You are on page 1of 56

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-i-

ABSTRACT
River basins have key role in the development and use water resource as
well as other natural resources for human being. The natural processes take
place in the river basins impact to human life activities. Therefore, the studies on
river basins are necessary. Especially the detailed studies in identification and
classification of basins which is concerned in environment aspects to develop the
resource currently are imperative research.
In the research, the GIS tools were used to classify the fifth-order
watersheds that consist of the basins of La Nga River, Be River, the middle and
upstream areas of Dong Nai River. The classification was done based on
morphology and topography of the basins. In addition, the risk of flood of rain
(flash flood) that could be occurred in the classified watersheds was identified.
The results show that the fifth-order watersheds in the study area were
arranged into seven groups. Each group is described by specific characteristics
of morphology and topography. Then these characteristics were applied for
determination of risk of flood of rain (flash flood).

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-ii-

GII THIU
Lu vc sng ng Nai l mt trong nhng lu vc sng ln ca Vit
Nam. y l ni tp trung dn c ng c, nhng thnh ph ln, nhng khu
cng nghip trng im ca khu vc ng Nam B. Ngy nay, do s gia tng
dn s nhanh chng, con ngi khai thc v s dng ngun ti nguyn nc
ti lu vc sng ng Nai mt cch ba bi. iu lm cc tai bin l qut
v xi mn t xy ra rt thng xuyn vi cng ngy cng mnh hn gy
ra nhng thit hi ln v ngi v ca cho c dn sng trong khu vc ny. Nh
vy, vic nghin cu mt cch y v cc lu vc sng, c bit l nhn din,
phn loi c im cc lu vc c lin quan n tai bin mi trng l v cng
cn thit i vi lu vc sng ng Nai. Chnh v l do , tc gi quyt nh
thc hin ti ng dng H Thng Thng Tin a L phn loi cc tiu
lu vc trong lu vc sng ng Nai.
Trong ti ny, t d liu SRTM DEM, tc gi s dng cc cng c GIS
v vin thm xc nh c im hnh dng, mng dng chy v a hnh ca 3
lu vc sng chnh v ca cc tiu lu vc cp 5 ti khu vc nghin cu. Da
vo nhng c im lu vc xc nh c, tc gi tin hnh phn loi cc tiu
lu vc cp 5 ny thnh 7 nhm. Mi nhm lu vc ny mang nhng nt c
trng v a hnh khc nhau.
ng thi, trong ti, tc gi cng tin hnh xc nh nguy c xy ra l
qut ti khu vc nghin cu t d liu SRTM DEM. T kt qu thu c, tc gi
s nh gi mi tng quan gia nguy c xy ra l qut vi 7 dng lu vc c
phn loi.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-iii-

MC LC

ABSTRACT.........................................................................................................I
GII THIU......................................................................................................II
MC LC.........................................................................................................III
DANH MC CH VIT TT........................................................................VI
DANH MC BNG........................................................................................VII
DANH MC BIU .................................................................................VIII
DANH MC HNH NH.................................................................................XI
CHNG 1.......................................................................................................13
TNG QUAN V TI...............................................................................13
1.1 T VN ......................................................................................................13
1.2 MC TIU CA TI.....................................................................................14
1.3 KHU VC V I TNG NGHIN CU.....................................................14
1.4 NI DUNG THC HIN TI.......................................................................15
1.5 PHNG PHP NGHIN CU S DNG TRONG TI..........................16
1.6 D LIU S DNG.............................................................................................16
1.7 PHN MM S DNG.......................................................................................17
1.8 NGHA KHOA HC V THC TIN............................................................17

CHNG 2.......................................................................................................18
TNG QUAN V NGHIN CU LU VC................................................18
2.1 GII THIU V HOT NG NGHIN CU LU VC SNG..................18
2.2 MT S K THUT KHC S DNG TRONG KHA LUN.....................20
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5

Nn chnh hnh hc nh...........................................................................20


Lc nh bng ma trn l..........................................................................21
K thut ti phn loi nh........................................................................21
K thut tnh ton trn d liu raster.......................................................21
K thut thng k d liu raster .............................................................21

2.3 NH HNG PHNG PHP THC HIN TRONG KHA LUN...........22

CHNG 3.......................................................................................................23
KT QU XC NH C IM CC LU VC ..................................23
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................23
3.1 THNG K C IM 3 LU VC SNG CHNH.......................................23
3.1.1 c im v hnh thi ca 3 lu vc sng chnh......................................23
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-iv3.1.2 c im mng dng chy ca 3 lu vc sng chnh..............................23


3.1.3 c im a hnh ca 3 lu vc sng chnh............................................24

3.2 THNG K C IM TIU LU VC CP 5 TRONG KVNC..................33


3.2.1 c im hnh thi ca cc tiu lu vc cp 5.........................................33
3.2.2 c im mng dng chy ca cc tiu lu vc cp 5............................35
3.2.3 c im a hnh ca cc tiu lu vc cp 5..........................................36

CHNG 4.......................................................................................................38
PHN LOI CC TIU LU VC CP 5 ..................................................38
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................38
4.1 PHN LOI CC LU VC CP 5 TRN KVNC..........................................38
4.1.1 Nguyn tc chn i tng lu vc cn phn loi....................................38
4.1.2 Nguyn tc xc nh c im phn loi.................................................39
4.1.3 Kt qu phn loi cc tiu lu vc cp 5..................................................41

4.2 XC NH MI LIN QUAN GIA DNG LU VC VI TAI BIN L


QUT...........................................................................................................................47
4.2.1 Xy dng bn nguy c xy ra l qut ti khu vc nghin cu.............47
4.2.2 Xc nh mi lin h gia cc nhm lu vc vi nguy c xy ra l qut. .52

CHNG 5.......................................................................................................53
KT LUN V KIN NGH...........................................................................53
TI LIU THAM KHO................................................................................55
PH LC
PH LC 1: BN TH HIN V TR CA KHU VC NGHIN CU.
PH LC 2: BN TH HIN CAO A HNH CA KHU VC NGHIN
CU.
PH LC 3: BN TH HIN MNG LI DNG CHY CA KHU VC
NGHIN CU.
PH LC 4: BN TH HIN DC A HNH CA KHU VC NGHIN
CU.
PH LC 5: BN TH HIN HNG SN CA KHU VC NGHIN
CU.
PH LC 6: BN TH HIN PHN CT SU A HNH CA KHU VC
NGHIN CU.
PH LC 7: BN TH HIN CC TIU LU VC CP 5 TRONG KVNC.
PH LC 8: BN MNG DNG CHY CC TIU LU VC CP 5
TRONG KHU VC NGHIN CU.
PH LC 9: BN TH HIN KT QU PHN LOI CC TIU LU VC
CP 5.
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-v-

PH LC 10: BN TH HIN NGUY C L QUT XT TRN YU T


A HNH.
PH LC 11: C IM HNH THI CC TIU LU VC CP 5 TI KVNC.
PH LC 12: C IM MNG DNG CHY CC TIU LU VC CP 5
TI KVNC.
PH LC 13: C IM A HNH CC TIU LU VC CP 5 TI KVNC.
PH LC 14: KT QU TNH TON GI TR NGUY C L QUT TRN CC
TIU LU VC CP 5 TRONG KVNC.
PH LC 15: HNH NH TI MT S V TR KHO ST THC A.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-vi-

DANH MC CH VIT TT
DEM

: Digital Elevation Model - M hnh s cao.

GIS

: Geographical Information System - H Thng Thng Tin a L.

KVNC : Khu vc nghin cu.


LV

: Lu vc.

TLV

: Tiu lu vc.

NASA

: U.S. National Aeronautics and Space Administration - C quan Hng

Khng V Tr M.
NGA

: U.S. National Geospatial-Intelligence Agency - C quan Tnh Bo

a Khng Gian M.
SRTM : Shuttle Radar Topography Mission D n xy dng m hnh cao
s cho Tri t bng h thng radar t trn tu con thoi.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-vii-

DANH MC BNG

ABSTRACT.........................................................................................................I
GII THIU......................................................................................................II
MC LC.........................................................................................................III
DANH MC CH VIT TT........................................................................VI
DANH MC BNG........................................................................................VII
DANH MC BIU .................................................................................VIII
DANH MC HNH NH.................................................................................XI
CHNG 1.......................................................................................................13
TNG QUAN V TI...............................................................................13
1.1 T VN ......................................................................................................13
1.2 MC TIU CA TI.....................................................................................14
1.3 KHU VC V I TNG NGHIN CU.....................................................14
1.4 NI DUNG THC HIN TI.......................................................................15
1.5 PHNG PHP NGHIN CU S DNG TRONG TI..........................16
1.6 D LIU S DNG.............................................................................................16
1.7 PHN MM S DNG.......................................................................................17
1.8 NGHA KHOA HC V THC TIN............................................................17

CHNG 2.......................................................................................................18
TNG QUAN V NGHIN CU LU VC................................................18
2.1 GII THIU V HOT NG NGHIN CU LU VC SNG..................18
2.2 MT S K THUT KHC S DNG TRONG KHA LUN.....................20
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5

Nn chnh hnh hc nh...........................................................................20


Lc nh bng ma trn l..........................................................................21
K thut ti phn loi nh........................................................................21
K thut tnh ton trn d liu raster.......................................................21
K thut thng k d liu raster .............................................................21

2.3 NH HNG PHNG PHP THC HIN TRONG KHA LUN...........22

CHNG 3.......................................................................................................23
KT QU XC NH C IM CC LU VC ..................................23
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................23
3.1 THNG K C IM 3 LU VC SNG CHNH.......................................23
3.1.1 c im v hnh thi ca 3 lu vc sng chnh......................................23
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-viii3.1.2 c im mng dng chy ca 3 lu vc sng chnh..............................23


3.1.3 c im a hnh ca 3 lu vc sng chnh............................................24

3.2 THNG K C IM TIU LU VC CP 5 TRONG KVNC..................33


3.2.1 c im hnh thi ca cc tiu lu vc cp 5.........................................33
3.2.2 c im mng dng chy ca cc tiu lu vc cp 5............................35
3.2.3 c im a hnh ca cc tiu lu vc cp 5..........................................36

CHNG 4.......................................................................................................38
PHN LOI CC TIU LU VC CP 5 ..................................................38
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................38
4.1 PHN LOI CC LU VC CP 5 TRN KVNC..........................................38
4.1.1 Nguyn tc chn i tng lu vc cn phn loi....................................38
4.1.2 Nguyn tc xc nh c im phn loi.................................................39
4.1.3 Kt qu phn loi cc tiu lu vc cp 5..................................................41

4.2 XC NH MI LIN QUAN GIA DNG LU VC VI TAI BIN L


QUT...........................................................................................................................47
4.2.1 Xy dng bn nguy c xy ra l qut ti khu vc nghin cu.............47
4.2.2 Xc nh mi lin h gia cc nhm lu vc vi nguy c xy ra l qut. .52

CHNG 5.......................................................................................................53
KT LUN V KIN NGH...........................................................................53
TI LIU THAM KHO................................................................................55

DANH MC BIU

ABSTRACT.........................................................................................................I
GII THIU......................................................................................................II
MC LC.........................................................................................................III
DANH MC CH VIT TT........................................................................VI
DANH MC BNG........................................................................................VII
DANH MC BIU .................................................................................VIII
DANH MC HNH NH.................................................................................XI
CHNG 1.......................................................................................................13
TNG QUAN V TI...............................................................................13
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-ix-

1.1 T VN ......................................................................................................13
1.2 MC TIU CA TI.....................................................................................14
1.3 KHU VC V I TNG NGHIN CU.....................................................14
1.4 NI DUNG THC HIN TI.......................................................................15
1.5 PHNG PHP NGHIN CU S DNG TRONG TI..........................16
1.6 D LIU S DNG.............................................................................................16
1.7 PHN MM S DNG.......................................................................................17
1.8 NGHA KHOA HC V THC TIN............................................................17

CHNG 2.......................................................................................................18
TNG QUAN V NGHIN CU LU VC................................................18
2.1 GII THIU V HOT NG NGHIN CU LU VC SNG..................18
2.2 MT S K THUT KHC S DNG TRONG KHA LUN.....................20
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5

Nn chnh hnh hc nh...........................................................................20


Lc nh bng ma trn l..........................................................................21
K thut ti phn loi nh........................................................................21
K thut tnh ton trn d liu raster.......................................................21
K thut thng k d liu raster .............................................................21

2.3 NH HNG PHNG PHP THC HIN TRONG KHA LUN...........22

CHNG 3.......................................................................................................23
KT QU XC NH C IM CC LU VC ..................................23
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................23
3.1 THNG K C IM 3 LU VC SNG CHNH.......................................23
3.1.1 c im v hnh thi ca 3 lu vc sng chnh......................................23
3.1.2 c im mng dng chy ca 3 lu vc sng chnh..............................23
3.1.3 c im a hnh ca 3 lu vc sng chnh............................................24
Biu 3.1 th tn sut cao a hnh lu vc sng La Ng.................26
Biu 3.2 th tn sut cao a hnh lu vc sng ng Nai.............27
Biu 3.3 th tn sut cao a hnh lu vc sng B.......................27
Biu 3.4 Biu trn th hin c cu dc a hnh lu vc sng La
Ng............................................................................................................. 29
Biu 3.5 Biu trn th hin c cu dc a hnh lu vc sng ng
Nai............................................................................................................... 29
Biu 3.6 Biu trn th hin c cu dc a hnh lu vc sng B. .30
Biu 3.7 Biu radar th hin hng sn ca lu vc sng La Ng....31
Biu 3.8 Biu radar th hin hng sn ca lu vc sng ng Nai 31
Biu 3.9 Biu radar th hin hng sn ca lu vc sng B...........32

3.2 THNG K C IM TIU LU VC CP 5 TRONG KVNC..................33


3.2.1 c im hnh thi ca cc tiu lu vc cp 5.........................................33
3.2.2 c im mng dng chy ca cc tiu lu vc cp 5............................35
3.2.3 c im a hnh ca cc tiu lu vc cp 5..........................................36

CHNG 4.......................................................................................................38
PHN LOI CC TIU LU VC CP 5 ..................................................38
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................38
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-x-

4.1 PHN LOI CC LU VC CP 5 TRN KVNC..........................................38


4.1.1 Nguyn tc chn i tng lu vc cn phn loi....................................38
4.1.2 Nguyn tc xc nh c im phn loi.................................................39
4.1.3 Kt qu phn loi cc tiu lu vc cp 5..................................................41

4.2 XC NH MI LIN QUAN GIA DNG LU VC VI TAI BIN L


QUT...........................................................................................................................47
4.2.1 Xy dng bn nguy c xy ra l qut ti khu vc nghin cu.............47
4.2.2 Xc nh mi lin h gia cc nhm lu vc vi nguy c xy ra l qut. .52

CHNG 5.......................................................................................................53
KT LUN V KIN NGH...........................................................................53
TI LIU THAM KHO................................................................................55

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-xi-

DANH MC HNH NH

ABSTRACT.........................................................................................................I
GII THIU......................................................................................................II
MC LC.........................................................................................................III
DANH MC CH VIT TT........................................................................VI
DANH MC BNG........................................................................................VII
DANH MC BIU .................................................................................VIII
DANH MC HNH NH.................................................................................XI
CHNG 1.......................................................................................................13
TNG QUAN V TI...............................................................................13
1.1 T VN ......................................................................................................13
1.2 MC TIU CA TI.....................................................................................14
1.3 KHU VC V I TNG NGHIN CU.....................................................14
1.4 NI DUNG THC HIN TI.......................................................................15
1.5 PHNG PHP NGHIN CU S DNG TRONG TI..........................16
1.6 D LIU S DNG.............................................................................................16
1.7 PHN MM S DNG.......................................................................................17
1.8 NGHA KHOA HC V THC TIN............................................................17

CHNG 2.......................................................................................................18
TNG QUAN V NGHIN CU LU VC................................................18
2.1 GII THIU V HOT NG NGHIN CU LU VC SNG..................18
2.2 MT S K THUT KHC S DNG TRONG KHA LUN.....................20
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5

Nn chnh hnh hc nh...........................................................................20


Lc nh bng ma trn l..........................................................................21
K thut ti phn loi nh........................................................................21
K thut tnh ton trn d liu raster.......................................................21
K thut thng k d liu raster .............................................................21

2.3 NH HNG PHNG PHP THC HIN TRONG KHA LUN...........22

CHNG 3.......................................................................................................23
KT QU XC NH C IM CC LU VC ..................................23
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................23
3.1 THNG K C IM 3 LU VC SNG CHNH.......................................23
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-xii3.1.1 c im v hnh thi ca 3 lu vc sng chnh......................................23


3.1.2 c im mng dng chy ca 3 lu vc sng chnh..............................23
3.1.3 c im a hnh ca 3 lu vc sng chnh............................................24

3.2 THNG K C IM TIU LU VC CP 5 TRONG KVNC..................33


3.2.1 c im hnh thi ca cc tiu lu vc cp 5.........................................33
3.2.2 c im mng dng chy ca cc tiu lu vc cp 5............................35
3.2.3 c im a hnh ca cc tiu lu vc cp 5..........................................36

CHNG 4.......................................................................................................38
PHN LOI CC TIU LU VC CP 5 ..................................................38
TRONG KHU VC NGHIN CU...............................................................38
4.1 PHN LOI CC LU VC CP 5 TRN KVNC..........................................38
4.1.1 Nguyn tc chn i tng lu vc cn phn loi....................................38
4.1.2 Nguyn tc xc nh c im phn loi.................................................39
4.1.3 Kt qu phn loi cc tiu lu vc cp 5..................................................41

4.2 XC NH MI LIN QUAN GIA DNG LU VC VI TAI BIN L


QUT...........................................................................................................................47
4.2.1 Xy dng bn nguy c xy ra l qut ti khu vc nghin cu.............47
4.2.2 Xc nh mi lin h gia cc nhm lu vc vi nguy c xy ra l qut. .52

CHNG 5.......................................................................................................53
KT LUN V KIN NGH...........................................................................53
TI LIU THAM KHO................................................................................55

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-13-

Chng 1

TNG QUAN V TI
1.1 T VN
i sng loi ngi lin quan mt thit vi cc lu vc sng. Trn cc lu
vc sng con ngi thc hin cc hot ng sn xut, khai thc ti nguyn (khai
khong, khai thc rng, s dng t...) phc v cho cc nhu cu kinh t, x hi.
Nhng hot ng ny din ra cng nhiu s cng nh hng ti ngun ti nguyn
nc v cng quan trong ny.
Do s gia tng dn s nhanh chng, con ngi khai thc v s dng
ngun ti nguyn t cc lu vc mt cch ba bi. Nhng hot ng khai thc
khng hp l tc ng trc tip n cc lu vc, lm thay i cc qu trnh t
nhin din ra bn trong mi lu vc. Kt qu tt yu ca vic ny chnh l cc tai
bin t nhin (l qut, ngp lt, xi mn t) din ra ngy mt nhiu hn,
mnh hn, gy nn nhng thit hi v cng to ln cho con ngi.
Lu vc sng ng Nai l mt trong nhng lu vc sng ln ca Vit
Nam. y l ni tp trung dn c ng c, nhng thnh ph ln, nhng khu
cng nghip trng im ca khu vc ng Nam B. Ngy nay, vic khai thc
lu vc khng hp l lm cc tai bin l qut v xi mn t xy ra rt thng
xuyn v vi cng ngy cng mnh hn gy ra nhng thit hi ln v ngi
v ca cho c dn sng trong khu vc ny.
Nh vy, vic nghin cu mt cch y v cc lu vc sng, c bit
l nhn din, phn loi c im cc lu vc c lin quan n tai bin mi trng
l v cng cn thit i vi lu vc sng ng Nai. Chnh v l do , sinh vin
quyt nh thc hin ti ng dng H Thng Thng Tin a L phn loi
cc tiu lu vc trong lu vc sng ng Nai.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-14-

1.2 MC TIU CA TI
Nghin cu tnh ton cc c im hnh thi v a hnh ca cc tiu
lu vc trong lu vc sng ng Nai v phn loi cc tiu lu vc cp 5 ti
khu vc ny.

1.3 KHU VC V I TNG NGHIN CU


-

Khu vc nghin cu: Khu vc nghin cu trong ti ny l mt phn


ca h thng lu vc sng Si Gn ng Nai, v tr a l ca khu vc
vo khong t 10603424 n 10804341 kinh ng v t
1005014 n 1202203 v Bc. Khu vc ny thuc a gii hnh
chnh ca 6 tnh: Bnh Dng, Bnh Phc, Bnh Thun, ng Nai, Lm
ng v k Nng.
Ton b khu vc nghin cu bao gm 3 lu vc sng chnh sau:

Lu vc sng La Ng: c v tr a l t 10700950 n 10800921


kinh ng v t 1005014 n 1104657 v Bc, thuc a
gii hnh chnh 3 tnh ng Nai, Bnh Thun, Lm ng.

Phn thng lu v trung lu sng ng Nai: c v tr a l t


10605751 n 10804341 kinh ng v t 1005748 n
1202014 v Bc, thuc a gii hnh chnh 5 tnh Bnh Phc,
Lm ng, ng Nai, k Nng, Bnh Thun.

Lu vc sng B: c v tr a l t 10603424 n 10703033 kinh


ng v t 110630 n 1202203 v Bc, thuc a gii hnh
chnh 4 tnh Bnh Phc, Bnh Dng, ng Nai, k Nng.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-15-

Hnh 1.1 Ranh gii v v tr khu vc nghin cu


-

i tng nghin cu: nghin cu c im lu vc v mng dng chy


ca cc tiu lu vc cp 5, t tin hnh phn loi dng lu vc ca cc
tiu lu vc sng cp 5 trn khu vc nghin cu.

1.4 NI DUNG THC HIN TI


-

Nghin cu v c im cc lu vc sng v l thuyt v phn loi mng


dng chy:

Tm hiu v cc phng php phn tch mng dng chy v lu vc sng


c s dng trong nghin cu lu vc.

Tm hiu v thut ton D8 (thut ton phn loi lu vc chnh s dng


trong phn mm RiverTools 2.4) c pht trin bi OCallaghan v
Mark (1984).

X l d liu vin thm SRTM DEM lp bn mng dng chy v


cp lu vc ca khu vc nghin cu, xc nh cc c im lu vc, xy
dng b d liu khi qut v h thng cc lu vc ti khu vc nghin cu.

Xy dng quy trnh phn loi dng lu vc: nghin cu cc c im ca


h thng mng dng chy ca khu vc nghin cu, t tin hnh phn
loi cc dng lu vc ca khu vc ny.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-16-

Nghin cu xc nh mi tng quan gia cc dng lu vc phn loi


vi hin tng l qut din ra ti khu vc nghin cu.

1.5 PHNG PHP NGHIN CU S DNG TRONG TI


-

Phng php tng hp ti liu:

Thu thp, tng hp, chn lc cc thng tin v khu vc nghin cu t nhiu
ngun khc nhau: t cc website chuyn ngnh, cc cng trnh nghin cu
thc hin, cc ti liu khc c lin quan n ti.
Thu thp d liu vin thm v cc bn t liu c xy dng bi
cc c quan, ban ngnh c lin quan.
-

S dng cc cng c GIS thc hin ni dung nghin cu:

S dng cc cng c phn tch khng gian (spatial analysis) ca GIS:


phn tch mng dng chy v dng lu vc ca khu vc nghin cu, tnh
ton cc c im a hnh, hnh th ca cc lu vc.

Thnh lp cc bn c lin quan. H thng bn s c chun ha v


h quy chiu VN2000.
-

Phng php kho st thc a:

Kho st thc a chp nh so snh v kim chng ph hp ca kt


qu thc hin.
Ngoi ra, trong qu trnh thc hin kha lun, tc gi cn s dng mt s
cng c x l s liu ca Excel tin hnh phn tch, thng k, x l s liu c
lin quan phc v cho vic nghin cu.

1.6 D LIU S DNG


-

D liu nh SRTM DEM (m hnh s cao) c phn gii 3 arc


second (tng ng 90 m) do NASA v NGA cung cp.

Bn mng dng chy ca khu vc nghin cu c h quy chiu


VN2000, t l 1:250.000.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-17-

1.7 PHN MM S DNG


-

Phn mm RiverTools 2.4: s dng phn tch mng dng chy, xc


nh ranh gii cc lu vc, xc nh bn knh, chu vi, din tch lu vc.

Phn mm IDRISI Andes: s dng trong qu trnh tin x l d liu


SRTM DEM v tnh ton cc c im ca vng.

Phn mm Global Mapper 9.0: s dng chuyn d liu SRTM DEM


t nh dng GeoTIFF sang nh dng DEM.

Phn mm Microsoft Excel: s dng thng k cc ch s hnh thi lu


vc, cc ch s a hnh lu vc.

Phn mm Surfer 8.0: s dng biu din m hnh DEM ca cc lu


vc.

Phn mm MapINFO 9.0: bin tp v trnh by cc bn kt qu.

1.8 NGHA KHOA HC V THC TIN


-

Thng k, nh gi c nhng nt c trng v hnh thi v a hnh ca


h thng mng dng chy v cc lu vc trong khu vc nghin cu.

Thnh lp c mt b d liu khi qut v cc lu vc ti khu vc


nghin cu.

Bc u thnh lp cc tiu ch phn loi dng lu vc.

Xc nh mi tng quan gia kt qu phn loi lu vc vi vic din ra


tai bin l qut ti khu vc nghin cu.

To c s cho vic xut mc ch s dng hp l cho tng dng lu


vc ti KVNC.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-18-

Chng 2

TNG QUAN V NGHIN CU LU VC


2.1 GII THIU V HOT NG NGHIN CU LU VC SNG
Cc lu vc sng c lin quan v cng mt thit n i sng ca con
ngi. Chnh v th, hot ng nghin cu cc lu vc sng c con ngi
thc hin t rt lu i v bng nhiu hng tip cn khc nhau.
Trc y, cc nh khoa hc thc hin nghin cu lu vc ch yu bng
phng php iu tra thc t. Phng php ny c u im l kt qu nghin cu
c chnh xc cao, tuy nhin phng php ny hn ch ch cn nhiu thi
gian thc hin. Ngoi ra, phng php ny ch ph hp khi thc hin trong
mt khu vc nghin cu nh nht nh, khng th p dng nghin cu trn
mt khu vc rng ln.
Ngy nay, s pht trin nhanh chng ca ngnh cng ngh thng tin
m ra mt hng i hon ton mi trong nghin cu lu vc: nghin cu lu vc
sng vi s h tr ca H Thng Thng Tin a L (GIS).
Nm 1957, s ra i ca khi nim cp Strahler v nh lut HortonStrahler to c s cho vic hnh thnh thut ton xc nh mng dng chy v
phn chia ranh gii lu vc sng [6]. Cp Strahler (Strahler order) l mt thuc
tnh c gn cho mi on sng trong mt mng li dng chy. Mt chui cc
on sng c cng cp Strahler to thnh mt dng Strahler (Strahler stream).
Cp ca dng Strahler c xem nh mt thc o nh gi kch c v s
phc tp v cu trc ca mt mng dng chy [9]. Theo nh lut HortonStrahler, gi tr c s ca cp Strahler l cp 1, khi 2 dng Strahler cng cp gp
nhau s to ra mt dng Strahler ln hn 1 cp (xem hnh 2.1) [6].

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-19-

Hnh 2.1 Phng php xc nh bc Strahler

T nhng khi nim c s ban u, cc tc gi pht trin thnh nhiu


thut ton xc nh mng li dng chy khc nhau, trong s c 2 thut ton
tiu biu sau:
-

OCallaghan v Mark (1984) xy dng m hnh mng dng chy D8


(hnh 2.2). Trong m hnh ny, cc dng chy s c 8 hng chnh, l
cc hng: Bc, ng Bc, ng, ng Nam, Nam, Ty Nam, Ty, Ty
Bc [9].

David Tarboton (2000) xy dng m hnh mng dng chy D-Infinity.


Khc vi m hnh D8, m hnh D-Infinity quy nh s hng dng chy l
v hn [7].

Hnh 2.2 M hnh D8 m hnh mng dng chy s dng trong ti

Trn th gii, hot ng nghin cu lu vc c thc hin rng ri,


phc v cho nhiu mc ch khoa hc khc nhau. Tiu biu c th k n mt s
nghin cu sau:
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-20-

Cc tc gi Zhou Lin v Takashi Oguchi (i hc Tokyo, Nht) s dng 2


tiu ch l mt dng chy v gc dc a hnh xc nh cc dng tiu
lu vc c trng ca 3 vng c cu trc a cht khc nhau: vng
Kusatsu-Shirane, vng Aka-Kuzure v vng Usu.

Cc tc gi Thomas Kohler v Thomas Breu lp mt h thng tiu


chun phn loi cc lu vc h ngun sng Mekong.

Tc gi Andreas Heinimann (i hc Berne, Thy S) thc hin phn loi


lu vc ti nc Lo v xut cc bin php s dng hp l lu vc.
Ti Vit Nam, hot ng nghin cu lu vc sng cng rt c ch

trng, c nhiu ti nghin cu lu vc sng c gi tr c thc hin, tiu


biu c th k n:
-

ti Nghin cu xy dng c s khoa hc phc v qun l thng nht


v tng hp ngun nc lu vc sng ng Nai ca Vin Mi Trng
V Ti Nguyn i Hc Quc Gia Tp.HCM.

ti Phn tch din bin ch dng chy h lu sng B sau khi c


cng trnh thy in Thc M ca Phn vin kh tng thy vn v mi
trng khu vc pha Nam.

ti Vin Thm v GIS: kh nng ng dng thnh lp bn nguy c


tai bin trn lu vc sng B ca tc gi Trn Tun T Khoa Mi
Trng, trng i Hc Khoa Hc T Nhin Tp.HCM.

2.2 MT S K THUT KHC S DNG TRONG KHA LUN


2.2.1 Nn chnh hnh hc nh
Nn chnh hnh hc l k thut c thc hin loi b nhng bin dng
hnh hc trn nh bng cch thit lp mi quan h gia h ta nh v h ta
a l ca cc im khng ch [4].
Trong kha lun, k thut nn chnh hnh hc s c thc hin chuyn
d liu SRTM DEM t h quy chiu Latitude/Longitude sang h quy chiu
VN2000.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-21-

2.2.2 Lc nh bng ma trn l


Qu trnh lc nh s c thc hin bi mt ca s trt, vi ma trn ton
t (nn) l mt s l (33); (55) hay (99). tin hnh php lc, gi tr ca
pixel trung tm ca ca s trt s c tnh t gi tr ca cc pixel xung quanh
v tr tng ng vi nh gc.
K thut lc nh s c dng tnh gi tr phn ct su ca khu vc
nghin cu.

2.2.3 K thut ti phn loi nh


K thut ti phn loi nh c thc hin bng cc gn gi tr mi cho cc
khong cp xm nht nh, thuc mt nhm i tng no c cc tnh cht
tng i ng nht nhm phn bit cc nhm vi nhau trong khun kh ca
d liu nh [4].
Trong phm vi kha lun, k thut ti phn loi s c s dng :
Xc nh hng sn ca khu vc nghin cu.
Phn loi cao, dc, phn ct su to bn nguy c tai bin l
qut.

2.2.4 K thut tnh ton trn d liu raster


K thut ny bao gm cc php tnh thng thng nh cng, tr, nhn,
chia, cc php tnh ly tha, logarite thc hin trn d liu dng raster.
K thut tnh ton trn raster s c s dng ct nh v to bn
nguy c tai bin l qut.

2.2.5 K thut thng k d liu raster


Trong kha lun, k thut thng k thng tin t d liu raster s c s
dng thng k cc c im a hnh t m hnh DEM ca khu vc nghin
cu ( cao, dc, hng sn, phn ct su).

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-22-

2.3 NH HNG PHNG PHP THC HIN TRONG KHA


LUN
Trong phm vi kha lun, tc gi s s dng cng c GIS phn chia
ranh gii lu vc, xc nh mng dng chy, cc yu t hnh thi v a hnh ca
cc tiu lu vc nm trong khu vc nghin cu, m c th l cc tiu lu vc cp
5 trong lu vc sng La Ng, lu vc sng B, vng thng lu v trung lu
sng ng Nai.
T kt qu phn tch lu vc thc hin, tc gi s tin hnh phn loi
cc dng tiu lu vc trong vng da trn cc c im c trng ca chng
(xem hnh 2.3).

Hnh 2.3 Khi qut cc bc thc hin phn loi dng lu vc (watershed classification)

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-23-

Chng 3

KT QU XC NH C IM CC LU VC
TRONG KHU VC NGHIN CU
Trong chng ny, tc gi s trnh by 2 ni dung chnh:
-

Kt qu phn tch cc c im hnh thi, mng dng chy v a hnh ca


3 lu vc sng chnh: lu vc sng La Ng, phn thng lu v trung lu
sng ng Nai v lu vc sng B.

Kt qu tnh ton thc hin trn cc tiu lu vc cp 5 thuc KVNC.

3.1 THNG K C IM 3 LU VC SNG CHNH


3.1.1 c im v hnh thi ca 3 lu vc sng chnh
Thc hin tnh ton din tch, ng knh, chu vi v ch s hnh dng lu
vc t lp d liu lu vc va to thnh, ta c kt qu nh bng 3.1 sau y:
Bng 3.1: c im hnh thi cc lu vc chnh
LU VC

DIN TCH
LU VC
(km2)

NG KNH
LU VC (km)

CHU VI
LU VC
(km)

CH S HNH
DNG LU
VC

Sng La Ng
4.084,18
128,136
559,349
Sng ng Nai
10.598,78
224,5
1.095,85
Sng B
7.770,648
149,992
587,382
Trong 3 lu vc trn, lu vc sng ng Nai c din tch v chu vi

0,4987
0,4586
0,588
ln

nht, cn lu vc sng La Ng l lu vc c din tch v chu vi nh nht.


Xt trn yu t hnh dng lu vc, ta thy 2 lu vc sng ng Nai v La
Ng c hnh dng ko di theo hng ng Bc Ty Nam, cn lu vc sng
B li c xu hng tri di theo hng Bc Nam.

3.1.2 c im mng dng chy ca 3 lu vc sng chnh


Sau khi s dng m hnh D8 xc nh mng dng chy t d liu
SRTM DEM, ta c kt qu nh trong hnh 3.1.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-24-

Hnh 3.1 H thng mng dng chy ca cc lu vc chnh

Thc hin tnh ton tng chiu di dng chy, mt dng chy v thng
k cc c im hng dng chy, dng mng dng chy, ta c kt qu nh bng
3.2 sau y.
Bng 3.2: c im mng dng chy trong cc lu vc chnh

LU VC

Sng La Ng
Sng ng Nai

TNG
CHIU DI
DNG
CHY
TRONG LU
VC (km)

HNG DNG CHY


CHNH

2.019,8

ng Bc - Ty Nam

5.164,17

ng Bc - Ty Nam

Sng B
3.916,276 ng Bc - Ty Nam
Da vo kt qu thng k, ta thy c 3 lu vc

DNG
MNG LI
DNG
CHY

MT
DNG
CHY
TB
(km/km2)

Dng nhnh
cy
0,4945
Dng nhnh
cy
0,4872
Dng nhnh
cy
0,504
u c dng mng li

dng chy dng nhnh cy v u c hng dng chy chnh l hng ng Bc


Ty Nam. Trong 3 lu vc, lu vc sng B l lu vc c mt dng chy
ln nht (0,504 km/km2).

3.1.3 c im a hnh ca 3 lu vc sng chnh


3.1.3.1 c im cao a hnh ( cao tuyt i)
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-25-

Biu din d liu SRTM DEM ca khu vc nghin cu bng phn mm


MapINFO, ta c kt qu nh hnh 3.2 sau y:

Hnh 3.2 Bn cao a hnh ca khu vc nghin cu

Thc hin k thut thng k raster trn lp d liu cao a hnh ca


khu vc, ta c kt qu nh trong bng 3.3.
Bng 3.3: c im cao a hnh ca cc lu vc chnh

LU VC

Gi tr
cao nh nht
(m)

Gi tr
cao ln nht
(m)

53
13
13

1.787
2.285
983

Sng La Ng
Sng ng Nai
Sng B

Gi tr
cao trung
bnh (m)

457,912
720,256
230,234

lch
chun

367,958
447,232
198,693

* Nhn xt:
Lu vc sng La Ng:
Da vo bn th hin cao (hnh 3.2) v th tn sut (biu 3.1),
ta thy cao a hnh ca lu vc sng La Ng tp trung ch yu trong 2
khong: mt khong t 53 200 m, mt khong t 200 m n trn 2000 m.
Khu vc c cao a hnh thp (53 200 m) tp trung ch yu phn
trung tm v phn pha Ty Nam ca lu vc, ng vi vng ng bng. Cn khu
vc c cao a hnh ln (200 m n trn 2000 m) th li tp trung phn ng
Bc ca lu vc. Gia 2 khu vc ny c s chnh lch v cao kh ln.
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-26-

Xt trn tng th ton lu vc, ta thy cao a hnh ca lu vc sng


La Ng c xu hng cao ng Bc, v gim dn theo hng t ng Bc n
Ty Nam.

Biu 3.1 th tn sut cao a hnh lu vc sng La Ng

Lu vc sng ng Nai:
Da vo bn th hin cao (hnh 3.2) v th kt qu (biu 3.2),
ta thy cao a hnh ca vng thng lu v trung lu sng ng Nai chia
thnh 3 khong cao r rt: t 50 250 m, t 250 800 m, t 800 m n trn
2000 m.
3 khong cao trn ng vi 3 b phn a hnh c trng ca vng:
-

Vng c cao a hnh thp (50 250 m): tp trung ti pha Ty Nam
ca khu vc, c trng cho a hnh vng ng bng.

Vng c cao a hnh trung bnh (250 800 m): tp trung ti vng
trung tm ca khu vc, c trng cho a hnh vng cao nguyn v
chuyn tip ng bng cao nguyn.

Vng c cao trung bnh ln (800 m n trn 2000 m): tp trung ti


pha ng Bc ca khu vc, c trng cho a hnh vng i ni cao.

Cng nh lu vc sng La Ng, ta thy cao a hnh ca vng thng


lu v trung lu sng ng Nai c xu hng cao ng Bc, v gim dn theo
hng t ng Bc n Ty Nam.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-27-

Biu 3.2 th tn sut cao a hnh lu vc sng ng Nai

Lu vc sng B:
Qua th tn sut (biu 3.3), ta thy cao a hnh ca lu vc sng
B cng chia thnh 3 khong r rt: t 10 200 m, t 200 500 m, t 500 m n
trn 900 m. Trong , khong cao t 10 200 m chim phn ln din tch
vng (pha Nam), tip n l khong cao t 200-500 m (khu vc trung tm
lu vc), cn khong cao t 500 900 m chim din tch kh nh (pha Bc
v ng Bc).
Cng nh 2 lu vc La Ng v ng Nai, cao lu vc sng B cng c
xu hng gim dn t ng Bc xung Ty Nam.

Biu 3.3 th tn sut cao a hnh lu vc sng B

3.1.3.2 c im dc a hnh

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-28-

Tin hnh tnh ton v thng k dc a hnh da vo d liu SRTM


DEM ca khu vc nghin cu, ta c kt qu nh trong hnh 3.3 v bng 3.4 sau
y:
Bng 3.4: c im dc a hnh ca cc lu vc chnh

LU VC

Gi tr
dc nh
nht (deg)

Sng La Ng
Sng ng Nai
Sng B

Gi tr
dc ln nht
(deg)

0
0
0

48,530
55,243
52,873

Gi tr
dc trung
bnh (deg)

6,354
8,599
4,615

lch
chun

7,424
6,902
4,353

Hnh 3.3 Bn dc a hnh ca khu vc nghin cu

* Nhn xt:
Lu vc sng La Ng:
dc ca lu vc sng La Ng ch yu tp trung trong khong t 0-5
(61%). Cc khu vc c dc thp tp trung ch yu ti vng ng bng gn h
Tr An. Cn cc khu vc c dc cao li tp trung cc khu vc chuyn tip
gia vng ng bng v cao nguyn trung tm lu vc sng La Ng v vng
chuyn tip gia cao nguyn v ni cao trn pha ng Bc lu vc sng La
Ng.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-29-

Biu 3.4 Biu trn th hin c cu dc a hnh lu vc sng La Ng

Lu vc sng ng Nai:
Da vo biu trn, ta thy dc ca vng thng lu v trung lu
sng ng Nai ch yu tp trung trong 3 khong t 0-5 (37%), t 6-10
(27%), t 11-20 (28%). Nhng ni c dc thp tp trung ch yu ti khu
vc ng bng pha Ty Nam, nhng ni c dc cao tp trung ti nhng vng
chuyn tip gia ng bng vi cao nguyn ti khu vc trung tm ca vng.

Biu 3.5 Biu trn th hin c cu dc a hnh lu vc sng ng Nai

Lu vc sng B:
Nhn chung, lu vc sng B c dc thp hn 2 lu vc La Ng v
ng Nai, trong phn din tch c dc t 0 5 chim n 66%, tip
theo l phn din tch c dc t 6 10 chim 23%, phn din tch cn li
c dc t 11 30 ch yu tp trung pha Bc ca vng.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-30-

Biu 3.6 Biu trn th hin c cu dc a hnh lu vc sng B

3.1.3.3 c im hng sn
Tin hnh tnh ton v thng k hng sn da vo d liu SRTM DEM
ca khu vc nghin cu, ta c kt qu nh trong hnh 3.4 v bng 3.5 sau y.

Hnh 3.4 Bn hng sn ca khu vc nghin cu


Bng 3.5: c im hng sn ca cc lu vc chnh

HNG
SN
(%)
Bc
ng Bc
ng

Lu vc
Lu vc
sng La
sng ng
Ng
Nai
12,03%
11,22%
10,81%
9,96%
12,93%
12,95%

Lu vc
sng B
11,66%
9,17%
11,82%

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-31-

ng Nam
Nam
Ty Nam
Ty
Ty Bc
* Nhn xt:

12,41%
12,80%
12,39%
14,36%
12,26%

13,19%
13,14%
12,22%
14,48%
12,84%

13,52%
14,00%
12,30%
14,19%
13,34%

Lu vc sng La Ng:
Da vo cc s liu thng k v biu kt qu (biu 3.7), ta thy
hng sn ch yu ca lu vc sng La Ng l hng Ty ng.

Biu 3.7 Biu radar th hin hng sn ca lu vc sng La Ng

Lu vc sng ng Nai:
Da vo cc s liu thng k v biu kt qu (biu 3.8), ta thy
hng sn ch yu ca vng thng lu v trung lu sng ng Nai cng l
hng Ty ng cng nh lu vc sng La Ng.

Biu 3.8 Biu radar th hin hng sn ca lu vc sng ng Nai

Lu vc sng B:
Da vo biu radar (biu 3.9), ta thy hng sn ch yu ca lu
vc sng B l Ty Bc ng Nam v Ty ng.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-32-

Biu 3.9 Biu radar th hin hng sn ca lu vc sng B

3.1.3.4 c im phn ct su a hnh


S dng phng php lc ma trn v tnh ton trn raster, ta tnh c gi
tr phn ct su ca khu vc nghin cu nh hnh 3.5 v bng 3.6 sau y:

Hnh 3.5 Bn phn ct su ca khu vc nghin cu


Bng 3.6: c im phn ct su ca cc lu vc chnh

LU VC

Gi tr nh
nht
(m/km2)

Sng La Ng
Sng ng Nai
Sng B
* Nhn xt:

0
0
0

Gi tr ln
nht (m/km2)

552
528
359

Gi tr
trung bnh
(m/km2)

66,21
85,33
44,54

lch
chun

76,23
63,43
36,65

Lu vc sng La Ng:
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-33-

Da vo bn th hin gi tr phn ct su, ta thy khu vc c gi tr


phn ct su ln tp trung ch yu ti khu vc chuyn tip gia vng ng bng
vi vng ni v cao nguyn (khu vc trung tm ca lu vc sng La Ng), kt
qa ny ph hp vi kt qu phn tch dc thc hin. iu chng t, ti
cc khu vc chuyn tip, mc phn ct a hnh ln.
Lu vc sng ng Nai:
Da vo bn th hin gi tr phn ct su, ta thy khu vc c gi tr
phn ct su ln tp trung ch yu ti khu vc trung tm v khu vc pha ng
Bc ca vng thng lu v trung lu sng ng Nai. Khu vc c gi tr phn
ct su nh tp trung ti khu vc gn h Tr An.
Lu vc sng B:
Khu vc c gi tr phn ct su ln ch yu tp trung ti pha Bc v ng
Bc lu vc sng B, chim din tch kh nh so vi din tch ton vng. Khu
vc trung tm vng c gi tr phn ct su dao ng t 30 80 m/km2. Khu vc
pha Nam ca vng c phn ct su tng i nh (t 0 20 m/km2).

3.2 THNG K C IM TIU LU VC CP 5 TRONG KVNC


3.2.1 c im hnh thi ca cc tiu lu vc cp 5
Tin hnh xc nh cc tiu lu vc cp 5 trong KVNC bng phn mm
RiverTools, ta c ranh gii v hnh thi cc tiu lu vc cp 5 nh trong hnh 3.6.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-34-

Hnh 3.6 Kt qu xc nh cc tiu lu vc cp 5 trong khu vc nghin cu

Lu vc sng La Ng:
Da kt qu thng k, ta thy mc dao ng v din tch ca cc tiu
lu vc cp 5 ti lu vc sng La Ng trong khong t 34,8452 km2 (LN5_01)
n 273,884 km2 (LN5_08). Da vo ch s hnh dng, ta nhn thy hnh dng
ch yu ca cc tiu lu vc cp 5 trong lu vc sng La Ng c dng trn (11
tiu lu vc), cc tiu lu vc cp 5 dng ko di ch c 8 tiu lu vc. Ngoi ra,
ta cn nhn thy cc tiu lu vc cp 5 c din tch ln tp trung ch yu phn
thng lu sng La Ng.
Lu vc sng ng Nai:

Mc dao ng v din tch ca cc tiu lu vc cp 5 ti lu vc sng


ng Nai trong khong t 26,68 km2 (DN5_26) n 385,794 km2 (DN5_37).
Da vo ch s hnh dng, ta nhn thy hnh dng ch yu ca cc tiu lu vc
cp 5 trong lu vc sng ng Nai c dng trn (24 tiu lu vc), cc tiu lu
vc cp 5 dng ko di ch c 14 tiu lu vc.
Lu vc sng B:

Qua kt qu thng k, ta thy mc dao ng v din tch ca cc tiu


lu vc cp 5 trong lu vc sng B l kh ln, t 29,48 km2 (SB5_27) n
791,66 km2 (SB5_09). Cc tiu lu vc cp 5 c din tch ln tp trung ch yu
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-35-

vng thng lu sng B, cn cc tiu lu vc cp 5 c din tch nh tp trung


ch yu ti phn trung lu sng B.
Cc tiu lu vc cp 5 ti lu vc sng B c hnh dng ch yu l dng
ko di theo hng ng Bc Ty Nam.
(Kt qu tnh ton chi tit cc ch s c im hnh thi ca tng lu vc cp 5
c th hin trong ph lc 11)

3.2.2 c im mng dng chy ca cc tiu lu vc cp 5


Kt hp d liu cc tiu lu vc cp 5 thnh lp v d liu bn
mng dng chy ti KVNC, ta xy dng c bn mng dng chy ca cc
TLV cp 5 ti KVNC nh hnh 3.7 sau y.

Hnh 3.7 c im mng dng chy cc tiu lu vc cp 5 trong khu vc nghin cu

Lu vc sng La Ng:
Mt dng chy ca cc tiu lu vc cp 5 thuc lu vc sng La Ng
dao ng trong khong t 0,39107 km/km2 (LN5_05) n 0,63596 km/km2
(LN5_04). Hng dng chy ch yu ca cc tiu lu vc cp 5 trong lu vc
sng La Ng l hng ng Bc - Ty Nam, cn dng dng chy ch yu ca
cc tiu lu vc ny l dng nhnh cy (xem hnh 3.7).
Lu vc sng ng Nai:
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-36-

Mt dng chy ca cc tiu lu vc cp 5 thuc lu vc sng ng


Nai dao ng trong khong t 0,3944 km/km2 (DN5_37) n 0,63268 km/km2
(DN5_11). Hng dng chy ch yu ca cc tiu lu vc cp 6 trong lu vc
sng ng Nai l hng ng Bc Ty Nam, cn dng dng chy ch yu ca
cc tiu lu vc ny l dng nhnh cy (xem hnh 3.7).
Lu vc sng B:

Da vo kt qu thng k, ta thy c ton b cc tiu lu vc cp 5


trong lu vc sng B u c mng dng chy dng nhnh cy. Mt dng
chy ca cc tiu lu vc cp 5 dao ng t 0,417 km/km2 (SB5_24) n 0,629
km/km2 (SB5_27). Kt qu thng k cn cho thy cc tiu lu vc cp 5 vng
thng lu sng B c hng dng chy l ng Bc Ty Nam, mt s tiu
lu vc cp 5 vng trung lu v h lu sng B li c hng dng chy Bc
Nam theo hnh vng cung rt c bit. Ngoi ra cn c mt s tiu lu vc cp 5
c hng dng chy l Ty Bc ng Nam v Ty ng nhng s lng rt
t (xem hnh 3.7).
(Kt qu tnh ton chi tit cc ch s c im mng dng chy ca tng lu vc
cp 5 c th hin trong ph lc 12)

3.2.3 c im a hnh ca cc tiu lu vc cp 5


Lu vc sng La Ng:
Trong lu vc sng La Ng, ta thy gi tr cao trung bnh ca cc tiu
lu vc cp 5 dao ng t 108,4 m (LN5_19) n 1019,188 m (LN5_10), gi tr
dc trung bnh dao ng t 1,275 (LN5_03) n 17,913 (LN5_05), gi
tr phn ct su trung bnh dao ng t 12,366 m/km2 (LN5_16) n 204,033
m/km2 (LN5_05). Kt qu thng k cho ta thy c s chnh lch r nt v cao
a hnh ca cc tiu lu vc cp 5 trong lu vc sng La Ng.
Lu vc sng ng Nai:

Trong vng thng lu v trung lu sng ng Nai, ta thy gi tr cao


trung bnh ca cc tiu lu vc cp 5 dao ng t 126,304 m (DN5_38) n
1604,937 m (DN5_14), gi tr dc trung bnh dao ng t 2,226 (DN5_38)
n 16,29 (DN5_37), gi tr phn ct su trung bnh dao ng t 23,878
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-37-

m/km2 (DN5_38) n 183,844 m/km2 (DN5_37). Mc chnh lch v cao


gia cc tiu lu vc ti ni y l rt ln.
Lu vc sng B:

Ti lu vc sng B, ta thy gi tr cao trung bnh ca cc tiu lu vc


cp 5 dao ng t 56,12 m (SB5_02) n 628,65 m (SB5_12), gi tr dc
trung bnh dao ng t 1,322 (SB5_02) n 10,665 (SB5_12), gi tr phn
ct su trung bnh dao ng t 12,441 m/km2 (SB5_02) n 108,045 m/km2
(SB5_12). Kt qu thng k cho ta thy c s chnh lch v cao a hnh ca
cc tiu lu vc cp 5 trong lu vc sng B, nhng s chnh lch ny khng
ln. iu chng t mc phn ct a hnh ti lu vc sng B nh hn lu
vc sng La Ng v ng Nai.
(Kt qu tnh ton chi tit cc ch s c im a hnh ca tng lu vc cp 5
c th hin trong ph lc 13)

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-38-

Chng 4

PHN LOI CC TIU LU VC CP 5


TRONG KHU VC NGHIN CU
Trong chng ny, tc gi s trnh by 3 ni dung chnh sau:
-

Kt qu phn loi cc tiu lu vc cp 5 trong khu vc nghin cu.

Kt qu nh gi nguy c xy ra l qut da vo cc yu t a hnh ca


khu vc nghin cu.

Kt qu nghin cu mi lin h gia cc dng lu vc phn loi vi


nguy c xy ra l qut.

4.1 PHN LOI CC LU VC CP 5 TRN KVNC


4.1.1 Nguyn tc chn i tng lu vc cn phn loi
Trong kha lun ny, tc gi s thc hin phn loi dng lu vc trn i
tng l cc tiu lu vc cp 5 nm trong khu vc nghin cu. S d tc gi chn
cc tiu lu vc cp 5 v cc tiu lu vc ny th hin c nhng c trng c
bn ca a hnh v mi trng ca khu vc nghin cu v ph hp vi phn
gii ca d liu SRTM DEM s dng.
Cc tiu lu vc c cp nh hn 5 khng c chn phn loi l bi l
do sau:
-

Cc tiu lu vc ny c din tch kh nh, li nm trn 1 phm vi hp nn


nhng c im ca cc tiu lu vc ny kh cc b, khng th hin c
mt cch khi qut cc c trng a hnh v mi trng vng.

Vic phn chia cc tiu lu vc cp 1, 2, 3, 4 s gy ra sai s ng k,


khng m bo kt qu phn loi.

Ngoi ra, tc gi khng thc hin phn loi cc tiu lu vc c cp nh


hn 5 cn v hn ch ca thi gian thc hin kha lun. Cc tiu lu vc
c cp nh hn 5 c s lng rt ln, khong trn 2000 tiu lu vc.
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-39-

c th tin hnh phn loi chng cn c mt khong thi gian thc hin
di.
Bn cnh , cc tiu lu vc c cp ln hn 5 cng khng c chn
phn loi l do:
-

Cc tiu lu vc cp 6, 7 c din tch ln, nm trn 1 phm vi rng, tri


di trn nhiu dng tiu a hnh ca vng, chu s chi phi ca rt nhiu
yu t mi trng, nn vic xc nh c trng ca cc tiu lu vc ny l
rt kh.

S lng cc tiu lu vc c cp ln hn 5 nh (ton vng ch c 22 tiu


lu vc), nn kh xc nh c s lin quan gia cc c im phn loi
vi tng dng tiu lu vc.

4.1.2 Nguyn tc xc nh c im phn loi


ph hp vi mc tiu phn loi dng lu vc, trong kha lun ny, tc
gi s s dng 2 yu t chnh (kha chnh) ca vic phn loi l cao a hnh
trung bnh v dc a hnh trung bnh ca cc tiu lu vc cp 5.
Vi kha phn loi l a hnh trung bnh, tc gi s chia cc tiu lu vc
cp 5 trong khu vc nghin cu thnh 4 nhm sau (xem hnh 4.1):
-

Nhm c cao trung bnh t 50 150 m.

Nhm c cao trung bnh t 150 320 m.

Nhm c cao trung bnh t 320 820 m.

Nhm c cao trung bnh t 820 1610 m.


Vi kha phn loi l dc trung bnh, tc gi s chia cc tiu lu vc

cp 5 trong khu vc nghin cu thnh 3 nhm sau (xem hnh 4.2):


-

Nhm c dc trung bnh t 1,2 4,5 .

Nhm c dc trung bnh t 4,5 10 .

Nhm c dc trung bnh t 10 18 .

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-40-

Hnh 4.1 Cc tiu lu vc cp 5 phn theo 4 nhm cao trung bnh

Hnh 4.2 Cc tiu lu vc cp 5 phn theo 3 nhm dc trung bnh

Trong qu trnh phn loi, c 2 yu t cao trung bnh v dc trung


bnh s cng c s dng quyt nh xem 1 tiu lu vc thuc dng no.
Tin hnh kt hp 2 yu t cao v dc a hnh, ta s c bng tiu chun
phn loi sau:

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-41-

Bng 4.1: Bng tiu chun phn loi cc tiu lu vc cp 5


DNG LU VC

C IM PHN LOI

Lu vc nhm I

C cao a hnh TB t 50-150 m v dc TB t 1,2-4,5 .

Lu vc nhm II

C cao a hnh TB t 150-320 m v dc TB t 1,2-4,5 .

Lu vc nhm III

C cao a hnh TB t 150-320 m v dc TB t 4,5-10 .

Lu vc nhm IV

C cao a hnh TB t 320-820 m v dc TB t 4,5-10 .

Lu vc nhm V

C cao a hnh TB t 320-820 m v dc TB t 10-18 .

Lu vc nhm VI

C cao a hnh TB t 820-1610 m v dc TB 4,5-10 .

Lu vc nhm VII

C cao a hnh TB t 820-1610 m v dc TB t 10-18 .

D cc yu t ch s hnh dng lu vc, hng dng chy v phn ct su


khng c s dng trong qu trnh phn loi, nhng cc yu t ny cng ng
vai tr quan trng trong vic xc nh cc c im ca cc tiu lu vc.
4.1.3 Kt qu phn loi cc tiu lu vc cp 5
Da vo cc nguyn tc phn loi xc nh phn trn, chng ta s tin
hnh phn loi cc tiu lu vc cp 5 trong khu vc nghin cu. Kt qu phn
loi cc tiu lu vc cp 5 ti khu vc nghin cu nh sau (xem bng 4.2 v hnh
4.3):
Bng 4.2: S lng cc tiu lu vc chia theo cc nhm
NHM
LU VC

S LNG
LU VC

31

II

III

12

IV

12

10

VI

13

VII

11

TN TIU LU VC
DN5_01, DN5_03, DN5_38, LN5_01, LN5_02, LN5_03,
LN5_14, LN5_15, LN5_16, LN5_19, SB5_01, SB5_02,
SB5_03, SB5_04, SB5_05, SB5_06, SB5_07, SB5_08,
SB5_21, SB5_22, SB5_23, SB5_27, SB5_28, SB5_29,
SB5_30, SB5_31, SB5_32, SB5_34, SB5_35, SB5_37,
SB5_38.
LN5_17, LN5_18, SB5_10, SB5_15, SB5_20, SB5_33.
DN5_02, DN5_04, DN5_05, DN5_36, LN5_04, LN5_13,
SB5_18, SB5_19, SB5_24, SB5_25, SB5_26, SB5_36.
DN5_06, DN5_07, DN5_08, DN5_09, DN5_10, DN5_11,
DN5_13, SB5_09, SB5_11, SB5_14, SB5_16, SB5_17.
DN5_29, DN5_30, DN5_31, DN5_32, DN5_33, DN5_37,
LN5_05, LN5_06, SB5_12, SB5_13.
DN5_12, DN5_17, DN5_23, DN5_26, DN5_27, DN5_28,
DN5_34, DN5_35, LN5_07, LN5_08, LN5_09, LN5_10,
LN5_11.
DN5_14, DN5_15, DN5_16, DN5_18, DN5_19, DN5_20,
DN5_21, DN5_22, DN5_24, DN5_25, LN5_12.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-42-

Hnh 4.3 Kt qu phn loi cc tiu lu vc cp 5

* Nhm I (31 tiu lu vc):


Cc tiu lu vc ny tp trung ch yu phn h lu ca sng La Ng, h
lu sng B v trung lu sng ng Nai. Nhm lu vc ny xut hin vng
ng bng bng phng, c dc v gi tr phn ct su nh. y l nhm lu
vc c s lng ln nht (31 tiu lu vc) trong khu vc nghin cu.
Ti phn h lu sng B cc tiu lu vc nhm I c hnh dng ko di l
ch yu. Tuy nhin, ti phn h lu sng La Ng v trung lu sng ng Nai th
cc tiu lu vc ny li c hnh dng chnh l hnh trn.
Hng dng chy chnh ca cc tiu lu vc nhm I kh phc tp. Ti
phn trung lu sng B, trung lu sng ng Nai v h lu sng La Ng, hng
dng chy chnh ca cc tiu lu vc nhm I l hng ng Bc Ty Nam. Ti
phn h lu sng B, hng dng chy chnh ca cc tiu lu vc ny li c
dng rt c bit, dng vng cung theo hng Bc Nam.
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-43-

Hnh 4.4 Hnh dng mt s tiu lu vc nhm I

* Nhm II (6 tiu lu vc):


S lng tiu lu vc nhm II rt t, ch c 6 tiu lu vc tp trung ti
trung lu sng B v h lu sng La Ng. Hnh dng ch yu ca chng l dng
ko di, hng dng chy ch yu l 2 hng Bc Nam v ng Bc Ty
Nam. Nhm lu vc ny xut hin ch yu khu vc chuyn tip gia vng
ng bng v cao nguyn.

Hnh 4.5 Hnh dng mt s tiu lu vc nhm II

* Nhm III (12 tiu lu vc):


Cc tiu lu vc nhm III nm ri rc ti phn trung lu sng B, trung
lu sng ng Nai v trung lu sng La Ng. Hnh dng ch yu ca chng l
dng trn, hng dng chy ch yu l hng Bc Nam v Ty ng.
nhm lu vc ny, ta nhn thy bt u xut hin s phn ct a hnh ln.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-44-

Hnh 4.6 Hnh dng mt s tiu lu vc nhm III

* Nhm IV (12 tiu lu vc):


Cc tiu lu vc nhm IV tp trung ch yu ti thng lu sng B v
khu vc tip gip gia lu vc sng B v lu vc sng ng Nai. C 12 tiu
lu vc nhm IV u c hnh dng ko di. im c bit ca cc tiu lu vc
nhm IV ny l ti phn tip gip gia thng lu sng B v lu vc sng
ng Nai c s i nhau v hng dng chy: cc tiu lu vc nhm IV nm
bn phn thng lu sng B c hng dng chy l ng Bc Ty Nam, cn
cc tiu lu vc nhm IV nm bn phn lu vc sng ng Nai li hng dng
chy l Ty Bc ng Nam. iu ny cho bit ti phn tip gip gia thng
lu sng B v lu vc sng ng Nai c th c t gy a cht. Mc phn
ct a hnh trong nhm lu vc ny kh ln.

Hnh 4.7 Hnh dng mt s tiu lu vc nhm IV

* Nhm V (10 tiu lu vc):


NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-45-

Cc tiu lu vc nhm V tp trung ti 3 khu vc chnh: phn thng lu


sng B, trung lu sng ng Nai v sng La Ng. c im ni bt ca cc tiu
lu vc dng ny l chng nm ch yu ti vng chuyn tip gia ng bng v
i ni nn tt c cc tiu lu vc nhm V c gi tr phn ct su ln. Hnh dng
ca cc tiu lu vc ny c c dng di v dng trn.
Hng dng chy chnh ca cc tiu lu vc nhm V ch yu l ng
Bc Ty Nam. Tuy nhin ti lu vc sng La Ng, cc tiu lu vc ny li c
hng dng chy chnh l hng Bc Nam.
Cc tiu lu vc nhm V c xem l mt trong nhng dng tiu lu vc
c nguy c ri ro v mi trng cao do c gi tr phn ct su kh ln.

Hnh 4.8 Hnh dng mt s tiu lu vc nhm V

* Nhm VI (13 tiu lu vc):


Cc tiu lu vc nhm VI ch c trung lu sng ng Nai v thng
lu sng La Ng. Nhn chung, cc lu vc ny u nm trn khu vc c cao
a hnh ln. Cc tiu lu vc ny c 2 hng dng chy chnh, l hng Ty
Bc ng Nam v ng Bc Ty Nam. Hnh dng lu vc ca chng ch
yu l dng ko di.
Cc tiu lu vc nhm VI cng c xem l mt trong nhng dng tiu
lu vc c nguy c ri ro v mi trng cao.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-46-

Hnh 4.9 Hnh dng mt s tiu lu vc nhm VI

* Nhm VII (11 tiu lu vc):


Cc tiu lu vc nhm VII phn b ch yu phn thng ngun sng
ng Nai. Cc tiu lu vc nhm ny ch xut hin ti khu vc c i ni cao,
him tr, phn ct a hnh rt mnh. y l dng lu vc c cao trung bnh
v dc trung bnh ln nht. Cc tiu lu vc ny c hnh dng ch yu l dng
ko di theo hng ng Bc Ty Nam, hng dng chy chnh cng l hng
ng Bc Ty Nam.
y chnh l dng lu vc c nh gi l c nguy c ri ro v mi
trng cao nht trong 7 dng lu vc c phn loi.

Hnh 4.10 Hnh dng mt s tiu lu vc nhm VII

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-47-

4.2 XC NH MI LIN QUAN GIA DNG LU VC VI TAI


BIN L QUT
4.2.1 Xy dng bn nguy c xy ra l qut ti khu vc nghin cu
L qut l mt hin tng thin tai c tnh cht v c im khc bit vi
l sng l l din bin nhanh, mang tnh bt thn v khc lit, mi trn xy ra
trn mt din hp v phm vi tc ng cng hp hn l sng [1]. L qut thng
xy ra vng ni, ni c a hnh i ni cao xen k vi thung lng v sng sui
thp [1].
L qut c hnh thnh do nh hng ca nhiu nhn t: cao ln,
dc ln, phn ct a hnh mnh, ma ln, mt m lu vc (mt li sng,
t, lp ph.v.v) v hot ng ca con ngi trn lu vc [1]. Trong cc nhn
t gy l qut c cc yu t thay i nhanh, c yu t thay i chm v c yu t
hu nh khng thay i. Cc yu t ny lin quan vi nhau v s kt hp mt
mc nht nh s gy ra l qut [1].
Trong phm vi kha lun ny, do hn ch v d liu nghin cu, tc gi s
ch tin hnh nh gi nguy c tai bin l qut da trn cc yu t a hnh. Cc
yu t a hnh c chn nh gi v xy dng bn nguy c l qut l 3
yu t sau: cao a hnh, dc a hnh v phn ct su.
Bn nguy c l qut s c thc hin bng phng php chm im
cc yu t lin quan da trn k thut ti phn loi d liu (reclass) [5].
* Bc 1: Chm im yu t cao a hnh
S hnh thnh l qut c lin quan mt thit n cao a hnh ca khu
vc. Nhng khu vc c cao ln th tim nng xy ra l qut cng cao [1]. Mc
im nguy c l qut xt trn yu t cao a hnh c xc nh nh trong
bng sau:
Bng 4.3: Mc im ng vi yu t cao a hnh
STT
1
2
3
4
5
6

Gi tr cao
< 50 m
50 - 100 m
100 - 200 m
200 - 300 m
300 - 400 m
400 - 800 m

im
1
2
3
4
5
6

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-48-

7
8
9
10

800 - 1000 m
1000 - 1500 m
1500 - 2000 m
>= 2000 m

7
8
9
10

Kt qu chm im yu t cao a hnh c th hin qua hnh 4.11 sau


y:

Hnh 4.11 Kt qu phn loi cao theo mc im ca KVNC

* Bc 2: Chm im yu t dc a hnh
S hnh thnh l qut cn c quyt nh bi yu t dc a hnh ca
khu vc nghin cu. Mc im nguy c l qut xt trn yu t dc a hnh
c xc nh nh trong bng sau:
Bng 4.4: Mc im ng vi yu t dc a hnh
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Gi tr dc ()
<5
5 10
10 15
15 20
20 25
25 30
30 35
35 40
40 45
>= 45

im
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Kt qu chm im yu t dc a hnh c th hin qua hnh 4.12


sau y:

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-49-

Hnh 4.12 Kt qu phn loi dc theo mc im ca KVNC

* Bc 3: Chm im yu t phn ct su a hnh


Nguy c xy ra l qut cn c xc nh bi mt yu t quan trng na
l c im phn ct su ca khu vc nghin cu. Mc im nguy c l qut xt
trn yu t phn ct su a hnh c xc nh nh trong bng sau:
Bng 4.5: Mc im ng vi yu t phn ct su
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Gi tr phn ct
su (m/km2)
< 10
10 20
20 40
40 60
60 80
80 100
100 200
200 300
300 400
>= 400

im
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Kt qu chm im yu t phn ct su a hnh c th hin qua hnh


4.13 sau y:

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-50-

Hnh 4.13 Kt qu phn loi gi tr phn ct su theo mc im ca KVNC

* Bc 4: To bn nguy c l qut ca khu vc nghin cu


Sau khi c c d liu raster ti phn loi t cc yu t cao, dc
v phn ct su, ta s dng k thut cng raster cng cc lp d liu thc hin
li vi nhau, ta s c c bn nguy c l qut xt trn cc yu t a hnh ca
khu vc nghin cu. Gi tr nguy c xy ra l qut c gii hn t 0 30, gi tr
cng ln biu hin nguy c xy ra l qut cng cao (xem hnh 4.14).
Da vo bn nguy c l qut thnh lp c, ta thy cc khu vc c
nguy c xy ra l qut cao ch yu tp trung ti: vng thng lu ca lu vc
sng B, vng thng lu ca lu vc sng ng Nai, vng thng lu ca lu
vc sng La Ng v nhng khu vc c a hnh tip gip gia i ni v ng
bng tp trung ti trung tm ca khu vc nghin cu.
Tin hnh so snh bn nguy c l qut va xy dng vi bn Cc
khu vc xy ra l qut Vit Nam giai on 1953 2005 do Vin Khoa Hc
Kh Tng Thy Vn V Mi Trng thnh lp [15], ta thy nhng khu vc c
nguy c l qut cao trng vi nhng khu vc thng xuyn xy ra l qut trong
giai on 1953 2005 (so snh hnh 4.14 vi hnh 4.15). iu chng t bn
nguy c l qut va xy dng c c tnh ph hp vi thc t.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-51-

Hnh 4.14 Bn nguy c l qut ca khu vc nghin cu (xy dng t yu t a hnh)

(Bn t trang web ca Vin Khoa Hc Thy Vn v Mi Trng www.imh.ac.vn)


Hnh 4.15 Cc khu vc xy ra l qut Vit Nam giai on 1953 2005

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-52-

4.2.2 Xc nh mi lin h gia cc nhm lu vc vi nguy c xy ra l qut


xc nh mi lin h gia cc dng lu vc c phn loi vi nguy c
xy ra tai bin l qut, chng ta s tnh gi tr trung bnh biu hin nguy c l
qut ca tng nhm lu vc c phn loi da trn lp d liu nguy c l qut
xy dng trn. Kt qu tnh ton gi tr nguy c l qut trung bnh cho cc
nhm lu vc c th hin trong bng sau:
Bng 4.6: im nguy c l qut theo dng lu vc
DNG LU VC

Nhm I

Nhm
II

Nhm
III

Nhm
IV

Nhm
V

Nhm
VI

Nhm
VII

IM NGUY
C L QUT

6,18

8,01

9,46

12,36

15,05

13,98

17,19

(Kt qu tnh ton nguy c l qut c th trn tng tiu lu vc cp 5 c th


hin trong ph lc 14)
Da vo kt qu thc hin c, ta thy c 3 nhm lu vc c nguy c
xy ra l qut cao, l cc nhm lu vc V, VI, VII. Trong s 3 nhm trn,
nhm VII l nhm c nguy c xy ra l qut ln nht (17,19), tip theo l nhm
V (15,05).
Xt theo v tr, ta thy cc dng lu vc c nguy c xy ra l qut ln u
thuc phn thng lu sng (sng B, sng La Ng, sng ng Nai) hoc ti ni
tip gip gia ng bng v vng i ni nhng vng c phn bc a hnh r
nt, dc v phn ct su ln. iu ny ph hp vi iu kin hnh thnh l
qut.
Mt c im ng ch na l cc dng lu vc c nguy c xy ra l
qut ln thng c hnh dng ko di v din tch tng i nh.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-53-

Chng 5

KT LUN V KIN NGH


* Kt lun:
Qua qu trnh thc hin kha lun, tc gi rt ra c nhng kt lun sau
y:
-

Kha lun cho thy vic nghin cu, phn tch v phn loi cc tiu lu
vc trong lu vc sng ng Nai l ht sc cn thit to c s cho vic
s dng hp l cc tiu lu vc, gim thiu tc ng ca cc tai bin mi
trng din ra trong khu vc ny.

Vic ng dng cc cng c GIS trong nghin cu lu vc mang li nhng


hiu qu r rt. N gip chng ta nhanh chng tip cn c nhng thng
tin khi qut v cc lu vc hn l phng php iu tra thc t truyn
thng. Ngoi ra, vi vic kt hp cc cng c h tr khc ca GIS, qu
trnh x l thng tin khi thc hin nghin cu lu vc tr nn d dng
hn.
Tc gi bc u t c mc tiu ra ban u khi thc hin kha

lun. C th, kha lun t c nhng kt qu chnh sau:


-

Xc nh v thng k c cc c im hnh thi, mng dng chy v a


hnh ca 95 tiu lu vc cp 5 (LV sng La Ng: 19, LV sng ng Nai:
38, LV sng B: 38) trong khu vc nghin cu.

Phn loi 95 tiu lu vc cp 5 trong khu vc nghin cu thnh 7 nhm


chnh da vo nhng c im cao v dc a hnh ca chng. Mi
nhm c s lin quan mt thit n tng kiu a hnh khc nhau ca
vng.

Bc u xc nh c mi lin h gia cc dng lu vc phn loi


c vi nguy c xy ra l qut. C th nu chia theo nguy c xy ra l
qut, ta thy 2 nhm lu vc I, II c nguy c xy ra l qut t nht, cc lu
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-54-

vc nhm III, IV c nguy c xy ra l qut trung bnh, cn cc lu vc


nhm V, VI, VII c nguy c xy ra l qut cao nht.
D kha lun bc u thc hin c mc tiu ra, nhng tc gi
nhn thy cn mt s im cn pht trin thm nh sau:
-

phn gii ca d liu SRTM DEM thp nn vic xc nh cc dng


chy v lu vc c cp nh hn 5 gy ra nhng sai s ln. tng ph
hp ca kt qu cn s dng ngun d liu c phn gii cao hn.

Cn tng s lng cc yu t phn loi lm vic phn loi linh hot


hn. Cn xt tnh u tin ca cc yu t phn loi c c kt qu phn
loi ph hp vi mc ch ra.

Vic tnh ton nguy c xy ra l qut khng tnh n cc yu t c tnh


thay i thng xuyn chng hn nh c im lp ph thc vt, c
im kh tng.

* Kin ngh:
Sau khi thc hin ti, tc gi xin c xut mt s kin sau:
-

Cn thc hin mt cng trnh nghin cu khoa hc quy m ln nhm phn


loi lu vc ti h thng sng Si Gn ng Nai da trn nhiu nhm
yu t c th hn. T , ra phng n khai thc v qun l cc dng
lu vc theo hng hp l nht va nng cao hiu qu s dng, va
bo v c ngun ti nguyn nc qu bu.

Ti nhng ni c nguy c xy ra l qut cao, cn c nhng bin php c


th phng chng. V d nh trng rng u ngun, di di dn nhng
vng c nguy c ln.

Cn thit lp mt h thng cnh bo l qut sm c k hoch s tn kp


thi dn c, gim thit hi v vt cht v nhn mng.

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-55-

TI LIU THAM KHO


* Tai liu tham khao ting Vit
[1] Cao ng D (1995), Nghin cu nguyn nhn hnh thnh v cc bin php
phng chng l qut, ti khoa hc cp nh nc, Vin Khoa Hc Kh Tng
Thy Vn V Mi Trng, H Ni.
[2] H Quang Hi, Trn Tun T (2007), Bn hc v h thng tin a l, NXB
i Hc Quc Gia Tp.H Ch Minh.
[3] Lm Minh Trit v nnk (2000), Nghin cu xy dng c s khoa hc phc v
qun l thng nht v tng hp ngun nc lu vc sng ng Nai, ti khoa
hc cp nh nc, Vin Mi Trng V Ti Nguyn, i Hc Quc Gia Tp.H
Ch Minh.
[4] L Vn Trung (2005), Vin Thm, NXB i Hc Quc Gia Tp.H Ch Minh.
[5] Trn Tun T (2005), Vin Thm v GIS: kh nng ng dng thnh lp bn
nguy c tai bin trn lu vc sng B, Bo co khoa hc, Trng i Hc
Khoa Hc T Nhin Tp.H Ch Minh.

* Tai liu tham khao ting Anh


[6] ESRI (2008), ArcGIS Desktop Tutorial, ArcGIS 9.3.
[7] David Tarboton (2004), Terrain Analysis Using Digital Elevation Models in
Hydrology, Utah State University.
[8] Clark Labs (2006), IDRISI Manual and IDRISI Tutorial, IDRISI Andes,
Clark University.
[9] Rivix LLC (2002), RiverTools Tutorial, RiverTools 2.4.

* Tai liu tham khao t Internet


[10] Trang web cung cp d liu SRTM DEM ca t chc CGIAR:
http://srtm.csi.cgiar.org/
NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC
TRONG LU VC SNG NG NAI

SINH VIN NGHIN CU KHOA HC 2009

-56-

[11] Bi ging hng dn phng php tnh dc, hng sn t d liu DEM
ca i Hc Bang Oregon (Oregon State University):
http://dusk.geo.orst.edu/buffgis/PPT/geo580_spat_analy2.ppt
[12] Trang web ca Tng Cc Thng K: http://www.gso.gov.vn/default.aspx?
tabid=427&idmid=3
[13] Trang web Wikipedia Ting Anh:
http://en.wikipedia.org/wiki/SRTM
[14] Trang web Wikipedia Ting Vit:
http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C6%B0u_v%E1%BB%B1c
[15] Trang web ca Vin Khoa Hc Kh Tng Thy Vn V Mi Trng:
http://www.imh.ac.vn/b_tintuc_sukien/bb_tt_khkt/mlnews.2007-0112.5150159543
[16] Trang web v qun l Lu vc sng ng Nai ca Tng Cc Mi Trng:
http://www.nea.gov.vn/Sukien_Noibat/Luuvuc_Song/index_SG-DN.htm

NG DNG H THNG THNG TIN A L PHN LOI CC TIU LU VC


TRONG LU VC SNG NG NAI

You might also like