TRNG I HC NNG LM HU D N HP TC VIT NAM H LAN

BI GING

SINH L THC VT

Ngi bin son: ThS. L Th Hoa

Hu, 08/2009

BI M U

1. I TNG V NHIM V CA SINH L HC THC VT 1.1. i tng nghin cu ca sinh l hc thc vt Sinh l hc thc vt l mt b mn khoa hc nghin cu quy lut ca cc qu trnh sng xy ra trong c th thc vt. Sinh l hc thc vt i vo nghin cu cc qu trnh sau y: - Qu trnh hp thu ngun vt cht v nng lng t mi trng vo c th: l qu trnh ht nc v cc cht khong c tin hnh ch yu b r. Qu trnh ht CO2 v hp thu nng lng nh sng mt tri l tin hnh quang hp, tng hp cht hu c. Qu trnh ht O2 v nh CO2 trong qu trnh h hp tin hnh trn ton cy, mnh nht l r v l. - Qu trnh chuyn ha ngun vt cht v nng lng m cy hp thu c thnh cc cht c trng ca cy: Bao gm cc qu trnh tng hp cht hu c c tin hnh l v mt phn r (5 - 10%); Qu trnh chuyn ha v tch ly nng lng di dng d s dng cung cp cho cc hot ng sng; Qu trnh vn chuyn v phn b cc hp cht v c v hu c trong cc b phn khc nhau ca cy. - Qu trnh s dng ngun vt cht v nng lng m cy tng hp c vo vic hnh thnh cht sng to nn cc cu trc mi, t bo mi, c quan mi: Lm cho cy ln ln, thay i v hnh thi, ra hoa kt qu. l qu trnh sinh trng v pht trin ca thc vt. - Sinh l thc vt nghin cu kh nng chng chu ca thc vt vi iu kin mi trng khng thun li: Trong i sng ca cy khng phi lc no v u cy cng gp nhng iu kin thun li cho nhu cu sng ca n, m thng gp phi nhng iu kin khng thun li. V vy, trong qa trnh sng cy c nhng phn ng thch nghi, tn ti v cho nng sut n nh. S phn chia ra 4 loi qu trnh sng trn y ch c tnh cht quy c, c gi tr nhiu v mt s phm, ch khng phn nh c bc tranh sinh ng thc s ca cc qu trnh sng tin hnh ng thi v n khp vi nhau rt nhp nhng trong cy. S sng ca cy l s thng nht bin chng ca cc qu trnh sinh l trong cy. 1.2. Nhim v - Nhim v ca mn sinh l thc vt l nghin cu, pht hin v gii thch c quy lut ca cc qu trnh sng ni trn. Ngha l tm hiu bn cht ho hc, vt l, sinh hc ca chng. Tm hiu mi lin quan gia cc qu trnh sng trong c th thc vt vi iu kin mi trng v gia chng vi nhau.

- Da trn c s nhng hiu bit quy lut ca cc hot ng sng c th iu khin, khng ch, lm thay i cc qu trnh sng, bt chng phi hot ng theo hng c li nht cho con ngi. y chnh l vic tc ng cc bin php k thut thch hp ln cc qu trnh sng ca cy, lm cho cy sinh trng pht trin tt hn, cho nng sut cao nht, phm cht tt nht, gi thnh sn xut r, hn ch s ph hoi ca su bnh i vi cy trng. Trong qu trnh pht trin, Sinh l hc thc vt c phn chia thnh cc hng nghin cu v cc chuyn khoa khc nhau. l hng nghin cu sinh l c ch hay l hng nghin cu sinh l- ha sinh- l sinh v hng nghin cu sinh l - sinh thi. - Hng nghin cu sinh l c ch: Nghin cu bn cht ho hc v l hc ca cc qu trnh sinh l nhm din t chng bng ngn ng ho sinh - l sinh, nhm hiu r bn cht ca cc qu trnh sng, tm ra bin php iu khin c ch ca cc qu trnh v bt chc cc qu trnh thc hin mt phn hay ton b qu trnh trong iu kin nhn to. Hin nay, cc nh sinh l thc vt ang tp trung nghin cu qu trnh quang hp, h hp, c nh nit kh quyn, sinh trng v pht trin.v.v... - Hng nghin cu sinh l - sinh thi: Nghin cu mi lin quan gia cc qu trnh sinh l vi cc yu t ca mi trng (nc, nh sng, nhit , khng kh). Hng nghin cu ny c tin hnh trong phng th nghim, bn t nhin v t nhin, nhm tm ra quy lut hot ng ca cc qu trnh sinh l trong nhng iu kin mi trng xc nh, tm ra c trng ca tng loi thc vt mi vng sinh thi, tm ra tc nhn ch yu ca mi trng tc ng n qa trnh sng ca thc vt. Hin nay, hng nghin cu ny ang chuyn theo hng thc nghim, nghin cu trng cy trong cc iu kin sinh thi, nhm xy dng m hnh ti u sinh thi hc cho cc qu trnh sinh l, nhm t hiu qu trng trt cao nht. V cc chuyn khoa trong Sinh l hc thc vt bao gm: Sinh l thc vt i cng: Chuyn nghin cu chc nng sinh l chung ca thc vt nh sinh l t bo, quang hp, h hp, dinh dng khong v nit, sinh trng v pht trin, sinh l cc qu trnh chng chu. Nhim v sinh l thc vt i cng l nghin cu quy lut chung ca cc qu trnh sng cho ton gii thc vt. Sinh l thc vt chuyn khoa: C nhim v nghin cu cc quy lut sinh l hc cho tng nhm cy, thm ch cho tng loi cy nh sinh l cy trng, sinh l cy rng, sinh l cy n qu, sinh l cy la, cy ng, cy khoai ty, cy u ... Sinh l thc vt ng dng: Sinh l thc vt ngy cng tip cn vi nhim v ca thc tin sn xut nng nghip, lm nghip, dc liu, bo qun v ch bin nng sn... v chng t l cng c c lc cho cc ngnh sn xut . V vy, chuyn khoa sinh l hc thc vt ng dng ra i trong iu kin ny. Nhim v ca Sinh l hc thc vt ng dng l nghin cu ng dng nhng quy lut sinh l bit vo thc tin sn xut nh sinh l to ging cy trng, sinh l bo qun v ch bin rau qu, c s sinh l ca vic bn phn, ti nc hp l, sinh l quang hp v thm canh tng nng sut cy trng, s dng cht iu ho sinh trng cho cy trng,...
2

2. MI LIN QUAN GIA SINH L THC VT VI CC KHOA HC KHC T th k XVIII, Sinh l thc vt tch khi Thc vt hc v c xem nh l mt chuyn ngnh. Hin nay, Sinh hc c khuynh hng chia thnh 3 ngnh chnh: Sinh hc cu trc (Hnh thi gii phu hc, T bo hc, H thng hc...), Sinh hc chc nng (Sinh l hc, Di truyn hc, Ho sinh hc, L sinh hc...) v Sinh hc l thuyt (Ton sinh, Sinh hc h thng...). Nh vy, Sinh l thc vt l mt chuyn ngnh nm trong Sinh hc chc nng v c quan h cht ch vi Ho sinh, L sinh ... Sinh l hc thc vt l mn hc v cc qu trnh ho hc, l hc ng xy ra trong i sng ca thc vt, khc vi Ho sinh, L sinh mang tnh cht tnh. Sinh l hc thc vt cn lin quan cht ch vi Di truyn hc v chn ging. Trong khoa hc t nhin, nhng kin thc ton sinh, l hc, ho hc, kh tng, nng ho, th nhng, sinh thi,...rt cn cho qu trnh hc tp v nghin cu sinh l thc vt. Sinh l thc vt l mn khoa hc nghin cu v cc qu trnh sng ca thc vt. Sau khi hc xong mn ny, sinh vin c trang b mt kin thc c s v i sng thc vt, hiu v gii thch c nhiu hin tng trong th gii thc vt, trong trng trt, bo qun v ch bin nng lm sn. T c th vn dng phng php lun v phng php c th v sinh l thc vt gii quyt mt s vn thc tin ca trng trt v bo qun, iu khin cc qu trnh sng theo hng nng cao nng sut v phm cht cy trng. i vi ngnh trng trt, nghin cu mn sinh l thc vt c ngha thc s i tm: C s khoa hc cho s trng trt hp l. 3. C IM CA SINH L HC THC VT 3.1. c im lch s Sinh l hc thc vt l mn khoa hc xut hin sm so vi nhiu mn khoa hc khc nh l sinh, ho sinh,....n c tch ra khi thc vt hc t nm 1727, sau khi nh sinh l hc xut bn cun sch Tnh trng cy c v Stefen Hales (1677-1761) c xem l ngi sng lp ra b mn khoa hc Sinh l thc vt. Theo ng, cy khng ch ly thc n t t m cn t khng kh, nh sng l iu kin cn thit cho cy sinh trng pht trin, cy hp thu CO2 tng hp cht hu c. Tuy nhin, nhng hiu bit v khi nim v s sng ca thc vt c t thi c i. Aristote (-384 - -322) l mt trit gia c Hy Lp, a ra quan nim u tin v dinh dng thc vt. Theo ng, thc vt khc ng vt ch n khng c d dy v c t thay th. t ch bin thc n cn thit cho cy v cy ch vic ht dch t lm ngun thc n. Sau Theophraste (-372 - -287) trong cun sch V cc nguyn nhn thc vt nhn nh rng cy khng nhng dinh dng nh r m cn nh l na. T n nay, sinh l thc vt tri qua mt thi k lch s rt di. Nhng phm tr v cc qu trnh sinh l thc vt ln lt c nghin cu, gii quyt nh: Cy ly g t mi trng ngoi; S vn chuyn v bin i vt cht trong cy; S sinh trng v pht trin ca thc vt; Kh nng chng chu ca thc vt vi iu kin mi trng bt li. Vi lch s pht trin lu di Nh vy, cc kin thc ca
3

sinh l hc thc vt c tch ly tht l ln v Sinh l hc thc vt c xem nh mt mn hc c tnh cht c in. Tuy nhin, nh s h tr ca cc phng php nghin cu hin i ca Ho hc, L hc, Ton hc, Ha sinh, L sinh nn Sinh l thc vt lun c b sung thm nhng kin thc mi v nhng pht hin mi v cc qu trnh sinh l ca c th thc vt. Chng hn: Qa trnh quang hp theo chu trnh C4, chu trnh CAM (vo nhng nm 1960-1970); Chu trnh c nh nit ca thc vt; Mi lin quan gia quang hp, h hp v qu trnh c nh nit; C ch vn chuyn cc cht qua mng sinh cht ca t bo... 3.2. Sinh l thc vt l mn khoa hc va mang tnh l thuyt, va mang tnh thc tin v ng dng Ni dung tt c cc chng ca gio trnh Sinh l thc vt u th hin r tnh l thuyt v tnh thc tin dn n nhng hng ng dng c th. Nhn chung mi chng c th chia thnh hai phn, l phn l thuyt v phn ng dng. V d: Chng sinh l t bo: Phn l thuyt l cu trc v chc nng t bo; Cu trc v chc nng mng sinh cht, cc c quan t, s ht nc v cc cht vo t bo; Phn ng dng l sinh l t bo vi qu trnh ht nc v ht khong, vi vn nui cy m t bo thc vt... Chng s trao i nc ca thc vt: Phn l thuyt l qu trnh ht nc, vn chuyn nc v thot hi nc; Phn thc tin v ng dng l ch nc v vic ti nc hp l cho cy trng. Chng quang hp: Phn l thuyt l c ch ca pha sng -pha ti; Phn thc tin v ng dng l quang hp vi thm canh tng nng sut cy trng. Chng h hp: Phn l thuyt l cc c ch h hp; Phn ng dng thc tin l h hp vi bo qun v ch bin nng sn thc phm. Chng dinh dng khong: Phn l thuyt l c ch ht khong, vai tr ca nguyn t khong, cc qu trnh bin i nguyn t khong trong cy; Phn ng dng thc tin l dinh dng khong v vic bn phn cn i, hp l cho cy trng. Chng sinh trng v pht trin ca thc vt: Phn l thuyt l cc khi nim v sinh trng pht trin, cc hc thuyt v s pht trin; Phn ng dng thc tin l s dng cc cht iu ho sinh trng trong trng trt, cc bin php k thut iu khin cy sinh trng v pht trin theo mun ca con ngi... 3.3. Sinh l thc vt l mn hc va mang tnh tru tng, gi thuyt v tnh chnh xc cao. c im ny c th hin r trong tt c cc chng ca mn hc Sinh l thc vt. Trong chng quang hp: Bng cc ngn ng l hc, ho hc, ngi ta m t cc qu trnh quang l-quang ho trong pha sng, pha ti ca quang hp nh chu trnh chuyn in t, chu trnh c nh CO2, y l phn m t tru tng. Cng trong chng ny, ngi ta c th tnh ton da trn c s o c, trn cc phn ng ho hc c nhng s liu c th v h s s dng quang nng, v cng quang hp, cng nh vic nh v chnh xc cc qu trnh trn mng ca thylacoid... chng sinh trng v pht trin: Phn tru tng l cc gi thuyt, khi nim v sinh trng pht trin. Phn chnh xc l s dng cc cht iu ho sinh trng c th vi nng xc nh iu khin sinh trng, pht trin ca thc vt t mc c quan t, t bo, m, n c quan v c th.