Phng phap phan tch thanh

nhan t
I. Kin thc c bn :
1. Cc hng ng thc ng nh
2. Cc phng php phn tch a thc thnh nhn t (SKG ton 8 tp 1)
- Phng php t nhn t chung
- Phng php dng hng ng thc
- Phng php nhm nhiu hng t
3. Nghim ca a thc
Nu f(a) = 0 th x-a l nhn t ca a thc f(x)
Ta c f(x) = (x-a)g(x), trong f(x), g(x) l cc a thc
4. ng nht h s

an = bn
a = b
n1 n1
Nu anxn + an-1xn-1 + ...+ a1 = bnxn + bn-1xn-1 + ...+ b1 th
...........
a1 = b1
5. Nu thay x1 = a1 hoc x2 = a2 .... m A(x1,x2,....,xn) = 0 th
A(x1,x2,....,xn) ( x1 a1 ), ( x2 a 2 ),..... Vy A(x1,x2,....,xn) = K(x1-a1)(x2-

a2).....
6. Tam thc bc hai
Tam thc ax2+bx+c phn tch c thnh nhn t khi b2-4ac 0 (tha
nhn du hiu ny)
II. Cc dng bi tp v cch gii
Dng 1: Phn tch a thc thnh nhn t bng phng php tch mt
s hng t thnh nhiu hng t
C s :
Nu f(a) = 0 th f(x) = (x-a)g(x) vi f(x) v g(x) l cc a thc
Quy tc: tch mt s hng t thnh mt s hng t khc lm xut hin
nhn t chung hoc hng ng thc t bi ton c gii quyt.
1. Cc bi ton
Bi ton 1: Phn tch a thc thnh nhn t: A = x2 - 4x+3
Phn tch tm li gii:
Ta phi tch mt trong ba hng t thnh cc hng t mi gp vi hai
hng t cn li tr thnh cc nhm, mi nhm xut hin nhn t chung
ging nhau, nh th bi ton c gii quyt.

Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

1/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
Li gii
Cch 1: (Tch hng t gia)
A = x2 - x - 3x +3 = x(x-1)-3(x-1) = (x-1)(x-3)
Cch 2: (Tch hng t cui)
A = x2-4x-1+4 = x2-1-4x+4 = (x-1)(x+1)-4(x-1) = (x-1)(x+1-4) = (x1)(x-3)
Cch 3: (Tch hng t cui)
A = x2-4x+4-1 = (x-2)2-1 = (x-2+1)(x-2-1) = (x-1)(x-3)
Cch 4: (Tch hng t cui)
A = x2-4x-9+12 = x2-9-4x+12 = (x-3)(x+3)-4(x-3) = (x-3)(x+3-4) = (x-3)
(x-1)
Cch 5: (Tch hng t gia v hng t cui)
A = x2-2x-2x+3 = x2-2x+1-2x+2 = (x-1)2-2(x-1) = (x-1)(x-1-2) = (x-1)
(x-3)
Bi ton trn khng phc tp cc em c th d dng tip thu. Ti mun
a ra bi ton ny gip cc em c hc lc yu cng c th nhn
thc c. Vic gii bi ton theo nhiu cch gip cc em bit xem xt
bi ton nhiu gc cnh t cc em c ci nhn phong ph hn.
Bi ton 2: Phn tch a thc thnh nhn t: B = 4x2 - 4x-3
Li gii
Cch 1 :(Tch hng t th hai)
B = 4x2+2x-6x-3 = 2x(2x+1)-3(2x+1) = (2x+1)(2x-3)
Cch 2 :(Tch hng t th ba)
B = 4x2-4x+1-4 = (2x-1)2-4 = (2x-1-2)(2x-1+2) = (2x+1)(2x-3)
2. Bi tp t luyn
Bi 1: Phn tch a thc thnh nhn t
a. x2-6x+8
b. 9x2+6x-8
Bi 2: Phn tch a thc thnh nhn t
a. -c2( a-b)+b2(a-c)-a2(b-c) Gi : tch a-c = (a-b)+(b-c)
b. (x-y)-x3(1-y)+y3(1-x) Gi : tch 1-y = (x-y)+(1-x)
Dng 2: Phn tch a thc thnh nhn t bng phng php thm v
bt cng mt s hng.
1. Cc bi ton
Bi ton 1: Phn tch a thc thnh nhn t : 4x4+81
Phn tch tm li gii:
Li gii:
4
4
2
2
4x +8 = 4x +36x +81-36x = (2x2+9)2-(6x)2 = (2x2+9-6x)(2x2+9+6x)
Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

2/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
= (2x2-6x+9)(2x2+6x+9).
Bi ton 2: Phn tch a thc thnh nhn t : x6-1
Phn tch tm li gii :
Ta thy x6-1 c th phn tch thnh (x3)2 - 1 hoc (x2)3-1 s dng
ngay hng ng thc mt khc ta cng c th thm bt xut hin
cc hng ng thc hoc nhm.
Li gii :
6
Cch 1: (Ni t x n 1)
x6-1= x6-x5+x5-x4+x4-x3+x3-x2+x2-x+x-1
= x5(x-1)+ x4(x-1)+ x3(x-1)+ x2(x-1)+ x(x-1)+(x-1) = (x-1)(x5+ x4+ x3+
x2+ x+1)
= (x-1)[x4(x+1)+x2(x+1)+(x+1)] = (x-1)(x+1)(x4+x2+1) = (x-1)(x+1)
[x4+2x2+1-x2]
= (x-1)(x+1)[(x2+1)2-x2] = (x-1)(x+1)(x2+1-x)(x2+1+x) = (x-1)(x+1)
(x2-x+1)(x2+x+1)
Cch 2:
x6-1 = x6+x3-x3-1 = x3(x3+1)-(x3+1) = (x3+1)(x3-1) = (x+1)(x2-x+1) (x-1)
(x2+x+1)
Cch 3:
x6-1 = x6+x4+x2-x4-x2-1 = x2(x4+x2+1)-(x4+x2+1) = (x4+x2+1)(x2-1)
= ( x4+2x2+1-x2)(x-1)(x+1) = (x2-x+1) (x2+x+1) (x-1) (x+1)
Cch 4: x6-1 = (x3)2-1 = (x3-1)(x3+1) = (x+1)(x2-x+1) (x-1)(x2+x+1)
Cch 5: x6-1
= (x2)3-1 = (x2-1)(x4+x2+1) =
(x-1)(x+1)(x2-x+1)
(x2+x+1)
Cch 6: x6-1
= x6-3x4+3x2-1+3x4-3x2 = (x2-1)3+3x2(x2-1) = (x2-1)[(x21)2+3x2]
= (x2-1)(x4+x2+1) = (x-1)(x+1)(x2-x+1)(x2+x+1)
Cch 7: x6-1
= x6-x2+x2-1 = [(x3)2-x2]+(x2-1) = (x3-x)(x3+x)+(x2-1)
= (x2-1)(x4+x2+1) = (x-1)(x+1)(x2-x+1)(x2+x+1)
Cch 8: x6-1
= x6-x2+x2-1 = x2(x4-1)+(x2-1) = x2(x2-1)(x2+1)+(x2-1)
= (x2-1)[x2(x2+1)+1] = (x2-1)(x4+x2+1) = (x-1)(x+1)(x2-x+1)(x2+x+1)
Cch 9: x6-1
= x6-x4+x4-1 = x4(x2-1)+(x2-1)(x2+1) = (x2-1)(x4+x2+1)
= (x-1)(x+1)(x2-x+1)(x2+x+1)
Bi tp t luyn
Phn tch a thc thnh nhn t :
a) x5+x4+1
b) x8+x+1
Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

3/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
c) 4x4+1
d) x8+98x2+1

Dng 3: Phn tch a thc thnh nhn t bng phng php i bin
s.
1. Cc bi ton
Bi ton 1: Phn tch a thc thnh nhn t
a. (x2+x)2+4(x2+x)-12
b. (x2+x+1)(x2+x+2)-12
Phn tch tm li gii:
a) D dng nhn thy, x2+x lp i lp li
b) x2+x+2 = (x2+x+1)+1
Li gii
a. t x2+x = y
(x2+x)2+4(x2+x)-12 = y2+4y+12 = y2-2y+6y-12 = y(y-2)+6(y-2) = (y-2)
(y+6)
Thay y = x2+x
= (x2+x-2)(x2+x+6) = (x-1)(x+2)(x2+x+6)
b. t x2+x+1 = t
(x2+x+1)(x2+x+2)-12
= t(t+1)-12
= t2+t-12
= t2-9+t-3
= (t-3)(t+3)+(t-3)
= (t-3)(t+4)
Thay t = x2+x+1
= (x2+x-2)(x2+x+5)
= (x-1)(x+2)(x2+x+5)
Bi ton 2: Phn tch a thc thnh nhn t
A = x4+6x3+7x2-6x+1
Li gii :
6
x

1
1
1
) = x 2 [( x 2 + 2 ) + 6( x ) + 7]
2
x
x
x
1
1
y2 = x2 2 + 2 y2 + 2 = x2 + 2
x
x

A = x2(x2+6x+7- +
1
x

t x = y

(*)

Thay vo (*), ta c:
x2(y2+2+6y+7)
= x2(y2+6y+9)
= x2(y+3)2
Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

4/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
= (xy+3x)2
Thay

y =x

1
x

1
=[ x ( x ) + 3 x ]2
x
2
= ( x + 3 x 1) 2

Cch 2:
x4+6x3+7x2-6x+1
= x4+6x3-2x2+9x2-6x+1
= x4+2x2(3x-1)+(3x-1)2
= (x2+3x-1)2
Nu lm php so snh gia cch 2 v cch 1 th r rng cch 2 n
gin hn rt nhiu. Vy phi chng cch ti lm phc tp ho vn
mt cch khng cn thit ?
Ti mun a ra bi ton trn cho hc sinh khng phi ch lm
phong ph cch lm ton m nhm mc ch trang b cho cc em kin
thc sau ny khi gii phng trnh bc 4 dng i xng cc em c
th gii quyt nhanh gn.
2. Bi tp t luyn
Bi 1: Phn tch a thc thnh nhn t
x(x+1)(x+2)(x+3)+1
Gi :
x(x+1)(x+2)(x+3) = x(x+3)(x+1)(x+2)
= (x2+3x)(x2+3x+2)
Bi 2: Phn tch a thc thnh nhn t
(x2+y2+z2)-(x+y+z)2+(xy+yz+zx)2
Gi :
t x2+y2+z2 = a
xy+yz+zx = b
Dng 4: Phn tch a thc thnh nhn t bng phng php h s
bt nh
C s
Nu anxn + an-1xn-1 + ...+ a1 = bnxn + bn-1xn-1 + ...+ b1
th

Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

5/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t

an = bn
a = b
n1 n1

...........
a1 = b1
1. Cc bi ton
Bi ton 1: Phn tch a thc thnh nhn t
x4-6x3+12x2-14x+3
(1)
Phn tch tm li gii:
Ta thy, 3 c cc c 1, 3 nhng khng l nghim ca 1, vy vic tm
ra nghim rt kh khn v cng c th khng c nghim, v th vic
nh hng phn tch ra nhn t bc 1 rt kh khn. Nu (1) phn
tch c th s c dng (x2+ax+b)(x2+cx+d)
Li gii
Gi s (1) phn tch c thnh nhn t, ta c
x4-6x3+12x2-14x+3 = (x2+ax+b)(x2+cx+d)

a+ c= 6
a c+ b + d = 1 2

a d+ b c= 1 4
b d= 3
Cho b = 3 -> d = 1 ->a = -2;c = -4.
Vy ta c dng phn tch ca (1) l
(x2-2x+3)(x2-4x+1)
y l bi ton kh, dng ton phc tp ch c mt s t cc em lm c. Mc ch ti a ra bi ton ny l gip hc sinh kh gii gii quyt
cc bi ton tng t, t m ra mt nh hng mi cho vic phn
tch a thc thnh nhn t. bi ton c ngha nh mt cha kho cho
vic gii cc bi ton kh phn tch. Mt khc vic lm tt phng
php ny, to thun li cho cc em hc tt hn cc lp hc tip theo.
V y l dng ton kh, nn i b phn hc sinh trong lp khng lm
c, nu tip tc a vo cc bi tp dng ny s gy tm l hoang
mang, chong vng cho hc sinh c lc hc trung bnh v yu. V th
ti nhanh chng chuyn sang dng ton khc.
2. Bi tp t luyn
Dng phng php h s bt nh, phn tch a thc thnh nhn t
Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

6/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
a) 4x4+4x3+5x2+2x+1
b) 3x2+22xy+11x+37y+7y2+10

Dng 5: Phn tch a thc thnh nhn t bng phng php xt gi

tr ring
C s:
Nu thay x1 = a1 hoc x2 = a2 .... m A(x1,x2,....,xn) = 0 th
A(x1,x2,....,xn) ( x1 a1 ), ( x2 a 2 ),.....
Vy A(x1,x2,....,xn) = K(x1-a1)(x2-a2).....
1. Cc bi ton
Phn tch a thc thnh nhn t
P = ab(a-b)+bc(b-c)+ca(c-a)
(1)
Li gii
Nu thay

a =b
b =c

c =a

vo (1) th P = 0 -> a-b, b-c, c-a l nhng nhn t

ca P. Mt khc P c bc 3. Vy P = K(a-b)(b-c)(c-a)
(2)
vi K l hng s
Nu thay a = 1, b = 2, c = 0 v biu thc ab(a-b)+bc(b-c)+ca(c-a)
= K(a-b)(b-c)(c-a), ta c K = 1.
y l dng ton phc tp nhng ti c gng chn ra bi ton tht n
gin v c th hc sinh trng ti, cc em nhn thc chm, nu a
bi ton phc tp th va mt thi gian li khng hiu qu.
2. Bi tp t luyn
Phn tch a thc thnh nhn t
a) M = x2(y-z)+y2(z-x)+z2(x-y)
b) a(b+c-a)2+b(c+a-b)2+c(a+b-c)2+(a+b-c)(b+c-a)(c+a-b)
Dng 6: Phn tch a thc thnh nhn t bng phng php tm
nghim ca a thc
C s:
- Nu f(a) = 0 th x-a l nhn t ca a thc f(x)
Ta c f(x) = (x-a)g(x), trong f(x), g(x) l cc a thc
- Nu tam thc ax2+bx+c c hai nghim a', b' th phn tch c
thnh a(x-a')(x-b').
1. Cc bi ton
Bi ton 1: Phn tch a thc thnh nhn t
Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

7/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
x3+3x2-4
Phn tch tm li gii:
D nhm thy x = 1 l nghim ca a thc -> a thc cha nhn t
x-1, vy ta phi bin i a thc lm xut hin nhn t x-1.
Li gii
3
2
3
2
x +3x -4 = x -1+3x -3
= (x-1)(x2+x+1)+3(x2-1)
= (x-1)[x2+x+1+3(x+1)]
= (x-1)(x2+4x+4)
= (x-1)(x+2)2
Bi ton 2: Phn tch a thc thnh nhn t
a) x2+3x+2
(1)
b) x2-x+12
(2)
Gi : Hy tm nghim ca a thc
Li gii
a) D thy x = -1 v x = -2 l nghim ca a thc (1). Vy x2+3x+2
= (x+1)(x+2)
Trn c s cc em hiu tht k phn a, ti cho cc em v nh t lm
phn b.
Bi ton trn rt n gin, nhng li m ra mt hng mi cho vic suy
lun tm li gii, n c tc dng nh hng cho vic phn tch lm
xut hin nhn t chung.
Mt khc, ti mun a ra dng ton ny cc em sm tip cn v
lm quen vi nghim ca phng trnh c bit l phng trnh bc
hai m cc em s hc rt nhiu lp 9 v cc nm hc sau ny. Vn
ca bi ton tuy khng to tt song bi ton h m cho cc em mt
tng mi.
2. Bi tp t luyn
Phn tch a thc thnh nhn t
c) x3-x2+1
d) 2x3-2x2-x+1
e) x2-4x+3
f) 2x2+3x-2
Dng 7: Phn tch a thc thnh nhn t bng cch phi hp nhiu phng php
1. Cc bi ton
Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

8/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
Bi ton 1: Phn tch a thc thnh nhn t
A = bc(b+c)+ac(c-a)-ab(a+b)
Li gii
2
2
2
2
2
2
A
= b c+bc +ac -a c-a b-ab
= (abc- a2b)+(ac2-a2c)+(b2c-ab2)+(bc2-abc)
(thm bt abc)
= ab(c-a)+ac(c-a)+b2(c-a)+bc(c-a)
= (c-a)(ab+ac+b2+bc)
= (c-a)[a(b+c)+b(b+c)]
= (c-a)(b+c)(a+b)
Bi ton trn c vai tr cng c cc phng php phn tch a thc
thnh nhn t, mt khc n l s tng hp cc kin thc gip cc em
c s nhn nhn thu o hn khi lm ton.
Bi ton 2: Chng minh rng
A=

n n2 n3
+
+
3 2
6

l s nguyn

Phn tch tm li gii:

Ta quy ng biu thc thnh mt phn thc nu phn thc l s
nguyn th t chi a ht cho mu. Vy bi ton tr v vic chng minh
t chia ht cho mu sau khi quy ng.
Li gii:
n n 2 n 3 2n + 3n 2 + n 3
+
+
=
3 2
6
6

.Ta c

2n+3n2+n3
= n(2+3n+n2)
= n[(n2+n)+(2n+2)]
= n[n(n+1)+2(n+1)]
= n(n+1)(n+2).
V nZ nn n(n+1)(n+2) l tch ca ba s nguyn lin tip -> c mt
tha s chia ht cho 2, mt tha s chia ht cho 3 -> n(n+1)(n+2) chia
ht cho 6.

2n + 3n 2 + n 3
Vy
Z hay A Z (pcm).
6
Bi ton gii quyt c vn mi ng thi c s lin h vi kin thc
c qua cc em c cng c kin thc thy c s lin h, tnh h
thng, mc xch v thng nht ca chng trnh.

Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

9/10

Phng phap phan tch thanh

nhan t
Chc chn rng qua cc bi tp trn, cc em s hiu su sc hn, c
ci nhn ton din v c bit c h thng phng php tt lm
bi tp, t ti cho cc em lm cc bi tp sau:
2. Bi tp t luyn
Bi 1 : Phn tch a thc thnh nhn t
a4+5a3+15a-9
Bi 2 : Tnh nhanh
a3-a2b-ab2+b3 vi a = 5,75; b = 4,25
Bi 3 : Tm x bit
a) x2+x = 6
b) 6x3+x2 = 2x

Hoang Thai Anh - THCS My Thuy

10/10