Cng Ty Samsung Trn trng gi n bn cun sch ny.

Phin bn ebook ny c thc hin theo bn quyn xut bn v pht hnh n bn ting Vit ca cng ty First News - Tr Vit vi s ti tr c quyn ca cng ty TNHH Samsung Electronics Vit Nam. Tc phm ny khng c chuyn dng sang bt k hnh thc no hay s dng cho bt k mc ch thng mi no.

Original title: Breakthrough Thinking: The Seven Principles of Creative Problem Solving Copyright 1994, 1996 by Gerald Nadler and Shozo Hibino All rights reserved. Vietnamese language translation 2009 by First News-Tri Viet Published under arrangement with Gerald Nadler (agent for copyright holders Gerald Nadler and Shozo Hibino).

BREAKTHROUGH THINKING T DUY T PH Cng ty First News Tr Vit gi bn quyn xut bn v pht hnh n bn ting Vit trn ton th gii theo hp ng chuyn giao bn quyn vi hai tc gi Gerald Nadler v Shozo Hibino. Bt c s sao chp no khng c s ng ca First News v cc tc gi u l bt hp php v vi phm Lut Xut bn Vit Nam, Lut Bn quyn Quc t v Cng c Bo h Bn quyn S hu Tr tu Berne.

CNG TY VN Ha SNG TO TR VIT FIRST NEWS

11H Nguyn Th Minh Khai, Qun 1, TP. HCM Tel: (84.8) 38227979 38227980 38233859 38233860 Fax: (84.8) 38224560; Email: triviet@firstnews.com.vn Website: www.firstnews.com.vn

SHOZO HIBINO GERALD NADLER

7 Nguyn tc gii quyt vn mt cch sng to v ti u

Bin dch : Vng Long - Phng Tr Hiu nh: Phm Xun Mai Vin trng Vin Pht trin Qun tr v Cng ngh Mi

FIRST NEWS
NH XUT BN TR

Li ta

C th ni rng, T duy t ph (Breakthrough Thinking) l phn mm dnh cho tr no, l nhng nguyn tc v quy trnh mi hoch nh, thit k, ti cu trc, ci tin v tm gii php cho mi vn m bn gp phi. T duy t ph khai m tm nhn v mc tiu v gip bn t c mc tiu m khng phi mt qu nhiu thi gian v ngun lc vo vic thu thp cc d liu. T duy t ph m rng qu trnh sng to n cc hot ng nh xc nh ng cc mc ch cn t c, xut nhiu phng n c o, sng to, v trin khai cc h thng cn thit cho vic thc hin gii php. Vi T duy t ph, bn s suy ngh thng minh hn, m khng phi mt nhiu cng sc. C l c hng trm quyn sch gii thiu nhng gii php tuyt vi v nhng chng trnh c xem l chn on cn bn m cc cng ty c iu hnh tt nht hay nhng ngi tnh thc nht khm ph ra trong qu trnh i tm cu tr li cho cc vn ca h. Nhng c bao gi bn thc s hc hi c t , mt cch chnh xc, lm nh th no ti c m vng ca s sng to nh s ha hn cha y nh ho quang kia?

T duy T ph

Hng triu n bn sch loi ny, m s ph bin i cng vi s suy thoi ca nim tin M, c bn ra ti Hoa K v trn khp th gii. Tuy nhin, nhng quyn sch c vit cng phu nh vy cng ch a ra nhng p n m ngi khc tm ra nhiu nm trc , v li cho bn nhng gii php hi ht m ch nhn qua thy khng thch hp vi hon cnh ca bn. Tht ra, tt c nhng quyn sch ch tp trung vo vic m t m khng a ra c nguyn tc gii quyt vn hiu qu. Ngi c ch thy c nhng hnh nh tt p ca cc cng ty nng ng v cc c nhn thnh t vi nhng sng kin vt tri. Cn v cch h lm, phng php t duy v nhng k nng g cn c t c thnh cng th hu nh khng c cp n, hoc nu c cng rt t. Hn hu, nu c trnh by cht t v cch tin hnh gii quyt vn th tt c nhng quyn sch trn u lao vo s dng t duy phn tch c a ra cch y 400 nm bi Ren Descartes v Francis Bacon, cha ca khoa hc v phng php lun. H thng bt u bng cu hi: C iu g sai lm y? thay vo , khng c ai hi: Chng ta ang c gng t c iu g?, v cng khng c ai cn nhc xem cc thng tin hay d kin no ang nh hng ti gii php ca h. Khc vi nhng cch suy ngh trc y, T duy t ph s cho bn mt phng php suy lun ton cuc, c c kt qua 30 nm nghin cu v cc phng php s dng trc gic ca nhng chuyn gia thnh cng nht trong vic gii quyt v ngn chn vn .
6

li Ta

C th thy rng, gnh nng v s t nhn thc di gc con ngi cng chnh l im mnh nht ca chng ta. Chng ta c th phi chu ng s thng kh trong s hi khi nhn thc c s thay i thng xuyn m cui cng s a n ci cht ca chnh mnh. Mc d vy, t nht con ngi cng c n phc tng ng khi c thc cao hn mi ging loi khc. Hin nhin, thc cho chng ta kh nng suy ngh thch nghi mt cch ch ng thng qua nhng ng dng trc tip nng lc ca bn thn gii quyt vn . 7 Nguyn tc T duy t ph s c ln lt trnh by cn k trong quyn sch ny. Bn hy sn sng pht trin v p dng chng cho nhng thay i kh thi nht ngay t hm nay. Bn khng cn ng dng c 7 nguyn tc cng mt lc mi c th tr thnh ngi c t duy t ph. Tuy nhin, bn phi thm nhun ton b 7 nguyn tc v lun p dng t nht hai nguyn tc c bn ca T duy t ph vo vic gii quyt mi vn : l nguyn tc v S Khc nhau c o v nguyn tc Trin khai Mc ch. Nu bn khng chp nhn s tht rng mi vn u khc nhau v tip cn vn theo tinh thn bng cch lun lun t cu hi v mc ch cn t c ca gii php, bn s b b buc, thm ch hon ton nh mt kh nng t ph. Nhiu nh lnh o ti M ang lao vo tip nhn v ng dng cc trit l kinh doanh ca ngi Nht. Trong khi , ngi Nht li tm kim gii php cho cc vn ca chnh h qua cc m hnh hot ng ca ngi M v
7

T duy T ph

cc quc gia khc. Tuy nhin, t ai nhn ra rng vic n gin p dng cch thc gii quyt vn ca ngi khc vo vn ca mnh l t lm hi chnh mnh. Sao chp m hnh ca ngi khc chc chn s khin chng ta tt hu thm. V khi chng ta ang lao vo p dng th i th ca chng ta c nhng thay i v ci tin xa hn, gip h i trc chng ta mt ln na. iu bn cn thc hin khng ch l sc cnh tranh m cn phi vt tri lm c iu , bn phi p dng T duy t ph. Gii lnh o Nht Bn v quan st vin cc nc u cho rng nc Nht ang bc vo mt giai on mang tnh bc ngot: Sut thp nin 70 ca th k 20 l thi i ca 3C: Sao chp, Kim sot v Rt ui (Copy, Control and Chase). Ngi Nht sao chp v ng dng cng ngh t cc ni khc, kim sot cht lng sn xut sn phm tt hn v r hn, ui kp v vt qua cc cng ty v quc gia pht trin bng cc sn phm cht lng cao. Bc vo nhng nm 80, tnh hnh thay i nhanh chng. Ngi Nht i mt vi thc t rng h phi sng to ra nhng m hnh mi ngoi vic kim sot cht lng gt gao. y l thi i ca 3I Bn sc, Sng to v Ci tin (Identity, Imagination and Innovation). Cc nh qun tr Nht Bn i hi tng b phn phi xy dng v pht trin mt bn sc ring trong chnh cng ty ca mnh, c nh gi qua nhng sn phm c o m h to ra. Nhng nm 80 qu l thi i ca sng to. Bc vo th
8

li Ta

k 21 vi tnh hnh cnh tranh quc t din ra mnh m hn, T duy t ph cng tr nn quan trng. C hm nay v trong tng lai, chng ta s khng c c s t ph no tr phi chng ta bit tm chng u v bit suy ngh mt cch khc bit khi tip cn tng vn c th. Nhiu ngi lao vo thu thp hng ni thng tin v nhn ra qu tr s v dng ca nhng d liu tha trong qu trnh i tm gii php cho vn . Hoc, h p dng cc gii php m ngi khc pht minh ra v tng p dng thnh cng trong nhng tnh hung hay vn hon ton khc vi ca h. T nhng thc t ny, chng ti c nhng l do cp bch v thuyt phc gii thiu vi bn T duy t ph. Tt c chng ta u c th s dng T duy t ph tm gii php ti u cho cc vn ca c nhn hay t chc ca mnh. T duy t ph mang li nhng li ch sau: - Nhn din ng vn v xc nh phng cch thc hin. - Tp trung vo cc gii php trong tng lai, khng phi vn hin ti. - Tho d nhng ro cn tip cn nhng gii php n gin. - Yu cu thu thp d liu t nht, v th cha tr c cn bnh phn tch v m x. - a ra nhng gii p mang li li ch ln hn v cht lng, li nhun kinh t v qu thi gian.
9

T duy T ph

- i hi t thi gian v chi ph hn to ra nhng li ch . - Thc y t duy sng to v nhng thay i chnh yu. - Cung cp nhng gii php di hn. - Tp trung thc hin hiu qu cc gii php. - Xy dng nhng nhm lm vic t nhin, lu di v cc mi quan h c nhn. - Gip bn c ci nhn ton din, chnh xc trong vic gii quyt v phng nga cc vn pht sinh. Hn th na, T duy t ph cn gip bn trnh c tm sai lm c bn thng gp trong qu trnh gii quyt vn : 1. a ra nhng nhn nh ch quan. 2. p dng cch tip cn vn khng ph hp. 3. Mi ngi cng tc khng cn thit. 4. Lao vo gii quyt nhng vn khng phi l trng tm. 5. Tnh ton sai lm v mt thi gian. 6. p dng ch kim sot khng thch hp trong qu trnh tm kim gii php. 7. Cho rng mnh ng trong khi chp nhn mt gii php sai. 8. Sai lm bc b mt gii php ng.

10

li Ta

Nhng li ch ny s n khi bn p dng 7 Nguyn tc v bt u t c nhng kt qu t ph. Nhng t ph c ngha l g? Th nht, l mt sng kin bt ng, mt khonh khc bng sng ca tr tu hoc s v ra mt iu g tht th v. y l cch hiu thng thng nht v t ph. Th hai, l mt gii php mang li nhng kt qu ln hn, ngha hn. Nu bn c th t c cht lng v li nhun kinh t ln hn t cng mt s tin v thi gian, l mt s t ph. Cui cng, v thng b b qua nhiu nht, t ph l hnh ng bin sng kin thnh thc t, l vic thc hin mt h thng hoc mt gii php vt tri. Thm ch, sng kin tuyt vi nht cng s v ch nu n khng c nhn thc, khng c trin khai thc hin qua mt gii php hiu qu to ra nhng kt qu vt tri. Theo kinh nghim ca chng ti, 5-8% trong s chng ta sinh ra c ti nng v mt ny; c ngha l, khng g c th rng buc t duy t ph, mt trong nhng ti nng thin ph ca chng ta. Cn li hn 90% chng ta l nhng ngi cha c t duy t ph, nhng iu khng c ngha l chng ta khng th hc hi tr thnh nhng ngi c kh nng gii quyt vn xut sc.

Hy t duy thng minh hn, m khng phi mt nhiu cng sc!

11

PHN 1

BN CON NGI TRUYN THNG

Chng 1

tY tHUC BN

l s thc bch v mt hay mt lot thay i cn phi thc hin ngay. Xt theo ngha ny th c m hay mc tiu ca bn cng l mt vn . Ngay lc ny y, hn bn ang i din vi mt s vn . l iu tt yu ca cuc sng, vn l mt cuc u tranh khng ngng ca con ngi vi t nhin, vi nhng ngi xung quanh v vi chnh mnh an ton hn, thnh cng hn v hiu qu hn. Mc tiu ca vic gii quyt vn v t c c m khng c ngha l loi b s tranh u m nhm xc nh ngha v phng hng vn n s hon thin. Mc ch s nh hng vic tm kim gii php theo nhng cch thc hiu qu nht. l nguyn tc gip bn khai thc nng lc sng to - v cng l mc ch chnh ca chng ti khi vit quyn sch ny. Khi c xong quyn sch,
(*) Nguyn vn: Problem. Tc gi cp n vn nh mt yu cu, mt v vic, mt tnh trng cn c gii quyt nhanh chng v thu o tha mn k vng ca mt c nhn hay t chc nhm trnh cc thit hi c th xy ra.

Vn

(*)

14

Ty Thuc bn

bn s tip nhn mt phng php gii quyt vn thit thc cho vn ca bn. C th bn khng l gii c v sao nhng chc chn bn s nhn ra rng bn sng sut hn v c th kim sot tt hn cc vn ca bn thn. Th nhng, nng cao nng lc c nhn trong vic gii quyt vn khng ng ngha vi vic to ra nhng tc ng to ln n th gii xung quanh. Ni nh vy th li khng nh ngay u chng ny - Mi vic u ty thuc bn - s tr nn so rng. Nhng, xt n cng, khng ai trong chng ta c th t mnh lm c tt c mi th. Hu ht mi vn u c lin quan n t nht mt hnh ng c tnh cht tp th hay i nhm, bt k trong mi trng cng s, gia nh, bn b, trng lp i vi hu ht vn , dng nh ch c mt vi t chc l cn kh nng kim sot. Mc d mi trng bn trong t chc ca bn c th khin bn b lu m, nhng tht khng phi chuyn a khi ni rng bn vn c th to ra s khc bit! Tht vy, cc vn thng do bn, vi t cch c nhn, l ngi u tin pht hin ch khng phi do Tp on Mitsubishi, Hng General Motors, Hng IBM hay bt k t chc ln, nh no khc trn th gii nhn ra. L do tht n gin: vai tr ca t chc ch pht huy tc dng sau khi, khng phi trc khi, vn c xc nh r rng. Vy mc ch ca t chc l g? T chc l mt nhm c nhn m n lc ca h c lin kt thng qua cc mi quan h x l nhng cng vic, s mng c quy m ln m tng c nhn khng th m trch ni. Mi ngi trong t chc s h tr v c h tr bi ngi khc.
15

T duy T ph

Hy nh rng khng mt ngi no, d ti gii nht th gii, c th t mnh xy nn nhng ta nh chc tri; nhng h c th xc nh mc tiu v phc ha tng thit k nh chc tri m khng cn s tr gip ca bt k ai khc. Nh vy, chic my tnh mnh nht th gii nm ngay khong gia i tai ca chng ta v c trang b mt phn mm c sc cng ph ln: T duy t ph. Tht vy, cht xm l ngun lc qu nht v chnh s tng hp cht xm ca mi c nhn mi to ra nng lc hot ng thc s cho cc t chc. Cng vy, trc khi mt k hoch hon chnh ra i, khng phi mt tp th pht hin ra vn v ra gii php m tng c nhn trong tp th mi l ngi lm vic . Nu bn quan tm n mt vn no , d nhin bn s tm hiu v bn s l ngi nm r nht v vn . iu ng ngc nhin l c rt nhiu ngi, k c cc gim c cao cp hay cc chnh tr gia c tm nh hng ln, li khng xem trng vai tr ca tng ny. C bao nhiu ln bn nghe rng mt y ban n va c thnh lp nghin cu thc trng ny hay gii quyt cuc khng hong kia, nhng rt cuc, h chng lm c g c? Ti M, s yu km trong vic tip cn v gii quyt vn tng th hin rt r khi mt y ban hn hp ca chnh quyn lin bang v cc tiu bang gm hng trm chuyn gia, gio s, cc nhm cng ngh v mi trng tp trung mi n lc ngn chn nn su bm ang honh hnh lc by gi. Loi su hi ny tng tn ph hoa mu khp cc bang min Bc nc M v lm cho cc nh nghin cu tn khng

16

Ty Thuc bn

bit bao nhiu giy mc bn lun sut hn 100 nm qua, k t khi chng theo ng bin du nhp vo Massachusetts t Php vo nm 1869. T nm 1970 n 1976, cc chuyn gia c tnh rng u trng ca loi su ny gy hi t mt n hai triu mu Anh (khong 4 - 8 triu hc-ta) cy c, hoa mu mi nm. Nu khng b ngn chn kp thi, loi cn trng ny s ph hy hon ton cc cnh rng trn khp nc M trong thi gian ngn. Nm 1973, Quc hi M cui cng nhn ra nguy c kinh hong t loi su ny. Cc ngh s quc hi gy p lc vi B Nng nghip M v yu cu b ny phi hnh ng trc khi vn bin thnh thm ha quc gia. Quc hi ng chi 50 triu la thc hin mt chng trnh ton din ko di trong 5 nm. Nh mt pht pho lnh, cc V, Cc, Phng ban thuc B Nng nghip M bt u thu thp d liu, nghin cu c im sinh hc, d on kh nng ly lan, tm bin php kim sot v tin ti xa s loi su gy hi ny cng nh nh gi tc ng mi trng m cc gii php do h xut c th gy ra. Vi nm sau, B Nng nghip thu thp c mt lng thng tin khng l v nm r tt c mi kha cnh ca vn . Chnh quyn cc bang, ngnh v cc t chc mi trng cng tham gia vo n lc ny, nhng ri cc phe phi bt u hnh thnh trong ni b B Nng nghip v c trong cc phng ban trc thuc ca h. Mi nhm c mt quan im ring, thm

17

T duy T ph

ch i khng nhau quyt lit. Cui cng, s vic i vo b tc v mi nhm u ra sc bo v quan im v vai tr ca mnh trong vic gii quyt nn su hi. Khng ai my may ngh n vic tm ra ting ni chung gii quyt vn . Hnh ng c ngha l phi phi hp hot ng ca chnh quyn lin bang, tiu bang v cc t chc phi chnh ph khc. V khng th ng tm hip lc i n mt k hoch hnh ng chung nn cc bo co thnh qu sau nhiu nm n lc nghin cu b xp vo ngn ko. Trong khi , l su hi tip tc tn ph ngy mt nhanh hn v trn n tn vng Appalachia. Khng th tnh trng ny tip din, mt ngi c tm huyt gi in cho Gerald Nadler, lc ny ang ging dy ti trng i hc Wisconsin, Madison. Ngi gi bit rng Nadler tng nghin cu v c nhiu bi vit rt sc so v nhng phng php thit k v lp k hoch gii quyt vn mi, hiu qu hn nhiu so vi phng php hin ti. Gerry, ngi gi ni, chng ti theo ui d n ny sut ba nm ri nay v thu v mt chng bo co cao ngt. Chng ti bit r v c th ni rnh rt v c im sinh hc cng nh mc tn ph ca loi su ny. Chng ti cng hnh dung ra hu qu nghim trng cho thin nhin nh th no khi mt ngy no nhng cy si sum s tr nn tr tri khng cn mt chic l. Nhng chng ti khng bit cch no i n mt k hoch hnh ng thng nht trn bnh din quc gia hn ch loi su gy hi ny. ng ngh chng ti nn lm g?.

18

Ty Thuc bn

Nadler khng th c ngay gii php, nhng t ra cu tr li ca ng phn nh ng s tht: Ti cha c tng g vo lc ny c. C l ngi gi mong i mt cu tr li i loi nh: Hy dng qun i v chuyn mt s sng phun la thnh sng phun thuc tr su loi l ph hoi ny ra khi h sinh thi ca tri t ngay!. Nhng, Nadler vn thng ging cho cc k s v cc nh quy hoch th tng lai ca mnh rng hy lun bt u mt d n bng cch cht vn v khai trin cc mc ch ca d n . ng ni: C l iu chng ta cn lm trc tin l mt d n hoch nh d n. Ha ra vn ln nht ca B Nng nghip M khng phi l cn trng gy hi, m l s bt ng gia nhng ngi v cc nhm thi hnh nhim v. Nadler tin rng mc d nhng ngi ny bt ng v ni dung chi tit ca d n nhng h vn ng thun vi nhau v mc ch cui cng ca k hoch hnh ng. u tin ng ngh triu tp cuc hp gm 80 thnh vin ch cht l i din ca cc nhm cng tc vo thng 7 nm 1977. Ni dung cuc hp khng nhm tm kim gii php chng su hi, m l thng nht vi nhau h thng cc quy tc lp k hoch i tm gii php. Cc bt ng tm thi c gc li khi tt c cc nhm tp trung tho lun mc ch ca d n. Ch sau mt ngy lm vic, cc nhm lp c mt y ban k hoch, phn b ngn sch thc hin v ra mt chng trnh hnh ng c th.
19

T duy T ph

Vi thng sau, mt k hoch ngn hn ra i cuc hp ton th c t chc bt u lp k hoch chnh cho d n chng su hi. Thnh phn tham d gm 22 i din ca chnh quyn lin bang, tiu bang, cc t chc v cc nhm nghin cu. Mi ngi tham d u trang b cho mnh mt v kh m cc nh tm l hc i chng gi l tm l tiu cc phn nn, phng th, v l do bt hp tc. Bn cng c th on ra, cuc hp vch k hoch b gin on lin tc v nhng cuc tranh lun gay gt. H tranh ci v mt ca su hi xem n mc no th mi cn n bin php phun thuc. H tranh ci v thi gian, v vng i sinh hc v nhng tc ng n h sinh thi. Nhng mi khi tranh ci n ra, Nadler v ng s ca mnh lin hng cuc tho lun n mc ch ca nhng quyt nh v phng php c xut bng cc cu hi nh: Chng ta mun c kt qu g t vic phun thuc? Vic can thip vo vng i su bm nhm mc ch g? Ti sao phi quan tm cc tc ng n mi trng? hng tip cn ny, tranh ci gim hn. R rng l, ngi ta thng d ng vi nhau khi ni v cc mc ch chung v n khng e da n quyn li ca c nhn ca h. Nhm c trao nhim v ln k hoch t chc mt lot cc cuc hp sau . Tuy nhin, nhng cuc hp u tin m mn bng nhng cuc u khu ny la nh thng l, cc nhm c khng khng a ra cc l l c v bo v v tr quan trng ca mnh trong d n. Song, trong cc cuc hp cng v sau h dn dn hng s quan tm ca mnh vo vic gii quyt vn .
20

Ty Thuc bn

Cui cng, h tm ra ting ni chung. C y ban hn hp ng rng mc ch tn cng ca d n l: kim sot su bnh tng ng tng mc tn ph. iu ny rt khc bit so vi mc tiu m h m hu ht cc thnh vin lp trnh sn trong u h trc khi bc vo cuc hp T duy t ph. Trc , mi ngi tuyn b mc ch theo h l phi dit tn gc loi su gy hi ny. Nhng vic tho lun theo li T duy t ph ch ra rng vic dit tn gc s lm ny sinh nhiu vn khc na. C y ban cn phi xc nh phng php nh gi hiu qu ca chng trnh cng nh phi phc tho mt h thng gm nhng kt qu cn t c trong chin dch ny. cc cuc hp k tip, mt s xut v tng v c cu v phng thc iu hnh d n c a ra. Nhng cc gii php c th li lm tng thm nhng bt ng c. a cuc hp i ng hng, nhng ngi ch tr ngh cc thnh vin tp trung vo chc nng mc ch hoch nh ca cc xut; v ngh dnh vic bn bc v trch nhim c nhn hay tp th cc cuc tho lun khc. Mt ln na, tho lun v mc ch li chng t tnh u vit ca n; v mt k hoch s b hnh thnh. y ban c th phn loi cc chc nng c xc nh theo th t u tin cho vic vch k hoch. Vo thng ging nm 1978, nhm hoch nh xc nh c h thng cc mc tiu cn thc hin. C y ban c phn chia thnh nhiu tiu ban, mi tiu ban m nhn mt chc nng m c y ban xc nh trong cc cuc hp vch k hoch, c th l: vch k hoch hnh ng, gim st su hi, bo v mi trng, can thip, quan h cng chng
21

T duy T ph

Ni tm li, ngi gii quyt vn hiu qu lun s dng gii php mc ch trin khai cc mc tiu c th mc t ph nhm t mc ch cui cng. Trong qu trnh trin khai thc hin cc ch tiu ca d n, cc thnh vin s thy mnh c nhng mi quan tm chung. H dn lm quen vi vic hp tc v lng nghe kin ca nhau. Nh th, tnh cm tch cc s thc y c nhm tin sang bc tip theo. H s i x vi nhau nh nhng thnh vin ch thc ca mt t chc thng nht ch khng phi nhng c nhn ring l trong mt tp hp nhng con ngi v t chc. y cha phi l kt thc ca cu chuyn, m ch mi l im bt u. Nhng l mt khi u tt p cui cng hnh thnh nn mt chng trnh chng su hi hu hiu trn ton nc M. Vic tp trung vo cc mc ch ca vn ri sau mi n gii php khng phi l mt tng ph bin thi , c bit trc nhng tnh hung cp bch. Nu cc thnh vin trong mt nhm cm thy rng h cn x l khng hong, th theo xu hng t nhin, tt c mi ngi s cng x vo vn lm g bt c th g trc khi qu mun. Vo thi im ny, ai nhc n mc ch cui cng v bin php l tng s b xem ngay l ngi gy rc ri, nhng tht s mi l ngi a ra l trnh cho mt gii php cn c nht. Vy, mc ch l phm vi ca cc im ng thun tim nng v nhng cch thc gip c nhn c th hot ng hiu qu trong n lc ca c nhm. y l li ch ln nht ca phng php t duy v mc ch, vn gip bn ngn chn nhng n lc v ngha. Hn th na, vic xc nh mc ch ng s ti a ha c hi tm ra mt gii php mang tnh t ph.
22

Ty Thuc bn

Ni cch khc, xc nh mc ch gii quyt vn gip bn tp trung mi n lc vo cc lnh vc m bn c th to ra nh hng ln nht. Hy tm ng mc ch chnh gii quyt cc vn c lin quan n mc ch nhiu cp khc nhau. Bt k vn no cng c nhiu tng mc ch khc nhau. Hy xt mt vn n gin: tm mt chic cha kha xe p b tht lc. Bn va mua mt chic xe p mi, t tin v v bn tng b mt xe p nn bn mua mt kha xch kha xe. Nhng v bn khng c thi quen mang theo cha kha bn mnh v thnh thong qun u nn vn bt u pht sinh. Bn c th ni rng vn ca bn l phi tm chic cha kha tht lc. Cn rc ri no ln hn vic ny? C y, mt iu khc ln hn, c pht hin bng cch t cu hi, mc ch ca vic tm cha kha l g? Mc ch cp ny c th l s dng xe p. Nhng, mt s mc ch rng hn c th c nhn thy bng cch p dng quy trnh ny. Bn hy t cu hi: mc ch ca mc ch ca mc ch ca hnh ng ny l g? Theo , bn c th vit ra mt lot cc mc ch nh sau: Nhm xc nh v tr chic cha kha b tht lc bo v xe p i hc hay i lm cha kha lun c sn khi cn s dng xe p
23

T duy T ph

p xe tp th dc gi gn cha kha i y Nn ch rng mi mc ch c phm vi khc nhau. Nhng mc ch c th c sp xp theo mt trnh t t nh n ln, t gn n xa, t ph n chnh. Vic phn loi hay sp xp trt t ca cc mc ch c gi l h thng cp mc ch. L do chng ta xt cc mc ch theo h thng l nhm tm kim mt cp m cc n lc ca bn s to nn kt qu hu hiu nht. Xp loi cc mc ch trn t nh n ln to ra mt h thng tng mc ch nh Hnh 1-1.
Xc nh v tr chic cha kha b tht lc Gi gn cha kha Cha kha lun c sn khi cn Bo v xe p S dng xe p p xe tp th dc i hc hay i lm i y

Hnh 1-1: H thng cp mc ch ca hnh ng tm chic cha kha b tht lc.

24

Ty Thuc bn

Mt im c bit quan trng trong cc tng mc ch l bn phi lm mi cch bn c th ngh ra t c cc mc ch . Nu mc ch ca bn l xc nh v tr chic cha kha b tht lc, th bn s hnh dung l mnh phi lc tung tt c cc ngn ko. Mt trong nhng vn tng mc ch ny l cha kha lun lun b b qun. Mc ch ln hn s h m mt lot gii php rng hn. cha kha lun sn sng th phi c v tr ct gi cha kha c nh. bo v xe p th cn c nhng ch xe an ton khng cn dng kha. i vi mc ch ln hn, nh p xe tp th dc chng hn, s c nhiu gii php thay th nh bi li, chy b, chi tennis Khng c mt tng mc ch duy nht v chnh xc no cho mt vn , nhng lun c t nht mt tng, v thng ln hn tng u tin, c th ch ra cho bn nhng iu cn lm trc mi tnh hung c th. Tng mc ch ny cha ng nhiu gii php, trong mt s gii php c th khng bao gi c xem xt ti trong mi quan h vi vn cn gii quyt, nhng trong nhiu trng hp, chnh l nhng gii php mang n s t ph. Khi xng mt thp mc ch cho vn chic cha kha tht lc ni trn c l khng cn thit, bi bn khng cn phi suy ngh theo mt phng php ln lao no mi c th rt ra kt lun: i xe but thay cho i xe p. Di y l mt v d minh ha khc, c bit n vi tn gi Gii php Dy chuyn Cht xp T ng. Mt nh sn xut hng tiu dng quyt nh thc hin mt s thay i ln trong hot ng phn phi hng ha.
25

T duy T ph

Nhng thay i ny tng trng cho mt bc ci tin trong cch kim sot cng vic ca cng ty so vi cc cng ty khc trong ngnh. Nhng quyt nh khng xy ra ngu nhin sau mt m t ph. Tt c ch bt u khi cc i l phn phi khiu ni rng b phn kho hng ca cng ty gi n h nhng l hng b hng. Ban qun l cng ty mi mt chuyn gia trong lnh vc t chc cng vic hiu qu iu tra vn . V chuyn gia ny tin hnh thu thp ngay d liu hot ng ca kho hng. C nghin cu nguyn nhn h hi, tnh cht d h hng ca sn phm, mc tr ni trong vic giao hng, cng nh thi gian lao ng v tt c mi yu t khc c nh hng n chi ph phn phi. T nghin cu ca mnh, c kt lun rng hng ha b h hng trong cng on cht xp ln xe ti. Cc biu hin c th nhn thy r l thng hng b mp mo, tnh trng giao hng tr thng xuyn, v nhn vin lm vic ngoi gi qu mc. Theo c, vn cn x l lc ny l phi ci cch nhng yu km trong qu trnh cht xp hng ln xe, m nguyn nhn ch yu l do cng ty s dng qu nhiu lao ng bc d ti bi xp hng. V vy, gii php l tin hnh t ng ha quy trnh cht xp hng ln xe ti. Phng php tip cn ca chuyn gia ny l mt in hnh cho cch m hu ht mi ngi t ra khi gii quyt vn . C th, h lp mt bn danh sch nhng im yu km cn kim tra, nh gi. Sau h tm cch khc phc tng im yu

26

Ty Thuc bn

trong danh sch. Cui cng, h tuyn b rng vn c gii quyt. Nhc im ln ca phng php ny l bn s d ri vo m cung ca cc chi tit vn vt m khng ch n bn cht ca vn . Ni cch khc, tp trung vo cc khim khuyt s lm bn lng qun cc mc ch ca gii php. V chuyn gia ra mt bin php ti u a hng ln xe ti l lp t bng chuyn t ng iu khin bng my tnh. H thng do c thit k i hi mt khon u t vo khong 60.000 la cho mi kho hng, v c tnh sau 8 thng c th thu hi vn. i vi cc hng mc u t ln, thi gian thu hi vn l tng l mt nm hoc thp hn. V vy, 8 thng i vi d n ny l mt gii php l tng. Tin rng mnh c mt gii php xut sc, v chuyn gia hng hi trnh by xut ca mnh trc ph ch tch chuyn trch phn phi ca cng ty. Chi ph u t ci thin mi kho hng c th xem l chp nhn c i vi cng ty n. Tuy nhin, h c tt c 24 kho hng, v vy, tng vn u t d kin ln n 1,44 triu la. V, quyt nh ny ng ngha vi vic cng ty buc phi sa thi hng trm cng nhn. K cng l khi cng ty n quyt nh mi chuyn gia bn ngoi v nghin cu vn trong khi cng ty c c mt i ng k s c kinh nghim v trnh cao. L do c l l v cc chuyn gia bn ngoi nhng ngi to n tng mnh m vn c sc hp dn hn. V ph ch tch tn trng xut ca v chuyn gia nhng v mun c quyt nh ng, ng
27

T duy T ph

chuyn sang la chn th hai l thnh lp ban thm nh ni b gm cc k s c kinh nghim ca cng ty. Ban thm nh giao nhim v lm r mt s im trong bo co ca v chuyn gia n cho mt trong nhng nhn vin tr ca h. V khng ai k vng rng kt qu ca mnh s snh c vi mt kt qu c xut bi v chuyn gia c uy tn, nn vic la chn ngi m trch c thc hin mt cch ngu nhin. Nhn vin k thut c giao d n l mt ngi mi tt nghip, thiu kinh nghim lm vic nht l trong lnh vc vn chuyn v giao nhn hng ha. Tuy nhin, khng nn lng trc quan im ca chuyn gia, anh bn tr vn nhit tnh m nhn nhim v c giao. y l mt c hi tt anh tip xc vi cc cp lnh o cao nht ca cng ty, cho d cui cng c th anh cng tn thnh nhng pht hin v xut ca v chuyn gia. Anh k s tr khng c nhiu kinh nghim thc t ngoi cc kha hc trong lnh vc hoch nh v thit k cng nghip, ni anh hc c k nng gii quyt vn theo mc ch. V vy, anh b qua hu ht nhng pht hin thc t trong bn bo co ca v chuyn gia v tp trung u tin vo mc ch tim n ca vn . Theo anh, mc ch cht xp hng ch l mt trong nhng mc ch nh c th c nhn thy d dng. Vy cn mc ch ln hn l g? Mc ch l nhm tp hp hng ha. V, mc ch ca vic tp hp hng ha l chuyn hng n cho khch hng. Qu trnh lp lun ny to ra

28

Ty Thuc bn

mt lot cc mc ch t nh n ln v cui cng anh tm ra c mc ch chnh: phn phi sn phm ra th trng. Trong s nhng gii php him hoi cho vn cht xp hng ha th c l v chuyn gia n chn c mt gii php tt. Nhng c phi vic t ng ha quy trnh cht xp hng l la chn tt nht cho hot ng phn phi sn phm ca cng ty? Khi mc ch ln hn ny c xc nh th cc la chn cng c m rng. Nhng mc ch ln hn, nh cung cp sn phm hu dng cho ngi tiu dng, thng khng d dng nhn thy nu ch thng qua nghin cu. Nhng vic tm kim cc gii php khc cp phn phi th vn c th ch ra c. Cui cng, ngy thuyt trnh cng n, chng trai tr b chong trc mt hi ng gm cc thnh vin ban qun tr v ton b cc gim c cp cao thuc b phn phn phi v k thut ca cng ty. Sau phn gii thiu vn tt, v ph ch tch nng ny: Vy chng ta c nn chi s tin khng?. Chng k s tr ang nc thang u tin trn con ng s nghip ca mnh. Ci gi phi tr cc k t nu anh phm sai lm. Anh c th rt lui trc khi qu mun, nhng anh bn tr p: Khng, tha ng. Bt ng trc cu tr li bt ng, mi ngi bt u quay li bn tn vi nhau. Ring anh k s tr th nhn ra rng t nht h cng c ch vo iu anh va ni. V ph ch tch ch mun bit iu ct yu nht nn tip tc hi:
29

T duy T ph

- Anh c cch khc t ng ha bi cht xp? - Khng! - Chng trai tr p. Ngay khi cn nh, anh c dy phi lun ni bng mt ging ni t tin v r rng, d c th ni sai. V y l lc anh th hin iu , anh ngh. Anh tuyn b mt cch to bo: - Ti ngh chng ta nn bn cc kho hng. Anh ngh cng ty ch gi li mt s kho phc v vic gi hng bng ng hng khng. Vic gim bt mt s nh kho a phng s n gin ha vic vn chuyn hng ha. V vy vic cht xp hng s gim xung, vic phn phi hng trc tip v nhanh chng hn dn n lng hng tn kho cng thp hn. T nhng xut ny, cui cng cng ty bn i 20 nh kho, ch gi li 4 nh kho lm trm trung chuyn hng ha cc a phng. trnh tnh trng ct gim lao ng, nhn vin cc nh kho b bn c chuyn sang lm cng nhn sn xut. Hu ht hng tn kho ca cng ty c bo qun cc xng sn xut, lng hng tn kho gim nh vo tnh hiu qu cao ca h thng phn phi ton quc mi. Vn ban u l hng ha b h hi c gii quyt bng cch gim bt khi lng cht xp bi chuyn hng ch khng phi bng dy chuyn t ng. Sng kin ny trn thc t tit kim cho cng ty hng trm triu la mi nm, v nhng ci tin hiu qu hot ng t gii php ny trong hot ng ca t chc l khng th o

30

Ty Thuc bn

lng c. Th ri cc i th ca h buc phi hc theo cch lm ny. H ti t chc phng thc phn phi ca h v khng mun b loi ra khi th trng. Bi hc t cu chuyn trn khng nm gii php thng minh ca chng trai tr m cc c hi c m ra theo cch anh bn tr tip cn vn . Nu nh ch tp trung vo vic tm kim nhng cch cht xp tt hn th c l anh khng tm ra cc gii php hiu qu hn. B quyt c c s t ph trong trng hp ny - v s sng to tht s ca chng k s tr - xut pht t giai on u tin ca vic x l vn . Anh tm c mt tng mc ch ng nh hng cho ton b cng vic cn li. y l cp tin ti mt nhn thc tht s t ph. Xin nh rng, tm ra mc ch ng khng m bo cho mt s t ph trong cc gii php, nhng l tin quan trng to ra nhng iu phi thng. Ch cn bit rng bn ang tm kim gii php ng cp cn thit, hng ti mt mc ch quan trng v mt ngha ln hn trong i l s t tin ca bn tng ln gp nhiu ln trong vic x l vn . Nhng cu chuyn trong chng ny nhm chng minh mt iu: Mc ch c th nh hng cho cch tm ra cc gii php thc s hu hiu. Bn cng bt u xem xt nguyn nhn v sao cc t chc thng gp rc ri khi tip cn vn . Trc ht, mt c nhn no phi thuyt phc c nhm ng vi cc mc ch chung. Khi mc ch chung c qun trit th mi ngi s xch li gn nhau hn.

31

T duy T ph

Ngoi ra, t nhng cu chuyn thnh cng trn cng c th rt ra mt bi hc th hin 7 Nguyn tc T duy t ph v s c phn tch trong cun sch ny, bao gm: 1. Nguyn tc v S Khc nhau c o: Nhng ngi gii quyt vn xut sc nht khng c gng tm hiu xem ngi khc lm g vi vn tng t; h khng sao chp (copy) hay nhn bn (clone) gii php ca ngi khc p dng n vo tnh hung ca mnh. H khng bao gi cho rng nhng cch gii quyt vn ging nhau c th c p dng thnh cng vo nhng vn b ngoi c v ging nhau (nhng thc cht rt khc nhau). Nguyn tc u tin c nh ngha nh sau: mi vn ngay t u phi c xem l duy nht, khc bit nht. Nhng ngi c lin quan trong mt d n lun lun t duy khc nhau, cc mc ch cn t c cng khc nhau, v cc gii php cng ngh c sn c th mang li hiu qu cao hn rt nhiu trong thi im hin ti so vi vic k vng vo nhng cng ngh s ra i trong tng lai. 2. Nguyn tc th hai l Trin khai Mc ch, tc tm hiu cn k mc ch ca mc ch, ca mc ch l g v bi cnh ca nhng gii php ln hn. Cc nghin cu cho thy cht lng ca nhng gii php ny cao hn ng k so vi cht lng ca cc gii php c rt ra t cc phng php quen thuc. 3. Nguyn tc th ba l Gii php Tip theo. Nguyn tc ny ni rng c gii php mc tiu l tng s dn n nhng gii php i mi mnh m v nh hng cho tin trnh thay i thc t m bn s thc hin.
32

Ty Thuc bn

4. Nguyn tc th t l Thit lp H thng: Mi vn khng tn ti mt cch c lp, ring l m c lin quan n chui cc vn khc. Gii php cho tng vn phi c xc nh r trong mi quan h hu c vi cc vn v cc gii php khc. 5. Nguyn tc th nm gi l Thu thp Thng tin c Gii hn. Nguyn tc ny ni rng ngay t u, bn nn t gii hn cho nhng iu bn bit v vn . Khi tip cn mt vn , bn c th tit kim thi gian v cng sc bng cch khng thu thp thng tin trn lan v cng khng nn xt li cc nghin cu c thc hin. Mi ngi, k c cc chuyn gia, u c th x l tt cc d liu mm v khng y ; nhng ngi gii quyt vn gii bit rng tht s chng bao gi c loi d liu cng, hay d liu ng tin cy 100%. 6. Trng hp kim sot su hi ni trn chng t nhng ngi bt ng quan im cng c th cng tham gia x l vn hiu qu bng cch tp trung trc ht vo cc mc ch. Ngi gii quyt vn gii l ngi bit huy ng nhng ting ni khc nhau nhng c cng mc ch trong n lc tm kim gii php ti u. y l ct li ca nguyn tc th su: Li ko Ngi khc Tham gia. 7. Nguyn tc th by bc b nguyn tc li mn cho rng bn khng cn sa i iu g nu sn phm ca bn khng b h hng. Nguyn tc ny ni rng bn cn thay i v ci tin lin tc(*), bt k l mt gii php tng c xem l tt nht. Bn phi ci tin lin tc mt tnh hung
(*) Thay i v ci tin lin tc l nguyn tc m cc cng ty Nht lun p dng, ni bt nht l hng TOYOTA, cn c bit n vi tn gi Phng php KAIZEN, tc ci tin, ci tin, v ci tin lin tc.

33

T duy T ph

hoc mt chi tit no ngn chn s tt hu, hao mn v tn tht. C l nhiu ngi trong chng ta tng p dng mt hay mt s cc nguyn tc ni trn theo trc gic hay theo xu th chung v tng thu c mt s thnh cng nht nh. T duy t ph l s tng hp cc hnh vi hiu qu. Nu bn p dng cc nguyn tc mt cch ring l m khng c s phi hp th cng ging nh bn ngi vo mt chic xe ua, sn sng bt ph nhng qun khi ng my. Hy nh rng bn c t do la chn ci thin bn thn, t chc v nhng ngi quanh bn. Nng lc sng to v hot ng hiu qu tht s bt ngun t vic phi hp p dng cc nguyn tc ny mt cch nht qun i vi mi vn m bn gp phi. Tp trung ng thi vo tt c cc nguyn tc ny, thay v tm kim nguyn nhn v k gy ra hu qu (mt cch chc chn a n s tht bi), thng to nn s khc bit ln lao. Chng ti gi l phng php m rng tch hp - expantegration c ngha l m rng cc mc ch, tng gii php, mc tiu v thit lp h thng a n s ha hp cc chi tit vn v thc hin gii php tng mc ch cao nht. Khai thc nng lc ny l iu m bn thn bn c th lm c. Chng ti xin nhc li rng cc t chc khng th gii quyt vn . Chnh nng lc t duy ca c nhn m c th l chnh bn mi l yu t khng th thiu khi ngun nhng hnh ng c ngha cho c t chc. Gip bn nng cao tnh hiu qu c nhn v tp th - ti ni lm vic, trong trng lp, gia nh v cng ng - l mc
34

Ty Thuc bn

ch chnh ca quyn sch ny. Tr nn hiu qu khng bao gi l kt qu ca s may mn. p dng 7 Nguyn tc T duy t ph bng li tip cn hay quy trnh c cn nhc thn trng trong s kt hp gia suy ngh v hnh ng s gip bn t c nhng mc tiu sau y: Ti a ha tnh hiu qu trong cc xut ca bn (s t ph trong nhng pht hin , ra th! v nhng kt qu c bit tt p khc). Ti a ha kh nng cc xut, kin ngh ca bn c chp nhn v trin khai (t ph trong vic bin tng thnh thc t). Ti a ha tnh hiu qu ca cc ngun lc m bn vn dng gii quyt vn (t ph trong vic ti u ha thi gian v tin bc t c hai bc t ph u tin). Trn c s 7 Nguyn tc T duy t ph va c trnh by trn y, Chng 2 v Chng 3 s gip bn nhn ra nhng thi , gi nh v k nng thng thng c th pht huy tnh hiu qu trong con ngi bn. Chng hn, bn s tr nn quen thuc vi ngh rng mt vn chc chn s dn n mt vn khc. V, bn s hng n hoc b dn dt bi ng c ny i n mt s thay i thc s t ph.

35

Chng 2

VN ko tHeo VN

C
ch y khng lu, T chc World Future tin hnh tng hp v nu ra 2.653 vn nn m nhn loi phi i mt, bao gm nhng vn t chin tranh ht nhn n vic gi mo cc tc phm ngh thut. Vo nm 1991, Lin hip cc T chc Quc t pht hnh n bn ln th ba b Bch khoa Ton th gm hai tp v cc vn ton cu v tim nng ca con ngi, cp n 13.000 vn nn th gii, t nng lc qun l yu km cho n nn ph rng. Cc danh sch ny vn tip tc di thm, nhng lin quan n nhng vn nn c nhn v nhm - hay ni cch khc l nhng vn con ngi - th cc danh sch ny ch mi cp b ni, d rng ton b cc vn ny gn nh l v tn. Chng ta thng c khuynh hng xem mi vn u l nhng hn tng ngng trn con ng cuc sng ca chng ta. Trn thc t, vn xut hin theo quy lut ch khng phi mang tnh ngoi l. Bi, vn l s phn nh cc trng thi tinh thn.
36

vn ko Theo vn

Vn , hiu theo ngha n gin nht, l mt iu kin hoc bi cnh m mt ngi hoc mt nhm ngi ngh rng cn phi thay i. Nh vy, vn l sn phm ca s khng tha mn, l kht vng ca con ngi, trong c c 2.653 hoc 13.000 vn ln va c cp phn trn. S khng tha mn v kht vng chnh l ng lc ca cuc sng, do , s lng vn pht sinh l v tn. Thc ra, gii quyt xong mt vn tc l chng ta bc qua mt cnh ca nhn thy mt khung cnh mi, nhng ngay sau th mt lot vn khc xut hin v ch i chng ta tip tc gii quyt. Th i tm gii php ti u cho cc vn nh vn chuyn (hng khng), gii tr (in nh v ti-vi), quan h c nhn (ly hn), truyn thng (v tinh) v x l thng tin (my tnh), bn s thy ngay rng mi vn lun ko theo nhiu vn khc. R rng, chng ta cn tm ra nhng phng cch thch hp xem xt tc ng lu di ca bt k gii php no m chng ta thc hin. Chng ta cn mt quy trnh m bo cng ngh tin tin s gip con ngi c c hnh phc, c trong hin ti v tng lai. Chng ta cn ti thiu ha mi nh hng tiu cc t cc thnh tu ca nhn loi bng cch lm ni bt cc mc ch c bn ca con ngi. Chng ta nhn nhn cc vn nh th no, x l ra sao, l quy trnh ca t duy v l mt quy trnh c bn. Sch bo thng a ra nhiu gii php cho nhiu vn khc nhau. Nhng cc vn pht sinh rt kh d on v khng c quy lut nn gii php cho vn ny rt him khi thch hp vi vn khc.
37

T duy T ph

Vy u l gii php cho mt vn ? Cc nh ton hc v i trong lch s khng bao gi c gng lit k tt c cc li gii cho tt c cc bi ton. Chnh xc l, h m rng cc mc ch cn t c v pht minh ra nhng cng thc, nh l, nh lut, phng trnh tng qut c th p dng cho v s cc bi ton cng dng. Ni cch khc, t duy l mt qu trnh c tm quan trng bc nht ca con ngi. Cch chng ta nhn nhn vn s nh hnh cch chng ta x l vn . Tin ca T duy t ph c pht biu rng: Cch chng ta tip cn mt vn , cng nh cch chng ta phn tch m x n s quyt nh vic chng ta t c mt gii php ton din, mt kt qu tm thng hay mt rc ri ln hn. Mt gii php yu km s lm pht sinh nhiu vn mi au u hn. V, hy nh rng, gii php tnh th lun l mt s khi u gip bn gt hi nhiu thm ha v sau.

Cc loi vn
Du bit rng c gng lit k tt c cc loi vn l mt cng vic khng c hi kt thc, nhng vn rt hu ch khi nu ra mt vi lnh vc ph bin nht m t cc vn thng pht sinh. Ty theo tnh cht cng vic v mi quan tm ca mnh, mt ngi s sn sng u t thm thi gian theo ui mc ch hoc lnh vc ny hn so vi mc ch hoc lnh vc khc. Tuy nhin, tt c chng ta u chm trn vi loi vn mi ngy. Trc tin v quan trng nht, l vn tn ti (survival). y l vn c bn nht m mi chng ta u
38

vn ko Theo vn

phi i din hng ngy, bao gm cc nhu cu thit yu nh n, mc, , bn cnh nhng vn nh khc t ngn tay b nhim trng, k nng lm vic cho n nguy c tht nghip... Tip theo l vn v iu hnh v gim st (operation & supervision). Mt ln na, chng ta u c lin quan n vn ny bng cch ny hay cch khc. Chng hn, cha m iu hnh v gim st mt h thng gi l gia nh. Sinh vin iu hnh k hoch hc tp. Th trng iu hnh v gim st hot ng ca mt thnh ph Cc chuyn gia cn tng hp mt trng vn (field of problem) rng ln v t tn l hoch nh v thit k (planning & design), bao gm cc hot ng t sng to logo trn hp ng cc, n cc xut ti xy dng thnh ph trong tng lai. R rng, cc chuyn gia k s, kin trc s, nh thit k, nh quy hoch th, chin lc gia kinh doanh, v thm ch bc s v i din ca cng ty du lch chnh l ngi tham gia vo qu trnh sng to hoc ci cch cc h thng hoc k hoch. im chung trong hot ng ca h l vn dng kh nng tng tng, tm nhn v s kho lo a ra nhng gii php vt tri. Mt vn ln khc l nghin cu (research). Khng ch cc hc gi mi c kh nng tin hnh nghin cu, tng hp, hoc thu thp v phn tch d liu gii quyt mt vn no . Thc ra, nghin cu cng n gin nh vic th nghim mt loi phn bn mi trn ng rung hoc tm hiu v loi thc n m bn b d ng. Nghin cu l n lc tha mn s t m v nguyn nhn gy ra mt hin tng no .
39

T duy T ph

C l chng ta tng hi rng: Ti sao t lnh c th lnh v l si th nng? Ti sao c ng t? nh gi (evaluation) - tc l xem xt kt qu tt - xu ca mt qu trnh hnh ng c nh trc - l mt vn tn ti thng trc trong cuc sng ca chng ta. C th l nh gi ca quan ta (ti ta phc thm) v mt phn quyt bi thng thit hi c tuyn trc c ng php lut hay khng, hoc nh gi ca hi ng qun tr v quyt nh la chn v tr xy dng nh my. Xt cho cng, mi ngi u tham gia vo hot ng nh gi v nh gi mt gii php xem c p ng mc tiu ban u hay khng l mt bc cn thit trong mi tin trnh gii quyt vn mt cch thng minh. Bn cnh l vn hc hi (learning), ng ngha vi vic rn luyn k nng hoc tip thu kin thc. Gii quyt vn hc hi ph thuc vo bn v tt c nhng ai c trang b nhng thng tin thch hp v c kin thc cn bn. Hc hi sao cho hiu qu l mt vn m tt c mi ngi u tha nhn rng n lun i hi nhng phng php mi. Tt c cc vn va c trnh by trn y chung quy li a n mt phm tr cao nht: l cc vn t s tha mn c nhn (achieving personal satisfaction). Tr chi xp hnh c th c xem l mt v d tiu biu cho loi vn n gin nht. Thc cht y l mt ng dng ca phng php th-v-sai (trial & error), mt bi tp gii quyt vn c lng vo tr chi rn luyn cho tr. Nhng rt tic phng php th-v-sai li c p dng
40

vn ko Theo vn

qu thng xuyn vo cc vn phc tp, vn i hi mt phng php lun cht ch hn. Chng ta thng b thi thc mnh m bi bn nng c l c tha hng t t tin thi sng trong hang ng phi lin tc chin u vi cc loi d th nn lao vo tn cng ngay lp tc mt vn v chp ngay gii php u tin va ny ra trong u. Ri khi gii php v hiu, chng ta li th gii php khc v khc na, v chng ta thng b cun vo vng xoy ca s ri rm v tht vng. V hu ht mi vn u c rt nhiu gii php kh thi, nn nhng vic lm khc thng t ph thng vo gii php ti u ngay t u thng b b qua. Trc y, ngi dn mt khu pht trin dn c thuc vng Midwest(*) Hoa K rt bc xc trc thc trng nhiu v tai nn xy ra khi xe ca h r phi vo mt xa l hai chiu. Mt s ngi ngh t bin bo Nhng ng u Tin nhm cnh co gim tc i vi nhng xe mun r phi. Nh chc trch chp thun nhng bin bo c dng ln ch trong mt thi gian ngn th b mt nhm khc phn nn. H ni, v lng xe i thng t hn xe r phi nn chnh nhng xe i thng mi cn c cnh bo nhng ng. C l tranh ci gia h vn cn tip din. R rng gii php a ra ch lm ny sinh thm nhiu vn khc m thi. Vn nn giao thng vn cn ; cng ng dn c b chia r; v mi quan h vi nh chc trch a phng b e da bi nhng yu cu i nghch nhau v chc chn kh c ci thin.
(*) Midwest (cn gi Middle West, hay The Heartland) gm 12 bang min Trung Ty Hoa K: Illinois, Indiana, Iowa, Kansas, Michigan, Minnesota, Missouri, Nebraska, North Dakota, Ohio, South Dakota, v Wisconsin.

41

T duy T ph

Trong trng hp ny, cc nguyn tc ca T duy t ph s pht huy tc dng. Th nht, ng vi kt lun mt vn l n gin v c th c gii quyt bng mt gii php quen thuc tng c p dng thnh cng cc trng hp khc. Th hai, hy hnh dung vn xa hn, vt khi phm vi ca chnh n. Cui cng, phi nhn nhn r vn khng ch phng tin x l m cn lin quan n con ngi, c ngha l phi xem xt quyn li v ngha v ca tt c nhng ngi c lin quan a ra mt gii php dung ha li ch cc bn d dng chp nhn.

Th xem xt mt s vn
Trc khi tip tc nghin cu chi tit nguyn tc T duy t ph dnh cho c nhn trong cc chng ti, chng ta th do qua Cn phng Khng hong, mt phng trin lm ng i trng by nhng cch gii quyt vn yu km cn c ngn chn v sa i bng cch s dng T duy t ph. T KIU T DUY KINH HONG TRONG B MY CHNH QUYN Chng ta khng bit xoay x ra sao nu khng c h thng chnh tr v nh nc. Nhng cng l nhng ngha a khng l chn ct v s v gii quyt vn yu km, m c l cng chnh l nguyn nhn khin chnh tr tr thnh trung tm ca nhng tranh ci trin min. Thc ra, nhng rc ri ny l mt thuc tnh c hu v khng th trnh khi, nhng vn c th c ci thin mt mc no .

42

vn ko Theo vn

Cc th ch chnh tr v nh nc thng xuyn s dng ngh thut tha hip iu ha li ch ca cc bn i khng. Tuy nhin, trong qu trnh , mt s nguyn tc c bn ca T duy t ph thng b b qua. V d, nguyn tc xem mi vn l duy nht v phi c x l khng theo tin l. B qua nguyn tc ny l l do chnh lm ny sinh nhiu vn t mt gii php c cho l s gii quyt c vn . Chng hn, mt quan chc cho lp mt ng dy nng dnh cho nhng ngi v gia c nhng li lm pht sinh nhiu vn rc ri khc, c th l nhng ngi v gia c khng c in thoi hoc khng c tin gi. Ngoi ra, mt yu t quan trng thng b b qua na l cc mc ch vn l trng tm cn tp trung gii quyt. Trng hp in hnh l qu trnh ci cch B lut Thu Lin bang M nm 1986. Mc ch chnh l nhm n gin ha B lut v cc t khai thu m ngi ng thu phi in; mc ch quan trng khc l ti phn phi thu nhp c nhn mt cch cng bng hn. Th nhng sau nhiu thng hai vin Quc hi Hoa K hp hnh, tho lun, tranh ci, kt qu l mt bn hng dn thi hnh lut thu di 2.000 trang ra i, m thm ch cc chuyn gia cng khng th hiu thu o tt c mi quy nh. Rc ri th hai l theo quy nh mi, nhng ngi c thu nhp trung bnh phi ng thu nhiu hn trc, v nhng ngi c thu nhp cao li ng t hn. Quc hi nhn thy mt rng vn mi pht sinh v chc chn h s phi vt v trong nhiu nm sau . V th, h xem xt li vn bng cch bm st mc ch ca ci cch.
43

T duy T ph

Xu hng ca chnh ph khi i mt vi mt vn no l thc hin mt trong hai hng: vung tin x l vn (hu ht kinh ph c trch t tin ng thu ca ngi dn vi s minh bch ti thiu!); hoc ch nh hay thnh lp mt y ban no nghin cu vn . Cc y ban him khi c quyn lm bt k vic g ngoi vic lp bo co. V nguyn tc, lp bo co l hot ng thu thp d liu thc t, v hu ht cc bo co u nhanh chng gy kh khn cho nguyn tc T duy t ph v cc d liu qu d tha lun km hm thay v h m cc gii php cho vn . Cc bo co thng c em ct vo t, khng c c v cng chng c hnh ng tip theo, bi v trng tm ca chng l tng hp thng tin hng lot v rng khp (chng th m ngi ta thng ni rng cc y ban ca Quc hi mi thng thi lm sao!). Ngay lc cc bo co c hon thnh, mi ngi li bn tm vi cc vn mi v li tip tc thu thp thm d liu. Thc ra, cc thnh qu quan trng ca chnh quyn thng do mt hoc vi c nhn mang li. l nhng ngi ng dng nguyn tc T duy t ph theo bn nng trc s thch thc mnh m ca b my nh nc quan liu. N LI T DUY NG S TRONG CC NGNH KINH T Kinh doanh vi nhiu hnh thc khc nhau l hot ng mnh m v rng ri nht mi quc gia. D lnh vc ny thng xuyn ghi nhn nhng thnh tch n tng, nhng lch s pht trin ca n vn khng ngng chng kin nhng vt

44

vn ko Theo vn

hoen xut pht t nhng quyt nh sai lm. Mt bn tng hp hp dn v thc tin v cc vn tiu biu ca hin tng xung dc ca ngi M c trnh by trong tc phm Thriving On Chaos (Thnh vng trong Hn lon) ca tc gi Tom Peters. Hn na, nhng nghin cu gn y cho thy cc cp lnh o v nhn vin cc tp on thng s dng cng mt tiu ch ra quyt nh nh cc quan chc chnh ph - tc ch nhm bo v chic gh ca h - nn khng hon thnh d n hoc khng t c mc tiu chung ca t chc. Hng Mobil Oil tng gp kh khn vi tham vng a dng ha hot ng khi hng tip qun Montgomery Ward nh phn phi hng bng ng bu in ri phi ng ca vi nm sau . Tp on du ha Exxon cng tng lm mt cuc thm nhp bt thnh vo lnh vc thit b in t, v cho thy kh nng kim sot hot ng yu km khi xy ra v trn du kinh hong cng Valdez vng bin Prince William Sound. Cc cng ty Nht, nh Eidai, Yashika hay tp on cng nghip nng Saseho u lm vo ph sn v h khng c mt phng thc hot ng linh hot v khng th p ng c nhng thay i trong c cu ngnh ca mnh Nht Bn Ngi Nht hu nh sn sng th nghim cho ra nhiu mu thit k khc nhau khch hng ca h tha h la chn. Cn ngi M th ngc li, h chi tin vo vic nghin cu th trng (thu thp mt c s d liu khng l) ch i n kt lun rng h bit r khch hng ca h mun g. Kh nng hc hi yu km ca cc tp on trong sut nhng nm 1970 v 1980 th hin ch cc cng ty khng
45

T duy T ph

nhn thc c mt cch chnh xc vn v khng xc nh c mc ch cc bc thay i ca h. Sai lm ln nht ca ngnh ng st Hoa K l hn mt th k qua h c bm cht vo mt s mnh duy nht: bt u v kt thc vi cng ngh vn chuyn bng xe la t ni ny n ni khc. H khng nhn ra rng th gii pht trin, rng tu ha - mt thi c xem l thnh tu k thut hin i - gi tr thnh bnh thng, rng thch thc mi ca ngnh ng st l phi cnh tranh ginh khch hng trong th trng vn chuyn gm ng b, ng bin v ng hng khng. V S HI HNG TRONG T DUY C NHN Hu ht mi ngi trong chng ta u c lin quan n cc vn trong hot ng ca chnh quyn v cc t chc kinh t bi chng ta ng thi ng vai tr l cng dn, l ngi lao ng hoc khch hng ca mt hay nhiu cng ty no . Mc d mi ngi u c th m nhn mt vai tr khc nhau trong T duy t ph gii quyt vn , nhng iu lm chng ta trn tr nht vn l nhng vn ca chnh bn thn chng ta. Thng k v cc vn c nhn Hoa K cho thy con ngi ni chung cn thiu kh nng gii quyt trit cc vn ca mnh: t l ly hn gn 50% cho thy cc c nhn khng th gii quyt trc trc trong quan h gia nh; thc trng mc n ln v t l tit kim thp tnh trn u ngi l bng chng cho thy s thiu kh nng x l vn ti chnh c nhn; t l ngi bo ph tng cao phn nh mt li sng hi ht,

46

vn ko Theo vn

khng kim sot c bn thn ca cc c nhn. Bt k biu hin tng t no bn nhn thy v cc tht bi c nhn v x hi u l nhng vn cn phi c gii php. Cch tip cn ca bn trong vic tm kim gii php cho nhng vn c nhn nh th no s tc ng n tinh thn v kh nng x l tnh hung ca bn. Hu ht mi ngi mc cho cm xc v trc gic nh hng vic gii quyt vn ca h. Nu ai c hi lm cch no gii quyt vn c nhn, cu tr li hu nh lun lun l: thu thp d liu, tm ngay cu tr li, tun theo cm xc, bo v quyn lc v a v, phn tch v m x, hoc lm iu g m ngi khc lm. Cch tip cn thng thy trc nhng vn nh th thng dn n nhng kh khn v tn tht khng k xit. Gii php km hiu qu cng gy thit hi cho c nhn ti ni lm vic, khng ch v s tuyt vng do b tc ng bi mt cu tr li yu km, m cn v qu trnh t duy gii quyt vn b gii hn. Phng php quen thuc m cc t chc kinh t (v chnh quyn) thng dng gii quyt vn cng c cho hnh vi ny v kt qu l, vn hu nh vn cn nguyn nh ban u.

Mt s kt qu gii quyt vn
Nhng khng hong m chng ta c th gp phi nh trn ch l vi iu c th d dng k li. Thc t vn cn nghim trng hn v s lng nhng kt qu gii quyt vn khng hiu qu, khng trit , trn lan, hoc ko di l mt con s khng l.
47

T duy T ph

Chng hn, mt vn xem nh c gii quyt nu nng sut tng ln 15% hoc mt sn phm mi c ra i, v cc bn xut tng khng i u nhau. Tuy nhin, thc t ng bun l mc nng sut c th c ci thin n 40% nu cc bn c th dung ha tt hn na theo mt hng tip cn khc. Tht ng tic, chng ta chng c thnh tch n tng no trong vic a ra nhng quyt nh ti u. Cch y hn mt th k, ngnh cng nghip M b cun theo hc thuyt qun l khoa hc ca Frederick W. Taylor. ng a cuc cch mng cng nghip tin xa hn khi xut nhng bin php phn chia quy trnh sn xut thnh nhng cng on rt nh, vi s cao vai tr kim sot qun l. Nhng pht trin ca ng tr thnh t tng truyn thng ch o ca phng Ty vi ba lun im sau: tt c cc cu hi ch c mt cu tr li ng duy nht, tt c cc cu tr li u c th c tm ra, v mi cu tr li u nm trong mt tng th tng hp nhau. Phng php Taylor nng cao nng sut v hiu qu hot ng ca doanh nghip - c bit v chi ph lao ng trong sut hn na th k. Nhng khi bc sang thi i mi - hot ng sn xut tr nn phc tp hn, cnh tranh ton cu khc nghit hn, trnh hc vn c nng cao ( M vo nhng nm 80, lc lng lao ng tt nghip cao ng tng t 21% ln 26%, v tt nghip trung hc tng t 76% ln 85%), v cht lng cuc sng gia tng cng vi mc lng, th hc thuyt Taylor khng th hin c tnh hu ch ca n na. Mc d vy, nhiu doanh nghip vn c tun theo mt cch cng nhc nhng nguyn tc b ph v .
48

vn ko Theo vn

Vo nhng nm 1990, hc thuyt Taylor c ng dng rng ri ti nhng doanh nghip c thu lao ng bn thi gian hoc thi v v c xem l phng thc hiu qu v cc cng ty khng phi mt khon tin tr cp cho nhm lao ng ny. Thu nhn vin k ton, thu nhn vin iu hnh, thu y t, hoc thu k s c th gim bt chi ph cho doanh nghip, nhng c mc gim ny th doanh nghip phi tr gi bng s st gim cht lng sn phm hoc dch v v c s trung thnh ca khch hng. L do l hu ht cc cng ty u theo nguyn tc khng ngi lao ng v cc tp th tham gia vo qu trnh ra quyt nh ca doanh nghip. V vy, nhng li th cnh tranh t s hp tc trong cng tc qun l lao ng b nh mt. Khi so snh tnh trng bt n ca cc tp on M vi mi trng kinh t Nht Bn thi k v mng vo nhng nm u thp nin 1990, nh t bn cng nghip Kounosuke Matsushita a ra kt lun: Cc tp on M c xy dng trn hc thuyt kinh t Taylor. V t duy ca ngi M cng vy. Cng ty Panasonic di s iu hnh ca Matsushita thnh cng vang di v xem cc li ch ph l mc tiu chnh trong tiu ch hot ng ca h. Nhng mc tiu ny gn kt hot ng ca cng ty vi vic ci thin cht lng cuc sng v phc li x hi ca ngi dn Nht. Gio s Peter Drucker, mt trong nhng chuyn gia hng u trong lnh vc qun l, tng pht biu rng: Cc cng ty M khng ti a ha li nhun m ti a ha cc bn tuyn b v li nhun.
49

T duy T ph

ng nghip ca Gio s Drucker, Gio s Richard Ellsworth t cu hi: Cc cng ty xc nh mc ch tn ti ca h nh th no? M, mc tiu hng u l phc v li ch ca c ng. Cn Nht Bn v cc quc gia khc, l phc v khch hng v ngi lao ng. iu ny li a n mt cu hi v mc ch u t ca cc c ng. C phi h ch cn thu hi vn ngay lp tc? Hay h mun bo m an ton cho vn u t v pht trin sn phm, dch v mi nhm chim lnh th trng? Nu l mc ch cui cng th s tng trng di hn r rng li l li ch tt nht ca c ng m cc cng ty cn quan tm. Cn cc d on li nhun ngn hn, ngc li, ch khuyn khch cc gii php tnh th vn lm pht sinh thm nhiu vn phc tp hn l cc gii php di hn. Tuy nhin, cc ng thi tc thi, phn ng nhanh, ngn hn thng l la chn ci cch mang tnh t chc v c nhn, v rt c th n khng mang li kt qu no nu h thng hot ng sai lm. C ln, Gio s Nadler c mi t vn thit k iu kin sn xut mi m rng gp i din tch s dng ca mt nh xng. Nhng khi ng hi cc nh qun l cng ty v mc ch ca vic m rng, h tm ra c nhng mc ch ln hn, l: (1) phi u t trang thit b p ng nhu cu khch hng (2) bng cch tng khng gian cho hot ng vn chuyn nguyn vt liu v hot ng ca nhn vin theo (3) mt h thng gim st qun l c sp xp li. V vy, mt gii php thch hp cho vn ha thnh nhiu vn nh khc ch khng phi n gin c gii quyt bng cch mua thm gch, xi mng, va xy v lp t thm my mc. Nh
50

vn ko Theo vn

vy, yu cu m rng din tch nh xng ban u khng cn ph hp na.

t nn mng cho vic gii quyt vn trong thc tin nhn loi
Chng ta u bit rng mi c nhn v t chc m chng ta tng tc l c nht. Mi c nhn hay t chc u s hu nhng nt c trng v khuynh hng vn c nh hng n n lc gii quyt vn - nh s khc nhau v tnh c lp, mi lo s, s hoi nghi, tnh kin nhn, dt khot v kh nng t duy. Cch gii quyt vn quen thuc thng c xu hng phng i nhng im khc bit ny (lin quan n vic c nhn nhn thc v chnh mnh nh th no) hn l trung ha chng. Ngc li, cc nguyn tc T duy t ph c xy dng trn nhng thc tin chung ca c nhn v t chc vn n s t ph. Phng php thng nht cho php chng ta trnh c nhng hnh vi khng ng, nh tm li ca ngi khc hoc nn sng bi chuyn gia, lm suy gim sc sng to v hiu qu thc hin cc gii php. D t vn ca chuyn gia i khi hu ch, nhng nhng ngi c lin quan trong mt tnh hung c th ni chung thng bit nhiu iu hn cc chuyn gia bn ngoi. H bit vn tng th rng hn, gii php no c th c xem xt trong tng lai, v cc ngun tng. Khng c ngun thng tin thu thp hoc xy dng m hnh no c th hm cha tt c s tinh thng v tri thc ca h. Nng lc v thng tin di hn ca con ngi thng tt nhng ngn hn th ngc li. Nhng ngi b ngp chm
51

T duy T ph

trong thng tin, thng vo lc u ca d n, ch la chn v gi li mt phn nh trong h thng d liu . Sau , v lao vo phn loi thng tin nn h cn rt t thi gian u t cho vic khai thc nhng gii php hu hiu. Hn na, ngi ta thng chp nhn ngay mt vn va c nu ra; iu lm tng kh nng x l sai lch vn . Vic ra quyt nh ca mt c nhn cng b km hm bi cc lut l v quy nh ca t chc v a v ca h. Vy liu mt gim c c chp nhn mt gii php vt qu ngn sch ca mnh khng? Cu tr li l gn nh khng. Hu ht cc quyt nh yu km l do s khng dm chp nhn ri ro m ra; trong khi , t hi lng (thc hin ngay gii php u tin va xut hin) v tin hnh sa cha sau li c khuyn khch. Trc nhng thng tin bt li i vi hiu qu hot ng ca c nhn, chng ta thng chn th phng ng. Hy tng tng s phng ng ca mi c nhn s nh th no nu mc ch thu thp thng tin, nh phng php gii quyt vn truyn thng, l xc nh hu qu v tm ra k sai phm. i vi cch gii quyt vn truyn thng, mi n lc l tm kim mt gii php kh thi nht, bng cch tp trung vo mi mt vic lm cho mi iu ng. Ngc li, T duy t ph - phng php tip cn hiu qu hn nhiu gip bn xc nh trc tin iu ng lm. Vi s tp trung ng ch ny, cch tip cn ton din khi , v ch duy nht khi s hng dn bn cch lm cho mi quyt nh u tr nn ng n.

52

vn ko Theo vn

Tic thay, h thng gio dc hin nay, cn c ch yu vo ch ngha khoa hc v phng php nghin cu khoa hc, cho rng ch c mt cu tr li ng. Thng thng, mt gii php c phc tho ch x l tnh hung xu nht, bt k mc xut hin ca tnh hung nh th no. Khng ai thch b iu khin hay b i x bng mt thi k c. Cc chuyn gia thng l nhng ngi theo quan im hc thut. H tp trung vo cc th thut v k nng hn l vo con ngi, m kt qu l h d dng sa vo thi chng-ti-s-chm-sc-bn v chng-ti-bit-iu-g-ttcho-bn. Chng ta thng mu thun trong lc la chn gii php. Trc vic ra quyt nh, nhiu ngi thng ngn ngi, do d v cng thng. iu ny hn ch nghim trng vic tn thnh cc gii php ci cch v sng to. Mi c nhn c mt cch hiu khc nhau v thc tin. Ngi ta thit lp c mt h thng phn loi con ngi cn c vo cch nhn thc ca h v tnh hung. Nu ch da vo kinh nghim c nhn th h thuc nhm cm xc (SSensation); nu ch da vo t tng c nhn th h thuc nhm trc gic (N-Intuitive). C hai cch i n c kt lun T duy l-gc (T-Logical Thinking) hoc Cm gic (FFeeling). Mi c nhn l s kt hp khc nhau ca cc loi ny, nh t duy - trc gic (NT), hoc cm xc - cm gic (SF). Khi kt hp tt c cc loi s a n mt bc tranh tng th v thc tin. Tuy nhin, trong mi trng nhm, s c mt ca tt c cc mu ngi ny d dn n mu thun hay i khng. Nhng nu bit kt hp ng n vi nguyn tc T duy t
53

T duy T ph

ph, cc nhm gm nhng c tnh mu thun s to ra c nhng gii php va sng to v va thc t. Mi quan tm v cam kt i vi vn ca mi c nhn l khc nhau. Mi ngi c mt quan nim khc nhau v kht vng, s sng to, thi chnh tr, cc gi tr, nhu cu tm l cng nh s c o trong phong cch ca tng c nhn, s ci m v s quan tm n ngi khc. Xut pht t s a dng ny, T duy t ph tp trung lm r mc ch v s tng tc khng ngng trong qu trnh n lc nhm, v tp trung vo nhng gii php a phng nhm p ng nhn thc, nhu cu v mong i ca mi c nhn. Mi thnh vin trong nhm ng mt vai tr khc nhau trong qu trnh x l thng tin: ngi khi xng, ngi nghe, ngi tung hng pha tr... i khi ngi ni nhiu nht v ln nht l ngi vt tri hn c nhng c th lm phng hi n n lc ca c nhm. Hn na, mi ngi trong nhm s hng ng vi nhng thng tin h tn thnh v t ng b qua nhng thng tin h khng ng . Lu rng s tr tr gy cn tr nng lc ci tin ca cc t chc. Tr tr l hu qu ca tm l t bo v, vn khin ngi ta chn nhng phng n c ri ro thp v tp trung m bo cho s n nh. Phng php gii quyt vn truyn thng thng tr hon cc n lc nhm vt qua s tr tr; chng ch tng cng hnh vi m bo an ton, s ri ro v t bo v. Thm ch cc c nhn v bn cht khng theo nhng khuynh hng ny nhng cng b cun vo vng xoy ca n khi gp nhng ngi theo chin lc quen thuc.

54

vn ko Theo vn

Cc t chc thng ch tuyn dng nhng ng vin c nng lc, phm cht, t cch o c v li t duy na n nhng ngi ang c mt trong t chc. Chnh iu ny lm gim c hi c c cc tng cnh tranh sng to. Kt qu l cc mc ch ca t chc c xc nh mt cch hn hp v cch tip cn gii quyt vn quen thuc khi cng lm hn hp thm cch nhn ny v n li i phn tch v m x vn vn b gii hn. Truyn thng thiu hiu qu l dch bnh nguy him lan trn trong t chc m nguyn nhn l do s rp khun, c ti trong c cu quyt nh, thiu cc knh chnh thc v khng chnh thc trong tuyn dng nhn vin, k c nhng o tng trong bn thn cc chnh sch v kt qu thc hin chng. Vic gii quyt vn b tht bi do cc quy trnh b mt v s ganh ua c nhn khng lnh mnh. Ngc li, nguyn tc T duy t ph s gip khai m cc knh truyn thng hu hiu.

Vn ca vn
Chng ny cp n nhiu ch rt khc nhau, nhng tht ra l nhng kha cnh ca mt lun im: cuc sng l mt tm mn ln m pha sau n c v s vn cn c gii quyt; song con ngi thng tn qu nhiu thi gian v sc lc lao vo gii quyt vn m khng xt n hnh th, bn cht v cc n (c hi) ca mi vn . Chng hn, ngi ta cho rng nhng tin b cng ngh vt bc trong ngnh my tnh cng nh x l v kim sot thng tin s ci thin mi trng lm vic, nng cao hiu qu v tng nng sut lao ng. Th nhng, trong nhiu trng
55

T duy T ph

hp, lng thng tin v bo co khng l to ra nhng tc ng tri ngc, v s tip thu thng tin thng b nhiu lon. Xt trn phng din T duy t ph th chng ta chng c c thnh tch ln hn v mc ch. Cc vn lin tc ti din l kt qu t bn cht th hin s khng tha mn cng nh tham vng ca con ngi. Ngay khi ngh rng chng ta x l c mt vn , th chng ta li nhn thy mt vn mi. Cuc sng l mt chui vn (hay c hi) hn hp hoc ni tip nhau, v T duy t ph s trang b cho bn quy trnh suy lun i n cc tng t ph v gip bn tin liu hay nhn ra nhng vn cn phi tip tc x l. Suy ngh k trc khi hnh ng l mt yu t ct li ca qu trnh T duy t ph. N gip tm tr chng ta thng sut xc nh mt cch chnh xc nhng thc tin phc tp n cha trong mi tnh hung. Khng nhng th, n cn vch r cho bn cch nhn nhn vn hn ch s lng ph thi gian v sc lc. Thot nhn, vic nghin cu 7 Nguyn tc T duy t ph trc khi gii quyt mt vn no l mt cng vic chn ngt. Chng ti bit mt ngi rt thng minh. Anh y lun gi bn lm vic ca mnh ht sc ngn np v trng tri. Anh khng bao gi ti liu hoc bt k th g tn ti trn bn qu lu. Khi c hi v thi quen , anh ci gii thch rng anh lm th khng phi v anh l ngi cn thn m v anh l ngi li bing. Anh xem l phng php ca ngi li bing lm cho cuc sng n gin hn.

56

vn ko Theo vn

Cc vn trong cuc sng xy n theo mt dng chy lin tc. Tuy nhin, nhng vn c ngy trang di lp o khng gii quyt c l nhng c hi ln nht. Hy nh rng mt tng hay cng xut pht t c nhn. S thu hiu ca mt c nhn ring l cng c th l im bt u cho t duy ca mt tp th hay ngn chn s tht bi ca tp th. C rt nhiu con ng hng n s thu hiu, con ng chung nht l mt tinh thn ch ng c cng c bi kinh nghim lu di. T duy t ph l phng php pht trin s thu hiu mt cch nhanh chng, v bn c th thy s nhanh chng ngay khi bn quyt nh p dng n.

57

Chng 3

tiN N s t pH M rng c hi thnh cng ca bn

n y, c l cn phi khng nh rng T duy t ph i hi mt phng php tip cn vn hon ton mi mt li t duy mi xa b khong cch gia tri thc sn c ca mi chng ta v vic vn dng mt cch c h thng cc tri thc pht trin cc cng trnh nhn to (sn phm hng ha, nh ca, ng s, cu cng) v cc h thng khc nhm hon thnh cc mc ch, mc tiu, gi tr v nim tin ca chng ta. Mt tng t ph him khi xut hin nh mt ting st m xut hin thng qua s chun b ca thc. T duy t ph c xem l mt cch chun b thc nng cao kh nng t c mt t tng cht lng hoc mt
58

Tin n s T ph

tng bng sng, kh nng thc hin tng, kh nng tn t thi gian v t chi ph hn. l cch xa b mi ro cn tin xa hn trn thc t. a ra mt li t duy khc l iu kh dung np vi t duy truyn thng ca phng Ty. T lu, ngi phng Ty quen vi li t duy khoa hc - t duy l tnh, phn tch, m x v nh tnh. Li t duy ny n su n mc hu ht mi ngi sinh ra u bit n l cch tip cn duy nht gii quyt vn . Mi tn gio phng Ty - Do Thi gio, Thin Cha gio, Hi gio - u khng nh rng h c li gii p duy nht cho cc vn phc tp ca cuc sng. S vng bn ca cc nim tin ca mi tn gio xuyn sut qu trnh lch s lu di c minh ha thng qua s l gii ca h v cc quan im khc nhau . Ngc li, cc tn gio phng ng khng cho rng h c li gii p duy nht. H hnh dung nhng kh nng v vin cnh khc nhau v cc mi quan h tng thuc ng i. Cc quan nim linh hot ny chim u th hn nhng li tin tri ca cc tn gio phng Ty. C th, Nht Bn, v khng c mt li gii p n l, nn vic duy tr ng thi cc t tng hp nht v nim tin gia hai tn gio hoc nhiu hn l rt ph bin. Ngy nay, khoa hc pht trin vt ra ngoi nh hng ca phng Ty nhm tm kim li gii p cho cc cu hi a dng m tn gio khng phn nh ht. Phng php nghin cu khoa hc c pht trin t

59

T duy T ph

c mc ch tm kim vn tng qut ha ca khoa hc. Thm ch khi mt vn tng qut ha mi c chng minh, khoa hc thay i chn l ph bin ch l iu bt c d. n lc ny cn c mt phng php khc sng to hoc ti to cc h thng m khng cn thit phi c mt v ch mt cu tr li.

Cc phng php gii quyt vn

Trn thc t, c nhiu cch gii quyt vn . Nhng tt c u da vo bn phng php c bn: khng lm g c, ngu nhin, cm tnh v l tnh. Chng ta s loi b phng php u tin, khng lm g c, v con ngi lun mun gii quyt mi vn ca mnh. Phng php ngu nhin tp trung vo tnh cht quan trng ca s tnh c trong vic gii quyt vn v cuc sng ni chung. Phng php cm tnh thin v trc gic, thc, tnh cm v cc suy ngh khc nhau. Phng php l tnh thin v cc qu trnh khoa hc, c phng php lun, c h thng v c cu trc. Ba phng php sau va c ngha va c nhng thiu st nghim trng. Mi phng php ch p dng thch hp cho nhng loi vn c th no . Nhng T duy t ph s ha hp c ba phng php ny xut mt cch t duy hon ton mi. Mi ngi c mt cch gii quyt vn khc nhau. iu quan trng cn nh l mi cch trong bn cch trn c th a n cc gii php khc nhau nu s dng cc loi thng tin khc nhau.

60

Tin n s T ph

Phng php Khng lm g c (Do-Nothing Approach) Ngay tn gi ca phng php ny phn nh gi tr gn nh khng c ch ca n, nhng vn c nhiu ngi tin theo. Nim tin c trng ca phng php ny l loi ngi khng th hoc khng nn kim sot cc s vt hin tng bi l nh mnh, l tri. Tng c nhng nn vn minh ln khng khuyn khch vic gii quyt vn bi v theo h, mt mt, i ngho, l lt v tai ha xy ra trn th gii l nhng kh i con ngi phi tri qua trn con ng hng n s vin mn ca kip sau. Tuy nhin, ngi theo phng php ny vn khng b gii hn hon ton bi nhng nim tin tn gio . D vic ch ng gii quyt vn c xem l mt hnh ng tri vi o l. Ngay c khi mt ngi dm quyt nh iu g tt cho ngi khc cng b xem l tri vi lun l. Nhng chng ta cng u tha nhn rng ch ng tm kim gii php nhn thc r cc gi tr x hi l iu hon ton ng n. Phng php Ngu nhin (Chance Approach) C l ngay t thi s khai, con ngi bt u pht hin cc gii php cho vn ca mnh, d rt tnh c, chng hn nh s ra i ca nng nghip v vic tm ra la. Gi thuyt ca phng php ny l yu t ngu nhin chi phi mi nng lc ca con ngi. Tuy nhin, ngha phng php lun li tch thnh hai hng khc nhau. Cch th nht cch b ng hon ton da vo cc tng cht le ln hoc tnh c gp cu tr li ng. Einstein gi l nhng pht hin khng cn tm kim.
61

T duy T ph

Cch th hai gn ging nh phng php l tnh, hon ton da vo s can thip thng xuyn ca cc yu t ngu nhin v bt ng trong cc vn ca con ngi. Mong i nhng iu bt ng xy ra dn n mt cch tip cn linh hot nhng vn vn cn b b ng - chng hn nh vn hoch nh i ph vi nhng s c bt ng. Phng php Cm tnh (Affective Approach) Suy lun cm tnh chu s chi phi ca tnh cm, cm xc, trc gic v linh cm - nhng c im ca bn cht con ngi. Ngi gii quyt vn theo cm tnh c xu hng lm bt c iu g ny ra trong u h, thay v theo mt cch c h thng v c xp t trc. Nguyn tc c bn v cch thc tip cn cm tnh ca mi ngi l khc nhau v rt kh xc nh. Tuy nhin, n vn c th c m t bng nhng hnh thc c th. Ngi gii quyt vn theo cm tnh thng khng gii thch c ti sao h c th tm ra c gii php, c l v qu trnh qu phc tp, kh din t bng li. Thng thng, mt ngi t duy cm tnh, nh Albert Einstein, kt ni thng tin thng qua s hnh dung trong thc nhng vt ra ngoi tm din t ca ngn ng. Cc yu t ca phng php ny gm s lin h t do, s lin tng, da vo cch d ng (heuristics), s thu hiu, trc gic, v i tm mi lin h k l gia cc thng tin vn chng c lin h g vi nhau. Chng hn, Carl Jung(*) k li rng
(*) Carl Gustav Jung (1875 - 1961): Nh tm thn hc ngi Thy S, nh t tng ln v l ngi sng lp ra ngnh phn tm hc.

62

Tin n s T ph

mt nh ha hc pht minh ra cu trc phn t ca benzen khi nhn thy mt biu tng c i vi hnh con rn ngm ui, trc gic mch bo ng rng cu trc ca ben-zen l mt vng cc-bon khp kn. S sng to c th c hc hi v c nng cao. Adams nhn mnh rng: C l hn ch ln nht i vi s sng to l do nim tin ca chng ta vo cc phng php gii quyt vn quen thuc v l ra chng ta nn ngh rng vic gii quyt vn sng to l d dng th chng ta li ngh n kh khn hn. ng a ra 4 nguyn tc pht huy tnh sng to: 1. Khi gii quyt vn , hy nh rng thng tin bn c trong u l khng y v khng ging vi thng tin ca nhng ngi quanh bn. 2. Hy thc rng l tr ca bn lun t duy theo cch quen thuc n gin ha cuc sng ca bn bng cch p dng cc gii php c tin l. Hy trn trng iu , nhng cng cn phi hiu rng s sng to m bn ang tm kim c th s khng xut hin mt cch ngu nhin. 3. Tr no pht huy tc dng tt nht trong cc tnh hung nh thng l, khi kinh nghim s c vn dng mt cch nhanh chng v v thc. Tuy nhin, tr no li thiu nhanh nhy trong cc tnh hung mi. 4. N lc c thc l yu t cn thit gip chng ta theo ui nhng nh hng mi. Qu tht, nhng git m hi kh nhc lun l s u t tuyt vi. Vi 15 nm kinh nghim trong lnh vc t vn qun l v
63

T duy T ph

o to s sng to, Ted Coulson v Alison Strickland xut ba cch pht huy tnh sng to v kch thch s i mi. Th nht, ai cng c th nhn thc c kh nng sng to bn trong hoc xung quanh mnh. Th hai, vt qua cc hn ch v cc e ngi v s sng to, mt ngi nn t xem mnh l ngi sng to bi v chnh iu ny s gip h th hin s sng to. Th ba, s sng to c th c pht trin mt cch c mc ch v c h thng v n xut pht t nhng k nng c th rn luyn c, nh k nng t duy, k nng giao tip v k nng gii quyt vn . Phng php cm tnh c th dn n nhng gii php sng to v ci tin. Tuy nhin, n li lm pht sinh thm mt s vn khc. 1. N c bit khng pht huy tc dng trong vic trnh by chi tit cc gii php iu rt cn thit thc hin gii php. Vic thc hin cng b cn tr bi nhng tht vng do cch lm vic cm tnh gy ra gia cc thnh vin trong nhm. Ngi xut khng th gii thch c h tm ra gii php nh th no, v vy ngi khc c l do ni rng gii php khng ng hoc v l. 2. Cc tiu ch nh gi nhm a ra quyt nh l ngu nhin v thay i bt thng. iu ny s gy ra mt s nguy c no . 3. Phng php cm tnh c th tr nn rt tin b, nhng thiu cc tiu ch nn khng th kim tra v cn i. Cc nh lnh o c uy tn nhng thiu nguyn tc thng c nhng cch lm vic cm tnh rt nguy him v k quc.
64

Tin n s T ph

Phng php L tnh (Rational Approach) Phng php l tnh ra i cch y khong 400 nm, cng vi s pht trin ca khoa hc. Nhu cu v cc khi nim tng qut ha ng tin cy thc y s xut hin ca cc phng php m c phng php ngu nhin v cm tnh u khng th p ng c. Thnh cng phi thng ca phng php l tnh trong khoa hc khin tt c cc lnh vc khc v tim nng con ngi cng p dng n v loi b cc phng php gii quyt vn khc. Suy lun n hng v n nhn t, tnh khch quan, ra quyt nh c cn c, phn tch h thng v logic l nhng c im phn bit ca phng php l tnh. Mt vi c im c bn ca phng php ny l: Ch ngha thc chng (Positivism). Nim tin vng chc rng khoa hc c th gii quyt tt c mi vn - v l cch duy nht gii quyt vn - l quan im ch o ca phng php l tnh. Nu chng ta c th p xung mt trng th chng ta cng c kh nng xa b i ngho, l nhng bin tu c th rt ra t lun im trn. S tuyt i ny l mt bc chuyn bin t thi bui ban u khi l l mnh m ca ch ngha thc chng c th chng li nhng phng php da trn nim tin v v tr quan ang thnh hnh. Gin ha lun (Reductionism). Phng php l tnh c c im l thu thp v phn tch thng tin m rng v m x vn thnh cc n v nh hn. Gii quyt tt c cc vn con cui cng kt lun rng vn ln c gii quyt.
65

T duy T ph

D liu nh tnh v khch quan nhng d liu cng c tm kim. Thng tin ch quan, khng nh lng c, chng hn nh s thay i v s ngi s thc hin gii php v h s thc s bt tay thc hin nh th no, khng b loi b nhng c xp vo loi nhng nhn t bn ngoi khng quan trng. Nim tin vo cc chuyn gia (Cult of the Expert). Cc chuyn gia thng thu thp d liu tt c cc lnh vc. Ngi ta cho rng ch c cc chuyn gia s hu nhng thng tin cn thit mi c th a ra nhng gii php c cht lng. V, mc d cc nh khoa hc x hi v khoa hc t nhin phn i, nhng vic thu thp d liu vn c xem l khng nh hng n s vt, hin tng c nh gi. Hn th na, cc chuyn gia ngh rng mt mnh h cng kh nng bit c iu g ng hoc bit c h qu v ri ro ca cc gii php. H cho rng cng chng ni chung khng c kh nng nh gi nhng vn quan trng nh vy. Vic qu tin tng vo cc chuyn gia s dn n mt ci nhn gii hn v vn , dn n chc nng hot ng cng nhc, hay tnh phng th v lng trnh ca mt s ngi trc cc gii php ca chuyn gia, v mt lot nhng kh khn khc na. Thuyt tin nh (Determinism). Theo phng php l tnh, khi thc t c thu thp v d liu c phn tch th gii php s xut hin vi s nht tr ca tt c nhng ngi hiu bit. Mt khi gii php c tm thy, vn s c xa s v gii php a ra l lun lun hp l.

66

Tin n s T ph

R rng, thuyt tin nh c p dng rng ri trong tt c cc lnh vc. Cc kin trc s xy dng nhng ta nh nh th nhu cu ngy nay s l nhu cu ca tng lai, cc nh qun l cho rng phng php qun l nhn s ca 25 nm trc c th p dng vo ngy nay, v cc nh quy hoch th da vo s hnh dung nhanh v tng lai c suy din t qu kh. Vic suy din t hin ti n tng lai l mt cch lm nguy him. Trn tt c, n khin cho hu ht mi ngi vo nhng nm 1960 v u nhng nm 1970 phn i nhng d on ca mt s ngi cnh bo v cuc khng hong nng lng v nh hng ca n ln tt c mi mt trong i sng x hi. Thuyt tin nh, c hu ht mi ngi nhng nm 1980 tin theo, loi b nhng d on v s bo ng ton cu, nh hiu ng nh knh. Mc d xut hin nhng m hnh khc tt hn nhng thuyt tin nh vn khin cc nh qun tr nhng nm 1990 say m vi phng php th v ng v c cu kim sot qun l ca 100 nm trc. Mc d phng php l tnh rt hu ch trong vic pht trin nhng l thuyt khi qut ha v hot ng nghin cu, c bit trong khoa hc t nhin, nhng n li khng ph hp cho cc lnh vc gii quyt vn khc. N hn ch trm trng kh nng tm c li gii p cho cc vn m chng ta gp phi ngy nay. Chng hn, cc nh my t ng ha v nh my nng lng ht nhn phi c thit k da trn mt nn tng kin thc rng ln v su sc v vai tr v hnh vi con ngi - m thc ra l nhng h thng h tng k thut x hi.

67

T duy T ph

Cc phng php v tnh cch

Bn phng php c bn gii quyt vn - khng lm g c, ngu nhin, cm tnh v l tnh phn nh s tn ti ca cc loi tnh cch khc nhau, c biu l r qua cc qu trnh lch s nhn loi. Trong thi hin i, Sigmund Freud, ng t ca ngnh phn tm hc, xc nh c hai dng thc t duy r rt. Th nht, t duy s cp, c Freud gi l dng thc t duy th nht, xut hin v s tht vng do thiu hi m ca ngi m. Nh tm l hc ngi Thy in, Eva Bach-Kahre gii thch rng biu hin u tin ca dng t duy ny xut hin tui a tr cn m nga, khi m tr b o gic vi s hi lng v mong mun ca mnh, l s c mt ca m. T biu hin u tin ny, qu trnh t duy s cp pht trin. Dng thc t duy th hai l t duy th cp, c Freud gi l ngn ng ca t duy c thc v tin thc. Theo Kahre, n c cc c im l mang tnh logic, c khi nim v thi gian v ni chn, v biu th bng li ni. y l dng t duy ca nhng ngi trng thnh bnh thng. Carl Jung, hc tr ca Freud, xut mt quan im hon ton khc v t duy. Vo nm 1923, Jung pht biu rng bn chc nng tm l cm gic, trc gic, t duy v tnh cm l nhng yu t cn bn tc ng n hnh vi c thc ca con ngi. Theo Jung, ngi ta u tin cho nhng loi d liu no trong suy ngh ca mnh, hoc thin v cm gic hoc trc gic. Nhng ngi thin v cm gic thch loi d liu c th
68

Tin n s T ph

v chnh xc; h xem chnh mnh l ngi c c thc t v cc vn cp bch. Ngc li, nhng ngi thin v trc gic li tm kim nhng thng tin tng th n cha cc trin vng; quyt nh ca h da trn nhiu thng tin chung hn. Jung cng pht hin c hai cch i n quyt nh: t duy hoc tnh cm. Nhng ngi c u c t duy lun theo nhng phng php suy lun logic v chnh thc; h tin hnh khi qut v tru tng ha vn . Nhng ngi thin v tnh cm hnh thnh quan nim v gi tr c nhn; h gii thch s vic di gc con ngi v ra quyt nh da vo s nh gi cm tnh ca c nhn. Trn nn tng bn xu hng m con ngi thu thp v nh gi d liu, Jung ra bn loi c tnh ca con ngi: (1) T duy Cm gic; (2) T duy Trc gic; (3) Tnh cm Cm gic; (4) Tnh cm Trc gic. Trong vic lnh hi v suy lun, nhiu ngi li biu l tt c bn loi c tnh nhng thi im khc nhau. Tuy nhin, hu ht mi ngi u c mt c tnh c trng. y l loi c tnh nh hng thng xuyn n h nhiu tnh hung khc nhau, c bit cc tnh hung hay bin ng v khng c nh. Ngi T duy Cm gic thng ra quyt nh c h thng v quan tm n d liu cng. H c gng thit lp trt t, s kim sot v s n nh. H tp trung vo nhim v v cc thng tin c h thng. H gp t ri ro hn nhng kiu ngi khc. Ngi T duy Trc gic khng quan tm n thng tin chi tit v c th. H thch nghin cu cc dng thc trong

69

T duy T ph

d liu. Suy ngh ca h l nhng bc nhy to bo v nhng iu cha bit. H quan tm n nhng k hoch c tm nhn xa v kh nng mi. Ngi Tnh cm Cm gic xem trng s giao tip c nhn, ha thun, v quan im ca ngi khc. Nhng thc t v con ngi i vi h quan trng hn thc t v s vic hin tng. H tp trung vo nhng vn ngn hn lin quan n con ngi. Ngi Tnh cm Trc gic tin vo phn on v kinh nghim ca chnh h. H thng xem quan im c nhn l thc tin. H da vo nhn thc trc gic v tng th vn hn l cc quy tc khi ra quyt nh. H tp trung vo cc ch rng ln v cc mc tiu di hn. Kt qu t nhiu nghin cu cho thy hu ht mi ngi kt hp s dng bn phng php cng lc. Khng c phng php no c th p ng c cc ch tiu ca mt phng php tng hp. Phng php ngu nhin cn c vo thuyt tin nh hoc ch n thun l s phn ng li. Phng php cm tnh, mc d c tnh cht sng to, nhng khng th m bo vic thc hin gii php. Phng php l tnh, cao vai tr ca cc chuyn gia, cc thc o v k thut, nhng li khng bt ngun t mc ch, quan im v nhu cu ca con ngi - vn l nn tng cho nhng gii php hiu qu. Nh vy, cn c s tng hp nhng u im ca tt c cc phng php mt s tha nhn rng mi phng php gii quyt vn v mi cch t duy phi biu th mt cch ng n v s hiu bit v kinh nghim ca con ngi. Thc t i

70

Tin n s T ph

hi phi c mt phng php gii quyt vn m trc ht chng ta phi xc nh ng mc ch v sau (v ch khi ) nh r phng cch hnh ng t mc ch . y l mt phng php hon ton mi ca T duy t ph. Hng n mt phng php tng hp Quan im trit hc ca T duy t ph da trn nhng bng chng khoa hc ng tin cy t nhng pht hin gn y ca ngnh thn kinh hc v bn cu no tri v bn cu no phi. Theo ghi nhn u tin ca Roger Sperry, nh sinh vt hc ot gii Nobel, c hai cch t duy, bng li v khng bng li, c thc hin kh tch bit ln lt bn cu no phi v bn cu no tri. Bn cu no tri c nhim v thc hin t duy logic v phn tch nh mt my tnh. Ngn ng ca n khng tng xng vi s tng hp phc tp bn cu no phi. Thy no trc gi nhim v kt hp hai cch t duy vo qu trnh ra quyt nh. Cng vi nhng quan im trit hc v khoa hc ny, mt s phng php tng hp c a ra. Th nhng, hu ht cc phng php tng hp ny chng i ti u, hoc chng ch c p dng nhng tnh hung gii quyt vn c quy m rt khim tn. Thm ch khi nghin cu v vn kim sot xung t v ha bnh th gii tc l khi chng ta n lc ti a gii quyt nhng vn nghim trng v cp bch ca loi ngi chng ta vn c tun th nghim ngt theo phng php t duy truyn thng. Chng ta t s tin tng qu mc vo nhng thi quen phn tch khoa hc

71

T duy T ph

theo mt quy trnh nhiu bc nh: (1) Xc nh vn , (2) nh ngha vn , (3) Phn tch vn , (4) Thu thp thng tin, (5) Phn tch thng tin a phn cc nh kin to ha bnh kin quyt i theo m hnh ny v lng ph rt nhiu thi gian v cc ngun lc ca mnh. H ngp chm trong d liu, d liu, v d liu v iu thc s lm cn tr tin trnh ha bnh. Qu tht, khng c im no trong phng php ny ch ng xem xt cc mc tiu. Ngc li, T duy t ph s dng kt hp hai l thuyt tr chi nghi ng v tin tng (doubting game v believing game) trong mi tng quan mt thit vi nhau, mc d vic gii quyt vn i hi c hai cch, nhng chng khng c p dng ng thi. y chnh l mt im quan trng ca phng php gii quyt vn c o nh T duy t ph. Chng hn, pht trin cc khi nim tng qut ha trong nghin cu i hi phi p dng thut nghi ng. Nhng sng to hoc ti to cc gii php cho hu ht cc vn th i hi thut tin tng, c nh vy chng ta mi tm ra cc gii php mang tnh t ph.

Thay i t duy cn c
Mt s thay i c bn v mt t duy l iu ti cn thit bn c th tip thu v p dng T duy t ph. Trc ht, bn cn nhn thc rng c nhiu hn mt cch t duy (Chng 1), nhiu hn mt loi vn (Chng 2) v

72

Tin n s T ph

mi cch t duy ch gii quyt hiu qu nht mt loi vn no m thi. Th hai, i vi mt loi vn no , mi giai on khc nhau trong qu trnh tm kim gii php cn mt cch t duy khc nhau. V, y l iu rt quan trng: gii quyt vn thnh cng, s tin tng, hay ni cch khc l khng nghi ng, phi c t ln hng u. Walt Disney, Hong ca Vng quc Disneyland, mt doanh nhn ln v l ngh s tin phong, ngi gii quyt nhiu vn hn hu ht bt k ai trong chng ta. Khi c ngh chia s b quyt thnh cng ca mnh, Disney ni c bn yu t mang n thnh cng. l: bit t duy, bit tin tng, bit c m v dm hnh ng. Bn s thy t Chng 4 n Chng 10, b quyt thnh cng ca Walt Disney gn nh lun song hnh cng 7 Nguyn tc ca T duy t ph.

Nhng ngi thnh t lm nh th no?

a ra mt phng php gii quyt vn c o v hiu qu, chng ti khng lao vo nghin cu vn ri chn vi chnh mnh trong m d liu mnh mng nhng v ch, chng ti dng phng php trc tip v ch phng vn mt vi ngi gii quyt vn hiu qu v thnh cng nht rng h x l vn ca mnh nh th no. V chng ti pht hin ra rng, nhng khng ngc nhin lm, nhiu ngi trong s h l nhng ngi rt t tin v c trc gic nhy bn. H thng xuyn s dng phng php

73

T duy T ph

cm tnh. V th, h khng th ni r rng v chnh xc cho chng ti bit h bt u nh th no tm gii php cho vn ca mnh. Tuy nhin, t quan st ca mnh, chng ti nhn thy c nm yu t sau y lun c mt mi lc mi ni trong hnh vi ng x ca ngi gii quyt vn thnh cng: 1. Theo ui chin lc Trin khai Mc ch v Gii php tip theo. 2. Xc nh v trnh by cc tng v gii php trn c s h thng v tt c cc yu t cn thit vn hnh hiu qu h thng . 3. Lin kt nhng ngi trc tip s dng gii php, cng nh nhng ngi c lin quan trong phm vi vn , bao gm c khch hng l i tng tip nhn cui cng ca sn phm, dch v hoc gii php. 4. S dng thng tin v kin thc a dng. 5. Sn sng thay i v ci tin lin tc. Phng php gii quyt vn ton din ca T duy t ph cng bao gm nm yu t c trng ni trn. V th, chng ta cn thay i cch bt u qu trnh tm kim gii php cho vn . S thay i thc v cch gii quyt vn khng m bo rng bn s tm c mt gii php hon ho. Tuy nhin, vic p dng cc nguyn tc T duy t ph s gp phn ci thin ng k cht lng cng nh s lng gii php. Thay v ch ra cc mc ch, chng ta thng theo phng php gii quyt vn c in v t cu hi: C chuyn g sai
74

Tin n s T ph

st y? Vn thc s l g? Chc chn cu tr li ca bn s to ra mt m vn khc. L do chng ta cn tp trung vo mc ch trong vic gii quyt vn l thi i thay i. Th gii hm nay v ngy mai i hi chng ta phi hng n khch hng, cao cht lng, tp trung ci tin nng sut, phn ng ca t chc cn nhanh chng v linh hot; chng ta phi ch n vn cnh tranh ton cu v tinh thn vn n s xut sc. Nhng yu t ny s nh hnh cch sng hin ti v tng lai ca chng ta. Li t duy truyn thng tng rt thnh cng trong vic sng to hoc ti to gii php thi chng ta c nhiu ngun lc phong ph, c qu thi gian ln v s cnh tranh khi ch ph thuc vo mun ca chng ta. Ngy nay, li phn tch t m mi vn tn ti l mm mng pht sinh ca t tng ch bi. Nu chng ta s dng nhng cch tip cn quen thuc ny trong tnh hnh mi, chng ta s khng thnh cng. n gin v thnh cng khng cn l vn ca s chm ch. Thnh cng ngy nay i hi s cn mn cng mt phng php suy lun c th to ra nhng gii php t ph mang li nhng ci tin ti a v nhng thay i lin tc, thay v ch nhng ci tin rt nh ca li t duy c. Lester Thurow, mt tc gi kinh t ni ting, ghi nhn rng theo chiu di lch s, mt trong bn yu t sau thng to ra u th v kinh t ca cc quc gia: ti nguyn thin nhin, ngun lc ti chnh, cng ngh v nng lc con ngi. V d, Anh quc chim u th v than v t bn (vn) u th k 19. M chim u th v ti nguyn thin nhin v cng
75

T duy T ph

ngh vo u v gia th k 20. Nht Bn chim u th v cng ngh v nng lc con ngi vo cui th k 20. Cng theo Thurow, ti nguyn thin nhin, ngun lc ti chnh v cng ngh lun sn c cho tt c mi ngi mi quc gia trn th gii. Ch c nng lc con ngi mi l yu t chnh mang li s thnh cng v kinh t - x hi trong hin ti v tng lai.

Khong cch gia Tri thc v Kt qu

X hi, t chc v c nhn lun phi i mt vi mt nhim v v cng kh khn: l lm sao bin lng thng tin khng l v lin tc pht sinh, tri thc (cng ngh), cc ngun lc sn c thnh nhng gii php tin tin, kh thi, hiu qu v ng lc thnh cu tr li cho mi vn . Nhim v ny khng c ngi Nht thc hin tt. Cht lng v tc ci tin nng sut chm; sn phm v h thng sng to khng c pht trin; thi gian v chi ph ca vic tm kim mt gii php d rt i bnh thng cng cao hn cc i th ngi M; v, cc mi quan h c nhn, gia nh v x hi cng ngy cng phc tp hn. Thm ch cc tng hay, mi l, v cc chng trnh hp dn cng khng c thc hin v li t duy lc hu. Chng hn, vo nhng nm 1980 ca th k 20, tt c chng ta u ngh rng my tnh v cng ngh truyn thng mi m s mang n li gii p m chng ta ang cn: gia tng mnh m nng sut, cht lng, hiu qu hot ng sn xut. Th nhng nhng kt qu mong i ny khng xy ra. R rng gi y t c nhng t ph v tt c ba yu t
76

Tin n s T ph

ny, chng ta cn phi t t ra nhng cu hi mi v kh hn. Nhim v ca chng ta l s dng hi ha vn tri thc vi nhu cu, gi tr, nim tin v mc ch ca con ngi a ra cc gii php c mong i (cng trnh nhn to, cc h thng v tc phm sng to). Qu trnh chuyn t tri thc v nhu cu n gii php v kt qu l mt khong cch cn c rt ngn hn. Qu tht, chng ti khng ngh rng mnh ang phng i khi tuyn b rng gt hi thnh cng vi mt cch sng c nhiu thay i to ln, gii quyt vn chng ta gp phi, v v s tin b loi ngi cng c th l v s sng cn chng ti ku gi thay i tinh thn mt cch trit , tc thay i cch t duy v nhn nhn vn , rt ngn khong cch gia tri thc v cc gi tr ca chng ta. Ni cch khc, chng ta phi nhn thc r gi tr ca phng chm: Tri thc l sc mnh. V hn th na, T duy t ph ra phng chm mi: Bit cch s dng tri thc l sc mnh! Phng chm c ph hp vi thi k phng php nghin cu quen thuc c p dng cho tt c cc loi vn . Phng chm mi p dng trong mi x hi ngy nay bi mi x hi i hi phi tm c gii php hiu qu nht, kh thi nht v s dng hiu qu nht mi vn tri thc v ngun lc sn c. Hnh 3.1 minh ha khong cch c kt ni bi phng chm mi.

77

T duy T ph

Gi nh v bi cnh chung Gi tr, nim tin, vn ha Hot ng c mc ch ca con ngi H thng, sn phm nhn to, gii php, tc phm sng to

Hiu bit v v tr, tn gio, th gii ha bnh... Nhn phm, s hon thin c nhn, cht lng cuc sng... iu hnh, sng to, ti to, nh gi, pht trin khi nim, hc hi Nh ca, cc bn nhc giao hng, h thng thu, ngh thut iu khc, in thoi, xe c Nhng tc ng n nhng yu t cu thnh tri thc Khong cch Lm th no bin tri thc thnh thc tin

Cc chng trnh

Kim sot cht lng, phn b phc li x hi, qun l d n Kho st, bn v, cc quy trnh kim sot Hu cn, h thng thng tin, ti u ha K thut c in, k thut dn s, y hc, kin trc Sinh ha, siu dn, khoa hc d bo, nng nghip Ha hc, a cht, ton hc, vt l hc, kinh t hc, lch s, x hi hc

K thut M hnh Cng ngh

Khoa hc ng dng

Khoa hc c bn

Hnh 3-1: Ni lin khong cch bng T duy t ph.

78

Tin n s T ph

Nhng gi nh v gi tr con ngi l mi quan tm c bn ca c nhn bi chng lun xut hin trong qu trnh gii quyt vn v ra quyt nh. Chng dn n s ra i ca cc hot ng c mc ch m tt c chng ta cam kt thc hin. Ni cch khc, chng nh hnh quan im v thnh qu v thc o thnh qu m mi ngi ng gp trong cc hot ng v t chc ca h. Quy trnh T duy t ph ng vai tr l chic cu hu hiu ni lin cc khong cch, ng thi thc hin nhim v bin tri thc thnh thc tin. Di gc nhn khc, l phng php tt nht bin cng ngh v kt qu nghin cu thnh nhng ng dng cho sn phm hoc dch v cung cp trn th trng.

T duy cn c xa b khong cch

Vic qu tin tng vo cc c ch khoa hc r rng lm tht bi mi n lc bin tri thc thnh cc cng c v gii php hiu qu. K s h thng kim nh khoa hc x hi C. West Churchman gii thch nh sau: Nhiu ngi trong chng ta v ang ht vo ng nghip ca mnh rng gi nh ca h hoc sai hoc khng l g c so vi nhng la chn c thc t cc h thng thc t ( l con ngi). Cc nh khoa hc x hi ang bt u nhn ra rng nhng phn tch v cc hin tng x hi c cho l khch quan v ring bit trn thc t khng th xem l trung lp v cng bng. N lc khm ph cc khi nim tn ti vnh cu hoc nhng quy lut bt bin v t nhin trong lnh vc x hi
79

T duy T ph

khng th hin ht bn cht thay i ca loi ngi, v n ch tm ra c cc khi nim tng qut nht thi m thi. Trong cc ngnh khoa hc x hi, chng ta khng th tm mt cu tr li chnh xc, ring bit theo cch ging nh trong cc ngnh khoa hc t nhin. Mt v d sinh ng khc v cch t duy hn hp do khng nm r mc ch v s khc nhau c o ca vn l cuc chy ua ton cu c ng dng nhng cng ngh mi nht v tr tu nhn to. Tnh trng cnh tranh gay gt a n gi thit rng mt cng ty hoc mt t chc mun tr nn hin i v thnh cng phi i tm li gii p cho bi ton cng ngh mi nht. Tic thay, nim tin ny xut pht t quan im ca cc nh khoa hc cho rng con ngi x l v vn dng thng tin v hnh nh ging nh cch my tnh x l cc thut ton. Trong iu kin tt nht, tr tu nhn to c th gip chng ta ra quyt nh, nhng cng ngh chc chn khng th hin ht cc mc ch, kht khao v cm xc ca con ngi vn l nhng yu t rt quan trng trong vic ra quyt nh. V th, nhim v cn li: Lm th no bin tri thc (v cng ngh) thnh thc tin? Bn s theo qu trnh no? Lm th no vt qua cc khong cch? D lm vic mi trng t chc no, c nhn u b vy hm bi ba kh khn ch yu: Th nht, h phi i mt vi nhng vn c tm quan trng chin lc m h cha bao gi gp phi. Th hai, cc vn m h ang vt ln khng ch mi m
80

Tin n s T ph

m cn xut hin dn dp hn trc. H ch c va thi gian x l mt vn trc khi c mi vn mi sp h gc h t mi pha. Th ba, cng l thc t kinh hong nht, cc k thut v cng c m h tng s dng kh thnh cng trong qu kh khng cn pht huy tc dng na. T hn na, nhng cng c ny khng nhng khng gii quyt c vn hin ti m cn lm cho mi chuyn thm phc tp hn. Mt trong nhng l do ti sao nn vn ha ca chng ta ang gp kh khn vi vic chuyn bin t nhng ngnh chun ha v li thi sang nhng ngnh cng ngh cao v mi l bi v s chuyn bin khng ch n gin l mt s thay i trong nn tng cng ngh v k thut, m l mt s chuyn bin su sc v cch t duy ca chng ta v bn cht ca th gii.

Trnh nhng o tng trong vic gii quyt vn

kha cnh ny, iu quan trng l bn khng c ri vo tuyt vng. T Chng 4 n Chng 10, chng ti s gii thiu n bn khng ch cch ngn chn v gii quyt vn m cn gii thiu cho bn cch thot khi cm by do i tm mt gii php xut sc mt cch o tng cho nhng vn b xc nh sai, bng cch p dng 7 Nguyn tc T duy t ph. Ch khi no thng k hc tm ra cch ti thiu ha kh nng nhng thng tin cn c ghi nhn nhng li b loi b, v nhng thng tin ng b loi ra nhng li c chp nhn, bn mi hc c cch ti u ha kh nng gii quyt nhng vn b nhn nhn sai lch. Qu tht, mt khi bn hc cch hng ti nhng gii php kh thi nht, bn s bt u thy
81

T duy T ph

vn ca bn khng phi l tr ngi m l nhng s kin nh du s tin trin trn con ng i n thnh cng ca bn. Bn s trnh c cc o tng sau y: o tng v s bc i: Cc chng trnh ci thin mi trng lm vic l v phc li x hi dnh cho ngi lao ng. Qun l thnh cng l nh vo thin ch. Thc t, ngi ta khng thch b xem l k chn p; thin ch ch l mt sn phm ph ca chng trnh ci thin mi trng lm vic. Li ch trc tip t cng vic c thit k tt gip cho vic qun l tn dng trit ngun lc quan trng nht ca cng ty: cht xm ca nhn vin. o tng v s thu hiu mi vic: Cht lng mi trng lm vic l mt mn khoa hc nh tnh m chng ta c th giao ph cho cc chuyn gia. H l ngi bit nn p dng cc k thut v cht-lng-mi-trng-lm-vic u v cn thu thp d liu g c th d on mt kt qu chnh xc. Nhng trn thc t, cn phi ch n s cn i gia vic bit qu t v vic c gng bit tt c. Cc phng php thch hp nht trong nghin cu khoa hc li khng thch hp trong cc vn v hoch nh v thit k. Hn na, cc gii php c xut bi cc chuyn gia thng b gii hn trong kin thc chuyn mn ca h. Khoa hc i hi d liu phi khch quan v khng mang tnh cm tnh, v cc vn trong nghin cu, th nghim phi c tin hnh theo mt phng php nht qun. y khng phi l cch tt nht thc hin cc thit k ca t chc. S dng con ngi tham gia vo vic hoch nh v thit k thng c u tin hn cc ngun d liu. iu khng
82

Tin n s T ph

ch lm h cm thy an tm hn m cn m bo thng tin thu thp khng b chch hng. o tng kiu bc nh chp nhanh: Thc hin gii php (chng trnh ci thin mi trng lm vic) l mt qu trnh phi th thc v khng cn phi hoch nh nhiu. Mong i mt vin cnh khng tng hng n s hon thin ca chnh gii php cho thy gii php s tht bi. Bt k khi no chng ta n lc lm iu g mi m, c bit l mt chng trnh hoc sa cha nhanh, chng ta khng nn lm li nhng iu li thi. iu ny ch khin cc mc tiu kh tr thnh hin thc. Qu cao gii php tc thi s lm hn hp trng tm ch vo s xc nh sai hoc lch lc vn . V sc lc mi ngi tp trung vo vn khng ng s dn n mt tia tng bt cht le sng rng vn ng l mt iu g khng th nhn thy c trong mt bc nh chp nhanh. o tng v s hi lng ngay lp tc: Khi k hoch ci thin mi trng lm vic c thng qua v thc thi, ngi ta s nhanh chng tin hnh n, ngoi tr vi s phn i v l. Thi chp nhn, hoc t nht sn sng tip thu ci mi, ca nhng ngi c lin quan trong mt k hoch mi l iu kin tin quyt cho vic thc hin thnh cng d n. V, hon ton hp l khi ngi ta phn i iu g trong mt d n m h khng nh gi cao. Vi mt thi ng tnh v ci m, ngi ta c th cho n c hi th mt k hoch mi; nhng iu ny khng m bo cho s thnh cng bi v h ch mi dn hiu c y

83

T duy T ph

ngha ca k hoch mi. Thnh cng khng phi l iu n trong chc lt. o tng v s m phng: Mt chng trnh ci thin mi trng lm vic c hiu qu tt trong t chc ny hu nh cng c hiu qu trong t chc tng t khc. Hu ht nhng i mi u c sa i khi a vo mt h thng. Mt m hnh c xut t s sao chp ch c trong t tng ca s t ngi chuyn bn gii php xut cho nhng ngi ang cn n n, v nhn thc ca nhng ngi ny c th khc vi chnh h. Hy thn trng vi cc chng trnh trn gi c sn. Mi k thut ci tin cht lng mi trng lm vic l mt cng c v ch, bi n ch thnh cng khi c p dng vo tnh hung c bit ca mt cng ty, mt t chc ring bit. o tng phn ng vai (giao nhim v ph hp vi tnh cch v kinh nghim): Phn ng ca con ngi i vi cc chng trnh ci thin mi trng lm vic c th c d on bng cc nghin cu phn loi hoc khi qut hnh vi. Hu nh cc nguyn tc cht lng mi trng lm vic u khng ph hp vi mi ngi hoc di mi hon cnh. Con ngi khng th d on phn ng ca mnh trc nhng cam kt mi ca t chc cho n khi h tri nghim chng. o tng v mt phng ban cn trng: Mt phng ban chu trch nhim qun l cc chng trnh ci thin mi trng lm vic phi c thit lp m bo chng trnh thnh cng. Nhng phng ban nh th lun nm r cc nguyn tc v cht lng mi trng lm vic, c thit lp

84

Tin n s T ph

v d b khi cn thit. iu ny cho thy phng php t chc sn xut hin ti l tha ng v rng ch c li ch rt nh c th t thm nu s dng b phn ci tin mi. Trch nhim v cht lng mi trng lm vic ng ra khng nn phn cho b phn ring qun l trc khi cc gim c tin hnh tho lun trong mt h thng tng th. H phi kt hp cht ch thnh mt phng php tng hp ton din hoch nh v ci thin c cu cng vic trong t chc. Li tip cn ton din ca T duy t ph gip tm kim v thc hin cc gii php thnh cng hn so vi bt k phng php quen thuc no. T duy t ph kt hp cht ch v thay th cho tt c ba phng php gii quyt vn trc y: phng php ngu nhin, cm tnh v l tnh. iu c nhn hoc t chc tin tng (gi tr, mc tiu, v cch thch nghi vi cc nh hng bn ngoi, lch s ra i v phong cch) v iu m tng c nhn cho l quan trng l nhng iu kin ca mt th gii thc cn c thay i to ra gii php hiu qu v thm ch to nng lc cao hn thay i nhng iu . Cc nh lnh o u bit r iu ny. H nh r tm nhn ca mnh, phng php iu hnh v theo di chi phi nhng nim tin v quan im cng nhanh cng tt. Qu tht, trc cc vn ca thi i, chng ta cn phi c s thay i, cng nh s xut hin ca cc cng ngh mi, phng php ca chng ta trong vic sng to v ti to cc h thng cch thc suy lun, qu trnh t duy tr thnh nhn t quan trng nht gt hi thnh cng.

85

T duy T ph

Nhiu ngi cho rng cng ngh l b quyt thnh cng. l s ng dng cc k thut t ng, t cc my tnh c nhn vn phng n cc thit b kim sot qu trnh lao ng. V mt l thuyt, nng sut lao ng nh s tng ln. Nhng trn thc t, trin vng t cng ngh khng t c. C l l do l nhng thay i trong cng ngh thp phi ng hnh cng vi s du nhp ca cng ngh cao. Cch cng nhn, gim st vin v gim c tc ng ln nhau cn phi thay i ng thi vi h thng sn xut mi c thay th. T The New York Times tng lu rng: Cc cng ty tht bi trong vic gii quyt cc vn ci thin cht lng sng ca ngi lao ng khi p dng bin php qun l cht lng ton din hoc ti c cu, hoc cc chng trnh tng cng nng lc cnh tranh, ci thin nng sut lao ng hin ang ph bin c th khng thu c g ngoi ln sng ra i ca nhng nhn vin ti gii nht tm kim nhng vng t mi thn thin hn. Nhng ngi chu trch nhim tm kim gii php cho cc vn ca cc c quan nh nc, cc vn nh hng cht lng cuc sng, c xu hng phm nhng sai lm ging nh nhng sai lm ca cc ng nghip qun l trong cc doanh nghip. Trong khu vc nh nc, khuynh hng u tin ch n gin l vung tin ra gii quyt vn , vn chng c ngha g, m khng bao gi c mt chin lc ng n da trn c s mc ch, c quy hoch v thit k bi bn.

86

Tin n s T ph

Theo Tp ch Science, Quc hi M quyt nh rt hng t la vo cuc chin chng ma ty, nhng khng lp k hoch hoc thit k cho mt chin dch chng ma ty tng lc, hoc thm ch khng phn tch ti sao nhng chng trnh trc li tht bi thm hi. Thm ch khi chin dch sp n ra, mt phng vin cho bit, mt s nh khoa hc x hi t ra lo lng v hng i v s cm li long chong ca ngi ng u chin dch. H ni rng chng c n lc c ngha no phn tch h s php l ca chnh ph trong qu kh hoc thu thp thng tin nhm gip a ra chnh sch trong tng lai m ch tp trung vo hnh ng ch khng phi phn tch. Cc nh ph bnh ni, n lc u t tm kim chnh sch, v lp ngn sch chi tiu trit hn. Mt vn khc l cnh tranh. Thut ng ny ngy nay tr thnh mt t thng dng thay cho nng sut trong lnh vc kinh doanh, chnh quyn v trn cc phng tin truyn thng. N biu th tng quan lc lng ca cc i th trong vic ginh git khch hng v th phn. Cng ging nh nng sut, cnh tranh l thc o ca nhng yu t khc, nh mc thm ht thng mi, t l phn trm tng sn lng quc gia dnh cho chm sc y t, cc chi ph cn thit cho ch to xe t, v i loi nh th. Nhng v c bn, y l nhng php o cho thy mt quc gia thc hin vai tr kinh t ca mnh hiu qu ra sao, khng tha ng ch no. l nhng ng lc hnh ng, nhng bn thn n khng phi l cng vic.

87

T duy T ph

Tp trung ci thin cc thc o c th sinh ra nhng kt qu tm l tnh th - mt s ci thin trong con s, nhng n li t c tc dng vi nhng vn cn bn. iu bt k quc gia no cng cn lm l khng nn kim tra nhit k m l xem li h thng l nung, l mt h thng quc gia v sn xut hng ha v dch v. Mi yu t ca h thng con ngi, my mc, nguyn vt liu, kiu dng sn phm, nhu cu dch v, c s h tng, tin bc cn phi c thay i trit . tm kim cho mnh mt li th cnh tranh vi cc cng ty Nht, Tp on Xerox kim tra l nung ca h thay v xem xt chic nhit k. Thay v tp trung vo cc hnh ng trc tip tc ng n cc thc o, nh mc li nhun hng qu v t l tin li trn gi bn ngn hn, h t cu mnh trc tnh trng mt kh nng cnh tranh khi tp trung pht trin sn phm mi, m rng th trng v ci tin cc quy trnh sn xut. Nhn li chng ng lch s qua, Nht Bn c nhng bc tin v i trong 40 nm khi cng cuc ci t h thng kinh t x hi ca h c h tr bi Tng Douglas MacArthur cng nhm chuyn gia ti thit chin tranh ca ng. Nht Bn khng nh c v th hng u ca mnh trong nhiu ngnh cng nghip. Nhng nn kinh t Nht vn c s mt cn i nghim trng d nhn thy nht l lnh vc t ai. Gi c t ai Nht Bn t vo hng bc nht th gii. Theo c tnh, din tch 145.807 dm vung ca Nht c gi gp hai ln ton b din tch 3,6 triu dm vung ca nc M.

88

Tin n s T ph

Tuy nhin, l du hiu nguy him ch khng phi l li th. t ai v nh ca t Tokyo tr thnh vn nn quc gia, km hm nhu cu s hu nh ca ngi dn Nht v e da tng trng kinh t ca h. Hn th na, gi c cao ngt Th trng Chng khon Tokyo cng chu nh hng ch yu t c phn bt ng sn b lm pht ca cc tp on. V vy, Nht Bn ang chng kin s suy thoi th trng chng khon v gi c t ai. Trn thc t, cn suy thoi c th d on ny xy ra vo u nhng nm 1990. Gi c th trng chng khon Nht gim 60%. ng thi, cc bng chng tham nhng v tm nh hng trn quy m ln dn n s kt thc quyn lc thng tr 40 nm ca ng Dn ch T do Nht Bn. Mc ch v tinh thn ca T duy t ph v ca quyn sch ny l khng loi tr nhau hoc cnh tranh ln nhau. Chng ti mun chng t rng tt c mi ngi cn gip nhau gii quyt cc vn ca con ngi v chia s hiu bit v cch gii quyt vn tt nht. Xt cho cng, mi c nhn v cch h suy ngh l rt quan trng. thay i cuc sng con ngi, cc nh lnh o ca cng ty, t chc phi t mnh thay i v th hin mt cch t duy mi. Chng ny cp n cu hi then cht l ti sao chng ta nn thit lp v tun th cc nguyn tc hnh ng. Bn phi xem xt iu bn ang n lc thc hin v hiu nguyn do ca cc hnh vi mi. N ch ra rng khong cch m chng ta phi vt qua cn mt khi nim khc mt nhm nguyn tc hoc gi nh v mt quy trnh suy lun bin cc nguyn tc thnh hnh ng.
89

T duy T ph

Sau y l tm tt 7 nguyn tc v quy trnh trin khai T duy t ph: 1- Nguyn tc v S Khc Nhau c o (The Uniqueness Principle): Nguyn tc u tin c nh ngha nh sau: Mi vn (v mi bc nh trong tin trnh gii quyt vn ) ngay t u phi c xem l duy nht, c o nht. 2- Nguyn tc th hai l Trin Khai Mc ch (The Purposes Principle): Tm hiu cn k mc ch ca mc ch ca mc ch l g v bi cnh ca nhng gii php ln hn. 3- Nguyn tc th ba l Gii Php Tip Theo (The Solution-After-Next Principle). Nguyn tc ny ni rng vic xc nh mc tiu l tng s dn n nhng gii php i mi mnh m v nh hng cho tin trnh thay i thc t m bn s thc hin. 4- Nguyn tc th t l Thit Lp H Thng (The Systems Principle) nhn din v gii quyt vn . Mi vn khng tn ti mt cch c lp, ring l m c lin quan n chui cc vn khc. Gii php cho tng vn phi c xc nh r trong h thng qua mi quan h hu c vi cc vn v gii php khc. 5- Nguyn tc th nm khng nh rng, ngay t u, bn phi t Gii Hn Thu Thp Thng Tin (The Limited Information Collection Principle) gii quyt vn . Khi tip cn mt vn , bn c th tit kim thi gian v cng sc bng cch khng thu thp thng tin trn lan v cng khng nn xt li cc nghin cu c thc hin ng n.
90

Tin n s T ph

6- Nhng ngi bt ng quan im nhng cng mc ch l nhng ngi cn c to iu kin tham gia x l vn mt cch hiu qu. Ngi gii quyt vn gii l ngi bit Huy ng Nhng Ting Ni Khc Nhau Nhng C Cng Mc ch (The People Design Principle) trong n lc tm kim gii php ti u. y l ct li ca Nguyn tc th su. 7- Nguyn tc th by ni rng bn phi Thay i v Ci Tin Lin Tc (The Betterment Timeline Principle), bt k gii php trc tng c xem l tt nht. C th bn s p dng by nguyn tc ny theo mt trt t khc thch hp hn. Mi nguyn tc s lp li ti nhiu thi im khc nhau trong bt k n lc gii quyt vn no. Nguyn tc ny c th quan trng vi bn vo lc ny, nhng nguyn tc khc li quan trng vi bn vo lc khc. Phn 2 ca quyn sch s khai m kh nng suy lun ca bn vi cc nguyn tc ca T duy t ph. Phn 3, Chng 11 s trnh by cho bn cch lin kt v ha hp 7 nguyn tc vo qu trnh tm kim gii php. Cui cng, Chng 12 s kim chng mt tng lai rng m v ti sng, mt tng lai m bn lm ch, nhng phi n lc thay i, cng l nguyn tc ci tin khng ngng ca T duy t ph ngn ng mi ca s thay i tin b v thnh cng.

91

PHN 2

TNG CNG HIU NNG HOT NG C NHN

Chng 4

NgUYN tC V s kHC NHaU C o

Ban gim c ca mt cng ty tr gi 2 t la vi 200 chi nhnh mun xy dng mt chng trnh qun l cht lng ton din. V vy, cc thnh vin ban gim c tin hnh nghin cu cc m hnh qun l cht lng ton din (TMQ Total Management Quality) khc nhau m hnh Crosby, m hnh Deming, GOAL/QPC, Juran v tham quan cc cng ty tng p dng thnh cng nhng m hnh ny. Chuyn gia Gerald Nadler c mi n t vn gip h nn p dng m hnh TQM no. Sau khi nh gi, Nadler tr li: Khng chn m hnh no c!. Thay vo , ng s dng l thuyt T duy t ph m cuc hp ban gim c nhm pht trin mt m hnh TQM ring cho cng ty. K hoch m cng ty thc hin s khng ging vi bt k m hnh no c t trc.
94

nguyn Tc v s khc nhau c o

D cng mang mt s im ging cc m hnh khc nhng m hnh d kin cn c nhiu yu t ci tin, nh s ng thi im, ti c cu, nhm lm vic t qun, v hoch nh chin lc. Quy trnh gii quyt vn m cng ty n p dng theo xut ca Nadler chnh l mt quy trnh bin th ca T duy t ph. Mt trong nhng sai lm ph bin nht trong qu trnh gii quyt vn , k c qu trnh hoch nh v thit k, l cho rng vn ny cng ging ht vn kia. Vy ti sao chng ta li phm sai lm ? Cu ni: ng c gng pht minh li bnh xe! chnh l li gii thch r rng v d hiu nht. Mi vn l mt s khc nhau c o chnh l nguyn tc c bn ca T duy t ph. Tht vy, cc nh lnh o hiu qu v nhng ngi gii quyt vn thnh cng m chng ti kho st u tuyt i tin rng mi vn hoc mi c hi m h i mt u khc nhau. Tin vo s khc nhau c o s gip h m bo tnh ng n trong khi i tm gii php cho nhng vn c v ging nhau, d h bit r ngi khc lm nh th no khi gp nhng vn tng t. Nhng ngi gii quyt vn thnh cng xem tnh khc bit l rt quan trng bi v trong thm tm, h bit rng cc c nhn c lin quan trong nhng tnh hung c v ging nhau l nhng con ngi hon ton khc nhau v t tc ng n cc gii php kh thi. S a dng v mt vn ha v mu thun v cc gi tr lun lun hin hu trong cc cng ty, t chc khc nhau, nhiu mc khc nhau. Mi mc v mi b phn l khc nhau v l duy nht. iu ny phi
95

T duy T ph

c hiu thng sut ngay t khi bt u quy trnh tm kim gii php. R rng, nhng ngi gii quyt vn hiu qu lun xem xt tnh hung ca mnh v tnh trng thng tin trc khi c gng t c nhng thay i tch cc. H khng nh rng mc ch ca h thng hoc gii php ca h s lun khc vi hot ng hoc chc nng tng t c nhn hay t chc khc. C ngha l, tn gi c th ging nhau ln lch trnh, lp k hoch, quy trnh qun l vt t u vo nhng mc ch cui cng ca mi hot ng l hon ton khc nhau. Cc nh lnh o hiu qu bit r rng p dng nguyn bn mt h thng hoc gii php ca ngi khc vo tnh hung ring ca h thng lm mt nhiu thi gian v tin bc hn vic bt u t con s khng pht trin h thng hoc gii php ca ring h. V th, c th ni nhng ngi gii quyt vn hiu qu xem tnh khc bit l yu cu u tin trong cng vic ca h. Mt s ngi cho bit h nh nhng vt qua nhng ci h m nhng ngi c thi quen i tm im ging nhau ca nhng vn vn d khc nhau thng ri vo. L do khin con ngi, ngay t thi xa xa, c gng so snh vn ny vi mt vn quen thuc khc c th c gii thch d dng. Vn vt trong t nhin, t cu vng hay sm chp n con sn amip hay con h m, u theo bn nng tm cch gim thiu s i khng bi tt c u mun tiu hao nng lng thp nht. p dng m hnh gii php thnh cng cho vn ny vo vn tng t khc c xem l mt cng c tit kim sc lc v thi gian. N mang li mt cm
96

nguyn Tc v s khc nhau c o

gic an ton, mt tiu ch c gi tr cao v c nh gi rt cao trong vic ngn chn v gii quyt vn . Chng minh hai vn khc nhau l khng kh. D hai tnh hung b ngoi c ging nhau n th no th chc chn chng phi khc nhau v thi gian, a im, nhng ngi c lin quan, iu kin xung quanh v mc ch ca gii php. S khc nhau v thi gian, a im, v nhng ngi c lin quan l iu hin nhin. V cc iu kin xung quanh, chng ta cn nhn thc rng khng c vn (hoc t chc) no tn ti trong mi trng chn khng. Mi vn l mt thnh t ca mt h iu kin nht nh, m nhng iu kin ny thng xuyn thay i. V mc ch, Chng 5 s trnh by v bin s quan trng ny. Tuy nhin, y bn ch cn nh rng d chng ta c th ngh rng mi hnh ng ca chng ta u c mc tiu c th v ring bit. Hu ht cc tin trnh hnh ng cng c mt chui nhng mc ch kh thi, v chui mc ch l c nht cho mi vn . D nhin, chng ta khng nn vt c ngh ra mt cch mi cho mi ln tm gi, thay qun o, n xe but i lm, hoc m phong b nu khng mun lng ph thi gian v cng sc. Tuy nhin, hy nh rng hu ht mi h thng hoc gii php hin ti khng phi l tt nht. Mt gii php ti u ca nm nm trc c th khng cn ph hp thi im hin ti, lun c nhng thay i hoc tin trin nht nh trong hon cnh c nhn, t chc cng nh mc ch hot ng ca cc t chc.
97

T duy T ph

V mt l thuyt, mi ln bn vn hnh mt h thng l mt c hi cho s thay i. Nhng thc t bn ch c ng lc i tm s thay i khi bn cm thy khng hi lng vi kt qu t c, tc khng t c cc gi tr v mc tiu ra. Tin tng vo s khc bit ca vn ngay t u s gip bn trnh c nhng sai st nghim trng rt ph bin trong cch gii quyt vn quen thuc. Chng hn, khi xem xt nhng mc ch khc bit ln hn m bn hoc cng ty, t chc ca bn mun t c, bn s gim thiu kh nng x l nhng vn khng ng trng tm. Nu bn hiu rng cu trc vn ca bn l c o v cc thnh t cng nh cc mi tng quan ca vn thng xuyn thay i, bn s hn ch c nguy c ch tp trung vo hiu qu ca h thng tng th m b qua nhng sai st bn trong h thng, hoc ch tp trung vo cc thnh t bn trong h thng m b qua hiu qu ca h thng tng th. Nu bn a vo gii php nhng nt khc bit v nhu cu, mi quan tm, nng lc, gii hn, v quyn lc ca c ng, bn s ti a ha cht lng v hiu qu ca gii php, nng cao kh nng thc hin, v s dng hiu qu nht thi gian cng nh cc ngun lc. Bng cch nh gi s khc bit ca tnh hung, bn s lm cho qu trnh gii quyt vn tr nn thc t v c ngha i vi chnh bn v tt c nhng ngi c lin quan trong vic thit k mt gii php hp l nht.

98

nguyn Tc v s khc nhau c o

Nhng bi hc v quy trnh gii quyt vn hiu qu

Nghin cu ca chng ti v nhng ngi thnh t ch ra rng h khng xem nhng gii php c p dng thnh cng trc c th c p dng gii quyt vn hin ti hoc cc phng php phn tch v thu thp d liu l yu t quan trng hng u. Trn thc t, h vn dng ba kiu nhn nh v phng chm khc nhau, c th nh sau: 1. Khng c hai hon cnh no ging ht nhau Mi khch hng, mi cng ty, t chc, gia nh, c nhn, sinh vin, cng ng, nh nc v quc gia u khc nhau nhng kha cnh ln hoc nh. Mi c nhn, t chc u c mt qu trnh lch s ring. C hai bnh vin trong cng cng ng dn c mi bnh vin c 250 ging bnh, mt phng cp cu, cng cung cp dch v bnh nhn ni tr v ngoi tr v cng n mt s lng bnh nhn gn ging nhau mun ci tin h thng lu tr h s bnh nhn hiu qu hn. T vn vin c mi n l mt chuyn gia v T duy t ph v anh kt lun rng h thng c p dng bnh vin ny 10 thng trc , d c ni bt n u, cng s khng mang li hiu qu khi p dng bnh vin kia. Anh bit rng nhng ngi vn hnh h thng l nhng con ngi khc nhau v tnh cch, cng ng x hi, vai tr trong t chc Vic c gng p dng gii php ca bnh vin th nht vo tnh hung vn ca bnh vin th hai s l mt c c th dn n thm ha. V th, anh lp ngay
99

T duy T ph

mt nhm chuyn trch trong bnh vin th hai tin hnh d n. Bnh vin th nht ang vn hnh mt h thng h s bnh n t ng va mi c ci t trc v rt c hoan nghnh. Vi h thng , cc y t ch vic nhp vo thng tin bnh nhn v cc yu cu i km vo h thng my tnh khu chm sc bnh nhn. Yu cu s c gi qua mng n quy thuc, phng chp X-quang, hoc cc b phn khc v n phng thu vin ph v b phn lu tr bnh n. Bnh vin th hai hng n mt mc ch khc hn v tt nhin c s khc bit v thi gian, ngn sch, v cch b tr nhn vin nn nhm chuyn trch thit k ring mt h thng s dng giy bt v in thoi. Nhng ngi nhn thc c s khc bit s c nhiu c hi t ph thnh cng hn nhng ngi ch nhn thy nhng im ging nhau v c gng vn dng gii php vay mn t ni khc vn d khng thch hp. Bn nhng gii php c ng gi sn kin trc nh bp, chng trnh phn mm, r-bt sn xut l mt im c trng trong x hi hin i. Ngay c khi gii php c a vo p dng th ngi ta cng khng chc yu t no l hiu qu nht cho mt tnh hung c th no . Cc nh nghin cu, nhng ngi khi ngun cho qu trnh gii quyt vn truyn thng, li thch phn tch v phn loi, thng thy nht l vic gn nhn mc cho cc vn . Cn cc cng ty th nh hng hot ng ca h theo tiu ch hoc i mi, hoc hiu qu. Cc vn u c cu trc tt hoc xu, d liu cng hoc mm, s can thip bn
100

nguyn Tc v s khc nhau c o

trong hoc bn ngoi. Tuy nhin, cc vn hoc tnh hung thng khng hon ton ph hp vi nhng phm tr hn hp nh th. Sai lm c th xy ra l nim tin rng phm tr ca ti cng ging phm tr ca bn, nn mt gii php ging nhau s gip ch cho c hai chng ta. Cc tn gi, s phn loi, im ging nhau v cc n s thu hp, gii hn kh nng t duy v dn n mt khng gian phi thc t v tnh hung. l nhng quan im tru tng khng chng minh c iu g. Trn thc t cc phin ta c th gii quyt cc mu thun php l nhng khng c ngha cng l cch tt nht gii quyt cc tranh chp. Nu mt bnh vin s dng tiu ch s ln chp nh gi hiu nng ca phng chp X-quang th h khng cn thit phi p dng theo m hnh ca bnh vin khc c nng sut cao hn 45% so vi k thut trung bnh. Chp nhn s so snh, s ging nhau, tn hoc phn loi nh vy l a ra nhng gi nh c l l nhng li lm b tc, ch khng nh hng qu trnh gii quyt vn . T hn na, tha nhn cc gi nh v s dng nhng so snh v n d c th kha cht t duy ca bn trc cc xut v quan im mi m. Mt m hnh c v c a chung nht hin nay l mc so snh. Theo , mt cng ty s ly tt c cc thng tin v nt c trng, chi ph, cht lng, thi im, v qu trnh sn xut ca sn phm hoc dch v ca i th hoc cng ty c lin quan lm mc so snh xc nh cng ty phi thay i ra sao v cn p dng cc phng php g cnh tranh vi i th ln nht. Bng cch ny, cng ty s a ra mu sn phm tt nht cho ngi thit k v cho bit h ch c hai
101

T duy T ph

la chn hoc pht trin mt sn phm tt hn, hoc t ra cng khng km hn. Ngi thit k chc chn s sn xut ra mt mu sn phm khng km hn bi h nghin cu sn phm ca i th rt k lng. Trong khi , i th tin v pha trc vi tiu chun mi ca h v tip tc b ri cc cng ty khc pha sau. Ngoi ra, nu ch n gin t mc tiu ngang bng vi i th cnh tranh, cng ty s lc li mt ln na, v cng ty khng gi vng c nhng c trng hoc phn khc th trng c o ca mnh. T Wall Street Journal ghi nhn r rng iu ny trong mt bi bo trang nht: T l thnh cng ca nhng m hnh kiu ny l kh thp. Cc ng ch, cng nh khch hng, xp loi tnh hiu qu ca nhng yu t qun l nh th ny ch t 10 n 20%... Nguyn tc v s Khc nhau c o ca T duy t ph l gii ti sao nhng m hnh ny v dng v ti sao mi n lc thay i phi c bt u bng mt trng tm r rng v s khc nhau c o v cc nguyn tc khc ca T duy t ph. Chng hn, cc chuyn gia nng nghip mt tnh ca Mexico khng thnh cng trong vic p dng nguyn tc v S Khc nhau c o khi h gii thiu vi nng dn mt loi bp mi c nng sut cao gp hai n ba ln trn mt mu Anh so vi ging c. Tuy h thuyt phc c nng dn trng ging bp mi v nng sut gia tng ng k. Nhng n cui nm th ba, nhng ngi nng dn li chuyn sang trng li ging bp c. L do l cc b v hay lm bnh ng khng thch mu ca ging bp mi ny. Minoru Yamada, Ch tch Tp on Daikin, mt trong
102

nguyn Tc v s khc nhau c o

nhng nh sn xut my iu ha khng kh ln nht Nht Bn, khc ghi iu ny trong tm tr mnh sut nhng nm 1970, khi Daikin tin hnh thm nhp cc th trng nc ngoi. Yamada vit:
y l mt thch thc ln ng thi cng l mt nguy c i vi ti. Ti sn sng th nghim cng ngh ca chng ti trn trng quc t. My iu ha khng kh c sn xut M ang chim th c tn trn th trng nc ngoi. Vo lc , khng c my iu ha khng kh no ca ngi Nht c. Vn l lm th no cnh tranh vi cng ngh ca ngi M. Cc cng ty M bn sn phm ti cc quc gia khc nhng khng ngh n iu kin ring ca cc quc gia . V d, mt cng ty M xut khu xe hi v-lng nm pha bn tri nhng qun xt n lut l giao thng ti quc gia nhp khu xe ca h. Ngc li, cng ty ca chng ti thit k sn phm p ng nhng iu kin ring ca mi quc gia. Cc my iu ha nhit ca chng ti c th thay i in p v th tch kh lm lnh, tng ng vi nhit ca mi quc gia. Chng ti tp trung vo sn xut v bm st Nguyn tc v S Khc nhau c o cho tng tnh hung ring bit. Kt qu ca chnh sch ny l, chng ti khng th xut khu sn phm sn xut cho th trng ny vo th trng khc. V th ri ro s rt ln nu cc sn phm khng c chp nhn t nc m chng ti nhm n. Chng ti buc phi chin u, phi n lc ti a sn xut ra nhng my iu ha nhit tt nht khng b t chi tng quc gia.

Kt qu ca chnh sch v n lc ny l Tp on Daikin thnh cng 15 nc trn th gii lc by gi.

103

T duy T ph

Cc v d trn cho thy ti sao vic chuyn giao nguyn xi cng ngh t nc ny sang nc khc, hay t cng ty ny n cng ty khc, thng khng c tc dng. iu ny cng ng trong v d v vic gii thiu ging ng mi. Bn cn phi nh gi nhng khc bit ca tnh hung tng th, nh mt din vin hi kch ni ting nh gi khn gi ca mnh trc khi tung ra mt cu hi mi, cho d cu to c ting ci khng dt nhng sn khu khc. 2. Mi vn u thuc v mt chui cc vn c o khc c lin quan M x vn thnh nhng vn nh hn, v d qun l hn l phng php truyn thng. Nhng phng chm ny hu nh khng th p dng gii quyt nhng vn phc tp. Mi vn u tn ti cc mi tng quan phc tp vi con ngi v vi cc h thng c lin quan. Mt ngi v v chng trong mi gia nh lun c s khc bit vi cc cp v chng trong mt gia nh khc v h khc nhau v gen di truyn, truyn thng gia nh, anh ch em, hon cnh kinh t x hi Nhng iu kin nn tng ny s nh hng n mi vic h lm trong i sng v chng. Tng t, thit lp mt h thng kim k kho hng cho cng ty ny cng s khc vi vic thit lp cho cng ty khc v h thng kho hng s chu tc ng bi cc yu t ln hn nh dy chuyn sn xut, c cu cc b phn, lch s hot ng ca nh cung cp, i th, kiu tm l ca i l mua hng, v v s cc yu t khc nhau gia cng ty ny vi cng ty khc. Nu bn chia vn thnh nhng vn nh hn, bn s
104

nguyn Tc v s khc nhau c o

khng thy c nhng tnh cht c o ca h thng ni chung. Vic xem xt ring tng b phn v t n trong mi lin h ln hn trong h thng l yu t quyt nh thnh cng ca tin trnh thit k v thc hin gii php. Trong cc bc u tin gii quyt vn , ng ph qu nhiu thi gian v sc lc cho vic tm kim s tng ng hay lao vo pht minh ra bnh xe. T duy t ph s n khi bn xc nh ngay t u vn ca bn l khc bit v khng c so snh hay tm kim nhng im ging nhau cc vn tng t khc. 3. Gii php cho mt vn trong t chc ny khc vi gii php cho mt vn tng t trong mt t chc khc Tht bi ri khi xem xt mt h thng iu hnh honh trng, mt sn phm ci tin v khc l, mt cng ngh c tnh ngh thut, hoc mt h thng ci tin cng vic ca t chc. Qu tht, nhiu phn mm my tnh mi rt kh s dng v chng c xy dng trn c s trnh k thut ca ngi lp trnh, ch khng phi ca ngi s dng. My mc, thit b tr gi hng t la vn rt hu ch cho ngh nng tri M li nm hoen g trn nhng cnh ng ca cc nc km pht trin v cc iu kin h tng v trnh k thut cc quc gia ny khng pht trin tng ng. R rng l, khng c gii php ti u no l tt nht trong mi hon cnh. Nu khng ng trn quan im c o nht, tt c s ch l nhng cng trnh tng nim cho ci m chng ta gi l by cng ngh hoc o tng v s nhn bn. V th, li khuyn vn l bn khng nn pht minh li bnh

105

T duy T ph

xe, nhng bn c th thay i mt s thnh phn cu thnh bnh xe cho ph hp iu kin ng s, thi tit, thi quen ca cc ti x ti nhng th trng m bn mun a sn phm ca bn vo. Everett Rogers thy r qu trnh thay i, b sung ny khi ng nghin cu vic thc hin h thng Dial-a-Ride dch v n-tr khch tn nh Haddonfield, New Jersey. y l mt cch gim lng xe c trn ng, mt h thng c xy dng vo u nhng nm 1970 t cng ngh my tnh mi. My tnh c s dng nhm gim thiu thi gian ch i cho ngi gi v khong cch di chuyn cho xe a n. n nm 1978, khong 320 thnh ph p dng h thng ny, nhng khi mng li pht trin rng khp, Dial-a-Ride thay i rt nhiu. Ann Arbor, Michigan, p dng h thng kim sot th cng bi v my tnh qu vng vu. Thnh ph Portland, Oregon, b sung thm dch v cho ngi tn tt. Cc thnh ph khc cng thm vo nhng tin ch khc.

ng p dng t vn ca chng ti cho mi vn

Nhng nm gn y, nhiu nh nghin cu chia s quan im vi chng ti rng khng ch cc tnh hung vn l khc bit m qu trnh gii quyt vn cng i hi s khc bit. Chng hn, tham kho thuyt tng i ca Einstein, James G. Greeno, nh tm l gio dc ca i hc Stanford pht trin khi nim nhn thc c iu kin. Greeno ni: Trong vt l, chng ta bit rng tht v ch khi quy thuc tnh vn ng ca s vt m khng xt n h quy chiu. Chng ta cng phm phi sai lm tng t khi cho
106

nguyn Tc v s khc nhau c o

rng tri thc v t duy l do thc c nhn m khng c mt h quy chiu no. Theo hai nh x hi hc Jacobijn Sandberg v Bob Wielinga thuc i hc Amsterdam, quan im ca Greeno phn nh mt thay i su sc trong cch suy ngh v tri thc, thng tin, s hnh dung v thm ch l tr nh. Theo quan im ca Greeno, tri thc khng cn c xem l mt thc th c lp tch bit vi bi cnh ca chnh n. Thay vo , tri thc c hon cnh nht nh, thuc v ch th ch khng phi khch th, gn kt vo mt h quy chiu ring bit; lun mang tnh tng i v c th gii thch li. Greeno pht biu thm rng khi chng ta bt u hiu ra rng chng ta cn phi thay i su sc t duy v s sng to th chng ta s iu chnh nhng gi nh t kt qu nghin cu trong lnh vc t duy c tin hnh. ng cho rng t duy v hc hi c t nhng bi cnh khc bit gia nim tin v s hiu bit v nhn thc, gia cc c nhn v cc nhm x hi cng nh thuc tnh cn bn ca t duy v s hc hi c quyt nh bi nhng bi cnh ny. Song song vi quan im ca Greeno, nh ton hc ngi Nht Heisuke Hironaka cng pht trin khi nim t duy bin s - l mt nhn t then cht ca sng to. Theo quan im ny, t duy c xem l mt bin s n cha s loi b tt c nhng tng v nh kin c nh trong mi kha cnh ca t duy. Hn na, Hironaka cho rng thi ny i vi t duy s to ra s sng to. Bi v nhu cu, tnh cm, tr tng tng, nim tin v mong mun ca mi ngi lun lun khc nhau nn tnh c
107

T duy T ph

o ca bt k tnh hung pht sinh vn no lin quan n nhiu ngi chc chn s c o hn. Bt k mt tng sng to ln no nh pht minh ra bng n in ca Edison u c s kt hp ca c phng php nghin cu phn tch v phng php T duy t ph vi cc qu trnh c trng lin quan n nhn thc, trc gic nhy bn v s ci tin. R rng, vic tm kim cc m hnh gii php lp li c tin hnh bng phng php t duy phn tch. Nhng khi s dng duy nht phng php t duy phn tch tc dng cc php nghin cu gii quyt vn chng ta mt mt nng cao s hiu bit nhng mt khc li km hm, nu khng mun ni l xa b hon ton, s sng to v s nhy bn trong trc gic ca bn vn l cc yu t cn thit gii quyt vn .

n ng ni cn n
Mt trong nhng him ha t vic sao chp gii php ca ngi khc l bn s khng pht trin c nhng bc i qu . Vn v gii php ch l nhng bc nh chp nhanh trc-v-sau: y l ni chng ta ang ng, v kia l ni chng ta mun n. Mt bc nh chp nhanh s khng ch ra mt hng dn no v cch i t ni ny n ni khc, v nu khng c bn trong tay, bn s b lc li ngay. y l mt s lu c xp vo hng nh du trong cuc hnh trnh tm kim gii php ca bn: Khng pht minh li bnh xe! iu ny tng c tc dng vi ti trong qu kh.

108

nguyn Tc v s khc nhau c o

l cch chng ti lm y! l cch c thc hin trong ngnh (ngh, b phn) ca chng ta. i th chng ta ang p dng n; chng ta s p dng n tt hn, v nhanh hn. Ti va c thy mt cng ngh mi tuyt vi. Bt c khi no bn nghe chnh bn hoc ngi khc ni v nhng iu ny, hy dng li ngay v p dng ngay Nguyn tc v S Khc nhau c o. Nu khng c hng dn, nhn vin ca bn s ko mi vic vo trong tay mnh v t ra nhng con ng nh c mc ch t c mc tiu, nh s vic xy ra nh my giy Midwestern. Chnh sch qun l c on v khun php trc km hm mi quan h gia cng nhn v ban qun l xng sn xut lm nng sut i xung v nh my b bn i nh ph liu. Nhng ngi ch mi bc vo v c gng vc dy nh my. Trong n lc a cng nhn tham gia nhiu hn vo hot ng iu hnh nh my, gim c mi mua mt chng trnh kho st kin t mt trng i hc vi hy vng tm ra nhng chin lc ci thin h thng truyn t thng tin v cc mi quan h trong xng. Nhng tht ng tic, nhng ngi cng nhn ph v mi quy nh. H phn i cc cuc kho st di dng v cho l in r v thiu mc ch. H khng n cc cuc kho st v tin hnh t chc cuc hp ca ring h lin quan n cc vn c th v my

109

T duy T ph

mc. nh hng tm kim gii php theo mc ch t t i vo bng ca sau v tr thnh mt ng gp to ln cho s thay i hon ton ca nh my. Nu ban qun l gii quyt vn vi nhn nh rng nh my, con ngi v mc ch ca n l c nht th kinh ph v thi gian lng ph vo cc cuc kho st - mt gii php khng ph hp, l ra c s dng hiu qu hn cho nhng hot ng khc. Mt khi tn thnh gii php cho vn th ngi ra quyt nh khng c ngh rng vic thc hin l mt qu trnh khng cn tnh trc. Nh trong v d v nh my giy, vic thc hin gii php l mt qu trnh i hi phi c k hoch. S hnh dung trc-v-sau khng thit lp th t u tin cho nhng vic cn xa b hoc cn lm, v tnh trng kt qu khng bit chc c th khin s hnh dung sau khng tr thnh hin thc. l iu xy ra khi mt nh sn xut linh kin in t bng dng ngh rng mt chng trnh ci thin cht lng mi trng lm vic s tt cho hot ng ca mnh. ng yu cu cc k s thit k li sn phm v cc quy trnh khuyn khch tinh thn t gic cao hn na ca cng nhn. Sau ng ban hnh quyt nh: Chng trnh ci thin cht lng mi trng lm vic mi s c p dng bt u t tun ti. Kt qu, chng trnh khng nhng v ch m sut dn n mt cuc nh cng. Mt gii php khng th ci t vo bt c ni u ging nh ci t mt thit b, n cn c xem nh mt b phn ca mt qu trnh din ra lin tc.

110

nguyn Tc v s khc nhau c o

Nguyn tc v S Khc nhau c o khuyn khch ngi gii quyt vn nh gi cc quan im, kh nng, cc gii hn ca c ng c lin quan n vn v li ko h vo qu trnh hoch nh cho vic thc hin gii php lun lun, v lun lun hi: Chng ta ang c gng t c iu g?. Vic t cu hi ny l kim tra thng xuyn xem bn c ang x l ng vn trc khi i tm gii php.

p dng nguyn tc v S Khc nhau c o

Vic p dng nguyn tc v S Khc nhau c o khng lin quan n mt qu trnh tng bc m lin quan n mt h thc m rng v kiu suy lun tip nhn vn vi nhn nh rng n khc vi vn khc. Chng ti s trnh by mt s k thut c th nhm gip bn ngh n nhng im khc bit thay v nhng im ging nhau. Khi va tip cn vn , bn hy xc nh ngay nhng im khc bit, c o ca n thay v nhng im ging hay gn ging vi nhng vn khc. ng so snh, lin tng hay i tm cc ng v ci gi l gii php thnh cng vi nhng vn tng t. Buc bn thn bn v ngi khc khng ng vi nhn nh cui cng v vn trong ln tho lun u tin. Thm ch, ng ni v nhng gii php kh thi hoc so snh vi cc tnh hung khc. Hy bn thn tin rng tnh hung ca bn l c nht, sau hy t duy theo nhng kt qu c th c ca nhng kha cnh c o ca tnh hung. Duy tr s ci m trong mi hot ng thch hp v khng gn cht vo nhn nh c nh no v vn . C gng gii quyt mi vn t vch xut pht.
111

T duy T ph

Hy t hi chnh mnh v cc mc ch ca vic x l vn . L do xem xt vn s khuyn khch bn suy ngh n cc hot ng c mc ch m bn c th cam kt thc hin. ng thi, iu ny cng gip bn suy ngh v s ci tin lin tc trong cc hot ng ny. Hy t hi u l iu kin l tng x l hiu qu vn ny. C gng ng nhng hn ch c th d on c km hm suy ngh ca bn hoc khin bn i tm mt gii php nhanh v d hn. Hy tm kim mc ch ca cc nhn nh c nu ra cng nh cc nhn nh n ca nhng ngi trnh by vn . Lun lun t hi nhng cu hi c th sau y: Ti c tip cn vn ny theo cch nhn n l vn duy nht, d cm nhn u tin ca ti khng phi th? Con ngi, thi im v vn ha t chc ng vai tr nh th no cho thy rng y l vn c nht? Ti sao ti li c khuynh hng tm mt s ph hp gia vn c o ny v mt gii php th-v-ng t qu kh? Ti c phm sai lm khi bt u tm kim gii php bng cch ch chp nhn nhng nhn thc hoc gi nh ca nhng ngi trnh by vn ? Nu bn t hi nhng cu hi trn v theo nhng hng dn ny trong mi tnh hung, bn s lm cho qu trnh gii quyt vn thc t v c ngha hn vi chnh bn v nhng ngi c lin quan trong vic thit k v thc hin mt gii
112

nguyn Tc v s khc nhau c o

php hp l. Bn s khm ph mt chui khc bit nhng vn c lin quan trong tnh hung ca bn. Bn s loi b nhn nh rng gii php ti u cho mt vn trong t chc khc cng s ti u trong tnh hung ca bn. Theo nguyn tc v s khc nhau c o, bn s thy chnh mnh tham gia vo mt qu trnh ang din ra, trong nhng li ch sau y s xut hin: T duy chin lc v tm nhn xa thay th cho nhng gii php nng cn v ty tin. Cc cuc tho lun s tp trung vo nhng vn v nhu cu ln hn, c ngha quan trng cho s thnh cng lu di, v s hn ch lng ph thi gian cho vic phn loi cng nh lin kt cc vn v cc gii php v ch. Nhng hnh dung r rng v qu trnh thay i s m ng cho nhng nhn nh linh hot phn nh thc t ca vn . Cc gii php ph hp vi yu cu ca tnh hung v vt ra ngoi nhng g m bn hoc nhm ca bn thng t c. Tit kim thi gian, sc lc, tin bc v c c s tin tng v to ra kt qu tt ngay t ln u tin. Vic chp nhn v thc hin gii php tr nn d dng hn v cc mi quan tm khc nhau ca nhng ngi c lin quan u c xem xt. Nu khng, h chnh l ngi c kh nng phn i s thay i nhiu nht. Sn phm v dch v mi c kh nng cnh tranh cao hn bi chng c nhng im khc bit v c o, d mt s
113

T duy T ph

b phn cu thnh ca sn phm hoc gii php thc s c vay mn t tng khc. Cc c nhn khng cn cm thy b c lp, mt kin nhn, do d v h bt u bit lng nghe ngi khc. Tp trung vo s khc bit ca khch hng ca bn (v khch hng ca chnh h), hng tm nhn ca bn vt ra ngoi im mu cht v sn phm v dch v c d on thnh cng trong tng lai. C khuynh hng chp nhn tnh trng m h nhiu hn (nhng iu khng bit chc hin ti v tng lai), mt nt tiu biu ca hu ht nhng ngi gii quyt vn thnh cng. Ngi ta s thy vai tr quan trng ca cc gi tr, s thch c nhn, s hnh dung v s chm ch lm vic l rt cn thit cho s thay i. Ngi thnh t lun bit rng gii php cho ngy hm nay c th s khng cn ph hp cho nm ti, v vy h lun sn sng cho s thay i v nhng la chn mi. H ch nhng iu khng mong i v lun sn sng n nhn nhng iu bt ng. Hy suy ngh nh nhng ngi thnh t khc: Cng vic ca mi chng ta l khc nhau. Tha nhn s khc nhau c o ca tng vn l c hi thit k li h thng ch khng ch sa cha h thng. By gi, bn hy bt u p dng T duy t ph bng cch khng ch xem xt vn m cn xem xt mc ch ca cc n lc ca bn bn ang c gng t c iu g?
114

Chng 5

NgUYN tC triN kHai MC CH

M
t nh my thy in ln Canada mun gim gi thnh ng thi nng cao hiu sut xy dng v bo tr cc thp truyn ti in. Cc nh qun l quyt nh xy dng mt chng trnh nh gi cng vic lp ch tiu cho tt c nhn vin xy dng. Sau khi nh my u t 2 triu la thu thp thng tin v hiu qu cng vic v xy dng chng trnh, h phi tm ngng v nguy c nh cng. Nhn vin phn i v khi lng cng vic i hi mi ngi phi gnh vc tng ln qu nhiu. Gia lc bt u p dng chng trnh theo k hoch nh, ban qun l c b thay th. Ban qun l mi quyt nh dng T duy t ph m rng cc mc ch h mun t c qua chng trnh, theo mt trt t cc mc ch ln hn. H xc nh cc mc ch ca chng trnh gm cc bc nh sau: (1) nh ra cc tiu chun v khi lng cng vic
115

T duy T ph

xy dng, (2) xc nh ch tiu m mi cng nhn cn thc hin, (3) quyt nh thnh phn ca cc nhm lm vic, (4) c lng cc hn mc cng trnh theo yu cu, (5) lp k hoch xy dng cc thp truyn ti, (6) giao cc hn mc xy dng cho cc n v thi cng, (7) thit lp h thng phn phi in, v (8) phn phi in n khch hng. Bng cch chn mc ch 4 v 5 lm trng tm, ban qun l mi lm theo yu cu ca nhn vin v vic h t lp nh mc cng vic. iu ny dng nh mang li hiu qu tt hn so vi vic p t ch tiu cho tng cng nhn ca ban qun l c. Trong vng mt nm, ban qun l mi lng l chn giu cc b tiu chun m h d nh p t do nh mc mi c lp bi chnh nhng ngi thc hin t ra tt hn nhng g h thng o lng nh gi sn xut ra. Nng sut c ci thin v chi ph c ct gim ngoi mc mong i so vi n ban u, vn c cho l rt kh thi. Bn cnh , tnh trng cng thng c th dn ti nh cng c ngn chn kp thi. T mc ch c nhiu ngha khc nhau. C th l tnh hu dng, nh trong cu mc ch ca ci km l sit, vn, kp vt; c th n mang ngha nh, nh trong cu mc ch ca anh ta l sng lng thin; hay s mnh trong Mc ch ca cng ty l cung cp dng khng kh c iu ha trong mi trng kn; hoc n cng c ngha mt mc tiu, nh mc ch ca hiu tp ha ny l kim tin. Trong T duy t ph, mc ch khng nhng bao hm tt c cc ngha ny m cn hng n mt mc tiu cao hn.
116

nguyn Tc Trin khai mc ch

Nguyn tc Trin khai Mc ch bao gm y cc ng c v kt qu c th c trong vic p dng s thay i trong iu kin hin ti. Nguyn tc ny nu r rng vic khai thc v m rng cc mc ch s to c hi x l ng vn trong khun kh hon thin cc mc ch ca c nhn ln t chc. Cc nh lnh o v gii quyt vn hiu qu lun t vn vo mt bi cnh rng ln hn. H tm hiu mi quan h gia nhng hnh ng c cho l hiu qu vi vn v cc mc ch trong bi cnh ln hn ca vn m ban u ch l mt b phn. iu ny gip h pht trin mt trnh t hoc mt nhm cc mc ch lun m rng cho vn m h x l. Vic m rng cc mc ch thnh mt trnh t h thng l yu t then cht gii quyt thnh cng vn . N gip bn hiu mt cch r rng bi cnh rng hn ca tt c tnh hung vn . cng chnh l s khi u quan trng khi dy sc sng to mi mt trong qu trnh gii quyt vn , ch khng ch n thun pht trin cc tng ci tin. Hu ht mi ngi u c xu hng ngh v cc mc ch mt cch cng nhc. Chng ta n ca hng mua bnh m. Chng ta gi tin cho hi t thin gip ngi ngho. Chng ta tp th dc nhp iu ci thin sc khe. Chng ta mua v s mong c trng thng. Th nhng, nu xt k chng ta s thy cc mc ch n gin ny cn c nhng ng c v kt qu phc tp hn nhiu. t khi chng ta ri khi ca hng ch vi mi mn m chng ta nh gh vo mua. Thng thng mt hoc vi mn khc s lt vo tm mt ca chng ta. Mc ch ca vic gh ca hng
117

T duy T ph

v tnh c m rng. ng gp t thin khng ch gip ngi ngho, mc ch trong thm tm l s s chia v th hin lng nhn i. Tp aerobic khng ch c th khe khon m cn lm cho tinh thn sng khoi. iu chng ta tht s mua v s l, trong mt thi khc ngn ngi, chng ta tn hng cm gic ang tin gn n s giu c. Trong tt c cc v d trn, nhng mc ch b ni ch l s khi u nhng mc ch rng ln hn. Khi nim ct li ca T duy t ph l mc ch ban u trong vic gii quyt vn ch l mc ch s khi, v nhiu mc ch ln hn ny sinh thng qua s suy xt k lng, nh quan st khch hng v cc yu t ngoi cnh. ngh khch hng ni r mc ch ca h c th nh hng to ln n quan im v cch hnh thnh gii php. V d, nu bn hi ngi tham d mt cuc hi ngh c t chc trong khch sn ni v mc ch ca gi gii lao, cu tr li ca h thng khc vi cu tr li ca nhn vin phc v khch sn. Nguyn tc Trin khai Mc ch hng dn cch t duy m rng, m ca cho nhiu gii php kh thi hn. S nhn xa trng rng s khi u t nhng mc ch rng ln hn ny. Cu trc ca cch suy ngh ny c th hin r nht bng mt biu hnh thang m rng xung di ch khng phi ln trn. Bc thang cao nht l mt nhn nh v vn di hnh thc n gin nht thng l iu m bn hoc mt nhm ang thc hin x l vn . Nhng bc thang tip theo biu th cho nhng quan im m rng ca cc mc ch gii quyt vn khi T duy t ph c p dng.
118

nguyn Tc Trin khai mc ch

V d, mt nh sn xut bao b nha gp trc trc vi chic my b hp. Mu hp ny phc tp n mc my dp sai n 25%. Hnh 5-1 minh ha kiu thit k ca hp ny.

Hnh 5-1: Mu thit k hp ban u.

Cc t vn vin T duy t ph gip nhm k s vch ra mt lot nhng mc ch m rng sau y ca vn iu khin chic my: 1. c l trn t giy 2. M khe h trn t giy 3. Lm ming hp 4. ng hp v xp ti nha vo trong hp 5. Giao hng cho khch hng 6. Cung cp min ph ti nha cho khch hng 7. Cung cp cho khch hng hp nha do v khng thm nc
119

T duy T ph

Bng cch tng bc tm kim nhng mc ch ln hn cho mi mc ch, nhn nh ban u rng s rt kh khn v tn km nu thay h thng c bng h thng b mi khc b loi b. Vic xem xt c nh hng, trn xu hng khng ngng m rng n iu cn t c: mt hp cung cp ti nha cho khch hng (mc ch cp 5 v 6). Qu trnh T duy t ph ton din c th dn n nhn nh rng khch hng khng cn ti nha rng mt s loi hp ng ti nha khc c th tt hn. Nhng trong trng hp ny, ti nha vn c xem l mt la chn cn c xt n. Mt vi hn ch hoc yu cu c a vo qu trnh xem xt. Hp phi lm bng cc-tng, khng c lm h ti, d m, cc ti phi d tch ri, bt mt nhng khng qu cu k. Kt qu ca nhng yu cu trn l mt chic hp kh n gin, khng lin quan g n vn my b ct nh ban u, ng thi d dng cho ngi s dng khi mun ly ra tng ti ring r (xem Hnh 5-2).

Hnh 5-2: Mu thit k hp ci tin.

120

nguyn Tc Trin khai mc ch

y l mt v d tm vi m (microcosm) v T duy t ph. K thut Trin khai Mc ch cng rt hiu qu trong vic gii quyt nhng vn khc, nh trong v d v vn giao thng ti giao l nguy him n. Nu bn m rng suy ngh ca mnh vt ra khi mc ch tc thi ban u, v ngh n iu bn mun phm vi ln hn th cc la chn cho gii php ca bn s n r nh hoa c ma xun, v gii php bn chn c kh nng a bn n gn hn vi mc ch ca mnh. Cc cp mc ch cn c nhng ng dng v m. Xem xt v d sau y, cc mc ch c hiu ngm ch khng c vit ra, nhng chng mang n cho Isao Nakauchi nh sng lp, Ch tch Hi ng Qun tr kim Gim c DAIEI, h thng siu th ln nht Nht Bn nhiu nm thnh vng v pht trin. ng k: Sau chin tranh th gii th hai, ti m mt quy thuc ty nh Kobe. Lc , mi ngy ti bn thuc cho rt nhiu ngi. Sau mt thi gian, ti cht ngh n mc ch ca vic bn thuc quy thuc nh ca ti. Ti nhn ra rng mc ch ca vic bn thuc l ngn nga bnh tt cho ngi dn. Ti m rng quy thuc v bt u bn cc mt hng c lin quan n vic tng cng sc khe ca mi ngi. Quy thuc nh ca ti tr thnh ni bn thuc l tng, v chng ti bt u pht trin chui quy thuc khp t nc. Ti tip tc suy ngh n cc mc ch ca quy thuc. Cui cng ti thy cc mc ch cng vic ca ti khng ch tng cng sc khe cho mi ngi, m cn mang li cho h mt cuc sng tt p hn. Ti pht trin mt siu th cho mc ch . By gi chng ti khng ch cung cp cc sn phm vt cht nhm lm cho
121

T duy T ph

cuc sng tt p hn, m c phn mm cho hnh phc con ngi qua h thng chui siu th cao cp trn ton th gii ca chng ti. Ti lun lun m rng cc mc ch kinh doanh v thay i hng nm, hng thng v hng ngy. Thay i l mt quy lut trong th gii ny. Thay i to ra c hi cho chng ti. Cc mc ch ca cng vic nn thay i ph hp vi cc c hi. Cc h thng vi nhng mc ch khng r rng v hu ch s khng th tn ti trong th gii kinh doanh ngy nay. Chng ta phi bit suy ngh v cc mc ch v quyt nh mc ch no l cn thit nht.

Vt ln s hin nhin: bc chuyn ha cc khi nim vn n gin

Nguyn tc Trin khai Mc ch ch ra cch nm bt c hi thay i vn mt cch hiu qu. ng thi, nguyn tc ny cng gip bn trnh x l mt vn c xc nh sai, v khc phc nhng tr ngi tim tng trong phng php gii quyt vn truyn thng. Hu ht mi ngi u c khuynh hng chp nhn ngay nhn nh u tin v vn . Khi , chng ta v tnh b qua c hi tm ra mt gii php t ph. nh hng theo mc ch gip bn trnh c vic nu ra nhng gii php sai lm. Trong v d v Dy chuyn cht xp t ng, v chuyn gia c mi t vn tip cn vn theo cch truyn thng, thu thp thng tin v tt c cc vn , phn tch s liu thng k, v biu ... ri xut chi ra 60.000 la cho mi nh kho t ng ha bi bc d vi thi gian thu hi vn trong vng 8 thng - mt s u t ht sc hiu qu.
122

nguyn Tc Trin khai mc ch

Cc gim c kho nhanh chng tn thnh xut ny, nhng v ph tng gim c chuyn trch h thng phn phi ngh li. V h thng t ng ha cn phi lp t tt c 24 kho, nn tng chi ph ln n 1,44 triu la, ng yu cu cc k s h thng nh gi li xut ny. Cui cng, nh bn bit, mt gii php tuyt vi hn c tm ra. Thay v chi 1,44 triu la lp t h thng bng ti t ng trong tt c cc kho hng gii php ng cho vn sai cng ty bn bt 20 kho hng v ch gi li 4 kho xng sn xut chnh. S dng cc phng tin vn chuyn khc, sn phm c chuyn trc tip n i l. Cng ty gi li v chuyn nhn vin cc kho b bn i vo lm vic cc b phn khc. Chp nhn vn nh nhn nh ban u c ngha l cc yu t lin quan n lnh vc cng c t ng chp nhn. Nu c chp nhn l vn th vic sa i h thng chuyn hng ln xe s khin mi ngi tin rng gii php c nhng im lin quan n xe ti, nh kho, v hng ha trong kho. Mc ch ln hn, phn phi sn phm cng ty n nh bun s c lin quan n nhiu hnh thc vn chuyn khc nhau, bao b ng gi, hoc thm ch, nh chng ta thy trong v d ny, loi b bt nhng bc trung gian khng cn thit trong mt qu trnh ln hn. Vic tm kim gii php lun lin quan n mt s ro cn. Trng lc lun tn ti, ngy v m ni tip nhau theo mt lch trnh u n, cc t chc c c cu v ngun lc... Xc nh c nhng ro cn nh nht v vt qua chng chnh l sc mnh m Nguyn tc Trin khai Mc ch mang li cho bn.
123

T duy T ph

Trnh cc by cng ngh hay lao vo phn tch ngay

Nu nguyn tc v S Khc nhau c o tn cng phng php gii quyt vn truyn thng, th nguyn tc Trin khai Mc ch s tip tc cng c sc mnh cho cuc tn cng . T duy theo mc ch l mt bc i vng chc trc cc by cng ngh v quan nim phn tch l trn ht ca cc phng php truyn thng. Nhng ngi thnh t m chng ti tng phng vn khng thc hin t duy phn tch ngay khi h gp phi mt vn c xem l khc bit. H khng bao gi ku gi mi ngi n lc ht sc thu thp thng tin trc khi xc nh iu cn t c trong phm vi vn . Ngc li, h dnh nhiu thi gian cho hoch nh tng th, v dnh t thi gian hn cho hoch nh chi tit. Ngi gii quyt vn thnh cng lun xem vic xc nh cc mc ch quan trng nht l hnh ng trc tin khng lng ph thi gian, sc lc v tin bc v buc phi b i nhng gii php cng ngh tn km (r-bt, t ng ha vn phng ) trc khi cc mc ch ca h thng c xc nh r rng. Ngy nay, cc cng ty bt u tin hnh nghin cu ly thng tin v cc m hnh v bn cht ca vn v gii php. V d, nu cc k hoch ng vin nhn vin c p dng kh thnh cng mt s cng ty th cc cng ty khc cng s cn nhc p dng k hoch . Ni chung, mt thc t thng b b qua l cc k hoch nh th ch l gii php ngn hn v khng c xem l hu ch.
124

nguyn Tc Trin khai mc ch

vt ln chnh mnh v tin v pha trc, c nhn v t chc cn hiu r cc mc ch m mnh mun t c, thay v cc vn m mnh i mt. Hu ht cc tp on, t chc phi li nhun u thiu mt s tp trung vo cc mc ch cn t c. Cc chng trnh c th nh i bng c sinh mng con ngi khi thiu cc mc ch. Hy xem xt chng trnh tu khng gian con thoi M v s mnh ngn ngi ca con tu Challenger(*). Chng trnh mang trong mnh mt thm ha trc khi c nc t ra cu hi: Th ti sao chng ta lm iu ?. V n nh mnh y a n cuc kim tra gt gao u tin i vi cc cp mc ch ca chng trnh tu khng gian con thoi ca M. Hy lu rng, li nhun ch l mt trong nhng thc o nh gi cng ty t c mc ch tht s ca mnh nh th no. Li nhun khng phi l s mnh ca cng ty. Mc ch s c thy r n gin bng cch t cu hi: Chng ta tham gia vo vic g? hoc Chng ta ang c gng cung cp cho khch hng dch v g?. Nhiu cng ty cc quc gia khc nhau nhn thc c nhng mc ch ln hn ca h, nh p ng nhu cu khch hng v ngi lao ng. iu gip h thay i cch hot ng v kt qu l h thu v li nhun v chim th phn cao hn. Mt lot cc mc ch ln hn c lin h vi nhau s m ra nhng c hi cho s tng trng lu di v ci tin cng ty, t chc ca bn. c cu tr li ng, trc tin bn phi hi
(*) Tu con thoi Challenger b n tung sau 73 giy ri khi b phng vo ngy 28/01/1986, lm thit mng ton b 7 thnh vin phi hnh on. Thm ha ny buc Chnh ph M phi ngng chng trnh tu khng gian trong hai nm ri sau .

125

T duy T ph

nhng cu hi ng. Khi nh r nhng mc ch ln hn trong u mnh, bn c th trnh c nhng suy ngh v vic khc phc tm thi (nh ng ca nh my hoc ngng sn xut) v s loi tr nhng hu qu ln hn.

Bn cht v cc gi tr ca vn
Khi nim v mc ch c mt h quy chiu v trit hc v lch s rt ni ting. Cc nh s hc i tm mc ch ca cc hot ng ca qu kh trong bi cnh tng ha cc ng c, mc tiu, gi tr v nim tin. Cc trit gia lun i tm s thu hiu v cc vn c lin quan n mc ch nhng gi nh tuyt i, quan h nhn - qu, phng tin v kt qu, phng thc hot ng chc nng, cc tng ngha, bn cht ca chn l v thc tin Quan im ton din l yu t trung tm ca T duy t ph. Chng ta tin rng l do cui cng gii quyt vn thnh cng l hng n s hon thin con ngi; v cc gii php khng da trn nim tin s khng pht huy ti a tc dng. Mi vn lun c hai mt c bn, s tn ti c lp (substantive) v cc gi tr (values). Tn ti c lp bao gm tt c cc iu kin (ai, ci g, u v khi no) ca mt tnh hung c th m bn mun thay i. Vn tn ti c lp ca bi cht xp l a hng ln xe ti hoc phn phi sn phm n khch hng. Trong quyn sch ny, khi nhc n t mc ch l chng ti ang ni v nhng kha cnh tn ti c lp ca vn . l chui cc s mnh hoc kt qu vn ch c th t c thng qua cc hot ng c cn nhc k lng.
126

nguyn Tc Trin khai mc ch

Cc gi tr ca vn gm kht vng, cm hng v nhu cu, nhng yu t lm cho tn ti c lp tr thnh mt vn ln cn c c bit quan tm. Cc gi tr s thc y mong mun x l vn . Khng c cc gi tr, khng c s khng hi lng v v th, s khng c vn . Cc gi tr ch yu xoay quanh mong mun ca con ngi v vic lm cho th gii v chnh h tr nn tt p hn. Nhn thc ca chng ta v s tn ti ca mt vn v thc v s cn thit phi thay i, bt ngun t kht vng bn nng ca con ngi trong vic tha nhn mt hoc nhiu hn bn gi tr c bn sau y: Hiu qu hn Cht lng cuc sng v cng ng cao hn Phm gi, quyn bnh ng v quyn t do cao hn Hon thin bn thn Tuy nhin, xuyn sut chiu di lch s nhn loi, cc gi tr ny khng pht trin theo mt ng thng m i ln theo ng xon c. Tnh hiu qu, cht lng cuc sng, quyn t do, s hon thin tt c u tt p hn thi i ngy nay mc d con ngi lun phi i mt vi nhiu khng hong nghim trng. Qu tht, chng ta phi ci tin, phi lin tc y ng xon c ca cc gi tr i ln. l mt cuc u tranh khng ngng chng li entropy(*) xu hng ca tt c cc h thng khp kn suy sp v i vo b tc.
(*) Entropy (en-tr-pi): Trong nhit ng lc hc, entropy nhit ng lc (hay gi n gin l entropy), k hiu dS, l mt n v o lng khi lng nng lng dQ pht tn/hp th khi mt h vt l chuyn trng thi ti mt nhit tuyt i xc nh T (dS = dQ / T).

127

T duy T ph

Khi vic gii quyt vn ca bn tin trin v bn chn mt mc ch trng tm hoc cc mc ch nh hng vic lm ca bn, khi cc gi tr hoc cc mc tiu s l thc o thnh qu c th hoc cc mc tiu c th. Chng hn, nu bn thit k mt h thng giao thng cng cng ca thnh ph, th: Cc gi tr hoc mc tiu l s an ton, lch trnh thun tin, to ra nhiu vic lm hn, t hot ng qun l, tnh sn sng phc v ca c s h tng, v s thoi mi dnh cho hnh khch. Cc thc o hiu qu (v d nh thi gian phc v gia cc lt xe but, t l tai nn, s lt khiu ni ca hnh khch) l nhng ch tiu nh gi mt chc nng lin quan n mt gi tr c th no . Cc mc tiu ca bn khi l cc mc hiu qu c c lng cn t c tin ln mt mc tiu (chng hn, mc tiu gim tai nn 2% mt nm). Nhn thc v nu r cc gi tr c bn c th gip bn xc nh cc c hi gii quyt vn v sng to nhng gii php khc tt hn. V cc gi tr v cc mc ch v c bn c mi lin h vi nhau, ng lc thc hin s thay i c da vo s tha nhn cc gi tr v suy gim hin ti trong thnh qu ca cc mc ch m phn nh nhng gi tr ny. M rng cc mc ch cng m ra nhng gi tr khc nhau lin quan n nhng cp vn rng hn l yu t quan trng lm khng gian gii php ca bn m rng hn na. Mc d cc gi tr v mc ch l nhn t thc y chng ta x l vn , nhng hy tm gc li nhng yu t ny v tin
128

nguyn Tc Trin khai mc ch

hnh m rng mc ch. Khi , nhng thc o ng n cn c xc nh cho cc mc ch trng tm (thng l ln hn) ca vn m bn s gii quyt. Nu khng, bn s thy chnh mnh ang theo ui, vi mt tinh thn hng hi hn trc, cc mc ch c xc nh sai lm. Kt hp tt c cc kha cnh ca nguyn tc Trin khai Mc ch trong nhng bc u tin ca vic hoch nh m bo rng vic ra quyt nh ca bn s gt hi c nhiu hn cho bn v cho t chc, x hi. Nc M c mt nn tng tri thc v thng tin lin tc pht trin, nhng tr phi chng ta p dng tri thc vo thc tin vi mt thc r rng v mc ch v cc gi tr, chng ta mi s dng tri thc mt cch hiu qu nht. Nhiu cng ty c bit thnh cng ca Nht t lu khng xem li nhun l mc tiu hng u, thay vo h t ra nhng mc tiu ln hn: ci thin mc cuc sng v nng cao phc li x hi cho cng ng. Nhiu nh qun l M ch nho nhng mc tiu cao thng v h phi xem xt bo co li nhun cui nm v tr li cu hi ca cc c ng khng hi lng vi kt qu kinh doanh ca cng ty h. iu tr tru l, theo xc nhn ca chuyn gia t vn qun l ni ting Peter Drucker, nhiu cng ty nc ngoi vn c gi c phiu tng cao hn cc i tc M ca h, vn ch tp trung vo vic tng doanh thu, th phn v hnh phc ca cc ng ch. ng nghip ca Drucker, Richard Ellsworth cho bit rng trng tm ca vn l cc cng ty nc ngoi xc nh mc ch tn ti ca h theo mt cch khc. M, mc ch thng l phc v c ng; Nht Bn, l phc v khch
129

T duy T ph

hng v ngi lao ng. Phc v c ng cng c ngha l tp trung nhiu vo gii php nhanh chng nhm tc ng n im mu cht ngay lp tc. Phc v khch hng v ngi lao ng c ngha l tp trung vo s tng trng lu di. Tuy nhin, p dng cc nguyn tc T duy t ph i hi cc nh qun l v c ng M hi chnh mnh mt cu hi ln hn: Mc ch ca c ng l g?. C phi ch n gin l c c s thu hi vn nhanh? Vy, mc ch ln hn ca vic thu hi vn nhanh l g? Hi nhng cu hi s a ngi M n kt lun rng mc ch ca c ng l duy tr s n nh ca ng vn, u t vo cc cng ty pht trin sn phm v dch v mi, v cui cng, chim lnh th trng. Nh vy, cc cng ty quan tm n s tng trng di hn thc ra nhm vo mc ch phc v tt nht cho c ng ca mnh. D nhin, s tp trung vo cc mc ch ny khng ch p dng i vi cc ch th sn xut v ti chnh, m cn cc t chc lin quan n gio dc, y t, vn chuyn, nng nghip, v bt k ngnh ngh no khc. T duy t ph l qu trnh ti u ha ch ra v gii quyt cc vn m tt c cc b phn ca x hi phi i mt, tt c mi mc . V d, chnh ph nn xem xt cc cp mc ch trong vic quyt nh p dng loi hnh ng g i vi hot ng chnh tr hoc qun s nc ngoi Kuwait vo nm 1991, Haiti v Bosnia nm 1993... i vi gia nh, m rng cc mc ch mang n cc ngha c lin quan cho cc vn c nhn m tt c chng ta gp phi, d nhng cu hi c kh tr li v ngha lu di v ngha thc s trong cuc sng.
130

nguyn Tc Trin khai mc ch Bng 5-1: Minh ha bn khi nim cha ng trong t mc ch.

Phng chp X-quang Mc ch: Chp cc b phn ca c th theo yu cu. Gi tr hoc mc tiu: Ci thin kh nng chn on chnh xc, gip tng cng sc khe, nng cao cht lng y t, cung cp dch v chm sc bnh nhn (cp chc nng rng hn). Cc thc o hiu qu: S lng ca chp mi ngy, chnh xc ca phim chp, chi ph. Mc tiu: 30 ngy khng c sai st. Hnh ng c th: t bnh nhn vo v tr, m my, chiu tia X-quang. Hot ng bo tr Mc ch: Bo m cc thit b lun trong iu kin hot ng tt nht. Gi tr hoc mc tiu: Ci thin tnh hiu qu ca thit b, tng cng quy m cht lng, s dng hiu qu cc ngun lc. Cc thc o hiu qu: T l phn trm cc my ang hot ng, s li than phin nhn c. Mc tiu: 99% thit b a vo s dng hng tun. Hnh ng c th: Sa cha my, kim tra bo dng. Phng Nhn s Mc ch: p ng nhu cu nhn lc kp thi. Gi tr hoc mc tiu: Tuyn nhn s c nng lc, gim tc thay th nhn vin, to vic lm. Cc thc o hiu qu: T l phn trm yu cu v ngun nhn lc c p ng. Mc tiu: 90% yu cu c p ng. Hnh ng c th: Sng lc, tuyn dng, o to v chm dt hp ng lao ng.

131

T duy T ph

Cng ty ch to t Mc ch: Sn xut xe ch ngi v vn chuyn hng ha. Gi tr hoc mc tiu: To li nhun, to phong cch ring, c cc i l cht lng cao, p ng yu cu tiu hao nng lng, p ng nhu cu khch hng. Cc thc o kt qu: C tc, th phn, kh nng thu hi vn. Mc tiu: Tng 20% li nhun trong nm ti, tng vng quay vn 15%. Hnh ng c th: Thu mua, hn, sn, lp rp.

p dng nguyn tc Trin khai Mc ch

Trong khi nguyn tc v S Khc nhau c o l mt trng thi ca thc th khi nim M rng cc Mc ch cn l mt b cng c cho cc n lc gii quyt vn . H thc ca bn s lin tc b kch thch v nng cao khi bn tm kim cc mc ch bng cch khng ngng m rng phm vi s dng cc cng c nh trong v d di y: Bn va c bu lm y vin ph trch giao thng ca Ht Small vi nhim k 4 nm. Ht Small c hai thnh ph chnh l Hubsville v Queen City (xem Hnh 5-3). Mt ng cao tc hai ln xe ni lin hai thnh ph ny l con ng giao thng huyt mch ca ht, bng ngang qua mt ng bng c mt H Chng ngi kh rng v su. Bn chin thng trong cuc bu c nh li ha ci thin tnh trng kt xe trn xa l vi chi ph thp nht. Bn s lm g thc hin li ha ? Bn s o cc khong cch gia hai thnh ph? Hoc bn ch phc tho trn

132

nguyn Tc Trin khai mc ch

Hnh 5-3 nhng tuyn ng m bn ngh l cn thit v tin hnh th nghim? Hay bn s yu cu ngi khc gip bn xc nh nhng thng tin b sung bn cn thu thp? 1. Xc nh nhu cu v mc ch ca nhng ngi c quyn li v ngha v c lin quan Hy trao i ring hoc nhp h thnh mt nhm. Lp lch trnh cc cuc gp mt tm hiu v cp nht nhu cu v mc ch ca h mt cch thng xuyn. Nu bn chc chn v tnh kh thi ca mt d n th mt nhm chuyn trch hoc mt h thng qun l d n c th khng cn n, nhng trao i vi ngi khc v tt c cc vn lc no cng t ra rt hu ch.
NOrTH GOrGE HuBSvIllE

ng cao tc hai ln xe H Chng ngi

HT SMAll

Giao l BuffAlO QuEEN CITY

Hnh 5-3: Bn nhng trc ng chnh ca Ht Small.

Mt nhm gm ngi dn, chnh khch, chuyn gia giao thng v nhn vin thuc s giao thng ca bn ng rng d
133

T duy T ph

n xa l gia Hubsville v Queen City cn c thay i t nht l v mt chi ph. Vt ra ngoi cam kt m bn tng ni vi c tri trong chin dch tranh c, yu cu l rt quan trng. Bn yu cu nhm cng tc xc nh cc mc ch mong mun v con ng ni lin hai thnh ph. V cuc tho lun h m mt vi mc ch: kt ni thng tin lin lc, mt ng cho mi thi tit, ch cho nhiu ngi 2. Hi nhng cu hi c tc dng m rng mc ch vt ra ngoi vn nh c nhn nh ban u, hy hi nhng cu hi nh: Thc s chng ta ang c gng lm iu g? Chng ta ang trong cng vic g? Mc ch ln hn no c th tng cng chc nng ca t chc ny? Nhu cu v mc ch ca khch hng v ca khch hng ca khch hng l g? Vn ny l mt yu t ca vn no khc? (Khng phi nh cu hi thng thng, nhng yu t ca vn ny l g?) Mc ch ca d n c t c hay khng nu bn bt tay x l vn ? Nhng cu hi nh th s gip bn tm ra nhng gii php thch hp. Chng hn, sau 8 thng nghin cu, gim c v mt s ph gim c mt cng ty quyt nh rng h phi m rng gp i din tch sn xut gii quyt vn v phn phi, chi ph v cht lng sn phm. Vo giai on u ca cuc hp nhm chuyn trch, t vn vin hi h u l mc ch ca d n. Mt ngi ni: Mi ngi u bit ti sao chng ta y m! Chng ta phi thit k mt phn xng vi sc cha gp i phn xng ny. Nhng tht bt ng, sau hai gi bn lun v mc ch ca d n, c nhm ng rng mc ch tht s l pht trin cc h thng kim tra qun l.
134

nguyn Tc Trin khai mc ch

Cuc hp tip theo ca bn c ni dung lin quan n vic xy dng mt ng cao tc ni lin hai thnh ph bng cch a ra mt trnh t mc ch hoc dy mc ch, lit k nhng mc ch c xc nh ngay t u v t nh n ln. Bng cch so snh mi nhn nh v mc ch vi mi ngi, c nhm quyt nh rng cn c mt mt ng chu mi thi tit l mc ch nh nht. Bng cch t cu hi, mc ch ca vic c mt mt ng c th s dng trong mi thi tit l g? C nhm xc nh l to nn mt xa l. Sau , bng cch hi, mc ch ca vic to ra mt xa l l g, c nhm xc nh c dy mc ch ban u ca n (xem Hnh 5-4).
c mt mt ng thch hp mi thi tit Xy dng mt xa l C mt xa l Cho php xe hi v xe ti lu thng gia hai thnh ph Cho php i li gia hai thnh ph To iu kin cho hot ng t nhin gia cc thnh ph
Hnh 5-4: Dy mc ch hoc h thng trnh t mc ch cho cc con ng Ht Small.

3. S dng nhng hng dn sau to mt dy mc ch hoc cc tuyn b chc nng Trc tin, hy bt u t nhng nhu cu do nhm hoc t chc nhn thy. Nu nhu cu l lm cho bi cht xp hot
135

T duy T ph

ng hiu qu hn hoc m rng gp i din tch phn xng, hoc thit lp mt t vn ng bng giy, hy bt u t . Th hai, chn mt tuyn b u tin cho dy mc ch. Tuyn b nn n gin v m t c mc ch nh nht v c th nht ca vn . Hy lp mt danh sch tt c cc mc ch, chn ra mt mc ch nh nht lm mc ch u tin, sau sp xp nhng mc ch ln hn cn li theo th t tng dn (t hp n rng), nh Hnh 5-4. Nhng mc ch nh v mt l thuyt s c t gii php m chng c th thc hin hn cc mc ch ln hn, v su hn. Th ba, son tho cc tuyn b v mc ch ca bn, dng mt ng t v mt ch t r rng. ng t nn lin quan n cc iu kin chung (v d, cung cp, c, thit lp) vn tri ngc vi nhng ng t ch s o lng thay i hoc nh gi mc tiu hoc mc ch lin quan n li l (gia tng, ti thiu ha, gim). V vy, cu mc ch n gin nht c hai t c lp: l lp nhm. Mi t c thm vo ch mt s gii hn v v th s lm gim s gii php kh thi xung. Th t, m rng dy mc ch theo tng nc tng nh. Nu mc ch cp u tin ca cng ty sn xut l lm bn gh chuyn trc tip n c vt trng by khng gian trng l mt bc nhy qu ln cho cp mc ch th hai. Thay vo , lm bn gh c th chuyn n sn xut bn gh, hoc c sn bn gh nhng trin khai ln dn s dn n mc ch ln dn: c vt trng by khng gian trng. Khng nn to nhng bc nhy qu ln gia cc cp
136

nguyn Tc Trin khai mc ch

mc ch v s mt nhng mc ch kh thi gia lm c s xem xt sau cho vic la chn hnh ng. C hi x l ng vn c th b b qua bi v ngi ra quyt nh c kh nng chn cp mc ch nh hn. B mt cc mc ch trung gian cng c ngha l b mt c hi to ra nhiu tng ci tin hn. Th nm, khi lp h thng hoc dy mc ch, sp xp cc cu tuyn b v mc ch cn c vo quy m ca mc ch, thay v da vo quy trnh hnh ng hoc gii thch. Nu bn c hai li tuyn b v mc ch tng ng cho cp mc ch tip theo, hy xp mc ch xy ra thng xuyn nht trong t chc ln trn. Nu quy m tht s tng ng, bn c th sp xp chng cng cp mc ch (xem Hnh 5-5). Th su, m rng dy mc ch vt ra ngoi kh nng thc hin thc t mt gii php, ngay c vic m rng ra khi phm vi cc khch hng ca bn n khch hng ca khch hng ca bn. iu ny s mang li tm nhn ln hn cho bn v cc mc tiu v mc ch, gip t chc ca bn vt qua i th v ng u trong tng lai. D bn chn mc ch trng tm l mt mc ch c quy m nh thm ch l cp u tin ca h thng mc ch th vic hiu r cc mc ch ln hn gip bn a ra nhng quyt nh nhanh v nhy bn trong sut tin trnh ca d n. Nm c tng th tnh hung s to iu kin tp trung vo tng th d n.

137

T duy T ph

A. Dch v hnh khch hng khng

1. 2.

Dch v qung co Bn v

1.

t ch trc

1. 2.

n v tin hnh khch m bo hnh khch v hnh l c a ln v a xung my bay chnh xc To iu kin vn chuyn hng ha tr cc m bo my bay ng trng ti ct cnh m bo my bay sn sng ri sn bay Chuyn hng t ni ny n ni khc Vn hng tr tin trc t ni ny n ni khc a hng ha v hnh khch n nhng thnh ph xa xi To iu kin phn phi nguyn vt liu v thng tin

2. Phn b ch ngi

3.

Trao i chng t vn chuyn thanh ton Nhn thanh ton tin dch v Nhn thanh ton cc loi ph khc m bo thu c tin dch v

3.

m bo hnh khch ln my bay m bo my bay ng trng ti ct cnh

3.

4.

4.

4.

5.

5.

6.

6.

7.

8.

9.

10. Gip ngi v thng tin c mt ng ni, ng lc 11. To iu kin vt cht, con ngi v thng tin tng tc vi nhau gia nhng ni xa xi

138

nguyn Tc Trin khai mc ch

B. Cc h thng nh gi kt qu
nh gi hiu nng thc hin Thit lp nh mc Truyn t nh mc Thng bo nh mc cho cp di v cp trn Cung cp thng tin v nh mc

o to nhng ngi lm cng tc nh gi n cp... n cp...

Pht trin nng lc nhn vin

Khen thng vic qun l cc ngun lc

Khen thng thnh tch

Ra quyt nh thng chc

Cung cp cc ngun lc cho qun l Nhn rng thnh tch v mc ch t c ca nhn vin
Hnh 5-5: V d v cc dy mc ch a knh.

Bn khng th bit chc l bn c mt dy mc ch ng hay khng bi v khng c dy no l ng mt cch chnh xc m n lun lun ci tin. Dy mc ch u tin bn lp cha hn l dy mc ch cui cng. Vic pht trin hai hoc ba dy, v so snh chn ra dy chun nht di s ng ca mi ngi lin quan trong d n l iu rt bnh thng. Trc khi chn ra cp mc ch v dy mc ch ng cui cng, nhm d n ca bn nn dnh thi gian tho lun. Cc thnh vin trong nhm c th xem xt iu g xy ra trc khi quyt nh p dng dy mc ch hoc cp mc ch no . Khi nhm xem xt cc mc ch t nhng quan
139

T duy T ph

im khc nhau, h thc m rng v cc bi cnh s c pht huy. Vic trao i m rng mc ch khuyn khch mi ngi xem xt cc nhn nh cha c nu ra nhng i khi c nh hng n vic ra quyt nh, hoch nh v thit k. V d, m rng n cc mc ch ca ngi bn ngoi gip nh gi yu cu ca gim c (ngi bn trong) v mt bo co mi l cn thit hay khng. i khi c nhm s khng khng rng khng cn pht trin mt dy mc ch v mi ngi u bit r. Khi , bn hy p dng mt s cch sau y khi ngun t duy rng hn: Lm cho c nhm ng vi mt nhn nh chung v mc ch m mi ngi bit r, nhng h ngh l mnh cha bit. Yu cu tt c cc c nhn hoc nhm pht trin nhng iu h ngh v h thng trong 5 nm ti theo cch ca h. Xc nh cc thc o nh gi cht lng hoc thnh cng ca mt gii php hoc mc ch m mi ngi ng . Lp mt danh sch cc mc ch, v khuyn khch cc thnh vin mang theo cc dy mc ch xut khc vo cuc hp tip theo. Bt k cch no trong s nhng cch trn y u gip c nhm nhn ra rng vic xc nh dy mc ch l cn thit trc khi tin hnh xc lp gii php.

140

nguyn Tc Trin khai mc ch

Tr li vi cu chuyn Ht Small, nhm thc hin d n xa l ca bn c th d dng thy rng mc ch trng tm khng phi l mc ch nh nht hoc ln nht trong dy mc ch m bn cng pht trin. Rt t ngi la chn cho mc ch mt ng cho mi thi tit, trong khi mc ch hot ng t nhin gia cc thnh ph c chn l qu ln khng th xem xt trong d n ny. Cc yu t m nhm s dng la chn cp mc ch cho d n ny bao gm mong mun ca chnh bn trong vai tr l mt y vin ph trch giao thng, thi gian ra quyt nh, v cc kh nng chi ph v cho mi cp trong h thng trnh t mc ch m bn pht trin. 4. Xc lp cc tiu ch la chn mc ch trng tm Mc ch xc lp cc tiu ch c lin quan n cc nhu cu v mt t chc v cc ngun lc vn c xu hng gii hn mc ch s c la chn mt tng thp hn thay v tng cao nht. Hy thu thp cc kin xy dng tiu ch thng qua cc cuc tho lun, cc bng cu hi kho st, cc nhm danh ngha, cc cuc phng vn hoc nhiu cch khc. Sau , bn chn v xc lp cc tiu ch bng cch b phiu, xp hng, xp loi hoc cc quy trnh ra quyt nh khc. Nhng tiu ch sau y nm trong mt s, ch khng phi tt c, cc tnh hung la chn mc ch: Cc li ch tim nng ca vic chn mc ch. Hy hnh dung mt s la chn gii php l tng cho mi mc ch lm r ngha ca tim nng. K vng ca ban qun l. Bng trc gic v thm quyn ca mnh, cc nh qun l c quyn yu cu d n khng
141

T duy T ph

c vt qu mt cp mc ch c th. Vic i qu xa s kh nhn c s ng h ca h. Mi trng chnh tr. Ai yu cu s thay i khn cp? p lc n t u? Gii hn thi gian. Thng thng mt d n c thi hn hon thnh trong 6 thng s thuc v mt mc ch ln hn d n c thi hn 24 gi ng h. Chi ph d n. Tnh cht phc tp ca hnh ng c yu cu thc hin nhm t c cp mc ch. Cc yu t t chc v phm vi quyn hn. Mt d n ca b phn sn xut c th quan tm n mt mc ch c lin quan n b phn kinh doanh, nhng mt s n v thuc t chc khng cho php gt b cc tuyn b phn. Yu t kim sot. Chnh quyn, hip hi hoc s kim sot v cc quy nh bn ngoi c th mu thun vi mt cp mc ch c th. Yu t ti chnh. Mt mc ch c th s dn ti mt gii php c vn u t ln? Cc gii php c vn u t ln c tc ng g n s linh hot? (u t vn ln thng khng linh hot). Cc nhu cu ngun lc tng lai. Cc yu t quan trng khc la chn mc ch l mi quan h vi cc d n khc, cng ngh sn c bn trong hoc bn ngoi t chc, tnh kh thi, hot ng v chin lc ca i th, iu kin cp bng sng ch, tnh ph hp vi lch s
142

nguyn Tc Trin khai mc ch

cng ty, tnh thanh khon ca ti sn, v th trn th trng v s tng xng ca c s h tng. Vic la chn mc ch trng tm cho gii php xa l Ht Small c hon thnh trong cuc hp xc lp cc tiu ch. Nhm ca bn chn ra hai cp mc ch trng tm, thm ch hu ht ng rng mt mc ch nh hn, c mt xa l, l ph hp vi nhu cu ca c tri so vi mc ch ln hn, cho php xe hi v xe ti lu thng gia hai thnh ph. 5. Chn mc ch trng tm p dng cc tiu ch cho mc ch ln nht v rng nht trong dy mc ch ca bn. Nu mc ch ny khng c chn, hy p dng cc tiu ch cho mc ch tip theo, v c th cho n khi bn n c mc ch c th t lm trng tm. Vic la chn c th thng qua n lc nhm, qua bng bnh chn, cc chuyn gia t bn ngoi, qua phn on hay nhng cch khc. Mc ch trng tm ca bn l tm kim c hi, ch khng ch gii quyt vn . Mc d nhm ca bn thng ch tm mt cp mc ch ring l, nhng i khi h cng ng ly hai hay ba cp mc ch lm trng tm cho n lc gii quyt vn . iu ny c th xy ra khi mc gia tng gia cc cp mc ch l khng ln. Nhm chuyn trch d n xa l ca bn tho lun cc bin php m nhm v cc c dn s p dng nh gi tnh hiu qu ca gii php c pht trin nhm t mc ch chn. Hu ht cc bin php c chn trong cng cuc hp la chn mc ch. Cc thc o vic hon thnh mc ch m bn chn
143

T duy T ph

bao gm (1) chi ph xy dng xa l l ti thiu, (2) thi gian i li trung bnh gia Hubsville v Queen City c rt ngn ti thiu, (3) khng phi gim tc hoc dng li v cc v tc nghn giao thng, (4) cc v tai nn v t l t vong hn ch n mc thp nht (5) nhng tc ng chnh tr ti thiu. 6. nh r cc thc o hon thnh mc ch hoc cc mc tiu cho mc ch c chn Trong qu trnh chn mt mc ch trng tm hoc trc qu trnh , cc thc o v mc tiu c th xut hin. Trn thc t, chnh l ng lc bt u cho mt s t ph trong vic gii quyt vn . Cc thc o v mc tiu ny s thay i khi nhng mc ch ln hn pht trin v khi bn hiu r vn hn. Khi bn chn c mc ch trng tm, th l lc bn quyt nh xc lp thc o mc ch c th no nh gi tnh hiu qu ca xut ca bn. Nhng mc tiu nh lng khng ph hp cho mi tnh hung gii quyt vn - c bit gii quyt cc vn c nhn, nh lp k hoch cho k ngh hoc ci thin mi quan h cha m - con ci. Trong hu ht cc vn kinh doanh, cc nhn t thnh qu c th nh lng c cc nhn t thnh cng then cht, cc ng lc chnh, v cc du hiu kt qu then cht h tr vic nh gi hnh ng ca bn t n cp mc ch c mong i nh th no. Cc thc o thnh qu mc ch phi ph hp vi mc ch c chn. V d, cc thc o cho cc gii php phn phi sn phm n i l s khc vi a hng ln xe ti. Cc mc tiu cn c th v mang tnh nh lng. V d, chng ta s gim chi ph 25% trong nm nay, chng ta s thu
144

nguyn Tc Trin khai mc ch

ht 50% ngi dn tham gia chng trnh gii tr ca thnh ph trong vng hai nm. Trong vng bn nm ti, mi nm chng ta s trng tu 50 ngi nh khu ph c. Vi nhng nhn nh v mc tiu nh th, bn s c th o lng c nhng yu t thnh cng chnh vo giai on u, giai on cui v giai on trung gian ca d n. Cc thc o c p dng vo cui d n cn da vo c s c s dng giai on u. V vy, bn c th ni hnh ng ca bn i n u so vi mc ch c mong i. Tuy nhin, cng phi tha nhn rng khng c thc o no li ch/chi ph, kh nng tn ti, mc tin cy, s hi lng khch hng, nhu cu khch hng, quy m d n, kh nng duy tr, ti ch l lun lun y , r rng v chnh xc. Xc lp thc o i hi s cn i vi mt s mc tiu. i khi cc mc tiu c o lng xc lp ngha tng i ca tng mc tiu. Mc ch, thc o thnh qu v mc tiu c th thay i khi cc nguyn tc khc ca T duy t ph c trnh by, nhng cng cn xc lp k vng r rng i vi quy trnh gii quyt vn vo thi im bn la chn mc ch trng tm.

Cc mc ch v qun l d n
C gng gii quyt mt vn c ngha l bn phi x l hai vic: (1) huy ng cc ngun lc gii quyt vn v (2) tn dng s thay i vo tnh hung vn ban u. Nn p dng nguyn tc Trin khai Mc ch vo c hai vn ny. V d, khi huy ng cc ngun lc gii quyt vn , hy hi rng cc mc ch ca vic lp d n nhm gii quyt vn l g? Chng
145

T duy T ph

ta c nn tip tc hay khng? Vic sp t trc ny s h tr mnh m vic thc hin nhng xut v sau. N gip cc thnh vin tham gia d n tr thnh nhng ngi gp sc, v cng l nhng ngi s thc hin gii php c la chn. Bng cch vch ra cc mc ch ca vic qun l d n trc khi tin hnh, bn s t c nhng kt qu m bn ngh rng mnh c th t c trc . T duy t ph to ra mt mi trng pht trin cc mi quan h lm vic tch cc, mang tnh xy dng v hiu qu. Nhng ngi tham gia c th sng to ra mt h thng c o p ng nhu cu c bit v thc hin k hoch ca h. Thay v dnh phn ln thi gian cho vic thu thp v phn tch d liu, vit bo co v tranh ci v cc d liu, nh qun l d n nn s dng T duy t ph pht trin nhng mc tiu kh thi v cc phng thc t c chng, cng vi cc d phng v hoch nh v ci tin lin tc.

Hy ch nhng c hi c m ra
p dng nguyn tc Trin khai Mc ch c th to ri ro v bn ang i ngc vi li t duy quen thuc, nhng bn s gp ri ro nhiu hn nu khng p dng n. Hu ht cc cng ty, c quan nh nc, cc nh cung cp dch v v c nhn u gp kh khn v h khng t cu hi v cc mc ch. Mt s lu nh du mc trong hnh trnh tm kim gii php: Mt ch th, gm cc thc o, chuyn n bn nh mt gii php duy nht. V d, gim chi ph 10%, gim thi gian tr li khch hng xung mc 5%...
146

nguyn Tc Trin khai mc ch

Chc nng c nh cc tng, mc tiu v gii php tnh th phn nh quy m hn hp ca mt chc nng ring bit. Chng ti khng c thi gian. Hy ch gii quyt vn ny v tip tc vi n. (Trong trng hp ny, bn hy hi: Vy chng ta s tm thi gian u gii quyt nhng vn c th pht sinh t gii php ny?.) Bt k khi no gp nhng tnh hung nh trn, ngay lp tc bn hy dng li v p dng nguyn tc Trin khai Mc ch. Hy lun t hi chnh mnh nhng cu hi c th nh sau: Ti lit k ht cc mc ch cha? Ti m rng cc mc ch ca vic x l vn ny cha? Ti trin khai cc mc ch xa hn ca vic x l vn ny cha? Ti ang c gng t c mc ch g? u l nhng mc ch ln hn na? Thc s ti c bit mnh ang c gng t c iu g khng? Mc ch ca khch hng l g? V mc ch ca khch hng ca h l g? Mc ch ln hn c th loi b yu cu t c mc ch nh hn l g? Bn hy ly can m t cu hi v mc ch. Hy tm hiu mc ch ca mi th. Chng ta mong t c iu g vi mt chic bn chi, ci na, c vt, nm ca, phiu thu, tr cp nng nghip, tranh lun, bo co, ngh nghip hoc bt c s vt hin tng no khc?
147

T duy T ph

Sau hy hi mc ch ca mc ch ca mc ch ny l g? Hy hnh dung nhng mc ch ln hn v tm hiu nhng tnh hung tng th. Nu mc ch ca dy giy l buc giy, vy mc ch ca vic buc dy giy l g? Sau xem xt cc kh nng cho cc gii php ci tin v thay th khc c m ra trc mt chng ta. Ch c gng ht sc hoc lm vic chm ch thi vn cha , bn phi bit r iu bn nn lm, W. Edwards Deming, ngi xng hc thuyt qun tr cht lng, ni. Bit r iu nn lm l li ch c bn ca nguyn tc Trin khai Mc ch. D n sau y l mt minh ha in hnh cho iu ny. Ba mi ba thnh vin thuc S Y t khu vc Greater Milwaukee quyt nh hnh ng gii quyt tnh trng thiu ht y t, v vy, h thnh lp mt ban chuyn trch lin ngnh gm 16 ngi. Sau khi xc lp mt dy mc ch (Hnh 5-6), ban chuyn trch thay i trng tm ca d n t cp 2, s dng y t nh th no, n cp 8 v 9, cc m hnh chm sc bnh nhn. H ng rng nu thc hin cc m hnh phc v tt nhu cu ca bnh nhn th cc y t t nhin c s dng ng ch. Ban chuyn trch tht s ngc nhin v nhng kt qu m quan im v cp mc ch ln hn ny to ra. Kt qu, h khng cn thnh lp mt trung tm cung cp y t bi v sut ton b qu trnh thit k, khng c g chng minh rng mt trung tm nh th c th gip cc y t p ng nhu cu bnh nhn. Thay vo , cc k hoch chm sc bnh nhn v cc ch dn ca bc s phi lun m bo gn vi mi bnh nhn.
148

nguyn Tc Trin khai mc ch

Gii php mi ny c th nghim mt khoa gm 39 ging bnh. Kt qu nh gi cho thy cng mt s lng y t c th chm sc thm 48% bnh nhn so vi m hnh c. T l phn trm ny cao hn 5 n 8 ln thnh qu t c trong nhng n lc c nhm ci thin tnh trng s dng y t. Khi cc y t cm thy hi lng, h s pht huy nng lc v k nng ca mnh v dnh nhiu thi gian cho cng vic ca mnh hn. Kt qu ny xut pht trc tip t vic p dng h thng mc ch. H thng cho nhm thy r iu cn phi x l.
1- Thu thp thng tin v cch s dng thi gian lm vic ca cc y t. 2- Xc nh thc t vic s dng y t trong cc bnh vin nh th no. 3- Xy dng cc c im v quy m ca bnh vin trong trng hp c s thiu ht lc lng iu dng. 4- Xc nh c im v k nng quan trng cn thit cc y t. 5- Xc nh nhng vai tr cn thit ca y t trong bnh vin. 6- Lin kt cc vai tr ca y t vi nhu cu bnh nhn. 7- Thit lp ngun cung cp y t trong bnh vin.

149

T duy T ph

8- Thit lp h thng dch v chm sc iu dng cho cc bnh nhn. 9- Pht trin h thng cung cp dch v iu dng . 10- Pht trin h thng cung cp dch v cho tt c cc khoa. 11- Chun b sn sng cc dch v p ng nhu cu bnh nhn. 12- Chm sc bnh nhn ti bnh vin. 13- Chm sc bnh nhn trc, trong v sau khi ra vin. 14- Cung cp dch v chm sc sc khe bnh nhn lin tc. 15- Cung cp dch v chm sc sc khe bnh nhn. 16- To ra cm gic an tm v mt kinh t x hi cho bnh nhn. 17- Cung cp s chm sc y t cho bnh nhn. 18- C mt cng ng dn c khe mnh.

Hnh 5-6: M hnh m rng mc ch n gin ca d n s dng y t hiu qu.

150

nguyn Tc Trin khai mc ch

Nu thng xuyn s dng cch t duy v nhng tr gip v l lun ca nguyn tc Trin khai Mc ch, bn s pht trin c mt h thc linh hot v rng m, cng vi mt trc gic nhy bn v tm nhn c m rng. Bn s nm bt su sc cc vn ca chnh mnh. Bn s kt ni vi tinh thn v nng lng ca ng nghip. Bn s tm thy ngha ln lao hn cho nhng iu bn lm. Khi a suy ngh v sc lc ca ngi khc vo trong phm vi suy ngh ca bn, bn s ci thin c tnh trng c lp m bn thnh thong gp phi. M rng mc ch l cch bin vn thnh c hi mt nhn nh m nhng ngi thnh t thng s dng m t s may mn ca h. ng thi, nguyn tc ny cng gip bn hiu r cc ri ro v nhng iu khng chc chn khi xc nh cc mc ch cn theo ui. nh hng cho cc mc ch gip bn trnh c vic bn gii php cho vn c xc nh sai; ng thi, ci thin ng k tnh trng thiu trng tm vn gy lng ph rt nhiu ngun lc; v gip bn xc nh nhng vic khng cn phi lm nhng vn t c mc ch. V mt tm l, s hng hi hay bu nhit huyt ca mt c nhn s c khai thc trit khi tp trung vo cc mc ch hn so vi vic rng buc bng cc quy nh. Khi tp trung vo mc ch, sn phm v dch v ca bn s c tnh cnh tranh cao hn v bn xy dng c mt nhn thc su sc v nhu cu ca nhn vin v khch hng. Tuy nhin, nu bn khng th sp xp cc mc ch theo mt trt t nht nh, bn hy i tm cc mc ch, tc l hy

151

T duy T ph

hi rng mc ch ca mc ch ca mc ch l g. Trn tt c, x l vn chnh l lm vic vi tt c nhng ngi c lin quan n vn . Khi , mc ch l cht xc tc bin h thnh nhng ngi ng gp tch cc vo mt gii php hiu qu. Mt tng t ph him khi xut hin nh nhng tia st bt ng. Chng ch xut hin khi tinh thn bn c chun b, c kch thch v m ra sn sng n nhn cc c hi. Nguyn tc Trin khai Mc ch s thc hin cng on chun b. u t thi gian cho vic tm kim v nm bt cc mc ch s tit kim rt nhiu thi gian, tin bc v n lc ca bn v sau ng thi to ra khng ch ba t ph sau y m cn nhiu t ph khc: Mt khm ph , ra th! hoc mt tng hay gii php sng to c bit xut sc. Nhng kt qu tt hn nhiu. Thc hin mt tng tt hoc loi b mt tng ti.

152

Chng 6

NgUYN tC gii pHp tip tHeo

Mt hng lut ln ca M tp trung vo mt phn khc kh ln v s hu tr tu (bng pht minh sng ch, thng hiu). Nh mt phn trong chin lc hot ng ca h, hng quyt nh sa i cc th tc gim chi ph v thi gian u t vo cc v kin c th cung cp dch v s hu tr tu cho mt phn khc dn c rng ln hn. Khi mi ngi pht trin mt trnh t mc ch ca T duy t ph, mc ch trng tm m h chn cho thy n rng ln hn mc ch c d on ban u: cung cp gi tr gia tng cho khch hng ngoi phm vi Lut S hu Tr tu. T mc tiu trng tm ny, nhiu tng cha bao gi c trc tr thnh su phng n ch yu xc nh vic thc hin gii php trong thi gian ba nm. Gii php mc tiu gi y hng dn s hp tc, c chn ra t nhiu la chn m h pht trin, c xem l Giai on 3 vi cc yu t c bn ca th tc lin quan
153

T duy T ph

n quyn s hu tr tu, theo yu cu iu chnh v hp php. iu ny dn n vic gii thch r rng Giai on 1 ( xut thc hin cc thay i ngay lp tc) v Giai on 2 (hnh nh tip theo ca nhng thay i trong thi gian 18 thng) hng cc qu trnh thc t n gn hn vi mc tiu, Giai on 3. Hn na, Giai on 2 gm c yu cu rng T duy t ph phi c p dng tr li trong vng 2 nm sau thit k li h thng v gii php mc tiu. Khi , Giai on 3 c nhim v cng b nhng thay i mi nhm y nhanh qu trnh phn tch c hi, pht trin cc giai on b sung gm mt hng dn mi nhm thc hin nhng ci tin lin tc i vi gii php chn. C l cc bn vn cn nh cc nhn vt c tinh thn tphc-v-mnh trong cc b phim hot hnh ngy xa sau y: Mt ngi n ng t v chn dung mnh vo gc tng trong phng khch; mt ngi khc ng mt chic thuyn di tng hm nh anh ta nhng khng c phng n no a n ra khi gian hm sau khi hon thnh; mt ngi khc ngi trn phn ngoi ca mt nhnh cy v bt u ca mt cch ho hng m khng h thc c s nguy him ca vn tip theo. l nhng v d khi hi v tht bi ph bin ca nhng ngi gii quyt vn nhng khng nhn xa hn vn hin ti v gii php tc thi ca n i vi gii php tip theo. Cc nh lnh o v ngi gii quyt vn thnh cng lun hnh dung v h thng hoc gii php m h mun t c trong tng lai, thm ch v nhng thay i tc thi m
154

nguyn Tc gii php Tip Theo

h ang thc hin. Mc d tm nhn ca h l cc nh hng theo mc tiu, cht lng v gi tr, nhng s ch tm ca h vo iu tip theo s khi dy tc nhn kch thch cho mt mc tiu tm nhn chi tit hn mt mc tiu gii php tip theo, tc nhng tm nhn c xc nh bng T duy t ph. Nguyn tc v S Khc nhau c o v Trin khai Mc ch ca T duy t ph gip bn xy dng cch tip cn v nm bt vn . H thng cc mc ch m bn xc nh ngay t u l c s vng chc xy dng mt gii php kh thi cho vn . n lt mnh, nguyn tc Gii php Tip theo s pht trin nhng la chn gii php di s xem xt cc nhu cu tng lai. Nguyn tc ny ni rng s thay i hoc h thng m bn thit lp trong hin ti phi cn c vo nhng kt qu m gii php s mang li trong tng lai. Sau khi xc nh mc ch, bc tip theo trong vic hoch nh gii php l suy ngh v nhng d on tng lai ca tt c cc gii php. Ha s, ngi ng thuyn v ngi ca cy trn y khng suy ngh xa hn cc mc ch trc mt ca h sn tng, lm thuyn hoc ct mt nhnh cy. Nu h xem xt kt qu tng lai t hnh ng ca mnh, gii php hin ti ca h chc chn s khc i. Trong cc lnh vc c tnh cnh tranh (t sn xut hng ha, xy dng ng s cho n y t, gio dc), gii php tip theo l nhng bc tin m i th ca bn sp t c sau khi ngh rng bn hon thnh mt d n. Trong th gii hm nay v ngy mai cho d l c nhn, t chc hay x hi vic thng xuyn quay li vch xut pht l mt cch quan trng tn ti.
155

T duy T ph

Pht trin l mt qu trnh i ln c th m t nh sau: mt ngi pht minh ra mt th g , chng hn nh ci khui hp, qu bng tennis, my trn bt lm bnh. Sau ngi khc a ra ci tin: ci khui s dng in, bng tennis mu sc, my trn bt thm chc nng ph kem... Sau khi t c mt thnh tu no , bn dng li v t nh rng mnh t c mc ch ca cuc sng. l cch suy ngh thc s li thi. Ngc li, T duy t ph cho rng kt qu ca nguyn tc Gii php Tip theo l mi sn phm hoc h thng mi thnh cng chnh l bc m bn bc thm mt bc tip theo. Tt c mi vn u c nhng mi lin h no vi tng lai. Bng cch t t mnh vo mt thi im ca tng lai, bn s t gii phng mnh khi rt nhiu cn au u. Bi v khi s thng tu m bn t c s gip bn ci tin mnh m cc gii php tc thi m bn hoc ang p dng nhm tha mn cc yu cu tng lai. Nguyn tc Gii php Tip theo khuyn khch bn hnh dung gii php l tng mt gii php c th khng c kh nng thc hin ngay nhng l mt gii php m bn c th s dng n. Hy lun nh rng gii php hin ti khng phi l gii php cui cng nhng l mt bc chuyn tip n tng lai tt p hn.

ngha ca vic nhn thy trc s thay i

Vn hm nay ca bn khng ch tn ti trong mt h gm cc mi quan h phc tp gia con ngi vi cc h thng khc m cn tn ti trong mt h thi gian nht nh.
156

nguyn Tc gii php Tip Theo

N khng phi l mt s kin bit lp khng li thot, m ch l mt on ca ng thng lin tc lun lun chu s thay i v ci tin. Hng lot tai nn xy ra ti mt giao l lm ny sinh nhu cu t thm bin bo giao thng. D y c xem l gii php l tng vo lc , nhng tht ra ch l mt gii php tnh th. Nu lng xe c lu thng tip tc gia tng th i hi phi c mt bc iu khin giao thng (traffic-circle) hoc mt giao l c dng vng xoay (clover-leaf). Nhng nm sau , c th cn thc hin mt s cch khc, nh m thm cc tuyn ng mi, tng cng h thng chuyn ch cng cng... R rng, vi kh nng pht trin nh th, cch tt nht l gi cc la chn m cho Gii php Tip theo bng cch khng cp php xy dng cc ta nh chc tri gn khu vc ng t. Tt c cc gii php, d c th c xem l l tng mt thi im no , tht ra cng ch l nhng bc chuyn tip pht trin. Thi gian, con ngi, chnh sch v cc mc ch mi chc chn s thay th cho mc ch ban u. V vy, mi gii php phi c hnh thnh trn c s ph hp vi nhng kh nng thay i trong tng lai. Mt nghin cu gn y trong lnh vc nhn thc theo hon cnh cho thy bn thn tri thc khng b ng m l ch ng, n lun lun gn lin vi h quy chiu c th, c tnh tng i v m rng cho vic din gii tip theo. l l do ti sao Gii php Tip theo l quan trng. Tri thc tin ha khng ngng khi c s dng, cc nh khoa hc x hi ca i hc Amsterdam, Jacobijn Sandberg

157

T duy T ph

v Bob Wielinga vit. Qu tht, c bng chng thuyt phc rng k c lun c ti lp. Quan im chnh l tri thc lun thay i ch khng theo mt chun mc c nh no. V th, tri thc khng th c chuyn giao mt cch n gin bi v n khng tn ti di dng c th chuyn giao. V tri thc hin ti khng th c chuyn giao cho tng lai mt cch chnh xc, nn mt gii php khng th c thit k cho vn hin ti m khng hng n nhng nhu cu thay i trong tng lai. Tng lai lun lun mang n s thay i c trong vn ln gii php ca n. Vng, tng lai mang n s thay i, nhng ti sao chng ta phi quan tm n iu vo lc ny? Cu tr li rt n gin. Bi v Gii php Tip theo trong tng lai c lin quan trc tip n suy ngh v nh hnh gii php cho vn hin ti. K hoch hin i ha mt nh my sn xut mt loi sn nht nh s xy ra sai st nu khng t cu hi liu 5 hay 10 nm sau th trng cn cn loi sn hay khng. Cng ngh sn xut sn mi no s ra i? Cu tr li s cho bit bn nn thit k nh my ti tn c d tr cho nhng thay i trong tng lai, hay mt kt cu vi nhng mt thit yu nht c th d dng chuyn thnh mt l bnh m khi cn thit. Nhng ngi theo cch gii quyt vn truyn thng thng mong i s thay i ton din xy ra ngay lp tc v th l xong nhim v. bao ln bn nghe th ny: G na y? Bn li thay i na ? Bn mi thay i hai thng trc y m!.
158

nguyn Tc gii php Tip Theo

Nhng ngi p dng nguyn tc Gii php Tip theo th khc. H hiu rng cc xut ang c hon thnh tng bc mt, v h ch ng ch i s thay i tip theo c th l mt yu t cu thnh ca Gii php Tip theo m h thit lp.

Tm nhn v tng lai

Nguyn tc Gii php Tip theo s sng to hnh nh ca h thng, sn phm hoc t chc ca bn trong tng lai, v hng vic ra quyt nh hng ngy trong t chc ca bn n nhng mc ch ln hn. Nhng ngi thnh t ni rng l tng v tm nhn xa l rt cn thit nu bn mun lin tc nhn c nhng thnh qu vt tri. Makoto Iida, Ch tch Tp on SECOM, mt trong nhng cng ty bo v dn s ln nht Nht Bn, gii thch quan im ca mnh: Cng ty chng ti m rng nhanh chng cn cc cng ty khc th pht trin chm li, d cng mi trng kinh doanh vi chng ti. Ti sao li c s khc bit ny? Ti ngh iu ny xut pht t ch liu bn c th pht trin hnh nh tng lai ca cng ty hay khng? Hnh nh ny khng phi l mt tng bt cht m l mt gii php kh thi cho 3 nm, 5 nm hoc 10 nm sau v bn phi hnh dung hnh nh l tng ca cng ty vo nhng thi im , cng nh cch t c hnh nh trn thc t. Chng ta khng th xy dng mt cng ty thnh cng vt tri m khng c tm nhn xa. Pht trin cc Gii php Tip theo i hi nhiu hn mt tm th ph hp v s sng to. N i hi s hiu bit v mt
159

T duy T ph

s lnh vc c th, v th y l lc bn cn tin hnh nghin cu c mc tiu. Tuy nhin, s dng kin thc nh th no mi l quan trng. Nhng ngi t duy theo li c lun p dng kin thc trc tip vo vic gii quyt vn . Ngi t duy kiu mi s dng kin thc to ra nhng khi nim mi v cc h thng mc tiu l tng. Khi nim ca t duy v cc h thng l tng c t lu nhng quan im hu nh lun b loi b ngay khi c cp n. Lc , bn s nghe nhng cu i loi th ny: , bin php l tng cho vn phng ca chng ta l phi vi tnh ha mi mt, nhng chng ta khng th khng suy xt k v n tiu tn mt khon kinh ph ln; hoc, khch hng thch nghe ging ni tht ca chng ta ch khng phi qua my tr li t ng; hoc, Chng ta c qu nhiu nhim v ln, v vy chng ta phi qun ci l tng i. H t chi nhanh chng nh th l do (1) khng cn nhc n mc ch, (2) khng phc tho cch thc hot ng ca h thng, (3) khng c quy trnh quyt nh thc t no c s dng, v (4) nhng din gii duy l tha nhn ngay cc ro cn m khng xem xt thu o tn sut xut hin hoc ngha ca chng. Nguyn tc Gii php Tip theo a ra khi nim v gii php mc tiu l tng mi ngi c th hiu v ng h tm nhn tng lai. 1. Xc nh khung thi gian trin khai gii php l tng. Hy t cu hi: Gii php no nn c p dng nu bn gp
160

nguyn Tc gii php Tip Theo

li vn ny mt nm sau? Nm nm sau? Mc d gii php l tng v lu di khng th thc hin ngay lp tc, nhng lun c nhng yu t no vn c s dng trong hin ti. Bi v l thnh t ca tm nhn di hn, ngay c cc yu t ca h thng l tng, nn chng s hu ch hn nhng kt qu ngn hn, chp v kh ph bin theo li gii quyt truyn thng. 2. nh hng tng lai cho php bn khi u mt cch t ph. Chuyn g s xy ra nu chng ta lm li t u tt c mi th? l mt cu hi gip gii phng bn khi qu kh v khai m kh nng tng tng ca bn. Thng thng, khi u li bng mt cch mi c s dng khi hoch nh thit k mt sn phm hay mt dch v mi, nhng n c th kch thch tho lun trong bt k tnh hung gii quyt vn no. 3. Khuyn khch cc knh thng tin t cu hi hiu qu dn n cc la chn gii php l tng khc. Phng php truyn thng u tin chn tng u tin. Cn nguyn tc Gii php Tip theo gip ngi ra quyt nh t nhiu cu hi khch l nhm to ra khng ch mt m nhiu gii php v gii php tip theo. Ngi ra quyt nh bit xem xt nhiu la chn khc nhau s c kh nng tm c mt tng t ph to nn s khc bit. i khi vic cn nhc la chn chnh l cha kha sng cn. Cn nhc cc la chn khc nhau s m ra mt c hi rt ln tm c h thng gii php l tng. iu ny i hi kh nng chu ng trc cc thng tin chng cho, m h, nhng mt phm cht c trng ca nhng ngi ra quyt nh thnh cng.
161

T duy T ph

4. Xc lp khi nim v s thng thng nh mt nh hng thit k m hnh l tng. Gii php Tip theo chc chn s c mt s im bt thng v khng th d on c. V th, trong khi i tm mt gii php tip theo l tng, ng cc im bt thng lm mt tc dng ca d n. Trc tin, bn hy tp trung vo nhng im bnh thng ca vn thay v tp trung vo iu khc l. Nhng iu thng thng (regularities) l nhng tnh hung c th xy ra nht, c th mong i, cha ng trong vn hoc phm vi h thng. Bt bnh thng l nhng tnh hung ngoi mong i hoc khng th d on nhng c th pht sinh. Khi x l vn , ngi theo cch truyn thng c xu hng a ra mt khuyn ngh c gng bao gm tt c cc d on v nhng yu t bt thng. Nhng cch ny lm ny sinh hai vn . Th nht, khng th hnh dung c tt c mi s kin bt thng c th pht sinh ngoi tnh hung c th, v nhng bt thng khng c nu ra mi chnh l nhng ci gy rc ri ln nht. Th hai, qu ch trng vo iu bt thng s dn n nhng gii php khng ph hp cho iu bnh thng v c xu hng thu hp thay v m rng tm nhn ca nhng gii php kh thi. Chng hn, bn khng nn thay i thc n d ngoi ca bn tr ch v mt chu d ng vi sa. Thay vo , bn vn chn thc n c sa, sau b sung mt s thc ung khc cho cu b khng ung c sa . y l mt cch lm m ai cng bit. Nhng iu th v l cng nhng bt thng tng t li khin ngi khc tht bi
162

nguyn Tc gii php Tip Theo

trong vic tm gii php cho nhiu vn nghim trng hn. Hy tng tng s tht vng ca mnh khi bn phi xp hng di ch i ti quy v my bay, trong lc bn ch mun mua mt v cho mt chuyn bay m bn i hng ngy khi hnh sau 10 pht na n mt thnh ph cch 200 dm. Trong khi , nhn vin bn v li ang ni chuyn lin tu bt tn vi mt ngi khch khc mun mua hai v full-fare (c th i hnh trnh, gi bay) v ba v half-fare bay hng ngn dm gia Nht v c m ngy khi hnh phi n ba thng sau. Ti sao iu ny xy ra? Bi v ni quy phng v buc nhn vin phi x l mi yu cu, thay v ch tip nhn x l ng yu cu chun cn nhng yu cu khng ng phm vi s c x l ring. V th m hiu qu iu phi trong vn i li thng rt thp. Trong cch gii quyt vn truyn thng, khi mi ngi hp bn v mt xut no , h u ch tm tm ra ch sai ca xut cng nh l gii v sao xut khng hiu qu. H mt qu nhiu thi gian cho vic bn lun v vch k hoch cho nhng iu bt thng vn khng cn ph nhiu thi gian. Thi gian nn s dng cho vic trao i v nhng iu bnh thng nhm tin ti mt gii php chung nht. Nu bn c th ngh ra nhng la chn gii php tuyt vi c tc dng trong nhng iu kin bnh thng v c mong i, th vic thit k Gii php Tip theo x l nhng iu kin bt thng l rt n gin, cho d x l nhng iu bt thng i hi mt h thng ring bit. Hy xem xt cc minh ha di y:

163

T duy T ph

M hnh qun l thuc trong bnh vin c thit k ch da vo nhng tnh hung lp i lp li, nhng din bin thng xuyn nht hoc nhng tnh hung quan trng nht chng hn, ba ngy mt ln, mt ln trong bn gi... Cn m hnh tin tin hn l p dng i vi nhng bt thng (thuc cn c qun l theo danh mc, nhng bnh nhn cn iu tr c bit). M hnh cui cng (hay Gii php Tip theo) gi li hu ht nhng kin pht trin cho nhng iu kin bnh thng v nhng b sung nh cho nhng iu bt thng. Mt ca hng s dng mt h thng bng chuyn nhn hng ha di dng thng cc-tng (90% hng ha nhn c n di dng thng cc-tng) v m mt khu vc nhn hng ring cho 10% loi thng khc st g v thng nha, khng th a ln h thng bng chuyn). Mt cng ty kin trc c thu thit k cc khu chung c kt hp nh ph lin k v bit th n lp trong qu trnh pht trin ph hp nhu cu a dng ca th trng. iu ng ni l, ti sao chng ta b i mt gii php tt vi 85% iu kin ph hp ch v nhn thy c 15% khng ph hp? Cn nhc gia nhng im bnh thng v bt thng a n nhng gii php a chiu mang tnh t ph v cha ng mt s la chn ph hp trong nhng iu kin khc nhau. To s lin kt gia mc ch, yu cu v cc la chn gii php kh thi a chiu trong mt xut t ph l thch thc ca quy trnh Gii php Tip theo.

164

nguyn Tc gii php Tip Theo

Yogi Berra ni rng: Nu bn khng bit mnh ang i n u, bn s kt thc mt ni khc. ng li ca mt t chc xut pht t tm nhn hoc mong mun ca nh lnh o. Tm nhn v mt tng lai l tng c hai yu t: (1) dy mc ch c m rng - xc nh nhng mc ch di hn, trit l, ng lc v gi tr ca mt t chc; v (2) Gii php Tip theo biu th cc c ch, chnh sch nh hng nhm t c nhng mc tiu di hn ny. V d, Tp on Hewlett-Packard xy dng hn mt phng th nghim nghin cu sn xut th pht minh ra nhng m hnh sn xut l tng. Ch trng mt cch nghim tc n hai yu t ca mt tm nhn nhng mc ch m rng v Gii php Tip theo l c hi thu ht khch hng (nhng ngi th hng cui cng) tham gia vo qu trnh tm kim gii php.

Li ch ca nguyn tc Gii php Tip theo

Nguyn tc Gii php Tip theo c nhiu li th chung vi cc nguyn tc ca T duy t ph. Ging nh nguyn tc S Khc nhau c o v nguyn tc Trin khai Mc ch, nguyn tc Gii php Tip theo xa b nhng bc tng t tng hoc ro cn trong quan im khin chng ta khng th nhn thc ng vn hoc khng pht huy c nhng gii php sng to. Gii php Tip theo i hi ngi ra quyt nh phi xem xt vn di nhiu gc khc nhau (chng ta khng xt n nhng iu cm k, phong tc tp qun, vn ha hay mi trng); thch thc cc xu hng trnh ri ro; khuyn khch s hnh thnh v pht trin nhng tng i
165

T duy T ph

mi; sn sng s dng cc cng c, k thut, v cc phng cch din t hiu qu. 7 Nguyn tc T duy t ph v nhng li th khc nhau ca 7 nguyn tc ny c mi quan h mt thit vi nhau n mc kh nh r u l li th ring bit ca mt nguyn tc. Tuy nhin, nhng li th sau y c xem l thuc v nguyn tc Gii php Tip theo: 1- T duy v tng lai ca gii php hm nay v hnh dung v gii php mc tiu l tng vi nhng ci tin ln v cht lng v s lng ca cc gii php T duy t ph c th c thc hin ngay hm nay. Nu bn mun c mt ch tm thi, bn s xy mt ngi nh tng ng vi kh nng ti chnh hin ti ca bn. Nhng nu bn mun c mt ngi nh trong m, bn c th xy dng n qua nhiu giai on. Chnh tm nhn di hn s ngn khng cho bn xy dng mt s hng mc no c th lm cn tr vic xy dng ngi nh m c ca bn v sau. 2- Nhng cn i v sp xp vn c trong hu ht mi gii php c to ra bng cch nhn v tng lai thay v nhn v qu kh. Nu bn c mt m hnh sn xut l tng nhng hin ti khng th thc hin v thiu vn hoc hn ch v nhn lc, bn c th pht trin mt Gii php Tip theo t ra s a bn n gn vi mc tiu hn. Vic sp xp nh th hiu qu hn so vi vic nhng d on kh khn km hm ngun tng ca bn v ch a n cc gii php chp v, ngn hn v thiu tm nhn chin lc. 3- Nhng xut thay i ca bn cha ng nhng d phng cho vic ci tin lin tc. Mt gii php kh thi bao gm
166

nguyn Tc gii php Tip Theo

nhiu thnh phn khc nhau. Thnh phn c th l Gii php Tip theo c thit k vi kh nng ph hp v thay i. Cc thnh phn khng thuc mc tiu l tng c th c thit k tng bc hy b hoc lm cho ph hp vi nhng mc ch khng lin quan. Chng hn, nh my sn xut sn c th chuyn i thnh mt xng bnh m. 4- Bn ti a ha kh nng pht trin nhng gii php sng to v ci tin bng cch b qua nhng d on v ro cn ti chnh, thng tin, t nhin v con ngi c th gii hn tm nhn ca bn. Thng thng, nu bn nhng la chn gii php l tng ny n trong u, bn c th tm ra nhiu cch vt qua nhng ro cn v sau hoc tm thy gii php t ph ngay lp tc. 5- Bn tnh hay phn i s thay i ca con ngi m ng cho s chp nhn v c vic phng s thay i. Chng ta s t ngc nhin hn nu chng ta hiu r nhng thay i l ph hp tm nhn ln hn. 6- Bn tn dng c thi gian dn du v gi tin hnh thay i trong tng lai. Vi mt thc r rng v ni bn hng n v gn lin vi s linh hot ng ph vi nhng iu bt ng, bn c th vch ra nhng gii php tng bc a bn n gn hn vi mc tiu l tng. 7- Gii php ca bn d thc hin hn. Hnh dung r rng v con ng bn ang i s to iu kin thun li cho nhng quyt nh mt pht m bn phi a ra khi d n tin trin. 8- Gii php t ph d tm thy hn. Nguyn tc Gii php Tip theo nh tan thi ng c thay i tnh th
167

T duy T ph

v ng gi li nhng chuyn khng hay vn km hm s ra i ca nhng tng t ph. 9- Bn c th vt tri hn i th ch khng ch ui kp h. Theo li t duy truyn thng, bn s sao chp nhng iu i th ca bn ang thc hin thnh cng, nh khi nim mc cnh tranh c trnh by trong Chng 4. Nguyn tc Gii php Tip theo gip bn c s hnh dung vt xa v tr hin ti ca i th, v vy kt qu ca bn s vt tri hn h. V d, trong khi nh my NUMMI, mt lin doanh gia Toyota v General Motor Fremont, California, ang xem xt p dng mt m hnh sn xut ca nhng nm u 1980 th chc chn Toyota cng ang ci tin m hnh ca mnh Nht Bn vt tri hn NUMMI, ch khng ch n thun bt kp h. 10- xut ca bn cho s thay i c th lin quan n nhiu knh a dng c pht trin t nhiu la chn. V d, vic ci t hc ng nhm gim t l hc sinh b hc chc chn ng quan tm hn vic gim s s lp hc. S phc tp ca vn v h thng cc vn c lin quan i hi phi c mt gii php nhiu mt vi cc b phn c kh nng x l cc vn v s s lp, o to gio vin, h tr tm l, s quan tm ca gia nh v cng ng, ngn nga ti phm, cc khon ph cp, v nhiu hn na. Nhng gii php c th thay th m bn trin khai t c tm nhn v mt ngi trng l tng s cu thnh nhng yu t khc nhau nm trong gii php mc tiu tn cng ca bn. 11- Mi trng sng to lun thng th. S phng th v mu thun gia cc h thng v s phn b ngun lc s b p
168

nguyn Tc gii php Tip Theo

ch khi mi ngi cng hng n mt tm nhn chung trong tng lai bng tinh thn hp tc cao. thc rng m v ci tin lin tc s em li kh nng tip cn vi nhiu gii php c th thay th. Tm nhn di hn gip bn tm thi b qua s m h v kh nng mt hay nhiu mt ca mt vn s khng c gii php trc mt. Chng ta thng rt sn lng xem xt mi tng v cho rng bt k tng no cng ng c khen ngi. Nhng thi ny ti a ha kh nng pht trin nhng gii php tin tin v sng to. 12- Bn s khng b sa ly vo v s tnh hung quanh vn thc t bng cch trin khai ngay mt gii php ch gii quyt nhng iu bnh thng. Cn cc h thng gii quyt nhng bt thng hoc ngoi l c pht trin sau theo mt t l m bn v ng nghip c th gii quyt. Vic pht trin mt gii php sng to v kh thi cho cc hon cnh l tng tn cng s dn n s ra i ca mt gii php a nng, a chiu gii quyt nhng bt thng vn hn ch hu ht li ch ca gii php mc tiu c p dng trong nhng hon cnh bnh thng. Nhng iu kin ny bao gm cc tnh hung, hoc cc yu t xy ra thng xuyn nht hoc c tnh quan trng nht. 13- Bn khng tri thc hin ti gii hn suy ngh ca mnh. Pht trin gii php tip theo a n nhiu cu hi c th cn c tr li trc khi mt xut c pht trin y . Nhng cu hi ny s nh hng vic thu thp d liu, v th bn s trnh c vic nghin cu lng ph v quyt tm thu thp tt c thng tin nh cch ca ngi gii quyt vn theo li truyn thng.
169

T duy T ph

Tuy nhin, khng phi mi gii php bn thc hin u l mt gii php t ph. i khi gii php ca bn khng ti u bng gii php m bn rt ra t nhng phng php truyn thng. i khi gii php tc thi ca bn ch to ra mt thay i nh trong thnh qu mong i v v th hn ch kh nng t ph ca Gii php Tip theo. i khi hon cnh tm l hoc chnh tr xung quanh vn ca bn i hi mt lot nhng thay i nh thay v mt thay i ln, nhng nhng gii php nh thnh cng theo mt th lin tc hng n mc tiu Gii php Tip theo l nhng tia sng rc r c tc dng bin tm nhn ca bn thnh thc tin.

B quyt pht trin cc Gii php Tip theo

Trong phn ny chng ti m t nhng cng c, cch thc v cc quy trnh c th pht trin Gii php Tip theo. Trc tin, chng ti mun trnh by ngha quan trng ca tinh thn ci m. Nghin cu ca chng ti v nhng ngi gii quyt vn thnh cng cho thy rng mc d mi ngi c mt cch thc v k thut ring khi ngun cm hng sng to, nhng nhng tr gip s tht bi nu ri vo suy ngh tiu cc v quan im gii hn ca cch suy lun truyn thng. Mt tm th rng m nui dng kh nng l lun trnh cao v s tru tng (ca mc ch) l yu t quan trng nht ca T duy t ph. Nghin cu ca cc ng nghip ca chng ti cng cho thy nhng ngi hoch nh hiu qu l nhng ngi lun hng theo mc ch, c nhn thc trung lp, c thin hng
170

nguyn Tc gii php Tip Theo

lin kt mi ngi li vi nhau v c kh nng tm kim nhng thng tin cn thit t nhiu knh khc nhau. Sc cng ph ca cc nguyn tc T duy t ph l gip bn lun lun th hin nhng c tnh ny. ti a ha sc sng to, mt tm th rng m l iu cn phi c mi c nhn, mi nhm v mi t chc. Ngn ng c cu: Khng ai khng tng c mt tng c o. Qu tht, dng nh tt c mi tng u c ngi ngh ra trc chng ta, nhng tnh cht ca s sng to l phi lin kt cc tng c theo nhng phng cch mi. Hai nh tm l hc Michael Mumford v Sigrid Gustafson cho rng biu hin ca s sng to khng ch c hnh thnh t mi trng vt cht tn ti quanh ta. Nn nh rng ngay c Shakespeare v Beethoven cng tng i mt vi nhng trang giy trng m khng sng tc ni mt nt nhc no. Thm ch c nhng ngi dng nh c kh nng sng to phi thng nhng thc ra h ch vic kt ni nhng hiu bit v kinh nghim ca chnh mnh theo nhng cch thc ht sc mi l. T nghin cu ca mnh v cc iu kin dn n nhng thnh tu tin tin, Koestler a ra nhn nh rng chng ta khng th sng to ra ci mi nu khng da trn ci g c, Mumford v Gustafson vit. Thay vo , s sng to xy ra ty thuc vo vic ti sp xp nhng thc t v hiu bit hin ti t s hp nht bt ng ca hai hay nhiu gin . Chng ti khng c m t r rng no cho nhng b n v cch sng to ra nhng tng chnh, nhng hc thuyt
171

T duy T ph

Bisociation(*) c nu r iu ny. Hc thuyt ni rng tng t ph ny sinh khi hai suy ngh, hai m hnh hoc hai s tru tng giao thoa vi nhau. S giao thoa ngh ny nm ngay trng tm ca quy trnh m chng ti ngh bn p dng pht trin cc gii php tip theo. Mt trong nhng li th ln nht ca qu trnh lm vic nhm l kh nng khi dy tng sng to trong mi c nhn. Tuy nhin, trc ht, cc thnh vin nhm phi vt qua ni lo s b ch giu khi trnh by nhng tng mi, thm ch l l lng. H cn phi tin rng c nhm xem trng s tin cy, s khuyn khch v ci m vi nhau. Nhm gii quyt vn cn a ra nhng quy tc c bn v s dng cc phng cch truyn cm hng sng to hn cho nhm. V d: 1- Khng cho php bt k ai phn bc mt tng ngay khi n va c nu ra. Vic phn bin ch c php din ra giai on sau. 2- Khuyn khch nhng tng t do hoc hoang d. 3- Li ko mt vi ngi bn ngoi tham gia vo d n. 4- Ghi chp li tt c cc tng mi tng u c xem xt cng bng. 5- a ra nhng cu hi kch thch hoc thc y s sng to, chng hn nh:
(*) Trong The Act of Creative, Arthur Koestler cn c trn lun tnh c o sng to khng c ngha l to ra hoc lm pht sinh mt h thng tng t ci khng, m ng hn l t s phi hp nhng m hnh t duy tng tn ti vng chc thng qua tin trnh trao i cho. Koestler gi tin trnh ny l bisociation. Nh vy, c th hiu bisociation l kt qu t s kt hp nhng im tng ng bt ng to ra nhng kiu kt hp mi.

172

nguyn Tc gii php Tip Theo

H thng hoc dch v cng thm no c th a chng ta ln thnh mt cng ty hng u th gii? Gii php l g nu chng ta khng phi chu sc p no c? M hnh l tng l nh th no nu chng ta c th t c tt c nhng mc ch ln hn mc ch m chng ta chn? Gii php nh th no nu chng ta lm li mi th t u (lm li cuc i, d n mi, tc phm mi)? 6- Tp trung tho lun v cch thc hin nhng gii php ang c xut thay v c chng minh chng khng th thc hin c. Hy p dng l thuyt tr chi tin tng. 7- Khi s dng tt c nhng cch thc trn, hy vui v ci m bng nhng c ch, li ni khi hi nhm kch thch tr tng tng ca nhng ngi tham gia. sn sinh tng, khi hi l mt yu t rt quan trng. Bn cn lm cho mi ngi trong nhm thy rng h c th ph v mi s km hm t duy h. Bn c th lm iu ny bng cch s dng nhng cch thc trnh by tnh hung t nhng quan im khc bit hoc l thng. Sau y l mt s cch thc hay cng c hu ch khi dy nhng tng ci tin: Cc nguyn tc. Hu ht mi lnh vc (nh bp, lp rp sn phm in t, thu kha hoc vn giao thng) u c mt b kin thc hoc b quy tc m t nhng iu kin hoc gii php l tng cho nhng thnh phn khc nhau ca h

173

T duy T ph

thng (s b tr, c cu t chc, h thng my tnh, bin php phng nga tai nn). Mt s quy tc c lin quan mt phn n cc nguyn tc ca T duy t ph tc loi b nhu cu v mc ch tc thi bng cch xem xt nhng mc ch ln hn, ch xc nh mt u vo c chi ph thp (hoc cht lng cao), ch xc nh mt u ra vi cc sn phm c cng c trng, thc hin cng vic mt cch t ng Hy nhng nguyn tc ny tng lc ha trn vo nhau nhm to ra tng mi trong u bn. Hy hi chnh mnh rng bn c th t c mc ch X thng qua nguyn tc Y nh th no? V d, nu bn nh lm nh bp, hy p dng cc quy tc hng dn v thit k sn nh, la chn vt dng, k thut lt nn, h thng n chiu sng... v chng hi t vi nhau trong u bn theo mc ch chn. Th hi rng bn c th t c mc ch c mt nh bp sch s, p m khng cn phi lau dn nhiu bng cch lt gch men trng hay khng? Php so snh loi suy v n d. Mt gii php ci tin trong mt lnh vc no hon ton khc c th giao thoa vi mc ch ca bn. Hy chn mt lnh vc m cc mc ch c th tng t nhau v pht trin cc phng n c th la chn cho lnh vc . Sau , s dng gii php t lnh vc th hai lm c s cho vic ng dng trong lnh vc chnh. Hoc, bn cng c th suy ngh cch t c mt mc ch i nghch hay chn nhng i tng khc thng nh mt php n d kch thch vic sn sinh ra cc tng. (H thng s hot ng nh th no nu n c cu to ging nh mt cun t in, mt chic xe p 10 tc , mt mng nhn hoc b iu khin
174

nguyn Tc gii php Tip Theo

t xa ti-vi?) Hoc th thc hin mt s vic khng c lin quan (i siu th, do cng vin hoc thm bo tng, c th hay sch vn hc ngh thut, cc bi bo th thao, tr chi hoc tp ch thi trang). Nhng cch ny c th to ra tng gii quyt vn tng t theo cc tiu ch ca chnh bn, nh s thun tin, phn ng nhanh, tit gim chi ph hoc bt mt. Tip tc hi chnh mnh rng bn c th t c mc ch X thng qua nguyn tc Y nh th no? Nhng bn cn thn trng vi php so snh loi suy v n d! Chng 4 gii thch vi bn ti sao. Khng phi bn sao chp iu ngi khc lm m bn ch tm kim tc nhn kch thch cho cc tng ph hp vi tnh hung v mc ch ca bn. Lin kt t do. Bt k suy ngh, i tng, hoc tm nhn no u c th giao thoa vi mt suy ngh hoc mc ch khc to ra nn tng cho mt tng th v. Hy th nghim vi suy ngh ca bn. Nhng ghi ch v hnh v trn giy c th hnh thnh mt lot cc lin kt ri dn n tng sng to. c ngu nhin mt s t trong t in to mt s lin tng no vi mc ch chn. Hnh dung v cc gii php vi chi ph v ngun lc u t thp nht c sn phm hon ho lm hi lng khch hng mi thi im. S dng d on ca cc nh tng lai hc nh mt nhn t kch thch to s giao thoa vi mc ch chnh ca bn. V d, vi d on t l sinh gim th bn cn phi lm g t c mc ch X mt cch l tng? Khoa hc vin tng. t mnh vo v tr ca tc gi truyn khoa hc vin tng Isaac Asimov vit ra cch thc
175

T duy T ph

t c mc ch trng tm: iu g s xy ra nu cng ngh sinh hc c th thay i cu trc phn t ca vt cht? c g chng ta c th cy vo u chng ta nhiu con chp my tnh. Nu dn s th gii tip tc tng u nh th ny th h thng chm sc y t s nh th no vo nm 2035? iu g s xy ra nu chng ta c mt hng kinh doanh khc? Hnh dung. Chn mt thc o kt qu hoc nhn t quyt nh thnh cng m bn xc nh cho mc ch ca mnh v hnh dung ra gii php t c iu . Gii php nh th no gim tai nn xe c ti giao l n mc thp nht? M hnh x l n hng no c th tn dng 100% cc ngun lc (cng nhn, giy, thi gian s dng my tnh...). Gii php m bn hnh dung v hiu qu ca cc thc o nh gi tnh hiu qu s kch thch tng nhm t c mc ch l tng ca bn. Vit kch bn. Cch ny c th c s dng ba mc : th nht, m t tng lai khi c gii php l tng; th hai, m t mt gii php l tng; th ba, m t hnh ng yu cu (ci cch hnh chnh, thu ht ngun lc, vai tr ca c ng, nhng nng lc ct li mi) thy r kch bn th hai. Cc cng c vin tng cng ngh cao s h tr c lc cho cc kch bn ny. t gi thit. i vi cc mc ch ca c nhn hoc gia nh, y l s tng hp ca cc phng php vit kch bn, hnh dung, lin kt t do v khoa hc vin tng. Bn s t cc mc ch ca mnh nh th no nu bn trng v s v khng phi chu ton ngha v g trong mt nm v c t do i du lch khp ni? Bn s t c cc mc ch cng
176

nguyn Tc gii php Tip Theo

ng ra sao nu bn c qung co min ph trn cc knh ti-vi? Nu bn l khch hng/nh cung cp ca chnh bn? Phng php lch s v tiu s. Nh li mt s kin qua (thm ch xy ra nhiu thp k hoc nhiu th k trc) c kt qu vang di hoc khc bit, v trng hp giao thoa vi mc ch chn ca bn nhm to ra nhng tng mi. Hoc, ngh v mt ngi thnh t hay uyn bc m bn ngng m, v hi chnh mnh, h s dng nhng cch thc c bit g t c nhng thnh tch ? Kch bn cho tnh hung xu hn. Phng php ny a nhng ro cn hoc nhng hnh ng tiu cc m hu ht mi nhm u a ra s dng mt cch tch cc. Mt n lc c thc nhm a ra vin cnh xu nht ca tnh hung gip xc nh nhng tr ngi i vi vic thc hin tng hoc nhng vn c th pht sinh sau khi phng php c a vo s dng. ng thi, cch ny cng gip bn ngh ra cch x l nhng trng hp tri ngc vi nhng kt qu m bn mong i ngay ti thi gian v a im chng xy ra. Vin cnh v tnh hung xu hn a n cu hi: Mt phng php l tng nn c pht trin nh th no trnh tr ngi hoc kt qu tiu cc nh th? Cng c h tr. Cc cng c nu trn nh cc nguyn tc, php so snh loi suy v n d, lin kt t do, hnh dung pht huy hiu qu cao hn nh nhng k thut c th. Nhng tm th vi nhng hnh nh kch thch sng to c trng c trnh by trong cun Creative Whack Pack ca Roger von Olch. Poster c th c treo trong phng hp, khuyn khch mi ngi b phn xt v t suy ngm. Cc
177

T duy T ph

cng c ny c lp trnh thnh mt s phn mm, nh phn mm Idea Fisher gm 705.000 t v cm t khc nhau kch thch ngi s dng ny sinh v lu li trn my tnh nhng tng khc thng. S a dng ca cc m hnh t duy. Mi ngi c xu hng ng h mt kiu hay mt m hnh t duy khc nhau hu ht thng da vo trnh hc vn hoc chuyn mn ca h. V d, mt k s thng ngh v m hnh lm vic bng mt hnh nh trong u h. Ngc li, nh tm l hc thng s dng ngn ng v cc hnh nh n d. Tuy nhin, vic th nghim vi li t duy v cc k thut khc nhau s m rng cnh ca dn n nhng tng l th hn. Trong s rt nhiu m hnh t duy th nhng m hnh sau y c bit c tc dng i vi nhng suy ngh sng to. T duy Tng hp (Synthesis Thinking) l s kt ni cc b phn vo trong mt tng th, to ra s lin kt p ng yu cu ca mt mc tiu. V d, s tng hp thun ty c th l mt bc tranh c v bi mt a tr khng c hng dn hoc mt ci ru c lm ra t mt ngi khng phi l th rn. Tng hp l phn ct li ca vic thit k qu trnh lin quan t mc ch sn phm mi cho n nhng cng b v hnh thc v cch s dng. Ngi c t duy tng hp thng s dng nhiu phng php khc nhau kch thch to ra nhiu la chn c th thay th nhm t nhiu tm nhn khc nhau. T duy Phn k (Divergent Thinking), thut ng c s dng v c nh ngha u tin bi Guiford vo nm 1950, l kh nng ca mt c nhn to ra nhng gii php tim nng
178

nguyn Tc gii php Tip Theo

khc nhau cho mt vn . T duy phn k s mang n v s nhng tng, khi nim v cch tip cn khc nhau. V th, ngi c t duy phn k lun s dng nhiu cch thc khc nhau tm kim cc chi tit (v d nh vit kch bn) lm phng tin kch thch to ra nhiu la chn hn x l vn c pht hin. Ngc li, T duy Hi t (Convergent Thinking) tp trung vo vic chn la mt trong s nhng gii php khc nhau. Ngi c t duy hi t s dng nhng cch c th to ra nhiu la chn khc nhau m bo rng kt qu t c l da trn mt s lng ln cc tng trong vic mang li kh nng ln hn cho mt gii php sng to hn. T duy Suy din (Deductive Thinking) suy lun t tng th n chi tit. Li t duy ny gn lin vi phn tch logic, mc d khng phi lun lun, t nhng hc thuyt v thc t hin hu n nhng thc t hoc gii php c th. Phng php t duy ny c p dng tm ra cu tr li cho mt vn . Ngi t duy suy din gii ng dng hu ht cc phng php trc khi chn mt gii php c th thc hin. Ngc li vi T duy Suy din, T duy Quy np (Inductive Thinking) i t chi tit n tng th. Cc hc thuyt khoa hc hnh thnh theo cch ny. Khi c s dng gii quyt vn , phng php ny thng a ra mt m hnh chung t cc gii php ca nhng vn tng t. Ngi c t duy quy np nn s dng cc k thut c trng (v d, phn mm my tnh) kch thch to ra nhiu tng trc khi i n mt gii php. T duy quy np cao nhng gi nh thng thng c nhiu hn mt gii php tim nng hay mt hc
179

T duy T ph

thuyt tng xng. V vy, n cng c mi quan h vi t duy tng hp v t duy phn k. C l bn cn s dng nhiu cng c t duy khc na, nhng iu quan trng l bn cn trnh li t duy li thi ch ch trng phn tch v m x vn . Hy tp trung vo mc ch v c gng ra cng nhiu gii php sng to cng tt i vi mc ch m bn chn.

S dng nguyn tc Gii php Tip theo

V c bn, vic chuyn t dy mc ch n mt gii php mc tiu l tng l mt qu trnh c th c thc hin t do v khng c cu trc. Tuy nhin, Bng 6-1 m t nhng bc m bn c th p dng m mm tng sng to v tin n gii php m khng s dng n cc phng php truyn thng. Cc bc c th c p dng khng theo trnh t no. V d, bc B c th trc bc A bt k thi im no ca qu trnh. Nhng hng dn ny ch nhm pht huy tc dng ca nguyn tc Gii php Tip theo trong nhng ln u bn p dng n. Chng s nh hng cho bn v cc tng, tht nhiu tng m khng nh gi tng. nh gi ch ph hp cho nhng bc sau. Sau mt thi gian p dng, chc chn cc nguyn tc T duy t ph s tr thnh phn x t nhin ca bn. Nhm d n ng cao tc Ht Small tho lun hai t ch yu trong nhn nh v mc ch: c mt ng cao tc(*). l t c v ng cao tc. T c biu th a im v phng hng, trong khi ng cao tc biu th s
(*) Nguyn vn: To have a highway.

180

nguyn Tc gii php Tip Theo Bng 6-1: Pht trin mt mc tiu Gii php Tip theo v chn mt gii php c xut.

A. Xc nh cc trng hp bnh thng cn xem xt ra gii php. B. Pht trin cng nhiu tng cng tt v cch thc t c mc ch chn hoc mt mc ch ln hn trong dy mc ch ca bn. C. Tp trung tng theo nhng la chn gii php hoc h thng chnh. Kt hp nhiu tng hay vo mi la chn. Mt la chn phi m bo t c mc ch ca bn v phi bao hm nhng chin lc c th thc hin. D. B sung cc tng ph, cc chi tit vo mi la chn m bo tnh kh thi v kh nng nh gi tnh hiu qu ca gii php. E. Chn ra Gii php Tip theo mc tiu bng cch nh gi tng la chn chnh. (Tha nhn nhng iu kin thng thng, v nh gi cc tng gii php thng qua nhng thc o kt qu c xc nh.) F. C gng lm cho chin lc gii php tip theo tr nn l tng hn na. G. Nng cp mc tiu gii php tip theo kt hp nhng trng hp bt thng. B sung cc chi tit chn ra mt gii php c xut.

hnh dung v mc ch. Tho lun v nhng t ny v hm ca n dn n quyt nh rng nhm s xem nhng iu kin ny nh nhng trng hp thng thng pht trin mt Gii php Tip theo: mt bng bng phng, khng c tr ngi gia hai thnh ph, v mt ng cao tc hai ln xe. Bc u tin l phi xc nh nhng trng hp bnh thng cho gii php mc tiu ca bn. iu ny khng phi d dng, bn hy cn nhc k lng v nhng iu bnh thng thng khng hin r.
181

T duy T ph

Bt u bng cch xem xt nhng t ng v cm t chnh (ng t, ch t, tc t) trong cp mc ch chn hoc cp ln hn. Xc nh nhng nhn t thc t no xut hin thng xuyn nht, quan trng nht, hoc s tr thnh nhng hng s hay nn tng ca d n. Trong nhiu trng hp, nhng trng hp bnh thng gn cht vi cc t ng th hin u vo hoc u ra ca gii php cui cng. u vo v u ra ch gii quyt nhng h thng ln hn hoc mi trng ngoi cnh, m rt t c kh nng thay i d n, cho d d n ln hay nh. V d, 35% n hng nhn c mt trung tm dch v c gi ti t vng duyn hi pha Ty, 25% t duyn hi pha ng, 20% t cc bang min ni v cn li 20% t nhng ni cn li trong nc v nc ngoi. Phng thc khc li chn thi im xa l iu kin bnh thng. iu ny cho php ngi ta ngh v cc iu kin l tng: Bn ngh mt trng i hc k thut s nh th no l tt nht trong 10 nm ti? H thng chng su hi l tng c th c p dng trong 5 nm ti cho c nc M ra sao? B mt khu ph s nh th no trong 6 nm sau khi d n pht trin th c hon thnh? Mi iu kin da trn c s thi gian c th cng cn nhng quyt nh nh hn, v l nhng quyt nh d dng trong bi cnh ca ci nhn di hn. V d, vic xc nh nhng vn k thut no s c xem l iu bnh thng sau 10 nm s tng i d, bi v li ch ca c nhn vo thi im xc nh khng b e da.

182

nguyn Tc gii php Tip Theo

Mt cch khc cho thy cc nhn t bnh thng c s dng trong qu trnh T duy t ph l gi s rng ln lt tng nhn t chi phi 100% cc iu kin v quyt nh m hnh l tng hay h thng ci tin no l thch hp i vi tnh hung bnh thng . V d, u l tng t ph x l n hng ti trung tm dch v trong trng hp ton b chng u c gi n t B Ty. Nhng nhn t bnh thng hay hp quy tc bn thn chng khng phi l mt kt qu nhng l mt phng tin pht trin Gii php Tip theo. Khi nim bnh thng (regularity) c th dn n mt s t ph ln khi thit k h thng l tng. Tuy nhin, vic lit k cc yu t bnh thng khng c ngha l bt k nhn t no cng phi c s dng. Chn nhng nhn t bnh thng cho mt d n c th thng nh vo phng php th-v-sai, v nhng quyt nh mc no thng l ch ng. Tuy nhin, trong qu trnh thit k gii php l tng, nhng nhn nh v iu bnh thng c th c thay i vi ln nn y khng phi l mt quyt nh ch cht. Nhm d n ng cao tc Ht Small s dng mt vi cch thc m rng nhiu tng nhm t c nhng mc ch ca d n. Ch c hai cch ng ch . Cu hi: Gii php Tip theo hoc h thng l tng no s loi b yu cu v cp mc ch chn, c ngha l s t c mt mc ch ln hn?

183

T duy T ph

Tr li: 1- S dng xe ti cng thm gim s lng xe lu thng trn ng. 2- t nhng bng xch ti t ng iu ha lu lng xe. 3- Lp t ng ray nhng xe ti cng thm c th ch xe ti v xe hi. Cu hi: Nhng cch tt nht (h thng l tng no) t c cp mc ch chn? Tr li: 4- Mt ng cao tc bn ln xe hon ton mi theo mt ng thng. 5- Lm mt ng cao tc mi hai ln xe lu thng mt chiu, v ng hin hu dnh cho hai ln xe theo chiu ngc li. 6- M rng ra hai bn ng cao tc hin hu, mi bn mt ln ng mi. 7- Yu cu mi ngi s dng xe hai cu vt mi a hnh, xe i c trn ct, xe i c trn cn ln di nc tn dng mt ng. Bc tip theo (Bc B, Bng 6-1) l phi a ra cng nhiu tng cho Gii php Tip theo cng tt. y l thi im quan trng ca qu trnh xy dng khi nim v cng l lc s dng hu ch nht nhng cch thc, k thut c trnh by trn y. Hy tm kim vt ra ngoi nhng g bn c th bit. Bn phi thit k nhng h thng l tng ch khng ch

184

nguyn Tc gii php Tip Theo

n gin ni v chng. Bn phi x l cn thn c nhng tng phi thai na. ci tin cht lng tng, bn cn phi b sung: lm th no mt tng (d c phn l lng) thc s pht huy tc dng? Cc tng bn ghi nhn phi tng i hon chnh. V d, nu mc ch l chun b ha n, cu ni c th lm pht sinh tng l: n t hng ca khch hng c nhp vo my tnh. My tnh s x l nh sau: gim s lng hng tn kho, a s gim vo phn phn tch doanh thu, v t ng nhp lnh sn xut lin kt v bn sao vn chuyn lu tr, vn ti n ng bin (bill of lading) v xut ha n bn hng. ng thi, hy nh rng y l mt bc n gin. ng cho rng l tng c ngha l phc tp. H thng v gii php l tng ca bn nn phn nh mt cch d dng v t phc tp nht nhm t c nhng mc ch nh. Hy nh hnh tng t c mc ch v lm hi lng khch hng theo hng n gin nht. Sau khi bn a ra mt nhm gii php hoc la chn khc thch hp cho tng lai, th tip theo l qu trnh phn loi (Bc C, Bng 6-1). Cc tng m bn v cc ng nghip ghi chp li gi phi c sp xp thnh nhng la chn gii php chnh. Mt s la chn chnh yu l mt tng hon chnh v m rng, kt hp cng nhiu tng hay t danh sch ca bn cng tt. Mi la chn chnh, nu c thc hin, s gip t c mc ch nh trong iu kin bnh thng hoc l tng. Pht trin mt s la chn chnh khc ngn chn

185

T duy T ph

s kt lun vi v v mt tng v kch thch s kt hp ca cng nhiu tng hay vo mi la chn gii php. Nhng la chn chnh tng i khc nhau mc d chng cng cha ng mt s tng ln hay nh. Cui cng, bn hy chn ch mt la chn chnh lm gii php mc tiu nhm t c mc ch nh. V d, mt d n thit k h thng phn phi vt t vn phng phm cho 200 a im tip cng dn thuc Phng Chng l Los Angeles a ra nhiu gii php v sau c kt hp thnh ba la chn chnh: 1- Thit lp kho trung tm v nhp thng tin t cc phiu yu cu vt t v n t hng qua in thoi vo my tnh c nhn. 2- Thit lp mt mng li truyn thng trong khu vc t ng ha dng thng tin cho ph hp vi vic lu tr t ng v tnh ton cc danh mc vt t ti kho trung tm. 3- ngh cc nh cung cp hng giao hng trc tip n tng a im tip cng dn. Mt b phn chnh ca gii php c th c m rng, nhng bn thn n khng phi l gii php hon chnh. c th l mt phn ca mt hoc mt vi la chn chnh nhng phi c lin kt vi nhng thnh t khc t c mc ch mong i. S dng my tnh c nhn theo di bin nhn, n t hng v giao hng l mt thnh t chnh ca gii php cho vn phn phi vt t cho cc vn phng chi nhnh thuc Phng Chng l, nhng my tnh c nhn khng l mt gii php.
186

nguyn Tc gii php Tip Theo

Khi tin hnh phn loi, hy xem mi mc trong danh sch cc tng l mt gii php la chn chnh, mt thnh t chnh ca gii php hoc mt chi tit ph hp vi nhiu gii php c th thay th hoc ca cc thnh t chnh. Sau lin kt v sp xp nhng danh sch ny thnh nhng la chn hon ton kh thi. Tuy nhin, vic b sung mt s chi tit v tng mi trong qu trnh thc hin cng lm tng tnh kh thi v cho php bn o lng c hiu qu ca gii php (Bc D, Bng 6-1). Mt s la chn gii php chnh c th thc hin ngay nu cc iu kin bnh thng hoc l tng th hin c tnh u vit. Nhng ngi nhn xa trng rng v ngi t duy theo hng tm gii php l tng lun thch thc bn. H a ra nhng cu hi khi gi v cc thng tin cn c thu thp. V d, sn phm c th c phn phi t ng bng cch no? Hoc c th lm kim loi co li nhiu hn khi tri lnh nh th no? Hoc, lm th no m bo dng xe c thng sut? Nhm d n ng cao tc Ht Small c ngi n vn phng S Giao thng thu thp thng tin cn in chi tit vo cc tng chnh, d ton kinh ph v cc nh gi khc v tng. Nhm s dng tng thc o nh gi tng tng trong iu kin bnh thng. Mt cu hi pht sinh: c php o no quan trng hn khng? Cui cng, nhm nhn nh rng chi ph l nhn t ch yu nu cc nhn t khc nm trong gii hn c th chp nhn. Kt qu, nhm chn tng s 4 lm Gii php Tip theo m h hng n. tng 5 cng c xem l mt gii php mc tiu c th la chn nu mt ng cao tc hai ln xe
187

T duy T ph

c sn v khi , chi ph xy dng s thp hn so vi tng 4. M hnh mc tiu ny th hin r trong Hnh 6-1 trong cc iu kin bnh thng, c th.
HuBSvIllE ng cao tc mi mt chiu, hai ln xe

ng cao tc hin hu dnh cho chiu ngc li

QuEEN CITY

Hnh 6-1: M hnh mc tiu Gii php Tip theo cho cc con ng Ht Small.

Tip theo, hy chn gii php mc tiu, chnh l gii php hng bn n gii php l tng ng thi cng cha ng nhng chin lc c th tin hnh ngay hoc tng bc thay i sut qu trnh thc hin (Bc E, Bng 6-1). chn ng gii php, bn hy nh gi tng gii php chnh bng nhng thc o m bn xc nh, trong trng hp iu kin bnh thng. V khi bn a ra la chn ca mnh, hy t hi mt ln na: Chng ta c th lm g xc nh ng gii php ti u? Lm th no gii php xy ra? (Bc F, Bng 6-1). Tip theo, nhm d n xem xt cc ngoi l hoc nhng iu kin bt thng: H Chng ngi, v ng cao tc hai ln xe mi v ng cao tc hin hu giao nhau hai im. Mi iu kin bt thng c th c xem l mt d n nh pht trin mt nhm tng mi: Gii quyt trng hp H Chng ngi nh th no?
188

nguyn Tc gii php Tip Theo

Mt s tng gii quyt trng hp H Chng ngi l (1) vn s dng m hnh mc tiu, nhng vi mt ng trnh nh quanh h; (2) xy dng mt ng cao tc hai ln xe vng cung, thay v ng cao tc ct ngang h; (3) xy dng mt cy cu hai ln xe bc qua h; (4) ngn h, tho nc v (5) t to mt ln ng i xuyn qua. Nhng tng ny c nh gi xem tng no tn t chi ph nht ( tng u tin l tt nht), gn nht vi mc tiu ( tng u in) v d thc hin ( tng u tin). V th, tng u tin tr thnh gii php c kt hp gii quyt vn H Chng ngi. Mt tng c pht trin gii quyt trng hp giao nhau ca xa l c v mi l (1) xy ng vt trn hoc di ti mi im giao nhau, (2) t n giao thng ti mi giao l, (3) t bng dng ti mi giao l v (4) sp xp tuyn ng loi b nhng im giao nhau. tng th 4 gn nht vi mc tiu. N pht huy tc dng, nh c trnh by trong Hnh 6-2. xut c b sung, chnh sa nhm gii quyt nhng iu kin ngoi l cng tng t nh Gii php Tip theo. nh gi c lp, kch thch v cc kim tra khc c thc hin m bo tnh hiu qu ca cc xut c th v ng cao tc. Bin Gii php Tip theo thnh mt m hnh xut thc hin (Bc G, Bng 6-1) lin quan n vi d n nh hn nhm tm gii php x l nhng bt thng v nhiu chi tit m bo tnh kh thi. Trong nhiu trng hp, hp kim tra thng tin vi ngi khc l cn thit. Kt qu thng l mt gii php t ph, ng thi vn d on c nhng thay i trong tng lai. Theo thut ng tin hc, gii php xut c xem l phin bn hin hnh. Khi , b n tr

189

T duy T ph

nn r rng iu ang thc hin gi y ch l mt bc hng n mc tiu cao hn. y l mt vi lu m bn s thy trong qu trnh tm kim gii php: Chng ti khng th vt ra ngoi phm vi ca mnh. ng trn lp trng ca mnh. Khng vt qu ngn sch a phng. Nu gii php kh thi, chng ta s lm cho n pht huy tc dng. Hy i n vn tip theo. Ch c mt gii php ng duy nht cho trng hp ny. iu ny hon ton khng thc t. Hy thc t i no. Trong b phn ca chng ta (nhm, t chc), iu ny l khng th! iu ny ch c lm trong ngnh ca chng ta (ngh nghip). Chng ta khng th tr v im xut pht. Bt k khi no bn gp phi nhng cu ni nh trn hoc bt k nhn xt trc tip no v tng ln u tin c trnh by, hy dng li v p dng nguyn tc Gii php Tip theo: Ti c a ra qu nhiu la chn hoc gii php l tng? Chng ta c th t c cc mc ch ny bng cch no nu phi bt u li t u?
190

nguyn Tc gii php Tip Theo

NOrTH GOrGE HuBSvIllE ng cao tc mi hai ln xe ng cao tc c hai ln xe H Chng ngi

HT SMAll
ng trnh nh quanh h Giao l BuffAlO QuEEN CITY

Hnh 6-2: M hnh gii php kh thi mi cho cc con ng Ht Small.

Ti c xem xt mc ch ny v tng mc ch ln hn s thc hin nh th no trong vng 10 nm k t by gi? iu kin bnh thng no c th gip chng ta pht trin nhng gii php l tng nht? (Nh trnh 15% trng hp bt thng, ch tp trung vo 85% trng hp thng thng ca gii php.) iu g hin ti khng th lm nhng nu c th, s em li thay i mt cch cn bn? C phi ti ang xem xt ng mc tiu cho xut ti u? C phi ti ang tm kim mt cu tr li ng th hai? Th ba? Th t? Ti c nh khuyn khch v li ko ngi ngoi cuc tham gia vo qu trnh i tm gii php hay khng?
191

T duy T ph

Kt lun
Nguyn tc Gii php Tip theo c vai tr rt quan trng trong vic pht trin nhng chin lc c th nhm t c nhng quan im ci m ca nguyn tc v S Khc nhau c o v nguyn tc Trin khai Mc ch. N buc bn phi suy ngh vt ra ngoi vn hin ti v gii php kh thi u tin hnh dung v hnh nh ca bn hoc cng ty, h thng, t chc, sn phm hoc dch v trong tng lai. S hnh dung ca bn c th tt tri xanh, nhng nguyn tc ny s a bn tr li mt t khi bn tm nhng chin lc kh thi cho mc tiu ca mnh. Nguyn tc s mang li cho bn s t do chn la nhng gii php ng ci thin cuc sng. Thc hnh nguyn tc Gii php Tip theo ca T duy t ph nh sau: t ra mt khung thi gian cho vic pht trin gii php l tng. Cho php bn bt u t vch xut pht tm kim gii php. Khuyn khch cc knh phn bin c th dn n nhng gii php l tng. Cn c vo iu kin bnh thng thit lp m hnh gii php l tng. Trnh c vic xy dng iu g hm nay nhng tr thnh vt cn trong k hoch di hn. m bo rng nhng xut hin ti cho s thay i cha ng nhng d phng cho vic ci tin, nng cp lin tc.
192

nguyn Tc gii php Tip Theo

Khc phc tnh trng phn i s thay i theo bn nng, ng thi khuyn khch thi dm chp nhn s thay i. Cho php bn vt tri hn i th, ch khng n gin l bt kp h. m bo rng suy ngh ca bn khng b gii hn bi tri thc hin ti. V thc cht, bn c T duy t ph t phn kt thc (gii php) ngc ln vn ca bn. Harold Geneen, cu Ch tch Cng ty in thoi v in tn Quc t, vit rng: Bn c quyn sch t u n cui, nhng bn qun l cng ty theo chiu ngc li. Bn xc nh kt qu trc v sau lm mi vic hng n kt qu . Nguyn tc Gii php Tip theo c th c p dng i vi tt c mi ngi mi trnh khc nhau. Th dn Australia cng c th c dy v cc nguyn tc T duy t ph. D h khng c kh nng thit k mt bn in t hoc mt h thng lch trnh hoc h thng sn xut, nhng h vn c th s dng cc nguyn tc pht trin gii php trong h quy chiu ca nn tng tri thc ca h, ng thi s nng cao s t m hc hi nhng loi thng tin mi. Nguyn tc T duy t ph ni chung, Gii php Tip theo ni ring, l rt cn thit bin nhng nn tng tri thc thnh nhng gii php hiu qu nht. Mc tiu Gii php Tip theo m bn chn c nhng c im sau y:

193

T duy T ph

L mt s th hin r rng v h thng l tng m bn hnh dung nhm p ng mc ch ca bn. chnh l mt m t thng thn v r rng cc bin php bn s s dng t c cc kt qu m nhng ngi c lin quan c th hiu v c truyn ngun cm hng t . Linh ng trc phn ng ca i th cnh tranh. i th ang thc hin nhng k hoch ca h v s cng khai kt qu cng vi kt qu ca bn. V th, gii php mc tiu ca bn phi mang tnh linh hot thc hin nhng iu chnh, b sung to li th cnh tranh. Cha ng cc yu t ca Gii php Tip theo mt gii php tip theo sau gii php tip theo khc. Th gii chng ta vn ng v pht trin khng ngng, v th gii php mc tiu t nht phi kt hp vi nhng d on v tnh hnh pht trin cng ngh v xu hng c cu dn s. Nhiu d on c th ng nhng phn ln l sai v chng ta khng c cch no bit chc d on no ng, d on no sai. Pht trin cc gii php tip theo linh ng t mc tiu nh l iu cn thit thch ng vi mi thay i trong tng lai. Trnh by nhng ri ro thp nht v nhng k vng cao nht cho s thnh cng c th l mt nghch l vi nhng iu khng bnh thng m nguyn tc ny mun bn xem xt. Nhng nu bn p dng tt c nhng nguyn tc T duy t ph khc, mc ch ca bn l r rng: xem xt s khc nhau c o, thit k gii php thc hin ng n; th kh nng tht bi s thp. Qu tht, nhng ngi thnh t m chng ti kho st cho rng vch sn
194

nguyn Tc gii php Tip Theo

trong u mt tm nhn hoc mc tiu Gii php Tip theo m bo cho h c may mn khi cn phi iu chnh gii php trong qu trnh thc hin. Xc nh tm nhn cho mt gii php l tng l v ch nu bn khng xy dng c tnh kh thi bn trong gii php . Nguyn tc Gii php Tip theo c th s khin bn ngc nhin vi nhn thc v cc c hi! Bn s khng bao gi bit c bao nhiu thay i l tr khi bn pht trin nhng chin lc hng bn n ngy cng gn hn vi mt iu kin khng tng (cht lng hon ho, chi ph bng khng, thi gian bng khng, khch hng hi lng tuyt i). Nguyn tc Gii php Tip theo l mt cch n bt c m v a ra nhng k hoch hnh ng t c c m .

195

T duy T ph

H ni: Cch tt nht d on tng lai l pht minh ra n. - Alan Kay Tm vi ca mt ngi cn phi vt ra ngoi kh nng n bt ca mnh, nu khng, vinh quang u cn c ngha g. - Robert Browning Cch tt nht c mt tng hay l c tht nhiu tng. - Linus Pauling ng i theo con ng no c, hy bc nhng ni khng c con ng v li mt li mn. Khuyt danh

196

Chng 7

NgUYN tC tHit Lp H tHNg 7/8 ca vn vt l phn chm ca mt tng bng tri

Gim c mt hng qung co ln rt ch trng n vn hoch nh chin lc. ng quyt nh khi ngun sng to bng cch m mt k ngh hai ngy cho 14 qun l cp cao ca mnh. K ngh tp trung vo cc gi tr v nim tin ca cng ty v thu v 22 kin. Tt c nhng ngi tham gia u cm thy thoi mi vi cc hot ng. Tuy nhin, vi tun sau , tt c u nhn ra h khng bit nn lm g tip theo. Trong thi gian , v gim c v tnh c c n bn u tin ca T duy t ph. ng gi n Trung Tm T duy t ph v mi mt chuyn vin t vn n ni chuyn trong mt ngy.
197

T duy T ph

Tt c cc nh qun l cp cao u tham d cuc hi tho v mun bit ti sao danh sch cc gi tr v nim tin m h nu ra khng to ra c mt k hoch chin lc. u tin, chuyn vin T duy t ph gii thiu v gii thch cc thnh t ca mt ma trn h thng. Sau anh yu cu c nhm phn loi tng nhn nh trong bng lit k cc gi tr v nim tin ca h v t tng nhn nh vo tng thch hp trong ma trn h thng. Sau khi cc nhn nh c phn loi v vit ln bng, mi ngi tham gia thy rng hu ht cc nhn nh ca h u c t vo xu hng gi tr m khng phi mc ch ca cng ty. iu cho thy xu hng c bn ca mc ch khng c xc nh, v th rt kh, nu khng mun ni l khng th, pht trin mt k hoch chin lc. C nhm bt u lm li, ln ny pht trin mt trnh t mc ch ca cng ty, a khch hng ca h v khch hng ca khch hng thnh mt b phn khng th thiu trong h thng trnh t. Sau , chn mc ch trng tm hoc s mnh t h thng cp mc ch m h a ra. Tip theo, nhng la chn gii php tip theo chin lc c pht trin v nhng chi tit th dn dn hnh thnh qua nguyn tc thit lp h thng. C th ni, vn v gii php xut ging nh mt tng bng tri: ci chng ta nhn thy u tin ha ra ch l mt phn rt nh ni trn mt nc m thi, v phn chm ln hn nhiu c th mang n nhng thm ha tng t thm ha Titanic nm 1912.

198

nguyn Tc ThiT lp h Thng

T duy t ph c cch gii quyt phn chm ca nhng vn v gii php bng mt cng c c hiu qu c gi l Ma trn H thng (System Matrix). Nu tu Titanic c h thng ra-a v x-na (h thng nh v trn khng (radar) v di nc (sonar) bng sng siu m), th c l bi kch s khng xy ra. Ma trn h thng c chc nng nh ra-a v x-na, c thit k soi ri 7/8 phn chm ca nhng tng v xut c th b b st. Nguyn tc Thit lp H thng pht biu rng mi s vt hin tng u khng t thn tn ti. Phng nga v gii quyt vn thnh cng xoay quanh vic xem xt nhng yu t v xu hng c mi tng quan s cu thnh mt gii php. Nhng ngi tm gii php thnh cng m chng ti kho st u c mt nguyn tc m h p dng a ra gii php cho mi loi vn : chnh l quan im h thng. Trc tin hy xem xt t h thng. C l ai trong chng ta cng thng xuyn s dng t h thng nhng khng c nhiu ngi nh ngha ng c ngha ca n y l mt h thng ti t, Bn khng th ph v h thng. H thng c s dng rng ri trong tt c cc ngnh ngh, vi mt lot ngha chuyn bit. Hin ti c gn 100 nh ngha. T ny thng c m rng i vi t duy h thng vi ngha xem xt mi yu t. V c bn, mt h thng l (1) mt nhm nhng tn ti c lin quan (2) thc hin cc chc nng no nhn u vo, tc ng mc no , v to ra u ra t c mc ch.

199

T duy T ph

Hu ht vn vt u c th c xem l mt h thng. Mt con cu cng l mt h thng: n n c sn xut len v tht. Ni la l mt phn t ca mt h thng m tri t m l thng cho sc nng trong lng t thot ra ngoi. Khi x l mt h thng, bn c th lit k nhng yu t v c im c bn ca n. Sau , lit k nhng yu t c th nh hng n nhng yu t ny. Gi bn c hai danh sch, hoc nhiu hn. C th bn mun chia cc yu t thnh hai nhm, mt nhm gm nhng yu t nh hng n h thng vo cc ngy thng v mt nhm nh hng vo ngy ch nht. R rng nu theo cch ny bn s thy mnh vit ri vt i rt nhiu t giy m khng th t c kt qu no. p ng iu ny, mt ngi ngh ra mt cch trnh by dng bng ch nht sp xp li trt t t mt m d liu hn n. Phng php gi l ma trn. Loi ma trn n gin nht l ma trn hai chiu, hay cn gi l ma trn khi, ging nh bn c ca-r. Trong cc bn c th vit bt c g, nu khng ch, bn c th nh du chuyn n trang gii thch ring. Mt ma trn c hng dc v hng ngang nhm th hin mi tng quan gia cc thng tin trong cc . V d, nu bn ang tm a im ph hp t nh my mi, cc la chn v yu t c lin quan n chng c th sp xp nh m t Hnh 7-1. Khi mi nhn vo, bn s thy ngay rng lao ng sn c vng duyn hi pha ng l iu m bn cn iu tra trc khi bn chn gii php cho vn ca mnh.
200

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Kh hu B Ty Khu vc Trung Ty B ng Tt Trung bnh Xu

Chi ph xy dng/ m2 $1.000 $1.500 $2.000

Lao ng sn c 100% 80% ?

Hnh 7-1: Ma trn v cc la chn v yu t cho vic xc nh a im nh my.

Trnh by thng tin theo dng ma trn r rng s hn ch nhng mu thun v nhm ln do bn phi xem i xem li qu nhiu t giy. Mt ma trn c th c m rng n v cng v c b sung bi nhng ma trn ph nhm bao hm tt c cc yu t lin quan n vn hoc gii php. Ct kh hu c th l mt ma trn lin quan n cc yu t khc nh lng ma, nhit Mt s ngi li lp ma trn 3-D cha ng mt bin s c bit nh thi gian. Nhng l mt cch phc tp m chng ta nn trnh. Hnh 7-2 cho thy cng c ma trn c tc dng linh hot nh th no, thm ch mt v n mng trong tc phm ca nh vn Agatha Christie (i t Prothero b git bi chnh cy sng m ng ct gi nhiu nm trong th vin) cng c th c phn tch di dng mt ma trn. Hy nh rng d liu trong cc c in vo t t. T ma trn hon chnh, k b tnh nghi r rng l ngi lm vn mt kt lun m nu c trnh by di dng tng trnh th chc chn s mt rt nhiu trang giy.
201

T duy T ph

CHNG C NGHI PHM Qun gia V tr lc xy ra v n C hi tip cn sng Thng tin c nhn Hnh vi t suy lun

im Nhn thy hng B vim khp ang i trong rng ngy trong th nng tay phi m vin (tay cm sng) T m Cha bao gi S sng lau dn th vin Cha bao gi bc vo th vin 20 nm phc v cho gia nh Hay phin mun Bnh tnh Phn n

Ngi hu ang lau gc mi u bp ca hng rau qu

Ngi lm Vi li k vn khc nhau

Chm sc cy Tay sng thin Bo th cnh trong th x trong qun Gian xo Nng tnh vin hng ngy i N nn c bc Ght vin chc

Hnh 7-2: Ma trn v bng chng v din tnh nghi trong mt v n git ngi

Loi cng c tng t c th p dng cho mi vn hoc d n. im chnh ca ma trn l phi sp xp cc thng tin c mi tng quan gn theo mt trt t nht nh. Quy trnh ny s cho thy u l k h so vi cc thng tin thch hp: phn chm ca tng bng. Ma trn h thng c bn, c th p dng vo nhiu tnh hung, l mt bng gm 6 hng dc v 8 hng ngang (nh Hnh 7-3) m mi mc s c gii thch ring trong qu trnh chng ti trnh by sau y.
202

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Cch thc p dng mt ma trn nh trn c minh ha trong vic quy hoch v thit k mt khu phc hp ln gm mt trng y khoa v mt bnh vin phc v vic ging dy cho cc sinh vin y thuc mt i hc ln vng Trung Ty. Ban u, kin trc s trnh bn tm tt chng trnh trnh by c s v yu cu thc hin khu phc hp xin ph duyt d n v gi n cc nh ti tr. Nhng vn pht sinh l mt bn tm tt mang tnh ch quan, phn nh cc tng v thch ca mt c nhn. l mt hn ch ng ch trong trng hp ny. Ch nhim khoa ca mt trng i hc gii quyt vn bng cch lp ma trn h thng. ng lp bng lit k cc mc ch; u vo nhn lc v vt t; u ra k vng v khng k vng; quy trnh hnh ng bin u vo thnh u ra; mi trng, c mi trng t chc v t nhin; yu t con ngi, nguyn vt liu (my mc nh my tnh c tham gia vo qu trnh sn xut nhng khng phi l mt phn nm trong sn phm cui cng), v cc h tr v mt thng tin. Ma trn m v ch nhim khoa lp ra c xem nh mt nh hng cho y ban k hoch v khng di 22 tiu ban trc thuc. Ma trn khng ch vch r mi quan h v s ph thuc ln nhau ca cc thnh t m cn, v quan trng nht, l to ra mt s tng hp y tt c cc chi tit cn thit ngha l, khng b st mt s yu t cn thit no. (Khng t ta nh chc tri c xy dng m khng tnh n vn liu gi to c thi bay cc ca s hay khng.)

203

Xu hng
Gi tr: mc tiu, nim tin thc y, kht vng, o c, phm cch Thc o: thnh qu (tiu ch, cng hin v yu t c gi tr), mc tiu (bao nhiu, khi no, t l, c im thnh qu c th) Kim tra: cch nh gi v sa i yu t hoc h thng khi n i vo hot ng im chung: lin h ca tt c xu hng i vi cc h thng hoc yu t khc Tng lai: nhng thay i c hoch nh v nhu cu nghin cu i vi tt c cc xu hng.

Nguyn tc c bn: cc c im t nhin hoc c bn ai, ci g, u, nh th no

Yu t

Mc ch: s mnh, mc tiu, nhu cu, mi quan tm ch yu, trng tm

u vo: con ngi, vt cht, thng tin kch hot quy trnh u ra: kt qu mong i (t mc tiu) v khng mong i t quy trnh.

Quy trnh: cc bc x l u vo, lung, s , v cc hot ng n v. Mi trng: con ngi v thi , t chc v hon cnh Yu t con ngi: K nng, nhn s, trch nhim, khen thng... Yu t vt cht: thit b, iu kin t liu

Thng tin: sch, hng dn

Hnh 7-3: Ma trn h thng: tc nhn, cht xc tc, cc hot ng h tr gip x l u vo thnh u ra nhng khng l mt b phn ca u ra.

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Chng ny trnh by cch T duy t ph s dng t h thng. Tuy nhin, vic s dng t h thng s khng m bo cho bn hiu r vn nu khng gn kt n vi nhng t khc (nh, h thng sn xut, h thng k ton, h thng ng st, h thng chm sc y t, h thng gio dc, h thng ngn hng). Trong ma trn h thng, mi yu t v xu hng c th c xem l mt h thng ca chnh n v mi ma trn h thng cng c th c xem l mt phn t ca mt hoc nhiu yu t khc. Kh nng hnh thnh cc mi quan h mang tnh h thng ln hn v nh hn l v cng (ad infinitum).

Ma trn h thng hot ng nh th no?

Mt ma trn h thng c tc dng sp xp thng tin v bt k h thng no, d l yu t nguyn vt liu (nh trong h thng sn xut) hoc yu t d liu v thng tin (nh trong h thng k ton). Cn lu rng, cc thng tin ging nhau c th c s dng trong cc h thng khc nhau v c hiu mt cch khc nhau ty tng c nhn. Mt ma trn h thng trn mt trang giy khng phi l kho cha mi chi tit ca mt gii php ti u. Tuy nhin, n c th cung cp nhng t kha ch yu v s linh hot gip bn d dng tm ra cc ngun tham chiu cha ng cc d liu m bn ang tm kim. Mt s thay i thnh cng hoc mt gii php mi cho vn mi mc phc tp i hi rt nhiu ni dung chi tit, c bit nu nhu cu thay i l mt gii php t ph. V d, xem xt thm ha sut xy ra vo nm 1979 ti nh my
205

T duy T ph

ht nhn Three Mill Island. Mc d nguyn nhn c xc nh l do li con ngi, nhng u l cc chi tit m mt ma trn h thng cp thp hn c th cung cp hn ch nhng sai st ? Tnh tng th v ton din ca tng h thng c k vng n mc t h thng c s dng ngay c khi n khng c hiu y hoc khng ni ln c ngha c th. Nguyn tc Thit lp H thng ca T duy t ph nm bt c nhng k vng ny v b sung thm tnh r rng p ng nhiu yu cu gii quyt vn . N mang n cho bn: 1. Mt ngn ng chung trao i v m t kin v xut. Ngn ng l phng tin biu th hnh nh v khi nim ny sinh trong u chng ta. Nguyn tc S Khc nhau c o, Trin khai Mc ch v Gii php Tip theo ni ring u nh hng n vic to ra hnh nh. Ngc li, hiu c ngn ng ca nguyn tc thit k h thng s kch thch no ca bn tin n mt nhm hnh nh tng th hn v rng ln hn. S phc tp ca hu ht cc vn i hi phi c mt ngn ng c h thng biu t n. 2. Nhng c im chi tit ca cu trc nn tng tn ti sau khi c xc lp v thc hin. Cu trc l s sp xp, l m hnh, bng phn cng trch nhim v quyn hnh hoc cc s sn xut. Cu trc m t mc tiu Gii php Tip theo v gii php xut nn c xem xt nh th no. N cng a ra nhng l trnh cn theo ui tin n Gii php Tip theo t gii php trc . Thm ch danh sch cc chi tit cn kim tra su nht

206

nguyn Tc ThiT lp h Thng

(kim tra k thut my bay trc khi ct cnh, danh mc ti sn khi chuyn di nh) s c tc dng hn nu nhng yu t nu ra trn c s nhng h thng m rng, mi danh mc u nm trong bi cnh ca n. Ngc li, vic xem qua loa danh mc ch khin bn c cm gic an ton gi to bi v bn cho rng mnh tnh ton tt c mi iu, nhng thc t khng phi vy. 3. Thng tin v cu trc hoc gii php s hot ng nh th no khi chng c kch hot. Vin cnh v nhng hot ng s c tin hnh nn bao gm cc bc ci thin ton b gii php v nng cp nh k theo hng dn ca Gii php Tip theo. 4. Nhng hot ng v s kin chnh cn c t lc trnh by v xt duyt d n cho n khi d n thnh hnh v sn sng thc hin. Mt cam kt vi thc o kt qu ca mc ch v nguyn tc Gii php Tip theo c cng c bng ma trn h thng trong cc gi tr v thc o s phc ha tt c cc yu t ca gii php. Cc vn nghim trng thng pht sinh khi gii php khng c cn nhc k lng. V d, cc cng ty xe hi ca M l ra c th phn ng tt hn vi cc mc ch, khch hng, gii php tip theo v xu hng tng lai v v th s khng mt nhiu th phn trong nc vo tay ngi Nht v cc i th khc nu h p dng nguyn tc Thit lp H thng. 5. Cc ti liu v mc tiu Gii php Tip theo v xut. Cc n lc gii quyt vn nn c ghi chp li to iu kin thun cho vic kim ton nhng h thng phc tp v sau.

207

T duy T ph

6. Ngn nga thi t mn pht sinh t gi nh rng gii php hoc cu tr li l n gin. Xem tng gii php l mt ma trn h thng v thng xuyn xem li cc yu t v xu hng s gip bn hn ch cc tr ngi. Nu bn lm vic bng tt c tm tr khi tham d cuc hp T duy t ph, bn s t ra c nhng cu hi c cht lng trong khi ngi khc vy tay tm bit trc nhng kh khn pht sinh. Nhng cu hi m bn hi v mc ch, u vo, gi tr, thc o, kim tra s khuyn khch mi ngi tham d vo tr chi tin tng (believing game) tm hiu tng c tc dng nh th no v sng lc cc chi tit c th b b st. Ma trn cng gip bn phn loi thng tin c ngi khc trnh by v v th bn c th xc nh v tr cc c thng tin cn thit. 7. Suy on tng lai. Gii php Tip theo t kch vo nhng s vic c kh nng xy ra trong tng lai. Nhng ngi c yu cu d on kt qu ca d n c th l ngi c chuyn mn su. Mt ngi c kin thc su rng v lch s thu quan c th c mi cung cp cc thng tin h thng v cc c hi thng mi trong tng lai. Mi yu t c th c m rng tip tc to ra cc tng. C ngha l, bn c th tm kim u vo ca u vo v xem xt sn phm hoc dch v u ra ln nht. Khm ph tng yu t theo cch ny s mang li mt s thu hiu lin tc v cu hi chuyn g s xy ra nu.... 8. Tp trung vo cc yu t v xu hng quan trng. Mc ch, khch hng, mi quan h gia chi ph v kt qu cn t c, yu t con ngi trong h thng, c xem l nhng yu t hng u trong qu trnh gii quyt vn .
208

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Yu t quan trng nht hin nay l cht lng (cht lng sn phm, cht lng dch v v cht lng ca mi quan h khch hng) v nng sut. R rng, l nhng tham vng khng c im dng. Nhng thng b b st nht l vic cn nhc rng bn cn m bo t c cht lng v nng sut theo nhng hng mc hiu qu nht. S l v ch nu chng ta c gng t cht lng v nng sut cao nhng hng mc v nhng hot ng khng cn phi tn ti trong thc t. Ngha l, quan im v cht lng v nng sut phi c xy dng thnh h thng, ch khng phi thc y hoc qun l v sau. Mt s ci tin v cht lng v nng sut c th t c t bt k h thng no, nhng T duy t ph nn c p dng ngay t u theo h thng to ra nn tng vng chc cho cht lng v nng sut cao. V d, khi cng ty Caterpillar cam kt phn phi mi ph tng, k c ng c, trong vng 48 gi n bt k ni no trn th gii, h phi lp ra mt dy quy tc m rng v quy trnh sn xut, lu kho, bn hng, k ton Cc h thng khc cng phi hot ng t c cp cht lng phc v khch hng theo cam kt . Gii thch r rng cc chi tit ca h thng, nh h thng kim sot khng lu, h thng in hoc quy trnh hnh ng cc l ht nhn, l rt cn thit giai on u ca qu trnh T duy t ph bi nhng thay i v mt cng ngh sau khi h thng c lp t c th tr nn mt n nh v lm ri ro tng cao. Cc vn v gii php phi c hnh dung bng ci nhn ton din, khng nn tch bch thnh tng vn nh
209

T duy T ph

n gin hn, bi v gia cc phn b phn chia lun c mi tng tc vi nhau v khng th tch ri khi h thng.

Cn cnh ca mt ma trn h thng

Bt k h thng no cng c th c xem nh mt ci phu trn rng, di hp. u vo ca bt k th g t ming phu, b tc ng v bin i bi nhng tc nhn khc nhau, khi i ra (u ra) u b thay i. Nhng tc nhn trong h thng gm cc yu t vt cht, thng tin, con ngi, v mi trng. Yu t vn hnh chnh l quy trnh, l trt t cc bc x l din ra trong mi s vt, hin tng. V vy, mi h thng l mt phc hp bao gm cc yu t tng tc vi nhau. Mt yu t c bn xc nh mc ch m rng v cc gi tr ca thc th ln hn hoc n v t chc m h thng thc hin hoc tn ti. Mi h thng c mt kt qu, hay mt mc ch khc nhau. V th, mc ch, chc nng hoc kt qu l yu t u tin c theo ui trong h thng. Mi h thng nhn c nhng yu t vt cht, thng tin v con ngi t nhng h thng ln hn, nh hn hoc ngang bng a vo quy trnh x l nhm t c mc ch ca n. V th, mi h thng u c cc u vo v u ra khc nhau. Tng t, nm yu t cn li (cc dng cn li trong ma trn h thng, Hnh 7-3) gm: Trnh t, mi trng, con ngi, vt cht v thng tin. T ng dng ch tn cc yu t khng quan trng v c th khc nhau, nhng cc tng m mi yu t cha ng bn trong mi ng cp.

210

nguyn Tc ThiT lp h Thng

M hnh phu ca mi h thng c minh ha bng Hnh 7-4. Mt ci phu ln c th cha ng nhiu phu nh. Mi hnh trn hoc cm hnh trn trong Hnh 7-4 biu th mt cp h thng nh hn. Mt phu c v quanh mt hnh trn hoc cm hnh trn biu th cc yu t trong nh ngha p dng vo n nh th no. Hnh 7-4 cng c th thuc v nhng m hnh ln hn, trong cha nhng phu khc ngang bng n. Tm yu t t ma trn h thng (Hnh 7-3) v m hnh phu (Hnh 7-4) c trnh by nh sau: Mc ch l s mnh, mc tiu, nhu cu, mi quan tm c bn, chc nng, nhu cu khch hng, hoc nhng kt qu c theo ui t mt h thng (xem chi tit Chng 5). u vo (Inputs) gm nguyn vt liu, thng tin hoc con ngi m cng vic, s bin i, x l din ra. u vo phi l mt phn ca u ra. Nguyn vt liu c th gm cun thp, bt nha, tin, a mm, hoc mt n t hng. Thng tin c th l bng cn i ti khon ngn hng, ch ca nh qun tr, ni dung kin thc ca kha hc, hoc thng k sn xut. Con ngi c th l b ni tr i mua sm, mt gia nh c nhu cu v nh , sinh vin cc trng, ngi bo ph vo thm m vin gim cn u ra ca h thng ny c th l u vo ca h thng khc. V d, mt chic my bay xut xng ca Hng Boeing s tr thnh u vo phn xng bo dng ca mt cng ty hng khng no . Trng v tht, u ra ca cc nng tri li l u vo ca cc nh my ch bin thc phm. Thng tin v hiu nng ca sn phm dnh cho ngi s dng c xem l u vo mi i vi h thng thit k sn phm Mi
211

T duy T ph
2- u vo

5- Mi trng

6- Con ngi

7- Yu t vt cht 8- Yu t thng tin

4- Trnh t

3- u ra

1- Mc ch

Hnh 7.4: M hnh phu ca mt h thng.

h thng i hi t nht hai trong ba loi u vo sau y: nguyn vt liu, thng tin v con ngi. u ra (Outputs) gm nhng sn phm, dch v hu hnh v v hnh, c mong i hoc khng c mong i ty thuc vic x l cc yu t u vo. u ra mong i t c mc ch v p ng nhu cu khch hng v ngi s dng thng qua vic gia tng gi tr thc i vi u vo. u ra khng mong i c th l nhng cht gy nhim, ph liu, rc thi... Tt c u phi c nu r trong h thng.
212

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Trnh t (Sequence) bao gm s chuyn i, cng vic, quy trnh, s chuyn ha, chng trnh phn mm, hoc cc bc u vo tr thnh u ra. Nhng bc cn bn chnh l nhng hot ng c s cn thit hay nhng thay i c th nhn thy c ca cc yu t u vo dn n s chuyn ha thnh cc u ra. Mi trng (Environment) gm cc yu t t nhin v x hi (tm l, php lut, chnh tr, kinh t) hoc mi trng trong cc yu t khc ang hot ng. Nhng yu t ny lun lun thay i. C nhiu yu t nm ngoi tm nh hng ca h thng; nhng cng c cc yu t l c trng ca h thng. Yu t t nhin v kh hu gm nhit , m, ting n, nh sng, bi, mu sc ca my mc v tng Yu t sinh thi t nhin bn ngoi h thng gm khng gian, kh nng tip xc, v cc hnh dng v mi tng quan trong thit k ca cc trang thit b vt cht. Yu t x hi gm tnh trng cng ngh m mt n v t chc hot ng trong , cc yu t lch s v vn ha quyt nh cc thi . C th hn, l thi ca cn b qun l v gim st, cc quy nh v kim sot hot ng ca nhn vin, tc ng x hi v giao tip ca cc c nhn; v cc c im vn ha. V d, ngi Nht khng xy dng nh my hoc xng sn xut c ca hng ng bc, bi theo quan nim truyn thng th c xem l ca cht. Phong cch qun l hoc c cu t chc s lp nn mt mi trng khc: c on, gia trng, quan liu, t do, linh hot, hoc dn ch. Con ngi (Human Factor) l nhng ngi phc v trong cc bc ca quy trnh nhng khng tr thnh mt yu
213

T duy T ph

t ca u ra. Cc hot ng hoc cc phng thc ca con ngi trong quy trnh x l gm ton b nng lc v tr tu ca con ngi: ni, vit, suy lun v thc hin nhim v, ra quyt nh, nh gi, hc hi, sng to, v ng vai tr nh mt thit b cm bin v iu khin. Yu t vt cht (Physical Catalysts) hoc ngun lc phc v cc bc ca quy trnh nhng khng tr thnh u ra. Cc yu t in hnh nh my mc, xe c, thit b vn phng, my tnh, nng lng, ta nh v cng c. Mt con g trong mt trang tri sn xut trng cng l mt yu t vt cht. Yu t thng tin (Information) gm tri thc v ngun d liu h tr trong cc bc ca quy trnh. Hng dn lp trnh my tnh, cm nang s dng my mc thit b, hng dn bo tr, cc th tc hot ng tiu chun i vi yu t con ngi, v cm nang quy nh v chnh sch l nhng h tr thng tin. Chng c th l u vo v u ra trong cc h thng khc. Thnh thong, mt chuyn gia t vn, c vn truyn thng, hoc mt c vn php lut ca tp on c th c vai tr l yu t thng tin. Mt chic bn cng c th c m t di dng cc yu t h thng. Mc ch: t cc vt mt cao nht nh u vo: cc vt th u ra: cc vt c t ng v tr Trnh t: s cn bng gia lc hng ln ca ci bn v trng lc hng xung ca cc vt, cng nh nhng bin

214

nguyn Tc ThiT lp h Thng

i, tuy nhin rt nh, trn sc bn ca ci bn v lc v iu kin ca vt th theo thi gian. Mi trng: t nhin ( m cao hay thp) v x hi (v d gia nh bt cn hoc cn thn). Yu t con ngi: ngi lau dn bn. Nguyn vt liu: g, kim loi, du bng. Thng tin: sc chu lc v b mt ca vt liu lm bn, nhng c im d gy try xc ca vt. Khng c m hnh no l tuyt i v m hnh dng phu cng khng phi l ngoi l. Hnh thc hoc cu trc cn c thm vo cc yu t cho hon chnh. Su khi nim (Hnh 73) gip xc nh iu kin cho mi yu t trong mt tnh hung c th: (1) nn tng; (2) gi tr v mc tiu; (3) thc o; (4) cc phng thc kim sot hoc nhng phng php tch cc m bo t c nhng im c bn, thc o v gi tr; (5) giao din v (6) tng lai hoc nhng thay i v ci tin c th c d on trn c s nhng c im nn tng, gi tr, thc o, kim sot, v im chung. Cc khi nim (ct nm ngang trong Hnh 7-3) khng c nh; mt s c th c chia thnh hai hoc ba thuc tnh khc. Nn tng (Fundamental) gm nhng c im hu hnh, cng khai, c th nhn thy, t nhin hoc cu trc c bn, gm nhng c im c bn v ai, ci g, u, nh th no, v cc mc cht lng. Cc gi tr v mc tiu (Values & goals) gm nim tin, mong i, c m, o c, o l, v phm gi c th c
215

T duy T ph

gn cho mi yu t mt hnh thc no . Con ngi v t chc cm thy nh th no v nhng kt qu m c lin quan n mi yu t l phm vi ca gi tr v mc tiu. Nhng gi nh quan trng (nh vn dn ch, quyn cng dn, cng bng, li ch, thm m), cht lng v nng sut, an ton v sc khe lao ng, nhn phm v ci thin, v thch ca khch hng l nhng minh ha v danh mc c th xem xt. Gi tr ca ni b t chc hoc gia nh thng c xc nh l vn ha v gi tr trong th gii bn ngoi m h thng ca bn khng th kim sot thng c gi l nhng tc l x hi. V th, gi tr c xem l phn nh nhng tiu chun m mt gii php k vng c thit lp. Thc o (Measures) gii m yu t nn tng v xu hng gi tr thnh nhng kt qu c th hoc nhng mc tiu hot ng (bao nhiu v khi no). Ni chung, thc o lin quan n thnh tch, hiu qu, thi gian, kt qu, chi ph, v cc yu t quan trng khc sinh ra t cc c im nn tng. chnh l du hiu thnh cng ca gii php cui cng. Yu t thnh tch v hiu sut l tiu ch c th v c xem l nhng thc o quan trng. Mt s thc o in hnh ca h thng hot ng thc t hoc d n l chi ph hng thng, thi gian cho mi dch v hoc u ra trn mi gi, t l hng b h, mc ch s (v d ch s ci tin hoc nng sut), cuc sng n nh, chi ph v li nhun. Cc mc tiu c s lng v thi gian hon thnh nht nh, hoc c yu t chi ph cho tng mc tiu. Nu mt gi tr l ci thin tnh hnh an ton giao thng, th thc o kt qu c th l gim s lng tai nn v mc tiu gim t
216

nguyn Tc ThiT lp h Thng

l tai nn hng thng xung 30% trong mt nm. Mt minh ha khc: nu gi tr hoc mc ch l ci thin dch v ngun nhn lc, th mt trong nhng bin php l tng cng sp xp li vic b tr sai ngi, v mc tiu c th l tng s lng ti b tr 25% mi nm. Kim sot (Control) bao gm nhng bin php m bo nn tng, thc o v ngay c nhng c im gi tr s t c nh k vng (ti hoc trong nhng gii hn nht nh ca mt iu kin c th) trong sut qu trnh hot ng ca h thng. Vic ch ng kim tra mt chi tit k thut bao gm (1) nh gi hiu nng hot ng ca chi tit khi gii php hay h thng ang vn hnh; (2) so snh cc thng s thc t vi nhng thng s k vng; v (3) hnh ng hiu chnh nhng sai bit nghim trng hoc thit k li mt s ci tin ton din. Ba b phn ca hot ng kim sot c th c thc hin trong chnh h thng ca n, hoc bt k mt hay nhiu h thng c th tr thnh trch nhim ca mt h thng hoc nhm bn ngoi (nh cc quy nh ca nh nc). Hoc tt c ba thnh phn ca hot ng kim sot trong ma trn h thng c th l mt phn khng th thiu ca nn tng v thc o ca mt yu t ring bit. V d, mt linh kin do my mc to ra c th c kim tra bi th my, hoc kim tra t ng. Giao din (Interface) l mi quan h gia cc gi tr nn tng, thc o, v cc quy nh kim sot i vi cc yu t khc v i vi h thng bn ngoi. Chng hn nh vic kim tra nguyn vt liu nhn c t mt ngi bn hng rong,
217

T duy T ph

tc ng ca vic thay i h thng thang im xp loi hc sinh i vi cha m, dch v h tr ln nhau gia cc bnh vin, v cc quy nh v ch bo co vi c quan nh nc. Nhng minh ha ca cc giao din trong h thng l s tng tc gia quy trnh - kim sot vi cc yu t u vo, yu t con ngi, nguyn vt liu, v thng tin. Giao din chung s gip hn ch nhng kh khn khi a h thng vo hot ng bng cch nh gi nhng h qu c th xy ra ca cc mi quan h tng tc mang tnh i nghch v tiu cc. Khi lng cng vic s tng, gim nh th no i vi cc h thng khc? Chi ph no s pht sinh i vi h thng khc? Cc h thng khc c th c iu chnh m bo cho vic thc hin h thng ny hay khng, hoc thm ch n c th ng dng cc tng? C l mt bin php k thut b sung hoc thay th c th c ng dng t vic tm kim nhng im chung nh vy. Cc nguy c l g v xut pht t u c th gy nh hng i vi con ngi, ti sn v mi trng? Nhng tc ng hoc nh hng no t cc h thng khc (vn ng hnh lang, nhng nhm hot ng c bit, cm vn du m, cc phn quyt ca ta n ti cao) n h thng ny (tr hon dch v, gia tng chi ph)? Tng lai (Future) s d on cc thay i tng c trng ca nm khi nim cn li mt hoc nhiu mc thi gian trong tng lai. Phm tr tng lai xc nh s pht trin hoc suy tn ca cc c trng. Tt c mi d on (v d: thi x hi, chi ph, thi tit, dn s) biu th cc c trng c th xut hin trong tng lai. Hn na, c im v cc xu hng cho mt yu t c th s hng n cc giai on c
218

nguyn Tc ThiT lp h Thng

d on ra sao (mt chc nng chuyn tip). Vic tin n giai on mong i (nh mc tiu Gii php Tip theo) c th c vch ra (s li thi hoc kt thc dn), c l do hc hi v do thi gian, hoc c th i hi mt n lc mi trong vic gii quyt vn . Ngoi ra, xu hng tng lai cn xc nh lnh vc hay ti m b phn Nghin cu v Pht trin (R&D) cn tin hnh gii php c p dng ti thi im cng ging nh Gii php Tip theo sau ny. Cng ty c th xc lp cc u tin cho hot ng nghin cu v pht trin sau khi hiu r nhng xu hng tng lai ca mt s h thng. C nhn cng cn xc nh thng tin cn thit gip bn thn t c mc tiu. Cc dng cha cc nh trong Hnh 7-3 khng phi c phn cch mt cch tuyt i, v gia cc c s tng tc v quan h qua li vi nhau. Nh vy, mi s th hin mt s giao nhau ca yu t v xu hng. Mt ma trn in hnh l mt s th hin c trt t tt c cc loi thng tin phc v cho vic xem xt trong qu trnh xc nh mt h thng. Khng phi tt c cc yu t hoc xu hng cn phi theo ng nh l thuyt trong mt h thng c th, v cng khng cn phi c mt lng thng tin ging nhau trong tng . C c th khng c thng tin g c hoc rt nhiu thm ch c m hnh hoc b d liu khc nhau. chnh xc ca thng tin khng i hi phi ging ht nhau hoc tng t nhau mi . Rt him khi ma trn h thng c s dng ng nh hnh thc ny ghi chp thng tin cn thit trong qu trnh thit k mt h thng.

219

T duy T ph

Cc cu hi c a ra tm hiu cc c trng cn c pht trin cho mi hu nh l tt c. l nhng cu hi vt xa nhng cu hi thng thng Ai, Ci g, Ti sao, u, Khi no v Nh th no. Cc cu hi cng c th hn v c sn hn 48 cu hi m ma trn xut. Thm vo , 16 cu hi v xu hng nn tng v gi tr, 24 cu hi v xu hng kim sot, 32 cu hi v im chung, v 40 cu hi v tng lai, tng cng c t nht 128 cu hi. Quan im h thng v mt yu t v xu hng c th tip din khng ngng, ging nh tm nh mt ngi ph n cm trn tay mt chai thuc ty vi tm nh mt ngi ph n cm trn tay mt chai thuc ty vi tm nh mt ngi ph n cm trn tay mt chai thuc ty vi tm nh (3 ln). Hy khoan bi ri! Thc t rt t khi xy ra cc ma trn nh th. Tuy nhin, cch nhn chi tit v m rng ny s m bo vic xem xt gii quyt vn cho mt d n mi mc phc tp ng thi vi nhng n v ph thuc ln nhau nhm hn ch nhng lin kt yu trong ton b h thng. Kh nng nhn thc tng th ca ngi thnh t v hiu nhng mi tng tc v cc lin kt yu thng qua mt s c cu h thng m h thit lp bng trc gic chnh l im c trng ca nguyn tc Thit lp H thng ca T duy t ph.

Mc ch v Mc tiu ca nguyn tc Thit lp H thng

Nguyn tc Thit lp H thng c nhiu mc ch v mc tiu rt a dng, trong c 9 mc tiu s c phn tch di y. Trong T duy t ph, nguyn tc ny c lin quan n
220

nguyn Tc ThiT lp h Thng

hu ht cc nguyn tc khc bng cch thit lp mt b khung nng ct v c ch ghi nhn tc ng ca cc nguyn tc trong vic gii quyt vn . 1. Cung cp mt b khung chnh th t duy v m t hnh nh ca cc Gii php Tip theo v cc xut. C nhiu cch thc v phng tin th hin cc kha cnh khc nhau ca mt h thng (biu , th, phng trnh, hnh nh, biu pht trin, biu t chc v.v.) nhng nh th vn cha . Bn cn c mt ma trn h thng lin kt cc yu t li vi nhau. Ma trn trnh by cc yu t, phng din, v cc nhm ch ra cch lm th no bin tng thnh hin thc. 2. Xem xt v a ra cc quan im ng n tt c cc kha cnh c lin quan v nhng vn phc tp ca Gii php Tip theo cng nh cc gii php c xut khc. Chng ta u bit rng hu ht cc gii php u phc tp. xut iu mi hoc khc bit c ngha l tt c cc yu t (k thut, x hi, yu t chung v c nhn) cng nn c nu r chi tit hoc xem xt tha ng. iu c bit quan trng l phi xc lp cc thng s v cch thc t cc mc tiu v mc ch chnh yu. Song song , bn phi xem l mt b phn gn lin trong qu trnh vn hnh ch khng ch l khu kim tra cht lng cui cng; ci tin nng sut lin tc t thay i ban u; cch thc lm cho khch hng (hay ngi hng li cui cng t gii php) tr thnh mt trng tm ln nht; pht trin ngun nhn lc phc v yu cu thay i v a dng ha trong tng lai ca sn phm v dch v; v cc trng tm cn thit v thch hp khc i vi yu t chi ph v thi gian.
221

T duy T ph

Yu t khch hng rt quan trng nn mt ma trn h thng ca h thng khch hng i hi phi rt chi tit. u ra ca sn phm hoc dch v ca cng ty bn chnh l yu t u vo ca h thng khch hng. Lin kt ma trn h thng ca bn v h thng khch hng cng gip bn hnh dung nhng ci tin i vi u ra v cc mc ch ca bn cng nh kh nng pht trin sn phm v dch v mi. Trn tt c, ma trn h thng s gip bn trnh ri vo nhng gi nh lc quan thi qu v hnh vi v phn ng ca khch hng (hoc ca nhng ngi c lin quan trong h thng). S tng tc trong mt ma trn h thng cng c th c s dng nh gi nh hng ca cc h thng khc n h thng ca chnh bn h thng i th cnh tranh, h thng dch v sn c qua cc cng ty c lp, h thng x hi tn ti xung quanh cc u ra ca h thng ca bn. Chng ta thng mc thi quen xu l a ra mt danh sch di v tn cc xut sau v s cuc nghin cu. Ngoi vic thu thp d liu tha thi (s trnh by Chng 8), cc xut gii php him khi c xem xt trn c s h thng. V d, mt bo co vo nm 1988 v o to ngnh k s c n 23 xut. Nhiu xut rt hay, nhng bo co khng nu r xut ny c lin quan th no n xut khc hoc nhng yu t v chi ph, cht lng, thi gian v nhng yu t thay i lin tc no c lin quan n xut. Hy xem xt mt xut s hiu qu hn th no nu n c t trong m hnh ma trn h thng nhng tng phc tho v xu hng nn tng, gi tr, thc o, kim sot, im chung v xu hng tng lai ca mc ch, u ra, u
222

nguyn Tc ThiT lp h Thng

vo, quy trnh, mi trng, yu t con ngi, vt cht, v thng tin. Chng ta c th m bo rng chng ta thc hin iu ny, v khi thc hin, chng ta pht hin ra nhiu thiu st, cc kin ng ra nn c a vo, nhng mu thun, chng cho, v thm ch c nhng yu t phn tc dng. Vy c tt hn khi cc nhm nghin cu s dng ma trn h thng trnh by xut ca h nhm hn ch nhng kh khn ny v lm cho bo co s d hiu hn cho ngi c? Tht bi ca h l mt l do chnh dn n hu ht cc bo co b xp chng trn k m khng c bt c hnh ng no tip theo. 3. Sp xp cc chi tit cho Gii php Tip theo v cc xut. Mc ch ny nhn mnh n chiu su ca cc c trng nhm hon thin cho chiu rng v cc mi tng quan ca mc ch th hai. Nhng ngi thnh t lun c cm nhn r rng v nhng chi tit cho thy cc kt qu c th t c. Quan im ny s to iu kin hnh thnh mt vin cnh v kt qu t c, thm ch khi nh hng tng th c vch ra v hng dn nhng hnh ng hin ti. Hn na, s dng ma trn h thng trnh by chi tit tng yu t, tng xu hng v tng s m rng ti a kh nng xem xt tt c mi tc ng ca x hi v con ngi cng vi nhng li ch i vi s thay i v s can thip. 4. Hiu c s phc tp. Mc d khng trc tip dn n s t ph, nhng mc tiu ny tha nhn rng mt tnh hung phc tp ban u c th c thu hiu ngay c trc khi mc ch hoc Gii php Tip theo c pht trin. Ma trn h thng c chc nng c bit l xc nh v m t cc giao din v nhng lin kt giao tip.
223

T duy T ph

iu quan trng i vi cc tnh hung phc tp l mt s hiu bit v bn cht ca cc d on s chc chn tuyt i, s c th hoc s khng chc chn lun lun xut hin trong nhng tnh hung phc tp. Nhng vin cnh ny khi to iu kin s dng hiu qu nhng nguyn tc t duy t ph khc, trong khi thch thc cc vn phc tp, nhng im chung, v nh hng tng lai. V vy hiu c s phc tp ca vn v gii php bn thn n l mt s t ph quan trng trnh ri vo trng hp khng lm g c v cho rng vn qu phc tp. 5. Ngn nga tht bi. Henry Petrosky cho rng mc ch tn cng ca thit k, c bit l thit k cu cng v cc cng trnh xy dng dn dng, l iu ny: ngn nga tht bi. Tt c chng ta u ng rng l iu ct yu cho cc gii php m ng cp. cng l iu quan trng i vi cc h thng khc phn mm, sn xut, bo him nhng mt sai st hoc tht bi hoc c hai iu ny trong hu ht cc thit k vn khng quan trng bng mt chic cu b sp, mt v n tu v tr hoc mt ta nh chc tri b sp . l nhng tai nn nghim trng cho nn mc tiu ngn nga tht bi ca nguyn tc Thit lp H thng c ngha l ngi thit k phi d on trc nhng tnh hung xu nht c th xy ra. D iu ny khng m bo chc chn tht bi s khng xy ra, nhng nguy c tht bi phi c hnh dung trc. Ma trn h thng l mt phng tin ti u thc hin iu ny, cho bn kh nng khm ph mi ngc ngch (cc nh ca tng cp ca ma trn) ca bt k h thng no ti thiu ha nhng kt qu ngoi d tnh v tc ng khng mong mun.
224

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Vic pht trin gii php theo h thng cng cho php vic thc hin thm d v tng bc thc hin nhng thay i ca nhng b phn quan trng. 6. Trnh s c gng sa cha nhng sai lm trong kim sot v nhng sa i gy ra bi hot ng mang tnh chu k ca h thng. Hu ht mi ngi ngh vic kim tra gim st di mi hnh thc lun phi c trong mi h thng. i vi a s h thng my bay, y hc, truy cp vo thng tin c nhn th iu ny ng. Ma trn h thng vi cc yu t v xu hng khc mc ch, im chung v gi tr s gip nhn nhn ng hn v quan im kim sot. Con ngi c th thc hin vic kim tra mt s khu my mc khng th lm c. Nhng t cc tai nn nh my nng lng ht nhn, sai st ca phi cng, v trc trc h thng bo chy cho thy con ngi gy ra li lm, v vy cn phi c mt s phn b vic kim tra hp l gia con ngi v thit b. V d, khi thit k cc nh xng ln v phc tp, ngi M c xu hng lp nhng c my kim tra gim st rt phc tp, trong khi ngi Nht li giao cho con ngi vic kim tra s phc tp ca nh xng (v t hiu qu cao hn so vi ngi M). 7. Trnh s phc tp khng cn thit. Nu ma trn h thng c th gip bn hiu c tnh phc tp v trnh c vic kim tra gim st qu nhiu mt h thng th n cng c th gip bn trnh c s phc tp khng cn thit. Ma trn s cn bng vic kim tra bi n biu th mi mi tng quan gia cc yu t. S phc tp qu mc ch c nhn r qua ma trn h thng.
225

T duy T ph

8. Tng kh nng thc hin thnh cng. Nu cc chi tit c th c suy xt cn k v vi ci nhn ton din th kh nng thc hin gii php thnh cng s cao hn. Xem xt v cp nhng kt qu c th t c t cc gii php phi c tin hnh trc khi ra quyt nh. 9. Nui dng tinh thn hc hi lin tc. Trnh by chi tit mt h thng vi cc yu t v xu hng ca ma trn h thng s gn kt bn vi phng chm rng bn khng th bit mi th. Lun lun c ch ng cho con ngi trong qu trnh hot ng ca h thng (nh s c cp trong Chng 9); v mi h thng s gn lin vi s ci tin lin tc, v l chc nng ca xu hng tng lai. Bn cn xc nh r nhng iu bn v ngi khc cn hc hi trong xu hng tng lai h thng c th t c cp thay i tip theo ca n. Nhng t chc thnh cng nht lun bit rng h thng m h ang thay i hoc thit lp s nh th no trong ba hay nm nm k tip. V nm ti, h s tip tc pht trin mc tiu Gii php Tip theo.

p dng nguyn tc Thit lp H thng

Ging nh cc nguyn tc khc ca T duy t ph, nguyn tc Thit lp H thng l mt nguyn tc tinh thn lin quan n tt c cc kha cnh ca vic ngn nga v gii quyt vn . l mt c s tuyt vi cho vic t duy trong mi tnh hung, ch khng ch l nhng d n c th - cc cuc hp hi ng, bn lun chnh tr, phn tch ngh thut biu din sn khu, nh gi chng trnh gio dc cho tr em, hay cc tnh ton cho hot ng chm sc y t.
226

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Thng xuyn duy tr hnh nh v ma trn h thng s mang n cho bn mt s cu hi ton din trong bt k tnh hung no. B cc ca nguyn tc Thit lp H thng thc ra l mt c ch tinh thn. Di dng mt hot ng gii quyt vn c th, ma trn h thng l s tp hp tt c cc yu t ca Gii php Tip theo mc tiu hoc gii php c xut. N cung cp mt ngn ng cho vic trao i v vn hoc Gii php Tip theo, xut (h thng nh th no khi n c thit lp), hoc k hoch thc hin. Sau y l 9 hng dn p dng nguyn tc Thit lp H thng. 1- t gi thit ma trn h thng l mt ma trn rng khi bn bt u mt d n. Mc d c nhng c trng nht nh ca h thng cui cng m bn hng n, hy xem nh cha c c trng no c. Ch khi bn hon thnh tr chi ch, bn mi in cc c trng vo ma trn cho n khi cng vic ca bn hon thnh. C l cc mc ch ca d n v h thng s c a vo u tin. Sau l cc gi tr v thc o ca mt vi yu t. Tip theo c th l mt s thnh t ca quy trnh hoc u vo hoc u ra, cho php cc nhm nh hn lm vic song song vi cc b phn khc ca d n. Sao chp cc ma trn c th cn thit cc Gii php Tip theo c th thay th nhau c khai thc, mi ma trn vi nhng chi tit b sung cho cc yu t v xu hng khc nhau ca chnh ma trn . C th mt vi Gii php Tip theo k tip nhau s b loi b khi Gii php Tip theo mc tiu c m rng. Cui cng, gii php xut s c trnh by bi mt ma trn
227

T duy T ph

c in y thng tin cng vi mt ma trn khc biu th chi tit k hoch thc hin. 2- in thng tin vo mt ma trn l mt php tu t. Vic c gng in tt c mi th vo cc nh r rng l ng ngn i vi bt k d n thc t no. Bn tuyn b v vic xy dng mt trng y khoa ln c cp u chng ny dnh nhiu trang giy cho mi yu t. Mi phn phc ha cc ni dung ca yu t di hnh thc cc xu hng. V d, u vo c m t bng cc thut ng c bn nh con ngi, thng tin v cc sn phm vt cht s c x l v chuyn bin thnh c s h tng. Nhng chi tit m rng b sung khi c cung cp thm v cc gi tr, thc o, giao din v cc xu hng tng lai. 3- Trc tin, bn hy xem xt cc yu t (hng ngang) v sau m rng mi yu t nu cn thit bng cc xu hng (hng dc). y khng phi l mt quy tc c nh, nhng n s gip bn sp xp suy ngh hiu qu hn, i t cc khi nim c bn ca h thng nh m hnh phu. Khi hnh dung m hnh phu cho h thng ca bn, tm yu t trong Hnh 7-4 l nhng iu cn phi c trong tm thc ca bn. 4- Nu tng th qu phc tp, bn hy chuyn bt k hot ng c th no t ma trn h thng tng th thnh cc ma trn yu t, xu hng hoc tng nh. Vic kim sot u vo cn c gii thch r, thc o cht lng quy trnh cn c cc thng s m rng phm vi ln, cc gi tr cho yu t con ngi cng i hi s hiu bit y , cc c hi v ri ro tim n c th gn kt vi cc gi tr, thc o, v xu hng kim sot, hoc h thng nh gi yu t u ra cn phi tht
228

nguyn Tc ThiT lp h Thng

chi tit. Vic xem xt tng ma trn h thng cho chng ta c hi nm bt c cc vn c bn m khng nh mt ci nhn ton din. 5- Thit lp ma trn h thng thnh mt ngn ng giao tip gia nhng ngi c cng mc ch (CEO ca cc cng ty nh, cc nh qun tr bnh vin, cc k s ca mt chi nhnh c lp). Cc cuc hp, hi ngh, hi tho, trao i qua mng, i thoi c nhn v mt ch c th hoc mt loi h thng s thnh cng hn thng qua mt hng dn ma trn h thng so vi cc m hnh khc. 6- Bin ma trn h thng thnh mt m hnh tht s c p dng trong cng ty, t chc ca bn. Mt chin lc kinh doanh ca cng ty s c lm r thng qua cc yu t v xu hng ca ma trn h thng. Bng 7-1 m t nhng tim nng nng cao tnh hiu qu ca k hoch chin lc. Tng t, nhiu vn khc c th c ci tin di quan im h thng: cc vn bn chnh sch, bo co nghin cu, nghin cu kh thi, thit k k thut, k hoch ci cch hnh chnh, v danh mc kim tra. Mi vn c th c xem l mt h thng, v vic ghi ch mi yu t v xu hng c th gip ci thin vn . Chng ti khuyn co bn nn sa i nhng cch thc v m hnh c s dng thay v b i v ch s dng ma trn h thng. S t ph hnh thnh t s thay i to ln nhng ci c s dng ch khng phi t s phn i thng thy trc mt m hnh hon ton mi. 7- Tm hiu nguyn nhn v mi tng quan. y l hnh thc thit k ngc. Trng hp thit k ngc r nht l trong ngnh kho c hc. Cc nh kho c c trao cho vi
229

T duy T ph

mnh v g v c yu cu tm ra h thng. Bt k thng tin c sn no c a vo cc thch hp ca ma trn u cho php bn suy ra rng cc khc cn c thng tin g m bo thng tin cng lun c sn. Phn tch nguyn nhn tai nn cng c th p dng cch ny. 8- Cung cp mt c ch phi hp nm bt cc phng php, cng c v m hnh phn tch sn c. Hu ht mi ngi u cho rng nhng cng c sau y u c th s dng gii quyt vn : gin nguyn nhn - kt qu hay cn gi l gin xng c, s liu thng k, cc yu t ch yu thnh cng, gii thut ton, thuyt hn mang, m hnh ti u, phn tch quyt nh a thuc tnh, bng tnh Nguyn tc Thit lp H thng cho thy cc phng php ny khng phi l cch trit gii quyt vn nhng c th c dng trnh by chi tit mt s kha cnh ca gii php. Ma trn h thng gip xc nh thng tin bn cn v c tc dng nh mt cng c phn loi v lu tr. 9- a nhng ngi quan tm n cht lng v nng sut tip cn vi cc iu kin h thng ton din. Cht lng v nng sut thuc xu hng gi tr v thc o (v i khi l xu hng kim sot) trong ma trn h thng. Nhng c ba xu hng quan trng khc, c bit l xu hng nn tng. Ch quan tm n gi tr v thc o vn cha . ( l s thay i vch o nhit trn nhit k c 220C trong khi nhit thc t l 180C, thay v lp t l si, l cch m Charlie Geisel, ng nghip chng ti, thng m t v thc t ang din ra trong cc chng trnh ci thin cht lng v nng sut ca cc cng ty.) Vic tp trung vo thc o v gi tr c
230

nguyn Tc ThiT lp h Thng

th mang li li ch nu chng c a vo bi cnh ca mt h thng ton din. Nhng t c mc ch cao nht t bt k s tp trung no, bn cn p dng cc nguyn tc khc ca T duy t ph. Nu ma trn h thng l ngn ng giao tip v cc gii php v cc c trng, th tt c cc nguyn tc ca T duy t ph hp li l ngn ng t c nhng thnh tu ln nht. Nhng hy cn thn. t c y cc li ch ca nguyn tc Thit lp H thng, bn phi nhn thc c mt s nguy c, trong c cc gi nh tch cc thi qu v phn ng ca ngi khc trong h thng ca bn, nhng n k quc v khng tng, v ngi khc khng hiu r iu bn ang xut. Bn cng cn nh rng hu ht cc d n lun b ko di thi gian hon thnh v chi ph lun cao hn so vi d ton. Hy lu k hoch ca bn cn m rng sang tt c cc nhnh ca h thng c mi quan h vi nhau (ngha l, khng in tt c thng tin vo ma trn h thng cng mt lc nu khng xem xt mi tng quan, nh hng gia cc khc nhau). Chng ta phi nghin cu v hc hi chui s kin m ma trn h thng ch ra v c gng bo v cc yu t then cht trong k hoch thc hin ca bn khi nhng thay i ty hng c th nh hng n cc yu t khc. ng thi, khng c ni s phm li km hm vic chnh sa khi cn thit. Cui cng, hy tun theo h thng m bn to ra. Lm ng mi iu khng quan trng bng lm iu ng.

231

T duy T ph Bng 7-1: Cch thc ma trn h thng m rng mt k hoch chin lc. M hnh k hoch ca mt SBU(*)
S mng

Cc yu t v xu hng ca ma trn h thng

Mc ch Nn tng, gi tr (theo trnh t nhng cha c xc nh) u ra im chung, tng lai Mi trng Nn tng, thc o, kim tra, cc im chung u ra Kim tra, cc im chung

Mt s yu t b sung

Cch kim sot s mng Nhng nhim v hoc s mng g trong tng lai S mng lin quan nh th no n cc yu t khc Cc gi tr ca mi trng Trin vng mi trng tng lai

Cc gi nh mi trng ch yu

Cc gi nh chnh u vo v i th Thc o, im chung u ra Thc o, kim tra, im chung

Cc u vo c bn c trng Cc gi tr ca i th cnh tranh u ra c bn, nh th no v xu hng tng lai

Ro cn

(Quy nh ca chnh ph) Mc ch Gi tr Mc ch Thc o, tng lai Mc ch Thc o, tng lai u ra Thc o, tng lai Quy trnh Nn tng, gi tr, thc o, kim tra Mc ch im chung u ra im chung

Nn trnh, nhng ch bao hm nhng yu t ngoi cnh khng cn thay i Lin quan n cc gi tr mc ch Lin quan n xu hng gi tr

Mc tiu

Mc ch

Chin lc

Xu hng tng lai v nn tng ca u ra

Cc chng trnh

u ra tng lai Mc ch chung v u ra

(*) SBu: Strategic Business unit - Mt n v kinh doanh c s.

232

nguyn Tc ThiT lp h Thng M hnh k hoch Cc yu t v xu hng ca mt SBU ca ma trn h thng

Cc ngun lc (Rt rng, c th bao gm u vo, yu t con ngi, vt cht v thng tin) u vo, u ra, trnh t, mi trng, yu t con ngi Nn tng, kim tra Mc ch Thc o, tng lai u ra u ra, quy trnh Vn hnh c cu

Mt s yu t b sung

Tnh hung bt ng chuyn g nu

D on ti chnh

CC NHN T KHC T MA TRN H THNG C TH B SUNG VO M HNH K HOCH S pht trin yu t con ngi (cng nhn, cc nh qun l) Cc k hoch phc li, b p H thng/dng thng tin ra quyt nh D phng nhn lc cp qun l K hoch xy dng c s vt cht mi

Tin b k thut Trin vng th trng Nhng thay i mi trng t nhin Phong cch qun l Cc nguyn vt liu mi cho u vo

Kt qu v tc ng
Dng nh c phn kh hiu khi chng ti s dng mt vi thut ng ging nhau m t li ch ca nguyn tc Thit lp H thng m nhng ngi xng ci gi l t duy h thng s dng c phn thi qu. iu duy nht chng ti c th gii thch vi bn l mang n mt hnh nh vng chc v m hnh hnh phu v ma trn h thng bt c khi no bn s dng t h thng, hoc khi so snh vi quan im bc tranh ln v hnh do ngi khc xut.
233

T duy T ph

Thc vy, kt qu v tc ng tch cc l rt ln: Th nht, quan im h thng v mt yu t hoc xu hng c th c m rng n v tn, nh minh ha v d hnh nh ca mt ngi ph n trn chic hp thuc ty. S ma trn h thng v tn c th c d tnh theo khi nim v trc hoc v sau trong khng gian ca bt k ma trn h thng tham kho no. iu ny to ra nhng phng thc hot ng cho cc d n di mi mc phc tp cng lc gii quyt cc vn trong cc n v ph thuc ln nhau trnh cc mi lin kt yu trong ton h thng. N cng cho php bn nhn thy s n gin nm u v hu dng nh th no. Th hai, ma trn h thng cng c th c phn chia l cc c trng quan trng ng hnh cng vi cc nguyn tc ca T duy t ph. Ma trn s thit lp mt quy trnh nh gi cc la chn ca ton h thng hoc bt k b phn no bn trong h thng, k c th nghim h thng, nu cn. Th ba, vic hc hi lin tc c tc ng bi cc tc nhn ca nhiu trong tng ma trn c th i hi mt gii php. Th t, mi h thng c thit lp l c o v duy nht nhm p ng yu cu v mc ch ca mt vn c th. Kh nng tt c cc c im ca tnh hung ny ging tnh hung khc l bng khng. Th nm, xem ma trn h thng l ngn ng chung trao i trong qu trnh tho lun v cc h thng hoc cc ch khc vi ma trn h thng v m hnh phu. iu ny gip bn a cc ph phn v mt xut no vo trong cc bi cnh c th n c nhn nhn mt cch khch quan hn.
234

nguyn Tc ThiT lp h Thng

Th su, cc sai st v li bt cn trong h thng, c bit l li b st, c th c kim tra ngn nga hoc sa i. Khng ai c th chc chn rng tt c cc chi tit v gi u c lit k y , nhng nh m kh nng pht hin c s phn nhnh trc khi tip tc tin v pha trc l rt cao. Th by, cc nng lc v ngun lc ch yu cn thit cho vic trin khai h thng c xc nh v tnh sn c ca chng cng c nh r. Cui cng, tt c nhng li ch ny gip bn khm ph ra cc c hi (u t-kinh doanh, la chn cng vic, mua nh). Thay v lao vo quyt nh, hy c hi ny n v chn mui trong mi trng ma trn h thng m bo tt c cc yu t c th nh hng v tng tc vi cc yu t khc. Bn c th chun b cho mnh cc c hi tng lai bng cch hiu thng tin c bn trong cc ca ma trn, thng tin no cho php bn hnh ng nhanh hn khi cn thit. Cm xc, hnh nh v nim tin ca bn v kh nng ca chnh mnh c th c kch thch qua vic hn ch nhng nh gi sai lm v cc tng, t duy hn hp hay tht bi trong lng nghe quan im ca ngi khc v mt h thng hoc kin ngh no . Tiu ph ca chng ny l Nguyn l Tng Bng Tri: phn chm chim n 7/8 ca tng bng. Cho n khi chng ta pht trin ma trn h thng, phn ln tng v h thng trong m hnh xut cng b n chm nh th. Nguyn tc Thit lp H thng s vch r ton b tng bng ca vn hoc c hi ca bn, ch khng ch l 1/8 c th nhn thy c ca tng bng. Nh vy, bn c th va phng nga ri ro va tn dng ton b ln v sc mnh kinh hong ca n.
235

Chng 8

NgUYN tC tHU tHp tHNg tiN C gii HN ng c tr thnh mt chuyn gia gii quyt vn

Nm 1989 l nm hot ng xy dng bng n mnh m Nht. Nhiu cng ty xy dng v t vn thit k lin tc thc gic Cng ty Gm s Showa, mt nh sn xut gch p tng ni ting, gi mu sn phm n cho h. H qu ko theo l, nhn vin Showa ri vo tnh trng lm vic qu ti trc cc yu cu khn cp . Bm st cc nguyn tc v quy trnh ca T duy t ph, nhm cng tc ca Showa khng lao vo iu tra tnh hung vn trc mt. Thay vo , h nhn thy mc ch ln nht ca vic cung cp gch mu khng phi l gi gch tht, m l gip cc khch hng tim nng nhn din r rng cc thuc tnh phn chiu, mu sc, v kt cu ca gch Showa.
236

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

T nhiu gii php la chn c a ra, h chn ra mt gii php mc tiu hon ton mi v kh thi Gch mu tht, nhng dn tng ming nh vo catalogue. Gii php ny, sau to ra mt cuc cch mng v quan im truyn thng v gch mu Nht, c trnh by chi tit trong thng tin c thu thp, nh p dng m hnh ma trn h thng ca T duy t ph. Gii php m rng mt cch y ngha kh nng cung cp gch mu ca Showa cho bt k khch hng no vi thi gian ngn hn v chi ph sn xut gch mu, chi ph ng gi cng gim mnh. T khi c cc ming dn mu gch mi rt nh v c th vn chuyn d dng qua ng bu in, chi ph gi hng mu v vn chuyn cng gim theo. tng mu gch dn ca Showa ginh c Gii thng Qung co Nikkei cao qu ca Nht nm 1993. Cc nh lnh o thnh cng v nhng ngi gii quyt vn xut sc lun nhn thc rng khng th c cc d liu chnh xc 100%. V khng c loi d liu cng nn h bit cch thu thp v x l vi loi d liu mm. H cng tha nhn rng vic c tt c mi d liu l khng th. Vic thu thp d liu v thng tin khng bao gi l mt qu trnh trung lp hay khch quan. Thay vo , cch phn loi d liu, ngi quan st d liu, v s r rng ca mc tiu thng tin u c nh hng ln n gi tr ca d liu c thu thp. Hy xem xt cu chuyn ca mt nh sn xut my bm cng nghip, ngi thc dy vo mt bui sng vi mt
237

T duy T ph

tng khc thng: Ti sao mnh khng sn xut my bm bng , bng r, v bng chi trn bi bin? Ri ng nhanh chng giao nhim v cho mt na s nhn vin trong vn phng i tm hiu tt c mi th c th tm hiu c v bng , bng r, bng chi trn bi bin, cc k thut bm hi v cc tr gii tr c lin quan n hi ni chung. n hn, cc nhn vin ca ng tr v vi nhng tp thng tin dy hng trm trang, tr mt ngi lm tri vi nhim v c giao. Nhn vin ny b ra vi gi thu thp nhng con s v doanh thu my bm bng. C bit rng th trng bo ha nhiu nm qua v doanh s ch cn khong vi triu la mt nm, so vi doanh thu my bm cng nghip ca cng ty l 500 triu la mt nm. V th, vic thc hin tng cht le sng ca nh sn xut c th dn n vic s dng v ch cc ngun lc ca cng ty. Cc tp thng tin thu thp c khng h c m ra c v c t trn k sch ca nh sn xut cho n khi chng c m thm vt b. Nh sn xut my bm khng p dng T duy t ph xc nh trc tin cc mc ch ca nhim v thu thp thng tin. Nu c, ng y s bit rng, trc tnh hnh bo ha ca th trng my bm cc loi bng th vic thu thp thng tin l khng cn thit. y cng l kinh nghim chung cho v s cc tp on. N cho thy nhu cu bc thit v mt trong nhng nguyn tc c bn ca T duy t ph: Nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn. Tp trung vo thng tin hu ch v c lin quan. Thu thp thng tin trn lan l c trng c hu trong
238

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

mnh lnh tm tt c mi thng tin c th. iu ny khng ch lm mt thi gian, cng sc v tin bc m cn hn ch gii php ca vn v bn s b ngp chm trong mt ni thng tin qu chi tit, nhng thiu gn kt v khng th kim sot. Ni cch khc, n gy ra hi chng t lit v phn tch(*). Nu bn mun s hu mi thng tin, trc ht bn nn hc cch thu thp thng tin c chn lc. Theo Theodore Roszak, bn thn thng tin l nhng tp hp cc d kin nh l, ri rc, i lc c ch, nhng nhiu khi rt v dng, v chng bao gi l cht liu ct li ca t duy. Souichirou Honda, nh sng lp Hng Honda, chia s trong mt cuc phng vn:
Mt k s gi cho ti bo co nghin cu v hiu sut ca dy chuyn lp rp. Ti ni vi anh ta: Chng ta c th hiu chuyn g ang din ra bng cch quan st. nh gi khng kh, tuy nhin, anh phi nm r mc ch ca vic nh gi hiu sut v mc ch ca vic thu thp d liu. Ti mun ch ra nhng mi nguy ca vic thu thp thng tin. (1) Thng tin ch l cng c tm hiu tnh hung. Tuy nhin, chng ta c xu hng ri vo chic by y ma lc ca d liu ri b d liu nhn chm. (2) Chng ta thng lng tng trc thng tin thc s cn thit hoc khng cn thit. (3) Chng ta hay qun u mi nguyn do to ra nhng kt qu thc t. (4) Chng ta thng hi lng vi cc bo co v kt qu thu thp d liu m khng i vo gii quyt vn . Mt k s khc a cho ti mt tp bo co rt dy v ni rng: Ti kho st hiu nng hot ng ca cng ty chng ta trong
(*) Analysis Paralysis

239

T duy T ph

su thng qua. Ti ni vi anh ta: Anh lm mt vic km hiu qu nht, ng khng?.

Th nhng, khng th gii thch c ti sao ngi ta vn c s dng phng php phn tch truyn thng t chn vi mnh trong hng ng d liu, s kin v thng tin v tnh trng hin ti ca h thng hoc lnh vc vn khi h bt u mt d n. N lc ca chng ta b lng ph qu nhiu vo vic tm hiu tt c mi th. V, tht sai lm khi chng ta cho rng ch khi no c d liu v s liu thng k th mi gii quyt xong vn . Nhiu ngi thng gt phng cu hi ca ngi khc v vic thu thp thng tin qu nhiu bng cch a ra mt l do khp khing: , ch t chng ta cng s hc hi thm c iu g . Chng trnh chng su hi cho thy sai lm ca quan im . Trong sut ba nm ri tin hnh thu thp thng tin vi mt chng ti liu cao hn mt mt, khng c mt bo co no a ra kin ngh hoc xut mt gii php thc hin. Ngi thu thp d liu c th cho bn bit mi iu v loi su hi , nhng kin thc chuyn mn ca h hon ton lm h gp rc ri khi bt tay vo gii quyt vn . p dng nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn, trc tin hy xc nh (theo trnh t) cc mc ch ca thng tin v h thng hoc vn m bn ngh l bn cn thu thp. Hiu r cc mc ch v Gii php Tip theo ca mc ch trng tm s gip bn xc nh thng tin no l thch hp. Rn luyn k nng thu thp thng tin l cn thit nu bn thng c xu hng i qu xa giai on thu thp thng tin.

240

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

Vo nm 1988, Th vin Quc hi M c khong 86 triu u sch v ti liu, ngun sch tng ln gp i sau mi tm nm. Cc h thng qun l thng tin phc tp c thit lp do yu cu ca hot ng phn tch truyn thng v quy trnh ra quyt nh tp trung. Tuy nhin, iu ny lm gim hiu nng hot ng ca cc c quan, t chc bi v h cn phi tuyn thm nhn vin. Cc nh nghin cu th trng lp hng chng bo co c cho l thc hin tt hn thng qua cc k thut nghe rt hp dn nh m hnh Delphi v cc m hnh ton hc. Edward Mansfield t trng i hc Pennsylvania pht biu trc Quc hi rng chi ph marketing cho mt sn phm mi hoc sn phm ci tin ti M cao gp hai ln chi ph so vi Nht. ng t hi cc cng ty M c nn gim chi ph nghin cu th trng v tng u t chi ph cho vic sn xut sn phm tt hn khng?. V d, Sony cho rng h khng cn nghin cu th trng M bi iu l v ch khi h pht trin nhng sn phm mi cha tng xut hin M trc . Tng t, sc mnh my tnh thng c nh gi qu cao. Trn thc t, my tnh cng l mt trong nhng cng c to thm nhiu vn rc ri. Chng tiu th mt lng giy khng l (d trc ngi ta cho rng s ra i ca my vi tnh s gim ng k lng giy in n) v to ra mt thch thc mi kh lng p ng c: lm sao tiu ha ht tt c thng tin m chng cung cp. Mc d my vi tnh c th sp xp v lu tr mt lng thng tin khng l, nhng n khng th a ra nhng kin v tng c lin quan n vic gii quyt vn . Chng khng lin kt thng tin vi cc
241

T duy T ph

vn vn ha, gii thch s vt hin tng, cng khng lin kt vi cc mc ch m ngi ta mun t c. Mt trng hp ngoi l thnh cng him hoi trong vic ng dng cng ngh thng tin hiu qu l Tp on Wells Fargo. Gim c iu hnh kim Ch tch cng ty, ng Carl E. Reichardt, cho bit: Khng c g ti t hn vic bn cc dch v ng dng cng ngh m chng li khng c tc dng g. Reichardt pht biu trn t New York Times rng: Cng ty chng ti thnh cng trong vic dng cng ngh thng tin ct gim chi ph hot ng v mang n cho khch hng nhng dch v cng thm mi. Nu bn ang tm kim tt c cc d liu hoc tm ngi ph bnh v mt vn no , iu c ngha l bn ang tch ly mt lng thng tin khng l ch khng phi bn ang i tm gii php. Nu bn tm kim thng tin th bn ch nhn c thng tin m thi.

Tp trung vo thc o
Phng php gii quyt vn truyn thng thng qu tp trung vo cc con s chnh xc. V d, u ra k vng ca mt nh my c th l 1.244,33 n v sn phm mi ngy trong khi 1.250 l con s chnh xc m d liu c th cung cp. Nhiu ngi cho rng cc thc o l nguyn nhn ca mi vn . V d, tng gim c ca mt cng ty 100 triu la khng nh rng nhng con s th hin s yu km v cc hot ng cng ty dn n tn tht ca cng ty trong ba nm lin tip. V vy, ng y dnh thi gian ci tin cc thc o, thay v nghin cu v s cc nhn t, c th o
242

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

lng c hoc khng o lng c, v nhng g ng y c th lm mang li li nhun cho cng ty. Sau ba nm n lc v ch, ng y b sa thi. Nhng con s c th l mt ngun thng tin v gi, nhng n thng c trnh by tch bit vi bi cnh m n c sinh ra. V d, mt nhn nh cho rng C 200.000 ngi s dng xe but mi ngy. l 200.000 c nhn hay 200.000 lt khch ln xung xe but? S dng nhng con s thng k th m khng c nhng thng tin nn c th lm bn lc li. l iu thng thy trong cc yu cu cung cp thng tin sai lch in hnh. Th nhng, vic phn tch cn thn bi cnh ca mt s liu thng k c th s mt nhiu thi gian hn l tm thng tin. Trong cc cng ty ngy nay, cc ch s phi ti chnh rt cn thit h tr bn hng, lu chuyn tin t v bo co li nhun hng qu. V d nh thi gian cng b sn phm, tnh linh hot, phn phi, thi gian ngng vic t xut v vic s dng cc chi tit chung trong cc sn phm khc nhau. Cc thc o cn c t trong mi quan h vi xu hng nn tng v cc gi tr ca ma trn h thng c m t Chng 7.

Nm bt kin thc tng qut v thu thp thng tin d n

Nc M c mt nn tng tri thc tin tin v rng ln nht th gii, th nhng cc quc gia khc li thnh cng hn M v phng din pht trin cc gii php ti u. iu ny c ngha l qu trnh hoc cch tip cn bin tri thc thnh
243

T duy T ph

cc gii php h thng M cn yu km. l ni dung m T duy t ph v nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn s nhm vo sa i. Gi tr ca vic Thu thp Thng tin c Gii hn nm ch: Trong bt k tnh hung no, cc thng tin thc t ch c ngha ph, cn cu trc v bi cnh mi l vn chnh nh hng n kh nng t ph. Thng tin c gii hn tht s cn thit bt ngun t cc cu hi pht sinh t vic thm d bi cnh ca cc nguyn tc v S Khc nhau c o, Trin khai Mc ch, Gii php Tip theo v Thit lp H thng. Ni cch khc, T duy t ph cng i hi vic thu thp thng tin, nhng cc nguyn tc v qu trnh ca T duy t ph s hng dn bn chn thng tin no tht s cn thit cc mc ch, trnh t h thng, thc o kt qu, cc yu t v xu hng ca cc la chn mc tiu Gii php Tip theo V d, vic nu chi tit cc xut gii php bng ma trn h thng cho thy cc yu t ca nhng ci tn ti l cn thit. Trong nhiu trng hp, s cn thiu mt s d liu hoc thc o v nhng yu t v bn thiu thng tin gn kt chng vo phn cn li ca cc tng gii php. Khi , bn ch vic i tm v thu thp thng tin cn thit v c gii hn ny. T duy t ph khng gii hn lng tri thc chung hoc kin thc chuyn mn hoc thm ch kin thc cnh tranh m bn c th lnh hi c. Bn cng nn ci thin nn tng kin thc tng qut ca mnh v kin thc chuyn mn thng qua h thng gio dc trng hc, bo ch, mng my tnh, cc cuc hi tho, sch, cc t chc, cu lc b chuyn m bn
244

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

quan tm, hoc bi tiu lun c nhn hoc ti liu tham kho. Nhng cch hc hi nh th s mang n cho bn nhiu ngun thng tin b sung vo quan im T duy t ph.

Thng tin v Tr Khn ca nhn loi

Yu cu tm kim theo quy c cc thng tin cng, cc thc tin khch quan v cc thc o c nh thng b hp kh nng hp tc hiu qu gia cc c nhn. Quan im cho rng thng tin m ngi ta c trong u khng ng tin cy v phi c tng cng tnh khch quan thng qua quan st v nh gi ca ngi khc. Phn ng trc quan im ny, nhng ngi b nh gi v quan st tr nn khp kn hn. Th nhng, theo nghin cu v nhng ngi thnh t v cc chuyn gia, h lun tm kim v chia s thng tin vi nhiu c nhn mt cch rng ri. Ni tm li, thng tin v d liu s v ngha khi khng c cc kin v s sng sut nh hng vic thu thp chng. Trong Chng 9, chng ti s trnh by nhng cch m bn c th tng tc t c kin, tng v s hp tc cn thit cho vic gii quyt vn ti u.

Thu thp thng tin cn thit ngay t u nh gi kt qu v sau

Cc nhn nh ca chng ti v vic gii hn lng thng tin thu thp cho mt d n c ngha l bn hoc t chc ca bn phi c mt nhm thc o ng n lin quan n mc ch trng tm. Cc thc o nng sut, chi ph, cht lng, hiu sut, ci tin v thm ch l cht lng mi trng lm
245

T duy T ph

vic l rt cn thit nh gi tc ng ca cc la chn gii php khc nhau. Tuy nhin, nhiu t chc li thiu nhng thc o s ng v cn thit ny trong qu trnh vn hnh cc h thng. Thiu nhng thng tin nh vy c th l nguyn nhn ca vn tht s ang c iu tra. Trong tnh hung , vic thu thp d liu v thng tin c ngha v h thng hin ti c th cn thit v kh nng nh gi cc la chn v nh gi tnh hiu qu ca cc thay i cng chnh l mt phn thit yu ca bt k d n T duy t ph no. Hy nh rng cc cu hi bn t ra thu thp d liu phi bt ngun t qu trnh tm kim gii php (cc mc ch, Gii php Tip theo). ng lao vo thu thp d liu nh con thiu thn. Cc php o lun cn n, nhng iu ny khng c ngha l tt c cc kh khn ca vn u cn c o lng v nh gi trc khi hnh ng. Sai lm ca nhng phng php o lng hng lot nh vy th hin vic pht trin cc m hnh m phng, m hnh ra quyt nh, m hnh ton hc. Ngi ta thu thp hng ng d liu ci thin tnh chnh xc ca cc kt qu ca cc m hnh , bt k s chnh xc c cn thit trong thc t hay khng vn l vn thc s cn c gii quyt. Qu trnh nh gi cng c th l nguyn nhn chnh gy ra cc sai st do cc cng c hoc phng php nh gi thiu chnh xc hoc khng y . Cc sai st vn lun xut hin cho d cng c nh gi l mt bng cu hi kho st di ngong hoc mt trc vi k c chnh xc n mt phn triu cen-ti-met o cc thanh thp.
246

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

Thm vo , tp trung vo vic o lng c th tht bi v tri thc nhn loi khng phi lun lun ng m thng xuyn thay i theo thi gian. V d, chng ta khng cn tin rng tri t phng, hoc nguyn t l phn t nh nht, hoc tt c cholesterol u khng tt. iu c nh gi l thc t thng gn kt cht ch vi quan im con ngi nhng thi im c th. V th, vic Thu thp Thng tin c Gii hn song hnh cng vi khi nim quan trng v tnh nhy cm. V tt c thng tin khng th c thu thp ton b v chnh xc ca chng i khi gy tranh ci nn cc chuyn gia v cc nh lnh o xem d liu ch l mt c s tham kho hnh thnh kin v suy ngh ca h. V h s b sung thm nhng thng tin cn thit. V s lng thng tin lin quan rt nh, nn phng php ny s u tin thu thp d liu v sau chn lc nhng iu tht s cn thit. Nh cc nh x hi hc trng i hc Amsterdam, Jacobijn Samdberg v Bob Wielinga cho bit khi ni v mt ti nghin cu: Tri thc tin ha khng ngng trong qu trnh s dng. V vy, tri thc khng th c truyn i mt cch n gin. Mt nhm chuyn trch gm 19 thnh vin mt thnh ph ln thuc vng Trung Ty Hoa K tin hnh nhiu cuc hp trong sut mt nm tm kim gii php ci thin mt khu vc gm 200 khu ph ca thnh ph. Nhiu cuc nghin cu c tin hnh nh gi tnh hnh v cung cp tt c thng tin cho mi ngi. Nhng mt chng bo co cao gn mt mt khng d g c tiu ha ht, v khng ai bit lm g n khi mt t vn vin T duy t ph gip h thng
247

T duy T ph

qua qu trnh Trin khai Mc ch v Gii php Tip theo cng cc nguyn tc khc ca T duy t ph. Ha ra, ch c 5 - 6% d liu c thu thp l thc s cn thit. Nhng tng cn bn sau y v cc bin php nh gi c th gip bn nh hng t c cc mc ch T duy t ph vi mc chnh xc cao: Gia tng hoc ci tin cc bin php nh gi trong cc d n T duy t ph c th a n mt s li ch ngn hn, c bit nu bin php hin ti km cht lng. Cn nhc chnh xc trong di hn v tng s lng bin php nh gi nh v cc trc trc thng to ra nhng kt qu km v chng ta c xu hng pht l nhng vn khng quan trng v thiu cc thc o, cng nh chng ta c xu hng xem nh vn m cc bin php nh gi t ra rt kh, nu khng ni l khng th tm ra. Tp trung vo vic nh gi s b st cc tng hay t cc lnh vc khc (nh trit hc, khoa hc chnh tr). nh gi c hiu l mt kt qu, ch khng phi l phng tin: khi mt m hnh nh gi khng mang li kt qu, cc chuyn gia li cho cc php o, ch khng phi bn thn h, v khi h ch vic tm n nhng php o khc hay hn. Nhng php o tt trc ht cn xc nh c im ca xu hng c bn v cc gi tr ca cc yu t h thng ph hp (xem Chng 7).

248

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

Thng tin da trn qu kh

V bn cht, vic thu thp thng tin cn c vo tnh trng hin ti v qu kh ca s vt hin tng. N khng iu kin tr thnh mt nh hng cho tng lai. Vic suy din thng nguy him bi v n cho rng thng tin c bn s tip tc phn nh thc t gi nh ca hm nay trong tng lai, trong khi thng tin c th khng phn nh ng nhng g tn ti hm nay. Chng hn, trch dn thng tin t cc chuyn gia v cch h tin hnh cng vic l vic lm dn n nhiu vn phc tp hn. Nghin cu ca chng ti v cc nh thit k v hoch nh cho thy h u khng th nh tt c cc chi tit quan trng. Lun lun tn ti khong cch gia thng tin c cung cp v thc t. Tm li, quan nim cng nhiu thng tin c lin quan n vn cng tt tr nn li thi. Trong bt k trng hp no, vic thu thp ton b thng tin l khng th. Chng ta khng th thy hay nh ht mi iu, William Poundstone ni, k c nhng iu tr thnh kinh nghim ca chng ta.

Mc ch v mc tiu ca vic Thu thp Thng tin c Gii hn

Nhiu ngi cho rng t ph ch c pht trin vi mt lng thi gian, con ngi v tin bc kh ln. Nhng l nhng th xa x. Tm ra s cn bng gia ngun lc sn c v thng tin tht s cn thit l mc tiu ca nguyn tc ny. S dng nguyn tc ny, cc gii php c tm ra mt cch nhanh chng vi chi ph thp hn nhiu. V d, cc quc gia khc ang
249

T duy T ph

tung ra nhng sn phm v dch v cht lng cao M vi tc nhanh hn t 20 - 25 % v chi ph thp hn t 15 -20% so vi nc M. Nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn l mt yu t chnh trong vic ct gim thi gian v chi ph. Mc ch v mc tiu ca nguyn tc ny l: 1. Tp trung n lc vo vic thu thp nhng thng tin tht s cn thit cho tng d n c th. Qu nhiu thng tin s che khut nhng vn quan trng v khng gip a ra nhng quyt nh hiu qu. 2. Mang li ngha cho thng tin hin ti. Cc nh lnh o pht trin tinh thn hp tc v hiu qu hot ng nhm bng cch chia s ngha v gii thch th gii hin thc. Bi v, khi chng ta trao i, thng tin ch l quan im v thc tin ca hm nay, mc ch ny khuyn khch s hiu bit ln nhau. Bi v mt thng tin ng mt mnh th phi chu nhiu s gii thch khc nhau, nn bt k thng tin no c s dng trong T duy t ph phi lun lun lin kt vi cc yu t c trng (xu hng gi tr v nn tng ca cc yu t h thng thch hp). 3. Khuyn khch thit lp mng li thu thp thng tin, xy dng cc mi quan h. t c nhng t ph ph thuc vo s tng tc hn l vo s lng hoc s chnh xc ca thng tin. 4. Trnh ri vo tnh trng mt trt t. nh lut th hai ca nhit ng lc hc pht biu rng tt c cc thc th u c xu hng pht trin mt trt t, cn gi l entropy. Vic chng li xu hng t nhin ny i hi tiu
250

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

tn nhiu nng lng. Tuy nhin, s qu ti thng tin li trit tiu nng lng. 5. Gim bt vic thu thp cc ti liu khng cn thit v khng c c n; v gim thiu cc tranh ci v cc thc o, cch gii thch v phn tch vn . Cc cuc kho st v bng cu hi kho st l nhng cch thc thu thp thng tin khng ng tin cy. Nhiu cu hi di dng n mc ngha ca n tr nn m h hoc vn b hiu theo nh kin, dn n s tp trung thi qu vo nhng vn khng quan trng. 6. Trnh tnh trng cho rng vic thu thp thng tin t chm dt m khng lin quan g n cc mc ch. V d, nhng ngi thu thp d liu tng hp tham d cc bui hi tho bn lun v vic cc i th cnh tranh ang lm g, h c sn phm g mi, v ang xy dng thm bao nhiu c s h tng... Nhng cc chng trnh c gi tr g cho vic phng nga vn pht sinh v a ra gii php? Nu i th ca bn c sn phm mi, dch v, v phng tin sn xut th bn tt hu so vi h ri! 7. Ti a ha vic s dng thi gian, sc lc, v cc ngun lc khc. Gii hn thng tin c th gim ti a chi ph cc cuc nghin cu ch tp trung vo qu kh. Nghin cu v cc tht bi v du hiu ca vn - hi chng tun hon - thng dn n vic u t i khi qu ln v khng cn thit cho cc hot ng thu thp d liu. Thng thng, ngi ta s ng iu ny mt khi h nhn ra hi chng. V d, ph gim c iu hnh ca mt nh phn phi ln v tp ch v sch mun gim thi gian giao

251

T duy T ph

hng cung cp dch v tt hn v gim chi ph hot ng. C ni vi chng ti rng c mun c tt c thc t v nhng g ang din ra c th thc hin nhng cuc thm nhp vo cc mc tiu ca cng ty. Bng cch t cu hi mc ch v xut rng cch nhn v m hnh l tng s trc tip dn n vic t c mc tiu, chng ti ch ra cho c y thy rng thng tin c nh thu thp cn phi c lin quan n h thng cui cng thay v cn c vo nhng g ang din ra. Th l mt h thng k thut tin tin c ci t, v mt d n c thc hin vi thi gian v tin bc thp hn so vi xc nh ban u. Tt c c nhn t h thng c u tham gia v cam kt p dng h thng mi. C phn khch n mc t ngay mt poster(*) ln tng: THC T = MC CH + GII PHP TIP THEO + CC H THNG.

Ti sao nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn li c tc dng?

Bi v nguyn tc ny nh ng vo nhu cu c chp nhn v vic thu thp tt c cc thc t, gii thch cc gi nh c bn m bo tnh d s dng cho chnh bn v ng nghip. Hy t nim tin ni h. p dng cc khi nim ca T duy t ph i vi tt c cc thng tin. Gi nh 1. Thng tin ch l mt s miu t ca th gii hin thc. Chng ta nghe tin v mt ngi b cht ui di mt dng sui c su trung bnh 5 cm. Tt c chng ta
(*) Poster: Bng hiu, p-phch minh ha.

252

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

cng thy cc bng hiu: Binksville Dn s 2.453 ngi. Vy c ai ngh rng nu thng k li bn c th nm ngoi con s 2.453? Mt nh ng vt hc tuyn b Ch si ng c (Bc M) khng bit tn cng con ngi. C phi thc t l ch si khng bit tn cng con ngi hay ch l chng ta cha bao gi thy chng tn cng con ngi? X phng Ivory c thi gian qung co rng c 99,44% l tinh cht. l tinh cht g? Mt hng hng khng cho bit sau mt cuc kho st, 75% hnh khch ni rng h hi lng vi chuyn bay ca mnh. iu c ngha l hnh khch cn li khng hi lng? Chng ta bt ng vi mt bo co ni rng 150 ngi t vong trong cc v tai nn giao thng trong k ngh nhn ngy Quc t Lao ng vo cui tun. D con s l tht th ngha ca n cng khng r rng, tr khi chng ta bit c c bao nhiu ngi cht trong cc v tai nn xe hi vo cc ngy th By, Ch nht v th Hai bnh thng khc. l s sai lc ca thng tin. Gi nh ny c ngha l tt c thng tin ngay t u phi c xem l khng ng, hoc t nht l hy t nghi vn v n. Mc d ngi ta ch phn i nhng thng tin khc vi nhng g h bit, nhng thi t nghi vn cng cn phi p dng cho kin thc hin ti ca bn v mi thng tin mi. Tuy nhin, cc thng tin, cc m hnh v phn tch v h thng hoc tnh hung c xem l ng s to ra li th trong T duy t ph. Chng gip bn: 1- Cn nhc cc thng s, bin s, iu kin hoc cc gi nh nh gi s tc ng ca mt thay i nhng khng lm nh hng n h thng thc t.
253

T duy T ph

2- D on cc thng s v kt qu (chi ph, tng tc, thi gian v sn lng). 3- Xc nh nhng yu t ch yu. 4- H tr qu trnh t duy bng cch t chc, sp xp, lu tr, kch thch suy ngh v tng tng. 5- To iu kin thun li giao tip thng sut. 6- Kim sot cc hot ng ca d n (mt m hnh ca qu trnh tm gii php c th biu th cc bc c thc hin hon ho n mc no). 7- Hun luyn v o to. Th nhng, mc d y l nhng li th rt c gi tr, bn cng cn ch n nhng nguy c v gii hn ca vic thu thp thng tin, xy dng m hnh v phn tch. Mt s nguy c c th k ra nh sau: 1- Khng ton din. Ch nhng thng tin ging vi cuc sng thc t mi c xem l thc t mt iu r rng khng th xy ra. 2- Sai lm khi t cu hi v thng tin v m hnh i vi h thng. Khi h thng c gn cho cc thuc tnh v m hnh nhng li l nhng thuc tnh khng ph hp. Cn lu ci gi phi tr cho vic vay mn cc m hnh v vic thu thp d liu. 3- Cc sai st. 4- Quan im sai. Quan im ca ngi thu thp thng tin c th khng tng xng vi tnh hung thc t. V d, mt

254

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

nh ha hc lp m hnh v mt cy xanh da trn cc nguyn t v phn t c bn, th rng th cn c vo chi ph, ng knh gc cy v cch vn chuyn g ra khi rng, nh th th v bc tranh bng t ng m t ci cy . 5- Khong cch trong giao tip. Cc m hnh thu thp thng tin chi tit u phc tp. Hu ht nhng ngi ra quyt nh v cc nh qun l u mun ton b d n c tm gn trn mt trang giy. 6- Tm th ca ngi thu thp thng tin. Tht nguy him khi mi vn u c quy v mt m hnh thu thp d liu no . Chng hn, hot ng sn xut c vn th ngh ngay n vic lp biu pht trin; h thng thng tin b tc nghn th cn phi kim tra li chng trnh Gi nh 2. Tng lai khng th c d on t tri thc hon ho v hin ti. Cc chuyn gia c th tha nhn y l nn tng trong vic gii quyt vn . Kh nng sai lm ca gi nh ny rt thp, ch trn mc zero mt cht. Khng bao gi ni khng bao gi (never say never!). Trung bnh cng ca mt loi d liu vn khng th no d on gi tr ca mt kt qu hoc s kin c th trong tng lai. Tt nht, mc trung bnh ca d liu nn c bo co trong phm vi gi tr ca n v nhng iu khc thng khc nhau c th xy ra. Mt s ngi khng quan tm n gi nh ny. Lee Dembart, nh ph bnh sch ca t Los Angeles Times, cho rng cc nh kinh t hc thuc nhm ny. ng vit rng h khng mun t b n lc m t v d on mt cch chnh
255

T duy T ph

xc hnh vi con ngi mc d n lc ca h chng t c thnh cng ng k no H s bo bn rng ch l vn thu thp thm thng tin v tinh chnh cc cng thc v ri h s a ra cc d on chnh xc. Gi nh 3. Thng tin c lin quan quan trng hn thng tin chnh xc. Mt kiu d on no v cc s kin v hot ng c th xy ra cng nh kt qu chc chn phi c x l vn . D Gi nh 1 v 2 l th, nhng mi lin quan vn rt quan trng. Thc t chng minh rng cc con s thng k c th lm chng ta lc li thay v a ta i ng hng. iu th v l, do d liu thng thiu chnh xc nn chnh chng li to ra mt lc y v thc nhm kt hp nhiu d liu hn. Norman Augustine pht biu hm hnh rng: Thng tin c sn cng yu th cng i hi s trch dn chnh xc lm thng tin xc thc hn. ng trch dn mt c tnh ca Hi ng Nghim thu D liu Gio dc Lin bang: Trong vng mt nm, ngi ta phi b ra 9.495.967 gi in thng tin vo cc biu mu giy t. Thng tin v d liu nn c ghi nhn theo s bin thin gip a ra nhng din gii thch hp. Ch a ra nhn nh v thc t thng qua mt ng cong n gin trn th th khng hu ch, khng chnh xc v cng khng cn thit. Trn thc t, thu thp thng tin chnh xc khng phi l vic d dng. Tt c cc quyt nh u da trn c s nhng thng tin c khong cch v chnh xc, th nhng cc quyt nh vn lun cn thng tin c mc ch v c lin quan m bo tnh hiu qu ca quyt nh. Nguyn tc v S
256

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

Khc nhau c o ca T duy t ph s thc hin vai tr ca n vo lc ny lm sao nhng ngi bit r hot ng kinh doanh c c hi tham gia vo vic quyt nh thng tin no l tht s cn thit. Gi nh 4. Thu thp thng tin v mt h thng hoc vn khng phi l mt quy trnh t do hoc trung lp. X hi nh gi cao ngha ca khu hiu Just the facts, Maam(Ch s tht thi, sp !) trong lot phim truyn hnh Dragnet. Nhng, iu c tht khng? Thng tin lun tn ti nh mt phn t ca mt tng th rng ln hn. V d, cc nh bo c c i tng thut li mt v vic. Nhng h n hin trng khi no, phng vn ai, t cu hi theo quan im no, chn lc thng tin g a vo bi vit s nh hnh nn ni dung cu chuyn. Khng th thu thp tt c thng tin v mi ch . V th, iu c thu thp s phn nh iu m ngi ta cho l quan trng v tht s khng phi l mt quy trnh trung lp. Bt k thng tin no cng c mt phn gi tr hoc nh kin hoc khuynh hng khng th loi b c. V vy, iu bn cn lm l xc nh cc gi tr v nhng nh kin c lin quan n d liu. (V d, nh bo c th thc r v nh kin ca mnh v c gng tng thut li tt c mi kha cnh ca cu chuyn bng mt thi trung lp. V d, vit rng ngi khc ni iu g hon ton khc khi vit rng h tha nhn chuyn ; cng nh ni rng ci tch y c mt na r rng khc ch c mt na.) Ma trn H thng v nguyn tc v S Khc nhau c o khuyn khch cch a thng tin nh th.
257

T duy T ph

S dng nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn

p dng nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn, hy xem mi tnh hung thu thp thng tin l mt vn . Bt k khi no c ai xut tin hnh mt cuc nghin cu, thu thp d liu, xy dng m hnh, tm thng tin trong th vin, iu hnh mt cuc th nghim, trin khai cc mi quan h ton hc, vit bo co, kho st, p dng h thng thng tin trn my tnh, nh gi hiu qu hoc bt k hot ng no c lin quan n thng tin bn hy khai trin mt dy mc ch (xem Hnh 5-6) thng tin tm c c th p ng yu cu. Nu cn thit, hy phc tho t nht mt gii php tip theo v cch thu thp thng tin v ra mt s chi tit trong ma trn h thng (xem Hnh 7-3). L l ny thc ra c mn t cu chm ngn: Khi tm kim iu g, bn s c xu hng nhn c iu t cu hi v thng tin ca cc mc ch, v Gii php Tip theo s mang li cho bn nhng kt qu tt hn. Gii hn thng tin thc ra l cng mt quy trnh ra quyt nh. Cc trng hp sau y c th cho bn mt tng quyt nh cn thu thp bao nhiu thng tin l v thng tin nn c lin quan n mc no cng nh cch gii hn phm vi thu thp thng tin: 1- Pat Murphy c giao nhim v t chc vic thay i chng trnh ging dy nghin cu x hi lp 6 cho mt trng cp qun c quy m trung bnh. ng c u tin ra quyt nh (Ti phi lm g by gi?) l lp mt nhm thu thp d liu tm hiu v mi th ang c thc hin. Pat p dng

258

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

quy trnh T duy t ph, v trc tin hi v mc ch ca d n. Sau anh bt u thu thp thng tin cn thit c lin quan cho nhng mc ch ny. Khi thnh vin nhm ngh tin hnh kho st v cc vn ca chng trnh ging dy hin ti (than phin ca hc sinh v gio vin, im hc tp ca hc sinh, nh gi ca ngi ngoi v cc hn ch), Pat hi v vic s dng cc thng tin nu n c trong su thng. Cuc tho lun nhm tp trung vo nhng vn c ngha. C nhm quyt nh tm thng tin t gio vin, hc sinh, hiu trng, cc chuyn gia thit k chng trnh, v tip tc pht trin cc mc ch. Sau , h nht tr s dng hiu bit ca h cho vic pht trin cc Gii php Tip theo xc nh cc thng tin cn thit Nhng quyn sch ny dng lm vic A? Phim v u a lm vic B? Vic p dng cc phng php T duy t ph pht huy tc dng. Hiu trng v thanh tra gio dc tng bng khen cho c nhm v cht lng vt tri ca chng trnh ging dy v c bit l thi gian hon thnh d n rt ngn. 2- Rosemary Makradokus mun thit k li t qun o ca mnh v c khng cn ch sp xp nhng th khc, ng thi c cng mun tit kim thi gian tm c vo mi bui sng. Thng thng, nhiu ngi s xem li t m s sp xp hin ti trong cn phng, ri t vn bn b xem h lm g gii quyt vic ny Nhng Rosemary dnh mt t thi gian xem xt mc ch ca vic thay i v ngh v s b tr l tng cho chnh mnh. C c nn s dng loi t c cc ngn ko nh? Vt dng no chim t din tch c th dng treo qun o m bui ti c chun b cho sng hm sau? Th

259

T duy T ph

t sp xp qun o c la chn mc? S sp xp li ca c tht s to n tng vi nhng ngi bn n thm c sau . V c bn, c mt s xut v h tr c th cho vic s dng nguyn tc ny: 1- Pht trin cc mc ch v mt h thng mc ch cho bt k yu cu, xut, hoc gi no m thng tin cn c thu thp. Xc nh c mc ch ca bo co l g (thm ch nu c yu cu bi nh qun l) s gip gii hn phm vi thu thp thng tin. Hy tp trung vo ci cn t c nu bn mun chin thng trong vic gii quyt vn v hoch nh thit k. 2- Tr li cc cu hi pht sinh t s pht trin ca cc la chn Gii php Tip theo cho vn . Mi ngi sn sng chp nhn thng tin nu h bit r mc ch ca n. Cc cu hi cng gip a cc thng tin cn tm vo mt tng th rng ln hn. Cc mc ch v Gii php Tip theo s gii thch bc tranh ln v cc thc t c bn. N i hi bn phi kt ni, tng hp thng tin v nh gi ngha ca thng tin. S lng thng tin cn thit mi d n l khc nhau. Mt d n c nhu cu mi hoc mt h thng cha tn ti s i hi nhiu thng tin hn mt d n thay i hoc ci tin (hiu chnh cc sai st trong h thng). 3- S dng thng tin v kin thc ca nhiu ngi khc nhau. Bi v, h bit tnh hung hin ti v bn cn kin thc chuyn mn ca h. Hy to iu kin h tham gia ng gp thng tin v cc mc ch v Gii php Tip theo ca qu
260

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

trnh thu thp thng tin: Cc mc ch ca thng tin m ai ni chng ta cn l g? Nhng cch l tng g t c mc ch chn i vi thng tin? V y cng chnh l iu m mt s nh nghin cu xem l kha cnh cn thit ca thng tin hp l: Thit k cc tnh hung m ngi tham gia l ngun gc (cc ngun thng tin) v tri nghim cc quan h nhn qu (thnh cng tm l, xc nhn, yu t cn thit). S dng hiu bit v phng php heuristics(*) cc quy lut n gin v ngn tay ci m bn c sn trong u m rng v xc nh xem bn c th b qua nhng bc nghin cu gian kh v mt s bo co hay khng. 4- Hy t hi mt tng hoc Gii php Tip theo c th c a vo hot ng nh th no. iu ny s trc tip pht sinh cc cu hi cn c tr li bng vic thu thp thng tin, nghin cu, lp m hnh v cc phng tin khc. t cu hi gip bn vch r khi no p dng cc phng thc c th s dng ngay. 5- Hy hi rng nu thng tin s c trong tay bn trong ba thng na, bn s lm g vi n. i khi c gi l quy lut phn tch ng ngn, cu hi ny buc bn phi thm d mc lin quan, tnh nht qun, kh nng thng hiu, s linh hot v hiu qu (thi gian, chi ph, cht lng) ca thng tin. S lng thng tin thu thp ng ngn c hn ch bng cu hi n gin ny l rt ng kinh ngc. 6- Lun chun b tinh thn, khng u c trng rng. Chun b mt nn tng kin thc rng ln l mt h tr s
(*) Heuristics: Phng php gii quyt vn bng cch nh gi kinh nghim, tm gii php qua th nghim v sa cha sai st.

261

T duy T ph

dng tt c cc nguyn tc ca T duy t ph. Hc hi ci mi v cc k nng khc nhau l iu lun c khao kht v c hai u quan trng i vi nhng ngi c ngh nghip hay c ch hng. Vic gi li cc bi bo d on cc xu hng pht trin tng lai va gip m rng tm nhn ca bn va l mt cch hu hiu thu tm th trng v cc thng tin v i th nhng vn c th trnh c vic thu thp thng tin trn lan trong bt c vn no. 7- Chia s thng tin vi tt c mi ngi, khng ch vi mt nhm u t. Kt qu ca cc thng tin c thu thp c th c din gii ng hn nu nhiu ngi lin quan vi d n chia s quan im ca h. L tng nht l hy tt c tham gia vo hot ng thu thp thng tin. Hy to c hi cho h ng gp tch cc vo d n da trn s thu hiu ca chnh h hn l yu cu h tun th mt cch min cng mnh lnh ca cp trn. 8- Tm thng tin cn thit t nhiu ngun khc nhau. Mt phm cht thng thy nhng ngi sng to, cc chuyn gia v nh qun l xut sc l h thu ht mi ngi tham gia, c ti liu, v tham d cuc hp theo nhiu quy tc khc nhau c lin quan n mt vn c th. H lm iu ny vi mc ch hc hi t tp th chun b tinh thn tt hn. Khi h c th tm ra cc mi quan h trong s nhiu yu t hn nhng ngi ngh h c sn thng tin trong sch hoc bn b hoc ngn hng d liu. thc hin cch ny, bn hy lit k cc quy tc hoc kinh nghim bn bit v c lin quan n vn . Khi bn c th d dng tm ra mt ngi hoc mt nhm ngi bn t cu hi.
262

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

9- Nghin cu ma trn h thng ca Gii php Tip theo mc tiu hoc gii php c xut. Khi mt d n i n giai on ny th thng tin c thu thp cn c phc ha r rng v h thng hoc s thay i trin vng. Cc loi thng tin c trng cha c thu thp s c xc nh r thng qua cc khong trng trong cc ma trn h thng. Thm ch khi thng tin t ra ri lon i vi ngi ngoi, ma trn h thng l c s bn tm ra cc mi quan h. 10- S dng cc m hnh v cc phng php nh lng. Khi bn nh hi mt cu hi nhm xc nh thng tin cn thit, hy khm ph cc phng php sn c cho loi cu hi . V d, nu cu hi ca bn lin quan n vic phn tch cc la chn hoc chng trnh khc, ba trong s vi cch thc sn c l phn tch s kin bt ng, mo him v vit kch bn (h thng s hot ng nh th no nu n c p dng). 11- S dng th mc my tnh, mng li, s tm kim u n v cc c s d liu. Nhn chung, my tnh cung cp nhiu d liu c cp nht kp thi hn s tay v bch khoa ton th. 12- Quyt nh thu thp thng tin g. Eberhardt Rechtin, cu Ch tch Tp on Aerospace, a ra quy tc ngn tay ci: Ngi kin trc s ti ba s dng cm nhn theo tnh hung, d on s iu chnh c th xy ra, v tin hnh thit k loi tr hoc hn ch chng. ng cng lu rng khi cc la chn trong mt thit k h thng c to ra vi nhng thng tin khng xc ng v khng th trnh khi, n s em li la chn tt nht v bn quan st xem cc gii php tng lai xut hin c nhanh hn cc vn ca tng lai hay khng... Nu khng, hy thay i la chn.
263

T duy T ph

Kt qu v nh hng
Ging nh nguyn tc v S Khc nhau c o, nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn pht huy nh hng ln nht thng qua phng php m n t ra trong qu trnh suy lun ca bn. Cc v d mang tnh tiu cc v d nh thng tin c thu thp qu d tha trong h thng kim sot su hi v trong d n ti quy hoch th gm 200 khu ph mt thnh ph thuc vng Trung Ty ni trn th hin tm quan trng ca nguyn tc ny. p ng yu cu rt cao ca nguyn tc ny, bn phi lun tm hiu v cc mc ch ca vic thu thp thng tin v bin php l tng t c nhng mc ch ny. iu ny i hi s kin tr ca bn thn bn trc nhng p lc rt ln ca x hi v thi quen thu thp tt c thng tin c bit vo giai on u ca mi d n. Cn i vi nhng ngi c quyn lc - nhng ngi hay than phin rng h khng mun b lm phin bi nhng hc thuyt mi v thng tin c gii hn, nhng ngi thch p bn v ra lnh cho bn thu thp tt c mi thng tin th sao? Phn ng thch hp l phi hi v mc ch ca vic cn cc thng tin thc t v sau hi v mc ch ca mc ch , v mc ch ca mc th hai, c tip tc nh vy. Phn ng ny lun pht huy tc dng, nhng n cn tun th cc nguyn tc t c hiu qu cao nht. Hy nh rng khng phi bn khng ng vi h; m bn ch m rng mt cch thng minh s ch ca h m thi. Vi kt qu tch cc m bn c th t c nu kin tr p dng nguyn tc ny:
264

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

Gim thiu tng thi gian thu thp thng tin v phn tch d liu. Thm ch nu bn u t thm thi gian suy ngh v nhu cu thng tin ca bn ngay t u, th tng thi gian b ra s t hn na, c bn v bn khng ri vo hi chng phn tch. Gim chi ph cho vic thu thp thng tin v d liu. y l nhng chi ph quan trng trong vic xc nh gi thnh sn phm hoc dch v. ng thi, bn hc c cch lng nghe ngi khc. Sc lc b ra cho vic thu thp thng tin v nh gi thng tin t hn. Bn hc c cch lng nghe ngi khc. Ngoi tnh r rng v chnh xc, cht lng thng tin cao hn ph hp vi gii php v yu cu ca d n. Bn trnh c vic nh gi sai cc kin. Tng tc tt hn gia ngi ph trch d n v ngi chu tc ng ca d n. Bn hn ch c tnh thiu kin nhn. Tp trung vo vic pht trin v thc hin h thng v cc thay i thay v tp trung vo cc cch thc thu thp thng tin v xy dng m hnh. iu ny cho bn bit khi no b qu trnh thu thp thng tin, so snh iu c lm vi mc ch v xut. Lu tr bo co t hn. Tuy nhin, bn cn lu n nhng ngi hay quan trng ha cc thc o so vi ci gi phi tr cho Gii php Tip theo. H cho rng vic lp ra mt bo co dy cp quan trng hn vic xut gii php cho mt vn .

265

T duy T ph

Nhng ngi thch nh th thng ni rng: Hy thu thp cho ti tt c mi iu cn bit v Ti c th cho anh thy mt nghin cu chng minh rng cc gii php ca chng ta khng th thc hin c (hoc xut ca ti khng th b qua). Nu c thm thng tin, chng ta mi bit chc chn l chng ta ang i ng hng hay khng. Hy tm hiu xem iu c tc dng nh th no i vi h. Hy bt u bng cch xc nh tiu ch cnh tranh.

Kt lun
Ct li ca chng ny l qu trnh Thu thp Thng tin c Gii hn cho mt vn hoc mt d n c th. Nhng phng php tip nhn v x l nhng thng tin cng l mt vn c th gy ra hu qu ln thay v mang li cho bn nhng kt qu tt p. Thi i Thng tin em li s bng n v thng tin sn c, v tht s bn c th b ngp chm trong . Nhng ng vi lo! Trong vai tr l ngi nhn v ngi tiu th thng tin, bn c th p dng T duy t ph. Mc ch bn mun t c l g? Mc ch no th hin nhu cu c bn ca bn? H thng l tng no gip t c mc ch? Gii php Tip theo l g bn c th xem n l mt mc tiu thit k cch x l v ng ph vi thng tin, c bit xc nh cch chn lc v cch lin kt n cc ngun thng tin c lin quan khc? Hy nhng cu hi bn cn tr li ko
266

nguyn Tc Thu Thp Thng Tin c gii hn

thng tin v cng ngh t cc ngun rng ln sn c. ng tt c thng tin b y vo qu trnh sng to v ci tin gii php ca bn. S khn ngoan trong vic x l vn bt u bng nhn thc rng khng cn thu thp mt thng tin ring l no. Tip theo l tp trung vo vic thu thp nhng kin thc v tng rng ln v cc mc ch ca vic thu thp thng tin nh. Phi by tt c cho thin h khi t m(*) l cu ni c th dng m ch nhng ngi theo trng phi hy thu thp mi thng tin!. Trong kh nhiu trng hp, t m l mc ch duy nht ca vic thu thp thng tin. l mt tnh tt, l ng c hc hi nhng iu mi m. Nhng trong n lc gii quyt mt vn c th, s t m khng c trng tm l mt mi him ha. Thay v t hi nhng cu hi phn nh s t m ton din, hy hi: Ti c ang lng ph thi gian tm kim tt c thng tin v vn hay khng? C phi ti c qu nhiu thng tin? Thng tin c lm ti ri rm khng? C phi ti ang lng ph thi gian tm kim tt c thng tin, hoc cn khin trch ai khng? Ti c b bt nhng thng tin d tha khng? C phi ti ang thu thp thng tin cn thit pht trin gii php, hay li lm hn ch gii php?
(*) Nguyn vn: Curiosity kills the cat.

267

T duy T ph

Cc thnh vin khc ca nhm c ang thu thp thng tin chng minh mt vi gii php xut l khng ph hp? Nu mt d n thu thp thng tin khng ng bn tip tc, th n cng khng ng lm cho tt. Mm mng pht sinh ca t tng ch bi l s phn tch chi tit ci ang tn ti. Thng tin l mt i din hp l cho cc quy nh trong nh lut th 39 ca Augustine: Quy nh c khp ni, c ra nh mt cng c qun l, m nhim cuc sng ca chnh n v biu th mt m hnh pht trin gn nh song song vi m hnh pht trin ca cc thc th sng khc c th c quan st trong t nhin, c bit l c di.

268

Chng 9

NgUYN tC Li ko Ngi kHC tHaM gia

Nht, T chc Gia nh Quc t (International Family Society - IFS), mt thnh vin ca Hi Tnh nguyn vin Quc t (International Voluntary Circle) thng thc hin lp k hoch, thit k v pht trin tt c cc chng trnh ca h da trn 7 Nguyn tc ca Phng php Ton din (Total Approach). Hot ng c bit tch cc min trung Nht Bn, IFS c thnh lp vo nm 1981 thc y s hiu bit quc t bng cch to ra mt mi trng v khng kh gia nh cho khch nc ngoi gh thm, cng nh cc thnh vin ngi Nht tham d c c hi chia s cc gi tr, kinh nghim vi cc thnh vin ca nn vn ha khc. Di s lnh o ca b Kazuko Toyoda, phu nhn ca cu Ch tch Hng Toyota, cc thnh vin IFS Thnh
269

T duy T ph

ph Nagoya s dng Phng php Ton din pht trin khu hiu Gii php Tip theo KI SHUGI v xut ba nguyn tc nn tng cho cc hot ng tnh nguyn di mi hnh thc trn khp nc Nht: (1) Kirakuni (hot ng trn tinh thn t nguyn); (2) Kinagani (hot ng u n qua mt thi gian di; v mt khi bt u th khng b ngang); (3) Kimochiyoku (hnh ng bng nim say m, yu thch). Ngy nay, IFS pht trin thnh mt trong nhng hi tnh nguyn hot ng tch cc nht ti Nht. Thnh cng ca h c khen ngi nhiu ln bi Hi on kt Quc t Nht Bn v cc Trung tm o to Nagoya. Tuy l mt t chc x hi nhng vic p dng cc nguyn tc ca T duy t ph gp phn quan trng vo thnh cng ca h. Mt hc sinh lp 5 ot gii nht trong mt cuc thi ngm th vi phn trnh by n tng bi th Invictus (Khng gc ng) ca William Ernest Henley. Ti l ngi quyt nh s phn, Ti l thuyn trng trn chnh con tu tinh thn ca ti - C b ngm bi th vi tt c bu nhit huyt v tnh yu th ca la tui ca mnh. Khn gi tn thng nng nhit v nm sau c b tham gia cuc thi vi phn trnh by li bnh bi th th hai, bi If, ca Rudyard Kipling. C din t bi th trong vai mt ph huynh: Nu con c th bnh tm khi m tt c Ht thy kinh hong v li cho con .
270

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

Th th gii ny s l ca con, cng tt c nhng g trong y V quan trng hn con trai, con l mt Con Ngi! (Trch bn dch ting Vit ca Nguyn Hong i)

C b li ginh gii thng mt ln na. C b khng phi l mt nh hng bin ti ba n mc y, nhng l nhng bi th hay vi rt nhiu iu chng ta c th hc hi v tm quan trng ca vic xy dng cc th mnh v tn trng cc nguyn tc ca chng ta. Tuy nhin, p dng trit l vo vic gii quyt vn s khng mang li nhng gii php ti u, bi v s c lp vn c trong cch tip cn vn s li mt ti nguyn (resource) khng th thiu: tnh tng tc ln nhau (each other). Nc M vo u th k 19, nhng ngi i khai hoang Min Ty hoang d ht sc tin tng vo nhau. V c bn, nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia xut pht t quan nim rng cuc sng s khng cn ngha nu khng c nhng ngi xung quanh. Quan im v kin ca ngi khc nn c xem l si dy c bn cho vic gii quyt vn . Mc d i khi chng ta khng mun cha tay mnh ra vi ngi khc, nhng hy c lm iu khc l thay v ph bnh vic gii quyt vn truyn thng. Khi tin hnh hoch nh, thit k v gii quyt vn , hy nh n phng chm: Hai ci u vn hn mt ci u. Th ngh v v trn du ti t nht trong lch s nc M, nguyn nhn do s bt cn ca thuyn trng tu Exxon
271

T duy T ph

Valdez, xy ra Valdez, Alaska, vo ngy 24 thng 3 nm 1989. Ti mt cuc hp m rng trc cng chng c t chc ch vi tun trc khi v trn du xy ra, nhiu ngi c cnh bo rng nn ru ch be bt ca thy th on trn tu ch du c th dn n thm ha. V trong ban iu hnh tu Exxon Valdez, chnh thuyn trng cng nghin ru nng v tng qua tri cai nghin. Nu ban iu hnh lng nghe v p dng cc bin php cn thit, khn cp i vi tng c nhn c trch nhim trn con tu, thm ha chc chn khng xy ra. Thc t nhng ngi xung quanh sn sng chia s cc thng tin thit thc khng ch l ngi trc tip lao ng v iu ch ra mt nguyn l T duy t ph quan trng khc: bt k ai cng c tim nng tr thnh ngi ng gp c gi tr. Vn l phi to ra mt bu khng kh thc y s ng gp cao nht i vi mi c nhn. Andy van de Ven, gio s ngnh qun tr hc ca i hc Minnesota, tng kt nghin cu khoa hc x hi c lin quan: Ngi ta chng li s thay i khi s thay i khng c truyn thng r rng, b p t, b xem l s e da, c nhng nguy c ln hn li ch tim nng hoc nhng im chung vi nhng u tin. Nguyn tc Li ko s Tham gia ca Ngi khc s tc ng ngi khc thay i t trong (bn thn h) ra ngoi, thay v t ngoi (ngi khc) vo trong. Vi T duy t ph, bn c th hc hi ti thiu ha nhng thay i c p t v chuyn nguy c thnh c hi.
272

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

Bng vic d b cc quy nh, hu ht mi cng ty u tr nn thnh vng. Bng cch tham kho s t vn ca cc vin chc nh nc, nhn vin v khch hng, cc nh qun l ang p dng theo tim thc nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia. S tham kho kin nh vy khng nht thit phi tin hnh chnh thc. Kounosuke Matsushita l ngi theo phong cch qun l c s tham gia ca ngi khc, nhng ng lu rng: Hai ci u vn hn mt ci u khng c ngha l chng ta t chc hp hnh thng xuyn. Thay vo , chng ta phi c gng lp mt mi trng t do nhn vin ng gp kin v c gng lng nghe kin ca mi ngi. Nu c gi tinh thn ny trong cng vic hng ngy, chng ta c th t quyt nh m khng cn hp hnh bi v kin ca mi ngi c ngm a vo. Trng hp khc, mt tp on Chicago vi 150 cng ty trn khp nc M s dng kin thc chuyn mn ca nhn vin gia tng cht lng v nng sut. Cng ty mun pht trin cc quy trnh iu hnh tiu chun (SOP Standard Operating Procedures) cho tt c nhng ngi iu hnh my mc. SOP gm nhng quyn sch vi loi kch thc hoc nhng tp sch cha nhng th tc hoc quy nh cho vic iu hnh my mc thit b. Nhng quyn sch thng bao trm tt c nhng kh nng xy ra s c, nhng v khng c ch no b sung thm thng tin, nn chng nh nm yn bm bi trn cc u t v ngn ko.

273

T duy T ph

Khi mt t vn vin T duy t ph t chc cc nhm n t nhiu nh my khc nhau cng tin hnh d n, h pht trin mt gii php gi l S tay Hng dn b ti cho ngi vn hnh (Operator Guides). Khi m sch hng dn, mt trang c in v trang i din trng. Ngi iu hnh c th vit vo nhng ghi ch ca mnh v h thng v hot ng ca thit b. Trong nhng ln cp nht nh k, cc nhn xt vit ra c tng hp li v nhng trang trng mi c cung cp tip tc quy trnh. Kt qu l, s tay hng dn vn hnh c s dng khp tp on v cht lng, nng sut c ci thin ng k sau . Ni tm li, T duy t ph s li ko nhiu ngi tham gia v to iu kin cho bn x l nhng vn thc tin hn l phng th hoc pht l thc t hai thi chc chn s dn n tht bi. Hnh ng t la di ca cp lnh o v thy th on trn tu Exxon Valdez l mt minh chng r rng cho iu ny. Sau y l nhng thc tin quan trng cn bit: 1. Nhu cu ln v cc gii php sng to v t ph trong mi t chc c p ng ng mc hoc vt qu nhu cu v vic thc hin nhanh chng v s dng cc gii php. V vy, thit lp thay i i hi s tham gia tch cc ca nhng ngi s thc hin thay i. Cam kt ca h c xy dng trn nn tng s hiu bit v gii php v cch trin khai gii php. Vic thc hin gii php phi bt u ngay t giai on u d n bng cch thu ht nhng ngi c lin quan tham gia.

274

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

2. Vic t cht lng v nng sut cao trong cc t chc i hi phi c nhng chng trnh v quy tc khc nhau. S pht trin ca nhng chng trnh xy dng mi quan h con ngi dn n nhng phng php pht huy hiu qu cao trong ngn hn. Tuy nhin, thng th l nhng phng php mang tnh ban pht v ng xu h i vi tr tu ca chng ta. Mt ng nghip ca chng ti chng kin mt tnh hung nh vy. Mt nh t vn qun tr c mi vo t chc nng cao nhit huyt ca nhn vin trong mt c quan hnh chnh lin bang yu cu mi ngi vit ra nhng e ngi, bc bi ca h vo mt t giy v sau x vn v vt vo st rc. Cc ng nghip ca chng ti nghe v cng ng vi nhn xt ca nhn vin rng ng ra nhit huyt nhn vin s c ci thin nhiu hn na nu c quan n dng s tin chi ho phng cho ph t vn chia cho nhn vin! 3. Nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia c th p dng vi bt k d n c kiu c cu qun l v ch lng bng - khen thng no. C hai iu ny c th kh hn hp v c th lm pht sinh thm nhiu vn khc. Nhng mi vn u c th c x l bng T duy t ph. 4. Ch ng li ko mi ngi vo vic thit k v gii quyt vn l mt yu cu ch khng ch l mt gi tr x hi ng mong i. Cc phng php truyn thng cho rng khi x l vn , bn c th tch bch nhng kha cnh k thut vi nhng kha cnh v con ngi, x hi hoc kh nng hc hi. Nu cc chuyn gia thit k ra nhng gii php cng ngh
275

T duy T ph

tha ng nht th khi cng nhn s d dng chp nhn gii php . Trn thc t, nhng ngi thit k gii php nn m rng s tham gia n cc khch hng v nh cung cp cng nh cc c ng trc tip. T chc ca bn s p dng nhng thng tin c bn v k thut, kinh t - x hi vo vn . Vic hc hi ln nhau s to ra nhng kt qu tt hn so vi vic ch p dng nhng quy tc, iu kin v gii php bt buc m qun i li ch ca cc bn. 5. Cc c nhn vi nn tng vn ha a dng v c kin thc khc nhau nn c tham gia vo qu trnh thit k v gii quyt vn . Ti sao? Theo gio s tm l hc i hc Stanford, James G. Greeno, iu c phn do chng ta hc trong vt l rng vic quy thuc tnh vn ng cho s vt m khng xt n h quy chiu l v ngha. Chng ta phm li tng t trong vic quy tri thc v t duy l do tinh thn ca c nhn m khng xt n h quy chiu ca n. 6. Cc nhn vin khng ch cn bit khi no th n vo nt chc nng trn thit b m cn phi bit ngha ca nt (cc mc ch). Vic bit r h thng s hot ng nh th no cho php ngi iu khin x l vn pht sinh trong sut qu trnh vn hnh my. iu m bo vic ra quyt nh ca h c chnh xc v hiu qu. 7. Trong kinh doanh, cc h thng phi ly khch hng lm nn tng m bo kh nng cnh tranh ca cng ty. D bn c trang thit b tt nht, hin i nht trn th gii, iu cng khng thc hin tt nht vic ny. Thm

276

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

ch nu ch mt t ngi trong t chc ca bn giao dch trc tip vi khch hng, bn cng ng qun rng hu ht cc vn cng vic ca bn u nh hng n h. Nhn vin phi nhn thc c nhu cu ca khch hng, ch khng ch nhu cu ca cp trn. 8. Cc c nhn lun i tm ngha ca cuc sng. Cc li th ca quan im m rng ca nguyn tc Trin khai Mc ch v Gii php Tip theo c kt ni li trong nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia mang n cc ngha lin quan cho tt c mi ngi. Bi v con ngi c th l i tng ca tm l hc v trit hc, nn s gn kt l rt cn thit h tr ln nhau. iu ny em li cho mi c nhn c hi ci thin nng lc v v tr ca mnh.

Khi no cn p dng nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia?

Chng ti nhn ra rng cc nh lnh o v nhng ngi gii quyt vn thnh cng lun tham gia vo tt c cc giai on ca d n hoc tham gia vo n lc thay i thi ca cc c ng chnh v kt qu d n. Bn thn h c trc gic nhy bn vi nguyn tc v S Khc nhau c o, Trin khai Mc ch, Gii php Tip theo, Thit lp H thng, v Thu thp Thng tin c Gii hn. kha cnh khc, li ko ngi khc tham gia bng cc nguyn tc ca T duy t ph khng ch to thun li cho qu trnh gii quyt vn m cn to iu kin cc c nhn khc c th tham gia mt cch hiu qu. Ni chung, con ngi thng c nhng phn ng tiu cc v phng th trc cc cu hi v bn cht ca vn , cu
277

T duy T ph

hi v ngi gy ra li hoc ngi chu trch nhim khi vn pht sinh, v hoc phn tch, m x vn . Ngc li, h li c phn ng tch cc v hng hi vi nhng cu hi nhm gip h th hin nng lc c nhn khc bit, thm d v m rng mc ch ring ca h, tm kim gii php tip theo, v cu hi h s thc hin tng c th ra sao nu gi s h bt u li t u. T duy truyn thng xem con ngi nh nhng bn tay cng c, l i tng c iu khin theo mun ca nh qun l, v sn sng cho cc hot ng chn tay thay v tr c, v khng th nhn thc thu o cc tnh hung. Douglas McGregor gi n l Thuyt X v nh ngha l s gi nh v ci tm thng ca qung i qun chng. Suy lun logic cho thy iu ny dn n tnh trng lm vic khng hiu qu, chn nn, cng nh cng vic vt v cc nhc ca cng nhn. Tt c chng ta ai cng mun tham gia vo vic ra quyt nh c nh hng n cuc sng ca chng ta. V khi chng ta s d dng chp nhn v cm thy thoi mi thc hin gii php m chng ta tham gia pht trin. l c s lp lun ca nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia. T duy t ph cho php bn ti a ha s tham gia ca cc c nhn v m bo s cam kt ca h i vi gii php thm ch trc khi chng hnh thnh. Khi p dng nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia, bn cn ghi nh nhng iu sau: 1- Nhng ngi c lin quan n cc n lc sng to, ci tin gii php v chu nh hng bi kt qu cui cng nn

278

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

c to cc c hi lin tip tham gia vo qu trnh gii quyt vn . Khng th d on ngi no c th ng gp c iu g. Nhng nu khng to c hi cho h tham gia, h s cm thy b xem thng. T hn na, h s t thi tiu cc vi ton b d n. Khi mi ngi tham gia vo d n, bn khng nn loi ra nhng c nhn trc cha tng ng gp g. Bi c nhng ngi khng h pht biu g cho n cuc hp ln th ba hoc th t trong khi mt s ngi khc li pht biu rt hng hi ngay ln d hp u tin. 2- Con ngi cng l mt ngun thng tin. D liu cn thu thp s t hn nhiu nu d liu ngay ti y, trong chnh cn phng ca chng ta. 3- Con ngi c kh nng hiu c nhng k thut v tnh hung phc tp nht. Khng c l do g nh gi ngi khc khng th hiu ht c s phc tp, v p v s tao nh trong xut ca bn: gii thch v cc c tnh k thut, m hnh mi hoc tng mi cho ngi khc hiu r l trch nhim ca bn. 4- Cc cuc hp c th hiu qu hn. Tht vy, nhn chung cc cuc hp truyn thng khng to ra c kt qu sng to, ng lc, hiu qu v chi ph v kh thi. Nhng mt bui tho lun c s tham gia ca nhiu ngi c tc ng ln hn bui trnh by thng tin mt chiu bi v ch th hnh ng phi ch ng ghi nhn thng tin nhn c chuyn ha thnh s thay i. 5- Con ngi lun thch x l d n v sn sng m nhn trch nhim i vi cc d n. Cc cuc kho st cho thy t 75% - 85% c nhn trong cc t chc nhn thy h c kh
279

T duy T ph

nng m nhn nhiu nhim v hn. V d, cc cng nhn trong mt phn xng quyt nh tham gia vo vic thit k mt b phn mi cho sn phm mi. H cm thy rt t tin vi gii php ca mnh trc gii php ca cc k s v ngh em ra chy th. Cui cng, la chn ca cng nhn mang li hiu qu tt hn. 6- C nhn cng l mt ngun tng. Cc quy tc lm vic nhm c th kch thch sc sng to ngi ny nhng ng thi li km hm sc sng to ngi khc. Mt s ngi khng th hin tt trong mi trng tp th nhng tht ra h u c nhng nng lc tim n v hn cn c khai m. S thm d c nhn c th gip bn nu s khch l ca nhm khng th khi dy nhng tng t mt c nhn c th. ng thi, cc hot ng tp th thch hp c th lm tng hiu nng ca c nhn qua nhng g h to ra. Thc t, i khi ch c i, nhm mi c th tha mn nhu cu ca mt c nhn chng hn nh nhu cu c tha nhn.

nh ngha nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia

Li ko Ngi khc Tham gia l to c hi lin tc cho nhng ngi c lin quan hoc chu nh hng bi s thay i sp din ra tham gia vo vic iu hnh hoc ci tin h thng nhm ngn nga hoc gii quyt vn . Bng cch lin tc xem xt cc mc ch, cc gii php tip theo v nhng thay i h thng trong tng lai nh mt c s khuyn khch mi ngi t cu hi v xut ci tin, c hi c th c m rng cho n khi mt s thay i hoc mt h thng mi c thit lp.
280

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

Trc tin, bn phi xc nh c im chung ca cc c nhn b nh hng. Vn ca bn c th khng lin quan n bt k ai, nhng kh nng l rt him. Thay i v tr bn lm vic ca bn? Cn th k v ng nghip ca bn th sao? Vit mt bi pht biu trong hi ngh? Vy ng nghip, khn thnh gi v tr l ca bn l nhng ngi nh th no? Khng phi tt c mi ngi chu nh hng s quan tm n vic tham gia d n ca bn, nhng nu bn mong h thay i hoc p dng ci mi m, th bn cn phi xt n s tham gia ca h vo hot ng ca d n. Phn loi theo vai tr cng l mt cch cn nhc ngi tham gia: cng nhn, nh qun l, nhn vin an ninh, chuyn vin bo tr, thit k, khch hng tt c u c th tham gia trc tip vo qu trnh gii quyt vn . Hn na, mi chc nng hoc mi ngi c th tham gia vo nhng giai on khc nhau ca qu trnh T duy t ph, nh c m t thm Chng 11. Tt nhin, tt c nhng vai tr ny ch l nhng chc danh trn danh ngha bi v mi ngi hoc nhm cn c nhiu vai tr khc na. V d, cng nhn trong nh my cng c th l v/chng v cha m, thnh vin cc hi tnh nguyn, v ngi theo o. Thng thng, hiu bit ca mi c nhn trong tng vai tr ca h c th c s dng gii quyt nhng vn thm ch c v khng lin quan g n h. V vy, s rt thiu st nu cho rng cc chuyn gia, cng nhn nh my c th x l d n ca t chc m khng xem xt n cc vai tr khc ca h.

281

T duy T ph

Trng hp su hi cng m t mt nguyn tc T duy t ph quan trng: xem k hoch tip cn vn cng chnh l mt vn m cc nguyn tc T duy t ph cn c p dng vo. Ngy nay, ngi lao ng thay i ch lm v cng vic vi tn sut kh cao. Vy, lm th no bn t c mt s cam kt ca h trong vic theo ui mt gii php? Thc ra, nhiu ti nghin cu (Nh lnh o hiu qu, i tm s xut sc, Thch thc trong Ngh thut Lnh o) cho thy hnh thc t qun rt cn thit t c cht lng v nng sut m cc cng ty ang nhm n. Thm vo , cam kt i vi khch hng v khch hng ca khch hng i hi mt yu t quan trng m cc t chc thng khng nhn thc r s cam kt lm vic lu di ca nhn vin. u t vo pht trin con ngi s dng T duy t ph trong vic gii quyt vn , hoch nh v thit k l s u t ng n nht ca bn cho tng lai. Ci thin cht lng dch v khch hng s c thc hin bi nhn vin tt c mi cp qun l nu h cm thy h c s tn trng, sn sng v h tr thc hin nh hng khch hng l trn ht. y l cch cnh tranh t trong ra ngoi. Mi nhn vin cn hiu r cc yu cu ny khi tham gia vo qu trnh t duy t ph. Ngoi ra, hy nh rng mt gii php nn c s lng cc chi tit v s kim sot mc thp nht. Ngi c giao thc hin gii php cn c trao cho s linh hot trong qu trnh vn hnh h thng. Mc linh hot th no l ty thuc vo tng tnh hung. R rng, khng phc tp nh vn hnh mt
282

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

nh my ht nhn hoc kim sot mt chuyn bay ca tu con thoi, nhng tt c cc h thng u cn nhng con ngi c chun b tt nht ng ph vi mi vn mong i v khng mong i.

Mc ch v mc tiu ca vic Li ko Ngi khc Tham gia

Nhn chung phng php truyn thng gp tht bi trong vic li ko s tham gia ca ngi khc v qu ch trng vo cc mt tiu cc. V d, cuc hp bn lun d n bt u vi vic yu cu ngi d hp m t vn , kh khn u v li thuc v ai. Vic li ko ngi khc tham gia c thc hin nh th no th s cng tc trn thc t s din ra nh th y. Hnh ng ban u hoc nhng pht biu a ra th khng th thay i. Cc nhm mt hy vng thnh cng v thm ch khng mun c gng nu thnh cng khng t c nhanh chng. Bng cch nng cao kh nng ra i v thc hin gii php t ph, nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia s: 1- X l nhng thc t ca cc c nhn v nhm: cch gii quyt vn theo truyn thng cng cng c thm nhn thc ang tn ti: tha nhn vn nh c cp, s t lit v mt chc nng, bo v nguyn trng, tm kim gii php ng l nhng im yu m nguyn tc Li ko Ngi khc tham gia v cc nguyn tc khc c th khc phc. V d, ti sao phi cng c s t lit chc nng? Thm ch ti sao s t lit xy ra? Hy t ra nhng cu hi khng c tnh cht e da da trn cc nguyn tc ca T duy t ph.
283

T duy T ph

2- Chia s ngha v hiu bit v thc tin. Warren Bennis v Burt Nanus ch ra rng cc nh lnh o cn c mt kin trc thng tng x hi nhm truyn t tn ngng hoc vn ha tp th nu mun t c s lin kt v hiu qu. Nhu cu v kin trc thng tng x hi ny xut pht t s tch bch mc ch x hi vi cng vic thc t khi cuc cch mng cng nghip thay i mt cch mnh m c cu ngh nghip. Nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia cung cp nhng khi nim v cc cp mc ch v Gii php Tip theo nh mt c ch chia s nhng ngha ln hn v tm nhn ca cc t chc v khch hng. 3- Hng n mc tiu tr thnh nh v ch v pht trin thi chin thng. Ngun gc ca t tng ch bi l i su vo phn tch chi tit. Cn c n lc v cam kt mnh m ca mt hoc hai ngi vt qua s tht vng thng pht sinh trong nhm. Mc ch v cc gii php tip theo ca T duy t ph t trng tm vo s thay i tch cc. Vi T duy t ph, khi nhiu c nhn c th tr thnh ngi tham gia ng gp, cng nhiu ngi ng gp th t chc ca bn cng c c hi tr thnh nh v ch. Bt k ai cng c th tr thnh ngi cm bng trn hng tn cng. 4- Pht trin nng lc ca mi c nhn. Con ngi ny sinh tng sng to khi bi cnh kch thch h. Thm ch khi 1/3 cc tng ln c ny sinh t 10% s ngi trn ton th gii, th cng khng c cch no bit ai l ngi sng to tr khi mi ngi c to cho c hi ng gp nh nhau. V vy, khuyn khch mi ngi xut tng l ht
284

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

sc quan trng. Cc cng ty Nht nhn c t 50 90 tng xut t mt nhn vin mi nm, trong khi cc cng ty M c cha y tng t mi nhn vin hng nm. S pht trin nhn thc din ra sut i. V vy, s sng to ca mi c nhn c th c khi dy hnh thnh nn mt tr tu tng hp cho nhm v t chc. Tng lai ca t chc ph thuc vo s pht trin ca cc nng lc ch yu ca con ngi bn trong n nng lc v k thut, i nhm, x hi v chin lc. Bn c th nhn thy nhu cu thc t c th hin r trong s mnh, gi tr, v cc nguyn tc nh hng ca cng ty xe hi Ford: Con ngi l ngun sc mnh ca chng ta S tham gia v tinh thn chung sc l nhng gi tr con ngi chnh yu ca chng ta. T duy t ph to s t do cho tng c nhn c lin quan n s thay i a ra nhng kin c th tc ng n tnh trng ca s thay i . ng thi, n cng cho php con ngi tham gia vo vic ra quyt nh hiu qu nhng cp khc nhau trong t chc, mt c trng quan trng ca nhng nm 1990 v th k tip theo. 5- Xy dng k nng lm vic nhm ca tng nhm. Cc thnh vin trong nhm c th nhanh chng tin hnh v kch thch cc gii php kh thi, quyt nh liu c khai thc tng gii php trong tng lai. Trong trng hp nhng d n phc tp, i hi phi c cc nhm ph, th mi nhm ph u c th lm vic hiu qu vi nhm chnh nh vo ngn ng chung ca T duy t ph. p dng cc nguyn tc v qu trnh T duy t ph i vi vn hoc c hi ca mt nhm cng c ngha l xem vic xy dng nhm l mt yu t
285

T duy T ph

quan trng khng th thiu trong cc n lc gii quyt vn hoc x l c hi, ch khng phi l mt yu t ph c th thc hin sau. 6- m bo chn lc ng thng tin cn thit t nhng ngun thng tin rng ln. Ngi tham gia vo d n u bit a ra nhng cu hi cn thit. Nhng tm li gii p thng c ngha phi bm st cc ngun lc v ti nguyn b sung. Cu tr li s tha ng hn khi c ngi c hi v ngi hi c cung cp nhng thng tin c bn lin quan n cc mc ch v cc gii php tip theo c th thay th ln nhau 7- Nng cao kh nng sng to trong vic hoch nh, thit k, ci tin v gii quyt vn . Cc nguyn tc T duy t ph gip khi ngun sng to trong chnh bn thn bn, ng thi cng kch thch cc c nhn tham gia s dng sc sng to ca h. Paul Hare cho rng ngi sng to l ngi lp d vi nhng tng khc thng. Cc nguyn tc T duy t ph chc chn to ra cho mi ngi c hi tr thnh ngi lp d - c ngha l, khng theo nhng quan nim x hi thng thng nhn nhn nhng th m ngi khc nhn nhn bng mt ci nhn khc bit (s c o). 8- Nng cao kh nng khai thc yu t con ngi. Con ngi l thnh t chnh trong hu ht cc h thng. Trong trng hp phng v tinh v tu v tr th con ngi tham gia rt su t vic chun b, phng, v iu khin chuyn bay. Li ko ngi khc tham gia vo d n ca bn nng cao c hi tm c gii php ph hp. S tham gia ca con ngi trong mt d n l mt cch tng cng kh nng t ch vn c xem l mt c tnh ca cc t chc thnh cng vt bc.
286

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

9- Khc phc tnh kiu ngo ca ngi m nhim d n. Cc nh qun l thng hn ch s pht trin nhn thc ca nhn vin v cng ngh tin tin, v iu cng gy nhng bt li cho chnh h. Hn na, hiu qu hot ng ca t chc cng b gim st. iu gy tr ngi i vi cc nh qun l l do h t tm nhn ngn hn l mt minh chng cho tnh yu km ca cch gii quyt vn truyn thng ca ngi M. Cc nh qun l thng ngh rng tit kim thi gian, h nn t i tm gii php. chnh l li t duy ngn hn. H qun mt rng thc t c v s gii php tht bi v nhng ngi c lin quan khng c c hi c tham gia ng gp. Mt kh khn khc l cc gim c, cng nh chng ta, ch nh nhng phn ng thng thng trong cch gii quyt vn truyn thng nh li v h mong iu cng xy ra ngay c khi h ang p dng cc nguyn tc khc ca T duy t ph. 10- Trnh c nhng sai lm trong qu kh. 11- Vt qua nhng tr ngi v tnh cm, vn ha v mi trng. Jim Adams nu ra mt s tr ngi km hm s pht trin tng. Th nht l nhng iu king k. Ngi Nht khng thit k ca chnh hoc ca s hng ng bc, bi l ca t. Th hai l cc tiu ch ra quyt nh, v d li rn ca ngi da Iroquois l xem xt hu qu ca mi hnh ng hm nay n by i sau. Th ba l nhng s thin v trong ngn ng v biu t, v d nh thun theo hoc chng li nhng m hnh ton hc trong d n. l

287

T duy T ph

nhng ro cn gy ra nhiu bt li bi v n n su vo tim thc mi ngi. Nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia t trng tm vo vic x l, ch khng phi gt b cc nim tin ang tn ti. Khi kt hp vi cc nguyn tc khc ca T duy t ph, Li ko Ngi khc Tham gia cho php cc thnh vin nhm th hin gi tr ca chnh h, cho php h tin xa trong iu kin v hon cnh ca chnh mnh. y l l do quan trng khin T duy t ph c s dng thnh cng trong nhiu nn vn ha khc nhau. 12. Trnh xu hng p dng nhng h thng kim tra, gim st thi qu. iu ny lin quan n xu hng gii quyt vn duy l bng cch p t nhng cch kim tra, gim st khc nhau i vi nhn vin, ch bi v cc cng ngh c sn c th lm iu tt hn chng ta. Robert Howard m t ni kinh hong ca vic kim tra, gim st thi qu nh sau:
Kim tra, gim st thm ch dn n nhng kt qu yu km r rng v nhiu mt. Mt nh qun l Ngn hng Citibank t quy nh thi gian gii quyt trung bnh 2 pht cho mi cuc gi ca khch hng n trung tm x l th South Dakota. Kt qu l, khi nhn vin cng thng p ng yu cu thi gian ca mi cuc gi, h sn sng ct ngang cuc gi ca khch hng bt k vn ca h cha c gii quyt!

Mt s mc ch v mc tiu quan trng khc ca nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia: Gia tng cam kt lu di ca nhng ngi tham gia m bo tnh kh thi v ci tin lin tc ca gii php.

288

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

a ra nhng cu tr li tha ng i vi nhng cu hi c th gy kh chu, v d ti sao chng ta phi thay i? Thay i c li g cho ti? Gip mi ngi thu hiu cch kim tra, gim st cn thit. Mi ngi c th s dng cc nguyn tc v qu trnh kim tra i vi cc vn c nhn, c cc vn vn phng hoc nh, i vi vic t nhng k vng hiu sut i vi mt gim c hoc bo co trc tip, hun luyn v o to nhn vin, nh gi hiu sut lm vic ca nhn vin, xem xt cc yu cu chi tiu vo thit b, v trn thc t v tt c cc vn chun mc khc. p ng nhu cu am hiu cng vic ca hu ht mi ngi bng cch hng h s dng cc tng T duy t ph, qua nng cao lng t trng v bu nhit huyt hng n thnh cng. Pht trin mt nhm lm vic n gim tnh trng thng tin khng r rng v bt cn xng. Vic xy dng nhm bn ngoi v cc mi quan h bn trong phi c thc hin thng xuyn. Trnh qu trnh gii thch duy l ca t duy tp th khi cc thnh vin bt u nghing theo nh qun l khng chp nhn s bt ng chnh kin, hay t chi phc tng mt nh qun l hay khuyn khch nhn vin mt cch thi qu. T duy t ph nhn mnh vic a ra nhiu la chn khc nhau mi bc gim hn cc nguy c dn n mt nhm lm vic c kh nng mu thun nhau v lm vic km hiu qu.

289

T duy T ph

p dng nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia

Nu bn ngh v hnh ng nh mt ngi c nng lc tht s, bn s khng ngng lm tt hn na nhng g lm tt trc . p dng phng php t duy tch cc ny i vi s tham gia ca c nhn c th to ra thm mt ti sn v hnh nhng c gi tr cho vic gii quyt vn , c bit khi c p dng cng vi hai mc tng sau y v cch s dng nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia. Mc u tin gm nhng xut hon ton mang tnh khuyn khch, v nhng m hnh hp l c th p dng trong nhiu tnh hung khc nhau. Mc th hai xc nh nm iu cn nhc lin quan n cch tin hnh nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia i vi vn m bn ang x l. CC GI a. Hy th p dng phng php ny. Hy t nim tin vo ngi khc. Hy ni chuyn vi mi ngi. Hng dn h cc nguyn tc T duy t ph. Vn dng ngn ng t duy t ph trong cc cuc tho lun cc mc ch, thc o nh gi thnh qu mc ch (s hi lng ca khch hng, chi ph, thi hn, v nng sut), cc Gii php Tip theo b. t cu hi. Ni dung cc cu hi phi lin quan n mc ch, h thng l tng l nhng cu hi khng e da n li ch ca ngi khc. c. T chc cuc hp khng chnh thc trong nhng bui n tra hoc mt cuc hp hng tun ca cu lc b tnh
290

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

nguyn cng ng. s l mi trng thch hp cho s trao i tch cc v t do. d. T chc mt cuc hp gia nhng ngi c th tham gia vo mt nhm d n lu di. Khi h c th thc hin qu trnh tm kim gii php thng qua cc cuc hp nhm nh v cc cuc trao i c nhn. e. M mt cuc hp vch h thng gii quyt vn bng cc nguyn tc T duy t ph. f. Hn ch thi ch tay nm ngn, s nh gi nng cn, bo v quyn li ring v thi quen phng th m mi ngi thng th hin khi ln u tin gp nhau trong mt d n. l mt phn ca s tan chy(*) trong hc thuyt thay i ca Kurt Lewin nm 1964. ng thi, theo st lch trnh T duy t ph mc cao nht. g. Li ko ngi khc tham gia theo xu hng khch hng v th trng thng qua cc mc ch ln hn trong h thng cp mc ch. h. Thu ht nhiu ngi khc nhau ty vo mc ch ca bn l ci thin mt h thng ang c vn , lm cho mt h thng tt tr nn tt hn, hoc to ra mt sn phm hoc dch v mi. i. Li ko mt hoc hai ngi tng thnh cng trong vic ph v cc quy lut. Cc quy trnh m h s dng cc m hnh t duy, ngun thng tin, nhng ngi c hi c th rt hu ch.
(*) Tan chy - unfreezeing - l xu hng con ngi i tm mt bi cnh m h cm thy an ton v c th kim sot c.

291

T duy T ph

j. Li ko mt hoc hai ngi c thin hng khoa hc ngh thut i vi cc d n k thut. (Ngc li, vi d n ngh thut, vn ha hoc tn gio nn c s tham gia ca mt hoc hai ngi c u c k thut.) k. S dng cc nhm hin c. Cc t chc cam kt nui dng tinh thn lm vic nhm l cc t chc c li th tt thay i theo T duy t ph. Mc d cc nhm mi cng cn thit, nhng cc thnh vin ca nhm hin ti c nhng nhn xt c gi tr v h thng cn nhc nhng khc bit h s lm nu bt u li. l. Duy tr nhit huyt cao vi cc nguyn tc ca T duy t ph, khng ch giai on u trong qu trnh gii quyt vn . m. Tm ra nhng cch thc cng nhn nhng thnh tch t ph ngon mc do cc c nhn v nhm to ra. Nhng cng nhn c th nhn thy khng nhng quan trng i vi nhiu ngi m cn khch l ngi khc. Cc hnh thc khen ngi thch hp khc cng cn c p dng i vi nhng thnh tch nh hn. n. t ra quy ch lm vic nhm bo m rng cc thnh vin thc s ci m vi nhau, sn sng tp trung tho lun mc ch v cc nguyn tc khc nhau, vui v, tin tng ln nhau, theo st cc nhim v c giao, nhit tnh tham gia cuc hp v gt hi c cc kt qu tt p. CC PHNG PHP Nm vn cn nhc lin quan n vic thc hin nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia vo vic gii quyt vn
292

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

hoc d n c trnh by ti Bng 9-1. C nm vn c th khng quan trng trong mi tnh hung. Cc giai on hoc cc bc gii quyt vn . Mc ch cn t c qua tng giai on hoc tng bc l xc nh ai tham gia, khi no, v nh th no. Cc nhm khc nhau v k nng, tm nh hng v hiu bit c th cn thit mt s bc khc nhau. Hy nh rng mi quan tm v s thch ca con ngi lun thay i. V d, mt s ngi ban u c quan tm nhng khng hn h s tham gia vi bn v h quan nim rng h khng b nh hng g bi d n. Ngoi ra, nhng ngi chuyn vic hoc ngh vic, hoc ngi mi c tuyn khi d n tin hnh cng khng th tham gia vi bn. ng mt tinh thn nu bn gp nhng tr ngi khng c mi lin quan trc tip n mt hot ng c th ca d n. C l bn tng ri vo hon cnh sau: mt s thnh vin d n c th ni rng ton b d n l mt s lng ph thi gian; [nhng ngi quan trng] ri vo mt cuc tranh lun ri rm gia cuc hp; mt ngi khng quan tm v khng cam kt tham gia trc bng bt u chin u v chnh ngha; cuc hp dn dn ri vo tnh trng mt kim sot; s xut hin ca khng kh m m, nng n v hnh thc; cc tng ln xut hin trong vi cuc hp u tin c nh gi l ngy ng, thm ch u tr. Khi , bn nn quay li giai on trc, hoc s dng cc ngun lc b sung (con ngi, tin bc, thi gian), hoc s ng h ca chnh quyn.

293

T duy T ph Bng 9-1: Nhng cch mi gi ngi khc tham gia vo quy trnh T duy t ph(*)

A. Giai on Nhn c tn hiu ng tnh ca nh lnh o cao nht Hun luyn o to ngi khc v quy trnh T duy t ph Pht trin h thng k hoch Xc nh vn Xc nh tiu ch ra quyt nh Xc nh nhim v ca cc thnh vin trong nhm Xc nh mc ch v dy mc ch xut kin Xem xt gii php tip theo Chn mc tiu Chi tit ha Trnh duyt p dng Ci tin B. Mc tham gia trong t chc Khng tham gia c on T vn Kim sot phn ng Cn nhc Kim tra phng nga Quyt nh chung Hp tc h tr Cc nhm lm vic thng xuyn T quyt hon ton

(*) Bn c th s dng cc giai on hoc cc bc (phn A) v cc mc tham gia (phn B) xc nh nhng yu t bn cn chn t ba phn cn li (phn C, D, E).

294

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

C. Vai tr ca c nhn tham gia C vn Ngi ng h Ngi phn tch Khch hng Ngi ha gii Chuyn vin t vn Ngi tiu dng, ngi mua hng hoc ngi s dng Khch hng ca khch hng Ngi ra quyt nh, ngun quyn lc (ngi kim sot ti nguyn, chnh tr gia, thnh vin ban qun l) Ngi thit k/ci tin Nh gio dc/chuyn gia Ngi nh gi Ngi vn ng hnh lang Nh qun l Nh t chc Ch cng ty i din nhm i tng chu tc ng ca d n Nh nghin cu D. Cc quy trnh nhm ng no (brainstorming) Vit ra tng ca tng ngi trong nhm qua ng no Tranh lun Bng la chn quyt nh Phng php Delphi (phng php d on mt cch c h thng v c tng quan da vo mt nhm chuyn gia c lp) Tr chi hoc m phng Tng tc Phng vn cc c nhn trong nhm Phng php KJ(1) Kho st qua bo ch, cc phng tin thng tin i chng khc

295

T duy T ph

nh gi tin ch a thuc tnh Phng php nhm i din Ly kin Tr lng theo hiu qu cng vic Nhm cht lng (quality circles)(2) Bng cu hi v kho st Phn vai Hun luyn s nhy bn trong nhn nh Chia s thng tin H thng xut Ma trn h thng Xy dng nhm Giao tip t xa E. Cc iu kin cho cuc hp Phng hp a im (trong hoc ngoi) nh sng, ting n, nhit v thong kh Sp xp bn gh (bn trn, ch nht, bu dc) S lng ngi tham d (hn 7, di 3) Sp xp ch ngi (ngu nhin, theo th t ABC) Nhn din (bng tn eo trn ngc, bng tn chc v t trn bn) Cc vt dng h tr (giy, vit, gi , bng, bt lng, my chiu) Khng gian cho mi ngi (t 0,6 n 1,2 mt)

(1) l phng php do Jiro Kawashita (JK) xng vo nhng nm 1960. Theo phng php ny, mi ngi trong nhm s vit tng ca mnh ra giy, tm cc tng c lin quan, sp xp cc t giy ghi tng thnh nhm cho n khi tt c tng u c phn loi nh gi v la chn. (2) Nhm cht lng l mt nhm tnh nguyn lm cu ni vi ban gim c trong vic xut cc kin, sng kin ci thin cht lng cng vic, sn phm, iu kin sn xut nhm nng cao hiu nng hot ng ca t chc.

296

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

Mc tham gia trong t chc. Mi gi nhiu ngi tham gia trong mt d n c th phn tc dng khi t chc ca bn ang p dng cc quy trnh v phong cch qun l c on. Chng hn, vic cc cng nhn v nh qun l cp cao trong mt t chc chuyn quyn cng tham gia vo mt cuc hp thit k iu kin sn xut mi l iu rt kh xy ra. Phn B, Bng 9-1, lit k 10 kiu qun l an xen, t khng tham gia n tham gia hon ton. Cc kiu tham gia khc nhau c th c xc nh nh sau: 1. Khng tham gia: Khng c s tham gia hoc lin quan no. Ngi ta biu l s ngc nhin nu cp trn hi h mt cu hi v vic gii quyt vn . H hng lng lm vic, ch khng phi suy ngh. Cc gim c phi gi n cho h cc quyt nh. 2. c on: Tha nhn s xem xt d n hoc gii php do ngi khc a ra v s p dng nu c thi gian v tin bc. 3. T vn: Gim c hi nhn vin v tm cch thu thp cng nhiu kin cng tt, nhng vic lp tiu ch v cc chi tit hon ton do gim c thc hin. 4. Kim sot phn ng: Cc t chc ku gi nhn vin tham gia trong vic o lng, so snh v nh gi hiu qu ca mt h thng tha ng. Cc nhm dn c, ban iu hnh, nh gi nhn xt ca ng nghip l nhng m hnh c c s tham gia ca mi ngi. Vic hnh thnh chnh sch thnh thong mi pht sinh.
297

T duy T ph

5. Cn nhc: S tham gia i lp hoc t nht s tham gia chnh thc c cu trc c xy dng thnh cc hot ng bnh thng. 6. Kim tra phng nga: T chc ch ng xem xt tm nhn thc v nhng kh nng c th xy ra trong tng lai. Cc nhm c php bo co cc hiu bit ch ra s pht trin. Cc nhm cng c th pht trin nhng la chn phn ng v kim sot tng lai. 7. Quyt nh chung: Mc d cc quyt nh thng xut pht t kin ng gp ca tp th, nhng vn c mt s trao i tng kh lin tc gia cc c nhn c trch nhim iu hnh h thng v cc c nhn lm vic trong h thng. Ban qun l s dng cch ny bi v h ngh iu l tha ng. 8. Hp tc h tr: Cc n lc c chnh thc ha, vi mt s trch nhim quyt nh c gii thch r rng (v d: nhm c vn, cc nhm i din ca ngi dn). 9. Cc nhm lm vic thng xuyn: Nhn vin v gim c gp nhau thng xuyn tm cch gii quyt tt c mi loi vn pht sinh trong phm vi trch nhim ca mnh. 10. T quyt hon ton: Mt ban t vn gm cc nh qun l v i din nhn vin hoc cc nhm lin kt chia s trch nhim ra quyt nh quan trng (ngn sch, sn phm mi, thu mua v ct gim ti sn, chnh sch v ni quy lao ng) H thng lng bng v khen thng cng l mt yu t trong vic xem xt tng mc tham gia. Mt c ch tr lng theo sn phm cht ch c th c s dng t cp 1 n cp 5, trong khi ch khen thng nhm hoc
298

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

phn chia li ch theo nhm c s dng t cp 7 n 10. Cc nguyn tc v quy trnh T duy t ph c th c s dng sng to hoc ci tin nhng h thng ny, v vy trnh vic sao chp quan nim tr lng thp hn thu mn nhiu ngi hn. Vai tr ca cc c nhn c lin quan. S lng ngi c mi tham gia chia theo vai tr v v tr thng rt ln, bt k h chnh thc l thnh vin ca nhm hay khng. C ngi c mi tham gia sut d n, nhng c ngi ch c mi tham gia mt giai on no ca d n (phn A, Bng 9-1). Bn cn cn nhc cc vai tr v chc nng khc nhau m bo hiu qu cao nht ca nhm cc vai tr th hin phn C. Khng ai ng vai tr thun nht; ranh gii ca mi vai tr rt linh hot, v bn c th thc hin nhiu vai tr cng lc hoc yu cu ngi khc m nhn nhiu vai tr cng lc. Nu bn ang x l vn c lp th bn phi m nhn mt s hoc tt c cc vai tr. Cc d n m nh qun tr then cht ng vai tr l tc nhn thay i hoc tc nhn xc tc bng cch m nhn nhng vai tr nh vy thng c t l thnh cng 100%. Ni chung, cc vai tr v k nng khc nhau cn thit cho d n nn c xc nh trc khi cn nhc mi ngi tham gia. V d, mt ngi c chn trong vai tr cng dn hoc khch hng trong mt hi ng k hoch chm sc y t s b thnh kin nu c giao cng vic bn cc thit b y t. Mt ngi c chn lm t vn vin phi l mt chuyn gia trong mt lnh vc c th gip nhm hng n vic nm bt v s dng thng tin mt cch hiu qu.
299

T duy T ph

Ngoi ra, bn c th la chn ngi tham gia khng nhng da vo kin thc, kh nng v thng hiu c nhn m cn v nng lc x hi, s cn bng cm xc hoc cc gi tr o c. Ngc li, mt tp th thnh cng li ph thuc vo quy m, i din v tui tc ca tng c nhn trong nhm. Hy th vi mt nhm 5 - 7 ngi. Vi nhm c nhiu ngi hn, s trao i b gii hn v cc thnh vin khng lng nghe, hnh thnh lin minh, phe phi, ln trnh v khng pht biu. Nhm t hn 5 ngi li l nhm qu nh cho s i din v cc ng lc. Nhng s l thng thc y tng nng sut, trnh s chia nhm, v mang n nhng kt qu tt. Tip theo, mi cch nhn nhn lin quan nn c a vo. Nhng ngi c t duy hi t v phn k, vin chc v ngi c suy ngh t do tt c nn c mt. Cui cng, la chn ngi vo cc nhm hnh ng c bit, nhng ngi s gn b lu di vi t chc qua vic tin hnh s thay i. Cc quy trnh nhm. C mt nhm khng ng ngha vi vic phi t chc cc cuc hp. Mt vi b quyt (b phiu ly kin v hi ngh qua in thoi) c th gip c nhm gp nhau m khng cn vo phng hp. S dng nhm v hp nhm i hi s suy xt cn thn. La chn ngi v cc vai tr tham gia l thit thc nhng bn thn n khng p dng thnh cng nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia. Mi mi ngi tham gia vo cuc hp c th dn n thm ha nu khng c cch iu hnh hp l. Mt s b quyt c lit k trong phn D, Bng 9-1; mi k thut c gii thch Bng 9-2 lin quan n cc mc
300

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

ch c bn v kt qu p dng. T , bn c th xc nh b quyt no ph hp cho tnh hung ca bn. Sau y l nhng c im ca nhm m bn nn xem xt khi thit k h thng hoch nh d n: 1- Cc mc ch, trnh t mc ch v mc tiu. 2- Trch nhim v mc t quyt. 3- iu kin tr thnh thnh vin, quyn hn nhm m mi thnh vin mong mun, mi quan h gia cc thnh vin. 4- Hot ng nhm l chnh thc hay khng chnh thc. 5- S thn thin, thng thn v t do trong tho lun (liu cuc trao i c phn chia vai v gia nhng ngi c chc v hoc cuc trao i ch din ra gia h?). 6- S on kt ca nhm (c hiu qu v cam kt theo nhm hay khng?) v mc s dng my tnh trong qu trnh gii quyt vn . 7- Mc kim sot ca ngi iu phi v ngi ra quyt nh. 8- C s vt cht sn c (thit b u cui, cc trang b trong phng hp). 9- Ngun thng tin sn c (th vin v iu kin c s d liu, chuyn gia). C th c mt s bt li ca nhm nh: p lc tun theo c th gy ra nhng gii php cht lng thp, hoc nhng nhm c th gii quyt vn qu nhanh, thm ch b st nhng tng hay khi gii php thm d c a ra.
301

T duy T ph

Cc iu kin cho cuc hp. V cc iu kin cho cuc hp thng khc nhau, nn cc cuc hp c t chc khng theo mt cch c nh, sp xp ch ngi khng i u trnh trng hp phn nhm theo chc v hoc b phi (xem phn E, Bng 9-1). Nhiu yu t cn c xc nh trc cuc hp, v nh sng, nhit , thng thong lun phi c kim tra trc. Di y l mt s hng dn dnh cho cc nh lnh o c mt cuc hp cht lng cao: Theo st chng trnh cuc hp c thng bo trc vi cc ch nh. Nhiu nghin cu cho thy cc hot ng nhm c t chc tt s mang li hiu qu cao hn v mt t thi gian hn nhng hot ng nhm khng c t chc. Hn ch ti a vic ni lan man lp vo khong trng trong cuc hp. Thay vo , ni dung chnh cuc hp cn c theo st. Nu r thi gian d kin ca cuc hp. Vi mi ch trong chng trnh, ch kim sot qu trnh, khng kim sot ni dung. To c hi cho mi ngi ng gp bng mt quy trnh kin ngh xoay vng, c sp xp bi ngi iu hnh cuc hp; s dng cc cch thc m bo s tham gia ca mi ngi v xc nh cc quy tc theo trt t. Bt u vi mt bn xc nh kt qu d on trc ca cuc hp.

302

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

Thng bo cho nhm v cc tin trin v kt qu t cuc hp trc. S dng dn chng. Cc c nhn c trch nhim vi cc hnh ng tip theo nn thng bo cho ngi khc v tin cng vic ca mnh. Tm tt ni dung cuc hp t c, iu g cn lm vo cuc hp sp ti v bi ngi no. Cuc hp ti s bn v vn g. Tin hnh b phiu ly kin a s nu mi ngi khng th i n thng nht cc quan im khc nhau r rt. C th s dng in thoi v my tnh ly kin. Hng hi vi cng vic ca tp th nu bn mong tp th nhm cng quan tm v nhit tnh nh bn. a cc quyt nh cha t c s ng thun ca s ng vo chng trnh cuc hp tip theo thu thp thng tin mi, tng t cc chuyn gia v nhng c nhn c nhng vai tr khc nhau trong t chc, ch n nhng cnh bo v cc h qu o c v lun l t c s nht tr cao hn trong nhm. Khi cn thit, lp li chin lc ton din v cch tip cn ton din cho ph hp vi cc ch ca chng trnh cuc hp nhm cng c quan im tng th lm c s ra cc quyt nh. Hy lng nghe bng c tri tim. Nhn mnh mc ch cho tt c cc tham lun v quyt nh. Trnh cc nguy c v p lc suy ngh nhm v tnh thng nht v ng nht. Nu c th, hy nh ngi khc khng phi l thnh vin nhm vit bin bn v chuyn cho mi ngi trc khi chng trnh cuc hp
303

T duy T ph

tip theo c a ra. Hy ghi bin bn theo ng kin pht biu nguyn thy ca tng c nhn. Trong cuc hp, trnh a ra cc ti liu khng c nhm kim tra trc. y c th l mt iu kh p dng v bn cht ca T duy t ph lm thng tin mi t ng pht sinh. Tun theo quy nh thi gian v lp k hoch cc hot ng tng lai theo trt t thi gian. Duy tr s linh hot cc thnh vin nhm xy dng s ci m, sng to v tin cy ln nhau. Hy tho lun nu mt ch nng pht sinh lm nh hng n d n, thm ch nu ch nm ngoi chng trnh cuc hp hoc t bn ngoi nhm. Trnh s khc k. m bo mt tinh thn chung tch cc: t cu hi thay v cu tr li, nhc li cc kin mt cch tch cc, a ra mt hoc nhiu li gii thch, chm dt vic mt st ln nhau, xc lp tn ti trt t v s tn trng gia cc thnh vin. Nhn thc rng mi nhm l khc bit. C nhm bt ngun t mt s tp hp cc c nhn ring l v nhm khc l mt phn nhm trong cng mt t chc. Trong phm vi nhng hng dn ny, mi nhm nn pht trin cch thc hot ng ring. Nu tnh trng (mc t chc, kinh nghim, quyn lc, danh ting) c kh nng thay i cao, hy thng bo cho nhng ngi chc v cao trc cuc hp h chp thun s i x cng bng ca tt c mi ngi trong
304

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

nhm (khuyn khch gi tn nhau; khng dng cc danh t v danh v nh chuyn gia hoc tin s, khng bnh lun trong giai on pht sinh tng; sp xp mi ngi ngi ngu nhin hoc theo th t ABC, thay v ngi theo v tr hoc i din cc bn). Nu mu thun pht sinh nn gii quyt thng qua nguyn tc cc bn cng thng (win-win) thay v b ngang cuc hp. S sng to c th bt ngun t nhng quan im i lp. V d, chuyn n nhng cp mc ch cao hn trong dy mc ch (Hnh 5-4), mt c nhn gii thiu chc v ca mt ngi ngi khc d chp nhn, tp trung vo vic t c mc ch v kt qu thay v tm cch h gccc c nhn khc, cho mi ngi tt c thng tin nh nhau hn ch tnh trng lin minh, dnh thm thi gian suy ngh thay v tin hnh b phiu nhanh. Cnh gic v phn ng nhanh, tch cc vi vn v cc kh khn. V d, c nhn xao lng hoc cng kch ngi ch tr cuc hp, s ngi tham d thp, cm thy thiu thi gian, nhm thiu cc k nng v s tn trng ln nhau, iu kin thit b h tr nghe nhn khng tt Sau khi hon thnh mt cu hi hay mt , hy ch i t nht ba giy, cho d mi ngi hon ton im lng, trc khi ni sang khc. Ni lin tc hoc dng li t hn ba giy sau khi t cu hi s gim thiu kh nng nhn c phn ng ca ngi khc. Trung lp trong vic phn hi kin ca thnh vin. Trnh ni OK, tt, kin tuyt vi Thay vo ,
305

T duy T ph

hy ni Chng ta hy m rng mt cht xem sao. t cu hi b sung v khuyn khch nhiu phn hi tch cc hn v h s khng tr nn thin cn hay t mn so vi vic nhn c nhng t ng c tnh khen ngi nh trn.
Bng 9-2: Mt s k thut iu hnh nhm.

NG NO V TNG TNG Cc bn c quyn li v ngha v lin quan tho lun ci m v trao i kin v mt vn cn ci tin tm ra mt gii php chung ph hp nht. NG NO VIT (Brain Writing) K thut ny v c bn ging nh ng no, nhng khc ch mi c nhn vit ra tng ca mnh ra giy. Cc t giy hoc chuyn n cho ngi k tip ngi cng bn hoc dn gia bng thnh vin khc c th c. Mi ngi nhn t giy s vit thm kin v xut ca mnh lm cho tng c tnh kh thi hn. TRANH LUN Hai nhm tranh lun cc xut mt cch chnh thc. Mt hi ng ra quyt nh s nh gi hiu qu ca mi nhm quyt nh chn xut tt nht. BNG LA CHN QUYT NH (Decision Worksheet) Nhng c im quan trng nht ca cc gii php c th thay th nhau c xp hng bi cc thnh vin tham gia trn mt bng la chn quyt nh i n gii php tt nht. PHNG PHP DELPHI Bng cu hi kho st c gi n ngi xut tng; v mt nhm thnh vin s tng kt cc cu tr li. Sau , mt bng cu hi 306

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

th hai gi n nhng ngi tham gia c lp nh gi nhng cu tr li trc v la chn u tin nhng tng c a vo bng cu hi th hai. Nhm thnh vin s lm mt tng kt mi v nhng nh gi v la chn, v nhm ra quyt nh s da vo quyt nh gii php ph hp nht. TR CHI HAY S GI LP (Simulation) Cc chng trnh my tnh gi lp cc tnh hung c th pht sinh theo sau vic thc hin tng gii php. Kt qu ca cc gi lp s quyt nh kt qu cui cng. VIT TNG (Idea Writing) Cc tng c pht trin v ngha cng cc n ca chng c khm ph thng qua bn bc: t chc u tin ca phn nhm gii quyt vn trong mt nhm ln, nhng tng hng ng c vit ra ban u, tng tc trong tng c vit ra gia nhng ngi tham gia, v s phn tch v bo co v s tng tc gia cc tng c vit ra. TNG TC Mt nhm gp nhau tho lun vn theo mt cch khng c sp xp trc. Nh lnh o gi vai tr nh hng thp, mc d nh lnh o c o to c th lm tng mc t chc tng. PHNG VN CC C NHN TRONG NHM Cc tng v quyt nh c khi ngun thng qua vic phng vn ring tng c nhn h a ra quan im ca mnh mt cch c lp m khng c s tng tc vi cc thnh vin khc ca nhm. PHNG PHP KJ Mi ngi trong nhm vit ra tng trn mi t giy ri dn tt c trn mt tm bng hoc t trn bn. Cc thnh vin s phn loi cc t giy thnh tng nhm, mi nhm i din cho mt ngi trong gia

307

T duy T ph

nh. Kt qu l mt biu cc mi quan h ca cc c nhn hoc nhm t giy c phn loi theo bt k cu trc hoc trt t no m nhm quyt nh (trnh t h thng, biu hnh trn, phc tho). B PHIU QUA CC PHNG TIN TRUYN THNG B phiu qua cc phng tin truyn thng (nh TV hoc in thoi hi ngh) cho php ra cc quyt nh thng qua b phiu khch quan v trnh c s tng tc tiu cc gia cc c nhn vi nhau. NH GI TIN CH A THUC TNH Tin ch ca cc thuc tnh khc nhau ca cc phng php c th thay th ln nhau c nh gi mt cch chnh xc i n mt quyt nh. K THUT NHM I DIN Cc c nhn gp nhau v t mnh vit ra cc tng, mi ngi mt tng v ghi li trn bng. Sau , c nhm tho lun v tng ca tng ngi, v tho lun v cc kin m tng c nhn t u tin hng u. Gii php cui cng s c chn thng qua vic xp hng hay phn loi cc tng. KHO ST KIN Cc c nhn by t quan im hoc thch v mt vn thng qua cc cuc kho st ly kin m khng cn phi tng tc trc tip. KHEN THNG THEO HIU NNG LM VIC Cc c nhn c khen thng cn c vo hiu qu hot ng chung ca c nhm ch khng phi hiu qu ca ring h. NHM CHT LNG HAY NHM CNG TC Nhng nhm nhn vin khng chnh thc t nguyn gp nhau tho lun v ra cc gii php cho cc vn ci tin nng sut. Nhm

308

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

cht lng l mt phn ca trit l qun tr s tham gia ca nhn vin ca ngi Nht. BNG CU HI THM D V CC PHIU KHO ST Nhng ngi tham gia tr li cc cu hi thm d v kho st cung cp cc tng gii quyt vn m khng cn c s tng tc gia cc c nhn. NHP VAI Cc c nhn ng cc vai tr khc nhau trong qu trnh ra quyt nh, v th h s hiu c thi v nh hng ca mnh n ngi khc v hc hi cch tr thnh mt ngi gii quyt vn hiu qu. HUN LUYN NHN VIN V S NHY BN Qu trnh ny gip cc c nhn pht trin s t nhn thc qua c th nhy bn hn trc tc ng ca ngi khc v c th hc hi bng cch tng tc vi cc thnh vin khc ca nhm. THAM GIA CHIA S Cc thnh vin nhm c khuyn khch chia s quan im v tng ci m, hay c th ni cc thnh vin u tham gia vo qu trnh ra quyt nh. H THNG XUT Cc xut ca c nhn i vi vic ci tin nng sut v cht lng c thu thp. Cc xut thng c b vo thng th gp v mt y ban s nh gi liu cc xut c ng thc hin hay khng. MA TRN H THNG Mt cu trc gii php hng dn nhm gii quyt vn thng qua vic pht trin gii php. Ma trn h thng cho php cc thnh vin suy ngh mt cch chnh thng v v th xem xt cc im chung v chiu hng tng lai ca xut.

309

T duy T ph

GIAO TIP T XA Tin nhn bng ging ni, e-mail hoc hnh nh c trao i qua li gia nhng ngi tham gia cho php vic trao i tng m khng cn phi gp mt trc tip.

Lu
Hy nh rng con ngi v t chc truyn t thng tin da trn c s cn-phi-bit (need-to-know). Trong nhng trng hp , bn s nghe thy nhng tn hiu cnh bo sau: Chng ta s thng bo cho h khi n lc. H s khng hiu nhng iu phc tp ny u. H khng trnh tham gia vo cp ra quyt nh ny. Anh ta l ngi m mng vin vng. C y qu quan trng ha cc chi tit. H lm ti ni in vi cc cu hi. Hy i thng vo trng tm ca vn . Chng ta (ban qun l) tn t thi gian tm gii php hn h. Nhng nhn nh trn y chnh l nhng du hiu cho thy nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia cha c nhn thc r rng v y , v vn cha c p dng rng ri.

310

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

Kt qu v tm nh hng
Li ch ca vic p dng nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia l to iu kin cho ngi khc thc hin tt cng vic ca h, bi qua h hiu mt cch d dng hn ti sao v nh th no v h thng. iu ny li tip tc nng cao s t tin, gp phn m rng s ng gp v nhit huyt ca h i vi tt c trong mi cng vic. Ngi tham gia vo nhm cng c th hc cch tr thnh thnh vin hiu qu trong cc nhim v trong tng lai. K nng ny rt cn thit trong th gii ngy nay. Khi cc t chc thu hp v cc cp qun l b ct gim, s thnh cng ca c nhn s khng c cng nhn bng s thng chc, m thay vo bng nng lc thc s ca h trong cng vic. Nng lc c nhn c pht trin bi T duy t ph khng ch to ra kh nng lnh o tt, m cn gip pht trin nng lc v s hp tc tch cc ca nhn vin cp di. Nhng li ch ny khng m bo mi mi, nhng cc m hnh t duy ca nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia, c p dng kt hp vi nhng nguyn tc T duy t ph khc, s nng cao mnh m kh nng t c chng. Mi ngi s p dng cc gii php v tin hnh cc quy trnh th tc m h tham gia pht trin. Tht vy, vi T duy t ph, nhng g h xut cng s d bo kh nng thc hin ca h. V vy, s tng tc lin tc vi nhng ngi bn khuyn khch tham gia s dn dn thit lp mt hnh ng t nhin ch khng phi l s thay i bt ng cho bn v cho h.

311

T duy T ph

Tuy nhin, t c nhng li ch trn, bn hy lun hi bn thn rng: Ti c hnh ng da trn c s hai ci u vn hn mt ci u hay khng? Ti c mi tt c nhng ngi c quyn li v ngha v lin quan hoc i din ca h cng nhau xc nh mc ch v tm gii php khng? Ti c cho cc thnh vin nhm thi gian hiu s thay i khng? H c nhn thc c li ch khng? Cc nhm hoc phn nhm no cn bit gii php ca chng ta? Ti c tng hp tr tu cc thnh vin trong nhm chuyn gia, ngi thc hin, ngi t duy sng to hay khng? Cch truyn t thng tin nh th no l tt nht? Cc nhm nh, bn tin, bng ghi nh, hp nhn vin, cc phng php nghe nhn? Ai nn truyn t xut ca chng ta? Cc thnh vin nhm? Gim st vin? Ban qun l cp cao? Mt t chc s khng c s hin din no khc ngoi s hin din ca cc c nhn bn trong t chc . Bn khng th sng to ra mt t chc bit hc hi. Nhng bn c th nng cao nng lc con ngi h hc hi v sp xp cc hot ng c nhn theo nhng phng php y sng to.

312

nguyn Tc li ko ngi khc Tham gia

Nhiu tng s pht trin tt hn khi chng c m trng vo suy ngh ca ngi khc.

Mt ngi khng th khn ngoan hn mun ngi.(*)

(*) Nguyn vn: No one is as smart as all of us.

313

Chng 10

NgUYN tC Ci tiN LiN tC Bit khi no cn ci tin

Tng Cng ty Bu chnh Canada m nhn d n thit k mt quy trnh hnh chnh p dng cho mt nh kho c lp cung cp ng phc nhn vin bu chnh, bn cnh ba nh kho hin ti ang hot ng. Mt nhm d n c thnh lp gm nhng gim st vin hng u t cc khu vc khc nhau trn khp Canada. D n thit k m u bng mt hi tho ko di nm ngy, c s tham d ca cc thnh vin d n, s dng qu trnh T duy t ph. Hi tho kt thc vi s m rng mc ch v h thng trnh t mc ch ca d n, chn la mc thit k (th hin s mnh ca d n), mt Gii php Tip theo (l tm nhn hoc mc tiu m nhm thit k cho gii php hin ti), v mt k hoch hnh ng (mt k hoch ci cch ng lc) thc hin

314

nguyn Tc ci Tin lin Tc

gii php hin ti v cc h thng Gii php Tip theo m nhm chn. Gii php hin ti gm mt h thng hng dn chi tit c thit k p ng nhu cu v kho ng phc c lp. Trong vng ba thng, gii php hin ti ny c thc hin thnh cng. Mc tiu Gii php Tip theo c hoch nh bi Tng cng ty Bu chnh Canada l cung cp cc tiu chun v ng phc chnh thc ca Tng cng ty cho mt nh bn l ton quc, nh Sears, Bay, hoc Eaton. Sau , nhn vin bu chnh s c cp phiu mua ng phc trc tip t cc cng ty c chn. Gii php di hn l loi b dn cc kho ng phc v h thng phn phi i km. Theo k hoch ci tin c ng , Tng cng ty Bu chnh Canada gi y ang trong qu trnh thc hin gii php di hn ny. Nu khng hng hc th ng sa cha v Sa cha trc khi hng hc l hai quan im hon ton tri ngc nhau. Trn thc t, quan im nu khng hng hc c chp nhn rng ri hn. Tuy nhin, T duy t ph i theo quan im ngc li v i trc mt bc quan trng hn. Kh nng mt h thng b ph v hu nh c loi tr bng cch vch k hoch thc hin nhng thay i su rng da vo nguyn tc Gii php Tip theo v nguyn tc Ci tin Lin tc. Nu khng hng hc l mt l do c bn c vin dn kh thng xuyn, ngay c cc chnh tr gia cng thch s
315

T duy T ph

dng. H tin rng n gip h thot khi cm by ca nhiu vn . Cc gim c s dng n ngn cn cp di xut thay i trc khi h thng pht sinh vn . i khi, n cn c s dng gii thch hoc bo cha cho nhng u tin ty tin ca vic ra quyt nh; thng thng khng phi l u tin m l s li bing hoc t mn. Sa cha trc khi hng l mt li ku gi c ting vang ln trong th gii cnh tranh hin i. Ngi xut cc chng trnh cho rng h cung cp mt b hng dn hoc cc cu trc t chc hoc cc k thut hoc cc kha o to t c kt qu ny qun tr cht lng ton din, ngi lao ng tham gia ton din, kaizen(*), cht lng mi trng lm vic, ci tin nng sut lao ng, cht lng hng u Cc cng ty nh People Express (mt hng hng khng ca M, hot ng t nm 1981 v chm dt nm 1987) p dng s tham gia qun l mc m hu nh chng ta cha bao gi ngh ti. H ch c ba cp qun l, mi ngi u c gi l gim c v h lun chuyn v tr vi nhau H cho rng iu ny lm tng sc sng to, hiu qu, nhit huyt v s cam kt vi khch hng. Vn pht sinh t m hnh qun l ny, cng nh cc chng trnh khc, l quan nim cho rng y l mt gii php thng xuyn cho mi vn . Quan im ny, b qua nguyn tc Gii php Tip theo, b qua thc t rng khng c gii php no ph hp cho mi thi im trong tng lai; v th, thit k li phm vi nh hng phi c thc hin thng xuyn.
(*) Kaizen: Ci tin lin tc.

316

nguyn Tc ci Tin lin Tc

Thnh cng ca sn phm hoc h thng nn c xem xt theo quan im ch ng ci tin, thm ch l s ci tin ton din bng qu trnh T duy t ph. Thnh cng c th l tht bi chnh ca bn. V d, cng ty xe hi Ford gt hi thnh cng vt tri vi dng xe Taurus v Sable vo nhng nm 1980. Nhng h li lng ph li th ca mnh khi b qun cc mc ch v cc Gii php Tip theo cho xe hi khi u t phn li nhun khng l vo cc hot ng khc, m khng u t vo vic ci tin xe hi v h thng ca cng ty. Kt qu, vo gia nhng nm 1990, Ford mt kh nng cnh tranh. Peter Drucker ni rt c l rng: Ngi thng cuc trong nn kinh t th gii y cnh tranh l nhng cng ty, t chc bit loi b mt cch c h thng nhng sn phm ca chnh mnh. Sa cha trc khi hng c mi tng quan mt thit vi quan im thc hin ng ngay t u ca phong tro cht lng ton din. Mt trong nhng cch lm vic ng l m bo cc thit b, phng php, c im khch hng, cc lung thng tin, nguyn vt liu v cc th cn thit khc c chnh sa trc khi cng vic c thc hin. Khi , ch nhng nh hng ca h thng ton din n cng vic ca bn l mt cch hiu qu sa i mi th trc khi chng hng hc. iu ny c thc hin trong cc t chc bi cc nhm gii quyt vn hoc nhm lm vic hoc nhm kim sot cht lng bng cc ci tin lin tc iu chnh mt cch hp l nhng h thng ang tn ti. Hu ht cc chng trnh sa cha trc khi hng trong cc cng ty, t chc c khi u rt tt. Chng trnh Lnh o qua Cht lng ca Tp on Xerox l mt trong nhng
317

T duy T ph

chng trnh thnh cng nht m chng ti c bit. Tuy nhin, lu trong cc bui o to nhn vin thng s dng nhng cch quen thuc (thu thp thng tin, phn tch,...) trong phm vi mi trng cng vic hin ti, nn b gii hn v t duy. Sa cha trc khi hng hon ton c th ng dng trong cuc sng gia nh bn khi v bn thc gic bn sa cha hng ro trc khi n xung, thay vng m khi van nc b r qu nhiu, gia c ca s ngoi trc khi tuyt ri, v ln k hoch cho k ngh trc khi cc im du lch hp dn b t ht ch. Hn c sa cha trc khi hng l bit khi no nn ci tin. Vch ra bc thay i tip theo da trn mc tiu Gii php Tip theo m bo cho nhng ci tin lin tc, cng nh mt cch kt hp cc d n pht sinh v cc gii php gi tr m ngi khc ngh ra. Ci tin Lin tc m bo cho h thng hot ng tt, cng ty thnh vng hoc gii php hiu qu. Ti sao? Bi v khng ch vn lm pht sinh ra vn , m c gii php cng vy, gii php ny lun ko theo gii php khc. Xem xt tc ng ca nguyn tc ci cch ng lc v cc nguyn tc khc trong hot ng lp php ca Quc hi M vo nhng nm cui thp nin 1980 cu vn cc t chc tn dng ang thua l trm trng. Paul Craig Roberts cho bit d lut chnh n ton b h thng ti chnh ca chng ta ra i trong vng ba thng Cng vic gp rt nh vy khin cc nh lm lut c t thi gian cn nhc nhng kt qu tch cc (v nhng kt qu tiu cc). D lut mun t c ngay qu nhiu iu, mc tiu c bn ca d lut l c c s,
318

nguyn Tc ci Tin lin Tc

tuy nhin, thi hn khng thc t cho vic p ng nhu cu ti chnh v cc iu khon mu thun nhau c th dn n mt cuc khng hong nghim trng hn. Mt s t ph tht s khng ch l gii php Big Bang(*) hoc gii php thay i tng th m cn m bo s thay i v ci tin lin tc trong phm vi vn quan tm. Mt mc tiu Gii php Tip theo tht ra c th a n nhng tng t ph v th v m bn ngh cn c p dng ngay lp tc. Nhng n lc cho s thay i ln, nh lp t my tnh vo khp vn phng trc ri sau mi kt ni tt c chng li vi nhau, th qu tht n cha rt nhiu ri ro v tr ngi. Vi mc tiu Gii php Tip theo trong tay, nhng thay i nh hn i vi ton b h thng l iu cn phi tun th. Nhng thnh cng nh, v t t ln hn, s chng t mt ln na ng li ng v to tm nhn ti u v cc li ch ca s thay i v ca nhng ci tin tip theo. Mi thnh cng l mt ln kim tra hoc th nghim to ra tng v vic xut mt h thng ton din c hiu qu hn. ng n mc tiu Gii php Tip theo l mt hnh trnh vn dm m theo cch ni ca cc nh hin trit phng ng, trc ht phi bt u bng mt bc nh. Trm hay thnh tay quen, bn cng lm thng xuyn mt vic th bn cng lm vic d dng hn v bn cng tn t thi gian v chi ph hn t c kt qu nh mong mun. Tuy nhin, khi , s thay i tip theo nn a h thng ca bn ti ng cong hc hi tip theo.
(*) Big Bang: Tn gi hc thuyt v v n ln hnh thnh nn v tr.

319

T duy T ph

Nhng ngi thnh t v nhng ngi gii quyt vn xut sc m chng ti c bit lun tm cch di chuyn cng nhanh cng tt t c tm nhn cui cng ca h (mc tiu Gii php Tip theo). V th, s thay i xy ra lin tc tt c cc n lc ca h v da vo cc nguyn tc c trnh by phn trn, ch khng da vo m hnh chung v cc tin l.

Mt khi nim n gin

Mt nh ngha ngn v n gin v nguyn tc Ci tin Lin tc l chun b mt k hoch thay i v ci tin gii php tip theo trong qu trnh thc hin. Xc nh cc yu t ca s thay i c th thay i sau ny hng n mc tiu Gii php Tip theo. Chng hn, ban gim c bnh vin c th kim tra vic thc hin k hoch sau bn thng p dng h thng qun l h s bnh n mi (nh trnh by Chng 4) quyt nh xem liu cc yu t ca mc tiu Gii php Tip theo thc s kh thi hay cha: chi ph my tnh c thp hn? Nhng thay i thit k vn phng c ph hp? Cc mu in sn c th c n gin ha m khng nh hng n th tc phn loi nh gi? Phn th hai ca nh ngha l chun b mt k hoch lm li t u m rng cc mc ch v pht trin mt mc tiu Gii php Tip theo bng cch s dng cc nguyn tc khc ca T duy t ph. Gi s bn gii quyt vn (thc ra l ngn chn vn pht sinh) ct gi qun o trong bn nm k t by gi. Tnh hnh ti chnh, hnh dng c th, cc mi quan h vi nhng ngi quan trng hoc phong cch n mc thay i s tc ng n nhng ci m mt h thng l tng phi

320

nguyn Tc ci Tin lin Tc

c hng bn n nhng thay i lu di. Gi s bn hoc b phn ca bn s gii quyt vn (hoc ngn chn vn pht sinh) ca h thng th tc nhp vin trong ba nm sau. Nhm bnh nhn thay i, cc iu khon trong chnh sch bo him y t thay i, iu kin hot ng ca thit b phn tch d liu, cc tha thun vi cc nh cung cp dch v chm sc y t s c ngha rng Gii php Tip theo nh hng nhng thay i ch yu ca bn khi cn phi thay i. Hai v ca nh ngha ny p dng cho tt c cc h thng hoc gii php, bt k l mt d lut sp c hiu lc, mt tha thun quc t, mt chin dch chng ma ty, mt k hoch gio dc, mt h thng sn xut bng mch in t hoc vic chun b mt ba sng trong gian bp nh bn. Nhn thc ca bn v bn thn v nng lc c th c ci thin nu c kt hp vi nguyn tc ny. Nu bn cm thy khng th la chn nhng mc tiu ng n, hoc bn thiu kin nhn vi cc kt qu, hoc bn s dng mt h thng nh gi tng c sai st, hoc i khi bn khng th n mng thnh cng m bn t c th nguyn tc Ci tin Lin tc s to nn tng bn hon thin bn thn v ci thin nhn thc ca chnh mnh. Nhn nh nh vy s c hiu r hn nu t gii php c nh ngha l mt thay i cha ng ht ging ca nhng thay i tip theo. nh ngha ny xut pht t vic s dng nguyn tc Trin khai Mc ch v Gii php Tip theo, nhng bn ch thy c s a dng v ngha ca nhng ht ging ny trong s thay i u tin khi bn thc s p dng nguyn tc Ci tin Lin tc.
321

T duy T ph

Khi nim ny s gii thch mt vn m n chng ny chng ti mi ch trnh by. Mi khi bn thy t gii php (solution) bt k trang no trong quyn sch ny, bn hy hiu theo nh ngha ny. (C vi ch nhc n t gii php c s dng bi ngi gii quyt vn theo cch truyn thng. Gii php khi c ngha l cu tr li r rng loi b vn , l mt s ch c loi b t trc trong khi nim ca chnh bn. Ng cnh ca cu ni v on vn s cho thy r s khc bit khi no nn hiu theo nh ngha ny.)

Mc ch v cc mc tiu ca nguyn tc Ci tin Lin tc

Nguyn tc Ci tin Lin tc m rng cc mc tiu ca cc nguyn tc khc - nhm nng cao mnh m kh nng ra i ca mt gii php t ph v c ng dng khi bn ang x l vn - bng cch b sung mt thnh t then cht: mt s t ph c th xy ra sut mt qung thi gian, ch khng ch xut hin ti mt thi im no . C hai ngi c tng tin tin (t ph) v vic ci tin mt cu trc h thng thng tin c thng chc vo cc v tr iu hnh ti hai chi nhnh khc nhau ca mt cng ty. Mt ngi bt u tin hnh thc hin ngay tng trong chi nhnh mi. Sau ba thng, anh nhn thy nhn vin trong chi nhnh kin quyt phn bc tng ca mnh nn nh b d vic thc hin. Cn ngi kia bt u t chc mt nhm chuyn trch tho lun v vn x l thng tin. Anh ni v cc mc
322

nguyn Tc ci Tin lin Tc

ch ca h thng, xc nh cc gii php di hn v xem xt tt c mi mt ca vic thay i c th xy ra. Mt s thay i ban u c tin hnh trong bn thng, v c mi hai thng li c cc thay i tip theo. Trong vng mt nm, tng ban u ca anh c hon thnh. Vy s t ph c phi ch l tng hay vic thc hin tng? Phng php no s dn n s thay i? Cn c vo mc tiu tng th, nguyn tc Ci tin Lin tc bao gm mc ch v cc mc tiu sau y: 1. S dng li th t tm nhn di hn ca nguyn tc Trin khai Mc ch, Gii php Tip theo, v Thit lp H thng. Mi ngi bit rng mt s thay i thng phi c thc hin nhanh chng, ngay c khi c s nh hng ca cc mc ch v mc tiu. Nhng tng c cung cp bi nhng ch dn ny c th kch thch mt phng thc thay i lin tc cng nh m bo rng s thay i sm l tt v c th vn c p dng cho nhng ci tin xa hn. Thng qua cc nguyn tc ny, thay i s l ngi bn ng hnh ca bn. Li ch thc t ca hai nguyn tc cn li l cung cp mt c s vng chc x l vn thay v ch a ra mt phng chm n gin: thay i l bt bin. Nhng yu t quyt nh thi im ci tin l cc c im ca Gii php Tip theo v ma trn h thng vn c th mang li thnh cng cho bt k k hoch thay i no nu c p dng t hm nay. Kt qu t vic p dng nguyn tc Ci tin Lin tc chnh l s hoch nh cho nhng chnh sa, b sung tip theo theo hng mc tiu Gii php Tip theo.

323

T duy T ph

2. Lm nn tng cho vic hoch nh thc t. Thng thng, c hai cp phn xng v cng ty, vch k hoch l mt vic lm khng mang li hiu qu - hoc t hn, n ch a ra cc con s trong m mang n cm gic tuyt vi v nh hng chin lc ca nhng ngi tham gia. Tht khng may, theo John F. Lawrence: Trn l thuyt, vch k hoch l mt vic lm hu ch, nhng thc t khng phi vy. Bi v mi trng chin lc thng ch l mt yu t ph trong qu trnh hng n kt qu cui cng theo hng li nhun l chnh Cc con s tr nn quan trng hn nhng nhn nh c s dng a ra con s S nh gi lin tc v cc iu kin hot ng b thay th bng k hoch 5 nm hay 10 nm. Thc s l, ngi ta ang ln k hoch thay th cho mt th gii thc. 3. m bo s thnh cng ca mt h thng. S thc bch v mt thi gian trong vic cn nhc nhng thay i tip theo ca h thng phi m bo yu cu then cht l ch n nhng thay i trc . i khi, s thay i mi theo d kin khng c tnh kh thi: thit b mi cha c, chi ph qu cao, khi lng cng vic qu nhiu n ni khng th ngng sn xut hoc ngng yu cu dch v, hoc mt ngi c nh hng quan trng lm bnh. Kim tra hiu qu hot ng, thm ch l mt quy trnh cng vic nh (lm vic vt trong nh, thanh ton ha n, bo hnh xe hi) mt cch tch cc. V bit khi no cn thay i mt ln na, thnh cng cng c ngha l bn bit khi no quay li hay tr hon mt s thay i. 4. Duy tr lc y v hng mt t chc phn ng nhanh (fast-response). Cc nguyn tc khc tp trung vo khch
324

nguyn Tc ci Tin lin Tc

hng, nhng mc ch ln hn, cc cu hi v cht lng v thi im v tm nhn di hn v h thng ca bn, tt c to nn mt t chc c th ng ph nhanh chng vi nhng yu cu mi ca th trng. Mt s thay i c ln lch trnh (o to nng cao nng lc nhn vin, gim cp qun l cho mt s qu trnh ra quyt nh, cc thit b mi) c th gip bn tin xa hn trong cuc cnh tranh. Nguyn tc Ci tin Lin tc l c s xc nh t chc ln mnh bng s hc hi khng ngng c ngha l g. Vi cc xu hng tng lai v c im hoch nh c trnh by trn, bn v t chc lun lun hc hi v ci tin. Vi c nhn bn, hy xy dng mt cuc sng tt p bng cch xem mi th l c hi ch khng n gin l s ngu nhin. 5. Hc hi lin tc trong mt mi trng thay i vi tc cao. Mt s thay i c hoch nh l c hi hc hi v nhng thnh tu mi. Khng bao gi l qu mun tm kim nhng phng n cho mt s thay i. nh gi li l mt cch hc hi lin tc. V d, hy nhng ngi d hp mang n t nht hai kin v bc tip theo, ci tin tip theo, hoc thay i gii php hin ti... Nu s thay i c xt thy l sai lm, tt nht l nghin cu n cng sm cng tt loi ra ngay theo Warren Bennis, l mt nng lc ca ngi lnh o. 6. Trnh ri vo tnh trng bt ng ca khng hong. Ian Mitroff, Gim c Trung tm Qun l Khng hong trng i hc Southern California, chng minh rng cc cuc khng hong, nh hng gi, trn du, khng b v vi rt my tnh, ang xy ra ngy cng tng, v nh hng trn ton cu.
325

T duy T ph

ng ku gi ti thit k ton din cng ty khng ch phn ng m cn ngn chn nhng cuc khng hong ny xy ra ngay t im xut pht l mt l do khc cnh bo v nhng thay i c hoch nh trong h thng. C nhng pht sinh bt ng ph bin khc trong h thng h hng thit b, giao hng tr, hng cht lng km v chng nn c xem xt trn phm vi ton h thng. Nguyn tc Thit lp H thng gip hnh dung nhng pht sinh bt ng v s phng nga i vi chng, hoc cc quy tc ng x c th cn c a vo h thng, cng vi vic xem k hoch ci tin l ci to ra c hi xy dng nhng bin php phng th chng li nhng c sc khng th d on trc. Khng c mt gii php no r rng n mc ai cng c th hiu c cho bt k vn no. Nh H. L. Mencken ni: C mt gii php n gin cho mi vn v con ngi rnh mch, hp l v sai lm. T duy t ph cho thy mi gii php d dng hu nh u sai v nhiu l do: ch l mt s thay i chp v, tm thi, b st nhng c im h thng quan trng, pht l phn ng ca ngi khc, khng m bo rng h thng s tip tc tn ti, ph thuc qu nhiu vo vic thu thp d liu, khng h tr cho nhng thay i c hoch nh Cn cc nguyn tc T duy t ph m bo nhng pht sinh bt ng c hn ch mc thp nht.

S cn thit ca nguyn tc Ci tin Lin tc

Tranh ci trn th gii, ti M, v trong mi cng ty, t chc v vn u xut pht t hai tiu im cch xa nhau bn cht v tnh khc lit ca vn v cc gii php tuyt vi
326

nguyn Tc ci Tin lin Tc

cho vn . Kh nng cnh tranh c phn tch chn ch di cc thut ng nh cn cn thng mi, thng k sn lng (v d, t l s gi lao ng ca ngi M so vi ngi Nht), cht lng, ci tin sn phm hoc dch v, kho st s hi lng khch hng Cc gii php c trnh by mt cch i th: cc t chc phn ng nhanh, h gi thnh, ci tin cht lng, cc u i thu cho nghin cu - pht trin, cc chc nng sn phm hoc dch v khc bit, sa i hng ro thu quan, ci tin dch v khch hng Tng t, vn ma ty cng c m t qua hng ng d liu s c in ra v tui trung bnh ca ngi nghin, mc tham nhng, nhng ng tin bn, mi quan h ngoi giao, hng tn thuc lu c tun vo/ra, v trong khi nhiu gii php thc hin i hi s hp php ha, chi ph thi hnh php lut, cc cnh ng trng thuc phin nc ngoi cn c ph b, bin gii M cn c kim sot cht ch, cc chng trnh gio dc cng ng rng ri Hay nh vic tn dng nh lm vn phng l khng ph hp bi v lng th n qu ln, khng c khng gian cho vic vit lch, s lng sch cn lu tr, ch t my tnh, cc chnh sch bo him trong khi cc gii php kh thi khc c th l: chuyn n mt vn phng nh, t sch vo mt t o, s dng cc t lu tr h s, k sch Khng may l, tranh ci him khi chm n gii php x l vn , thm ch i vi cc vn hin hin ngay trc mt hoc mt mc tiu Gii php Tip theo rt d trin khai. Khi mt ch n vn cha c xc nh (nh trong vn ma ty) th rt him khi c c s tho lun hay v quy trnh
327

T duy T ph

gii quyt vn - tr khi yu cu tr nn bc thit nht. R rng, quy trnh ra bin php chng su hi (Chng 5) c th c s dng cho nhng vn phc tp. t ra, phng php ny cng dn n mt h thng da vo cc giai on ci tin cho nhng thay i lin tc thay v da vo ch mt Gii php Tip theo cui cng. Trong tt c cc trng hp, nguyn tc lp k hoch ci tin ng lc nhn mnh vic xc nh thi im thc hin cc thay i b sung hoc bt u mt d n mi hoc ku gi ngi tham gia hoc chuyn giao cng ngh. Nguyn tc ny bao trm cc nguyn tc khc, kt ni thnh mt th lin tc, nhng vn c th ng c lp trong vai tr l mt cng c gii quyt v ngn chn vn . Trc tin, quy lut nhit ng lc hc, hay xu hng chung ca cc h thng l hng n s xo trn v mt trt t, c ngha l nng lng v n lc ch cn bng h thng. V th, thc hin ci tin, n lc v nng lng b sung l rt cn thit, c bit khi bn mun trnh khng hong v h thng tht s b xo trn (khng sn xut ra sn phm hoc khng cung cp c dch v, cht lng khng c chp nhn, tai nn xy ra). Tic thay, chng ta thng ch khen thng cho nhng ngi gii quyt vn m khng khen thng nhng ngi ngn chn vn . Th nhng nhu cu t c li th v cng ngh, v t chc v cnh tranh v quan tm n nhu cu ca khch hng (hoc ca ngi th hng cui cng) nn c xem xt l do xc lp nhng thi im ci cch cho chnh bn v t chc.
328

nguyn Tc ci Tin lin Tc

Th hai, thi gian s xa nha tt c, bt k l nhng gii php tt nht. Sn phm hoc dch v thnh cng cn c kho st thng xuyn xc nh liu nhng ci tin c ph hp v, i khi, liu Gii php Tip theo mi c thch ng khng. Gii php Tip theo c l mt h thng ci tin nhm nh hng vic p dng ci mi, cng nh thay th cho ci c, vn khng cn ph hp v cn s thay th. Mi ngi c xu hng chp nhn v khng i hi cc iu kin trong phm vi h lm vic. C cu t chc cn s thch ng lin tc p ng s chuyn tip v thay i trn th trng. Hiu qu ca h thng hoc gii php mi thng tng ngay nhng li gim lin sau . V th, bn phi bt c s chuyn ng i ln trong hiu nng lm vic v ci tin h thng m bo rng hiu nng tip tc tng ln thay v ri vo trng thi tiu cc hoc tnh trng khng hong trc khi c mt Gii php Tip theo. Cn nhc vit li kch bn cho mc tiu Gii php Tip theo nh bng cch thc hin li d n gii quyt vn s dng cc nguyn tc v quy trnh T duy t ph. Hy nh n nguyn tc v S Khc nhau c o nu mt chng trnh, cng ngh hoc h thng hin thi thc y bn bt u li. Th ba, khng c li gii p d dng. Cho d cng ngh c sn, thi sa i tm thi ca nhiu t chc tht ra khng c c s vng chc. iu ny vn ng mc d cng ngh my tnh c xem l rt thng minh. Cho d chng ta pht trin tr tu nhn to n th no i na th d liu my tnh cng cn c ci tin lin tc.
329

T duy T ph

Mt minh ha cho ny l vic ly cc t chc khc lm chun, tc so snh hiu qu hot ng ca mt t chc vi hiu qu ca cc t chc dn u khc. S so snh s dn n vic hoch nh nhng thay i trong t chc xa b khong cch. Vn l bn khng bao gi c th tin ln pha trc bi v trong khi bn ang c gng xa b khong cch, th cc cng ty dn u tip tc tin xa hn. V cha k l nhng ngi xut tiu chun s nhn ra rng vic thu thp tt c thng tin s gp kh khn nh th no. S cn thit phi p dng tt c cc nguyn tc ca T duy t ph t bit l vic hoch nh ci tin lin tc da vo cc mc ch v Gii php Tip theo l r rng khi xem xt cc tnh hung ny. Th t, ci tin lin tc ngy nay l mt khi nim c nhn mnh trong vic i tm cc mc hiu nng cao hn trong h thng hin ti. Nguyn tc hoch nh cho s ci tin lin tc m rng khi nim n nhng c im ca chnh h thng. V d, ci tin cc cp hiu qu (sai st gim xung, sn lng tng ln, chi ph gim i trn mi n v sn phm) trong hot ng ca b phn mua hng l mt yu cu bc thit. ng thi, nguyn tc ny cng thay i chnh m hnh mua hng (u vo, u ra, quy trnh, my tnh, yu t con ngi nh c trnh by trong nguyn tc Thit lp H thng). Ci tin hiu sut hot ng l tm kim nhng hnh ng iu chnh ng lc v hiu qu hn, cn thay i nhng c im h thng l tm kim hiu qu tt hn ca h thng. Mt cuc kho st 48 cng ty sn xut v cc chng trnh ci tin
330

nguyn Tc ci Tin lin Tc

nng sut cho thy cc cng ty ny tit kim c hai ln chi ph sn xut mi nm khi p dng nguyn tc T duy t ph so vi cc phng php truyn thng. Th nm, qun l nhn s k thut v cng ngh l mt phn vic ti quan trng trong cc t chc. Lng thng tin cng ngh v s lng cc nh cng ngh gia tng vi tc ngy cng cao. Kh nng cnh tranh ca cng ty ph thuc vo c tnh c sn v tnh tin ch cao ca cng ngh. Chu trnh thi gian ca cc d n phi c ct gim. Cc h thng ca t chc cn c thit k, vn hnh, ti thit k, tinh chnh cho ph hp vi vic ci tin hiu sut ti thit k mt ln na.

p dng nguyn tc Ci tin Lin tc

C nhiu cch khc nhau p dng nguyn tc Ci tin Lin tc. i vi bn, hoc t chc ca bn, vic thit lp mt h thng hoch nh cc thay i cho mi d n l mt vn i hi phi p dng T duy t ph. Nhng mc ch cn t c l g? u l tng to ra mt Gii php Tip theo c th thay i c h thng? Cch khc p dng nguyn tc ny l kt hp khi nim vo qu trnh lp k hoch tng th ca t chc thay v tin hnh ci tin tng d n n l. Nguyn tc c th hng dn vic hoch nh sn phm v dch v mi, cng ngh v k nng mi dnh cho t chc (nn tng cng ngh), cc h thng v quy trnh mi v hiu qu hn. tng v nn tng cng ngh m bo rng cng ngh mi c nhng ngi trong t chc hiu y tin hnh pht trin sn phm
331

T duy T ph

[v dch v] mi mt cch thun li v nhanh chng. K hoch ton din ny s dn n vic xem gii php Gii php Tip theo l mt m hnh hay nht ca T duy t ph. Trch nhim thc hin k hoch ci tin lin tc c th c phn cng v phn cp. Nhng ngi c lin quan trc tip khi h thng c ci t ban u c th c giao nhim v vch k hoch cho nhng thay i tip theo. Phn cng cn c tc dng truyn ng lc tin ln pha trc cho nhng ngi khc trong cng phng ban, hoc chi nhnh. Phn quyn c th c hiu l gim cp ra quyt nh iu hnh (cht lng, bo tr, quan h khch hng i vi tt c mi vn ) c p dng mnh m trong cc t chc ngy nay, v hin ti l n lc hoch nh v thay i. Hun luyn v o to v nhim v v phng php ci tin lin tc l s b sung cn thit cho vic phn quyn. Qua hc hi T duy t ph, cc c nhn s c c hi t c nhng hiu bit v k nng mi khi x l nhng d n ring bit c kt hp vi cng ngh mi. iu ny c th dn n vic o to k thut khc cho nhn vin mt lnh vc m nh t vn qun l Tom Peters cho bit rng cc nc nh c, Thy S v Nht u u t nhiu hn M gp ba ln. Mt hng khc trong vic hoch nh ci tin l k hoch d phng cho tt c cc h thng v quy trnh. Ln lch bo dng thng xuyn cho mi b phn ca thit b, nh khi bn mang xe i bo tr nh k. Di quan im T duy t ph, tt c cc h thng v quy trnh chnh hoc vn hoc phm vi chc nng hay chng trnh (nh chng trnh qun l cht lng ton din) s c ln lch kim tra ton
332

nguyn Tc ci Tin lin Tc

din mt cch thng xuyn, t ng kt hp vi bt k s ci tin no xut hin gia chu k. C l y l cch tt nht th ch ha phng chm thch mi th ang c thc hin bn trong t chc ca bn vic lm, nhm, phng ban, sn phm, dch v, chnh sch Tm bt k h thng no tt hn s gip nh gi xem nhng h thng hin ti ny c cn thit hay khng. Quan im bo dng d phng ci tin khng li mu thun v hn ch nhng cu hi tiu cc, nh Ti sao anh li nghin cu v ti m ti ang lm?. Cc k thut ln k hoch nh bng cng tc v cc tp h s c th p dng cho nhng vn phc tp hn nh: biu pht trin thi gian, vin cnh theo thi im... v bt u nhng k thut n gin trc. Bn c th tin n mt k hoch tinh t hn khi bn nhn ra iu l cn thit. Thng thng, vic c lng thi gian l kh trnh khi nhng sai st. Theo Augustine, thi gian hon thnh mt cng vic c th di hn 1/3 so vi d kin ban u. Ti mi thi im trong lch trnh ci cch, bn cn nh gi li hiu qu hot ng ca h thng cho n thi im . Cho d bn c nh gi lin tc hay khng, bn cng cn thc hin mt s bc kim tra cn thit trc khi bt u tin hnh s thay i tip theo, c th l s thay i khng kh thi nu h thng khng hot ng theo k vng. Tiu ch hoc thc o tnh hiu qu c xc lp vi cc c im ca h thng, v d liu ca nhng yu t ny cn c nh gi. Nhng hy cn thn, Ed Lawler ni rng: Con

333

T duy T ph

ngi trong t chc c xu hng khng s dng nhng d liu mang tnh khoa hc ny khi h nh gi thnh cng hay tht bi ca mt n lc Trong nhiu trng hp, cc nh gi thng da vo nhng hnh thc khc t vic suy din hoc tnh hung ngu nhin. nh kin ca mt nh qun l c th bp mo din gii ca anh y/c y v mt li nhn xt, chng hn, t mt nhn vin no khi ngi ny pht biu rng chng c iu g ln ang din ra. Nu khng thch thay i, nh qun l c th s dng li nhn xt chng li bt k thng tin tch cc no v s cn thit phi thay i. Nhng thay i ci tin khng phi lc no cng d dng, nhng vic nh gi d liu t ra rt hu ch trong nhiu trng hp. Tnh ton t l gia gi tr ca thay i v chi ph thay i l vic lm hu ch v gip xc nh xem s thay i nh c cn thit hay khng. Cui cng nhng khng km phn quan trng trong cc vic p dng nguyn tc Ci tin Lin tc l s tin tng. Bn v ngi khc phi lm mi iu th hin nim tin rng thay i s c thc hin thnh cng; rng gii php tip theo c th t c nhng mc thi gian nh, v chi ph ci thin chnh sch, ci tin sn phm, dch v, cht lng, nng sut lun lun kh thi. Cam kt theo ui s ci tin lin tc l mt kt qu ca nhng n lc nh th. V th, ci tin khng dnh cho nhng ngi hay nghi ng. Khi p dng nguyn tc Ci tin Lin tc, bn hy t hi chnh mnh:

334

nguyn Tc ci Tin lin Tc

C phi chng ta ngh ch c mt gii php v y chnh l n? Chng ta c nh sa cha trc khi hng khng? Chng ta c chun b mt lch trnh cho s thay i v ci tin khng? Gii php ca chng ta c bao gm cc ht mm cho nhng thay i v sau khng? Chng ta c thit k nhng k hoch ti chnh v chin lc c xt n mi lin h vi nhng ci tin cn thit hay khng?

Ci tin: Mt s phn nh
tng ci tin c nhng nghch l ca n. Ngc li, mi chng ta li tin chc rng l quy trnh th s khng bao gi thay i; nhng thc ra s thay i lin tc din ra trong cuc sng ca chng ta v cho chng ta cng nhiu la chn trong hu ht mi chuyn. Mt khc, mi chng ta u cm thy rt hi lng vi cc hot ng m mnh thc hin hoc cc h thng chng ta ang vn hnh nh ca, chng trnh th thao, thm ving h hng, quy ch iu hnh cng vic ca bn, cc l nghi ca cng ng chng ta. Tht may, l phng tin thit lp mt nn tng v cuc sng m tnh hung trc c th din ra xung quanh n. Cc x hi ni chung phn nh s mu thun ny, th hin nim tin v cc gi tr ca qu kh trong khi vn tm kim v chp nhn cc li ch ca s pht trin kinh t v khoa hc k thut, song i vi gi tr con ngi v cuc sng trn Tri t
335

T duy T ph

th vn trung thnh p dng nhng ci tin khoa hc v k thut t cc nghin cu thn trng ca chng ta v tri thc mi. Mong mun c mt x hi tt p hn l mt ng lc tin quyt khin hnh ng con ngi tun theo nhng nim tin ny. N cng l mt ng lc thit k v pht trin cc h thng, gii quyt v ngn chn vn . Ngay c cc cch thc duy tr gi tr truyn thng v gi tr con ngi cng i hi nhng hnh ng gii quyt vn v ngn chn vn . Vy s ci tin i hi iu g? Gio s chuyn ngnh qun l v t chc Jim OToole, Gim c iu hnh Vin Lnh o, thuc i hc Southern California, s dng m hnh com-pa tnh, bn chiu, xc nh nhng gi tr c th gip chng ta vt qua cc giai on c nhng thay i ln trong i: giai on tm kim t do, giai on tm s bnh ng, gia nh nng cao hiu nng c nhn, v giai on phng s cng ng. Nhng khng th a ra cu tr li no dt khot bi v c hn su t ngi trn th gii vi ngn y quan im khc nhau. Mt khc, x hi ni chung ng h mt s quan im tch cc v cc yu t ca s ci tin vn to ra nn tng cho nguyn tc ny v l l do bn nn p dng n mang li li ch cho bn. Mt yu t ca ci tin l mong mun t c hiu qu cao hn hoc khai thc v s dng nhiu hn ngun nhn lc v ti nguyn cn b gii hn. Mt s tiu ch m con ngi ngh n: nng sut tt hn, hiu nng cao, li nhun tng, dch v ci thin, cht lng ci tin, th phn m rng, mi quan h vi c tri c ci thin, nng lc sn xut v cung ng dch v c ci thin. Mc d y c th l mt mc
336

nguyn Tc ci Tin lin Tc

ch trong chnh n, nhng vic kim tra kt qu hoc gi tr ca n lm h m cc yu t khc ca s ci tin. i tm hiu nng cao hn l i tm cht lng cuc sng tt hn. Thng thng, hiu nng cao hn v c bn c lin quan n cc mc ch vt cht ca cuc sng. Qu nhn mnh n iu ny s dn n thi coi trng vt cht c th gy nguy hi n cc gi tr khc. Cc tng lin quan n vic t c mt cht lng cuc sng cao hn gm ha bnh gia cc quc gia, thc cng ng, tiu chun cuc sng tt p, chm sc y t chung, h thng giao thng vn ti hiu qu, an ton kinh t, lut php v an ninh trt t, phng th quc gia, mi ngi u c vic lm, iu kin lm vic an ton, c thi gian rnh ri v c sn ngun ti nguyn, sng th, mi trng sch p, v mi quan tm ca cng ng dnh cho ngi khuyt tt v bt hnh. Mt ln na, cht lng cuc sng tt hn c th l mt mc ch ca chng ta. Nhng liu n c dn n mt s nng cao phm gi con ngi hay khng? Kt hp vi nng cao nhn phm v t do c nhn l nim tin rng mi ngi u c nng lc c o ca ring mnh v nim tin rng mi ngi c nhiu quyn con ngi v c t do: thi gian rnh ri theo ui nhng hot ng c o, cuc sng ca mi con ngi c mt gi tr cao, s cng bng ln hn, mi cng vic u th hin tnh nhn bn, s ring t v t do thng tin c m rng, cc c hi hc hi rng m phc v nhu cu hc hi v tn ca con ngi. Kt qu ca vic nng cao phm gi con ngi l g? L s hon thin c nhn mi ngi u c c hi pht trin nh
337

T duy T ph

nhau, mi ngi c th chn mt li sng c o ca ring mnh, v mi ngi phi c bo v v cc quyn c nhn. Vi nhng yu t khc ca cht lng cuc sng cao hn, mong mun hon thin c nhn li l mt mc ch trong chnh n. Nhng nu t cu hi: Kt qu chnh ca n l g th cu tr li c th l gip x hi v c nhn t c hiu nng cao hn. Mi quan h ca bn yu t ci tin c th c m t bng mt s vng trn i ln nh m t trong Hnh 10-1. Bt k yu t no cng c th c chn lm im khi u. Nhng s lin tc tm kim iu kin tt hn trong ba yu t cn li s quay tr li im u tin. Vng trn ny cho thy nu tp trung vo bt k yu t no, d c ch hay khng, th tt c cc yu t khc u b nh hng.

Danh d Cht lng cuc sng

Khng ngng lm mi bn thn

Tnh hiu qu

S ci tin

Hnh 10-1: ng xon c i ln ca s ci tin lin tc.

338

nguyn Tc ci Tin lin Tc

Mi vng trn ca cc yu t c th c m t thng qua thi gian nh chiu th ba. Gi s c mt ng biu din s ci tin i ln to ra hiu ng xon c nh trong Hnh 10-1. Mt ng xon c chnh xc ban u s cho thy s bt i xng dc theo n. S cn bng v bt cn bng gia cc yu t l nhng d kin quan trng. ng xon c cho thy c khi nim v thc t ca cc iu kin tt hn c m rng theo thi gian. S lng ca tng yu t ring l, nh tui th con ngi chng hn, hin nay cao hn so vi cch y 150 nm. Xu hng pht trin ca x hi trn thc t c xc nh l mt s dch chuyn i ln tng i ng u theo ng xon c. Tnh hp l v mi quan h theo ng xon c ca cc yu t ci tin gii thch kh r ngha ca nguyn tc Ci tin Lin tc, ng thi lm sng t l do v sao bn cn lp k hoch cho s thay i lin tc trong tng d n hoc h thng m bn thit k. Khng c s chc chn no v tui th ca s thay i hin ti. Lnh vc khoa hc c bn nht ca vt l c nguyn l v s bt nh c pht biu rng ngi ta khng th m t chnh xc c v tr ln m-men ca mt ht c bn, mt ht nhn hoc mt phn t. i vi cc h thng m con ngi t chc hoc iu hnh, nguyn l c ngha thc t l nh lut v entropy r rng to ra bt k s thay i no trong mt h lm n suy gim mt cch nhanh chng, tr phi vic ci thin hiu sut v nng cp h thng c tin hnh nh k. K hoch thi gian l c ch gii m hy vng v mong mun ci tin ca chng ta thnh mt thc t th hin qua cc k hoch v n lc ca chng ta.
339

T duy T ph

Khi p dng nguyn tc Ci tin Lin tc, hy lun xc nh nhng ngi c ci nhn n gin nht v h thng v gii php: nu khng hng th ng chnh sa. y l nhng ngi thng phn i cc xut ci tin h thng hoc gii php hin ti, n gin v h li bing hoc bo v li ch ca ring mnh. Hoc, h s c gng th hin nhng quan im tch cc: Chng ti gii quyt vn cch y vi thng. Hy sang cc vn khc i. Hoc h khng nh rng s ln xn ca cc hot ng chnh n l cch chng ti lm vic y. Nhng ngi pht l nguyn tc Ci tin Lin tc thng l nhng ngi qu ch trng n lc lm ng mi vic m khng th dng li v hi: C phi chng ta ang lm nhng vic ng?. Hy thn trng v c khi bn s b kt . H s c gng gt b nhng quan tm ca bn bng cch ch ra rng chng khng c ngha. H thng ni nh sau: Vn khng ln lng ph thi gian vo lc ny u!. Cui cng, hy cnh gic vi nhng ngi khi i din vi vn th gt phng s phc tp vn c ca n bng nhn nh n gin mt cch thi qu rng: iu ny chng cn phi suy ngh g nhiu. Nu vn qu thc l th th h chnh l nhng ngi gii quyt vn hon ho nht.

Kt lun
Cuc hnh trnh xuyn qua nguyn tc Ci tin Lin tc gn cht T duy t ph vo mc tiu chung ca x hi l ci tin mi vic chng ta lm. y khng phi l gii php cui cng, nhng hnh trnh s lm sng t nhu cu then cht
340

nguyn Tc ci Tin lin Tc

nhm thay i cch t duy ca chng ta khi bt tay vo qu trnh ci tin. Mt chu trnh thay i lin tc l kt qu mong i ca nguyn tc ny. Cc t chc thnh cng xem thay i (pht trin hiu qu ca sn phm v dch v mi, ci tin h thng trc khi pht sinh vn , v ci thin tnh hung vn ) l trit l hot ng ca h. Ci tin lin tc l m ca thnh cng. Kounosuke Matsushita th vit rng:
Con ngi c xu hng ung dung khi mi chuyn ang tin trin tt p. Chng ta sng trong cuc sng nh nhng v mt ht nhit huyt trong vic i tm cuc sng mi. Tuy nhin, vi suy ngh , chng ta khng th theo kp s thay i nng ng ca x hi v s t lm mi mnh ca chng ta v th s dng li. Cho nn, bn ng bao gi qun rng chng ta lun i tm nhng ngha mi ca cuc sng v lm iu chng ta mun bng chnh nng lc ca mnh.

Kt hp nhiu m hnh ci tin lin tc do cc chuyn gia xut nh giao hng ng lc, ci thin cht lng mi trng lm vic, s tham gia ca ton b nhn vin, qun tr cht lng ton din, nhm cht lng lun cn thit cho mi t chc. Lu rng cc chuyn gia ch a ra cc xut gii quyt vn b gii hn trong kh nng chuyn mn ca h. K hoch ci tin lin tc s tp hp cc chuyn gia li vi nhau cng ng gp vo xut cui cng thay v ch trin khai tng cu tr li ring l ca h. Cc h thng trong cuc sng chng ta i hi phi gn kt tch cc vi s thay i. Hy lin tc i tm s hon ho, cho d bn c th khng bao gi t c.
341

T duy T ph

Hy xy dng mt m hnh mi trn nh thnh cng hin ti. C nhiu trng hp cc quy nh ca mt t chc s b ph v, nhng T duy t ph ch cho bn cch ph v cc quy nh mt cch hiu qu nht. By gi, bn hy bc ln chuyn Xe but Hnh phc (Hnh phc ch cha phi l Mn nguyn).

342

PHN 3

BN CON NGI HIU qU

Chng 11

sC MNH Ca s kt Hp 7 NgUYN tC t dUY t pH

C ngi hi nhc trng ti nng A.Toscanini rng: Ti sao ng ha m phi kh li cc bn giao hng trong khi truyn thng m nhc khng cho php lm iu ?. Toscanini tr li: Vy truyn thng l g ngoi vic l mt b su tp nhng thi quen xu? Lc ny, c th bn t nh rng: ng ri, ti c tt c nhng cun sch v b quyt thnh cng nh th, nhng ti vn khng thnh cng nh i th ca mnh. By gi, ti li c By Nguyn tc T duy t ph v ti hiu l nhng nguyn tc quan trng m ti cn, mt phn mm mi cho tr tu. Ti bit cch tm Gii php Tip theo cho gii php hin ti ca ti. Ti bit m rng mc ch c ngha l g v ti bit ti sao cn pht trin ma trn h thng. Nhng rt cc ti phi lm g y? Ti cn p dng T duy t ph nh th no?
344

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

Ti phi lm g trc mt vn thc t, mt c hi hay mt yu cu?. V c bn, bn hy lu rng c ba cch mt vn hoc mt c hi to ra hay hy hoi mt gii php: Mt l, mt kh khn nghim trng i hi bn phi tin hnh ci thin ngay thng qua s thay i tng dn hoc ti thit k hon ton (nhng tn ti khng tha ng ca h thng hay tnh hung). Hai l, mt tnh hung ang din ra hay mt h thng ang vn hnh kh tt, tuy nhin bn mun lm cho n tt hn, hoc thng qua vic ti thit k tn gc hoc mt qu trnh ci tin c kim sot (nhng tn ti tha ng). Ba l, mt tnh hung cha c gii php, nhng bn mun thc hin n vi chi ph v thi gian thp nht, tc l gii php hiu qu nht c th thc hin (s tn ti trong tng lai). Vn dng T duy t ph i hi mt qu trnh l lun khc bit, mt quan im tip cn mi, mt m hnh t duy mi, mt trnh t cc bc tng th lm kim ch nam cho vic vn dng nhng nguyn tc T Duy t Ph. Nhng nguyn tc ny c l s thay i nhng nhn nh ca bn khi i tm hng gii quyt vn . Khi p dng T Duy t Ph, bn phi r b nhng thi v quan nim c. T ch sao chp gii php, bn hy vn dng nguyn tc v S Khc nhau c o ca T duy t ph. T ch mt vn n l c xc nh ban u, hy t cu hi v m rng mc ch. V, t ch gii php mtcho-tt-c, hy chuyn sang khi nim gii-php-tip-theo.
345

T duy T ph

Hy t b li suy ngh rng: Kinh nghim cho ti bit n hot ng nh th no, v chuyn sang p dng nguyn tc Thit lp H thng, da trn thc t hin nhin v nguyn l tng bng tri: 7/8 ca s vt, hin tng l khng th nhn thy c. T vic thu thp tt c thng tin, hy chuyn sang nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn. T ch tm kim ngi c li, hy chuyn n nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia. Cui cng, hy gt b quan nim sai lm rng: khi chng ta gii quyt vn th vn s bin mt, v ln k hoch cho nhng ci tin tip theo. Khi , cu hi t ra l: Ti s phi thay i quy trnh no vn dng v lm cho ph hp vi nhng gi nh c bn mi - 7 Nguyn tc T duy t ph?. D nhin, chng ti s khng i theo quy trnh gii quyt vn , ln k hoch, tm ra hng gii quyt theo cch truyn thng. Chng ti khng mun phi tin hnh thu thp ti liu, xy dng m hnh ca nhng ci tn ti, tm nhng kh khn, tr ngi ca m hnh, so snh nhng tr ngi ny vi nhng tr ngi m ngi khc gii quyt, ri tm cch hn ch kh khn, xc lp gii php, ph bin gii php v thc hin gii php. tr li cho cu hi trn, bn phi tm hiu nhng hng dn t chnh cc nguyn tc ca T duy t ph.

Tm tt cc nguyn tc T duy t ph
p dng cc nguyn tc T duy t ph, iu u tin bn cn nh l xem xt tng th khi gii quyt vn . Tng th vn bao gi cng quan trng hn tng s cc phn t nh ca n. V th, p dng mt nguyn tc vo mt thi im

346

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

no hoc p dng nguyn tc ny sau nguyn tc khc theo mt trt t nh trc khng phi l cch tt nht gii quyt trit vn . Chng hn nh xu hng hin nay trong y hc tng hp l tp trung vo ton b cc tc ng qua li gia hot ng tinh thn v th cht thay v tp trung vo tng b phn ring bit nh trong quan nim y hc trc y. Trong T duy t ph, qu trnh tng th s thit lp mi quan h bin chng gia cc nguyn tc, cc quy trnh v bn thn bn. Nu s tin trin ngc chiu xy ra trong qu trnh tng th, cm nhn bn nng s cho bn bit cn phi lm g. Phng php tng hp c cho l rt hiu qu. T kt qu nghin cu sut 25 nm rng v sinh vin ca mnh ti Hc vin K thut Cng ngh Massachusetts, gio s tm thn hc Benson Snyder cho rng c hai kiu t duy ring bit: l t duy con s (Kiu 1 - Numeracy) v t duy ch vit (Kiu 2 - Literacy). Ngoi ra ng cn pht hin ra rng sc sng to c nhn v sng to chuyn nghip c mi lin h cht ch vi vic s dng c hai kiu t duy . Snyder cho rng ch t duy theo kiu th nht th vn cha gii quyt s phc tp v kh hiu ca con ngi. ng nhn thy Albert Einstein rt thch nhn mnh mi quan h vi m - v m ny trong t duy hiu qu vi li nhn xt ca Sir George Pickering khi Einstein vit n ln bng trong vn phng ca mnh ti Vin Nghin cu Pht trin ca i hc Princeton: Khng phi mi th c gi tr u m c, v khng phi mi th m c u c gi tr.

347

T duy T ph

Nh tm l gio dc ca i hc Stanford, James G. Greeno tm hiu thuyt tng i ca Einstein mang li nhng g cho ngnh vt l. Greeno khng nh kin thc v t duy cng c mi lin h, l thuc vo khung tham chiu ca mi ngi. V th, nhn thc ph thuc theo tnh hung, cn hc hi l mt chc nng ca nhn thc x hi v nhn thc c nhn ca ngi t duy. Kh nng nhn thc i hi mt ng cnh m tr em (hay nhng ngi ln ang hc cch t duy li) c t do b sung v ti sp xp kin thc v s hiu bit ca mnh thay v ch n thun p dng v tip thu cc cu trc v quy trnh nhn thc ang tn ti. Greeno khng nh s sng to xy ra mt cch t nhin khi hon cnh ca mt ngi thay i. Mi trng thay i s dn n s sp xp li cu trc nhn thc. ng cho rng sng to l s ti sp xp mi lin h ca mt ngi vi tnh hung c th ca mnh hn l nhng g din ra trong u ca h. Tnh hung trong cc mi lin h ca mt ngi c sp xp li c th l v mt vt cht, x hi hay l nim. Chng ny trnh by s kt hp ca 7 Nguyn tc T duy t ph bn c th vn dng khi gii quyt vn ca mnh. Nhng ngi lm vic hiu qu m chng ti c dp tip xc qua cc cuc nghin cu u bit cch pht trin t duy ca h trc khi ha nhp cc cu tr li h nhn c; h cng hiu r t duy hi t v t duy phn k trong qu trnh tm kim gii php; h bit cch p dng thut tin tng hu nh mi lc v khi no nn p dng thut nghi ng. Cng vi nhng nghin cu ch ra s khc bit gia t duy hiu qu v
348

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

t duy truyn thng, vic xem xt cc Nguyn tc T duy t ph s cho thy chng gip nh hnh quy trnh gii quyt vn nh th no. Nn tng thnh cng ca bn chnh l Nguyn tc v S Khc nhau c o (The Uniqueness Principle) l mt nhn thc lin tc rng mi v mi vn u khc nhau mt cch c o ngay t thi im bt u qu trnh gii quyt vn . Mi b phn ca d n l c nht. Mi hot ng l c nht. Mi vn i hi mt gii php c o nht. V th, cc gii php sao chp hu nh s tht bi mi lc mi ni khi c p dng. p dng gii php sao chp c th tn chi ph gp 2 - 3 ln so vi vic i tm gii php c nht cho vn hin ti ca bn. Nu mi vn khng c xem l mt thc th duy nht ngay t u th chc chn thi gian v tin bc s b lng ph v s hiu qu cng khng t c. Ngay c gii php c bn p dng thnh cng trc cng khng chc chn l s ph hp cho vn mi. Nu c im vn khng c g khc nhau, th con ngi lin quan v thi im ca vn l khc nhau. Tm hng gii quyt mi i hi bn phi m rng nhng c hi, m ch c th c nhn thy khi xem xt s khc bit c nht ca nhng con ngi c lin quan v thi gian. Khi , bn s khng cn a ra nhng quan im theo tin l v nhng nhn nh sai lm. Hn na, mi bc trong d n, mi hot ng bn tham gia, mi cuc tho lun, mi cuc hp bn tham d cng cn

349

T duy T ph

c xem l duy nht. iu ny c ngha l cc nguyn tc v quy trnh T duy t ph c th c p dng mi thi im. T duy t ph l mt quy trnh linh hot v c t chc, ch khng phi l thi khc khm ph bt ng v ngu nhin. Mc d T duy t ph khi ngun v i khi lm le sng mt s thu hiu su sc, nhng chnh quy trnh T duy t ph s hng dn cch p dng phi hp 7 nguyn tc c th ny. Mc d bt k nguyn tc no trong 7 nguyn tc cng c th c p dng vo mt thi im no trong qu trnh gii quyt mt vn c th, bn cn sn sng vi 7 nguyn tc c th p dng trong mi lc. Bn s thy Nguyn tc Trin khai Mc ch (The Purposes Principle) c p dng mt cch c bit nht. Ti mi bc i trn con ng tm kim gii php, bn hy t hi: Mc ch ca vic x l vn ny l g? Chng ta mun t c iu g t nhng thng tin ny? Chng ta ang lm g vi ma trn h thng? Nhng ngi ny c nhng vai tr, s mnh g trong nhm chuyn trch? Vn ca bn s c gii quyt bng nhng quyt nh nh cu thnh nn quy trnh t duy tng th. Ging nh mt b phn nh nht ca mt ci my phi c thit k vn hnh ng c ln hn m n phc v, mi quyt nh bn a ra trong qu trnh gii quyt vn phi da trn c s r rng: nhng mc ch gii quyt vn c m rng. Quan trng tng ng l Nguyn tc Gii php Tip theo (The Solution-After-Next Principle). nh sn trong u
350

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

gii php mc tiu trong tng lai s gip bn hng n nhng gii php bc m v tip sc cho nhng gii php bng nhng mc ch ln hn. Hy khi ngun sng to ca bn bng cch la chn mt s phng n c th la chn v duy tr chng cng lu cng tt. Bn phi t ra p lc tm kim nhng tng mi v khng c hi lng ngay vi gii php u tin. Theo Nguyn tc Thit lp H thng (The Systems Principle), 7/8 mi s vt, hin tng l n tng, l chm bn trong. Vn khng cn phi tht rng ln mi c xem l vt qu kh nng gii quyt ca bn. Ch mt phn t nh trong h thng gm nhng v vic hoc thch thc lin quan cng c th tc ng n bn. Bn phi thng xuyn nhn thc tnh hung phm vi ln hn hoc nhn thc ch l gii php phin din hoc tc thi. Tuy nhin gia vic nhn thc mi tng quan phc tp v b qu ti bi thng tin ngay t u ca nhng vn l c s khc bit. Ma trn H thng s thit lp li trt t s dng thng tin vn c xem l m ly cha qu nhiu thng tin chi tit. Khng c tiu ch gii hn vic iu tra, kho st, bn s nhanh chng tr thnh nn nhn ca tnh trng qu ti thng tin. Thu thp thng tin qu nhiu c th gip bn tr thnh chuyn gia bit tt trong mt lnh vc no , nhng bit qu nhiu i khi li km hm s khm ph nhng phng n tuyt vi khc. l ni dung Nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn (The Limited Information

351

T duy T ph

Collection Principle). Thng tin lin quan tht ra l nhng d liu gn lin vi gii php theo mt mc ch ng n ch khng phi l nhng d liu gn lin vi vn . Xem xt mc ch thu thp thng tin gp phn bin vn thnh c hi t c nhng thay i quan trng. Theo Nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia (The People Design Principle), nhng ngi thc hin v p dng gii php cn c tham gia lin tc v cht ch vo qu trnh pht trin gii php. Nu h khng tham gia vo vic pht trin gii php th h s khng d dng n nhn nhng thay i c a ra gii quyt vn . T duy t ph to mt mi trng tch cc li ko s tham gia cng tc ca h. Mi ngi s cng xc nh v trin khai mc ch, tm kim nhng h thng l tng v gii php chin lc; nh ngha li khi nim cc h thng m bo mi tng quan hiu qu. Hu ht mi ngi u khng mun thu nhp thng tin bit rng vn ti t n mc no. V thit k gii php cho ngi khc s dng nn bn cn nu r cc chi tit quan trng vo gii php v to mi iu kin p dng linh hot cho nhng ngi thc hin gii php. Nguyn tc Ci tin Lin tc (The Betterment Timeline Principle) nhc chng ta khng ch sa cha trc khi hng m cn phi bit khi no cn ci tin v nng cp. Cng nh vn vt trong v tr ny, con ngi, v cc gii php do con ngi ra, u c khuynh hng hn lon. Mi th cui cng u s tan bin i (v hnh dng). Cch duy nht bo ton kh nng tn ti lu di ca gii php l xy dng v kim sot mt chng trnh thay i lin tc. Trn thc t, thay v
352

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

ch n gin i tm gii php, T duy t ph cn tm kim nhng thay i cha ng nhng ht mm cho nhng thay i khc trong tng lai. 7 Nguyn tc T duy t ph gi y c th gn kt li vi nhau thnh mt h gm nhng bc then cht v cc vn , c hi, nhim v, b phn, hoc cc giai on ca d n, yu cu ngun lc, ln k hoch nhim v, phc tho yu cu, mi tng quan vi nhng ngi khc, v cc tiu chun hoc hnh ng c tnh lp i li li.

Nhng bc ct li ca Quy trnh T duy t ph

1- Xc nh nhiu mc ch cho h thng hoc lnh vc quan tm. c th l mt vn , mt c hi, mt chng trnh, mt d n hoc mt hot ng no . 2- M rng cc mc ch t phm vi nh nht n ln nht, sp xp vo h thng cp bc sau chn mc ch trng tm v nhng bin php lin quan t c mc ch . 3- ra nhiu gii php tip theo v nhng tng v h thng l tng t c mc ch trng tm chn v nhng mc ch ln hn, sau tp hp nhng kin ny thnh cc phng n chnh c th la chn. 4- nh gi cc phng n c th la chn xc nh mc tiu cho gii php tip theo (i vi cc iu kin thng thng). 5- Trin khai gii php c xut gii php gn t n mc tiu (kt hp vi nhng iu kin bt thng).
353

T duy T ph

6- Chi tit ha gii php c xut bo m n pht huy tc dng. 7- Chun b a gii php vo thc hin v lp k hoch chuyn tip. 8- Thc hin gii php. 9- Xc lp ngy, gi c th cho vic ci tin tip theo t c cc mc ch ln hn (v ti xc nh mc tiu). Hy lu n vai tr ch o ca tng nguyn tc cc bc khc nhau ca quy trnh. Nguyn tc S Khc nhau c o v Trin khai Mc ch hu nh ng vai tr chnh tt c cc bc, Nguyn tc Gii php Tip theo gi vai tr ch o trong cc bc 3, 4 v 5, Nguyn tc Thit lp H thng bc 6 v 7 (cng c p dng bc 4 v 5), Nguyn tc Ci tin Lin tc bc 9; Nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn v Li ko Ngi khc Tham gia c mt hu ht cc bc. Ni cch khc, nhng bc ct li ny bao gm hu ht, nu khng phi ni l tt c, cc khi nim m nhng ngi khc nhau s dng miu t nhng cch t duy, tuy nhin h lm iu theo mt m hnh c quy tc c th nh hng cho hnh ng thay v ni sung. l l do ti sao T duy t ph cn c gi chnh xc l sc sng to c quang ph ton din (full-spectrum creativity). Bn khng nht thit phi s dng tt c 9 bc trn trong cc hot ng hoc tnh hung i hi T duy t ph. V th, bn ch ghi nh ba t sau y. Cng vi 7 Nguyn tc, ba t ny s tng kt li bn cht ca quy trnh T duy t ph.
354

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

Mc ch >>>>>>>>>>Mc tiu >>>>>>>>>>Kt qu (Purposes) (Target) (Results)

Quy trnh Mc ch Mc tiu Kt qu chnh l quy tc ngn tay ci n gin m hiu qu. Hy vng rng, quy trnh ny s khi dy sc sng to c quang ph ton din ca T duy t ph trong bn. Mc ch v s trin khai mc ch m ra c hi sng to trong qu trnh xc nh vn thc t. Mc tiu xc nh h quy chiu cho s ra i ca cc gii php sng to. Kt qu cho bn c ch gi khong cch gn vi mc tiu ca bn trong khi thc hin cc thay i.

Quy trnh Mc ch Mc tiu Kt qu c s dng khp mi ni

Mt trong nhng nguyn nhn chnh khin chng ti sa i b sung n bn ln th hai ny l v chng ti nhn c phn hi ca c gi t khp ni rng h p dng T duy t ph v nhn thy rng n rt hu ch: Nh tm l hc hng dn bnh nhn dng T duy t ph gii quyt vn c nhn. Nh hoch nh chin lc p dng T duy t ph pht trin qu trnh hoch nh chin lc trong cng ty. Da trn nn tng nguyn tc v quy trnh T duy t ph, ban gim c cc cng ty thit lp chng trnh qun tr cht lng ton din cho cng ty ca h. Cc gim c ca d n ti nh c pht trin cc chng trnh lm vic bng cch kt hp cc bc then cht ca qu trnh T duy t ph lm nn tng ln k hoch tin d n... Cc bc ph huynh trin khai k hoch hc tp c th v chng trnh gio dc cho con em mnh qua T duy t ph
355

T duy T ph

Tt c nhng tnh hung trn u nhm mc ch sng to ra hay ci tin, nng cp mt h thng hoc gii php lnh vc ca T duy t ph. iu ny chng minh rng nhng nguyn tc v qu trnh th hin trong phn mm T duy t ph dnh cho tr tu ca bn cn c p dng lin tc. N cho bn bit cn thu thp thng tin no, ch bn cch xc nh mc ch, ch khng phi xc nh thc t ang tn ti; tm kim gii php tip theo, ch khng ch gii php chp v, tm thi; vch r ch cc yu t v xu hng cn thit, ch khng chy theo s chnh xc ca tt c mi d liu; xc nh phm vi cn thit thm nh ri ro, khng p dng nhng khi qut hng lot v hnh vi con ngi v cng ngh. V d khi bt u s dng T duy t ph, hy hi chnh bn rng mc ch thc hin mt d n hoc gii quyt tnh hung vn l g. Ging nh nhng g chng ti lm vt qua tr ngi ban u trong h thng kim sot su hi, bn hy bt u bng vic hoch nh phng php lp k hoch. tng ca qu trnh ny cn lin quan n phng din thi gian. Lp k hoch, thit k, hay gii quyt vn , c ngha l, khi thi gian tri qua, nhng cng vic nh s c hon thnh theo mt trnh t no . Cc bc ny cp n c quy trnh hnh ng ln tin hng n mt kt qu no . T duy t ph s a ra nhng nhn nh hng dn bn p dng nhng bc ny. C rt nhiu cu hi trong qu trnh bn tm kim gii php theo T duy t ph: Ai s tham gia cng tc? H s tham gia t bc no? Ai l ngi a ra quyt nh? Ai s l
356

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

ngi cung cp kin thc chuyn ngnh, khch hng, nh cung cp, nh iu hnh ca h thng, nh tha hnh hay thi hnh lut ca chnh ph? H c th tham gia cng tc vo mi lc khng? Khi h tham gia th mc ch cn t c l g? Hnh thc tham gia nh th no? Cn bao nhiu thi gian mi ngi hon thnh phn cng vic t s tham gia ca mnh? Chng ti khng th tr li ht nhng cu hi , hay t ra khng c cu tr li thch hp cho mi tnh hung. Thay vo , chng ti pht trin cho chnh mnh cng nh cc ng nghip mt Bng quy trnh T duy t ph (Bng 11-1). N tng hp nhng cu hi m chng ti a ra v sp xp cc bc theo trnh t thi gian nh hng cho bn khi bn xy dng k hoch v s khc nhau c o, thit k hay ti b tr, ci tin hay n lc tm kim gii php mi. Bng quy trnh ny cng c th c s dng gii quyt nhng vn c nhn b tr nh bp, pht trin k hoch ngh nghip c nhn, vit mt bn tm tt ni dung sch, gii quyt kin ngh ca c tri, dn xp tranh chp vi hng xm mc d cng khng phi lc no cng cn s dng. Nm im trn cng bn gc tri ca bng xc nh nhng bc trng yu ca quy trnh T duy t ph c th c p dng nhiu ln cho nhng n lc khc nhau v tng giai on hay tng bc ca d n. Ch cn kim tra mt trong nhng im trn bo m rng bn ang tp trung vo d n hay vn m quy trnh ch ra. Tip theo bt u lm vic vi nhng c nhn cng tc tng giai on hoc ton b cc giai on (trong Quy trnh Mc ch Mc tiu Kt qu) v mc ch cng tc ca h trong giai on . Hai ct
357

T duy T ph Bng 11.1: Bng quy trnh T duy t ph.

Cc bc then cht

Ngi Mc ch Tham gia Tham gia tham gia Tham gia bng cch no khi no ng gp kin, trao i, ra quyt nh, t c s nht tr, ly kin chuyn gia Thuyt trnh, phng vn trc tip, ng no, kho st, phng tin h tr nhm bng vi tnh Ngy gi, mc s kin

S dng bc Phn tch then cht cho ngi mi nhu cu v tham gia c hi Ln chng trnh Lp d n Gii quyt vn Lp k hach Tin hnh hnh ng hay thc hin bc i, giai on no

1. 2.

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Xc nh nhiu mc ch khc nhau Pht trin trnh t cp mc ch Chn (cc) mc ch trng tm v cc bin php lin quan t c mc ch ra nhiu tng v Gii php Tip theo l tng v a vo nhng phng n la chn chnh nh gi cc chn la xc nh Gii php Tip theo mc tiu Pht trin gii php c xut Trnh by chi tit xut bo m tnh kh thi Lp k hoch a gii php vo p dng v k hoch chuyn tip a gii php/h thng vo hot ng Xc nh thi im nng cp gii php v mc tiu Gii php Tip theo

358

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

cn li c ng s tham gia cng tc khi no v bng cch no cn c xem xt tip theo, v n c th tc ng ln hai ct u tin. giai on u, hu ht cc bng quy trnh c trnh by kh chi tit. Phn cn li ch c tri rng ra v cc bc sau s c nhiu thay i c trng da trn kt qu thu c ti hai hay ba bc u tin. V d nh vn ti kho cht xp hng, n s dng y t v n lc nhn i din tch nh my. S thng nht gia nhng ngi tham gia nhng bc khc nhau l iu m T duy t ph c th lm m bo vic thc hin gii php. Ngoi s tham gia ca nhng ngi c ngha v v quyn li c lin quan trong sut tin trnh d n, s cng tc ca h khu xc nh mc ch, Gii php Tip theo, Thit lp H thng cho h mt ci nhn tch cc h tr nhng tng m h pht trin, ch khng ch n gin l bin h cho nhng ci ang tn ti.

Thc hnh b quyt ca thnh cng

Nhng bc hay hnh ng then cht s hng dn bn cch p dng T duy t ph vo vn c th. Mc d bn phi ghi nh bn cht s khc nhau c o ca mi vn , mc ch ca gii php v yu cu tm kim phng n kh thi nht trong mi giai on hoch nh, nhng vic p dng T duy t ph va mang tnh khoa hc va mang tnh ngh thut. Ngh thut ngn nga v gii quyt vn nm ch a ra mt lot quyt nh nhanh chng v mi quyt nh u c
359

T duy T ph

tc ng n tt c cc quyt nh khc, bt k bn xem mi quyt nh c mc khng quan trng ra sao. Nguyn tc v S Khc nhau c o v Nguyn tc Trin khai Mc ch phi l tiu ch u tin trong tng quyt nh ca bn t tn d n, cch b tr phng hp, cch a ra nhn nh c suy lun t kin ca ngi khc, tiu ch chn la cp mc ch, k nng nh gi nhng tiu ch khc Vic xy dng cc mc ch v gii php tip theo t nhng quyt nh trc , theo bt k trnh t no, u l nn tng tc ng n nhng im hin ti ca quyt nh. Ti tng thi im, T duy t ph c p dng nhiu ln nhm nng cao mnh m kh nng t ph trong v s quyt nh ca bn. c trng ch yu ca T duy t ph l gip bn xc nh nhiu la chn phng n cc thi im khc nhau mc ch v trnh t cp bc mc ch, Gii php Tip theo, nh gi cc phng n la chn. Vic xc nh cc yu t trn gip bn nng cao tm hiu bit v nhng ngun lc khc nhau ca chui hnh ng tim nng. D phng cc phng n la chn cng di hn cng cho php bn c nhng tng ci tin tt hn. Khng ch nm r tt c cc nguyn tc ti mi thi im, m bn cn cn phi bit khi no cn tp trung vo nguyn tc no. y l iu rt quan trng v n ph thuc vo chnh bn. Chng ti ch c mi mt li khuyn vo lc ny: hy thc hnh T duy t ph mt cch lin tc l b quyt ca thnh cng.

360

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

Cc bc then cht trong qu trnh T duy Sng to s cho bn bit cn phi lm g, khi no v theo th t ra sao, ch khng ch n thun tm thm thng tin nh trong phng php t duy truyn thng. Chng ti thc rng cn phi p dng ngay t u - v ti mi thi im - Nguyn tc Trin khai Mc ch, nhng nguyn tc quan trng hn vo lc bt u d n l Nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia, c m t Bng 11-1. Chng ti t ni vi chnh mnh nhiu ln rng: , ngi ny tht s ang mun trt tt c mi chuyn khng hay vo mt ai , tt c mi vn anh ta gp phi! Tht khng ng lc nu ngn cn anh ta vo lc ny!. V th, nu nh ch tch tp on qut tho ti tp rng ban ny hay ban kia lm vic khng tt, bn c h thoi mi qut tho mt lc. Qua nhiu nm tri nghim, chng ti bit chc rng chng ta chng th ngn cn h lc v cng khng nn ni rng: Ch no, chng ti khng cn phi bit iu ny. Hy bt u vi mc ch gii quyt vn , v vi mc ch ca phm vi vn . Thay vo , hy lng nghe h. C l h cn c gii ta. C ln, chng ti n gp khch hng ln u tin v trong vng ba pht sau khi bt u cuc hp, h ni: Chng ti c y d liu cho thy s tht bi ca b phn marketing. Chng ti khng t c s thm nhp th trng hon ton, v chng ti chi tr qu nhiu cho thi gian lm vic ngoi gi. Vy cc anh ngh chng ti nn lm g y?. Trong trng hp ny, chng ta cn tr li ngay tc khc v Nguyn tc Trin khai Mc ch cho h thng
361

T duy T ph

marketing, hay thng thng l m hnh k hoch ca d n marketing. Xin nhc li rng, T duy t ph khng c mt quy trnh c nh cc nguyn tc. N i hi mt trc gic nhy bn, m trc gic ch c th c hc hi v pht trin tt thng qua vic p dng thng xuyn cc nguyn tc v quy trnh vo nhng d n khc nhau. V d, vic phn b ngun lc cn thit c xc nh Bc 6 cng c th c thc hin trc khi Bc 2 v 3 c hon thnh. Nu vy, bn hay gim c ang xc nh mt k hoch cho gii php kh thi v quyt nh hnh ng liu lnh hn mt cht bt u t cc ngun lc v k hoch cng vic trc khi d n kt thc. Ngc li, nhn bit v nhng ngun lc c s dng thiu hiu qu trong t chc, ngun lc t c trong vi trng hp no b li dng, s tc ng n kh nng nhn dng cc mc ch v tng gii php cho d n. Thm vo , nhiu n lc nhm to nn nhng thay i quan trng ti b tr, thay i vn ha t chc, pht trin sn phm mi, u t vo nhng vng b thit thi v mt kinh t - l nhng d n c quy m ln v trng lp. Chng i hi s tham gia cng tc ca nhiu ngi, b vng vo nhiu tiu ch khc nhau v thng t chc khng tt. Trong nhng trng hp c bit nh th, s dng quy trnh T duy t ph mt cch linh hot l con ng duy nht x l cc hot ng nng n v m phn cn thit thng nht quyt nh ca nhm v t c kt qu cao nht.

362

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

p dng cc Nguyn tc T duy t ph di dng tng hp, chng ta c th ni lin khong cch gia gi tr v nhu cu ca chng ta, tm hiu bit v cng ngh vn c sn cho chng ta. Khi chng ta pht trin kin thc mi v th hin nhu cu cng nh nguyn vng mi, khong cch li tip tc xut hin. Tht ra, khong cch l ci buc chng ra phi tin ha nh mun loi. Ni rng ra, vt qua c khong cch ny chnh l cha kha mang li hnh phc cho con ngi. Nhn li lch s pht trin kinh t th gii, chng ta thy Anh tng dn u v kinh t n u nhng nm 1900 nh vo ngun ti nguyn thin nhin v ti chnh mnh. M dn u sut nhng nm 1970 nh c ngun ti nguyn v k nng con ngi. T nhng nm 1980 n nay, Nht dn u, phn ln nh k nng con ngi mnh. Tuy nhin, hin ti v trong tng lai, ba yu t u (ti nguyn thin nhin, ti chnh, cng ngh) hu nh u c sn cho mi ngi khp mi ni trn th gii. V vy, yu t ring bit to ra s khc bit trong tng lai chnh l k nng con ngi l chnh bn. Do , thnh cng, tt c chng ta cn vt cao hn trnh cng ngh hin ti v tin xa hn na trong vic pht trin nng lc c nhn. Chng ta phi bit cch t duy sng to, gii quyt vn , nhn nhn mi vic bng u c tr tu cng nh hc hi, p dng quan im h thng v a ra nhng quyt nh sng sut. Ni cch khc, mi ngi chng ta phi hc cch tr thnh mt ngi c T duy t ph. Ngy nay, nhim v ca sng to hay ci tin gii php hoc h thng l pht trin nhng xut tin tin v hiu
363

T duy T ph

qu c th c thc hin rt ngn khong cch gia tri thc v thc tin. Bit cch vt qua khong cch s dng tri thc - l sc mnh. T duy t ph nh th no l mt nng lc v hnh, nhng gi y chng ti tin rng n hin hu trong bn.

ng lc i n thnh cng
C th ni, thay i t duy l iu khng d dng. Trn thc t, im quan trng ca T duy t ph l thi chin thng bn thn. Trong vai tr l ngi T duy t ph, chng ti tp trung vo thay i cch tm gii php ca mi ngi khp ni trn th gii. Chng ti tp trung thay i vn ha t chc v vn ha tp th vn da trn li t duy c in v khng thnh cng. Chng ti cng tp trung vo thay i thi v quan im gii quyt vn ca chnh c nhn bn, v v vy s thay i c cuc sng ca bn. Nu bn l gim c ca mt cng ty, c l vo lc ny bn cn ng lc pht trin hn l ngi nhn vo cc con s thng k th phn. Bn phi thnh cng. Bn phi to ra li nhun. Bn phi vt tri hn i th. Nu khng, bn s khng cn nhiu c hi. Di gc c nhn, mi ngi u c nhng s thch v ng lc ring. C ngi cho rng kim tin l mc ch ca cuc sng. Cng c ngi li tm kim s mn nguyn, thanh thn cc hot ng gip cng ng. Cn hu ht chng ta u c nhng mc tiu gin d hn nh lm vic, hc tp, tha mn nhu cu ti thiu ca c nhn; v bn mc tiu chung ca x hi: nng sut lao ng x hi cao, nng cao cht
364

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

lng cuc sng, cao gi tr con ngi, v con ngi hon thin. Nhng tt c nhng ng lc cn c chuyn bin thnh nhng phng php hiu qu, v iu ny ch tr thnh hin thc nu cc mc ch tht s ca chng ta c hon thnh - nhng mc ch m ng lc ca chng chnh l thc o ca thnh cng. Cho d l gim c mt cng ty hay ch l mt nhn vin bnh thng, chng ta cng phi thng xuyn t cu hi v cn nguyn ca vic gii quyt hoc ngn chn vn : Lm th no xc nh c thi im thch hp p dng T duy t ph?. Mt s yu t c th lm cho bn cm nhn rng c hi chn mui hoc mt vn cn gii quyt hay ngn chn v khi bn nn bt u t u p dng T duy t ph (xem Bng 11.2). Trc ht hy chn mt s c hi hoc vi vn c xut trong Bng 11.2 lm im khi u. Mc d i lc bn phi mt nhiu thi gian xc nh vn , tuy nhin, hy dng li khi bn xc nh c mt s vn no v chn ra vi vn p dng T duy t ph vo gii quyt chng. Nu mi quan tm ca bn v vn di gc c nhn nhiu hn gc chuyn mn v cng vic, th ng lc ca bn c th dng nhng tn tht au n mt tht bi bn kh m chu ng ni, mt kt cc tht ng s khi ngh n m bn i hi chnh mnh phi thc hin nhng thay i d kh khn nhng c th hn ch tn tht n mc thp nht cui cng a bn n ch thnh cng.

365

T duy T ph Bng 11.2: Nhn ra c hi v thch thc p dng T duy t ph.

Nhn thc v tnh cm Trc gic Tm trng Gi tr v o c Khong cch trong nhn thc gia tnh hung hin ti v tng lai thc v s khc bit S nhy bn trc cc nhu cu Khng tha mn (v d: cn bng cng vic v cuc sng bn ngoi) Tnh t m t cu hi v vai tr ca chnh bn trong h thng ng lc tm s thay i Cc k vng Nhng s kin quan trng hoc s c bt ng Khm ph nhng gi nh hin ti ng lc tr thnh ngi dn u Mong mun bt kp thi i Mong mun t c li ch (tin bc, thi gian,) S cng thng H thn/ S nhc p lc ni b, phc tp, bc bi Chn nn Ri vo vng lun qun Du hiu v tc nhn Khch hng, ngi s dng, hoc nhu cu c mt quy trnh r rng hoc cc khiu ni S khc bit ln trong ngn sch v chi ph thc t Hot ng hoc phng ban c ngn sch hot ng c phn b nhiu nht Thiu cc th t u tin Nhng hot ng v quy trnh km hiu qu 366

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

nh gi nhu cu Nhng tnh hung rc ri (mu thun gia cc phng ban) Mu thun khng gii quyt c hoc mu thun chung Ro cn v nh Chng trnh theo xu hng ni tip xu hng Hot ng hng o v thm d Khng hong hoc khng ph hp Thc o km (nng sut, cht lng, th phn, s ln giao hng c ngi ni vi bn rng gim 25% chi ph hoc 30% thi gian) Gi tr, mc tiu, mc ch khng t c Th thch hoc iu khng mong i Thng k nhn khu hc Ai khng khng rng ro cn l c nh Gi sn phm ca i th thp hn, hoc cht lng cao hn Chu k lp k hoch hng nm Mt giai on khc trong vng i sn phm H thng ng (nhng kh khn, hiu sut thp, chng trnh b nght c chai nh trong Qun tr Cht lng Ton din) H thng tnh (kt qu tt nhng vn cn kh nng ci tin cao) H thng cha tn ti v cc nhu cu cha c p ng Tho lun nhm phi chnh thc Bm st ngun thng tin ang thu thp Tnh lin tc ca t chc (pht trin, thnh qu, loi b, truyn thng, dch v sn phm, hiu sut, ti tr, c cu t chc, cc chng trnh pht trin con ngi) C cu th trng v c cu ngnh

Ln k hoch cho k ngh, thit k nh ca hay lp k hoch hc tp l nhng trng hp c th p dng T duy t ph. Xem xt mt vn c nhn nh b thuc l hoc n king cng l mt vn quan trng v kh khn. Bc s

367

T duy T ph

va khuyn co bn rng bn nn b thuc, rng bn qu tha cn, rng lng cholesterol trong mu ca bn qu cao. Bn s gii quyt nhng vn nh th no? Khng n gin ch l bn s ngng ht thuc, lm mi cch gim cn, hoc gim lng cholesterol t nhng g bn a vo c th m, bn cn phi hi chnh mnh: Mc ch ca nhng hnh ng l g? V d, mc ch ca vic bn n s-c-la l tha mn cn thm s-c-la, tc thm ngt. Mc ch ca vic tha mn cn thm ngt l g? L c tha mn cn thm. Vy mc ch ca tha mn cn thm l g? L tn hng cuc sng. V ri, chng bao lu na bn s khng th tip tc tn hng cuc sng nu bn cht i. V nu suy ngh nh vy, bn s nhanh chng t chi thanh s-c-la ngt ngo kia. Theo cch ny, bn c th so snh cc cp mc ch. C th bn rt thch ht thuc l, ung ru bia v n nhng mn khng tt cho c th m khng chu tp luyn th thao. Mc ch ca bn n gin ch l tha mn bn thn. Nhng mc ch ca tha mn bn thn l g? Gii quyt nhng vn c nhn thng t phc tp hn gii quyt nhng vn lin quan n kinh doanh, ngh nghip hoc cng ng. Bi l nhng vn y khng nhng chu tc ng bi nim tin, gi tr ca chnh chng ta m cn b tc ng bi ng nghip, gim c hoc ngi iu hnh, trch nhim i vi cng vic ca ngi khc cng nh b tc ng trc tip bi cc ng phi bn ngoi (quan h chnh ph hay p lc gia nh).

368

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

Trong nhiu trng hp, mt mt bn phi tp trung vo cc mc ch, mt khc bn phi i mt vi cc yu cu ca v cp trn bo th khng chu tip thu nhng tng mi. Tp trung vo cc mc ch bn mun t c, mc ch no c xem l nhu cu c bn ca bn, cc h thng l tng no cn t c mc ch ca cc mc ch , Gii php Tip theo no c xem l mc tiu cho h thng. Nhng cu hi ny s gip bn thit k cch x l tnh trng thu thp d thng tin m cp trn ca bn yu cu. ngh ca bn phi c sc thuyt phc. Nu bn c th chng minh rng dch v r, tt v nhanh chng th d cp trn ca bn c kh tnh n my cng phi hi lng vi thng tin m bn thu thp c. V ri ng y s nhanh chng nhn ra rng trc mt ng y khng cn g khc ngoi tr s thnh cng. Lm tri cp trn i lc tht th v, song bn cn phi bit cch.

Mt s tng gii quyt vn ca t chc

Vn s khi u nan, cho nn bc khi u lun i hi mt s cn nhc thn trng. Mt s nh t vn thng tp trung vo li t duy truyn thng. H bn kin thc chuyn mn ca mnh trong cc d liu thu thp, nhng m hnh gii php v cc bo co c a ra gii php mi cho khch hng - v iu ny hon ton tri vi cc nguyn tc ca T duy t ph. H cn thu thp v phn tch thng tin. H mun chng t s chuyn nghip ca mnh bng cch xut gii php duy nht cn c p dng.
369

T duy T ph

Hu ht cc nh qun tr tp on M t duy theo cch mi tc l phi thay i vn ha ra quyt nh ca t chc. Tuy nhin, s thay i m h sn sng chp nhn ch l li ku gi thay i trong phm vi nhng phng php lun c v d, tm nhng gii php mi bng cch p dng nhng phng thc c, vn l li t duy c. Trong chng mc no , h chp nhn thay i vi iu kin c cc tiu ch o lng thnh cng. Thay v ch tp trung vo li ch kinh t th gi y h c th tp trung vo nh hng ca gii php mi n thi im ca cc n t hng, nh hng ca phng thc t phc v i vi khch hng v nhng cn nhc tng t. H c th thay i nhng tiu ch nh gi thnh cng, nhng cc gii php c tm kim trong cng nhng m hnh c k, trong cng mt chic o b st v c k nh th s mi mi gp tht bi m thi. Mc d cc nh lnh o thng i tm kim gii php khp ni, c bit l cc xu hng v chng trnh m h tin l s mang li mt gii php c hiu lc ngay lp tc, rt t ngi trong s h c mt bc i vt tri thay i cc qu trnh t duy mt bc nhy a h t ch ch tm gii php mi n ch tm cch mi t duy v vic tm kim gii php mi. Nu h mun thc hin nhng thay i cn thit trong t chc, th trc tin phi l mt m hnh thay i t duy. V d, vic lp k hoch chin lc trong nhiu t chc ch tp trung tr li cho ba cu hi c bn sau: Hin ti chng ta ang u? Chng ta mun i n u? V, lm th no i n ? Cc cu hi ny c lp li mi nm mt ln duy tr cc k hoch chin lc hin hnh ca cng ty.
370

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

y l cch kh hay v n gin, trc tip v kh thi. Tuy nhin, cch ny c nhc im l khng nhn thy vic t cu hi Chng ta ang u? s lm c t chc sa vo bi ly ca nhng thng tin chi tit, mt bi ly khng th d dng thot ra bng cch tm kim gii php tt nht. Mt nhc im r rng lm lng ph hng ngn gi lm vic vo mt n lc khng cn thit, bi vic thu thp tt c mi thng tin l iu khng d dng. L mt ngi p dng T duy t ph, bn phi n lc thay i thc trng khng tt p hin ti bng cch kim tra mc ch ca mi vic bn lm. Xem xt v thay i phng php lun da vo t duy hin ti. Thch thc nhng nhn nh khng c trnh by nhng c lin quan n cu hi Chng ta ang u? Cu hi Chng ta mun i n u? cng d lm ta lc li. ng ra, cu hi cn t ra l: Chng ta mun i n u sau khi t n ch ?. R rng, khng c cu no trong ba cu hi trn cho thy nh qun tr t cu hi v mc ch ca cc hot ng ca cng ty h mt vn v cng quan yu trong bt c n lc no ca con ngi. Mt cch i qua nhng bc ny trong vic hoch nh chin lc l xem mi b phn ca nhim v l mt vn c th p dng t duy t ph: phn tch mi trng (mc ch l g?), nh gi hoc thit k ca t chc, cc nhn nh tng lai, vch chin lc, thc hin v nh gi kt qu. iu ny to ra c hi a bn n vi nhng kt qu ln hn.

371

T duy T ph

Vy, bn s khi u nh th no?

Hy bt u bng vic thc hnh T duy t ph. i vi T duy t ph, cng nh mi phng php khc i hi s nhy bn v mt kin thc h thng th ch c thc hnh mi mang li thnh cng. Nhng c l bn s hi: Vy ti s bt u nh th no?. Hy bt u t u. ng chn ch! Hy hc hi t s khai sng v s th v ca T duy t ph. Hy nh rng vn ha khng phi l nhng g cao siu m ch l s tp hp cc hnh vi v gi tr ca c nhn. V th, ch nhng hnh ng c nhn khc nhau cng c th thay i c vn ha. Nh chng ti cp phn u cun sch, tt c u ty thuc vo bn. Ging nh khi p xe p, trt tuyt, khiu v hoc chi qun vt, ban u chc chn bn cm thy rt kh khn, khi bn mi bt u lm quen vi T duy t ph, hy lun ghi nh mt chn l quan trng: Hnh ng sai nhng i ng hng cn hn l khng lm g c. Hy vch ra lch trnh cho d n ca bn bng vic s dng cc bc then cht trong quy trnh T duy t ph (Bng 11-1) v d kin thi gian phn b ph hp cho cc bc. Cc d n T duy t ph cn thc hin trong gii hn thi gian v chi ph, nh trong cc d n s dng phng php t duy truyn thng. Tuy nhin, T duy t ph s gip hn ch s chm tr tin hoc nhng phn vic khng u vo u.

372

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

Hu ht chng ta tng p dng k thut qun l d n nh th nn vic lp k hoch v qun l thi gian s khng xa l vi bn. im khc bit l hy dng cc nguyn tc v m hnh T duy t ph lm nn tng cho vic ln lch trnh , chng hn xc nh thi im tin hnh ci tin h thng hoc gii php. Hn na, mi ngi u quen thuc vi nhng iu chnh thng xuyn v tin d n, vic cp nht, iu chnh tin ca quy trnh T duy t ph cng ging nh vy, bt k yu cu iu chnh pht sinh t cc sai lm khi p dng cc nguyn tc hay t s chnh chong ra khi mc tiu. Trong quyn sch ny, chng ti mun tp trung n nhng g bn v ngi khc thng ngh lm th no hiu cc nguyn tc c bn l nhng nhn nh mi v t duy sng to hoc ci tin h thng v p dng mt cch linh ng v lp i lp li. C rt nhiu phn mm my tnh hin ti c th h tr bn mt s giai on trong qu trnh T duy t ph nh xut tng, nh gi ri ro, ra quyt nh, phn tch bng tnh, b phiu trong nhm, ghi chp nhng bui hp ng no Tuy nhin, chng ti khng xem nhng phn mm ny l mt phn quan trng ca hc thuyt T duy t ph. Ngay lc ny, bn hy HOCH NH. Hoch nh gip bn i qua hoc quay tr li mt bc no , ngoi ra n cn kch thch v lu li nhng tng ca bn. Bn c th s dng thm nhng k thut khc, nhng hy nh rng mt khi s dng phng php T duy t ph l bn phi lun vn ng tr no, bn phi t mnh suy ngh.

373

T duy T ph

p dng lp i lp li T duy t ph
Tht ra, khi p dng cc nguyn tc T duy t ph, nhng sai st trc kia s c ci thin v lm cho h thng hay gii php bn ang tm hiu tin n s hon ho. Ti sao? Bi v khng c t ph t nhin. Ch n thun s dng nhng nguyn tc y khng bo m tm ra c gii php kh thi nht. iu duy nht bo m cho mt gii php ti u l p dng thng xuyn cc nguyn tc T duy t ph. Khi tin hnh lp li quy trnh, ng bao gi tm ngi gy li. ng c gng sa li. Bn ch n gin bt u li ton b quy trnh mt ln na. Bt u li vi cc mc ch v gii php tip theo. Mi ln p dng mt nguyn tc trong T duy t ph khng nht thit bn phi t c gii php kh thi nht. S t ph s xy ra trong qu trnh bn s dng 7 nguyn tc trnh by trn y. S t ph c xu hng ngy cng tng nu bn p dng phi hp cc nguyn tc mt cch thng xuyn v lp i lp li. Vi mi ln n lc, bn s cng gt hi c nhng kt qu tt hn v gia tng nhng gii php tin tin hn, v xt trn tng th th bn t c bc t ph m bn mong mun. Hy nh rng, tri vi nhng nhn nh thng thng, T duy t ph cn ngha hn c thi khc cc php mu xut hin, n mang n cho bn cm gic v a ra th! y cm hng.

V tip tc lp i lp li
t c nhng ci tin cng nh nhng thay i chnh thng qua vic lp i lp li quy trnh th cn phi xem
374

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

xt trc kh nng thc hin gii php cui cng c chn. Ngay t u, nh xc nh trong bng quy trnh T duy t ph, bn phi t hi rng nhng ai c lin quan hay s b tc ng bi gii php. Hu ht cc h thng c thit k u th hin mi quan h qua li gia con ngi v cng ngh. V cng ngh phc v con ngi, nn cng ngh (gii php) m bn pht trin phi gn lin vi ngi s vn hnh (thc hin) n. V d, bn ch to ra l nng c th t lm sch (selfcleaning oven), c chc nng nh l vi-ba v l nng bnh thng. Mt s t ph chng? C th. Nhng nu nh bn khng cn nhc vic mi ngi s s dng pht minh ca bn nh th no - cp n gin nht, h khng th c hiu c ng h nhit v ngha ca cc nt iu khin th pht minh ca bn cm chc tht bi. Mc cho nhng pht minh c u vit n u th n cng ch l l thuyt nu nh mi ngi khng c thin cm vi n hay khng mun ng dng n, v th pht minh cng khng th gii quyt c vn hay thc hin c cng vic m bn phn cng cho n. Ch khi con ngi v my mc kt hp h tr nhau thnh cng th mi qu trnh thit k gii php mi mang tnh cng ngh x hi (sociotechnical). Trong vai tr l ngi T duy t ph mt nh thit lp gii php v ngn chn vn - bn s khng lm vic mt cch n l. Bi khng c chuyn gia no c th t mnh gii quyt vn thnh cng. Mi gii php mun thnh cng u phi c xem xt k lng v phi tha mn ngi thc hin gii php.

375

T duy T ph

Kt qu t mt nghin cu ko di ba nm mt cng ty, Greiner v cng s Arvind Bhambri xc nh 5 giai on mang tnh h thng m mt gim c iu hnh mi nn p dng nng cao tnh kh thi ca chin lc thay i nhng giai on ny rt gn vi cc nguyn tc ca T duy t ph: 1- Xy dng s tn nhim bng cch chng minh kh nng chuyn mn ca bn, thng thng l gii quyt tht nhanh cc vn ngn hn. 2- Thng nht quan im gia nhm qun l cp cao v mc tiu ca cng ty v chin lc thc hin. Greiner ni rng: Giai on ny rt quan trng v nu khng c s thng nht, mi nh qun l cp cao ch i theo tm nhn ring ca mnh. Nhng tm nhn i lp nhau s ph hy s thay i. 3- Bt u bin tm nhn thnh hin thc bng cch thay i con ngi, v tr v c cu cng ty. Xc nh nhng ngi then cht c th hin thc ha tm nhn . Nhm hn ch s phn i ngm gia nhng nh iu hnh, tt nht l li ko s cng tc ca h khi thit k c cu t chc mi c lin quan n v tr ca h. 4- Cc gim c cp cao s truyn t chin lc mi cho nhn vin, p dng nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia vo k hoch thay i. 5- Cng c chin lc bng cch bo m rng n c truyn t n tn cp thp nht trong t chc ca bn. Bo m rng mi mt trong cng ty phi ph hp vi trit l hot ng mi, t o to n khen thng.

376

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

rng v gim c iu hnh xem xt trc tin iu m ng y ang c t c: mc ch. Sau , v ch sau , ng y mi m rng s thng nht v mc tiu m ng y mun cng ty t ti. Hy p dng Nguyn tc Gii php Tip theo v Nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia, cng vi mt chin lc bin tm nhn thnh thc tin, vn c lin quan mt thit vi ma trn h thng v k hoch ci tin. D ch l mt thng li nh, bn c bt u m ng ngn ngi. ng ch i cch gii quyt ton b vn , k c khi bn c mt mc tiu Gii php Tip theo trong u. Hnh ng l rt cn thit hng n mc tiu ca c nhn hay t chc, ngay c khi cha c s thng sut hon ton. Mt gim c iu hnh hiu r iu ny s c gng thay i quan im ca nhng ngi nm gi cc v tr then cht trong cng ty. y chnh l ngha ca iu chng ti mun ni: thit k kh nng thc hin gii php. y l quyn lc tht s ca cc nh iu hnh thnh cng: khng p t quyn hnh lm km hm s thu hiu, s ng gp v tn tm ca ngi khc. Cch ny mt kh nhiu thi gian, nhng lng thi gian khng quan trng bng cng vic ang c thc hin, tm nhn ang tr thnh hin thc v nhng thay i c k vng thc s ang din ra. Ralph H. Kilmann, c vn v gio s qun tr kinh doanh ca i hc Pittsburgh, nhn mnh rng nhng gii php n l v tm thi khng cn pht huy tc dng trong nhng t chc phc tp ngy nay. Tht ra, nhng gii php ngn hn, tc dng tc thi v c sn hu ht u l nhng gii php km ci. Nghch l l, qu trnh p dng cc nguyn tc ca
377

T duy T ph

T duy t ph lp i lp li v r rng l bt tin nhng li l cch tt nht thit k li t chc. Tuy nhin, vic lp li mt qu trnh mt lnh vc m n pht huy tc dng nht li quan trng hn vic lp li n gin, v quan trng hn qu trnh loi tr gii php (th p dng cch ny, ri n cch khc, v tip tc chn lc cn c vo mc tiu Gii php Tip theo v s lp li phng php loi tr). Nu p dng cch gii quyt vn truyn thng, bn s mt nhiu thi gian thu thp d liu nhng vic lm cui cng khng ch v ch, m cn cn tr bn tm ra gii php tt nht. Nh th no? Trong s nhng phng php khc, p dng phng php loi tr , s lp li ca nhng la chn gii php l tn thi gian nht. Trong mi trng hp, xu hng gii quyt vn theo phng php truyn thng lun tn nhiu thi gian cho vic thu thp thng tin v nhng vic ang din ra. V vy, thi gian cn li lp li gii php b b hp. Tt hn ht l hy chuyn ngay n vic tm kim mc ch khi bt tay vo qu trnh gii quyt vn , bit bn ang c gng t c g, bit khch hng ca bn cn g. K , chuyn tht nhanh sang gii php x l vn - tm Gii php Tip theo, cc h thng l tng. Li ko ngi s dng sn phm, dch v ca bn tham gia cng tc. Gii php l tng s ch ra nhng thng tin no tht s cn thit, nhng d liu no cn thu thp. Nh vy, bn s khng lng ph thi gian thu thp cc d liu khng cn thit.

378

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

l tt c nhng im cn lu trong vic thc hin v lp i lp li quy trnh T duy t ph iu khng c ngha l bn s t ng a mnh n s t ph, nhng t ra n s mang li cho bn t nht mt phng n m bn khng s dng. Nhng gii php c th thay th ny rt thit yu. Thc ra, n c th to ra s t ph m bn ang tm kim.

S sn sng
Tiu s v quy tc ng x ca bn thn cng nh ca cng ty bn s nh hng n s sn sng p dng T duy t ph. Chng hn mt s cng ty, t chc hn ch y quyn cho cp di, c cu t chc phn chia r rt, giao lu hn ch gia cc phng ban, chnh sch lao ng cht ch (ngh m, hun luyn v o to, ngh lm thng xuyn) Bt k d n c nhn hoc i nhm no cng c mt thi im thun tin gii thiu T duy t ph vo trong t chc vi cc chnh sch t h khc lin quan n nhng yu t trn. V mc sn sng gia cc t chc khc nhau, nn mt cch khc bt u thc hnh T duy t ph l xem vic gii thiu T duy t ph l mt d n nh trong chnh d n ln ca t chc. C th thnh lp mt nhm, thm ch khng chnh thc, truyn t T duy t ph trong t chc. Mc ch v Gii php Tip theo cn c xc nh r v cui cng l hnh ng. Cc bin php bao gm t vic t bn p dng T duy t ph vo nhng d n ca ring bn cho n mt quy nh trong chnh sch cng ty rng T duy t ph l cch gii quyt mi vn (k c nhng phng n khc c th c s
379

T duy T ph

dng c lp cc kha o to v T duy t ph dnh cho mi nhn vin, mt k hoch ci tin lin tc, iu chnh c cu t chc nhn vin di quyn tham gia vo qu trnh ra quyt nh...). Warren Bennis cng nu ra nhng yu t ny trong 10 bin php trnh thm ha trong qu trnh thay i: Tuyn dng mt cch trung thc Trnh nhng k qu lp d (tuyn nhng tc nhn cho s thay i ch khng tuyn ngi gy ri lon). Tranh th s ng h ca nhng ngi cng khuynh hng Khng ngi khc phn i trc s thay i nhng vn c bn ph hp. Nm r phm vi thay i (trn trng cc yu t mi trng) S thay i s rt thnh cng khi nhng ngi c lin quan u c tham gia vo qu trnh hoch nh s thay i. Cc iu kin cho s sn sng thay i gia cc t chc cng khc nhau. Mc hay s lng yu t s nh hng n s sn sng thay i ca mi t chc. Nhng cch thc m Bennis cp c lin h mt cch phc tp vi mc chun b ca mi ngi cho nhng tng khc nhau. Nhng cch cng rt hu ch trong cc hot ng ca T duy t ph bi chng lp i lp li cc nguyn tc ca T duy t ph. Hn na, chng nhn mnh rng mi thi im chnh l mt giai on ca s thay i. Nguyn tc Ci tin Lin tc thay i s sn sng trong bt k t chc no ln mt mc cao hn, c bit l sc chu ng trc s m h v tnh linh ng rt cn thit trong hm nay v ngy mai. S sn sng cng lin quan n ln ca vn cn gii quyt. Thay i c cu t chc thay i nh hng th
380

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

trng hoc v tr cnh tranh l mt vn ln hn nhiu so vi vic thay i cch b tr ni lm vic. Nhng vn ln nh th s cn s lp li nhiu ln cc bc quan trng hoc cc giai on lin tc ca qu trnh T duy t ph nhm chun b nn tng cho s thay i. R rng, s sn sng ca ring bn i vi cc vn c nhn cng nh t chc l rt quan trng. Mi chng ta bt u (v kt thc) vi iu m cc nh tm l hc gi l bn s tht hin nhin ca cuc sng: mi ngi ri s cht i, mi ngi l mt c th ring l (khng ai bit bn ang ngh g trong u bn), khng ai bit c ngha thc s ca cuc sng l g (chng ta v ang a ra nhiu gi nh khng nh mt iu no l ngha ca cuc sng) v mi ngi u c th hnh ng t hon thin mnh. S bt an v lo s m nhng s tht hin nhin ny gy ra cho chng ta l rt ln v mt s lng v rt su v mt ngha. Mi chng ta u tng c nhng cm xc hoc nim tin v bn thn v nhng kh nng vn km hm hnh ng v tnh hiu qu ca chng ta. T c lp, thiu kin nhn, khng quan tm n ngi khc, nghi ng nng lc bn thn, do d hay s hi l nhng v d in hnh. Ro cn tm l mi ngi c mt mc khc nhau, v ro cn cng ln th bn cng cn n T duy t ph vt qua n. V vy hy t mnh n lc v tng tc vi c nhn hoc i nhm hoc vn bng cch p dng cc bc quan trng ca qu trnh T duy t ph. Hy t cu hi v mc ch ca h thng hoc vn , sau m rng mc ch ca nhng mc ch .
381

T duy T ph

Trc khi t cu hi v mc ch, bn phi xc nh r bn cn thng tin hoc quyt nh g. Hi ng ngi (nguyn tc Li ko Ngi khc Tham gia). V hi mnh s lm g nu bt u tt c li t u (nguyn tc Gii php Tip theo). Sn sng cho i c nhn li. Hy t cu hi mt cch kho lo da trn cc nguyn tc v quy trnh ca T duy t ph. Hy ngh hoc mi tham gia cng tc thay v bt buc. Khc phc ro cn ca bn bng cch khai trin mc ch ca bn v mc ch ca nhng ngi cng lm vic vi bn. Nu tip cn vn theo li quen thuc th bn khng th nng cao s sn sng v nng lc bn thn. Ni cch khc, hy tp trung vo nhng iu cn t c, khng nn tp trung vo nhng ro cn v nng lc c nhn. Hai nh tm l hc, Robert J. Sternberg v John Kolligian, Jr., ch ra rng con ngi cng quan tm qu mc n vic h lm tt nh th no s khng gt hi nhiu thnh cng v cng khng nhy bn bng nhng ngi bit tp trung vo mc tiu ca mnh. nh hng v ci chung - t c kt qu, tm kim hiu sut cao, hon thnh mc ch - l thi m cc nh tm l hc tin rng s gt hi thnh cng hn thi quan tm n li ch ca ring mnh hay cn gi l nh hng theo ci ti ca bn thn.

Kin tr v Quyt tm
Kin tr v quyt tm l phm cht rt cn thit i vi ngi mun thc hnh T duy t ph. N mang li cho bn nhng phng php pht minh, sng to, v xy dng mi t c nhng ci m Rosabeth Moss Kanter gi l trng tm
382

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

(focus), linh ng (flexibility), phn ng nhanh (fast response), giao tip thn thin (friendly interaction). Vic p dng phn mm dnh cho tr no ca T duy t ph c l cng kh ri ro i vi nhng ngi quen p dng phng php gii quyt vn theo cch truyn thng. Mi cch tip cn u c ri ro; v tt c mi th c lin quan n vic ra quyt nh u cha ng nhng yu t ri ro. V th cu hi quan trng m bn cn phi gii p l: Phng php suy lun no s m bo t ri ro nht trong n lc hng n s vt tri. gip bn tr li cu hi ny, hy th hi mt s cu hi lin quan n ba kt qu m bn (v t chc, cng ng v x hi) mun t c: Kt qu u tin bn cn tm l nhng xut ti u, c tnh ci tin, c h s chi ph li ch cao v tha mn nhu cu ca khch hng. By gi bn hy t hi: Liu qu trnh gii quyt vn v m thc t duy thng thng c: m bo gii quyt ng vn v ng lc? M rng phm vi gii php? Lin kt mc ch ca khch hng v yu cu ca nhm mc tiu? To ra c hi sng to tt c cc giai on ca d n? Mang li li ch nhiu hn k vng, cc bin php ci tin, li nhun cao, cht lng cao, tha mn nhu cu khch hng? Gn lin vi s ci tin lin tc?

383

T duy T ph

To ra nhng mc ch tin tin v tng gii php gip bn tr thnh ngi dn u trong mt th gii y cnh tranh? Kt qu th hai bn cn tm l kh nng ln v vic xut ca bn s c trin khai thc hin. Liu qu trnh gii quyt vn hoc m thc t duy thng thng c: Li ko s tham gia cng tc ca nhng ngi c lin quan m bo thc hin gii php ngay t u v c ng h trong tt c mi thay i? a ra nhng cch khc phc tr ngi cho nhng gii php n gin? Xc nh c tt c nhng ci chung t s giao thoa, cc ri ro v kt qu ca cc k hoch xut? X l nhng bt n lin quan n mi trng, tnh hnh kinh t, cc quy tc, v cc yu t tc ng t bn ngoi? Kt qu th ba bn cn tm l chi ph v thi gian thp nht trong vic s dng cc ngun lc (nhn lc, tin vn, thit b) t c hai kt qu u tin ni trn. Liu qu trnh gii quyt vn v m thc t duy thng thng c: Cho bn s t do suy lun? Tn t thi gian hn cho tng d n? Ti u nhng cn thu thp thng tin, hay vic phn tch c gim i? Cu trc ph hp cho t duy t do v t do cho t duy cu trc?

384

sc mnh ca s kT hp 7 nguyn Tc T duy T ph

To s giao tip lin tc v hiu qu gia ngi tham gia ngay c sau khi d n c hon thnh, qua to iu kin xy dng nhm v trao i thng tin ci m? T nhng thng tin phn hi m chng ti nhn c t rt nhiu nhm d n v c gi, chng ti tin rng cu tr li ca cc bn cho nhng cu hi trn l Khng!. Nhng nu bn tr li nhng cu hi ny theo cc nguyn tc v quy trnh ca T duy t ph th chc chn cu tr li ca cc bn s l C! By gi, bn hy t tr li cho chnh mnh, phng php no ri ro hn? T duy t ph c mang li cho bn mt cuc sng tt hn, hnh phc hn, nng sut v hiu qu cao hn khng? Khng c im no trong quyn sch ny ni rng T duy t ph l iu d dng t c. Nhng ngi thnh t ni vi chng ti rng trong cuc sng ca h, t may mn c nh vn l CNG VIC. Bn hy lun nh rng: Thi l tt c(*).

(*) Nguyn vn: Attitude is everything.

385

Chng 12

CHC MNg BN N Vi tNg Lai!

Ngi ta nh ngha s in r l hnh ng lin tc lm nhng vic nh nhau nhng li mong i nhng kt qu khc nhau. Hy t duy thng minh hn, ch khng phi phc tp hn.

L
i th v hnh t t duy s to nn s khc bit ln trong hiu qu lm vic ca con ngi v cc t chc. Th k 21 l thi i ca sc sng to mnh m cha tng c trong lch s; l thi i ca nhng ngi bit vn dng sc sng to ton din bng T duy t ph c cao v tng thng. Nng lc t duy ca tng c nhn - khng phi l ngun lc t nhin, vn, hay k thut (l nhng th sn c trong th gii ngy nay) - mi to ra s khc bit ln gia thnh cng v tht bi, gia ngi dn u v k theo ui. Ti sao? Bi v T duy t ph l mt quy trnh m nh chng ta c th bin thng tin v tri thc thnh thc tin mt cch sng to v hiu qu, qua lp y khong cch

386

chc mng bn n vi Tng lai!

gia cng ngh v cc gi tr ca chng ta. T duy t ph l kim ch nam cho s hon ho. T duy t ph l mt khi nim c th, c rt ra t cc nghin cu v ng dng nhm m rng c hi tin xa hn trong cuc sng ca tng c nhn v t chc khp mi ni.

Li ch ca T duy t ph
Nhng ngi tng p dng T duy t ph lin h vi chng ti v nhng c trng m h tin rng c th khi qut ha tt c nhng g m cc nguyn tc v quy trnh T duy t ph mang li trong n lc gii quyt vn , sng to hoc ci tin v ti cu trc cc gii php. H cho rng T duy t ph: Gip nhn ra nhng im khc bit ca tng d n. Xem mi kha cnh ca d n l mt vn hoc mt c hi. iu tra nhng vn c nhn din quyt nh u l vn c bn cn x l, bng cch m rng cc gii hn. Xc nh cc thc o cht lng v nhng kt qu tht s quan trng. Khuyn khch mi ngi ng gp v pht trin nhng gii php ca ring mnh. Mang mi ngi n gn nhau t nhiu ngnh v phng ban khc nhau. Xy dng khi nim v s thay i lin tc. Nu r tc ng ca tng gii php ln mi trng rng ln hn.
387

T duy T ph

Nhn mnh s tng hp ch khng phn tch. Tp trung tm kim gii php nhng c hi trong tng lai, ch khng da vo vn trong qu kh. Xy dng thi tin tng, khng nghi ng ln nhau. Khi u bng cch t cu hi: chng ta c gii quyt ng vn khng? ch khng phi chng ta c gii quyt vn ng cch khng?. To ra khng gian gii php rng ln ngay t u. Tp trung vo vic tm kim thng tin c gii hn, trnh lng ph thi gian, cc ngun lc v mnh lnh c hu: Hy cho ti tt c thng tin anh c!. Nhn mnh vic trin khai d n hiu qu ngay t u. Mang n cho bn mt vai tr mnh m v a din trong qu trnh gii quyt v ngn chn vn . Tuy nhin, nhng li ch v thnh qu t c sau y mi l l do chnh c th ni rng T duy t ph mang n cho bn li th v hnh ca T duy t ph: D b tr ngi i n cc gii php n gin. Gip chng ta c ci nhn mi m v cc la chn. Ch yu cu thu thp thng tin ti thiu nn s khc phc tnh trng t lit do phn tch. a ra nhng cu tr li mang li li ch ln hn (v cht lng, li ch kinh t, ng thi im). Cn t thi gian v chi ph hn cho cc d n pht trin nhng li ch ny.
388

chc mng bn n vi Tng lai!

Khuyn khch li t duy tin tin, li t duy pht minh ra sn phm mi v to s thay i ln trong h thng v dch v. Gip bn nhn ra cc h thng trn quan im di hn. Thc y vic p dng cc xut. Xy dng nhm lm vic v s tng tc c nhn hiu qu v lu di. Trong th gii trn ngp thng tin ngy nay, T duy t ph cho thy bit cch s dng tri thc l sc mnh. Chng ta hy xem xt th gii ring ca bn. C phi bn ang: Thit lp mc tiu phn u cho nhn vin? nh gi hiu qu lm vic ca nhn vin? Khng hi lng vi mt kha hun luyn? Xem xt mt yu cu mua sm trang thit b? Cn nhc c nn tip tc tham gia hi ph huynh hc sinh? B b tc trong cuc hp hoc nhm chuyn trch truyn thng? B yu cu thu thp tt c mi thng tin? Ln k hoch ngh mt cho gia nh bn? Ri vo mt cuc tranh ci ni b? Trong tng tnh hung hng ngy ny hay trc cc vn sp din ra nh th, bn u c th pht trin nng lc bn thn bng cch p dng T duy t ph.
389

T duy T ph

Mt khi u mi: Tng lai ca bn vi T duy t ph

Thnh qu chnh m T duy t ph mang li l lm thay i thi ca bn i vi cc vn hm nay v tng lai. Gi tr ca bn v ca t chc s xoay quanh tm nhn rng ln v c cht lng trong mi lnh vc. Vi nhng nguyn tc mi m ny, bn s c th gp sc sng to mi mc gii quyt v ngn chn vn . Bn c th cng tc vi nhng ngi c trnh v hon cnh khc nhau (trong c khch hng) trong tin trnh d n. Thi ca bn (v ca h) s khai m cho s thay i khng ngng, v lun lun xem xt nhiu la chn khc nhau. Bn s khm ph ra nhng tng nhanh hn, tt hn, chi ph t hn cho mi hot ng v h thng. Sau cng, trong qu trnh vn dng T duy t ph bn s nhn ra rng qu trnh gii quyt vn c nh hng mc tiu s tin xa hn mt khi bn lin tc p dng n. Pht trin T duy t ph l mt vic lm lun lun tip din, i hi chng ta phi n lc sut i. Khi tr thnh ngi c T duy t ph th bn, ngi c v vn dng nhng nguyn tc ca T duy t ph, chnh l ngi vit tip cun sch ny vi nhng chng mi hn t nhng khm ph ca ring bn. Hy quan st mt ngy bnh thng ca bn ni lm vic v nh, gm nhiu hot ng tiu chun v nhng vn sp din ra. Bn s x l nhng iu ny nh th no t hiu qu cao nht? u tin, hy khuyn khch nhng ngi sp sa i mt vi kh khn tho lun v mc ch v mc ch ca mc ch Nu mc ch v bi cnh c
390

chc mng bn n vi Tng lai!

mi ngi thng nht, bn hy hi v vic Thit lp H thng l tng v Gii php Tip theo. Nu mt ngi xut mt gii php no , bn hy yu cu h a ra nhiu phng n c th la chn khc nhau trc khi chp nhn xut . Nu mc ch v gii php c nht tr, bn hy hi cu hi sau y m bo s chnh xc ca tt c nhn t, c im xu hng v mi quan h bn trong: H thng s hot ng nh th no nu c lp t v vn hnh?. Khi mc ch, chin lc gii php tip theo v h thng xut l kh thi, bn hy hi: xut s c trin khai nh th no?. Hy t ra nhng cu hi lin quan n vic thit k k hoch thc hin vi nhng ngi ch cht, bng cch s dng nhng bc then cht ca quy trnh T duy t ph nh trnh by trn y. Gii php bn tm ra c th khng l tng. Tht s l, khng c cu tr li ring l ca c nhn no li hon ho ngay t u. Nhng chng lin quan rt nhiu n gii php mc tiu l tng. N cng xc nh mc ch thc t trc mt, v gip bn chun b i ph vi cc th thch ang pha trc. p dng T duy t ph, bn s khng cn tip cn vn bng s nghi ng - hay thm ch khip s. Thay vo , bn s tm thy sc mnh ca nim tin v sc mnh ca hnh ng tch cc, khng phi bng ti nng k diu hoc siu nhin m bng cch khm ph bn thn bn v ngi khc kh nng kim sot tnh hung hin ti, hng n lc n nhng gii php v l tng ln hn.

391

T duy T ph

Hu nh chng ta c o to rt k lng tng tc vi nhau nhng thc hin tt vai tr ny chim phn ln thi gian ca chng ta, d y l hot ng mang li ngun thu nhp cn thit cho cuc sng. Chng ta c k vng s dng phng php truyn thng khi x l cc vn v hoch nh, thit k v ci tin trong t chc; chng ta c k vng nn p dng tr chi nghi ng trong tt c mi chuyn. ng thi, chng ta li c thc gic i x tch cc vi mi ngi, th hin s tin tng, mm do v lc quan trong tr chi tin tng . Thc ra y l hai phng php khc nhau mt cch cn bn dng gii quyt vn ca con ngi m suy cho cng chng cu thnh nn nhng vn mi mi tn ti trong cc t chc. C l s khc bit v cn bn ca hai phng php ny gii thch v sao rt nhiu ngi li tht bi khi h s dng phng php truyn thng trong t chc ca h, v v sao nhng ngi khc p dng cc k nng v con ngi nh t vn, cng tc x hi, t vn ngh nghip li thnh cng hn.

Nhng ai cn p dng T duy t ph?

Khng phi ai cng c th hng li mt cch ring l t vic p dng T duy t ph gii quyt mi vn . Theo nghin cu, c 5% - 8% dn s khng c kh nng thc s ngn chn v gii quyt vn ca t chc v x hi. V cng 5% - 8% dn s, nhng ngi gii quyt vn nhy bn nht - p dng T duy t ph gii quyt mi vn m khng phi n lc g nhiu. Cc nh tm l hc cho rng c nhiu kiu tr khn v chng minh rng mi ngi u c mi kiu v mi lng tr
392

chc mng bn n vi Tng lai!

khn khc nhau. Mi ngi u c kh nng s dng T duy t ph mt s lnh vc khc nhau ty theo tr khn ca mnh. Ngoi ra, quy trnh v cc nguyn tc c th ca T duy t ph cn gip nhng ngi c nng khiu bm sinh gii thch cch h t duy trong nhng lnh vc c bit chuyn su ca h. C ln, khi d mt bui ha nhc Los Angeles, Nadler cht ngh rng khng ai dy Beethoven bt c iu g v li t duy m ng cha tng bit. Nu bn nghi ng khng nh ny, bn hy nghe li bn giao hng s 5 hay s 9 ca ng. V d, nhc trng Esa-Pekka Salonen v cc ngh s ca ng khng cn n T duy t ph khi h chi cc bn nhc ca Beethoven. H ch cn luyn tp v trnh din nhng k nng c mi gia k lng t c mc ch ra. Chun b mt ba n cho ngi snh n ung hay chi mi trn tennis khng yu cu bn phi T duy t ph. Tuy nhin nu bn cn xy dng chin lc nh bi i th, th T duy t ph chnh l s la chn ca bn. Trong thc t, nu mun thay i t c iu tt p hn, iu ty thuc vo bn. Gi s bn khng phi l mt thin ti cng khng phi l ngi kh di, th chnh bn v nhng ngi ging bn l ngi cn luyn tp v thc hin 7 Nguyn tc ca T duy t ph. Cuc sng ca bn t s tr nn hnh phc hn, hay mi trng lm vic sng to v hiu qu hn, chnh ph nng ng hn - ni tm li l to ra mt th gii tt p hn. Vic nng mc x ln cao, i u trong ci tin v hin i ha trong cc cng ty l rt thit yu. Trn tt c, bn c th
393

T duy T ph

tr thnh ngi lnh o trong vic gii quyt v ngn chn vn xy ra trong s hn lon ca cuc sng thc ngy nay. C nhiu l do gii thch cho iu ny: Bt k bn ang m nhim chc v no trong t chc, bn vn gn lin vi qu trnh hot ng m bn hiu r, v vi ni bn c th nh gi chnh xc li ch v mi tng quan ca nhng thay i c xut. Bn c th lm vic thm nhiu nm na, v bn mun tham gia mt hot ng i mi no . Bn phi c gng nhiu mi c th lm cho hot ng thnh cng. Bn tham gia nhiu bui hi tho ngh nghip hay tip cn vi rt nhiu thng tin m bn c th khi ngun cho nhiu s thay i khc bn. Bn bit T duy t ph c th gip p dng cng ngh mi nht vo nhng gii php hiu qu nhm khc phc xu hng bo th thi qu v nghi ng cng ngh mi ca qun tr cp cao. Cho d bn khng phi l ngi chu trch nhim, bn vn l ngi bit cch thc hnh T duy t ph. u tin bn c th vn dng nhng nguyn tc ca T duy t ph vo cuc sng ca c nhn bn, nhng bn ng dng li . Bn hy mnh dn tham gia vo cc quyt nh trong gia nh; trong nh th, khu ph; hay cu lc b; vi ng nghip, cng ty, hay t chc; c quan chnh quyn, v vi c cc t chc quc t.

394

chc mng bn n vi Tng lai!

Thng mi v ti chnh Vo thng 5 nm 1989, chnh quyn ca Tng thng George Bush - i mt vi p lc mnh m v pht trin thng mi quc t - nhn nh Nht Bn l mt trong nhng quc gia thc hin thng mi gian ln vi M. Ngi Nht rt tc gin vi nhn nh trn v xem l mt s xc phm c v t chi tho lun xa hn v cc chnh sch thng mi vi M. Nm 1993, sau khi Tng thng Clinton vo Nh Trng, mt n lc m phn c xc tin nhng tht s khng t kt qu ng k. Trong qu trnh xc nh vn thm ht thng mi vi Nht Bn, r rng khng mt Ngh s Quc hi no ngh n gii php tip theo khi thng qua d lut vo nm 1989. Cng khng ai quan tm qun l thc hin gii php c chn thng qua mt ma trn h thng trnh cc kt qu ngoi mun t lut ny v nhng rc ri c th xy ra khi p dng gii php chn. Thay v quan tm n mc ch ca h thng hin ti, thay v ku gi s cng tc ca nhng ngi quan trng trong lnh vc vn ny xc nh vn hin ti cng vi vic hng n mt tng lai chung, th ngi M mun bo cha trch nhim i vi vn m khng tm kim gii php n phng hnh ng m khng nm r vn . Hu qu ca hnh ng vn cn tc ng n ngy hm nay: nc M khng c chnh sch thng nht v r rng no i vi Nht Bn.

395

T duy T ph

Gio dc C th ni rng cht lng gio dc cng ng ca M ngy nay tt hu so vi nhiu quc gia cng nghip khc chu u v chu . V d, trong nhng cuc kho st xp hng v kh nng ton hc, hc sinh M xp di hc sinh Iceland, Anh, Ty Ban Nha, Canada, Triu Tin. Mt l do ca vn ny l do ni dung m cc gio vin c dy, hc, v c khen thng gn lin vi nhng tiu chun thiu suy xt v nhng quy nh chung. Tnh cng nhc c th lm gio vin ch tm ging dy hay gip sinh vin tip thu kin thc nhng cng ng thi li cn tr kh nng hc hi mt cch sng to ca hc sinh - sinh vin. Ring tr em th khng gp kh khn g khi tm hiu nhng cch tip cn cn thit khc thit lp hay ci tin cc gii php v nghin cu rt ra nhng ci tng qut. Charles Anderson, gio s i hc Michigan v Mary Budd Rowe, gio s gio dc hc i hc Florida, cho bit: Tr em bt u tham gia cc hot ng c xem l c t duy sp xp cao - m t, gii thch, d on v kim sot th gii xung quanh - trc khi chng hc cch ghi nh s vic v iu chnh li theo nhu cu s dng kin thc. Bn c th hoch nh theo nhng cch khc ci thin h thng gio dc a phng ca bn khng?

H tr cc nc ang pht trin

Trong 45 nm qua, nc M vin tr lng thc v tr gip k thut kh ln cho cc nc ang pht trin. Bn cnh

396

chc mng bn n vi Tng lai!

vin tr nhn o cho nn i, thm ha thin nhin v nhng tai nn nghim trng khc, nc M n lc chuyn giao cng ngh cho cc nc thuc th gii th ba nhng li hon ton tht bi. Cc thit b v nh my tr gi hng t la b b ph v hoen g chnh cc nc nhn chuyn giao. Ti tng p dng phng php T duy t ph khi tham gia mt chng trnh vin tr ca Nht nhm nng cao nng lc sn xut cc cng ty nng thn Kenya. Ti c gng thuyt phc cc chuyn gia t cc t chc pht trin x hi (Lin Hp Quc, C quan Hp tc Quc t Nht bn (JICA) v y ban Pht trin Quc t M) - nhng ngi kin quyt p dng phng php truyn thng hoc t cu hi c chuyn g sai lm chng?. H tin hnh nhiu nghin cu trn quy m ln v thu thp c mt lng thng tin khng l. Tuy nhin, cha c mt cng ty a phng no c pht trin. Tri li, cc cng ty c hng dn theo T duy t ph t thit k h thng v nh xc nh c cng ngh thch hp cho mnh. Kt qu tht n tng: gii php c chn ph hp vi cng ty, cc thnh vin ho hc c p dng nhng g h t thit k v c th hnh dung ra nhng thay i trong tng lai. C s cho quyt nh chuyn giao cng ngh thng l da vo nhn nh: gii php hiu qu vi ti th cng s hiu qu vi anh. R rng, iu ny vi phm Nguyn tc v S Khc nhau c o v l nguyn nhn ca nhng tht bi thng thy cc cng ty, t chc ti cc nc pht trin v ang pht trin trn th gii.
397

T duy T ph

Phong cch qun l vi m, thu thp tt c chi tit, phn tch tt c thng tin v sau n lc ct gim chi ph b qua yu cu v s ci tin lin tc cc gii php v h thng. Cc mc ch c bn ca doanh nghip b xem nh khi k vng ca c ng mi v i hi ca cc ch n mi c xem l trn ht. Li nhun, khng phi sn phm, mi l quan trng nht v mt ngnh cng nghip b xa s. Cng ty 3M, c nh gi l mt trong nhng doanh nghip c phng php qun l tt nht M, p dng lu di phong cch qun l khch l v ng h s i mi - nh 3M ni ting ton cu trong lnh vc pht trin sn phm mi. 3M khng i theo phng thc qun l kh ph bin M: p t kin ca nh qun l n ngi lao ng. Mc d hnh thnh c lp, nhng cch thc t chc v qun l ca 3M v cc nguyn tc T duy t ph li c nt tng ng vi nhau. Theo t Business Week, chnh sch ti thiu ha cc quy nh trong Cng ty 3M khai m rt nhiu c hi cho cc th nghim. Cng ty thm ch cn ng h v khen thng cho cc sng kin b tht bi nhng li cn thit cho thnh cng cui cng, ni cch khc l nhng sng kin m ng cho gii php tip theo.
Nm 1922, nh pht minh ca 3M Francis G. Okie ngh v bin php nng cao doanh s mt hng giy nhm v a n thnh sn phm hng u ca cng ty. Ti sao khng bn giy nhm thay cho li dao co ru? Ti sao qu ng phi mo him dng li dao sc bn nh vy trong khi c th dng mt th khc m i hn?

398

chc mng bn n vi Tng lai!

R rng tng ny khng c ng h. Nhng iu ngc nhin l Okie vn tip tc eo bm tng dng giy nhm thay dao co v khng b sa thi v tng k quc. Bi v khng nh cc cng ty khc thi v by gi 3M lun khuyn khch cc sng kin mi, v tin tng rng vic khai m cc suy ngh sng to s mang li li ch v lu di. Th ri sng kin ca Okie cng c n b: Okie to ra mt loi giy nhm khng thm nc v c s dng ph bin trong ngnh cng nghip t v n lm cho b mt c bng lng hn v to ra t bi hn so vi loi giy thng. chnh l qu bom tn u tin ca 3M.

Th ri, 66 nm sau k t khi Okie t duy t ph v mc ch s dng mi ca giy nhm - nm 1988, 32% doanh thu hng nm ca 3M (khong 10,6 t la) l t nhng sn phm mi ra i trong 5 nm trc . 3M lm iu nh th no? H p dng theo bn nng cc nguyn tc ca T duy t ph, th hin cc quy tc n gin sau: 1. Duy tr cc phng ban quy m nh (thit k ngi tham gia v thng tin cn thit ti thiu). Cc trng phng phi nh r h tn ca cp di. Mt b phn s b chia tch nu s nhn vin tng ln qu nhiu. 2. Dm chp nhn tht bi (gii php tip theo). Cng khuyn khch th nghim v chp nhn mo him th h cng c c hi pht hin nhng sn phm mi vt tri. Mc tiu ca h l mi b phn phi t 25% doanh s t sn phm c pht trin trong vng 5 nm trc .

399

T duy T ph

3. Khuyn khch nhng ngi tin phong (tnh c o, mc ch, gii php tip theo, ma trn h thng, k hoch ci tin). Khi mt nhn vin ca 3M ny ra mt tng v sn phm, h c quyn lp mt nhm chuyn trch gm nhn lc t b phn k thut, sn xut, marketing, kinh doanh v ti chnh pht trin sn phm . 4. Gn gi vi khch hng (thit k ngi tham gia cng tc, mc ch, gii php tip theo). Cc nhn vin nghin cu th trng, nhn vin tip th v cc nh qun l thng xuyn tip xc vi khch hng v nh k mi h tham gia a tng v sn phm. 5. Chia s ngun lc (thu thp thng tin c gii hn). Cng ngh d c pht trin t b phn no, u c chia s vi mi nhn vin. 6. Khng bao gi mt d n cht yu (ci tin lin tc). Nu mt tng khng thuyt phc c cc phng ban 3M thc hin th ngi c tng mi s sn sng b ra 15% thi gian ring ca mnh chng minh tnh kh thi ca n. V kinh ph, mi nm 3M c 90 khon u t tr gi 50.000 la dnh cho vic nghin cu ti nh. Cc nh lnh o v nh gii quyt vn hiu qu ca 3M thc hin theo tim thc 7 Nguyn tc ca T duy t ph mt quy trnh h thng ha cc thi cng nh phng php bin 3M thnh mt trong nhng cng ty thnh cng nht trn th gii. Cc nh ci tin, nhng thnh vin ca 3M c hng i ca ring mnh nui dng khonh khc bt cht ca
400

chc mng bn n vi Tng lai!

tng sng to, t m ng i ti mt tng lai ti sng hn. Ngoi ra, nhiu cng ty thnh cng khc cng pht trin ng li v chin lc hot ng cng c thm cc quan nim v T duy t ph. Thc vy, quy trnh v cc nguyn tc T duy t ph gip bn chun b tinh thn v khi ngun cho s i mi, kch thch tr no, nm bt nhng ngh va thong qua v pht trin thnh gii php ti u cho vn c nhn v tm kim gii php cho nhng kh khn m chng ta phi ng u. V vn i mi, c l chng ti cn tip tc nhn mnh rng nguyn tc Thu thp Thng tin c Gii hn khng phi l li bo cha cho tnh trng th v cm xc v l tr. Thu thp thng tin qu nhiu ch gy tr ngi cho vic khm ph cc mc ch v gii php cui cng thnh cng hon ton khc vi vic mit mi hc hi, tch ly kin thc v nng cao trnh . T duy t ph khng loi tr vic hc tp. Chng ta phi n lc hc tp sut i. Nhng c s khc bit gia mc v phm vi ca kin thc hc c t nn gio dc c s v vic thu thp d liu phn tch c th hoc khng th ng dng vo vic gii quyt vn . Chng ti khng ngh rng nhng ngi mang T duy t ph li l nhng ngi khng bit g v thc tin. Hc hi gip cho u c nhanh nhy v bin thnh mnh t mu m cho t duy mi - T duy t ph. Tip cn ti liu, tri thc v tinh hoa ca nhn loi khng bao gi b gii hn nh vic tip cn nhng thng tin hn hp hay rng ln n mc khng c trng tm no.
401

T duy T ph

Nng thm ving cc bo tng ngh thut, xem kch, c sch, nghe ha nhc, tham gia cc bui hi ngh chuyn khng lin quan n chuyn mn hay lnh vc ca bn, tip thu kin thc khng lin quan ti mt cng vic hay vn c th no ca bn, hc hi nhng kin thc m bn khng chc l s hu ch trc tip, v nhng vic tng t l rt cn thit cho vic m mang tri thc con ngi. Nh vy, s hc hi c i l rt thit yu i vi T duy t ph.

Nghin cu T duy t ph
Nghin cu ca chng ti tp trung vo c trng v ngh nghip c th ca cc chuyn gia nh quy hoch, qun l, thit k, k s v nh gii quyt vn thnh cng nht. Nghin cu cng tm hiu kin ca cc chuyn gia v cch phn loi, kt ni v tng hp nhng kha cnh khc nhau ca phng php gii quyt vn v qu trnh thit k ca ring h t c thnh cng. Sau chng ti so snh phng php ca cc chuyn gia vi phng php ca nhng ngi bnh thng nhm xc nh nhng im khc bit, t c th nhn din r rng nhng phng php, phng tin v k nng m cc chuyn gia thng s dng trong qu trnh gii quyt vn ca h. Mt nghin cu khc m chng ti va tin hnh gn y lin quan n cc quy trnh k thut x hi ca T duy t ph - l tm hiu cch no hiu qu nht thu ht s tham gia cng tc ca mi ngi trong vic ngn chn v gii quyt vn , cng nh tm hiu cc cng c k thut cng ngh h tr cho quy trnh nh my vi tnh, c s d liu v h thng
402

chc mng bn n vi Tng lai!

truyn thng. Mc ch ca cng trnh nghin cu ny l lm sao khuyn khch v nng cp cc quy trnh k thut - x hi. Hy nh rng chnh T duy t ph cng cha ng nhng ht mm cho s thay i. iu ny c th hin nhng cu hi vn ang tip tc ch tr li v d nh, u l cch tt nht tm ra nhng mc ch ln hn, v lm th no tm ra nhng gii php ti u hn. Chng ta vn cha nhn c cu tr li tha ng cho nhng cu hi trn. Cui cng, T duy t ph l mt hc thuyt m v ang trn pht trin. Bn c trch nhim ch ra cc thiu st trong cc nguyn tc v quy trnh ca T duy t ph.

Tng lai ca T duy t ph

iu quan trng l cc nh vn, din vin, ha s, nhc s v nhm nhng ngi c bit sng to khc li c nhng tnh cch rt tr con. Ngi M ln u bit n vn ha Nht thnh thong vn ch giu cc ti nng ngi Nht l nhng ngi c tnh tr con k quc. Th nhng chnh thi ci m v tr con li khin cc ngh s gt hi c nhng thnh cng vt tri khi gii quyt vn ca mnh hay ni cch khc l tin ti s t ph trong t duy. Ngi Nht tht s ni ting v khng bao gi ni khng. H lun lun ng cho nhng la chn gii php khc nhau. gc khc, y l mt cch p dng thut tin tng. Tnh cch ging tr con l u c thoi mi, tr tng

403

T duy T ph

tng t do bay bng khng b g b sn sng th nghim nhng ci mi. Cc nguyn tc T duy t ph a ra c ch v phng thc suy lun gip mi ngi c th t c thnh cng nh nhng a tr. T duy t ph khng phi l mt chng trnh hay mt tro lu mi c a vo cng ty, t chc ca bn. Nhiu nhm chuyn trch khi pht hin iu g sai st s i tm ngay cc chng trnh sa cha n (h cha bit n Nguyn tc v S Khc nhau c o). Cc cng ty u t hng t la cho cc chng trnh ci tin cht lng, lp t hoc thay th thit b c, tng cng khch l v khen thng, ti c cu t chc, khuyn khch s cng tc ca ton th nhn vin, ti c cu cc qu trnh nghip v, v thay i vn ha cng ty. Theo t Business Week, Hip hi cc nh sn xut hng in t M v mt nhm hc gi khc cng b rng hiu qu ca nhng chng trnh trn chng c g ng ch . Cha y 1/3 cc nh sn xut hng in t nhng ngi xy dng chng trnh cht lng m rng t c nhng kt qu kh quan. Tng t, vic ng dng cng ngh my tnh trong thi i cng ngh thng tin kim sot v qun l d liu cng to ra nhng hiu ng ngc. Thm ch, vic thay i cng ngh li to ra nhiu h s giy t hn (c cho l d tht lc) v to ra v s tr ngi trong vic tip thu lng d liu in t ngy cng nhiu. Thm ch mt trng tm mi c t ra l cung cp dch v v lm hi lng khch hng cng s b xao lng do nhng

404

chc mng bn n vi Tng lai!

u tin sai lc ca hu ht doanh nghip. Chng hn, cc nh qun tr dch v, chm sc khch hng li c tng lng vi t l phn trm thp nht trong tt c cc chc danh qun l khc ca cng ty. iu ny ni ln thng ip g v mc ch v trng tm ca doanh nghip? Bn c th s dng T duy t ph ngay by gi m khng cn phi ch i bt c chng trnh no c khi ng v mi chng ta u bit mc ch v kt qu cn t c hiu qu, cht lng, hiu nng lm vic, sn xut t ng bng cng ngh my tnh, t kt qu vi thi gian v chi ph thp, h thng thng tin t ng, s cng tc ca nhn vin T duy t ph l mt cch thot khi vng ly, v hn th na l gip chng ta trnh sa vo vng ly ngay t u. Theo Peter Drucker, nhng cng ty mnh nht vn tip tc nghin cu vt qua thnh cng ca chnh mnh. Chng hn, mc d si nylon do Dupont pht minh mang li cho h thnh cng ln vo cui nhng nm 1940, nhng cng ty ny vn tip tc n lc nghin cu cho ra i si nhn to mi thay th n. Chng ti tin rng bng cch lin kt mi ngi li vi nhau trong vic tm kim gii php cho vn chung, quy trnh v cc nguyn tc T duy t ph s gp phn khi dy lng yu mn cng vic vn b chn vi qu lu. Ch khi no t c s hi lng trong cng vic v cuc sng c nhn, mi ngi mi lm vic vi nng sut cao hn. Tc gi Charles Garfield nhn xt: Nhng ngi trn nh thnh cng l nhng ngi quan tm nhiu n kt qu

405

T duy T ph

ch khng phi a v hay danh ting. H lun hng n mc ch, kin tr vi nhim v v lin tc pht trin bn thn trong sut qu trnh lm vic. Pht trin T duy t ph l mt cch m bo bn nhn ra nh cao hiu qu ca bn thn cng nh ca nhm hay cng ty ca bn. T duy t ph ci thin kh nng nhn nhn v nm bt vn , c hi, d n hay cc hot ng theo mt cch hiu qu hn. N cho php bn chia s suy ngh v kin vi ngi khc theo mt cch khin tt c mi ngi u c nng ln. N to iu kin cho s phn cng v trao quyn. N khuyn khch hc hi v ci tin, ci tin v ci tin lin tc. N khuyn khch bn gii quyt vn hay nm bt c hi, trnh b l c hi hay n gin cho qua mt vn no . y l c hi. y l cc nguyn tc v quy trnh m bn c th s dng gii quyt vn ca mnh. T duy t ph cho bn bit rng cc nguyn tc v quy trnh c th c sp xp linh hot ph hp vi tng hon cnh v phong cch ring ca bn ch khng theo mt trt t nht nh. Hn th na, bn phi lp trnh li chic my tnh nm gia i tai ca bn bng phn mm T duy t ph. Gi y, l nhng ngi mang T duy t ph, nhim v - v c ti nng - ca chng ta l hon thnh vic to dng tng lai, ni lin khong cch gia tri thc v thc tin. Chng ta khng ch bit cch bin tri thc thnh thc tin m cn phi vt qua s cch bit gia mt bn l cc gi tr v nguyn vng ca bn thn vi mt bn l thc tin i sng hng ngy.

406

chc mng bn n vi Tng lai!

Nguyn nhn chnh dn ti s tr tr kinh t ca mt t nc hay mt doanh nghip l do li cho ngi khc v nhng vn ca mnh, Robert J. Samuelson nhn xt. Thi quen xu ny - kt qu t vic p dng phng php truyn thng sng to hoc ci tin h thng v gii php - s c loi b thng qua T duy t ph. R rng c mi li cho nhau th khng th gii quyt c vn g c, mc d nhng ngi i tm nguyn nhn sai phm cho rng nhng ngi mc sai phm nn gii quyt vn bng cch thay i. Ni cch khc li ch l ci c thoi thc trc nhng tnh hung bt ng. Khi bn p dng cc nguyn tc ca T duy t ph, chng ti tin rng bn s nhn ra rng T duy t ph t n s tin ha khi bn lin tc p dng n. V sao? V ngi c T duy t ph khng ch l ngi cp nht thng tin kp thi m l ngi lun hng n v ch ng hoch nh tng lai, ha mnh vo dng chy am m, chnh l cm gic kim sot cuc sng v s kin ton sc mnh tinh thn vn c nhiu ngi xem l mt s tri nghim tuyt vi. V T duy t ph pht trin theo s ci tin lin tc, nng tm T duy t ph s l thch thc tip theo i hi bn v ti phi n lc sut i, t th h ny sang th h khc v qua tng giai on pht trin ca x hi loi ngi. Trong mt x hi - mt th gii i ng - ca nhng con ngi c T duy t ph, c thch thc no l khng th vt qua?

407

V CC tC gi

Shozo Hibino

Gerald Nadler

T
in s Shozo Hibino l Gio s i hc Chukyo, Nht Bn, Gio s Thnh ging Hc vin Khoa hc X hi Thnh ph Ty An, Trung Quc v l Ch tch Hip hi Quy hoch Nht Bn, Ch tch Hip hi Quy hoch Ton cu; Ph Ch tch Cng ty T vn T duy t ph Quc t c tr s chnh ti M. ng thi, ng l thnh vin ca nhiu hip hi ca Nht Bn: T chc Hp tc Quc t Nht Bn JICA; Hip hi K thut Hi ngoi Nht Bn, Hip hi K s Cng nghip Nht Bn; Hip hi Qun tr Nht Bn; Vin nghin cu Tokai; Phng Thng mi Doanh nghip Tr Nht

409

T duy T ph

Bn... ng cn l c vn v quy hoch v T duy t ph cho nhiu c quan chnh ph trung ng v a phng ca Nht Bn v nhiu nc trn th gii. ng tng t vn qun tr cho cc cng ty v tp on: Toyota Group, Matsushita Group, Mitsubishi Electric Group, Hitachi Group, Sumitomo Group, Canon, Fuji Xerox, Ricoh, TOTO, Vin nghin cu ha du Cosmo, ABB, Chubu Electric Power, JVC, Nissan Construction, Ajinomoto, Tokai Bank, Aichi Bank, Nagano JA Bank, Kanda Industry, Tokyo Tokushu Densen, Uni-Charm, Sapporo Beer, Harutono Estama Electronics (Indonesia), Western Knowledge (China), ng Tm Long An Group (Vit Nam) Gio s Shozo Hibino cn l thnh vin ca Hip hi T duy t ph, cc t chc chnh ph v hi ngh nghip ca nhiu nc nh: M, Hn Quc, Trung Quc, Malaysia, Jamaica, Indonesia, Bangladesh, Nam Phi ng l mt trong nhng tc gi chuyn vit v ch t ph breakthrough v khoa hc quy hoch vi cc u sch: T duy t ph, Ti cu trc t ph, t ph trong qun tr cht lng, t ph trong lnh vc chm sc y t, i tm gii php sng to, Nhp mn Quy hoch hc ng tng nhn cc gii thng Phi Kappa Phi ca i hc Southern California, Gii thng Ban Memorial ln th 14, Gii thng Best Paper, Gii thng Thnh tu Khoa hc William A. Owens 1999 v nhiu gii thng khc. Tin s Gerald Nadler l gio s i hc Southern
410

v cc Tc gi

California, chuyn gia hoch nh chnh sch, tc gi, k s, tnh nguyn vin, cu chin binh, v gio s i hc. Trong tt c cc lnh vc, ng u th hin ti nng cao nht ca mnh. Tuy nhin, tn tui ca ng gn lin vi phng php lun mang tnh cch mng trong gii quyt vn - T duy t ph. Cc nghin cu ca ng xoay quanh vic xc nh cc c trng v thuc tnh ca cc k s, cc nh hoch nh v thit k thnh cng; cc phng php gia tng hiu nng c nhn ca cc nh iu hnh chuyn nghip; ci thin cht lng v nng cao nng lc sn xut; qun l khoa hc, nghin cu v pht trin cng ngh. ng l Ch tch Danh d khoa Qun l Khoa hc v Gio s Danh d khoa Thit k Cng nghip v H thng thuc i hc Southern California (USC), ni ng tng ging dy t nm 1983 n nm 1993. ng l Gim c Trung tm T duy t ph MERIT ti i hc Southern California v l Ch tch Cng ty T vn T duy t ph, mt cng ty t vn quc t c tr s chnh ti M. Nadler ly bng C nhn c kh nm 1945 v sau l bng Thc s (1946), ri Tin s (1949) chuyn ngnh thit k cng nghip ti i hc Purdue. ng tng ging dy mn thit k cng nghip ti i hc Purdue v i hc Washington, St. Louis.

ng l tc gi ca hn 200 bi bo v 13 quyn sch,

411

T duy T ph

mt s c dch sang 8 th ting. ng c hn 750 bui ni chuyn v thuyt trnh ti cc trng i hc, cc cng ty v cc hi ngh trn khp th gii. ng gp ca Nadler bao gm mt phng php o vn tc ca bt k vt th no, cc m hnh thng k trong o lng, thit k v trin khai nhiu h thng t chc sn xut xng sng cho nhiu t chc khc nhau. Bn cnh nhiu phn thng v danh hiu cao qu m ng nhn c, Nadler cn l thnh vin ca Vin Hn lm Quc gia v Thit k Xy dng v Ch tch quc t (1989 1990) ca Vin K s Cng ngh M. ng tng nhn Gii thng Sinh vin Xut sc ca i hc Purdue v l thnh vin ca ba hip hi nhng ngi c bng Tin s.

Cc bn c th lin lc vi cc tc gi theo a ch sau:

Professor Shozo Hibino
Chukyo University 16-20 Nishijima Moriyama Nagoya JAPAN 463

Professor Gerald Nadler

Industrial and Systems Engineering University of Southern California Los Angeles, CA 90089-0913 U.S.A.

412

MC LC

Li ta ..........................................................................................5

PHN 1

BN CON NGI TRUYN THNG

Chng 1: TY THUC BN ..............................................................14 Chng 2: VN ko THeo VN .................................................36 Chng 3: TiN N s T pH ........................................................58

413

T duy T ph

PHN 2

TNG CNG HIU NNG HOT NG C NHN

Chng 4: NgUYN TC V s kHC NHaU C o..........................94 Chng 5: NgUYN TC TriN kHai MC CH ..................................115 Chng 6: NgUYN TC gii pHp Tip THeo ....................................153 Chng 7: NgUYN TC THiT lp H THNg ...................................197 Chng 8: NgUYN TC THU THp THNg TiN C gii HN...............236 Chng 9: NgUYN TC li ko Ngi kHC THaM gia ...................269 Chng 10: NgUYN TC Ci TiN liN TC.........................................314

414

mc lc

PHN 3

BN CON NGI HIU qU

Chng 11: sC MNH Ca s kT Hp 7 NgUYN TC T dUY T pH ...............................................................344 Chng 12: CHC MNg BN N Vi TNg lai!.............................386

V cc tc gi ..........................................................................409

415

SHOZO HIBINO GERALD NADLER

FIRST NEWS
Chu trach nhim xut ban: Tin s QUACH THU NGUYT Bin tp Trnh by Sa bn in Thc hin : : : : Thnh Nam First News Thanh Bnh First News Tr Vit

NHA XUT BAN TRE

161B Ly Chnh Thng - Qun 3, TP. H Ch Minh T: 39316211 - Fax: 38437450
In 3.000 cun, kh 14,5 x 20,5 cm tai XN In Cng ty Vn Hoa Phng Nam (160/13 i Cung, Q.11, TP. HCM). Giy KKHXB s 235-2009/CXB/5426/Tre ngay 17/04/2009 - QXB s 184B/Q-Tre cp ngay 13/05/2009. In xong va np lu chiu quy II/2009.