You are on page 1of 44

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

MC LC
MC LC ............................................................................................................. 1 M U ............................................................................................................... 2 I. C S NGHIN CU T BO GC ........................................................... 3 1.1. Lch s nghin cu ................................................................................... 3 1.2. Tnh hnh nghin cu t bo gc da hin nay ............................................ 3 1.3. Cc phng php iu tr bng hin nay .................................................. 3 II. TNG QUAN VN ................................................................................ 5 2.1.i cng v da ........................................................................................ 5 2.1.1. Gii thiu .............................................................................................. 5 2.1.2. Lp biu b ............................................................................................ 6 2.1.3. Lp trung b.........................................................................................15 2.1.4. Mng c bn ........................................................................................15 2.1.5. S phn b mch v thn kinh ..............................................................15 2.1.6. Cu trc ph trn da.............................................................................16 2.2. T bo gc ...............................................................................................18 2.2.1.Khi nim ..............................................................................................18 2.2.2. Phn loi t bo gc theo kh nng bit ha ........................................19 2.2.3. Phn loi t bo gc da vo v tr thu nhn t bo gc .......................20 2.3. Bit ha t bo .........................................................................................21 2.3. C ch bit ha ca t bo gc biu b .....................................................23 2.3.1. C ch bit ha ca t bo gc biu b .................................................23 2.3.2. Cc yu t nh hng ...........................................................................24 III. TNH HNH NGHIN CU V TRIN VNG ........................................28 3.1. Tnh hnh nghin cu trn th gii ...........................................................28 3.1.1. Vic nui cy nguyn bo si, nguyn bo sng biu b.......................28 3.1.2. Cng ngh s dng t bo gc..............................................................30 3.1.3. Theo nghin cu mi nht ca cc nh khoa hc .................................31 3.1.4. Phng php tr liu t bo gc ...........................................................31 3.2. Tnh hnh nghin cu trong nc.............................................................31 3.2.1. Cng ngh nui cy t bo da hin nay ................................................32 3.2.2. Cng ngh nui cy nguyn bo si trong iu tr bng .......................33 3.2.3. Cng ngh nui cy t bo sng da t thn trong iu tr bng...........37 3.2.4. S dng t bo gc trong cng ngh nui cy t bo ............................39 3.3.Trin vng ng dng ca t bo gc .........................................................39 KT LUN ..........................................................................................................41 PH LC .............................................................................................................42 TI LIU THAM KHO .....................................................................................44 SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 1

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

M U

Nhiu nm tr li y, cng ngh nui cy t bo gc c nhiu bc pht trin mnh m v mang li kt qu to ln trong nhiu lnh vc, c bit trong y sinh hc. Mt trong nhng thnh tu phi ni n cc ng dng ca nui cy t bo da v t bo gc iu tr bng. Hin nay, trn th gii c nhiu cng trnh nghin cu khoa hc tm kim cc ngun t bo gc ti u v kh nng ng dng ca t bo gc trong cuc sng. Mt trong cc ng dng ln trong iu tr bng l to ra cc vt liu sinh hc lm lp mng che ph tm thi hay to cc mng biu b nhn to. Cc nghin cu mi gp phn iu tr cc tn thng do bng, nh tr so cho ngi b bng, nui cy v cy ghp t bo gc da cho ngi b bng... Nh thnh tu ca cng ngh mi, nhiu bnh nhn c cu sng v gp phn ci thin cht lng cuc sng cho bnh nhn b bng.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG I. C S NGHIN CU T BO GC 1.1. Lch s nghin cu Nm 1800: pht hin rng mt s t bo c th to ra cc t bo khc Nm 1956: cc nh khoa hc trn th gii c nhng thnh cng u tin trong nghin cu cy truyn cc t bo xng. Nm 1968: Marvin Karasek thc hin nui v bit ha t bo ca da th thnh cng. Nm 1978, Marvin Karasek tm thy s lin quan gia t bo sng v nguyn bo si trong qu trnh nui cy. Nm 1980, Marvin Karasek thnh cng khi cy 1cm2 dy rn, sau mt thi gian nui cy t 3m2 biu b. Vi nhng cng hin ca mnh v bng s kin trn, ng c xem l ng t ca k thut nui cy t bo sng. Thng 11/2007: James Thomson v Junying Yu thuc i hc Wusconsin Madison (M) cng b kt qu nghin cu ti to t bo da thnh t bo gc. T n nay, t bo gc ngy cng c ng dng rng ri trong y hc nht l cy ghp t bo gc da cha bng. 1.2. Tnh hnh nghin cu t bo gc da hin nay Trn th gii ang pht trin cng ngh to t bo mm t cc t bo trng thnh phc v cho nhiu mc ch. Vit Nam hin ang c 3 ng dng ln ca t bo gc trong iu tr bng v cc vt thng mn tnh; trong thm m; trong chnh hnh, 1.3. Cc phng php iu tr bng hin nay Cc bc s ly phn da lnh ca ngi bng ghp ln ni b bng, phng php ny gi l ghp da t thn. Dng da ng loi nh da ca ngi thn bnh nhn hoc da d loi nh ch, trung b da heo ghp ln. SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 3

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG Hin nay, Vin Bng ang p dng phng php nui cy nguyn bo si, loi t bo c tc dng ti to da, iu tr cho cc bnh nhn b bng nng.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG II. TNG QUAN VN 2.1.i cng v da 2.1.1. Gii thiu Da l mt trong cc c quan ln nht v hot ng nhiu nht c th ngi. Gm ba lp cu trc chnh l: lp biu b, lp trung b, lp h b, da cn c cc t chc (tuyn tit, lng, mng, cc th quan). i vi ngi Vit trng thnh th din tch b mt da trung bnh chim khong 15 - 17% trng lng ton c th. Da c chiu dy khong 0,07 - 2,5mm, dy nht vng tay, bn chn l t 3 - 4 mm v mng nht vng mi mt 0,3 mm, mi. Da dy mng khc nhau c gii thch bi cc tc ng ca cc yu t khc nhau ca mi trng vo tng vng ring r trn c th. Da l c quan ca h bi tit, c bao bc quanh c th, che ch c th khi cc tc nhn khng c li ca mi trng bn ngoi i vi c th, gi nhit c th khng i. Da c chc nng chnh trong iu ha trao i cht, cm nhn nhit , chc nng cm gic, tng hp vitamin B, D v c vai tr lm p.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

2.1.2. Lp biu b Biu b l lp ngoi cng ca da, tip xc trc tip vi mi trng ngoi. V l hng ro u tin bo v c th, mng v chia thnh nm lp nh: lp y, lp si, lp ht, lp bng, lp sng. Trong biu b khng c cc mch mu v mch bch huyt in hnh. Biu b c nui dng nh c ch khuch tn cc cht dinh dng t m lin kt qua mng y.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

Xen gi cc lp t bo biu m c cc u mt tn cng thn kinh trn, khng c v bao quanh. Chng chia nhnh nh chia nh chy lun trong cc khong gian bo v tip xc vi cc t bo biu b. Mt s u mt thn kinh cm gic ny khi tip xc vi t bo bit ha thnh t bo cm gic ph ng vai tr nh mt th th tip xc cm gic ca da.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG a. Lp y Lp y c ti bi mt t bo khi vung hay tr thp, nm trn y mng, c kh nng phn chia lin tc v di chuyn ra b mt thay th dn cho cc t bo gi bn trong bong ra, l cc t bo sng. Ch yu lp y c cha khong 10% l t bo sng, 50% cc t bo khc ang thi im giao thi ca sinh trng, 40% cn li l cc t bo hu k ca gim phn. Nhng t bo ca lp y c gn kt trn mng c bn nh cc phn t dnh fibronectindo nguyn bo si ca trung k tit ra. Ngoi ra nm ri rc trong lp y cn c mt s loi t bo khc: hc t bo, t bo Langerhans v Merkel.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG b. Lp si Lp si trn lp y, l tp hp ca 5 - 20 tng t bo a din lin kt cht ch vi nhau nh cc cu ni lin bo phn nhnh, cht ch. Cc t bo ny tng i c trng bi hnh a din v nhn hnh cu. c. Lp ht Lp ht bao gm t 3 - 5 lp t bo a din dp, trn lp si. Cc t bo ny cha nhiu ht sc t v nhn, chng t cht theo chu trnh sn sng chuyn thnh dng t bo sng ha. Lp ht gm cc t bo hnh thoi, trong t bo thng c cha rt nhiu cc ht keratohyalin bt mu baz kh m. d. Lp bng Lp bng nm pha trn lp ht l mt lp mng v c s bin i su sc v bn cht ca cc t bo ca lp. T bo tr nn di hn, dt hn, nhn v tt c cc bo quan bin mt dn do b phn gii. Ni chung, chng thoi ha khng cn hnh dng t bo. e. Lp sng trn b mt biu b, t bo bin thnh nhng l sng mng, trong bo tng cha rt nhiu sng nhm ngn cn s thot hi nc, cch nhit v nhng nhn t bt li khc t ngoi mi trng xm nhp vo c th. S i mi hon ton ca lp biu b tnh t khi sn sinh ra mt t bo gc mi n khi rng thnh vy vo khong 45 - 75 ngy. Tuy nhin qu trnh ny cn ph thuc vo mi trng ni ti ca m c thun li hay khng bao gm cc tn hiu tip xc t bo sao chp v di chuyn cng nhng nhn t ha hc ca cc nhn t tng trng.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

f. Cc t bo thuc lp biu b T bo sng L nhng t bo c ngun gc t ngoi phi b v phn b khp biu b (chim 95% tng s t bo ca lp biu b) v cng c hot ng phn bo. Trong qu trnh bit ha nhng t bo ny di chuyn ln pha trn thay cho cc t bo pha trn b bong ra, nh lp biu b lun c thay mi. Qu trnh di chuyn ln trn ca cc t bo thng xy ra khong 25 - 50 ngy. T bo melanin L cc t bo dng ui gai cha cc sc t melanin c mu nu en c tm thy trong da, mt, tc. Phn t melanin c hnh thnh khi acid amin b oxy ha. Chim t l nh khong 2% s t bo ca lp biu b. T bo melanin gip hnh thnh nn mu sc da, hp thu nng lng UV v bo v da trnh tc hi ca tia UV. T bo Langerhans SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 10

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG C ngun gc t ty xng, theo mu xm nhp vo da. Chng chim t l 2 - 8% cc t bo biu b. Nhng t bo ny lin quan n h thng min dch ca biu b. Chng pht hin v x l, trnh din khng nguyn l xm nhp vo biu b, kch thch gy nn p ng nhu cu min dch. T bo Merkel L nhng t bo thn kinh ni tit, chim mt lng nh khong 1% trong lp y biu b, lin kt vi nhau bng cu ni gian bo. Chng tip xc vi u cui dy thn kinh v c chc nng nh mt th cm th c hc. Ngoi ra, cn mt s t bo khc trong biu b nh: t bo bch cu trung tnh, t bo bch cu a acid, hng cu, L nhng loi s xut hin v tng ln trong trng hp bnh l. g. Hnh thi in hnh ca cc t bo biu b Biu b c cu trc lt tng c to bi nhiu lp t bo, lp trn cng c hnh dt a din, y c th coi l loi biu m bo v in hnh.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

11

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

Biu m tr tng c lp t bo trn cng trn hnh tr, loi m ny c t. Loi biu m vung tng c lp t bo nm trn cng c hnh vung, cc t bo ny cha rt nhiu sc t. h. Mt s cu trc c bit ca cc t bo biu b Do c im tip xc vi b mt ngoi, lun c mt mt t do, t bo biu b ni chung v t bo da c mt s cu trc lin kt c bit, v th khi quan st di knh hin vi quang hc, mng ca cc t bo nm st nhau, khng cha cc khong gian bo. Nhng khong gian bo (c khi rng ti 20 - 30mm) thng c lp y bi glycocalyx c bn cht glycoprotein to thnh cu trc lp di bt. Lp ny c SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 12

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG vai tr rt quan trng trong vic gn kt cc t bo biu m vi nhau, ngn chn s ngm ca cc cht dch khng cn thit, nhng li rt linh ng trong qu trnh m bo v min dch t nhin cng nh vic lu chuyn cc cht m c th hay t bo cn. Vng dnh nm st bn di di bt do lp bo tng ca t bo tip gip vi lp trong tr nn c, kt hp vi cc si nh to thnh mt vnh lin tc quanh t bo.

Th lin kt di knh hin vi, quan st thy chng c to thnh hai mnh c bit i din ca hai mng bo tng thuc hai t bo nm cnh nhau. Ti khong gian bo rng ra v cha mt cht c mt in t thp. T v tr th lin kt, cc si sng ta u ra cc vng bo tng xung quanh.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

13

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

Th lin kt Khe lin kt cn gp nhiu loi t bo khc: c trn, c tim, m thn kinh,... Khong gian bo hp li ch khong 2mm, c nhng n v kt ni hnh ng ni xuyn ngang hai mng t bo cnh nhau. Lng ng cho php cc ion, phn t c kch thc nh (di 1000 Da) di chuyn t t bo ny qua t bo khc. y chnh l synap in, c s cu trc truyn thng tin gia hai t bo biu b.

Khe lin kt SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 14

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG S phn cc ca t bo c biu hin rt r cc t bo biu m: phn bo tng pha trn hon ton khc vi phn pha di nhn. S phn cc ny c lin quan mt thit ti cc chc nng ca t bo biu b. Mt t do ca cc t bo biu b thng to cc kha (ging nh bn chi) tng din tch tip xc v gia cc kha l nhng x actin. 2.1.3. Lp trung b Trung b l m lin kt vng chc bao gm cc cht nn, cc t bo lin kt, cc si n hi, nang lng, mch mu si thn kinh v cc th quan. B dy ca lp trung b pht trin ty tng vng, ni dy nht c th ln ti 2mm. Trung b c chia lm hai lp tuy nhin ranh gii khng r rng. 2.1.4. Mng c bn L ranh gii ch ni gia trung b v biu b, nu cc t bo biu b bn trn v trung b bn di. N c cu trc m x lin kt, c chc nng ngn cn s thot cc phn t c trng lng phn t ln hn 40 KDa nhng vn cho php t bo Langerhans, t bo Merkel, cc t bo lympho v cc hc t bo i qua chng. Mng c bn gm bn lp l: lp nn ca t bo gc, lp l trong sut, lp l dy v lp l di. Thnh phn ca mng c bn gm cc cht: khng nguyn Bullous pemphigoid (l mt glyprotein 200.000 Da), Laminin (glyprotein 1x10 Da), Collagen IV v VII. 2.1.5. S phn b mch v thn kinh Nhng tiu ng mch dinh dng cho da n t hai m ri mch, mt khu tr gia lp nh v lp li, m ri cn li nm gia trung b v h b. S phn b thn kinh da rt a dng nhm tip nhn cc kch thch ca mi trng. c tnh, mi cm da cha ti 70 cm mch mu, 55 cm dy thn kinh, 100 tuyn m hi, 15 tuyn nhn, 230 th quan cm gic v mt s tuyn dch. SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 15

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG Ngoi ra trong lp da, cc u mt thn kinh trn n tip xc vi cc t bo biu m cng nh cc tuyn ph thuc da, quanh cc nang lng. 2.1.6. Cu trc ph trn da Lng Lng ph trn ton b c th, chng c tc dng nh mt gic quan ph, bo v iu ha thn nhit, gip d thot m hi. Lng c pht trin t cc t bo b sng ha v chiu di t nhin bin ng t vi mm ti hng mt (tc), tit din t 0,005 - 0,6 mm ty theo tng vng. Cu to chung, lng gm r lng nm di da v c bao bi bao chn lng. Ti y, lng phnh ra gi l hnh lng, ni c c trn vn lng bm vo. Phn trn l thn lng v ngn lng. Trn tit din ct ngang, phn ngoi cng mng bao bc gi l mng lng, tip ngay n l v lng, ni cha cc phn t sc t melanin, trong cng l ty lng b sng ha dn t hnh lng ti ngn lng. Mng y l cu trc ha sng ca phn thng b nm mt mu ca cc ngn tay, ngn chn. Chc nng ch yu ca mng l bo v ngn. Mng c phn thn l ra ngoi v phn r n su trong lp da. Gia da v r mng c mt phn rnh c gi l lp sng trn mng v mt vng da b sng ha c gi l lp sng di mng. Hai bn g ca mng l lp sng quanh mng tip xc vi t da hn. Quan st pha trc ca lp sng trn mng c hnh bn nguyt mu trng c, l ni ang trong giai on sng ha. Cc chm trng lm m l s sng ha cha hon ton. Cc tuyn ca da C ba tuyn: SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 16

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG - Tuyn nhn: gi l tuyn b vo nang tuyn (tr cc khu vc khng c lng th trc tip ra da), sn phm ca tuyn ny gip da lun c m, mm mi v chng thm nc nhng li thot hi nc. - Tuyn m hi: c cu trc ng, phn di cun li thnh bi nm rt su di da, phn trn ni ra b mt da. Trn ton b din tch da c khong 200 triu tuyn, mt cao nht cc lng bn tay, bn chn v hc nch. phn da mi khng c tuyn m hi. Tuyn m hi cn l ni c tr ch yu ca cc vi sinh vt sng cng sinh. Vic tit m hi lin quan n iu ha thn nhit. Bnh thng m hi tit lin tc nhng t, trung bnh mt ngy khong na lt. Khi mi trng nng bc, hot ng mnh, bnh l... lng m hi tit tng ln mt lng ln theo nghin cu khong 5 - 6 lt mt ngy. - Tuyn sa gm mt i tuyn trc ngc, chng c ngun gc bit ha t tuyn m hi. Tuyn ny c lin quan mt thit ti cc hot ng sinh dc ca con ngi. N c th c coi nh mt b phn sinh dc ngoi ca c th.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

17

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

C th con ngi c cu to t t bo, trong c th c khong 100.000 t t bo vi trn 200 loi t bo khc nhau. C th con ngi c kh nng k diu l s ti to, ti sinh ca nhiu loi t bo, m dng. c trng cho kh nng trn l t bo gc. 2.2. T bo gc 2.2.1.Khi nim T bo gc l nhng t bo khng chuyn bit hoc cha phn ha trong m sng, chng c kh nng tr thnh cc t bo chuyn ha vi cc chc nng sinh l. T bo gc c kh nng t lm mi, phn chia khng gii hn, t khuch i v kh nng bit ha.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

18

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

Chng cu to nn 5 nhm m chnh trong c th con ngi, gm: biu m, m lin kt, mu, m thn kinh, c. Da trn gc phn chia t bo (cell division), c 3 nhm t bo bit ho (types of differentiated cells): - Nhm mt gm: t bo lng knh mt, t bo thn kinh, t bo c tim. - Nhm hai gm: nguyn bo si ca da, t bo c trn, t bo ni mc thuc h mch mu, t bo biu m ca a s cc ni tng nh gan, ty, thn, phi, tuyn tin lit, tuyn v. - Nhm ba gm: cc t bo biu b, cc t bo biu m ng tiu ha. 2.2.2. Phn loi t bo gc theo kh nng bit ha T bo gc a nng (totipotent) l: t bo gc c kh nng pht trin v phn ha thnh mi loi t bo khc, ph thuc vo iu kin pht trin ca t bo v nh hng ca iu kin mi trng. T bo gc ton nng gm: cc hp t sau khi th tinh, mt s t bo phi sm ng vt v nhiu loi t bo thc vt. T bo gc ton nng c th pht trin thnh mt c th hon chnh.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

19

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG T bo gc a nng (pluripotent, multipotential): th h k tip c to thnh t t bo gc ton nng. T bo gc a nng c th bit ha v pht trin thnh nhiu loi t bo khc ngoi t bo ton nng (totipotent). T bo gc a nng l nhng t bo gc bit ha thnh hu ht cc m trong c th, cc t bo gc a nng thu nhn t phi sm, gi l t bo gc pluripoten. T bo gc a nng thu nhn t t bo trng thnh c gi l t bo gc multipotent. T bo gc n nng n hng (unipotent): y l nhng t bo gc c th sinh ra mt loi t bo. T gc bit ha hnh thnh hai hay nhiu loi t bo cng nhm gi l t bo gc n nng a hng (oligopotent) nh: t bo gc biu m bit ha hnh thnh vi loi t bo biu m khc nhau. 2.2.3. Phn loi t bo gc da vo v tr thu nhn t bo gc Da vo v tr thu nhn t bo gc t cc m, c quan ca c th c th chia thnh nhiu loi t bo gc khc nhau nh: T bo gc phi thu nhn t cc nt phi giai on u pht trin phi. T bo gc trng thnh c thu nhn t cc m hoc c quan trong c th trng thnh. T bo gc trng thnh c th t i mi hoc bit ha thnh cc loi t bo khc. T bo gc da c th thu nhn t t bo gc trng thnh.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

20

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

2.3. Bit ha t bo Bit ha t bo gc: l qu trnh bin i t t bo gc khng c chc nng chuyn bit thnh t bo chuyn ha. Kh nng bit ha ca cc loi t bo gc ph thuc vo bn cht ca t bo gc, tc ng ca cc yu t thng tin n t bo v iu kin pht trin ca t bo.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

21

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

T bo gc ngi

Phi thai

Thai nhi

Tr s sinh

Ngi ln

Mm phi

Soma

Hemopoietic Trung m

Gan

Biu b

Thn kinh

Mt

Rut

Tuyn ty

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

22

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG 2.3. C ch bit ha ca t bo gc biu b Da l hng ro chc chn u tin bo v c th khi mt nc, ngn chn cc tn thng v s xm nhim. p ng nhng yu cu ny, da c mt qu trnh bit ha kh phc tp, lm cho da tr ln dai chc, khng thm nc v lun t i mi. T bo sng ng mt vai tr kh quan trng trong qu trnh ny.V bit ha l qu trnh ng vai tr ch cht trong qu trnh t i mi ca da. lp y cc t bo sng gc i vo mt chu trnh bit ha c gi l chu trnh bit ha cui cng to thnh cc t bo cht ha sng, hnh thnh mt lp mng sng bo v c th. 2.3.1. C ch bit ha ca t bo gc biu b

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

23

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG V tr ca cc t bo sng trong qu trnh bit ha biu b: Nh bit trn, biu b gm 5 lp. Cc t bo gc v cc t bo sng c kh nng tng sinh rt mnh ch c trong lp su nht ca biu b (l lp y). Cc t bo gc bm cht vo mng nn. Cho n khi cc t bo lp y nhiu ln, mt s t bo bt u di chuyn khi lp ny ln b mt da. V chng mt mt khong thi gian l 25 - 50 ngy. S thay i u tin l cc t bo lp y ngng sn xut cht sng 5 - 14 ngy sau khi tch khi mng nn. S chuyn i trong biu hin gen xut hin khi t bo sng t lp ht i ln lp si v chng bt u tng hp protein filaggrin v loicrin. Cc t bo sng khi trong lp si cui cng suy yu i v hot ha gen transglutaminase biu b, chng xc tc cc lin kt cho ca protein mng cho ti khi cc t bo sng lp si cht i, th cc vy hay b xng t bo cha y cht sng do chng li v protein lin kt. Xc ca cc t bo cht to thnh mt mng bo v lp sng, sau mng to thnh cc lp vy v d b trc ra. 2.3.2. Cc yu t nh hng a. nh hng ca mi trng n bit ha t bo Cc cht dinh dng , cht c, p sut, nhit ,... nh hng r rt n bit ha t bo ng vt. V d, nui cy cc t bo gc phi (ES) chut cc mi trng c cht dinh dng, nng CO2, v nhit khc nhau, c th to nn cc loi t bo khc nhau. Trong nui cy m thc vt,iu kin cht dinh dng v mi trng quyt nh qu trinh to calus Kh nng bit ha v ti sinh ca da, ph thuc vo nng mt loi protein c hiu. b.Tc ng ca tn hiu t bo n qu trnh bit ha

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

24

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG Bit ha t bo c vai tr quan trng trong qu trnh hnh thnh v pht trin ca mi sinh vt, t hp t n c th trng thnh. Trong qu trnh bit ha hnh thnh cc m v h c quan ca c th, mi lp t bo ca phi sm c cc qu trnh bit ha khc nhau, chu nh hng ca nhiu loi tc nhn mi trng.

Mi t bo c kh nng tip nhn v x l nhiu loi thng tin t mi trng nh hm lng cc cht dinh dng, hm lng oxy, nhit , p sut Trong qu trnh bit ha ca nhiu loi t bo khc nhau, tn hiu t bo gi vai tr v cng quan trng. T mt loi t bo gc a nng hnh thnh nn nhiu loi t bo gc khc nhau nh tc ng ca cc loi tn hiu t bo (signal) khc nhau. T bo tr li tn hiu bng nhiu con ng khc nhau nh c ch hay hot ha gen, thay i b mt t bo, thay i hot ha enzyme,... Mi loi t bo u c c ch tip nhn tn hiu, truyn tn hiu v tr li tn hiu khc nhau, lm cho t mt loi t bo gc c th bit ha cc loi t bo khc nhau.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

25

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

Qu trnh bit ha ca t bo gc to da ph thuc vo s tc ng v iu chnh ca hng lot tn hiu t bo. Cc tn hiu t bo khc nhau tc ng vo t bo gc to da dn n cc qu trnh bit ha khc nhau, hnh thnh cc loi t bo khc nhau. c. Vai tr ca gen trong qu trnh bit ha Bit ha t bo l qu trnh tt yu trong qu trnh pht sinh v pht trin ca mi c th sng. Bit ha t bo gip mt hp t sau th tinh phn ha thnh nhiu lp t bo phi, t bit ha thnh nhiu loi m, c quan trong mi c th. Trong qu trnh bit ha ca mi loi t bo, vai tr ca cc gen bit ha c ngha quyt nh. C ch tc ng ca tng loi gen n qu trnh bit ha ca nhiu loi t bo khc nhau cn cha c nghin cu y . d. C ch bit ha t bo cn chu mt s nh hng ca Hormone, cc yu t tng trng v vai tr ca ion Ca2+ - Khi t bo sng c nui cy tn mi trng khng c huyt thanh c b sung Hormone nh insulin v protein EGF. EGF l protein c sn xut t t trng v tuyn nc bt, DGF c th thc y s tng sinh t bo v kch thch s tng trng mi da cng nh b mt rut v mng sng. Trn mng ca t bo sng ngi cha receptor ca insulin, trong sut s pht trin ca t bo receptor SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 26

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG lm tng kh nng tng sinh ca t bo. Hydrocorticone v cc hormon khc cng nh hng n kch thc qun th t bo, nu thiu kch thc ca qun th b nh hng. - Ion canxi (Ca2+) nh hng ti s bit ha v tng trng ca th bo sng, mun iu chnh qu trnh tng sinh v phn tng ca t bo sng ta c th thay i nng ion Ca2+ ngoi bo trong nui cy m invitro. y c th coi l s iu chnh sinh l bnh thng nh trong cu trc biu b, c s chnh lch nng ion Ca2+ r rng gia nhng t bo ca lp y so vi nhng t bo lp trn. Nng ion Ca2+ thp thc y s tng sinh, nng cao lm gim s bit ha ca t bo sng.

Trong nui cy invitro, lng t bo tng nhanh khi nng Ca2+ khong 0,03 0,1mM. Trong mi trng DMEM, lng t bo tng khi nng Ca2+ khong 0,03 0,1mM.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

27

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG III. TNH HNH NGHIN CU V TRIN VNG Hin nay, vic nghin cu ng dng t bo gc rt ph bin trong nhiu lnh vc, c bit l y sinh hc iu tr c rt nhiu bnh nguy him (v d nh cha tr cc bnh lin quan n tim mch, thn kinh, ung th, bng,). 3.1. Tnh hnh nghin cu trn th gii Hng lot k thut tin tin trong iu tr bng nh ghp da (ghp da sm, ghp da ng loi, ghp da mnh siu nh,), siu lc mu lin tc, k thut nano, nui cy nguyn bo si, nui cy nguyn bo sng, nui cy t bo gc, s dng vt da siu mng c ni mch vi phu,... 3.1.1. Vic nui cy nguyn bo si, nguyn bo sng biu b c thc hin t nm u th k XX, vi vic s dng cc mi trng nui cy khc nhau. Di y l mt s mi trng c s dng trong nui cy t bo sng - Mi trng c huyt thanh: Huyt thanh ng vt thng c b sung vo mi trng nui cy nh mt ngun dinh dng cho t bo pht trin. Trong mi trng nui cy, huyt thanh hot ng nh mt cht m pH; cung cp hormon v cc nhn t tng trng; protein; cht dinh dng; cht c ch cc protease;cn cho s tng trng v duy tr chc nng cho t bo sau ny. Nng huyt thanh thng c b sung vo mi trng nui cy t bo sng l 5%, 10%, 20%. Tuy nhin, huyt thanh khng khng phi l nguyn liu tt nht to nn mt mi trng ti u cho s tng trng v biu hin chc nng ca t bo. Do ta khng th xc nh c ngun gc t nhin ca huyt thanh; huyt thanh li rt d b bin i thnh phn v d b nhim cc tc nhn vi nm, virus,; mt vi nhn t trong huyt thanh (nh HDL, LDL,) khng bn khi bo qun lu di nhit thp. Mt khc huyt thanh cn kch thch s bit ha ca nhng t bo

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

28

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG tin ti trng thi khng phn bo nguyn nhim lm cho nhng t bo ny khng duy tr nh mt dng t bo bt t [25]. - Feeder nguyn bo si: Phng php ny u tin c m t bi Rheinwald v Green (1975), da trn s nui cy ng thi t bo sng vi nguyn bo b chiu x. Nguyn bo si chut ca dng t bo 3T3 ly t khi u ca chut nht b chiu x liu cao. Nguyn bo si chut c nui trong mi trng DMEM (Dulbeccos Modified Eagles medium) c nng glucose cao, b sung 10% FBS, Penicillin Streptomycin (100 UI/ml 100 g/ml), dung dch m Bicarbonate sodium 1N vi mt lng ph hp t bo c chiu x (mc ch cc t bo ny khng tng sinh nhng vn tit ra mt s cht gip cho s tng trng ca t bo sng). Khi nhng t bo ny to c 50% mt trong a nui cy th c s dng nh mt gi th trc tip cho cho vic nui cy t bo sng. Mi trng nui cy t bo sng l hn hp gia mi trng DMEM (c nng glucose cao) v mi trng Hams F12 (c b sung 10% FBS) vi t l l 3:1. Vi tin b k thut m hin nay, cc nh khoa hc to ra nhiu loi mng nhn to, bn nhn to bng collagen, polymer, s dng nh mt lp nng , to iu kin tt cho s tng trng cho t bo sng[18]. - Mi trng khng huyt thanh: Mi trng nui cy khng s dng huyt thanh v cc lp nng khc phc c mt s hn ch ca vic nui cy t bo sng trong mi trng c huyt thanh hay lp nng . Mt khc, do s thay i v c cht lng ln s lng cc thnh phn c bn (nh cc acid amin, vitamin, nguyn t a v vi lng,) nn cn phi b sung vo mi trng cc thnh phn khc (nh EGF, insulin, transferrin, hydrocortisone, dch trch tuyn yn b BFE). SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 29

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG Tuy nhin mi trng nui cy ny c nhng hn ch nh: s lng ln cy chuyn sau khi nui s cp trong mi trng ny t hn so vi mi trng c b sung huyt thanh, vic b sung cc cht cn cho s tng sinh ca t bo (nh BPE,) cng gp kh khn (nh ngun cung cp him, d b nhim khun, gi thnh cao v t bit l khng xc nh c ngun gc ). Hin nay trn th trng c nhiu mi trng nui cy chuyn bit t bo sng khng b sung huyt thanh nh mi trng MCDB 151, MCDB 153, MCDB 154, Epilife, Trong , mi trng Epilife l mi trng c bn nui cy t bo sng v nhng t bo biu b khc. Trong mi trng Epilife, t bo sng tng sinh mnh, khong thi gian sng di v c th to c 45 60 th h [19]. 3.1.2. Cng ngh s dng t bo gc Hin nay, cc sn phm thay th da c cha t bo gc khng ch tm thi ngn chn s mt nc ca c th v nhim trng do vi khun, m cn t c hiu qu sa cha t yu cu. Gip ti u qu trnh cha lnh vt thng do bng cng nh cc yu cu. Tr liu t bo gc c th nng cao cht lng cha lnh vt thng bng, lm gim s hnh thnh cc vt so v thit lp li chc nng bnh thng ca da v phn ph ca n. Cc ngun chnh ca cc t bo gc c th c s dng sa cha v ti sinh cho cc t bo da b tn thng l nhng t bo gc phi (ESCs) v cc t bo gc trng thnh. Trong nm 2007, Yamanaka v cc ng nghip sn xut thnh cng t bo gc ton nng t nguyn bo si da ngi ln, cc t bo soma ca ngi khc v c nhng c im tng t nh ESCs. Khuyn khch vic s dng t bo gc trng thnh, cc t bo gc trung m c bit (MSC) ang c hin thc ha trong iu tr bng. MSC c th c phn lp t ty xng v cc m khc, chng SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 30

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG hn nh m m, mu dy rn v t bo da. Cc t bo gc t mu dy rn c th bit ha thnh keratinocytes, t bo gc-m (ADSCs) c th thc y s pht trin nguyn bo si da v ti biu m ca vt thng da[1]. Hin nay, c mt s phng php s dng t bo gc, bao gm c tim treo t bo (http://www.latimes.com), tm di ng hoc da m thit k. 3.1.3. Theo nghin cu mi nht ca cc nh khoa hc thuc Trung tm iu tr bng, i hc quc gia Utah (M) va hon thnh th nghim liu php iu tr phun t bo gc vo v tr vt thng cc b ca bnh nhn. Liu php iu tr trn c to ra bng cch kt hp gia tiu cu khng c kh nng lm ng mu bnh nhn bng vi t bo gc cha canxi v thrombin. Th nghim cho thy ngoi vic iu tr vt bng cc b, liu php trn cn c th gip ci thin qu trnh lm lnh da c cy ghp. Liu php iu tr phun t bo gc vo vt bng cc b ca bnh nhn khng nhng iu tr hiu qu vt bng cc b, m cn c ngha quan trng ng dng trong cc loi hnh phu thut cy ghp khc[2]. 3.1.4. Phng php tr liu t bo gc c l mt phng php ti u trong iu tr bng hay khng? Mt khc, s bt n nh trong iu kin v mi trng nui cy dn n s suy thoi v cu trc v cc m. C ch iu khin qu trnh lo ha t bo gc vn l mt b n ln i vi cc nh khoa hc. Hin nay cn rt nhiu vn cn phi gii quyt trc khi t bo gc c p dng rng ri trong thc t. 3.2. Tnh hnh nghin cu trong nc Trong vic iu tr bng din rng ph bin hin nay ang c p dng nhiu bnh vin trong c nc l k thut s dng ngun da ghp t thn nhng rt hn ch, th phng php tr liu t bo l mt gii php kh thi. mt vi bnh vin chuyn khoa bng ang p dng k thut tin tin nh nui v cy ghp

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

31

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG nguyn bo si, t bo sng, trong iu tr tn thng do bng (Vin bng Quc gia Vit Nam). 3.2.1. Cng ngh nui cy t bo da hin nay Cc t bo da (t bo sng, nguyn bo si ) sau khi c tch t mu da s c a vo mi trng nui cy trn cc a nui cy, sau mt thi gian (khc nhau ty tng loi t bo) t mt s t bo ban u, cc t bo s pht trin, nhn ln v lin kt vi nhau to nn cc mng t bo nui cy. Do s lin kt gia cc t bo rt mong manh, d v, d t rch, hn na vic a cc mng t bo ny ghp ln nn vt bng rt kh khn, nn t l thnh cng khi ghp cc mng nui cy trn lm sng thng khng cao. Cc mng ny rt d b tiu hy do nhim khun v cht lng lin so cng hn ch. Mt khc vic phi hp gia nui cy v lm sng cng nhiu bt cp (v d khi t bo da c th ghp c th vt thng li cha iu kin ghp, v ngc li khi vt thng iu kin ghp th cc t bo cha tui hay mt cn thit hoc qu gi ghp). khc phc nhng nhc im trn hin nay c nhng thay i ln trong cng ngh nui cy t bo da, l vic tm ra cc gi cho t bo pht trin, nhn ln trn trong qu trnh nui cy. Thay v ch nui cy cc t bo trong mi trng nui cy, trn a nui cy n thun th ngi ta cy cc t bo trn mt loi mng nn nh mt gi cho t bo. Cc gi ny phi m bo l c th s dng p ln vt thng v cho php cc t bo pht trin bnh thng trn . Khi mt v tui ca t bo ph hp ghp, ngi ta a c tm gi ny cng vi cc t bo trn ghp ln vt thng, vt bng. Nh pht minh ny cng vi vic s dng cc mng sinh hc, cc vt liu che ph vt thng tm thi chun b nn ghp m t l thnh cng v gi thnh iu tr c nhng bc t ph. Cc gi c s dng l cc mng collagen, mt s mng tng hp, bn tng hp s dng trong iu tr vt thng SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 32

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG Cc nh khoa hc thnh cng trong cng ngh nui cy nguyn bo si da ng loi iu tr vt thng, vt bng. Bng vic s dng tm TegadermR (mt loi iu tr vt thng thng thng) lm gi cho t bo to ra cc tm nguyn bo si nui cy c cht lng tng ng sn phm tng t ca cc trung tm trn th gii nhng gi thnh ch thp bng 1/4. Mt bc tin trong cng ngh nui cy, l cng ngh nui cy t bo sng da t thn iu tr bng nng v cc trng hp chn thng mt da ln. Khng ch c cc bc tin trong cng ngh nui cy, vic s dng cc sn phm nui cy cng c nhiu thay i. Thay v s dng n thun cc mng nguyn bo si, t bo sng nui cy ghp ln vt thng th ngy nay ngi ta kt hp vic nui cy t bo sng to lp biu b ln cht nn trung b l lp nguyn bo si nui cy l cng ngh da nhn to do kt hp lp biu b nui cy vi mt mng collagen, mng silicon hay mt loi mng tng hp khc. 3.2.2. Cng ngh nui cy nguyn bo si trong iu tr bng

Nguyn bo si c phng i 400 ln.

Nguyn bo si l loi t bo ca trung b c s dng rng ri nht trong nui cy iu tr vt thng, vt bng. V tnh sinh min dch thi ghp thp cho nn c th s dng nguyn bo si da ng loi. Tc dng ca nguyn bo si nui cy l thc y thi gian lin vt thng bng nng (do n cung cp mt s yu t tng trng nh TGF-b, PDGF, KGF). Trn vt bng su, n c tc dng lm lin SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 33

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG vt bng hp, ci thin cht lng nn ghp cho vic ghp da hay ghp t bo sng nui cy, ci thin cht lng lin so,(do nguyn bo si to ra cc thnh phn m gian bo lm nn cho qu trnh biu m ha v cung cp cc si laminin, elastin, fibronetin t bo biu m bm v trt trn gip tng nhanh qu trnh biu m ha che ph vt thng) K thut nui cy nguyn bo si gm cc bc chnh sau: Bc 1: Chn, sng lc ngi cho mu da Mu da c ly nhng ngi tnh nguyn, mnh khe khng mc cc bnh ly nhim qua ng mu v cc bnh mn tnh khc. Ngi cng tr cng tt. Nhng ngi cho mu da u c xt nghim ton b loi tr cc bnh l ni trn. Bc 2: Ly mu da v bo qun mu da Vng d kin ly mu da c v sinh sch s, st trng trc khi ly. Mu da ly c ton lp biu b, trung b, h b, kch thc khong 1 - 1,5cm2, thng ly trong i st np bn. Sau khi ly mu da c bo qun trong ng nghim cha 5ml dung dch DMEM (Dulbecos Modiffied Eage Media) cha 1% khng sinh, bo qun 40C trong vng 8h, sau chuyn mu da v lab nui cy. Bc 3: X l mu da Cc mu da c ct lc ht m sau ngm vo cn 70% th tch trong vng 30 giy, ly ra ra sch 3 ln bng PBS ri ct nh thnh cc mu da kch thc 0,1mm. Bc 4: Cy mu da Cc mu da c cy trong chai nui cy vi mt mt mu da 0,1mm cho din tch 2,5cm2. Cho mi trng nui cy nguyn bo si vo chai ri t vo t m 370C vi 95% th tch kh tri v 5% th tch CO2. Tin hnh b sung mi trng nui cy sau 24h v sau 48h tip theo. Thay mi trng sau 4 ngy, theo

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

34

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG di t bo mc v di c ra khi mu da. Khi nguyn bo si pht trin v nhn ln t > 50% din tch che ph y chai nui cy th tin hnh tch t bo. Bc 5: Tch nguyn bo si Ly b mu da v ra t bo PBS (phosphate Buffered Salines), thm dung dch c 0,05% trypsin v 0,35mM EDTA trong PBS ri t chai nui cy vo t m 370 trong 5 pht. Sau kim tra mc t bo tch khi y chai, khi cc t bo co trn th cho thm mi trng nui cy vo v ly hn dch nui cy tin hnh ly tm vi tc 1200v/pht, sau b dch ni v thu ly t bo. Cc t bo ny c a vo chai nui cy vi mt 5 103 t bo/cm2. Bc 6: Nhn rng nguyn bo si Sau mt thi gian cc t bo nhn ln trong a nui cy s c cy chuyn sang cc chai khc vi mt 5000 t bo/cm2, quy trnh cy chuyn cn theo di cht ch tnh trng nhim, mt t bo, pH mi trng. Cc t bo nui cy v nhn rng trong mi trng nui cy v t trong t m CO2, cn thay mi trng nui cy cho t bo sau 3 - 4 ngy. Bc 7: Thu hoch nguyn bo si La chn th h t bo t P5-P10, cc t bo phi sng v pht trin bnh thng. Kim tra vi khun v nm trc khi thu hoch. Tin hnh thu t bo t chai nui cy bng cch dng trypsin v ly tm. Bc 8: Chun b gi t bo Gi t bo c th l collagen, cc mng sinh hc hay tng hp. Ti vin bng s dng tm vt liu iu tr vt thng l TegadermR. Gi c ct trn c din tch a nui cy (75cm2) kh trng gi v t vo a nui cy, sau cho mi trng nui cy vo sao cho lng ngp u gi . Bc 9: Cy t bo ln gi

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

35

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG m t bo v tnh mt t bo ri dn u hn dch t bo va thu c ln gi chun b. t a nui cy c gi v t bo vo t nui cy 370C c 5% CO2 trong khong 1h ri b sung mi trng nui cy cho 5ml. Bc 10: Theo di v nh gi tm t bo nui cy Cc nguyn bo si s nhn ln v pht trin trn gi trong mi trng nui cy. Theo di mt t bo ln v khng c tnh trng nhim khun, nhim nm th tin hnh ghp tm t bo nui cy ln vt thng, vt bng c chun b. Thng thng thi gian t khi ly mu da n khi c th ghp tm nguyn bo si nui cy ln vt bng khong 2 tun[7].

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

36

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG 3.2.3. Cng ngh nui cy t bo sng da t thn trong iu tr bng T bo sng cng l loi t bo c s dng nhiu trong iu tr vt thng, vt bng su din rng (do thiu ngun da ghp t thn) v phc v nhiu nghin cu khc. T bo sng l t bo thuc biu b c tnh sinh min dch thi ghp cho nn phi s dng t bo ca da t thn.

Mt mt bnh nhn c iu tr bng ghp t bo sng t thn nui cy.

Hin nay, c th thu nhn t bo sng t nhiu ngun t bo khc nhau (v d t mnh da, vng t bo chn lng, vng phng ca nang lng,). K thut nui cy t bo sng biu b (mt s bc c th thay i ty thuc vo phng php v mi trng nui t bo sng): Bc 1: Chn, sng lc ngi cho mu da Bc 2: Ly mu da v bo qun mu da Bc 3: X l mu da Bc 4: Tch biu b n SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 37

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG Mt s phng php ph bin tch biu b ra khi trung b v thu t bo biu b n: + Mu sinh thit da khong 5cm2 ra trong dung dch mui v bng Dispase 370C trong 30 40 pht, sau chuyn biu b vo dung dch Trypsin v 370C trong 10 pht [9]. + Mu da t trong dung dch Dipase, 2 80C trong 18h. Tch biu b ra khi trung b cho vo ng ly tm cha 2 ml Trypsin-EDTA (0,25% - 0,02 mM) 370C trong 10 - 12 pht. + mu da trong dung dch Trypsin EDTA (0,25% - 0,02%) t l 1:4 40C trong khong 16 20h [10]. Bc 5: Nhn rng t bo sng biu b. Bng cch nui t bo sng trong mi trng. Ban u mi trng c s dng nui cy s cp v th cp t bo sng trn lp nng nguyn bo si c b sung huyt thanh ng vt. Trong h thng ny, t bo sng c th c cy chuyn cho n khi chng c 20 - 50 th h [4]. Tuy nhin, hin nay c nhng ci tin khc phc mt s hn ch ca cc mi trng nui cy s dng trc , nh s dng mi trng nui cy khng huyt thanh hoc c b sung nhn t t thc vt. Ngoi ra c th cn mt s bc khc ty thuc vo mi trng nui t bo sng, nh: chun b lp nng nguyn bo si, cy t bo ln lp nng (hay gi ), theo di v nh gi tm t bo nui cy. Cng ngh nui cy t bo sng kh phc tp, mt trong nhng ng dng quan trng ca n l gp phn iu tr cu sng nhng bnh nhn bng su din tch ln thiu ngun da ghp t thn. Tuy nhin, trc y cc t bo biu m c nui cy trong mi trng c huyt thanh, cn c chi ph rt cao, quy trnh nui cy phc tp. V th, cc bc s Vin bng Quc gia th nghim phng php phn lp v nui cy t bo sng SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 38

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG trong mi trng khng huyt thanh vi mc tiu to tm t bo sng t thn nui cy iu tr bng. y l bin php n gin, r tin hn rt nhiu so vi phng php khc. 3.2.4. S dng t bo gc trong cng ngh nui cy t bo ng dng trong iu tr bng T bo gc (stem cell) c nhc n nhiu trong nhng nm gn y. Cng ngh t bo gc ngy cng c nhiu ng dng trong y hc, nh to ra c cc vt liu che ph, vt liu thay th da khi da b tn thng ln. Vic s dng t bo gc t dy rn tr s sinh (bn quyn ca PGS.TS. Phan Ton Thng v cng s - i hc quc gia Singapore, l ngi u tin trn th gii tm ra cng ngh tch t bo gc t cung dy rn) m ra mt trin vng to ln v ng dng ca cng ngh nui cy t bo. Khc vi cc t bo ni trn l nhng t bo bit ha cao, t bo gc (mm) dy rn tr s sinh l nhng t bo bit ha thp, kh nng sinh sn pht trin mnh, thi gian nui cy nhanh, c th ch ng trong vic thu nhn sn phm nhiu giai on, nhiu thi k khc nhau. Do kh nng thnh cng s cao hn khi p dng trn lm sng. T cc t bo gc dy rn tr s sinh ngi ta c th to ra cc sn phm iu tr vt bng (t bo sng, nguyn bo si), Hin nay, Vin bng quc gia ang hp tc vi PGS.TS Nguyn Ton Thng v cc ng nghip Singapore trin khai k thut ny. 3.3. Trin vng ng dng ca t bo gc Hin nay trn th gii ang c nhiu cng trnh nghin cu v tm kim, to ra t bo gc t cc ngun t bo ti u v kh nng ng dng ca t bo gc trong iu tr v thm m. Liu php iu tr t bo gc l mt cng c hp dn tr liu iu tr nhiu bnh nan y trong tng lai. Vit Nam, hin c 4 ngn hng t bo gc c thnh lp thuc cc n v: Bnh vin Qun y 103, Cng ty c phn Mekophar, Cng ty c phn Ngc SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 39

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG Tm, Bnh vin Truyn mu v Huyt hc TP. H Ch Minh. Ngn hng t bo gc MekoStem mi c thnh lp v l ngn hng u tin trn th gii lu tr hai loi t bo gc cng mt lc, l t bo gc t mu v mng dy rn. Ngn hng cung cp cc dch v v thu thp, phn tch, x l tch t bo, bo qun cc loi t bo gc t mu v mng dy rn cho cng ng v c nhn. Tim nng pht trin cng ngh t bo gc rt ln. Hy vng trong nhng nm sp ti cng ngh t bo gc c ng dng ph bin hn na.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

40

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

KT LUN
Thu nhn c nguyn bo si, t bo sng, t bo gc da t t bo da. Vic ng dng cng ngh t bo gc trong iu tr bng cho t l thnh cng cao.

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

41

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

PH LC
[1] http://www.medscape.com/ [2] http://www.thaythuocvietnam.vn/ [3] H Th Thanh Hng (2005), Tch v nui biu b da quy u ngi, Kha lun tt nghip i hc Khoa hc T nhin. [4] Nguyn Phan Xun L (2006), Thit lp quy trnh nui nguyn bo si t da quy u ngi, Lun vn thc s Trng i hc Khoa hc T nhin. [5] Phan Kim Ngc (2002), Gio trnh thc tp c s Cng ngh sinh hc ng vt. NXB i hc Quc gia Thnh ph H Ch Minh. [6] Lu Hoi Nim (2003), Thit lp quy trnh tch v nui cy t bo da ngi, Kha lun c nhn khoa hc i hc Khoa hc T nhin. [9] Abd el-A iz Hanafy A.Ahmad, M.D., Mostafa Hemieda, M.D.; Hassan A Badran, M.D.; F.R.C.S and Ikram I.Seif, MD Culture allogenic keratinocyte grafts in the treatment of burn: Preliminary Report The Department of Plastic and Reconstructive surgery, Faculty of medicine, Ain Shams University. [10] Bruce Wilson DDW Epidermal Grow Facture Enemas for Left Side Ulcerative Colitis ATLANTA, GA May 21, 2001. [11] Alfredo Gragnani; Jeffrey R. Morgan; Lydia Masako Ferreira (2001) Experimental model of culture kerratinocyte Animals of Burns and Fire Disaster vol.XIV n.2 USA and Brazil. [18] Mr Jerry G Johnson Essentials of human anatomy and physiology, Chapter 6 Skin and the integmentary. [19] Taylor JR, Lockwood AP, Taylor AJ The prepuce: specialized mucosa of the penis and its loss to circumcision British Journal of Urology (1996), 77, 291 295. [20] National Organization of Circumcision Information Resource Centers. SVTH: Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan 42

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG [25] Hume WJ. Keratinocyte proliferative hierarchies confer protective

mechanisms in surface epithelia. Br J Dermatol. 1985; 112 : 493 502. [PubMed] [31] Morris RJ, Fischer SM, Slaga TJ. Evidence that a slowly cycling

subpopulation of adult murine epidermal cells retains carcinogen. Cancer Res. 1986; 46 : 3061 3066. [PubMed].

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

43

NG DNG CA T BO GC DA TRONG CHA BNG

TI LIU THAM KHO

1.

PGS.TS. Khut Hu Thanh. 2008. Sinh hc t bo. Nh xut bn khoa hc k thut.

2.

Tp ch hot ng khoa hc

Mt s trang web: http://fbm.com.vn/ http://www.medscape.com/ http://tailieu.vn/ http://www.thaythuocvietnam.vn/ http://thuviensinhhoc.com/ http://sinhhocvietnam.com/ http://vietbao.vn/ http://vi.wikipedia.org/wiki/Da/

SVTH:

Nguyn Th Xun H - Nguyn Th Hin - Lu Th Lan

44

You might also like