MNG NM THNH 2010, XEM LCH S TRUYN GIO VIT NAM Nm 2010 ghi du nhng s kin quan trng

g trong lch s Gio Hi Vit Nam: 350 nm thit lp hai gio phn tng ta ng Ngoi v ng Trong (1659-2009), 50 nm thit lp hng gio phm ti Vit Nam (1960-2010). y l thi im cho chng ta nhn li qu kh t n Cha v lng nghe bi hc lch s, nhn vo hin ti nhn din nhng thun li v thch , nhn ti tng lai cng nhau canh tn i sng v xy dng Gio Hi theo ng thnh Thin Cha . (Th Hi ng Gim mc Vit Nam gi Cng ng Dn Cha cng b Nm Thnh 2010 , ngy 09.10.2009) Trong chiu hng nhn li qu kh lch s y, MNG NM THNH 2010, mi bn c li v d vng, XEM LCH S TRUYN GIO VIT NAM , t nm 1659. BI 1: CHNG TRNH MNG NM THNH 2010 A. Chng trnh mng Nm Thnh 2010 ca Gio Hi Cng Gio Vit Nam Trong bn NI QUI c hnh nm thnh 2010, cng b ngy 27.03.2008, c cha Phr Nguyn Vn Nhn, ch tch HGMVN, xc nh ba mc ch m vic c hnh Nm Thnh nhm n. Trong ba mc ch y, hai mc ch u nhm Nhn li qung ng lch s v Nhn li lch s . Bn Ni Qui vit: Vic c hnh Nm Thnh 2010 nhm: 1. Nhn li qung ng lch s gn 500 nm truyn gio qua 3 thi k: 126 nm Bo H (1533-1659), 300 nm Tng To (1659-1960), c bit l 50 nm Chnh To (1960-2010). Nhn li lch s nhm mi gi cng ng Dn Cha Vit Nam cng chung lng t n Cha thng ban cho Dn Ngi c hnh thnh, tn ti v pht trin qua nhng thng trm ca lch s, ng thi by t lng bit n i vi To Thnh v cc bc tin nhn gp phn tch cc vo vic loan Tin Mng v xy dng Gio Hi trn t nc Vit Nam. 2. Nhn li lch s cng vi nhng thm nh v i sng Gio Hi nhm rt ra nhng bi hc lch s cho vic thi hnh s v yu thng v phc v ca Cha Kit, trong cng ng dn tc cng nh cng ng th gii hm nay. 3. ng thi cng nhn ti tng lai trong bi cnh vn ho x hi ang i thay ca nhng thp nin u thin nin k III, nhm vn ng cng ng Dn Cha mt lng quyt tm p tr tnh thng ca Cha, v lm mi hnh nh gia nh Gio Hi ti Vit Nam theo hnh mu m Cng ng Vatican II 1965 phc ho nh sau: Gio Hi hip thng: o su mi hip thng gia cng on tn hu vi Thin Cha trong c Kit nh Cha Thnh Thn, cng c s hip thng gia cc thnh phn Dn Cha, gio s, tu s, gio dn, trong mi Gio Hi a phng, hip thng gia cc Gio Hi a phng vi nhau cng nh vi Gio Hi ton cu; Gio Hi tham gia: mi thnh phn Dn Cha, gio s, tu s, gio dn, u c quyn v

trch nhim tham d vo mu nhim, hip thng v s v ca Gio Hi, mi thnh phn theo c sng ca mnh; Gio Hi v loi ngi: quyn bnh v s v ca Gio Hi l quyn v trch nhim yu thng v phc v cho s sng ca mi ngi anh em ng bo v ng loi. (1). t nhng mc ch trn, cng trong bn Ni Qui ny, mt chng trnh c qui nh. Chng trnh ny c ti xc nhn qua hai Th Hi ng Gim mc Vit Nam gi Cng ng Dn Cha v vic chun b Nm Thnh 2010, ngy 17.04.2009 v Th HGMVN gi Cng ng Dn Cha cng b Nm Thnh 2010 ngy 09.10.2009. Chng trnh ny gm ba vic chnh: khi u ti Tng Gio Phn H Ni ngy l Cc Thnh T o Vit Nam 24.11.2009, c hnh trng th ti TP H Ch Minh t ngy 21 n 25 thng 11 nm 2010 vi i Hi Dn Cha v b mc bng cuc hnh hng ln vo l Hin Linh, 06.01.2011 ti Linh a Lavang, (2). V phng din ti liu, Hi ng Gim Mc Vit Nam cng b mt s ti liu quan trng v chnh thc, trong bn ti liu sau y l cn bn hn c: 1. Cng ng Dn Cha Vit Nam c hnh NM THNH 2010, NI QUI d c c cha Ch Tch HGMVN, Phr Nguyn Vn Nhn, ph chun ngy 27.03.2008 v ph bin sau . 2. cng Gio hi ti Vit Nam, mu nhim, hip thng, s v c pht hnh vo thng 10.2008, do Ban T Chc Nm Thnh thc hin. 3. Th Hi ng Gim mc Vit Nam gi Cng ng Dn Cha v vic chun b Nm Thnh 2010 , ngy 17.04.2009. 4. Th Hi ng Gim mc Vit Nam gi Cng ng Dn Cha cng b Nm Thnh 2010 , ngy 09.10.2009. Trong tng lai, chc chn nhiu ti liu khc cng s c cng b. Nhng v tm vc quan trng v chnh thc v c ni dung nn tng v gi tr ng dng lu di, ta c th k n nhng ti liu m cc v hu trch loan bo. Trong bn Ni Qui C Hnh Nm Thnh 2010, v nhng ti liu c loan bo m cha ph bin c hai ti liu quan trng: 1- K yu 50 nm thit lp Phm trt Gio hi Cng gio ti Vit Nam (d kin pht hnh nm 2009); v 2- K Yu i hi Dn Cha Vit Nam nm 2010 (d kin pht hnh nm 2010 hay nm 2011). Ri trong Th Ng ngy 01.05.2009, c cha Giuse V Duy Thng, ch tch UBVH/HGMVN thng bo rng c s y nhim ca c Hng Y Phm Minh Mn, ch tch y Ban T chc Nm Thnh 2010, y Ban Vn Ha trc thuc HGMVN nhn trch nhim thc hin 2 cun sch K Yu Nm Thnh 2010, k nim 50 nm thit lp

Hng Gio Phm Vit Nam v Lch s Gio Hi Cng Gio Vit Nam Nm Mi nm Quan (3). V chi trong tng lai, ba ti liu quan trng bc nht s c pht hnh: 4. K Yu Nm Thnh 2010, k nim 50 nm thit lp Hng Gio Phm Vit Nam s trnh by ba phn: 1- Gio hi Bo tr (1533-1659) v Gio hi Tng Ta (1659-1960); 2Gio hi Chnh ta (1960-2010); 3- Hng ti. 5. Lch s Gio Hi Cng Gio Vit Nam Nm Mi Nm Qua d nh trnh by ba phn: 1- K nim 50 nm thit lp hng gio phm vit nam; 2- Gio hi Cng gio Vit nam nm mi nm trng thnh v pht trin; 3- Hng ti (Kt lun). 6. K Yu i Hi Dn Cha Vit Nam nm 2010 d nh trnh by nhng din tin v kt qu ca i hi, ng thi a ra nhng nh hng mc v c th nhm xy dng mt Gio Hi hip thng, tham gia, v phc v s sng ca mi ngi anh em ng bo v ng loi . B. Lot bi Mng Nm Thnh 2010, xem Lch s Truyn gio Vit Nam Khi ngi vit hi vi ngi bn v nh mun tm hiu v chia s v Lch s Truyn gio Vit Nam, mt ngi bn cho hay cch y vi ngy, mt a con ca anh ta sau khi xem Tivi pht biu th ny: "Lch s Vit Nam my ngn nm, trong khi lch s ca Bc v ng ch c 80 nm, nhng chng trnh hc cho hc sinh VN th 90% l chuyn ca Bc v ng". Lch s Truyn gio Vit nam, t lc hai a phn ng Trong v ng Ngoi c thnh lp di vi 350 nm hin hu, di gp hn 4 ln lch s X hi Ch ngha Vit Nam, c s phi c ph bin nhiu hn 4 ln s tuyn truyn ca l thuyt x hi khng ? Chng ta khng cn nh vy. Nhng, trong dp k nim NM THNH 2010 quan trng ny, nh mt thnh phn ca Dn Cha, vui mng v Gio Hi ca mnh nh HNG N m tn ti c trong i sng c tin vng mnh v hi nhp c tin cng gio vo vn ho Vit Nam, ngi vit mun tm hiu thm v Gio Hi mnh phc v, hc hiu thm v nhng vic m Gio Hi mnh thc hin, tt mt iu, mun MNG NM THNH 2010, XEM LCH S TRUYN GIO VIT NAM . V mun chia s mt cch vn gn nhng iu mnh tm ra, vi ng o cng nh vi ng bo ca mnh. Trong Th vit ti Xun Lc, ngy 09/10/2009, Gi Cng ng Dn Cha Cng B Nm Thnh 2010, Hi ng Gim Mc Vit Nam vit r rng: Nm 2010 ghi du nhng s kin quan trng trong lch s Gio Hi Vit Nam: 350 nm thit lp hai gio phn tng ta ng Ngoi v ng Trong (1659-2009), 50 nm thit lp hng gio phm ti Vit Nam (1960-2010). y l thi im cho chng ta nhn li qu kh t n Cha v lng nghe bi hc lch s, nhn vo hin ti nhn din nhng thun li v thch , nhn ti tng lai cng nhau canh tn i sng v xy dng Gio Hi theo ng thnh Thin

Cha. Qua vn th ca Ta n Gii Ti Cao, k ngy 11-2-2009, c Thnh Cha Bnict XVI chp nhn i xin ca Hi ng Gim Mc Vit Nam, cho php chng ta m Nm Thnh c bit t L Cc Thnh T o Vit Nam 24-11-2009 n L Hin Linh 6-1-2011 (4). Qua lot bi ny, theo li ch dy ca HGMVN, chng ta s c bit nhn li qu kh t n Cha v lng nghe bi hc lch s ca hai qung ng quan trng ghi du trong Lch S Gio Hi Vit Nam ny. l thi k Tng Ta v thi k Chnh Ta. 1. THI K TNG TA, t nm 1659 n nm 1960, trong , Cng Gio thnh lp v t chc 17 gio phn u tin cho Gio Hi Vit Nam; thnh lp v t chc hng gio s v tu s a phng; cc tn hu lm chng cho c tin: 130.000 ngi t v o; v Gio Hi ng gp v xy dng x hi v vn ha cho Vit Nam. 2. THI K CHNH TA, t 1960 n 2010, trong , Cc gio s vit nam tham gia vo gio triu Roma vi nhiu chc phn khc nhau: hng y, ch tch, s thn, b th,.; 117 v t o c phong hin thnh; Thnh lp Hi ng Gim Mc Vit Nam; Gio s v tu s vit nam i lm mc v trn khp th gii; Gio dn Vit Nam c mt tm thc mi: thc r rt mnh l vit nam cng gio, dn thn tham gia trch nhim xy dng quc gia dn tc, thm ch dm ng u vi cc bo lc bt cng th quyn, bo v v pht trin chn l v cng bnh x hi, m rng nhn bn trn nn tng Tin Mng. Hy vng rng qua lot bi ny, bn c s nhn thy nh ngn i y yu thng ca Thin Cha mun cu ri mi ngi. Chnh c Kit ch khng ai khc sai cc s gi ca Ngi n vng t thn yu ny loan truyn Tin Mng cu . T nm 1533, ht ging c tin c gieo trng trn cnh ng truyn gio Vit Nam. V khi ny mm trn mnh t tm hn t do ca on tn hu, ht ging c m thm mc ln, bt k ngy m, v c trong gi ma ging bo (x. Mc 4, 26-29). Nhng git m hi lao nhc ca cc v tha sai v nht l dng mu anh dng ca nhng chng nhn t o nn nh ht ging tr sinh cc Kit hu (Tertulian). Gio Hi trn t nc ny tng ngy ln ln trong ngun n thnh v c th ni l vn ti s trng thnh vi hng Gio phm Vit Nam c thnh lp nm 1960 (6). Paris, ngy L Cha Gisu Vua, 22 thng 11 nm 2009 Ghi ch (1). Cng ng Dn Cha Vit Nam c hnh NM THNH 2010: NI QUY, (27.03.2008) (2). Ibid. (3). Th ng ca UB Vn Ha trc thuc Hi ng Gim mc Vit Nam (01.05.2009)/ GM Giuse V Duy Thng). (4) Th Hi ng Gim mc Vit Nam gi Cng ng Dn Cha cng b Nm Thnh 2010 , ngy 09.10.2009. (5). cng Gio hi ti Vit Nam, mu nhim, hip thng, s v, (thng 10.2008), n1.

MNG NM THNH 2010, XEM LCH S TRUYN GIO VIT NAM Nm 2010 ghi du nhng s kin quan trng trong lch s Gio Hi Vit Nam: 350 nm thit lp hai gio phn tng ta ng Ngoi v ng Trong (1659-2009), 50 nm thit lp hng gio phm ti Vit Nam (1960-2010). y l thi im cho chng ta nhn li qu kh t n Cha v lng nghe bi hc lch s, nhn vo hin ti nhn din nhng thun li v thch , nhn ti tng lai cng nhau canh tn i sng v xy dng Gio Hi theo ng thnh Thin Cha . (Th Hi ng Gim mc Vit Nam gi Cng ng Dn Cha cng b Nm Thnh 2010 , ngy 09.10.2009) Trong chiu hng nhn li qu kh lch s y, MNG NM THNH 2010, mi bn c li v d vng, XEM LCH S TRUYN GIO VIT NAM , t nm 1659. BI 2:

SC CH SUPER CATHEDRAM NGY 09.09.1659 THNH LP HAI GIO PHN VIT NAM U TIN Ngy 09.09.1659, TC Alexandre VII ban sc ch Super Cathedram b nhim hai c cha Franois PALLU v Pierre LAMBERT DE LA MOTTE lm i Din Tng Ta v thit lp 2 gio phn truyn gio u tin ti Vit Nam. C Franois Pallu c b nhim lm Gim Qun Tng Ta ng Ngoi, vi quyn cai qun 5 tnh Vn Nam, Qu Chu, H Nam, H Bc v T Xuyn ca Trung Quc v nc

Lo. C Pierre Lambert de la Motte c b nhim lm Gim Qun Tng Ta ng Trong, vi quyn cai qun cc tnh Chit Giang, Phc Kin, Qung ng, Qung Ty v o Hi Nam ca Trung Quc v gm lun c Chim Thnh. Sc ch b nhim hai c cha vit ging nhau, ch khc tn v nhim s tng ta. Cc nh lm s hay gi sc ch ny l Sc Ch Super Cathedram, v n c bt u vi hai ch la tinh Super cathedram. T y, ngy 09.09.1659 c coi l ngy m u cho thi k th hai trong lch s truyn gio Vit Nam: thi k thit lp hng gio phm TNG TA. Sc ch cho c cha Franois Pallu c vit nh sau. Knh gi Ngi rt cao trng Gim mc thnh Hliopolis, Ti l Alexandre VII, Gio Hong Tha hin huynh rt ng knh, Xin knh cho ngi v xin chc ngi bnh an tng ta, (Venerabilis Frater salutem et apostolicam benedictionem). T khi m, trong nhng nh huyn nhim ca mnh, Cha Quan Phng t Ta ln Ngai Ta th lnh cc tng , Ta khng ngng ni rng tm nhn trn ton th th gii kyt, lo lng ht sc m Ta c th trong n Cha, hu hng dn v sn sc tinh thn cho ht cc tn hu trn khp cc quc gia. (Super cathedram Principis Apostolorum inscrutabili divinae Providentiae arcano collacati, mentis nostrae aciem per universas christiani orbis partes jugiter circumferimus, ut spirituali christifidelium directioni et curae, quantum Nobis ex Alto conceditur, salubriter consulamus) Bi vy, mun ban mt Gim Qun Tng Ta cho cc tn hu ng Ngoi v nhng x ln cn, l Vn Nam, Qu Chu, H Nam, T Xuyn, H Bc, v Ai Lao, Ta, rt tin tng vo lng nhit thnh ca ngi i vi o cng gio, vo kin thc ca ngi, vo s khn ngoan ca ngi, vo s lim khit ca ngi, vo lng bc i ca ngi v vo nhng nhn c khc ca ngi, Ta gii tr cho ngi, v Ta coi ngi nh ngi c gii tr nu nh ngi b vng mc, khi mi v tuyt thng, mi treo chc, mi cm on v mi bn n khc ca gio hi, mi kim duyt v mi hnh pht, m c l chng may ngi c th phi chu, mang n do lut php, hay do con ngi, trong bt c hon cnh no hay v bt c l do no, hu cho nhng vn th ny c c gi tr. Theo li t vn ca cc hin huynh ng knh ca Ta, l cc Hng Y ca Hi Thnh Rma, nhn vin Thnh B Truyn

Gio, do quyn tng ta ca Ta, qua nhng vn th ny, t l cho n khi m Don Hng Y ni trn truyn dy hay quyt nh khc i, Ta to dng ngi, t ngi v c ngi, lm i Din Tng Ta trong nc ng Ngoi ni trn, vi quyn cai qun cc tnh m Ta nu ln trn. Ta ban cho ngi chc nng c ni rng a ht cai qun ra cc tnh khc, gn vi tng ta ca ngi, trong trng hp m mt trong nhng Hin Huynh ng knh khc ca ngi s c th t vong hay khim khuyt, l Phr Lambert, gim mc thnh Bryte, do Ta t lm gim qun tng ta ng Trong, vi quyn cai qun cc tnh Chit Giang, Phc Kin, Qung ng, Qung Ty v o Hi Nam ca Trung Quc v gm lun c nhng qun o ln cn khc, hay l gim mc m ta s gi sang Tng Ta Nam Kinh Trung Quc, vi quyn cai qun nhng tnh Bc Kinh, Chan-si, Chen-si, Chan-tong, i Hn v Tartarie. Ta cn cho php ngi c quyn phn chia cho mt gim mc khc, nu ngi thy rng l iu cn thit p ng nhu cu tinh thn ca cc gio dn, hu h khi b khng c Mc T, cho n khi m on Hng Y ni trn c quyt nh khc, on Hng Y m ngi s phi lp tc bo tin. cho vic phong chc cho cc linh mc bn x c d dng hn, v cho o cng gio c thit lp mt cch chc chn hn, vi s chc lnh ca Cha, vi uy tn v ni dung ca sc lnh ny, Ta cho php v nhng quyn cho ngi, vi t cch l i Din Tng Ta, ch trong vng by nm, c min tr cho cc gio s ni trn trong gio phn ca ngi khi cn phi hiu bit ting latinh, min l h phi bit c ting latinh v bit gii thch ca Gio Lut v thnh l v v cc th thc ca cc php b tch trong Gio Hi. Trong nhng iu kin trn, nhng gio s a phng s c th c tin chc vo mi chc thnh, k c chc linh mc, ngoi ra h phi bit chp hnh mi lut nh; Ngi s c th tha h ci gim vic c cc nghi l thnh, ngha l vo nhng gi gio lut c th c nhng li nguyn bng ngn ng a phng; min l nhng iu khng hi n uy quyn ca on Hng Y ni trn v mc du c nhng hin ch v nhng hun lnh chung v ring tng ta, c n hnh trong cc cng ng chung v min, hay tt c nhng iu khon khc ngc li. Lm ti Rma, cnh n th c B C, Ngy 09 thng 09 nm 1659 Nm th nm triu tti ta. Alexandre, Gio hong (1) C th bo rng Sc ch Super cathedram l S V LNH m c Thnh Cha Alexandre VII ban cho hai Gim Mc Tng Ta. Ba tng chnh c ghi r:

Mc tiu: ni rng tm nhn trn ton th th gii kyt, lo lng ht sc c th trong n Cha, hu hng dn v sn sc tinh thn cho ht cc tn hu trn khp cc quc gia S mnh v Cng vic: Ta to dng ngi, t ngi v c ngi, lm i Din Tng Ta trong nc ng Ngoi ni trn, vi quyn cai qun cc tnh m Ta nu ln trn. Vi kh nng c ni rng a ht cai qun ra cc tnh khc. c quyn phn chia cho mt gim mc khc, nu ngi thy rng l iu cn thit p ng nhu cu tinh thn ca cc gio dn, hu h khi b khng c Mc T . Phng tin: cho vic phong chc cho cc linh mc bn x c d dng hn, v cho o cng gio c thit lp mt cch chc chn hn, vi s chc lnh ca Cha, vi uy tn v ni dung ca sc lnh ny, Ta cho php v nhng quyn cho ngi, vi t cch l i Din Tng Ta, ch trong vng by nm, c min tr cho cc gio s ni trn trong gio phn ca ngi khi cn phi hiu bit ting latinh, min l h phi bit c ting latinh v bit gii thch ca Gio Lut v thnh l v v cc th thc ca cc php b tch trong Gio Hi . V Trong nhng iu kin trn, nhng gio s a phng s c th c tin chc vo mi chc thnh, k c chc linh mc, ngoi ra h phi bit chp hnh mi lut nh; Ngi s c th tha h ci gim vic c cc nghi l thnh, ngha l vo nhng gi gio lut c th c nhng li nguyn bng ngn ng a phng Ngy 24/11/2009, trong s ip gi Dc cha Nguyn Vn Nhn, Ch Tch Hi ng Gim Mc Vit Nam, nhn dp khai mc Nm Thnh 2010, TC Benict XVI nhc

li vic thnh lp hai a Phn Tng Ta ng Ngoi v ng Trong. Ngi by t lng hip thng vi nim vui v li kinh nguyn t n. Ngi mi gi ho gii, hip thng v lm mi li cng vic loan bo Tin Mng. Phi chng l cch Ngi dng lp li hng truyn gio cho o cng gio c thit lp mt cch chc chn hn, vi s chc lnh ca Cha ca sc ch Super Cathedran ? Ngi vit: Knh tha c Cha, vo lc khi u cuc c hnh nm thnh k nim 350 nm thnh lp hai a phn i din Tng Ta ng Ngoi v ng Trong, 50 nm thit lp hng gio phm Cng gio ti Vit nam, Ti ht lng hip thng vi nim vui v li kinh nguyn t n ca cc c Gim mc trn t nc ca c Cha nhng v m ti gp g trong hn hoan vo thng 6 va qua, v ca ton th cc tn hu thuc cc gio phn do cc ngi ng u.. Nm Thnh l mt thi im cha chan n sng, thun li cho vic ha gii vi Thin Cha v anh em ng loi. Trong hng , chng ta nn nhn nhn nhng sai li chng ta phm trong qu kh v hin ti, i vi anh em ng o v anh em ng bo, v xin mi ngi tha th. ng thi, chng ta nn quyt tm o su v phong ph ha s hip thng trong gio hi v xy dng mt x hi cng bng, lin i v bnh ng, bng con ng i thoi chnh thc, tn trng ln nhau v hp tc cch lnh mnh vi nhau. Nm Thnh cng l mt thi gian c bit dnh cho chng ta lm mi li cng vic loan bo Tin Mng cho anh em ng bo, v chng ta ngy cng tr nn mt gio hi ca Hip Thng v S V . Paris, ngy 01 thng 06 nm 2009 Cp nht ngy 26/11/2009 Trn Vn Cnh (1). Ti liu trch dch: LAUNAY Adrien, Histoire gnrale de la Soct des MissionsEtrangres, T. I, Paris: MEP, 2003, p. 41-42; v LAUNAY Adrien, Histoire de la Mission de Cochinchine: Documents historiques I, 1659-1728, Paris: MEP, 2000, p. 9-10 Bi 3: SC CH VENERABILIUM NOSTRORUM NGY 24-11-1960 THIT LP PHM TRT GIO HI TI VIT NAM

300 nm sau ngy thnh lp hai Gio Phn Tng Ta u tin Vit Nam, t 1659 n 1960, Gio Hi Vit Nam pht trin v ln mnh r rt. V s tn hu, t 100.000 tng ln ti 2.096.540. V s gio phn, t 2 tng ln n 20. Sc ch Venerabilium Nostrorum, do c Thnh Cha Gioan XXIII ban hnh ngy 24 thng 11 nm 1960 l mt ting ni chnh thc v oai nghim ca Gio Hi cng nhn s tng trng v ln mnh ca Gio Hi ti Vit Nam. Sc ch nng 17 gio phn tng ta hin hu ln hng gio phn chnh ta v thnh lp thm 3 gio phn chnh ta mi. Mi Gio Phn Chnh Ta u c mt Nh Th Chnh Ta. Tt c 20 gio phn chnh ta c t chc thnh 3 Gio Tnh. GIO TNH H NI qui t 10 gio phn, l H Ni, Lng Sn, Hi Phng, Bc Ninh, Hng Ha, Thi Bnh, Bi Chu, Pht Dim, Thanh Ha, Vinh. GIO TNH HU c 4 gio phn: Hu, Quy Nhn, Nha Trang, Kon Tum. GIO TNH SI GN gm 6 gio phn: Si Gn, Vnh Long, Cn Th, v 3 gio phn mi lp l Lt, M Tho, Long Xuyn. Mi lm Gim Mc i Din Tng Ta hay Gim Qun Tng Ta c thng thnh Gim Mc Chnh Ta. Bn Gim Mc Chnh Ta mi c b nhim. Mi Gim Mc Chnh Ta s l Gim Mc Chnh Ta ca mt Gio Phn Chnh Ta. Tr c Gim Mc Phr Khut Vn To, Gim qun Hi Phng vi hiu ta Caralliensi t nay l Gim mc Chnh ta a phn Hi Phng ng thi kim Gim qun a phn Bc Ninh. Trn tng s 19 Gim Mc Chnh Ta, 17 l Gim Mc ngi vit nam, ch c hai l ngi php v thuc Hi Tha Sai Hi Ngoi Paris. l c cha Marcell Piquet, Nha Trang v c Cha Phaol Seitz, Kontum.

Ngoi vic thnh lp Ba Gio Tnh vi 20 Gio Phn Chnh Ta v vic t 19 Gim Mc Chnh Ta, Sc Ch cn nu ln 7 im lin h n vic iu hnh gio phn ca cc Gim Mc Chnh Ta: Ta cng ban cho cc a phn va ni v cc a phn khc k trn, cho cc nh th Chnh ta cng nh cc Gim mc lnh o c mi quyn li, danh d, c n thch xng. i vi cc Gim mc lnh o, Ta cn t thm trng trch v nhim v. Tt c cc a phn trn y s tip tc trc thuc Thnh B Truyn Gio, Trong cc a phn mi ny, thuc Gim mc Chnh ta cng nh Tng Gim mc Chnh ta, nu v hon cnh s v hay a phng, cha th thnh lp Kinh S Hi, th phi la t Ban C vn a phn theo Gio lut, v mt khi Kinh S Hi c thnh lp, Ban C vn tc khc chm dt nhim v. Cc v lnh o cng phi c bit lu vic o luyn thanh nin c trin vng ln chc Linh mc: h l hng o tng lai ca gio dn. Ngn qu Gim ta thnh bi ca ci a phn hin c, li tc Gim ta, tng vt ngi ta t cng v tin Thnh B Truyn Gio tr cp. Vic cai qun v iu hnh a phn, quyn li Gio s v Gio dn, b nhim v i din Kinh S Hi khi trng ngi v mi vic khc, th c chiu Gio lut m thi hnh Sc ch c vit nh sau: Gioan Gim mc, Ti t cc ti t Thin Cha ghi nh mun i. Ch huynh ng knh, v hng y Gio hi Roma, ph trch ti Thnh b Truyn gio, sau khi tham tho kin hin t Mario Brini, Khm s Ta Thnh ti ng Dng, ngh vic thit lp phm trt Gio Hi ti Vit Nam l thch thi v ti li cho gio s. Ta y cng ng , li t suy xt chn chn v thm kin nhng ngi lin h, Ta ly quyn Tng Ta m quyt nh v truyn thi hnh nh sau: Ti Vit Nam s thnh lp ba Gio Tnh, tc l:

GIO TNH H NI: gm Tng gim mc H ni, ti nay ch l i din tng ta, vi nh th chnh ta danh hiu Thnh Giuse, v thm nhng gim ta thuc ht t nay cng ht l i din Tng ta, tr nn a phn chnh ta, tc l: Lng Sn vi nh th chnh ta danh hiu Thnh a Minh hin tu; Hi Phng v Bc Ninh vi hai nh th chnh ta danh hiu N Vng rt thnh Vn ci; Hng Ha vi nh th chnh ta danh hiu c M Ln Tri; Thi Bnh vi nh th chnh ta danh hiu Thnh Tm Cha Gisu; Bi Chu vi nh th chnh ta danh hiu N Vng rt thnh Vn ci; Pht Dim vi nh th chnh ta danh hiu N Vng rt thnh Vn ci; Thanh Ha vi nh th chnh ta danh hiu c M V Nhim Nguyn Ti; Vinh vi nh th chnh ta danh hiu c M Ln Tri; GIO TNH HU: gm Tng gim mc Hu, trc y ch l i din tng ta, vi nh th chnh ta danh hiu Tri Tim Cc Sch c M, v thm cc gim ta thuc ht c tr thnh a phn chnh ta: Qui Nhn vi nh th chnh ta danh hiu c M Ln Tri; Nha Trang vi nh th chnh ta Cha Gisu Vua; KonTum vi nh th chnh ta danh hiu c M v nhim Nguyn ti. Sau cng, GIO TNH SIGN: gm Tng gim mc Si Gn, trc y ch l i din tng ta, vi nh th chnh ta danh hiu c M V nhim Nguyn Ti, v thm cc a phn thuc ht trc kia ch l i din tng ta, tc l: Vnh Long vi nh th chnh ta danh hiu B Thnh Anna, thn mu c Maria; Cn Th vi nh th chnh ta danh hiu Thnh Tm Cha Gisu. V cc a phn mi c thnh lp:

 Lat vi nh th chnh ta danh hiu Thnh Nicola Bari; M Tho vi nh th chnh ta danh hiu c M V Nhim Nguyn Ti. Long Xuyn vi nh th chnh ta sp c xy dng. Ta cng lnh cho cc a phn Lng Sn, Hi Phng, Bc Ninh, Thanh Ha, Thi Bnh, Hu, n nay vn do Hi Tha Sai BaL v Dng a Minh iu khin, v cc a phn mi Lt, M Tho, Long Xuyn, tt c cc a phn k trn t nay s trao cho gio s triu Vit Nam qun nhm. Ta cng ban cho cc a phn va ni v cc a phn khc k trn, cho cc nh th Chnh ta cng nh cc Gim mc lnh o c mi quyn li, danh d, c n thch xng. i vi cc Gim mc lnh o, Ta cn t thm trng trch v nhim v. Tt c cc a phn trn y s tip tc trc thuc Thnh b Truyn gio, cn cc gim mc lnh o th ta thuyn chuyn nh sau: Thn huynh ng knh Giuse Maria Trnh Nh Khu, trc y l i din Tng ta vi hiu ta Synaitana, t nay l Tng gim mc H Ni. Thn huynh ng knh Vicent Phm vn D, Gim qun Lng Sn vi hiu ta Bosetana t nay l Gim mc chnh ta a phn Lng Sn. Thn huynh ng knh Phr Khut Vn To, Gim qun Hi Phng vi hiu ta Caralliensi t nay l Gim mc chnh ta a phn Hi Phng ng thi kim Gim qun a phn Bc Ninh. Thn huynh ng knh Phr Nguyn Huy Quang, Gim qun Hng Ha vi hiu ta Claudiopolitana x Isauria, t nay l Gim mc chnh ta a phn Hng Ha. Thn huynh ng knh aminh inh c Tr, Gim qun Thi Bnh vi hiu ta Cataquensi, t nay Gim mc chnh ta a phn Thi Bnh. Thn huynh ng knh Giuse Phm Nng Tnh, Gim qun Bi Chu vi hiu ta Bernicensi, t nay l Gim mc chnh ta a phn Bi Chu. Thn huynh ng knh Phaol Bi Chu To, Gim qun Pht Dim vi hiu ta Numida, t nay l Gim mc chnh ta a phn Pht Dim. Thn huynh ng knh Phr Phm Tn, Gim qun Thanh Ha vi hiu ta Justiniapoli bn Galatia, t nay lm Gim mc chnh ta a phn Thanh Ha. Thn huynh ng knh Gioan Baotixita Trn Hu c, i din Tng Ta Vinh vi hiu ta Niciotana, t nay l Gim mc chnh ta a phn Vinh. Thn huynh xng knh Phr Martin Ng nh Thc, i din Tng Ta ti Vnh Long vi hiu ta Saesinensi, t nay l Tng Gim mc a phn Hu. Thn huynh ng knh Phr Phm Ngc Chi, i din Tng Ta ti Bi chu v Gim qun Tng Ta Qui Nhn vi hiu ta Sozopolitana bn Haemimonto, t nay l Gim mc chnh ta a phn Qui nhn. Thn huynh ng knh Marcell Piquet, i din Tng Ta ti Nha Trang vi hiu ta Eriz, t nay l Gim mc chnh ta a phn Nha Trang. Thn huynh ng knh Phaol Seitz, i din Tng Ta ti Kontum vi hiu ta Catulensi, t nay l Gim mc Chnh ta ti a phn Kontum. Thn huynh ng knh Phaol Nguyn Vn Bnh, i din Tng Ta ti Cn Th vi hiu ta Agnusiensi, t nay l Tng gim mc a phn Saigon. Thn huynh ng knh Simon Ha Nguyn Vn Hin, i din Tng Ta Saigon vi hiu ta Sagalass, t nay l Gim mc Chnh ta a phn lt.

V Ta t cc Hin t: Giuse Trn Vn Thin lm Gim mc Chnh ta a phn M Tho; Antn Nguyn VnThin lm Gim mc Chnh ta a phn Vnh Long; Philipp Nguyn Kim in lm Gim mc Chnh ta a phn Cn Th; Micae Nguyn Khc Ng lm Gim mc Chnh ta a phn Long Xuyn. Trong cc a phn mi ny, thuc gim mc chnh ta cng nh tng gim mc chnh ta, nu v hon cnh s v hay a phng, cha th thnh lp Kinh S Hi, th phi la t Ban C vn a phn theo Gio lut, v mt khi Kinh S Hi c thnh lp, Ban C vn tc khc chm dt nhim v. Cc v lnh o cng phi c bit lu vic o luyn thanh nin c trin vng ln chc linh mc: h l hng o tng lai ca gio dn. Ngn qu Gim ta thnh bi ca ci a phn hin c, li tc Gim ta, tng vt ngi ta t cng v tin Thnh B Truyn Gio tr cp. Vic cai qun v iu hnh a phn, quyn li gio s v gio dn, b nhim v i din Kinh S Hi khi trng ngi v mi vic khc, th c chiu Gio lut m thi hnh. Sc ch ca Ta y s c nim n ch v Ta truyn cho v Khm s Ta Thnh ti ng Dng Ta ni trn, phi ch thn hay y nhim ngi khc thi hnh, min l ngi y c chc v trong Gio hi. Nu trong thi gian thi hnh, v khc s nhm chc v Khm s Ta Thnh ti ng Dng, th v y s thi hnh lnh ca Ta. V thi hnh phi thn trng lp bin bn y khi vic hon tt v kp ln Thnh B Truyn Gio cc vn kin k nhn chc chn. Ta l Sc ch ny c hiu lc tc khc v mi v sau, cho nn tt c nhng g c n nh trong Sc ny phi c nhng ngi lin h tn trng thi hnh v nh th l c hiu lc. Khng mt lut l no nghch li c th ngn cn hiu lc ca Sc Ch ny: chnh Sc Ch ny hy b cc lut l y. V th bt k ai, chc v no, hu hay v tnh nghch li nhng s Ta va ni trn, th Ta lun phi v k l v gi tr. Li na, khng ai c php x hy hay gi mo Sc Ch ny ca Ta v nu cng b hoc l n lot hay vit tay th nhng bn phi c chc v trong Gio Hi ng n v ng thi phi mang ch k ca mt V Chnh thc coi gi vn kin th mi ng tin. Nu ai dm khinh d hay khc t cch no ton Sc Ch ny th hy bit rng s b nhng hnh pht Gio lut ra cho nhng ngi khng tun lnh cc c Gio Hong. Lm ti Roma ni n th Thnh Phr, ngy hai mi bn thng mi mt, nm mt ngn chn trm su mi, cng l nm th ba Triu i ca Ta. K tn Thay c Hng Y Chng n Gio Hi Roma: minic Tardini, Hng Y Quc v Khanh. Grgorio P. Agagianian, Hng Y v Tng Trng T.B.T.G. Phanxic Tinello, Nhip chnh Chng n Tng Ta. Phanxic Annibal Ferretti, Tng lc s Tng Ta. Albert Serafini, Tng Lc s Tng Ta.

Gi i ngy 24-11-1960, nm th ba Triu i Gio Hong. D. Rodomon Galligani, thay ngi n ch. Ghi ti Chng n Tng Ta, cun 105, (col CV) s 31. [ngun: Vn Phng Tng Th K HGMVN; Gio Hi Cng Gio Vit Nam, Nin gim 2004; H Ni: NXB Tn Gio, 2004; tr. 235-239] Ngy 24/11/2009, trong din vn khai mc Nm Thnh 2010 ti S Kin, Tng Gio Phn H Ni, c cha Nguyn Vn Nhn, Ch Tch HGM VN, xc nhn rng: nm 1960, vo ngy 2411, c Chn Phc Gio Hong Gioan XXIII k Tng sc thit lp Hng Gio Phm Vit Nam, nh du s trng thnh ca Gio Hi Cha Kit trn t nc chng ta. K nim ngy trng i y, chng ta c hnh Nm Thnh 2010 trong nim tri n cm t cng vi quyt tm xy dng Gio Hi nh lng Cha mong mun v tin tng bc ti tng lai. Ngi ngh ton th Gio Hi Vit Nam cng nhau lm bn vic: chng ta phi ct cao li cm t: Hy t n Cha v Cha nhn t, mun ngn i Cha vn trn tnh thng (Tv 118,1). chng ta long trng c hnh nghi thc tn vinh Cc Thnh T o Vit Nam. ng thi, cng by t nim tri n i vi cc n nhn, chng ti mi cc v hng y, gim mc i din cc Gio hi v ang gp phn xy dng v pht trin Gio hi ti Vit Nam n tham d Thnh L khai mc ny. C hnh l Khai Mc Nm Thnh ti Tng gio phn H Ni nhc chng ta nh n cng on tn hu u tin trn t Thng Long. Cc tn hu thi y yu thng gn b vi nhau n ni ngi ngoi gi h l nhng ngi theo o ca Tnh yu. hng n c tin Cha ban cho chng ta cng cn c chia s cho ngi khc, nht l cho ng bo ca mnh, nhng ngi cng sng trong mt t nc, cng chia s mt lch s, cng chung mt vn mnh qu hng. Bi 4: LCH S TRUYN GIO VIT NAM THI K BO TR, 1533-1659 Li m Trong lch s truyn gio di gn 500 nm ca mnh, Gio Hi Cng Gio Vit Nam tip nhn hai sc ch rt quan trng m Ta Thnh ban hnh.

Sc ch th nht tn l Super Cathedram do c Gio Hong Alexandre VII ban hnh ngy 09.09.1659, b nhim hai c cha Franois PALLU v Pierre LAMBERT DE LA MOTTE lm gim mc i Din Tng Ta v thit lp hai gio phn tng ta u tin NG TRONG v NG NGOI ti Vit Nam. Sc ch th hai tn l Venerabilium Nostrorum , do c Gio Hong Gioan XXIII ban hnh ngy 24 thng 11 nm 1960 Thit lp PHM TRT GIO HI ti VIT NAM, vi vic thnh lp 20 gio phn chnh ta, qui t trong BA GIO TNH H NI, HU v SI GN. Sc ch Super Cathedram xc nh thi im phn chia thi k BO H, 1533-1659 vi thi k TNG TA, 1659-1960. Sc ch Venerabilium nh du thi im phn chia thi k tng ta, 1659-1960 vi thi k CHNH TA, 1960 n nay. NM THNH 2010, va c Gio Hi Cng Gio Vit Nam khai mc ngy 24/11/2009 ti S Kin, thuc Tng Gio Phn H Ni l k nim hai thi im ny: 350 nm thnh lp hai a phn tng ta ng Trong v ng Ngoi vo ngy 09/09/1659 v 50 nm thnh lp Hng Gio Phm ti Vit Nam vo ngy 24/11/1960. l l do khin trong phn th nht ca lot bi Mng Nm Thnh 2010, xem lch s truyn gio Vit Nam chng ta dnh hai bi u tin xem li nguyn bn ca hai sc ch nh hnh ca lch s Gio Hi Vit Nam: Sc ch Super Cathedram v sc ch Venerabilium Nostrorum. K nim hai thi im trn, Nm Thnh 2010 nhm 3 mc ch m Ni qui c hnh Nm Thnh xc nh r rt nh sau: 1. Nhn li qung ng lch s gn 500 nm truyn gio qua 3 thi k: 126 nm Bo H (1533-1659), 300 nm Tng To (1659-1960), c bit l 50 nm Chnh To (1960-2010). Nhn li lch s nhm mi gi cng ng Dn Cha Vit Nam cng chung lng t n Cha thng ban cho Dn Ngi c hnh thnh, tn ti v pht trin qua nhng thng trm ca lch s, ng thi by t lng bit n i vi To Thnh v cc bc tin nhn gp phn tch cc vo vic loan Tin Mng v xy dng Gio Hi trn t nc Vit Nam. 2. Nhn li lch s cng vi nhng thm nh v i sng Gio Hi nhm rt ra nhng bi hc lch s cho vic thi hnh s v yu thng v phc v ca Cha Kit, trong cng ng dn tc cng nh cng ng th gii hm nay. 3. ng thi cng nhn ti tng lai trong bi cnh vn ho x hi ang i thay ca nhng thp nin u thin nin k III, nhm vn ng cng ng Dn Cha mt lng quyt tm p tr tnh thng ca Cha, v lm mi hnh nh gia nh Gio Hi ti Vit Nam theo hnh mu m Cng ng Vatican II 1965 phc ho nh sau: Gio Hi hip thng, Gio Hi tham gia v Gio Hi v loi ngi (1). Bm vo nhng mc ch ny, mt cch tng qut, tip tc phn th nht Mng Nm Thnh 2010, xem lch s truyn gio Vit Nam , chng ta s xem li trang s truyn gio

Vit Nam mc ba thi k: Bo Tr, Tng Ta v Chnh Ta. Cho mi thi k, chng ta s lm ba vic: xem li lch s, thm nh rt ra bi hc lch s v phng nhn v tng lai da vo bi hc lch s va rt ra. Chng ta s khi s vi vic xem lch s thi k Bo Tr, 1533-1659. Thi k Bo tr tri di trn hai giai on lch s vit nam: giai on Nam Bc Triu L Mc (1527-1592) v mt phn giai on Trnh Nguyn phn tranh (1570-1786). Ba s kin quan trng ng ghi nh v thi k Bo Tr 1533-1659: 1. Th k XVI, Cng gio vo Vit Nam loan bo Tin Mng. Bn a im c n nhn Tin Mng. Trong th k XVI, lch s Vit Nam lon lc vi nhng tranh chp gia nh Mc v nh L (1527-1592). Bc triu nh Mc, cng nh Nam triu nh L u mi n ngi u chu vo bun bn vi mnh. Lm tuyn y cho cc thng thuyn ngi u, cc gio s theo thng gia ngi u bt u n v truyn gio Vit Nam. Nm 1533, Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc, trong quyn XXXIII, ghi Li chua ct ngha lnh cm o Ty dng, Hoa lang, Gia t. Trong li chua th ba v Gia t chp rng: Gia - t: Theo sch D Lc, th ngy thng 3 nm Nguyn Ha th nht (1533) i L Trang Tng, ngi Ty Dng tn l Y-n-xu ln lt n x Ninh Cng, x Qun Anh huyn Nam Chn v x Tr L huyn Giao Thy, ngm ngm truyn gio v t o Gia t (2). Nhng nho s chp s c quan nim chnh s, coi nh L l chnh tng, cn nh Mc l phn nghch, nn ghi nin hiu Nguyn Ha L Trang Tng. Thc ra, vo nm 1533, cc x Ninh Cng, Qun Anh v Tr L (thuc Nam nh ngy nay) u thuc trn Sn Nam, vng t Bc Triu do Nh Mc cai tr, i Thi Tng Mc ng Doanh, nin hiu i Chnh (1530-1540). Nh L vn cn Sm Chu, Ai Lao (3). a im th hai c tip nhn Tin Mng l Thanh Ha, vi vic tng gio ca cng t Hng Vin, con quan i thn triu L trung hng, vo khong nhng nm 15601570, ri vi vic n Vit Nam truyn o ca hai cha triu Alphonso de Costa v Juan Gonsalves vo nm 1590 v ra ti cho cng cha Mai Hoa. Cng trong th k XVI, a im th ba c n Tin Mng l Qung Nam - Thun Ha, vi vic hai linh mc dng Daminh l cha Luis de Fonseca v Grgoire de la Motte n Qung Nam nm 1580-1586, v sau , vic ba nh truyn gio khc, thuc dng a Minh, l cha Alfonso Jmenez, cha Diego v thy tr s Juan Bautista Deza n Ca Hn vo nm 1595 v khuyn c 2 t nhn b n t hnh Thun Ha theo o v an tng theo l nghi cng gio.

a im th bn c n tin mng l Thng Long. Theo li mi ca Mc Mu Hp, mt phi on cc cha dng Phanxic, gm 4 linh mc l D. Operosa, B. Ruiz, P. Ortis, Fr. Montila v 4 thy tr s cp bn An Qung (Qung Yn), ngy 01.05.1583. Nhng khi va ri bn ln Thng Long, th tu b bo nh dt sang o Hi Nam. Hai nm sau, cha Ruiz, 61 tui, tr li c Thng Long, c vua ti Nh Mc i x t t v c t do ging o, nhng khng c ai theo o. Ngi ch ra ti c cho mt em b sp cht. 2. Th k XVII, Cng gio hi nhp vo x hi vit nam v thnh lp nhiu cng on. Sang th k XVII, vi phn tranh Trnh Nguyn (1570-1786), x hi Vit Nam vn cn lon lc vi by trn nh Bc Nam: 1627, 1630, 1635, 1648, 1655, 1661, v 1672. Cha Trnh cng nh cha Nguyn, ai cng mun tip xc vi ngi u Chu v trang cho mnh. Tip ni cng vic tm ng truyn gio ca cc cha aminh v Phanxic thc hin trong th k XVI, sang th k XVII, cc cha dng Tn n gieo vi Tin Mng rng ri hn trn khp cc min Vit Nam. T nm 1615 n 1643 ng Trong v t nm 1627 n 1663 ng Ngoi, trn di 30 tha sai dng Tn n truyn gio Vit Nam. Nhiu v ging o bng ting vit v qua nhng gio dn vit nam u t, gi l thy ging. Tt c u thch ng Tin Mng vo phong tc vit nam, c bit l tinh thn gia nh, lng xm. y l c ch hi nhp vn ho u tin: dng ting vit ni v gio l, dng phong tc din t nim tin, dng ngi vit truyn o cho ngi vit, dng gia nh v xm lng lm mi trng sng o. Nh vy, ht ging Tin Mng c d dng n nhn: nhiu cng on c thnh lp. ng trong, cha Franois Buzomi v cc ng bn mang Tin Mng n 5 cng on: Qung Nam, Qung Ngi, Bnh nh, Ph Yn v Thun Ha. ng Ngoi, cha c L v ng bn mang tin mng n 7 cng on: Thanh Ha, Ngh An, Thng long, K Bc, K ng, K Nam, K Ty. 3. Th k XVII, Cng gio khai sinh ra ch quc ng cho vn hc vit nam. loan bo Tin Mng, tt c cc linh mc dng Tn n Vit Nam, t 1615 n 1663, u hc ting Vit. Nhiu v rt thng tho. Cha Francois de Pina l ngi ngoi quc th nht rt thng tho ting vit, ngi th nht ging m khng cn thng dch vin. Cha Gaspar dAmaral sng tc t in Vit B v cha Antonio Barbosa sng tc t in B Vit. C ba u l ngi B o Nha. Lu li v i v, tip cn vi ngi Vit Nam dng d 12 nm, cha c L hc ting vit vi cha Franois de Pina v vi mt cu b Vit Nam. Ngi li c tha hng cng trnh nghin cu vit tay, mt T in Vit B ca Gaspar dAmaral v mt T in B Vit ca Barbosa. Nh bn yu t , cha c L sng tc v cho in, nm 1651, hai tc phm quc ng u tin: cun T in vit b latinh v cun gio l cng gio Php ging tm ngy. y l hai cun sch quc ng u tin c in ra, ph bin v lu truyn; c

th c coi nh t giy khai sinh ca ch quc ng vy. Ch quc ng c ngi cng gio vit nam tip nhn, hc tp, x dng v ph bin, m ng cho nn vn hc quc ng vit nam. Ba ti liu u tin ca ngi vit nam c vit bng ch quc ng cn lu li c l: bc th hai trang ca thy ging Igesico Vn Tn vit ti ng Ngoi ngy 12-9-1659 cho linh mc dng Tn G.F.de Marini; bc th hai trang ca thy ging Bin c Thin (Bento Thin) vit ti ng Ngoi ( Thng Long) ngy 25-10-1659 cng gi cho linh mc G.F.de Marini; v tp Lch s Vit Nam u tin vit bng ch quc ng mi, c l cng do thy ging Bin c Thin vit, di 12 trang, son vo nm 1659 gi cho linh mc G.F.de Marini, lc i La M (4). Li kt THI K BO TR l thi k u tin trong lch s truyn gio Vit Nam. Gi l bo tr, v trong thi k ny cng vic truyn gio c Gio Hi k thc cho hai quc gia bo tr thc hin. l nc B o Nha v nc Ty Ban Nha. Nc Vit Nam thuc khu vc nc B o Nha bo tr. Trong sut thi gian di 126 nm ny, 82 nm u, t 1533 n 1615, kt qu truyn gio rt khim tn. Nhng 44 nm sau, t 1615 n 1659, cc cha Dng Tn mang li mt kt qu truyn gio tuyt vi quan trng. Vo nm 1659, ngi cng gio Vit Nam, cha c gim mc, linh mc, tu s, chng sinh, nhng c khong 100.000 tn hu. 20.000 trong Nam; 80.000 ngoi Bc (5), qui t quanh 340 nh th (6). Cng vi cc tha sai khc, cha c L khai sinh ra Ch Quc Ng. Nh vy, cho thi k 126 nm Bo Tr (1533-1659), ba s vic quan trng c thc hin: 1- Cng Gio vo Vit Nam loan bo Tin Mng; 2- Cng Gio hi nhp vo x hi Vit Nam v 12 cng on u tin n nhn v sng Tin Mng, 3- Cng gio khai sinh ch quc ng v vn hc cng gio vit nam. Hm nay, l khai mc NM THNH 2010 hon thnh, ngi cng gio vit nam nn lm g ? Trong Th chung ngy 25.11.2009, g Dn Cha H Ni nhn dp Nm Thnh, c TGM Ng Quang Kit, Tng Th K Hi ng Gim Mc Vit Nam, chia s nh hng ca Hi ng Gim Mc Vit Nam, m nhc n nhng vic tng th nn lm nh sau: L Khai mc hon thnh nhim v m u. Nhng Nm Thnh em li kt qu thing ling mong mun chng ta cn phi sng tinh thn Nm Thnh vi ba phng din: tm tnh, hc hi v c hnh . Tm tnh vi nhng tm tnh t n Thin Cha, tri n cc bc tin nhn v sm hi. Hc hi vi vic hc hi lch s Gio hi, hc hi gng mu tin nhn xy dng gio hi. Thc hnh vi vic tham d nhng c hnh phng v, tch cc thc thi cng bnh bc i v dn thn ln ng truyn gio. Ring v Thi K Bo Tr, c Tng xa gn nhc n, qua ba on th, khi ni n tm tnh tri n cc tin nhn tha sai, n vic soi mnh vo lch s hc tm gng sng ngi ca cc v tha sai v n vic hnh hng Nh Th Chnh Ta, ni cha c L n rao ging Tin Mng ln u tin vo ngy 02.07.1627. Ngi vit:

 Mt tm tnh khng th thiu l tri n cc bc tin nhn. Tri n cc v tha sai qung i hi sinh, t b qu hng, gia nh, chp nhn cuc sng vt v thiu thn, gian nan th thch v chp nhn dng hin c mng sng gieo vi ht ging Tin mng khp ni. Tri n t tin chng ta qung i n nhn c tin, kiu hng bo v c tin v dng cm mu o minh chng c tin, li cho chng ta gia sn c tin v gi v mt Gio hi mnh m pht trin khng ngng. Soi mnh vo lch s, ta hc c gng mu tin nhn, nht l ca cc v tha sai v cc thnh T o. Gio hi pht trin nh ngy nay nh s qung i, hi sinh ca cc ngi. Tm gng sng ngi ca cc ngi s khi dy lng phn khi. n phc ca cc ngi s gip ta thm hng hi qun mnh xy dng Nc Cha. Sng theo gng cc ngi ta s gp phn a Gio hi vo mt thi k pht trin mi. Ring ti Tng gio phn H ni, chng ta c 4 im hnh hng. im th nht l Nh th Chnh ta, ni cha c L n rao ging Tin mng ln u tin vo ngy 02-071627, c php trng Cu Giy ni cha thnh Dng Lc chu x t, c thnh Ca Bc, ni giam gi v x trm thnh Ven, c K St ni thnh Thnh sinh ra, c ngi nh nguyn u tin, c nh c cha Puginier Phc tc l nh nguyn Fatima hin ti (7). Paris, ngy 10 thng 12 nm 2009 Trn Vn Cnh Ghi ch: (1). Hi ng Gim Mc Vit Nam, Cng ng Dn Cha Vit Nam c hnh NM THNH 2010: Ni qui , trong http://hdgmvietnam.org/News.aspx?Type=6&Act=Detail&ID=72&CateID=83 (2). Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc - Chnh Bin - Quyn XXXIII, trang 720, trong http://www.viethoc.org/eholdings/sach/kdvstgcm.pdf (3). (Trn Trng Kim, VNSL, Q 2, tr. 18) (4). Quang Chnh, Tp lch s nc Annam, trong http://www.dunglac.org/index.php?m=module2&v=detailarticle&id=64&ia=528 (5). HGMVN, Gio hi Cng gio Vit Nam, Nin gim 2004, tr. 189 (6). Bent Thin vit trong Lch s nc Anam (nm 1659) rng: Ngh an X nhng nh thnh th c Cha tri c by mi lm nh thnh. Sn nam X c mt trm tm mi ba nh thnh. Hi dng X c ba mi by nh thnh. Kinh bc X c

mi lm nh thnh. Thanh ho x c hai mi nh Thnh. Sn ty x c mi nh thnh. Trch trong Quang Chnh, Lch s ch quc ng, Si Gn: ng mi, 1972, tr. 129 (7). TGM Giuse Ng Quang Kit: Th chung ngy 25.11.2009, gi Cng ng Dn Cha H ni nhn dp Nm Thnh 2010, trong http://vietcatholic.net/News/Clients/ReadArticle.aspx?ID=74002 Bi 5: THM NH VIC TRUYN GIO THI K BO TR, 1533-1659 Li m p li mi gi ca Hi ng Gim Mc Vit Nam, chng ta va c hnh l khai mc Nm Thnh ti S Kin, ngy 24/11/2009. Theo tinh thn ca Ni Quy Nm Thnh, qua bi 4, chng ta va nhn li qung ng lch s truyn gio Vit Nam. Chng ta khi u nhn li on ng th nht, on ng di 126 nm ca thi k Bo H (15331659). Ba s kin khch quan ni bt trong thi k ny, th k XVI v XVII, sng sng hin ra trc mt mi ngi: 1. Th k XVI, Cng gio vo Vit Nam loan bo Tin Mng. Bn a im c n nhn Tin Mng; 2. Th k XVII, Cng gio hi nhp vo x hi vit nam v thnh lp nhiu cng on u tin; 3. Th k XVII, Cng gio khai sinh ra ch quc ng cho vn hc vit nam. Hi ng Gim Mc li nhn nh thm: Nhn li lch s cng vi nhng thm nh v i sng Gio Hi nhm rt ra nhng bi hc lch s cho vic thi hnh s v yu thng v phc v ca Cha Kit, trong cng ng dn tc cng nh cng ng th gii hm nay (Ni Quy). Qua ba d kin lch s va nhn li trn y, phi thm nh th no v i sng Gio Hi ca Thi K Bo Tr ? Nhiu thm nh c th c a ra, nhng thm nh no cng phi nhn nhn rng khi nhn li lch s Gio Hi a phng, chng ta phi ct cao li cm t: Hy t n Cha v Cha nhn t, mun ngn i Cha vn trn tnh thng (Tv 118,1) (Din Vn khai mcNm Thnh 2010, ti S Kin, ngy 24/11/2009, ca c Cha Nguyn Vn Nhn, Ch Tch HGMVN). c bit cho Thi K Bo Tr, thi k m ln u tin Tin Mng n vi ngi Vit Nam v vn ha Vit Nam. c bit, v, nh mt php l, ngi Vit Nam n nhn Tin Mng mt cch chn tnh. T khng c ai, n c vi ba ngi, ri dm by ngi, ri vi ba chc, dm by chc. Nh ht ging ny mm, cn thi gian ny mm, nhng khi ny, th mm ln mau. T nm 1533 n nm 1615, Nhiu gio s, thuc nhiu dng khc nhau, triu, a Minh, Phan Xi C, n truyn gio Vit Nam. Nhng, ging nh ht ging va gieo xung, cha mc thnh cy. T nm 1615 n nm 1659, trong khong thi gian 45 nm truyn gio, cc cha Dng Tn thu nhn mt kt qu ngoi sc tng tng: 100.000 ngi c c tin. V u m c kt qu ny ? D nhin, trc nht

l nh n Cha. Nhng mt phn cng nh s lm vic cn c, thng minh v phng php khn kho. c li lch s truyn gio Vit Nam, nht l nhng k s hnh trnh truyn gio ca cc gio s dng Tn trong thi Bo tr (1533-1659), hai phn ng, cng l hai tm tnh v nhn xt du tin, t nhin xut hin trong tm t chng ta. l, v vic truyn gio, cc cha Dng Tn l nhng gio s truyn gio trch nhim. V sng o, cc cng on cng gio tin khi lc sng trong mt Gio Hi c hip nht v yu thng. A. Gio s truyn gio trch nhim Theo phng php qun tr cht lng ISO 9000, tm nguyn tc cn bn thnh cng trong vic qun tr c xc nh. Trong 8 nguyn tc ny, 4 nguyn tc lin h n 4 tc nhn. l: v khch hng, lm vic g cng phi hng n h; v ngi cung ng, phi ngh n li nhun ca h; cn ngi lm ch th phi c trch nhim; ngi cng tc th phi nhit tnh. Lm ch trch nhim, hiu theo c hai ngha c xui v c ngc: lm ch c trch nhim, dm cam kt, dm dn thn, dm lm, dm tiu dng ti lc; v va c ngha l trch nhim lm ch, l ngi xng xut, ch ng, trng coi, kim sot, t chc, khuyn khch, sa bo, thng thng, ci tin, lm g cng hng n khch hng . Cc gio s Dng Tn n truyn gio Vit Nam trong thi Bo Tr, ni theo ISO 9000, qu tht l nhng gio s truyn gio trch nhim, lun lun ngh n vic truyn gio cho lng dn. Cc nguyn tc qun tr cht lng ISO 9000 hin ang c p dng trn khp hon cu, trong c cc c quan v x nghip Vit Nam. Thc ra, nhng nguyn tc ny c Tn T ngh n ngay t th k th -VI, trc ging sinh. Tr li vn cc gio s truyn gio trch nhim, nu ly khung phng php ca Tn T, ta s ng ngng t hi khng bit cc tha sai truyn gio u tin Vit Nam, nht l cc cha Dng Tn, c c qua Tn T Binh Php cha, m sao p dng hay vy ? C 6 nguyn tc qun tr cn bn ca Tn T, u c cc ngi p dng mt cch tuyt ho. A1. Lp chnh o Chnh o l ng ngay ng chnh, thun vi l tri, ng vi s tht, hp vi cng l, thun vi lng ngi. bit vic truyn gio do cc gio s dng Tn thc hin c hp vi chnh o hay khng, ta phi bit cc ngi rao truyn iu g ? Trong sch gio l Php ging tm ngy cho k mun chi php ra ti, ma /beo o thnh c Cha bli in nm 1651, cha c L ghi r nhng iu ngi v cc ng bn rao ging trong mt kha trnh 8 ngy, mt kit tc, m hn tht cc nh truyn gio hin i cng nn c li. Khi u ct ngha v o Thnh c Cha Tri, chng phi l o nc n nc kia, nhng l o thnh v trc v trng hn mi nc thin h. Ngy th hai ging v c Cha Tri l ai, c Cha tri u, bi u m c c Cha tri. Ngy th ba ging v vic c Cha Tri to dng tri t mun loi trong 6 ngy. Ngy th t ging v lch s loi ngi, con chu Adong, sinh ra nhiu o, vi nhiu lm lc. Song le o chnh, l o

th phng mt c Cha Tri, th nhn mt Cha C lm nn mi s, tht l ci r u. V xng linh hn ta l tnh thing ling hng sng vy, chng hay cht; l iu chng nhng do c Cha Tri truyn cho, m li v c l trong ta dy vy. Ngy th nm, ging v Mt c Cha Tri Ba ngi. Ngy th su ging v thy thuc c. Ngy th by ging v con chin lnh v ch si d. Ngy th tm ging v mi bc thang (iu rn) ln thin ng. (Gio s c L; Php ging tm ngy; http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=detail&ib=87) Nhng iu m cc gio s truyn gio ging dy chng nhng l nhng iu m cc ngi chn tnh cm nhn, m cn c lng tri xc nhn v thun vi lng ngi. Du chng hp vi lng ngi r nht l vic lng dn xin tr li o. Cha c L k li cuc ngi gp g ln u tin ngi ng Ngoi Thanh Ha, ngy 19/03/1627, mt cch n s nhng qua , r rt ngi ta thy c chnh o trong cng vic ca ngi: Mi ti sng ngy l thnh Giuse hin vinh, tri tr nn quang ng, hnh qui d tan v sng h, chng ti khm ph ra mt ca bin ngi ng Ngoi gi l Ca Bng. Chng ti mun gi l ca thnh Giuse, v chng ti may mn c vo bn ng ngy l knh Ngi v chng ti hy vng Thin Cha Ngi lm v quan thy bo h v lm cha nui gio on ng Ngoi mi khai sinh ny. Vin hoa tiu lin xung mt chic xung thm d bn, khi thy l tt v c th cp bn c th chng ti d dng i xung v cm t Thin Cha dn chng ti may mn ti ni. Chng ti va cp bn th mt s ng dn x ny thy chng ti n gn lin ly thuyn ca lng ln cn n mng chng ti, cht vn chng ti xem chng ti l nhng ngi no, t u m ti v em nhng hng ha mi l vo. Ti lm thng ngn cho tt c on th, ti p y l mt chic tu ngi B, nhng ngi khp vng ng phng u kh bit v gi tr v kh v hng ha tinh xo t lu vn em ti x ny v nhn dp ny h ti bn cho ngi ng Ngoi mt ht trai qu m khng t cho ngi ngho kh nht cng c th mua c min l c ngay lnh. Thy dn chng t ra mun xem, th ti cho h hiu l ht trai ny khng th coi bng con mt thn th nhng bng con mt tinh thn bit phn bit tht gi. Ni tm li, ngi ta n ging dy o tht c gi hn ht cc hng ha ca ngi n v mt mnh n c th m ng ti ci phc ch thc v trng cu. Khi nghe ni v iu m h thng gi l o theo ngn ng cc nho s v ng theo ngn ng bnh dn c ngha l ng li th h t m mun ti cho bit o tht v ng tht m chng ti nh rao ging. Sau ti ly ti tho lun vi h v nguyn l vn vt, ti quyt nh cng b di danh hiu Cha Tri t, v khng tm c trong ngn ng h mt tn ring ch Thng , v h thng gi l Pht hay Bt vi ngha ni h l mt thn. Nhng bit vic tn th v ny khng c trng dng ni nhng ngi quyn qu v cc nho gia trong nc, nn ti tng khng nn dng danh hiu y xng Thin Cha, nhng ti dng danh hiu m thnh Phaol tng xng khi ging cho ngi thnh Atn dng bn th knh Thin Cha v danh, Thin Cha m theo nh ngi, ni vi h: cc ngi th m chng bit, l c Cha tri t. Th l di danh hiu y uy nghi trong tm tr lng dn, ngay ban u ti rao ging o tht trc ht v chnh yu nht l thi hnh ngha v chnh ng ca ta i vi c Cha tri t theo cch thc Ngi

mc khi cho ta. Ging cho h nh th, ti tin l h c kh nng hiu v hai ngi trong m thnh gi ng lng, sau my ngy c dy d y hn v nhng nim tin ca chng ta v chu php ra ti cng c gia nh. Ngi th nht chng ti gi l Giuse dng knh bn thnh c Trinh N m ngy l Ngi l ngy chng ti cp bn, cn ngi th hai l Inhaxu v t ph dng chng ti. (c L: Lch S Vng Quc ng Ngoi, Q2, Ch.3 http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=111&ict=434) A2, A3. Lng thin thi, nh a li, Lng thin thi v nh a li l xem mi trng a d, lch s v x hi, nhn a hnh, th t, lng ngi; quan st vn ha, c bit l vn ha lng x v gia nh Vit Nam, ghi nhn nhng chi tit ca i sng c th hng ngy. Mt s ti liu tiu biu ni ln ch mun lng nh thin thi a li v s hiu bit ca cc gio s truyn gio Dng Tn v a l, lch s v vn ha, i sng Vit Nam: Gaspar Luis, S.J.: Tng Trnh v ng Trong, 1621; Giuliano Baldinotti, S.J.: Tng Trnh v ng Ngoi, 1626. A. Francisco Cardim, S.J.: Tng Trnh v ng Ngoi, 1595-1659. Gioan Maracci, S.J.: Tng Trnh v ng Ngoi, ng Trong, Cao-Min v Lo, 1649. c L: Lch S Vng Quc ng Ngoi, 1650, c L: Hnh trnh v truyn gio, 1951, c L: Php ging tm ngy, 1651 (Ngun: http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=77&ict=619). S hiu bit v thin thi a li ny c em ra p dng ngay c vo vic dy gio l. Trong Php ging tm ngy , cha c L nhc n quan nim sinh qu, t qui , n tam gio Vit Nam. Cho bit s y t tng, th phi nh li t Annam ny ni lin: Sng th gi, cht th v (ni ch: sinh l k d, t l quy d). Song le th phi hay i sau c hai qu: mt l qu lnh, hai l qu d; qu trn, qu di, thin ng, a ngc. V chng trn tri th c thin ng: ai n c trn y th chu 3 hng hng vui v vy. (Gio s c L, Php ging tm ngy, Ngy th nht. Ngun: http://www.dunglac.org/index.php? m=module3&v=detail&ib=87) Ln lo ting ni on, th mi ra nc i minh, m Annam th chu o bi nc y. Khi ln lo ting ni on, m i minh phi mt ting ni trong o tht, m li chng cn c knh truyn o tht, th phi phn ra nhiu o vy. Nh th k lc ng tht, th lc i nhiu ng, m nhng ng vy. Song le i minh vn th c phn ra ba ng c, nhng vy chng k nhiu ng tiu mn khc, cng vy vy. ng th nht l ng v k hy ch, gi l o Nho. ng th hai l ng k th qu, ma lm vic di, gi l o o. ng th ba l ng k th bt, gi l o Bt.( Ibid. ngy th bn) Ngi cng nhiu ln nhc n vn ha gia nh vit nam: By gi ta phi hay c ba ng b trn, gi l ba cha, ta phi th, ng no, cho nn ng y. ng di l cha m sinh

thn xc cho ta; ng gia l vua cha tr nc; ng trn l c Cha tri t, lm Cha tht trn ht mi s. C ba ng ny ta mi c sng, c . V chng ta c cha m, th mi c thn xc tht ny sinh ra m ch; song le linh hn ta chng phi bi cha m m ra u. Ta chu n m v c chu thai, m ta trong lng m chn thng mi ngy, chu khn kh m ta, on ba nm b mm. C khi th m ct ca ming mnh m cho con n; cn c khi m n ming ng m ming ngon dnh cho con n. Li c khi m nm chn t, m chn ro cho con nm. Cha con th lo vic nui nng. V vy c khi th cha thc sm chng ng, m lm ngh n ngh kia, chy xui chy ngc, kim ca m nui con. Tht con tho knh cha m th thm phi, v bng c ai chng tho knh, chng khng vng php cha m, tht th c ti trng. (Ibid, ngy th nht) Ay vy m li rn th bn trong kinh c Cha tri, gi l rn th nht trong Li ha, th dy ta tho knh cha m cho nn. M h l k b trn, cng gi l cha m. Li s tho knh th hng c bn phn, l yu mn, knh di, chu lu, gip cho mi s. Yu mn l cht ght, ch mun s d cho ngi, li c mi s lnh cho, m cu vy cng c Cha tri. Knh di l khim nhng cng, m ch mt lng ngi, du mnh lm, du ming ni. Chu lu l vng php ngi mi vic khn ta phi l, hung l khi khin ta s v ch cho ta lnh i i. M gip cho mi s ngi c dng th no, th phi gip, nht l khi gi c, hay l phi au nng. V bng ngi cn thiu s v linh hn cho lnh, (nh th khi cha m cha bit c Cha tri, hay l c lc ng v cho c lnh i i), khi y cng phi gip ht sc, cng vic v linh hn cho lnh th trong hn vic v xc. (Ibid, ngy th tm, st) A4. To nhn ha, Ni dung nhng iu cc gio s truyn gio rao ging cho dn chng Vit Nam l nhng iu hp vi lng tm, hp vi l phi. l iu chng ta va xem s A1 trn y, khi ni v chnh o. y, khi ni v nhn ha, ta c ni v hon cnh chung quanh, v nhng ngi c trch nhim trong quc gia v trong x hi. Trong tt c thi k truyn gio bo tr, chng ta lu rng cc gio s, lc khi u, cc gio s lun lun c cc vua cha knh trng v mn phc. V trong cc quan li, nhn vt hong gia, nho s, tr thc, thm ch c nhng bc tu tr pht gio, c nhiu ngi chp nhn, thun theo v gia nhp o Cng Gio. Ta c th bo rng cc gio s truyn gio lun quan tm n vic to nhn ha. Sau , v nhng l do khc nhau, cc v c th b ghen tng, b hiu lm, b ganh t. Nhiu v, v vy b cm ging o, b trc xut. Ngay t khi mi ti Ca Bng Thanh Ho, Cha c L c dn n gp cha Trnh Trng. Ngi vit: Ngi ta dn chng ti ti ph cha, lc ch ngh ti chin tranh. Cha cm u mt o qun ln gm c mt trm hai mi ngn ngi v bn trm thuyn chin. Ngi B n ly cha v dng phm vt. Ti cng i vi h. Ngoi nhng phm vt khc, ti dng cha mt ng h c bnh xe v mt ng h ct, nhng cha khng ng ti v cn mi sa son cc hnh qun chng cha ng Trong. Cha truyn cho chng ti i cha trong tnh thnh ny, ni cha li ht cc hnh trang v cung phi. Cha cng cho mt ton binh h v chng ti.

Trong hai thng tri, chng ti c thong dong thu la y kho Thin Cha, ra ti cho hai trm ngi. Tht l c ma d dt. Khi cha bi trn nng n tr v th chng ti ra mt. Lc ny tr c thnh thi, cha tip n chng ti rt nim n. Ti dng cha mt cun sch v ton hc, b nm ch vng, in bng ch hn. Nhn dp ti cng ct ngha cho cha bit s xoay vn tri t cng cc tinh t, t ti cp ti c Cha Tri. Cha nghe sut hai ting ng h, y l mt nhc v ng trng. Cha t ra hi lng c nghe ni v o thnh ca ta, cha cng mi ti nng lui ti ph cha. Bi ging th nht ny khng v ch, c mt quan sang trng, sau khi nghe, thy c n Thin Cha v n xin chu php ra ti. Ti c hn hnh cha vi ti thuyn cha nhiu ln v cn mi ti ngi bn tic vi cha, theo kiu dn x ny, mi ngi mt bn ring. Cha ti ngi cnh cha v c nh cho ti dng nhng mn tht ngon nht tt nht m cha c. Ti phi vn ng c li trong t nc ny, khi tu ngi B ln bum try i. Ti lin kim khp ni mt ngi bn ni dm cho ti mt ting. Nhng ai cng chi t, ch c Thin Cha ni cho ti v cho ti thnh cng khng ai d phn vo. Cha vi ti vo thuyn ch dn cho cha bit ng h dng vo vic g v ng h ct s dng th no, hai phm vt ti dng. Sau khi bi cho cha, ti ln dy ng h v cho nh gi, v ng thi ti lt ng h ct, cho cha bit, khi tt c ct ri xung y th ng h li nh gi. Cha thy rt l v hi xem ti c ni tht hay khng. Ti lin ngi xa chic ng h, v s cha tng ti x m vo ng h. Ti cng bt u ging v nguyt thc nht thc, trong khi ch i. Cha vn m m vo ng h ct v khi ct ri xung y th cha cm trong tay ni: hng ri, ng h ca khanh khng nh. Cha va ni th ng h lin nh gi nh ti bo trc. Cha ly lm thch th v cha bo ti nu ti mun y hai nm vi cha, cha vui lng tip ti nhiu ln na. (A de Rhodes, Hnh trnh v truyn gio, chng 8, sd http://www.dunglac.org/index.php?m=module2&v=chapter&id=85&ib=136&ict=319) A5, A6. Dng tng ti v t php minh Trong cng vic truyn gio, cc gio s truyn gio thng minh, dn thn v chuyn nghip l chnh yu. Nhng cc ngi ngay t nhng lc u ngh n vic o to cc gio dn u t Vit Nam v tuyn chn h lm nhng ph t v cn b dc lc. Cng vi cc gio s truyn gio, cc gio dn u t ny, gi l cc thy ging, ng mt vai tr rt quan trng trong vic rao ging tin mng v trong nhng kt qu tt p t c. Cc thy ging c s mnh truyn gio trong gia nh h, trong lng x h, v xa hn na trong nhng ni m cc gio s gi h ti. Cc thy ging cng l mt trong yu t t chc quan trong trong h thng Nh c Cha Tri ca nhng a im truyn gio m cc gio s t ra lm vng gio x, to ra mt linh tng, khch l vic o to gio s bn a. V cc thy k ging ny, cha c L t ra rt u i v thn phc. Ngi vit: Gio dn vn rt st sng nh my nm v trc. V th ti khng ni g ring y, nhng ti khng th khng ni ti n Cha ban cho ti v ng thi kch ng mi ngi trai tr hp tc vi ti trong vic ging c tin cho dn x ny. Tt c u nhiu tnh khc nhau m ti,

nhng h ch c mt tm hn thuc v Cha v hon ton tn tu Gio hi. Trong s c ba ngi Cha dnh cho phc t o: Anr t tnh Ph Yn ti tm ti, Inhaxu con nh sang trng, v l quan ta, thng minh, rt thng tho ch Hn, nht l rt nhn c, mt v thnh ch thc, gc tnh min bc, sau khi chu php ra ti th khng mun ri ti, v thc ra ti c gp Inhaxu th khng ly g lm sung sng hn. Ngi th ba l Vincent, t lu ni xin ti cho vo s nhng ngi khc. Thn ph anh l mt gio dn o c tnh Qung Ngi, ng em n trnh ti, mc du anh l ct tr nng gia nh v cy gy ca tui gi. Cn by ngi khc th cng tng t nh ba ngi trn. Tt c chng ti cng nhau i khp cc tnh, cc lng cc x ng Trong. Thin Cha ph h ban n gip chng ti v s gio dn trong mt thi gian ngn thm c hn mt ngn. (Ibid, ch 21) Cng trong ti liu Hnh trnh v truyn gio , trong hai chng sau, chng 23, cha c L vit tip v cc thy ging: Sau khi gn hai nm v i thm ht c tnh ng Trong, khng ra mt cng khai, ch hot ng ban m th ti c tin ngi B, trong khi ti i vng, ti ca Nng, ri t try v Macao. Trc khi h khi hnh, ti ti gp h v tt c u mun cho ti cng v vi h. H s cha c gin. Theo h th cha vui lng ti li ba thng sau, nh th ti gip gio dn hn l c phi ln trnh. Ti ng v trc khi ra i, ti ngh nn gn b mi thy ging bng mt li tuyn th cng nh ti lm ng Ngoi khi ti ri b h. Chng ti chn ngy l ng thnh t ph Inhaxu c hnh nghi l. C mi y t Cha cng khai n nh th, c mt ton th gio dn. H cm nn trng trong tay, phc trc bn th, ri th s phng s Gio hi, khng lp gia nh v vng li cc cha dng n ging t nc ny hoc nhng v thay th cc ngi. H c li th rt st sng v cm ng ti rt nc mt, lm cho tt c c ta u phn khi. Cn ti, ng gn bn th, ti vui mng qu i, khi thy nhng ngi lnh thnh hy sinh tn hin cho Cha mt cch rt thnh thc, tm tr ti ngi khen Cha v mt ti tun tro dng chu l. Sau ti ra lnh cho h phi theo khi ti vng mt. Ti t Inhaxu l b trn v ai cng bng lng v l ngi ln tui hn c, c kh nng hn c v thc ra cng rt nhn c nh cc anh em ng s. Ti chia h thnh hai ton, ton th nht i thm cc tnh pha bc cho ti ng Ngoi, Inhaxu l ton trng v em theo Anr, ton th hai th i cc tnh pha nam cho ti bin gii Chm. Th l ti tr v Macao vo thng 9 nm 1643 cn h trung thnh lm trn nhim v ti u thc cho. Thot u tt c mi ngi u cng nhau li mt thng trong nh chng ti Nng m v lng dn ph bnh a nn phi dng li. Trong khi , c my ngi ng bnh, c Anr trong s , ngi rt nhit tm nhng sc yu. Inhaxu l b trn nhng li lm y t hu h tt c, m ngy sn sc, khng qun kh nhc v khng ngi vic hn vic mn cha chy cho cc ti t tt lnh ca thy c nht l Cha Kit.

Khi khi bnh, h chia tay i cc ni nh ti ch nh. Nm ngi try v pha nam v lm vic rt c lc, trong ba thng ra ti c hai trm chn mi ba ngi lng dn. H thy khng nn hon vic ny ch ti v. H cn chun b nhiu ngi khc cho chnh tay ti lm. Vic ny c ting vang ln trong tnh Ph Yn, lm cho lng dn y ny n tha vi quan trn th mi v tr nhm v rt ght gio dn. ng ta lin cho i lng bt ht cc thy ging mi trng pht. H cng khng cn n b Maalna, c h vi cha, v quan trn th c, cha chuyn i ni khc 66. Bn lnh xc lo p vo nh, lc sot cc phng tm cc thy ging, nhng may m cc thy khng trong thnh ny. Cc thy ch bun v b l dp chu kh v c tin, cc thy thch c cht v o hn l ging. B Maalna khng bun phin v chu x nhc , nu vo trng hp khc th b rt bc bi. Trong dp ny c hai b t lng kin trung c bit, mt l b Angela, b kh s v thy m chng tn l Monica cho h mt nh nguyn v s quan ta ti ph. Do b cht v au n. B khng mun sng sau ti c ty nh do mt gio dn phm, m chng b vy. Ngi th hai l mt b qu ph, b cng c mt nh nguyn. K ch mun ph p lng quan trn. Nhng b can m chng c, lc cng lc nhu v nhit thnh tn vinh Cha. Cui cng nh nguyn c an ton cho d ma qu in cung v lng dn c . Trong khi c nhiu thnh qu pha nam th Inhaxu vi bn ng s cng khng km thnh cng pha bc. Trong c t ngy m ra ti c ba trm ba. H khng n khng ngi ri. Trc ht h n tnh cha l Thun Ha. y c ma rt tt p, do s chun b ca ba gio dn can trng. Ba ngi ny la khi nh, b ni sinh qun trnh m lng dn tc gin v hnh hung. Trc y gn hai nm, khi i qua x K i, trong ba ngy ti ra ti c ba trm ngi do cc thy ging dy d trc. Lng dn cm tc v thn gi tr ca h b bi trn ln. Chng nht nh bo th gio dn. Trc ht chng hnh h thy Augustino l ngi ging dy. Chng tri thy v gia ch sut mt ngy, phi nng bui tra, nhng y t trung thnh ca Cha thy nh sng v mt sc nng bn trong mnh hn sc nng thiu t bn ngoi. Cn mt ngi tn l Phaol, mt ngi c knh n trong x ny, nhng v thy c tin b xm phm nn khng mun li. ng bn ht ti sn v dn con tn l Philipph, c hai rt sng o, i kim n ni khc, ni ngi ta khng lm hi s o. ng chn kinh cha c th ln trnh trong m qun chng v ng thi, c th thu hoch c nhiu thnh qu hn. ng m trng dy hc, ng mt bn v con ng mt bn, v c hai u rt thng ch Hn. Ch trong t lu ng t c nguyn, sa son cho my ngi theo o v giao cho cc thy ging lm php ra. Hi lng v can m ca hai y t Cha, Phaol v Philipph, Thin Cha mun thng cng cho vt cht i ny. Mt hm i qua ph, tnh c cha gp Phaol m cha bit v mn chung t xa. Cha hi thm rt n cn v giao cho chc quan ta lc ny cha

c ai m nhn. Phaol b ng v c hi may mn. ng nhn thy mnh v Thin Cha m b ht ca ci ni sinh qun nn Thin Cha n b cho tt c nhng g mt. n hu vt cht ln lao ny lm cho ng cng can m gip vic thing ling v vt cht cho ht cc gio dn. ng cng st sng hn trc v c th ni y l mt Phaol ch thc trong thnh ph ln ny. Cn v phn Inhaxu vi ton binh tinh nhu hng kin ton cng trnh m ba gio dn kia c bit khi s. Thy ra ti, ging v ly li o c cng c tinh thn gio dn. Sau ti qu qun ni sinh trng tn l Hemcun. Thy thnh thc mun chinh phc ng liu, nhng ng nh chn l Cha ni, thy khng khuyn nh c ai tr li o. Ngi ng hng xa kia vn qu chung thy th nay li cho thy l k cung tn. Cng vic khng tin trin, ngoi hai ngi thy thng mn nht, l m v b ni nay bt tun. Thy ra ti cho c hai. Ri khi thy sp n thi lc ti ha tr li, th thy rt lui v ni ti cn dn n ti: l ca bin Hi An. y, tt c gp nhau, em theo bao nhiu ca cp c t tay ma qu. (Ibid. ch. 23) B. Gio hu sng o trong hip nht v yu thng Gio s truyn gio trch nhim em li kt qu g cho gio hi ? V c trch nhim, cc gio s bit ging gio l o c Cha Tri bng ting vit v theo l phi, hp vi lng ngi. Cc ngi bit t ra chnh o. t c chnh o, trn mt ng i ngay thng, cc gio s li bit da vo nhng nn tng vn ha vit nam v gia nh, quc gia, chuyn trao Tin Mng mt cch d hiu v d tip nhn. Cc ngi bit da vo thin thi v ta vo a li. Thm vo , cc gio s cn bit chinh phc cc quyn lc trong quc gia x hi, trnh chng i v cm cn, th nghch, dt c nhng lin h thun li. Cc ngi bit to ra nhn ha. T , c chnh o, c mi trng thun li, vic thnh cng ch cn ty thuc vo sc mnh ni b, da trn nhn ti, cn b gii v t chc qui c, thng pht phn minh. Cc gio s lm c iu d. Cc ngi bit dng tng ti, l thu nhn cc thy ging v t chc cng on theo khun mu nh c Cha Tri v linh tc. Kt qu ca vic truyn gio trch nhim m cc gio s Dng Tn mang li cho Gio Hi Vit Nam trong bui thnh lp ny l: 1- s gio hu tng rt nhiu; 2- cc gio hu sng o trong hip nht v yu thng. B1. S gio hu tng rt nhiu Ch nhn cng vic truyn gio ng Ngoi, ta d thy s lng dn Vit Nam n nhn Tin Mng mt cch h hi. Ngay ngy u tin n Ca Bng, Thanh Ha, 19/03/1627, cha c L chinh phc c hai ngi rt thng minh v gia nh h: Th l ngy 12 thng 3 nm 1627, ti ri Macao v sau tm ngy trn bin vi mt cn bo ln tng nguy ti tnh mng, chng ti may mn cp bn ca Bng tnh Thanh Ha, ngy 19 thng 3, l thnh Giuse, ng ti nhn l quan thy trong cng trnh ln lao ny. Chng ti lin t tn cho ca bin ny v t gi l ca thnh Giuse. Tu chng ti cha vo ti b th thy rt ng ngi t tp xem hng ha trong tu.

Ti lin bt u gi hng ha ca ti ra v cho h bit ti c mt th hng qu hn v r hn tt c nhng hng khc, ti s biu khng nu ai mun, l o tht, ng tht ban hnh phc. Ti ging gii mt bi ngn, bi v o trong ngn ng ca h c ngha l ng, ng. Cha cho trong m th nht ny, ngay trc khi t chn ln t, c hai ngi rt thng minh sa li v nht quyt xin chu php ra ti. Ti ra ti cho h sau t lu cng tt c gia nh.. Trong hai thng tri, chng ti c thong dong thu la y kho Thin Cha, ra ti cho hai trm ngi. (Ibid, ch. 8) My thng sau, khi ln kinh K Ch, kt qu c tip tc tng trng: Khi chng ti ti kinh ng Ngoi tn l K Ch, mt kinh thnh rt ln v rt p, ph phng rng ri, dn c ng c, ly thnh di ti hn su dm, tc th cha dng cho chng ti mt nh v mt nh th xinh p. Th l ting n i khp nc v ngi ta tun n rt ng, n ni ti phi ging mi ngy t ra bn ln v nhiu khi su ln. Nhn thy kt qu, ti kh lng tin cho ni. Mt b em gi ca cha v mi ngi h hng gn c ra ti, c my tng lnh ni ting cng xin theo o v nhiu binh s na. Nm th nht, s ngi chu php ra ti l mt ngn hai trm ngi, nm sau, hai ngi v nm th ba ba ngn nm trm. Khng g lm ti b ng na, ti thy d dng chinh phc cc v s si () ti ra ti c hai trm, nhng ngi ny rt c lc gip ti chinh phc k khc. Mt trong s ny dn n ti nm trm ngi xa kia dy iu di tr, nay h ging chn l c tin v t chnh h l nhng thy ging nhit thnh nht ca chng ti. H rt hi lng khi ti trnh by o ta hp vi l phi v nht l h phc mi iu rn Cha, cho rng khng c g hp l hn v ng c cng b bi ng thng mun dn mun nc. Phng php ti dng l lun v linh hn bt t v s sng i sau, t chng minh v tnh Thin Cha, v quan phng ca Ngi v dn dn mi cp ti mu nhim kh hn. Theo kinh nghim chng ti thy, cch ging dy lng dn nh th rt c ch: ti ct ngha di hn trong cun Php ging tm ngy trong ti c trnh by ht cc chn l cn bn phi ging dy lng dn. (Ibid, ch. 9) V nhng nm tip theo, kt qu truyn gio vn mt mc tng trng khng ngng. Cha Antonio Francisco Cardim ghi nhn nh sau: Do nhng vic xy ra v nhng php l khc m rung nho Thin Cha sinh si ny n n ni trong nc ny, nm 1631 ra ti c 5.727 ngi, nm 1633 c 9.797, nm 1634 c 9.874, nm 1635 c 8.176, nm 1636 c 7.121, nm 1637 c 9.707, nm 1638 c 9.076, nm 1639 c 12.234, nm 1640 c 10.070 v nm 1641 tt c nhng ngi chu php ra th ln ti con s 108.000. Thm vo , trong nhng nm ny c 235 nh th trong nhiu ni. Tht l nhng kt qu ln lao, nu xt ra ch c mt s th rt t c sai ti gt hi. (Antonio Francisco Cardim, Tng trnh v ng Ngoi (a) http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=77&ict=624)

B2. Gio hu trong hip nht v yu thng sng o S gio hu tng nhiu. l mt kt qu tt, ng mng. Nhng iu ng mng hn l cc gio hu tn tng sng c tin mt cch rt st sng o c. Cha c L rt cm kch v cuc sng hip thng v yu thng, bc i ny ca gio dn. Ngi coi nh mt php l Cha ban: i sng trong sch v lng st sng ca gio dn tn tng gio on ny cn l chng c r rng c tay Cha hn l cc php l. Ti ni tht, khng g lm cho ti xc ng bng thy trong t nc ny c bao nhiu gio dn l by nhiu thin thn v n php ra to nn ni mi ngi mt tinh thn pht sinh ni cc tng v cc v t o thi Gio hi s khai. H c mt c tin vng chc n ni khng ai c th nh ra khi lng h c. C mt b cn tr tn l Darie th cht chng th theo mt v quan mun lm mt danh gi b. B sn sng cht khi b u mt n php ra. Mt gio dn khc tn l Phanchic lm vic khing cng cho ngi em ca cha, theo phong tc nhng k c trong nc. ng ny nh chu cht hn l b vic bc i thng lm ngoi gi hu h ch. ng nhit tm i chn xc nhng gio dn ngho v vic bc i ny a ng ti ci cht v ci cht l phn thng ln nht ng mong mi. V qu trng c tin m h rt chung cc nghi l rt nh c h n c tin. H coi cc cha ging c tin nh cc thin thn v hn hnh c vng li trong ht mi vic rt nh mn. Khng bao gi ti gi thnh gi ln m khng thy h st si chy nc mt. C mi lm ngy, h li n xng ti hoc xem l. Mc du xa nh th chng t nm su dm ng, h khng bao gi qun nhng ngy l. H ti vo ngy p l ri tr v ngy hm sau, sau cc nghi l, ngha l rt mun. H nh th t sng sm cho ti chiu t. H thng qu, rt mc khim tn. Thy h ti khng cm c nc mt. Mi ngi eo hai nh thnh gi, mt c v mt c tay. H ni nh th nht lm thun, nh th hai lm gm ao. Khng bao gi h i hot ng m khng em theo mt bn th nh, gp li khi ti nh tr. Mi sng h khng bao gi qun nguyn ngm mt na gi. a s suy nim v mu nhim o thnh v h c hng nhng m i Cha ban cho nhng linh hn trong sch. H rt qu trng nc php, c nm su ngy h li n ly, h eo mt l cng tay c dn buc. H cho bnh nhn ung vi nhng thnh qu l lng. Mi ch nht, ti buc lng phi lm php vi nm vi ln, tha mn lng st sng ca h. Ti rt phn khi thy h thn trng dn mnh xng ti v rc l. H c lng qu mn v trng knh cc b tch mt ngn ln hn ti. Ngy hm trc, bao gi h cng gi chay v nh ti. Nu ti khng ngn cn th h s rc l nhiu ln ch khng phi ch mt tun mt ln. H xng ti m khc lc nh th h phm ti ty nh v thc ra ti c th ni, thng thng khi ngi ta, ti kh thy g l ti lm php gii, khng phi mt s t m thng l c mt lng mt x. Ti cng nhn thy khng phi l h khng bit, nhng v h knh s Cha. (Hnh tr nh v truy n gi o, ch. 10)

Qua cuc sng o c ny, mt bn sc vn ha cng gio vit nam ang c bt u v ra, trnh by chu k nm sng o theo phng v, khi u t Ma Chay n mng L Ging Sinh. Cha c L m t bc tranh y nh sau: Chng ti mng l Ging sinh ht sc long trng, ngha l chng ti bt u ra ti cng khai my k tn tng, c ti sinh trong Cha Kit vo chnh ngy Ngi ging sinh. Hn na, trong m Noen gio dn tn tng st sng v hoan h ht cc bi ca sinh nht v nhng bi ca tn gio khc. M v ban m, khng cho php phi n vo nh th theo thun phong m tc x ny, nn mi tng sng, h dy sm v n nh th rt ng. Chng ti trnh by nh c Gisu hi ng cho h bi th v hn knh, mi ngi u t ra xc ng v cm mn khng sao t c. Ti ngy u nm, theo tc l lng dn, thng c nhng cng bi m tn d oan trong ba ngy Tt. Chng ti truyn cho gio dn lm nhng vic o c trong ba ngy ny: thay th ci hp treo u cy nu cao dng ngay ca nh, nh chng ti ni quyn 1, th chng ti khuyn h t cy thnh gi: h lm theo. Th l trong khp ph phng trong kinh thnh ngi ta xem thy biu hin ng knh ca vic cu ri c dng cao vt qu mi nh lm cho ma qu s hi v cc thin thn vui mng. Cha cng nhn thy khi vo ngy u nm ngi i qua ph, trong m rc long trng k trn; thy thnh gi cm cao cht vt th ngi ni: y l biu hin ca gio dn. Trong ba ngy u, chng ti cho hun d v cho gi nh sau. Ngy mng mt Tt knh cng vic to thnh v gn gi (mun loi), knh dng Thin Cha Cha. Ngy mng hai, nhn bit n cu chuc, cao c khn snh, knh dng Con Thin Cha v ngy mng ba, khim tn cm t Cha Thnh Linh v n c gi vo o c Kit. V khng ai l khng hm h lm cc vic ny, khng ai l khng vui mng sung sng. Sau t ngy l l c Trinh N Dng mnh vo n thnh. Chng ti long trng lm php nn. Mi gio dn tn tng u cm nn sng bc vo nh th. H lm rt vui v v vi nhng tm tnh st sng. Ri h c em nn v nh dng trong trng hp c ngi cht ghi nh li. H rt sung sng. Lng nhn thng s khng mun nhc n ci cht v khng ai dm c tn ra trc mt ngi quyn qu, v th khi lm pht , h phi ni tri i hoc ni quanh. Cn gio dn, ngay c nhng ngi cao sang, h khng cn ngi nghe ni ti ci tn thng lm cho ngi khc khng bng lng, h cn li dng bc cch dn mnh cht lnh. H tin nn lm php ny gip h trong giai on ti hu v nguy him ca i sng, xua ui tng lnh ti tm v ch th ca n cu ri. Ti ma chay thnh, trong gio hi Kit gio ngi ta gi chay rt st sng, cn i vi ngi ng Ngoi th khng kh khn g. Chng ti bit lng dn gi chay rt ngt tn sng t thn, h khng nhng king tht v trng, li king c sa l th khng thng dng x ny, king c ht cc th c, v khng phi trong mt hay hai thng m sut i, n ni h in di m tn tin rng h phm mt trng ti nu git mt con vt no hay bt c mt con chim no, v khng phn bit gia ti git mt ngi vi git mt con g. Du bit Gio hi khng bt gi chay nghim khc nh th song tt c nhng ngi Gio hi khng chun cho, u gi rt st sng trong sut ma chay. Vo u ma Vng th ti cho h bit l cng nhiu ngi nhit tnh n chay trong ma ny cho ti l Sinh Nht. V th cng khng t gio dn nng nn gi chay.

Theo tc l trong Gio hi, vo cui ma chay, chng ti lm php l. M bi v trong khp nc Annam khng c cy liu, ch c rt nhiu cy da xanh tt, nn chng ti s dng l da trong nghi l. Khng nhng c rt nhiu gio dn m c lng dn cng n d nghi l lm php l. C nh th, c ngoi cng khng cha, mc du c sn rt rng, thnh th c t ngi phi ra ngoi. Gio dns t sng gi l php v em v nh dng xua ui t ma v qu m. Trong thi gian thnh ny, mi ngi u xng ti rt st sng, nhng tt c khng c rc l v thiu bnh thnh, tt c bnh chng ti lu tr u b ha tai em i ht. Khng sao ni ht tm tnh thng mn v khc lc khi h n th ly nh thnh gi ngy th su tun thnh, nghi l ny lm cho h rt ng lng st sng v xt thng. Chng ti khng c hnh nghi thc kinh m trong tun thnh v chng ti c t ngi gio dn tn tng khng gip chng ti c vic g v khng hiu bit sch (latinh). cho h khi b thit thi, th chng ti chia cc mu nhim thng kh lm mi lm ti chnh. C sau khi c chung mi kinh chui ht th ngm mt on v suy nim mt trong mi lm s thng kh, sau mi ln nh th th li tt mt trong mi lm ngn nn sng theo tc l trong Gio hi Rma. Trong nghi l, h khc lc, ku go v rn r t lng mn thng nhng thng kh v ci cht Cha Cu th chu, ngi ln cn cng n nghe. V th phi khuyn h kim ch lm cho lng dn khng cn c phn on sai lm v lng o c ca h, chnh lng dn lm g c nhng tm tnh . (L ch s V ng qu c ng Ngoi, s d, ch. 22) LI KT Thi k Bo H cch nay 350 nm. Nhng khi xem li lch s truyn gio c thc hin trong thi ny, ngi c khng khi ng ngng khi nhn thy nhng cng trnh v i c cc nh truyn gio thc hin. S v i bn ngoi l s gio hu tng thm nhiu, th ai cng nhn thy. Rt nhiu ti liu cp n. S v i v phng php lm vic v qun tr truyn gio, th kh thy hn, nhng mt s nh nghin cu nhn ra. Trong Lch S truyn gio Vit Nam , linh mc Nguyn Hng xc nhn rng: Nhn li hot ng truyn gio ca cc tha sai dng Tn trong 50 nm x Nam (1615-1665) v 37 nm x Bc (1626-1663) chng ta thy g? Chng ta phi cng nhn cc ngi thc l nhng ngi c cng u trong lch s khai nguyn cng gio Vit Nam, nhng ngi xy dng nn mng mt gio hi, nu so snh vi cc gio hi min ng lc , nh Xim, Lo, Cao Min, Trung Hoa, khng k Nht Bn ang b bch hi v ang i n ch tt th, c th gi l mt gio hi thnh vng nht min ng , theo li gi ca cha c L . Sau , phn tch v Nhng l do thnh cng , cha Nguyn Hng nu ra ba l do, trong , L do chnh a n thnh cng, l tinh thn v phng php truyn gio ca cc cha, m trong , nhng cha nh c L, Majorica, De Pina v Buzomi l nhng v tiu biu . (L.M Nguyn Hng, Lch s truyn gio Vit Nam, Q. I, Si Gn, Nxb Hin Ti, 1959, tr. 263-281). S v i trong cch sng o v truyn o ca nhng gio dn tin khi thi Bo H, y

qu tht l mt hng n Cha ban, m ta phi ct cao li cm t. Cc Gim mc trong Hi ng Gim Mc Vit Nam chc chn nhn ra iu ny, khi cc ngi nhn nh gio dn Nhn li hnh trnh lch s y, chng ta khm ph ra mu nhim Gio Hi, mu nhim ca ht ci tht b nh (x. Lc 13,18-19) khi gieo xung lng t, nhng nh m r su trong c tin nn khng ngng ln ln trong hi vng v tr thnh cy to, ph bng mt tnh yu cho hng triu con ngi, tr thnh mt trong nhng Gio hi c s tn hu ng o nht ti Chu. Mu nhim y bt ngun t Thin Cha, ng ban tng cho ta mn qu v gi l c Gisu Kit, Con ch i ca Ngi, v dng sc mnh Thn Kh Ngi, thc y nhng bc chn tha sai ra i gieo vi ht ging Tin Mng trn qu hng chng ta. V th, khi nhn li lch s Gio Hi a phng, chng ta phi ct cao li cm t: Hy t n Cha v Cha nhn t, mun ngn i Cha vn trn tnh thng (Tv 118,1). (Dc Nguyn Vn Nhn, Din vn khai mc Nm Thnh 2010). Cch sng o v truyn o ca cc gio dn Vit Nam tin khi phi chng l ngun hng Hi ng Gim Mc Vit Nam mun tr v ngun, nhn ti tng lai trong bi cnh vn ho x hi ang i thay ca nhng thp nin u thin nin k III, nhm vn ng cng ng Dn Cha mt lng quyt tm p tr tnh thng ca Cha, v lm mi hnh nh gia nh Gio Hi ti Vit Nam theo hnh mu m Cng ng Vatican II 1965 phc ho nh sau: Gio Hi hip thng: o su mi hip thng gia cng on tn hu vi Thin Cha trong c Kit nh Cha Thnh Thn, cng c s hip thng gia cc thnh phn Dn Cha, gio s, tu s, gio dn, trong mi Gio Hi a phng, hip thng gia cc Gio Hi a phng vi nhau cng nh vi Gio Hi ton cu; Gio Hi tham gia: mi thnh phn Dn Cha, gio s, tu s, gio dn, u c quyn v trch nhim tham d vo mu nhim, hip thng v s v ca Gio Hi, mi thnh phn theo c sng ca mnh; Gio Hi v loi ngi: quyn bnh v s v ca Gio Hi l quyn v trch nhim yu thng v phc v cho s sng ca mi ngi anh em ng bo v ng loi. Paris, ngy 17 thng 12 nm 2010