K THUT TRNG NM NM TRONG TH GII SINH VT Nam gii sinh vt (theo Robert H.

Whittaker,1969) Khi sinh hay tin nhn MONERA Nguyn sinh hay n bo PROTISTA Nm MYCOTA 1,4 t nm Thc vt PLANTAE ng vt ANIMALIA NM L G? Nm khong phi thc vt - Khng c kh nng quang hp. - Vch t bo bng chitin v glucan (thay v cellulose). - ng d tr l glycogen (thay v tinh bt). 2. Nm cung khong phi l dng vt - Ly dinh dng qua si nm nh r cy. - Sinh sn bng kiu to bo t (hu tnh v vo tnh). V vy, nm c xp vo mt gii ring gi l gii nm (MYCOTA). GII NM - Gii nm gm cc nm tht (Eumycota), /nm nhy (Myxomycota) thuc PROTISTA/ - S lung: 1,5 triu loai (ch sau con trng, hn 10 triu loai) mo t duc 69.000 loai, vi 10.000 loai nm ln (Hawksworth,1991) - Phn bit: - Nm bc thp (si cha pht trin, khong vch ngan) - Nm bc cao (si pht trin, chia nhnh, co vch ngan) hoc: - Nm ln: cho tai nm kch thc ln - Nm nh (vi nm): gm cc loi nm n bo v nm si C IM CHUNG CA NM - Khi nim - Sinh vt nhn tht (khc vi vi khun) - Cu to co c n bo v dng si - Sinh sn theo kiu bo t - Nm nh phn ln l nm si, ng dng nhiu trong i sng - c bit n bo nh nm men, quan trng trong cong nghip thc phm - Mt s cho tai nm hay qu th (fruiting body) co kch thuc ln (nm ln), gm ba loi: - Nm an c v an ngon: nm an - Nm khong an c hoc an khong ngon (bao gm nhiu nm

duc liu) - Nm c: nm co cha hoc sinh c t C IM SINH L V DINH DNG Hieu kh: cn Oxy v thi CO2 Sinh sn nhanh bng bo t nm. Ly thc an qua si nm: cn d m cao

- Dinh dng theo kiu d dung, lythc an t: C th cht = hoi sinh C th sng = k sinh hoc cng sinh C IM T BO HC c dim chung ca nm ln: cu to si va cho qu th kch thc ln H si nm - Hnh ng, co vach ngan - Vach ngan khong hoan chnh, co nhng l nh (t bao cht, thm ch nhan co the thong thng qua li). - Si nm phat trin chia thanh nhiu nhanh chnh va nhanh con - Co hai dng si: Si s cp (haploid): sinh ra t bao t, t bao co mt nhan Si th cp (diploid): phi hp hai si s cp, t bao co hai nhan - Si nm tang trng bng du ngn. Si th cp co kiu sinh sn c bit gi la mu lien kt (clamp connection) Qu th nm (fruiting body hay carpophore) C quan sinh sn ca nm, c cu trc ac bit bng h si nm. Thng gom ba thnh phan chnh: mu, cuong v phien nam Mu nm (pileus): che ch cho tai nm. Mt trn co sc t ( cn nh sng mt tri). Mt di mang th tng (hymenium)= c quan sinh bo t. Phin nm (lamelle): thung dng l hoc dng l. C quan chnh sinh bo t. Ni hai nhn ca si nam hp li thnh mot v gim phn, nn cn gi l thu tang. Thu tang sinh ra bo t nam. mt vi nam, thu tng co thm mng che, khi trung thnh s rch ra thnh vong co cuong nm. Cung nm (stipes): c quan a mu nm ln cao, e pht tn bo t ra xa. Mt vi loai nam, cuong co thm vong co v bao goc. Cung co nam khong co cuong (nam mo, nam tuyt)

C IM PHN LOI

NAM GIA TR NH MOT THC DC PHAM I. GIA TR DINH DNG - Nam la mot thc pham do cha ay u thanh phan, nh ng, am, khoang, vitamin am cua nam khong cao hn tht, nhng chu yeu la acid amin can thiet cho con ngi. Nam cha nhieu vitamin, nh B, A, C, D, E, K... Nhat la vitamin B, ch can an 3g nam u lng Vit B12 cho 1 ngi trong 1 ngay. Nam giau khoang, nen giup tang sc e khang cua c the.

II. GIA TR DC TNH 1. Nam cung cap nang lng thap, thch hp cho nhng ngi an kieng 2. Nhieu loai nam co dc tnh qu nh: * Nam meo: cha l, tao bon, rong huyet va giai oc gan. * Nam bao ng: cha chat pleurotin (khang sinh), retin (khang ung th) ac. folic (chong thieu mau) * Nam rm: co cha volvatoxin A1 va A2 (tr tim, c che te bao ung th) 3. Vach te bao nam co cha chat glucan phc hp vi mot loai protein co kha nang c che s phat trien cua te bao ung th.

NAM GIAI PHAP NONG SINH HOC TRONG TAN DUNG PHE LIEU NONG LAM NGHIEP

NHNG THUN LI TRONG VIC PHT TRIN NGH TRNG NM CC TNH PHA NAM I. IU KIN A L V X HI 1. a l t nhin: kh hu on hoa, t bin dng ln, d m cao. 2. Ngun nguyn liu: ph liu nong lm nghip kh di do. 3. Lao dng: lao ng nhn ri con nhiu c thnh th v nong thon 4. Th trung: nang dng, tp trung hu ht cc u mi nm (mua vo v bn ra, k c xut khu) II. TNH HIEU QUA CUA TRONG NAM 1. Ve kinh te * Vong i ngan va vong quay ca san xuat nhanh. * S dung nguyen lieu chu yeu la phe lieu nong lam nghiep. * Co the nuoi trong cong nghiep hoac thu cong. * Gia tr thng mai kha tot. 2. Ve xa hoi * Tao cong an viec lam cho nhieu ngi, tang thu nhap cho khu vc nong nghiep. * Giai quyet van e moi trng trong san xuat nong nghiep. * Tao them nguon thc pham co li cho sc khoe cua cong ong.

III. THUN LI KHAC 1. Nhiu loai nm c nuoi trng thanh cong, nh: nm rm, meo, bao ng , ong co, nm m, linh chi, van chi, hu thu, kim cham. 2. Qui trnh ci tin em li hiu qu cao cho ngi sn xut. Cac trang tri du t qui mo ln xut hin ngay cang nhiu. 3. Phong trao trng nm rng khp, xut hin nhiu ngi trng nm co kinh nghim va k thut tt. 4. Trnh d ch bin va bo qun a co tin b, cht lng hang xut khu ngay c ci thin. S RA I V PHT TRIN NGH TRNG NM S lng: khong 2.000 loai nam an c, trong 10.000 loai nm ln Co 80 loai nam an ngon v c nghin cu nuoi trng 20 loai c thng mai hoa v 7-8 loai nam trng ph bin. Nm c ghi nhan nuoi trng u tin l nm mo (nam 600) Nm nuoi trng nhiu nht hin nay l nm m, vi trn 70 nc tham gia nuoi trng (bt du t 1600) Nm trng ch pht trin mnh t sau nhng nam 1960, nh s ra i ca phng php nuoi cy mo t bo v k thut vo trng.

CHNG II
C IM VI LOI NM TRNG PH BIN (Theo th t t d n kh dn)

I. MEO GIONG NAM I.1 Khai niem I.2 Phng phap tao meo giong cu - S dung he si - S dung bao t I.3 Phng phap tao meo giong mi - Giong thuan va nhan giong thuan khiet - Nuoi cay mo va nhan giong vo tnh - Hien tng lao hoa (senescense) va thoai hoa (degeneration) CONG THC MOI TRNG PGA Khoai tay 200g Glucose 20g pH = 6- 6,5 Bo sung dinh dng Cho vo ng nghim CHN MU NM * Tai nam non hoac con ti * Hnh dang ien hnh * Khong b sau benh * Khong t nc CHUAN B GIONG BAN AU Kiem tra nc va pH Agar Nc cat u 20g 1.000ml

Kh trung 121oC/ 40 phut Chia vao dung cu cha va kh trung

Cat e tach oi tai nam

Tach mo tht nam

at ong nghiem nam ngang

II. CHE BIEN NGUYEN LIEU TRONG NAM Nhng nguyen lieu co the dung cho trong nam Cac tieu chuan cua nguyen lieu sau che bien - o phan huy - o am - o xop hoac thong thoang - o sach khuan Chat lng cua nguyen lieu dung trong nam - T le C/N - Can chnh pH thch hp - Cac yeu to khac, nh : khoang (a va vi lng), hormon

III. K THUT V TRNG PHNG PHP VT L 1. Tia (X, rnghen, UV) v phng x 2. Nhit: nhit m v nhit kh 3. Sng vi ba 4. Lc: lc bi v dung dch V d: Noi hap ap suat (Autoclave), Kh trung bch phoi bang thung phuy, Kh trung bch phoi bang thung phuy, Kh trung bch phoi bang tu co he thong cung cap hi. PHNG PHP HO HC 1. Ty u v v sinh phng c: phenol, formol, javel, lu hunh, vi 2. St trng da: ru, cn, iod, x bng, oxy gi, phm mu 3. Dit khun:

Kim loi nng: thy ngn (HgCl2), ng (CuSO4), bc (AgNO3) Khng sinh: penicillin, cloramphenicol, mycostatin Nng dc: dit nm (Zineb); dit khun (Valinomycin) 4. St trng mu vt: clorin (Hypoclorit Ca) PHNG PHP SINH HC 1. c ch sinh l vi sinh vt: pH, nhit . 2. S dng x khun hoc vi khun

VO TRUNG TRONG LAM NAM 1. V trng mi trng dinh dng (c cht) - Loi nguyn liu v cu to - Thnh phn v m c cht - Kch thc v cch sp xp 2. V trng ni lm vic - Chn a im - V sinh ni lm vic - Hn ch tc nhn gy nhim 3. V trng thao tc - V sinh dng c - V sinh mu vt - Thao tc an ton IV. CHAM SOC - ieu chnh nha trong: nhiet o, anh sang, pH, o am, Oxy.. - Ti nc va cham soc - Ra qua the - Thu hai

CAC KIEU DAN KE HOAC TREO BCH Ke ch A, Ke ch I, Dan treo bch HE THONG DAN KE TRONG NAM Chuan b ke trong nha trong HE THONG CUNG CAP OXY HE THONG TAO AM

V. BENH TRONG TRONG NAM 1. Bnh sinh l - Lin quan n nhiu yu t mi trng, nh: nhit , pH, nh sng, Oxy v CO2 , k c ngun dinh dng. - Bnh biu hin, thng qua cc hin tng: i vi t nm: mau ng vng, tit nc, lo ho nhanh. i vi qu th : tai d dng, thi nhng, teo u, cung di - Khc phc: i vi nhit : gi nhit n nh v trnh nhit ln qu cao i vi pH: ch n pH ca nc ti, trnh pH xung thp i vi CO2 v Oxy: nm l sinh vt hiu kh, cn Oxy v thi ra kh Carbonic. Do , trnh che y hoc lm tri qu kn i vi nh sng: nm khng quang hp, nhng vn cn nh sng 2. Bnh nhim - Ch yu do cn trng, vi sinh vt xm nhp, tn cng v ly nhim - Cc k th gy hi cho nm trng gm: * Cc nhm ng vt: cn trng (rui kin gin), nhn (nhn mt hay mites), tuyn trng (nematodes). * Cc nhm vi sinh vt: vi khun; nm mc (mc cam- Neurospora; mc xanh- Trichoderma; mc xm- Mucor; mc en, vng, xanhAspergillus); nm nhy (nm ru hay r trng- Stemonitis; nm r vng- Arcyria); nm di (nm gi- Coprinus). * Siu vi khun (virus) - Khc phc Tun th cc bin php v sinh trong sn xut: * V sinh nh tri nh k * Dit cc bnh (cng rnh, rc thi) * C bin php ngn nga ngun bnh * Kim tra dch bnh thng xuyn. Tun th ng qui trnh k thut tng sc khng ca nm v sc cnh tranh vi mm bnh VI. BIEN PHAP AN TOAN TRONG NUOI TRONG NAM VI.1 Nuoi trong cong nghiep va van e ve sinh - X ly nguyen lieu va phe lieu trong trong nam - Ve sinh va kiem soat nhiem tap trong nha trong VI.2 Van e benh trong trong nam - Benh nam: benh sinh ly va benh nhiem - Bien phap phong va tr mot so benh nam VI.3 An toan sc khoe cho ngi trong nam

CAC BC CHNH TRONG TRONG NAM I. KHAO SAT ANH GIA - a iem - Kh hau - Nguyen lieu - Loai nam trong II. CHUAN B GIONG - Giong ban au - Tao meo giong nam III. CHUAN B NGUYEN LIEU - Chon nguyen lieu - S che - U ong Phoi tron (them dinh dng) ong khoi Kh trung Gieo meo

IV. CHAM SOC - ieu chnh nha trong: nhiet o, anh sang, pH, o am, Oxy.. - Ti nc va cham soc Ra qua the Thu hai

CHNG III
I. AC IEM Ten khoa hoc Phan bo

NUOI TRONG NAM RM

Volvariella volvacea (Bull. ex Fr.) Sing. Vung nhiet i va can nhiet i, ac biet Chau A trng thanh mu mi bung len cao. Co bao goc va khong vong co

Hnh thai qua the Tai nam c boc trong lp vo luc con non, khi

Gia the t nhien

Rm ra lua nc, oi khi tren co, la kho

II. SINH THI

III. CAC QUI TRNH NUOI TRONG Qui trnh trong nam rm tren rm: ngoai tri va trong nha Qui trnh trong nam rm tren bong thai Qui trnh trong nam rm tren ba ma Qui trnh trong nam rm tren mat ca sau trong nam meo

TOM TAT QUI TRNH TRONG NAM TREN RM + X ly nguyen lieu Phi kho Lam am bang nc hoac nc voi 1% U ong bay en mi ngay. Trung bnh ba ngay ao tron mot lan, co the bo sung ure (1). + Xep mo va cay giong Rm xep thanh lp, chen sat nhau hoac tao khoi bang khuon. Ti nc dam ap cho de chat cay meo. Meo cay gan ba e t nam ho hap, nhng phai nhet ky e khong b ri ra khi ti. + ot mo va lam ao mo Phi kho mat ngoai mo (1 hoac 2 nang) Chuan b nc ti khi ot mo Nen co ao mo gia ben di ao mo that. + Cham soc va ti on nam Theo doi nhiet o (trong suot qua trnh nuoi trong). Ti t nc e gi rm khong b kho khi u t.

 Ti nc nhieu hn e on nam. Ti nc eu moi ngay 1 hoac 2 lan e gi am cho tai nam ang tao thanh. Chieu sang va phai giup kch thch t nam ket nu va qua the phat trien bnh thng. + Thu hai Thu hai nam dang trng Sau moi t thu hai, ngng ti nc 5-6 ngay e t nam phuc hoi. X ly nen trc khi trong t ke tiep.

Khuon dung cho tao mo khoi

LU Y KHI TRONG NAM TREN BONG PHE LIEU ac iem cua bong: De hut nc Can: De nen chat Yem kh

Tang o xop bang cach xe ti hoac on them trau e thong kh Lam am vi nc voi 0,5%, phu nylon va u ong 3 ngay ngoai tri nang. Chieu sang ay u va gi am cho mo e tai nam ra bnh thng (khong vang ung, nhan au...)

LU Y KHI TRONG NAM TREN BA MA ac iem cua ba ma: Can: X ly bang nc voi nong o cao e kh oc X ly nhiet bang hi nc e giam lng ng trong ba ma Lam giam lng nc trong nguyen lieu e co o am thch hp Thng cha ham lng ng cao gay chua va chet t De hut am gay yem kh

LU Y KHI TRONG NAM TREN MAT CA THAI ac iem cua mat ca thai Nguyen lieu a c lam mem bi vi sinh vat hoac nam khac De bo sung dinh dng thch hp cho nam X ly chong nhiem n gian, ch can phi kho mat Nang suat tng oi cao (trung bnh 22% so nguyen lieu) Tuy nhien cung can lu y: V la phe lieu sau trong nam khac, nen de lay nhiem va cha tap chat khong li cho nam Can Tranh s dung bch phoi a nhiem moc e trong X ly themvi nc voi 0,5% e kh oc va diet khuan Phi kho be mat mo trc khi ay ao mo e chong nhiem BENH TRONG TRONG NAM RM 1. Benh sinh ly Nam rm rat nhay cam vi moi trng, nh: - Nhiet o, anh sang, pH nc ti, Oxy

- Thuoc tr sau 2. Benh nhiem Nguon nhiem trc tiep - Vi khuan - Nam moc (moc cam Neurospora, thach cao Scopulariopsis, trng ca Sclerotium) - Nam dai (nam au Coprinus) Nguon nhiem gian tiep - Con trung (kien, gian, mat ga) - Nhen mat (mites) - Tuyen trung - ong vat (chuot, ga) NH HNG CA NHIT

CHNG IV
I. C IM Tn khoa hc

QUY TRNH NUI NM MO

Auricularia polytricha (Mont.) Sacc. Auricularia auricula (Hook.) Undrew. Phn b Vng cn nhit i v nhit i Hnh thi qu th Tai nm c dng mt vnh tai, thng khng cung, mm mi khi cn ti v cng dn khi phi kh. Mt trn m c lng dy, mng hoc khng lng. Mu sc bin i t trng, cam, nu, tm v en. Gi th t nhin G mc, cc nguyn liu c cht x

II. SINH THI

II. QUI TRNH NUOI TRONG

CC BC TRONG QU TRNH NUI T

Mt s im cn lu trong nui trng nm mo

Nm mo rt d ra tai, nhng cng d b chi phi bi mi trng xung quanh. Thng gp nht l : Nc ti: nc bn, b phn, mn hoc nhim thuc tr su... co cm li (dng bng ci s lm tai nm i mu (en sm) cht non (kh cng) Nhit : m tri tr lnh t ngt tai nm cng ba mp v cht. Nhit cao nm mau kh, pht trin km. Nhim bnh: bnh thng gy tht thu nghim trng - bnh trng (nhn nm hay mites) - nhn nhy (tuyn trng).

CHNG V
I. AC IEM Ten khoa hoc Phan bo Pleurotus spp.

NUOI TRONG NAM BAO NG

Nhom a nhiet trung bnh (on hoa) ra qua the 10 20oC Nhom a nhiet ra qua the 20 30oC

Hnh thai qua the Tai nam dang pheu lech, phien mang bao t keo dai xuong en chan, cuong nam gan goc co lp long nho mn. Tai nam bao ng con non co mau sac sam hoac toi nhng khi trng thanh mau tr nen sang hn. Gia the t nhien Go muc, cac nguyen lieu co chat x

III. QUI NUOI NUOI TRONG - Nuoi trong nam bao ng tren go khuc - Nuoi trong nam bao ng tren mat ca - Nuoi trong nam bao ng tren ba ma - Nuoi trong nam bao ng tren rm ra

NHNG LU Y KHI NUOI TRONG NAM BAO NG 1. S nhay cam: nam bao ng rat de b anh hng bi nhieu yeu to - Tac nhan moi trng: nhiet o, am o, anh sang, pH, nong o CO2... - Tac nhan gay o nhiem: hoa chat, thuoc tr sau, cac kim loai nang... 2. Benh nhiem: moc xanh (Trichoderma sp.) va au trung ruoi. - Trichoderma la loai moc phat trien manh tren cac c chat co chat go, lam bch phoi tham en lai va h hong nhanh. - Au trung ruoi, chung chui vao cac khe cua phien nam, can pha lam h hai nam. Tai nam thoi nhun nhanh. 3. Can than do d ng bi bao t nam bao ng

CHNG VI

NUOI TRONG NAM LINH CHI

I. AC IEM Tn khoa hc Ganoderma lucidum Phn b vng nhit i v cn nhit i Hnh thi qu th Tai nm ha g, hnh qut hoc thn. Mt trn m c vn ng tm v bng lng, mu vng cam cho n m hoc nu en. Mt di phng, c nhiu l nh li ti, l c quan sinh bo t. Cung nm c v cng, sm mu v bng lng. Gi th t nhin G mc, cc nguyn liu c cht x

II. QUI TRNH NUI TRNG - Nui trng nm Linh chi trn g khc - Nui trng nm Linh chi trn mt ca Lc bo linh chi theo l thi trn

PHAN LOAI LINH CHI THEO AC IEM SINH THAI a/ ac iem phat trien qua the: - Nhom lu nien: mot tai nam phat trien trong nhieu nam - Nhom hang nien: tai nam phat trien t 3 6 thang b/ V tr nam moc tren cay chu: - Nhom moc cao: tai nam moc t goc len en ngon cay - Nhom moc gan goc: nam moc goc cay - Nhom moc t at: tai nam moc t re cay hoac xac mun c/ Nhiet o ra nam: - Nhom nhiet o thap: tai nam moc nhiet o 20- 23oC - Nhom nhiet o trung bnh: tai nam moc nhiet o 24-26oC - Nhom nhiet o cao: tai nam moc 27- 30oC CONG DUNG CUA LINH CHI THEO Y HOC CO TRUYEN - Kien nao (lm cho b c trng kin) - Bao can (bo v gan) - Cng tam (tng sc cho tim) - Kien v (cng c d dy, h tiu ho) - Cng phe (thm sc cho phi) - Giai oc (gii to trng thi nhim c) - Giai cam (gii to trng thi d cm) - Trng sinh (sng lu, tng tui th) Tc dng tr liu ca Linh Chi

Thnh phn cc cht c hot tnh Linh Chi

MOT SO LU Y KHI NUOI TRONG NAM LINH CHI * Nam Linh chi la nam dc lieu nen qui trnh nuoi trong phai nghiem ngat 1. Giong: ung chung loai va dc tnh cao 2. Nguyen lieu: co u thanh phan va chat lng 3. ieu kien nuoi trong: nc ti, oxy, anh sang. 4. ac biet khong s dung hoa chat, thuoc tr sau * Nam Linh chi nuoi trong co the b cac benh sau: 1. Benh sinh ly - Nhiet o cao: nam xam au, chia nhanh, - Nong o CO2 cao: tai nam chia nhanh dang sng hu 2. Benh nhiem - Nam moc: canh giac vi moc xanh (Trichoderma) - Con trung: nguy hiem nhat la bo canh cng. Chung chch hut gay nhiem moc. Au trung can pha tai nam.