hng dn cch tr li cc cu hi trc nghim

1. Loi cu hi ng sai Mi cu hi loi ng sai c hai phn: Phn th nht l mt cu hoc mt mnh , trong c ni dung thng tin cn c khng nh hoc ph nh. Phn th hai l hai t khng nh (ng) hoc ph nh (sai). Nhim v ca ngi lm trc nghim l c k cu hi, sau tch du (x) st ch ng hoc sai theo la chn ca mnh. V d: Cu 3: Tm l ngi l sn phm ca hot ng v giao tip ca c nhn trong cc mi quan h x hi. ng ---(x)---2. Loi cu hi la chn Trong mi cu hi la chn c hai phn: phn dn v phn la chn. Phn dn c th l mt cu hi hoc mt cu lng, to c s cho s la chn. Phn la chn l cc phng n tr li. Cc cu hi la chn trong ti liu ny u c 4 phng n, c m u bng mt trong 4 ch ci: a, b, c v d. Ngi lm bi chn trong s cc phng n mt phng n ng (hoc ng nht), tng ng Sai -------

vi cu hi v tch du (x) vo ngay st bn cnh ch ci ca phng n chn. Nu c phiu ghi kt qu th tch du (x) vo ch ci tng ng. V d: Cu 14: "Cng trong mt ting t ng Ngi ngoi ci n, ngi trong khc thm". (Truyn Kiu - Nguyn Du) Hin tng trn chng t: a. Hnh nh tm l mang tnh sinh ng, sng to. (x) b. Hnh nh tm l mang tnh ch th. c. Tm l ngi hon ton c tnh ch quan. d. C a, b, c. 3. Loi cu hi ghp i Trong mi cu hi ghp i c hai phn: Cc cu dn (pha bn tri), c bt u bng cc ch s Rp (1, 2, 3, 4) v cc cu p (pha bn phi), c bt u bng cc ch ci (a, b, c, d, e). S lng cu p (5 cu) nhiu hn s cu dn (4 cu). Nhim v ca ngi lm bi l phi ghp cu p tng ng vi cu dn thnh mt hon chnh. V d: Cu 3: Hy ghp cc thuc tnh ca ch vi cc hin tng th hin n.
Cc thuc tnh (a) 1. Sc tp Cc hin tng th hin a. An mi m c truyn nn khng nghe thy

trung ch (e) 2. S phn phi ch (d) 3. bn vng ca ch (b) 4. S di chuyn ch

mi ngi ang gi mnh. b. Va hc gi Th dc xong nn mt s ngi hc vn cha tp trung vo hc Ton ngay c. c. Ngi trong lp hc nhng tm tr ca Mai vn ang cn ngh v vn v bui sinh nht hm qua. d. C vo pht cui ca gi hc, Nhung li mt mi khng tp trung nghe c gio ging c na. e. Minh c kh nng va v tranh va ht m vn nghe v p li nhng cu pha tr ca bn.

4. Loi cu in th Trong loi cu ny c hai phn: Phn dn, l mt on vn trong c mt s ch b trng v c k hiu bi cc ch s Rp t trong du (): (1), (2), (3). Phn cc t, mnh c th b sung vo nhng ch trng trong phn dn v c bt u bng cc ch ci: a, b,c, d, e, f, g, h. Nhim v ca ngi lm bi l chn ng t (cm t) ph hp vi cc ch trng ca phn cu dn. Cn lu l phn cc t b sung nhiu hn ch trng trong phn dn, nn cn thn trng khi la chn. V d: Cu 6:

Nhu cu bao gi cng c...(1). (b). Khi no nhu cu gp i tng c kh nng p ng s tho mn th lc n tr thnh...(2).. (d).. thc y con ngi.. (3)..(e).. nhm chim lnh i tng.

a. Ch th b. i tng c. Mc ch d. ng c

e. Hot ng f. S i hi g. Nng lng h. Vn ti

Trn y l cch lm cc loi cu hi trc nghim ca ti liu. Trong trng hp ngi lm trc nghim ghi kt qu trn phiu, s c hng dn cch ghi ring.

Phn mt

cu hi trc nghim nh gi kt qu hc tp hc phn Tm l hc i cng

Chng 1

Tm l hc l mt khoa hc
Cu hi ng sai Cu 1: Tm l ngi bao gm tt c nhng hin tng tinh thn xy ra trong no ngi, gn lin v iu khin mi hot ng ca con ngi. ng ------Sai -------

Cu 2: Tm l gip con ngi nh hng hnh ng, l ng lc thc y hnh ng, iu khin v iu chnh hnh ng ca c nhn. ng ------Sai -------

Cu 3: Tm l ngi l sn phm ca hot ng v giao tip ca c nhn trong cc mi quan h x hi. ng ------Sai -------

Cu 4: Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan vo no, thng qua ch th. ng ------Sai -------

Cu 5: Hnh nh ca mt cun sch trong gng v 5

hnh nh ca cun sch trong no ngi l hon ton ging nhau, v c hai hnh nh ny u l kt qu ca qu trnh phn nh cun sch thc. ng ------Sai -------

Cu 6: Hnh nh tm l trong no ca mi ch th khc nhau l khc nhau, v tm l ngi l s phn nh th gii khch quan vo no, thng qua lng knh ch quan. ng ------Sai -------

Cu 7: Tm l ngi l s phn nh cc quan h x hi, nn tm l ngi chu s quy nh ca cc mi quan h x hi. ng ------Sai -------

Cu 8: Cc thuc tnh tm l c nhn l s phn nh nhng s vt, hin tng ang tc ng trc tip vo cc gic quan. ng ------Sai -------

Cu 9: Cc trng thi tm l l nhng hin tng bn vng v n nh nht trong s cc loi hin tng tm l ngi. ng ------------Cu 10: Qu trnh tm l l hin tng tm l din ra 6 Sai

trong thi gian tng i ngn, c m u, din bin, kt thc tng i r rng. ng ------Sai -------

Cu 11: Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan. Do hnh nh tm l ca cc c nhn thng ging nhau, nn c th "suy bng ta ra bng ngi". ng ------Sai -------

Cu 12: Phn nh tm l l hnh thc phn nh c o ch c con ngi. ng ------Sai -------

Cu hi nhiu la chn

Cu 1: Tm l ngi mang bn cht x hi v c tnh lch s th hin ch: a. Tm l ngi c ngun gc l th gii khch quan, trong ngun gc x hi l yu t quyt nh. b. Tm l ngi l sn phm ca hot ng v giao tip ca c nhn trong x hi. c. Tm l ngi chu s ch c ca lch s c nhn v ca cng ng. d. C a, b, c. Cu 2: Tm l ngi l : a. do mt lc lng siu nhin no sinh ra. b. do no sn sinh ra, tng t nh gan tit ra mt. c. s phn nh hin thc khch quan vo no ngi, thng qua lng knh ch quan. d. C a, b, c. Cu 3: Tm l ngi c ngun gc t: a. no ngi. b. hot ng ca c nhn. c. th gii khch quan. d. giao tip ca c nhn. Cu 4: Phn nh tm l l: a. s phn nh c tnh cht ch quan ca con ngi 8

v cc s vt, hin tng trong hin thc khch quan. b. phn nh tt yu, hp quy lut ca con ngi trc nhng tc ng, kch thch ca th gii khch quan. c. qu trnh tc ng gia con ngi vi th gii khch quan. d. s chuyn ho trc tip th gii khch quan vo u c con ngi to thnh cc hin tng tm l. Cu 5: Phn nh l: a. s tc ng qua li gia h thng vt cht ny vi h thng vt cht khc v li du vt c hai h thng . b. s tc ng qua li ca h thng vt cht ny ln h thng vt cht khc. c. s sao chp h thng vt cht ny ln h thng vt cht khc. d. du vt ca h thng vt cht ny li trn h thng vt cht khc. Cu 6: Phn nh tm l l mt loi phn nh c bit v: a. l s tc ng ca th gii khch quan vo no ngi. b. to ra hnh nh tm l mang tnh sng ng v sng to. c. to ra mt hnh nh mang m mu sc c 9

nhn. d. C a, b, c. Cu 7: Cng nhn s tc ng ca mt s vt trong th gii khch quan, nhng cc ch th khc nhau cho ta nhng hnh nh tm l vi mc v sc thi khc nhau. iu ny chng t: a. Phn nh tm l mang tnh ch th. b. Th gii khch quan v s tc ng ca n ch l ci c con ngi t to cho mnh mt hnh nh tm l bt k no . c. Hnh nh tm l khng phi l kt qu ca qu trnh phn nh th gii khch quan. d. Th gii khch quan khng quyt nh ni dung hnh nh tm l ca con ngi. Cu 8: Hnh nh tm l mang tnh ch th c ct ngha bi: a. s khc nhau v mi trng sng ca c nhn. b. s phong ph ca cc mi quan h x hi. c. nhng c im ring v h thn kinh, hon cnh sng v tnh tch cc hot ng ca c nhn. d. tnh tch cc hot ng ca c nhn khc nhau. Cu 9: Tm l ngi khc xa so vi tm l ng vt ch: a. c tnh ch th. 10

b. c bn cht x hi v mang tnh lch s. c. l kt qu ca qu trnh phn nh hin thc khch quan. d. C a, b, c. Cu 10: iu kin cn v c hin tng tm l ngi l: a. c th gii khch quan v no. b. th gii khch quan tc ng vo no. c. no hot ng bnh thng. d. th gii khch quan tc ng vo no v no hot ng bnh thng. Cu 11: Nhng a tr do ng vt nui t nh khng c c tm l ngi v: a. mi trng sng quy nh bn cht tm l ngi. b. cc dng hot ng v giao tip quy nh trc tip s hnh thnh tm l ngi. c. cc mi quan h x hi quy nh bn cht tm l ngi. d. C a, b, c. Cu 12: Nhn t tm l gi vai tr c bn, c tnh quy nh trong hot ng ca con ngi, v: a. Tm l c chc nng nh hng cho hot ng con ngi. b. Tm l iu khin, kim tra v iu chnh hot ng ca con ngi. 11

c. Tm l l ng lc thc y con ngi hot ng. d. C a, b, c. Cu 13: Mi khi n gi kim tra, Lan u cm thy hi hp n kh t. Hin tng trn l biu hin ca: a. qu trnh tm l. b. trng thi tm l. c. thuc tnh tm l. d. hin tng v thc. Cu 14: "Cng trong mt ting t ng (Truyn Kiu Nguyn Du) Hin tng trn chng t: a. Hnh nh tm l mang tnh sinh ng, sng to. b. Hnh nh tm l mang tnh ch th. c. Tm l ngi hon ton c tnh ch quan. d. C a, b, c. Cu 15: Phng php thc nghim trong nghin cu tm l l phng php trong : a. nh nghin cu tc ng vo i tng mt cch ch ng, trong nhng iu kin c khng ch lm bc l hoc hnh thnh i tng nhng hin tng mnh cn nghin cu. b. vic nghin cu c tin hnh trong nhng iu kin t nhin i vi nghim th. 12

Ngi ngoi ci n, ngi trong khc thm".

c. nghim th khng bit mnh tr thnh i tng nghin cu. d. nh nghin cu tc ng tch cc vo hin tng m mnh cn nghin cu. Cu 16: Trong cc trng hp sau y, trng hp no khng th hin tnh ch th ca s phn nh tm l ngi? a. Cng nhn s tc ng ca mt s vt, nhng cc ch th khc nhau, xut hin cc hnh nh tm l vi nhng mc v sc thi khc nhau. b. Nhng s vt khc nhau tc ng n cc ch th khc nhau s to ra hnh nh tm l khc nhau cc ch th. c. Cng mt ch th tip nhn tc ng ca mt vt, nhng trong cc thi im, hon cnh, trng thi sc kho v tinh thn khc nhau, thng xut hin cc hnh nh tm l khc nhau. d. Cc ch th khc nhau s c thi , hnh vi ng x khc nhau i vi cng mt s vt. Cu hi ghp i

Cu 1: Hy ghp nhng lun im ca tm l hc hot ng v bn cht tm l ngi (ct I) vi kt lun thc tin rt ra t cc lun im (ct II).
Ct I Ct II

13

1. Tm l ngi c ngun gc l th gii khch quan. 2. Tm l ngi mang tnh ch th. 3. Tm l ngi c bn cht x hi. 4. Tm l ngi l sn phm ca hot ng v giao tip.

a. Phi t chc hot ng v cc quan h giao tip nghin cu, pht trin v ci to tm l con ngi. b. Phi nghin cu mi trng x hi, nn vn ho x hi trong con ngi sng v hot ng. c. Phi nghin cu hon cnh trong con ngi sng v hot ng. d. Phi nghin cu cc hin tng tm l ngi. e. Trong cc quan h ng x phi lu tm n nguyn tc st i tng.

Cu 2: Hy ghp tn gi cc hin tng tm l (ct I) ng vi s kin m t ca n (ct II).

Ct I 1. Trng thi tm l. 2. Qu trnh tm l. 3. Thuc tnh tm l. Ct II a. H l mt c gi nh nhn, xinh p. b. C l ngi a cm v hay suy ngh. c. hng thng nay c lun hi hp mong ch cng kt qu thi tt nghip. trng i hc trong tng lai. d. C hnh dung cnh mnh c bc vo

Cu 3: Hy ghp cc chc nng tm l (ct I) vi cc hin tng tm l tng ng (ct II):

Ct I Ct II

14

1. Chc nng iu chnh hot ng c nhn. 2. Chc nng nh hng hot ng. 3. Chc nng iu khin hot ng. 4. L ng lc thc y hot ng con ngi.

a. Mong c ln nht ca Hng l tr thnh c gio nn em s thi vo trng S phm. b. V thng con, m Hng khng qun nng ma nui con n hc. c. t kt qu cao trong hc tp, Hng tch cc tm ti, hc hi v i mi cc phng php hc tp ph hp vi tng mn hc. d. Nh c c mun tr thnh c gio, Hng ngy cng thch gn gi vi tr em v thng yu cc em hn. e. Hng s thi vo trng Cao ng S phm c gn m, chm sc m thng xuyn hn.

Cu 4: Hy ghp cc loi hin tng tm l (ct I) vi cc s kin tng ng (ct II).

Ct I 1. Hin tng tm l c thc. 2. Hin tng tm l tim thc. 3. Hin tng tm l v thc. Ct II a. Hm nay trong lp c mt tr chi mi, Nam tham gia chi cng cc bn. b. Sng ng dy, nhn bn tay c vt mu v xc mt con mui, Nam mi bit m qua trong lc ng mnh p cht con mui khi n t. c. V s nh n nn Nam ny ra nh s khng ni cho m bit hm nay mnh b im mn Ton. d. V qu lo lng, Nam c bc i, i mi, qua km

15

c nh mnh lc no m khng bit.

Cu 5: Hy ghp tn cc phng php nghin cu (ct I) tng ng vi ni dung ca n (ct II).

Ct I 1. Phng php quan st. 2. Phng php thc nghim. 3. Phng php phn tch sn phm hot ng 4. Phng php trc nghim. nht Tm l hc sinh. b. Tri gic c ch nh nhm thu thp t liu v c im ca i tng thng qua cc hnh vi, ngn ng, c ch ca i tng. c. Qu trnh tc ng vo i tng mt cch ch ng, trong nhng iu kin c khng ch, gy ra i tng mt bin i nht nh c th o c v lng ho c. d. B cu hi t ra cho i tng v da vo cc cu tr li ca h trao i thm nhm thu thp nhng thng tin cn thit. e. Mt php th dng o lng cc yu t tm l, m trc c chun ho trn mt s lng ngi tiu biu. Ct II a. Phn tch cc bi bo, cc bi kim tra, k, cc sn phm lao ng bit c im

Cu 6: Hy ghp cc nguyn tc nghin cu tm l (ct I) tng ng vi ni dung m t ca n (ct II).

Ct I Ct II

16

1. Nguyn tc quyt nh lun.

a. Hot ng l phng thc hnh thnh, pht trin v th hin tm l, thc, nhn cch. ng thi tm l, thc, nhn cch nh hng, iu khin, iu chnh hot ng. b. Mi trng t nhin, x hi thng xuyn vn ng v bin i khng ngng. V th, tm l, thc con ngi cng thng xuyn vn ng v bin i. c. Cc hin tng tm l ca c nhn khng tn ti ring r, c lp, m chng thng xuyn quan h cht ch v b sung cho nhau. d. Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan vo no ngi v mang tnh ch th. e. Tm l, thc con ngi c ngun gc l th gii khch quan. Tm l nh hng, iu khin, iu chnh hot ng, hnh vi ca con ngi.

2. Nguyn tc thng nht tm l, thc, nhn cch vi hot ng. 3. Nguyn tc mi lin h ph bin. 4. Nguyn tc lch s c th.

17

Cu hi in khuyt Cu 1: i tng ca Tm l hc l cc (1).. tm l vi t cch l mt hin tng tinh thn do th gii khch quan tc ng vo(2) con ngi sinh ra, gi chung l (3) tm l. Cu 2: Ch ngha duy vt bin chng khng nh: Tm l ngi l s.(1). hin thc khch quan vo no ngi thng qua(2), tm l ngi c(3) x hi lch s. Cu 3: Phn nh tm l l mt loi phn nh(1) l s tc ng ca hin thc khch quan vo con ngi, to ra hnh nh tm l mang tnh(2) , sng to v mang 18
a. Hon chnh b. C nhn c. c bit d. Sinh ng e. Lch s f. Ch th g. c o h. Cht cng a. C nhn b. Ch th c. Tip nhn d. Bn cht e. Tc ng f. Phn nh g. c im h. Lng knh ch quan a. Qu trnh b. Trng thi c. Hin tng d. u c f. Tm tr f. No g. Hot ng h. Hnh ng

tnh(3)

Cu 4: Tm l c..(1) l th gii khch quan, v th khi nghin cu, hnh thnh v...(2)... tm l ngi, phi nghin cu(3) trong con ngi sng v hot ng. Cu 5: Tm l ngi mang tnh.(1).. V th trong dy hc, gio dc cng nh trong ..(2). phi ch n nguyn tc (3) Cu 6: Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan, l(1) ca no, l(2) x hi lch s bin thnh (3) ca mi ngi. Do tm l ngi c bn cht x hi v mang tnh lch s. Cu 7: Tm l ca con ngi l...(1) ca con ngi vi
a. Lch s e. Nt ring a. Tm l b. Hot ng c. C ch d. Kinh nghim e. Phn nh f. Chc nng g. Vn sng h. Ci ring a. C nhn b. Giao lu c. Hot ng d. Ch th e. ng x f. C th g. St i tng h. n nh a. Bin i b. Mi trng c. Ngun gc d. Bn cht e. Ci to f. Lnh hi g. Hon cnh h. C ch

19

t cch l(2) x hi. V th tm l con ngi mang y du n (3) ca con ngi.

b. Ch th c. c o d. Sn phm

f. X hi g. Kinh nghim h. X hi lch s

Cu 8: Tm l ca mi c nhn l(1) ca qu trnh lnh hi kinh nghim x hi, nn vn ho x hi thng qua hot ng v giao tip, trong (2) gi vai tr ch o, hot ng v giao tip ca con ngi trong x hi c tnh(3) Cu 9: Hin thc khch quan... (1) tm l con ngi, nhng chnh tm l con ngi li(2) tr li hin thc, bng tnh nng ng, sng to ca n thng qua (3) ca ch th. Cu 10: Nh 20 c chc nng
a. C nhn e. Quyt a. Phn nh b. Quy nh c. Hot ng d. Tc ng e. Giao tip f. Quyt nh g. iu hnh h. nh hng a. Quyt nh b. Quan trng c. Sn phm d. Gio dc e. Hc tp f. Lao ng g. Kt qu h. iu chnh

nh hng, iu khin, iu chnh m tm l gip con ngi khng ch... (1) vi hon cnh khch quan m cn nhn thc, ci to v...(2) ra th gii. Do , c th ni nhn t tm l c vai tr c bn, c tnh(3) trong hot ng ca con ngi.

b. Sng to c. Thch ng d. Bn thn

nh f. Thch nghi g. Ch o h. nh hng

21

22

Chng 2

C s t nhin v c s x hi ca tm l ngi
Cu hi ng - sai Cu 1: No ngi l c s vt cht, l ni din ra cc hot ng tm l. ng------Sai-------

Cu 2: Mi hin tng tm l ngi u c c s sinh l l nhng phn x. ng------Sai-------

Cu 3: Phn x l phn ng t to trong i sng c th thch ng vi mi trng lun thay i. ng------Sai-------

Cu 4: Phn x c iu kin l phn ng t to trong i sng c th thch ng vi iu kin mi trng lun thay i. ng------Sai-------

Cu 5: Phn x c iu kin bo hiu trc tip kch thch khng iu kin tc ng vo c th. ng------Sai-------

Cu 6: Hot ng v giao tip l phng thc con ngi phn nh th gii khch quan to nn tm l, thc v nhn cch. 23

ng-------

Sai-------

Cu 7: Tm l, nhn cch ca ch th c hnh thnh v pht trin trong hot ng. ng------Sai-------

Cu 8: Tm l, nhn cch ca ch th c bc l, c khch quan ho trong sn phm ca qu trnh hot ng. ng------Sai-------

Cu 9: Lao ng sn xut ca ngi th th cng c vn hnh theo nguyn tc trc tip. ng------Sai-------

Cu 10: Giao tip xc lp v vn hnh cc quan h ngi - ngi, hin thc ho cc quan h x hi gia ch th ny vi ch th khc. ng------Sai-------

Cu 11: Qu trnh sinh l v tm l thng song song din ra trong no b, chng khng ph thuc vo nhau, tm l c coi l hin tng ph. ng------Sai-------

Cu 12: Khi ny sinh trn no, hin tng tm l thc hin chc nng nh hng, iu khin, iu chnh hnh vi ca con ngi. ng------Sai-------

Cu 13: H thng tn hiu th nht l c s ca cc 24

chc nng tm l cp cao ca con ngi. ng------Sai-------

Cu 14: Trong hot ng din ra hai qu trnh: i tng ho ch th v ch th ho i tng. ng------Sai-------

Cu 15: Theo Tm l hc mcxt, cu trc chung ca hot ng c khi qut bi cng thc: kch thch phn ng (S R). ng------Sai-------

Cu 16: Giao tip c chc nng trao i thng tin; to cm xc; nhn thc v nh gi ln nhau; iu chnh hnh vi v phi hp hot ng gia cc c nhn. ng------Sai-------

Cu 17: Hot ng l mi quan h tc ng qua li gia con ngi v khch th to ra sn phm c v pha khch th v c v pha ch th. ng------Sai-------

25

Cu hi nhiu la chn

Cu 1: C ch ch yu ca s hnh thnh v pht trin tm l ngi l: a. di truyn. b. s chn mui ca nhng tim nng sinh vt di tc ng ca mi trng. c. s lnh hi nn vn ho x hi. d. t nhn thc, t gio dc. Cu 2: Hot ng thn kinh cp thp c thc hin : a. no trung gian. b. cc lp t bo thn kinh v no. c. cc phn di v no. d. C a, b, c. Cu 3: i vi s pht trin cc hin tng tm l, c ch di truyn m bo: a. kh nng ti to li th h sau nhng c im ca th h trc. b. tin vt cht cho s pht trin tm l con ngi. c. s ti to li nhng c im tm l di hnh thc tim tng trong cu trc sinh vt ca c th. d. cho c nhn tn ti c trong mi trng sng lun thay i. Cu 4: Trong cc di y, no khng phi l c s 26

sinh l thn kinh ca hin tng tm l cp cao ca ngi? a. Cc phn x c iu kin. b. Cc phn x khng iu kin. c. Cc qu trnh hng phn v c ch thn kinh. d. Hot ng ca cc trung khu thn kinh. Cu 5: Hin tng no di y chng t tm l tc ng n sinh l? a. Thn lm mt. b. Gin n run ngi. c. Lo lng n mt ng. d. C a, b v c. Cu 6: Hin tng no cho thy sinh l c nh hng r rt n tm l? a. Tuyn ni tit lm thay i tm trng. b. Lnh lm run ngi. c. Bun ru lm ngng tr tiu ho. d. n ung y gip c th kho mnh. Cu 7: Hin tng sinh l v hin tng tm l thng: a. din ra song song trong no. b. ng nht vi nhau. c. c quan h cht ch vi nhau. d. c quan h cht ch vi nhau, tm l c c s vt cht l no b. Cu 8: Phn x c iu kin l: a. phn ng tt yu ca c th vi tc nhn kch 27

thch bn ngoi thch ng vi mi trng lun thay i. b. phn ng tt yu ca c th vi tc nhn kch thch bn ngoi hoc bn trong c th thch ng vi mi trng lun thay i. c. phn x t to trong i sng c th, c hnh thnh do qu trnh luyn tp thch ng vi mi trng lun thay i. d. phn ng tt yu ca c th vi cc tc nhn kch thch trong mi trng. Cu 9: Trong cc di y, no khng phi l quy lut ca hot ng thn kinh cp cao? a. Hng phn hay c ch ny sinh mt im trong h thn kinh, t lan to sang cc im khc. b. Cng kch thch cng mnh th hng phn hay c ch ti mt im no trong h thn kinh cng mnh. c. Hng phn ti mt im ny s gy c ch ti mt im khc v ngc li. d. ln ca phn ng t l thun vi cng ca kch thch tc ng trong phm vi con ngi c th phn ng li c. Cu 10: nh hnh ng lc l: a. h thng phn x c iu kin. b. h thng phn x c iu kin c lp i lp li theo mt trnh t nht nh vo mt khong thi gian nht nh trong thi gian di. 28

c. c s sinh l ca vic hnh thnh thi quen, k nng, k xo.... d. C b v c. Cu 11: Trong cc di y, no khng phi l c im ca phn x c iu kin? a. Phn x t to trong i sng ca tng c th nhm thch ng vi s thay i ca iu kin sng. b. Phn ng tt yu ca c th p li nhng kch thch ca mi trng. c. Qu trnh din bin ca phn x l qu trnh hnh thnh ng lin h thn kinh tm thi gia cc im trn v no. d. Phn x c hnh thnh vi kch thch bt k v bo hiu gin tip s tc ng ca mt kch thch khc. Cu 12: Trong cc di y, no khng phi l c im ca hot ng ch o? a. Hot ng m trong lm ny sinh v din ra s pht trin cc dng hot ng mi. b. Hot ng m c nhn hng th v dnh nhiu thi gian cho n trong mt giai on pht trin nht nh. c. Hot ng m s pht trin ca n quy nh nhng bin i ch yu trong tm l v nhn cch ca c nhn mi giai on pht trin nht nh. d. Hot ng m trong cc qu trnh, cc 29

thuc tnh tm l c hnh thnh hay c t chc li. Cu 13: Giao tip l: a. s tip xc tm l gia con ngi - con ngi. b. qu trnh con ngi trao i v thng tin, v cm xc. c. Con ngi tri gic ln nhau v nh hng tc ng qua li ln nhau. d. C a, b v c. Cu14: Trong cc di y, no khng phi l c im ca hot ng? a. Hot ng bao gi cng l qu trnh ch th tin hnh cc hnh ng trn vt c th. b. Hot ng bao gi cng c tin hnh bi mt ch th nht nh. Ch th c th l mt ngi hoc nhiu ngi. c. Hot ng bao gi cng c mc ch l to ra sn phm tho mn nhu cu ca ch th. d. Hot ng bao gi cng nhm vo i tng no lm bin i n hoc tip nhn n. Cu 15: Cu th: Hin d phi u l tnh sn, Phn nhiu do gio dc m nn cp ti vai tr ca yu t no trong s hnh thnh, pht trin nhn cch? a. Di truyn. b. Mi trng. c. Gio dc. 30

d. Hot ng v giao tip. Cu 16: Trong tm l hc hot ng, khi phn chia cc giai on la tui trong qu trnh pht trin c nhn, ta thng cn c vo: a. cc hot ng m c nhn tham gia. b. nhng pht trin t bin tm l trong tng thi k. c. hot ng ch o ca giai on . d. tui i ca c nhn. Cu 17: nh hng, iu khin, iu chnh vic hnh thnh cc phm cht tm l ca c nhn, iu quan trng nht l: a. T chc cho c nhn tin hnh cc hot ng v giao tip trong mi trng t nhin v x hi ph hp. b. To ra mi trng sng lnh mnh, phong ph. c. T chc hnh thnh c nhn cc phm cht tm l mong mun. d. C nhn t t chc qu trnh tip nhn cc tc ng ca mi trng sng hnh thnh cho mnh cc phm cht tm l mong mun. Cu 18: Yu t gi vai tr quyt nh trc tip i vi s hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch con ngi l: a. bm sinh di truyn. b. mi trng. 31

c. hot ng v giao tip. d. C a v b. Cu 19: Trong tm l hc, hot ng l: a. phng thc tn ti ca con ngi trong th gii. b. s tiu hao nng lng, thn kinh, c bp ca con ngi tc ng vo hin thc khch quan tho mn cc nhu cu ca c nhn. c. mi quan h tc ng qua li gia con ngi v th gii to ra sn phm c v pha th gii, c v pha con ngi. d. iu kin tt yu m bo s tn ti ca c nhn. Cu 20: ng c ca hot ng l: a. i tng ca hot ng. b. cu trc tm l bn trong ca ch th. c. khch th ca hot ng. d. bn thn qu trnh hot ng. Cu 21: i tng ca hot ng: a. c trc khi ch th tin hnh hot ng. b. c sau khi ch th tin hnh hot ng. c. c hnh thnh v bc l dn trong qu trnh hot ng. d. l m hnh tm l nh hng hot ng ca c nhn. Cu 22: Trng hp no di y c xp vo giao tip? 32

a. Em b ang ngm cnh p thin nhin. b. Con kh gi by. c. Em b vut ve, tr chuyn vi ch mo. d. C gio ging bi.

33

Cu hi ghp i

Cu 1: Hy ghp cc thut ng (ct I) tng ng vi cc ni dung c bn ca n (ct II).

Ct I 1. Gii phu sinh l ca c th. 2. Di truyn. 3. T cht. 4. Bm sinh. Ct II a. Nhng yu t ca c th c hnh thnh do s bin i ca cc yu t di truyn di tc ng ca mi trng sng. b. Nhng c im gii phu v cc chc nng tm - sinh l m c th t c trong mi giai on pht trin nht nh, di tc ng ca mi trng sng v hot ng. c. S k tha ca c th sng t cc th h trc, m bo s ti to th h mi cc c im ging nhau v mt sinh vt v cc p ng vi mi trng theo c ch c sn. d. Cc yu t gii phu v cc chc nng tm sinh l ca c th c c t khi mi sinh. e. Cc yu t ca c th do di truyn v cc yu t t to nn trong i sng c th ca sinh vt.

Cu 2: Hy ghp cc ni dung (ct II) tng ng vi tn cc quy lut hot ng thn kinh cp cao (ct I).
Ct I 1. Quy lut lan to v tp Ct II a. Trong nhng iu kin n nh th cc tc ng ni tip nhau theo trt t nht nh vo trong no s hnh thnh mt h

34

trung. 2. Quy lut cm ng qua li. 3. Quy lut v s ph thuc vo cng kch thch. 4. Quy lut hot ng theo h thng.

thng phn x c iu kin theo mt trt t nht nh. b. v no bnh thng, s phn ng ph thuc vo mnh yu ca cc kch thch tc ng. Kch thch c cng ln gy ra phn ng mnh v ngc li. c. Cng kch thch cng mnh th hng phn hay c ch ti mt im no trong h thn kinh cng mnh d. Hng phn hay c ch mt im trong h thn kinh c th lan sang cc im khc, sau li tp trung v im ban u. e. Hng phn hay c ch ti mt im trong h thn kinh c th gy c ch hay hng phn ti im khc v ti im ngay sau khi kt thc hng phn hay c ch .

Cu 3: Hy ghp cc la tui (ct I) tng ng vi cc dng hot ng ch o (ct II).

Ct I 1. Tui s sinh. 2. Tui mu gio. 3. Tui nhi ng. 4. Tui trng thnh. Ct II a. Hot ng vui chi. b. Hot ng giao lu cm xc trc tip vi ngi ln. c. Hot ng lao ng v hot ng x hi. d. Hot ng sng to ngh thut. e. Hot ng hc tp.

Cu 4: Hy ghp cc nh ngha (ct I) tng ng vi thut ng ng ca n (ct II).

Ct I Ct II

35

1. Hot ng. 2. Hnh ng. 3. Thao tc. a. L qu trnh ch th chim lnh i tng bng cc phng tin nht nh. b. L qu trnh ch th thc hin mc ch bng mt phng tin nht nh. c. L qu trnh ch th chim lnh i tng m ch th thy cn phi t c n trn con ng hin thc ho ng c. d. L qu trnh ch th hng n i tng nhm tho mn nhu cu. L qu trnh hin thc ho ng c.

Cu 5: Hy ghp cc chc nng ca giao tip (ct I) vi s kin tng ng th hin n (ct II).
Ct I 1. Chc nng nhn thc. 2. Chc nng cm xc. 3. Chc nng iu chnh hnh vi. 4. Chc nng phi hp hot Ct II a. Bui ni chuyn ca thy trng khoa hm sinh vin mi nhp trng, li trong tm tr Hong n tng su sc. b. Trong bui tip xc vi thy trng khoa, Hong hi thy nhiu iu v trng i hc m Hong ang cn bit. c. S lng tng, ngng ngp ca Hong lc mi tip xc vi thy trng khoa bin mt lc no m chnh Hong cng khng bit. Cc ng tc ca Hong tr nn t nhin hn. d. Sau bui tip xc vi cc thy c gio trong khoa, mi sinh vin mi nhp hc u t nh s quyt tm t gic, tch cc hc tp v tu dng. e. Qua bui ni chuyn ca thy trng khoa, Hong hiu thm nhiu iu v trng i hc m trc y Hong bit rt l m.

36

ng.

Cu 6: Hy ghp cc c im ca hot ng (ct I) tng ng vi cc s kin c th (ct II).

Ct I 1. Tnh i tng. 2. Tnh ch th. 3. Tnh mc ch. Ct II a. Hm nay lp t chc lin hoan. Mi t c phn cng mt vic: t i ch mua thc phm, t nu n, cn t ti c giao vic ra bt. Mi ngi u vui v, tch cc thc hin phn vic ca mnh. b. c vng ca ti l tr thnh c gio, nn ti xc nh cho mnh l phi thc hin tt vic tip thu tri thc khoa hc, rn luyn nghip v v giao tip s phm. c. tr thnh c gio trong tng lai, ti xc nh cho mnh mc ch, mc tiu hc tp r rng v c th. d. Trong hc tp, nhim v ca ti l phi chim lnh c cc tri thc khoa hc, cc k nng v k xo ngh nghip do cc thy c gio truyn th.

37

Cu hi in khuyt Cu 1: Di truyn c vai tr...(1)... trong s hnh thnh v pht trin tm l ngi. N l c s... (2) ca hin tng tm l, vi nhng c im gii phu sinh l ca h thn kinh. c bit,...(3)... l yu t to nn s khc bit v c im gic quan ca h thn kinh cng nh nng lc hot ng khc nhau ca con ngi. Cu 2: Tm l l...(1)... ca no. Khi ny sinh trn no, cng vi qu trnh...(2)... ca no, hin tng tm l thc hin chc nng nh hng, iu khin, iu chnh.... (3)... ca con ngi.
a. Hnh vi b. Hin tng c. Ho sinh d. Sinh l e. Chc nng f. Hnh ng g. Sn phm h. i sng a. Quyt nh b. Tin c. Ch o d. Vt cht e. Trng yu f. T cht g. Quy nh g. nh hng

Cu 3: Phn x gm ba khu. Khu u l qu trnh nhn kch thch bn ngoi, bin thnh .. (1)... theo ng hng tm dn truyn vo no. Khu gia l 38
a. c ch b. Ny sinh c. Cm gic d. Thuc e. Xut hin f. Hot ng g. Phn ng

qu trnh thn kinh trn no, x tnh l thng tin, to ra...(2)... tm l. Khu kt thc dn truyn hng phn t trung ng theo ng li tm, gy nn...(3).. ca c th. Cu 4: nh hnh ng lc l h a. Phn x c iu kin thng...(1)... c lp i lp li theo mt trnh t v theo mt b. Phn x khng iu khong thi gian nht nh. N l c s...(2)... ca vic kin hnh thnh thi quen,...(3)... c. Hnh ca c th. ng

h. Hng phn

d. Tm l e. Sinh l f. K xo g. o c. h. Thn kinh.

Cu 5: Hng phn v c ch l hai..(1)... c bn ca h thn kinh. Khi mt im (vng) trn v no xut hin ....(2)... th qu trnh khng dng li im y m s lan to ra xung quanh. Sau li tp trung v im ban u. l quy lut...(3)... Cu 6: 39
a. Trng thi b. Thuc tnh c. Hng phn d. Tp trung e. Lan to v tp trung f. Cm ng qua li g. Qu trnh h. c ch

Cc quan h..(1).. to nn ... (2)... ca con ngi. S pht trin x hi loi ngi tun theo quy lut vn ho x hi. Trong hot ng tm l ca con ngi chu chi phi ca...(3), yu t gi vai tr ch o trong s pht trin tm l ngi. Cu 7: Hot ng bao gm hai qu trnh din ra ng thi v b sung cho nhau. l qu trnh..(1)... v qu trnh...(2)... Thng qua hai qu trnh ny, tm l ca con ngi c.. (3)... trong hot ng. Cu 8: Giao tip l s...(1)... tm l gia ngi vi ngi, thng qua con ngi trao i vi nhau v ...(2)..., v...(3)..., tri gic ln nhau v tc ng qua li vi nhau. 40

a. Kinh t b. X hi c. Mi trng d. Gio dc

e. T nhin f. Bn cht g. i sng h. Tm l

a. i tng ho b. Sinh l thn kinh c. Tm l d. Hnh thnh v pht trin

e. Bc l v hnh thnh f. Kch thch g. Ch th ho h. Phn ng

a. Thng tin b. Tm l c. Cm xc d. Chi phi

e. nh hng f. Quan h g. Tip xc h. Kt hp

Cu 9: Hot ng bao gi cng c...(1)... l ci con ngi cn lm ra, cn chim lnh. c gi l ...(2)... ca hot ng. N lun thc y con ngi hot ng to nn nhng ...(3).... tm l mi vi nhng nng lc mi.
a. Ch th b. i tng c. ng c d. Mc ch e. Cu to f. C nhn g. Kt qu h. Sn phm

41

Cu 10: Ch ngha duy vt bin chng khng nh: Tm l ngi c ngun gc t ....(1).. c chuyn vo trong ....(2).., l ... (3)... chuyn thnh kinh nghim c nhn thng qua hot ng v giao tip, trong gio dc gi vai tr ch o.
a. Th gii khch quan b. No ngi c. Nn vn ho x hi d. Kinh nghim x hi lch s e. Gic quan f. Quan h x hi g. Ni dung x hi h. Tng c nhn

42

Chng 3

S hnh thnh v pht trin tm l, thc

Cu hi ng - sai Cu 1: Tiu chun xc nh s ny sinh tm l v phng din loi l tnh chu kch thch. ng------Sai-------

Cu 2: Tnh chu kch thch l kh nng p li tc ng ca ngoi gii nh hng trc tip n s tn ti pht trin ca c th. ng------Sai-------

Cu 3: S pht trin tm l v phng din c th l qu trnh bin i lin tc v s lng cc hin tng tm l trong i sng c th . ng------Sai-------

Cu 4: Mt hc sinh b c gio nhc nh nhng vn c tnh i hc mun, l mt hnh vi v thc. ng------Sai-------

Cu 5: Ch l hin tng tm l khng tn ti c lp m lun i km theo mt hot ng tm l khc (v ly i tng ca hot ng tm l ny lm i tng ca n). ng------Sai-------

43

Cu 6: Sc tp trung ch l kh nng duy tr lu di ch vo mt hay mt s i tng ca hot ng. ng------Sai-------

Cu 7: T thc l con ngi t hnh thnh thc v th gii khch quan cho bn thn. ng------Sai-------

Cu 8: Ch khng ch nh, c ch nh, sau ch nh c th chuyn ho ln nhau. ng------Sai-------

Cu 9: thc l s phn nh bng ngn ng nhng g con ngi tip thu c trong qu trnh tc ng qua li vi th gii khch quan. ng------Sai-------

Cu 10: thc bao gm c kh nng t thc. ng------Sai-------

Cu 11: thc l cp pht trin tm l cao nht m ch con ngi mi c. ng------Sai-------

Cu 12: Ch khng ch nh ph thuc ch yu vo nhu cu, ng c ch th. ng------Sai------Cu 13: Ch sau ch nh l s kt hp ch c ch nh v ch khng ch nh to nn cht lng ch mi c hiu qu hn. 44

ng-------

Sai-------

Cu 14: Ch khng ch nh khng bn vng nn khng cn trong dy hc v cuc sng. ng------Sai-------

Cu15: "i mt ca m gi v a con nh au u di theo c, lm c lao ng khng bit mt mi.... Sc mnh tinh thn l do thc nhm em li. ng------Sai-------

45

Cu hi nhiu la chn Cu 1: S ny sinh tm l v phng din loi gn vi: a. sinh vt cha c h thn kinh. b. sinh vt c h thn kinh li. c. sinh vt c h thn kinh mu. d. sinh vt c h thn kinh ng. Cu 2: S hnh thnh v pht trin tm l v phng din loi gn vi s pht trin ca ng vt v: a. cu to chc nng ca h thn kinh. b. trng lng. c. cu trc c th. d. C a, b v c. Cu 3: Mt ng vt c kh nng p li nhng kch thch nh hng trc tip v c kch thch nh hng gin tip n s tn ti ca c th th ng vt ang giai on: a. tnh chu kch thch. b. cm gic. c. tri gic. d. t duy. Cu 4: ng vt no bt u xut hin tri gic? a. ng vt nguyn sinh. b. ng vt khng xng sng. c. C.

46

d. Th. Cu 5: Nguyn nhn ca s pht trin tm l v phng din c th l: a. s tng ln v s lng, mc phc tp ca chc nng tm l vn c t nh theo con ng t pht. b. do mi trng sng ca c nhn quy nh. c. s tc ng qua li gia di truyn v mi trng quyt nh trc tip s pht trin. d. s pht trin ca nhng hot ng thc tin m c nhn tin hnh. Cu 6: Trong cc trng hp sau y, trng hp no l hnh vi c thc? a. Trong cn say, Ch Pho chi tri, chi t, chi mi ngi, thm ch chi c ngi sinh ra hn. b. Minh c tt c khi ngi suy ngh l li rung i. c. Trong cn tc gin, anh tt con m khng hiu c hu qu tai hi ca n. d. Cng lun i hc mun, lm mt im thi ua ca lp d cc bn nhc nh nhiu ln. Cu 7: T thc c hiu l: a. kh nng t gio dc theo mt hnh thc l tng. b. t nhn thc, t t thi v iu khin hnh vi, hon thin bn thn. 47

c. t nhn xt, nh gi ngi khc theo quan im ca bn thn. d. C a, b, c. Cu 8: Ch c ch nh ph thuc ch yu vo yu t no di y? a. mi l ca vt kch thch. b. Cng ca vt kch thch. c. S tri ngc gia s vt v bi cnh xung quanh. d. thc, xu hng v tnh cm c nhn. Cu 9: Ch khng ch nh ph thuc nhiu nht vo: a. c im vt kch thch. b. xu hng c nhn. c. mc ch hot ng. d. tnh cm ca c nhn. Cu 10: Hnh vi no sau y l hnh vi v thc? a. Lan m v trong gi kim tra v s b im km. b. V qu au n, c y b chy khi nh v c i, i mi m khng bit mnh i u. c. Dung rt thng m, em thng gip m lm vic nh sau khi hc xong. d. Tm nhn thy n nhng vn c vt qua ng. Cu 11: Loi ng vt no trong cc ng vt sau bt 48

u thi k k xo theo qu trnh tin ho chng loi? a. Cn trng. b. Lp c. c. Vn ngi. d. Loi ngi. Cu 12: Ni dung no di y khng th hin r con ng hnh thnh thc c nhn ? a. thc c hnh thnh bng con ng tc ng ca mi trng sng n nhn thc ca c nhn. b. thc c hnh thnh v biu hin trong hot ng v trong giao tip vi ngi khc, vi x hi. c. thc c hnh thnh bng con ng tip thu nn vn ho x hi, thc x hi. d. thc c nhn c hnh thnh bng con ng t nhn thc, t nh gi, t phn tch hnh vi ca bn thn. Cu 13: Trong tm l hc, nhng quan im no v v thc l ng? a. V thc khng iu khin hnh vi con ngi. b. V thc khng phi l i tng nghin cu ca tm l hc. c. V thc ch c ng vt v quyt nh i sng ng vt. d. V thc vn tham gia chi phi hnh vi con ngi. 49

Cu 14: V phng din loi, ng vt thi k tri gic th: a. khng c cm gic v t duy. b. ch c tri gic. c. s pht trin tm l cao nht l tri gic. d. c tri gic v t duy. Cu 15: c im no thuc v s phn phi ch ? a. C kh nng di chuyn ch t i tng ny sang i tng khc. b. Cng mt lc ch y , r rng n nhiu i tng hoc nhiu hot ng. c. Ch lu di vo i tng. d. Ch su vo mt i tng phn nh tt hn i tng . Cu 16: V phng din loi, thc con ngi c hnh thnh nh: a. lao ng, ngn ng. b. tip thu nn vn ho x hi. c. t nhn thc, t nh gi, t gio dc. d. C a, b, c. Cu 17: Ni dung no di y khng phi l thuc tnh c bn ca thc? a. thc th hin nng lc nhn thc cao nht ca con ngi v th gii. b. thc th hin thi ca con ngi i vi th gii. c. thc th hin mt c ng ca con ngi 50

i vi th gii. d. thc th hin nng lc iu khin, iu chnh hnh vi c nhn. Cu 18: c im ch yu phn bit ch sau ch nh v ch c ch nh l: a. t cng thng nhng kh duy tr lu di. b. c mc ch, c th duy tr lu di. c. din ra t nhin, khng ch nh. d. bt u c mc ch nhng din ra khng cng thng v c hiu qu cao. Cu 19: Ni dung no di y khng thuc cu trc ca thc c nhn? a. Mt nhn thc ca thc. b. Mt thi ca thc. c. Mt c ng ca thc. d. Mt nng ng ca thc. Cu 20: Ni dung no di y khng thuc v cp ca thc? a. Trong hot ng v trong giao tip hng ngy, Minh lun lun bit r mnh ang ngh g, c thi nh th no v ang lm g. b. Hm nay do ung ruu say, Minh ni ra nhiu iu tm s m trc y chnh Minh cn rt m h. c. Trong hot ng v trong giao tip hng ngy, 51

Minh bit r mnh suy ngh v hnh ng khng phi v li ch ca mnh m v li ch ca gia nh, ca tp th, ca cng ng. d. Khi lm iu g Minh cng phn tch cn thn, n khi hiu r mi bt tay vo lm.

52

Cu hi ghp i Cu 1: Hy ghp cc hin tng tm l (ct II) vi cc cp ca thc tng ng (ct I).
Ct I 1. Cha thc 2. thc 3. T thc 4. thc nhm Ct II a. Vn cn nhc k cng, c quyt nh thi vo trng S phm Mu gio. b. Thy mun m Minh - ngi trc nht cha n, Vn trc nht thay v s lp mt im thi ua. c. Mt a tr sinh ra bnh thng, khe mnh th ngay sau khi sinh nm c vt no chm vo lng bn tay n. d. Giang nhn thy nhc im ca mnh chnh l chiu cao c th. e. Nhn c giy bo trng tuyn i hc, Sn sng qu, ht to ln m khng bit lc c nhiu ngi l.

Cu 2: Hy ghp cc loi ch (ct I) vi cc hin tng tm l tng ng (ct II).

Ct I 1. Ch khng ch nh 2. Ch c ch nh 3. Ch sau Ct II a. Lp hc n o khng nghe c gio ging. t nhin c gio gi mt bc tranh kh to, lp tc c lp im lng. b. Hc sinh say sa nghe gio vin ging bi n mc khng ai nhn ra ht gi. c. C ting h to "Hoan h, b i v", mi ngi nhn nho nhn ra ng.

53

ch nh

d. Hc sinh mt trt t, gio vin bt u t cu hi v ni dung bi hc, c lp lin trt t tr li.

Cu 3: Hy ghp cc thuc tnh ca ch (ct I) vi cc hin tng th hin n (ct II).

Ct I 1. Sc tp trung ch 2. S phn phi ch 3. bn vng ca ch 4. S di chuyn ch Ct II a. An mi m c truyn nn khng nghe thy mi ngi ang gi mnh. b. Va hc gi Th dc xong nn mt s hc sinh vn cha tp trung vo hc Ton ngay c. c. Ngi trong lp hc nhng tm tr ca Mai vn ang cn ngh v vn v bui sinh nht hm qua. d. C vo pht cui ca gi hc, Nhung li mt mi khng tp trung nghe c gio ging c na. e. Minh c kh nng va v tranh va ht m vn nghe v p li nhng cu pha tr ca bn.

Cu 4: Hy ghp cc lun im v s hnh thnh v pht trin thc (ct I) vi cc hin tng th hin n (ct II).
Ct I 1. thc c hnh thnh trong hot ng v th hin trong sn phm hot ng. 2. thc c hnh Ct II a. Hnh vi ng x ca bn i vi ti l tm gng soi hnh vi ng x ca ti i vi bn. b. Sch l ngi thy tuyt vi v d tnh. Nh c sch, ta khm ph ra bao iu b mt, l th m cha ng ta ct giu

54

thnh trong giao tip vi ngi khc, vi x hi. 3. thc c hnh thnh bng con ng tip thu nn vn ho x hi. 4. thc c hnh thnh bng con ng t nhn thc, t nh gi bn thn.

trong . c. Khi bt tay vo sng to Robot, c nhm ngy cng thy r sc mnh tr tu ca mi ngi. Khi con Robot c hon thnh, n thc s l kt tinh mi im mnh trong tr tu ca c nhm. d. Vi ti, nht k tr thnh ngi bn thn thit, l c vn ca ti trong mi vn ring t v quan h vi mi ngi. e. Ngay t nh, ti hc c t cha mnh, trc khi i ng, m no cng phi tr li cu hi: Hm nay mnh lm c iu g? iu g cha lm c? iu g tt? iu g cha tt? Ngy mai s phi lm c vic g?

Cu 5: Hy ghp cc kh nng ca ng vt (ct I) tng ng vi s pht trin h thn kinh ca n (ct II).
Ct I 1. Tnh nhy cm 2. Tnh chu kch thch 3. Bt u xut hin tri gic 4. Kh nng t duy bt u xut hin Ct II a. Cha c h thn kinh b. H thn kinh li c. H thn kinh ng d. H thn kinh mu e. H thn kinh c v no pht trin

55

Cu hi in khuyt

Cu 1: S ny sinh v pht trin tm l gn lin vi s sng. Th gii sinh vt c c trng l tnh chu kch thch. Tnh chu kch thch l ... (1).... ca ngoi gii, c nh hng trc tip ti ... (2)... ca c th. Tnh chu kch thch l .. (3).. ca s ny sinh phn nh tm l . Cu 2: Tnh chu kch thch pht trin ln mt giai on cao hn, l ...(1) Tnh cm ng l ..(2)... ngoi gii c nh hng trc tip v gin tip n s tn ti v pht trin ca c th. Tnh cm ng c coi l ...(3) u tin
a. Tnh chu kch thch b. Nng lc p li cc kch thch c. Tnh cm ng d. C s e. Mm mng f. ng vt g. Biu hin h. Tm l a. S tc ng b. Tn ti v pht trin c. Biu hin d. Kh nng p li cc tc ng e. Tnh cm ng f. S vn ng g. C s h. Hot ng

56

ca hin tng tm l.

Cu 3: Thi k cm gic l thi k u ca s (1)... vi c trng l c th c (2)... tng ...(3)... Cm gic bt u xut hin ng vt c xng sng. Cu 4: Trong lch s tin ho, bn nng bt u c t loi cn trng. Bn nng l ... (1), c c ch phn x (2) Nh vy, bn nng xut pht trc tip t ...(3) ca c th. Cu 5: Mt qu trnh...(1) a. Tc ng no to ra trong no b. Tip nhn mt hnh nh tm l. c. Phn nh
e. Phn nh tm l f. Ngn ng a. Hnh vi t to ca c th b. C iu kin c. Khng iu kin d. Phn x t to e. Hnh vi bm sinh f. Phn nh tm l g. Kh nng p ng h. C th v nhu cu c th a. Kch thch ring l b. Phn nh tm l c. Kh nng p ng li d. C xng sng e. Khng xng sng f. Pht trin tm l g. Chu s tc ng h. T hp cc kch thch

57

Nh...(2)... hnh nh ca phn nh tm l c phn d. Hnh ng nh li. Qu trnh phn nh cp 2 nh vy gi l thc. V th c th gi thc l ...(3)....

g. Nhn thc h. Nhn thc ca nhn thc

58

Cu 6: thc l mt chnh th mang li cht lng mi trong phn nh tm l ca con ngi. N bao gm ba thnh phn (3 mt) lin kt, thng nht vi nhau: mt ...(1).., mt ... (2).., mt ...(3).... Cu 7: V phng din pht trin loi, mm mng u tin ca tm l l tnh... (1) ca sinh vt. Theo mc phn nh, tm l pht trin qua cc thi k ... (2). Ch ngi mi c hnh thc phn nh tm l cao nht l ...(3)... Cu 8: Nhn t quyt nh to nn thc con ngi l... (1). thc c cu trc gm ba mt: mt nhn thc, mt...(2), mt nng ng. Nhng hin tng tm l m thc cha thc hin c chc nng ca mnh gi
a. Hot ng b. Ngn ng c. Tnh cm d. V thc e. Lao ng, ngn ng f. Thi g. Tin thc a. T duy b. thc c. Bn nng, k xo, hnh vi tr tu d. Cm gic, tri gic, t duy e. Chu kch thch f. Cm ng g. Phn ng h. Tch cc a. Hnh ng b. Thi c. Tnh cm
d. ch

e. Nhn thc f. Nng ng g. ng c h. Tr nh

59

l ... (3)...

h. Tim thc

60

Chng 4

Nhn cch v s hnh thnh nhn cch

Cu hi ng sai Cu 1: Nhn cch l sn phm, nhng cng ng thi l ch th ca hot ng v giao tip. ng------Sai-------

Cu 2: Bn cht nhn cch c quy nh bi cc c im th hnh, gc mt, th tng, c bit bn nng v thc ca c nhn. ng------Sai-------

Cu 3: Nhu cu ca con vt gn lin vi cc yu t c th, bn nng, cn nhu cu ca con ngi l do cc yu t vn ho x hi quy nh. ng------Sai-------

Cu 4: Con ngi l thc th t nhin, tun theo cc quy lut ca t nhin, cn nhn cch l thc th x hi, tun theo cc quy lut ca x hi. ng------Sai-------

Cu 5: Th gii quan l h thng quan im v t nhin, x hi v bn thn, xc nh phng chm hnh ng ca con ngi. ng------Sai------61

Cu 6: Tnh cch c tnh n nh v bn vng, th hin tnh c o, ring bit, in hnh ca mi c nhn. ng------Sai-------

Cu 7: Gio dc a con ngi ti vng pht trin gn nht, to ra s pht trin nhanh, mnh hng ti tng lai. ng------Sai-------

Cu 8: Gio dc khng th un nn nhng sai lch v nhn cch do nh hng t pht ca mi trng. ng------Sai-------

Cu 9: Giao tip l hnh thc c trng cho mi quan h ngi ngi, l nhn t c bn cho s hnh thnh, pht trin tm l, thc v nhn cch. ng------Sai-------

Cu 10: Ging nh t cht, nng lc cng mang tnh bm sinh di truyn. ng------Sai-------

Cu 11: C nhn l thut ng ch mt con ngi vi t cch l mt thnh vin ca x hi loi ngi. Mi ngi nam hay n, tr th hay c gi u l mt c nhn. ng------Sai-------

Cu 12: C tnh l ci n nht, ci c o trong tm l c th ng vt hay ngi. 62

ng-------

Sai-------

Cu 13: C nhn thc hin mt cch c thc, c mc ch mt hot ng hay mt quan h x hi th c nhn c coi l mt ch th. ng------Sai-------

Cu 14: Nhn cch l t hp cc thuc tnh tm l ca mt c nhn, biu hin bn sc v gi tr x hi ca c nhn y. ng------Sai-------

Cu 15: Nhn cch l ton b cc c im tm sinh l ca c nhn vi t cch l mt c th trong cng ng ngi. ng------Sai-------

Cu 16: Xu hng nhn cch l mt thuc tnh tm l phc hp ca c nhn, quy nh chiu hng pht trin ca nhn cch. ng------Sai-------

Cu 17: H thng thi ca c nhn bao gm cc mt: thi i vi tp th v x hi; thi i vi lao ng; thi i vi ngi khc v thi i vi bn thn. ng------Sai-------

Cu 18: Nng lc l t hp cc thuc tnh c o ca 63

c nhn, ph hp vi yu cu ca mt hot ng nht nh. Nng lc gm cc mc : nng lc, ti nng v thin ti. ng------Sai-------

Cu 19: S pht trin ca nng lc, ti nng ca c nhn ch yu ph thuc vo cc yu t t cht, di truyn ca c nhn . ng------Sai-------

Cu 20: Nhn cch c hnh thnh bi x hi. Nhng c im sinh hc ca con ngi khng nh hng n qu trnh hnh thnh nhn cch . ng------Sai-------

64

cu hi nhiu la chn

Cu 1: Con ngi l: a. mt thc th t nhin. b. mt thc th x hi. c. va l mt thc th t nhin, va l mt thc th x hi. d. mt thc th sinh vt x hi v vn ho. Cu 2: Nhn cch l: a. t hp nhng c im, nhng thuc tnh tm l ca c nhn, biu hin bn sc v gi tr x hi ca con ngi. b. mt c nhn c thc ang thc hin mt vai tr x hi nht nh. c. mt con ngi, vi y cc thuc tnh tm l do cc mi quan h x hi quy nh (gia nh, h hng, lng xm...). d. mt con ngi vi nhng thuc tnh tm l to nn hot ng v hnh vi c ngha x hi ca c nhn. Cu 3: Yu t gi ch o trong s hnh thnh, pht trin nhn cch l: a. hot ng ca c nhn. b. giao tip ca c nhn. c. gio dc. 65

d. mi trng sng. Cu 4: Yu t c vai tr quyt nh trc tip i vi s hnh thnh, pht trin nhn cch, l: a. gio dc. b. hot ng ca c nhn. c. tc ng ca mi trng sng. d. s gng mu ca ngi ln. Cu 5: Ngun gc tnh tch cc ca nhn cch l: a. h thng cc ng c v thi c hnh thnh trn c s ca cc mi quan h x hi v iu kin gio dc. b. hng v thc c sn i vi s khoi cm, quyt nh mi hot ng sng to ca con ngi. c. nhng tc ng vn ho x hi hnh thnh con ngi mt cch t pht, gip con ngi c kh nng thch ng trc nhng i hi ca cuc sng x hi. d. hot ng ca c nhn trong iu kin mi trng thay i. Cu 6: Nhng c im c bn ca nhn cch l: a. tnh thng nht v tnh n nh ca nhn cch. b. tnh n nh ca nhn cch. c. tnh tch cc v tnh giao tip ca nhn cch. d. C a, b v c.

66

Cu 7: Khi phn loi nhn cch, c th cn c vo cc kiu sau: a. Phn loi nhn cch theo nh hng gi tr. b. Phn loi nhn cch qua giao tip. c. Phn loi nhn cch qua s bc l bn thn trong hot ng v giao tip. d. C a, b v c. Cu 8: Cu trc ca nhn cch bao gm: a. xu hng v ng c ca nhn cch. b. tnh cch v kh cht. c. kh cht v nng lc. d. xu hng, tnh cch, kh cht, nng lc. Cu 9: Yu t tm l no di y khng thuc xu hng nhn cch? a. Hiu bit. b. Nhu cu. c. Hng th, nim tin d. Th gii quan, l tng sng. Cu 10: Yu t no di y khng phi l c im ca nhu cu? a. Nhu cu bao gi cng c i tng. b. Ni dung ca nhu cu do nhng iu kin v phng tin tho mn n quy nh. c. Nhu cu bao gi cng gn lin vi s tn ti ca 67

c th. d. Nhu cu ca con ngi mang bn cht x hi. Cu 11: Tnh cch l: a. s phn nh cc quan h x hi, mang tnh c o c bit ca c nhn. b. Mt thuc tnh tm l phc hp l h thng thi ca c nhn i vi hin thc, biu hin hnh vi, c ch v cch ni nng tng ng. c. mt thuc tnh tm l mang tnh n nh v bn vng, tnh thng nht. d. mt thuc tnh tm l mang tnh c o, ring bit in hnh ca mi c nhn. Cu 12: Cc mc ca nng lc l: a. nng lc. b. ti nng. c. thin ti. d. C a, b, c. Cu 13: Tp th l: a. mt nhm ngi bt k. b. mt nhm ngi c chung mt s thch. c. mt nhm ngi c mc ch, hot ng chung v phc tng cc mc ch x hi. d. mt nhm ngi c hng th v hot ng chung. Cu 14: Yu t no di y khng thuc v l tng? 68

a. Mt hnh nh tng i mu mc, c tc dng hp dn, li cun con ngi vn ti. b. Phn nh i sng hin ti ca c nhn v x hi. c. Hnh nh tm l va c tnh hin thc va c tnh lng mn. d. C chc nng xc nh mc tiu, chiu hng v ng lc pht trin ca nhn cch. Cu 15: Tc ng ca tp th n nhn cch thng qua: a. hot ng cng nhau. b. d lun tp th. c. truyn thng tp th v bu khng kh tp th. d. C a, b v c. Cu 16: Hot ng l: a. nhn t ch o trong s hnh thnh v pht trin nhn cch. b. nhn t quyt nh trc tip s hnh thnh v pht trin nhn cch. c. nhn t c nh hng trc tip i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch. d. nhn t chi phi s hnh thnh v pht trin nhn cch. Cu 17: S sai lch hnh vi trong s pht trin nhn cch l do: a. c nhn nhn thc sai hoc khng y , 69

hoc do s bin dng ca cc chun mc x hi. b. quan im ring ca c nhn khc vi chun mc chung. c. c nhn c tnh vi phm cc chun mc. d. C a, b v c. Cu 18: Lun im im no di y khng phn nh ng vai tr quyt nh trc tip ca hot ng c nhn i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch? a. Thng qua hot ng, con ngi tip thu nn vn ho x hi v bin chng thnh nng lc ca ring mnh, ng thi cng thng qua hot ng con ngi bc l ra ngoi nhng nng lc . b. Hot ng ca con ngi l hot ng c mc ch, mang tnh x hi, tnh cng ng v c thc hin bng nhng cng c do con ngi sng to ra. c. Hot ng ca con ngi thng c din ra di nhiu hnh thc phong ph, sinh ng v bin i vai tr ca mnh trong mi thi k pht trin nhn cch c nhn. d. S hnh thnh v pht trin nhn cch mi ngi ph thuc vo hot ng ch o ca mt giai on pht trin. Cu 19: Bin php tt nht ngn nga nhng sai lch chun mc l: a. cung cp hiu bit v cc chun mc o c, 70

php lut, chnh tr, thm m... b. Hnh thnh v ng h nhng hnh vi tch cc, ln n nhng hnh vi sai lch. c. Hng dn hnh vi ng, c nhn t nguyn rn luyn, iu chnh hnh vi cho ph hp. d. C a, b v c. Cu 20: im no di y khng thuc v biu hin ca tnh cch? a. Bn A rt nhit tnh vi mi ngi, cn bn B rt c trch nhim vi cng vic. b. Bn A rt nng ny, cn bn B rt im m, bnh thn. c. Bn A rt qu trng con ngi, cn bn B rt trung thc. d. Bn A rt nghim khc vi bn thn, cn bn B th ngc li, thng d di vi bn thn. Cu 21: Trong cc c im sau y ca nhn cch, c im no th hin thuc tnh ca kh cht? a. Hng l c gi yu i, si ni, tt bng nhng rt d qun li ha vi ngi khc. b. Mai hng th vi nhiu th nhng hng th ca Mai thng khng n nh, chng ngui i. c. M c ca Lan l s tr thnh c gio, nn em rt chu kh su tp nhng cu chuyn v ngh Gio vin. d. Nam hot ng tch cc trong tp th, nht l nhng hot ng cng ch. 71

Cu 22: Lun im no di y khng phn nh ng vai tr ch o ca gio dc i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch? a. Gio dc quyt nh chiu hng, con ng hnh thnh v pht trin nhn cch. b. Thng qua gio dc, th h trc truyn li cho th h sau cc kinh nghim x hi m cc th h trc tch lu c. c. Gio dc vch ra phng hng v con ng cho s pht trin nhn cch. d. Gio dc c th pht huy ti a cc tim nng ca c nhn v cc yu t khch quan trong qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch.

72

Cu hi ghp i

Cu 1: Hy ghp cc kiu kh cht (ct I) vi cc biu hin ca hot ng thn kinh cp cao tng ng (ct II).
Ct I 1. Hng hi 2. Nng ny 3. Bnh thn 4. u t hn. b. Qu trnh hng phn v c ch mnh nh nhau, s chuyn ho gia chng din ra nhanh chng. c. Qu trnh hng phn v c ch u yu. d. Qu trnh hng phn v c ch mnh nh nhau, nhng s chuyn ho gia chng din ra chm chp. e. Qu trnh hng phn v c ch u mnh nh nhau. Ct II a. Qu trnh hng phn mnh, nhng c ch li yu

Cu 2: Hy ghp cc kiu kh cht (ct I) vi cc hin tng tm l tng ng (ct II).

Ct I 1. Hng hi 2. Nng ny 3. Bnh thn Ct II a. Mt con ngi hot bt, mun thay i cc n tng thng xuyn, d dng thch ng vi nhng iu kin thay i ca cuc sng. b. Con ngi nhanh nhn, hot bt trong cc cng vic v

73

4. u t

quan h. c. Con ngi chm chp, n ho, t bc l tm trng ra bn ngoi. d. Con ngi bng bt, si ni, say m vi cng vic, tm trng thay i mnh m, t ngt. e. Con ngi nhy cm, cm xc su sc, nhng phn ng thng yu ui.

Cu 3: Hy ghp cc khi nim (ct I) vi ni dung tng ng ca cc khi nim (ct II).
Ct I 1. Th gii quan 2. Nim tin 3. Nhu cu 4. Hng th Ct II a. S i hi tt yu m con ngi thy cn c tho mn tn ti v pht trin. b. Thi c bit ca c nhn i vi i tng no , va c ngha i vi cuc sng, va c kh nng mang li khoi cm cho c nhn trong qu trnh hot ng. c. Mt mc tiu cao p, mt hnh nh mu mc, tng i hon chnh, c sc li cun con ngi vn ti n. d. H thng quan im v t nhin, x hi v bn thn, xc nh phng chm hnh ng ca con ngi. e. Mt phm cht ca th gii quan, l ci kt tinh cc quan im, tri thc, rung cm, ch c con ngi th nghim, tr thnh chn l vng bn.

Cu 4: Hy ghp cc yu t chi phi s hnh thnh v pht trin nhn cch (ct I) vi cc vai tr tng ng ca n (ct II).
Ct I 1. Tp th Ct II a. Gi vai tr ch o.

74

2. Gio dc 3. Giao tip 4. Hot ng

b. Tin , iu kin cho s pht trin. c. Nhu cu x hi c bn nht, xut hin sm nht con ngi. d. Mi trng thun li cho s pht trin. e. Yu t quyt nh trc tip.

Cu 5: Hy ghp cc thi ca c nhn (ct I) vi nhng biu hin ph hp vi n (ct II).

1. Thi khc. 2. Thi thn. 3. Thi ng. 4. Thi Ct I i vi ngi i vi bn i vi lao i vi x hi. Ct II a. Hng th, say m cng vic. b. Khim tn, t trng v c nim tin vng chc. c. Nhit tnh i vi hot ng chung. d. Nghim khc, cn thn, trch nhim. e. Chn thnh, t nh, ci m.

Cu 6: Hy ghp cc c im ca nhn cch (ct I) vi cc ni dung c th ca n (ct II).

Ct I 1. Tnh thng nht ca nhn cch. 2. Tnh n nh ca nhn cch. 3. Tnh tch cc ca nhn cch. 4. Tnh giao lu Ct II a. Nhn cch l th thng nht cc c trng tm l x hi c nhn. b. Trong thc t, tng nt nhn cch c th thay i, nhng nhn tng th, chng vn to thnh cu trc trn vn, tng i n nh. c. Nhn cch bc l kh nng t iu chnh v chu s iu chnh ca x hi . d. Nhn cch ch c th c hnh thnh,

75

ca nhn cch.

pht trin v bc l trong giao tip vi nhng nhn cch khc. Thng qua giao tip, con ngi gia nhp cc quan h x hi; lnh hi cc chun mc, cc gi tr x hi. e. Nhn cch l mt cu trc chnh th, thng nht cc thuc tnh, c im tm l x hi, thng nht gia phm cht v nng lc, gia c v ti.

Cu 7: Hy ghp cc loi nng lc v cc yu t lin quan ti nng lc (ct I) vi cc biu hin ca n (ct II).
Ct I 1. Nng lc chung 2. Nng lc ring 3. Tri thc, k nng, k xo 4. Thin hng Ct II a. C gio ti l ngi hiu kh r cc c im tm - sinh l v hon cnh sng ca tng hc sinh. b. C l ngi c kh nng t chc cc hot ng ca mnh. c. C l ngi say m, nhit tnh vi cng vic ging dy v gio dc tr em. d. Nng lc truyn t bi ging v nng lc thuyt phc hc sinh trong dy hc v gio dc ca c tht tuyt vi. e. C c nng lc quan st v phn on din bin tm l ngi khc. C rt thch v thng xuyn quan st phn ng ca ngi khc ri t tr li cu hi ti sao h li phn ng nh vy?

Cu 8: Hy ghp cc thuc tnh tm l ca nhn cch (ct I) vi cc biu hin ca n (ct II).
Ct I 1. Tnh cch Ct II a. Sch tr thnh mn n tinh thn khng th thiu i vi Hng. Nht l sch v cc danh

76

2. L tng 3. Nng lc 4. Nhu cu

nhn, cc nh bc hc. b. iu l th l trong khi c sch Hng thng nh "nhn thy" cc hnh ng ca nhn vt ang din ra trc mt. c. Khi c nhng tnh tit hp dn trong sch, Hng thng khng km cm xc ca mnh, nhiu khi em ht tong ln mt mnh. d. Khi c bt l cun sch no Hng u ghi chp rt cn thn v a vo trong cc h s theo cch phn loi ring ca Hng. e. Nhiu tm gng lao ng say m, qun mnh ca cc nh bc hc cun ht, hp dn Hng. Em thm mong c c tr thnh ngi nh h.

Cu hi in khuyt Cu 1: Nhu cu giao tip l nhu cu...(1) ca con ngi. Thng qua....(2) con ngi gia nhp vo cc quan h x hi, lnh hi cc chun mc o c v h thng gi tr x hi. T , con ngi hnh thnh nng lc nh gi v ...(3) ca bn
a. X hi c bn b. Bm sinh c. Hot ng d. T nh gi e. T iu chnh f. T thc g. T gio dc h. Giao tip

77

thn. Cu 2: Nhu cu bao gi cng c...(1) a. Ch th Khi no nhu cu gp i tng b. i tng c c. Mc kh nng p ng s tho mn ch th d. ng c lc n tr thnh...(2) thc y con ngi...(3) nhm chim lnh i tng. Cu 3: L tng va c tnh....(1), va c tnh ...(2). V nhng hnh nh l tng c xy dng t nhiu cht liu c trong thc t, nhng hnh nh mu mc li cha c thc. N c sc mnh...(3)... con ngi hot ng vn ti x hi tt p trong tng lai. Cu 4: H thng thi v h thng hnh vi l nhng thnh phn to nn cu trc ca...(1). Hai h thng ny c mi quan 78
a. Nhn cch b. Xu hng c. Tnh cch e. Ch quan f. Hnh thc g. Khch quan a. Khng tng b. Lng mn c. Hin thc d. Li cun e. Thc y f. C th g. Tru tng h. Vin tng e. Hot ng. f. S i hi g. Nng lng h. Vn ti

h mt thit vi nhau. Thi d. Ni dung l ...(2), hnh vi l....(3)..., chng khng tch ri nhau, to nn s thng nht hu c. Cu 5: Kh cht l thuc tnh tm l phc hp ca c nhn, biu hin (1)... v nhp ca cc hot ng tm l, th hin... (2)... ca hnh vi, ngn ng ca c nhn. Kh cht c c s l cc kiu thn kinh, nhng kh cht mang bn cht ...(3).., c bin i do rn luyn v gio dc. Cu 6: T cht l mt trong nhng iu kin hnh thnh...(1), nhng t cht khng(2)... trc s pht trin ca thnh t ny. Bi ngoi nhng yu t t cht, bm sinh, di truyn, cn c nhng yu t.... (3)... trong cuc sng c th. Cu 7: Qu trnh hnh thnh a. Gio dc nhn cch chu s tc ng b. Hot ca cc yu t: bm sinh - di
a. Tnh cch b. Xu hng c. T to d. Quyt nh a. Ni dung b. Sc thi c. Cng d. Chu hng

h. C nhn

e. Tnh cht f. Ch th g. T nhin h. X hi

e. Quy nh f. Tch cc g. Nng lc h. Ring

e. Hot ng v giao tip

79

truyn, mi trng t nhin v x hi,..(1)... v ...(2)... Mi yu t c vai tr nht nh, nhng ...(3) c vai tr quyt nh trc tip. Cu 8: Gio dc gi vai tr..(1).. trong s hnh thnh v pht trin nhn cch, song khng nn...(2) vai tr ca gio dc, gio dc khng phi l vn nng. Gio dc cn phi tin hnh trong mi quan h hu c vi cc hnh thc t chc hot ng, giao tip trong cc mi quan h x hi, quan h nhm v ...(3)... Cu 9:

ng c. Hc tp d. Rn luyn

f. Giao tip g. Vn ho - x hi h. T to

a. Ph nhn b. Ch o c. Tuyt i ho d. Qu cao

e. Tp th f. Gia nh g. Quyt nh h. Bn b

Mi trng x hi, c s u tin nhn cch hnh thnh v pht trin l ...(1)... N kt hp vi cc nhm x hi c s khc c nh hng ...(2)... n s hnh thnh v pht trin nhn cch. c bit l vai tr ca ... (3), vi t cch l nhm pht trin ti trnh cao. Cu 10: 80

a. Nh trng b. Gia nh c. Gin tip d. Trc tip

e. Lp hc f. X hi g. Tp th h. Nhm bn

Giao tip khng ch l (1).. m cn l...(2) ca s pht trin nhn cch. Bng giao tip, con ngi gia nhp vo cc quan h x hi, lnh hi nn vn ho- x hi, cc chun x hi thnh bn cht ca mnh. ng thi cn ng gp (3)... vo kho tng chung ca nhn loi.

a. ng lc b. iu kin c. Quy nh d. Sn phm

e. Tin f. Con ng g. Sng to h. Sc lc

81

82

Chng 5

Hot ng nhn thc

Cu hi ng sai Cu 1: Nhn thc cm tnh bao gm cm gic, tri gic, tr nh ca con ngi. ng------Sai-------

Cu 2: c im ni bt nht ca nhn thc l tnh l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h mang tnh quy lut ca s vt, hin tng ang trc tip tc ng vo gic quan con ngi. ng------Sai------

Cu 3: H khi c kch thch trc tip tc ng vo gic quan l gy c cm gic tng ng con ngi. ng------Sai-------

Cu 4: Ngi c coi l "thnh tai" l ngi c ngng cm gic pha di ca c quan thnh gic cao. ng------Sai-------

Cu 5: Nam phn bit c 5 mu xanh cn H phn bit n 10 mu xanh khc nhau. iu ny chng t ngng sai bit ca Nam tt hn ca H. ng------Sai-------

83

Cu 6: Khi ta i t ch sng vo ch ti th nhy cm ca th gic gim xung. ng------Sai-------

Cu 7: Mc d khng thm bt th g nhng cc ch ngui n s cm thy ngt hn cc ch lc nng. ng------Sai-------

Cu 8: Cng mt em b, nu c nhn gn (tri gic gn) th hnh tng em b ln hn nu tri gic em khong cch xa. ng------Sai------

Cu 9: Ch cn nghe ging ni (m cha nhn thy mt) An nhn ra Minh. l do tnh n nh ca tri gic. ng------Cu 10: Quan st l mt trng thi tm l. ng------Sai------Sai-------

Cu 11: Ngi c kh nng tri gic nhanh chng, chnh xc nhng im quan trng ca i tng d chng rt kh nhn thy. Kh nng ny gi l nng lc quan st. ng------Sai-------

Cu 12: Khng ch ngi m mt s ng vt cng c t duy. ng------84 Sai-------

Cu 13: Thao tc tru tng ho, khi qut ho, thao tc phn tch v tng hp l nhng thao tc c bn ca t duy. ng------Sai-------

Cu 14: T duy trc quan hnh ng l loi t duy c hnh thnh sm nht trong lch s pht trin chng loi v c th. V vy, ngi trng thnh khng cn loi t duy ny. ng------Sai-------

Cu 15: T duy lin h cht ch vi nhn thc cm tnh v ngn ng. V vy, t duy va c tnh trc quan va mang tnh khi qut. ng------Sai-------

Cu 16: Nhng hnh nh mi m qu trnh tng tng to ra c th khng c trong hin thc (V d: hnh nh con rng). V vy, tng tng khng phi l qu trnh phn nh hin thc khch quan. ng------Sai-------

Cu 17: Qu trnh tng tng c thc hin bng hnh nh khng c s tham gia ca ngn ng. ng------Sai-------

Cu 18: Khi c truyn c tch, ta hnh dung ra hnh nh nng tin c c khun mt ca c gi vi thn hnh l ui c. l kt qu ca tng tng sng to. ng------Sai------85

Cu 19: Nh phng php "in hnh ho", ngh thut dn gian Vit Nam sng to nn hnh nh "con rng". ng------Sai-------

Cu 20: D c thc hin ch yu bng hnh nh, tng tng vn mang tnh khi qut v gin tip. ng------Sai-------

Cu 21: Tng tng gip con ngi gii quyt vn ngay c khi d kin ca tnh hung c vn cn cha y . ng------Sai-------

Cu 22: Tng tng cn thit cho bt k mt hot ng no ca con ngi. ng------Sai-------

Cu 23: Tr nh phn nh kinh nghim ca c nhn thuc mi lnh vc ca i sng tm l: nhn thc - tnh cm - hnh ng. ng------Sai-------

Cu 24: S qun khng phi l mt qu trnh c bn ca tr nh. ng------Sai-------

Cu 25: Nu khng c tr nh, s pht trin tm l con ngi khng hn g a tr s sinh, ch c cm 86

gic v tri gic, khng c chc nng tm l bc cao. ng------Sai-------

Cu 26: "C y ti mt i khi c ngi nhc li chuyn c.... Hin tng trn xy ra do tc dng ca tr nh hnh nh. ng------Sai-------

Cu 27: Tr nh hnh nh c bit quan trng trong hnh thnh k xo lao ng. ng------Sai-------

Cu 28: Ngi ngh s ma hay cc cu th bng l nhng ngi c tr nh vn ng pht trin. ng------Sai-------

Cu 29: Ch qua ting ku, ng vt cng nhn c thng bo: gi by tm bn hay c nguy him... Nh vy, ting ku ca ng vt cng l mt loi ngn ng. ng------Sai-------

Cu 30: Khi mi c sinh ra, a tr c cc qu trnh nhn thc: cm gic, tri gic, t duy, tng tng... ng------Sai-------

87

Cu hi nhiu la chn Cu 1: c im th hin s khc bit cn bn ca tri gic so vi cm gic l: a. phn nh thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng. b. phn nh s vt, hin tng mt cch trn vn. c. qu trnh tm l. d. ch xut hin khi s vt hin tng tc ng trc tip vo gic quan. Cu 2: Trng hp no dng t "cm gic" ng vi khi nim cm gic trong tm l hc? a. Cm gic day dt c theo ui c mi khi c Lan li mt mnh trong lc tinh thn suy sp. b. Cm gic lnh but khi ta chm li vo que kem. c. Ti c cm gic vic y xy ra lu lm ri. d. Khi "ngi y" xut hin, cm gic va gin va thng li tro ln trong lng ti. Cu 3: no l ng vi bn cht ca cm gic? a. Cm gic c c ngi v ng vt, v bn cht cm gic ca ngi v ng vt khng c g khc nhau. b. C ch sinh l ca cm gic ch lin quan n h thng tn hiu th nht. c. Cm gic c t khi con ngi mi sinh ra. N 88

khng bin i di nh hng ca hot ng v gio dc. d. Cm gic ca mi c nhn chu nh hng ca cc hin tng tm l cao cp khc. Cu 4: im no di y khng phi l c im ca cm gic? a. Cm gic l mt qu trnh tm l c m u, din bin v kt thc. b. Cm gic ca con ngi c bn cht x hi. c. Cm gic ca con ngi phn nh cc thuc tnh bn cht ca s vt. d. Cm gic ch phn nh nhng thuc tnh c th ca s vt thng qua hot ng ca tng gic quan ring l. Cu 5: Loi no thuc nhm cm gic bn ngoi? a. Cm gic vn ng. b. Cm gic nn. c. Cm gic s m. d. Cm gic rung. Cu 6: S phn chia cm gic bn ngoi v cm gic bn trong da trn c s no? a. Ni ny sinh cm gic. b. Tnh cht v cng kch thch. c. V tr ngun kch thch bn ngoi hay bn trong c th. d. C a, b. 89

Cu 7: Mun c mt cm gic no xy ra th cn: a. c kch thch tc ng trc tip vo gic quan. b. kch thch tc ng vo vng phn nh c. c. loi kch thch c trng ca c quan phn tch. d. C a, b, c. Cu 8: Cch hiu no ng vi ngng cm gic? a. Ngng cm gic l gii hn m kch thch gy c cm gic. b. Mi gic quan ng vi mt loi kch thch nht nh c ngng cm gic nh nhau tt c mi ngi. c. Ngng cm gic khng thay i trong cuc sng. d. C a, b, c. Cu 9: S thay i nhy cm ca c quan phn tch no l do: a. cng kch thch thay i (do mi trng t pht hay do gio dc rn luyn). b. trng thi tm - sinh l ca c th. c. s tc ng ca c quan phn tch khc. d. C a, b, c. Cu 10: iu no di y l s tng phn? a. Ung nc ng nu cho mt cht mui vo s cm gic ngt hn nu khng cho thm mui. b. n ch ngui c cm gic ngt hn n ch nng. 90

c. Khi dp nc lnh ln mt th tinh ca mt ngi phi cng tng ln. d. C a, b, c. Cu 11: no di y khng ng vi tri gic? a. Phn nh nhng thuc tnh chung bn ngoi ca mt lot s vt, hin tng cng loi. b. C th t ti trnh cao khng c ng vt. c. L phng thc phn nh th gii trc tip. d. Lun phn nh mt cch trn vn theo mt cu trc nht nh ca s vt, hin tng. Cu 12: Tri gic v tng tng ging nhau l: a. u phn nh th gii bng hnh nh. b. u mang tnh trc quan. c. mang bn cht x hi. d. C a, b, c. Cu 13: Thuc tnh no ca s vt khng c phn nh trong tri gic khng gian? a. V tr tng i ca s vt. b. S bin i v tr ca s vt trong khng gian. c. Hnh dng, ln ca s vt. d. Chiu su, xa ca s vt. Cu 14: Hin tng tng gic th hin ni dung no? a. S ph thuc ca tri gic vo ni dung i sng tm l ca c th. 91

b. S ph thuc ca tri gic vo c im i tng tri gic. c. S n nh ca hnh nh tri gic. d. C a, b, c. Cu 15: iu no khng ng vi nng lc quan st? a. Hnh thc tri gic cao nht ch c con ngi. b. Kh nng tri gic nhanh chng, chnh xc nhng im quan trng ch yu ca s vt d n kh nhn thy. c. Thuc tnh tm l ca nhn cch. d. Phm cht tr tu cn gio dc cho con ngi hot ng c kt qu cao. Cu 16: Cch hiu no l khng ph hp vi tnh la chn ca tri gic? a. Con ngi lun ch ng la chn i tng tri gic. b. S la chn i tng tri gic cn ph thuc vo yu t khch quan. c. Th hin tnh tch cc ca con ngi trong tri gic. d. C a, b,c. Cu 17: Tnh n nh ca tri gic l do: a. cu trc ca s vt n nh tng i trong mt khng gian, thi gian nht nh. b. c ch t iu chnh ca h thn kinh da trn mi lin h ngc. 92

c. do kinh nghim tri gic nhiu ln ca c th. d. C a, b, c. Cu 18: Hy ch ra yu t chi phi t nht n tnh ngha ca tri gic. a. c im ca gic quan. b. Tnh trn vn ca tri gic. c. Kinh nghim, vn hiu bit ca ch th. d. Kh nng t duy. Cu 19: Lun im no khng ng v hin tng o gic trong tri gic? a. Cho hnh nh tri gic sai lch v i tng. b. Khng cn thit trong i sng con ngi. c. Ph thuc vo bi cnh tri gic. d. t xy ra nhng vn l quy lut. Cu 20: Trong s nhng c im ca qu trnh phn nh c nu ra di y, c im no c trng cho t duy? a. Phn nh kinh nghim qua di dng cc ngh, cm xc, hnh tng v s vt, hin tng tri gic di y. b. Phn nh cc s vt, hin tng trong ton b thuc tnh v b phn ca chng. c. Phn nh nhng du hiu bn cht, nhng mi lin h mang tnh quy lut ca s vt v hin tng. d. C a, b, c.

93

Cu 21: Tm du hiu khng ph hp vi qu trnh t duy ca con ngi. a. Phn nh nhng tri nghim ca cuc sng. b. Phn nh hin thc bng con ng gin tip. c. Kt qu nhn thc mang tnh khi qut. d. Din ra theo mt qu trnh. Cu 22: Lun im no khng ng trong mi quan h gia t duy v ngn ng? a. Khng c ngn ng th t duy khng th tin hnh c. b. Ngn ng c th tham gia t u n kt thc t duy. c. Ngn ng thng nht vi t duy. d. Ngn ng gip cho t duy c kh nng phn nh s vt ngay c khi s vt khng trc tip tc ng. Cu 23: Lun im no ng vi tnh hung c vn ? a. C tnh ch quan, khng mang tnh khch quan. b. Hon ton do khch quan quy nh. c. Va mang tnh ch quan va mang tnh khch quan. d. Lm ny sinh t duy v t duy lun gii quyt c vn ca tnh hung. Cu 24: no khng phn nh ng vai tr ca t duy 94

i vi con ngi? a. Gip con ngi hnh ng c thc. b. Khng bao gi sai lm trong nhn thc. c. M rng v hn phm vi nhn thc ca con ngi. d. Gip con ngi vt khi s thch nghi th ng vi mi trng. Cu 25: Trong nhng tnh hung sau, tnh hung no chng t t duy xut hin? a. C y ang ngh v cm gic sung sng ngy hm qua khi ln nhn phn thng. b. C t mnh nm xung, Vn li ngh v Sn: Nhng k nim t tha thiu thi trn y k c. c. Trng vo 15 pht m c gio cha n, Vn ngh: Chc c gio hm nay li m. d. C a, b, c. Cu 26: c im no ca t duy th hin r nht trong tnh hung sau: "Mt bc s c kinh nghim ch cn nhn vo v ngoi ca bnh nhn l c th on bit c h b bnh g?". a. Tnh c vn ca t duy. b. T duy lin h cht ch vi ngn ng. c. T duy lin h cht ch vi nhn thc cm tnh. d. Tnh tru tng v khi qut ca t duy. Cu 27: "Nhiu hc sinh THCS xp c voi vo loi c 95

v chng sng di nc nh l c v tn cng c ch c". Sai lm din ra trong tnh hung trn ch yu do s pht trin khng y ca thao tc t duy no? a. Phn tch. b. Tng hp. c. Tru tng ho v khi qut ho. d. So snh. Cu 28: Trong hnh ng t duy, vic thc hin cc thao tc (phn tch - tng hp; so snh; tru tng ho v khi qut ho) thng din ra nh th no? a. Mi thao tc tin hnh c lp, khng ph thuc vo nhau. b. Thc hin cc thao tc theo ng mt trnh t xc nh nh trn. c. Thc hin y cc thao tc t duy. d. Linh hot tu theo nhim v t duy. Cu 29: Theo lch s hnh thnh (chng loi v c th) v mc pht trin t duy, ngi ta chia t duy thnh: a. t duy thc hnh, t duy trc quan hnh nh, t duy tru tng. b. t duy trc quan hnh ng, t duy l lun, t duy trc quan hnh tng. c. t duy trc quan hnh ng, t duy trc quan hnh nh, t duy l lun. d. t duy hnh nh, t duy l lun, t duy thc hnh.

96

Cu 30: Lun im no l ng trong i sng ca mi c th? a. Con ngi mi la tui u c cc loi t duy. b. Mi loi t duy lun c s dng c lp khi gii quyt nhim v c th. c. Cc loi t duy xut hin (hnh thnh) theo mt trt t nht nh. d. C a, b, c. Cu 31: c im th hin s khc bit c bn gia t duy v nhn thc cm tnh l: a. phn nh bn thn, s vt, hin tng. b. mt qu trnh tm l. c. phn nh bn cht, nhng mi lin h mang tnh quy lut ca s vt, hin tng. d. mang bn cht x hi, gn vi ngn ng. Cu 32: Mt tnh hung mun lm ny sinh t duy phi tho mn mt s iu kin. iu kin no di y l khng cn thit? a. Tnh hung phi quen thuc, khng xa l vi c nhn. b. Cha vn m hiu bit c, phng php hnh ng c khng gii quyt c. c. C nhn nhn thc c tnh hung v mun gii quyt. d. Vn trong tnh hung c lin quan n kinh nghim ca c nhn. 97

Cu 33: iu no khng ng vi tng tng? a. Ny sinh trc tnh hung c vn . b. Lun phn nh ci mi vi c nhn (hoc x hi). c. Lun gii quyt vn mt cch tng minh. d. Kt qu l hnh nh mang tnh khi qut. Cu 34: Trong cc trng hp di y, trng hp no xut hin biu tng c trng cho tng tng ca con ngi? a. ng ti mt t khi ti cha ra i, vy m qua cu chuyn k ca b, hnh nh ngi ng thn thng c hin v trc mt ti. b. Trong lc kh khn nht tng chng khng tr ni, hnh nh a con qu nh thi thc c ng vng. c. C gi i mt on, anh tn ngn quay li con ng c m nh thy hi m t bn tay nng cn vng mi trn bn tay anh. d. C a, b, c. Cu 35: Lun im no ng vi tng tng ca con ngi? a. Phn nh ci mi khng lin quan g n thc tin. b. Kt qu ca tng tng khng th kim tra c trong thc tin. c. Hot ng c th ca con ngi, xy dng hoc ti to nhng hnh nh m qu kh cha tng tri gic. 98

d. Khng c ngha phc v hot ng sng (v c th to nn hnh nh khng c thc trong cuc sng). Cu 36: iu no khng ng vi tng tng? a. Loi t duy ch yu trn bnh din hnh nh. b. Mang tnh trc quan r nt. c. Lin h cht ch vi nhn thc cm tnh. d. Mang bn cht x hi. Cu 37: T duy khc tng tng ch yu ch: a. lm cho hot ng con ngi c thc. b. s cht ch trong gii quyt vn . c. lin quan n nhn thc cm tnh. d. C a, b, c. Cu 38: Tng tng sng to th hin ch: a. to ra hnh nh mi m nhn loi cha tng bit n. b. kt qu ca tng tng sng to khng th kim tra c. c. to ra hnh nh cha c trong kinh nghim c nhn, l qu trnh to ra hnh nh cho tng lai. d. N ang hnh dung thy con rng nh lng n: u nh u s t, mnh ging thn con rn nhng li c chn. Cu 39: Tng tng sng to c c im: a. lun to ra ci mi cho c nhn v x hi. 99

b. lun c thc hin c thc. c. lun c gi tr vi x hi. d. C a, b, c. Cu 40: i tng ca tr nh c th hin y nht trong lun im no? a. Cc thuc tnh bn ngoi, cc mi lin h khng gian, thi gian ca th gii m con ngi tri gic. b. Cc cm xc, tnh cm, thi m con ngi tri qua. c. Kinh nghim ca con ngi. d. Cc kt qu m con ngi to ra trong t duy, tng tng. Cu 41: C s phn loi tr nh thnh tr nh cm xc, tr nh hnh nh, tr nh t ng lgic l: a. tnh mc ch ca tr nh. b. thi gian cng c v gi gn ti liu. c. gic quan ng vai tr ch o trong tr nh. d. ni dung c phn nh trong tr nh. Cu 42: "N mt ln khi nh li ln u tin hai a gp nhau". Hin tng trn xy ra do nh hng ca loi tr nh no? a. Tr nh hnh nh. b. Tr nh t ng lgic. c. Tr nh cm xc. d. Tr nh vn ng. 100

Cu 43: iu no khng ng vi tr nh c ch nh? a. C s dng bin php ghi nh. b. C trc tr nh khng ch nh trong i sng c th. c. C mc ch nh trc. d. C s n lc ch trong ghi nh. Cu 44: Tr nh thao tc rt gn vi loi tr nh no ? a. Tr nh vn ng. b. Tr nh hnh nh. c. Tr nh ngn hn. d. Tr nh di hn. Cu 45: Tiu ch c bn nht nh gi cht lng tr nh vn ng l: a. nh c nhiu vn ng phc tp trong khi hnh thnh mt k xo. b. nh mt k xo no tht lu. c. tc hc nhanh mt k xo phc tp. d. tc hnh thnh k xo nhanh v bn cao. Cu 46: iu no m ghi nh khng ch nh t ph thuc nht? a. S n lc ca ch th khi ghi nh. b. Ti liu c lin quan n mc ch hnh ng. c. Ti liu to nn ni dung hot ng. d. S hp dn ca ti liu vi ch th. 101

Cu 47: Khi ni v s khc nhau gia con ngi v con vt, Ph.ngghen vit: "Mt chim i bng nhn thy xa hn mt ngi rt nhiu, nhng mt ngi nhn thy trong s vt c nhiu hn mt i bng rt nhiu. S u vit ca ngi so vi ng vt ch yu l do: a. cc gic quan ca con ngi pht trin hn v c bn cht x hi, n l sn phm ca hot ng x hi ca con ngi. b. t bo thn kinh th gic ca ngi c cu to tt hn ca chim i bng. c. t bo thn kinh th gic ca ngi c chuyn mn ho hn ca chim i bng. d. vng cm gic c ca con ngi pht trin tt hn ca ng vt, do con ngi c hot ng x hi. Cu 48: Cch hiu no khng ng v ghi nh ngha? a. Da trn s thng hiu ni dung ti liu v quan h lgic gia cc phn trong ti liu. b. Tn t thi gian, d hi tng li. c. Tiu hao nng lng thn kinh t. d. Loi ghi nh ch yu ca con ngi trong hc tp. Cu 49: iu no khng ng vi hc thuc lng? a. Ging vi "hc vt" (lp i lp li ti liu nhiu ln mt cch khng thay i n khi nh ton b ti liu). b. Ghi nh my mc da trn thng hiu ti liu.

102

c. Ghi nh c ch nh. d. Cn thit trong hc tp. Cu 50: c trng ca ghi nh c ch nh l hiu qu ph thuc ch yu vo: a. ng c, mc ch ghi nh. b. kh nng gy cm xc ca ti liu. c. hnh ng c lp li nhiu ln. d. tnh mi m ca ti liu. Cu 51: Hy hnh dung y v l do m ngi hc s dng phng thc ghi nh my mc trong hc tp. a. Khng hiu hoc khng chu hiu ngha ti liu. b. Ti liu khng khi qut, khng c quan h gia cc phn ca ti liu. c. Gio vin thng xuyn yu cu tr li ng tng ch trong sch gio khoa. d. C a, b, c. Cu 52: Hiu bit no khng ng v thut nh? a. Th thut do ch th t t ra d nh ti liu. b. Da vo chnh cc mi lin h lgic gia ni dung cc phn trong ti liu nh. c. Da vo vic ch th t to ra mi lin h gi to bn ngoi ti liu d nh. d. Cu trc li ti liu. 103

Cu 53: T duy c c ngi v ng vt nhng t duy ca con ngi khc vi t duy ca ng vt, v con ngi c: a. ngn ng. b. cng c, phng tin t duy. c. hnh nh tm l trong kinh nghim c nhn. d. C a, b, c. Cu 54: Nguyn nhn lm qu trnh gii quyt nhim v t duy ca c nhn thng gp kh khn l: a. ch th khng thc y d liu ca tnh hung. b. ch th a ra tha d liu. c. thiu nng ng ca t duy. d. C a, b,c. Cu 55: Nguyn nhn no lm cho hnh nh tri gic khng phn nh ng c im thc t ca i tng? a. nh hng ca yu t tm l bn trong. b. nh hng ca yu t sinh l c th. c. nh hng ca yu t hon cnh bn ngoi. d. C a, b, c. Cu 56: u l du hiu c trng nht phn bit gi gn tch cc vi gi gn tiu cc trong tr nh ? a. Ch gi gn ti liu quan trng cn nh. b. Gi gn ch yu da trn s nh li (ti hin). 104

c. Ch th phi hot ng tch cc gi gn ti liu cn nh. d. Qu trnh cng c du vt ti liu hnh thnh trn v no. Cu 57: u l du hiu c trng nht phn bit gi gn tiu cc vi gi gn tch cc? a. Ch gi gn ti liu khng cn thit cho hot ng. b. Gi gn da trn s tri gic li ti liu nhiu ln mt cch rp khun. c. Thc cht l qu trnh n tp. d. Ch th khng phi hot ng tch cc gi gn ti liu cn nh. Cu 58: iu no khng ng vi hi tng? a. hi tng cn gi l hi c. b. hi tng l loi nh li c ch nh. c. hi tng khng cn t cc s kin c nh li theo ng khng gian. d. hi tng i hi s n lc ch. Cu 59: iu no khng ng vi s qun? a. Qun cng din ra theo quy lut. b. Qun l xo b hon ton "du vt" ca ti liu trn v no. c. Qun cng l hin tng hu ch vi con ngi. d. giai on u (lc mi hc xong), tc qun ln, sau gim dn. 105

Cu 60: Hy ch ra mt cch y nguyn nhn ca s qun. a. Khi gp kch thch mi hay kch thch mnh. b. Ni dung ti liu khng ph hp nhu cu s thch, khng gn vi xc cm. c. Ti liu t c s dng. d. C a, b, c. Cu 61: "Khi c y nhc li chuyn xa, ti mi dn dn nhn ra c y l ai". S kin xy ra trong hin tng trn thuc mc qun no? a. Qun hon ton. b. Qun tm thi. c. Qun cc b. d. Khng c s qun xy ra. Cu 62: Ngn ng l: a. hin tng tm l c nhn. b. qu trnh giao tip x hi. c. mang du n c nhn r rt. d. mt h thng k hiu t ng. Cu 63: iu no khng ng vi ngn ng? a. Cha ng hai phm tr: phm tr ng php v lgic. b. Mang tnh x hi. c. Dng giao tip. d. Bao gm li ni bn ngoi v li ni bn trong.

106

Cu 64: Chc nng ch ngha ca ngn ng cn c gi l: a. chc nng lm cng c hot ng tr tu. b. chc nng nhn thc. c. chc nng l phng tin truyn t v nm vng kinh nghim x hi lch s. d. chc nng giao tip. Cu 65: Chc nng khi qut ho ca ngn ng cn gi l: a. chc nng thng bo. b. chc nng phng tin truyn t v nm vng kinh nghim x hi lch s. c. chc nng nhn thc. d. chc nng giao tip. Cu 66: Chc nng ngn ng no l iu kin hnh thnh cc chc nng khc? a. Chc nng thng bo. b. Chc nng khi qut ho. c. Chc nng ch ngha. d. Khng c chc nng no. Cu 67: Ngn ng gip con ngi nhiu nht trong lnh vc: a. nhn thc th gii. b. hnh thnh c thc. c. hot ng mang tnh x hi. d. C a, b, c. 107

Cu 68: Phm tr (hay b phn) no ca mi th ting l ging nhau nh cc dn tc khc nhau c th hiu c nhau? a. T vng. b. Ng php. c. Ng m. d. Lgic. Cu 69: Cch hiu no khng ng v hot ng li ni? a. Qu trnh hnh thnh, th hin nh ngn ng. b. Hnh thnh tng c nhn. c. Va mang tnh c nhn va mang tnh x hi. d. L phng tin giao tip. Cu 70: iu no khng ng vi li ni bn ngoi? a. C tnh vt cht (dng vt cht ho). b. Tnh trin khai mnh. c. C tnh d tha thng tin. d. C sau li ni bn trong (trong i sng c th). Cu 71: Trnh t ng ca xut hin li ni bn ngoi (theo pht sinh chng loi v pht sinh c th) l: a. i thoi trc, c thoi sau, li ni vit sau cng. b. i thoi, c thoi cng xut hin, li ni vit xut hin sau. c. c ba loi: li ni i thoi, c thoi, li ni vit 108

cng hnh thnh. d. khng t ra vn th t xut hin (hnh thnh) cc loi li ni bn ngoi. Cu 72: iu no khng ng vi li ni bn ngoi? a. Li ni hng vo ngi khc l ch yu. b. Khng din ra theo quy lut. c. c tip nhn bi phn tch qua th gic v thnh gic. d. Tn ti di nhiu hnh thc: khu ng v bt ng.... Cu 73: Tnh ng cnh ca li ni i thoi c th hin trong tnh hung no? a. Hai ngi ng cnh cy my (c nhiu gai) ni chuyn, c gi c mi tc di, tc b gi cun vo gai my, g mi khng c, c but ming "Tri, r kh!" b. Li ni l phn ng trc tip vi kch thch khng ngn ng. c. Li ni ph thuc ni dung li ni trc . d. C b v c. Cu 74: c im no l ph hp vi li ni i thoi? a. Tnh rt gn. b. Tnh ch ng. c. Tnh t chc cao. d. Ngn ng c la chn trong sng. Cu 75: Cch hiu no khng ng v ngn ng c 109

thoi? a. Li ni hng vo bn thn. b. Tnh trin khai mnh. c. Tnh ch ng, ch r rng. d. C t chc cao. Cu 76: iu no khng ng vi li ni vit? a. Mt dng ca li ni c thoi. b. Mang tnh vt cht ho. c. Tnh trin khai ho mnh. d. Tnh ch , ch ng v tnh t chc cao. Cu 77: Li ni tnh hung c hiu l: a. giao tip qua tnh hung (khng cn s dng ngn ng). b. mun hiu ni dung li ni phi gn li ni vi tnh hung. c. mun hiu ni dung li ni phi cn c vo li ni trc v sau . d. li ni ng cnh. Cu 78: Cch hiu no khng ng vi li ni bn trong? a. Cn gi l li ni thm. b. t tnh vt cht. c. L li ni cho mnh. d. Tn ti di dng cm gic vn ng. Cu 79: c im no khng phi l c im ca li ni bn trong? 110

a. Tnh rt gn cao. b. Tnh v th (ton v ng). c. C trc li ni bn ngoi. d. Ng ngha l v ph thuc mnh vo tnh hung. Cu 80: Mt phng vin chuyn vit phng s trn cc bo, thng s dng loi ngn ng no? a. i thoi. b. c thoi. c. Ngn ng vit. d. Ngn ng vit v ngn ng bn trong. Cu 81: Hin tng no khng phi l s hc? a. Mt chu b hc c cch cm tha t xc cm n. b. Ngi cng nhn luyn kim (l cao) hc cch quen vi nhit cao. c. Mt ngi hc hc c cch gii phng trnh bc hai. d. Mt c gi hc c bi tp dng sinh. Cu 82: Cch hiu no khng ng v s hc? a. C ngi v ng vt u c s hc. b. Mi s bin i hnh vi hp l (c li) u l s hc. c. S hc bao gi cng c i tng c th. d. S hc gn cht vi hot ng nht nh.

111

Cu 83: tn ti v pht trin, ni dung s hc ngi hiu mt cch y l: a. cc quan h vt l ca s vt, hin tng. b. cc quan h lgic, quan h chc nng v gi tr s vt, hin tng. c. cc k nng, k xo tng ng cc ni dung trn. d. C a, b v c. Cu 84: Ni dung s hc ng vt l: a. cc quan h vt l. b. cc quan h lgic. c. cc quan h chc nng. d. cc quan h gi tr. Cu 85: C ngi v ng vt u cng s dng phng tin hc l: a. gic quan v kh nng ca h thn kinh. b. ngn ng. c. cng c, vt do con ngi to ra. d. C a, b, c. Cu 86: Bn cht s hc ng vt l: a. lm cho hnh vi loi c th thch nghi vi iu kin sng. b. ci bin hnh vi loi to nn nng lc mi. c. ging hon ton vi bn cht s hc ngi. d. C a, b, c. Cu 87: C ch hc tp ngi l: 112

a. tp nhim. b. c ch bt chc luyn tp cng c. c. c ch lnh hi. d. C b v c. Cu 88: Nguyn tc hc ng vt l: a. nguyn tc hot ng v nguyn tc th sai. b. nguyn tc kch thch phn ng. c. nguyn tc th sai. d. nguyn tc kch thch phn ng v nguyn tc th sai. Cu 89: Tt c cc nguyn tc hc con ngi l: a. nguyn tc hot ng v nguyn tc th sai. b. nguyn tc kch thch phn ng. c. nguyn tc kch thch phn ng v "th sai". d. nguyn tc hot ng, kch thch phn ng, th sai. Cu 90: Nguyn tc hc tp c trng con ngi l: a. nguyn tc hot ng. b. nguyn tc kch thch phn ng. c. nguyn tc th sai. d. C a, b, c. Cu 91: c im no khng ph hp vi hc khng ch nh? 113

a. Lnh hi tri thc mt cch t nhin, nh nhng. b. Tn t thi gian. c. a li nhng tri thc tin khoa hc, hnh thnh nng lc thc tin b phn gn vi cng vic hng ngy. d. Vic hc lun gn vi nhu cu, hng th ca c nhn. Cu 92: c im no khng ph hp vi hc c ch nh? a. Cn gi l hot ng hc, tin hnh hot ng ny phi c ngi hng dn. b. i tng l tri thc khoa hc v k nng, k xo tng ng. c. L hot ng c th ca con ngi, phng thc duy nht con ngi nhn thc th gii khch quan. d. c iu khin c thc hng vo pht trin nng lc ngi hc. Cu 93: Tnh hung no l hc c ch nh? a. Qua tr chi ng vai, tr mu gio "hc" c cc hnh vi ng x ca ngi ln trong mt vai tr x hi no . b. Anh y l mt ngi trng vn gii. Qua vic lm vn, anh y "hc" c nhiu kinh nghim v 114

chm sc cc loi cy n qu. c. Nghe tin anh y l ngi trng vn gii c ting vng ny, ti xung "hc" ngh lm vn anh y. d. C a, b, c. Cu 94: c im no l u im ca hc khng ch nh? a. Hiu qu khng cao. b. Tn nhiu thi gian. c. Khng c n lc ch. d. Nhiu tri thc b b qua (tri thc khng lin quan nhu cu). Cu 95: Hiu bit no l ng nht v quan h gia s hc vi nhn thc ca con ngi? a. Khng cn hc, cc kh nng nhn thc (cm gic, tri gic, t duy, tng tng...) s dn t hnh thnh theo la tui. b. Nh cc qu trnh nhn thc c trc m s hc c din ra. c. Phi hc mi hnh thnh kh nng nhn thc ca con ngi. d. Hc v nhn thc c quan h bin chng, chng t sinh thnh ra nhau. Cu 96: Hc khng ch nh c th hin ch yu trong cu ni no? a. "Khng thy my lm nn". b. "Hc, hc na, hc mi". 115

c. "i mt ngy ng, hc mt sng khn". d. C a, b, c. Cu 97: i vi s pht trin tm l, thc ca c nhn, s hc ng vai tr l: a. c s. b. phng tin. c. nguyn nhn, iu kin. d. C a, b, c. Cu 98: S bin i hnh vi no khng lin quan n s hc? a. Bin i vng chc (n nh). b. Bin i hp l (hu ch). c. Xy ra nh mt hot ng xy ra trc . d. Xy ra nh phn ng sinh hc bm sinh ca c th. Cu 99: Cch hiu no l v s bin i hp l hnh vi trong s hc? a. Lgic. b. C li cho c th. c. t thao tc tha. d. C a, b, c. Cu 100: Chia tay Lan ri m li ni ca c nh cn vang bn tai ti "Anh phi gi gn sc kho". Hin tng trn l biu hin loi tr nh no ? a. Tr nh cm xc. b. Tr nh ngn hn. 116

c. Tr nh ch nh. d. Khng ph thuc cc loi tr nh trn. Cu 101. Khi hai cm gic cng loi (ny sinh cng mt c quan phn tch) tc ng ng thi hoc ni tip s lm thay i nhy cm ca nhau. Hin tng c gi l: a. s tc ng qua li gia cc cm gic. b. s tng phn gia cc cm gic. c. s cm ng gia cc cm gic. d. nhy cm ca cc cm gic. Cu 102: Kh nng thay i nhy cm ca cm gic cho ph hp vi s thay i ca cng kch thch l quy lut no ca cm gic? a. Quy lut ngng cm gic. b. Quy lut thch ng. c. Quy lut v s tc ng qua li gia cc cm gic. d. Quy lut cm ng. Cu 103: Khi ta i t ch sng vo ch ti, lc u ta khng nhn thy g, sau mi thy r. Hin tng ny l do nhy cm ca cm gic nhn: a. tng. b. gim. c. khng thay i. d. lc u tng, sau gim.

117

Cu 104: Kh nng no ca tri gic gip c nhn to ra hnh nh s vt, hin tng theo nhng cu trc nht nh? a. Trn vn. b. Kt cu. c. Tng hp. d. Tnh ngha. Cu 105: Cng xem mt bc tranh, Lan bo trong bc tranh ging hnh mt c gi, cn An bo khng phi. Hin tng trn l biu hin ca quy lut no ca tri gic? a. Tnh i tng. b. Tnh ngha. c. Tnh la chn. d. Tnh n nh. Cu 106: C th thay th khi nim "t duy", "tng tng" bng khi nim no c ni hm rng hn? a. Qu trnh nhn thc. b. Nhn thc l tnh. c. Cc qu trnh tm l. d. Hot ng nhn thc. Cu 107: T duy phn nh ci g? a. Ci mi m trc ta cha bit. b. Nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h c tnh quy lut ca s vt, hin tng. c. Nhng c im ca s vt, hin tng. 118

d. C a, b, c. Cu 108: S tham gia ca yu t no trong t duy lm cho t duy c tnh gin tip, khi qut? a. Ngn ng. b. Nhn thc cm tnh. c. Cc qu trnh tm l khc. d. Kinh nghim c v s vt, hin tng. Cu 109: Vic xc nh ng vn v biu t di dng nhim v t duy s quyt nh khu no ca qu trnh t duy? a. Gii quyt nhim v. b. Vic hnh thnh gi thuyt. c. Hnh thnh lin tng. d. Cc khu sau . Cu 110: Ni dung bn trong ca mi giai on trong qu trnh t duy c din ra bi yu t no? a. S phn tch, tng hp. b. Thao tc t duy. c. Hnh ng t duy. d. S tru tng ho, khi qut ho.

Cu hi ghp i Cu 1: Hy ghp cc qu trnh nhn thc (ct I) vi c im tng ng ca n (ct II). 119

1. 2. 3. 4.

Ct I Cm gic Tri gic T duy Tng tng

Ct II a. Phn nh ci mi cha c trong kinh nghim c nhn di hnh thc cc biu tng. b. Phn nh ring l cc thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng. c. Ch xut hin khi c tc ng trc tip ca s vt hin tng vo c quan cm gic. d. Phn nh cc du hiu chung, bn cht, mi lin h c tnh quy lut ca s vt, hin tng. e. Kt qu l hnh nh trc quan v s vt hin tng c l. f. Kt qu l hnh nh khi qut v s vt hin tng, nhng khi nim, nh l.

Cu 2: Hy ghp cc quy lut cm gic (ct I) vi cc hin tng biu hin ca n (ct II).
Ct I Ct II 1. Quy lut thch a. Sau khi ng ln xe but mt lc th ng cm gic kh chu v mi m hi nng nc mt i, cn ngi va mi ln th li 2. Quy lut ngng thy rt kh chu v mi . cm gic b. Mt ni canh nu cho ba ngi n, vy m 3. Quy lut tc ngi th nht cho rng canh nht, ngi th ng qua li hai thy canh mn, ngi th ba thy va ng thi gia phi. cc cm gic c. Tay ngi m va git xong trong nc lnh, 4. Quy lut tc s tay ln trn con tng con b st, nhng ng k tip ca khi cp nhit th khng phi. cm gic d. C gio thng s dng bt mu chm bi. e. Mi cm mi a ln mi lm ti cm thy i hn.

Cu 3: Hy ghp cc quy lut tri gic (ct I) vi cc hin tng biu hin ca n (ct II). 120

Ct I 1. Tnh la chn 2. Tnh c ngha 3. Tnh n nh 4. Tng gic

Ct II a. Ngi hc nhng v tr khc nhau trong lp, mc d hnh nh ci bng trong vng mc mt ca h l khc nhau (hnh bnh hnh, ch nht...) nhng h vn nhn thy c ci bng l hnh ch nht. b. Khi tham quan trong hang ng, cng ngm mt hn , Thanh bo "ging cp sng hu", cn Vn li ni "ging chic bnh hoa". c. Khi ngi trn xe t ang chy, ta cm thy nh cc vt pha trc tin nhanh li pha mnh v phnh to ra. d. Trong lng ang bun bc, Thanh thy mi th u tr nn kh chu, k c bn nhc du dng m c vn rt yu thch ang pht ra t radio. e. Gio vin thng dng mc chm bi kim tra.

Cu 4: Hy ghp cc qu trnh nhn thc (ct I) vi cc hin tng biu hin ca n (ct II).
Ct I 1. Cm gic 2.Tri gic 3. T duy 4. Tng tng Ct II a. nh tr, ngi ta a cho cc chu mt s vt c hnh dng ging nhau nhng khc nhau v mu sc. Sau , c gio a mt ci c mu xanh dng v bo cc chu tm vt ging nh th. b. nh tr, c gio a cho cc chu 10 tm ba, mi tm v mt vt khc nhau. Sau , c gio a ra mt vt v cc chu phi tm

121

trong tm ba ca mnh vt . c. dy bi "Mt bui sng Vnh H Long", c gio da vo ni dung bi tp c v nn bc tranh minh ho. d. Gio vin yu cu hc sinh so snh s 5 v 3. Mt hc sinh tr li "5 khng bng 3, 5 ln hn 3 hai n v, 3 nh hn 5 hai n v". e. Trong mt lp mu gio,ngi ta a cho cc chu 5 con lc c mu sc, kch thc, hnh dng ging ht nhau nhng m thanh khc nhau. Sau , tng chu s lng nghe m thanh ca mt con lc no v tm ng con lc c m thanh .

Cu 5: Hy ghp cc loi tng tng (ct I) vi cc biu hin tng ng ca n (ct II).
Ct I 1. Tng tng ti to 2. Tng tng sng to 3. L tng 4. Tng tng tiu cc Ct II a. Ngi hc hnh dung ra min t xa xi vng Nam M qua li ging ca c gio trong gi a l. b. Hoa l sinh vin M thut, c ang th hin khung cnh xy dng trng trong bn v ca mnh. c. "N sut ngy vi u vo tiu thuyt, chng chu hc hnh, n ung g. N m c gp c hong t ca i mnh: kho mnh, khi ng, va ho hoa, phong nh, chu o nhng cng rt ga lng, thnh cng trong hot ng x hi nhng cng rt chm lo cng vic gia nh. d. Hnh nh ngi Thy mu mc ht lng v hc

122

sinh, gip bao em qua khi tht hc, m mm nhng c m. Bao lp ngi hc trng thnh vn gi nguyn trong lng knh trng Thy... Hnh nh lun thi thc c sinh vin Cm Nhung phn u hn na trong hc tp v rn luyn. e. gp cun sch li, nhng cu chuyn trong vn m nh c, c nh nhn thy mt c gi p l lng ang ng trong rng.

Cu 6: Hy ghp cc cch sng to hnh nh mi trong tng tng (ct I) vi cc biu hin tng ng ca n (ct II).
Ct I 1. Chp ghp 2. Lin hp 3. in hnh ho 4. Nhn mnh chi tit s vt Ct II a. Ngi khng l trong chuyn c tch b. Bt chc c ch chm ni ca loi c, cc nh khoa hc sng ch ra tu ngm. c. Hnh nh "Ch Du (trong tc phm "Tt n" ca Ng Tt T) l ngi ph n tiu biu nht cho nhng ngi ph n nng dn ngho di ch phong kin thc dn. d. Bo Hoa hc tr c bc tranh bim ho v cu hc tr ang tr li cu hi kim tra bi c ca c gio: Cu c mt chic tai bnh thng hng v pha c v mt chic tai to hng v pha lp nghe cc bn nhc bi. e. Hnh nh Pht B nghn mt nghn tay. f. Trong truyn phim "Ty du k", Ngu Ma Vng c ci u tru trn thn hnh ngi trng rt d tn.

Cu 7: Hy ghp cc giai on ca hnh ng t duy (ct 123

I) vi cc biu hin tng ng ca n (ct II).

Ct I 1. Xc nh v biu t vn 2. Xut hin cc lin tng 3. Sng lc lin tng, hnh thnh gi thuyt 4. Kim tra gi thuyt Ct II a. Xem xt s ng n ca cc gi thuyt (tin hnh trong u hay trong thc tin) khng nh gi thuyt (hay ph nh gi thuyt). b. Xc nh c nhim v t duy. c. Huy ng nhng tri thc kinh nghim lin quan n nhim v t duy. d. Gt b nhng tri thc, lin tng khng ph hp vi nhim v t duy xc nh. e. a ra phng n tr li ng.

Cu 8: Hy ghp cc hin tng tm l (ct I) vi i tng phn nh ca n (ct II).

1. Ct I Nhn thc cm tnh Nhn thc l tnh Cm xc Tr nh Ct II a. Kinh nghim ca c nhn. b. Nhng thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng. c. Mc ch ca hnh ng do iu kin khch quan quy nh. d. ngha ca s vt, hin tng trong quan h vi nhu cu, ng c ca con ngi. e. Nhng thuc tnh bn cht v nhng mi lin h mang tnh quy lut ca s vt, hin tng.

2.

3. 4.

Cu 9: Hy ghp cc loi ghi nh (ct I) vi cc biu hin tng ng ca chng (ct II).
Ct I 1. Ghi nh khng ch nh 2. Ghi nh c ch nh Ct II a. Nh da trn hnh thc lin h bn ngoi m khng hiu ni dung. b. Ghi nh t nhin, khng t ra mc ch ghi nh.

124

3. Ghi nh my mc 4. Ghi nh ngha

c. Ghi nh da trn hiu ni dung v mi lin h lgic gia cc phn ca ti liu. d. Ghi nh theo mc ch t ra t trc. e. Ghi nh da trn c mi lin h bn ngoi ln mi lin h lgic bn trong ti liu.

Cu 10: Hy ghp cc qu trnh tr nh (ct I) vi cc biu hin ca chng (ct II).

Ct I 1. Nhn li 2. Nh li 3. Qun hon ton 4. Qun cc b a. b. c. d. e. Ct II Khng nh li nhng khng nhn li c. Khng nh li lc cn thit nhng mt lc no t nhin nh li. Ti hin c ti liu ghi nh trong iu kin tri gic li. Khng nh li cng khng nhn li c. Ti hin li ti liu ghi nh m khng cn tri gic li ti liu.

Cu 11: Hy ghp cc hin tng tm l (ct I) vi cc c im ca chng (ct II).

Ct I 1. Tri gic 2. Quan st 3. Nng lc quan st Ct II a. L mt qu trnh nhn thc. b. L thuc tnh tm l. c. C c ngi v ng vt. d. Ch c ngi. e. L hnh thc tri gic cao nht. f. L c im ca nhn cch.

Cu 12: Hy ghp cc c im ca t duy (ct I) vi cc biu hin hoc ng dng ca chng (ct II).
Ct I Ct II

125

1. Tnh "c vn " 2. Tnh gin tip 3. Tnh tru tng v khi qut 4. Quan h cht ch vi ngn ng

a. Phn nh ci chung, khng ch gn vi ch mt s vt c l. b. Phi s dng cng c, phng tin t duy. c. Lm cho t duy con ngi khc xa v cht so vi t duy ca ng vt. d. Quan h gia t duy vi "nguyn vt liu" tin hnh t duy. e. C s tm l ca "dy hc nu vn ".

Cu 13: Hy ghp cc thao tc t duy (ct I) vi cc biu hin c th ca n (ct II).

Ct I 1. Phn tch 2. Tng hp 3. So snh 4. Tru tng ho 5. Khi qut ho Ct II a. Gio vin a mt lot m hnh ci bng, t giy, mt bn... (c hnh ch nht), sau cng hc sinh ch ra c im v s cnh, s gc v kch thc gc, di tng cnh. b. Tm ra nhng c im ging nhau gia cc hnh ( l s cnh l 4 v c 4 gc vung). c. Gt b nhng c im v ln ca cnh, ca hnh nguyn vt liu... ch gi li c im v cnh, gc xem xt. d. Trn c s nhng c im chung (4 cnh, 4 gc vung) xp cc vt vo loi hnh ch nht. e. Tp hp cc c im ca hnh ch nht hc sinh c hiu bit su sc v "hnh ch nht."

Cu 14: Hy ghp cc loi t duy (ct I) vi cc biu hin c th ca n (ct II).

Ct I Ct II

126

1. T duy trc quan hnh ng 2. T duy trc quan hnh nh 3. T duy tru tng

a. lm php tnh cng, hc sinh lp mt phi dng cc que tnh v nhm chng li vi nhau (s lng theo d kin bi ton). b. Tr ch cn quan st bng mt cc vt (thay th cc d kin bi ton), cc em cng gii c bi ton. c. Tr c th tnh nhm mt php tnh trong u cng ra c kt qu.

Cu 15: Hy ghp cc chc nng ngn ng (ct I) vi ni dung hoc tn gi khc ca n (ct II).
Ct I 1. Chc nng ch ngha 2. Chc nng thng bo 3. Chc nng khi qut ho Ct II a. Chc nng giao tip. b. Chc nng phng tin tn ti v truyn t kinh nghim x hi. c. Chc nng cng c hot ng tr tu. d. Ngn ng dng thay th cho chnh s vt, hin tng. e. Chc nng nhn thc.

Cu hi in khuyt Cu 1: Nhn thc l hot ng c trng ca con ngi. Mc thp ca nhn thc l ..(1).., bao gm....(2)..., trong con ngi phn nh nhng thuc tnh ...(3)... ca s vt ang trc tip tc
a. Nhn thc s cp b. Nhn thc cm tnh c. Nhn thc l tnh d. Cm gic v tri gic e. T duy f. Tr nh g. Tri gic h. Bn ngoi

127

ng vo gic quan. Cu 2: Tri gic v cm gic u l nhn thc cm tnh. V chng u phn nh ci...(1).., nhng tri gic l mc nhn thc (2)... cm gic. Tri gic phn nh ...(3)... cc thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng khi chng tc ng trc tip vo gic quan. Cu 3: Cm gic phn nh cc thuc tnh (1) ca s vt thng qua hot ng ca tng gic quan. Do vy, cm gic cha phn nh c ...(2)... s vt. Cm gic l mc nh hng (3)... trong nhn thc ca con ngi. Cu 4:
a. Bn ngoi b. u tin c. ng n d. Trn vn e. C th f. Duy nht g. R rng h. Chi tit a. Bn ngoi b. C th c. L tnh hn d. Cao hn e. ng hn f. y g. Trn vn h. Chi tit

128

Cm gic c ba ngng: ngng cm gic trn, ngng cm gic di v ngng sai bit. Ngng cm gic trn l...(1) m vn cn cm gic, ngng cm gic di l ... (2) gy ra cm gic. Ngng sai bit l...(3)... v cng v tnh cht ca hai kch thch gy cm gic.

a. Cng v tnh cht kch thch ti thiu b. Cng kch thch ti a c. Tnh cht kch thch c trng d. Mc chnh lch ti thiu

e. Cng kch thch trung bnh f. Mc chnh lch ti a g. Cng v tnh cht kch thch ti a h. Cng kch thch ti thiu

Cu 5: Tnh i tng ca tri gic a. Bn cht th hin ch tri gic em li b. Hnh nh hnh nh trn vn v s vt nht nh. Hnh nh y mt mt phn nh ...(1) ca i tng, mt khc n l (2)... v i tng. V vy, khi tri gic mt vt, c nhn phi s dng (3)... cc c quan phn tch v kinh nghim c v vt ang tri gic.
cm tnh c. Tnh ch quan d. c im bn ngoi

e. Hnh nh ch quan f. T hp g. Nhiu h. Tng s

129

Cu 6: Tri gic ca c nhn khng th ng thi phn nh tt c cc s vt ang trc tip tc ng, m ch (1).. mt s tc ng trong phn nh. c im ny ni ln. (2)... ca tri gic. V vy, khi trnh by bng, gio vin cn to ra ...(3).... ca cc kiu ch. Cu 7: Kh nng phn nh s vt...(1)... khi iu kin tri gic vt thay i. Kh nng ny ni ln tnh .... (2)... ca tri gic. C c kh nng ny l do trong qu trnh tri gic c s tham gia ca yu t ...(3) ca c nhn. Cu 8: Cm gic v tri gic a. Gin tip c im ging nhau l b. Trc tip u phn nh ...(1) c. Bn cht s vt v u phn 130
e. Thuc tnh bn ngoi f. Cc s vt g. Tng s vt c a. Thay i b. Khng thay i c. Tnh ch quan d. Tnh n nh e. Tnh trn vn f. T cht g. Kinh nghim h. Ch a. Nhn mnh b. Tch ra c. Tnh ch quan d. Tnh la chn e. Tnh ngha g. S ng nht h. S tng phn

d. Cc thuc

nh (2)... ca s vt; phn nh (3)... Nhng im ging nhau ny l tnh cht chung ca nhn thc cm tnh, m cm gic v tri gic l hai mc khc nhau. Cu 9:

tnh

th h. Lp cc s vt

T duy l mt ...(1) a. Qu trnh phn nh nhng ...(2).., nhn thc nhng mi lin h v b. Qu trnh quan h ...(3)... ca s tm l vt v hin tng trong c. Thuc tnh hin thc khch quan ca s vt m trc ta cha bit.
l

e. Bn trong f. Bn trong c tnh quy lut g. Thuc tnh bn cht h. C tnh quy lut

d. Hin tng tm

Cu 10: T duy ch xut hin khi gp tnh hung "c vn ". Tc l tnh hung cha ng mu thun gia mt bn l (1)... vi mt bn ...(2)... Mun gii quyt mu thun , con ngi phi tm cch thc mi. Tc l con ngi phi t duy. Tuy
a. Yu cu cn gii quyt b. Nhu cu gii quyt c. iu kin v kh nng c. d. Tri thc, phng php c e. Kh nng gii quyt f. Nhim v gii quyt g. iu kin ph hp

131

nhin, tnh hung tr thnh c vn , con ngi phi thc c mu thun cn gii quyt v phi c ...(3)

Cu 11: mc nhn thc cm tnh, con ngi phn nh ... (1)... s vt. n t duy, con ngi phn nh (2) s vt. iu ny c th hin trc ht vic con ngi s dng ...(3)... t duy. Cu 12: Qu trnh t duy c bt u t ...(1).., tip n lm ...(2), sau sng lc lin tng v hnh thnh gi thuyt. Khu tip theo l ... (3)... t y c ba kh nng: nu gi thuyt ng th khng nh v vn c gii quyt; nu gi thuyt sai th ph 132
a. Tnh hung c vn b. Nhn thc vn c. Xut hin kin thc d. Xut hin cc lin tng e. Xut hin gi thuyt f. Kim tra gi thuyt g. Kim tra kt qu h. Hnh thnh tri thc mi a. C th b. Trn vn c. Gin tip d. Tru tng e. Kt qu nhn thc f. Ngn ng g.Trc tip h. Kinh nghim

nh t tin hnh hnh ng t duy mi, nu gi thuyt cha chnh xc th chnh xc ho li.

Cu 13: Qu trnh nhn thc ca con ngi c hai mc : mc thp l ...(1). Mc cao l ...(2). Mc thp bao gm hai qu trnh nhn thc l ... (3). Cu 14: Cm gic mi ngi l khc nhau, nhng tt c mi ngi, cm gic u din ra theo ...(1) chung. Khi hai cm gic cng loi (ny sinh cng mt c quan phn tch) ny sinh ng thi hay ni tip, tc ng lm thay i nhy cm ca nhau. Hin tng c gi l ...(2). Kh nng thay i nhy cm ca
a. S pht trin b. Quy lut c. S tc ng qua li d. Tng phn e. Cm ng f. Di chuyn g. Thch ng h. Tng tc mi trng a. Nhn thc cm tnh b. Nhn thc l tnh c. Cm gic v tri gic d. Tng tng v tr nh e. thc f. Hin tng tm l s cp g. Hin tng tm l n gin h. Hin tng tm l phc tp

133

cm gic cho ph hp vi s thay i ca cng kch thch l quy lut ...(3) ca cm gic. Cu 15: Khi qut ho l qu trnh dng tr c ..(1) nhiu i tng khc nhau thnh mt nhm, mt loi cc s vt, theo nhng thuc tnh, nhng mi lin h (2)... Nhng thuc tnh ny l nhng thuc tnh (3) ca s vt.
a. Gp b. Bao qut c. Ca cc s vt d. Chung. e. Ring ca s vt f. Chung ca cc s vt g. Bn cht h. Chung, bn cht

Cu 16: Khi nim t duy, tng a. Qu trnh tng c th thay th bng nhn thc khi nim c ni hm rng b. Hin tng hn l ...(1). Chng u tm l phc phn nh ...(2) s vt, tp hin tng v u em c. Hiu qu cao li ...(3) cho c nhn. 134
e. Trc tip f. Khi qut, gin tip g. Kinh nghim h. Nhn thc l tnh

d. Tri thc mi

Cu 17: Tr nh phn nh ...(1)... ca c nhn. Tr nh rt quan trng. Nu khng c tr nh, con ngi s khng c ...(2)... Khi con ngi phi c gng n lc ti hin cc n tng tri qua trc y (m khng cn ti hin theo trt t, thi gian) l ... (3)... Cu 18: Ghi nh l qu trnh tr nh a ti liu vo ..(1)... v gn ti liu vi kin thc hin c. Khi cn thit, con ngi s lm sng dy nhng hnh nh ny, l (2)... Nhng cng c khi con ngi khng ti hin c ni dung nh vo lc cn thit. l ...(3). Cu 19: cc c nhn c s a. Tr nh khc nhau v (1). Nu b. Ghi nh mt c nhn ch cn
e. Kh nng f. Tc ghi nh a. S n tp b. S gi gn c. thc d. S qun e. S ti hin f. S ti nhn g. Tr nh h. Hi tng a. Cc hnh nh c b. Nhng kinh nghim c. Tri thc d. Nhn cch e. Qu kh f. Hin ti g. Hi c h. Hi tng

c. c im

135

lp li t ln ghi nh ring c th h c ...(2)... tt d. bn vng hn ngi khc. Nu c ca ghi nh nhn ch ghi nh ti liu thi gian ngn hn ngi khc th s khc bit thuc v ...(3)... Cu 20: Hot ng li ni l phng tin nhn thc, ...(1) ca con ngi. N c th c dng lm vt thay th cho chnh bn thn s vt, hin tng, l chc nng ...(2). Cn qu trnh con ngi s dng n lm phng tin thc hin mt mc ch c th th c gi l ...(3). Cu 21: Li ni bn ngoi tn ti di dng ...(1)... l m thanh v tn ti di dng ...(2)... l ch vit. Li ni ...(3)... tn ti di dng cm gic vn ng. Cu 22: 136
a. Vt cht ho b. Vt cht c. K hiu d. K t a. Phng tin thng tin

g. chnh xc h. S nhanh chng

e. Thng bo f. Ch ngha g. M hnh h. Vt cht ho

b. Giao tip c bit c. Ngn ng d. Giao tip

e. Thm f. Bn trong g. c thoi h. Lc u

Hc khng ch nh v hc c ch nh l... (1)... ca con ngi. Loi th nht, s hc din ra trong ... (2)... Loi th hai, s hc din ra nh ...(3)... Cu 23: S hc din ra c ...(1).., nhng c s khc bit bi c ch v nguyn tc. ngi, n din ra theo c ch ch yu l... (2)... v nguyn tc c trng l ...(3). Cu 24:

a. Hot ng hc b. Cc loi hc tp c. Cc mc hc d. Hot ng c trng

e. Hot ng nhn thc f. Hot ng khc g. Thc tin h. Nh trng

a. Hot ng nhn thc b. Luyn tp c. Hot ng hc d. Lnh hi

e. Hot ng f. Tp nhim g. Bt chc h. Ngi v ng vt

T duy trc quan hnh ng l t duy gii quyt nhim v nh s ci t tnh hung bng cc (1)... Cn t duy trc quan - hnh nh ci t tnh hung bng ...(2)... T duy tru tng ci t tnh hung bng ...(3)..

a. Khi nim b. Hnh tng c. Kinh nghim c d. Tri thc

e. Thao tc tay chn f. Hnh nh g. Biu tng h. Hnh ng thc tin

137

Cu 25: Tng tng l ...(1)... a. Qu trnh tm phn nh ...(2)... trong l kinh nghim ca c b. Qu trnh nhn bng cch xy nhn thc dng nhng ...(3) c. Nhng ci trn c s nhng biu c tng c.
d. Nhng ci cha c e. Nhng tri thc f. Nhng khi nim g. Nhng hnh nh mi h. Biu tng mi

Cu 26: Tng tng ch ny sinh t (1)... v n nhn thc c thc hin ch yu bng ...(2) Biu tng ca tng tng c xy dng t biu tng ca tr nh; n l biu tng ca biu tng. Tng tng lin h cht ch vi nhn thc ...(3)... Cu 27: Con ngi c th to ra hnh tng ngi khng l bng cch (1).., to ra tranh bim ho bng cch .. (2).., to ra hnh nh nng tin c bng s chp ghp; to ra ci xe in bnh hi 138
a. Thay i kch thc b. Nhn mnh mt b phn c. Tru tng ho d. Khi qut ho e. Loi suy f. in hnh ho g. Lin kt h. Tng t a. Tri gic s vt b. Cm tnh c. Khi nim d. Ngn ng e. Hnh nh f. Kinh nghim g. Tnh hung c vn h. L tnh

bng s lin hp gia t vi tu in, cn to ra "Ch Du" bng cch ...(3)... Cu 28: T duy v tng tng u phn nh ...(1)... i vi c nhn mt cch gin tip, song theo hai chin lc khc nhau. Tng tng phn nh bng ...(2)..., cn t duy phn nh bng (3). Hai cch ny lin quan cht ch vi nhau v b sung cho nhau. Cu 29: Hot ng ngn ng gm hai mt: mt th nht l biu t v mt th hai l (1)... Mt th nht l qu trnh chuyn t ...(2)..., cn mt th hai l qu trnh chuyn t ...(3)... Hai qu trnh ny gn b v b sung cho nhau: qu trnh tri gic ngn ng v thng hiu ngn ng. Cu 30: 139
a. Hng ra ngoi b. Biu t c. Hng vo trong d. Hiu biu t e. Chuyn t n ngha f. Ngn ng n g. Chuyn t ngoi vo trong h. Chuyn t trong ra ngoi a. Cc du hiu bn cht b. Ci chung ca s vt c. Hnh thnh khi nim d. Xy dng hnh nh e. Ci mi f. Ngn ng g. Kinh nghim h. Hnh ng

C ...(1) v ...(2).. u ny sinh trong hon cnh c vn . Tuy nhin, s khc nhau nhau gia hai loi hon cnh c vn ny l tnh ...(3).. ca n.

a. Tri gic b. Cm gic c. T duy d. Tng tng

e. Tr nh f. Xc nh g. Chnh xc h. Hin thc

140

Chng 6

tnh cm v ch

Cu hi ng sai Cu 1: Tnh cm l mt trong s nhng phm cht tm l c bn ca nhn cch, ni ln thi ca c nhn i vi hin thc xung quanh. ng ------Sai -------

Cu 2: Cng l s phn nh hin thc khch quan v mang tnh ch th su sc nn tnh cm v nhn thc l hai mt thng nht v ging nhau. ng ------Sai -------

Cu 3: Phn nh cm xc v phn nh nhn thc ging nhau v ni dung phn nh nhng khc nhau v phng thc phn nh. ng ------Sai -------

Cu 4: Xc cm va l c s hnh thnh tnh cm va l phng tin biu hin tnh cm. ng ------Sai -------

Cu 5: S khc nhau gia xc cm v tnh cm c biu hin ba mt c bn: tnh n nh, tnh x hi v c ch sinh l thn kinh. ng ------Sai ------141

Cu 6: Quy lut v s hnh thnh ca tnh cm th hin r nt qua cu ca dao: Yu nhau, yu c ng i Ght nhau, ght c tng ti h hng. ng ------Sai -------

Cu 7: Tnh cm l mt thuc tnh tm l c tnh nht thi, a dng, lun trng thi tim tng v ch c ngi. ng ------Sai -------

Cu 8: on trch sau th hin r xc cm ca nhn vt: i tnh ng ch, trong bc gian trun mi thy n v i lm sao! Ti khc v ti bit rng cho ti n cc ng ch khng nh thi ca ti trc qun th. (Nguyn c Thun Bt khut) ng ------Sai -------

Cu 9: Xc ng l mt dng cm xc c cng rt mnh, xy ra trong thi gian ngn, c khi ch th khng lm ch c bn thn. ng ------Sai -------

Cu 10: Say m l mc cao nht trong i sng tnh cm ca con ngi. ng ------Sai -------

Cu 11: Trong cng tc gio dc, khng th cho rng tnh cm va l iu kin, va l ni dung v 142

phng tin gio dc. ng ------Sai -------

Cu 12: Mi quan h gia nhn thc v tnh cm chnh l s biu hin mi quan h gia ci l v tnh vn l hai mt ca mt vn nhn sinh quan thng nht ca con ngi. ng ------Sai -------

Cu 13: Tnh cm cp thp ch c con vt v n lin quan n s tho mn hay khng tho mn nhu cu ca c th. ng ------Sai -------

Cu 14: ch l mt nng ng ca thc, th hin nng lc thc hin hnh ng c mc ch, c s n lc khc phc kh khn. ng ------Sai -------

Cu 15: ch ca con ngi c hnh thnh v bin i tu theo nhng iu kin x hi lch s v iu kin vt cht, x hi. ng ------Sai -------

Cu 16: Ngi lun lun hnh ng c lp, quyt on theo ca ring mnh l ngi c ch. ng ------Sai -------

Cu 17: Trong mt s trng hp, c th c hnh ng ch vi mc ch khng r rng. ng ------Sai -------

143

Cu 18: Bt k mt hnh ng ch no cng phi tri qua ba giai on: giai on chun b, giai on thc hin, giai on nh gi kt qu hot ng. ng ------Sai -------

Cu 19: Hnh ng t ng ho l hnh ng khng c thc tham gia trc tip. ng ------Sai -------

Cu 20: K xo v thi quen l loi hnh ng t ng ho u do luyn tp m thnh. ng ------Sai -------

Cu 21: Thi quen l hnh ng t ng ho n nh cn k xo l hnh ng t ng ho lun thay i. ng ------Sai -------

Cu 22: K xo v thi quen l hai mc khc nhau ca hnh ng t ng ho. ng ------Sai -------

Cu 23: Hnh ng bn nng l mt loi hnh ng t ng ho. ng ------Sai -------

Cu 24: Tnh cm ny sinh v biu hin trong hot ng, song tnh cm cng l ng lc thi thc con ngi hot ng. ng ------Sai -------

144

Cu 25: Tnh cm l nhng thi cm xc ca con ngi i vi s vt, hin tng ca hin thc khch quan, phn nh ngha ca chng trong mi lin h vi nhu cu v ng c ca h. ng ------Sai -------

Cu 26: Cm gic v mu gy cho ta mt cm xc ro rc. chnh l mu sc cm xc, mc thp nht trong cc cung bc tnh cm ca con ngi. ng ------Sai -------

Cu 27: Tnh mc ch trong hnh ng, tnh c lp, tnh quyt on, tnh bn b, tnh t ch l nhng phm cht ch c bn ca nhn cch. ng ------Sai -------

Cu 28: Mc biu hin ca tnh cm rt nhiu cung bc. T mu sc cm xc, n cm xc, xc ng, tm trng v cui cng l tnh cm. ng ------Sai -------

Cu 29: Cc loi tnh cm cp cao bao gm nhng tnh cm lin quan ti s tho mn cc nhu cu ca c th v nhng tnh cm o c, tnh cm thm m, tnh cm hot ng v tnh cm mang tnh cht th gii quan. ng ------Sai -------

Cu 30: Cc k xo c thng nh hng n qu trnh hnh thnh k xo mi theo hai chiu h145

ng: tch cc v tiu cc. ng ------Sai -------

Cu hi nhiu la chn

Cu 1: S khc nhau gia phn nh cm xc v phn nh nhn thc th hin : a. ni dung phn nh. b. phm vi phn nh. c. phng thc phn nh. d. C a, b, c. Cu 2: c im no khng c trng cho tnh cm? a. L mt thuc tnh tm l. b. dng tim tng. c. C tnh nht thi, a dng. d. Ch c ngi. Cu 3: c im c trng no ca tnh cm c th hin qua on vn sau? Ti khng bit mt thiu n vit ti yu anh hay l cm gin anh. C l nhng tnh cm trong ti c ho trn mt cch l thng. Ti t t cu hi: Ti sao ti li yu anh? a. Tnh chn thc. b. Tnh x hi. 146

c. Tnh n nh. d. Tnh i cc. Cu 4: Mc no ca i sng tnh cm c th hin trong on vn sau: My thng nay Ngoan lun trn tr v cu chuyn gia c v Tho, n i vo gic ng hng m, khin c chp chn, lc tnh lc m. a. Tm trng. b. Cm xc. c. Say m. d. Xc ng. Cu 5: Cu tc ng ic khng s sng phn nh tnh cht no ca tnh cm? a. Tnh nhn thc. b. Tnh x hi. c. Tnh chn thc. d. Tnh i cc. Cu 6: Nguyn tc sng Mnh v mi ngi, mi ngi v mnh l s th hin: a. tnh cm tr tu. b. tnh cm thm m. c. tnh cm o c. d. tnh cm mang tnh cht th gii quan. Cu 7: Cu ca dao sau th hin quy lut no trong i sng tnh cm? Ngt bi nh lc ng cay,

147

Qua sng nh sui, c ngy nh m. a. Quy lut di chuyn. b. Quy lut pha trn. c. Quy lut ly lan. d. Quy lut tng phn. Cu 8: Trong cc biu hin sau, biu hin no khng thuc tnh cm tr tu? a. Ngc nhin. b. S hoi nghi. c. Lng tin. d. S khm phc. Cu 9: Trong cc biu hin sau, biu hin no khng thuc tnh cm o c? a. S cng tm. b. Tnh khi hi. c. Lng trc n. d. Tnh cm trch nhim. Cu 10: Cn c phn chia cc mc i sng tnh cm l: a. ni dung ca cc th nghim cm xc. b. hnh thc biu hin cc th nghim. c. tnh cht ca cm xc. d. C a, b, c. Cu 11: Th nghim cm xc no sau y khng phi l tm trng? 148

a. Trng tri. b. au kh. c. Bun ru. d. Lo s. Cu 12: Cc phm cht ca ch bao gm: a. tnh mc ch. b. tnh c lp. c. tnh quyt on. d. C a, b, c. Cu 13: Gi tr chn chnh ca ch th hin : a. ni dung o c. b. cng ch. c. tnh thc. d. tnh t gic. Cu 14: c im no sau y khng phi l c im ca hnh ng ch? a. C mc ch. b. C s khc phc kh khn. c. T ng ho. d. C s la chn phng tin, bin php hnh ng. Cu 15: on trch di y m t giai on no trong hnh ng ch? "Trong mt m thiu nin t tp khu sn tp th G. Mt thiu nin ln ang ng ht thuc l v bt u cha thuc mi cc em khc, mt s em khng ni g. 149

Thy th, em thiu nin ln ni: "S ! Th m cng i l n ng", nhiu em nghe vy c chiu n o, lng l." a. Hnh thnh mc ch. b. u tranh ng c. c. Thc hin. d. Quyt nh. Cu 16: L mt hin tng tm l, ch phn nh: a. bn thn hnh ng. b. phng thc hnh ng. c. mc ch hnh ng. d. nng lc thc hin. Cu 17: c im no di y khng thuc v k xo? a. Lun gn vi tnh hung c th. b. c nh gi v mt thao tc. c. Mang tnh k lut. d. C b, c. Cu 18: c im no di y khng thuc v thi quen? a. Bn vng, n su vo np sng. b. c nh gi v mt o c. c. Mang tnh nhu cu np sng. d. t gn b vi tnh hung. Cu 19: Nhng ngi bit mt ngoi ng trc, sau hc thm mt ngoi ng khc s tt hn, c hiu qu hn. Hin tng ny l biu hin quy lut no 150

ca vic hnh thnh k xo? a. Quy lut v s tc ng ln nhau gia cc k xo. b. Quy lut tin b khng ng u. c. Quy lut nh cao ca phng php luyn tp. d. Quy lut dp tt k xo. Cu 20: c im no sau y khng thuc v hnh ng t ng ho? a. c lp i lp li nhiu ln. b. Do luyn tp. c. Khng cn s kim sot ca thc. d. C a, b, c. Cu 21: Phm cht ch cho php con ngi quyt nh v thc hin hnh ng theo quan im v nim tin ca mnh l: a. tnh t kim ch, t ch. b. tnh kin cng. c. tnh c lp. d. tnh quyt on. Cu 22: Tnh cm c hnh thnh t nhng xc cm cng loi qua qu trnh: a. tng hp ho. b. ng hnh ho. c. khi qut ho. d. C a, b, c. 151

Cu 23: Mt th hin tp trung nht, m nt nht ca nhn cch con ngi l: a. nhn thc. b. tnh cm. c. ch. d. hnh ng. Cu 24: Hin tng ghen tung trong quan h v chng hay trong tnh yu nam n l biu hin ca quy lut: a. thch ng. b. pha trn. c. di chuyn. d. ly lan. Cu 25: Biu hin no di y khng thuc v tnh cm thm m? a. Vui nhn. b. S ma mai. c. Ngc nhin. d. Yu thch ci p. Cu 26: Cu ca: Yu nhau my ni cng tro My sng cng li, my o cng qua". l s th hin vai tr ca tnh cm vi: a. hnh ng. b. nhn thc. c. nng lc.

152

d. C a, b, c. Cu 27: "mtxten l nh hng bin c Hi Lp, lc u ng l ngi ni ngng, nhng ng quyt tm ngm si vo mm v ng ni trc bin, nh vy, ng tr thnh nh hng bin ni ting. V d trn l s th hin: a. quan h ca ch vi nhn thc. b. quan h ca ch vi tnh cm. c. sc mnh ca ch v hin thc. d. C a v b. Cu 28: Ni dung no di y th hin r vai tr ch yu ca tnh cm? a. Tnh cm l nh n pha soi ng cho hnh ng c nhn. b. Tnh cm l ng lc thc y c nhn hnh ng. c. Tnh cm l ni dung c bn ca nhn cch. d. Tnh cm l ci gc, l ct li ca nhn cch. Cu 29: Ni dung no di y khng thuc cu trc ca hnh ng ch? a. Xc nh mc ch, hnh thnh ng c, lp k hoch v ra quyt nh hnh ng. b. Hnh thnh hnh ng v nh hng hnh ng. c. Trin khai cc hnh ng bn ngoi v hnh ng ch bn trong. 153

d. Kim sot v nh gi kt qu hnh ng vi mc ch v yu cu ra. iu chnh hnh ng cho ph hp. Cu 30: Cu tc ng: Gin c chm tht th hin quy lut no trong i sng tnh cm? a. Quy lut di chuyn. b. Quy lut pha trn. c. Quy lut ly lan. d. Quy lut tng phn.

154

Cu hi ghp i

Cu 1: Hy ghp cc mc ca i sng tnh cm (ct I) vi cc hin tng tm l biu hin ca n (ct II).
Ct I 1. Tm trng 2. Cm xc 3. Xc ng 4. Mu sc xc cm Ct II a. Nhn c giy bo trng tuyn i hc, Qunh mng n mc khng cm c nc mt - git nc mt sung sng. b. Trong lng Qunh tro ln cm xc kh t vi lng bit n v cng ngi m du hin, bao lu tn to nui con n hc. c. Qunh thm nh, khi vo trng i hc s quyt tm hc tt khng ph tm lng v cng sc ca m. d. Sut my ngy lin Qunh nh sng trong th gii khc. Qunh thy ci g cng p, cng ng yu. e. C nhng lc trong Qunh cht xut hin ni bun man mc khi ngh n Lan - ngi bn thn khng vo i hc nm nay.

Cu 2: Hy ghp cc loi tnh cm (ct I) vi ni dung tng ng ca n (ct II).

Ct I 1. Tnh cm o c 2. Tnh cm tr tu 3. Tnh cm thm m 4. Tnh cm Ct II a. Th hin thi ca con ngi i vi s khm ph th gii: lng ham hiu bit, c hoi nghi khoa hc v.v... b. Th hin thi ca con ngi i vi nhng vn v nhn sinh quan, th gii quan. c. Phn nh thi rung cm i vi cc s vt tho mn nhu cu ca con ngi.

155

mang tnh cht th gii quan

d. Th hin thi rung cm ca con ngi i vi ci p, ci hon thin. e. Phn nh thi i ca con ngi i vi cc chun mc o c x hi (tnh m con, bu bn v.v).

Cu 3: Hy ghp cc khi nim tm l (ct I) vi cc ni dung tng ng (ct II).

Ct I 1. Xc cm 2. Tnh cm 3. Nhn thc 4. ch Ct II a. Phn nh cc thuc tnh v mi quan h ca cc s vt, hin tng trong th gii khch quan. b. Phn nh mi quan h gia con ngi vi cc s vt, hin tng trong th gii khch quan. c. Phn nh thi ca con ngi i vi cc s vt, hin tng lin quan ti s tho mn hay khng tho mn nhu cu no . d. Phn nh nng lc thc hin cc hnh ng c mc ch i hi phi c s n lc khc phc kh khn. e. Phn nh thi ca con ngi i vi cc s vt bng cc rung cm.

Cu 4: Hy ghp nhng c im ca tnh cm (ct I) vi cc biu hin tng ng (ct II).

Ct I 1. Tnh nhn thc 2. Tnh chn thc 3. Tnh n Ct II a. "Tnh trong nh , mt ngoi cn e". b. "ic khng s sng". c. Yu con, c thch ngm nhn con trong gic ng. Lc n i hay lc bi b ni ci, ging ni n mi d thng lm sao, trng n i mi ng

156

nh 4. Tnh x hi

nghnh lm sao? C xt xa khi thy con khc, con bun... d. C y rt thng em, v vy, chc chn c y s bun khi bit em gp kh khn. e. Tnh cm gia nh, tnh yu qu hng khin Thu c gng hc tp tr v xy dng qu hng mnh.

Cu 5: Hy ghp cc mc tnh cm (ct I) vi cc biu hin tng ng ca n (ct II).

Ct I 1. Tm trng 2. Xc ng 3. Say m 4. Tnh cm Ct II a. Sau bao nm xa cch, b m gp li a con. M con m nhau, nghn ngo sung sng khng ni ln li. b. my ngy nay, c c ng ngn ra vo, chng lm c mt vic g nn hn. c. "Sut ngy n lm vic vi my con cn trng m khng bit chn, n mc qun c n" - b m ni v nh sinh vt hc tr. d. bao m ri Lan ngi tm s trc bc hnh ca anh cho khuy ni nh, k t khi Mnh - chng ch ln ng vo Nam chin u. e. Bui chiu i lm v, qua cnh ng nhn ng my tri, lng ch man mc bun.

Cu 6: Hy ghp cc quy lut tnh cm (ct I) vi cc biu hin tng ng ca n (ct II).
Ct I 1. Quy lut thch Ct II a. "Gin c chm tht".

157

ng 2. Quy lut di chuyn 3. Quy lut ly lan 4. Quy lut hnh thnh tnh cm

b. "Mt con nga au c tu b c". c. "Nng ma th ging nng y. Anh nng i li m thy nng thng". d. Ni ut hn b km kp, nn cht bao nm lm "n tung" ra nim vui sng ca ngy c gii phng. e. Trung bnh mi ngy hai trn n, n tr nn "chai sn" khng cn s b n na.

Cu 7: Hy ghp cc phm cht ca ch (ct I) vi cc biu hin ca n (ct II).

Ct I 1. Tnh mc ch 2. Tnh c lp 3. Tnh quyt on 4. Tnh kin tr. Ct II a. Bt k cng vic g Hng cng lm n cng, d cng vic kh n my, cha bao gi Hng b gia chng. b. Mc d khng phi l ngi rt thng minh, kho mnh, nhng trong mi vic Hng u bit t mnh t chc hnh ng hp l v bit lng nghe kin ca ngi khc. c. Lc lm bi cng nh trong nhng vic khc, Hng thng a ra cc quyt nh kp thi, dt khot trn c s cn nhc k lng, vi mt nim tin mnh lit vo bn thn. d. Phng chm ca Hng l khng s dng thi gian v thc. Trc khi tin hnh vic no Hng thng hi lm vic ny nhm t ti ci g? e. Khi tin hnh cng vic, Hng c thi quen chun b rt k nhng iu kin cn thit.

158

Cu 8: Hy ghp cc hnh ng (ct I) vi cc s kin th hin n (ct II).

Ct I 1. K xo 2. Thi quen 3. V thc 4. ch Ct II a. tr thnh quy lut, cc ngy trong mt tun ca Mai l i hc, cn cc ngy ngh thng c m cho i chi cng vin hay xem xic. b. Mai ha vi m l hc tht gii m vui. V vy, d bi tp kh n my em cng c gng lm xong mi i ng. c. Cc bui ti, sau khi hc xong bi, Mai u chun b y sch v v cc th cn thit cho bui hc hm sau. v vy cha bao gi Mai b qun sch hay v. d. Hm nay i xem xic v Mai v cng thn phc cc ng tc rt tinh xo ca ngi ngh s. e. ang mi "ngh" n tit mc tung hng y hp dn ca c ngh s xic. Mai tut ci bt khi tay, lm n v tan. Em rt n hn v vic ny.

Cu 9: Hy ghp cc quy lut hnh thnh k xo (ct I) vi cc ni dung th hin n (ct II).

159

Ct I 1. Quy lut v s tin b khng u 2. Quy lut "nh" ca phng php luyn tp 3. Quy lut tc ng qua li gia cc k xo 4. Quy lut dp tt k xo

Ct II a. C k xo khi mi luyn tp tin b nhanh sau chm dn, c k xo ngc li, lc mi luyn tp tin b chm, sau nhanh. b. Mi phng php luyn tp t n kt qu cao nht, sau cho kt qu thp. Mun c kt qu cao hn na phi thay phng php luyn tp mi. c. Mi k xo c hnh thnh u do luyn tp mt cch c mc ch, c h thng, n mc hon thin. d. Ngi bit ting Php s d hn khi hc ting Anh. e. Ngi bit thng tho ting Anh, nu khng thng xuyn s dng th s qun dn.

Cu 10: Hy ghp cc giai on ch (ct I) vi cc ni dung th hin n (ct II).

Ct I 1. Giai on chun b 2. Ra quyt nh 3. Thc hin 4. Giai on nh gi kt qu hnh ng Ct II a. Km hm cc hnh ng bn ngoi. b. Xc nh v thc r mc ch ca hnh ng. c. Lp k hoch, la chn phng php, phng tin, tin hnh hnh ng. d. u tranh ng c. e. So snh, i chiu kt qu hnh ng vi mc tiu ban u.

Cu hi in khuyt Cu 1: 160

Tnh cm l nhng ... (1)... th hin ...(2)... ca con ngi i vi nhng s vt, hin tng, phn nh ...(3) ca nhng s vt, hin tng c lin quan ti nhu cu v ng c ca c nhn. Cu 2: Gia nhn thc v tnh cm c nhiu im ging nhau, chng hn, cng c ... (1) nhng nhn thc v tnh cm c nhiu im khc nhau v ...(2), phm vi v ... (3) phn nh. Cu 3: Tnh cm c nhng c im nh: tnh nhn thc, tnh ...(1)., tnh ...(2)..., tnh ...(3)... v tnh i cc. Nhng c im ny phn nh c trng ca tnh cm so vi lnh vc nhn thc trong i sng ca c nhn.

a. Hnh nh b. Thi c. Kinh nghim d. Tri thc

e. Rung cm f. Tc ng g. Biu tng h. ngha

a. Bn cht x hi b. Thi c. Ni dung d. Tri thc

e. Rung cm f. Phng thc g. Biu tng h. ngha

a. Cm xc b. X hi c. Ni dung d. n nh

e. Chn thc f. Khch quan g. Biu tng h. ngha

Cu 4: 161

i sng tnh cm ca c nhn c biu hin qua nhiu mc . Mc thp nht l ...(1)., tip n l ...(2)... Mc tip theo l ...(3)... v mc cao nht l s say m. Cu 5: Tnh cm c hai loi: cp thp v cp cao. Tnh cm cp cao bao gm tnh cm o c, lin quan ti vic tho mn ... (1)... Tnh cm tr tu, lin quan ti ...(2)... Tnh cm thm m lin quan ti nhu cu v ci p. Tnh cm hot ng lin quan ti ...(3)... v tnh cm mang tnh cht th gii quan. Cu 6: i sng tnh cm din ra theo cc quy lut. Mt xc cm, tnh cm c lp li nhiu ln, n lc no s tr ln "chai sn". l ... (1)... Hin tng gin c chm tht" l biu hin ca ...(2)... cn s tng hp 162

a. Mu sc xc cm b. Cm xc c. Ni dung d. Tri thc

e. Rung cm f. Tnh cm g. Biu tng h. ngha

a. Nhu cu nhn thc b. Nhu cu quan h x hi c. Nhu cu v ci mi d. Nhu cu hot ng

e. Nhu cu o c f. Lng yu nc v t ho dn tc g. S say m ngh thut

a. Quy lut pha trn b. Quy lut thch ng c. Quy lut cm ng d. Quy lut "pha

e. Quy lut "di chuyn" f. Quy lut hnh thnh tnh cm g. Quy lut "ly lan" h. Quy lut

ho, ng hnh ho cc cm xc cng loi chnh l ... (3)... Cu 7: Trong hnh ng ch, thng xut hin cc phm cht ca ch. Trc ht, c nhn phi bit ra cho mnh nhng mc ch gn v xa. chnh l phm cht...(1)... Tip n l phm cht...(2)..., tc l phi c nng lc quyt nh v thc hin hnh ng. Mt phm cht khc ca ch l ..(3).., biu hin kh nng theo ui n cng mc ch ra, d kh khn n my. Cu 8: ch l mt ...(1)... ca thc, biu hin nng lc ...(2).. , i hi phi c ... (3)... Cu 9:
a. Nhn thc b. Thi

trn"

nhn thc

a. Tnh c lp b. Tnh x hi c. Tnh mc ch d. Tnh quyt on

e. Tnh chn thc f. Tnh bn b g. Tnh t ch h. Tnh ch th

e. Hnh ng c mc ch f. Hnh ng c kt qu g. Nng ng h. S tham gia ca thc

c. Phn nh s vt d. N lc khc phc kh khn

163

Hnh ng t ng ho gm k xo v thi quen. C hai c im ging nhau, cng l .....(1). Nhng k xo v thi quen c nhiu im khc nhau: k xo c tnh cht ...(2).., cn thi quen mang tnh(3). Thi quen c nh gi v o c, cn k xo phn nh mt k thut ca thao tc. Cu 10:

a. Hnh ng c thc b. Hnh ng t ng ho c. K thut d. V thc

e. o c f. n nh g. Nhu cu h. Khch quan

Vic hnh thnh k xo tun theo cc quy lut: quy lut tin b ...(1)...: quy lut ...(2).. ca phng php luyn tp; quy lut v s tc ng qua li gia cc k xo v quy lut ...(3) k xo.

a. Nhanh dn b. Khng u c. nh d. Hiu qu

e. n nh f. Dp tt g. Luyn tp h. Duy tr

164

Phn hai

cu hi t lun ngn
Cu 1: Th no l s phn nh? Ti sao ni tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan vo no thng qua ch th? Cu 2: Phn tch bn cht x hi lch s ca hin tng tm l ngi. Cu 3: Nu v phn tch cc chc nng tm l ca c nhn trong i sng. Cu 4: C bao nhiu cch phn loi hin tng tm l ngi? Hy phn tch cch phn loi hin tng tm l theo thi gian tn ti v v tr tng i ca chng trong nhn cch. Cu 5: Nu cu to v chc nng ca v no ngi. Cu 6: Th no l phn x? Hy m t mt cung phn x. Cu 7: Th no l phn x c iu kin? Phn tch cc c im ca phn x c iu kin. Cu 8: Phn tch cc quy lut hot ng thn kinh cp cao. Rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 9: Hot ng l g? Phn tch cc c im ca hot ng trong tm l hc.

165

Cu 10: Phn tch khi nim hot ng ch o. Nu cc hot ng ch o ca cc thi k pht trin tm l theo phng din c th. Cu 11: Giao tip l g? Nu chc nng ca giao tip. Cu 12: V sao ni thc l hnh thc phn nh tm l cao nht ch c ngi? Cu 13: Nu cc con ng v iu kin hnh thnh thc c nhn. Cu 14: Ch l g? Phn tch cc thuc tnh c bn ca ch . Cu 15: Ti sao ni ch sau ch nh l loi ch c hiu qu nht i vi hot ng nhn thc ca con ngi? Cu 16: So snh cm gic v tri gic. Ti sao ni cm gic v tri gic l hai mc ca nhn thc cm tnh? Cu 17: Phn tch vai tr ca cm gic v tri gic? Cu 18: Hy phn tch cc quy lut ca cm gic? T rt ra nhng kt lun s phm cn thit. Cu 19: Hy phn tch cc quy lut ca tri gic. T rt ra nhng kt lun s phm cn thit. Cu 20: Th no l nng lc quan st? Phn tch cc iu kin tin hnh mt cuc quan st c hiu qu.

166

Cu 21: Phn tch bn cht x hi ca t duy. Cu 22: Phn tch cc c im ca t duy. T rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 23: Nu cc giai on ca qu trnh t duy. Cu 24: Phn tch cc thao tc t duy. Nu mi quan h gia cc thao tc . Cu 25: Th no l t duy trc quan hnh ng, t duy trc quan hnh nh v t duy tru tng. Nu ng dng v s hiu bit ca bn thn trong dy hc. Cu 26: Phn tch bn cht v vai tr ca tng tng trong i sng ca con ngi. Cu 27: Nu cc loi tng tng v vai tr ca mi loi tng tng trong i sng con ngi. Cu 28: Nu cc cch sng to trong tng tng. Ly v d minh ho. Cu 29: Phn tch mi quan h gia t duy v tng tng. Rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 30: Phn tch mi quan h gia nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh. Cu 31: Nu cc loi ngn ng v hot ng ngn ng. Cu 32: Phn tch vai tr ca ngn ng i vi hot ng nhn thc.

167

Cu 33: Phn tch cc c im c trng ca tnh cm. Cu 34: Phn bit tnh cm vi xc cm, tnh cm vi nhn thc. Rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 35: Phn tch vai tr ca tnh cm trong i sng c nhn v trong dy hc. Rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 36: Nu cc mc ca tnh cm. Ly v d minh ho. Cu 37: Nu cc loi tnh cm. Ly v d minh ho. Cu 38: Nu cc quy lut ca tnh cm. Ly v d minh ho. Cu 39: ch l g? Nu cc phm cht ca ch. Cu 40: Th no l hnh ng ch. Nu cu trc ca hnh ng ch. Cu 41: Th no l k xo. Phn bit k xo vi thi quen. Cu 42: Nu mi quan h gia nhn thc tnh cm hnh ng ch. Rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 43: Nu cc quy lut hnh thnh k xo. Rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 44: Nu nh ngha tr nh v vai tr ca tr nh i vi i sng c nhn. 168

Cu 45: Nu cc loi tr nh. Ly v d minh ho. Cu 46: Phn tch qu trnh ghi nh. Rt ra kt lun s phm cn thit. Cu 47: Phn tch qu trnh gn gi v ti hin cc biu tng. Rt ra kt lun s phm. Cu 48: Th no l s qun. Lm th no hi tng ci qun. Cu 49: Lm th no c tr nh tt. Cu 50: Nhn cch l g? Phn tch cc c im ca nhn cch. Cu 51: Th no l xu hng ca nhn cch? Nu cc biu hin ca xu hng nhn cch c nhn. Cu 52: Tnh cch l g? Nu cu trc ca tnh cch c nhn. . Cu 53: Th no l kh cht? Nu cc kiu kh cht ca c nhn. Cu 54: Th no l nng lc? Phn tch cc mc nng lc c nhn. Cu 55: Phn tch mi quan h gia nng lc vi t cht, gia nng lc vi thin hng v nng lc vi tri thc k nng, k xo. Cu 56: Phn tch vai tr ca gio dc i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch.

169

Cu 57: Phn tch vai tr ca hot ng c nhn i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch. Cu 58: Ti sao ni hot ng v giao tip c nhn c vai tr quyt nh trc tip n s hnh thnh v pht trin nhn cch c nhn? Cu 59: Th no l cc chun mc hnh vi v cc mc sai lch hnh vi? Lm th no khc phc cc sai lch hnh vi? Cu 60: Khi b hng c quan th gic v thnh gic, th nhy ca cm gic rung c mt ngha cc k quan trng. Nh n m ngi va m va ic t xa pht hin c cc phng tin giao thng ang tin v pha mnh, bit c ai ang n gn mnh. Hy gii thch hin tng trn da vo nhng kin thc tm l hc. Cu 61: Chiu cao ca mt ngi m ta nhn t nhng khong cch khc nhau vn c ngi ta nhn thc l mt, mc d hnh nh vt l ca h trn vng mc ca chng ta b thay i khc nhiu. Trong tm l hc, hin tng trn thuc quy lut no ca tri gic? Hy phn tch quy lut . Cu 62: Ngi ta ngh hc sinh ghi nh cc dy t sau y khi c chng mt ln: Nh, m, khn, go, n. Xu, xe, thng, roi, d. 170

Bn, m, mui, hnh, rau. Dy t no s c hc sinh ghi nh tt nht? Ti sao? Nu ng dng trong dy hc. Cu 63: Bng kin thc tm l hc, anh (ch) hy gii thch hin tng tm l c m t trong on th sau: "Cng trong mt ting t ng Ngi ngoi ci n, ngi trong khc thm". Truyn Kiu - Nguyn Du Cu 64: Trong ca dao, tc ng Vit Nam c cu: Qua nh ng nn trng nh, nh bao nhiu ngi thng mnh by nhiu. Bng kin thc tm l hc, anh (ch) hy phn tch ni dung tm l c th hin trong cu ca dao trn. Cu 65: Trong tc phm "Nht k trong t" ca H Ch Minh c bi th "Nghe ting gi go": "Go em vo gi bao au n, Go gi xong ri trng ta bng, Sng trn i ngi cng vy, Gian nan rn luyn mi thnh cng." on th trn th hin lun im no trong tm l hc mcxt v vai tr ca cc yu t chi phi s hnh thnh v pht trin nhn cch? Phn tch ni dung ca yu t .

171

172

Phn ba

p n cu hi t lun ngn

Cu 1: - Phn nh l thuc tnh chung ca mi s vt, hin tng ang vn ng. Phn nh l qu trnh tc ng qua li gia h thng ny vi h thng khc. Kt qu l li du vt (hnh nh) tc ng c h thng tc ng v h thng chu s tc ng. V d: H 2 + O 2 H 2O Phn nh din ra t n gin n phc tp. C cc hnh thc phn nh sau: + Phn nh c, vt l, ho hc. + Phn nh sinh hc. + Phn nh x hi, trong c phn nh tm l. Phn nh tm l l s phn nh hin thc khch quan vo no ngi thng qua ch th: Hin thc khch quan tc ng vo h thn kinh, no ngi (t chc cao nht ca vt cht) to cc du vt, di dng cc qu trnh sinh l, sinh ho trong h thn kinh v no b. chnh l hnh nh tinh thn, tm l. V d: Hnh nh ca bng hoa, hnh nh ca bn nhc, bi ht trong no ngi. Phn nh tm l l phn nh c bit: + Hnh nh tm l mang tnh sinh ng, sng to. 173

Hnh nh v mt bng hoa trong no ngi khc xa v cht so vi hnh nh bng hoa trong gng. + Hnh nh tm l mang tnh ch th, mang m mu sc c nhn. Tnh ch th ca hnh nh tm l th hin ch: Cng nhn s tc ng ca hin thc khch quan nhng nhng ch th khc nhau s xut hin nhng hnh nh tm l khc nhau. Cng mt ch th nhng vo nhng thi im khc nhau s c nhng phn nh tm l khc nhau i vi cng mt s vt, hin tng. Chnh ch th mang hnh nh tm l l ngi cm nhn, cm nghim v th hin n r nht. Thng qua cc mc sc thi tm l khc nhau m ch th t thi khc nhau i vi hin thc. Kt lun s phm: + Khi nghin cu v hnh thnh ci to tm l con ngi phi nghin cu hon cnh trong con ngi sng v hot ng. + Tm l ngi mang tnh ch th, v vy trong dy hc, gio dc cng nh trong quan h ng x phi ch nguyn tc st i tng. + Bit gi gn, chm sc v bo v cho s pht trin kho mnh ca b no... Cu 2: Tm l ngi c ngun gc l th gii khch quan (th gii t nhin v x hi) trong ngun gc x hi l 174

ci quyt nh. Th gii t nhin bao gm cc s vt, hin tng c sn trong thin nhin v cc i tng do loi ngi sng to ra. Th gii t nhin ny cng c x hi ho, chng hn cc danh lam thng cnh, cc vng t linh thing. Phn x hi bao gm cc quan h x hi nh: quan h kinh t, quan h o c, php quyn, cc mi quan h ngi ngi... Cc mi quan h ny quyt nh bn cht tm l con ngi. Con ngi thot li khi cc mi quan h x hi s khng c c tm l ngi. Con ngi va l thc th t nhin, va l thc th x hi nhng phn t nhin trong con ngi (c im c th, h thn kinh, gic quan) cng c x hi ho mc cao nht. Do tm l ngi l sn phm ca hot ng v giao tip ca con ngi vi t cch l ch th ca x hi v n mang y du n x hi lch s ca con ngi. Tm l ca mi c nhn l kt qu ca qu trnh lnh hi, tip thu vn kinh nghim x hi, nn vn ho x hi thng qua hot ng v giao tip. Thng qua hot ng v giao tip, con ngi c th chuyn cc hin tng tm l c nhn vo cc sn phm vt cht hoc tinh thn v cc mi quan h. Ngc li, khi tip xc vi nn vn ho x hi, mi c nhn s ny sinh, hnh thnh v pht trin nhng c im tm l ca bn thn mnh.

175

Cu 3: Hin thc khch quan quyt nh tm l con ngi, ngc li chnh tm l con ngi li tc ng tr li hin thc khch quan thng qua hot ng. Mi hot ng y li do tm l ngi iu khin, s iu khin ny th hin cc chc nng ca tm l, chng gm c: Tm l c chc nng chung l nh hng cho hot ng thng qua vai tr ca ng c, mc ch ca hot ng. Tm l l ng lc thc y con ngi hot ng, khc phc kh khn t c mc ch ra. Tm l iu khin, kim tra qu trnh hot ng bng chng trnh, k hoch, phng php... lm cho hot ng ca con ngi tr nn c thc v t hiu qu. Tm l gip con ngi iu chnh hot ng cho ph hp vi mc tiu xc nh cng nh ph hp iu kin v hon cnh thc t cho php. Nh c cc chc nng trn m tm l gip con ngi khng ch thch ng vi hon cnh khch quan m cn nhn thc, ci to, sng to ra th gii v sng to ra chnh bn thn mnh. Nh c chc nng ny m nhn t tm l gi vai tr c bn, c tnh quyt nh trong hot ng ca con ngi. Cu 4: C nhng cch phn loi hin tng tm l sau: Phn chia thnh hin tng tm l c nhn v hin tng tm l x hi. Phn chia thnh hin tng tm l sng ng v 176

hin tng tm l tim tng. Phn chia thnh hin tng tm l c thc v hin tng tm l cha c thc. Phn chia thnh cc qu trnh, cc trng thi, cc thuc tnh tm l. y l cch phn chia da vo thi gian tn ti v v tr tng i ca hin tng tm l trong nhn cch: + Cc qu trnh tm l l hin tng tm l din ra trong thi gian tng i ngn, c m u, din bin v kt thc tng i r rng. C ba loi qu trnh tm l: Qu trnh nhn thc: cm gic, tri gic, t duy, tng tng... Qu trnh cm xc: s d chu, kh chu, a thch, ght b, yu thng, cm gin... Qu trnh ch: vc xc nh mc ch, u tranh t tng, huy ng sc mnh... + Cc trng thi tm l l hin tng tm l din ra trong thi gian tng i di, thng t bin ng nhng li chi phi mt cch cn bn cc qu trnh tm l i km vi n. V d: S ch , tm trng vui v, trng thi nghi ng... + Cc thuc tnh tm l l hin tng tm l tng i n nh, kh hnh thnh v kh mt i, to thnh nt ring ca nhn cch, chi phi cc qu trnh v trng thi tm l ca c nhn. C cc thuc tnh tm l n gin nh tnh cm, ch v cc thuc tnh tm l phc hp nh xu hng, tnh cch, nng lc... Cu 5: 177

Khi nim chung: V no v tr cao nht ca no b, ra i mun nht trong qu trnh lch s pht trin ca vt cht v l t chc vt cht cao nht, tinh vi nht, phc tp nht. Cu to : + 6 lp t bo cn go l nron, dy t 2 - 5mm. V no c 2 S 2200cm , 14 - 17 t nron, P 1400 gam. + Trn v gm 4 thu ln (4 min) do 3 rnh to ra: * Thu trn cn gi l min vn ng. * Thu nh cn gi l min xc gic. * Thu chm cn gi l min th gic. * Thu thi dng cn gi l min thnh gic. + Nm cc thu trn ca v no c khong 50 vng, mi vng c nhim v nhn kch thch v iu khin tng b phn c th. + Ngoi ra cn min trung gian, chim khong 1/2 din tch v bn cu, min ny nm gia thu nh, chm v thi dng, c nhim v iu khin vn ng v th cm. + V no cng vi hch di v, to thnh bn cu i no. C hai bn cu i no: phi v tri. Hai bn cu i no c ngn cch theo mt khe chy dc t trn n gy v khe c khp kn nh th trai. Nhim v (chc nng chung) ca v no l: iu ho, phi hp cc hot ng ca c quan ni tng v m bo s cn bng ca c th v mi trng. * Kt lun s phm: Bo v h thn kinh trung ng 178

trong qu trnh tham gia lao ng, hc tp, vui chi. Cu 6: Phn x l phn ng tt yu, hp quy lut ca c th i vi kch thch bn ngoi, phn ng thc hin nh hot ng ca h thng thn kinh. M t mt cung phn x: + Khi nim cung phn x: Chui t bo thn kinh thc hin mt phn x. + Cu to cung phn x gm ba phn: * Phn tip nhn tc ng: Nhn kch thch t bn ngoi, bin kch thch dng c nng, nhit nng thnh xung ng thn kinh v truyn xung ng thn kinh vo h thn kinh trung ng. * Phn trung tm: l no, tip nhn nhng xung ng thn kinh t ngoi vo qua phn di v v qu trnh hng phn, c ch xy ra trong no x l thng tin, trn c s xut hin cc hin tng tm l cm gic, tri gic, t duy tnh cm * Phn dn ra: nhn xung ng thn kinh t trung tm truyn n cc c cc tuyn. Cu 7: Phn x c iu kin l phn x t to trong i sng ca tng c th p ng vi mi trng lun thay i, l c s ca hot ng tm l. c im ca phn x c iu kin: + Phn x c iu kin l phn x t to trong i sng c th. Mi sinh ra ng vt bc cao v ngi cha c phn x c iu kin, phn x c iu kin c thnh 179

lp trong qu trnh sng v hot ng ca c th. + Phn x c iu kin c thc hin trn v no. C v no hot ng bnh thng mi c phn x c iu kin. + Phn x c iu kin thnh lp vi kch thch bt k. ngi, ting ni l mt loi kch thch c bit c th thnh lp bt c phn x no. + Phn x c iu kin bo hiu gin tip kch thch khng iu kin s tc ng vo c th. + Khng phi lc no phn x c iu kin cng xut hin, m c lc tm thi ngng tr hoc b km hm khng hot ng. Hin tng c gi l c ch phn x c iu kin. Kt lun: Phn x c iu kin l phn x t to trong i sng c th, s xut hin ca chng p ng kp thi v ph hp vi nhng thay i ca mi trng xung quanh, gip c th tn ti v pht trin bnh thng. Tt c cc hin tng tm l cp cao ngi u c c s sinh l l phn x c iu kin. * Kt lun s phm + Cn ch kin tr hnh thnh cc phn x c iu kin c ngha tch cc. + c ch i n loi b nhng phn x c iu kin mang ngha tiu cc. Cu 8: S ny sinh, din bin v tc ng qua li ln nhau gia hai qu trnh thn kinh c bn l hng phn v c ch din ra theo cc quy lut xc nh, c gi l cc 180

quy lut hot ng thn kinh cp cao, chng gm c: 1. Quy lut hot ng theo h thng: Trong qu trnh hot ng, cc vng trn v no phi phi hp vi nhau tip nhn cc kch thch tc ng, tin hnh x l thng tin . Trong khi x l thng tin, v no c kh nng tp hp cc kch thch thnh nhm, thnh dng, loi ... thnh mt th hon chnh, gi l hot ng theo h thng ca bn cu i no. Trong cuc sng c nhn, trc nhng iu kin quen thuc, n nh th cc kch thch tc ng ni tip nhau theo mt trt t nht nh v trong no hnh thnh mt h thng phn x c iu kin phn ng tr li theo mt trt t nht nh. Hin tng ny gi l nh hnh ng lc, gi tt l ng hnh. ng hnh l c s sinh l, thn kinh ca cc k xo, thi quen, n c th b xo b hoc xy dng mi (trong trng hp c th ri vo iu kin sng mi). * Kt lun s phm: Vn dng quy lut ny hnh thnh nhng thi quen tt trong hc tp, nh: dy sm --> tp th dc (hoc hc bi)--> v sinh c nhn--> n sng --> i hc. 2. Quy lut lan to v tp trung: Biu hin: Hng phn hay c ch ny sinh mt im trong h thn kinh, t lan sang cc im khc ca h thn kinh. l hng phn v c ch lan to. Sau hai qu trnh thn kinh ny li tp trung v im ban u. l hng phn v c ch tp trung. * Kt lun s phm + Vn dng qu trnh hng phn lan to xy dng 181

nhng phn x c iu kin cho hc sinh, trong dy hc c th khi gi vn sng ca hc sinh phc v cho dy tri thc mi... + Duy tr trng thi hng phn tp trung trong qu trnh gio vin ging bi. + Gio vin kho lo to ra nhng kch thch tng ng to ra qu trnh hng phn hoc c ch theo quy lut lan to v tp trung trong sut qu trnh bi ging. V d: u gi hc cn to ra kch thch bng ngn ng hc sinh ch vo thng bo ca gio vin. 3. Quy lut cm ng qua li Cm ng l s gy ra trng thi i lp ca mt qu trnh hng phn hay c ch. Biu hin: + Cm ng qua li ng thi (gia nhiu trung khu) l hng phn im ny gy ra c ch im kia hay ngc li. + Cm ng qua li tip din (trong mt trung khu) l hng phn trong mt im chuyn sang c ch chnh im hay ngc li. + Cm ng dng tnh l hin tng hng phn lm cho c ch su hn hay ngc li c ch lm hng phn mnh hn. + Cm ng m tnh l khi hng phn gy ra c ch, c ch lm gim hng phn, hng phn lm gim c ch. Kt lun s phm: Cn to ra nhng cm ng dng tnh trong qu trnh dy hc, to ra hng phn mnh m trong qu trnh ging dy, qua c ch trng thi mt 182

mi, km tp trung ch . 4. Quy lut ph thuc vo cng kch thch Biu hin: ln ca phn ng t l thun vi cng ca kch thch tc ng trong phm vi con ngi c th phn ng li c. Cu 9: Hot ng l mi quan h tc ng qua li gia con ngi (ch th) v th gii (khch th) to ra sn phm c v pha th gii v v pha con ngi. Trong mi quan h , c hai qu trnh din ra ng thi v b sung cho nhau, thng nht vi nhau: Qu trnh th nht l qu trnh i tng ho, trong ch th chuyn nng lc ca mnh thnh sn phm ca hot ng. Ni cch khc, tm l ngi c khch quan ho trong qu trnh lm ra sn phm. Qu trnh ny cn c gi l qu trnh xut tm. Qu trnh th hai l qu trnh ch th ho, trong ch th chuyn t pha khch th vo bn thn mnh nhng quy lut, bn cht ca th gii to ra tm l, thc, nhn cch bng cch chim lnh th gii. Qu trnh ny cn gi l qu trnh nhp tm. Hot ng c nhng c im sau: Hot ng bao gi cng c i tng. i tng ca hot ng l ci con ngi cn lm ra, cn chim lnh. Hot ng bao gi cng c ch th. Hot ng do ch th thc hin, ch th hot ng c th l mt hoc nhiu ngi. 183

 Hot ng bao gi cng c tnh mc ch: mc ch ca hot ng l lm bin i th gii (khch th) v bin i bn thn ch th. Hot ng vn hnh theo nguyn tc gin tip. Con ngi gin tip tc ng n khch th qua hnh nh tm l trong u, qua vic s dng cng c lao ng v phng tin ngn ng. Ni cch khc, hnh nh tm l trong u ch th, cng c lao ng, ngn ng gi chc nng lm trung gian gia ch th v khch th to ra tnh gin tip ca hot ng. Cu 10: Hot ng ch o l hot ng m s pht trin ca hot ng quy nh nhng bin i ch yu nht trong cc qu trnh tm l v trong cc c im tm l ca nhn cch tr em mt giai on pht trin nht nh. Hot ng ch o l hot ng c tc dng quyt nh nht i vi s hnh thnh nhng nt tm l cn bn v c trng cho giai on hoc thi k la tui, ng thi quy nh tnh cht ca cc hot ng khc trong cng giai on. Hot ng ch o c cc c im sau: L hot ng u tin trong i sng c th c ny sinh, hnh thnh v pht trin. + Khi ny sinh, hnh thnh v pht trin th khng t th tiu m tip tc tn ti mi. + Hot ng ch o s mang li thnh tu mi cho mt la tui. 184

Du hiu c bn nht xem xt mt hot ng c phi l hot ng ch o hay khng chnh l xem xt hot ng c vai tr ch yu gy ra s thay i v tm l trong giai on khng? V d: Hot ng hc tui Tiu hc l hot ng ch o, hot ng ny c vai tr c bit quan trng i vi s hnh thnh h thng tri thc, phng php lnh hi tri thc, s pht trin tr tu... Hot ng ch o theo cc giai on la tui: Giai on s sinh (0 12 thng): Hot ng ch o l hot ng giao lu cm xc trc tip vi ngi ln v trc ht l vi m. Giai on u nhi hay tui vn tr (1 3 tui): Hot ng ch o l hot ng vi vt, i tng do loi ngi to ra. Giai on tui mu gio (3 6 tui): Hot ng ch o l hot ng tr chi sm vai theo ch . Giai on tui hc sinh Tiu hc: Hot ng ch o l hot ng hc tp. Giai on tui thiu nin, hc sinh Trung hc c s: Hot ng ch o l hot ng hc tp. Giai on tui thanh nin: Hot ng ch o l hot ng hc tp v hot ng x hi. Cu 11: Giao tip l s tip xc gia ngi v ngi, thng qua con ngi trao i vi nhau v thng tin, v cm xc, tri gic ln nhau, nh hng tc ng qua li vi nhau. Ni khc i, giao tip xc lp v vn hnh cc quan 185

h ngi ngi, hin thc ho cc quan h x hi gia ch th ny vi ch th khc. Mi quan h gia con ngi vi con ngi c th xy ra cc hnh thc khc nhau: + Giao tip gia c nhn vi c nhn. + Giao tip gia c nhn vi nhm. + Giao tip gia nhm vi nhm, gia nhm vi cng ng... Cc chc nng ca giao tip: + Chc nng thng tin: Qua giao tip con ngi truyn t tri thc, kinh nghim cho nhau. + Chc nng cm xc: Giao tip l mt trong nhng con ng hnh thnh tnh cm ca con ngi. + Chc nng nhn thc ln nhau v nh gi ln nhau. + Chc nng iu chnh hnh vi. + Chc nng phi hp hot ng. Cu 12: thc l hnh thc phn nh tm l cao nht ch c ngi, l s phn nh bng ngn ng nhng g con ngi tip thu c trong qu trnh quan h qua li vi th gii khch quan. C th v thc nh cp mt th hai soi vo kt qu (hnh nh tm l) do cp mt th nht (cm gic, tri gic, t duy...) mang li. Cu trc ca thc: gm 3 thnh phn. a. Mt nhn thc: Nhn thc cm tnh mang li nhng ti liu u 186

tin cho thc. Nhn thc l tnh mang li nhng hnh nh khi qut bn cht v thc ti khch quan v cc mi lin h c tnh quy lut ca cc s vt, hin tng. b. Mt thi ca thc: thc lun th hin thi ca con ngi vi th gii khch quan nh thi cm xc, thi nh gi, thi la chn. Thi c hnh thnh trn c s nhn thc th gii. c. Mt nng ng ca thc: thc to cho con ngi c kh nng d kin trc hot ng, iu khin, iu chnh hot ng nhm thch nghi v ci to th gii khch quan, ng thi hiu bit v ci to bn thn. Cu 13: 1. thc ca c nhn c hnh thnh trong hot ng v th hin trong sn phm hot ng ca c nhn. Hot ng i hi con ngi phi nhn thc c nhim v, cc phng thc, iu kin v kt qu hnh ng. Ngc li, c nhn em vn hiu bit, kinh nghim, nng lc... ca mnh th hin trong qu trnh lm ra sn phm. Qua hot ng, c nhn nhn thc c chnh bn thn mnh, t c kh nng t nh gi iu khin, iu chnh hnh vi. 2. thc ca c nhn c hnh thnh trong s giao tip vi ngi khc, vi x hi. Trong giao tip, c nhn truyn t v tip nhn 187

thng tin. Trn c s nhn thc ngi khc, i chiu mnh vi ngi khc, vi chun mc o c x hi, c nhn t nhn thc, t nh gi v iu khin hnh vi ca mnh. Chnh nh s giao tip trong x hi, c nhn hnh thnh thc v ngi khc v v bn thn mnh. 3. thc ca c nhn c hnh thnh bng con ng tip thu nn vn ho x hi, thc x hi. Thng qua cc hnh thc hot ng a dng, bng con ng gio dc, dy hc v giao tip x hi, c nhn tip thu cc gi tr x hi, cc chun mc x hi hnh thnh thc c nhn. 4. thc c nhn c hnh thnh bng con ng t nhn thc, t nh gi, t phn tch hnh vi ca bn thn. Trong qu trnh hot ng, giao tip x hi, trn c s i chiu mnh vi ngi khc, vi chun mc x hi, c nhn hnh thnh thc v bn thn ( thc bn ng t thc), t c nhn c kh nng t gio dc t hon thin mnh theo yu cu ca x hi. Cu 14: Ch l s tp trung ca thc vo mt hay mt nhm s vt, hin tng nh hng hot ng, m bo iu kin thn kinh, tm l cn thit cho hot ng tin hnh c hiu qu. Cc thuc tnh c bn ca ch : + Sc tp trung ca ch l kh nng ch mt phm vi i tng tng i hp cn thit cho hot ng. 188

+ S bn vng ca ch l kh nng duy tr lu di ch vo mt hay mt s i tng ca hot ng. + S phn phi ch l kh nng cng mt lc ch n nhiu i tng hay nhiu hot ng khc nhau mt cch c ch nh. + S di chuyn ch l kh nng ch t i tng ny sang i tng khc theo yu cu ca hot ng. Cu 15: Ch sau ch nh l loi ch vn l ch c ch nh, nhng sau do hng th vi hot ng m ch th khng cn n lc ch vn tp trung vo i tng hot ng. Xut pht l ch c ch nh, loi ch c mc ch nh trc v c s n lc c gng ca bn thn. V vy n khng ph thuc vo cc c im ca kch thch: + mi l ca vt kch thch. + Cng kch thch. + S tri ngc gia vt kch thch v bi cnh... Loi ch ny khng i hi s s cng thng ca ch, li cun con ngi vo ni dung v phng thc hot ng ti mc khoi cm, em li hiu qu cao ca ch . V vy y l loi ch c hiu qu nht i vi hot ng nhn thc ca con ngi. Cu 16: * Nu nh ngha ca cm gic v tri gic: Cm gic l mt qu trnh tm l phn nh mt 189

cch ring l tng thuc tnh ca s vt v hin tng khi chng ang trc tip tc ng vo cc gic quan ca ta. Tri gic l mt qu trnh tm l phn nh mt cch trn vn cc thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng ang trc tip tc ng vo cc gic quan ca ta. * im ging: L qu trnh tm l nn c m u, din bin v kt thc mt cch tng i r rng. Ch phn nh nhng thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng. Phn nh hin thc khch quan mt cch trc tip. u c ng vt v con ngi. * im khc: Cm gic phn nh tng thuc tnh ring l ca s vt, hin tng cn tri gic phn nh trn vn cc thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng. Do c th gi c tn s vt, xp chng vo mt nhm, mt loi no . Cm gic l mc u tin ca hot ng nhn thc cm tnh, tri gic l mc cao nht ca nhn thc cm tnh. V tt c nhng c im nu trn, cm gic v tri gic c xp l hai mc ca nhn thc cm tnh. Cu 17: * Vai tr ca cm gic: L hnh thc nh hng u tin ca con ngi (v con vt) trong hin thc khch quan, to nn mi lin h trc tip gia c th v mi trng xung quanh. 190

 L ngun cung cp nguyn liu cho cc hnh thc nhn thc cao hn, l vin gch xy nn to lu i nhn thc. L iu kin quan trng m bo trng thi hot ng ca v no, nh m bo hot ng thn kinh ca con ngi c bnh thng. Cm gic l con ng nhn thc hin thc khch quan c bit quan trng i vi ngi khuyt tt. * Vai tr ca tri gic: L thnh phn chnh ca nhn thc cm tnh, nht l ngi trng thnh. L iu kin quan trng cho s nh hng hnh vi v hot ng ca con ngi trong mi trng xung quanh. Hnh nh ca tri gic thc hin chc nng iu chnh cc hnh ng. c bit, hnh thc tri gic cao nht, tch cc nht, ch ng v c mc ch l quan st lm cho tri gic ca con ngi khc xa tri gic ca con vt. Kt lun s phm: Vi v tr v tm quan trng ca n, nh gio dc cn gip tr c c nhng cm gic, nhng hnh nh chn thc thuc v s vt c trong hin thc khch quan. Cu 18: Cc quy lut c bn ca cm gic: 1. Quy lut ngng cm gic: Ngng cm gic l gii hn m kch thch gy ra c cm gic gi l ngng cm gic. Cm gic c hai ngng: 191

+ Ngng cm gic pha di l cng kch thch ti thiu gy c cm gic. + Ngng cm gic pha trn l cng kch thch ti a vn cn gy c cm gic. Phm vi t ngng di -> ngng trn gi l vng cm gic c trong c vng cm gic tt nht. Ngng sai bit: l mc chnh lch ti thiu v cng v tnh cht ca hai kch thch ta phn bit s khc nhau gia chng th gi l ngng sai bit. Ngng cm gic pha di v ngng sai bit t l nghch vi nhy cm ca cm gic v vi nhy cm sai bit. 2. Quy lut thch ng ca cm gic: Thch ng l kh nng thay i nhy cm ca cm gic cho ph hp vi s thay i ca cng kch thch: khi cng kch thch tng th gim nhy cm v ngc li. Quy lut thch ng c tt c cc loi cm gic, nhng mc thch ng khc nhau. Cm gic th gic c kh nng thch ng cao, cm gic au hu nh khng thch ng. Kh nng thch ng ca cm gic c th pht trin do hot ng v rn luyn. 3. Quy lut tc ng ln nhau gia cc cm gic: Cc cm gic khng tn ti c lp, m lun tc ng qua li ln nhau. Trong s tc ng ny cc cm gic lm thay i tnh nhy cm ca nhau v din ra theo quy lut: S kch thch yu ln mt c quan phn tch ny 192

s lm tng nhy cm ca mt c quan phn tch kia v ngc li. S tc ng ny c th din ra ng thi hay ni tip trn nhng cm gic cng loi hay khc loi. C s sinh l ca quy lut l cc mi lin h trn v no ca cc c quan phn tch v quy lut cm ng qua li gia hng phn v c ch trn v no. Kt lun s phm + Mi tc ng trong dy hc v trong gio dc phi ngng th mi mang li hiu qu gio dc. + Nhng iu kin trang thit b trng lp nh nh sng, m thanh... cng cn phi c nghin cu sao cho ph hp vi tng tui hc sinh, trnh hin tng tr phi thch ng vi iu kin thiu nh sng d n cn th hc ng. + m bo cho s phn nh c tt nht v bo v cho h thn kinh khng b hu hoi, nhng yu cu trong ngn ng ca ngi thy gio v vn s dng dng trc quan cng c mt ngha v cng quan trng... Cu 19: 1. Quy lut v tnh i tng ca tri gic: Hnh nh trc quan m tri gic mang li bao gi cng thuc v mt s vt, hin tng nht nh no trong hin thc khch quan. Tnh i tng ca tri gic c vai tr quan trng, n l c s ca chc nng nh hng cho hnh vi v hot ng ca 193

con ngi. Tnh i tng ca tri gic c hnh thnh trong qu trnh pht trin c th gn lin vi nhng hnh ng thc tin u tin ca tr: hnh ng mang tnh cht c i tng. Gip cho qu trnh lnh hi tri thc hiu qu hn. 2. Quy lut v tnh la chn ca tri gic: Tri gic thc cht l mt qu trnh la chn tch cc: Khi ta tri gic mt i tng no l c ngha l ta tch i tng tri gic ra khi bi cnh xung quanh tri gic tt hn. Vai tr ca i tng v bi cnh c th hon i cho nhau: Mt vt no lc ny l i tng ca tri gic, lc khc li c th tr thnh bi cnh v ngc li. Tnh la chn ca tri gic ph thuc vo cc yu t ch quan: hng th, nhu cu, tm th v cc yu t khch quan: c im vt kch thch, ngn ng, hon cnh tri gic... 3. Quy lut v tnh ngha ca tri gic: Nhng hnh nh m con ngi thu nhn c lun c mt ngha xc nh. ngi tri gic gn cht vi t duy, kinh nghim, vi s hiu bit v bn cht ca s vt. Tri gic phn nh trn vn thuc tnh bn ngoi ca s vt hin tng, nn con ngi c kh nng gi tn c v xp s vt hin tng vo mt nhm, loi no ; cng nh vic hiu c th tch i tng tri gic ra khi bi cnh xung quanh. 194

4. Quy lut v tnh n nh ca tri gic: L kh nng phn nh s vt, hin tng khng thay i khi iu kin tri gic thay i. c hnh thnh trong hot ng vi vt v l mt iu kin cn thit ca i sng hot ng ca con ngi. Tnh n nh c c l nh vo kinh nghim ca c nhn. Trong qu trnh dy hc khi a ra mt vn no ngi thy gio cn hng dn hc sinh xem xt di nhiu gc , vi mc ch l phn nh tt hn, su hn. 5. Quy lut tng gic: S ph thuc ca tri gic vo ni dung ca i sng tm l con ngi, vo c im nhn cch ca h, c gi l hin tng tng gic. Nh vy, tri gic l mt qu trnh tch cc, ta c th iu khin c n. Kt lun s phm Trong dy hc v gio dc cn ch : + Hnh nh tri gic phi thuc v mt s vt, hin tng nht nh trong hin thc khch quan. + dng trc quan c mt ngha ht sc quan trng. V vy, tr nn c tip xc vi nhng vt tht, hoc vt thay th, trnh s dng nhng dng trc quan mang m ch quan ca cc tc gi dn n nhn thc ca cc em b sai lch. + Trnh vic s dng hnh nh, dng trc quan 195

m cha c s hiu bit v n dn n hin tng suy din khng ng vi ca tc gi... + Trong dy hc khi s dng dng trc quan cn xc nh i tng tri gic, tch i tng ra khi bi cnh. + S dng mu mc, mu phn ph hp vi giy, bng, v.v... + Ch trong vic la chn nhng dng trc quan, trong vic s dng ngn ng, trong trang phc ca ngi thy gio.... + Khi s dng dng trc quan nn la chn nhng hnh nh, s biu mu, phi kt hp vi ngn ng gip hc sinh tri gic hiu qu hn. Cu 20: Quan st l hnh thc tri gic cao nht, mang tnh tch cc, ch ng v c mc ch r rt, lm cho con ngi khc xa vi con vt. Nng lc quan st l kh nng tri gic c ch nh, din ra tng i c lp v lu di, nhm phn nh y , r rt cc s vt, hin tng v nhng bin i ca chng. Nng lc quan st mi ngi l khc nhau v ph thuc vo nhng c im nhn cch biu hin kiu tri gic th hin mc tri gic nhanh chng, chnh xc nhng im quan trng, ch yu v c sc ca s vt, hin tng. Nng lc quan st c hnh thnh v pht trin trong qu trnh hc tp v rn luyn. 196

* Nhng iu kin tin hnh mt cuc quan st c hiu qu: + Xc nh r mc ch, ngha, yu cu, nhim v quan st. + Chun b chu o trc khi quan st (c tri thc ln phng tin). + Tin hnh quan st c k hoch, c h thng. + Khi quan st cn tch cc s dng cc phng tin ngn ng. + Ghi li kt qu quan st mt cch khch quan. + i tng trong trng thi t nhin (quan st con ngi). Cu 21: T duy l mt qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h v quan h bn trong c tnh quy lut ca mi s vt v hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit. Bn cht x hi ca t duy: + Mi hnh ng t duy phi da vo kinh nghim m cc th h trc tch lu c. + T duy phi s dng ngn ng do cc th h trc sng to ra vi t cch l phng tin biu t, khi qut v gn gi cc kt qu hot ng nhn thc ca loi ngi. + T duy ca con ngi c ny sinh t nhu cu ca x hi ngha l ngh ca con ngi c hng vo vic gii quyt cc nhim v cp thit, nng hi nht ca giai on lch s ng i. + T duy l gii quyt nhim v v vy n c tnh 197

cht chung ca loi ngi. Cu 22: T duy l mt qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h v quan h bn trong c tnh quy lut ca mi s vt v hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit. c im ca t duy: + Tnh c vn ca t duy: T duy ch ny sinh v thc s cn thit trong nhng hon cnh, tnh hung c vn . Tnh hung c vn l tnh hung cha ng nhng nhim v mi, nhng mc ch mi m vi nhng hiu bit c, nhng phng php hnh ng c khng gii quyt. Ch th phi c nhu cu gii quyt v c kh nng nhn thc. Vn phi mang tnh va sc. + Tnh gin tip: Con ngi s dng ngn ng t duy. Nh c ngn ng m con ngi s dng cc kt qu nhn thc vo qu trnh t duy nhn thc c ci bn trong, bn cht ca s vt, hin tng. Con ngi s dng nhng cng c, phng tin (my mc, trang thit b k thut...) nhn thc i tng m khng th trc tip tri gic chng. Nh c tnh gin tip m t duy ca con ngi c m rng. + Tnh tru tng v khi qut ca t duy: 198

 T duy phn nh ci bn cht nht, chung cho nhiu s vt hp thnh mt nhm, mt loi, mt phm tr, ng thi tru xut khi nhng s vt nhng ci c th, c bit. T duy khng ch gii quyt nhng nhim v hin ti, m c nhng nhim v trong tng lai. + T duy lin h cht ch vi ngn ng: T duy khng th tn ti bn ngoi ngn ng. Ngn ng l v vt cht ca t duy, l phng tin biu t kt qu t duy. Nu khng c t duy vi nhng sn phm ca n th ngn ng ch l chui m thanh v ngha. + T duy c quan h mt thit vi nhn thc cm tnh: T duy phi da trn nhng ti liu cm tnh, trn kinh nghim, trn c s trc quan sinh ng. Nhn thc cm tnh l mt khu ca mi lin h trc tip gia t duy vi hin thc, l c s, cht liu ca nhng khi qut hin thc theo nhm, lp, phm tr mang tnh quy lut trong qu trnh t duy. Ngc li, t duy v sn phm ca n cng nh hng n cc qu trnh nhn thc cm tnh. Kt lun s phm: Phi coi trng vic pht trin t duy cho hc sinh. Mun kch thch t duy hc sinh, phi a cc em vo tnh hung c vn v t chc cho hc sinh c lp, sng to gii quyt tnh hung c vn . Vic pht trin t duy phi c tin hnh song song v thng qua truyn th tri thc. 199

 Pht trin t duy phi gn vi vic trau di ngn ng. Pht trin t duy gn lin vi vic rn luyn cm gic, tri gic, nng lc quan st v tr nh cho hc sinh. Cu 23: Cc giai on ca qu trnh t duy: a) Xc nh vn v biu t vn . b) Huy ng cc tri thc v kinh nghim. c) Sng lc cc lin tng v hnh thnh gi thit. d) Kim tra gi thit. e) Gii quyt nhim v. Cu 24: * Cc thao tc ca t duy: Phn tch v tng hp: + Phn tch l dng tr c phn chia i tng thnh nhng b phn, nhng thuc tnh, nhng mi lin h v quan h gia chng nhn thc i tng su sc hn. + Tng hp l dng tr c hp nht nhng b phn, nhng thuc tnh cc thnh phn c phn tch thnh mt chnh th. + Phn tch l c s tng hp, tng hp din ra trn c s phn tch. So snh l qu trnh dng tr c xc nh s ging nhau hay khc nhau, s ng nht hay khng ng nht, s bng nhau hay khng bng nhau gia cc s vt, hin tng. Thao tc ny lin quan cht ch vi phn tch v tng 200

hp. + Tru tng ha v khi qut ha: Tru tng ha l qu trnh dng tr c gt b nhng mt, nhng thuc tnh, nhng mi lin h, quan h th yu, ch gi li nhng yu t cn thit cho t duy. Kht qut ha l qu trnh dng tr c hp nht nhiu i tng khc nhau, thnh mt nhm, mt loi theo nhng thuc tnh, nhng mi lin h, quan h chung nht. * Cc thao tc t duy u c mi quan h mt thit vi nhau, thng nht theo mt hng nht nh do nhim v t duy quy nh. Trong thc t cc thao tc an cho, quyn vo nhau ch khng theo trnh t my mc nu trn. Vic s dng cc thao tc tu thuc vo nhim v, iu kin ch khng nht thit phi thc hin tt c cc thao tc nu trn. Cu 25: * T duy trc quan hnh ng l loi t duy m nhim v c ra mt cch trc quan, di hnh thc c th phng thc gii quyt l nhng hnh ng thc hnh. * T duy hnh nh c th: l loi t duy m nhim v c ra di hnh thc hnh nh c th v vic gii quyt nhim v cng da trn nhng hnh nh trc quan c. * T duy tru tng: l loi t duy m nhim v ra v vic gii quyt nhim v i hi phi s dng khi nim tru tng, nhng tri thc l lun. 201

Kt lun s phm Mi loi t duy u c mt v tr v vai tr nht nh trong qu trnh pht trin ca c th. V vy trong dy hc phi c nhng bin php tc ng ph hp vi s pht trin t duy ca tng i tng hc sinh. i vi ngi trng thnh thng s dng phi hp nhiu loi t duy, trong phi xc nh c loi t duy no gi vai tr ch yu... Cu 26: * Tng tng l mt qu trnh tm l phn nh nhng ci cha tng c trong kinh nghim ca c nhn bng cch xy dng nhng hnh nh mi trn c s nhng biu tng c. * Bn cht ca tng tng: V ni dung phn nh, tng tng phn nh ci mi, nhng ci cha tng c trong kinh nghim ca c nhn hoc ca x hi. V phng thc phn nh, tng tng to ra nhng hnh nh mi trn c s biu tng c. Kt qu phn nh l cc biu tng ca tng tng (khc vi biu tng ca tr nh). * c im ca tng tng: Tng tng ny sinh t tnh hung c vn , trc nhng i hi mi, thc tin cha tng gp. Tng tng l qu trnh nhn thc c thc hin ch yu bng hnh nh, nhng vn mang tnh khi qut v tnh gin tip. Tng tng lin h cht ch vi nhn thc cm tnh. * Vai tr ca tng tng: 202

 Cn thit cho bt k hot ng no ca con ngi. To nn hnh nh ti sng, chi li, hon ho m con ngi vn ti (l tng). Tng tng c nh hng r rt n vic hc tp ca hc sinh, c bit vic gio dc o c cng nh vic pht trin nhn cch. Cu 27: Cc loi tng tng v vai tr ca n. Tng tng tiu cc l loi tng tng to ra nhng hnh nh khng c th hin trong cuc sng, vch ra nhng chng trnh hnh vi khng c thc hin, tng tng ch tng tng, thay th cho hot ng... Tng tng tiu cc c hai dng: + Tng tng tiu cc xy ra c ch nh, nhng khng gn lin vi ch th hin hnh nh trong cuc sng gi l mng m. + Tng tng tiu cc xy ra khng ch nh khi thc, h thng tn hiu th hai b suy yu, khi con ngi tnh trng khng hot ng, ng chim bao, trong trng thi xc ng hay ri lon bnh l... Tng tng tch cc l loi tng tng to ra nhng hnh nh nhm p ng nhu cu, kch thch tnh tch cc thc t ca con ngi. + Tc ng tch cc n hot ng ca ch th tng tng. + p ng mt phn no nhu cu ca cuc sng, ca x hi. Tng tng tch cc bao gm: + Tng tng ti to l qu trnh to ra nhng hnh 203

nh mi i vi c nhn. + Tng tng sng to l qu trnh xy dng hnh nh mi i vi kinh nghim ca c nhn cng nh kinh nghim ca x hi. c m v l tng: l loi tng tng hng v tng lai, biu hin mong mun, c ao ca con ngi. c m v l tng tch cc c tc ng hnh thnh nn phm cht v nng lc ca nhn cch v ngc li. Cu 28: Cc cch sng to trong tng tng: + Thay i kch thc, s lng: Tng pht trm tay nghn mt. + Nhn mnh: Nhn mnh hoc a ln hng u mt phm cht hay mt quan h no . + Chp ghp: Ghp cc b phn ca nhiu s vt to ra hnh nh mi : nng tin c. + Lin hp: to ra hnh nh mi bng vic lin hp cc b phn ca nhiu s vt khc nhau. + in hnh ha: to ra hnh nh mi bng cch tng hp nhng thuc tnh in hnh ca nhiu s vt, hin tng. + Loi suy: to ra hnh nh mi trn c s m phng, bt chc nhng chi tit, nhng b phn ca s vt c tht. Cu 29: Nhng im ging nhau v khc nhau gia t duy v tng tng. * Ging nhau: + u ny sinh t tnh hung c vn v cng lin 204

quan mt thit vi nhn thc cm tnh. + V phng thc phn nh t duy, tng tng u phn nh mt cch gin tip, mang tnh khi qut qua lng knh ch quan ca c nhn. + u s dng ngn ng v ly ti liu cm tnh lm c s, cht liu gii quyt vn , v ly thc tin lm tiu chun chn l. + Kt qu phn nh: l ci mi, cha h c trong kinh nghim ca c nhn hoc ca x hi. * Khc nhau: + Cng ny sinh trong tnh hung c vn , nhng t duy ch xy ra vi nhng d kin, ti liu r rng, sng t. Cn vi tng tng, tnh bt nh ca hon cnh l rt ln. + Tng tng phn nh ci mi bng cch xy dng nn nhng hnh nh mi trn c s biu tng c. T duy vch ra nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h c tnh quy lut ca s vt, hin tng trn c s nhng khi nim. + Kt qu ca t duy l nhng khi nim, nhng phn on v suy l th kt qu ca tng tng l nhng biu tng v th gii, l ci mi, mang tnh sng to. T duy v tng tng c quan h mt thit vi nhau. Tng tng phong ph gip cho t duy su sc hn v ngc li. Kt lun s phm: Trong qu trnh dy hc cn quan tm n s hnh thnh v pht trin c v t duy v tng tng. 205

Cu 30: Nhn thc cm tnh l giai on u, s ng trong hot ng nhn thc ca con ngi. im ch yu ca nhn thc cm tnh l ch phn nh c nhng thuc tnh b ngoi, c th ca s vt, hin tng ang trc tip tc ng vo cc gic quan ca con ngi: cm gic v tri gic. Do vy, nhn thc cm tnh c vai tr quan trng trong vic thit lp mi quan h tm l gia c th vi mi trng, nh hng, iu khin, iu chnh hot ng ca con ngi trong mi trng , l iu kin xy nn lu i nhn thc v i sng tm l ca con ngi. Nhn thc l tnh l giai on nhn thc cao hn nhn thc cm tnh. c im ni bt ca nhn thc l tnh l phn nh nhng thuc tnh bn trong, nhng mi lin h, quan h bn cht ca s vt, hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit. Nhn thc l tnh c vai tr quan trng trong vic hiu bit bn cht, nhng mi lin h c tnh quy lut ca s vt, hin tng, gip con ngi lm ch t nhin, x hi v bn thn. Hai giai on nhn thc nu trn c mi quan h cht ch vi nhau, tc ng qua li vi nhau, h tr nhau. Nhn thc cm tnh cung cp nguyn vt liu cho qu trnh nhn thc l tnh. Nhn thc l tnh gip cho qu trnh nhn thc cm tnh tinh t hn, hon ho hn. 206

T trc quan sinh ng n t duy tru tng v t t duy tru tng n thc tin l con ng bin chng ca s nhn thc chn l, ca s nhn thc hin thc khch quan V.I. Lnin. Cu 31: * Ngi ta chia ngn ng thnh hai loi: Ngn ng bn ngoi l ngn ng hng vo ngi khc, c dng truyn t v tip thu t tng, ngh. Ngn ng bn ngoi bao gm hai loi: ngn ng ni v ngn ng vit. + Ngn ng ni l ngn ng c hng vo ngi khc, c biu hin bng m thanh v c tip thu bng c quan phn tch thnh gic. Ngn ng ni bao gm: ngn ng c thoi ngn ng i thoi + Ngn ng vit l th ngn ng hng vo ngi khc, c biu hin bng cc k hiu ch vit v c tip thu bng c quan phn tch th gic. Ngn ng bn trong l ngn ng cho mnh, hng vo chnh mnh gip con ngi suy ngh, t iu chnh, t gio dc. Ngn ng bn trong din ra trong u, thng l trc khi ni v vit iu g. gc pht sinh th n hnh thnh sau li ni bn ngoi. Hot ng ngn ng l qu trnh con ngi s dng 207

ngn ng truyn t v tip nhn kinh nghim x hi lch s, hay thit lp mi quan h giao tip hoc lp k hoch, chng trnh hnh ng. Cu 32: * Vai tr ca ngn ng i vi hot ng nhn thc cm tnh: i vi cm gic: nh hng n ngng nhy cm ca cm gic, lm cho cm gic thu nhn r rng v m nt hn. i vi tri gic: Lm cho qu trnh tri gic din ra nhanh hn, lm cho ci c tri gic khch quan, y v r rng hn. Vai tr ny c bit c ngha trong qu trnh quan st, v quan st l tri gic tch cc, c ch nh v c mc ch. i vi tr nh: + Ngn ng tham gia tch cc v gn cht vi cc qu trnh tr nh. + Khng c ngn ng th khng c ghi nh. + Ngn ng l mt hnh thc lu gi nhng iu cn nh. * i vi nhn thc l tnh: i vi t duy: + Ngn ng l cng c, phng tin t duy. Khng c ngn ng th khng th t duy tru tng c, sn phm ca t duy c biu hin thng qua hnh thc ngn ng. + i vi tng tng: 208

 Ngn ng l phng tin hnh thnh biu t v duy tr cc hnh nh mi ca tng tng. Ngn ng lm chnh xc ha cc hnh nh ca tng tng ang ny sinh. Ngn ng lm cho qu trnh tng tng tr thnh mt qu trnh thc, c iu khin tch cc v cht lng cao. Cu 33: * Tnh cm l nhng thi cm xc n nh ca con ngi i vi nhng s vt, hin tng ca hin thc khch quan, phn nh ngha ca chng trong mi lin h vi nhu cu v ng c ca h. Tnh cm l sn phm cao cp ca s pht trin cc qu trnh xc cm trong nhng iu kin x hi. * c im c trng ca tnh cm: + Tnh nhn thc + Tnh x hi + Tnh khi qut + Tnh n nh. + Tnh chn thc. + Tnh hai mt. Cu 34: Phn bit tnh cm v xc cm:
Xc cm C ngi v ng vt. C trc. L qu trnh tm l. C sau. Thuc tnh tm l. Tnh cm Ch c ngi.

209

 C tnh nht thi, tnh hung a dng. Lun trng thi hin thc. Thc hin chc nng sinh vt, gip c th nh hng v thch nghi vi mi trng bn ngoi vi t cch mt c th. Gn lin vi phn x khng iu kin, vi bn nng.

C tnh xc nh v n nh. Thng trng thi tim tng. Thc hin chc nng x hi, gip con ngi nh hng v thch nghi vi x hi vi t cch l mt nhn cch. Gn lin vi phn x c iu kin, vi ng hnh thuc h thng tn hiu hai.

Mun hnh thnh tnh cm cho hc sinh, trong qu trnh ging dy, gio vin phi lm xut hin nhng xc cm tch cc cho cc em qua tng tit dy, bi dy... * Phn bit tnh cm v nhn thc: im ging: u l s phn nh hin thc khch quan, u mang tnh ch th v c bn cht x hi lch s.
Nhn thc 1. i tng phn nh - Chnh bn thn s vt, hin tng trong hin thc khch quan. 2. Phm vi phn nh - Nhng s vt, hin tng tc ng vo gic quan ca con ngi. - Ch c nhng s vt, hin tng c lin quan n s tho mn hay khng tho mn nhu cu ng c ca h. Tnh cm - Mi quan h gia cc s vt, hin tng vi nhu cu, ng c ca con ngi.

210

3. Phng thc phn nh

- Phn nh hin thc khch quan di hnh thc nhng hnh nh (cm gic, tri gic), nhng biu tng (tr nh, tng tng), khi nim (t duy).

- Phn nh hin thc khch quan di hnh thc nhng rung ng, nhng tri nghim ca con ngi.

4. Tnh ch th 5. Qu trnh hnh thnh

- Mang m mu sc ch quan. - Lu di, phc tp din ra theo nhng quy lut khc nhau.

Cu 35: + Xc cm v tnh cm c vai tr to ln trong i sng ca con ngi c v mt sinh l ln tm l. + Xc cm, tnh cm thc y con ngi hot ng, gip con ngi khc phc nhng tr ngi, kh khn. + Tnh cm c mt ngha c bit trong cng vic sng to. + Tnh cm l ng lc thc y con ngi tm ti chn l. + Trong cng tc gio dc, tnh cm va l iu kin, va l phng tin, va l ni dung ca gio dc. * Kt lun s phm: Trong qu trnh dy hc ngi thy gio cn: + c chnh xc th ngn ng tnh cm ca hc sinh n sau nhng c ch, nhng nt mt, iu b ca 211

chng. + Trong qu trnh ging dy, thy gio khng ch truyn t tri thc m cn phi thi vo c tm lng, c lng tm ngh nghip th bi ging v s lnh hi ca hc sinh mi hiu qu... Cu 36: Mu sc xc cm ca cm gic l mt sc thi xc cm i km theo qu trnh cm gic. V d: Cm gic mu cho ta cm xc ro rc. Mu sc xc cm ca cm gic mang tnh rt c th, gn lin vi cm gic nht nh, khng c ch th thc mt cch r rng, y . Xc cm: l nhng rung cm xy ra nhanh, mnh hn so vi mu sc xc cm ca cm gic. V d: Hng th hc tp Ngi ta chia xc cm lm hai loi: + Xc ng: c cng rt mnh, din ra trong thi gian ngn, tnh t ch thp. V d: Ni nng vi bn b. + Tm trng l trng thi xc cm bao trm ln ton b cc rung ng v lm nn cho hot ng ca con ngi, c nh hng n ton b hnh vi ca h trong thi gian kh di. V d: Trng thi cng thng. Tnh cm: Thuc tnh tm l n nh ca nhn cch. V d: Tnh cha con.

212

Cu 37: Tnh cm l nhng thi cm xc n nh ca con ngi i vi nhng s vt, hin tng ca hin thc khch quan, phn nh ngha ca chng trong mi lin h vi nhu cu v ng c ca h. Ngi ta phn loi thnh: Tnh cm cp thp l nhng tnh cm c lin quan n s tho mn hay khng tho mn nhng nhu cu sinh l ca con ngi. Nhng tnh cm cp thp c ngha sinh hc to ln, n bo hiu v trng thi sinh l ca c th. Tnh cm cp cao l nhng tnh cm mang tnh cht x hi r rng v ni ln thi ca con ngi i vi nhng mt v hin tng khc nhau ca i sng x hi. + Tnh cm o c biu th thi ca con ngi i vi ngi khc, i vi tp th, vi x hi v i vi trch nhim x hi ca bn thn. V d: Tnh ng ch. + Tnh cm tr tu biu hin thi ca con ngi i vi cc ngh, t tng, cc qu trnh v kt qu hot ng tr tu: s ham hiu bit, s hoi nghi, s tin tng... V d: Say m nghin cu khoa hc. + Tnh cm thm m biu hin thi thm m ca con ngi i vi hin thc khch quan. V d: Yu thin nhin, t nc. + Tnh cm mang tnh cht th gii quan l mc cao nht ca i sng tnh cm con ngi. mc ny, 213

tnh cm rt n nh v bn vng, c tnh cht khi qut cao, tnh t gic v tnh thc cao, tr thnh mt nguyn tc trong thi v hnh vi. V d: Yu chung ho bnh trn th gii. Cu 38: Tnh cm l nhng thi cm xc n nh ca con ngi i vi nhng s vt, hin tng ca hin thc khch quan, phn nh ngha ca chng trong mi lin h vi nhu cu v ng c ca h. Cc quy lut ca i sng tnh cm: + Quy lut ly lan: Xc cm, tnh cm ca ngi ny c th ly, truyn sang ngi khc. Nn tng ca quy lut ny l tnh x hi trong tnh cm ca con ngi. V d: Mt con nga au, c tu khng n c. Hin tng hong lon trong x hi... Quy lut ny c ngha trong cc hot ng tp th ca con ngi, l c s ca nguyn tc gio dc trong tp th v thng qua tp th. + Quy lut thch ng: Xc cm, tnh cm c lp i, lp li nhiu ln mt cch khng thay i, th cui cng s b suy yu v lng xung. l hin tng chai sn ca tnh cm. V d: Xa thng, gn thng. Trong i sng v hot ng, quy lut ny c ng dng mt cch c hiu qu gi l s cng c m tnh trong quan h tnh cm. V d: Gio vin thng xuyn u tin cho hc sinh 214

nht nht ln bng, vi nhng cu hi va sc v thi khuyn khch nhm cng c v tng cng lng t tin ca em . + Quy lut tng phn: Tng phn l tc ng qua li gia nhng xc cm, tnh cm m tnh v dng tnh, tch cc v tiu cc thuc cng loi. l: Khi chm bi t bi kh -> bi km. Trong gio dc t tng, tnh cm, ngi ta s dng quy lut ny: bin php n ngho, nh kh; n c, tri tn. Phng php bng n cng c c s l quy lut ny. + Quy lut di chuyn: Xc cm, tnh cm ca con ngi c th di chuyn t i tng ny sang i tng khc. V d: Gin c chm tht. Con ngi ch kim sot thi xc cm ca mnh, lm cho tnh cm mang tnh chn lc tch cc, trnh v a c nm, trnh tnh cm trn lan, khng bin gii. + Quy lut pha trn: S pha trn ca xc cm, tnh cm l s kt hp mu sc m tnh vi mu sc dng tnh. Tnh pha trn cho php hai xc cm, tnh cm i lp nhau c th cng tn ti trong mt con ngi, chng khng loi tr nhau, m quy nh ln nhau V d: Yu v ghen, gin m thng. Trong gio dc, tn trng nhn cch ngi hc kt hp vi nhng yu cu cao. 215

+ Quy lut hnh thnh: Tnh cm c hnh thnh t xc cm, do cc xc cm cng loi c ng hnh ho, tng hp ho, khi qut ho m thnh. V d: Tnh m con. Mun hnh thnh tnh cm cho hc sinh th phi i t vic gio dc v hnh thnh xc cm tch cc. Cu 39: ch l mt nng ng ca thc, th hin nng lc thc hin nhng hnh ng c mc ch i hi phi c s n lc khc phc kh khn. Cc phm cht ca ch: + Tnh mc ch. + Tnh c lp. + Tnh quyt on. + Tnh kin cng. + Tnh dng cm. + Tnh t kim ch.

Cu 40: Hnh ng ch l hnh ng c thc, c ch tm, i hi n lc khc phc kh khn thc hin n cng mc ch ra. Cu trc ca hnh ng ch bao gm ba giai on: + Giai on chun b: 216

 Xc nh mc ch hnh thnh ng c. Lp k hoch hnh ng. La chn phng tin v bin php hnh ng. Quyt nh hnh ng. + Giai on thc hin: Thc hin hnh ng bn ngoi. Hnh ng ch bn trong. + Giai on nh gi kt qu hnh ng. Ba giai on trn ca hnh ng ch c lin quan hu c, tip ni v b sung cho nhau. Cu 41: K xo l loi hnh ng t ng ho mt cch c thc, ngha l c t ng ho nh luyn tp. Thi quen l hnh ng t ng ho tr thnh nhu cu ca con ngi. * Phn bit k xo vi thi quen: K xo Thi quen Mang tnh cht k Mang tnh cht nhu cu np thut. sng. c nh gi v mt thao tc. t gn hung. vi c nh gi v mt o c.

tnh Lun gn vi tnh hung c th.

C th t bn vng Bn vng, n su vo np (nu khng thng sng. xuyn luyn tp cng c). 217

 Con ng hnh thnh Hnh thnh bng nhiu con ch yu ca k xo ng, trong c con l luyn tp c mc ng t pht. ch v c h thng. Cu 42: Mi quan h gia nhn thc - tnh cm - hnh ng ch. Kt lun s phm. Nhn thc l nn tng, l c s. Tnh cm l ng lc thc y. ch l quyt nh, l s n lc khc phc kh khn, l khu quyt nh trc tip t c mc ch. Kt lun s phm: Trong gio dc cn lm cho hc sinh hiu bit v vn . To ra rung cm thi thc hnh ng. Cu 43: K xo l loi hnh ng t ng ho mt cch c thc, ngha l c t ng ho nh luyn tp. Cc quy lut hnh thnh k xo: + Quy lut v s tin b khng u. + Quy lut nh ca phng php luyn tp. + Quy lut v s tc ng qua li gia k xo c v k xo mi. Cng k xo Giao thoa k xo + Quy lut dp tt k xo. Nu khng c luyn tp, khng c cng c => suy 218

yu v b mt hn. Kt lun s phm + Trong qu trnh gio dc v dy hc ngi thy gio s dng nhiu phng php. + Thng xuyn t chc luyn tp cng c nhng k xo c hnh thnh. Cu 44: Tr nh l mt qu trnh tm l, phn nh nhng kinh nghim ca c nhn di hnh thc biu tng, bao gm s ghi nh, gi gn v ti to sau trong c ci m con ngi cm gic, tri gic, rung ng, hnh ng hay suy ngh trc y. Vai tr ca tr nh: + Tr nh c vai tr to ln trong i sng ca con ngi: khng c tr nh th khng c kinh nghim, khng c kinh nghim th khng c bt c hot ng no, cng nh khng th hnh thnh c nhn cch. + Tr nh phn nh kinh nghim ca con ngi thuc mi lnh vc: nhn thc cm xc hnh vi. V vy tr nh l mt c trng quan trng nht, c tnh cht quyt nh ca i sng tm l con ngi. N m bo s thng nht v ton vn ca nhn cch. + Ngy nay, tr nh khng ch nm trong gii hn nhn thc m n cn l mt thnh phn to nn nhn cch mi con ngi. + V vy vic rn luyn v pht trin tr nh cho hc sinh l mt trong nhng nhim v quan trng ca cng tc tr dc v c dc trong nh trng. 219

Cu 45: Tr nh l mt qu trnh tm l, phn nh nhng kinh nghim ca c nhn di hnh thc biu tng, bao gm s ghi nh, gi gn v ti to sau trong c ci m con ngi cm gic, tri gic, rung ng, hnh ng hay suy ngh trc y. C nhiu cch phn loi tr nh; + Da vo tnh tch cc ca c nhn, ta c: Tr nh vn ng. Tr nh cm xc. Tr nh hnh nh: xem tranh v, trin lm ngh thut Tr nh t ng lgic: hc ngoi ng + Da vo mc ch hot ng, ta c: Tr nh khng ch nh. Tr nh c ch nh. + Da vo mc ko di thi gian lu gi ti liu, ta c: Tr nh ngn hn. Tr nh di hn: xc nh mc ch. Tr nh thao tc. Cu 46: Ghi nh l qu trnh hnh thnh du vt, n tng ca i tng m ta ang tri gic trn v no, ng thi cng l qu trnh hnh thnh mi lin h gia ti liu mi vi ti liu c c, cng nh mi lin h gia cc b phn ca bn thn ti liu mi vi nhau. C nhiu loi ghi nh khc nhau: + Ghi nh khng ch nh l loi ghi nh c thc hin 220

m khng cn phi t ra mc ch ghi nh t trc, khng cn s n lc ch khc phc kh khn. Ghi nh khng ch nh c bit c hiu qu khi n c gn vi nhng cm xc r rng v mnh m. Hng th c vai tr to ln i vi ghi nh khng ch nh. Ghi nh khng ch nh c ngha to ln trong i sng, n m rng v lm phong ph kinh nghim sng ca con ngi. + Ghi nh c ch nh l loi ghi nh theo mt mc ch nh t trc, n i hi mt s n lc ch nht nh, cng nh nhng th thut v phng php ghi nh xc nh. + Ghi nh c ch nh c thc hin bng hai phng php: Ghi nh my mc l loi ghi nh da trn s lp i lp li ti liu nhiu ln mt cch gin n. Ghi nh c ngha l loi ghi nh da trn s thng hiu ni dung ca ti liu, trn s nhn thc c mi lin h lgic gia cc b phn ca ti liu . + Hc thuc lng v thut nh. Kt lun s phm: Mun hc sinh ghi nh tt, gio vin cn lu mt s im sau: + T chc tt qu trnh ghi nh: Xc nh mc ch ghi nh, thi hn nh. Nm vng cc bin php ghi nh v thc hin tt cc bin php . Cn pht huy ti a u th ca cc phng php ghi nh, hng dn v rn luyn cho cc em nhng bin 221

php ghi nh hiu qu nht: Lp dn bi cho ti liu hc tp - Ti hin ti liu di hnh thc ni thm - n tp. Cu 47: * Gn gi l qu trnh cng c vng chc nhng du vt hnh thnh c trn v no trong qu trnh ghi nh. C hai loi gn gi l gn gi tch cc v gn gi tiu cc. Trong hc tp ca hc sinh, qu trnh gn gi c gi l n tp. Bin php: T chc cch hc mt cch khoa hc. Gn ti liu hc tp vi nhu cu ngi hc. T chc n tp mt cch khoa hc. * Qu trnh nhn li v nh li: Nhn li l s nh li mt i tng no trong iu kin tri gic li i tng . Nh li (ti hin) l vic lm sng li nhng hnh nh c ghi nh trc y m khng cn da vo s tri gic li i tng gy nn nhng hnh nh . Nhn li v nh li u c hai loi: c ch nh hoc khng ch nh. + Nh li c ch nh i hi phi c s khc phc nhng kh khn nht nh, phi c s n lc ch gi l s hi tng. + S nh li cc hnh nh c khu tr trong nhng khng gian v thi gian nht nh gi l hi c. Kt lun s phm Ghi nh l kh, vic gi gn v ti hin v cng 222

quan trng i vi ngi. K hoch n tp mt cch khoa hc (t chc v t n tp mt cch khoa hc). Cu 48: Qun l khng ti hin c ni dung ghi nh trc y vo mt thi im cn thit. Qun c nhiu mc : + Qun hon ton. + Qun cc b. + Qun tm thi. Qun c nhiu nguyn nhn: + Do qu trnh ghi nh. + Do cc quy lut c ch hot ng thn kinh. + Khng ph hp vi nhu cu, hng th, s thch c nhn hoc t c ngha thc tin i vi c nhn. S qun cng din ra theo nhng quy lut nht nh: + Qun din ra theo trnh t: qun ci tiu tit, vn vt trc, qun ci i th, chnh yu sau. + Qun din ra khng u: giai on u tc ln, sau gim dn. + Qun l mt hin tng hp l v hu ch. Mun hi tng ci qun: + Phi nh bt ngh sai lm cho rng mnh qun ht, phi lc quan tin tng rng, nu c gng mnh s hi tng li c. + Phi kin tr hi tng. + Cn i chiu, so snh vi nhng hi c c lin 223

quan trc tip vi ni dung ti liu m ta cn nh li. + Cn s dng s kim tra ca t duy, ca tr tng tng v qu trnh hi tng v kt qu hi tng. + C th s dng s lin tng, nht l lin tng nhn qu. thc: Khng c ci g ta qun, ta khng nh c m chng qua nh cha kp, tin l ta nh c. Cu 49: Bit cch ghi nh tt: + Phi tp trung ch cao khi ghi nh, c hng th, say m vi ti liu ghi nh, thc c tm quan trng ca ti liu ghi nh, xc nh c tm th ghi nh lu di i vi ti liu. + La chn v phi hp cc loi ghi nh mt cch hp l nht, ph hp vi tnh cht v ni dung ca ti liu, vi nhim v v mc ch ghi nh. + Phi hp nhiu gic quan ghi nh, s dng cc thao tc tr tu ghi nh ti liu, gn ti liu ghi nh vi vn kinh nghim ca bn thn. Bit gn gi: + n tp mt cch tch cc, n tp bng ti hin l ch yu. + n tp ngay, khng lu sau khi ghi nh ti liu. + Phi n tp xen k, khng nn n tp lin tc mt mn hc. + n tp phi c ngh ngi, khng nn n tp lin tc trong mt thi gian di. + Cn thay i cc hnh thc v phng php n tp. 224

+ Bit ti hin v bit hi tng ci qun. Phi hp ba qu trnh trn mt cch khoa hc v c bin php hp l vi tng qu trnh c th. Cu 50: * Nhn cch l t hp nhng c im, nhng thuc tnh tm l ca c nhn, biu hin bn sc v gi tr x hi ca con ngi. * Cc c im ca nhn cch: + Tnh thng nht ca nhn cch: Nhn cch l mt chnh th thng nht gia phm cht v nng lc, gia c v ti ca con ngi. Trong nhn cch c s thng nht hi ho gia ba cp : cp bn trong c nhn, cp lin c nhn v cp siu c nhn. + Tnh n nh ca nhn cch: Nhn cch l ci sinh thnh v pht trin, biu hin trong hot ng v mi quan h giao tip ca c nhn trong x hi. Cc c im nhn cch, cc phm cht nhn cch tng i kh hnh thnh v cng kh mt i. Cc thuc tnh ca nhn cch c tnh n nh cao. Nhn cch l t hp nhng thuc tnh tm l tng i n nh, tim tng trong mi c nhn. + Tnh tch cc ca nhn cch: Nhn cch l ch th ca hot ng v gin tip l sn phm ca x hi. V th, nhn cch mang tnh tch cc.

225

 Tnh tch cc ca nhn cch biu hin trong qu trnh tho mn cc nhu cu ca n. Mt c nhn c tha nhn l mt nhn cch khi anh ta tch cc hot ng trong nhng hnh thc a dng ca n. + Tnh giao lu ca nhn cch: Nhn cch c hnh thnh v pht trin trong qu trnh hot ng v trong cc mi quan h giao lu vi ngi khc. Thng qua giao lu, con ngi gia nhp vo cc quan h x hi, lnh hi cc chun mc o c v h thng gi tr x hi, ng thi hnh thnh nng lc nh gi v t nh gi. Nguyn tc gio dc c bn l gio dc trong tp th v gio dc bng tp th. Cu 51: Xu hng l mt thuc tnh tm l in hnh ca c nhn bao hm trong n mt h thng nhng ng lc quy nh tnh tch cc hot ng ca c nhn v quy nh s la chn cc thi ca n. Xu hng thng c biu hin mt s mt ch yu sau y: + Nhu cu l s i hi tt yu m con ngi thy cn c tho mn tn ti v pht trin. + Hng th l thi c bit ca c nhn i vi i tng no , va c ngha i vi cuc sng, va c kh nng mang li khoi cm cho c nhn trong qu trnh hot ng. 226

+ L tng l mt mc tiu cao p, mt hnh nh mu mc, tng i hon chnh, c sc li cun con ngi vn ti n. + Th gii quan l h thng cc quan im v t nhin, x hi v bn thn, xc nh phng chm hnh ng ca con ngi. + Nim tin l mt phm cht ca th gii quan, l ci kt tinh cc quan im, tri thc, rung cm, ch c con ngi th nghim, tr thnh chn l bn vng trong mi c nhn. + H thng ng c nhn cch l vn trung tm trong cu trc nhn cch, bao gm ton b cc thnh phn trong xu hng nhn cch chung, l ng lc ca hnh vi, ca hot ng. Cu 52: * Tnh cch l mt thuc tnh tm l phc hp ca c nhn bao gm mt h thng thi ca n i vi hin thc, th hin trong h thng hnh vi, c ch, cch ni nng tng ng. Tnh cch mang tnh n nh v bn vng, tnh thng nht ng thi cng th hin tnh c o, ring bit, in hnh cho mi c nhn. Tnh cch c nhn chu s ch c ca x hi.

* Cu trc ca tnh cch c nhn: Tnh cch: > H thng thi 227

> H thng hnh vi, c ch, cch ni nng tng ng. H thng thi bao gm: > Thi i vi tp th, x hi > Thi i vi lao ng > Thi i vi mi ngi > Thi i vi bn thn. H thng hnh vi c ch, cch ni nng ca c nhn: > y l cch biu hin c th ra bn ngoi ca h thng thi . > a dng, chu s chi phi ca h thng thi ni trn. C hai h thng trn c quan h cht ch vi cc thuc tnh khc ca nhn cch nh: xu hng, tnh cm, ch, kh cht, k xo, thi quen v vn kinh nghim ca c nhn. Kt lun s phm + Trong cng tc gio dc, cn ch hnh thnh y hai h thng thi v hnh vi c ch, cch ni nng cc em. + Ngi ln cn gng mu trong cuc sng, kho lo gip tr hnh thnh tnh cch mt cch tch cc v hiu qu nht... Cu 53: * Kh cht l thuc tnh tm l phc hp ca c nhn, biu hin cng , tc , nhp ca cc hot 228

ng tm l, th hin sc thi, hnh vi, c ch, cch ni nng ca c nhn. * C nhiu cch phn loi kh cht khc nhau, nhng tu trung li c bn kiu kh cht sau y: + Kiu hng hi: Ngi thuc kiu ny l ngi hot bt, vui v, yu i, ham hiu bit, cm xc khng su, d hnh thnh v d thay i, nhn thc nhanh nhng cng hay qun, tm hn hng ngoi, ci m, d thch nghi vi mi trng mi. + Kiu bnh thn: Ngi thuc kiu kh cht ny thng l ngi chm chp, im tnh, chc chn, kin tr, a s ngn np, trt t, kh nng kim ch tt, nhn thc chm, nhng chc chn, tnh cm kh hnh thnh nhng su sc, kh thch nghi vi mi trng mi. + Kiu nng ny: l ngi c hnh ng nhanh mnh, ho hng, nhit tnh, hay c tnh gay gt, nng ny, mnh lnh, quyt on, d b kch ng, thng thn, chn tnh, kh nng kim ch thp... + Kiu u t: Ngi c kiu kh cht ny thng c biu hin: hot ng chm chp, chng mt mi, lun hoi nghi, lo lng, thiu t tin, hay u su, xc cm kh ny sinh nhng rt su sc, c cng mnh v bn vng, kh thch nghi vi mi trng sng... Kt lun s phm + Mi kiu kh cht u c mt mnh, mt yu. Trn thc t con ngi c nhng loi kh cht trung gian bao gm nhiu c tnh ca bn kiu kh cht trn. + Kh cht ca c nhn c c s sinh l thn kinh nh229

ng kh cht mang bn cht x hi chu s chi phi ca nhng c im x hi, bin i do rn luyn v gio dc. Cu 54: Nng lc l t hp cc thuc tnh c o ca c nhn ph hp vi nhng yu cu ca mt hot ng nht nh m bo cho hot ng c kt qu. Cc mc ca nng lc: + Nng lc: l mc nht nh ca kh nng con ngi, biu th kh nng hon thnh c kt qu mt hot ng no . + Ti nng: l mc nng lc cao hn; hon thnh cng vic mt cch sng to. + Thin ti: mc cao nht ca nng lc, biu th mc kit xut, hon chnh nht ca nhng v nhn trong lch s. Kt lun s phm + Nng lc hnh thnh, pht trin v th hin trong hot ng tch cc ca con ngi di s tc ng, rn luyn ca dy hc v gio dc. V vy cn phi ch vn gio dc, bi dng v hnh thnh nng lc hc sinh. + Trong dy hc, gio dc phi ch n nguyn tc st i tng c nhng bin php tc ng ph hp vi tng i tng hc sinh.... Cu 55: Nng lc v t cht: + T cht l nhng c im ring ca c nhn v gii phu sinh l bm sinh ca no b, ca h thn kinh, 230

ca c quan phn tch, to nn s khc bit gia ngi ny vi ngi khc. Ngoi nhng yu t bm sinh, di truyn, t cht cn cha ng nhng yu t t to trong i sng c th. + T cht l mt trong nhng iu kin hnh thnh nng lc, nhng t cht khng quyt nh, khng quy nh trc s pht trin ca cc nng lc. Nng lc v thin hng: + Khuynh hng ca c nhn i vi mt hot ng no c gi l thin hng. + Thin hng v nng lc thuc v mt lnh vc hot ng no thng n khp v cng nhau pht trin. Thin hng mnh lit ca con ngi i vi mt hot ng c coi l du hiu ca nhng nng lc ang c hnh thnh. Nng lc vi tri thc, k nng, k xo: + Tri thc, k nng, k xo trong mt lnh vc hot ng no l iu kin cn thit c nng lc trong lnh vc ny. + Tri thc, k nng, k xo khng ng nht vi nng lc, nhng c quan h mt thit vi nhau. + Ngc li, nng lc gp phn lm cho vic tip thu tri thc, k nng, k xo nhanh chng v d dng hn. Kt lun s phm + Nng lc ca mi ngi da trn c s t cht, nhng iu ch yu l nng lc hnh thnh, pht trin v th hin trong hot ng tch cc ca con ngi di s tc ng, rn luyn ca dy hc v gio dc. + Vic hnh thnh, pht trin cc phm cht nhn cch l phng tin c hiu qu nht pht trin nng 231

lc. + Ch vic pht hin v bi dng nng lc, nng khiu cho hc sinh, tuy nhin trnh hin tng qu coi trng nng lc ny m xem nh vic hnh thnh nng lc khc. Cu 56: * Gio dc l mt hot ng c trng ca x hi, l qu trnh tc ng t gic, ch ng n con ngi nhm hnh thnh v pht trin nhn cch con ngi theo yu cu ca x hi. Theo ngha rng, gio dc l ton b tc ng ca gia nh, nh trng, x hi bao gm c dy hc v cc tc ng khc n con ngi. Theo ngha hp, gio dc c hiu l qu trnh tc ng n t tng, o c, hnh vi ca con ngi. * Gio dc gi vai tr ch o trong s pht trin nhn cch: Gio dc vch ra phng hng cho s hnh thnh v pht trin nhn cch. Thng qua gio dc, mi c nhn lnh hi nn vn ha x hi lch s c h thng ho trong cc ni dung gio dc to nn nhn cch ca bn thn. Gio dc a th h tr vo vng pht trin gn nht. Gio dc c th pht huy ti a cc mt mnh ca cc yu t chi phi hnh thnh nhn cch. Gio dc c th un nn nhng sai lch v mt mt no so vi cc chun mc, do tc ng ca mi trng. Kt lun s phm 232

+ Khng nn tuyt i ho vai tr ca gio dc, gio dc khng phi l vn nng. + Cn phi tin hnh gio dc trong mi quan h hu c vi vic t chc hot ng, t chc cc mi quan h giao tip trong tp th v trong x hi. + Gio dc khng tch ri t gio dc, t rn luyn v t hon thin nhn cch mi c nhn. Cu 57: Hot ng ca con ngi l hot ng c mc ch, mang tnh x hi c thc hin bng nhng thao tc nht nh vi nhng cng c nht nh. Hot ng l phng thc tn ti ca con ngi, l nhn t quyt nh trc tip s hnh thnh v pht trin nhn cch. Thng qua hai qu trnh (ch th ha v khch th ha i tng) nhn cch c hnh thnh v pht trin. + Con ngi lnh hi kinh nghim x hi lch s bng chnh hot ng ca bn thn qu trnh ch th ho hnh thnh nhn cch. + Con ngi thng qua hot ng xut tm lc lng bn cht v x hi, v vy, tm l, thc v nhn cch c khch quan ho trong qu trnh lm ra sn phm lao ng. S hnh thnh v pht trin nhn cch ph thuc vo hot ng ch o mi thi k tui nht nh Bn cht nhn cch xut pht t hot ng ni chung, hot ng ca c nhn ni ring. Kt lun s phm 233

+ Cn ch thay i lm phong ph ni dung, hnh thc, cch thc t chc hot ng sao cho thc s li cun s tham gia tch cc ca c nhn. + La chn, t chc v hng dn cc hot ng m bo tnh gio dc v tnh hiu qu i vi vic hnh thnh v pht trin nhn cch. + Lao ng cng nn c coi nh mt tiu ch nh gi gio dc, hnh thnh v pht trin nhn cch hc sinh... Cu 58: D gio dc gi vai tr ch o tt n u nhng bn thn c nhn khng hot ng tch cc th qu trnh pht trin nhn cch cng s gp rt nhiu kh khn, thm ch kt qu thu c rt nh b. Giao lu cng l mt dng hot ng, thng qua giao lu con ngi lnh hi nn vn ha x hi lch s v bin thnh ci ring ca mnh to nn nhn cch. Thng qua hai qu trnh ca hot ng, nhn cch c hnh thnh v pht trin. Do ta ni hot ng v giao tip l yu t quyt nh trc tip n vic hnh thnh v pht trin nhn cch. Kt lun s phm + Trong dy hc v gio dc phi ly hot ng ca c nhn lm c s. + T chc tt cc mi quan h trong tp th to ra mi trng giao tip thun li lm c s cho vic hnh thnh v pht trin cc nng lc ca hc sinh. 234

+ Xy dng v vn hnh cc m hnh cu lc b trong hc tp, t chc cho hc sinh tham gia nhiu hot ng tp th khi dy tim nng trong chnh cc em, to s gn kt gia cc thnh vin trong tp th, xy dng mi trng gio dc thun li trong tp th hc sinh.... Cu 59: * Chun mc hnh vi c xem xt di ba gc sau: + Chun mc xt v mt thng k. + Chun mc hng dn hay quy c do cng ng hay do x hi t ra. + Chun mc chc nng: Loi chun ny c xc nh mi c nhn. * Cc mc sai lch hnh vi: C hai mc : + S sai lch mc thp v ch mt s hnh vi. C nhn c nhng hnh vi khng bnh thng nhng khng nh hng ti hot ng chung ca cng ng, n i sng c nhn v gia nh h. + S sai lch mc cao v hu ht cc hnh vi ca c nhn t hnh vi trong sinh hot, n hot ng sn xut, vui chi gii tr... Nhng hnh vi sai lch mc ny khng ch nh hng n i sng c nhn m cn nh hng n hot ng chung ca cng ng, x hi. * Lm th no khc phc cc hnh vi sai lch: Tu vo tng loi sai lch hnh vi m la cho cch khc phc. + Loi sai lch hnh vi th ng: C nhn c nhng 235

hnh vi sai lch do khng nhn thc y hoc nhn thc sai cc chun mc o c nn c nhng hnh vi khng bnh thng so vi chun chung ca cng ng. V d: Tr xng h trng khng vi ngi ln do tr cha hiu v nguyn tc ng x trong giao tip vi ngi ln. > Tng cng s hiu bit v chun mc hnh vi mt cch hp l v ph hp vi tng loi sai lch chun mc hnh vi. + Sai lch hnh vi ch ng: C khng tun th chun mc mc du h nhn thc y v chun mc. > Cn c s gio dc thng xuyn ca cng ng i vi cc thnh vin mi ngi hiu r v c trch nhim tn trng cc chun mc o c. Cc chun mc cng phi c cng c thc hin tt chc nng iu tit hnh vi ca cc c nhn. Kt lun s phm: Trong cng tc gio dc, ngi ln v nhng ngi lm cng tc gio dc cn phi: + Pht hin, un nn kp thi nhng hnh vi lch chun. + C nhng bin php tc ng ph hp i vi tng giai on la tui hnh thnh cc em nhng hnh vi chun mc. + Ngi ln trc ht phi gng mu trong mi hnh vi, hot ng ca bn thn... Cu 60: Hin tng ny th hin quy lut v s tc ng qua 236

li ln nhau gia cc cm gic. Phn tch su hn v ni dung quy lut da vo cu 18. Cu 61: Trong tm l hc, hin tng trn l biu hin ca quy lut v tnh n nh ca tri gic. Phn tch ni dung quy lut da vo cu 19. Cu 62: Dy t C l hc sinh d ghi nh nht. V cc t trong dy C c mi lin h gn k vi nhau. y chnh l v lin tng gn k. Cu 63: Hai cu th: Cng trong mt ting t ng Ngi ngoi ci n, ngi trong khc thm. Th hin tnh ch th trong tm l ngi. Phn tch bm st lun im: Tm l ngi mang tnh ch th trong cu 1. Cu 64: Hai cu th: Qua nh ng nn trng nh nh bao nhiu ngi thng mnh by nhiu Th hin quy lut di chuyn trong tnh cm. Phn tch cu ca dao kt hp vi ni dung quy lut di chuyn c trnh by trong cu 39. Cu 65: Bi th Nghe ting gi go on th trn th hin lun im: Hot ng gi vai tr quyt nh trc tip trong vic hnh thnh v 237

pht trin nhn cch. Phn tch lun im ny cn kt hp gia ni dung ca on th v ni dung ca lun im da vo cu 58.

Chu trch nhim xut bn: Gim c inh NGc Bo Tng bin tp L A

238

Bin tp: Nguyn hng nga K thut vi tnh: o Phng Duyn Trnh by ba: Phm Vit Quang

B cu hi n tp v nh gi kt qu hc tp mn tm l hc i cng
In 1000 cun, kh 14,5 x 20,5cm, in ti Nh In Qun i. Giy php xut bn s: 24 953/XB QLXB, k ngy 20/6/2005. In xong v np lu chiu thng 11 nm 2005

239