghin cu v trnh vn hnh cao u cho thy s lng mc ch l tng m nhng ngi thc hin d tp trung ch nht l t 3 n 5 mc ch. Xin nh quy tc 80/20 ca Pareto ca 80% cc kt qu m bn mun gt hi c t mi ngi bt ngun ch t 20% cc hot ng ca h. 389 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Thnh th bn cn hn ch s lng mc ch ca nhn vin v c gng tm ti mt vi hot ng then cht c hiu lc cao nht v .ha hn nhng kt qu tt p nht Khi nhng mc ch c xc lp, chng s phi c gii trnh tht r c th s dng trong vic i chiu hnh vi thc t vi hnh vi quy nh. Thng vic t mc ch c coi l hot ang giy t. s v -mt t lon tt nhin trong i sng t chc nhng cng c v c cht t gi tr trong sp xp cng vic phi lm. Khi iu xy ra, cc mc ch s c gt gia trn giy t, mi ngi lnh i v lm tt c nhng g h mun cho n gn ngy kho xt cng vic. Trong mt pht t mc ch, trit l sng cn l bn phi nm chc nhng mc ch ca mnh. Cc mc ch phi c th c c ln trong mt pht v c gii trnh khng qu 250 t. Mc d hu ht nhng nh qun l m chng ti c dp tip xc u tn thnh tm quan trng ca vic t mc ch, song nhiu ngi khng dnh thi gian trin khai r cc mc ch ring ca h v gii trnh chng. H nghing v tr t by hot ng (gi ) trong thc ra h lm nhng vic cha chc l nhng vic ng -tc l nhng hot ang m h tng l quan trng nht. gip tho g vn ny, Kelsey Tyson v Drea Z'garmi trin khai khai cng c m cc nh qun l c th s dng t mc ch c cho mnh v cho nhng ngi lm vic vi mnh. Nhng cng c dn dt mt cch c h thng ngi s dng chng thng qua 9 bc xc lp mc ch nhm nng cao kh nng t c thnh cng. Chng ta s tho lun tng bc ny mt cch vn tt. Bc 1: t cc mc ch cng vic ca c nhn l g? c bit l lp danh mc nhng hot ng quan trng nht m bn mun ngi hon thnh trong vng 3-6 thng Bc 2: Sp xp cc th t u tin nhng mc ch no l quan trng nht sp xp u tin t cc mc ch hn cui cng i vi mi mc ch. Bc 3: Cc ch s o Bn s lm th no bit ngi ta ang lm vic tt? Vic ny gm hai hoc ba bin s c trng di s kim tra ca c nhn v cn c theo di st sao thay i hoc ci thin Bc 4: Cc tiu chun vn hnh. Tnh trng cng vic nh th no l n tho? C cc mc hon thnh cng vic ti thiu chp nhn c v no bt 390 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH xc nh i vi mc ch V d tng s thi gian khc nhau hoc cc cp cht lng s lng v chi ph khc nhau. Bc 5: Nhng khuyn khch v phc li ci g s gi ngi ta tip tc lm vic tt. Chng c th gm cc iu khon (Item) nh ch quyn tng ln tho mn v thi gian thng chc hoc tin tr cp Bc 6: nhng tr lc trn con ng t mc ch nhng g c th gy nhiu trn con ng t ti cc mc ch ca con ngi Hy ch c nng nhn t trong tm kim sot cng nh nm ngoi tm kim sot ca c nhn Bc 7: Cc bc hnh ng ngi ta s thc hin nhng bc no t cc mc ch. Hy xc nh th no l k hoch kh thi nht c thnhcng bao gm c s gip v h tr cn thit t pha nhng ngi khc. a s cc mc ch c th c thc hin thnh cng khi c hniu bin php. Bc 8: nng v khen thng. iu g s xy ra nu t c mc ch s cng nhn phi c tr nh cho c vic hon tt cui cng ln mc tin b tin ti kt qu cui cng. Khng nn b qua mt trong nhng hnh thc cng nhn n gin nht nhng quan trng v y c thuyt p hc nhn xt, nhgi chn tnh Bc 9: Khin trch v ti nh hng. iu g xy ra nu mc ch khng t c? Nu c nhnc nhng k nng cn thit hon thnh cng vic nhng li khng lm th cn phi khin trch c nhn . Nu c nhn thiu nhng k nng cn thit th hng dn li (ti nh hng) l cch ph hp hn khi hng dn li cc c ch v cc bc hnh ng cng c xc nh v c nhn li c gng tip tc nhim v. Chn on nhng tr ngi trong vic t mc ch Nu qu trnh t mc ch khng thnh cng hy xem xt li nhng mc ch m bn nu ra t gc tnh r rng v tnh kh thi v nhng vn vn cha c lng trc bng cch s dng nhng cu hi sau trch t cc cng c ca Tyson v Zigarmi Thi im m bn chn c hin thc khng? Nhng yu cu cnh tranh khc c gy ra tr hon khng? Liu ngi ta s c th vt qua c nhng yu cu t c ng hn nhng mc ch m bn tn thnh khng?
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng mc ch m bn xc lp l ch yu n mc no trong s nhng mc ch di hn ca b phn cng tc ca bn? Nhng mc ch m bn xc lp s c tc dng m bn mong mun i vi nng n lc cn thit t c chng hay khng? Nhng mc ch y s c tc dng nh th no i vi vic vn ng tin b ca cng? Cc mc ch c ph bp vi im chnh hin ti ca t chc hay khng Nhng mc ch y s gip c nhn pht trin nhng k nng mi nh th no. Chng gip anh y hay c y xy dng c lng tin ra sao ? S xy ra phn ng g nu nhn vin tht bi trong vic t ti cc mc ch nh ? Liu ngi s c kh nng chp nhn khin trch nu cn hoc s nh hng li tr v con ng hp l hay khng ? Mc ch tt l mc ch SMART? SMART l t cu to bng nhng ch u ch nhng nhn t quan trng nht trong vic t mc ch c cht lng tt. S - SPECIFIC - c th, Chuyn bit. Bn tht s khng ni vi ai :"Ti mun anh ci thin" Phm vi v phng php ci thin cn phi c xc nh mt cch c th, chuyn bit. M - Measurable - c hn nh o c c. iu quan trng cn nh l "Nu bn khng th o c c n, th bn cng khng th iu khin c n". Thnh th, cc mc ch phi quan st c v o c c Nu ngi no ni: "C mc cng vic ca ti y - ng khng th o c c cng vic ca ti u th iu d c mun che giu nhng sai st, lch lc trong cng vic A - attainuble - Kh quan, kh thi, c th t c. Bn cn c kh nng t ti nhng mc ch ca mnh v t thn c gng trong qu trnh . iu ny quan h ti cng trnh nghin cu do David Mcclelland tin hnh v vn h ng c thnh t nh trnh by Chng 2 - "ng c thc y v hnh vi". ng pht hin rng nhng ngi c thnh tch cao thng thch t ra nhng mc ch va mc kh khn nhng c th nm bt c, ngha l nhng mc ch lm c nhn tngi cng thng.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH R - Relevanl - thch hp, ng ch. Bn cn t ra nhng mc ch thuc cc lnh vc quan trng i vi cng vic T-' Trackable - Theo di c, c ng li r rng. Bn cn t ra nhng mc ch qu (tm thi v b phn) sao cho nhng bc tin b ca mi ngi c th c khen ngi trong sut qu trnh. Nu mt mc ch bao gm vic hon thnh bo co vo ng ngy 1 thng 6, th nhng c hi nhn c mt bo co t yu cu s tng ln nu nh c s chun b nhng bo co qu . Xin nh, s vn hnh tt l mt tin trnh, l chng ng, ch khng phi a ch d nh. Cc mc ch l d nh. Nhng g m cc nh qun l phi lm chnh l iu khin tin trnh. Yu cu c p ng tt nht thng qua "Mt pht khen ngi. MT PHT KHEN NGI Khi cc nhn vin ca bn hiu r bn ang i hi h phi lm g v th no l hnh vi tt, th lc bn c sn chic cha kha th hai nm c s vn hnh mong mun: Mt pht khen ngi. Khen ngi l hot ng c sc mnh nht m nh qun l c th lm. Qu thc, n l chic cha kha trong vic o luyn nhn vin v lm cho thng li ca mi ngi tr thnh lc lng phc v cho bn. Mt pht khen ngi nhm vo vic cng c hnh vi, a con ngi tin gn mc ch hn na. Trong khi tt c nhng cha kha ca Nh qun l mt pht - t mc ch, khen ngi, khin trch - u quan trng, th Mt pht khen ngi l quan trng nht. Hy nhn khp t chc ca mnh v bn s thy lc no bn c th bt mi ngi lm ci g ngay lp tc". Khi bn thc hin, cho nhn vin mt pht khen ngi, tc l bn gn gi, c x theo cch ring v chia s tnh cm ca mnh. Ngay lp tc v ring bit s khen ngi c hiu qu, th s khen ngi phi ngay lp tc v ring bit. Hy ni chnh xc vi mi ngi, cng sm cng tt, rng h lm rt ng mt vic gi . V d, "Anh trnh bn bo co ca mnh vo ng th su v bn bo co c vit rt tt. Qu thc, ti dng bn bo co trong cuc hp hm nay v n lm rng r c anh, c ti ln c phng chng ta". Hy s dng nhng v d nh, "Ti xem chng nng sut phng anh ang tng n 10%" hoc "Bo co ca anh gip chng ta thng li trong hp ng vi cng ty Jones". Nu nhng nhn xt qu chung chung nh "Cm n nhng c gng ca anh", "Rt cm n anh", "Ti khng bit phi lm g nu khng c anh", hoc "Hy lm vic tt nh v y nh", th chng thng t c v thnh thc v nh v y thng km hiu qu trnh khen ngi mi ngi ba bi, trc ht phi bit r h lm ng vic g. Nh qun l phi ghi chp thi gian 393 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH quan st hnh vi ca nhn vin v c bit khen ngi nhng ci thin mnh nhn thy. Hy ni ln cm tng ca mnh Sau khi khen ngi nhn vin ca mnh, bn hy ni cho h r mnh cm thy th no v vic h lm. ng ni nng theo kiu bc hc thm thy qu mc. Hy pht biu nhng cm ngh t tm can mnh : " ti ni vi anh ti thy th no! Ti ht sc hnh din sau khi nghe anh trnh by bo co ti chnh ti bn hi ngh cc gim c, v rt mun anh bit cho rng ti thc s cm thy sung sng v anh thuc t ta. Cm n v cng". Mc d nhng li khen ngi khng chim mt nhiu th gi nhng chng li c th c hiu lc rt lu bn. gip cc nh qun l nm vng nhng k nng quan trng ca vic khen ngi, Tyson v Zigarmi pht trin Nh qun l mt pht thnh "Ngi dn ng bit hoch nh v khen ngi". Cng c ny dn dt ngi s dng mt cch h thng i qua cc bc khen ngi c cht lng tng ngi ring bit ang lm vic cho hoc vi nh qun l. N xc lp nhng Item iu khon). nhng cu hi phi lu gii p trong hoch nh nhng khen ngi ring bit v c ngha i vi vic nh gi hiu qu ca khen ngi sau khi chng c a ra. Sau y l mt s cu hi mu ly t cng c . Phn tch trc hoch nh Bn ngh n chuyn khen ngi v cm thy hm tt p hay v cm thy ngi ta ng c khen ngi ? - l khen ngi v cng vic th hin ch hon thnh nhim v mi c giao hay l khen ngi s hon thnh vi mc nhim v /bn phn tin hnh t trc ? Trc y bn c khen ngi hnh vi tng t ca ngi khng? - C th xy ra vic ngi ta cm thy gng go v c khen ngi khng? - C bt k ngi no khc c lin quan m bn cng nn khen ngi khng? Phn tch sau hoch nh - Vic khen ngi c dn ti nng cao s gn b v h ng c i vi bn v ngi c khen ngi khng? Bn c pht i bt k nhng tin d" no hoc giao thm vic vi tnh cch l mt phn ca khen ngi khng? Nu c th sao? - Bn c ni thm 'nhng m" v cung cp thng tin phn hi t nhiu c tnh cht ph phn khng? 394 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Khen ngi pht huy ton b quan h tng tc c hiu qu ca con ngi Nhng nim tngt p dng i vi mi mi quan h khng ch lm cho ngi ta tr thnh nhng nh qun l gii hn, m cn tr thnh nhng bc cha m, v chng, bn b v khch hng tt hn. Hy xem xt vic hn nhn chng hn. Nghin cu gn y cho bit, cc cuc kt hn ln th hai tan v vi t l cao hn cc cuc kt hn ln u. l tr a tn nhn, bi v mt s ngi l s rng thnh cng trong hn nhn ch n thun l vn chn lc - lm nh nu bn c th chp c c hi ln th hai, bn c th lm tt hn nhiu. iu m nghin cu xc nhn l, "nu bn gp trc trc trong mt quan h, th bn c kh nng s trc trc na nh th trong quan h tip sau ca mnh" - tr phi bn hc c nhng iu c bn v quan h tng tc ca con ngi. Hy th truy xt s suy vong ca quan h yu ng. Khi ngi ta lao vo cuc tnh, h t thy c nhng khuyt im hoc hn ch ca ngi yu. Bn bao gi trng thy' mt cp tnh nhn hnh phc trong khch sn cha? Khi mt ngi ni, ngi kia ht sc chm ch lng nghe, mm ci v khch l. H khng c v g st rut ch ba n c mang ti. Tri li, bn khi no thy mt cp khng tht s hnh phc bn nhau trong khch sn cha? C th h dng nh khng c g ni vi nhau. H c th khng ni ni bn cu vi nhau trong sut hai gi ri ng h. C l, chng l ngi ni li kt thc: em n th no?". V nng ni ngc vi s tht: "ngon lm ! Th cn anh?". Cuc tr chuyn ca h ch chng . Cuc hn nhn ca h cht, song khng c ai mai tng n! Lm sao hai ngi li i t ch say sa nh ung tng li ca nhau n ch khng c g ni vi nhau na? iu qu thc kh n gin. Nhng quan h tt l nhng quan h y phng din no thng xuyn m bn khin c ngi y lm ngay mt vic. Khi bn ln u yu, mi vic u n tha. Th ri khi bn quyt nh kt hn hoc rng buc lu bn trong quan h th bn thng bt u nhn nhn mi vic ngi kia xu hn. Bn bt u ni nng theo kiu: "Ti khng bit g ht!" hoc "Tht k quc l c lm c vic g nh vy!". Lt sau c th bn tr nn kh tnh v bn ch n nhng ai xu xa ngi kia nhiu hn l nhng iu tt ca h. Qu thc quan h yu ng s cht hn khi cc bn lm ng mt vic g v bn phi chu cn nhn v khng lm ng vic y mt cch chnh xc ' "Anh phi hi ch!" hoc "Anh phi lm vic sm hn kia!". Hy l nhng ngi bit tnh ton chi li Yu cu trn lu mt trong nhng im quan trng nht cn nh trong vn khen ngi. ng ch i mt hnh vi ng rm rp trc khi khen ngi, hy khin cho mi ngi lm vic g gn ng, tng i ng. Ci chng ta 395 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mong mun li ngi khc l hnh vi hon ton ng; v v th, nu bn ch i hnh vi hon ton ng trc khi bn tha nhn n th c th s khng bao gi bn nhn c n. iu chng ta phi nh l hnh vi hon ton dng hp thnh t hng lot nhng hnh vi gn dng. Bob Davis, ch tch hng ha cht, ni v mt trong nhng phng chm a thch ca ng :"Hy khen ngi s tin b - n t nht cng l mt th mc tiu di ng". Tuyn b tht c sc thuyt phc? iu chng ta cn lm trong tt c nhng quan h tng tc ca mnh ch lm vic v gia nh l khen thng hoc khen ngi mi ngi vi s hon thnh nhim v. Ly v d khc- vic nui dy tr. Cc nam n thiu nin lun l vn i vi nhiu bc cha m. Ti sao th Trc khi con ci tr thnh thiu nin, cha m cc chu ngh rng chng rt "ng yu", v khi l tr "ng yu" lm mt iu g xu th h lun lun tha th. L tr "ng yu c tp quen lm nhng iu gn ng. Nhng ngay khi cc c cu i li long qung trong nh, cha m la ht om sm:"Chng bay ang u vy? ", hoc "Ti sao my khng lm vic h", hoc "Chc chn ch c ngu mi sai lm nh v y". Cc chu thiu nin chng mt nhiu th gi cng hiu ra rng cha m khng thch chng lun qun nh. Cha m mt dn nh hng vi con ci chnh v h v tnh khin chng lm nhng iu d nhiu hn l dy chng lm nhng iu hay. Xin hy ngh n chuyn trong quan h vi con ci. Cc bc cha m ni vi chng ti l h khng th hiu ti sao con ci h rt kh bo. V d, Emary l mt a tr mu mc. trng c b l tr gii, nh hay gip mi .ngi, l v thn i vi ngi ln. Cn Harry v Alice - nhng a con khc ca ti - th chng c g ngoi ni phin mun" . Trong mi trng hp, chng ti u thy May c thi quen lm nhng iu ng, trong khi Harry v Alice lm nhng iu d. Nu bn gp kh khn vi v (chng), con ci, ngi lm, ng ch hoc b bn mnh, th hy t hi: mnh c mun quan h tn ti khng Khi bn suy nghi li gii p, hy tin ti nhng cm ngh tht chn thnh. Nu t thm tm bn khng mun lm cho mi quan h tn ti thc s th bn s khng lm. V sao? Bi v bn kim sot c hn nh 't "ng, nhng m..." Nu bn mun lm cho mi quan h tn ti thc s, bn s tp cho ngi kia quen lm nhng iu ng. Nhng nu bn khng mun quan h c hiu lc d vi bt c l do no, bn c th d dng ngm ngm ph hoi mi c gng thn thin nht nhm ly lng bn ca ngi kia. Cho d ngi ta lm iu g ng th bn vn s ni ! "Vng, nhng m... anh khng lm ng ci ny hay ci n". Chn thi im khen ngi Bn phi dnh t nht 2 gi trong tun "khen ngi". Hy ghi iu vo lch s ca bn y nh nhng cuc hn. Khi hy s dng trit l ~ewlett 396 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Packard ca MBWA (Qun l bng cch do quanh) c xy dng mt cch ti tnh bi Peters v Waterman trong cun sch ca h Nghin cu tnh tri. Hy do quanh khu vc hot ng ca bn v sai khin mi ngi lm nhng iu ng, ri bo cho h bit v iu . Hy lm ng nh th vi v (chng), con ci bn b ca mnh. nh bn c th khng cn n 2 gi mi tun, nhng 10 pht th chc chn s chng hi g. C phi bn ang lm vic nhiu khng Xin hy c gng. Bn s thch th lm cho mi ngi bit lm nhng iu nn lm. iu s lm cho tng bc i ca bn rn rng v nh mt ca bn ngi sng. V tht ng hnh dung nhng g m iu em li cho nhng ngi m bn theo ui! MT PHT KHIN TRCH Mi ngi thng bnh lun v "Mt pht qun l" ging nh bnh lun v cc phng php tip cn khc trong nghin cu c bn ca khoa hc hnh vi, 'ng l n chng hc ba lm". H ni, "Trong th gii hin thc bn phi c sc do dai. Chic cha kha th ba tin n Mt pht qun l dnh lm ring vic khin trch ngi khc". C bn cha kha phi ghi nh v khin trch. Mt l, ging nh mt pht khen ngi, hy khin trch cng sm cng tt ngay sau khi xy ra s vic. ng ln cn bin h ch nhng cm ngh ca mnh Nu bn "ng bao ti ci" v d tr nhng cm ngh ca minh, khi bn mc chng n u th n th chng c khuynh hng vt ra ngoi s cn i m hu qu l gy ra s gii ta cm xc ca bn. iu s gy ra sai lm v c tnh hung - dng nh t hi hn nhiu so vi tnh hung thc. Rt nhiu trng hp cng kch c nhn xy ra. Bn cng lu khng mun cho ai mt thng tin phn hi m, th bn cng b cm xc mnh. Hy cho bit thng tin phn hi m cng sm cng tt, n s gy ra t vn hn. Hai l, phi ring bit. Hy bo ring vi mi ngi vic m h lm hng. V d, "John ny, cu khng np bo co vo ng th su y nh!", hoc "Ti xem chng doanh s bn ca cc cu trong qu ny tt mt 20% y", hoc v.v.. Hy ni ring vi tng ngi. Th ba, hy chia s nhng cm ngh ca bn v vic 'lm. mnh ni cho cu r mnh cm thy th no v bn bo co np mun John . Mnh ni nng bi v tt c nhng ngi khc u np bo co ng hn, v ci chuyn thiu bo co ca cu gy kh khn cho mnh khi phn tch tnh hnh th trng ca chng ta. N tht s lm mnh tht vng!". ng tr tu ha v 397 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH iu g ngi ta lm hng - quan trng hn l nhm thng vo ch bn cm thy ra sao. Hy m t nhng cm ngh ca bn tht gin d v chn thnh. Bn l, v c th l bc quan trng nht - xc nhn li, khng nh li ngi . Chng hn trong trng hp bo co np chm, bn c th ni: " ti ni vi cu mt chuyn khc. Cu l ngi tt Cu l mt trong nhng ngi tt nht ca ti. Chnh l ci c v sao ti li ni gin khi cu chm np bo co. khng cn l cu na. Ti vn tnh da vo cu lm gng cho nhng ngi khc. Chnh v th ti khng tin n mc cho cu i khi y vi hnh vi bo co chm tr . Cu l ngi kh hn ch khng phi l ngi nh vy". gip cc nh qun l kt hp c cc bc trn vo hnh vi ca bn thn, Tyson v Zigarmi pht trin "Nh qun l mt pht thnh "Ngi hng dn bit hoch nh v. khin trch' - ging nh "Ngi hng dn bit' hoch nh v khen ngi", n c th 'dng lm sng t nhng tnh hung v con ngi hin thc m nh qun l ang cng lm vic. Sau y l mt s cu hi ly t cng c Phn tch trc khin trch Ngi c phi ang hc, tp s khng, c y hoc anh ta trc y chng t r chuyn mn trong phm vi chc trch cha? Nhng hnh vi c bit no bn mun nh ch? Nhng hnh vi trnh vn hnh no bn mun tng cng? " Bn c tin chc rng s vn hnh s sut vn thuc tm kim sot c ca ngi m ban ang nh khin trch? Ti sao bn cm thy phi khin trch hn l hng dn li? S khin trch ny c th gy ra nhng hu qu tch cc v tiu cc no? Phn tch sau khin trch Vic khin trch c c a kp thi ngay sau hnh vi sai khng? - Bn xc nhn r cng vic hon thnh trong qu kh trong lnh vc cha? Bn c e da hay ch trch c nhn ngi khng? Bn c ngp ngng cho s khin trch b kha lp v bung th cho cm ngh ca mnh din bin khng? Khin trch hnh vi, ch khng khin trch con ngi 398 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhiu ngi khng th hiu ti sao bn c th khen ngi ai ngay sau khi va khin trch h. Bn lm nh v y v hai l do rt quan trng. Mt l, bn cn tch ring hnh vi ca con ngi vi chnh h vi t cch l nhng c nhn. Tc l, bn mun gi mi ngi li nhng phi tng kh hnh vi ti ca h i. Bng cch xc nhn li con ngi sau khi buc lng phi khin trch h, bn tp trung vo hnh vi ca h m khng cng kch nhn cch ca h. Hai l, khi bn b i sau khi khin trch, bn mun mi ngi suy nghi v iu d m h lm, ch khng phi v chuyn bn x l vi h ra sao. Nu khng thc hin vic xc nhn li, nhng ngi b khin trch s c xu hng xoay hn lc lng ca h chng li bn - ngi khin trch h. V sao? Bi vi cch x l h. Vi d, rt nhiu s khin trch khng nhng khng kt thc vi li khen ngi, m cn thm nhng nhn xt nh: " ti ni cho anh r mt vic khc..." v lc ngi ta b tng thm mt vin n kt liu .....nu anh ngh mnh s c bt, th ng l c mt iu khc sp n ri y". Vy l khi bn i khi, ngi b khin trch thng n vi bn cng lm v thay cho vic bn lun v cng vic ti th h tn gu v nhng chuyn vt v cng vic cha tt ca nh qun l. Ngi v mt tm l b neo cht vi hnh vi ti, cn nh qun l ha ra l k hung c. Tuy nhin, nu bn kt thc khin trch bng s khen .ngi, ngi b bn khin trch s t co ko bn cng lm v t than vn v bn hn khi bn i khi, bi v bn ni thng, cng bng rng ngi tt ng nh con ngi thc ca h. Lc by gi ngi buc phi ngh v iu lm, ch khng ngh ngi v phong cch lnh o ca bn. Rt nhiu vn trong cuc sng khng bt ngun t s phm sai lm, m l t ch khng hc c g t nhng sai lm ca chng ta. H lc no chng ta khng hc t nhng sai lm ca mnh, th n li tip din bi v chng ta b tn cng v mt nhn cch o nhng sai lm y. Chng ta b gi l thng ngu, k n n v nhn chung b nhng ngi khc khm ph ra nhng sai lm khinh b. Khi nim v bn thn ca chng ta b t di s cng kch, chng ta cm thy cn bo cha cho mnh v nhng hnh ng ca mnh, thm ch n mc xuyn tc s tht. Khi ngi ta bt u mun phng v, h khng bao gi chu nghe thng tin .phn hi m h nhn c Kt qu l nhn c t thng tin. Vic s dng c hiu qu Mt pht khin trch vi nhng ngi mc sai lm s chc chn loi tr c kiu hnh vi phng v .
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Xin nh, mi ngi u tt. Ch ring hnh vi ca h ni cho cng bng th i khi c vn . S vn dng thch ng Mt pht khin trch s gip chuyn giao thng tin quan trng cn thit xoay chuyn cng vic ang ti t tr li ng ng hng. Cch s dng Phi hp cc k nng Mt pht quan l vi vic t c trnh vn hnh tt hn c bn chi tit hn trong Nh qun l mt pht v c trnh by bng biu trong k hoch phn u ca Nh qun l mt pht. MT PHT XIN LI Bi v ai cng c sai lm, nn kh nng bit t li l mt phn b sung nh gi vo ba k nng nguyn gc ca Mt pht qun l. Mt pht xin li c ba bc u tin ging nh Mt pht khen ngi v Mt pht khin trch. Khi xin li ai , iu quan trng l thc hin cng sm cng tt. lu hn th cng kh ni hn rng mnh bit li Khi xin li bn cng cn lm theo cch ring vi tng ngi; nu khng bn s ging nh cu b con khi nghe b la mng v ti g y bc ra trc phng ni "con xin li, con xin li, con xin li !" c gng che giu kh nng l n c th tng lm vic xu g . Bn cng cn ni trng vi ngi kia rng, bn cm thy th no v vic xu mnh lm, tc l ngng ngng, chn nn, hi hn v.v.. Bc th t ca Mt pht xin li tt nhin hi khc bc cui cng ca Mt pht khin trch. Thay cho vic xc nhn li ngi bng cch ni sao ngi ta vn l ngi tt hn th, trong Mt pht xin li bn' xc nhn li chnh mnh, t khng nh mnh v ni, chng hn, sao cho hnh vi cn c tha li ca bn khng ging bn, hoc " khng phi kiu hnh vi in hnh ca ti, v gi nh ti suy ngh nhiu v n ngay t trc th ti khng lm nh v y. Cng thng c chuyn, nhiu ngi khi lm iu xu g khng nhng h khng xin li, m cn c th cm thy c ti v iu h lm. Bng cch xin li v t khng nh, bn c th gii ta mc cm ti li do hnh vi khng thch hp v tin ln pha trc vi quan h lnh mnh, phong ph hn. Cc nh qun l c th do d s dng Mt pht xin li bi v (I) n c th bc l nh s yu ui; (2) c s lo s rng nhng ngi khc c th li dng vic t li chng li mnh. C hai ni bn khon u khng c c s. Vic xin li cn c coi nh tnh th hnh vi hp php trong cc t chc, sao cho cc nh qun l v cc nhn vin c th dng ngay vic tiu ph nng lng c "l ngi ng", v thay vo l vic 'xc nh v gii quyt nhanh chng hn cc vn khi chng ny sinh.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Tri vi cu ni quen thuc trong cun sch ca Erich Segal - Lch s tnh yu - "Tinh yu ngha l khng bao gi phi ni li hi tic", chng ti tin rng trong cc t chc v gia nh u nh nhau - "Tnh yu l c th ni li hi tic". Mt pht xin li' c th gip ni ln c rng bn thy hi tic sm hn v c kt qu hn. KT HP VI LNH O THEO TNH HUNG Nhng cha kha ca Nh qun l mt pht rt ha hp vi Lnh o theo tnh hung v thc y mt vi kha cnh rt quan trng ca m hnh ny. V d, Mt pht t mc ch lm khi ng qu trnh tha thun v Phong cch lnh o, nh tho lun trc y Chng 12 - "Xy dng cc mi quan h c hiu qun, v nhiu ch khc trong cun sch ny. Khng c nhng mc ch r rng, ngi ta khng th bit mnh ang i 'ti u. Nu .bn khng r mnh ang i ti u th cung cch no cng t bn vo th b hoc a bn ti tht bi! Khi cc mc ch l r rng, phn minh gia cc nh qun l v cc nhn vin, chng s c sn sng k kt tha thun v phong cch lnh o ph hp vi mc sn sng ca h i vi mi mc ch. Vic t mc ch do rt gn lin vi vic phn tch mc sn sng ca nhn vin. Mt pht khen ngi ng vai tr then cht trong chu trnh pht trin ca m hnh Lnh o theo tnh hung p dng i vi nhn vin, nh bn Chng 10 pht trin cc ngun nhn lc khi bn ang c gng tng cng mc sn sng ca nhn vin. Nu bn c nh pht trin ngi no , xin nh ba bc then cht l (I) a ra ch dn, (2) C h c gng; (3) Cng c hnh vi tt. Khen ngi bt u pht huy tc dng khi bn quan st c s vn hnh v khin c cc nhn vin lm ng mi vic cn lm. Khen ngi v th sng cn trong qu trnh cng c. Khen ngi l mt trong cc ng lc, chuyn nh qun l t cc phong cch lnh o nng v ch huy sang cc phong cch tham gia v giao ph. Khen ngi do l b phn ht sc quan trng ca qu trnh pht trin. Mt pht khin trch c tc dng trong chu trnh li ca m hnh Lnh o theo tnh hung khi nhn vin suy _gim mc sn sng V d, khi bn giao ph cho ai v s. vic xy ra ti t n mc nhim v khng c hon tt thch ng, bn phi tr li phong cch tham gia pht hin trc trc khu no. Sau khi pht hin v hiu r vic xu , bn c th quyt nh xem tht bi trong vn hnh l do thiu nng lc hay thiu ng c. Nu c vn v nng lc, th bn chuyn sang phong cch S2 v nh hng li bng cch s dng c ch o ln h tr. Nu c vn h ng c th khin trch c th mang li hiu qu . Khin trch cng l mt phong cch ging gii, thuyt phc trong bn ch huy ngi khc - ngi ang thnh khn v vic mnh lm hng - nhng cng va dnh cho h hnh vi h tr bng cch dng th thut xc nhn li. Tm li, ba b quyt ca Nh qun l mt pht - Mt pht t mc ch. Mt 401 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH pht khen ngi v Mt pht khin trch - din t ba hnh vi qun l c gi tr nh cha kha lm cho Lnh o theo tnh hung c ch i 'vi cc nh qun l. t mc ch l b phn then cht ca vic Cam kt ' v phong cch lnh o - n cho php nh qun l phn tch cc kha cnh thuc nhim v c th ca mc sn sng ca nhn vin. Mt pht khen ngi l b phn.quan trng ca qu trnh pht trin, v Mt pht khin trch l chin lc c tc dng tim tng i ph vi nhng tr tr tt li khi hoc nu chng xy ra. Chng 18 - "Tin hnh lnh o theo tnh hung: S tip tc c hiu qu s bn v cc phng php khc tin hnh thc thi nhng quan nim khoa hc hnh vi tho lun t trc trong cun sch ny. '
CHNG XVIII TIN HNH LNH O THEO TNH HUNG S TIP TC C HIU QU Chng ti nhiu ln ni ti nhng kh khn m nhiu t chc ang phi ng u khi p dng nhng quan nim v k thut ca khoa hc hnh vi ng dng. Qua nghin cu cho thy, vic thc thi ny va l vn phc tp, va tn nhiu thi gian. Chng ny ni v mt trong nhng l do hng u khin cho a s cc cng ty hu nh mi lc u phi chu tht bi khi thc hin cc k hoch ca mnh thiu s lin tc. Vn t hoc thiu s lin tc i ln c Kenneth Blanchard v Robert Lorber tng kt trong nh qun l mt pht hot ng. H nhn nh: "a s .cc cng ty tiu tn hu ht th gi tm hiu quan nim qun l v rt t th gi tip tc nng cao quan nim m 402 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH chnh h va mi hun luyn cho cc nh qun l ca mnh" . Dng nh bn cht ca con ngi l lun lun mun tm kim tnh th th thch mi ngay lp tc hn l s dng nhng tri thc v k nng c. V sao li nh v y ? l do gii qun l cp cao nht coi vic o to chnh l th phc li ph thm - tm ng ten p c th c dnh cho cc nhn vin khi ngn sch cho php. H thng khng tht tin nhng g cc nhn vin ca h hc c c th to ra s khc bit ng k v lu di c nhn v t chc, xt v trnh vn hnh. Do , iu quan trng l phi khc phc nh kin sai lm v o to v quyt tm to ra s khc bit bng o to.Trong cun nh qun l mt pht hot ng, mt nh qun l k cu ni rt ch l theo li ng ngn rng: Ti nhit tnh vo chnh lc ny v h cng vy nhng l chuyn trc khi p dng h thng qun l iu ti cn thc mc l bng cch no bn lm cho vic qun l mt pht hot ng c to ra c s khc bit chnh ni cn n n - s vn hnh. Gi s nh qun l thc s quyt tm tin hnh c hiu qu qun l mt pht vy m nh qun l cn phi lm nhng g? C hai cch tip cn thit thc m chng ta s bn n cui chng ny - l ABC trong qun l v h thng PRICE. ABC TRONG QUN L Trong cun nh qun l mt pht hot ng Lorer v Blchnd bn v ABC trong qun l vit tt ca cc t ni v iu kin hot ng (Activators) hnh vi (Behavior) v kt qu (Consequencess) iu kin hot ng l nhng g m bn phi trc khi bn c th mong i s hon thnh tt cng vic. M hnh ACHUEVE trnh by chng 16 l mt danh sch kim tra tt v nhng iu cc nh qun l phi lm trc thi hn bo m chc chn t c trnh vn hnh mong mun. iu kin hot ng l yu t quyt nh vic hoch nh c s vn hnh tt. t mc ch r rng l mt iu kin hot ng trc khi con ngi c th c kh nng tin hnh tt cng vic h cn phi bit mnh c yu cu lm vic g v th no l hnh vi tt. Nhng nguyn tc y c xem xt cui chng trc.Nu c hon tt sau khi vn hnh th vic t mc ch thng c mi ngi cm nhn nh mnh b trng pht hoc b i x bt cng V d nu bn hi: Ti sao anh khng np bo co v trng hp Johnson? V l 403 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ln u tin nhn vin ny nghe ni yu cu hoc i hi v bo co th anh ta c th c quyn ngc nhin: Bo co no c". Hnh vi l s tin hnh cng vic m bn mun trong phn cc hot ng ca mnh cc nh qun l c gng gy nh hng n hnh vi cng v ca ngi khc iu trc ht c th c thc hin vi cc iu kin hot ng hoc vi nhng kt qu, tc l bt k nhng g xut hin sau hnh vi. Kt qu l nhng g i sau. hnh vi. Trong khi t mc ch c th khi xng mt giai on vn hnh tt, th n li t bo m chc chn tip tc duy tr s vn hnh mong mun. Chnh l ch tc dng ca vic qun l cc kt qu. Nh chng ta bn Chng 10 "Pht trin cc ngun nhn lc" - c ba kt qu (hu qu) ch yu c th km sau cng vic ca ngi no : tch cc, tiu cc, hoc khng c g ht. Nu bn lm mt vic no v cng vic c hon thnh km theo kt qu tch cc, th bn s mong mun lp li cng vic . Cc kt qu tch cc c xu hng nng cao tn s ca hnh vi c bit. Nu bn lm mt vic v hnh vi ko theo sau hiu qu tiu cc, th bn c th s khng mun c hnh vi y na. Cc hu qu tiu cc c xu hng lm gim tn s ca hnh vi c bit. iu g xy ra khi bn say sa lm vic v mt d n m chng ai t ra bit chuyn y hoc chng ni g v n? Bn c th lm vic mit mi cho n cng nu bn c mi ngi quan tm ch .Nhng sau mt thi gian, s c gng lm vic ca bn chng c ai oi hoi n, tt nhin l h ng c v hot ng tip s suy gim. Nh v y, tnh trng khng c kt qu cng lm gim tn s ca mt hnh vi no . Kt qu duy nht c tc ng nng cao tn s hnh vi l mt kt qu tch cc. V li, hai loi phn ng thng xy ra nht ca con ngi i vi cng vic ca h chc chn l phn ng m tnh (tiu cc) v khng c phn ng. iu dn ti phong cch qun l " mc mt mnh 1 g cht" (hay cn gi l phong cch qun l kiu chim bin) cp Chng 17, ang tr thnh phong cch qun l chim u th trong a s cc t chc. Khi cc nh qun l bit r cc ABC ca mnh, h thng mun bit ci g tc dng n hnh vi nhiu hn - cc yu t iu kin (hot ng) hay hu qu (tc l A hay C)? Nhiu nh qun l nghing v ngh cho rng, A thuc loi t mc ch c tc ng nhiu hn hu qu i vi vic nm vng hnh vi mong mun. Chng ti thy iu ngc li. Trong khi cc iu kin hot dng l quan trng, th ch chng 209 nhng g nh hng ti s tin hnh cng vic ca con ngi l do cc yu t cn. 80% li bt ngun t C. Nh chng ta bit, hnh vi trc ht c kim sot bi nhng hiu qu ca n. Sc mnh ca m hnh ABC i vi cc nh qun l 404 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH l ch, d ngi no khng vn bnh trnh bn mun, thi bn vn c th quy hnh vi l do vn iu kin hot ng hoc do vn hu qu. Kh khn v iu kin hot ng c th pht sinh t mt s nhn t. Mt nhn vin c th cha c o to hoc cha hiu r lm vic. Hoc cng c th c mt c nhn khng bit c s gip v h tr no c th c c hon tt nhim v c giao. Nh nhn nh, m hnh ACHIEVE trnh by Chng 16 l mt danh mc iu kin hot ng rt r nhng g c th phi lm trc khi t c trnh vn hnh mong mun. Vn v hu qu chung nht xut hin khi cc nhn vin lm mt vic g m khng c ai ni g c. V nu c th ch l thi im khi cc nhn vin lm vic g xu. Kt qu l, s vn hnh ca h suy gim, bi v h dng ton b th gi c gng trnh b Hnh 18-1: ABC trong qun l
Thut ng A Cc iu kin hot ng B Hnh vi C Hu qu
N ngha l g?
iu m nh qun l lm trc khi vn hnh
Vn hnh ci m ngi ta ni hoc lm
iu m nh qun l lm sau khi vn hnh
V d:
Mt pht t mc ch Phm vi trch nhim Cc tiu chun vn hnh Cc ch dn Vit bo co Bn sn phm i lm ng gi Khng ng hn nh my cng vn Phm sai lm Thc hin n t hng Mt pht khen ngi Trc tip ring bit Chia s cm tng Mt pht khin trch Trc tip ring bit Chia s cm tng
pht, hay ng ra l trnh ngi c quyn pht mnh. Khi , cch lm tt nht ca nh qun l l hi: "Ti sao ngi ny khng hot ng? Mnh cung cp nhng iu kin hot ng tha ng cha hoc mnh c xem xt tha ng 405 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nhng hu qu pht sinh khng Mt s nh qun l khng lm c hai vic , v qu trnh nm bt mt trnh vn hnh mong mun hu nh bin thnh hot ng ty tin. Sau y l v d v cch s dng m hnh ABC qun l hnh vi nhn vin. Bob Lerber v kip ca ng tin hnh mt d n ci tin nng sut ti mt nh my ch to cng ngh phm c mt n rt cao. Nhng ngi ang lm vic ti nh my ny mong mun c dng phng tin bo v thnh gic trong khi lm vic cho ng vi cc iu kin php nh v trnh tn hi thnh gic. Trong khi ai cng c pht mu bo v thnh gic th li c vi ngi quen chu c bt k n no ca my mc trong nh my. Khi nhm ca Bob c yu cu xem xt kh nng ci thin tn s v cng dng ca vic bo v thnh gic trong nh my, h lp tc t hi: khng bit hnh vi tri ngc c phi l kt qu ca vic t mc ch v o to (cc iu kin hot ng) cha tt hay khng, hay l ca nhng phn ng khng thch hp i vi hot ng hon thnh (cc hu qu)? H pht hin rng, vic mang dng c bo v thnh gic l vn c bn bc v hng dn cho cc nhn vin mi trong cc cuc hp nh hng, v nhm Lorber loi tr kh nng iu kin hot ng l nguyn nhn gy cho cc nhn vin t s dng cc thit b phng h ny. H chuyn sang nghin cu hu qu; tc l iu g xy ra khi cc nhn vin mang hoc khng mang dng c phng h. H thy rng, hu ht nhn vin mi khi bt u cng vic u mang dng c phng h ca mnh do c ph bin ti cc bui hp nh hng, song chng bao )u nhng nhn vin thi khng mang dng c phng h khi lm vic tht s. Ti sao vy' Khi cc gim st vin nhn thy mt nhn vin mi mang dng c phng h, th h t "cm nghi d chu" nhng t khi by t bt k suy ngh no ca mnh vi nhn vin mi . Kt qu l, nhng nhn vin mi nhng ngi tun th cc nguyn tc an ton lao ng - chng nhn c phn ng gim st tch cc no vi t cch l kt qu hnh vi ca h. iu t ra mt vn m tt c cc nh qun l v c b m v cc cp v chng cn nh l, nu nhng cm ngh tt, nhng ngh thn thin khng c biu l th chng chng c ngha g Nh vy, cc nhn vin mi y khng tip nhn c thng tin phn hi dng t cc v gim st vin ca h. Th nhng h li thu c thng ip r rng t pha nhng ngi cng lm khc: h b chi x) b t tn l k nhu nhc v lun sn lng b ng ch. Ni cch khc, l hu qu tiu cc. Cc nhn vin mi nhanh chng nhn thy chnh mnh ang trong vn phc 406 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH tp. Nu h mang dng c phng h th b nhng ngi cng lm ch giu, bi xch; nu h khng mang dng c phng h th b gim st vin khin trch ngay. H mt gn ton b thi gian eo vo v tho ra ng nghe ct la c cc gim st vin, nhm trnh b khin trch! Tht khng hiu h cn c cht kh nng no lm vic na khng Ch c mt li thot khi hai iu tai hi i vi cc gim st vin l nn ra quy nh v kt qu tch cc. C khi no trng thy mt nhn vin mi mang dng c phng h, gim st vin phi khen ngi ngay ngi : "Ti thy anh mang dng c bo v thnh gic. Ti tht s nh gi cao vic - tht l quan trng. Ti rt cm kch v s hp tc ca anh v cm thy tt p v anh l ngi trong t ti" By gi nhn vin mi ny c kt qu tch cc tng phn vi mt hu qu tiu cc no m anh ta nhn c t nhng ngi cng lm. Kt qu tch cc s c xu hng nh hng lu di, mnh hn i vi hnh vi. Khi c trong tay cc cng c t nh gi, cc nh qun l thng nh gi bn thn nh l ngi h tr, gim h mi ngi. Th m khi cng nhng nh qun l c nhng ngi lm vic cho h nh gi trn cng mt cng c, th h li khng c xem l ngi h tr, gim h mi ngi. C mt thc t l nu bn khng biu l nhng cm ngix tt lnh ca mnh th mi ngi thng khng bit l chng ang tn ti. Mi ngi khng phi l nhng c gi lun c ch nh. Lun im c minh ho mt cch hi hc qua cu chuyn v mt cp v chng ngi Thy in Olaf v Anna, kt hn v nhau trn 30 nm nay. An na ni :'Olaf' Anh cha bao gi ni anh yu em c !". Olaf vi p :" Anna, anh tng ni vi em rng anh yu em ngay t ngy chng ta ci nhau. Nu anh thay i nh ca mnh th em s l ngi u tin bit iu ". Giao tip c mt ln trong 30 nm thc l khng . M a ra thng tin phn hi mt ln trong nm vo k kim duyt cng vic cng l cha tha ng. a s mi ngi cn bit h ang tin hnh cng vic hng ngy th no. Bn c th lm vic' bng cch s dng cc ABC trong qun l, mt k thut qun l n gin nhng c hiu lc. Thc hnh quan nim c th lm cho cng vic ca bn vi t cch nh qun l nh nhng hn v hon thin hn. H THNG PRICE Mc d cn nm vng cc ABC. trong qun l v tha nhn rng bt c vn no v vn hnh u hoc l vn iu kin hot ng hoc l vn hu qu, cc quan nim ca khoa hc hnh vi ng dng cng tr nn sng ng 407 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH khi chng c tch hp thnh h thng PRICE. K thng PRICE l h thng ci thin nng sut gm nm bc, do Robert Lorber v cc cng s trin khai. Hng t vn Lorber, RL Lorber v cc cng s, Trung tm o to v pht trin Blanchard s ng h thng PRICE ci tin c tnh vn hnh ca cc cng ty trong sut gn mt thp k. C hai hng c mt danh sch di cc bn hng, m chng ti s cp k hn cui Chng ny, nhng ngi t c nhng kt qu c bn ng k nh s dng cc nguyn tc ang bn y. PRICE l t ghp cc ch vit tt ca Pinpoint (chnh xc, tinh t trong phn nh iu g); Record (ghi chp. ghi h s); Involve (thu ht, bao qut mi ngi trong cng vic); Coach (hun luyn, tp luyn cho ngi khc); Evaluate (nh gi) Chng ta s tho lun ln lt tng nhn t ny cng vi li khuyn chung v vic xc lp v xc tin k hoch ci thin c tnh vn hnh. P Pinpoint (nh v) nh v (xc nh) tc l pht hin mt hoc liu lnh vc vn hnh then cht m nh qun l mong mun ci thin. Xin nh quy tc 80/20. a s c tnh vn hnh m nh qun l mun c mi ngi - 80 7(. - bt ngun t 20 % cc hot ng ca h. Bn cn xc nh cc lnh vc ci thin c tnh vn hnh ch quy t 20 /( c tc dng ln nht. Xc nh ko theo vic th phn tch vn m s c chnh xc ha v thay i khi m ra qu trnh PRICE . Cc lnh vc cn ci thin c th dao ng mt cht, ty thuc vo bn, n v v cng ty ca bn. Trong qu trnh xc nh, hy t hi u l ni cng vic khng c trin vng ? u l lnh vc c s 1 khc bit ln nht gia trnh vn hnh hin thc v trnh vn hnh l tng ? Cc cng ty c th tp trung vo mt s lnh vc sau: + S tha mn ca khch hng c nng cao . + Nng qut ca ngi lm c ci thin + Vic thu hi vn t trang thit b c ci thin + Thu hi vn u t c bn c ci thin + Sng to cc th tc kim k tt hn + Thu ng lc hn cc ti khon phi thu + Kch thch i mi, sng kin + M rng o lo v pht trin cng tc qun l + Nng cao trch nhim l chc. Nu bn khng th o c c ci g th bn khng th qun l n c Trong vic xc nh lnh vc ci thin c tnh vn hnh, cn nh rng, bn phi c kh nng o c c s tin b trong lnh vc . 408 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Ni cch khc, bn buc phi c kh nng quan st v nh lng c tnh vn hnh. C khi ch c mt kh nng rt nh lm ta m h trong k hoch ci thin vn hnh. Bn phi c kh nng m t chuyn bit trnh. vn hnh hin c v trnh cn c, cch thc o c s ci thin nu bn xc tin vic . Trong nhiu cng ty, ngi ta s dng nm lnh vc o c ch yu l: nh lng (nhiu t bao nhiu) cht lng (tt th no), chi ph (gi thnh, quyt ton tin bc), thi hn (ng hay lch quy nh thi gian) v cp thay i (s khc bit gia trnh' vn hnh trc y v hin nay). Bn cn phi xc inh r nhng mc ci thin no l hp l theo suy ngh ca bn. Phi t hi bao nhiu, lu mau th no, lc no v mc ci thin no l ng ch ? Mc no chp nhn c hoc mc ti thiu t c ? V d, n cui ca, t l bn ra 507(. s hng trng by cn c coi l ni bt, xut sc, cn t l 10 % c th coi l ti thiu. Nhng quy cch o C th thc hin cc php o thng qua nhng quan st, gim st, phng vn, phn tch ti liu bo co v h s. Mi cch bn s dng ph thuc vo s lng cc nhn t, bao gm thi gian v bin ch c th c, thi d dng ca vic tp hp s liu, phng php dng thu c thng tin cn thit nht. Mt s im cn ghi nh v o c l: Chn cc php o n gin. d hiu i vi nhng ngi chu trch nhim tin hnh o c. 2. Chn cc php o thit thc, c th thc hin uc. Mt php do c coi l kh thi nu n o c nhng g m bn tin on l n o c. V d, con s cc n t hng c th khng o c s tng trng lng hng bn bun. S cc n t hng c hn quan n lng tng nhng khng phi l o kh d xc nh c lng hng tng thm. Bn c th thy s tng trong s n t hng nhng thc ra khng c s tng tng ng trong lng hng bn ra khu vc 3. S dng nhng php o trung thc v chnh xc. Cc php o s tr nn sai lch hoc khng trung thc khi chng tp hp thng tin mang lii ch ring t hoc khi php o mang nng tnh cht ch quan. Ncu cc kt qu l minh bch v thm tra c bt k ngi no c trch nhim khi xem xt kt qu, th cc php o uc coi l trung thc v nghim chinh. V d, trong bn hng, cc php o s l nghim chnh nu nh b phn k ton xc nhn hoc thm tra c lng hng bn ra v gi cc kt qu cho bn 4. T chc vic o c cho chng phn nh trnh vn hnh ca n v snn xut (kinh doanh) nh nht. Trong v d trn s phn chia thnh bn khu 409 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH vc l hp l Bn c th cn o v so snh gia cc s liu tnh ton doanh s bn trn ton khu ln v tng khu vc. Nhng s liu ny s a bn ti ch ht sc ch n nhng khu vc i hi nhiu thi gian v nghip v ci thin vn hnh. 5. La chn cc php o n nh, khng chu qu nhiu nh hng v l thuc vo cc tnh hung bt trc bn ngoi Trong v d trn, nu gi bnsn phm thay i lung tung do phi dng cc nguyn liu th th sn phm c th khng phi l lnh vc kt qu vn hnh hiu qu cn phi tp trung vo c rt nhiu bin s nm ngoi phm vi kim sot c Mc d lc u s vic khng c v nh vy, nhng xt n cng thi hu nh mi ci l c th o lng c. Chng hn, chng c yu cu phi nng cao "mc thn thin" ca cc thanh ton vin trong nh bng ang quan h cng vic vi mnh. Khi chng ti yu cu nh qun l cp trn gii thch th no l thn thin", nh qun l t ra lng tng v cui cng ni: NU anh lu lnh n th th ti sao anh khng tm ni li thot cho ti?". Vy l chng ti bt u bc vo tm kim li thot: thanh ton vin thn thin l th no. Chng ti hi cc khch hng, bi l h l nhng ngi c cng v tt nht nh gi mc thn thin ca thanh ton vin. Chng ti hiu ra rng: c ba cch ngi ta dng xc inh xem thanh ton vin c thn thin hay khng, v ba cch thch dng trong bt c tnh hung no khi ngi ta c giao dch vi khch hng. iu u tin c k n v mt thanh ton vin thn thin l anh ta s vui v trong vic nhn tn - nhn mt. l du hiu quan trng i vi nhng ngi c ngi ta nhn ra l ai . Nu lc u bn khng bit tn ca h, th bn phi tm hiu ngay s dng tn . Cc khch hng ni rt t v s nhn mt nhn tn mt b phn giao dch ca nh bng ny. Trn thc t, thanh ton vin in hnh ch bit tn ca khch ch mt ln hoc cha y mt ln trong mi tng tc giao dch. iu th hai ngi ta k ra khi ni v thanh ton vin thn thin l: anh ta c b mt thn thin. Lm th no bn o c mt b mt thn thin? Chng ti li d hi nhng khch hng. H cho bit 1 b mt thn thin tng phn vi b mt lc li cng vic. H tm ra nhng du hiu c bit m chng ti c th m t ha s c th phc tho c 5 b mt t rt lc li n thn thin. Sau khi chun b xong cc bc v, chng ti em chng cho cc khch hng nh bng xem v yu cu mi ngi phn bc nh gi b mt ca tng thanh ton vin theo thang t 1 (rt khng thn thin) n 5 (rt thn thin Chng ti .thy rng, mt gng mt bnh thng ca th qu nh bng ny l c xp 410 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bc 1,5. Nu vi no trong s cc thanh ton vin y ang thang nh gi tt, th h chc chn khng cho nhng b mt ca mnh bit c iu ! Nhn t th ba xc nh s thn thin l cc thanh ton vin c bn tn v cc ti ngoi l cng vic khng. ti lin quan n cng vic c th l "Anh c th vui lng k ngay ti y khng hoc "Anh c mun gii quyt vic trong 20 ngy khng' '. ti thn thin s c dng: Thi tit hm nay c p khng nh Khi chng ti bit s khc nhau gia tr chuyn thn thin v khng thn thin, chng ti c th quan st mt cch chuyn bit s tng tc ca cc thanh ton vin v theo di nhng trng hp tr chuyn "thn thin' v "khng thn thin". Mi ln v thanh ton vin thay i ti l chng ti thy r rng anh ta chuyn t ti cng vic ny sang ti cng vic khc hoc t ti cng vic sang ti thn thin, hoc t ti thn thin ny sang ti thn thin khc. Chng ti pht hin rng, cc thanh ton vin tin hnhcha y 10% s tr chuyn ngoi cng vic (tr chuyn ngoi cng vic ch chim 10% ton b cc cuc trao i ca cc thanh ton vin). Tt thy cc thanh ton vin trao i cng vic nh ngh nhng khng phi tt c u nim n v thn thin i vi khch hng. V s thn thin l nhn t quan trng i vi khch hng nn l lnh vc ng phi c ci thin nng cao vic vn hnh vn mc tn nhim ca nh bng. Sp xp u tin cc lnh vc ci thin Khi xc nh, bn s c th pht hin khng ch mt hoc hai lnh vc cn ci thin. Bn c th phi lit k mt vi lnh vc phi xem xt Khi hy tch nhng lnh vc thnh hai nhm: nhng lnh vc i hi ngay s ch trc tip ca bn u tin s 1) v nhng lnh vc khng hon ton cp bch u tin thp hn). Bn c th phn loi theo cc tiu chun nh: chi ph, tc dng i vi ngun nhn lc ca cng ty, mc kh thay i, tnh cht tp trung vo nhim v chung ca cng ty, thi lng cn thit thay i. Bc u vi n lc an xut ca nhm mt hay nhm hai, bn c th tm' c cch la chn mt lnh vc m bn c th c tc ng ng k v c c nhng c hi thnh cng cao. Khng nn c gng mt lc tc ng qu 3-4 lnh vc. Tm li, nhng li ch ca bc xc nh gm: 1 Cho php cc nh qun l bly v hiu r lnh vc no l ch cn nht ci thin s vn hnh ca n v 2. Gip cc nh qun l xc nh c cc php o c hiu qu nh gi s ci thin.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH 3. H tr nh qun l trong vic la chn vi tr u tin cho qu trnh ci tin vic vn hnh. R' Reoord (Ghi chp) Khi tm ra lnh vc vn hnh m bn mun ci thin, bc tip sau l bn phi ghi chp h s vn hnh hin thi trong lnh vc . S d nh v y l do mt vi l do. Trc ht l trnh tnh trng "sa cha c nhng th khng cn sa cha". Rt nhiu nh qun l c xu hng v a c nm. Xin minh ha iu qua vic sau. C ln chng ti lm vic vi mt nh qun l tng s hu hn 20 nh hng. Khi chng ti hi ng mun ci thin vn hnh trong nhng lnh vc no, ng ni: "Mt trng nhng vn thc s lm ti lo lng n pht r ln l my mc trong khch sn b hng hc v cc nhn vin s tha h rong chi v c tnh ko di th gi trong vic bo co tnh trng my hng v tr s trung tm sa cha". Chng ti hi tip: "Vy trong ba thng gn y chuyn xy ra bao nhiu ln?". ng ta ni: " ng mun ni g vy?". Chng ti p: Ni chnh ci vic chng ti ni. Hin tng xy ra bao nhiu ln trong vng ba thng qua". Nh qun l tr li: "Ti khng bit, nhng hm qua ti thy mt chic my hng m khng thy tng trnh g c". Ch da vo mt bng c c nht, ng ny lp tc phn ba ln thnh c mt Chng trnh ci thin vn hnh trong mt t chc rng ln . Hy bt u vi dng s liu c bn Hy chc chn rng bn c cc s liu c bn trc khi xc tin cc chin lc ci thin tnh trng vn hnh. Cc s liu c bn c khai thc bng cch theo di v ghi chp qu trnh vn hnh hoc hnh vi trong lnh vc m bn mun ci thin n c th so snh c vi s liu chun tng lai. Nu bn khng c s liu c bn th rt kh nh gi c nhng mt ci thin hoc thay i. Hy m bo chc rng s liu c bn ca bn da trn nhng thng tin mi nht. Hy ghi chp c h thng trn c s ang din bin Khi tp hp c s liu chn on vn v xy dng cc chin lc, vic nm bt s liu cn phi lin tc cho n tn im bn nh gi v quyt nh thi nhn mnh s n lc ci thin nng sut no . Vic ghi chp s liu cng cho php bn pht hin nhng chiu hng gip bn nh danh v lm sng t vn r rng hn, v do , s gip cho vic xut cc gii php. Cn c thng tin ch ra phng hng. Cc phng hng chu nh hng ca nhiu nhn t nh nhu cu bn hng hoc thm ch trong mt vi trng 'hp, k c thi tit. S liu thu thp c qua vi thng hay vi nm c th l thch hp. V d, nu bn theo di lng hng ha bn ra mt khu vc 412 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH v thy rng mt trong bn khu vc c c tnh vn hnh hon ho khc thng, bn c th xem xt khu vc dng bin php g m cc khu vc kia khng dng. nm bt c tng bc tin tngng vi cc mc ch vn hnh, cn ghi chp s liu trn c s din bin. nng cao hiu qu ghi chp v tp hp s nu mt cch nht qun nht, bn cn ghi nh nhng im sau y, coi nh l nhng lng cn ghi: 1. Hy tp hp s liu u n v ch c ngt qung ngn. ng gin on qu nhiu v mt thi gian gia hai thi im tp hp s liu v vy nh th s b mt nhng c hi hiu chnh s liu thnh hng li. hoc cc nhn vin ca bn c th ang ch thng tin phn hi tch cc doci tin nng sut. V cng c th rt vt v phc hi li s liu, nu chng khng c thu thp tron nhng khong thi gian ngn v u n. 2. Hy thu thp s liu dng nht qun. Nu cng mt c nhn thu thp ti liu ti cng thi im trong tun hay trng theo cng mt knh th s bn ch ti mc ti thiu nhiu hoc sai st trong s liu. Cn nu khng, nhng sai st trong khi thu thp c th phn nh sai lch v v hiu ha nhng ai ang c gng c ci thin 3. Hy thu thp s liu bao qut c tt c cc kha cnh ph hp mc tiu ci thin nng sut ! Trong v d bn hng trn, s lung sn phm bn khu vc rng c th ch l tiu chun nh gi kt qu, cho php c nh tng i ng n gi tr ca Chng trnh hnh ng. 4. Hy m bo rng cc s liu l chnh xc. Phi lun lun cnh gic vi nhng s mt chnh xc trong s liu ca bn. Hy sot k cc con s so vi cc s liu ghi trc y. Hy s dng mt s tiu chun bo m tnh hiu lc ca nhng tiu chun khc. c bit biu dng s tin b Chng ti pht hin mt nhn t khc cc k quan trng khi theo di s tin b l vic trnh by s liu cc S liu nm c phi c m t bng biu ti v tr ni bt dnh cho nhng ngi c th c tc dng ln nht v em li nhiu li ch nht trong cc n lc ci thin nng sut. iu bin thnh c ch phn hi t ng c th gip to nn ng c hot ng ca nhn vin. Khi tin b xut hin th th li l ngun vui, t ho i vi cng nhn v nh qun l. Tr li v d ca chng ta v cc thanh ton vin, vic vn hnh c th c theo di qua biu . Trc honh biu din thi gian tin trnh vn hnh s c quan st khi no v bao nhiu ln. Trc tung dng nm bt qu trnh 413 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH vn hnh c ci thin th no. Nu bn tin hnh o mc thn thin mi tun mt ln trong mi tun lin, thi mi tun (t tun th nht n tun th mi) c th c ch bo im cui th. Nu mt ngi lc u c pht hin l ngi tin hnh tr chuyn thn thin vi t l 5% v mc ch ra l ci thin thanh ton vin n t l 35%, th tiu chun o ny phi biu l trn trc tung. Cng ging vic bn hng, li nhun hay bt c lnh vc no khc. bn u phi quyt tm theo di nm bt. Tm li, nhng li ch thu c t s ghi chp gm : 1. Ngn nga cc nh qun l "sa cha c nhng th khng cn sa cha : 2. em li cho cc nh qun l mt im xut pht r rng ci thin 3. To cho cc nh qun l nhng c hi khen thng khi nh gi s tin b trong tng lai. 4. Cho php cc nh qun l theo di qu trnh vn hnh v ra c nhng quuyt nh v cch thc ci thin vn hnh. 5. Cho php cc nh qun l kim tra li ng nghim (Validity ) v n nh (rehabiuty) ca cc tiu chun nh gi kt qu. 6. Dn ti s biu t r rng bng th s vn hnh ang din bin v qua 7. Cung cp cho cc nh qun l nhng c hi c nh gi li giai on nh v nhng cm nhn ca h di vi vn . I Involve (Thu ht) Khi bn ghi chp h s din t c tnh hnh vn hnh ti lnh vc xc nh, bn s sn sng thu ht nhng ngi khc. Nh qun l c th vi t cch c nhn tin hnh giai on nh v v ghi chp, nhng xc tin c hiu qu d n ci thin vn hnh, cn phi thu ht nhng ai c th c nh hng nht trong lnh vc ny. Giai on ny i hi bn lm vic vi cc nhn vin ca mnh theo hai cch khc nhau. Mt l, bn cn lm vic vi nhm vi t cch l nhm hoc t xy dng cc mc ch thng nht, cc chun mc lin ng v cc chin lc nht tr. Bn cn phi lm vic vi nhng c nhn trong nhm t ra cc mc ch vn hnh cho c nhn tng ng vi cc mc ch ca nhm. S thu ht c nhn s em li c hi pht hin ra nhng ai c th c nh hng n vn v lm cho h tr thnh hu thun ci thin s vn hnh ca n v.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Bn cn thu ht. nhn vin i thoi c th chn lc hoc lm r nt hn lnh vc ci thin, da vo nhng cm nhn v nhng ng gp ca cc thnh vin trong nhm. S thu ht l qu trnh tng h t ra cc chun mc gn kt cc nhn vin li vi nhau, cng nh t xut ny sinh kin hay v cc chin lc v bin php kch thch nhm t ti nhng kt qu vn hnh mong mun. iu quan trng nht cn tha nhn rng, cho bt c Chng trnh ci thin nng sut no thnh cng, bc lm ny phi l n lc ca c nhm.' Giai on thu ht bao gm bn bc : (l) Cung cp thng tin; (2) Nht tr vi nhau v cc chun mc v quan im chin lc; (3) t ra cc mc ch i vi tng c nhn, ph hp vi cc mc ch chung; (4) Xc lp cc chnh sch thng v kch thch ng c. Cung cp thng tin cho nhm Trong bc ny, bn s dng cc thng tin thu c trong giai on ghi chp. Trong lc trnh by cc kt qu iu tra, bn cn tp trung vo vn vn hnh ca c n v nh mt chnh th hn l nh gi vn ch trn c s s vn hnh c nhn. bo m hiu qu, cc s liu thng tin phi c kh nng trao i c t c th ly kin ca c nhm v tnh xc thc ca vn v kh thi, tnh ph hp ca cc gii php khc nhau. Xin nh rng, cch nhn vn ca bn c th thay i, ty theo s liu v nhng cm nhn ca nhiu ngi khc. Nht tr v cc chun mc v cc chin lc Sau khi bn cng b cc s liu, nhm ca bn phi tp trung xy dng cc chun mc vn hnh. Hy a nhng chun mc vn hnh th nghim m bn xc nh trong giai on nh v thnh chun mc chung cho c nhm. Mc d bn pht trin nhng tng ring ca mnh, song nhm cn phi nht tr vi nhau v nhng chun mc ni trn bi l c nhm s phi duy tr cc chun mc . iu l gii ti sao cn phi pht trin cc chun mc hp l vi nhm. Cc chun mc cn phi c xc nh ng vi ba trnh vn hnh: ti thiu, chp nhn c, u vit (ni bt). c trin vng v gip xc nh cc gii hn hp l cho mi trnh ny, bn hy xem xt li c tnh vn hnh trc y, cc gi. tr trung bnh l li trong lm n v nng lc ca nhng ngi tham gia vo cng vic. n lc ny nhm phi trin khai cc chin lc t ti cc trnh ci thin nm trong kh nng mong mun, ti cc lnh vc d nh. Nhm cng phi i ti s tha thun nht nh phong cch tin hnh c c s ci thin. 415 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Cc bin php lm vic ny c th ph thuc vo nhng nhn t nh gi thnh, nhn lc, thi gian v phn ng khch hng/ bn hng. Nhm bt u tin ti cc chin lc ph hp bng cch no s ty thuc vo lch s ca nhm v cc th thc lm vic chung vi nhau cng nh phong cch qun l ca ngi qun l. Nh qun l nn to . iu kin thun li cho vic thm d cng khai tt c cc phng n tnh th. Cc chin lc m bn gn vo vi nhm c th dn ti ch thu thp c cc s liu b sung rng hn hoc xc lp cc bin php chin lc, s c tp hp li trong tin trnh n lc ci thin nng sut. Vo cui bc ny, k hoch hnh ng ca nhm phi to c thun li cho n lc ca nhm nhm vo s thay i nh. khng cn l k hoch ca bn, m l k hoch ca nhm - mt ci pht ng cn ci kia c th gn kt nhm' li. ra mc ch c nhn c rt nhiu kin bn v vic t mc ch, v iu cn nhn mnh y l cc mc ch c nhn phi tht n khp vi cc mc ch ca ton nhm. Do cc nhn vin khc nhau thc hin cc chc nng khc nhau trong t chc, nn cc mc ch s bin ng rt nhiu. Mt ngi khi bn hng s dng nhng k nng khc nhau khc vi ngi ang tp hun hoc qung co, th nhng mi ngi u s gp phn vo n lc chung ci thin. S bin i chc nng cng tr nn phc tp hn khi c n v c thu ht vo d n c quy m tng ln, hoc mc ch t n tr nn ng b hn. Xc nh ra cc chnh sch khen thng v thng tin phn hi Nu nng sut vn ang c gi vng, nht thit phi xc lp mt h thng phn hi dnh cho s vn hnh tng trnh v cho mi mt pha (giai on) ca d n ci thin vn hnh. Nh cp trong bc ghi chp, cc nh qun l phi tn dng cch cng b thng xuyn cc thng tin trn cc biu nh l c hi biu dng s tin b t c. Mi ngi t ho v cng vic ring ca mnh v c xu hng nhn nhn cng nh c tha nhn l lm vic tt. Khi cc thnh vin ca nhm cng c s vn hnh ca mnh, lng kiu hnh ca nhm cng pht trin. Cc nh qun l c th c nh hng to ln n vic to ra mt bu khng kh lm vic. Bi vy, nn khai thc nhng th php c bit to ra bu khng kh thch hp. V d, nhng li khuyn khch c th gip tng cng thm nhiu c hi ci thin tnh trng vn hnh. t nht cng cn c nhng hnh thc khen thng v khuyn khch lnh mnh, v c bit phi bit nh gi ng nhng vic lm tt.
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Tm li, nhng li ch ca bc thu ht gm: Cho php gn b cc nhn vin ng lng sao cho lnh trng vn bnh c ci thin. 2. Cho php a nhn vin vo cc chun mc v trnh vn hnh. Rt nhiu iu c th c lm khi n l quan trng i vi nhn vin th cng quan trng i vi bn. 3. Cn lm cho cc nhn vin hiu r cc mc ch c nhn ca h ha nhp vo cc mc ch ton th ca n v nh th no. 4. Lm ni bt nhng hnh thc kch thch khng chnh thc v chnh thc cng c cc tnh vn hnh xut sc. C Hun luyn (Coach) V nhiu mt, th nh v, ghi chp v thu ht u l cc bc iu kin ca hot ng. Chng l tt c nhng g cn phi lm trc khi bn c th c c s ci thin tnh trng vn hnh. Bc th t l hun luyn, trong cc nh qun l bt u x l cc hu qu Vic hun luyn bao gm vic gii quyt cc hu qu bng cch khen ngi i vi biu hin tin b v khin trch i vi . cc biu hin yu km trong vn hnh, nh hng li nhng thiu st ca nhng ngi thiu kinh nghim. Nh v y, bc ny c lin quan cht ch vi mt s nguyn tc bn Chng trc - Mt pht qun l Mi ngi cn c khen ngi v thc hin tt cng vic. Khi tnh trng vn hnh khng c nh lng, bn c th phi cng b li mnh cn lm g, lm nh th no. Khi vic vn hnh tt b suy gim, trc trc, c th cn khin trch. Trong Lnh o theo tnh hung, hun luyn din ra khi bn chuyn i v v s dng phong cch lnh o thch hp. Hun luyn i hi s giao tip khng ngng i khi cc nh qun l gim st cng vic ca c nhn nhng li khng cung cp cho h thng tin phn hi v nhng c gng ca h cho n lc h mc sai lm. T hn na, mt vi nh qun l thm ch khng gim st c cng vic ang din ra cho n khi xy ra nhng chuyn li thi. Thm vo , nhiu nh qun l khng c kin nh gi chn thnh i vi mt cng vic c thc hin tt khi t c mc ch. H cng chng ngh n vic cng c nhng trng hp "gn thnh cng" trong qu trnh thc hin mc ch, khi nhim v l mi m hoc kh khn. Cng vic cng thng c xem nh "nhng th m chng ta tr tin h phi lm".
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Nhng hu qu phi lm r Nh m t, Chng ny, trong phn "Cc ABC trong qun l", ngi ta cha coi trng y quan h chi phi gia cc hu qu vn hnh v tnh trng vn hnh tt. Bn cn phi nhn bit c nhng n lc ca nhn vin ca bn v ng dng nhng hu qu vo hnh vi ca h. Khi bn khng quan tm n tnh trng cng vic, nhn vin ca bn lc u c th cn c gng ginh c phn no s tha nhn . Nhng nu khng c s tha nhn thi thng l h s khng c gng na, bi v h hiu ra rng, ni h lm vic, thc hin tt nhim v chng em li li lc g. Vi t cch l nh qun l, bn phi s dng cc hu qu phn bit nhng ngi lm vic tt v nhng ngi lm vic d. Nu bn khng nhn nhn phn bit hai loi ngi mt cch r rng, th h ng c tr thnh ngi lm vic tt rt yu t (tr ngi rt t trng), v bn s lm suy gim ng c ca nhng nhn vin tt hoc h chy sang cng ty khc. Nhng ngi thc hin km cng cn bit nhng hu qu, s gip c th c i vi h, v thng tin phn hi m bn dnh cho h gip h thnh cng. Khi lm vic vi nhn vin mi hoc nhng ngi c giao nhim v .mi, ngi lao ng vn phngthc tp hun, o to. Vic tp hun tn thi gian, v ngi hc cn bit rng bn s c s h tr v khuyn khch, ng dng cc hu qu nh lc din ra tp hun v vn hnh cng v. Cc loi hu qu C bn loi hu qu khc nhau khi lm vic vi mi ngi: khen ngi; inh hng li (hng dn li); iu chnh li cc mc ch (ti iu chnh) v/hoc cc chun mc; khin trch. Khen ngi. Khen ngi l s nh gi chn thnh i vi cng vic c thc hin tt p. N phi c thc hin sau khi t c mc ch hoc s hon tt thnh cng cc bc qu i ti mc ch. nh hng li. nh hng li l trnh by r iu cn t c v phng thc t c. Ni n gin, nh hng li bao gm s tr li tnh trng xut pht v pht biu sng t hn trc cc mc ch v k hoch sa i t c nhng mc ch y. Ti iu chnh Trong trng hp ny, bn thay i cc mc ch, chin lc hoc cc chun mc ca c nhn bi v s tn ti ca chng khng thch hp do nguyn nhn no . Mt chun mc c th qu thp hoc qu cao, cc chin lc khng cn thch hp na hoc mt mc ch khng xc ng hay kh thi na. 418 CHUYN : HOT NG T CHC
Khin trch. Khin trch l t r s khng hi lng ca bn i vi s thc thi cng vic. Vic khin trch nn din ra sau khi c nhng trng hp vn hnh km hoc khi ngi c nng lc l ra phi lm vic tt hn. Khin trch khng nn vn dng i vi nhng ngi tp s hoc khi cha tp hp c tt c nhng s kin c lin quan n cng vic Tm li, nhng li ch ca bc hun luyn gm : 1. Cc nhn vin c phn hi ngay lp tc v cng vic. 2. Thng tin phn hi ring bit v gn lin vi hnh vi. 3. Cc nhn vin cm thy xc ng v c tha nhn vi nhng c gng ca mnh. 4. Nhng ngi tp s khng bi trng pht khi ang tp s. 5. S ti iu chnh c xc lp mi khi tnh hung thay i E. nh gi (Evalate) Do cc s liu khng ngng c thu thp v bn hn tc hun luyn nn c th ny ra vn v sao nh gi li l mt bc ring trong h thng PRICE. nh gi to ra mt con ng chnh thc cng nhn nhng tin b v nh gi cc chin lc, cc nh hng trong tng lai. N t ra hn inh. trong tng lai vi thi gian cho php thc hin cc phng hng pht trin. Vic hun luyn v nh gi cng vic c nhn tng thng c th cha cho php nh gi ton b d n, nn giai on nh gi rt c gi tri i vi nhm phn tch ton b d n. Ti nhng khong thi gian inh k, inh trc, cc nh qun l v nhn vin ca h cn ngi vi nhau nh gi cng vic. Lc chng c g bt ng na. nh hng qua li gia nh qun l v nhn vin s c r xt v s tin b tin ti mc ch c nh gi Trong bc ny, bn c th ng thi khm ph ra rng mnh thu c nhng kt qu m bn mun v sn sng chuyn nhng n lc ca bn vo ni khc. Nu d n t ra c tc dng tch cc bn cn phi tuyn dng s ci thin. Hoc bn c th xc nh c rng nhng chin lc trn khng c hiu lc, bn phi to ra mt s phngn la chn. Nu cc s liu t ra ngho ln hoc khng tin trin, th bn phi tr li giai on thu ht v vn ng nhn vin ca thnh xut cc chin lc khc nhau, gi s cc ng c v chun mc tin cy ngay t u Hy quay li v dng li chin lc, sp xp cc chun mc v ng dng cc hu qu vo nhng mc ch c nhn trn c s nhng hiu bit c c t s nh gi tng th i vi d n. Nu bn la chn cch ngng c gng, bn hy cho cc c ch theo di hot ng xem xt li cc s liu thuc k hn sau . 419 CHUYN : HOT NG T CHC
Trong hon cnh khng c hoc c t tin b, hy trnh trng pht c nhm. Khi nh gi, bn hy c gng tp trung nh gi nhng kt qu v nhng l do dn n tnh trng khng t kt qu cng nh nhng chin lc mi c th pht sinh ginh c nhng kt qu mong mun. C th c nhiu l do dn ti khng c tin b bi l cng vic c th v ti mi giai on ca h thng PRICE. Bn c th nh r lnh vc khng n hoc c th ghi chp nhng s liu thiu hiu qu. Trong giai on thu ht, cc nhn vin ca bn c th tn thnh mc ch qu cao hoc qu thp. Thng tin phn hi ca bn c th b gin on hoc nhng kt qu ca bn khng sc kch thch ng c. V nhiu mt, trch nhim trc s thnh cng ca d n ln vai nh qun l, ngi phi gnh trch nhim ng k bo m cho nhn vin lm vic tt. Nu khng ginh c nhng kt qu thch ng, bn hy c gng tm hiu nguyn nhn v li tip tc lao vo vn , vi nhng tri thc v kinh nghim mi. Giai on nh gi cn bao gm vic nghin cu hnh vi lnh o ring ca nh qun l. Bn thng xuyn nhn mnh v cng c s thay i m i hi cha? Bn c s dng hiu qu nhng hu qu khng' Bn dnh thi gian s ci thin mong mun din ra cha. c nhng iu kin khng mong mun bn trong v bn ngoi gy nh hng n s liu hay khng? Tm li, nhng li ch ca bc nh gi bao gm: 1. Hnh thc ha vic kho st nhng kt qu d n v n lc ca nhm. 2. Cho php tip tc pht ng chin lc nhm v gii quyt vn . 3. i bi cc hnh ng i ng tnh th nu kt cc khng c hoc qu t tin b. Rt nhiu nguyn tc ca h thng PRICE m chng ta phn tch y c ly t cng trnh ca Ziganni, Blanchard, Lorber -' Trng hp theo di v sp xp ca Blanchard. Cc nguyn tc ca h thng PRICE v cc ABC trong qun l u c tho lun trong nh qun l nht pht hot dng. Chng c minh ha v gii thch bng th trong nh qun l mt pht thc hin k hoch tc nghip . CC NGUYN TC TRONG THC TIN Chng ti trnh by nhng nguyn tc rt trng yu trong Chng ny. ch r tc dng ca chng, chng ti mun chia s nhng kinh nghim chng ti thu c ba cng ty p dng nhng nguyn tc vo t chc ca h. Chng ti tin rng, nhng kt qu m cc t chc y thu c s l hin thc 420 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH v mang tnh in hnh i vi bt k t chc no ang to ra s gn b vng chc t ra v duy tr mt h thng, trong cc nguyn tc Lnh o theo tnh hung v Mt pht qun l c em ra thc hnh. Sau y l nhng kt qu ng dng Transco, Canadian Pacirlc v Fairweather. Transco si ng . Cng ty nng lng Transco rt ch trng n hc tp v ng dng cc nguyn tc bn chng ny v, khi lm vic vi Trung tm o to v pht trin Blanchsrd, h xc tin cch tip cn ba pha bagiai on nh sau: Pha la - 5 hi ngh tp hun hi ngh tin hnh trong 1 ngy) trong thi k 2 thng dnh cho nh qun l u n tp trung vo ic pht trin ba k nng ca nh qun l mt pht Pha la - o to 8 hun luyn vin ti nh " v cc k nng Nh qun l mt phl: Cc hun luyn vin ny sau t chc cc hi tho dnh cao cp qun l thp hn. cho n cp qun l gim st vin, trong thi k 8 thng c gi vo i tp hun la Pha II - 5 hi ngh (mi hi ngh c tin hnh trong 2 ngy) tp trung vo lnh o v pht trin nhm, dnh cho 100 nh qun l u n ca Transco trong thi k 2 thng. + Pha III- Pht trin cc d n v cc i ci tin nng sut tp trung vo vic nng cao nng sut bng cch c thin hot ng tc nghip v gim chi ph. Cc mc ch ca trung tm l xy dng t 8 n 15 d n trong vng 6 thng. Vi c gng trn, cng ty theo di st sao cc gi thnh sn xut v tit kim chi ph - iu c th c cho l kt qu ca tp hp rng ri, v c th s liu chng minh s tit kim trn 2 triu USD trong thi k 9 thng. Da vo vn u t cho o to 159.000 USD, tc l li 10/1 (b mt n mi), 24 d n ci thin vn hnh c trin khai trong 6 thng, thu ht 64 thnh vin nng ct. Ch tch cng ty Transco, George Slocum, ni: Chng l d kin tit kim 18 triu USD trong vng hai nm ri n ba nm ti. Thm vo , c th nhn thy r s vn ng v pha cc phong cch qun l cng tc v tham gia ti Transoo do cc nh qun l ca chng ti hc tp c nhng g quyt ca Mt pht qun l, pht trin tnh linh hot ca Nh lnh o theo tnh hung" khai thc c hiu qu hn chc nng cc t v lm ch m hnh 421 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH PRLCE ci thin nng sut- Ti khng th qu quyt hn na v kh nng ca nhng nguyn tc ny trong vic to ra s khc bit trong cc cng ty p dng chng. Canadiaa Pacirlc duy tr quan h bun bn Kch bn trn d c lp li cng ty bun bn Canadan Pacifc; y chi ph nhin liu gim 10% trong 4 thng. ' yu sch gim 50% trong 8 thng, v cc ti khon bo thu gim t thi hn thu trung bnh 49 ngy xung cn 41 ngy trong thi k 9 thng Vic o to Canadian Pacific cng theo cch tip cn ba giai on: o to, khai ph/ khi u (pha tan), o to k nng v t vn tip din; kt thc/ nh gi (pha kt). Ngay lc bt u mi giai on o to, ngi ta thnh lp "t thi hnh' gip gim st d n, tin hnh vi ngy phng vn ring thn mt mt s nh qun l u n v cp trung gian c chn lc v iu tra i tr tt c cc nhn vin v cc ti v lnh o, cc th thc giao tip, cc th thc ra quyt nh, hiu qu hp hnh, thc hnh nh gi cng vic, cc c hi o to, phn tch vai tr v cc chun mc, xung t v vai tr v s qu ti, phn hi 'v khen thng i vi s hon thnh cng vic, thc hin c hi tm vic bnh ng. Pha 1. o to khai ph khi u . Sau khi tp hp s liu v hoch nh s b, mt seminar 2 ngy ri v Lnh o theo tnh hung/Mt pht qun l c t chc dnh cho b my qun l cp cao ca cng ty. Trong thi gian hi tho, cc nh qun l cp cao d kin cch thc h xc tin Lnh o theo tnh hung khi tr li lm vic mt nh qun l cng c khuyn khch bt tay vo d n ci thin vn hnh/ nng sut. 5 hi tho 1 ngy dng bng hnh c tin hnh trn cng mt ti liu dnh cho cc nh qun l cp trung gian ti cc v tr khc nhau ca cng ty. Pha II. o to k nng v lin tip din. Vic tp hun k nng chuyn bit hn c t chc vi b my qun l cp cao trong hai hi tho hai ngy, gii hn trong 1 thng. Ti cc hi ngh , gii qun l c hc cch xc nh trnh pht trin, cc nhu cu v hng dn, h tr ca mi loi nhn vin ca h. Cc nh qun l cng tm hiu cch thc lm th no tr nn linh hot hn vi cc phong cch qun l ca mnh khi tnh hung bo m. Nhng k nng hoch nh vn hnh c hiu qu, gim st cng vic, nh gi s hon thnh cng vic cng c tm hiu. S hun luyn c nhn v t vn c nhn c dnh cho cc nhn qun l trong qu trnh h thc hnh nhng k nng v bng d kin ci thin vn hnh nng sut ca h. 422 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Pha III. Kt thc/ nh gi. giai on ny tit hnh mt vic c bit vi h thng gim st vn hnh ca cng ty, bao gm hoch nh ch lm vic: mi, cc chinh sch gim st, cc th tc v chnh sch nh gi, cc hnh thc duy tr ghi chp h s, da vo Lnh o theo tnh hung v Mt pht qun l. Nhng cng v mi c ch inh khi cn nhm cng c qu trnh din bin ca cng vic bui u phi lm. Khi trin khai h thng mi, cc nh t vn lm vic vi t thi hnh v cc hun luyn vin "ti nh" bo m cho cc nh qun l c hun luyn y v cch s dng h thng. Vic s dng o to tip tc b sung v mt lng phong ph cc cng c chn on c tp trung vo cc phong cch qun l trong cc tnh hung khng hong. Tc dng cui cng ca nhng n lc o to v pht trin c dnh cho gii qun l u n v t thi hnh. Ch tich cng ty ny, Karl Wahl, ngh : M hnh PRLCE l mt cng c ch yu trong vic ci thin nhng kt qu trong cc hnh vi c trch nhim then cht v an ton v phng nga nhng yu sch bi thng vn chuyn hng ha v dn ti tit kim ng k cho cng ty chng ti. D bo ca Fairweather iu xy ra trong cc ca hng ca Fairweather -. mt lot 150 ca hng thi trang ph n c gi phi chng Cbnada - cng c xem nh mt v d thch hp. Vi t cch mt b phn ca cc hi nghi tp hun, chng ti gii thch s b cho cc nh qun l Fairweather r phn ln cc doanh nghip c t chc theo kiu hnh thp nh th no, vi nhng ngi lm thu theo gi l cp thp nht v vi ch tich cp cao nht. T .chc theo kiu hnh thp khng c g sai nu ngi ta suy ngh theo kiu hnh thp. Khi c kiu suy ngh , ngi ta lm vic v c nhn ngi ngh gh trn h. Khi iu xy ra, cc nh qun l ngh rng h c trch nhim, v nhng thuc cp phi chiu trch nhim trc h. Mi ngi ngh rng mnh lun nm trong vng sai khin theo thch ca ng ch. Theo ngh ca chng ti, h quay hnh thp ln ngc sao cho cc khch hng c t vo v tr nh ca t chc v c phc v chu o nht. Vi ci trit l tam gic ngc, cc nh qun l lm vic v nhng ngi ca mnh, v do , chu trch nhim trc cc nhu cu ca h. Ma h nm 1985 chng ti nghe tin, cc nh qun l 7 ca hng Fairweather v Rick Colbear, gim c cng ty ph trch o to trao i kinh nghim vi gii qun l trong phn cng lao ng thc hin h thng PRICE v trit l tam gic ngc. Nh p dng m hnh PRICE trong ton b nhng ca hng quan trng nht khu vc Toronto v chp nhn "trit l tam gic ngc", 423 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Fairweather t c nhng thnh tu to' ln trong vn hnh. Do ci thin nng sut, li nm 1984-1985 so vi nam 1983-1984 cao hn gn 1 triu USD. Mt trong nhng mt si ng hn na trong vic thc hin cc quan nim Mt pht qun l Fairweather l h t lc lm vic Sau mt thi gian di, chng ti mi bit rng cc t chc khng cn ti cc nhn vin t vn nu h sn sng lao vo xc tin v s dng cc quan nim m h hc. Cc nh qun l Fairweather chng minh iu l c tht bng cch th hin s ch ng v s cn thit nht qun tip tc trung thnh vi vic thc thi nhng k thut qun l m h tin tng. kt thc phn tch, iu quan trng nht v bt c quan nim qun l. no l nu chng c hiu lc hng ngy hay khng. Chng c l s ng dng. V ba cng ty ring bit bn trong Chng ny - Transco, Canadian Pacii c v Fairweather - vic ng dng l minh chng y . Nhng ng dng ca cc nguyn tc cp Chng ny s tip tc c bn Chng 19- "Tin hnh lnh o theo tnh hung: a ra cc quyt nh hp ln. Ging nh trng hp tm hiu cc quan nim v lnh o v cc k thut lnh o m khng ng dng chng, Chng sau s ch r v sao vic ra quyt nh v khng tip tc thc hin chng li dn ti mt qu trnh ra quyt nh thiu hiu qu.
CHNG XIX TIN HNH LNH DO THEO TNH HUNG: A RA CC QUYT NH HP L a ra cc quyt nh hp l v to ra s gn b l hai trong s nhng hot ng quan trng nht i vi mt nh qun l. C hai vic ny u cn thit qun l thnh cng. Trong Chng ny, trc tin chng ta s xem xt vic p dng Lnh o theo tnh hung to ra nhng quyt nh ng n, mt k nng khng th thiu mi cp qun l. Sau , chng ta s nghin cu s ng gp quan trng ca hng t vn qun l ca Keilty, Goldsmith v Boong - to ra s gn kt s dng Lnh o theo tinh hung nh mt kha cnh quan trng trong phng php nghin cu. TO RA CC QUYT INH C HIU QU Cc nh qun l dnh phn ln thi gian tng kt v hnh ng theo nhng ngh ca cc ng s, nhng ngi lnh o cp cao v nhn vin khng gi cng v lnh o. V vy, s l thng tnh khi nghe ngi ta ni v mt s nh 424 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH qun l c coi l "cng quyt hay "c nhy cm kinh doanh tt". ng tic l cng thng nghe thy nhng nh qun l khc c gi l "so rng" hay "thiu nh gi khn ngoan". l l do bn s c c hi thnh cng trong hin ti v thng tin ngh nghip trong tnglai nu bn c th: (I) a ra nhng quyt nh ng n trong nhng lnh vc bn kim sot, v (2) a ra nhng li khuyn ng gi khi c ng ch yu cu. Nu c xem xt bit lp, vic ra quyt nh c v nh l mt qu trnh thng tut. ng nh ch c cc bc n gin gin thu thp v phn tch s liu, cn nhc cc phngn. la chn, kim nghim cc gii php kh thi v tin ti qu trnh hnh ng. Nhng vn khng d dng nh v y. Nhng quyt nh thc t thng c i hi phi a ra trong mt mi trng y sc p vi u vo khng y , thng tin mu thun, tr ngi v ngn sch, thi gian eo hp, ngun lc khan him, v nhiu yu t khc c th che lp vn v do nh hng n cht lng ca cc quyt nh. Bt k tt c nhng iu , ni chung khng th tha th vic a ra quyt' inh sai do nhng phc tp ca khi lng cng vic ca nh qun l. Nh qun l cn mt m hnh n gin v lgic to ra quyt nh ph hp. Lnh o theo tnh hung c th c coi l loi m hnh . Chnh s chn on ca bn v mc sn sng ca cp di c th quyt nh phong cch lnh o c kh nng cao, n cng chl ra phong cch a ra quyt nh no c kh nng thnh cng nht trong mt tnh hung nht nh . Hnh 19-1, Cc phong cch gii quyt vn v ra quyt nh, khng ch m t bn tnh hnh gii quyt vn , m cn a ra bn phong cch ra quyt nh ch yu: quyt on, c vn, h tr v giao ph. Mi phong cch u c kh nng t c kt qu cao ph thuc vo s sn sng ca cp di v ph thuc vo tnh hnh. Cc phong cch quyt nh a ra quyt nh quyt on c p dng trong cc tnh hung m nh qun l c kinh nghim v thng tin cn thit c c mt quyt nh, v cc cp di khng c kh nng, thin hoc lng tin h tr. Trong trng hp ny, nh qun l nn a ra quyt nh m khng cn s h tr. Phong cch quyt on i hi phi c hnh vi lnh o nh hng. Cc cp di thng khng tch cc tham gia vic xc nh qa trnh hot ng. Do , h bit rt t v quyt dinh cho n khi nh qun l cng b quyt nh ny. Cc quyt nh 425 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH quyt on thng c truyn t bng cc cu nh: ti quyt nh rng .... v " y l iu m chng ta s phi lm...'. HNH VI LNH O Nhng tnh hung no i hi cc quyt nh quyt. on ca nhqun l ? Gi s kin thc nn tng ca bu v pht trin sn phm l tt c nhng g cn c lp ngn sch cho Chng trnh nghin cu vo nm ti. Bn lnh o b phn ca mnh t 4 nm nay. Bn cng bit cc mc tiu c vch ra cho nhm. Bn cng bit ton b cc chnh sch, ngn sch cai qun nhn vin, cc ngun cung ng, i li, v.v.. Hn na, cp di ca bn bit rt t v ngn sch v mi n b phn ca bn (R1 i vi hu ht cc nhm v). H vn cn ang hc nhng iu s ng v cha sn sng gip bn a ra nhng quyt nh. Do , t bn phi ra quyt nh. Kinh nghim ca bn trong trng hp ny khng inh vi bn rng: 1 ) kt lun ca bn c nhiu kh nng l ng; 2) ngn sch d kin ca bn c nhiu kh nng c ng ch chp nhn. Cc quyt nh quyt on cng cn c trong nhng trng hp khi ch c bn bit c thng tin v c chuyn mn. Nu mt ng nghip bt cht bi ngt - ngay. c khi s hiu bit v cp cu ca bn b hn ch - bn c th l ch trng mong duy nht c c. Trong khi kinh nghim ca bn khng th a ra tt c nhng cu tr li m bn cn, th khng c nhng gii php khc. Vic a ra quyt nh c vn l 'mt chin lc khn ngoan khi nh qun l nhn ra rng cc cp di cng c kinh nghim hoc hiu bit nht nh v vn v sn sng nhng cha c kh nng h tr. Trong trng hp ny, chin lc tt nht l thu thp thng tin ca h trc khi a ra quyt nh. Khi p dng phng php c vn, nh qun l la chn cc cp di c th h tr vic ra quyt nh v yu cu s gip ca h bng nhng li sau : 'Anh bit g v...', v "Ti mun bit thng tin v sau khi lng nghe cc cp di, nh qun l a ra quyt nh cui cng. Gi s bn l nh qun l marketing v ang nghin cu cch qung co mi cho cc sn phm ca cng ty. Hai trong s cc nhn vin ca bn c kinh nghim v vic ny, do bn yu cu h gip trong vic xc nh chin lc th trng ca sn phm. Chin lc c vn ca bn c hai li ch trc tip. Mt l, bng cch tranh th s hp tc ca nhng ngi thng tho, bn c th nng cao tnh chnh xc 426 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ca cc quyt nh ca mnh. Hai l, bng cch to c hi cho cc nhn vin ca mnh tham gia vo cng vic, bn c th kch thch ng c ca h v gip h gn b cht ch hn vi mc tiu ca b phn. iu cn lu : Mi khi cho php ngi khc tham gia vo qu trnh ra quyt nh, bn phi a ra nhng quy nh c bn cc k r rng. Nhng nhn vin c mc sn sng t thp n trung bnh, (R2), c th tham gia vo qu trnh nhng khng c php hnh ng ty tin theo mnh. Mt quyt nh c vn vn phi do nh qun l ra. Nhm trnh b hiu lm, bn c th cho nhn vin ca mnh bit rng bn s nh gi k lng cc kin ca h nhng c th khng s dng s gp trong vic ra quyt nh cui cng. Vic ra quyt nh h tr l mt n lc hp tc, trong ngi qun l v (cc) nhn vin cng bn bc ra mt quyt nh chung. Trong trng hp nhng nhn vin c mc sn sng t trung bnh n cao, (R3), ngi qun l c th tranh th s gip ca h vi phng chm hy cng suy ngh v quyt nh v....hay "Chng ta gp mt kh khn v ti cn kin ca cc bn...". n y l nhng cp di ny c th cng ra quyt nh v vic cn lm. V d. gi s rng c bn v tr l ca bn thng qua cc tnh hung qun l d n t trc. Bn bit cch sp xp thi gian v phn cng cng vic. Tr l ca bn c th thc thi cc cng on ca 'qu trnh" nh thng tin, lp s sch, bo co... Cch x l tt nht ca bn l cng ra cch thc hin d n. Trong trng hp ny/ bn t mnh y nhim mt cch c hiu qu cho qu trnh ra quyt nh chng mt kiu lnh o hon ho khi lm vic vi nhn vin c kh nng nhng cha tm phc. Cui cng, vic ra quyt nh giao ph c dng vi nhng nhn vin c mc Bn sng cao, (R4), nhng ngi c kinh nghim v thng tin cn thit ra mt quyt nh hay hng dn chnh xc. Trong trng hp s giao ph l thch hp, nh qun l c th trng ch vo mt mc thnh cng cao v chi cn ni : "anh bit cng vic ny... hy gii quyt v cho ti bit kt qu". V d, nhng gim st vin nh my ca bn l ngi c nhiu kinh nghim v cch sp xp cc ca lm vic ca mnh, do vy cc yu cu ca bn u c tun th. D bn c th t hon thnh cng vic ny, nhng bn bit r ngi ca bn c ng c lm vic t thn v c kh nng t qun trong trng hp c bit ny. V vy chin lc chc chn ca bn l giao ph cng vic ny cho h v trng vo quyt nh ca h. Theo mt quy nh chung, bn c th la chn kiu ra quyt nh thch hp bng cch s dng Lnh o theo tnh hung xc nh "ai l ngi ra quyt 427 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nh". Nu khng c nhn vin no ca bn c kinh nghim hay thng tin v vn t ra, h khng th tham gia no vo qu trnh ra quyt nh. Bn phi la ra quyt nh quyt on v ni vi h vic phi lm. * Nu nhng nhn vin ca bn c mt s kin thc v vn , h c th gp (m khng a ra) vo quyt nh cui cng. Bn nn yu cu h gip theo cch c vn v ra quyt nh ca mnh sau khi xem xt cc kin ca h. Nu chng nhn vin ca bn c kh nhiu kinh nghim, h c th nhn mt vi trch nhim i vi vic ra quyt nh. Bn phi s dng chin lc h tr cng vi b thc hin qu trnh ra quyt nh. Nu nhng nhn vin ca bn u bit y v vn nu ra v sn sng gii quyt n, bn c th s dng phong cch giao ph. Hy giao cng vic cho h v h gii quyt cng vic. iu cn ghi nh l, d chn cch giao vic no cho ngi khc, trch nhim cui cng vn thuc v bn. Tuy vy, thng khng c vn g xy ra i vi ngi qan l x l mt cch khoa hc qu trnh ra quyt nh. Cc cp di thng d chp nhn, tun th, v h tr quyt nh ca mt ngi khng nhng bit r mc ch m cn bit r c cch thc tt nht t c mc ch . RA QUYT NH V QUYN HN CA NH LNH O Hng t vn qun l La Jol]a ca Keilty, Goldsmith v Boong m phng m hnh Lnh o theo tnh hung thnh mt phng php ra quyt nh kt hp gia quyn ra quyt nh ca nh lnh o vi mc sn sng ca nhn vin. Nh minh ha trong hnh 19-2) La chn phong cch ra quyt nh ca bn, cc phong cch ra quyt nh c bn t ch o (bn phn cao quan h thp), hng dn (bn phn cao/quan h cao), h tr (quan h cao/bn phn thp n giao ' ph (bn phn thp/quan h thp) c kt hp vi bn mc quyn 1 hn ra quyt nh. l L1 (t hoc khng c quyn), L2 (quyn hn thp n va phi), L3 (quyn hn va phi n cao) v L4 (quyn hn cao). V, nh th hin trong mnh 19-1, mc sn sng ca nhn vin l mt bin s then cht. NHNG PHONG CCH RA QUYT NH CA NH LNH O MC SN SNG RA QUYT NH CA NHN VIN Keilty, Goldsmith v Boong minh ha cc mi quan h trong bng 19-l Nhng c im ca vic ra quyt nh. Bng ny kt hp cc phong cch ra 428 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH quyt nh ca bn, cc c im ca quyt nh, quyn hn ra quyt nh ca bn, mc sn sng ra quyt nh ca nhn vin, v c im ca nhng ngi ra quyt nh c hiu qu. Lm vic thng qua bng ny cng nh bng lgic quyt nh s gip bn nng cao k nng ra quyt nh ca mnh. XY DNG CAM KT Keilty, Goldsmith, v Boong thc hin nghin cu su rng vic nhn bit v xc inh cc phm cht to nn s thnh cng ca cc nh qun l v gip cc khch hng ca h p dng nhng phm cht ny vo cng ty hay t chc ca minh. Thng thng, vn xy ra trng hp mt vi c nhn c trng ch v c thn phc. v cch qun l nhng ngi khc, nhng l do thnh cng ca h thng khng r rng. Da vo cng trnh ca Mckinsey v cng ty mt hng t vn qun l ni ting th gii, v qua kinh nghim ca h i vi nhiu cng ty v nh qun l tuyt ho, h trin khai nhiu hiu bit c gi tr v mt m hnh rt hu ch c lin quan n cch qun l tt nht, m hnh "Nm cam kt c bn", th hin trong hnh 19-3. Cc phm cht v quan h ch yu cn thit cho vic qun l thnh cng c th c gii thch v thng hiu. iu tt p v qun l bt ngun t vic cam kt, mt c im thng thng i vi tt c cc c nhn thnh cng trong qun l. Cc nh qun l thc hin nhng nhim v ca h trong mi lin h vi nhng ngi khc. Nhng ngi khc lin tc theo di c ch, thi v cch c x ca nh qun l. T s quan st ca mnh, h a ra nhng cm gic v gi tr, nim tin v quyn hn ca nh qun l. Nh qun l gii to ra mt n tng quyn lc v tch cc i vi nhng ngi khc v h c s pha trn gia nhng c tin tch cc vi nhng thi tch cc tngng. Nhng c tin v hnh ng ny to thnh 'cc cam kt". Nhng nh qun l c hiu qu nht c mt lot nm cam kt c bn. l: Cam kt v khch hng Cam kt v t chc Cam kt v bn thn Cam kt v con ngi Cam kt v cng vic.
Tng cam kt u rt quan trng qun l c hiu qu Kt hp li cc cam kt ny to thnh mt nguyn tc c bn t c s thnh cng lu di trong qun l. S thnh cng thc s dng nh bt ngun t s cng bin hon 429 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH ton v s gip tch cc trong c nm cam kt. Hnh 19-3 th hin nm cam kt ch cht v mi tng tc ln nhau gia chng. Hnh 19-3: m hnh nm cam kt ch cht Khch hng Trong v ngoi t chc
Cng vic Nhim v
T chc V ban qun l ca n
Con ngi Cc c nhn v kp lm vic
Bn thn Nh mt gim c
Cam kt v khch hng Cam kt qun l u tin v chc chn quan trng nht l cam kt v khch hng. Cc nh qun l gii c gng cung cp cc dch v cn thit cho khch hng. Mt khch hng dc xc nh l ngi c quyn li hp php t cng vic ca n v ca mt nh qun l. i vi mt vi nh qun l, cng vic ca h nh hng trc tip n khch hng bn ngoi. i vi cc nh qun l khch khch hng ch yu l nhng ngi trong t chc. Nhng ngi lm cng trong mt n v thng gip nhng ngi ca n v khc trong cng t chc. D khch hng l ngi ngoi hay ngi trong t chc, cha kha ca cam kt ny vn l dch v. Ngi qun l gii c hai 'cch ch yu biu l cam kt vng chc v khch hng l phc v . khch hng v xy dng tm quan trng ca khch hng. Phc v khch hng ni gn li l p ng ph hp chu o nhng nhu cu ca khch hng iu ny i hi s sn sng p ng khch hng thng qua vic thng xuyn khuyn khch v lng nghe i hi ca nhng ngi s dng dch v hay sn phm ca nh qun l. Vic nhn bit nhu cu r rng, hin thi ca khch hng l cn thit phc v khch hng mt cch hon ho. Bn cnh s hiu bit v khch hng v nhu cu ca h, nh qun l gii phi gii quyt cc vng mc ca khch hng mt cch kp thi. Xy dng tm quan trng ca khch hng c ngha l lm cho nhng ngi trc tip cung cp dch v cho khch hng hiu c tm quan trng ca 430 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH khch hng. Trong mt t chc, nhng ngi khc thng khng nh gi ng gi tr ca khch hng. Trn thc t, mt vi ngi lm cng coi khch hng nh mt iu t hi cn' thit. i vi nhng ngi ny, hu ht cc vn u bt ngun t khch hng v khch hng thng c coi l mt iu phi chu ng. Nh qun l gii xy dng tm quan trng ca khch hng bng cch : (1)gii thch r rng tm quan trng ca khch hng vi nhng ngi thnh cng, (2) coi khch hng l thng , v (3) cm bnh lun xu v ngi s dng sn phm hay dch v ca nhm mnh. Cam kt v t chc Cam kt qun l th hai l cam kt v t chc. Nh qun l hiu qu t bn thn to ra nim t ho trong t chc ca mnh. H cn truyn nim t ho cho ngi khc. Mt nh qun l th hin tch cc cam kt ny theo ba cch: xy dng t chc, h tr cp qun l cao hn v hot ng bng gi tr c bn ca t chc. Xy dng t chc t c bng cch lun lun th hin t chc theo hng tch cc. Hu ht mi ngi u nh mt ng c ca mnh nu h xu h v ni lm vic ca mnh hay lng tng v cng .vic h ang lm. H mun c mt v tr no . Nh qun l gii cao nhng vic t chc ang lm v ngn chn c hiu qu nhng bnh lun tiu cc. H tr cp qun l cao hn l iu cn thit i vi lng trung thnh m bt c t chc no cng cn. Nh qun l gii phi lm tng gi tri ca t chc bng vic th hin v gy ng lng trung thnh ti cn thit ny. Nhng nh qun l ny coi v tr ca h trong t chc c mt trch nhim kp (xem hnh 1941. Trch nhim th nht "l tch cc i hi v dn dt t chc "i ln". Nh qun l gii nhn cc quyt nh t cp trn trong t chc, thc hin chng, v hy vng nhng ngi khc cng lm nh vy. Nh qun l ny khng li cho cp trn hay trn trnh trch nhim. Hnh vi ca nh qun l gii y mnh kh nng thi hnh quyt nh v t cc mc tiu ca t chc. Hnh 19-4 Nhng vai tr ca nh qun l
Nh qun 431 l i CHUYN : HOT NG T CHC hi i
H tr bn
Hot ng bng gi tr c bn ca t chc truyn t r rng tm quan trng ca t chc. Mt kha cnh kh khn trong qun l l uy tr gi tr ca t chc, c bit khi nhng gi tr ny thay i trong nhng lc kh khn. Nu mt t chc c mt lot c tin c bn c xc nh v truyn t r rng th nh qun l phi c trch nhim hot ng nht qun vi cc c tin c bn . Cc nh qun l l m hnh r rng nht v nhng l m t chc bo v. Nh qun l gii phi c x xng ng vi thch thc v cam kt ny. Cam kt v bn thn Cam kt qun l th ba l bn thn nh qun l. Cc nh qun l gii th hin cho ngi khc thy mt hnh nh vng chc, tch cc. H hnh ng tch cc trong mi trng hp. iu ny khng phi l sai lm nh t cao hay ch k. Cc nh qun l gii l nhng ngi kt hp sc mnh vi tnh ngi. Cam kt vi bn thn c th hin v chng minh trong ba hot ng c th l: quyt on, t hon thin mnh ngang tm mt nh qun l v chp nhn s ph bnh c tnh xy dng. Quyt on: l mt phm cht quan trng i vi mt nh qun l hiu qu. Trong n vi ca h, cc nh qun l gii lm vic nh th h ang kinh doanh cho chnh bn thn mnh. H nhn trch nhim v nhng quyt nh a ra. H ng h c tin c nhn. Khi c ri ro, h hnh ng rt hp l v quan tm nhiu n vic t kt qu tt ch khng phi l "hnh ng mt cch an ton". T hon thin mnh ngang tm mt nh qun l l t hnh dung mnh l mt nh qun l iu hnh ngi khc. Cc nh qun l gii biu l s t tin v qu quyt. H lm vic bng ton b tm tr. H khng xem thng hay cao kt qu cng vic ca h. Cc nh qun l ny l con ngi ca cng vic. Cc nh qun l gii sng ng vi s tin tng m ngi khc dnh cho h. H hnh ng mt cch trung thc v chnh xc him c. Chp nhn mang s ph bnh mang tnh xy dng to nn s cn bng vi hai mt u tin ca cam kt v bn thn. Nhiu ngi t gic lm vic v xng ng vi v tr ca h. Nh qun l gii thc s l ngi d tip thu nhng chi 432 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH trch hay yu cu tr nn hon thin hn. Cc nh qun l gii th hin kh nng lu di bng cch tha nhn nhng sai st, khuyn khch v chp nhn s ch trch mang tnh xy dng, v ngn chn nhng li buc ti hay nhng phn ng bt li. Ni cch khc, sau khi nhn c s phn hi c nhn, cc nh qun l gii khng "x l ngi a tin" hay b qua thng ip. Tht khng d chu khi chp nhn s ch trch. Tuy vy, v lu di, kh nng nghe v hnh ng mt cch tch cc nhm hon thin bn thn l mt yu t. c bn to nn mt c nhn gii. Cam kt v con ngi Cam kt qun l th t l vi kp lm vic v cc c nhn thnh vin trong nhm. Cc nh qun l gii biu l s ht mnh vi nhng ngi khc trong nhm. iu ny chng t vic s dng cch qun l ng n ca nh qun l nhm gip nhn vin thnh cng trong cng tc ca h. Hnh 19-5 cng c qu trnh pht trin kiu lnh o ph hp vi kh nng v ng lc ca nhn vin. Cam kt tch cc v con ngi c th hin hng ngy bi vic nh qun l vui lng dnh thi gi v cng sc qu bu ca mnh lm vic vi nhn vin. c bit, ba hnh ng sng cn ca cam kt ny l: th hin s quan tm v tha nhn tch cc, tng cng s phn hi, khuyn khch sng kin. Th hin s quan tm v tha nhn tch cc l mt kha cnh quan trng ca vic lm cho nhn vin suy ngh v hnh ng nh nhng ngi chin thng. dt c iu ny phi tng thng v ng vin ngi khc. Cng cn phi to ra mt mi trng trong con ngi i x nh nhn v tn trng nhau. V d, vic ni xu ngi khc l khng th chp nhn c. Tng cng s phn hi l mt phng php hin thc xc nh c nhn ang tin ln hay tht li. Con ngi thnh thong cng mc sai lm. Cc nh qun l gii sn lng can thip khi cng vic khng p ng c tiu chun ra. Bng cch s dng s phn hi trung thc, nh qun l gii cng tc vi nhn vin thit lp li mc tiu ra. Thm na, nh qun l cn sn lng hng dn v do to nng cao trlnh ca nhn vin. Khuyn khch sng kin th hin s tin tng vo ngi khc v kch thch s tin b ca cc c nhn v ton nhm. Vic lm tch cc ny thng l s khc bit gia cc kp thnh cng v cc kp tht bi hay tan r. Nh qun l gii kch thch kh nng ca cc nhn vin thng qua cc hnh ng thng thng nh lng nghe kin ca ngi khc, to c hi th thch cc sng kin, v ti tr cho ngi ra cc kin hay. Cc hnh ng ny hng ti vic to ra mt khng kh tin cy hon ton. cam kt v cng vic 433 CHUYN : HOT NG T CHC
Cam kt qun l th nm tp trung vo cc cng vic cn phi lm. Cc nh qun l thnh cng to nn ngha v s xc ng cho cc cng vic m nhn vin thc hin. H dnh thi gian ch v hng dn cc nhn vin, bo m hon thnh cng vic. S bn vng ca ti nng ca mt nh qun l c th hin thng qua vic duy tr nng lc hon thnh cng vic cao ca n v t chc m anh ta qun l. Cam kt ny t ra c hiu qu bng vic duy tr ng trng im cng vic, n gin ha cng vic, nh hng hot ng, v nu bt tm quan trng ca cng vic. Duy tr ng trng im cng vic l duy tr trin vng ti sng cho cng vic. Nh qun l gii tp trung s chu ca mi ngi vo vic g quan trng nht. Cng vic ny c xc nh thng qua s hiu bit v h tr v nhim v tng th ca t chc. Nh qun l kin quyt gn mc ch c nhn vi cc mc ch ln hn ca t chc. n gin ha cng vic i hi chi tit ha cng vic thnh nhiu cng on tngi d thc hin, ng thi ngn chn nhng rc ri v th tc khng cn thit. Nh qun l gii phi nghin cu y v cc mc ch, cng vic v nhn lc, v vy kim ch bn nng hon thnh cng vic cng nhiu cng tt. nh hng hot ng c m t n gin nh hon thnh cng vic Cc nh qun l gii nhn vic v thc hin chng. H duy tr ng lc tch cc. Cc gii hn thc s c vch ra v t ti. Nhn vin c khuyn khch hnh ng. suy ngh v cch iu hnh tch cc v kt qu cng vic. Nu bt tm quan trng ca cng vic l yu t hon thin chnh mu qun l gii. Mi ngi hng th v nng ng khi lm nhng vic h cho l quan trng. Nh qun l gii li dng tm quan trng ca cng vic. Thnh cng l mt kt qu mong i. Thnh cng lin tc l biu hin gi tr ca nh qun l' v nhm lm vic. Nu c s dng hp l, nm cam kt ny s l nhng cha kha dn n s qun l hu hiu. .Nh qun l l u mi lin quan gia cc cam kt. Nh qun l gii gi mt vai tr c nhn v nm cam kt. (Xem hnh 19-6). Hnh 19-6: m hnh trung tm ca nh qun l
Khch hng
trong v ngoi t chc 434 CHUYN : HOT NG T CHC Bn thn Vi t cch nh
T chc
V bn qun l ca n
Nh qun l gii l trung tm ca qu trnh pht trin v duy tr cc cam kt. Bng vic nhn trch nhim c ' nhn v hnh ng mt cch tch cc, nh qun l c th tc ng mnh n t chc v nhn vin ca n, n cng vic v n khch hng. S lin quan cht ch v s hon ho ca nh qun ] tc ng n nhng ngi khc. Cc cng.ty thnh t t lu nhn ra rng, "h l ngi ca hn. Tiu thc phn bit gia cc cng ty thnh t vi cc cng ty khc chi n g:n l chng c to nn bi' nhiu nh qun l gii hn. Cc nh qun l gii ny nhn ra rng, bn phn ca h l xy dng nhng cam kt nht nh v khch hng, t chc, cc cng vic ch yu, con ngi, v bn thn h. i vi mi cam kt, iu ny c ngha l xy dng cc quan im hon chnh, th hin s thn trng v quan tm tch cc. iu ny tr thnh trch nhim ca mi nhn vin, ch khng ch ca ring nh qun l. Nh qun l gii tn ti bng nm cam kt v cng vi nhng ngi khc xy dng nn cc cam kt. Bng 1 9-2, Nh qun l gii lm g? Phc tho cc hnh vi c th, c trng cho mt nh qun l gii trong tng cam kt. Vic duy tr v pht trin s hon ho l mt qu trinh tun hon c cng c li da trn nm cam kt c bn (xem hnh 19-7). Hnh 19-7. Cc cam kt nh mt chu trnh cng c
Khch hng Trong v ngoi t chc 435 CHUYN : HOT NG T CHC
T chc V ban qun l ca n
Cng vic
Bn thn
V c bn, cc cam kt ny c xy dng thng qua s tn tm v nhit thnh. Khi mt nh qun l gii th hin s tn ty i vi nhn vin, tc l h th hin s tn ty v cam kt v bn phn ca h. S tn tm i vi thnh cng ca cng vic to nn c s cho s tn tm i vi khch hng. Kt qu l lm li cho khch hng. Lm li cho khch hng cng chnh l lm li cho t chc. S thnh cng lu di trong qun l khng phi l mt iu huyn b. N l kt qu ca vic xy dng cc cam kt. Bng 19-2 nh qun l gii lm vic Cam kt vi khch hng Trong v ngoi t chc Nh qun l gii Phc v khch hng Hiu bit l khch hng Lun p ng yu cu ca nhng ngi s dng cc dch v v sn phm ca t chc Khuyn khch v lng nghe nhng ngi s dng cc dch v v sn pm ca t chc Kp thi gii quyt cc vn ca khch hng 436 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Xy dng tm quan trng ca khch hng Coi nhng ngi s dng cc dch v v sn phm ca t chc Nghim cm vic ni xu nhng ngi s dng cc dch v v sn phm ca t chc Quan tm n li ch lu di ca khchhng ch khng phi l li ch trc mt ca t chc CAM KT V T CHC V ban qun l ca n Nh qun l gii Xy dng t chc Bit v h tr nhim v ca ton t chc Hn ch nhng kin thiu tnh xy dng v t chc Truyn lng t ho trong t chc H tr cp qun l cao hn M t mt cch tch cc trn Hn ch vic ch trch cp trn H tr cc quyt nh ca cp trn Khng trn trnh trch nhim hay li cho cp trn Hot ng bng gi tr c bn Thng hiu gi tr c bn ca t chc Qun l gi tr c bn ca t chc Khuyn khch ngi khc s dng gi tr c bn ca t chc Hnh ng chnh xc khi gi tr c bn ca t chc b tn thng Cam kt v bn thn Vi t cch nh qun l Nh qun l gii Quyt on Bo v nim tin c nhn Nhn trch nhim v cc quyt nh Chp nhn nhng ri ro hp l khi th nghim cc tng mi Quan tm n s thnh cng hn l s an ton 437 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH T hon thin mnh ngang tm mt nh qun l Th hin a v cao khi lm vic vi nhng ngi khc Th hin s qu quyt ca mt nh qun l Trnh t ch trch tiu cc Chp nhn s ph bnh mang tnh xy dng Vui lng tha nhn sai lm Khuyn khch v chp nhn s ph bnh mang tnh xy dng Nhanh chng thc hin nhng gp mang tnh xy dng Khng hn ch nhng ngi ch trch mang tnh xy dng Cam kt v con ngi Nh qu l gii Th hin s quan tm v tha nhn tch cc Th hin s quan tm bn b n cc c nhn trong nhm Tha nhn kt qu tch cc m khng lm mt lng ngi khc Thng cng xng ng v cng c hon thin cng tc Lm cho nhn vin lun thy mnh l ngi chin thng Ngn chn vic ni xu ngi khc ti ni lm vic Tng cng s phn hi Phn tch vic thc hin cng vic mt cch c hiu qu Phn tch vic thc hin cng vic mt cch c hiu qu Pht trin cc k hoch nht nh khi vic thc thi cng vic cn c ci thin Phn u cI thin kt qu cng vic t ch chp nhn c n hon ho a ra nhng thng tin pht trin mt cch ng lc Khuyn khch sng kin Khuyn khch s tm ti ci tin sn xut To c hi cho nhng ngi khc c thc nghim nhng sng kin Ngay lp tc p dng nhng sng kin ca ngi khc Ngn cm vic ly nhng sng kin ca ngi khc Cam kt v cng vic Nhim v Nh qun l gii 438 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Duy tr ng trng im cng vic Hiu bit v h tr nhim v ca ton t chc Gn mc ch ca cc c nhn vi mc ch ln hn ca c t chc Tp trung t c nhng g quan trng nht Quan tm n vic thc hin nhim v nhiu hn nhng th tc c lin quan n gin ho cng vic Gi cho cng vic n gin mc c th hiu v lm c Chia cng vic thnh nhng phn nh Khuyn k hch vic n gin ho cc th tc Trnh nhng phc tp v khng cn thit nh hng hot ng Truyn t s khn cp v cng vieecj Nhn mnh tm quan trng ca s tin b hng ngy Khuyn khch s nng ng trong cng tc Tp trung t n cc gii hn Nu bt tm quan trng ca cng vic Cam kt hon thnh tt cng vic Lm cho cng vic c ngha v ph hp Khuyn khch s tm ti v ci tin sn xut Khng lm gim vai tr ca cng vic Chng ny kt thc nhn bn Chng tp trung vo vic tin hnh Lnh o theo tnh hung. Chng ti d c gng a ra mt vi v d v mi quan h gia Lnh o theo tinh hung v Mt pht qun l , v cc k thut khoa hc hnh vi ny c th ci tin nng sut nh th no. Chng 20 s minh ha cch m mt vi thuyt v ng c v t chc m chng ta tho lun c th lin quan trc tip n m hnh Lnh o theo tnh hung nh th no. CHNG XX TNG HP L THUYT QUN L: MT PHNG PHP T PH Tt c cc thuyt: khi nim v nghin cu theo li thc nghim c gii hiu cc Chng trc l nhng ng gp quan trng vo lnh vc qun l. Chng dng nh c lin quan nht nh n vic chn on mt mi trng, a ra mt s d on v t k hoch cho nhng thay i v hnh vi. Cc quan 439 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH im ny thng xut hin ging nh nhng mch nh, mi mch l mt quan im. Trong cun sch ny, chng ti c gng kt hp cc quan im c lp thnh mt kt cu t ph nhm tng ng k cng dng ca mi quan im trong vic chn on v d on. Chng cui cng ny, hng ti s c gng hp nht cc thuyt bng cch s dng Lnh o theo tnh hung ( tho lun Chng 8) lm mt s tng hp miu t cc kh nng tng hp ca chng. LNH O THEO TNH HUNG V NG C THC Y Khi trin khai m hnh tnh hung thc y (Chng 2), ngi ta tin chc rng cc ng c hng ti cc mc ch gy ra hnh vi. H thng phn cp cc nhu cu ca Maslow (Chng 2) l mt cch phn bit cc ng c c sc mnh cao. Cc mc ch c xu hng lm tha mn nhng nhu cu ny c th c miu t bng c nhn t v sinh v cc ng c thc y ca Herzberg (Chng 3). C hai c cu ny c th c kt hp vi nhau trong Lnh o theo tnh hung v mt quan h ca chng vi cc mc sn sng khc nhau v cc phong cch lnh o tng ng c nhiu kh nng tha mn cc nhu cu ny hoc m bo cc mc ch tngng nh minh ha trong binh 20- 1 . Cn nhn mnh rng, mi quan h gia cc thuyt (Maslow v Herzberg) vi cc mc sn sng trong Lnh o theo tnh hung cha hn l cc mi tng quan trc tip v tuyt i: chng l cc du hiu lin kt hp nht dnh cho cc nh thc hnh s dng khi c gng a ra nhng quyt nh tt hn cho vic qun l cc ngun nhn lc. Kt qu l, cc phong cch c coi l thch hp i vi mt khi nim c th khng phi l c nht i vi khi nim ; cc phong cch khc c th cng tha mn cc nhu cu hoc cc mc ch ny ti mt mc no . iu lu ny cung s ng trong tt c cc phn tho lun ca chng ta trong Chng ny. Khi xem xt hinh 20-1, ngi ta c th bt u xy dng cc phong cch c chiu hng thch hp lm vic vi bng ngi c thc y bi nhiu nhu cu bc ca~ mnh m nh Maslow miu t. ng thi, cc phong cch lnh o S1, S2 v S3 c xu hng em li cc mc ch nht qun vi vic tha mn cc nhn t v sinh, trong khi cc phong cch S3 v S4 dng nh li to iu kin Cho s xut hin cc ng c thc y. LNH O TNH HUNG CC PHONG CCH QUN L V BN CHT CON NGI
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Thuyt X v Thuyt Y ca_ Mcgregor, cc h thng qun l ca Likert v din bin cha trng thnh - trng thnh ca Argyris (Chng 3) d dng ha hp thnh Lnh ao theo tnh hung, nh minh ha hnh 20-2. V c bn, H thng 1 ca Likert miu t cc hnh vi thng c kt hp vi cc gi thuyt ca Thuyt X. Theo cc gi thuyt ny, hu ht mi ngi thch c ch o hn, khng quan tm ti vic m ng trch nhim v mong mun s an ton hn c. Cc gi thuyt ny v cc hnh vi thuc H thng 1 tngng dng nh ph hp vi phn cha trng thnh ca t hp ca Argyris. H thng 4 minh ha cc hnh vi thng c kt hp vi cc gi thuyt ca Thuyt Y Mt nh qun l Thuyt Y gi nh rng con ngi v bn cht khng li bing v ng tin tng, v v vy, con ngi c th t ch o v sng to trong cng vic' nu c thc y mt cch hp l Nhng gi thuyt ny v cc hnh vi K thng 4 tng ng dng nh tng ng vi phn trng thnh ca t hp ca Argyris. H thng 1 l mt phong cch qun l giao ph c cu trc cao nh hng bn phn. H thng 4 da trn lm vic theo t v s tin tng ln nhau. H thng 2 v 3 l cc giai on trung gian gia hai thi cc ny. Ni chung, nhiu ngi c xu hng cho rng cc nh qun l theo Thuyt X l nhng ngi v c bn thc hin cc hnh vi bn phn theo cc cch thc c kt cu cao. iu ny khng phi lun lun ng. Thuyt X v Thuyt Y l c( gi thuyt ca cc nh qun ly v bn cht con ngi v khng nht thit phi din gii trc tip thnh cc hnh vi ca nh lnh o. C nhng v d .v c hai kiu nh lnh o theo Thuyt X v Thuyt Y, nhng ngi s dng tt c bn phong cch lnh o. Dn ra mt v d, mt nh qun l theo Thuyt X triu tp nhn vin ti hp v a ra gii php cng tham gia (S8) gii quyt mt vn . Trong thc t, mc d: nh qun l ny c th gi mi ngi bn cho ti khi h ng cc tng m nh qun l xc nh trc v mt gii php. Hnh vi ca nh qun l, v bn cht, mang tnh tham gia, nhng nhng gi thit ca nh qun l thc cht c dng rng ch c gii php ca ng ta mi c th chp nhn c. Ly mt v d khc, mt nh qun l theo Thuyt X c phm vi kim sot rng khng c thi gian gim st cht ch tt c nhng ngi phi bo co vi ng ta. Bi vy, ng ta s dng vic gim st cht ch (Si) i vi nhng ngi m ng ta coi l cng vn ch yu v do bt buc phi cho nhng ngi khc t lm vic (S4).
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH V d th ba, mt nh qun l theo Thuyt X c th th hin cc hnh vi h tr (S2) trong vic gii thch cc quyt nh ca ng ta vi cp di. Tuy nhin, hnh vi ca ng ta c th mang tnh cht vn ng li ko hn l ging gii" v c th lin quan cht ch vi cc mc ch c nhn ca ng ta hn l vi cc mc ch ca t chc hoc ca cp di (nhn vin). Mt khc, ngi ta c th thy mt nh qun l theo Thuyt Y bit cch chn on cc mc sn sng ca cp di s dng c hiu qu c bn phong cch lnh o. i vi 'thng ngi cc mc sn sng di mc trung bnh, nh qun l ny a ra s ch o cn thit v s gim st cht ch (Si). ng ta tr gip nhng ngi m kh nng ca h ang cao nhng cng vn cn cn s khuyn khch (S2 v S3). V ng ta giao ph thch ng i vi cc nhn vin ng tin cy v c trnh , nhng ngi kh nng t thc hin cc chc nng ca ring mnh (S4). Nh minh ha trong hnh 20-3, khi nim ca Argyris v vic kim nghim mu hnh vi A (hnh vi c cu trc) v hnh vi B (hnh vi khng c cu trc) vi Thuyt X v Thuyt Y, bn gi thuyt ca Schein v bn cht con ngi v cc phong cch qun ] c ng dng ca h, ng c thnh tch ca Melelland cng c th c hp nht trong Lnh o theo tnh hung. Argyris ng rng, hu ht cc mu hnh vi kim sot A c cu trc thng c gn vi cc gi thit ca Thuyt X v bn cht con ngi, v cc mu hnh vi B gin tip, khng c cu trc thng gn vi cc gi thit ca Thuyt Y. Nhng, nh tho lun Chng 3, c s khc nhau r rt gia thi v hnh vi, v do , mi quan h gia cc gi thit ca Thuyt X v Thuyt Y v cc mu hnh vi A v B khng nht thit tng ng 1-1. V vy, nh Argyris ch ra, bn c th thy mt s nh qun l c s kt hp XA nhng cng c mt s nh qun v Hnh 20-3: Mi quan h gia Lnh do theo tnh hung v cc mu hnh vi A v B ca Areris: Thuyt X v Thuyt Y ca Megregor - din bin cha trng thnh ca Argyris v h thng qun l ca Likert Bn cht con ngi v khng nht thit phi din gii trc tip thnh cc hnh vi ca nh lnh o c nhng v d v c hai kiu nh lnh o thep thuyt X va f Y nhng ngi s dng tt c bn phong cch lnh o Dn ra mt v d nh qun l theo thuyt X triu tp nhn vin ti hp v a ra gii php cng tham gia 9S3) gii quyt mt vn trong thc t mc d nh qun l ny c th gi mi ngi bn cho ti khi h ng cc tng m nh qun l xc n trc v mt gii php hnh vi ca nh qun l 442 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH v bn cht mang tnh tham gia nhng nhng gi thit ca nh qun l thc cht c dng rng ch c gii php ca ng ta mi c th chp c. Ly mt v d khc mt nh qun l theo thuyt X v c phm vi kim sot rng khng c thi gian gim st cht ch tt c nhng ngi phi bo co vi ng ta. Bi vy ng ta s dng vic gim st cht ch (S1) i vi nhng ngi m ng ta coi l nhng vn ch yu v do bt buc cho nhng ngi khc t lm vic (S4) V d th ba mt nh qun l theo thuyt X c th hin cc hnh vi h tr (S2) trong vic gii thch cc quyt nh ca ng ta vi cp di Tuy nhin hnh vi ca ng ta c th mang tnh cht vn ng li ko hn l ging gii v c th lin quan cht ch vi cc mc ch c nhn ca ng ta hn l ging gii v c th lin quan cht ch vi cc mc ch c nhn ca ng ta hn l vi cc mc ch ca t chc hoc ca cp di (nhn vin) Mt khc ngi ta c th thy mt nh qun l theo thuyt Y bit cch chn on cc mc sn sng ca cp di s dng c hiu qu c bn phong ch lnh o i vi nhng ngi cc mc sn sng di mc trung bnh nh qun l ny a ra s ch o cn thit v s gim st cht ch (S1) ng ta tr gip nhng ngi m kh nng ca h ang cao nhng cng vn cn s khun khch (S2 v S3) v ng ta giao ph thch ng i vi cc nhn vin ng tin cy v c trnh nhng ngi kh nng t thc hin cc chc nng ca ring mnh (S4) Nh minh ho trong hnh 20-3 khi nim ca Argyr v vic kim nghim mu hnh vi A (hnh vi cu trc) v hnh vi B (hnh vi khng c cu trc) vi thuyt X v thuyt Y bn gi thit ca Schein v bn cht con ngi v c phong cch nh qun l c ng dng ca h ng c thnh tch ca McClelland cng c th c hp nht trong lnh o theo tnh hung. Argyris ng rng hu ht cc mu hnh vi kim sot A c cu trc thng c gn vi cc gi thit ca Thuyt X v bn cht con ngi v cc mu hnh vi B gin tip khng c cu trc thng gn b vi cc gi thit ca thuyt Y v cc mu hnh vi A v B khong nht thit tng ng 1-1 V vy nh Argyris ch ra bn c th thy mt s nh qun l c s k hp XA nhng cng c mt s nh qun l. Hnh 20-3 Mi quan h gia lnh o theo tnh hung v c mu hnh vi A v B ca Argyrris thuyt X v thuyt Y uca McGrreg bn gi thuyt ca Schin v con ngi v cc chin lc qun l c ng dng ca h v ng c ca McClelland 443 CHUYN : HOT NG T CHC
L YA mc d c hai loi nh qun l u c xu hng s dng cc phong cch S1 v S2, cc gi thit hoc thi ca h khng ging nhau. iu tng t cng xy ra i vi cc nh qun l YB v XB. Hnh vi ca h l tngt (S3 v S4) nhng cc gi thit ca h li khc nhau. Trong cun sch Tng l t chc, Schein cp bn gi thit v con ngi v cc phong cch qun l tim n ca h: (I) con ngi duy kinh t, (2) con ngi x hi; (3) con ngi t khng nh mnh; v (4) con ngi phc tp. Cc gi thit ny c th gip thm chng ta trong vic hp nht cc cng trnh ca Argyns, Likert v Mcgregor vo Lnh o theo tnh hung, nh c ch ra trong hnh 20-3. Nhng ngi duy kinh t trong cc gi thit rt ging nhng ngi c Thuyt X ca Mcgregor miu t. V c bn, con ngi c thc y trc ht bng cc ng c kinh t, l nhng thc th b ng c t chc iu khin, thc y v qun l; l nhng thc th bt hp l m nhng tnh cm ca h phi c kim sot v trung tnh ha. Cc gi thuyt ny hm mt chin lc qun l nhn mnh vic thc hin nhim v c hiu qu v ph hp vi cc phong cch S1 v S2. i vi nhng ngi x hi, c cc gi thit: nhng ngi cn bn c thc y bi cc nhu cu x hi; h tm thy ngha trong cc quan h x hi v cng vic v c trch nhim vi cc quan h ny hn l vi cc thc th v s iu khin ca t chc. Chin lc qun l ny hm rng, nhng ngi x hi cho rng cc nh qun l khng nn ch hn ch s ch ca h ti nhim v phi thc hin, m nn quan tm c ti nhu cu ca con ngi. Cc nh qun l nn quan tm ti cc tnh cm ca cp di, v phi thng xuyn c mi lin kt giao tip gia nhn vin v cp qun l cao hn. Trong tnh hung ny, s sng to cng vic bt u chuyn t nh lnh o ti cp di vi nh lnh o cd khuynh hng tham gia vo cc hnh vi lin quan ti cc phong cch S2 v S3 Nhng ngi t khng nh t\mnh l nhng ngi lun tim ngha trong vic ra sc hon thnh cng vic ca h khi cc nhu cu khc tm c tha mn. Kt qu l, nhng ngi ny v cn bn c ng c t thn c kh nng t nh. liu cao, v t nguyn hp nht cc mc ch ring ca h vi nhng mc ch ca t chc. i vi nhng ngi t khng nh mnh, cc nh qun l l phi lo lng ch tm ti h m ch cn quan tm hn v vic bng cch no lm phong ph thm cng vic ca h, lm cho cng vic ca h l th v c ngha hn. Cc nh qun l c gng xc nh iu g s l thch i vi tng nhn vin cc nh qun l tr thnh ngun xc tc v ngi to iu kin hn l ngi thc y v ngi iu khin. H giao ph nhng trch nhim m h cm thy mi ngi c th m ng c. Gi y, cc nh qun l c th ngi ca mnh t lo liu to nan c cu cng vic ca ring h v h tr xc cm v 444 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH mt x hi thng qua vic hon thnh nhim v. Chin lc ny khp vi phong cch S4 thch hp khi lm vic vi nhng ngi c mc sn sng cao (R4). Theo Schein, con ngi ni chung thc s phc tp hn con ngi duy kinh t, con ngi x hi hoc con ngi t khng nh mnh. Thc ra, mi ngi c th ng vng c, c th hc cc cch thc mi, c thc y trn c s nhiu loi nhu cu v c th p ng nhiu phong .cch qun l khc nhau. Cc c nhn phc tp i hi cc nh qun l phi c k nng chn on, v theo Lnh o theo tnh hung, cc nh qun l c hiu qu phi thay i phong cch ca mnh mt cch hp l i ph vi nhng s bt ng. Theo Mcclelland, nhng ngi hng ch ni chung c nhng c im thch to ra cc mc ch ring, thng l tngi kh nhng c kh nng thnh cng. Hn na, h dng nh quan tm ti cc thnh cng c nhn hn l phn thng cho s thnh cng. Do vy, h thch c thng tin phn hi v nhim v c th. H mun bit kt qu Nh minh ha trn hnh 20-3, ng c thnh tch cao c xu hng c kt hp vi cc mc sn sng R3 v R4, cn ng c thnh tch thp c kt hp vi cc mc sn sng R1 v R2. LNH O THEO TNH HUNG V PHN TCH GIAO DCH Nh cp trong Chng 3, hai khi nim ca phn tch giao dch (TA) v cng trnh ca Berne v Harris l nhng ngi v ca ci ti v quan im sng. Nh minh ha trn hnh 20-4, cc khi nim ny c th hp nht vo m hnh lnh o theo tnh hung. Ba ngi v ci ti trong phn tch giao dch l: Cha m, Ngi ln v Tr em. Mt c nhn c hnh vi thuc v ngi v ci ti Tr em c th l mt Tr em ph hoi hoc Tr em hnh pht. Tr em ph hoi c v thng i km vi mc sn sng R1, v do , phong cch lnh o cn thit cho ngi v ci ti Tr em l S1. "Nhng ve vut" chm l thch hp bi v qu nhiu h tr v mt xc cm x hi cng vi cu trc cao c th c coi l th ng v h tr cho hnh vi ph hoi. Nu bn tip xc vi mt ngi ngi vi Tr em hnh phc, bn s hot ng hng ti mc sn sng R2, v v vy phong cch dng nh c hiu qu hn l S2. Gi y, iu cn thit l s giao tip hai chiu nhiu hn s h tr v mt x hi v hnh vi to iu kin cng vi cu trc . Mt c nhn c hnh vi thuc v ngi v ci ti Cha M c th l mt bc Cha M dng dc hoc Cha M ph phn. Cha M dng dc dng nh c i lin vi mc sn sng R2, v do , phong cch cn thit i vi ngi vi ci ti Cha M, nh minh ha trong hnh 20-4, l S2. Mi vic xc inh hoc cu trc vai tr phi c thc hin theo cch h tr. Qu nhiu hnh vi bn phn nhng 445 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH thiu hnh vi quan h tngng c th lm cho trng thi Cha M dng dc ngh rng nhng ngi m h c gng gy nh hng khng quan tm ti h, v iu ny c th lm cho ngi v ci ti Cha M dng dc ca h chuyn thnh ngi v ci ti Cha M ph phn. Hnh thc ngi vi ci ti Cha M c xu hng kt hp vi mc sn sng R3, bi vi phong cch S3 c xu hng ph hp nht khi c gng lm vic vi ngi v ci ti Cha M ph phn. Nu cc nh lnh o s dng phong cch bn phn cao i vi nhng ngi ngi v ci ti Cha M ph phn, c l h s ch nghe thy cc bng ghi m" Cha m ph phn v khng bao lu sau, cc nh lnh o ny c th nhn ra chnh bn thn h trong cuc u tranh ginh quyn lc gia Cha M vi Cha M phn thng thua. lm vic vi cc c nhn ngi vi ci ti Cha M ph phn, cc nh lnh o phi c gng pht trin mi quan h c nhn tt vi h c th s dng cc phong cch bn phn cao (Si v S2) mt cch c hiu qu. Lm vic vi nhng ngi m hnh vi ca h thuc v ngi v ci ti Ngi ln, cc nh lnh o c th s dng phong cch S4 v h t xoay x. Nhng ngi ny vn t duy theo cch gii quyt vn mt cch thch hp min l h hi lng i vi cng vic ca mnh, c v thch c mt mnh. Nh minh ha trong hnh 20-4, cc c nhn c a v x hi "Ti khng OK, anh khng OK' c xu hng gn vi mc sn sng R1, v v vy, cn s ch dn cao v gim st cht ch. Nhng ngi cm thy "Ti khng OK, anh OK c gn vi mc sn sng R2, v v vy cn c ch dn v h tr v mt xc cm x hi. H s nh gi cao s chi dn ca ' cc nh lnh o, bi v h nh nhng ngi ny l "OK" nhng cng cn hnh vi quan h cao ng cm gic "OK" v chnh bn thn h. Nhng ngi cm thy "Ti OK, anh khng OK" c xu hng gn vi mc sn sng R3. (Hy nh rng chng ta ang ni v nhng ngi bnh thng c ngi v ci ti ny ch khng phi nhng ngi c vn v thn kinh, m cc bc s tm l nh Berne s cp trong cc phn tho lun ca h v phn tch giao dch). V nhng ngi c quan im sng ny thng bi m nh bi cm gic "khng OK" v chnh bn thn mnh, h c xu hng i hi ngi khc c hnh vi quan h cao trc khi cm thy "OK" v nhng ngi hoc v chnh bn thn mnh. Nhng ngi c quan im sng "Ti OK, anh OK", dng nh lin quan ti mc sn sng R4, bi v h c th c giao trch nhim v t hnh ng m vn cm thy tha mi v bn thn mnh v nhng ngi khc. LNH O THEO TNH HUNG V CC H THNG KIM TRA Trong Chng 7, chng ta tho lun ba h thng kim tra c bn: Kiu 1 c cu trc r nht v ging nh mt dy chuyn lp rp, Kiu II bao gm vic 446 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH m rng cng vic nhng vn cn s kim tra ca nh qun l, Kiu III t c cu trc nht, bao gm s lm phong ph cng vic v t cn s kim tra ca nh qun l. nh hng ca cc h thng kim tra khc nhau ny i vi phong cch lnh o c minh ha trong hnh 20-5. ' Nh minh ha trong hnh 20-5, phong cch thch hp s dng i vi h thng kim tra Kiu I l quan h thp/ bn phn cao, Kiu II cn mt quan h cao/bn phn cao hoc phong cch bn phn thp/quan h cao v Kiu III cn mt phong cch quan h thp/ bn phn thp. Cc quan h gia cc h thng' kim tra v phong cch lnh o thch hp c th tham kho thm trong cng trnh nghin cu ca Stinson v Johnson. LNH O TNH HUNG V CC C S QUYN LC Trong. Chng 9 chng ta tho lun 7 c s quyn lc cng bc bc, lin kt, khuyn khch, php l, t vn, thng tin v chuyn mn. Nh minh ha trn hnh 20-6 v c xc nhn bi cng trnh ca Hersey, Blanchard v Natemeyer, Lnh o theo tnh hung c th cung cp c s hiu c nh hng tim nng ca mi c s quyn lc. Thc ra, Chng 9, chng ta tranh lun rng, mc sn sng ca cp di khng nhng cho thy phong cch lnh o no s c kh nng thnh cng cao nht, m cn quyt nh c s quyn lc nh lnh o phi c to ra s tun th hoc c hnh vi gy nh hng. Hnh 20-6: Quan h gia lnh o theo tnh hung v cc c s quyn lc Nh trnh by trn hhn 20-6 mt cp di c mc sn sng thp (R1) ni chung cn hnh vi hng dn mnh tr nn c hiu qu thc hin mt cch c hiu qu phong cch S1 ny thng cn n quyn lc cng bc. Khi mt cp di bt u chuyn t mc sn sng R1 ti R2, hnh vi hng dn vn cn 'thit v vic tng hnh vi h tr cng rt quan trng. Cc phong cch lnh o S1 v S2 thch hp cho cc mc sn sng ny c th tr nn c hiu qu hn nu nh lnh o c quyn lc lin kt v quyn lc khuyn khch. Quyn lc php l 'dng nh c tc ng i vi cc phong cch qun l S2 v S3, cc phong cch ny c xu hng gy nh hng n cc mc sn sng va phi (R2 v R3). Quyn lc t vn c tc dng thc y phong cch S3 c tnh cht h tr cao nhng nh hng thp cn thit gy nh hng ti cc mc sn sng t va phi ti cao. Quyn lc thng tin v quyn lc chuyn mn dng nh c ch trong vic s dng cc phong cch S3 v S4, cc loi phong cch c xu hng thc y cp di mt cch c hiu qu mc sn sng trn mc trng bnh (R3 v R4) . 447 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH LNH O THEO TNH HUNG V NGI CH S VN Nh tho lun trong Chng 2, cc cng trnh ca Thomas Gordon v o to tnh hiu qu ca cha m (dch sang thut ng nh lnh o/cp di) v ca William Oncken, Jr, v Donald Wass v phn tch "con khi trn lng" (Monkey-on-the-back) c th kt hp vo Lnh o theo tnh hung, nh minh ha trn hnh 20-7. Khi lm vic vi mi ngi, Gordon gi rng, hnh vi ca con ngi c th c cc nh lnh o chp nhn hoc khng chp nhn. Nu hnh vi ca cp di l c th chp nhn c i vi nh lnh o, nh lnh o c th s dng phong cch S3 hoc S4 Nu hnh vi ca cp di l khng th chp nhn c i vi nh lnh o, phong cch lnh o S 1 hoc S2 l thch hp. phn bit s khc nhau gia cc phong cch Sl v S2, S3 v S4, nh lnh o cn xc nh xem vn thuc v ai, hoc theo thut ng ca Oncken v Wass "ai s hu con kh" (Who owns the monkey). Nh hnh 20'7 minh ha, nu hnh vi ca cp di l c th chp nhn c v khng phi l vn i vi c nh lnh o v cp di (khng c con khi tn ti) th phong cch S4 l thch hp: Nu cng hnh vi chp nhn c l vn i vi cp di th c ngha l chnh cp di thiu hiu bit hoc thiu ng c thc y tip tc hnh vi c th chp nhn c trong khong thi gian di ch khng phi l nh lnh o (cp di s hu con kh) - phong cch lnh o thch hp c s dng li vi cp di l S3. Nu hnh vi ca mt cp di khng th chp nhn c v con khi tn ti i vi c nh lnh o v cp di, th nn s dng phong cch S2. V cui cng, khi hnh vi ca cp di khng th chp nhn c v l vn i vi nh lnh o nhng khng l vn i vi cp di (nh lnh o s hu con kh), phong cch lnh o S1 c 'xc sut cao nht trong vic thay i hnh vi . Lnh o theo tnh hung trng thnh ca t chc Nh cp Chng 15, cc t chc c th trng thnh qua Hnh 20-8. Lnh o theo tnh hung v cc giai on tin ha v trng thnh ca t chc m Grinr a ra tho lun thi gian m khng qua cc pha khng hong hay cch mng nghin cu ca Greiner. iu ny c th xy ra nu sau pha to lp cc nh qun l chuyn t chc ca h sang cc pha tng trng theo mt trt t ph hp vi Lnh o theo tnh hung. Nh minh ha trong hnh 20-8, s khng hong v lnh o c th trnh c bng cch chuyn t pha to lp sang ngay pha ch o S khng hong t qun, khng hong kim tra, khng hong ch quan liu c th gim c 448 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH bng cch chuyn t pha ch o sang ngay pha phi hp ri sang pha cng tc v cui cng l giao ph (y quyn). LNH O THEO TNH HUNG V S THAY I Bt C khi no bn ni v vic to ra s thay i (Chng 15), bc u tin l phi xc nh mc sn sng ca nhng ngi cng lm vic vi bn. Nu h mc sn sng thp - ph thuc v khng t nguyn gnh vc trch nhim i vi s thay i - h s c xu hng cn gim st cht ch hn (Lewin) so vi nhng ngi c mc sn sng trung bnh hoc cao. Nh minh ba trong hnh 20-9, cc phong cch lnh o S1 v S2 c xu hng ng vai tr then cht v mt th lng (lm tan), cc phong cch S2 v S3 nhn mnh qu trnh thay i cn S3 v S4 nhn mnh qu trnh kt ni li. Mt trong cc k thut c s dng nng cao mc sn sng l sa i hnh vi (Chng 10) nh minh ha trong hnh 20-10. Khi lm vic vi nhng ngi mc sn sng thp, trc ht cc nh lnh o c xu hng gim bt cu trc, to iu kin cho cc c nhn gnh vc trch nhim. Khi cc nh lnh o t c s thay i d l nh nht lm tng mc sn sng, h phi ngay lp tc tng cng h tr v mt x hi nh l s cng c tch cc. Tin trnh dng bc thang ny (gim bt cu trc v tng cng h tr v mt x hi) tip tc cho ti khi s thay i hoc nhng s thay i bt u tr thnh mt thi quen trong qu trnh pht trin ca ngi . Ti y cc nh lnh o cng c xu hng rt bt cng c khi h chuyn ti S4 v phong cch bn phn thp/quan h thp. Nu thc hin qu sm, vic gim bt h tr v mt x hi s tr thnh nh mt hnh pht i vi nhng ngi mc sn sng thp hoc trung bnh. Cn i vi nhng ngi mc sn sng cao, xu hng cc nh lnh o ca h h t xoay x mt mnh li l s cng c tch cc khng ch v bn phn m c v h tr v mt x hi. Nh tho lun trong Chng 10 v m t trong hnh 20-10, khi nim ca Homme i vi giao ko v bt trc minh ha s vn ng pht trin t t (i lin vi s sa i hnh v) t phong cch nh lnh o kim sot (S1) ti phong cch nh lnh o kim sot mt phn (S2) v cui cng ti phong cch cp di kim sot (S4). Hnh 20-9: Mi quan h gia Lnh o theo tnh hung v qu trnh thay i
Nh minh ha trong hnh 20-11, cc phong cch S1 v S2 dng nh thch hp vi cc hnh vi gn vi mt chu trnh thay i ch o, trong khi S3 v S4 tng ng nhiu hn ca mt chu trnh thay i tham gia (Chng 2). Trong mt chu trnh thay i tham gia, s thay i bt u t mc trii thc v cui cng chuyn ti mc t chc, trong khi chu trnh thay i chi o bt u vi nhng thay i v t chc v dn dn chuyn ti nhng thay i v tri thc v thi .
Hnh 20-10 Lnh o theo tnh hung v s sa i hnh vi
Cng nh th hin trong hnh 20- 1 1 , cc phong cch S 1 v S2 cd xu hng thch hp cho vic xy dng da trn cc lc ko mnh; cc phong cch S3 v S4 c v ph hp vi c gng gii ta cc lc cn: Kh tng cng cc lc ko dng nh phi nhn mnh vo u ra ngn hn, cn khi c gng trit tiu cc lc cn cn quan tm nhiu hn n cc bin can thip v ch cc mc ch di hn. Cn phi nhn mnh rng, y ch l nhng xu hng v cc du hiu; cn phi thy rng trong nhng iu kin nht nh, cc phong cch khc c th l thch hp. Hnh 20-/1: Mi quan h gia lnh o theo tnh hung, cc chu trnh thay i v phn tch trng tc dng
TM TT Bng 20-1 tng hp cc t liu tm tt gii thiu trong Chng ny. Bng ny cho thy s lng cc hc thuyt c tho lun trong cun snh c lin quan n cc mc sn sng khc nhau v phong cch lnh o thch hp tng ng vi cc mc . Bng 20-1. Mi quan h ghra cc phong cc lnh o, mc sn sng v cc thuyt, khi nim v cng trnh nghin cu hnh vi t chc khc. Mc sn sng ca cp di Phong cch ca nh lnh o (kh nng cao) (R1) Mc sn sng thp (S1) HT/RL ra lnh "Khng c kh nng v khng a ra ch dn c th v gim chc chn hoc khng thin ". st cht ch Cc nhn t v sinh an ton/ sinh Thuyt X (thi ) l XA/YA Ngi duy kinh t H thng 1/h thng ng c thnh tch thp Quyn lc cng bc v quyn Ngi v ci ti Tr em (ph hoi) lc lin kt Ti khng OK, anh khng OK H thng kim tra Hnh vi khng th chp nhn cam kt kim tra ca nh lnh c o Nh lnh o "s hu con kh" Giai on pht trin ch o (Nh lnh o gp kh khn) Th lng thay i (bt buc) Chu trnh thay i ch o (R2) Mc sn sng thp ti (S2) HT/HR Ging gii 452 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH gii thch quyt nh ca bn v va phi trung bnh Khng c kh nng nhng tin to tng hoc thin c hi lm sng t..." Nhn t v sinh x hi/an ton XA/YA ngi duy kinh t/con ngi x H thng 2/h thng 3... hi Quyn lc lin kt quyn lc ng c thnh tch thp khun khch v quyn lc php l ngi v ti cha m/tr em (hnh Kiu 2 cp di kim tra/ngi phc) cam kt kim tra ngang bng Ti khng OK anh OK Giai on hp tc pht trin Th lng thay i (xc nhn) Hnh vi khng th c hp nhn Cc chu trnh thay i tham c nh lnh o v cp di u gia/ch o s hu con kh (c nh lnh o v cp di u gp kh khn) (S3) HR/LT tham gia (R3) mc sn sng t trung chia s ngh v to iu kin bnh ti cao C kh nng nhng khng chc quyt nh Thuyt Y (quan im) chn hoc khng thin YB/XB X hi /tn trng h thng 3/h thng 4 Cc nhn t vinh v ng c Quyn lc php l, t vn th ng thc y Con ngi /x hi t khng nh tin h thng kim tra kiu 2 mnh Kim tra ngang bng/kim tra ng c thnh tch cao Ngi v ci ti Ngi ln v ci tng phn thng qua vic cam kt ca nh lnh o ti Cha m Giai on pht trin cng tc Ti OK anh khng OK Thay i/th lng (quc t ho) Hnh vi chp nhn c Cc chu trnh thay i ch Cp di s hu con kh (cp di gp vn rc ri) o/tham gia (S4) LR/LT giao ph (R4) mc sn sng cao chuyn trch nhim thnh quyt C kh nng v tin tng hay nh v thc hin. thin Thuyt Y (thi ) Tn trng /cc ng c t khng YB/XB nh mnh H thng 4 ng c thnh tch cao Quyn lc thng tin quyn lc Ngi v ci ti ngi ln chuyn mn Ti OK, anh OK h thng kim tra kiu 3 Hnh vi c th chp nhn c 453 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH Khng c con kh tn ti C ngi lnh o v cp di u khng gp kh khn Cam kt cp di kim tra Giai on pht trin giao ph kt ni li Chu trnh thay i tham gia
KT LUNV PHN NH Vn cn nhiu iu cha bit v hnh vi ca con ngi. Cc cu hi v hnh vi con ngi cha c tr li vn cn v cn phi tip tc nghin cu. Tri thc v ng c thc y, hnh vi cu nh lnh o v s thay i s tip tc c nhng ngi thc hnh qun l quan tm nhiu v nhng l do: chng c th gip ci tin vic s dng c hiu qu cc ngun nhn lc; ngn chn sc khng c li s thay i, hn ch v u ra v nhng tranh chp c nhn. Ni chung, chng c th em li mt t chc c hiu qu hn. nh ca chng ti l cung cp mt khung khi nim c th c ch cho c gi trong vic p dng cc kt lun ca khoa hc v hnh vi Gi tri mt khung nh v y khng phi l thay i tri thc ca mt ngi, m l thay i hnh vi ca ngi d khi lm vic vi mi ngi. Chng ta tho lun ba kh nng c bn trong vic gy nh hng: Chn on - c th hiu v din gii tnh hung bn ang c gng gy nh hng; Thch ng 1- c th . lm cho hnh vi ca bn, cc ngun bn ang iu khin thch ng vi nhng bt trc ngu nhin ca tnh hung ; v Giao tip - c th t thng bo theo mt cch no mi ngi c th dng hiu v chp nhn. Mi kh nng u khc nhau v i hi mt cch tip cn pht trin khc nhau. V d, chn on l tri thc v bn cht v i hi k nng t duy, thch ng l hnh vi v bn cht v i hi phi thc hnh hnh vi cn giao tip l tin trlnh cd inh hng v i hi phi nhn bit v phi hp tngtc cc bc ch yu trong tin trnh ny. V ba kh nng ny i hi cc tri thc v k nng khc nhau, chng ta s tip tc tin trnh chng ta bt u vi cun sch ny nh th no? Vn -. then cht bt u tin trnh bin i hnh vi l trao i cc thuyt m bn c trong cun sch ny vi ngi khc trong t chc ca chnh bn. C hai iu s xy ra khi nhng ngi lm vic cng nhau u c ngn ng chung. Trc tin, h c th trao cho nhau thng tin phn hi v gip theo mt cch phi cm tnh v hp l. mt cch c nh hng ti hnh vi. V .d, chng ti c ln lm vic vi mt nh qun l chuyn quyn. "Bill", ngi c ni ti v bn ghi nh Thuyt X, nh "n lm ti cht v do , ngy th hai tt c mi ngi s phi ...". Chng my chc, sau khi gii thiu m hnh Lnh o theo tnh hung cho nh qun l ny v cc nhn vin ca ng ta 454 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH hai cp thp hn theo phn cp qun l nh qun l gi i mt trong cc bn ghi nh Thuyt X "bt h" ca ng ta. Vi ngy sau khi ni chuyn vi nh qun l, nh qun l cho bit, ng ta nhn c mt s bnh lun vit tay (khng c ch k) v bn ghi nh . Cc li bnh lun i loi gm cc : "Mt cht Thuyt X hm nay, ng c nghi th khng ", "ng c iu g khc trong mc biu din ca ng ngoi phong cch S 1 khng?", "C phi chng ti thc s l nhng ngi khng t nguyn khng Thng tin phn hi ny c nh hng thc s ti nh qun l v ng ta xem xt li bn ghi nh v quan im ca mnh. ng ta rt kh hp l ha thng tin phn hi v theo R.D.Laing "ng ta bit rng, h bit ng ta bit thuyt " v "h cng hiu rng h bit ng ta bit thuyt ". Nh mt s nh qun l gi thit, y l ln u tin ng ta thc s "nghe thy" s phn hi. Nh bin c ny v vic s dng ngn ng kiu trong cuc hp, mi ngi bt u gip nhau (khng ch nh qun l) thay i hnh vi, nh vy h c th tr thnh mt i lm vic hiu qu hn. Th hai l, cp di bt u nhn ra rng nu nh qun l ca h s dng thuyt Lnh o theo tnh hung th khng phi l nh qun l, m l hnh vi ca h xc nh phong cch lnh o cn c s dng i vi h. V d, nu trong mt gia nh mi ngi u bit thuyt ny, tr con (c bit tr mi ln) nhn ra chng 'c th gi khong cch gia b m v chng nh th no. Tt c nhng vic chng phi lm l x s theo cc cch chc chn c trch nhim m mi ngi tha thun l thch hp v b m chng B h tr (S3) hoc chng t lo liu (S4). Nhng nu chng mun c s quan tm v gim st cht ch ca b m, tt c nhng g chng phi lm l x s sai v v trch nhim. V vy, thuyt chi l mt cng c gip con ngi hiu v chia s nhng k vng trong mi trng ca h c th dn dn hc cch gim st hnh vi ca chnh mnh v tr nn nhng c nhn c trch nhim, t gic. Mt quan st ca nh trit hc Trung Quc Lo T v lnh o kt lun: "Vi cc nh lnh o gii nht, khi nhim v ca h hon thnh, mi ngi u nhn xt "chng ti t lm vic "". Chng ti cung cp nhiu v d v minh ha qua cun sch ny khi ch ra khoa hc v hnh vi c th to ra s khc nhau tch cc nh th no trong kh nng hon thnh nhim v ca c nhn v t chc. Nhng c l mc tiu u tin ca chng ti khi vit cun sch ny l mun ng gp cho nn ha bnh th .gii. Chng ti tin rng, s ng gp quan' trng cho nhn loi s khng phi cn bn thng qua cc quyt nh v kinh t, qun s, chnh tr hay cng ngh. Nu chng ta t c mc ch ha bnh th gii hng mong i, chng ta s phi ci tin vic s dng cc ngun nhn lc theo bng gip con ngi tr 455 CHUYN : HOT NG T CHC
VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH nn c hiu qu hn, em li li ch ln hn m kh nng con ngi c th t c. Khoa hc v hnh vi ng dng thc hnh l mt khoa hc c tm nhn th gii - mt tm nhn c th thy tt c mi ngi cng chung li ch m cng ngh c th em li mt th gii trong con ngi sng v lm vic trong mt mi trng tr gip cho s tn ti ca c nhn, mt th gii ha bnh. Xin mi cc bn cng chng ti tham gia thc hin mc dch ny.

Sach Quan Tri Hanh Vi To Chuc 9489

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sach Quan Tri Hanh Vi To Chuc 9489

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH CHNG I QUN L MT CCH TIP CN NG DNG CC KHOA HC V HNH VI y l mt giai on cc k l th hiu thu

2 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

Hnh 1-1: Thi gian v mc kh trong vic thc hin cc thay i

Hnh vi nhm Hnh vi c nhn Thi Tri thc

4 CHUYN : HOT NG T CHC

6 CHUYN : HOT NG T CHC

Thc y CC CHC NNG CA MT NH QUN L

7 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

K nng cn thit Cc cp qun l Qun l cp cao Qun l cp trung

H thng con Cng ngh/ kinh t

H thng con X hi/ con ngii

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

17 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

24 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

Hnh 2- 8: Mi quan h ca ng c vi kh nng thnh cng Sc mnh ca ng c 0,0

0,50 Kh nng thnh cng

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

An ton 36 CHUYN : HOT NG T CHC Sinh l

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

37 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

Hnh 2.18. Hn hp cc nhu cu khi nhu cu c tn trng v t khng nh mnh tr nn ni tri.

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

52 CHUYN : HOT NG T CHC

62 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

68 CHUYN : HOT NG T CHC

70 CHUYN : HOT NG T CHC

Deleted: Deleted: . Deleted: i

Formatted: Font: .VnTimeH, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt

Formatted: Font: .VnTimeH, Font color: Auto, Expanded by 0.2 pt

72 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

Hnh 3-4. Mi quan h ca Maslow v Iierzberg vi tnh hung ng c thc y MASLOW

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

X hi An ton (Hi (An nhp) ninh)

Tn trng T khng nh mnh

87 C C CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

100 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

109 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

110 CHUYN : HOT NG T CHC

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

115 CHUYN : HOT NG T CHC

Tnh hung lnh o d chu

Tnh hung lnh o khng d chu

Nhim v khng c cu trc

Nhim v khng c cu trc

120 CHUYN : HOT NG T CHC

Cao Nng lc ca nhn vin Thp

Cao Bn phn cao Quan h cao Quan h cao Bn phn thp

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH

VIN NGHIN CU, O TO KINH T - TI CHNH