I.

PHT TRI N C A TH C V T

Nhi u h t ph i tr i qua m t th i gian min tr ng di tr c khi n y m m. Cc y u t c a mi tr ng nh n c, nhi t v oxy... c ng nh h ng trn s n y m m c a h t. 1. S n y m m c a h t v s pht tri n c a cy con a. S n y m m c a h t S n y m m c a h t b t u khi h t h p thu r t nhi u n c v t ng th tch ln m t cch ng k , c khi n 200%. K t qu c a s h p thu n c ny lm cho phi gi i phng gibberellin, v y l y u t c m ng t ng h p m t s cc enzim th y gi i trong c c amylaz. Nh ng enzim ny th y phn nh ng ch t d tr trong phi nh , cung c p n ng l ng cho s t ng tr ng c a phi. S bi n d ng c a phi t ng, s gia t ng ny lm cho t bo b t u phn c t, t ng h p thm t bo ch t m i, v t bo gia t ng kch th c nh s h p thu n c. Phi t ng tr ng lm bung v h t ra v nhanh chng hnh thnh m t cy con, c r v thn phn bi t. Khi h t n y m m, tr c h di p c m c ra tr c tin. Tr c h di p m c xu ng theo chi u tr ng l c, d h t n m theo h ng no. Cng lc tr c th ng di p b t u pht tri n nhanh chng, r m m ph n cu i c a tr c h di p, t o ra m t h th ng r con g n vo trong t v h p thu n c v mu i khong. m t s cy song t di p, ph n trn c a tr c h di p m c di ra thnh d ng hnh vm, m c ng c ln v chui ra kh i m t t (Hnh 1A). Khi tr c h di p l ra ngoi khng kh, n m c th ng ln, t di p v tr c th ng di p c a ra kh i m t t. Sau tr c th ng di p b t u m c di ra. y l ki u n y m m th ng a. Nh ng cy Song t di p khc, th d nh u H lan, Nh n c m t ki u n y m m h i khc, nh ng cy ny, tr c h di p khng m c thnh hnh vm v t di p khng c a ln kh i m t t. Thay vo l tr c th ng di p b t u m c di ra ngay sau khi h th ng r con b t u c hnh thnh; n lun lun m c th ng ng va ch ng bao lu nh ra kh i m t t. Ki u n y m m ny t ng t nh h t La, B p... thu c cc cy n t di p, ch c m t t di p, nh ng giu phi nh (Hnh 1B). y l ki u n y m m h a. B p tr c th ng di p b t u di ra ngay sau khi h th ng r c thnh l p. Thn non c di p tiu (l u tin hnh ng) bao b c. b. S pht tri n c a cy con u tin cy con t ng tr ng h i ch m, nh ng sau t ng tr ng v i m t t c nhanh h n trong m t th i gian di h n v cu i cng ch m l i v c th d ng t ng tr ng khi cy s p tr ng thnh. nh ng cy a nin, s t ng tr ng ti p t c x y ra trong su t i s ng c a cy, trong khi nh ng cy nh t nin nh cc cy u, cy C c i... t ng

tr ng ng ng l i khi cy tr ng thnh v cy ch t i sau m t ma sinh tr ng. S t ng tr ng c a r v thn c a cy con c c l nh s phn c t v s t ng di c a t bo. Hai ho t ng ny ch u nh h ng c a nhi u hormon sinh tr ng khc nhau, c bi t l auxin, gibberellin v cytokinin. nh ng cy ch c m s c p th s phn c t t bo v s t ng di c a t bo ty thu c vo s ho t ng c a hai m phn sinh ng n r v ng n thn. 2. S t ng tr a. S t ng tr ng c a r v thn ng c a r

S ho t ng c a m phn sinh ng n r lm cho r t ng tr ng. M phn sinh r c b o v b i m t chp r hnh nn, g m m t kh i t bo khng phn c t c. Khi r m c di ra v u r m c su vo trong t th m t s t bo m t ngoi c a chp r c th b t n th ng v sau c thay th b ng nh ng t bo m i do s phn c t t bo c a m phn sinh ng n. Ngay sau c a chp r l vng m phn sinh ng n r , vng ny ng n v g m nh ng t bo nh c kh n ng phn chia tch c c. Ph n l n cc t bo m i c t o ra n m xa chp r . M phn sinh ti p t c phn c t cho t bo m i v u r ti p t c m c su vo trong t. Chnh cc t bo c t o ra t m phn sinh ny s thnh l p m s c p cho r (Hnh 2). Khi cc t bo cm i c y ra kh i vng m phn sinh ng n, do s l ng t bo t ng ln s phn c t ch m l i th s gia t ng kch th c t bo l qu trnh chnh. Ph n l n s t ng kch th c lm r t ng tr ng chi u di nhi u h n l chi u r ng. S t ng di c a t bo ch u tc ng c a cc hormon m c bi t l auxin v gibberellin. Vng t bo t ng di nhi u nh t l vng ngay sau vng m phn sinh v th ng di ch vi milimet. K ti p l vng t bo tr ng thnh, n i y t bo b t u tr ng thnh v c hnh thnh d ng c tr ng. Vng ny d nh n bi t nh cc lng ht c m c di ra t nh ng t bo bi u b. b. S t ng tr ng c a thn

S phn c t t bo m phn sinh ng n thn t o ra m s c p c a thn v kh i s kh i c a l (Hnh 3). Cc t bo m i c t o ra t m phn sinh ng n thng n nh ng n, m c di y ng n thn th ng ng ln. S t ng tr ng c a thn khc v i s t ng tr ng c a r l c s t o ra l pha bn c a nh ng n thn. Cch kho ng u n m phn sinh ng n thn t o ra nh ng kh i s kh i c a l (leaf primordia), sau ny s t o ra nh ng l m i. N i l m c ra t thn g i l m t (node) v kho ng gi a hai m t l lng (internode). Ph n l n thn di ra l do s t ng di c a t bo nh ng lng cn non. nh c a thn l m t chu i nh ng lng ch a c m c di ra. Nh ng kh i s kh i c a l r t nh ng n cch cc lng u n cong; cc kh i s kh i gi h n, to h n c a l

bao l y cc kh i s kh i tr h n, nh h n bn trong. C u trc g m m phn sinh ng n v cc lng ch a c t ng di c bao b c trong cc kh i s kh i c a l c g i l ch i (bud). nh ng cy t ng tr ng theo ma th ch i c b o v b i nh ng v y, l nh ng l bi n i m c t d i y c a ch i. Vo ma xun, khi cc ch i ng ny n ra, th cc v y che ch r ng i v nh ng lng ch a bn trong cc ch i b t u t ng di m t cch nhanh chng. Do cc lng s d n d n c tch xa nhau ra, s phn c t t bo x y ra kh i s kh i c a l v t o ra l non. Tr c khi l c hnh thnh m t cch hon ch nh, m t u nh c a m phn sinh th ng m c ra gi a y l v lng. M i m t vng m phn sinh m i ny s t o ra m t ch i bn (lateral, axillary bud) c c i m t ng t nh ch i ng n (Hnh 4). S t ng di c a cc lng c a ch i bn trong ma sinh tr ng k ti p s t o ra nhnh. * S chuyn ha c a t bo T t c nh ng t bo m i c sinh ra t m phn sinh th c b n gi ng nhau, chng s tr thnh cc lo i m khc nhau. Qu trnh t bo thay i t nh ng hnh d ng ch a tr ng thnh n tr ng thnh g i l s chuyn ha (differentiation). Trong s t ng tr ng c a r v thn, t bo b t u chuyn ha thnh cc lo i m khc nhau khi chng v n cn trong vng m phn sinh (Hnh 2). Sau khi s phn c t t bo v s t ng di c a t bo hon t t, t bo b t u tr ng thnh c hnh d ng nh t nh. lt c t ngang c th phn bi t c ba vng ng tm ngay sau m phn sinh c a r l l p ti n b (protoderm), k ti p l m t vng m c n b n dy n m ngay d i ti n b v trong cng l m ti n d n truy n (provascular tissue) g m nh ng t bo di (Hnh 5A). Ngay trong phi, ti n b ngoi tr thnh bi u b, m c n b n tr thnh v v n i b, ph n trong cng t o ra m d n truy n s c p, chu lun v t ng t ng libe g (Hnh 5B v C). S chuyn ha trong thn ang t ng tr ng c ng theo cch t ng t ngo i tr c hai vng m c n b n, m t vng n m gi a ti n b v tr ti n d n truy n s t o ra v v n i b, v m t vng th hai n m trong tr ti n d n truy n s tr thnh l i. S t ng tr ng theo ng knh c a r v thn ty thu c vo s thnh l p m th c p do s ho t ng c a nh ng m phn sinh bn, c bi t l t ng t ng libe g . D i nh h ng c a auxin, nh ng t bo m i c t o ra pha ngoi c a t ng t ng s chuyn ha thnh m libe th c p, trong khi nh ng t bo m i c t o ra pha trong c a t ng t ng s t o nn m g th c p (Hnh 5D v E). 3. Tnh h ng ng c a th c v t (tropism)

Th c v t c xu h ng m c v h ng c nh sng. t m t ch u cy trong phng, cy s m c cong h ng v pha c a s , n u xoay cy h ng vo trong, sau m t th i gian ng n cy l i m c h ng v pha c a s (Hnh 6). Hi n t ng cy p ng l i v i nh sng b i s xoay ny c g i l quang h ng ng (phototropism) c a th c v t. Th c

v t cn c cc tnh h ng ng khc nh ah cy h ng theo chi u c a tr ng l c, th y h ng

ng ng (gravitropism) l p ng c a ng (hydrotropism) p ng v i n c.

p ng ny l do s sinh tr ng chuyn ha; m t pha c a thn cy hay r m c nhanh h n pha bn kia, lm cho cy cong i. Thn c quang h ng ng d ng, xoay v h ng c nh sng; r th ng c l i, c quang h ng ng m, xoay trnh nh sng. ngh a thch nghi c a quang h ng ng thn l xoay thn l nh n c nh sng t i a c n thi t cho s quang h p. M t trong cc th nghi m u tin tm hi u quang h ng ng c a cy c a Charles Darwin v i con trai l Francis kho ng 1880. i t ng th nghi m c a ng l di p tiu (coleoptile) c a c , di p tiu t ng tr ng ch y u do t bo t ng di v c tnh quang h ng ng thu n (+) (Hnh 7A). ng cho th y r ng n u ng n di p tiu c y l i b ng m t ch p en th ng n khng m c cong h ng v n i c nh sng (Hnh 7B v C), trong khi nh ng cy ki m ch ng v i ng n di p tiu tr n hay bao l i b ng m t ci ch p trong su t cho nh sng i qua th di p tiu s m c cong h ng v n i c nh sng (Hnh 7D). H c ng nh n th y thn c a di p tiu c b c l i b ng m t ng en ch a ra ph n ng n, th di p tiu c ng m c cong (Hnh 7E). Nh v y c l ng n di p tiu c vai tr then ch t trong s quang h ng ng c a cy. i u ny c kh ng nh b i th nghi m di p tiu b c t ng n (B) th khng th m c cong c. Di p tiu i ch ng (A) v i ng n nguyn v n m c cong bnh th ng. Darwin k t lu n r ng nh sng c tc ng trn ph n nh ng n c a di p tiu v c ch t g c v n chuy n t trn xu ng lm ph n d i ng n di p tiu m c cong i.