Lch s pht trin h thng thu Vit Nam t 1945 n 2004

Cch mng thng Tm nm 1945 ginh li c lp cho t nc, thnh lp chnh th dn ch cng ho, Nh nc do dn v v dn u tin ng Nam . Trong thi gian gn 60 nm qua, t nuc tri qua nhiu giai on lch s, mi giai on c nhng mc tiu v nhim v chnh tr, kinh t, x hi ring. Do , vic xy dng v s dng h thng thu cng lun thay i ph hp vi mi giai on lch s ca t nc. Khi qut s pht trin h thng thu Vit Nam c th hin trong cc giai on lch s sau y: 1. H thng thu giai on t 1945 n 1954 1.1. Bi cnh kinh t x hi giai on 1945 n 1954 Cch mng thng Tm thnh cng cha c bao lu th thc dn Php li tr li xm lc nc ta ln th hai. Cui nm 1946, khi Php n sng nh chim Nam B, Chnh ph ra li ku gi "Ton dn khng chin, ton din khng chin, va khng chin v kin quc". Sau 9 nm trng k khng chin, thng 5 nm 1954, chng ta ginh thng li in Bin Ph chn ng a cu, buc ch phi k Hip nh Gi-ne-v. Theo , t nc ta tm thi chia thnh hai min: min Bc c hon ton gii phng t sng Bn Hi tr ra; min Nam tm thi do Php chim ng, sau hai nm Php s rt ht qun v t nc s thng nht theo iu c ca Hip nh. Trong lc tnh hnh qun s nh nc si la bng th tnh hnh kinh t li v cng kh khn. Hu qu ca 80 nm h ca Php v vt bc lt nhn dn ta ti kit qu bng chnh sch thu kho nng n h khc. Th on v vt trng trn ca pht xt Nht cng lm cho nhn dn ta ngho i tn cng. Khi nhn dn ta ginh c chnh quyn li gp phi thin tai ln hn hn, ngp lt v , lm cho 6 tnh min Bc mt ma l nguyn nhn gy ra nn i nm 1945 lm cho trn mt triu ngi b thit mng. Tnh hnh ti chnh - tin t ht sc nan gii, Chnh ph ta tip qun mt ngn sch trng rng ch c trn mt triu ng trong khi khon n ca Chnh ph c li rt ln. Cng mt lc trn th trng lu hnh 3 loi tin: tin ng Dng do Ngn hng Php pht hnh dng chung cho c 3 Nh nc Vit, Min, Lo; tin quan kim v tin quc t do Tng Gii Thch em sang chi dng cho i qun ca chng.

 i ph vi tnh hnh trn, ng v Nh nc a ra cc ch trng: dit gic i; dit gic dt; dit gic ngoi xm; v tng bc pht hnh ng tin Ti chnh Vit Nam thay cho ng ng Dng. Thc hin cc ch trng ny tc ng tch cc lm cho nn kinh t hi phc v pht trin p ng yu cu ca tin tuyn. 1.2. Quan im s dng thu ca Nh nc giai on 1945 n 1954 Thu l ngun thu ch yu m bo nhu cu ca Nh nc trong thi gian ny nn Nh nc ta ch trng: - Giai on i mi ginh chnh quyn Nh nc tin hnh bi b cc loi thu bt cng v l ca Php gim gnh nng thu kho cho dn, sa i v gim nh mt s thu hp l duy tr ngun thu, m bo s thu cho Nh nc. ng thi, thc hin vn ng quyn gp ng h Nh nc b s thu. - Tng bc ban hnh cc chnh sch thu ring ca nc ta. Cc chnh sch thu ban hnh phi m bo cng bng da trn thu nhp ca cc tng lp dn c. Thu phi tc ng tch cc khuyn khch pht trin sn xut, kinh doanh, nht l sn xut nng nghip v tiu th cng nghip. Thu l cng c u tranh kinh t vi ch, gia vng t do v vng ch tm chim. Thu l cng c ch yu huy ng ngun thu cho Nh nc p ng nhu cu cho cuc khng chin. Vic s dng thu nm trong tng th ca ch trng chung v ti chnh l "tng thu, gim chi, thng nht qun l thu chi". 1.3. Cc sc thu giai on 1945 - 1954 Thi k i mi ginh c chnh quyn Nh nc bi b cc loi thu v l ca Php ch gi li 2 loi thu l: - Thu in th: thu vo t rung v t vn nhng gim bt mc thu. - Thu mn bi: thu vo ngi kinh doanh cng thng nghip. Nh nc tm thi ban hnh mt s thu mi huy ng ngun thu gm: - Thu du h: nh vo doanh thu ca cc loi hot ng kinh doanh vn ho vn ngh vui chi theo thu sut t l % trn doanh thu. - Thu c bit: nh vo xe hi, xe vn ti.

- Thu st sinh: xc nh theo mc tuyt i trn u con vt b git tht, i gia sc v tiu gia sc (tru, b, nga, ln, d, cu...). - Thu m ph quc phng: thu mc c nh theo u ngi nam gii t 18 tui n 65 tui. - Thu nh vo thuc l, thuc lo vi thu sut tnh theo t l % trn doanh thu. Nhng loi thu trn c giao cho cc a phng t chc thu, nhng kt qu thu khng ln mt phn v kinh t cha pht trin nn ngun thu nh, phn khc do cc a phng cha tch cc thu v tm l ca nhn dn cn nng n do hu qu ca cc chnh sch thu ca Php li. Nm 1946, c nc bc vo thi k khng chin chng thc dn Php, nhu cu chi tiu cho tin tuyn ngy cng ln Nh nc bi b mt s thu, sa i mt s thu v ban hnh li thu mi gm cc loi thu sau: - Thu in th: sa i t biu thu tuyt i sang biu thu sut lu tin tng phn theo sn lng thu hoch. - Thu mn bi: Phn bit mc thu tuyt i khc nhau theo quy m kinh doanh. - Thu thuc l, thuc lo: nng mc thu sut cao hn ch tiu dng. - Thu quan: nh vo hot ng kinh doanh xut khu qua ca khu, bin gii v gi vng t do vi vng ch tm chim. - Thu li doanh nghip v thu li tc tng hp nh vo thc li ca cc c s kinh doanh. Hai loi thu ny tuy c ban hnh nhng cha p dng thu v chin tranh nn cc c s kinh doanh phi s tn gp nhiu kh khn. Thi gian thc hin cc loi thu t 1946 n 1950, kt qu t c rt thp v chin tranh theo th "ci rng lc" vng t do b ch tng cng nh ph bng my bay cc c s sn xut kinh doanh phi phn tn ch yu hot ng ban m. Vic qun l ti chnh thc hin theo phng thc "phn tn", cc a phng "t cp t tc". Phn ln cc a phng cha quan tm qun l thu thu do yu t tm l. Cc a phng vn ch yu da vo ngun thu ng vin, quyn gp bng cc phong tro "Tun l vng"; "Ma ng binh s"; "H go nui qun" V vy, thu cha pht huy c tc dng. Nm 1951, cuc khng chin ca nhn dn ta bc sang giai on tng phn cng ginh thng li cui cng bng chin dch "in Bin Ph" yu cu phi "tp trung nhn ti vt lc 4

cho tin tuyn", i hi phi tp trung ngun thu cho Chnh ph Trung ng v thng nht cc chnh sch huy ng ngun thu, Nh nc quyt nh bi b cc th thu hin hnh, thng nht qun l thu chi ti chnh v Trung ng: ton b s thu np ht cho Trung ng, cc a phng lp d ton chi Trung ng cp vn. Thc hin quyt nh ny, Nh nc ban hnh 7 th thu p dng thng nht c nc bt u t nm 1951 n 1954 bao gm: 1. Thu nng nghip: cn c tnh thu l hoa li bnh qun nhn khu trong h mc hoa li khi im tnh thu l 81kg vi biu thu sut lu tin tng phn t 5% n 45%. 2. Thu cng thng nghip: thu vo hot ng kinh doanh cng nghip, dch v. Thu cng thng nghip bao gm 4 th thu: - Cc doanh nghip ln np hai th thu: thu doanh thu nh theo t l % trn doanh thu; thu thc li thu theo t l % vo li rng. - Cc ca hng kinh doanh nh hp: thu qun hng vi thu sut lu tin theo thu nhp. - Cc c s kinh doanh bun bn: np thu bun chuyn thu sut theo t l trn gi tr ca chuyn hng. 3. Thu hng ho: nh vo 81 mt hng vi thu sut t l % cao hng dn sn xut v tiu dng, nhm hn ch bt sn xut, tiu dng nhng loi hng ho ny. 4. Thu st sinh: thu mt mc thu c nh vo tng loi i gia sc v tiu gia sc git m. (tru, b, nga, l, d cu). 5. Thu trc b: nh vo gi tr ca mt s ti sn chuyn nhng theo danh mc quy nh. 6. Thu xut khu, nhp khu: nh vo hng ho xut khu, nhp khu qua bin gii, ca khu, v ranh gii gia vng t do vi vng nh tm chim. Thu sut t l % trn gi tr l hng xut nhp khu. 7. Thu tem: thu vo tem th bu chnh. Loi thu ny tuy c ban hnh nhng khng p dng trong thc t. Nh vy, ch c 6 loi thu c s dng huy ng ngun thu trong thi gian t 1951 n 1954. Kt qu thu c 6 loi thu mi lm cho s thu ca Nh nc ngy cng tng, m bo nhu cu chi tiu ln cho tin tuyn v x hi. 1.4. nh gi h thng thu giai on 1945 - 1954 Nm nm u khi ginh c chnh quyn, Nh nc c sa i mt s thu v ban hnh mt s sc thu. Nhng thc 5

cht ch l gii php tm thi x l tnh hung. Cc loi thu a ra cha c c s khoa hc, cha ph hp vi iu kin kinh t x hi, do , hiu qu rt thp. Bn cnh , tm l ca cc cp chnh quyn v tm l ca cc tng lp dn c i vi thu ca thc dn Php cn ang b nng tc ng rt ln n vic t chc thc hin cc loi thu. V vy, thu hu nh khng pht huy c tc dng. Nm 1951, Nh nc ban hnh thng nht 7 loi thu p dng trong c nc t nn mng u tin cho h thng thu Vit Nam. Cc loi thu ny bc u ph hp vi iu kin kinh t x hi nc ta nn pht huy c tc dng tch cc trong vic khuyn khch pht trin kinh t - x hi. ng thi, huy ng ngun thu ng k cho Nh nc, m bo nhu cu ca tin tuyn v nhu cu chi tiu ca b my Nh nc. Tuy nhin, h thng lc ny mi ch l bc u s khai cha hnh thnh h thng thu hon chnh. Tng sc thu, v ni dung, cn qu n gin cha m bo yu cu khai thc cc ngun thu. Thu mi ch dng li mc cc vn bn chnh sch hoc iu l nn hiu lc php l khng cao. 2. H thng thu giai on 1954 - 1989 2.1. Bi cnh kinh t - x hi giai on 1954 - 1989 Chin thng in Bin Ph v kt qu hi ngh Gi-ne-v, min Bc c hon ton gii phng, min Nam tip tc thc hin cuc cch mng dn tc dn ch chng li M ngy gii phng hon ton t nc. min Bc tin hnh ci cch rung t, nh a ch, cng ho chia rung t cho dn cy v thc hin ba nm khi phc kinh t, hn gn vt thng chin tranh, xo s khc bit v kinh t v cc chnh sch gia vng t do v vng gii phng. Nn kinh t min Bc tr li n nh, to cho s nghip xy dng ch ngha x hi, bt u bng ba nm ci to x hi ch ngha, thc hin ng thi ba cuc cch mng: cch mng quan h sn xut; cch mng khoa hc k thut; cch mng t tng vn ho. Trong giai on ny, min Bc phi thc hin ng thi 3 nhim v: tip tc xy dng ch ngha x hi, nh thng cuc chin tranh ph hoi bng khng qun v l hu phng ln chi vin tch cc cho cuc u tranh gii phng min Nam. Sau chin dch H Ch Minh lch s, min Nam c gii phng, hai nm u c nc thng nht v chnh quyn nhng hai min Bc Nam cha thng nht v kinh t v chnh sch. 6

Min Nam khi phc kinh t, khc phc kh khn sau chin tranh v thc hin ci to t sn, ci to tiu th cng nghip v ci to nng nghip. Sau hai nm c nc thng nht v kinh t cng thc hin k hoch 5 nm ln th 2 tip tc xy dng c s vt cht k thut ca thi k qu ln Ch ngh ngha x hi. Kinh t quc doanh v hp tc x bt u pht trin, nhiu c s cng nghip quan trng ca t nc c xy dng, sn lng trong nng nghip tng biu hin l phong tro t nng sut 5 tn, 10 tn/ha. Nhng nhng nm 1985 tr i, nn kinh t c nc lm vo kh khn, tc tng trng kinh t chm dn, sn lng sn xut ca nhiu ngnh gim st, nhiu hp tc x nng nghip, tiu th cng nghip, thng nghip ln lt b tan v do nng sut lao ng thp, i sng x vin kh khn. Quan h quc t v kinh t chuyn sang hp tc trn tinh thn bnh ng i bn cng c li, c vay c tr, khng cn vin tr cho khng nn ngun thu trong nc khng , phi vay n nc ngoi. Ngn sch Nh nc ngy cng bi chi ln, lm pht tng, gi c leo thang, i sng nhn dn gp nhiu kh khn, tnh hnh x hi c nhiu phc tp, tiu cc ny sinh. Cng lc hng lot nc trong phe X hi ch ngha lm vo khng hong kinh t, khng hong chnh tr nn tc ng ln n nn kinh t, chnh tr, x hi nc ta. Trc tnh hnh , i hi ng ln th VI v ln th VII nh ra ng li pht trin kinh t theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha, pht trin a thnh phn kinh t; m ca hi nhp kinh t vi th gii. ng li i mi kinh t ca ng nh ra con ng i mi cho kinh t ti chnh ni chung v thu ni ring. 2.2. Quan im s dng thu giai on 1954 1989 Giai on ny c rt nhiu thi k lch s vi nhng ch trng kinh t x hi khc nhau. Quan im chung v s dng thu phc v cho vic thc hin cc ch trng kinh t x hi trong mi thi k. C th l: - S dng thu y nhanh qu trnh khi phc kinh t sau chin tranh. - S dng thu lm cng c tch cc gp phn thc hin ch trng ci to cc thnh phn kinh t phi x hi ch ngha theo ch ngha x hi hnh thnh hai ch s hu: S hu ton dn v s hu tp th.

- S dng thu kch thch vic xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi trong khu vc kinh t tp th. - i vi kinh t quc doanh khng s dng thu iu tit, m dng ch huy ng khc ngoi thu, ngun thu t kinh t quc doanh l ngun thu ch yu ca ngn sch Nh nc. - S dng thu khuyn khch kinh t tp th, nht l sn xut nng nghip tin ln sn xut ln x hi ch ngha. Xut pht t cc quan im trn nn h thng thu v thu ca nc ta c b sung sa i qua tng khong thi gian khc nhau. 2.3. H thng thu giai on 1954 1989 2.3.1. Thu trong thi gian 3 nm khi phc kinh t nhanh chng ho nhp gia hai vng t do v vng mi gii phng, Nh nc quyt nh p dng thng nht trn ton min Bc cc sc thu: thu nng nghip; thu doanh thu; thu thu li tc doanh nghip; thu hng ho; thu bun chuyn; thu st sinh; thu kinh doanh ngh thut; thu mui; thu ru; thu th trch (thu thnh ph th x); thu xut, nhp khu. Ngoi ra cn p dng thu hng ho tn kho vi thu sut cao chng u c ph gi ca t sn thnh th (vng mi gii phng). Trong cc sc thu ng lu mt s sc thu c thay i ln: - Thu nng nghip: phc v cho cng cuc ci cch rung t gim nh mc ng gp cho bn, c, trung, nng, ng vin nhiu vo a ch, ph nng k c khi h b nh . i vi vng cha ci cch rung t vn p dng biu thu ban hnh, i vi vng ci cch rung t cho p dng biu thu mi 22 bc thu sut t 7% n 35% bc khi im gim xung 61kg (hoa li bnh qun nhn khu nng nghip) gim bt mc ng gp cho nng dn. Khi ci cch rung t hon thnh, thu nhp ca cc h nng dn tng ln, Nh nc tng thm mc huy ng thu nng nghip vo cc h nng dn. ng thi, gim bt mc ng gp cho nng dn min ni c kh khn v l ni cn c a ca cuc khng chin. T , Nh nc thay i biu thu: Vng min xui p dng biu thu 27 bc thu sut t 7% 37% khi im tnh thu l 61kg. 8

Khu t tr Vit Bc biu thu 10 bc thu sut t 15% 35% Khu t tr Ty Bc p dng mt thu sut chung l 20%. C hai khu t tr u c tr xut min thu 100kg. - Thu li tc doanh nghip thay cho thu thc li: Thu li tc doanh nghip u i v thu cho ngnh sn xut vn ti, kin trc hn cc ngnh ngh khc khuyn khch sn xut. Th hin l Nh nc ban hnh 2 biu thu sut lu tin tng phn cho 2 loi ngnh ngh. (Biu 1 cho ngnh cng nghip, vn ti, kin trc thu sut t 8% - 40%. Biu 2 cho cc ngnh ngh khc thu sut t 10% - 50%). - Thu hng ho: m rng mt hng chu thu ln 61 mt hng vi thu sut t l thp nht 5% cao nht 50%. - Thu th trch l loi thu mi nh vo t v nh cc thnh ph th, thu sut 0,8% gi tr nh; 1,2% gi tr t v 15% li tc cho thu nh. Trong thi gian 3 nm khi phc, p dng cc sc thu trn gp phn tch cc khuyn khch sn xut cng thng nghip thnh th, nhanh chng xo b s khc bit gia hai vng. nng thn thu nng nghip h tr tch cc cho cng cuc ci cch rung t, khuyn khch sn xut v gp phn ci thin i sng ca nng dn. Cc sc thu huy ng c ngun thu kh ln cho nh nc p ng yu cu chi tiu ca nh nc. Nm 1956 s thu thu chim trong tng thu ngn sch nh nc l 74%, nm 1957 l 87%. 2.3.2. Thu trong thi gian 3 nm ci to x hi ch ngha 1957 - 1960. Trong thi gian 3 nm ci to x hi ch ngha, ton min Bc tp trung sc thc hin cuc cch mng quan h sn xut pht trin kinh t quc doanh, a ngi lm n ring l thuc s hu t nhn vo cc loi hp tc x hnh thnh s hu tp th v t liu sn xut. Giai on ny nh nc s dng thu phc v ci to, bng cch sa i cc chnh sch thu theo tinh thn phn bit i x v thu: i vi hp tc x c u i v thu, i vi c th khng c u i, s dng li ch kinh t kt hp vi tuyn truyn vn ng c th vo hp tc x. Trong , ch yu sa i hai sc thu: thu nng nghip v thu li tc doanh nghip. - Thu nng nghip ban hnh thm biu thu sut lu tin ring cho hp tc x, thu sut t 7% n 25% trn hoa li bnh 9

qun x vin v hp tc x c trch mt phn thu theo t l % khc nhau ty theo quy m hp tc x a vo qu tch lu xy dng c s vt cht ca hp tc. Cn c th vn p dng biu thu c. - Thu li tc doanh nghip p dng biu thu c nhng i vi hp tc x c hng cc u i: + Gi tnh thu i vi hp tc x tnh theo gi ch o thp hn gi th trng, c th tnh theo gi th trng. + Hp tc x tnh thu li tc cn c vo li tc bnh qun x vin, c th khng tnh bnh qun m tnh trn c tng li tc. + Hp tc x c tr xut min thu theo s lng x vin, c th ch tnh ti a 2 xut vo li tc tnh li tc tnh thu. + Hp tc x c trch mt phn thu theo t l % khc nhau tu theo quy m hp tc x a vo qu tch lu, c th khng c li thu. Trong giai on ci to thu vn p dng chung c kinh t quc doanh, kinh t tp th, kinh t c th nn ngun thu t thu vn chim t trng ln trong thu ngn sch. Vi s pht trin nhanh v n nh ca kinh t, nn s thu v thu tng ng k nht l s thu thu t kinh t quc doanh, nm 1960 so vi nm 1959 tng 30,4%. 2.3.3. Cc hnh thc thu v thu trong thi gian thc hin k hoch 5 nm ln th nht, chng chin ph hoi, u tranh gii phng min Nam, thng nht t nc 1960 - 1989 Thi gian ny min Bc bt tay vo xy dng c s vt cht k thut cho ch ngha x hi. ng v Nh nc quan nim cc x nghip quc doanh thuc s hu ton dn, nh nc qun l ton din v to iu kin kinh t quc doanh gi vai tr ch o trong nn kinh t. Do , nh nc khng s dng thu thu vo kinh t quc doanh m p dng cc hnh thc thu khc. Thu ch cn p dng i vi khu vc kinh t tp th v c th. 2.3.3.1. i vi khu vc kinh t quc doanh sn xut kinh doanh trong nc v kinh doanh xut, nhp khu. Nm 1960, Nh nc cho p dng th im ch thu quc doanh v ch phn phi trch np li nhun mt s c s kinh doanh. Nm 1965 m rng p dng cho cc doanh nghip quc doanh kinh doanh trong nc. Doanh nghip quc doanh kinh doanh xut, nhp khu khng p dng thu xut nhp khu m chuyn sang ch thu b chnh lch ngoi thng. 10

Nh vy, t nm 1965 n 1989 khu vc kinh t quc doanh khng np thu m np theo cc ch trn tu theo tnh cht hot ng c th l: - Cc doanh nghip quc doanh sn xut p dng hai ch thu: thu quc doanh v trch np li nhun. - Cc doanh nghip quc doanh thng nghip dch v p dng ch phn phi v trch np li nhun; khng np thu quc doanh. - Cc doanh nghip quc doanh xut nhp khu p dng ch thu hay b chnh lch ngoi thng. Ch thu hay b chnh lch ngoi thng c p dng n thng 12/1987 khi Nh nc ban hnh Lut thu xut, nhp khu mi. Nh vy, trong c thi gian xy dng ch ngha x hi min Bc cho n 1989 cc c s kinh t quc doanh khng thuc din iu tit ca thu. 2.3.3.2. i vi khu vc kinh t tp th, c th Nh nc tip tc p dng cc chnh sch thu nhng c b sung sa i cho ph hp vi yu cu nhim v trong tng thi gian. ph hp vi tnh hnh mi ca t nc t 1960 n 1975, Nh nc tip tc sa i chnh sch thu, trong ch yu sa 4 loi thu. - Thu nng nghip: Vi tinh thn chung l n nh mc ng gp n nh sn xut nng nghip nn Nh nc quyt nh n nh ngha v np thu trong cc nm sau theo mc ca nm 1958. - B thu mn bi v i b phn c s kinh doanh l quc doanh v hp tc x. - Thu doanh nghip: phn chia theo 2 ngnh: sn xut, xy dng, vn ti v n ung, thng nghip, dch v; ng thi, gim mc thu sut gim bt ng gp do c s kinh doanh gp kh khn v chin tranh. - Thu li tc doanh nghip: Tch biu thu thnh 3 biu cho 3 ngnh: sn xut, xy dng vn ti; phc v n ung; thng nghip. u i thu sut cho ngnh sn xut, xy dng vn ti kch thch sn xut, cung ng sn phm cho x hi. Khi t nc thng nht t 1975 n 1989 Trong nhng nm u min Nam tm thi sa i mt s loi thu ca chnh quyn Thiu tip tc thu v sa i mt s loi thu min Bc p dng min Nam. 11

Nm 1980, hai min Nam Bc thc hin mt h thng thu thng nht da trn h thng thu p dng min Bc c sa i cho ph hp c hai min. T nm 1983, Nh nc thay i mt s sc thu chnh. - Thng 2/1983, ban hnh Php lnh Thu nng nghip thay cho iu l Thu nng nghip. Ni dung ca Thu nng nghip thay i c bn l khng tnh thu theo hoa li bnh qun v thu sut lu tin ton phn m chuyn sang tnh thu cho hai loi cy trng khc nhau: + i vi cy hng nm: thu nng nghip cn c vo 7 hng t t hng 1 n hng 7. Thu sut theo nh sut thu c nh bng thc tnh trn100m2 cho tng hng t. Biu thu chia lm 3 vng theo 3 biu: ng bng, trung du, min ni (theo tnh) nh sut thu c u i cho trung du, min ni. + i vi cy lu nm: tnh theo % trn gi tr thu hoch. Nm 1988, Nh nc ban hnh Php lnh sa i Thu nng nghip l: Biu thu khng phn theo vng m phn theo x: x ng bng, x trung du, x min ni m bo tnh hp l v cng bng vi c im a hnh xen k nhau. Cy lu nm xc nh c th % thu sut cho 4 nhm cy: cy cng nghip lu nm; cy n qu; cy ly l, ly g; cy dc liu v cy lu nm khc. Mc thu sut qui nh cn c vo hiu qu ca cy trng. - Thu cng thng nghip: Nm 1983, ban hnh Php lnh Thu cng thng nghip vi cc ni dung: + Phc hi li thu mn bi p dng cho cc h c th v c nhiu h b hp tc x ra kinh doanh ring l. + Nng mc thu sut ca thu doanh thu huy ng ngun thu v tng cng qun l kinh doanh c th. ng thi, phn chia loi ngnh ngh theo th t: sn xut, xy dng, vn ti; ngnh phc v; ngnh thng nghip, n ung. + Thu li tc doanh nghip: thay biu thu lu tin tng phn bng biu thu lu tin ton phn, ng thi nng mc thu sut ca cc biu thu huy ng ngun thu. + Thu hng ho: thay i mt s mt hng chu thu thnh 33 nhm mt hng bao gm c hng ho sn xut trong nc v hng ho nhp khu. - Cc loi thu khc nh thu st sinh, thu bun chuyn, thu trc b vn tip tc p dng. 12

Nm 1987 nh nc tip tc ban hnh php lnh sa i Thu cng thng nghip. Tinh thn c bn ca Php lnh l: - Thu hng ho: Gim thu sut ca mt s mt hng trong nc, m rng mt hng nhp khu vo din nh thu khuyn khch sn xut v bo h sn xut trong nc. Thu hng ho thu vo c cc c s nhn gia cng tiu th cho kinh t quc doanh chng tht thu. - Thu li tc doanh nghip: Gim bt mc ng vin tng kh nng tch lu ca c s sn xut kinh doanh qua vic thay biu lu tin ton phn bng biu lu tin tng phn. - Thu st sinh: Thu c vo c s quc doanh git m gia sc chng tht thu. Nm 1989, Nh nc ban hnh tip Php lnh Sa i thu cng thng nghip. Trng tm ca vic sa i l: - Thu hng ho: gim nhm hng t 33 nhm xung 22 nhm v iu chnh tng hoc gim thu sut ca mt s mt hng. - Thu doanh thu: gim thu sut khuyn khch kinh doanh. - Thu li tc doanh nghip: b mc min thu thay bng khi im nh thu. - Thu xut nhp khu: Thng 12/1987, Quc hi ban hnh Lut thu xut nhp khu l lut thu u tin ca nc ta thay cho ch thu b chnh lch ngoi thng nhm m rng quan h bun bn quc t, tng cng kim tra, kim sot lp li k cng trong hot ng kinh doanh xut, nhp khu, khuyn khch xut khu, hn ch nhp khu bo h sn xut trong nc. ng thi, lm tng ngun thu cho Nh nc, nht l ngun thu bng ngoi t v thc hin chnh sch kinh t i ngoi. Nm 1989, Nh nc ban hnh Php lnh sa i v ra Ngh nh chi tit v thu xut khu, thu nhp khu vi tinh thn c bn l tng cng bo h nn kinh t. i vi hng xut khu: Rt bt nhm mt hng nh thu t 30 nhm xung cn 12 nhm. iu chnh li thu sut theo chnh sch mt hng cn khuyn khch hay cn hn ch xut khu. i vi hng nhp khu: B thu hng ho thu vo hng nhp khu, s dng mc thu sut iu chnh theo chnh sch mt hng. Thu sut u i 0% i vi hng nhp l my mc thit b, nguyn liu v hng tiu dng thit yu trong nc cha sn xut c, thu sut cao i vi hng ho trong nc sn xut c hoc hng ho cn hn ch nhp. 13

Trong sut 30 nm, cc sc thu ca nc ta lin lc b sung sa i ph hp vi tnh hnh kinh t x hi, nhng tng hp li h thng thu nc ta c cc sc thu sau: thu nng nghip; thu doanh thu; thu bun chuyn; thu li tc doanh nghip; thu hng ho; thu st sinh; thu mn bi; thu trc b; thu xut khu, nhp khu. Trong , thu xut khu, nhp khu p dng cho xut, nhp khu quc doanh. Cn tt c cc sc thu khc, phm vi p dng ch cho kinh t tp th v kinh t c th. 2.4. nh gi kt qu thc hin h thng thu giai on 1954 -1989 Trong hn 30 nm t 1954 n 1989 nh nc rt nhiu ln b sung sa i cc chnh sch thu cho ph hp vi tnh hnh kinh t chnh tr x hi, nhng thay i em li nhng thnh cng nht nh, l: - Cc chnh sch thu gp phn tch cc thc y nhanh qu trnh khi phc kinh t ca min Bc sau chin tranh chng Php v min Nam sau chin tranh chng M. - Cc chnh sch thu gp phn ng k vo vic thc hin ci to x hi ch ngha, xy dng quan h sn xut mi theo ng li ca ng. - Cc chnh sch thu tc ng tch cc thc y pht trin kinh t min Bc, gp phn chi vin tch cc cho min Nam. - Cc chnh sch thu huy ng c s thu ng k cho ngn sch Nh nc. Tuy nhin, nghim tc nh gi cc chnh sch thu v h thng thu trong thi gian ny c rt nhiu vn tn ti ln, l: - Quan im coi nh vai tr ca thu v thu hp phm vi iu chnh ca thu (gii hn i vi kinh t tp th v c th) lm cho tc dng ca thu b lu m trong i sng x hi. - H thng thu khng hon chnh, cha ph hp vi yu t kinh t x hi. - Tng chnh sch thu sa i qu nhiu ln, chy theo cc yu cu c th lm cho cc chnh sch thu tr nn chp v, ch quan, p t. Do vy, thu gy cn tr ln i vi tin trnh pht trin kinh t x hi. - Cc chnh sch thu phn bit i x gia cc thnh phn kinh t qu ln lm mt i tnh cng bng bnh ng gia cc i tng np thu. 14

- Tnh php l ca thu thp nn hiu lc qun l yu, hiu qu ca thu km. - Khu vc kinh t quc doanh chim t trng ln trong nn kinh t khng thuc phm vi iu chnh ca thu m p dng cc ch thu mang tnh bao cp 100%. Do vy, khu vc kinh t quc doanh hon ton li vo Nh nc, hiu qu kinh doanh thp. Nhng tn ti ca thu v ch thu quc doanh, phn phi v trch np li nhun, thu hay b chnh lch ngoi thng tc ng tiu cc n kinh t. Cng vi cc chnh sch khc tc ng xu dn n hu qu: kinh t lm vo khng hong tr tr, i sng gp kh khn, gi c leo thang, gi tr ng tin gim st, bi chi ngn sch ngy cng trm trng. Ngh quyt i hi ng ton quc ln th VI th VII nh ra hng i mi, m ra c hi mi cho tin trnh pht trin kinh t ca t nc theo kp v hi nhp vi nn kinh t th gii. ng thi, cng t ra nhng quan im, nhng yu cu v nhng th thch mi cho lnh vc ti chnh v thu. 3. H thng thu trong giai on ci cch thu bc I (1990 1998) 3.1. Bi cnh kinh t x hi trong giai on ci cch thu bc I ng li i mi kinh t ca ng thc s lm cho nn kinh t t nc c bc chuyn mnh rt ln. Kinh t quc doanh khng cn c s bao cp ca Nh nc, cc c s sn xut kinh doanh phi t hch ton, t ch bng vn v sn xut kinh doanh v t chu trch nhim v l, li. ng thi, chu p lc ca sc cnh tranh trong kinh t th trng. Thi gian u c nhiu c s kinh t quc doanh b ng trc kinh t th trng, lng tng trong sn xut kinh doanh nn lm n b thua l. Nhng cc doanh nghip quc doanh dn lm quen v tin n tr vng trong c ch kinh t mi. Thnh phn kinh t t bn t nhn, kinh t c th bt u pht trin, tham gia hot ng sn xut kinh doanh, cnh tranh trn th trng. Ch trng m ca kinh t thu ht vn u t nc ngoi di mi hnh thc ku gi c nhiu cng ty nc ngoi u t vo Vit Nam bng hnh thc u t trc tip, lm cho th trng kinh doanh tr nn si ng. iu tc ng n hot ng kinh t theo xu hng tng trng nhanh. Bn cnh , h thng chnh sch php lut ca Nh nc iu hnh kinh t th trng mi bc u c trin khai 15

xy dng v p dng dn, do , cn thiu hon chnh v cha ng b, dn n c cn tr nht nh n hot ng kinh t - x hi. Vic huy ng ngun thu ca Nh nc bng nhiu hnh thc khng mang tnh thng nht, thu ch l khon thu th yu, iu ny hon ton khng ph hp vi nhng bin i v kinh t x hi. Xut pht t yu cu mi, ng v Nh nc quyt nh phi nhanh chng thc hin ci cch thu bc I thng nht chnh sch thu trong c nc. 3.2. Quan im s dng thu trong ci cch thu bc I (1990 - 1998) Trong bi cnh mi ca t nc, Nh nc quyt nh thc hin cuc ci cch thu ln I, xy dng v ban hnh h thng thu thng nht c nc thay th cho cc hnh thc thu trc. Thu phi tr thnh cng c quan trng qun l kinh t v l ngun thu ch yu ca ngn sch Nh nc. C th l: - Thu phi tr thnh ngun thu ch yu cho Nh nc khi chuyn sang c ch kinh t th trng. Nh nc lun coi ngun thu trong nc l ch yu. Do , phi s dng thu lm cng c huy ng ngun thu trong nc cho ngn sch, t tt c cc thnh phn kinh t, cc c s kinh doanh. - Thu phi tr thnh cng c qun l kinh t ca Nh nc. C ch kinh t th trng cc nh sn xut kinh doanh chu s chi phi ca cc nhn t th trng v li ch ring t s lm cho nn kinh t khng n nh v khng cn i. Vi quan im nh hng kinh t theo ch nghi x hi, Nh nc phi iu hnh kinh t bng h thng lut php, trong thu l mt cng c quan trng qun l, iu tit v iu chnh kinh t. - Thu phi c tnh php l cao nng cao hiu lc v hiu qu ca thu. cho thu tr thnh cng c qun l kinh t th cc sc thu phi t c chun mc v ni dung va c tnh php cao va mang tnh thc tin, n gin thun tin trong thc thi. Do , thu phi c nghin cu thu o v quy chun thnh lut ca Nh nc. - Thu phi m bo s bnh ng gia cc thnh phn kinh t. Vi quan im pht trin a thnh phn kinh t trong s cnh tranh bnh ng, lnh mnh, i hi phi c s bnh ng gia cc nh kinh doanh v mt lut php hnh 16

thnh cc "lut chi" trong kinh doanh. Thu va m bo cng bng v ngha v ng thu, va l cng c kim tra, kim sot vic chp hnh cc lut khc trong kinh doanh. 3.3. H thng thu giai on ci cch bc I (1990 1998) Bt u t 1990, nc ta ci cch thu bc I c tin hnh. Kt qu l h thng thu thng nht bao gm 9 lut thu v php lnh thu c p dng cho cc thnh phn kinh t nh sau: - Lut thu doanh thu. - Lut thu tiu th c bit. - Lut thu xut khu, thu nhp khu. - Lut thu li tc. - Lut thu s dng t nng nghip. - Lut thu chuyn quyn s dng t. - Php lnh thu ti nguyn. - Php lnh thu nh t. - Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao. Ngoi ra, cn p dng mt s loi l ph l: l ph trc b, l ph giao thng, l ph chng th v cc loi l ph khc. Nhng thay i c bn ca tng sc thu trong h thng thu mi so vi thu giai on trc l: - Thu s dng t nng nghip khc vi php lnh thu nng nghip nm 1988 vic thay i cn c phn hng t l cn c vo 5 yu t: ph, v tr t, a hnh cao thp, iu kin kh hu thi tit, iu kin ti tiu, cho im tng yu t, tnh tng tng im phn hng theo thang im phn hng. nh sut thu tnh cho 1 ha (khng quy nh cho 100 m2 nh trc). - Thu doanh thu: m rng i tng np thu mi ngnh ngh, mi quy m, mi thnh phn kinh t, tr hot ng xut nhp khu. Thu sut quy nh theo ngnh ngh v mt hng. - Thu li tc: thay thu sut lu tin tng phn bng thu sut t l theo ngnh ngh v xc nh cc khon chi ph c tr, tnh thu li tc b sung v thu chuyn li nhun ra nc ngoi. - Thu tiu th c bit: rt bt nhm hng nh thu t 22 nhm ca thu hng ho cn 4 nhm hng ca thu tiu th c bit. 17

- i vi thu nh t: do iu kin kinh t x hi cha cho php nn cha p dng phn thu nh vo nh , ch p dng nh thu vo t , t xy dng cng trnh. - Thu chuyn quyn s dng t: trc y Hin php v Lut t ai khng nh, t thuc s hu Nh nc, nghim cm vic mua bn t. Nhng do thc t i sng x hi v nhu cu s dng t hnh thnh th trng ngm mua bn t. Khi chuyn sang c ch th trng hot ng mua bn t cng pht trin. Nh nc sa i Lut t ai: t thuc s hu Nh nc, Nh nc giao quyn s dng t cho cc t chc v h gia nh. Cc t chc v h gia nh c quyn chuyn nhng v tha k quyn s dng t. qun l hot ng chuyn nhng quyn s dng t theo ng php lut v khai thc ngun thu v thu, Nh nc ban hnh Php lnh thu chuyn quyn s dng t c hiu lc thi hnh t nm 1994. 3.4. nh gi kt qu thc hin ci cch thu bc I (1990 - 1998) Qua thi gian ngn p dng cc sc thu mi kt qu t c tng i kh quan v th hin c cc quan im s dng thu. - Thu tr thnh ngun thu ch yu ca ngn sch Nh nc: t trng thu trong tng thu ngn sch tng t 75% nm 1990 ln gn 90% nm 1998. T thu gp phn tch cc m bo cn i thu chi ngn sch, gp phn gim bi chi v gim lm pht. - Thu gp phn qun l v iu chnh hot ng sn xut kinh doanh; khuyn khch tng u t trong nc, kch thch thu ht vn u t nc ngoi. Thu gp phn khuyn khch m rng giao lu hng ho v n nh gi c. - Thu gim bt s phn bit i x gia cc thnh phn kinh t to iu kin cho cc thnh phn kinh t pht trin. H thng thu mi c tin b, song cng cn nhiu hn ch cn c xem xt hon thin, l: (1) H thng thu cha bao qut ht cc ngun thu v s pht sinh trong nn kinh t th trng nn hn ch kh nng khai thc ngun thu ca thu. (2) Mt s sc thu vn b nh trng lm cho s thu cha phn nh ng n hot ng kinh t. Mt s sc thu khc c mc thu sut cao do thu gp nhiu sc thu, gy tm l thu nng. 18

(3) Chnh sch thu cn phc tp trong cch xc nh i tng chu thu, i tng khng chu thu, i tng np thu, i tng khng np thu v p dng nhiu trng hp min, gim thu. (4) Mt s sc thu cn c s phn bit i x gia cc thnh phn kinh t, cha m bo cng bng, cha iu tit ng mc i vi sn xut tiu dng (5) Cc sc thu ca nc ta cn nhiu ni dung cha ph hp vi bi cnh hi nhp kinh t trong khu vc v quc t, cha ph hp vi thng l quc t.
4. H thng thu giai on ci cch thu bc II (1999 - 2004)

4.1. Bi cnh kinh t - x hi trong giai on 1999 2004 Sau 10 nm thc hin ng li i mi qun l kinh t, nn kinh t c nhiu thay i c bn. Kinh t quc doanh ang i vo pht trin n nh. Cc c s kinh t tp th dn dn ng vng trong th trng. Kinh t c th pht trin mnh, cc loi hnh kinh doanh mi ra i nh cng ty t nhn, cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn. Bn cnh , c nhiu cng ty lin doanh vi nc ngoi, cng ty c vn u t nc ngoi i vo hot ng. Nc ta m rng quan h hp tc vi cc nc trn tinh thn hi nhp, khi gia nhp khi ASEAN, APEC, nhiu chnh sch kinh t phi thay i cho ph hp. Trong iu kin , nn kinh t nc ta li ang ng u vi nhng kh khn mi, tc tng trng kinh t c chiu hng chm li, mc tng GDP thp. Trc tnh hnh kinh t x hi nu trn, ng v Nh nc ch trng thc hin cng nghip ho hin i ho t nc to ra s chuyn bin ln ca kinh t, khuyn khch tho ng tch lu u t tng trng kinh t c nc v tng c s sn xut kinh doanh. Sa i hon thin h thng chnh sch php lut, m bo cht ch v thng thong thu ht vn u t nc ngoi. M rng quan h lm n kinh t vi cc nc v cc khi kinh t trn th gii theo tinh thn hp tc i bn cng c li. Ci cch thu bc II c t ra l i hi tt yu v cp bch ph hp vi tnh hnh kinh t x hi . 4.2. Quan im s dng thu trong giai on ci cch thu bc II (1999 - 2004) - Ci cch h thng thu trn c s m rng din thu thu, iu chnh thu sut ca tng sc thu v c h thng thu c loi tng c loi gim nhng phi m bo n nh t l 19

ng vin cho Nh nc trong khong t 19% - 20% GDP p ng nhu cu chi tiu cho Nh nc. - Ci cch thu phi tin hnh dn tng bc trn c s r sot li h thng thu hin hnh, xem xt li tng sc thu xc nh th t u tin hon thin, trnh gy ra nhng xo trn trong i sng kinh t x hi. Trc mt, thay i hai loi thu chnh, l, thay thu doanh thu bng thu gi tr gia tng, thay thu li tc bng thu thu nhp doanh nghip. - Ci cch h thng thu lm cho cc sc thu n gin, t thu sut, trnh nh trng, loi tr dn chnh sch min, gim i tng chnh sch x hi, gim bt cc min, gim khc. - Ci cch thu phi lm cho cc chnh sch thu ph hp vi cc thng l quc t v thu, lm cho thu nc ta ho nhp c vi thu th gii. - Ci cch h thng thu to ra chuyn bin mi v quy trnh qun l thu tin ti cc i tng np thu t k khai, t tnh thu, t np thu, nng cao thc t gic v trch nhim php l ca cc i tng np thu. Pht huy cao vai tr kim tra, thanh tra ca ngnh Thu v cc c quan chc nng. 4.3. H thng thu trong giai on ci cch thu bc II (1999 - 2004) Ci cch thu bc II ban hnh mt s thu mi thay th cho mt s thu lc hu v c nhiu nhc im ca ci cch thu bc I. ng thi, sa i cc loi thu cn li hnh thnh h thng thu hon chnh hn, tin tin hn. C th, h thng thu trong ci cch bc II gm cc loi thu sau: - Ban hnh Lut thu GTGT thay cho thu doanh thu p dng t ngy 1/1/1999. - Ban hnh Lut thu thu nhp doanh nghip thay cho Lut thu li tc p dng t 1/1/1999. - Ban hnh Lut sa i thu tiu th c bit. - Ban hnh cc vn bn sa i Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao. - Ban hnh cc vn bn sa i thu s dng t nng nghip. - Ban hnh Lut sa i thu xut, nhp khu ph hp vi l trnh ct gim thu xut, nhp khu khi Vit Nam tham gia khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA) v cc khi kinh t khc. - Cc loi thu chuyn quyn s dng t, thu nh t, thu ti nguyn tip tc p dng v nghin cu tin hnh sa i. 20

Giai on ci cch thu bc II n nm 2004 mi ch l thi k u cn phi tip tc thc hin trong nhng nm sau. Nhng c th s b nh gi trn nhng nt ln l: - H thng thu c nhng tin b, tip cn c tnh tin tin hin i ca thu th gii, nht l khi p dng thu GTGT, thu thu nhp doanh nghip v thu xut nhp khu. - Thu dn dn m bo s bnh ng gia cc thnh phn kinh t v to s thng thong cho cc nh u t trong nc v nc ngoi. - Thu tc ng tch cc thc y sn xut kinh doanh, thc hin cnh tranh lnh mnh trong nn kinh t. - Thu tng cng huy ng ngun thu cho ngn sch cao hn thi gian trc.

21

Thu xut khu, nhp khu

1. Gii thiu chung v thu xut khu, nhp khu (thu XNK)

Chng 2

1.1. Khi nim, c im thu XNK Thu XNK l sc thu nh vo hng ho xut khu hoc nhp khu trong quan h thng mi quc t. Thu XNK c ngun gc t lu i v c s dng rng ri trn th gii. Vic ban hnh thu XNK xut pht t cc l do sau: - Thu XNK l cng c quan trng ca nh nc kim sot hot ng ngoi thng. Hot ng ngoi thng c ngha quan trng i vi s pht trin kinh t ni a. N mang li cho t nc nhiu ngun li ln v vn, k thut, cng ngh, hng ho, gp phn gii quyt cc vn ca kinh t v m. Tuy nhin, hot ng ngoi thng m rng, nu khng c kim sot s dn n nhng tc hi i vi kinh t, chnh tr, vn ho, x hi nh: s ph thuc v kinh t, chnh tr vi nc ngoi; phong tc, tp qun, li sng ca quc gia b nh hngV vy, cc quc gia u s dng thu XNK nh mt cng c quan trng kim sot hot ng ngoi thng, qun l cc mt hng XNK, khuyn khch XNK nhng hng ho c li v hn ch XNK nhng hng ho c hi cho qu trnh pht trin kinh t- x hi ca t nc. - Thu XNK l cng c bo h sn xut trong nc. Hot ng ngoi thng pht trin c th gy ra nhng tc ng tiu cc i vi sn xut ni a, c bit i vi nhng nn kinh t chm pht trin cha sc cnh tranh vi kinh t nc ngoi. V vy, cc quc gia kinh t chm pht trin, thu XNK l mt trong nhng cng c ca nh nc bo h sn xut trong nc. khuyn khch xut khu hng ho, tng cng kh nng trn th trng quc t, cc quc gia thng khng nh thu xut khu, hoc thu vi thu sut rt thp vi mc tiu qun l l ch yu. i vi thu nhp khu, c cc quc gia s dng rt linh hot tu theo tnh cht, mc ch ca hng ho nhp khu v ph hp vi trnh kinh t ca tng nc trong tng thi k. - Thu XNK l ngun thu ca ngn sch nh nc.

22

 cc nc ang pht trin, nhu cu tiu dng tng trong khi sn xut ni a cha p ng c, bn cnh , kh nng ti chnh ca nh nc li eo hp. Do , i vi cc nc ang pht trin, mc tiu ng vin s thu cho ngn sch nh nc ca thu XNK c coi trng. t c mc tiu ny, cc quc gia thng m rng hot ng ngoi thng, nh thu nhp khu vo hng ho tiu dng trong nc cha sn xut c, hoc nh thu xut khu vo nhng hng ho m trn th gii c nhu cu tiu dng cao vi cc mc thu sut ng vin hp l. L cng c quan trng ca nh nc trong chnh sch ngoi thng, thu XNK c cc c im c bn sau: Th nht, thu XNK l loi thu gin thu. Nh nc s dng thu XNK iu chnh hot ng ngoi thng thng qua vic tc ng vo c cu gi c ca hng ho XNK. V vy, thu XNK l mt yu t cu thnh trong gi ca hng ho XNK. Ngi np thu l ngi thc hin hot ng XNK hng ho, ngi chu thu l ngi tiu dng cui cng. Vic tng, gim thu sut thu XNK s tc ng trc tip ti gi c hng ho XNK, t nh hng ti nhu cu v vic la chn hng ho ca ngi tiu dng, buc cc nh sn xut v nhp khu hng ho phi iu chnh sn xut kinh doanh ca mnh cho ph hp. Th hai, thu XNK l loi thu gn lin vi hot ng ngoi thng. Hot ng ngoi thng gi mt vai tr quan trng trong s pht trin ca nn kinh t quc dn, tuy nhin hot ng ny i hi phi c s qun l cht ch ca nh nc. Thu XNK l mt cng c quan trng ca nh nc nhm kim sot hot ng ngoi thng thng qua vic kim sot gi c v chng loi hng ho XNK. Vic nh thu XNK thng cn c vo gi tr v chng loi hng ho XNK. Gi tr ca hng ho c xc nh lm cn c tnh thu XNK l gi tr cui cng ca hng ho ti ca khu xut (i vi thu xut khu) v gi tr ca hng ho ti ca ti ca khu nhp u tin (i vi thu nhp khu). Gi tr tnh thu XNK phi phn nh khch quan, trung thc gi tr giao dch thc t ca hng ho XNK. Th ba, thu XNK chu nh hng trc tip ca cc yu t quc t nh: s bin ng kinh t th gii, xu hng thng mi quc tThu XNK iu chnh vo hot ng XNK hng ho ca mt quc gia. S bin ng ca kinh t th gii, xu hng thng mi quc t trong tng thi k s tc ng trc tip ti hng ho XNK ca cc quc gia, nht l trong xu th t do ho thng mi, m ca v hi nhp kinh t nh hin nay. T , cc yu t quc t s nh hng trc tip ti chnh sch thu XNK 23

tng quc gia. t c nhng mc tiu t ra, i hi chnh sch thu XNK phi c tnh linh hot cao, c s thay i ph hp tu theo s bin ng ca kinh t th gii v thng mi quc t, ngoi ra chnh sch thu XNK cn phi m bo ph hp vi hip nh, cam kt quc t m mi quc gia k kt, tham gia. 1.2. Nguyn tc thit lp thu XNK. Khi thit lp chnh sch thu XNK cn tun th cc nguyn tc sau: - Thu XNK ch nh vo hng ho thc s xut khu, nhp khu. L cng c qun l ca nh nc i vi hot ng ngoi thng, nhng cng phi m bo to iu kin thun li cho vic giao lu, trao i hng ho trong quan h thng mi quc t theo khun kh qui nh ca php lut, thu XNK ch iu chnh vo hng ho thc s xut khu, nhp khu. Hng ho xut khu thc s l hng ho c sn xut trong nc v tiu dng nc ngoi. Hng ho nhp khu thc s l hng ho c sn xut nc ngoi v tiu dng th trng ni a. V vy, cc nc thng khng nh thu XNK vo hng qu cnh, mn ng qua ca khu, bin gii quc gia; hng ho a t nc ngoi vo khu ch xut, t khu ch xut ra nc ngoi; hng ho t nc ngoi vo kho bo thu; hoc qui nh cc trng hp min thu, hon thu XNK cho hng ho khng thc s xut khu hoc nhp khu nh hng tm nhp - ti xut, hng tm xut ti nhp - Phi phn bit theo khu vc th trng v cc cam kt song phng, a phng.. Thu XNK iu chnh vo hot ng XNK hng ho gia cc quc gia. to thun li cho vic di chuyn hng ho trong quan h thng mi quc t, cc nc c th t ra cc quy tc nht nh i vi hng ho XNK v vic nh thu vo nhng hng ho ny. c bit, trong iu kin t do ho thng mi nh hin nay, cc quc gia cng chung li ch c th k kt vi nhau cc hip nh song phng hoc a phng thc hin u i i vi hng ho NK. Cc quc gia khi tham gia k kt hip nh phi t b tnh ch quyn trong nh thu XNK, m phi tun th cc hip nh thu c k kt. V vy, khi thit lp chnh sch thu XNK phi m bo s ph hp gia chnh sch thu XNK vi cc thng l thng mi v cam kt quc t m mi quc gia k kt, tham gia. Theo , vi hng ho nhp khu c xut x t khu vc th trng ph thng 24

(khng c cam kt) th p dng thu sut ph thng; i vi khu vc th trng c cam kt i x ti hu quc th p dng thu sut u i; i vi khu vc th trng c cam kt u i c bit th p dng thu sut u i c bit. - Cn c vo li th so snh thng mi v yu cu bo h ca tng loi hng ho v khu vc th trng thit lp biu thu ph hp. Mt trong nhng mc tiu khi xy dng chnh sch thu XNK m cc quc gia hng ti l bo h hp l nn sn xut trong nc. Tu theo trnh pht trin kinh t x hi ca tng quc gia m mc tiu trn c th nhn mnh hoc gim bt. Cn c vo li th so snh thng mi ca cc mt hng sn xut trong nc, chnh sch thu XNK s xy dng biu thu ph hp. Thng thng nhng mt hng c li th so snh tng i thp, tnh cnh tranh km, nh nc s xy dng biu thu nhp khu cao nhm bo h sn xut trong nc v ngc li. Biu thu nhp khu phi chi tit, c th vi tng nhm mt hng, cng nh tnh nng v cng dng ca n. S c th chi tit ca biu thu mt mt gp phn tng cng s qun l ca nh nc i vi hot ng XNK, ng thi n cng to ra nhng k h cc i tng li dng trnh thu, gy kh khn cho cng tc qun l. Do , vn t ra l lm sao dung ho c gia mc tiu bo h sn xut trong nc v mc tiu n gin ho, tit kim chi ph qun l. Bn cnh , chnh sch thu XNK phi c tnh linh hot cao. Tu theo s bin ng ca th trng trong nc v quc t, thu sut thu XNK thng xuyn c iu chnh cho ph hp vi mc tiu pht trin kinh t v iu kin kinh t - x hi trong nc v th gii trong tng thi k. - Tun th cc quy nh v thng l quc t v phn loi m hng ho XNK v gi tnh thu hng ho nhp khu. to iu kin thun li cho vic trao i hng ho, cc quc gia cn tun th cc quy nh chung lin quan n hot ng ngoi thng. Trong , nh thu bao nhiu vo hng ho no c lin quan cht ch n vic phn loi hng ho v xc nh tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu. Khi thit lp thu XNK cn tun th nguyn tc ny m bo s hi ho trong chnh sch thu gia cc quc gia. 1.3. Qu trnh hnh thnh, pht trin thu XNK Vit Nam v trn th gii Thu XNK (hay cn gi l thu quan) c lch s pht trin t lu i. N ra i t thi c i, tn ti v pht trin cho n ngy nay. Trong lch s pht trin, lun tn ti hai trng 25

phi v vic s dng thu XNK. Cc nc c nn kinh t th trng pht trin, c nhu cu xut khu t bn v hng ho ln th mun xo b hng ro thu quan cng c v tng cng bnh trng kinh t. Ngc lai, cc nc kinh t km pht trin, khng mun b l thuc hoc b thng tr bi cc th lc kinh t bn ngoi th mun duy tr v cng c hng ro thu quan bo h sn xut trong nc. Hai quan im v s dng thu XNK c th hin r nt thng qua tin trnh pht trin kinh t th gii. Vo thi k u ca ch ngha t bn, c khuyn khch bi cc hc thuyt kinh t thuc tro lu t do ho kinh t, ngi ta cho rng thu XNK l mt cn tr ln cho qu trnh pht trin kinh t. V vy, giai cp t sn u tranh i xo b hng ro thu XNK trong bun bn giao dch quc t. Quan im ny c bit thnh hnh Anh, ni ch ngha t bn pht trin sm nht. Kt qu ca cuc u tranh ny dn n vic k kt hip nh Cobden gia Anh v Php vo nm 1860. Ni dung ch yu ca Hip nh ny l xo b thu XNK i vi vic trao i hng ho gia hai nc. Trong khi , cc nc c nn kinh t km pht trin li c xu hng dng thu XNK bo h sn xut trong nc. Bc vo giai on ch ngha t bn c quyn, hu ht cc nc quc u s dng thu XNK l cng c quan trng trong chnh sch ngoi thng ginh u th bun bn trn th trng quc t. Mc ch s dng thu XNK ca cc nc quc trong giai on ny l h tr cho cc ngnh c quyn trong nc pht trin. y l cng c bo h chnh vo trc nm 1930 v tng l c s cho qu trnh cng nghip ho, thay th hng nhp khu m c v M theo ui vo th k 19. Thu nhp khu cao to iu kin cho cc nh c quyn thu tm th trng ni a, nng gi nhm trang tri cho cc khon l xut khu do bn di gi thnh chim u th cnh tranh trn th trng quc t. Sau chin tranh th gii th I, c bit l sau khng hong kinh t 1929-1933, lm cho nn kinh t ca cc nc tham chin mt cn i nghim trng, mi lin kt thng mi quc t tan r. Trong hon cnh , cc nc t bn pht trin tip tc s dng thu XNK lm cng c iu chnh chnh sch ngoi thng. Bn cnh , h cn gia tng s dng cc cng c phi thu quan trong hot ng ngoi thng nh: hn ngch XNK, hn mc ngoi t trong thanh ton.

26

Sau chin tranh th gii th II nhu cu phc hi kinh t cc nc tham chin tr nn cp bch v hot ng ngoi thng tr thnh nhn t quan trng cho vic phc hi kinh t. S n nh trong bun bn quc t v s ra i ca h thng tin t th gii thc y cc nc t bn pht trin dn dn xo b cc bin php qun l hnh chnh trong hot ng ngoi thng. Hip nh chung v thng mi v thu quan (GATT) gia cc nc t bn pht trin ra i vo thng 10/1947 (c hiu lc thi hnh t thng 01/1948). Vi cc nc tham gia hip nh ny, thu XNK c gim xung hoc xo b. Tuy nhin, trong GATT, vic ct gim thu XNK mi c p dng i vi hng ho cng nghip, i vi hng ho nng nghip vn s dng thu XNK bo h. Tri vi xu th t do ho thng mi cc nc t bn pht trin, sau chin tranh th gii th II, cc nc c nn kinh t ang pht trin vn coi trng thu XNK. L do chnh l kinh t cc nc ny cn non km, khng c kh nng cnh tranh. Mt khc, ngun ti chnh ca nh nc cn hn hp cn phi tranh th mi ngun thu pht trin kinh t. Ngy nay, vi l thuyt li th so snh trong hot ng ngoi thng, cc nc pht trin cng nh ang pht trin u b cun theo tro lu m ca, hi nhp, t do ho thng mi. Gia cc nc c trnh pht trin kinh t tng ng hoc c chung li ch hnh thnh nn nhng khu vc kinh t phi thu quan hoc hn ch thu quan. Trong hon cnh , buc tt c cc nc u phi xem xt li chnh sch s dng thu XNK sao cho ph hp vi din bin v trnh pht trin ca kinh t th gii. Tm li, vi nhng nt khi qut v tnh hnh s dng thu XNK trong qu trnh pht trin kinh t th gii, cho php chng ta rt ra kt lun c bn: - Tu theo tnh hnh kinh t mi nc, khu vc v th gii vic s dng thu XNK trong chnh sch ngoi thng mi nc, trong tng thi k c khc nhau. - Vic s dng thu XNK trong chnh sch ngoi thng ca mi nc lun t trn th so snh, mt bn l bo h v mt bn l t do ho thng mi. Khi nn kinh t c kh nng cnh tranh ln th vai tr bo h ca thu khng c coi trng. Vit Nam, thu XNK pht trin qua nhiu giai on: Nm 1946, sau khi ginh c c lp v tin hnh khng chin chng thc dn Php, Nh nc ban hnh thu quan 27

nh vo hot ng kinh doanh xut khu qua ca khu, bin gii v vic trao i hng ho gia vng t do v vng tm chim. Thu sut c qui nh theo t l % tnh trn gi tr l hng XNK. Giai on t 1965 - 1988, y l thi k k hoch ho tp trung, nh nc thc hin c quyn ngoi thng nn ch c cc t chc kinh t nh nc mi c php trao i hng ho vi nc ngoi thng qua cc t chc XNK. Th trng ngoi thng rt hp, ch yu c thc hin trong phm vi cc nc x hi ch ngha. V vy, Nh nc thc hin ch thu b tr chnh lch ngoi thng v thu kt hi ngoi t t 5% n 20% i vi hng ho XNK mu dch. i vi hng ho XNK phi mu dch th thc hin ch thu hng ho XNK phi mu dch. Nhim v ch yu ca ch thu b chnh lch ngoi thng l nh nc m bo v mt ti chnh cho cc t chc XNK, n cha t ra mc tiu thu ngn sch nh nc v qun l hot ng ngoi thng. Vic chuyn sang c ch th trng, cng vi ch trng m rng quan h kinh t i ngoi lm cho hot ng ngoi thng nc ta c iu kin pht trin: thnh phn tham gia, th trng, mt hng i hi phi c s can thip ca nh nc bng cc chnh sch cng c ti chnh, trong c thu XNKLut thu XNK mu dch c quc hi kho 8 thng qua vo thng 12 nm 1987, c hiu lc thi hnh t nm 1988. T nm 1989 nc ta bi b thu hng ho nhp khu mu dch, ch cn thu vo hot ng XNK theo 2 biu thu ring bit: thu XNK hng mu dch v thu XNK hng phi mu dch. Mc tiu ca thu XNK trong thi k ny l khuyn khch xut khu, hn ch nhp khu bo h sn xut trong nc: thu xut khu gim bt nhm mt hng nh thu, iu chnh thu sut theo tng nhm mt hng cn khuyn khch hay hn ch xut khu; thu nhp khu nh thu cao vo hng ho nhp khu trong nc sn xut c, hng cn hn ch nhp; khng nh thu nhp khu i vi hng l vt t, nguyn liu nhp khu phc v cho sn xut trong nc. Ngy 26/12/1991, ti k hp th 10 Quc hi kho 8, Lut thu XNK mi c thng qua, thng nht chnh sch thu i vi mi hnh thc XNK. T n nay, Lut thu XNK c sa i, b sung hai ln vo cc ngy 5/7/1993 v 25/5/1998. Trong bi cnh hot ng kinh t i ngoi m rng, hi nhp kinh t quc t v khu vc, mc tiu ca chnh sch thu XNK trong giai on ny l thc hin bo h sn xut trong nc mt cch c hiu qu, thc y chuyn dch c cu kinh t theo hng y mnh xut khu; m bo mc ng vin hp l cho 28

ngn sch nh nc ph hp vi qu trnh ci cch h thng thu Vit Nam; chnh sch thu XNK ph hp vi nhng cam kt quc t v ct gim thu quan m Vit Nam k kt, tham gia.
2. Ni dung c bn ca Lut thu XNK hin hnh Vit Nam

Cc vn bn php lut chnh v thu XNK hin hnh bao gm: - Lut thu XNK ngy 26/12/1991 v cc Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu XNK ngy 5/7/1993, ngy 20/5/1998. - Ngh nh s 54/CP ngy 28/8/1993, Ngh nh s 94/1998/N-CP ngy17/11/1998 ca Chnh ph qui nh chi tit thi hnh Lut thu XNK v cc Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu XNK, Ngh nh s 60/2002/N- CP ngy 6/6/2002 ca Chnh ph qui nh v vic xc nh tr gi tnh thu i vi hng ho nhp khu theo nguyn tc ca Hip nh thc hin iu 7 Hip nh chung v thu quan v thng mi. - Thng t 87/2004/TT- BTC ngy 31/8/2004 hng dn thi hnh cc Ngh nh 54 v 94 quy nh chi tit thi hnh Lut thu XNK. 2.1. Phm vi p dng 2.1.1. i tng chu thu Theo qui nh hin hnh, i tng chu thu XNK l tt c hng ho c php xut khu, nhp khu qua ca khu hoc bin gii Vit Nam. Nh vy, i tng chu thu xut nhp khu phi tho mn hai iu kin: (1) l cc hng ho c c quan chc nng ca nh nc cho php xut khu, nhp khu; (2) nhng hng ho ny thc t c XNK. 2.1.2. i tng khng chu thu Theo nguyn tc, thu XNK ch nh vo hng ho thc s XNK. V vy, cc trng hp hng ho nc ngoi ch i qua ca khu, bin gii, lnh th Vit Nam nhng khng tiu dng ti Vit Nam. Theo qui nh, hng ho xut khu, nhp khu khng thuc din chu thu XNK sau khi lm th tc hi quan gm: - Hng qu cnh hoc mn ng qua ca khu, bin gii Vit Nam. - Hng kinh doanh theo phng thc chuyn khu, di cc hnh thc: 29

+ Hng c vn chuyn thng t nc xut khu n nc nhp khu khng qua ca khu Vit Nam. + Hng c vn chuyn t nc xut khu n nc nhp khu c qua ca khu Vit Nam nhng khng lm th tc nhp khu vo Vit Nam v khng lm th tc xut khu ra khi Vit Nam. + Hng ho c vn chuyn t nc xut khu n nc nhp khu c qua ca khu Vit Nam v a vo kho ngoi quan, khng lm th tc nhp khu vo Vit Nam v khng lm th tc xut khu ra khi Vit Nam. - Hng ho t nc ngoi nhp khu vo khu ch xut, doanh nghip ch xut, kho bo thu, kho ngoi quan; hng ho t khu ch xut, doanh nghip ch xut xut khu, kho bo thu, kho ngoi quan xut khu ra nc ngoi; hoc hng ho a t khu ch xut, doanh nghip ch xut, kho bo thu, kho ngoi quan ny sang khu ch xut, doanh nghip ch xut, kho bo thu, kho ngoi quan khc trong lnh th Vit Nam; hng ho XNK ra vo cc khu vc c php min thu theo qui nh ca Chnh ph. - Hng vin tr nhn o. 2.1.3. i tng np thu i tng np thu l cc t chc, c nhn XNK hng ho hoc nhn u thc XNK hng ho thuc i tng chu thu XNK. 2.2. Cn c tnh thu Cn c tnh thu XNK l s lng hng ho xut khu, nhp khu; gi tnh thu n v tng mt hng v thu sut thu xut khu, nhp khu tng mt hng. T nhng cn c , thu XNK c xc nh nh sau:
S lung Thu XK, hng NK phi = x ho XK, np NK Gi tnh thu n v tng mt hng x Thu sut thu XK, NK tng mt hng

2.2.1. S lng hng ho xut khu, nhp khu S lng hng ho xut khu, nhp khu lm cn c tnh thu l s lng tng mt hng thc t xut khu, nhp khu. S lng ny c xc nh da vo t khai hi quan ca cc t chc, c nhn c hng ho xut nhp khu. 30

2.2.2. Gi tnh thu 2.2.2.1. Trng hp hng ho xut khu, nhp khu theo hp ng mua bn hng ho i vi hng xut khu: Gi tnh thu l gi bn hng ti ca khu xut (gi FOB - Free on board), khng bao gm ph vn ti v bo him quc t. i vi hng nhp khu: Gi tnh thu c quy nh trong tng trng hp c th nh sau: (1) Hng ho nhp khu theo hp ng mua bn hng ho thuc i tng p dng xc nh tr gi tnh thu i vi hng ho nhp khu theo nguyn tc ca Hip nh thc hin iu 7 Hip nh chung v thu quan v thng mi. a. i tng p dng Hng ho nhp khu c hp ng thng mi c xc nh tr gi tnh thu theo iu 7 Hip nh chung v thu quan v thng mi bao gm: - Hng ho nhp khu ca cc doanh nghip, cc bn hp doanh thuc i tng iu chnh ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam. - Hng ho nhp khu c xut x t cc nc, vng lnh th, khi lin minh quc gia m Vit Nam k kt thc hin xc nh tr gi tnh thu theo nguyn tc ca Hip nh thc hin iu 7 Hip nh chung v thu quan v thng mi, v cc hng ho nhp khu khc theo quyt nh ca Th tng Chnh ph. b. Tr gi tnh thu i vi hng nhp khu Tr gi tnh thu i vi hng nhp khu l tr gi ca hng ho dng tnh thu nhp khu, c xc nh tnh n ca khu nhp u tin. Thi im xc nh tr gi tnh thu hng nhp khu l ngy ngi khai hi quan ng k t khai hng nhp khu. Ngi khai hi quan t xc nh tr gi tnh thu theo mu qui nh v np cho c quan hi quan cng vi t khai hng nhp khu. Trng hp c quan hi quan xc nh tr gi tnh thu th c quan hi quan phi thng bo cho ngi khai hi quan bit kt qu xc nh tr gi tnh thu trong thi hn lm th tc hi quan theo qui nh ca php lut. c. Phng php xc nh tr gi tnh thu

31

Tr gi tnh thu i vi hng nhp khu c xc nh bng cch p dng mt trong cc phng php sau (tr cc phng php tm thi cha p dng): - Phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu. - Phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu ging ht. - Phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t. - Phng php tr gi khu tr. - Phng php tr gi tnh ton. - Phng php khc. Nguyn tc p dng cc phng php trn l p dng tun t t phng php th nht n cc phng php tip theo; ch xc nh gi tnh thu bng phng php tip theo nu khng iu kin xc nh tr gi tnh thu theo phng php trc. i) Phng php tr gi giao dch Tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu trc ht phi c xc nh theo phng php tr gi giao dch nu hi cc iu kin sau: Th nht, ngi mua c quyn nh ot, quyn s dng hng ho sau khi nhp khu. Th hai, vic bn hng hay gi c hng ho khng ph thuc vo mt s iu kin dn n vic khng xc nh c tr gi ca nhng hng ho cn xc nh tr gi tnh thu. Th ba, trng hp vic mua, bn hng ho hay gi c ca hng ho ph thuc vo mt hay mt s iu kin nhng ngi mua c ti liu khch quan hp l xc nh mc nh hng bng tin ca s ph thuc th vn xem l p ng iu kin ny. Khi xc nh tr gi tnh thu phi cng khon tin c gim do nh hng ca s ph thuc vo tr gi giao dch. Th t, sau khi bn li hng ho, chuyn nhng hoc s dng hng ho nhp khu, ngi mua khng phi tr thm bt k khon tin no t s tin thu c do vic nh ot hng ho nhp khu mang li (khng k khon phi cng iu chnh c qui nh).

32

Th nm, ngi mua v ngi bn khng c mi quan h c bit hoc nu c th mi quan h c bit khng nh hng n tr gi giao dch. Nu cc iu kin trn, tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu c xc nh nh sau: Cc khon iu + chnh tng

Tr gi tnh thu Trong :

Tr gi giao dch

Cc khon - iu chnh gim

- Tr gi giao dch l tng s tin ngi mua tr hay s phi tr trc tip hoc gin tip cho ngi bn mua hng ho nhp khu, bao gm cc khon sau: + Gi mua ghi trn ho n thng mi. + Cc khon ngi mua phi tr nhng cha tnh vo gi mua ghi trn ho n thng mi, bao gm tin tr trc, tin ng trc, tin t cc cho vic sn xut, mua bn, vn ti, bo him hng ho; cc khon thanh ton gin tip cho ngi bn. - Cc khon iu chnh tng: Ch iu chnh khi c cc iu kin sau: cc khon ny do ngi mua thanh ton v cha c tnh vo tng s tin ngi mua tr hay s phi tr; cc khon phi cng lin quan trc tip n hng ho nhp khu. - Cc khon phi cng vo tr gi giao dch xc nh tr gi tnh thu bao gm: + Tin hoa hng bn hng, ph mi gii. Trng hp cc chi ph ny bao gm c cc khon thu phi np Vit Nam th khng phi cng cc khon thu vo tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu. + Chi ph bao b gn lin vi hng ho nhp khu. + Chi ph ng gi hng ho, bao gm c chi ph vt liu v nhn cng ng gi. + Tr gi hng ho, dch vu do ngi mua cung cp cho ngi bn min ph hoc gim gi sn xut hoc bn hng ho xut khu n Vit Nam (tr gi cc khon tr gip). + Tin bn quyn, ph giy php s dng cc quyn s hu tr tu lin quan n hng ho nhp khu m ngi mua 33

phi tr nh mt iu kin ca vic mua bn hng ho nhp khu. + Cc khon tin m ngi nhp khu phi tr t s tin thu c sau khi nh ot, s dng hng ho nhp khu c chuyn cho ngi bn di mi hnh thc. + Chi ph vn ti, bc xp, vn chuyn hng c lin quan trc tip n vn ti hng nhp khu n a im nhp khu. + Chi ph bo him hng ho n a im nhp khu. - Cc khon iu chnh gim: Nu cc khon c tr nm trong tr gi giao dch v c cc s liu khch quan da trn ti liu, chng t hp php hp l c sn ti thi im xc nh tr gi tnh thu th c tr xc nh tr gi tnh thu. Cc khon c tr bao gm: + Chi ph cho nhng hot ng pht sinh sau khi nhp khu hng ho, bao gm cc chi ph v xy dng, kin trc, lp t, bo dng hoc tr gip k thut, t vn k thut, chi ph gim st v cc chi ph tng t. + Chi ph vn ti, bo him trong ni a Vit Nam. + Cc khon thu, ph, l ph phi np Vit Nam nm trong gi mua hng ho nhp khu. + Tin li phi tr lin quan n vic thanh ton tin mua hng ho nhp khu vi iu kin li sut phi tr c quy nh c th trong hp ng mua bn v ph hp vi li sut tn dng thng thng do cc t chc tn dng ca nc xut khu p dng ti thi im k kt hp ng. ii) Phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu ging ht Hng ho nhp khu ging ht l nhng hng ho nhp khu ging nhau v mi phng din, bao gm: c im vt cht (b mt sn phm, vt liu cu thnh, phng php ch to, chc nng, mc ch s dng, tnh cht c, l, ho); cht lng sn phm; danh ting ca nhn hiu sn phm; c sn xut cng mt nc, bi cng mt nh sn xut hoc nh sn xut c u quyn. Ni dung phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu ging ht cng ging nh phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t.

34

iii) Phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t Hng ho nhp khu tng t l nhng hng ho mc d khng ging nhau v mi phng din nhng c cc c trng c bn ging nhau, bao gm: c lm t cc nguyn liu, vt liu tng ng, c cng phng php ch to; c cng chc nng, mc ch s dng; cht lng sn phm tng ng; c th hon i cho nhau trong giao dch thng mi; c sn xut cng mt nc, bi cng mt nh sn xut hoc nh sn xut khc c u quyn. Tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu l tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t, vi iu kin hng ho nhp khu tng t c hi quan chp nhn xc nh gi tnh thu theo phng php tr gi giao dch v c cng cc iu kin mua bn, iu kin v thi gian xut khu vi hng ho nhp khu ang xc nh tr gi tnh thu. - iu kin v thi gian xut khu: L hng nhp khu tng t phi c xut khu n Vit Nam vo cng ngy hoc trong vng 30 ngy trc hoc sau ngy xut khu (ngy xp hng ln tu theo vn n) nhng khng sau ngy ng k t khai hng ho nhp khu ang c xc nh tr gi tnh thu. - iu kin mua bn: l hng nhp khu tng t phi c: + Cng cp thng mi v s lng, hoc c iu chnh v cng cp thng mi v s lng vi l hng ang xc nh tr gi tnh thu. + Cng qung ng v phng thc vn ti hoc c iu chnh v cng qung ng v phng thc vn ti vi l hng ang xc nh tr gi tnh thu. Khi p dng phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu tng t, nu khng tm c hng ho nhp khu tng t c sn xut bi cng mt nh sn xut hoc nh sn xut c u quyn th mi xt n hng ho c sn xut bi nh sn xut khc v phi c cng xut x. Nu xc nh c t 2 gi tr giao dch ca hng ho nhp khu tng t tr ln, th sau khi iu chnh v cng iu kin mua bn vi l hng ang xc nh tr gi tnh thu, tr gi tnh thu l gi tr giao dch thp nht. iv) Phng php tr gi khu tr

35

Tr gi khu tr l tr gi c xc nh t n gi bn hng ho nhp khu trn th trng ni a Vit Nam sau khi tr cc chi ph hp l v li nhun thu c sau khi bn hng ho nhp khu. Vic la chn n gi bn trn th trng ni a phi m bo cc iu kin sau: - L n gi bn ca chnh hng ho ang c xc nh tr gi tnh thu (hoc n gi bn ca hng ho nhp khu ging ht, hoc n gi bn ca hng ho nhp khu tng t) vi iu kin hng ho c bn nguyn trng nh khi nhp khu. - L n gi ca hng ho c bn ra vi s lng ln nht sau khi nhp khu v c bn cho ngi mua trong nc khng c mi quan h c bit. Cc khon c khu tr khi n gi phi da trn nguyn tc: c ho n, chng t, s sch k ton hp php, hp l v cc khon tr l cc khon c php hch ton vo gi vn. Cc khon c tr bao gm: - Tin hoa hng bn hng (nu c), li nhun v ch ph chung ca vic kinh doanh hng nhp khu. - Ch ph vn ti, bo him v chi ph cho cc hot ng khc lin quan n vn ti hng ho sau khi nhp khu (nu khon chi ph ny nm trong hoa hng bn hng th khng c tr). - Cc khon thu, ph, l ph phi np Vit Nam sau khi nhp khu v bn hng ho nhp khu trn th trng ni a Vit Nam (nu khon chi ph ny nm trong hoa hng bn hng th khng c tr). Trng hp khng tm c hng ho c bn nguyn trng nh khi nhp khu th phng php tr gi khu tr c th p dng i vi hng ho nhp khu qua qu trnh gia cng, ch bin thm trong nc v tr thm cc chi ph gia cng, ch bin lm tng thm gi tr ca hng ho. Nu sau khi gia cng, ch bin m hng ho nhp khu b thay i c im, tnh cht, cng dng v khng cn nhn bit c hng ho nhp khu ban u th khng c p dng phng php ny. v) Phng php tr gi tnh ton Tr gi tnh ton bao gm cc khon: - Chi ph sn xut.

36

- Chi ph chung v li nhun ca vic sn xut v bn hng ho xut khu. - Cc khon iu chnh cng (tr cc khon tnh vo chi ph sn xut). Vic xc nh tr gi tnh ton phi da trn s liu ca nh sn xut cung cp v ph hp vi nguyn tc k ton ca nc sn xut ra hng ho nhp khu. vi) Phng php khc Nu khng th xc nh c tr gi tnh thu ln lt theo cc phng php trn th tr gi tnh thu s c bng phng php khc, da vo cc s liu, ti liu khch quan c sn ti thi im xc nh tr gi tnh thu v ph hp vi qui nh ca php lut. Ti liu liu lm cn c xc nh tr gi tnh thu do ngi khai hi quan cung cp hoc thng tin c sn ti c quan hi quan. Khi xc nh tr gi tnh thu theo phng php ny, ngi khai hi quan v c quan hi quan khng c s dng cc tr gi sau y xc nh tr gi tnh thu: - Gi bn trn th trng ni a ca mt hng cng loi c sn xut Vit Nam. - Gi bn hng ho th trng ni a nc xut khu. - Gi bn hng ho xut khu n nc khc. - Chi ph sn xut hng ho, tr cc chi ph sn xut hng ho c s dng trong phng php tr gi tnh ton. - Gi tnh thu ti thiu. - Cc loi gi p t hoc gi nh. - Tr gi cao hn khi xc nh c t hai tr gi giao dch ca hng ho nhp khu ging ht hoc tng t tr ln. Cc phng php c vn dng xc nh tr gi tnh thu bao gm: vn dng phng php tr gi giao dch ca hng ho nhp khu ging ht hoc hng ho nhp khu tng t; vn dng phng php tr gi khu tr; tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu c xc nh bng tr gi tnh thu ca hng ho nhp khu ging ht c xc nh theo phng php tr gi khu tr, phng php tr gi tnh ton. (2) Hng ho nhp khu theo hp ng mua bn hng ho nhng khng thuc i tng p dng gi tnh thu hng nhp khu theo nguyn tc ca Hip nh thc hin iu 7 Hip nh chung v thu quan v thng mi. 37

Gi tnh thu l gi thc t phi thanh ton m ngi mua thanh ton hay s phi thanh ton cho ngi bn v hng ho nhp khu. Tng cc hi quan hng dn c th vic xc nh gi tnh thu trong trng hp ny. (3) Mt s trng hp c bit: - Trng hp hng ho nhp khu c bao gm hng bo hnh theo hp ng (k c trng hp hng ho gi sau) nhng trong hp ng khng tnh thanh ton ring i vi hng bo hnh th gi tnh thu trn hp ng l gi bao gm c hng bo hnh. - i vi my mc, thit b, phng tin vn ti a ra nc ngoi sa cha: gi tnh thu khi nhp khu tr li Vit Nam l chi ph sa cha theo hp ng k vi nc ngoi ph hp vi cc chng t hp php, hp l c lin quan n vic sa cha my mc, thit b, phng tin vn ti. - i vi my mc, thit b, phng tin vn ti i thu: gi tnh thu l gi thu thc phi tr theo hp ng k vi nc ngoi ph hp vi cc chng t hp php, hp l c lin quan n vic i thu my mc, thit b, phng tin vn ti. Gi thu thc phi tr hoc chi ph sa cha thc phi tr nu trn nu cha bao gm chi ph vn ti v ph bo him quc t th phi cng chi ph vn ti v ph bo him quc t xc nh gi tnh thu nhp khu. Trng hp hng ho nhp khu c cc doanh nghip hot ng ti Vit Nam cung cp dch v bo him v vn ti hng ho th gi tnh thu nhp khu khng bao gm khon thu gi tr gia tng i vi ph bo him v chi ph vn ti. - i vi hng nhp khu thuc i tng uc min thu, tm min thu a vo s dng ti Vit Nam nhng sau c c quan nh nc c thm quyn cho php chuyn nhng hoc thay i mc ch c min thu, tm min thu trc y phi np thu nhp khu: Gi tnh thu c xc nh trn c s gi tr cn li ca hng ho tnh theo thi gian s dng v lu li ti Vit Nam (tnh t thi im nhp khu n thi im tnh thu) v c xc nh c th nh sau: + Khi nhp khu l hng ho mi (cha qua s dng): Gi tnh thu (% so vi gi nhp khu hng mi ti thi im tnh thu) 38

Thi gian s dng v lu li ti Vit Nam

T 6 thng tr xung (c tnh trn l 183 ngy) Trn 6 thng n 1 nm (c tnh trn l 365 ngy) Trn 1 nm n 2 nm Trn 2 nm n 3 nm Trn 3 nm n 5 nm Trn 5 nm

90%

80%

70% 60% 50% 40%

+ Khi nhp khu l loi hng qua s dng: Gi tnh thu (% so vi gi nhp khu hng mi ti thi im tnh thu) 60% 50% 40% 35% 30% 20%

Thi gian s dng v lu li ti Vit Nam T 6 thng tr xung Trn 6 thng n 1 nm Trn 1 nm n 2 nm Trn 2 nm n 3 nm Trn 3 nm n 5 nm Trn 5 nm

2.2.2.2. Trng hp hng ho xut khu, nhp khu khng theo hp ng mua bn hng ho hoc hp ng khng ph hp theo qui nh ti Lut Thng mi: gi tnh thu xut khu, nhp khu do Cc Hi quan a phng qui nh. Tng cc Hi quan hng dn c th phng php xc nh gi tnh thu theo nguyn tc ph hp vi gi giao dch trn th trng nhm chng gian ln thng mi qua gi. 2.2.3. Thu sut Thu sut thu xut khu, nhp khu c qui nh i vi tng loi hng ho, c xc nh trong biu thu xut khu, nhp khu ca Lut thu XNK. Biu thu xut khu, nhp khu c xc nh da trn nguyn tc: 39

- Phn bit i vi tng loi hng ho xut khu, nhp khu tu theo yu cu iu tit ca nh nc trong tng thi k. C th: hng ho no cn khuyn khch xut khu, nhp khu th thu sut thp. Hng ho no khng khuyn khch xut khu, nhp khu th thu sut cao. Hin nay khuyn khch hot ng xut khu hng ho, biu thu xut khu phn ln c thu sut 0%. - Ring biu thu nhp khu cn c thit k phn bit xut x hng ho nhp khu. Theo , thu sut thu nhp khu gm ba nhm: thu sut thng thng, thu sut u i, thu sut u i c bit. C th nh sau: Thu sut thng thng p dng i vi hng ho nhp khu c xut x t nc hoc khi nc m Vit Nam khng c tho thun v i x ti hu quc hoc khng c tho thun u i c bit v thu nhp khu. Thu sut thng thng c qui nh bng 1,5 ln thu sut u i ca tng mt hng qui nh ti biu thu nhp khu u i v c tnh nh sau: Thu sut thng thThu sut u = ng i + (Thu sut u i x 50%)

Thu sut u i l thu sut p dng i vi hng ho nhp khu c xut x t nc hoc khi nc c tho thun v i x ti hu quc trong quan h thng mi vi Vit Nam. Thu sut u i c qui nh trong biu thu nhp khu u i. Thu sut u i c bit l thu sut p dng i vi hng ho nhp khu c xut x t nc hoc khi nc m Vit Nam v nc hoc khi nc c tho thun u i c bit v thu nhp khu theo th ch khu vc thng mi t do, lin minh thu quan hoc to thun li cho vic giao lu thng mi bin gii v trng hp u i c bit khc.Thu sut u i c bit c p dng c th cho tng mt hng theo qui nh trong tho thun. Hng ho nhp khu trong mt s trng hp c bit, ngoi vic chu thu theo cc thu sut trn cn c th chu thu sut b sung, bao gm: + Hng ho c nhp khu vo Vit Nam vi gi bn ca hng ho qu thp so vi gi thng thng do c bn ph gi, gy kh khn cho cc ngnh sn xut hng ho tng t ca Vit Nam. + Hng ho c nhp khu vo Vit Nam vi gi bn ca hng ho ca hng ho qu thp so vi gi thng thng do c s tr cp ca nc xut khu. 40

+ Hng ho c nhp khu vo Vit Nam c xut x t nc c s phn bit i x v thu nhp khu hoc c cc bin php phn bit i x khc i vi hng ho ca Vit Nam. 2.2.4. T gi tnh thu V nguyn tc, gi tnh thu xut khu, nhp khu c tnh bng ng Vit Nam. Trng hp hp ng mua bn ngoi thng ghi gi thanh ton bng ngoi t th phi quy i ra ng Vit Nam. T gi lm c s xc nh gi tnh thu i vi hng ho xut khu, nhp khu l t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng do ngn hng nh nc Vit Nam cng b c ng trn bo Nhn dn hng ngy. Trng hp vo cc ngy khng pht hnh bo Nhn dn hng ngy (hoc c pht hnh nhng khng thng bo t gi) hoc thng tin khng n c ca khu trong ngy th t gi tnh thu ca ngy hm c p dng theo t gi tnh thu ca ngy lin k trc . i vi ng ngoi t khng c giao dch trn th trng ngoi t lin ngn hng th xc nh theo nguyn tc t gi tnh cho gia t gi ng la M (USD) vi ng Vit Nam giao dch bnh qun trn th trng lin ngn hng v t gi gia ng la M vi cc ngoi t khc trn th trng quc t do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b. 2.3. Min thu, xt min thu, gim thu, hon thu, truy thu thu XNK 2.3.1. Min thu khuyn khch mt s hot ng theo nh hng ca Nh nc v m bo s ph hp vi cc thng l thng mi quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia, Lut thu XNK qui nh cc trng hp hng ho XNK c min thu XNK nh sau: - Hng vin tr khng hon li. - Hng tm nhp - ti xut, hng tm xut - ti nhp tham d hi ch, trin lm. - Hng ho l ti sn di chuyn c min thu theo nh mc qui nh. - Hng ho XNK trong tiu chun hnh l min thu ca khch xut nhp cnh ti cc ca khu Vit Nam theo nh mc qui nh. - Hng xut nhp khu ca cc t chc, c nhn nc ngoi c hng quyn u i, min tr ti Vit Nam theo qui nh 41

ca php lut Vit Nam v ph hp vi cng c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia. - Hng ho c nhp khu gia cng cho pha nc ngoi ri xut khu theo hp ng k. - My mc thit b, phng tin vn ti do cc nh thu nc ngoi mang vo Vit Nam theo phng thc tm nhp - ti xut phc v thi cng cng trnh, d n s dng ngun vn ODA. Ring i vi xe t di 24 ch ngi v xe thit k va ch ngi va ch hng tng ng vi xe di 24 ch ngi khng p dng hnh thc tm nhp - ti xut. Cc nh thu nc ngoi c nhu cu nhp khu vo Vit Nam s dng phi np thu nhp khu theo qui nh. Khi hon thnh vic thi cng cng trnh, cc nh thu nc ngoi phi ti xut ra nc ngoi s xe nhp v c hon li s thu nhp khu np. 2.3.2. Xt min thu khuyn khch vic nhp khu hng ho trong nhng trng hp nht nh, Lut thu XNK qui nh mt s trng hp hng ho XNK c xt min thu XNK. Hng ho XNK c xt min thu phi c y h s theo qui nh, bao gm: - Hng nhp khu chuyn dng phc v trc tip cho an ninh quc phng, nghin cu khoa hc v gio dc o to. - Hng nhp khu ca cc doanh nghip c vn u t nc ngoi, cc bn hp doanh theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam c min thu nhp khu i vi hng nhp khu to ti sn c nh (bao gm my mc thit b, phng tin vn ti chuyn dng); c min thu trong thi hn 5 nm i vi nguyn vt liu, linh kin nhp khu sn xut ca cc d n thuc lnh vc c bit khuyn khch u t hoc a bn kinh t - x hi c bit kh khn v cc trng hp c bit cn khuyn khch u t khc theo quy nh ca Chnh ph. - Hng nhp khu ca cc nh u t trong nc theo Lut khuyn khch u t trong nc thuc din c min thu nhp khu theo qui nh. - Hng l qu biu, qu tng ca cc t chc, c nhn nc ngoi cho t chc, c nhn Vit Nam v ngc li trong nh mc qui nh. - Hng nhp khu bn min thu ti cc ca hng bn min thu. 2.3.3. Xt gim thu 42

Hng ho XNK trong qu trnh vn chuyn, bc xp (hng ho cn nm trong s gim st qun l, qun l ca c quan hi quan) b h hng, mt mt c l do xc ng c gim thu cn c vo mc tn tht, h hng c gim nh v h s c lin quan. 2.3.4. Hon thu 2.3.4.1. Cc trng hp xt hon thu V nguyn tc, thu XNK ch nh vo hng ho thc s xut khu, nhp khu. V vy, trong trng hp hng ho khng thc s xut khu, nhp khu hoc xut khu, nhp khu t hn so vi s k khai, np thu th c hon li s thu xut khu, nhp khu np tha. Hng ho XNK c xt hon thu XNK np trong cc trng hp: - Hng ho nhp khu np thu nhp khu, cn lu kho, lu bi ti ca khu di s gim st ca hi quan, c php ti xut. - Hng ho xut khu np thu xut khu nhng khng xut na. - Hng ho np thu xut khu, thu nhp khu nhng thc t xut khu, nhp khu t hn. - Hng ho nhp khu cha ph hp v cht lng, qui cch, phm cp so vi hp ng thng mi k vi nc ngoi, do pha nc ngoi gi sai, c giy gim nh ca c quan chc nng gim nh nh nc, c xc nhn ca ch hng nc ngoi, c c quan chc nng cho php nhp, nu c s thu nhp khu phi np nh hn s thu nhp khu np th c hon s thu np tha. - i vi trng hp c nhm ln trong k khai tnh thu (bao gm c i tng np thu hoc c quan Hi quan) c hon li tin thu np tha trong thi hn ti a mt nm tr v trc (k t ngy ng k t khai hng ho XNK n ngy pht hin nhm ln). - Hng ho l vt t, nguyn liu nhp khu sn xut hng xut khu c hon thu nhp khu tng ng vi t l xut khu thnh phm. xut xut xut Hng tm nhp khu ti xut khu hoc hng tm khu ti nhp khu c hon thu nhp khu, thu khu v khng phi np thu nhp khu khi ti nhp, thu khu khi ti xut. 43

- Hng xut khu nhng v l do no buc phi nhp khu tr li Vit Nam c hon thu xut khu np v khng phi np thu nhp khu vi iu kin: hng thc nhp tr li Vit Nam trong thi hn ti a 1 nm (tnh trn 365 ngy) k t ngy thc t xut khu; hng cha qua qu trnh sn xut, gia cng, sa cha hoc s dng nc ngoi; hng nhp khu tr li Vit Nam phi lm th tc hi quan ti ni lm th tc xut khu hng ho . - Hng nhp khu nhng v l do no buc phi ti xut tr li ch hng nc ngoi hoc ti xut sang nc th ba theo ch nh ca ch hng nc ngoi c hon thu nhp khu np tng ng vi s lng ti xut v khng phi np thu xut khu vi iu kin: hng c ti xut ra nc ngoi trong thi hn ti a 1 nm (tnh trn 365 ngy) k t ngy thc t nhp khu; hng ho cha qua qu trnh sn xut, gia cng, sa cha hoc s dng Vit Nam; hng ho ti xut ra nc ngoi phi lm th tc hi quan ti ni lm th tc nhp khu hng ho. - Trng hp doanh nghip xut khu hng ho nhng v l do no buc phi nhp khu tr li Vit Nam, hoc nhp khu hng ho nhng v l do no buc phi ti xut khu tr li hoc xut sang nc th ba lm th tc hi quan cc a im khc nhau (khng cng mt ca khu), nhng u trc thuc mt Cc Hi quan a phng th c xem xt hon thu xut khu (nu c), khng phi np thu nhp khu i vi trng hp hng ho xut khu phi ti nhp tr li hoc c xt hon thu nhp khu np v khng phi np thu xut khu i vi trng hp hng ho nhp khu phi ti xut khu. - My mc, thit b, dng c, phng tin vn ti ca cc t chc, c nhn c php tm nhp - ti xut (bao gm c mn ti xut) thc hin cc d n u t, thi cng xy dng, lp t cng trnh, phc v sn xut v cc mc ch khc, khi nhp khu phi k khai np thu nhp khu theo qui nh, khi ti xut c hon thu nhp khu. S thu nhp khu c hon c xc nh trn c s gi tr s dng cn li ca my mc thit b, dng c, phng tin vn chuyn khi ti xut tnh theo thi gian s dng v lu li Vit Nam, trng hp thc t ht gi tr s dng th khng c hon li thu. C th l: + i vi hng nhp khu mi vo Vit Nam (cha qua s dng):

44

Thi gian s dng v lu li ti Vit Nam T 6 thng tr xung Trn 6 thng n 1 nm Trn 1 nm n 2 nm Trn 2 nm n 3 nm Trn 3 nm n 5 nm Trn 5 nm n 7 nm Trn 7 nm

T l (%) hon thu nhp khu 90% 80% 70% 60% 50% 40% Khng c hon thu nhp khu

+ i vi hng qua s dng c php nhp khu vo Vit Nam: Thi gian s dng v lu li T l (%) hon thu ti Vit Nam nhp khu T 6 thng tr xung 60% 50% 40% 35% 30% Trn 6 thng n 1 nm Khng c hon thu nhp Trn 1 nm n 2 nm khu Trn 2 nm n 3 nm Trn 3 nm n 5 nm Trn 5 nm - Trng hp hng ho XNK gi t t chc, c nhn nc ngoi cho t chc, c nhn Vit Nam thng qua dch v bu chnh v dch v chuyn pht th, v ngc li: doanh nghip bu chnh np thu th s c hon li s tin thu np trong cc trng hp nu ti thng t lin tch s 01/2004/TTLTBBCVT- BTC ngy 25/5/2004 ca lin B Bu chnh, vin thng B Ti chnh hng dn v trch nhim, quan h phi hp trong cng tc kim tra, gim st hi quan i vi th, bu phm, bu kin xut khu, nhp khu gi qua dch v bu chnh v dch v chuyn pht th. - Cc t chc, c nhn c hng ho xut khu, nhp khu c vi phm cc qui nh trong lnh vc hi quan (sau y gi l hng ho vi phm) cha lm th tc hi quan, np thu xut khu hoc thu nhp khu v thu khc (nu c), b c quan nh nc c thm quyn ra quyt nh tch thu hng ho th uc hon li s tin thu xut khu hoc nhp khu v thu khc (nu c) np. 45

- Hng ho XNK cn nm trong s gim st ca c quan hi quan, nu m t khai hng ho xut khu, nhp khu, c thng bo thu nhng khi c quan hi quan kim tra cho thng quan pht hin c vi phm buc phi tiu hu v tiu hu th ra quyt nh khng phi np thu xut khu, nhp khu (nu c). 2.3.4.2. Thi hn np h s v thi hn xt hon thu Chm nht trong thi hn 60 ngy k t ngy thc xut khu (i vi trng hp hng ho l nguyn liu, vt t nhp khu sn xut hng xut khu v hng ho tm nhp - ti xut) v chm nht trong thi hn 60 ngy k t ngy thc nhp khu (i vi trng hp hng ho tm xut - ti nhp) cc i tng thuc din xt hon thu xut khu, nhp khu phi hon thnh h s theo qui nh gi c quan c thm quyn xem xt. Trong thi hn 30 ngy k t ngy nhn h s yu cu hon thu theo qui nh, c quan c thm quyn c trch nhim k quyt nh hon li thu cho cc i tng c hon li thu. Nu h s hon thu khng y , hoc khng ng theo qui nh th trong vng 5 ngy (ngy lm vic) k t ngy nhn h s yu cu hon li thu, c quan c thm quyn xt hon thu phi c vn bn tr li cho i tng yu cu hon li thu, trong c nu r l do. 2.3.5. Truy thu thu Cc trng hp phi truy thu thu xut khu, nhp khu: - Cc trng hp c min thu, tm min thu, gim thu, hon thu theo qui nh nhng s dng khc vi mc ch c min, tm min, gim, hon thu. - i tng np thu nhm ln trong k khai hng ho xut khu, nhp khu phi truy thu tin thu trong thi hn mt nm tr v trc, k t ngy ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu n ngy pht hin c s nhm ln . - Trng hp c s gian, ln trn thu phi truy thu tin thu, tin pht trong thi hn 5 nm tr v trc, k t ngy kim tra pht hin. Cn c tnh truy thu thu xut khu, nhp khu l gi tnh thu, thu sut v t gi c p dng theo qui nh ti thi im c quan nh nc c thm quyn cho php thay i mc ch c min, tm min, gim, hon thu trc y (i vi trng hp thay i mc ch s dng) v ti thi im ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu trc 46

y (i vi trng hp nhm ln trong k khai v gian ln thu). Thi hn k khai truy thu np thu l 2 ngy (ngy lm vic) k t ngy c quan nh nc c thm quyn cho php thay i mc ch c min, tm min, gim, hon thu trc y (i vi trng hp thay i mc ch s dng), v k t ngy pht hin c s nhm ln, kim tra pht hin c s gian ln trn thu (i vi trng hp nhm ln trong k khai v gian ln thu) 2.4. ng k, k khai, np thu xut nhp khu 2.4.1. K khai hng ho xut khu, nhp khu T chc, c nhn c hng ho xut khu, nhp khu phi k khai y chnh xc cc ni dung theo qui nh ca php lut; np t khai hng ho xut khu, nhp khu v cc h s lin quan cho c quan hi quan ni lm th tc xut khu, nhp khu. 2.4.2. Thi im tnh v thng bo thu - Thi im tnh thu xut khu, nhp khu: l ngy i tng np thu np t khai hng ho xut khu, nhp khu cho c quan hi quan. Trng hp i tng np thu khai bo in t th thi im tnh thu l ngy c quan hi quan cp s t khai t ng t h thng (gi tt l ngy ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu). Thu xut khu, nhp khu c tnh theo thu sut, gi tnh thu, t gi tnh thu ti ngy ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu. Qu 15 ngy k t ngy ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu m i tng np thu cha c hng thc t xut khu, nhp khu th t khai hng ho xut khu, nhp khu ng k khng c gi tr lm th tc hi quan hng ho xut khu, nhp khu. Khi c hng thc t xut khu, nhp khu i tng np thu phi lm li th tc k khai v ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu. Trng hp i tng np thu k khai trc ngy ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu th t gi tnh thu c p dng theo t gi ti ngy i tng np thu k khai, nhng khng qu 3 ngy lin k trc ngy ng k t khai hng ho xut khu, nhp khu. - Thi hn thng bo thu: trong thi hn 8 gi lm vic k t khi i tng np thu ng k t khai hng ha xut khu, nhp khu, c quan hi quan phi thng bo cho i tng np thu v s thu phi np. 47

i vi trng hp phi c gim nh v tiu chun k thut, cht lng, s lng, chng loi m bo chnh xc cho vic tnh thu, trong thi hn 8 gi lm vic k t khi nhn c kt qu gim nh, nu c thay i v s thu phi np, c quan hi quan ra thng bo iu chnh thng bo ban u. 2.4.3. Thi hn np thu - i vi hng xut khu: l 15 ngy, k t ngy i tng np thu nhn c thng bo thu ca c quan hi quan v s thu phi np. - i vi hng l vt t, nguyn liu nhp khu sn xut hng xut khu: l 9 thng (275 ngy) k t ngy i tng np thu nhn c thng bo thu ca c quan hi quan v s thu phi np. - i vi hng kinh doanh theo phng thc tm nhp - ti xut hoc tm xut- ti nhp: l 15 ngy k t ngy ht thi hn ca c quan c thm quyn cho php tm nhp - ti xut hoc tm xut - ti nhp. - i vi hng tiu dng: phi np thu nhp khu trc khi nhn hng (danh mc hng ho tiu dng thc hin theo qui nh ca B Thng mi). Tr cc trng hp c th di y: + Trng hp i tng np thu c s bo lnh v s tin thu phi np th thi hn np thu l 30 ngy, k t ngy i tng np thu nhn c thng bo thu ca c quan hi quan v s thu phi np. + Trng hp hng ho tiu dng nhp khu phc v trc tip cho an ninh, quc phng, nghin cu khoa hc v gio dc o to thuc din c xt min thu nhp khu th thi hn np thu l 30 ngy k t ngy i tng np thu nhn c thng bo thu ca c quan hi quan v s thu phi np. + Trng hp hng ho nhp khu nm trong danh mc hng ho tiu dng theo qui nh ca B Thng mi nhng l vt t, nguyn liu nhp khu trc tip dng cho sn xut th c p dng thi hn np thu l 30 ngy hoc 275 ngy k t ngy i tng np thu nhn c thng bo thu ca c quan hi quan v s thu phi np. - i vi hng ho xut khu, nhp khu phi mu dch; xut khu, nhp khu ca c dn bin gii th i tng np thu phi np thu trc khi xut khu hoc nhp khu hng ho.

48

- i vi hng ho khng thuc din qui nh trn: thi hn np thu l 30 ngy, k t ngy i tng np thu nhn c thng bo thu ca c quan hi quan v s thu phi np. 2.5. T chc qun l thu thu XNK 2.5.1. Qun l i tng np thu Qun l i tng np thu l khu u tin v quan trng nht i vi cng tc qun l thu thu XNK. qun l i tng np thu XNK, c quan hi quan cn qun l cht ch cc i tng kinh doanh c hot ng XNK thng xuyn thng qua vic cp m s thu. T 1/10/2004, th tc cp m s thu ca hi quan cho c s kinh doanh c hot ng XNK c thng nht vi vic cp m s thu ca c quan thu. S thng nht ny s to iu kin thun li cho c quan hi quan thu thp, trao i thng tin vi c quan thu v cc c quan chc nng khc xc nh, kim tra a im kinh doanh, t cch php l ca i tng np thu. T , c quan hi quan phi xy dng cc c s d liu v qu trnh chp hnh php lut, c im kinh doanh ca cc i tng ny. Trn c s cc thng tin thu thp c, c quan hi quan c cn c phn loi cc i tng np thu p dng hnh thc kim tra hng ho XNK ph hp theo qui nh v to iu kin thun li cho vic n c thu np tin thu sau ny. 2.5.2. Qun l cn c tnh thu c th qun l cht ch cc cn c tnh thu XNK, trc tin phi da vo th tc khai bo hi quan ca i tng np thu XNK. Cc i tng c hng ho xut nhp khu cn c vo t khai hi quan, phi k khai y , chnh xc cc tiu thc ghi trn t khai xc nh ng i tng, ng thu sut theo ng lut thu qui nh. Cn c vo cc ni dung k khai, i tng np thu phi t tnh s thu phi np theo qui nh. Thc hin k khai theo t khai hi quan c ngha quan trng, nht l trong iu kin ci cch th tc hnh chnh, i tng np thu t k khai, t tnh, t np thu v t chu trch nhim trc php lut v vic k khai ca mnh. V vy, i hi cc i tng np thu phi nm bt su v danh mc hng ho ca biu thu XNK (c bit l biu thu nhp khu). Bn cnh th tc khai bo hi quan ca i tng np thu, c quan hi quan phi thc hin qu trnh kim tra, gim st hi quan kim tra tnh chnh xc cc ni dung t khai hi quan ca i tng np thu. Vic kim tra ny c thc hin thng qua cc bc: 49

- Kim tra t cch php l ca ngi khai bo hi quan. - Kim tra cc chng t thuc h s hi quan (s lng, chng loi chng t, tnh hp l ca chng t), kim tra ni dung khai hi quan, i chiu ni dung khai hi quan vi cc chng t thuc h s hi quan. Cc chng t thuc h s hi quan bao gm: t khai hi quan, bng k chi tit hng ho i vi l hng c nhiu chng loi, giy php xut khu hoc nhp khu ca c quan qun l nh nc c thm quyn, hp ng mua bn hng ho, ho n thng mi, bn sao vn ti n, giy chng nhn xut x hng ha (C/O) - Kim tra thc t hng ho: l qu trnh c quan hi quan cng khai kim tra hin vt c xut trnh i chiu thc t hin vt so vi chng t khai bo c ng k th tc hi quan. T , lm c s xc nh chnh xc s thu XNK phi np i vi hng ho XNK. thc hin vic kim tra thc t hng ho c hiu qu, c quan hi quan phi tin hnh t chc thu thp trao i thng tin xy dng c s s liu v qu trnh chp hnh php lut ca ch hng, chnh sch qun l XNK, tnh cht, chng loi, ngun gc hng ho xut nhp khu, v cc thng tin khc lin quan n hng ho XNK. Da vo h s hi quan v cc thng tin lin quan, c quan hi quan s quyt nh hoc thay i hnh thc, t l kim tra thc t hng ho, cch xc nh t l kim tra thc t hng ho i vi tng l hng XNK c th. Vic kim tra thc t hng ha phi xc nh c cc thng s quan trng nht l: tn v m hng, xut x, s lng hng, bo m yu cu xc nh c gi tnh thu v thu sut. Vic xc nh m s v thu sut phi thc hin theo nguyn tc: mt mt hng ch phn loi vo mt m s v ch c mt mc thu sut nhp khu duy nht v phi c thc hin thng nht trn ton quc. - Ngoi ra vi mc tiu n gin ho th tc hnh chnh, c quan hi quan gim bt vic kim tra thc t hng ho m chuyn sang qu trnh kim tra sau thng quan. y l hot ng kim tra ca c quan hi quan nhm thm nh tnh chnh xc, trung thc ca ni dung cc chng t m i tng np thu xut trnh vi c quan hi quan ngn chn, x l kp thi cc trng hp vi phm chnh sch qun l XNK i vi hng ho XNK c thng quan. i tng kim tra sau thng quan l cc chng t, s sch k ton, cc chng t khc c lin quan n l hng XNK, hng ho XNK c thng quan. Vic kim tra sau thng quan ch c tin hnh khi pht hin c du hiu vi phm php lut hi quan i vi hng ho xut nhp khu c thng quan. 50

2.5.3 Qun l thu np tin thu Bn cnh vic y mnh qu trnh ci cch th tc hnh chnh: t k khai, tnh v thu np tin thu ca cc i tng np thu, c quan hi quan cn t chc cht ch khu t chc thu np. Mi quan h gia hi quan, thu, kho bc v ngn hng phi c tng cng; y nhanh vic ni mng gia cc c quan ny thun l cho qu trnh trao i thng tin, m bo vic thanh khon, xc nh np thu kp thi. Ngoi ra, c quan hi quan cn tp trung qun l cht ch cc i tng kinh doanh XNK khng thng xuyn, hoc mi ra kinh doanh, cc i tng c hng ho nhp khu c hng thi hn np thu ko di (trng hp nhp khu nguyn liu sn xut hng xut khu) m bo vic n c, thu np thu; pht hin cc trng hp vi phm nh: s dng hng ho nhp khu sai mc ch ng k, dy da, n ng tin thu t , c cc bin php x l trit . 2.5.4. Qun l min, gim, hon thu Chnh sch min, gim, hon thu XNK nhm thc hin cc mc tiu, chnh sch u i thu ca nh nc i vi mt s i tng, v m bo thc hin ng cc thng l, tp qun thng mi quc t. Tuy nhin, y cng l yu t cc i tng li dng trn thu. V vy, c quan hi quan cng cn phi qun l cht ch cc trng hp ny. Chnh sch thu XNK phi qui nh c th, r rng cc trng hp hng ho XNK c min, gim, hon thu vi cc th tc, h s cn thit v cn b hi quan phi nm chc cc qui nh ny. Trn c s , hi quan phi xc minh, kim tra cht ch cc h s hng ho ngh min, gim, hon thu. thc hin hiu qu cc cng vic trn, bn cnh s tinh thng nghip v v phm cht o c ca cn b hi quan, cn c s phi hp cht ch gia hi quan v cc c quan chc nng trao i thng tin, theo di, gim st cc trng hp hng ho XNK c min, gim, hon thu theo ng mc ch ng k.

51

Chng 3 Thu tiu th c bit

1. Gii thiu chung v thu tiu th c bit

1.1. Khi nim, c im ca thu tiu th c bit Thu tiu th c bit (TTB) l sc thu nh vo mt s hng ho dch v c bit nm trong danh mc nh nc quy nh. Tnh cht c bit hay khng c bit ca hng ho, dch v mt quc gia tu thuc vo phong tc, tp qun, li sng vn ho v mc thu nhp bnh qun u ngi ca quc gia . Nhn chung, cc hng ho, dch v c la chn thu thu TTB c cc tnh cht sau: - Vic sn xut, tiu dng cc loi hng ho, dch v ny cha tht cn thit i vi i sng x hi nn thng chu s kim sot cht ch ca Nh nc. - Lng cu ca hng ho, dch v ny thng bin ng theo thu nhp nhng t bin ng theo mc gi c. - Cc loi hng ho ny cn hn ch tiu dng do khng c li i vi nn kinh t - x hi ni chung hoc c hi cho sc kho, mi trng hay gy lng ph cho x hi. Thu TTB l ngun thu quan trng ca thu tiu dng, to ra mt tim nng rt ln v ngun thu cho NSNN. Do cc loi hng ho, dch v chu thu TTB c khi lng tiu th ln, t ngi sn xut, lng cu t bin ng, d xc nh v t c kh nng thay th. Trong khi , n li i hi rt t v ngun lc qun l. V vy, thu TTB thng to ra s thu ng k cho NSNN. Thu TTB cn c coi l cng c quan trng thc hin mc ch hng dn sn xut v tiu dng hng ho, dch v c coi l c bit. Trong vic thc hin mc tiu ny, t tng chung l hn ch nhng hng ho, dch v m vic sn xut, tiu dng khng c li cho nn kinh t quc dn xt trn phng din kinh t, chnh tr, x hi. Mt khc, thu TTB gp phn quan trng trong vic ti phn phi thu nhp ca ngi c thu nhp cao, m bo cng bng x hi. L mt sc thu thuc loi thu tiu dng, nhng v l thu tiu dng nn ngoi tnh cht l thu gin thu, thu TTB cn c nhng c im ring bit sau y: 52

Mt l, thu TTB c thu mt ln vo khu sn xut, nhp khu hng ho, hoc kinh doanh dch v. y l loi thu tiu dng mt giai on nn khng gy nn s trng lp qua cc khu ca qu trnh lun chuyn hng ho. V vy, c tc dng gim thiu chi ph hnh thu song i hi ch kim tra, gim st tht cht ch nhm m bo hn ch ti mc ti a s tht thu thu TTB thng qua vic gian ln v s lng hng ho sn xut v tiu th. Hai l, thu tiu th c bit thng c mc ng vin cao. Thu TTB c th c xc nh trn c s gi tr hoc trn c s n v o lng khc v thng c thu vi mc thu sut cao hn so vi thu tiu dng thng thng. c im ny th hin quan im iu tit ca Nh nc thng qua thu TTB. Xt kha cnh qun l, vic sn xut v cung cp cc loi hng ho, dch v c coi l c bit khng ch lin quan n cc vn kinh t, phn b ngun lc m cn lin quan n cc vn x hi. V vy, sn xut v tiu dng hng ho v dch v ny theo nh hng ca Nh nc, th cn thit phi s dng mc thu cao thng qua thu TTB hng dn sn xut v tiu dng hp l. Xt kha cnh phn phi thu nhp, i tng tiu dng phn ln cc hng ho, dch v c bit ny l nhng ngi c thu nhp cao. V vy, thu TTB cn xy dng mc ng vin cao nhm iu tit thu nhp ca nhng ngi c thu nhp cao, m bo cng bng x hi. Ba l, danh mc hng ho, dch v chu thu TTB khng nhiu v thay i tu thuc vo iu kin pht trin kinh tx hi v mc sng ca dn c. Vi din thu thu TTB tng i hp cho nn c th c nh hng trc tip n quyt nh tiu dng v phn phi ngun thu nhp. Do , thu TTB l cng c rt c hiu qu ca cc mc tiu chnh sch khc ngoi mc tiu ngun thu. 1.2. Nguyn tc thit lp thu TTB - i tng chu thu TTB c xc nh trong phm vi nhng hng ho, dch v c bit cn iu tit cao. Phm vi p dng thu TTB ch c gii hn i vi cc nhm hng ho v dch v cao cp, xa x, t c li i vi nn kinh t hoc c tc hi i vi sc kho v mi trng... i vi nhng loi hng ho m thng gy s phc tp trong qu trnh p dng th nn a ra khi phm vi iu chnh ca thu TTB thu thu tiu dng thng thng (thu doanh thu hoc thu GTGT). iu quan trng l phi xc nh r ranh gii gia hng ho dch v c bit v hng ho, dch v thng thng. Trong thc tin, vic xc nh ranh gii ny khng d dng do tnh 53

cht "c bit " ca cc loi hng ho, dch v thng bin ng theo s thay i nhu cu cuc sng ca cc tng lp dn c qua tng giai on lch s. V vy, vic xc nh ranh gii phi cn c vo mi tng quan gia nhu cu tiu dng ph bin hay nhu cu c tnh cht c bit, nhu cu Nh nc hay nhu cu tiu dng dn c. - Thu TTB c thit lp theo nguyn tc khng phn bit hng sn xut trong nc v hng nhp khu. Thu TTB cn c p dng mt cch bnh ng c i vi hng nhp khu v hng sn xut trong nc. Khng th nh thu TTB i vi mt mt hng nhp khu no m khng nh thu TTB i vi mt hng cng loi sn xut trong nc v iu ny vi phm nguyn tc i x quc gia mt nguyn tc thit yu i vi cc thnh vin WTO, trong khi chng ta ang n lc gia nhp t chc ny. Mt khc, cng khng th nh thu TTB vo mt mt hng no sn xut trong nc m khng nh vo mt hng cng loi nhp khu v khi , vi mt s thay i bt k ca thu sut thu TTB u dn n s thay i thu sut thu nhp khu m bo duy tr c mt mc bo h n nh i vi sn xut trong nc v ngc li. - Thu sut thu TTB c thit k cao hn mc thu tiu dng thng thng v phn bit chi tit theo tng i tng hng ho cn iu chnh. Thu TTB c thu vi mc thu sut cao hn nhiu so vi thu tiu dng thng thng m bo mc tiu iu tit cao vo nhng ngi c thu nhp cao khi tiu dng cc hng ho, dch v cao cp v hn ch tiu dng mt s loi hng ho nht nh. Tuy nhin, nu nh thu TTB i vi mt loi hng ho hoc dch v no qu cao th s thu t thu s bt u gim i v lng tiu th gim. V vy, cn xc nh tm quan trng tng i gia mc tiu tng thu hoc hn ch tiu dng xc lp mc thu sut thch hp, nht l trong iu kin s thu t thu nhp khu c xu hng gim do qu trnh t do ho thng mi v hi nhp quc t. Mt khc, thu sut thu TTB nn chi tit theo tng loi sn phm hng ho, dch v. Vic xy dng cc mc thu sut thu TTB khc nhau trong phm vi cc nhm hng ho da vo gi c v cht lng ca hng ho, trong thu sut cao c p dng i vi cc loi hng ho c cht lng v gi c cao hn trn c s d on ngi giu s tiu dng nhiu hn. 54

- Thu TTB phi m bo tnh ng b, lin hon vi cc sc thu tiu dng khc trong h thng thu, p ng yu cu hi nhp kinh t quc t. Thu TTB c mi quan h cht ch vi cc sc thu tiu dng khc nh thu GTGT hay thu xut kh, nhp khu. Mi quan h ny c th hin trong cc quy nh v gi tnh thu (gm c thu nhp khu), v thu sut (i vi nhng mt hng ng thi chu c thu nhp khu, thu GTGT v thu TTB. Mi quan h ny cng phi c tn trng mt cch khch quan c v mt ni dung kinh t v cc th php k thut khi thit k v vn hnh. Nu c tnh khch quan ny khng c t ra nh mt yu cu tt yu khi thit lp chnh sch thu TTB ni ring v cc sc thu tiu dng khc ni chung th rt c th h thng cc sc thu tiu dng s ri vo tnh trng chng cho, khng bao qut ht i tng, hoc trit tiu tc dng ca nhau. 1.3. Qu trnh hnh thnh, pht trin thu TTB trn th gii v Vit Nam Thu TTB c s dng ph bin trn th gii vi cc tn gi khc nhau: thu tiu dng c bit Php, thu c bit Thu in, hay thu hng ho cc nc ng Nam . Ngoi ngha l mt sc thu thu vo cc hng ho, dch v "xa x" th thu TTB cn l cng c quan trng to ngun thu m khng nh hng nhiu n hot ng kinh t, l cng c bo v mi trng v iu tit thu nhp. C hai nhm hng ho c nhn thc nh l cc mc tiu thch hp cho vic thu thu TTB vi l do qu trnh tiu th chng c tc hi n mi trng. Cc nhm hng ho ny ng thi cng l cc hng ho kim sot c, l cc sn phm thuc l, ung c cn, v cc u vo ca vic s dng xe my bao gm c nhin liu ln bn thn xe my. Thu TTB i vi hng ho ny nhm mc ch gim thiu cc nh hng n mi trng ca ngi s dng. Lut thu TTB Vit Nam c Quc hi kho VIII, k hp th 6 thng qua v c hiu lc thi hnh t ngy 1/10/1990 thay th thu hng ho trc y. Thu TTB c p dng thng nht i vi cc c s sn xut thuc kinh t quc doanh v ngoi quc doanh (k c i vi cc x nghip c vn u t nc ngoi) Khi mi ban hnh, i tng chu thu TTB gm 6 mt hng: thuc l iu, ru, bia, pho, bi l, vng m ca cc c s sn xut bn ra. Ln sa i nm 1993 thu hp din nh thu ca thu TTB li cn 4 mt hng l: thuc l iu, 55

ru, bia, v pho cc loi. Thu TTB trong thi k 1990 -1995 khng nh vo nhng hng ho thuc din chu thu nhp khu v chng c thit k ngm nh trong thu nhp khu. Ch sau ln sa i nm 1995, thu TTB mi nh c vo hng nhp khu nhm thc hin s cng bng gia hng sn xut trong nc v hng nhp khu. Lut thu TTB sa i nm 1998 c hiu lc thi hnh t 01/01/1999 m rng din chu thu gm 8 nhm hng ho v 4 loi dch v. Cc hng ho chu thu gm: thuc l iu, x g, ru, bia, t di 24 ch ngi, xng cc loi, napta, ch phm ti hp, v cc ch phm khc pha ch xng, iu ho nhit cng sut t 90.000 BTU tr xung, bi l, vng m, hng m. Dch v chu thu TTB gm: kinh doanh v trng, mt xa, karak, kinh doanh v t cc, ua nga, ua xe, kinh doanh gn,bn th hi vin, v chi gn. Mt c trng ht sc quan trng ca thu TTB l mc thu sut cao th hin r mc tiu iu tit, hng dn tiu dng. Mc thu sut ca Lut thu TTB ban hnh nm 1990 nm trong khung thu sut t 20% n 70%. Biu thu sut ca Lut sa i nm 1993, nm 1995 v 1998 c qui nh chi tit hn theo phm cp ca tng loi hng ho chu thu v trong khong t 15% n 100%.
2. Ni dung c bn ca thu TTB Vit Nam

Cc vn bn php lut hin hnh quy nh v thu TTB bao gm: + Lut thu TTB c Quc hi kho X k hp th 3 thng qua ngy 10/5/1998. + Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu TTB do Quc hi kho XI k hp th 3 thng qua ngy 17/6/2003, c hiu lc thi hnh t ngy 01/01/2004. + Ngh nh 149/2003/N- CP ngy 4/12/2003 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu TTB v Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu TTB. + Thng t s 119/2003/TT-BTC ngy 12/12/2003 hng dn thi hnh Ngh nh 149. 2.1. Phm vi p dng thu Tiu th c bit (TTB) 2.1.1. i tng chu thu i tng chu thu TTB l cc hng ho, dch v sau y: - Hng ho chu thu TTB gm 8 mt hng l: Thuc l iu, x g; Ru; Bia; t di 24 ch ngi; Xng cc loi, nap-ta (naphtha), ch phm ti hp (reformade component) v cc ch phm khc pha ch xng; iu ha nhit cng sut t 90.000 BTU tr xung; Bi l; Vng m, hng m. 56

- Dch v chu thu TTB gm 5 nhm: Kinh doanh v trng, mt-xa (Massage), ka-ra--k (Karaoke); Kinh doanh ca-sin (casino), tr chi bng my gic-pt (jackpot); Kinh doanh gii tr c t cc; Kinh doanh gn (golf): bn th hi vin, v chi gn; Kinh doanh x s. 2.1.2. i tng khng chu thu Thu TTB cng c tnh lnh th ging nh thu GTGT, v vy, cc hng ho, dch v khng tiu dng Vit Nam s khng thuc din chu thu TTB. Theo qui nh hin hnh, cc trng hp hng ho khng thuc din chu thu TTB bao gm: - Hng ha do cc c s sn xut, gia cng trc tip xut khu ra nc ngoi, k c cho doanh nghip ch xut. - Hng ha do c s sn xut bn hoc y thc cho c s kinh doanh xut khu xut khu theo hp ng kinh t. - Hng ho mang ra nc ngoi bn ti hi ch trin lm nc ngoi. - Hng ho nhp khu trong cc trng hp sau: hng vin tr nhn o, vin tr khng hon li; qu tng ca cc t chc, c nhn nc ngoi cho cc c quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, n v v trang nhn dn; dng ca t chc, c nhn nc ngoi c hng tiu chun min tr ngoi giao do Chnh ph Vit Nam quy nh ph hp vi cc iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia; hng ho mang theo ngi trong tiu chun hnh l min thu nhp khu ca c nhn ngi Vit Nam v ngi nc ngoi khi xut, nhp cnh qua ca khu Vit Nam. - Hng ho chuyn khu, qu cnh, mn ng qua Vit Nam. - Hng ho tm nhp khu ti xut khu. - Hng tm nhp khu d hi ch, trin lm. - Hng ha t nc ngoi nhp khu vo khu ch xut, doanh nghip ch xut. - Hng ho nhp khu bn ti cc ca hng kinh doanh hng min thu cc cng bin, sn bay quc t, bn cho cc i tng c hng ch mua hng min thu theo quy nh ca Chnh ph. 2.1.3. i tng np thu TTB i tng np thu TTB l cc t chc, c nhn (gi chung l c s ) c hot ng sn xut, nhp khu hng ho, kinh doanh dch v thuc i tng chu thu TTB. 57

Nh vy, khi xc nh i tng np thu TTB phi c y 2 iu kin: i tng hoc l ngi sn xut hng ho, kinh doanh dch v hoc l ngi nhp khu hng ho nm trong danh mc chu thu TTB. S d thu TTB nh c vo hng nhp khu, mt mt nhm m bo cng bng gia hng sn xut trong nc v hng ngoi nhp, mt khc bo h sn xut trong nc, ph hp vi thng l quc t. C s ch phi np thu TTB mt ln khu sn xut (i vi hng sn xut trong nc), khu nhp khu (i vi hng nhp khu), hoc khu cung ng dch v (i vi dch v chu thu) m khng phi chu thu TTB nhng khu tip theo ca qu trnh lun chuyn hng ho. Hng ho, dch v c bit vn phi chu c thu GTGT, va m bo tnh lin hon ca thu GTGT, va m bo ph hp vi thng l quc t. 2.2.Cn c tnh thu Cn c tnh thu TTB l gi tnh thu ca hng ha, dch v chu thu TTB v thu sut thu TTB. T cc cn c trn, thu TTB c xc nh nh sau:
Thu TTB phi np = Gi tnh thu TTB x Thu sut thu TTB

2.2.1. Gi tnh thu TTB V nguyn tc, gi tnh thu TTB c xc nh trn c s gi cha c thu TTB. Qui nh nh vy l m bo s nht qun v phng php tnh thu gia hng sn xut trong nc v hng nhp khu. C th l: - i vi hng sn xut trong nc: Gi tnh thu TTB l gi bn ca c s sn xut cha c thu TTB v cha c thu gi tr gia tng (GTGT), c xc nh c th nh sau:
Gi tnh thu TTB = Gi bn cha c thu GTGT 1 + Thu sut thu TTB

Trng hp c s sn xut hng ho chu thu TTB bn hng qua cc chi nhnh, ca hng, c s ph thuc th gi lm cn c tnh thu TTB l gi do cc chi nhnh, ca hng, c s ph thuc bn ra cha c thu GTGT. C s sn xut bn hng thng qua i l bn ng gi do c s quy nh, hng hoa hng th gi lm cn c xc nh gi tnh thu TTB l gi bn cha c thu GTGT do c s sn xut quy nh cha tr hoa hng. 58

- i vi ru chai, bia chai, bia hp (bia lon) bn theo gi c c v chai, v hp (v lon) th gi tnh thu TTB c xc nh nh sau:
Gi tnh thu TTB Gi bn cha c thu GTGT - gi tr v = chai, v lon 1 + Thu sut thu TTB

Trong : + Gi tr v chai l gi mua v chai cha c thu GTGT hoc gi thnh sn xut nu c s t sn xut. + Gi tr v hp (v lon) c xc nh theo mc 3.800/lt bia hp. - i vi bia chai bn theo phng thc thu i v chai th gi bn lm cn c xc nh gi tnh thu TTB l gi bn cha c thu GTGT. - i vi hng ho chu thu TTB c tiu th qua cc c s kinh doanh thng mi th gi lm cn c tnh thu TTB l gi bn cha c thu GTGT ca c s sn xut nhng khng c thp hn 10% so vi gi bn bnh qun do c s thng mi bn ra. Trng hp gi bn ca c s sn xut thp hn 10% so vi gi c s kinh doanh thng mi bn ra th gi tnh thu TTB l gi do c quan thu n nh theo quy nh. - i vi hng nhp khu: Gi tnh thu TTB i vi hng nhp khu thuc din chu thu TTB c xc nh nh sau: Gi tnh thu TTB = Gi tnh thu nhp khu + Thu nhp khu Trng hp thu nhp khu c min hoc gim th gi tnh thu TTB tnh theo s thu sau khi c min hoc gim. S d gi tnh thu TTB bao gm c yu t thu nhp khu nhm to ra s bnh ng tng i v mt bng gi c gia hng sn xut trong nc v hng nhp khu ti khu u tin khi hng ho bt u i vo lu thng ti th trng ni a. - i vi hng ha gia cng: gi tnh thu TTB c xc nh theo gi bn cha c thu GTGT ca c s a gia cng. - i vi hng ha bn theo phng thc tr gp: gi tnh thu TTB l gi bn cha c thu TTB v cha c thu GTGT ca hng ha bn theo phng thc tr tin mt ln, khng bao gm khon li tr gp. 59

- Gi tnh thu i vi dch v chu thu TTB l gi cung ng dch v ca c s kinh doanh cha c thu TTB v cha c thu GTGT, c xc nh nh sau:
Gi tnh thu TTB = Gi dch v cha c thu GTGT 1 + Thu sut thu TTB

- Gi tnh thu TTB i vi hng ha, dch v chu thu TTB dng khuyn mi, trao i, tiu dng ni b, biu, tng l gi tnh thu TTB ca hng ha, dch v cng loi hoc tng ng ti thi im pht sinh cc hot ng ny. Gi tnh thu TTB i vi hng ha sn xut trong nc, dch v chu thu TTB bao gm c khon thu thm tnh ngoi gi bn hng ha, dch v (nu c) m c s c hng. 2.2.2. Thu sut thu TTB Biu thu TTB hin hnh c 12 mc thu sut thu TTB khc nhau t 10%- 80% phn theo tng loi hng ho, dch v, tu thuc vo mc cn iu tit i vi hng ho, dch v . Thu sut thu TTB khng phn bit hng ha nhp khu hay hng ha sn xut trong nc. 2.3. ng k, k khai, np thu, quyt ton thu 2.3.1. ng k thu Vic ng k thu TTB c quy nh c th nh sau: - C s sn xut hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB, k c cc n v, chi nhnh, ca hng trc thuc c s phi ng k thu vi c quan thu ni sn xut, kinh doanh theo hng dn v k khai ng k thu v ng k m s i tng np thu. - Cc c s sn xut kinh doanh cc mt hng chu thu TTB phi thc hin ng k s dng nhn hi hng ho v ho n chng t vi c quan thu. 3.2.2. K khai thu C s sn xut, nhp khu hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB phi k khai thu TTB theo cc quy nh sau y: - C s sn xut hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB phi k khai thu TTB khi tiu th hng ha, dch v, tr hng gia cng, trao i, biu, tng, khuyn mi, tiu dng ni b. 60

i vi trng hp c s sn xut bn hng qua cc chi nhnh, ca hng, c s ph thuc, bn hng thng qua i l bn ng gi do c s quy nh, hng hoa hng, xut hng bn k gi, c s sn xut chnh phi k khai np thu TTB cho ton b s hng ha ny ti ni c s sn xut ng k k khai np thu. Cc chi nhnh, ca hng, c s trc thuc khi gi bo co v c s sn xut th ng gi mt bn cho c quan thu ni chi nhnh, ca hng, c s trc thuc bn hng bit theo di. i vi trng hp c s sn xut bn hng qua cc chi nhnh, c s trc thuc khc a phng (tnh, thnh ph) th k khai cn c vo ha n xut hng ca c s sn xut v khi quyt ton thu s quyt ton theo doanh s thc t do chi nhnh, c s trc thuc bn ra. i vi hng ho gia cng, trng hp nu c chnh lch v gi bn ra ca c s a gia cng vi gi bn lm cn c tnh thu TTB ca c s nhn gia cng th c s a gia cng phi k khai np b sung phn chnh lch v thu TTB ca hng a gia cng theo gi thc t m c s bn ra. - C s nhp khu hng ha phi k khai v np t khai hng ha chu thu TTB nhp khu theo tng ln nhp khu cng vi vic k khai thu nhp khu vi c quan thu thu nhp khu. Trng hp nhp khu y thc th t chc nhp khu y thc l i tng k khai, np thu TTB. - C s sn xut mt hng chu thu TTB bng nguyn liu chu thu TTB th khi k khai thu TTB khu sn xut c khu tr s thu TTB np i vi nguyn liu nu c chng t hp php. S thu TTB c khu tr i vi nguyn liu ti a khng qu s thu TTB tng ng vi s nguyn liu dng sn xut ra hng ha tiu th. Vic khu tr tin thu TTB c thc hin cng vi vic k khai np thu, xc nh thu phi np trong trng hp ny theo cng thc sau:
S thu TTB phi np S thu TTB phi np ca hng xut = kho tiu th trong k S thu TTB np khu nguyn liu mua vo tng ng vi s hng xut kho tiu th trong k

- C s sn xut nhiu loi hng ha v kinh doanh nhiu loi dch v chu thu TTB c cc mc thu sut khc nhau th phi k khai np thu TTB theo tng mc thu sut quy nh i vi tng loi hng ha, dch v; nu c s sn xut 61

hng ha, kinh doanh dch v khng xc nh c theo tng mc thu sut th phi tnh v np thu theo mc thu sut cao nht ca hng ha, dch v m c s c sn xut, kinh doanh. - C s kinh doanh xut khu mua hng xut khu nhng khng xut khu m bn trong nc th trong thi hn 5 ngy k t khi bn hng phi k khai v np thu TTB thay cho c s sn xut. Gi tnh thu TTB trong trng hp ny l gi mua vo ca c s kinh doanh xut khu, nu khng xc nh c chnh xc gi mua vo th tnh theo gi thc t bn ra ca c s kinh doanh xut khu cha c thu TTB v cha c thu GTGT. 3.2.3. Ha n, chng t C s sn xut, nhp khu hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB phi thc hin ng ch k ton, ha n, chng t khi mua, bn hng ha, kinh doanh dch v v vn chuyn hng ha theo quy nh ca php lut. C s sn xut khi bn hng, giao hng cho cc chi nhnh, c s ph thuc, i l u phi s dng ha n. Trng hp chi nhnh, ca hng trc thuc t trn cng mt tnh, thnh ph vi c s sn xut hoc hng xut chuyn kho th c s c s dng phiu xut kho kim vn chuyn ni b km theo lnh iu ng. i vi hng xut cho chi nhnh, i l bn ng gi quy nh hng hoa hng, gi bn ghi trn ha n l gi bn do c s sn xut quy nh cho chi nhnh, i l bn ra. 2.3.4. Np thu Thu TTB c np vo ngn sch nh nc theo quy nh sau y: - C s sn xut, gia cng hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB phi np thu TTB vo ngn sch nh nc ti ni sn xut, gia cng hng ha, kinh doanh dch v. - C s nhp khu hng ha thuc din chu thu TTB phi np thu TTB theo tng ln nhp khu ti ni k khai np thu nhp khu. Thi hn thng bo v thi hn np thu TTB i vi hng ha nhp khu thc hin theo thi hn thng bo v np thu nhp khu. - Thu TTB np vo ngn sch nh nc bng ng Vit Nam. 2.3.5. Quyt ton thu TTB 62

C s sn xut hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB phi quyt ton thu TTB theo quy nh sau: - C s sn xut hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB phi thc hin quyt ton thu TTB hng nm vi c quan thu. Trng hp c s sn xut bn hng qua chi nhnh, n v trc thuc khc a phng vi ni sn xut, khi quyt ton thu cn c vo doanh thu bn hng thc t ca cc chi nhnh, c s ph thuc bn ra. C s c hng ho gia cng v c s nhn gia cng u phi quyt ton thu TTB vi c quan thu ni sn xut, kinh doanh. -Trng hp c s sn xut, kinh doanh sp nhp, hp nht, chia, tch, gii th, ph sn, thay i ngnh ngh kinh doanh, chuyn i hnh thc s hu, giao, bn, khon, cho thu doanh nghip nh nc th c s phi quyt ton thu vi c quan thu v gi bo co quyt ton thu cho c quan thu trong thi hn 60 ngy, k t ngy c quyt nh v cc thay i nu trn v phi np y s thu cn thiu vo ngn sch nh nc trong thi hn 10 ngy k t ngy np bo co quyt ton; nu np tha th c tr vo s thu phi np ca k tip theo hoc c hon thu theo quy nh. - C quan thu c quyn n nh thu TTB phi np i vi i tng np thu trong trng hp sau: + C s sn xut, kinh doanh khng thc hin hoc thc hin khng ng ch ha n, chng t. + Khng k khai hoc qu thi gian quy nh gi t khai, c thng bo nhc nh nhng vn khng thc hin ng, np t khai thu nhng k khai khng ng cc cn c xc nh s thu TTB. + T chi xut trnh s k ton, ha n chng t v cc ti liu cn thit lin quan ti vic tnh thu TTB. + Kinh doanh nhng khng c ng k kinh doanh, khng ng k k khai np thu m b kim tra, pht hin. + K khai gi bn lm cn c xc nh gi tnh thu TTB khng ng gi thc t bn hoc thp hn 10% gi bn trn th trng ca hng ho, dch v cng loi hoc tng ng. C quan thu qun l i tng np thu cn c gi bn trn th trng xc nh cn c n nh thu TTB. 2.4. Min, gim, hon thu TTB 2.4.1. Cc trng hp c gim thu, min thu 63

- C s sn xut hng ha thuc din chu thu TTB gp kh khn do thin tai, ch ha, tai nn bt ng, b l c xt gim thu TTB. Mc gim thu c xc nh trn c s s b l do nguyn nhn b thin tai, ch ha, tai nn bt ng gy ra nhng khng vt qu gi tr ti sn b thit hi sau khi c bi thng (nu c) v khng qu 30% s thu phi np theo Lut nh ca nm b thit hi. Trng hp c s sn xut hng ha thuc din chu thu TTB gp kh khn do thin tai, ch ha, tai nn bt ng b thit hi nng, khng cn kh nng sn xut kinh doanh v np thu th c xt min thu TTB i vi s thu TTB cn phi np khng c kh nng np. - C s lp rp, sn xut t c gim 70% mc thu sut trong nm 2004, 50% trong nm 2005 v 30% trong nm 2006. 2.4.2. Hon thu TTB C s sn xut, nhp khu hng ha, kinh doanh dch v chu thu TTB c hon thu TTB np trong mt s trng hp, h s, th tc v thm quyn gii quyt hon thu nh sau: - i vi hng ha nhp khu: hng tm nhp khu np thu TTB, khi ti xut khu c hon li s thu TTB np tng ng vi s hng ti xut khu; hng nhp khu np thu TTB theo khai bo, nhng thc t nhp khu t hn so vi khai bo; hng nhp khu trong qu trnh nhp khu b h hng, mt c l do xc ng, np thu TTB; hng nhp khu cha ph hp v cht lng, chng loi theo hp ng, giy php nhp khu; hng tm nhp khu d hi ch, trin lm np thu TTB, khi ti xut khu c hon thu; nguyn liu nhp khu sn xut, gia cng hng xut khu; hng nhp khu ca doanh nghip Vit Nam c php nhp khu lm i l giao, bn hng cho nc ngoi. - C s sn xut, kinh doanh quyt ton thu khi sp nhp, chia, tch, gii th, ph sn, chuyn i hnh thc s hu, giao, bn, khon, cho thu doanh nghip nh nc c s thu TTB np tha. - C s sn xut, kinh doanh c hon thu TTB trong trng hp c quyt nh ca c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut hoc quyt nh ca B trng B Ti chnh yu cu hon tr li thu cho c s. 2.5. T chc qun l thu thu TTB Thu TTB l sc thu c s thu ng k trong tng s thu v thu. y l loi thu c thu sut cao nn thng c 64

hin tng trn thu. V vy, cn phi ht sc coi trng cng tc t chc qun l thu thu. Trng tm qun l thu TTB bao gm qun l i tng np thu, qun l cn c tnh thu v qun l vic thc hin ch min gim. 2.5.1. Qun l i tng np thu qun l i tng np thu TTB cn phi nm c tnh hnh ng k kinh doanh, ng k np thu. nm chc tnh hnh ng k kinh doanh, c quan thu cn phi c lin h vi cc c quan cp ng k kinh doanh. Thng qua t chc k khai ng k thu TTB, c quan thu cn t chc iu tra thc t i vi ti liu k khai, qua a ht cc c s c thc t kinh doanh vo din np thu TTB, tin hnh phn loi c s ln, va, nh c bin php qun l thu thu thch hp. 2.5.2.Qun l cn c tnh thu Trong vic qun l cn c tnh thu iu quan trng l phi nm vng c s lng, trng lng tiu th, gi bn hng ho. Qua qu trnh qun l, phi c bin php theo di, phn tch kim tra nhm chng tht thu c hiu qu. C th: - Thng qua cng sut s dng my mc thit b lao ng, tiu hao nguyn, nhin, vt liu tnh ra kh nng sn xut tiu th vi thc t, vi ti liu k khai trong tng thi k. ng thi, c s so snh vi cc ti liu ca cc thi k trc ca c s, vi tnh hnh sn xut tiu th ca c s khc c iu kin sn xut tng t, pht hin mu thun trong cc ti liu k khai iu tra xc minh thc t. - Cn phi nm chc khch hng cung cp nguyn vt liu v tiu th sn phm. Thng qua cc hp ng kinh t xem xt tnh hnh cung cp nguyn vt liu, tiu th sn phm, v gi c, v thanh ton, c thm ti liu nh gi kh nng v thc t sn xut kinh doanh ca c s. - Thng k hoc t xut c quan thu cn t chc kim tra kho nguyn liu, kho thnh phm, i chiu vi s liu trn s sch, trn cc ti khon c lin quan, xc nh mc chnh xc ca s sch k ton, pht hin trng hp k khai np thu khng chnh xc. - i vi hng nhp khu, phi kim tra kim sot nhm pht hin cc trng hp nhp nhiu khai t vi mc ch trn thu. - i vi kinh doanh dch v, iu quan trng l phi nm chc c doanh thu v cc loi hnh doanh thu. C nh vy mi c th p dng cc loi thu sut v tnh thu mt cch chnh xc c. 2.5.3. Qun l vic thc hin ch min, gim 65

Vic thc hin ch min gim phi theo ng trnh t, th tc v thm quyn c qui nh trong Lut thu TTB. qun l c vic thc hin ch min gim mt cch ng n, cng bng, trc ht i hi cn b thu phi nm chc cc trng hp v mc min gim c qui nh trong Lut thu, ng thi cn thng xuyn kim tra vic thc thi thm quyn min gim theo lut nh.

66

Thu gi tr gia tng

1. Gii thiu chung v thu GTGT 1.1. Khi nim, c im ca thu GTGT Thu GTGT l sc thu tnh trn khon gi tr tng thm ca hng ho, dch v pht sinh tng khu trong qa trnh t sn xut, lu thng n tiu dng. Thu GTGT c mt s c im c bn sau y: - Thu GTGT l sc thu tiu dng nhiu giai on khng trng lp. Thu GTGT nh vo tt c cc giai on ca qu trnh sn xut kinh doanh nhng ch tnh trn phn gi tr tng thm ca mi giai on. Tng s thu thu c ca tt c cc giai on ng bng s thu tnh trn gi bn cho ngi tiu dng cui cng. Gi tr gia tng l phn gi tr mi to ra trong qu trnh sn xut kinh doanh. i lng ny c th c xc nh bng phng php cng hoc phng php tr. Theo phng php cng, GTGT l tr gi cc yu t cu thnh gi tr tng thm bao gm tin cng v li nhun. Theo phng php tr, GTGT chnh l khon chnh lch gia tng gi tr sn xut v tiu th tr i tng gi tr hng ho, dch v mua vo tng ng. Tng gi tr gia tng tt c cc giai on lun chuyn ng bng gi bn sn phm giai on cui cng. Do vy, vic thu thu trn GTGT tng giai on tng ng vi s thu tnh trn gi bn cho ngi tiu dng cui cng. - Thu GTGT c tnh trung lp kinh t cao.Thu GTGT khng phi l yu t chi ph m n thun l yu t cng thm ngoi gi bn ca ngi cung cp hng ho, dch v. Thu GTGT khng b nh hng trc tip bi kt qu kinh doanh ca ngi np thu, bi qu trnh t chc v phn chia cc chu trnh kinh t; sn phm c lun chuyn qua nhiu hay t giai on th tng s thu GTGT phi np ca tt c cc giai on khng thay i. - Thu GTGT l mt sc thu thuc loi thu gin thu. i tng np thu GTGT l ngi cung ng hng ho, dch v, ngi chu thu l ngi tiu dng cui cng. Thu GTGT l mt khon tin c cng vo gi bn hng ho, dch v m ngi mua phi tr khi mua hng. - Thu GTGT c tnh cht lu thoi so vi thu nhp. Thu GTGT nh vo hng ho, dch v, ngi tiu dng hng ho, dch v l ng phi tr khon thu , khng phn bit thu 67

Chng 4

nhp cao hay thp u phi tr s thu nh nhau, Nh vy, nu so snh gia s thu phi tr so vi thu nhp th ngi no c thu nhp cao hn th t l ny thp hn v ngc li. - Thu GTGT c tnh lnh th, i tng chu thu l ngi tiu dng trong phm vi lnh th quc gia. 1.2. Nguyn tc thit lp thu GTGT Thu GTGT c nhiu nc trn th gii p dng xut pht t nhng u im ca n. cc nc khc nhau th vic xy dng cc quy nh v thu GTGT l khng hon ton ging nhau, tu thuc vo iu kin c th ca mi nc. Tuy nhin, c nhng nguyn tc c bn cn cn nhc khi thit lp sc thu ny. l: - i tng chu thu GTGT phi bao qut hu ht cc hng ho, dch v pht sinh t sn xut, lu thng n tiu dng. Nh trn trnh by, thu GTGT c tnh trung lp kinh t cao do n l thu gin thu, ch l mt khon cng thm vo gi bn, khng phi l mt yu t chi ph, s thu t thu GTGT khng chu nh hng bi s phn chia cc chu trnh kinh t, nn mc tiu s dng thu GTGT ch yu l nhm ng vin mt phn thu nhp ca i b phn ngi tiu dng trong x hi vo ngn sch nh nc. Do , c th coi thu GTGT c mc tiu ch yu l to ngun thu cho ngn sch. Mun t c mc tiu y, i tng chu thu GTGT phi bao qut hu ht cc hng ho, dch v. iu ny cng c ngha l, vic quy nh i tng khng chu thu GTGT ch nn gii hn trong mt s hng ho, dch v nht nh m nhng hng ho ny c s thu khng ln, l sn phm ca nhng ngnh rt kh khn, vic t chc qun l thu np khng d dng - C s tnh thu GTGT ch l phn gi tr tng thm ca hng ho, dch v qua mi khu lun chuyn. y c th coi l mt trong nhng nguyn tc c bn khi thit lp thu GTGT, n phn nh linh hn ca sc thu ny khng nh trng thu, thu nh trn nhiu giai on nhng ch tnh trn phn gi tr tng thm. Nguyn tc ny c th hin trong vic xc nh gi tnh thu v la chn phng php tnh thu. Gi tnh thu phi l gi cha c thu gi tr gia tng. Mi giao dch v l do khch quan ch th hin gi c thu GTGT trn ho n, chng t (chng hn nh cc loi chng t c th: tem th, v my bay) phi c quy i v gi cha c thu GTGT tnh thu. Vic la chn phng php tnh thu phi m bo xc nh c gi tr gia tng ca mi giai on. V mt l thuyt, c 4 phng php tnh thu GTGT l: 68

(1) Phng php cng trc tip

Thu GTGT = [Li phi np nhun + Tin cng] x Thu sut Tin cng Thu sut

(2) Phng php cng gin tip

Thu GTGT Li = phi np nhun Thu GTGT = [Doanh phi np bn ra Thu GTGT phi np Doanh s bn ra
= =

Thu sut s -

(3) Phng php tr trc tip (phng php trc tip)

Doanh mua vo] s x Thu sut Thu sut u vo

(4) Phng php tr gin tip (phng php khu tr)

= x Thu sut u ra Doanh s mua vo
-

T cng thc trn, c th vit li mt cch n gin l:

Thu GTGT phi np Thu GTGT u ra Thu GTGT u ra Gi bn hng ho, dch v Thu GTGT u vo Thu sut thu x GTGT

Hai phng php u phn nh chnh xc nht gi tr gia tng ca hng ho, dch v. Tuy nhin, chng u i hi phi xc nh c li nhun mi khu lun chuyn. Li nhun ch c th xc nh khi kt thc mt chu k kinh doanh ca doanh nghip m khng th xc nh ngay sau khi bn hng ho, dch v. Mt khc, rt kh xc nh chnh xc li nhun ca doanh nghip. V vy, hai phng php u ch tn ti v mt l thuyt. Phng php khu tr thc cht tnh trn gi tr tng thm ca hng ho, dch v nu thu sut u ra bng thu sut u vo. Phng php trc tip thc cht cng tnh trn phn gi tr tng thm ca hng ho, dch v cho d n c nhng sai s nht nh, nhng c th chp nhn c. - m bo tnh lin hon v c ch t kim sot gia cc khu ca qu trnh sn xut - lu thng - tiu dng. Trong hai phng php tnh thu GTGT thng dng, phng php khu tr c nhiu u im v c s dng rng ri. Tuy nhin, phng php khu tr i hi mi khu tnh thu phi c y ho n, chng t xc nh s thu np cc khu trc lm c s khu tr thu u vo. iu ny c ngha l, khi thit k thu GTGT phi m bo tnh lin hon v c ch t kim sot gia cc khu ca qu trnh t sn xut, lu thng n tiu dng. Tc l, phi m bo khu trc l c s khu tr ca khu sau v vic khu tr khu sau l c s kim sot khu trc. Vic quy nh thu tiu th c bit khng chu thu GTGT nh trc y khin cho khu 69

tnh thu GTGT sau khu sn xut hng ho chu thu tiu th c bit khng xc nh c chnh xc thu GTGT np khu trc. V vy, khng nn lm t on c ch lin hon ny. - Hn ch ti a s lng mc thu sut thu GTGT. S lng cc mc thu sut l mt vn c xem xt k lng khi hoch nh thu GTGT. Vic p dng nhiu mc thu sut c th gp phn m bo cng bng trong vic iu tit thu nhp. Tuy nhin, vic c nhiu mc thu sut thu GTGT trc ht lm cho vic hoch ch chnh sch thm phc tp v phi thc hin xc nh c cu thu sut v phn loi cc nhm hng ho, dch v thuc cc mc thu sut khc nhau, trong nhiu trng hp vic la chn c cu thu sut thng mang tnh tu tin v c th lm ny sinh tranh ci v cng bng thu. Hn na, nhiu mc thu sut dn n chi ph hnh chnh v chi ph chp hnh lut cao.Trn thc t, vic xc nh s thu phi np khng hon ton n gin do vic chn cc tiu thc phn nh cc hng ho, dch v theo tng mc thu sut rt kh bi ranh gii gia nhng phn nh ny khng phi lc no cng r rng m thng mang tnh tng i. Do vy, kh nng sai st v khng chp hnh ng cc quy nh v thu sut thng hay xy ra, cc i tng np thu c nhiu c hi trn, trnh thu. Khi lng cng vic ca c quan thu cng tng ln do phi x l cc cng vic lin quan n hon thu nhiu lc bt hp l gy ra bi c ch nhiu thu sut v cng tc thanh tra, kim tra thu, pht hin cc hin tng gian ln i hi tng ln rt nhiu. c bit, vic p dng nhiu mc thu sut c th bp mo gi c tng i gia cc hng ho chu thu sut khc nhau, dn n lm bp mo hnh vi tiu dng. Ngoi ra, vi nhiu mc thu sut khc nhau dn n khi lng thu hon v truy thu cng tng ln. Vic hn ch ti a s lng thu sut thu GTGT, m l tng nht l p dng c ch mt mc thu sut (khng k mc thu sut c bit 0% p dng i vi hng ho, dch v xut khu) khc phc nhiu im bt li ca c ch nhiu thu sut. N m bo tnh n gin, r rng, m bo tnh trung lp ca thu GTGT v do s khng lm bp mo hnh vi v quyt nh tiu dng. R rng l, c ch mt thu sut s to iu kin thun li cho cng tc qun l, thu thu, gp phn lm gim chi ph hnh chnh. Vic hn ch s lng mc thu sut dn n khng m bo cng bng trong iu tit thu nhp, song mc tiu chnh ca thu GTGT khng phi l 70

iu tit thu nhp. Mc tiu iu tit thu nhp c thc hin bi cc sc thu khc v cc cng c ti chnh khc. - Cn tun th nguyn tc im n trong vic thit k thu GTGT. L sc thu thuc loi thu tiu dng nn hu ht cc quc gia u s dng nguyn tc im n khi nh thu GTGT. Theo , i vi cc sc thu thuc loi thu tiu dng th quyn nh thu thuc v quc gia ni hng ho, dch v c tiu dng, bt k n c sn xut u. iu ny c ngha l, cn phi hon thu GTGT cho hng xut khu, k c hng khng chu thu GTGT xut khu v hng ho, dch v bn vo khu ch xut. Mun vy, cn a cc hng ho, dch v ny vo din p dng thu sut 0% thc hin khu tr thu GTGT np cc khu trc. ng thi, khng phn bit hng ho nhp khu vi hng ho sn xut trong nc khi xc nh i tng chu thu v phng php tnh thu, l hng ho c tiu dng lnh th Vit Nam th phi l i tng chu thu GTGT ca Vit Nam, bt k n c sn xut trong nc hay nhp khu. 1.3. Qu trnh hnh thnh v pht trin thu GTGT Vit Nam v trn th gii Thu GTGT c ngun gc t thu doanh thu, vo nm 1918 ngi u tin ngh ra thu ny l mt ngi c tn l CARL FRIEDRICH VON SIEMENS. Mc d vy, ng khng thuyt phc c Chnh ph c p dng vo thi by gi. Sau i chin th gii ln II, thu ny li c tip tc nghin cu v nm 1947 mt nh kinh t M cp trong tc phm v ci t h thng thu. Nm 1958, Nht ngi ta cng nghin cu v ra mt b lut v thu GTGT nhng khi cng khng c Quc hi thng qua. Nc u tin trn th gii p dng thu GTGT l Php, bt u p dng th im trong mt s ngnh c bit t 01/07/1954 v n 01/01/1968 a vo p dng chnh thc. Ngay t bui u thu GTGT c p dng Php p ng c hai mc tiu c bn l m bo s thu kp thi vo NSNN v khc phc tnh trng trng lp ca thu doanh thu trc y. Do c nhng u vit ni tri ca thu GTGT nn n c nhanh chng p dng rng ri ti nhiu nc trn th gii. Nu nh n nm 1988 mi ch c 47 nc p dng sc thu ny th n nay c hn 120 nc a thu GTGT vo h thng thu ca mnh vi nhng tn gi khc nhau nh TVA( Php); VAT (Anh,...); thu hng ho, dch v ( c, Canada, Niudiln, Singapore ); thu tiu dng( Nht Bn), c bit thu GTGT 71

c p dng ti nhiu nc c nn kinh t chuyn i nh Trung Quc, Vit Nam, Nga, Ba Lan, Vit Nam, thu GTGT c nghin cu t khi tin hnh ci cch thu bc 1 (nm 1990). Nm 1993, theo Quyt nh ca Th tng Chnh ph ti cng vn s 110/KTTH ngy 22/03/1993 giao cho B Ti chnh chun b ni dung, t chc ch o v chn thi im thch hp thc hin th im thu GTGT nhm rt kinh nghim xy dng d n Lut. Cn c theo Quyt nh s 468/TC/TCT/Q ngy 05/07/1993, vic p dng th im thu GTGT c trin khai 11 n v thuc ngnh ng, dt, xi mng t thng 9/1993. Vic p dng th im thu GTGT gip rt ra cc bi hc, lm c s quan trng xy dng, t chc thc hin Lut thu GTGT nc ta sau ny. Lut thu GTGT c Quc hi kho IX k hp th 11 thng qua ngy 10/5/1997 v c hiu lc thi hnh t ngy 01/01/1999. Chnh ph ban hnh Ngh nh 28/1998/NCP quy nh chi tit thi hnh Lut thu GTGT. ng thi, B Ti chnh ban hnh thng t 89/1998/BTC ngy 27/6/1998 hng dn chi tit thi hnh Ngh nh 28/1998/N- CP ca Chnh ph. Trong nm 1999, c nhiu vn bn hng dn k khai, tnh v np thu GTGT chung v cho mt s ngnh c th. Lut thu GTGT l mt Lut thu mi nn vic p dng sc thu ny nc ta gp khng t kh khn, vng mc, trong qu trnh thc hin phi iu chnh mt s quy nh Lut thu GTGT. Trong thi gian u mi p dng thu GTGT, Chnh ph v B Ti chnh ban hnh nhiu vn bn sa i b sung, thep hng m rng din khng chu thu GTGT, m rng din khu tr thu GTGT u vo theo t l % cho mt s i tng, thc hin gim 50% thu sut thu GTGT cho 18 loi sn phm, dch v ang gp kh khn do phi chu mc thu sut thu GTGT cao. Mc d vic sa i thu GTGT lm cho sc thu ny hon thin hn, gp phn tho g kh khn cho cc c s hot ng sn xut kinh doanh nhng vn cn nhiu im cha tht ph hp, cn tip tc c hon thin. U ban thng v quc hi ban hnh Ngh quyt s 90/NQ- CP- UBTVQH10 ngy 3/9/1999 v vic sa i, b sung mt s danh mc hng ho, dch v thuc i tng khng chu thu GTGT v thu sut thu GTGT di vi mt s loi hng ho, dch v. Chnh ph v B Ti chnh ban hnh cc vn bn hng dn vic thc hin Ngh quyt ny. Vic sa i b sung ch yu tp trung vo vic m rng din khng chu thu GTGT, thay i thu sut danh mc hng ho: than , sn phm c kh (tr sn phm c kh tiu dng), ho cht 72

c bn thuc mc thu sut 10% xung cn 5%, danh mc dch v khch sn, du lch, n ung thuc nhm thu sut 20% xung mc thu sut 10%. Trong lch s ti chnh nc ta, cha bao gi c s lng nhiu cc vn bn hng dn thi hnh mt o lut nh Lut thu GTGT (hn 200 vn bn). Do c nhiu vn bn nn dn n tnh trng nhiu vn bn chng cho nhau. khc phc tnh trng ny v tip tc hon thin cc quy nh v thu GTGT, cui nm 2000, U ban thng v Quc hi ban hnh Ngh quyt s 240/2000/NQ- UBTVQH 10 ngy 27/10 /2000 v vic sa i, b sung danh mc hng ho, dch v thuc i tng khng chu thu GTGT v thu sut thu GTGT i vi mt s hng ho, dch v. Trn c s r sot cc quy nh hng dn thi hnh Lut thu GTGT Chnh ph ban hnh Ngh nh 79/2000/N - CP ngy 29/12/2000 c hiu lc t ngy 01/01/2001 v B Ti chnh ban hnh cc vn bn c th ho cc ni dung sa i, b sung ca Lut thu GTGT. Vic sa i ln ny tp trung vo cc ni dung: b sung mt s hng ho, dch v thuc i tng khng chu thu GTGT, m rng p dng quy nh khu tr thu GTGT u vo theo t l % cho c cc c s kinh doanh thng mi, xut khu; iu chnh gim mc khu tr thu GTGT theo t l cho cc nhm hng ho, dch v t 5% xung 3% v t 3% xung 2%; iu chnh mt s nhm hng ho, dch v thuc cc ngnh sn xut kinh doanh ang gp kh khn t nhm p dng thu sut thu GTGT 20%, 10% sang nhm hng ho, dch v p dng thu sut thu GTGT 10% v 5%; b sung p dng gim thu GTGT cho c i tng c s kinh doanh thng mi v dch v kinh doanh b l do thu GTGT phi np ln hn thu doanh thu trc y. Vic sa i cc quy nh v thu GTGT thi gian ny c coi l mt bc tin quan trng trong vic tip tc hon thin sc thu ny. Tuy nhin, do vic m rng din c khu tr khng nn lm ny sinh nhiu im bt hp l mi, trong iu kin vic s dng ho n chng t ca cc i tng np thu cha tt, tnh trng thanh ton mua bn hng ho, dch v ch yu bng tin mt cn ph bin nn c nhiu i tng li dng k h ca cc vn bn php lut v thu GTGT tin hnh k khai lp h s hon thu khng rt tin ca NSNN. Nhm hn ch tnh trng ny, Chnh ph ban hnh Ngh nh s 76/2002/N- CP ngy 13/9/2002 v vic sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh s 79/2000/N- CP ngy 29/12/2000 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu GTGT. B Ti chnh ban hnh thng t 82/2002/TT - BTC ngy 18/9/2002 hng dn thi hnh ngh nh s 79 ni trn. Ni 73

dung ca vic sa i theo cc vn bn ny ch yu tp trung vo vic h thp t l khu tr theo t l t cc mc 3%, 2% trc y xung cn 1%, ng thi, quy nh cht ch hn v hon thu GTGT.Vic sa i thu GTGT tuy phn no lm cho n ph hp hn, gp phn hn ch bt tnh trng gian ln thu thng qua hon thu. Tuy nhin, vn cha gii quyt mt cch trit . Bc t ph quan trng trong vic tip tc hon thin chnh sch php lut v thu GTGT th hin trong Thng t 116/2002/TT- BTC ngy 25/12/2002 hng dn thi hnh Ngh nh s 108/2002/N-CP ngy 25/12/2002 ca Chnh ph v vic bi b quy nh khu tr thu GTGT u vo theo t l i vi mt s hng ho, dch v. Vic sa i, b sung cc vn bn hng dn thi hnh lut thu GTGT gp phn tho g kh khn cho cc doanh nghip v nng cao tnh kh thi ca lut thu ny. Tuy nhin, cng cn nhn thy rng, vic sa i b sung mt s iu ca Lut thu GTGT cha tht s c bn, cn mang tnh x l tnh th v cng cn mt s im cha ph hp vi tnh hnh thc t Vit Nam. khc phc tnh trng ny, gp phn pht huy tc dng tch cc ca thu GTGT i vi i sng kinh t- x hi, Quc hi kho XI k hp th 3 thng 5/2003 thng qua Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu GTGT v c hiu lc thi hnh t ngy 01/ 01/2004. 2. Ni dung c bn ca thu GTGT hin hnh Vit Nam Cc vn bn ch yu quy nh v thu GTGT hin hnh bao gm: - Lut thu gi tr gia tng (GTGT) c Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam kho IX, k hp th 11 thng qua ngy 10/5/1997 c hiu lc thi hnh t 01/01/1999. - Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu GTGT c Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam kho XI, k hp th 3 thng qua thng 5/2003 c hiu lc thi hnh t 01/01/2004. - Ngh nh s 158/2003/N-CP ngy 10/12/2003 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu GTGT v Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu GTGT. - Thng t s120/2003/TT- BTC ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 158/2003/N-CP ngy 10/12/2003 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu gi tr gia tng v Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu gi tr gia tng. 74

- Thng t s 84/2003/ TT- BTC sa i, b sung thng t s 120/2003/TT-BTC ngy 12/12/2003 hng dn thi hnh Ngh nh s 158/2003/N-CP ngy 10/12/2003 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu gi tr gia tng v Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu gi tr gia tng. Ni dung c bn ca thu GTGT c quy nh trong cc vn bn trn bao gm: 2.1. Phm vi p dng 2.1.1. i tng chu thu GTGT i tng chu thu GTGT l hng ho, dch v dng cho sn xut, kinh doanh v tiu dng Vit Nam (bao gm c hng ha, dch v mua ca t chc, c nhn nc ngoi), tr cc i tng khng chu thu GTGT. Phm vi chu thu GTGT rt rng, l tt c cc hng ho, dch v c sn xut trong nc hoc nhp khu phc v cho tiu dng trong nc. Tiu dng y c hiu theo ngha rng bao gm tiu dng cho sn xut kinh doanh, tiu dng cho cc hot ng khng kinh doanh v tiu dng c nhn. Xut pht t cc mc ch khc nhau nh mc ch u i, khuyn khch, m ti cc vn bn php lut v thu GTGT hin hnh quy nh c 28 nhm hng ho, dch v thuc din khng chu thu GTGT. Nhn chung, cc hng ho, dch v ny thng c mt trong cc tnh cht c bn sau y: - L cc hng ho, dch v mang tnh cht thit yu phc v nhu cu i sng sn xut cng ng khng t vn iu tit tiu dng nh dch v y t; vn ho, gio dc, o to; vn chuyn hnh khch cng cng bng xe but;... - L hng ho, dch v thuc cc hot ng c u i v mc tiu x hi, nhn o, khng mang tnh cht kinh doanh nh hng nhp khu trong cc trng hp hng vin tr nhn o, vin tr khng hon li; qu tng t nc ngoi; pht sng truyn thanh, truyn hnh theo chng trnh, bng ngun tin Ngn sch nh nc cp,... - Cc hng ho, dch v ca mt s ngnh cn khuyn khch nh sn xut nng nghip; sn phm mui; thit b, my mc nhp khu thuc loi trong nc cha sn xut c, - Hng ho nhp khu nhng thc cht khng phc v cho sn xut kinh doanh v tiu dng ti Vit Nam nh hng chuyn khu, qu cnh, mn ng qua Vit Nam; hng tm nhp khu, ti xut khu; hng tm xut khu, ti nhp khu. - Mt s loi hng ho, dch v kh xc nh gi tr tng thm nh dch v tn dng, qu u t. 75

C s kinh doanh cung ng, nhp khu hng ho, dch v thuc i tng khng chu thu gi tr gia tng khng c khu tr v hon thu gi tr gia tng u vo ca hng ho, dch v s dng cho sn xut kinh doanh hng ha, dch v ny khu khng chu thu GTGT. 2.1.2. i tng np thu GTGT L cc t chc, c nhn c hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v chu thu GTGT Vit Nam, khng phn bit ngnh ngh, hnh thc, t chc kinh doanh (gi chung l c s kinh doanh) v t chc, c nhn khc c nhp khu hng ha, mua dch v t nc ngoi chu thu GTGT (gi chung l ngi nhp khu). 2.2. Cn c tnh thu Cn c thu GTGT l gi tnh thu v thu sut. 2.2.1. Gi tnh thu Gi tnh thu l mt cn c quan trng xc nh s thu GTGT phi np. Nguyn tc chung ca gi tnh thu GTGT l gi bn cha c thu GTGT c ghi trn ho n bn hng ca ngi bn hng, ngi cung cp dch v hoc gi cha c thu GTGT c ghi trn chng t ca hng ho nhp khu.Tu theo ngun gc pht sinh ca hng ho, dch v trong nc hay nhp khu m vic gi tnh thu GTGT c quy nh nh sau: - i vi hng ha, dch v do c s sn xut, kinh doanh bn ra hoc cung ng cho i tng khc l gi bn cha c thu GTGT, bao gm c khon ph thu v ph thu thm ngoi gi hng ha, dch v m c s kinh doanh c hng. i vi mt s trng hp c th, gi tnh thu c quy nh nh sau: + i vi hng ha, dch v chu thu tiu th c bit (TTB) th gi tnh thu GTGT l gi bn c thu TTB nhng cha c thu GTGT. + Gi tnh thu GTGT i vi sn phm, hng ho, dch v c s kinh doanh xut tiu dng khng phc v cho sn xut, kinh doanh hoc cho sn xut, kinh doanh hng ho, dch v khng chu thu GTGT l gi bn ca sn phm, hng ho, dch v cng loi hoc tng ng ti cng thi im pht sinh. + i vi sn phm, hng ha, dch v dng trao i, biu, tng hoc tr thay lng (tr sn phm, hng ho, dch v dng khuyn mi, qung co theo qui nh khng phi tnh thu GTGT), gi tnh thu GTGT c xc nh theo 76

gi tnh thu ca sn phm, hng ha, dch v cng loi hoc tng ng ti cng thi im pht sinh cc hot ng ny. + Gi tnh thu GTGT i vi dch v cho thu ti sn l gi cho thu cha c thu. Trng hp cho thu theo hnh thc thu tin thu tng k hoc thu trc tin thu cho mt thi hn thu th thu GTGT tnh trn s tin thu tng k hoc thu trc, bao gm c cc khon thu di hnh thc khc nh thu tin hon thin, sa cha, nng cp nh cho thu theo yu cu ca bn thu. + i vi hng ha bn theo phng thc tr gp, gi tnh thu l gi bn tr mt ln cha c thu GTGT ca hng ho . + i vi gia cng hng ha, gi tnh thu l gi gia cng cha c thu GTGT, bao gm: tin cng, tin nhin liu, ng lc, vt liu ph v cc chi ph khc gia cng do bn nhn gia cng phi chu. + Gi tnh thu i vi xy dng, lp t l gi cha c thu GTGT m bn nhn xy dng nhn c khng phn bit c bao thu hay khng bao thu nguyn vt liu. Trng hp xy dng, lp t thc hin thanh ton theo hng mc cng trnh hoc gi tr khi lng xy dng, lp t hon thnh bn giao th gi tnh thu tnh theo gi tr hng mc cng trnh hoc gi tr khi lng cng vic hon thnh bn giao cha c thu GTGT. + i vi dch v hng tin cng hoc tin hoa hng, gi tnh thu l tin cng hoc tin hoa hng c hng cha c thu GTGT. + i vi hng ha, dch v c tnh c th dng cc chng t nh tem bu chnh, v cc vn ti, v x s kin thit... ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT th gi cha c thu c xc nh nh sau:
Gi cha c thu GTGT Gi thanh ton (tin bn v, bn tem...) = 1 + (%) thu sut ca hng ha, dch v

- i vi hng ha nhp khu l gi nhp khu ti ca khu cng (+) vi thu nhp khu (nu c), cng (+) thu TTB (nu c). Gi nhp khu ti ca khu lm cn c tnh thu GTGT c xc nh theo cc quy nh v gi tnh thu hng ha nhp khu.Trng hp hng ha nhp khu c min, gim thu nhp khu th gi tnh thu GTGT l gi hng ho nhp khu cng vi (+) thu nhp khu xc nh theo mc thu phi np sau khi c min, gim. i vi dch v do pha nc ngoi cung 77

ng cho cc i tng tiu dng Vit Nam, gi tnh thu GTGT l gi dch v phi thanh ton cho pha nc ngoi. 2.2.2. Thu sut thu GTGT Nguyn tc p dng thu sut thu GTGT l p dng thng nht theo loi hng ho, dch v cc khu nhp khu, sn xut gia cng hay kinh doanh thng mi. Hin hnh cc mc thu sut thu GTGT gm c 0%, 5% v 10%. Vic quy nh cc mc thu sut khc nhau th hin chnh sch iu tit thu nhp v hng dn tiu dng i vi hng ho, dch v. Thu sut thu GTGT i vi hng ha, dch v quy nh c th nh sau: - Thu sut 0%: p dng i vi hng ho, dch v xut khu, hot ng xy dng lp t cc cng trnh nc ngoi, cng trnh ca doanh nghip ch xut. Hng ha, dch v xut khu bao gm c hng gia cng xut khu, hng ha, dch v khng thuc din chu thu GTGT xut khu (tr dch v du lch l hnh ra nc ngoi; dch v ti bo him ra nc ngoi; dch v tn dng, u t ti chnh, u t chng khon ra nc ngoi, hng ho, dch v cung ng trc tip cho vn ti quc t, vn ti hng ho, hnh khch quc t, hng ho ca cc doanh nghip ch xut xut khu ra nc ngoi...; sn phm xut khu l ti nguyn khong sn khai thc cha ch bin thnh sn phm khc). Hng ha xut khu bao gm xut khu ra nc ngoi, bn cho doanh nghip khu ch xut v cc trng hp c coi l xut khu theo quy nh ca Chnh ph, nh: hng ho gia cng xut khu chuyn tip; hng ha u thc gia cng xut khu; hng ha do doanh nghip ti Vit Nam sn xut bn cho nc ngoi nhng hng ha c giao cho doanh nghip khc ti Vit Nam theo ch nh ca pha nc ngoi (gi tt l hng ha xut khu ti ch) lm nguyn liu sn xut, gia cng hng ha xut khu; hng ha xut khu bn ti hi ch, trin lm nc ngoi . Dch v xut khu v dch v cung cp cho doanh nghip ch xut s dng cho sn xut kinh doanh ca doanh nghip ch xut (tr cc dch v s dng cho tiu cng c nhn). Dch v xut khu l dch v c cung cp trc tip cho t chc, c nhn nc ngoi v c tiu dng ngoi lnh th Vit Nam. iu kin v cc th tc c p dng thu sut thu GTGT 0%, c khu tr, hon thu GTGT u vo i vi hng ho, dch v xut khu v mt s trng hp c coi l xut khu quy nh c th cho tng loi hnh, nhng nhn 78

chung phi m bo cc iu kin l phi c hp ng bn hng ho, gia cng hng ha, cung ng dch v cho t chc, c nhn nc ngoi; t khai hi quan v hng xut khu c xc nhn ca c quan hi quan xut khu, giao cho pha nc ngoi hoc cho i tng khc theo ch nh ca bn nc ngoi; hng ha, dch v xut khu hoc c coi nh xut khu phi thanh ton qua ngn hng; phi lp ha n GTGT cho vic bn hng ha, cung cp dch v hoc xut tr hng gia cng cho nc ngoi, doanh nghip ch xut ng quy nh. - Mc thu sut 5%: p dng i vi hng ha, dch v thit yu phc v cho sn xut v tiu dng v cc hng ho, dch v cn u i nh nc sch phc v cho sn xut v sinh hot; thuc cha bnh, phng bnh; gio c, dng ging dy v hc tp; thc phm ti sng cha qua ch bin khu kinh doanh thng mi; dch v khoa hc v cng ngh; - Mc thu sut 10%: p dng i vi hng ha, dch v thng thng nh sn phm in t; du m, kh t; sn phm may mc; xy dng, lp t; dch v t vn; 2.3. Phng php tnh thu gi tr gia tng Thu GTGT c s kinh doanh phi np c tnh theo mt trong hai phng php: phng php khu tr thu v phng php tnh trc tip trn GTGT. i tng p dng v vic xc nh thu phi np theo tng phng php nh sau: 2.3.1. Phng php khu tr thu - i tng p dng: l cc n v, t chc kinh doanh, doanh nghip thnh lp theo Lut Doanh nghip Nh nc, Lut Doanh nghip, Lut Hp tc x, doanh nghip c vn u t nc ngoi v cc n v, t chc kinh doanh khc, tr cc i tng p dng tnh thu theo phng php tnh trc tip trn GTGT. - Xc nh thu GTGT phi np: S thu GTGT Thu GTGT Thu GTGT u = phi np u ra vo c khu tr Trong : -Thu GTGT u ra bng (=) gi tnh thu ca hng ha, dch v chu thu bn ra nhn vi (x) thu sut thu GTGT ca hng ha, dch v . C s kinh doanh thuc i tng tnh thu theo phng php khu tr thu khi bn hng ha, dch v phi tnh v thu thu GTGT ca hng ha, dch v bn ra. Khi lp ho n bn hng ha, dch v, c s kinh doanh phi ghi r gi bn cha c thu, thu GTGT v tng s tin ngi mua phi thanh ton. Trng hp ho n ch ghi gi thanh ton, khng ghi gi cha c 79

thu v thu GTGT th thu GTGT ca hng ho, dch v bn ra phi tnh trn gi thanh ton ghi trn ho n. i vi hng ha, dch v c tnh c th dng cc chng t nh tem bu chnh, v cc vn ti, v x s kin thit... ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT th thu GTGT u ra c xc nh nh sau:
Thu GTGT u ra = Gi thanh ton (tin bn v, tem...) 1 + thu sut ca hng ha, dch v thu sut x thu GTGT

- Thu GTGT u vo bng (=) tng s thu GTGT ghi trn ho n GTGT mua hng ha, dch v (bao gm c ti sn c nh) dng cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu GTGT, s thu GTGT ghi trn chng t np thu ca hng ho nhp khu hoc chng t np thu GTGT thay cho pha nc ngoi p dng i vi cc t chc, c nhn nc ngoi c hot ng kinh doanh ti Vit Nam khng thuc cc hnh thc u t theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam. Nguyn tc xc nh thu GTGT u vo c khu tr: Nguyn tc 1: Thu GTGT u vo c khu tr l thu GTGT ca hng ho, dch v dng cho sn xut, kinh doanh hng ho, dch v chu thu GTGT. Nguyn tc 2: Thu u vo ca hng ha, dch v pht sinh trong thng no c k khai khu tr khi xc nh s thu phi np ca thng , khng phn bit xut dng hay cn trong kho. Trng hp ho n GTGT hoc chng t np thu GTGT u vo ca hng ho, dch v mua vo pht sinh trong thng nhng cha k khai kp trong thng th c k khai khu tr vo cc thng tip sau, thi gian ti a l 03 thng k t thi im k khai ca thng pht sinh. Nguyn tc 3: Ch khu tr thu GTGT u vo ca hng ho, dch v mua vo dng cho sn xut kinh doanh hng ho, dch v chu thu GTGT c ho n GTGT mua hng hp php v lp ng quy nh. Quy nh khu tr thu GTGT u vo cho mt s trng hp c th: Trng hp hng ha, dch v mua vo dng ng thi cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu v khng chu thu GTGT th ch c khu tr s thu u vo ca hng ha, dch v dng cho sn xut, kinh doanh hng ha, dch v chu thu GTGT; c s kinh doanh phi hch ton ring thu u vo ca hng ho, dch v dng cho sn xut, kinh 80

doanh hng ho, dch v chu thu v khng chu thu GTGT. Trng hp c s khng hch ton ring c thu u vo c khu tr, th thu u vo c tnh khu tr theo t l (%) doanh s ca hng ha, dch v chu thu GTGT so vi tng doanh s ca hng ha, dch v bn ra. C s kinh doanh khng c tnh khu tr thu GTGT u vo i vi cc trng hp sau y: - Ho n GTGT s dng khng ng quy nh ca php lut nh: ha n GTGT khng ghi thu GTGT (tr trng hp c th c dng ho n GTGT ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT); khng ghi hoc ghi khng ng tn, a ch, m s thu ca ngi bn; ha n, chng t np thu GTGT gi, ha n b ty xa, ha n khng (khng bn hng ha, dch v); ha n ghi gi tr cao hn gi tr thc t ca hng ha, dch v. - Cc trng hp c hng ha xut khu hoc c coi nh xut khu c xc nhn ca c quan Hi quan (i vi hng ha xut khu) nhng khng c cc th tc, h s theo quy nh th c s kinh doanh khng phi tnh thu GTGT u ra nhng khng c khu tr thu GTGT u vo m tnh vo chi ph. i vi dch v xut khu nu khng mt trong cc th tc theo quy nh th c s kinh doanh khng phi tnh thu u ra v khng c khu tr thu u vo. - Hng ho mua vo b tn tht do thin tai, ho hon, b mt, xc nh do trch nhim ca cc t chc, c nhn phi bi thng th thu GTGT u vo ca s hng ho ny c tnh vo gi tr hng ho tn tht phi bi thng, khng c tnh vo s thu GTGT u vo c khu tr khi k khai thu GTGT phi np. - i vi h kinh doanh np thu GTGT theo phng php trc tip trn GTGT c chuyn sang np thu theo phng php khu tr thu, c khu tr thu GTGT ca hng ho, dch v mua vo pht sinh k t thng c p dng np thu theo phng php khu tr thu; i vi hng ho, dch v mua vo trc thng c p dng np thu theo phng php khu tr thu th khng c tnh khu tr thu GTGT u vo. 2.3.2. Phng php trc tip trn gi tr gia tng - i tng p dng: c nhn sn xut, kinh doanh l ngi Vit Nam; t chc, c nhn nc ngoi kinh doanh ti Vit Nam khng thuc cc hnh thc u t theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam cha thc hin y cc iu kin v k ton, ha n chng t lm cn c tnh thu theo phng php 81

khu tr thu; c s kinh doanh mua, bn vng, bc, qu, ngoi t. - Xc nh thu GTGT phi np:
S thu GTGT = phi np GTGT ca hng ha, dch v Gi tr gia tng ca hng ha, dch v chu thu Doanh s ca hng ha, dch v bn ra x Thu sut thu GTGT ca hng ha, dch v Gi vn ca hng ha, dch v bn ra

Doanh s hng ha, dch v bn ra bao gm c cc khon ph thu, ph thu thm ngoi gi bn m c s kinh doanh c hng, khng phn bit thu tin hay cha thu c tin. Gi vn ca hng ha, dch v bn ra bao gm c cc khon thu v ph tr tnh trong gi thanh ton hng ha, dch v mua vo. Trng hp c s kinh doanh khng hch ton c doanh s vt t, hng ho, dch v mua vo tng ng vi doanh s hng bn ra th : Gi vn hng bn ra = Doanh s tn u k + Doanh s mua trong k - Doanh s tn cui k. C s kinh doanh thuc i tng np thu GTGT theo phng php tnh trc tip trn GTGT khng c tnh gi tr ti sn mua ngoi, u t, xy dng lm ti sn c nh vo doanh s hng ho, dch v mua vo tnh gi tr gia tng. Tu thuc vo mc chp hnh ch k ton ho n chng t, vic xc nh GTGT ca tng c s kinh doanh c thc hin nh sau: + i vi c s kinh doanh thc hin y vic mua, bn hng ho, dch v c ho n, chng t, ghi chp s sch k ton th GTGT c xc nh cn c vo gi mua, gi bn ghi trn chng t. + i vi c s kinh doanh thc hin y ho n, chng t bn hng ha, dch v, xc nh c ng doanh thu bn hng ha, dch v theo ho n bn hng ho, dch v nhng khng c ho n mua hng ha, dch v th GTGT c xc nh bng doanh thu nhn (x) vi t l (%) GTGT tnh trn doanh thu. + i vi c nhn (h) kinh doanh cha thc hin hoc thc hin cha y ho n mua, bn hng ho, dch v th c quan thu cn c vo tnh hnh kinh doanh ca tng h n nh mc doanh thu tnh thu; gi tr gia tng c xc nh bng doanh thu n nh nhn vi t l (%) gi tr gia tng tnh trn doanh thu. 82

T l (%) GTGT tnh trn doanh thu lm cn c tnh thu GTGT c Tng cc thu hng dn cc Cc thu xc nh ph hp vi tng ngnh ngh kinh doanh v hp l gia cc a phng. 2.4. Quy nh v ho n chng t mua, bn hng ha, dch v C s kinh doanh khi mua, bn hng ha, dch v phi thc hin ch ha n, chng t theo quy nh ca Php lut, c th l: - C s kinh doanh thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr thu khi bn hng ho, cung ng dch v chu thu GTGT phi s dng ho n GTGT, k c trng hp bn hng ha, dch v chu thu TTB (tr trng hp c dng ho n, chng t c th ghi gi thanh ton l gi c thu GTGT). - C s kinh doanh np thu theo phng php trc tip trn GTGT khi bn hng ho, dch v phi s dng ho n bn hng. - C s kinh doanh trc tip bn l hng ha, cung ng dch v c gi tr thp di mc quy nh khng phi lp ho n, nu ngi mua yu cu cung cp ho n th phi lp ho n theo quy nh, trng hp khng lp ho n th phi lp Bng k bn l lm cn c tnh thu. - i vi c nhn, n v hnh chnh s nghip c sn xut, kinh doanh hng ho, dch v chu thu GTGT khng thng xuyn c nhu cu s dng ho n th c c quan thu cp ho n l cho tng trng hp. Vic s dng v ghi ha n i vi mt s trng hp c th c quy nh r trong cc vn bn hin hnh v thu GTGT v trong quy nh v ch qun l s dng ho n, chng t do B Ti chnh ban hnh. C s kinh doanh phi tun th nhng quy nh ny. 2.5. ng k, k khai, np thu, quyt ton thu 2.5.1. ng k np thu Cng tc ng k np thu l th tc u tin m c s kinh doanh phi thc hin. Cc c s kinh doanh sau khi thc hin ng k np thu, c quan thu c trch nhim cp m s thu v Giy chng nhn ng k thu theo ch quy nh. - i tng thuc din phi ng k thu: bao gm tt c cc c s kinh doanh, k c cc cng ty, nh my, x nghip, chi 83

nhnh, ca hng trc thuc c s kinh doanh chnh phi ng k np thu vi c quan thu. - Ni dung phi ng k: C s kinh doanh phi ng k v a im kinh doanh, ngnh ngh kinh doanh, lao ng, tin vn, ni np thu, phng php tnh v np thu v cc ch tiu lin quan khc theo mu ng k np thu. - Thi hn ng k np thu: i vi c s mi thnh lp, thi gian ng k np thu chm nht l 10 ngy k t ngy cp Giy php u t hoc Giy chng nhn ng k kinh doanh v cp con du; trng hp c s cha c cp giy chng nhn ng k kinh doanh nhng c hot ng kinh doanh, c s phi ng k np thu trc khi kinh doanh. Cc c s ng k np thu nu c thay i ngnh ngh kinh doanh, chuyn tr s kinh doanh, sp nhp, gii th, ph sn, hp nht, chia, tch hay thnh lp cc cng ty, nh my, x nghip, chi nhnh, ca hng mi .v.v. phi ng k b sung vi c quan thu chm nht l 5 ngy trc khi c s thay i . Mt s trng hp c th vic ng k np thu c quy nh nh sau: - C s hot ng sn xut, kinh doanh c tr s chnh mt a phng (tnh, thnh ph trc thuc Trung ng) nhng c c s hch ton ph thuc mt a phng khc th c s kinh doanh phi ng k np thu vi c quan thu ni ng tr s, cc c s hch ton ph thuc phi ng k np thu GTGT vi c quan thu a phng ni c s ph thuc ng tr s. - C s xy dng, lp t phi ng k np thu vi c quan thu a phng ni ng tr s, ng thi phi ng k, k khai, np thu vi c quan thu a phng ni xy dng cng trnh. - C s thc hin c ch khon cho tp th, c nhn kinh doanh theo phng thc t chu trch nhim v kt qu kinh doanh th tp th, c nhn nhn khon phi trc tip ng k, k khai, np thu GTGT vi c quan thu ni kinh doanh. - C s kinh doanh thuc i tng p dng phng php tnh thu trc tip trn gi tr gia tng, nu thc hin ng, cc iu kin mua, bn hng ha, dch v c y ho n, chng t, ghi chp hch ton s k ton ng ch , k khai, np thu GTGT ng ch v t nguyn ng k thc hin np thu GTGT theo phng php khu tr thu th c th c p dng tnh thu theo phng php khu tr thu. 2.5.2. K khai thu GTGT 84

Cc c s kinh doanh hng ha, dch v chu thu GTGT phi lp v gi cho c quan thu t khai tnh thu GTGT tng thng. Thi gian gi t khai ca thng cho c quan thu chm nht l trong 10 ngy u thng tip theo. C s phi k khai y , ng mu t khai thu v chu trch nhim v tnh chnh xc ca vic k khai. Trng hp kinh doanh nhiu loi hng ha, dch v c mc thu GTGT khc nhau, c s kinh doanh phi k khai thu GTGT theo tng mc thu sut quy nh i vi tng loi hng ha dch v; nu khng xc nh c theo tng mc thu sut th c s kinh doanh phi tnh v np thu theo mc thu sut cao nht ca hng ha, dch v m c s sn xut, kinh doanh. Trong trng hp khng pht sinh doanh s bn hng ha, dch v, thu u vo, thu u ra, c s kinh doanh vn phi k khai v np t khai cho c quan thu. Mt s trng hp c s kinh doanh np thu theo phng php khu tr thu vic k khai thu phi np c quy nh c th nh sau: - K khai thu i vi hot ng xy dng: trng hp cc c s xy dng, lp t c t chc cc n v ph thuc khng c t cch php nhn thc hin xy lp cc cng trnh a phng khc (tnh, thnh ph trc thuc trung ng) ni c s ng tr s chnh th n v xy dng, lp t hoc c s chnh phi k khai doanh thu v thu GTGT np ti a phng ni xy dng cng trnh, hng mc cng trnh theo t l bng 3% trn gi thanh ton cng trnh, hng mc cng trnh cha c thu GTGT. C s xy dng, lp t c trch nhim k khai, quyt ton thu GTGT theo ch quy nh vi c quan thu ni ng tr s chnh. S thu GTGT np ni xy dng cng trnh c tnh vo s thu GTGT np khi c s xy dng k khai np thu GTGT ti vn phng tr s chnh. Cc c s xy dng, lp t k hp ng xy dng, lp t (nh thu chnh) nhng giao li mt phn cng vic hay cng trnh cho c s khc thc hin (nh thu ph) th c s xy dng, lp t phi ng k, khai bo vi c quan thu ti a phng ni c cng trnh xy dng, lp t v hp ng xy dng, lp t v hp ng giao thu li cho c s khc, cc c s thc hin k khai np thu GTGT ti a phng cho phn gi tr cng trnh do mnh thc hin. Nu c s xy dng, lp t (nh thu ph) khng ng k, k khai np thu th c s xy dng, lp t (nh thu chnh) phi k khai, np thu GTGT trn ton b gi tr cng trnh theo hp ng. Trng hp c s xy dng, lp 85

t thc hin thi cng xy lp nhng cng trnh, hng mc cng trnh lin quan ti nhiu a phng, khng xc nh c doanh thu v chi ph pht sinh ca cng trnh tng a phng th c s kinh doanh thc hin ng k, k khai, np thu GTGT a phng ni c s ng tr s. - K khai thu i vi hng bn i l: c s c hng bn thng qua i l (i l bn ng gi quy nh ca bn ch hng, hng hoa hng), cn c vo ho n lp cho hng bn qua i l, c s phi k khai np thu hng thng i vi hng ho bn thng qua i l. C s i l bn hng theo cc hnh thc phi k khai, tnh v np thu GTGT i vi hng ho bn i l v tin hoa hng thu c t hot ng i l. C s bn i l ng gi theo quy nh ca bn ch hng, hng hoa hng nu bn gi thp hn gi quy nh ca bn ch hng th phi k khai, np thu theo gi bn do ch hng quy nh. Ring i vi cc trng hp c s kinh doanh lm i l bn hng ho, dch v thuc i tng khng chu thu GTGT; c s kinh doanh lm i l dch v bu in, bo him, x s, bn v my bay theo ng gi quy nh ca c s giao i l hng hoa hng th khng phi k khai v np thu GTGT i vi hng ho, dch v nhn bn i l v doanh thu hoa hng i l c hng. C s nhn lm i l thu mua theo cc hnh thc phi k khai, np thu GTGT cho hng ho thu mua i l v hoa hng c hng (nu c). Trng hp t chc, c nhn Vit Nam lm i l bn hng ha, dch v cho t chc, c nhn nc ngoi th t chc, c nhn Vit Nam phi k khai np thu GTGT i vi hng ha, dch v thay cho pha nc ngoi. - K khai thu i vi cc tng cng ty, tng ty c cc c s trc thuc. Vic k khai c quy nh c th cho cc trng hp sau y: Cc c s hch ton c lp v cc c s hch ton ph thuc nh cng ty, x nghip, nh my, chi nhnh, ca hng c t cch php nhn khng y , c con du v ti khon ti ngn hng trc tip bn hng ha, dch v, pht sinh doanh thu phi k khai, np thu GTGT theo phng php khu tr ti a phng ni c s kinh doanh ng tr s. Trng hp c s hch ton ph thuc khc a phng ni ng tr s chnh ca vn phng cng ty, tng cng ty, khng c t cch php nhn, khng c con du v ti khon tin gi ti ngn hng trc tip bn hng ha, dch v, pht sinh doanh thu th c s hch ton ph thuc phi k khai, np thu GTGT ti a phng ni pht sinh doanh thu theo t l 2% trn doanh thu cha c thu GTGT i vi hng ha, dch v thuc 86

i tng p dng thu sut 5%, t l 3% trn doanh thu cha c thu GTGT i vi hng ha, dch v thuc i tng p dng thu sut 10%. Tng cng ty, cng ty c trch nhim k khai, quyt ton thu GTGT theo ch quy nh vi c quan thu ni ng tr s chnh. S thu GTGT c s hch ton ph thuc np ti a phng c tnh vo s thu GTGT np khi cng ty, tng cng ty k khai np thu GTGT ti Vn phng tr s chnh. Cc c s hch ton ph thuc ng tr s cng a phng (tnh, thnh ph trc thuc Trung ng) ni c tr s chnh ca n v cp trn nh cng ty, tng cng ty th cng ty, tng cng ty thc hin k khai, np thu tp trung thay cho cc c s hch ton ph thuc. Nu c s hch ton ph thuc l php nhn khng y , c con du, ti khon tin gi ngn hng, trc tip bn hng ha, dch v, k khai y thu GTGT u vo, u ra mun k khai np thu ring phi ng k np thu, cp m s thu ph thuc v s dng ha n ring. Cc c s sn xut hch ton ph thuc khc a phng (tnh, thnh ph trc thuc trung ng) ni ng tr s chnh ca cng ty nu khng trc tip bn hng, khng pht sinh doanh thu, c s khng hch ton c y thu u vo th thc hin k khai, np thu tp trung ti vn phng tr s chnh ca cng ty. i vi vn phng tng cng ty khng trc tip kinh doanh, khng thuc i tng np thu GTGT nu bn ti sn k c loi chu thu GTGT khng phi tnh, k khai, np thu GTGT i vi ti sn bn ra. - K khai thu i vi cc hot ng c Nh nc tr gi, tr cc: c s kinh doanh bn hng ho thuc i tng chu thu GTGT cho i tng v gi theo quy nh ca Nh nc c Nh nc tr gi, tr cc vn chuyn, khi bn hng phi tnh thu GTGT u ra k khai, np thu GTGT cho hng ho theo gi bn quy nh ca Nh nc. Khon tin tr gi, tr cc c Ngn sch cp khng phi tnh thu GTGT, c s hch ton vo thu nhp tnh thu thu nhp doanh nghip. - K khai thu GTGT trong trng hp bn ti sn ca cc doanh nghip chm dt hot ng. C s kinh doanh khi chia tch, gii th, ph sn, chuyn i s hu c bn ti sn l hng ho chu thu GTGT phi tnh, k khai, np thu GTGT. Trng hp bn ti sn ca doanh nghip theo quy nh ti Ngh nh s 103/1999/N-CP ngy 10/9/1999 ca Chnh ph v giao, bn, khon kinh doanh, cho thu doanh nghip Nh nc, 87

bn ti sn ca cc doanh nghip ph sn theo quy nh ca Lut ph sn doanh nghip th khng phi tnh, k khai, np thu GTGT i vi ti sn ny. - K khai thu i vi hot ng bun chuyn: c s kinh doanh bun chuyn phi k khai v np thu theo tng chuyn hng vi chi cc thu ni mua hng, trc khi vn chuyn hng i (tr cc trng hp c min thu GTGT theo quy nh ca Chnh ph). S thu phi np i vi hng ho bun chuyn tnh theo phng php trc tip trn gi tr gia tng. - K khai np thu GTGT i vi cc c s kinh doanh np thu GTGT theo phng php trc tip c GTGT m (-): c s kinh doanh mua bn vng bc, ngoi t, qu v c s kinh doanh np thu theo phng php tnh thu trc tip trn GTGT, thc hin y vic mua bn hng ho, dch v c ho n, chng t, ghi chp s sch k ton, trng hp k khai thu phi np ca thng pht sinh gi tr gia tng m (-) th khng phi np thu GTGT, gi tr gia tng m c kt chuyn b tr vo GTGT pht sinh ca thng tip sau tnh thu GTGT phi np v quyt ton thu c nm nhng khng c kt chuyn phn gi tr gia tng m ca nm quyt ton thu sang nm sau. - C s kinh doanh v ngi nhp khu hng ho phi k khai v np t khai thu GTGT theo tng ln nhp khu cng vi vic k khai thu nhp khu vi c quan Hi quan thu thu nhp khu. 2.5.3. Np thu GTGT i tng np thu GTGT c trch nhim np thu GTGT y , ng hn vo ngn sch Nh nc. C th: - V s thu phi np: Cn c s thu phi np ghi trn t khai ca c s kinh doanh np thu theo phng php t tnh, t khai t np thu; i vi cc trng hp khc hp khc cn c vo s thu trong thng bo ca c quan thu. Trong mt k tnh thu, nu c s kinh doanh c s thu np tha k trc c tr vo s thu phi np ca k tip theo, nu k trc np thiu th phi np s thu k trc cn thiu. - Thi hn np thu chm nht khng qu ngy 25 ca thng tip theo. Trng hp c s kinh doanh c thu gi tr gia tng pht sinh ln, n nh t 200 triu ng/thng tr ln np thu theo nh k 5, 10 ngy mt ln trong thng. i vi c nhn (h) kinh doanh np thu theo mc khon n nh th thi gian np thu chm nht l ngy cui cng ca thng phi np. 88

C s kinh doanh v ngi nhp khu hng ha phi np thu GTGT hng ho nhp khu theo tng ln nhp khu. - ng tin np thu: Thu GTGT np vo ngn sch Nh nc bng ng Vit Nam. Trng hp c s kinh doanh c doanh s bn hoc mua hng ho, dch v thanh ton bng ngoi t th phi quy i ngoi t ra ng Vit Nam theo t gi bnh qun lin ngn hng do Ngn hng Nh nc Vit Nam cng b ti thi im pht sinh doanh thu hot ng mua, bn hng ho, dch v bng ngoi t xc nh thu GTGT phi np. - a im np thu: C s kinh doanh c th trc tip np tin thu GTGT ti Kho bc Nh nc. Trng hp c ti khon ti ngn hng, c s kinh doanh c th lm th tc trch chuyn tin t ti khon np thu. i vi nhng c nhn (h) kinh doanh a bn kinh doanh xa Kho bc hoc kinh doanh lu ng th c quan thu t chc thu thu v np vo NSNN. 2.5.4. Quyt ton thu GTGT - i tng phi thc hin quyt ton thu vi c quan thu: Cc c s kinh doanh (tr h kinh doanh va v nh np thu theo mc n nh) phi thc hin lp v gi quyt ton thu GTGT hng nm cho c quan thu ni c s ng k np thu. Nm quyt ton thu c tnh theo nm dng lch. C s phi k khai y , ng cc ch tiu v s liu theo mu quyt ton thu, phi chu trch nhim v tnh ng n ca s liu k khai - Thi hn c s kinh doanh phi np quyt ton cho c quan thu chm nht khng qu 60 ngy, k t ngy 31 thng 12 ca nm quyt ton thu. Trng hp c s kinh doanh sp nhp, hp nht, chia, tch, gii th, ph sn, chuyn i s hu; giao, bn, khon, cho thu doanh nghip Nh nc thi hn np quyt ton thu l trong thi hn 45 ngy k t ngy c quyt nh sp nhp, hp nht, chia, tch, gii th, ph sn chuyn i s hu; giao, bn, khon, cho thu doanh nghip Nh nc. - Trn c s quyt ton thu, trong vng 10 ngy k t ngy np bo co quyt ton, c s kinh doanh c trch nhim np s thu cn thiu vo NSNN, nu np tha th c tr vo k tip theo hoc c hon thu nu c s thuc din c hon thu. 2.6. Hon thu gi tr gia tng Hon thu GTGT l vic nh nc tr li s thu GTGT m i tng np thu np cho NSNN trong mt s trng hp 89

nht nh. C th hn, hon thu GTGT l vic NSNN tr li cho c s kinh doanh hoc t chc, c nhn mua hng ho, dch v v s dng s tin thu u vo tr khi mua hng ho, dch v m c s kinh doanh cn cha c khu tr trong k tnh thu hoc hng ho, dch v trong trng hp tiu dng ca t chc, c nhn khng thuc din chu thu. Ni dung c bn ca hon thu GTGT theo quy nh hin hnh bao gm: 2.6.1. i tng v trng hp c hon thu GTGT Th nht, c s kinh doanh thuc i tng np thu theo phng php khu tr thu c xt hon thu trong cc trng hp sau: - C s kinh doanh trong 3 thng lin tc tr ln (khng phn bit nin k ton) c s thu u vo cha c khu tr ht. S thu c hon l s thu u vo cha c khu tr ht ca thi gian xin hon thu. Trng hp ny p dng cho c c s kinh doanh c u t mi, u t chiu su. - C s kinh doanh trong thng c hng ho, dch v xut khu nu c s thu GTGT u vo ca hng ha xut khu pht sinh trong thng cha c khu tr t 200 triu ng tr ln th c xt hon thu theo thng. Trng hp trong thng thu GTGT u vo cha c khu tr ht bao gm c thu u vo ca hng ha, dch v bn trong nc th cng c tnh vo s thu c hon trong thng. Th hai, i vi c s kinh doanh u t mi ng k kinh doanh, ng k np thu theo phng php khu tr thu ang trong giai on u t, cha i vo hot ng, cha pht sinh thu u ra, nu thi gian u t t mt nm tr ln c xt hon thu u vo theo tng nm. S thu GTGT u vo ca ti sn u t c hon c gi tr ln t 200 triu ng tr ln th c xt hon thu tng qu. Th ba, i vi c s kinh doanh thuc i tng np thu theo phng php khu tr thu c d n u t ca c s sn xut ang trong giai on u t, cha i vo hot ng, cha ng k kinh doanh, ng k np thu, c s thu GTGT ca hng ha, dch v s dng cho d n u t t 200 triu ng tr ln c xt hon thu theo qu. C s kinh doanh phi k khai, lp h s hon thu ring cho d n u t. Th t, c s kinh doanh quyt ton thu khi sp nhp, hp nht, chia tch, gii th, ph sn, chuyn i s hu; giao, bn, khon, cho thu doanh nghip Nh nc c thu GTGT np tha, s thu GTGT u vo cha uc khu tr ht. 90

Th nm, c s kinh doanh c hon thu theo quyt nh ca c quan c thm quyn theo quy nh ca php lut. Th su, hon thu GTGT tr i vi cc d n s dng vn ODA c quy nh nh sau: Ch d n s dng vn ODA khng hon li, d n s dng vn ODA vay hoc vn ODA hn hp thuc i tng c NSNN u t khng hon tr ton b hoc mt phn c hon thu GTGT ca hng ho, dch v mua vo s dng cho d n. S thu GTGT c hon l s thu GTGT ghi trn ha n GTGT ca hng ha, dch v mua vo. Trng hp ch d n khng c NSNN b tr vn i ng thanh ton tin thu GTGT ca hng ha, dch v mua vo s dng cho d n; ch d n giao thu cho cc nh thu chnh thuc i tng np thu GTGT theo phng php khu tr thu cung cp cc hng ho, dch v theo gi khng c thu GTGT, th nh thu chnh c tnh khu tr, hon thu GTGT u vo ca hng ho, dch v cung cp cho d n. Cc ch d n s dng ngun vn ODA thuc i tng c hon thu, phi ghi tng vn ngn sch cp cho d n s tin thu GTGT c hon. Khi tnh k hoch vn i ng hng nm cho d n khng phi tnh k hoch vn i ng np thu GTGT. Trng hp cc ch d n c NSNN b tr vn i ng thanh ton cho nh thu theo gi c thu GTGT, th cc nh thu khi bn hng ha, dch v cho d n phi tnh thu v k khai np thu GTGT theo quy nh. Th by, t chc Vit Nam s dng tin vin tr nhn o, vin tr khng hon li ca t chc, c nhn nc ngoi mua hng ho ti Vit Nam vin tr th c hon li tin thu GTGT tr ghi trn ho n GTGT khi mua hng. Cc c s kinh doanh, t chc thuc i tng c hon thu GTGT theo quy nh trong cc trng hp ni trn phi l i tng c cp giy chng nhn ng k kinh doanh (giy php u t), c con du, lu gi s sch, chng t k ton theo ch quy nh v c ti khon tin gi ti ngn hng. Th tm, i tng c hng u i min tr ngoi giao theo Php lnh v u i min tr ngoi giao mua hng ha, dch v ti Vit Nam c hon li s thu GTGT tr ghi trn ha n GTGT. 2.6.2. Trch nhim ca cc i tng lin quan n vic hon thu

91

- i tng np thu: c trch nhim lp v gi h s ngh hon thu theo quy nh gi c quan thu; m bo tnh chnh xc, trung thc v phi chu trch nhim trc php lut v s liu k khai; lu gi y ti c s cc h s khc lin quan n hon thu, khu tr thu; cung cp y ho n, chng t v h s c lin quan lm c s xc nh s thu GTGT c hon khi c quan thu yu cu thanh tra hon thu ti c s. - C quan thu: thc hin tip nhn h s hon thu, kim tra h s hon thu, qun l cht ch vic hon thu. Thng bo bng vn bn v gi tr h s cho c s kinh doanh khng thuc i tng c hon thu; yu cu c s kinh doanh b sung h s hoc lp li h s trong trng hp c s kinh doanh thuc i tng c hon thu nhng h s cha lp y , ng quy nh. Kim tra s liu, xc nh s thu c hon ca cc i tng c hon thu. Ra quyt nh hon thu cho i tng c hon thu. Thc hin kim tra, thanh tra hon thu ti c s i vi cc trng hp pht hin h s c du hiu nghi vn, i tng hon thu vi phm quy nh ca Lut thu. - Trch nhim ca Kho bc Nh nc cc cp: Trong thi gian ti a l 03 ngy k t ngy nhn c quyt nh hon thu ca c quan thu, Kho bc Nh nc cc cp thc hn vic chi hon thu cho cc i tng. 2.6.3. Thm quyn gii quyt hon thu Cc trng cc thu xem xt, ra quyt nh hon thu cho cc i tng c hon thu GTGT thuc quyn qun l ca cc thu. B trng B Ti chnh hoc Tng cc trng Tng cc Thu theo u quyn ca B trng B Ti chnh ra quyt nh hon thu cho cc i tng v trng hp c bit khc. 2.6.4. Thi hn gii quyt hon thu - Thi hn gii quyt hon thu i vi i tng p dng hon thu trc kim tra sau ti a l 15 ngy (03 ngy i vi cc d n s dng vn ODA) k t ngy nhn c y h s theo quy nh. - Thi hn gii quyt hon thu i vi i tng p dng kim tra, thanh tra ti c s trc khi hon thu ti a l 60 ngy k t ngy nhn c y h s theo quy nh. 2.7. T chc qun l thu thu GTGT Thu GTGT l mt sc thu tin tin, chim mt t l ln trong tng thu thu, song n cng i hi cng tc qun l phi ht sc cht ch nu khng s dn n tht thu ln hoc 92

thm ch b tht thot ngn sch Nh nc qua hon thu. Trng tm ca cng tc qun l thu GTGT bao gm qun l i tng np thu, qun l ho n chng t v qun l cng tc hon thu GTGT. 2.7.1. Qun l i tng np thu y l khu u tin, quan trng nhm a cc c s sn xut kinh doanh vo din qun l ca c quan thu. Thc hin qun l tt khu ny va gp phn trnh c tht thu thu do khng bao qut ht s i tng np thu, ng thi m bo s ng gp cng bng gia cc c s kinh doanh. Trong iu kin hin nay, mi trng kinh doanh ngy mt c ci thin, nhiu c s kinh doanh mi c thnh lp, lnh vc hot ng kinh doanh ngy mt a dng do cng tc qun l i tng np thu cn c ch trng v tng cng trn tt c cc phng din nh nh qun l v s lng cc c s sn xut kinh doanh, quy m, ngnh ngh, a bn, phng php np thu GTGT, qun l tt i tng np thu GTGT, trc ht, cn c s c gng n lc ca c quan qun l thu thu. Bn cnh , cn c s phi hp cht ch gia cc c quan cp giy php ng k kinh doanh vi c quan thu c th nm bt kp thi tnh hnh hot ng ca cc c s kinh doanh t c bin php qun l thch hp, pht hin v c bin php x l kp thi cc vi phm php lut ca cc c s kinh doanh. 2.7.2. Qun l ho n chng t Ho n chng t l cn c quan trng nh hng n vic xc nh ngha v thu GTGT. c th ca sc thu ny l vic khu tr thu v hon thu m hiu qu ca vic thc hin n ph thuc rt ln vo cng tc qun l ho n chng t lm c s xc nh s thu GTGT u vo c khu tr, s thu GTGT phi np v s thu GTGT c hon. Nu cng tc qun l ho n, chng t khng tt s c hu qu khng nh, m ni cm nht l vn trn lu thu gy tht thot ln cho NSNN. qun l tt ho n chng t, v pha c quan qun l cn c quy nh cht ch r rng cht ch t khu in, pht hnh, qun l, s dng ho n; quy nh cc hnh thc x pht i vi cc hnh vi vi phm. Ngoi ra, cng tc qun l ho n chng t c hiu qu, cn tng cng cng tc thanh kim tra, qun l cht ch vic cp pht v s dng ho n chng t, thc hin x l nghim minh v c hnh pht thch ng i vi cc trng hp vi phm. Hn na, cn c bin php thch hp khuyn khch cc i tng tiu dng, c bit l dn c khi mua hng phi ly ho n. 2.7.3 Qun l cng tc hon thu GTGT 93

Hon thu GTGT l mt trong nhng ni dung rt quan trng ca Lut thu GTGT, gp phn pht huy tc dng tch cc ca sc thu ny trong vic khuyn khch v thc y cc c s kinh doanh xut khu, khuyn khch u t, thu ht vn u t nc ngoi, gii quyt kh khn v vn cho cc c s sn xut kinh doanh. Khu hon thu GTGT l mt khu rt d xy ra cc gian ln chim ot. Do vy, cng tc hon thu phi c thc hin cht ch, m bo va hon thu ng, kp thi cho cc i tng c hon, va phi kim tra kim sot, pht hin v ngn nga s chim ot tin thu ca NSNN. thc hin tt vic hon thu GTGT, trc ht, cn c quy trnh hon thu r rng, c th; tng cng phi kt hp kim tra thanh tra trong ni b ngnh thu, nng cao trnh trch nhim ca cn b lm cng tc hon thu. Ngoi ra, cn ch ng chuyn dn sang p dng cc cng ngh hin i, ng dng tin hc trong qun l thu.

94

Chng 5

Thu thu nhp doanh nghip

1. Gii thiu chung v thu thu nhp doanh nghip

1.1. Khi nim, c im ca thu thu nhp doanh nghip Thu thu nhp doanh nghip (TNDN) l thu tnh trn thu nhp chu thu ca cc doanh nghip trong k tnh thu. Thu thu nhp doanh nghip (mt s nc gi l thu thu nhp cng ty) ra i bt ngun t cc l do ch yu sau y: - Thu TNDN c s dng iu tit thu nhp ca cc nh u t nhm gp phn m bo cng bng x hi. - Thu TNDN l mt trong cc ngun thu quan trng ca ngn sch nh nc v c xu hng tng ln cng vi s tng trng ca nn kinh t. Khi nn kinh t pht trin, u t gia tng, thu nhp ca cc doanh nghip v ca cc nh u t tng ln lm cho kh nng huy ng ngun ti chnh cho nh nc thng qua thu TNDN ngy cng n nh v vng chc. - Xut pht t yu cu phi qun l cc hot ng u t v kinh doanh trong tng thi k nht nh, thng qua vic quy nh i tng np thu, i tng chu thu, s dng thu sut v cc u i thu TNDN, nh nc thc hin cc mc tiu qun l kinh t v m. Thu thu nhp doanh nghip c cc c im sau y: Th nht, thu TNDN l thu trc thu, i tng np thu TNDN l cc doanh nghip, cc nh u t thuc cc thnh phn kinh t khc nhau ng thi cng l ngi chu thu. Th hai, thu TNDN ph thuc vo kt qu hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip hoc cc nh u t. Thu GTGT, thu TTB l mt s tin cng thm vo gi bn ca hng ha, dch v, ngi bn hng hoc ngi cung cp dch v l ngi tp hp thu v np vo kho bc, bi vy, n ch yu ph thuc vo mc tiu dng hng ha. Thu TNDN c xc nh trn c s thu nhp chu thu, nn ch khi cc doanh nghip, cc nh u t kinh doanh c li nhun mi phi np thu TNDN. Th ba, thu TNDN l thu khu tr trc thu thu nhp c nhn. Thu nhp m cc c nhn nhn c t hot ng u t nh: li tc c phn, li tin gi ngn hng, li nhun do gp vn lin doanh, lin ktl phn thu nhp c chia sau khi np thu TNDN. Do vy, thu TNDN cng c th coi l mt bin php qun l thu nhp c nhn. 95

 cc nc tuy c s khc nhau v phm vi bao qut, i tng p dng, cc mc thu sut hoc cc u i thu TNDN, nhng trong cch thit lp thu TNDN u qun trit cc nguyn tc c bn nht nh. 1.2. Nguyn tc thit lp thu thu nhp doanh nghip Th nht, thu TNDN phi bao qut c mi khon thu nhp pht sinh trong hot ng ca cc doanh nghip. Vic b st ngun thu khng ch lm nh hng ti thu NSNN m cn vi phm nguyn tc cng bng khi nh thu. Tuy nhin, khi thit k thu TNDN, ty vo mc ch iu tit hoc cc mc ch khc trong qun l ca nh nc trong tng thi k nht nh, theo quy nh ca php lut c nhng khon thu nhp khng trong phm vi iu tit ca thu TNDN, hoc tm thi cha nm trong phm vi iu tit ca thu TNDN. Th hai, thng nht cch xc nh thu nhp chu thu. xc nh chnh xc thu nhp chu thu v m bo cng bng gia cc i tng np thu TNDN cn c s thng nht trong cch xc nh thu nhp chu thu. Mt s nh kinh t a ra quan im nh thu TNDN i vi ton b thu nhp ca cc nh u t l thu nhp bng tin mt v c phn li vn u t, d li ang dng tim n (c th nhn c trong tng lai - theo nh ngha thu nhp hon chnh ca Haig - Simons). V phng din l thuyt th quan im ny c th chp nhn v m bo cng bng gia cc doanh nghip, gia cc nh u t. Nhng trn thc t th li khc, c c thu nhp ging nhau th mi ch th to ra thu nhp li c chi ph khch quan khc nhau (chng hn chi ph tin lng, chi ph qun l, chi ph khc phc ri ro), hoc kh c th xc nh c chnh xc s thu nhp s nhn c trong tng lai. Nn nu da vo thu nhp hon chnh lm c s nh thu th nguyn tc cng bng khng c m bo v khng kh thi. Do thu nhp chu thu phi c xc nh trong cc trng hp c th: - Xc nh ngha v np thu thu nhp theo nguyn tc c s thng tr v ngun pht sinh thu nhp. Theo , s xc nh c doanh nghip l i tng np thu nc no v doanh thu tnh thu nhp chu thu ca doanh nghip. Theo nguyn tc c s thng tr, mt doanh nghip c coi l c s thng tr ca nc no th b nh thu trn mi khon thu nhp, bt k thu nhp pht sinh trong nc hay nc ngoi. Theo nguyn tc ngun pht sinh thu nhp, mt doanh nghip b nh thu vo khon thu nhp nu khon thu nhp 96

 pht sinh ti nc nh thu, bt k doanh nghip c phi l c s thng tr ca nc hay khng. - Thu nhp pht sinh t cc hot ng ca doanh nghip phi l thu nhp bng tin hoc tnh ra c bng tin v ghi nhn trong k tnh thu. - Thu nhp chu thu TNDN c xc nh trn c s doanh thu ca doanh nghip v cc khon chi ph gn lin vi qu trnh to ra doanh thu. Tu theo iu kin, hon cnh c th ca mi nc trong tng thi k nht nh m cc khon chi ph min tr c php lut quy nh khc nhau. Th ba, nguyn tc khu tr chi ph khi xc nh thu nhp chu thu. Thu TNDN thc cht iu tit vo li nhun ca doanh nghip, trong khi , li nhun ca doanh nghip b ph thuc vo doanh thu t cc hot ng kinh doanh ca doanh nghip v cc khon chi ph. Php lut ca mi nc quy nh cc khon chi ph c khu tr xc nh thu nhp chu thu c khc nhau, nhng thng thng phi l chi ph hp l v khi khu tr phi qun trit cc nguyn tc sau: - Cc khon chi ph c khu tr phi l nhng khon chi ph c lin quan ti vic to ra thu nhp ca doanh nghip. - l cc khon chi ph thc s c chi ra v c cn c hp php. - L cc khon chi ph c mc tr hp l: ph hp vi gi c th trng hoc cc nh mc kinh t, k thut. - Khon chi phi c tnh thu nhp hn l tnh vn. Tuy nhin, trn thc t trong nhng trng hp c th vic xc nh cc khon chi ph c khu tr cn ty thuc vo tnh cht pht sinh thu nhp v chi ph c lin quan. Th t, quy nh thi gian xc nh thu nhp chu thu. Do tnh cht phc tp ca cc khon thu nhp pht sinh v thi gian nhn c cc khon thu nhp, c nhng khon thu nhp doanh nghip nhn c trong mt nm, nhng cng c nhng khon thu nhp nhn c trong nhiu nm, nn vic quy nh thi gian xc nh doanh thu v thu nhp chu thu ca doanh nghip c tnh c nh sao cho cch tnh ton n gin, m bo cng bng gia i tng np thu, m bo ngun thu cho NSNN v m bo tnh kh thi ca vic nh thu. Trong thc tin cc nc c quy nh khc nhau v thi gian xc nh doanh thu lm c s tnh thu, nhng thng thng l nm ti chnh (12 thng). 97

Th nm, xc nh thu sut thu TNDN hp l. Thu TNDN b chi phi trc tip bi cc chnh sch kinh t, x hi ca Nh nc, do , trong khi thit k nn c thu sut ph thng, c cc mc thu sut u i v cc trng hp min, gim thu. Quy nh nh vy l cn thit khuyn khch cc nh u t trong cc ngnh ngh kinh doanh hoc cc lnh vc nht nh, nhng khng nn qu phc tp, va lm gim c s tnh thu, va to iu kin i tng np thu c th trnh thu v chi ph qun l thu tn km. 1.3. Qu trnh hnh thnh, pht trin thu TNDN trn th gii v Vit Nam Thu TNDN ( mt s nc gi l thu thu nhp cng ty, thu cng ty, hoc thu li tc), c p dng t lu nhiu nc trn th gii. Cc nc p dng thu TNDN sm vo khong gia v cui th k 19 nh: Anh, Nht; mt s nc khc p dng vo khong u th k 20 nh: Php, Thy S, Lin X c, Trung Quc Mi nc khi p dng thu thu nhp doanh nghip u c nhng hon cnh ring, nhng tu trung xut pht t cc l do ch yu nh: do nhu cu tng chi ca NSNN khi nh nc c nhng ci cch nht nh; do xu hng i hi s bnh ng, dn ch ca cng dn trong khi thc hin ngha v thu i vi nh nc v nn kinh t nc pht trin n mt mc nht nh. Thu TNDN ngy cng tr thnh ngun thu quan trng ca NSNN cc nc p dng thu TNDN, v d Nht, thu thu nhp cng ty nm 2000 chim t trng 19,6% trong tng thu NSNN, c thi k ln ti 30% tng thu NSNN; Php thu thu nhp cng ty nm 2001 chim khong 20% tng s thu t thu; cc nc Thy in, Canada, M, thu thu nhp cng ty thng thng chim khong t 20% n 25% tng s thu t thu v tng i n nh. Vit Nam, thu TNDN c xut x t khon trch np li nhun p dng i vi khu vc kinh t quc doanh v thu li tc doanh nghip p dng i vi khu vc kinh t ngoi quc doanh trong giai on t 1953 n trc 1/1/1990. Ch trch np li nhun c p dng i vi tt c cc x nghip quc doanh v x nghip cng t hp doanh, c s phn bit mc thu sut p dng i vi x nghip thuc cc ngnh sn xut hoc dch v khc nhau. V d, ngnh cng nghip nng, khai thc m, sn xut, xy dng, vn ti thu sut 40% trn li nhun thc hin; cc x nghip thuc ngnh kinh doanh thng mi, xut nhp khu v dch v p dng thu sut l 60% trn li nhun thc hin. Thu li tc doanh nghip p dng i vi mi i tng ngoi quc doanh c hot ng 98

sn xut kinh doanh cng thng nghip, dch v, thu sut phn bit theo tnh cht ngnh ngh kinh doanh v hnh thc s hu. T 1/1/1990 n trc ngy 1/1/1999 thu li tc c p dng thng nht cho mi thnh phn kinh t thay cho ch trch np li nhun p dng i vi khu vc kinh t quc doanh v thu li tc doanh nghip p dng i vi khu vc kinh t ngoi quc doanh. C s tnh thu li tc l li tc doanh nghip v thu sut. Mc thu sut ph thng l 30%, 40%, 50%; t nm 1993 cc mc thu sut c gim tng ng l 25%, 35%, 45% trn li tc t c. Ngoi ra, i tng np thu cn phi np thu li tc b sung khi c li tc do li th khch quan, hoc c li tc c chia do gp vn vt mc nh nc quy nh. Trong giai on ny, cc doanh nghip c vn u t nc ngoi p dng thu li tc theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam vi mc thu sut ph thng thp hn so vi cc doanh nghip trong nc. T 1/1/1999 cho ti trc ngy 1/1/2004 thu TNDN c p dng thng nht i vi cc i tng kinh doanh thuc cc thnh phn kinh t khc nhau thay cho thu li tc, mc thu sut ph thng i vi cc doanh nghip trong nc l 32%; i vi cc doanh nghip c vn u t nc ngoi l 25%. Sau 5 nm thc hin, Quc hi kho XI k hp th ba thng qua Lut thu TNDN (sa i) v c hiu lc thi hnh t 1/1/2004 p dng cho tt c cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t khc nhau k c doanh nghip trong nc v doanh nghip c vn u t nc ngoi ti Vit Nam. Qua cc thi k, theo php lut thu li tc, thu TNDN th cc ni dung c th v phm vi i tng np thu, thu nhp chu thu, h thng thu sut, ch min gim thu v cc vn qun l thu c quy nh khc nhau, nhng c mt s nguyn tc chung xc nh c s tnh thu, cc u i thu, v c bn, c quan nim thng nht. Do vy, thu TNDN ngy cng c hon thin ph hp vi thc t v thng l quc t. T trng thu TNDN Vit Nam trong tng s thu thu v ph trong nc ngy cng tng trong nhng nm gn y, nm 1999 chim 19,7%; nm 2000 chim 25,8%; nm 2001 chim 26,1%; nm 2002 chim 28,5%. Nhng con s trn cho thy r hn s cn thit ca thu TNDN trong h thng thu. Thu TNDN hin hnh Vit Nam c quy nh trong cc vn bn quy phm php lut sau: - Lut thu TNDN s 09/2003/QH 11 ngy 17/6/2003. 99

- Ngh nh s 164/2003/N-CP ngy 22/12/2003 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut thu TNDN. - Thng t s 128/2003/TT-BTC ngy 22/12/2003 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 164/2003/Q-BTC ngy 22/12/2003 ca Chnh ph. - Quyt nh s 206/2003/Q-BTC ngy 12/12/2003 ca B Ti chnh v ban hnh Ch qun l, s dng v trch khu hao ti sn c nh. - Thng t s 88/2004/TT-BTC ngy 1/9/2004 ca B Ti chnh sa i, b sung Thng t s 128/2003/TT-BTC ca B Ti chnh.
2. Ni dung c bn ca thu TNDN hin hnh Vit Nam

2.1. i tng np thu T chc, c nhn sn xut, kinh doanh hng ha, dch v c thu nhp chu thu, tr i tng sau y: - Cc hp tc x, t hp tc, t chc kinh t tp th c thu nhp t hot ng chn nui, trng trt, nui trng thy sn. - H gia nh, c nhn nng dn sn xut hng ha ln, c thu nhp cao khng qu mc Chnh ph quy nh t hot ng trng trt, chn nui, nui trng thy sn. 2.2. i tng chu thu Thu nhp chu thu bao gm thu nhp chu thu ca hot ng sn xut, kinh doanh, dch v k c thu nhp chu thu t hot ng sn xut, kinh doanh, dch v nc ngoi v thu nhp chu thu khc (tnh theo nm dng lch hoc nm ti chnh). 2.3. Cn c tnh thu Thu TNDN c xc nh da trn hai cn c: thu nhp chu thu v thu sut.
Thu TNDN phi np = Thu nhp chu thu trong k x Thu sut

Trong :
TNCT = DT tnh TNCT trong k tnh thu Chi ph hp l trong k tnh + thu TNCT khc trong k tnh thu

2.3.1. Doanh thu tnh thu nhp chu thu L ton b s tin bn hng, tin cung ng dch v sau khi tr cc khon chit khu thng mi, chit khu thanh ton, gim gi hng bn v gi tr hng bn b tr li, nhng bao gm

100

c khon tr gi, ph thu, ph tri m c s kinh doanh c hng. Nu c s np thu GTGT theo phng php khu tr thu th doanh thu khng bao gm thu GTGT ca hng ha, dch v bn ra. Nu c s np thu GTGT theo phng php trc tip th doanh thu gm c thu GTGT u ra ca hng ha, dch v. Vic xc nh doanh thu ca cc hot ng giao dch da trn cc c s sau y: + Doanh thu c xc nh theo gi tr hp l ca cc khon thu hoc s thu c. + Doanh thu pht sinh t giao dch c xc nh bi tha thun gia doanh nghip vi bn mua hoc bn s dng ti sn. N c xc nh bng gi tr hp l ca cc khon thu c hoc s thu c sau khi tr cc khon chit khu thng mi, chit khu thanh ton, gim gi hng bn v gi tr hng bn b tr li. + i vi cc khon tin hoc tng ng tin khng c nhn ngay th doanh thu c xc nh bng cch quy i gi tr danh ngha ca cc khon s thu c trong tng lai v gi tr thc t ti thi im ghi nhn doanh thu theo t l li sut hin hnh. + Khi hng ha hoc dch v c trao i ly hng ha hoc dch v khc khng tng t th doanh thu c xc nh bng gi tr hp l ca hng ha hoc dch v nhn v sau khi tr i cc khon gim tr v cng vo cc khon thu thm. Khi khng xc nh c gi tr hp l ca hng ha hoc dch v nhn v th doanh thu c xc nh bng gi tr hp l ca hng ha hoc dch v em trao i, sau khi tr i cc khon gim tr v cng vo cc khon thu thm. Doanh thu bn hng c ghi nhn khi ng thi tha mn cc iu kin sau y: + Doanh nghip chuyn giao phn ln ri ro v li ch gn lin vi quyn s hu sn phm hoc hng ha cho ngi mua; + Doanh nghip khng cn nm gi quyn qun l hng ha nh ngi s hu hng ha hoc quyn kim sot hng ha; + Doanh thu c xc nh tng i chc chn; + Doanh nghip thu c hoc s thu c li ch kinh t t giao dch bn hng; + Xc nh chi ph lin quan n giao dch bn hng. 101

Doanh thu ca mt s ngnh c th c quy nh nh sau: + i vi hng ho bn theo phng thc tr gp c xc nh theo gi bn tr tin mt ln, khng bao gm li tr chm. Trng hp vic thanh ton theo hp ng mua bn tr gp ko di nhiu k th doanh thu tnh TNCT l s tin phi thu ca ngi mua trong k tnh thu, khng bao gm li tr chm. Vic xc nh doanh thu, chi ph trong trng hp ny thc hin theo nguyn tc chi ph phi ph hp vi doanh thu. + i vi hng ho, dch v dng trao i, biu, tng, trang b, thng cho ngi lao ng doanh thu tnh TNCT c xc nh theo gi bn ca sn phm, hng ho, dch v cng loi hoc tng ng trn th trng ti thi im trao i, biu, tng. + i vi sn phm t dng, doanh thu tnh TNCT l chi ph sn xut ra sn phm . + i vi gia cng hng ho, doanh thu tnh TNCT l tin thu v gia cng, bao gm c tin cng, nhin liu, VLP, ng lc, v cc chi ph khc phc v cho vic gia cng hng ho. + i vi c s kinh doanh nhn lm i l, k gi bn hng theo ng gi quy nh ca c s kinh doanh giao i l, k gi l tin hoa hng c hng. + i vi hot ng cho thu nh, thu ti sn, doanh thu tnh TNCT l s tin thu tng k theo hp ng. Trng hp bn thu tr trc cho nhiu nm th doanh thu tnh thu nhp chu thu c xc nh ph hp vi vic xc nh chi ph ca c s kinh doanh. Tu theo iu kin v vic xc nh chi ph hp l, c s kinh doanh c th la chn mt trong hai phng php xc nh doanh thu nh sau:
- S tin thu xc nh theo tng nm Doanh thu tr trc = S nm tr trc

- S tin thu tr trc cho nhiu nm. Ring c s kinh doanh v c nhn cha thc hin ch k ton, ho n chng t theo ch quy nh, c hot ng cho thu ti sn m bn thu tr trc cho nhiu nm th doanh thu tnh thu nhp chu thu l ton b s tin thu thu c. Trng hp c s kinh doanh trong thi gian u i thu la chn phng php xc nh doanh thu tnh thu nhp chu thu l ton b tin thu bn thu tr trc cho nhiu nm th phn thu nhp c gim thu c xc nh nh sau: 102

Thu nhp chu thu c min, gim thu

Tng thu nhp chu thu = x S nm bn thu tr trc

S nm c min, gim thu

+ Doanh thu t hot ng cho vay, thu li tin gi, thu nghip v cho thu ti chnh l s li phi thu trong k c xc nh nh sau: - S li phi thu ca cc khon n qu hn khng a vo doanh thu, t chc tn dng theo di ngoi bng cn i k ton, khi thu c th hch ton vo thu nghip v. - S li phi thu ca cc khon cho vay trong hn a vo doanh thu nhng sau 90 ngy khch hng cha thanh ton, hoc cha n 90 ngy nhng xc nh l khng thu c s li th c loi tr khi doanh thu tnh thu nhp chu thu. Khon doanh thu c gim ny t chc tn dng theo di ngoi bng, khi thu c th hch ton vo thu nghip v. + Doanh thu vn ti hng khng l ton b s tin doanh nghip vn ti hng khng c hng t vic vn chuyn hnh khch, hnh l, hng ho sau khi hon thnh dch v vn chuyn, khng phn bit thu c tin hay cha thu c tin. + Doanh thu bn in l s tin ghi trn ho n GTGT. Thi im xc nh doanh thu tnh TNCT cn c vo ngy cui cng ghi ch s cng t trn ho n tnh tin in, khng phn bit u thng hay cui thng. Ngy cui cng ghi ch s cng t thuc thng no th tnh vo doanh thu ca thng . i vi cc dch v c hot ng xut ho n tng t nh nc, bu in th cng xc nh nh trn. + i vi hot ng kinh doanh bo him, ti bo him, doanh thu tnh TNCT l s tin phi thu v ph bo him gc, ph i l gim nh, ph nhn ti bo him, thu hoa hng ti bo him v cc khon khc. + i vi hp ng hp tc kinh doanh theo hnh thc chia sn phm, doanh thu tnh thu thu nhp doanh nghip c xc nh nh sau: - Gi bn hng ho ghi trong ho n bn hng i vi hng ho bn ti th trng Vit Nam. - Gi FOB ti cc ca khu xut khu hng ho i vi hng ho xut khu. + Trng hp, c s sn xut, kinh doanh, dch v c doanh thu bng ngoi t th phi quy i ngoi t ra ng Vit Nam theo t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng do NHNN Vit Nam cng b ti thi im pht sinh doanh thu ngoi t. 103

2.3.2. Nhng khon chi ph hp l tnh thu nhp chu thu Cc khon chi ph phi lin quan n vic to ra doanh thu, c xc nh ng thi vi doanh thu theo nguyn tc ph hp. 1. Khu hao ti sn c nh a/ TSC c trch khu hao tnh vo chi ph hp l khi tnh thu TNDN, v nguyn tc phi m bo 3 iu kin sau: + TSC phi c y ho n, chng t hp php chng minh TSC thuc quyn s hu ca c s kinh doanh. + TSC s dng vo sn xut kinh doanh. + TSC phi c qun l, theo di, hch ton trong s sch k ton ca c s kinh doanh theo ch qun l v hch ton k ton hin hnh. b/ Mc trch khu hao c xc nh theo Ch qun l, trch khu hao TSC ban hnh km theo quyt nh s 206/2003/Q- BTC ngy 12/12/2003 ca B trng B Ti chnh. Theo Ch ny, TSC ca doanh nghip phi c tnh khu hao theo mt trong 3 phng php sau: + Phng php ng thng. Cc doanh nghip hot ng c hiu qu kinh t cao c khu hao nhanh nhng ti a khng qu 2 ln mc khu hao xc nh theo phng php ng thng i mi cng ngh (Khi thc hin khu hao nhanh phi m bo c li). Cc loi ti sn c nh c trch khu hao nhanh l: my mc, thit b; dng c lm vic o lng, th nghim; thit b v phng tin vn ti; dng c qun l; sc vt, vng cy lu nm. Phng php xc nh chi ph khu hao theo phng php ng thng nh sau:
Mc trch khu hao mi nm = Nguyn gi ti sn c nh S nm s dng ti sn c nh

+ Phng php khu hao theo s d gim dn c iu chnh. (vi hai iu kin km theo cn tho mn ng thi l: (1) l TSC u t mi, cha qua s dng; (2) l cc loi my mc, thit b; dng c lm vic o lng, th nghim). Phng php ny c p dng i vi cc doanh nghip thuc lnh vc c cng ngh i hi phi thay i, pht trin nhanh. Ni dung phng php ny nh sau:
Mc trch khu hao ti sn c = Gi tr cn li ca ti sn c nh x T l khu hao nhanh

104

nh hng nm

Trong :
T l khu hao nhanh = T l khu hao ti sn c nh theo phng php ng thng x H s iu chnh

H s iu chnh i vi ti sn c nh c quy nh t 1,5 n 2,5 ln tu theo thi gian s dng ca ti sn c nh. Nhng nm cui khi mc trch khu hao nm xc nh theo phng php ny bng hoc thp hn mc khu hao tnh bnh qun gia gi tr cn li v s nm s dng cn li ca ti sn c nh, th k t nm , mc khu hao c tnh bng gi tr cn li ca ti sn c nh chia cho s nm s dng ti sn c nh. + Phng php khu hao theo s lng, khi lng sn phm. p dng i vi cc my mc thit b tho mn ng thi 3 iu kin: (1) trc tip lin quan n vic sn xut sn phm; (2) xc nh c tng s lng, khi lng sn phm sn xut theo cng sut thit k ca TSC; (3) cng sut s dng bnh qun thng trong nm ti chnh khng thp hn 50% cng sut thit k. Ni dung phng php ny nh sau:
Mc trch khu hao ti sn c nh trong thng S lng sn phm = sn xut trong x thng Mc trch khu hao bnh qun tnh cho mt n v sn phm

Trong :
Mc trch khu hao bnh qun tnh cho mt n v sn phm = Nguyn gi ti sn c nh Sn lng theo cng sut thit k

Mc trch khu hao nm ca ti sn c nh bng tng mc trch khu hao ca 12 thng trong nm. Thi gian trch khu hao ti sn c nh p dng theo khung thi gian s dng cc loi TSC km theo Quyt nh 206. Nu doanh nghip mun xc nh thi gian s dng ti sn c nh khc vi khung thi gian s dng quy nh th doanh nghip phi gii trnh r cc cn c B Ti chnh xem xt quyt nh. TSC c khu hao ht nhng vn s dng vo sn xut kinh doanh th khng c trch khu hao. 105

Trng hp bn Vit Nam tham gia gp vn php nh hoc vn hp doanh vi bn nc ngoi bng gi tr quyn s dng t th vic trch khu hao phi m bo gi tr quyn s dng t tnh t khi doanh nghip bt u hot ng cho ti khi ht thi hn hot ng ghi trn giy php. 2. Chi ph vt t Chi ph vt t c xc nh da trn hai cn c l mc tiu hao vt t hp l v gi thc t xut kho: - Mc tiu hao vt t hp l: Theo mc tiu hao vt t hp l do gim c hoc ch doanh nghip xy dng v quyt nh. i vi doanh nghip c Hi ng qun tr th Tng gim c xy dng nh mc tiu hao vt t trnh Hi ng qun tr ph duyt. Doanh nghip phi bo co khi c quan thu yu cu. Cc tn tht vt t khng c tnh vo chi ph hp l. - Gi vt t thc t xut kho: i vi c s kinh doanh np thu GTGT theo phng php khu tr l gi khng c thu GTGT. Cn i vi c s kinh doanh np thu GTGT theo phng php trc tip hoc i vi hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v khng thuc i tng chu thu GTGT, gi vt t. hng ha thc t xut kho bao gm c thu GTGT ca vt t, hng ha mua ngoi v cc dch v lin quan n vt t hng ha mua ngoi. c xc nh trong cc trng hp c th nh sau: + i vi vt t hng ha mua ngoi: Gi vt t, hng ha mua trong nc l gi mua ghi trn ha n ca ngi bn hng, cng vi chi ph thu mua, chi ph vn chuyn, bc xpGi vt t, hng ha nhp khu l gi thanh ton, cng thu nhp khu, thu tiu th c bit, cc khon ph thu theo quy nh ca nh nc (nu c), cng chi ph vn chuyn, bc xp, bo qun, thu kho bi. + Vt t t ch: Gi vt t gm gi vt t thc t xut kho cng vi chi ph khc pht sinh trong qu trnh t ch. + Vt t thu ngoi gia cng, ch bin: Gi vt t gm gi vt t thc t xut kho giao gia cng cng vi cc chi ph gia cng, vn chuyn, bc d. Cc chi ph hnh thnh gi vt t ni trn phi c ha n, chng t theo quy nh ca B ti chnh. Trng hp vt t l my, tre, ci, da, cmua ca ngi nng dn trc tip lm ra; sn phm th cng m ngh mua ca cc ngh nhn khng kinh doanh; t, , ct, si mua ca ngi dn t khai thc; ph liu mua ca ngi trc tip thu nht v mt s dch 106

v ca c nhn khng kinh doanh, khng c ha n, chng t theo ch quy nh th c lp bng k trn c s chng t thanh ton ca ngi bn hng ha, cung cp dch v. Gim c doanh nghip duyt chi theo bng k v chu trch nhim v tnh chnh xc, trung thc ca bng k. 3. Chi ph tin lng, tin cng, tin n gia ca, cc khon mang tnh cht tin lng, tin cng - i vi cc c s c n gi tin lng c duyt th chi ph tin lng tnh trn c s n gi v khi lng cng vic hon thnh theo s chi thc t. - Trong mt s trng hp chi ph tin lng c xc nh theo hp ng lao ng hoc theo tha c lao ng. - Chi ph tin n gia ca do gim c doanh nghip quyt nh ph hp vi tnh hnh kinh doanh ca doanh nghip, nhng khng vt qu mc lng ti thiu do nh nc quy nh i vi cng chc nh nc. 4. Chi ph nghin cu khoa hc, cng ngh; chi thng sng kin ci tin; chi ph cho o to lao ng; chi cho y t trong ni b c s kinh doanh; chi h tr cho cc trng hc c Nh nc cho php thnh lp, khi chi phi c ha n, chng t theo ch quy nh. 5. Chi ph dch v mua ngoi - Chi ph in, nc, in thoi, vn phng phm, tin thu kim ton, tin thu dch v php lphi c chng t, ha n theo quy nh ca B Ti chnh. - Chi ph sa cha ln ti sn c nh pht sinh trong nm no c tnh vo nm ; i vi ti sn c nh c th, vic sa cha c tnh chu k th c s kinh doanh c trch trc chi ph sa cha theo d ton vo chi ph sn xut, nu s chi pht sinh ln hn s trch theo d ton th c s kinh doanh c hch ton thm s chnh lch vo chi ph, nu s thc chi nh hn s trch theo d ton th hch ton gim chi ph trong nm. - Cc chi ph mua, s dng cc ti liu k thut, bng sng ch, giy php chuyn giao cng ngh khng thuc ti sn c nh c phn b dn vo chi ph kinh doanh. - Tin thu ti sn c nh hot ng theo hp ng thu: Nu tr mt ln cho nhiu nm th tin thu c phn b dn vo chi ph sn xut, kinh doanh theo s nm s dng ti sn c nh. - Cng tc ph bao gm: Chi ph i li, tin thu ch , tin lu tr. 107

- Ph cp tu xe ngh php theo ch quy nh - Chi ph dch v mua ngoi, thu ngoi khc phc v trc tip cho hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v c chng t, ha n theo quy nh ca php lut. i vi c s kinh doanh np thu GTGT theo phng php khu tr th chi ph dch v mua ngoi khng c thu GTGT, ha n l ha n GTGT theo quy nh ca php lut. 6. Cc khon chi cho lao ng n; chi bo h lao ng hoc chi trang phc; chi bo v c s kinh doanh; trch np qu bo him x hi, bo him y t, kinh ph cng on; chi h tr kinh ph cho hoat ng ca ng, on th ti c s kinh doanh; chi ng gp hnh thnh ngun chi ph qun l cho cp trn v ng gp vo cc qu ca hip hi theo quy nh. 7. Chi tr li tin vay vn sn xut, kinh doanh hng ha, dch v ca ngn hng, cc t chc tn dng, cc t chc kinh t theo li sut thc t v cn c vo hp ng vay: - Vay ca cc i tng khc theo li sut thc t khi k hp ng vay, nhng ti a khng qu 1,2 ln mc li sut cho vay cng thi im ca ngn hng thng mi c quan h giao dch vi c s kinh doanh. - Khon chi ph tr li tin vay gp vn php nh, vn iu l, c s kinh doanh khng c tnh vo chi ph hp l xc nh thu nhp chu thu. 8. Trch cc khon d phng gim gi hng tn kho, d phng cng n kh i, d phng gim gi chng khon, d phng tr cp mt vic lm theo quy nh. Vic trch trc cc khon d phng vo chi ph sn xut kinh doanh ca nm bo co nhm gip cc doanh nghip c ngun ti chnh b p kp thi tn tht do nhng ri ro trong kinh doanh c th xy ra trong nm k hoch. Vic trch, lp, s dng cc khon d phng do doanh nghip ch ng thc hin theo quy nh ca B Ti chnh: - Cc khon d phng khng c vt qu s li nhun pht sinh ca doanh nghip. - Cc khon tn tht thc s pht sinh trong qu trnh hot ng ca doanh nghip. - Mc trch cc khon d phng lp qu phi theo ng quy nh. 9. Tr cp thi vic cho ngi lao ng theo ch .

108

10. Chi ph tiu th sn phm bao gm: chi ph bo qun, chi ph bao gi, vn chuyn, bc xp, thu kho bi, bo hnh sn phm, hng ha. 11. Chi ph qung co, tip th, khuyn mi, tip tn, khnh tit, chi ph giao dch, i ngoi, chi hoa hng mi gii, chi ph hi ngh v chi khc theo s thc chi nhng ti a khng qu 10% tng cc khon chi ph hp l t khon (1) n khon (10) ca mc ny. i vi hot ng kinh doanh thng nghip chi ph hp l xc nh mc khng ch khng bao gm gi vn ca hng ha bn ra. 12. Cc khon thu, ph, tin thu t phi np c lin quan n hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v (tr thu TNDN) bao gm: - Thu xut khu; - Thu GTGT u vo ca hng ha, dch v xut khu khng iu kin c khu tr v hon thu theo quy nh; thu GTGT u vo qu thi hn c k khai, khu tr thu theo quy nh; thu GTGT ca c s kinh doanh np thu GTGT theo phng php trc tip trn GTGT. - Thu TTB i vi hng ha, dch v trong nc thuc din chu thu TTB; - Thu mn bi; - Thu ti nguyn; - Thu s dng t nng nghip; thu nh, t; tin thu t; - Ph qua cu, ng; l ph chng ththc np; 13. Chi ph qun l kinh doanh do cng ty nc ngoi phn b cho c s thng tr ti Vit Nam theo t l gia doanh thu ca c s thng tr ti Vit Nam v tng doanh thu chung ca cng ty nc ngoi bao gm c doanh thu ca c s thng tr cc nc khc. Cng thc phn b nh sau: Nhng khon chi ph khng c coi l hp l s khng c khu tr khi xc nh thu nhp chu thu ca doanh nghip, bao gm: 1. Tin lng, tin cng do c s kinh doanh khng thc hin ng quy nh v hp ng lao ng, tr trng hp thu mn lao ng theo v vic. 2. Tin lng, tin cng ca ch doanh nghip t nhn, thnh vin hp danh ca cng ty hp danh, ch h c th, c nhn kinh doanh. Th lao tr cho cc sng lp vin, thnh vin 109

ca hi ng qun tr ca cc cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn khng trc tip tham gia iu hnh sn xut, kinh doanh hng ha, dch v. 3. Cc khon trch trc vo chi ph m thc t khng chi ht. 4. Cc khon chi khng c ha n, chng t hoc ha n, chng t khng hp php. 5. Cc khon tin pht vi phm lut giao thng, vi phm ch ng k kinh doanh, pht vay n qu hn, pht vi phm ch k ton, thng k, vi phm hnh chnh v thu v cc khon pht khc. 6. Cc khon chi khng lin quan n doanh thu v thu nhp chu thu trong k tnh thu nh: chi u t xy dng c bn; chi ng h cc on th, cc t chc x hi v ng h a phng; chi t thin v cc khon chi khc khng lin quan n doanh thu, thu nhp chu thu. 7. Chi do ngun kinh ph khc i th nh: chi s nghip; chi m au, thai sn; chi tr cp thng xuyn, kh khn t xut 8. Chi ph khng hp l khc. 2.3.3. Cc khon thu nhp chu thu khc 1. Chnh lch v mua, bn chng khon. 2. Thu nhp t hot ng lin quan quyn s hu cng nghip, quyn tc gi. 3. Thu nhp khc v quyn s hu, quyn s dng ti sn. 4. Thu nhp t chuyn nhng ti sn, thanh l ti sn. 5. Thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t. 6. Li tin gi, li tin cho vay, li bn hng tr chm. 7. Li do bn ngoi t, li v chnh lch t gi hi oi. 8. Kt d cui nm khon d phng gim gi hng tn kho, d phng cng n kh i, d phng gim gi chng khon. 9. Thu cc khon n kh i xa s k ton nay i c. 10. Thu cc khon n phi tr khng xc nh c ch n. 11. Thu v tin pht vi phm hp ng kinh t sau khi tr tin b pht hp ng kinh t. 12. Cc khon thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v ca cc nm trc b b st mi pht hin ra. 13. Thu nhp nhn c t hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v nc ngoi. i vi khon thu nhp nhn c 110

t hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v ti nc ngoi m Cng ha x hi ch ngha Vit Nam cha k Hip nh quc t v trnh nh thu hai ln th thu nhp chu thu l khon thu nhp trc khi np thu thu nhp nc ngoi. Sau khi xc nh s thu TNDN phi np theo Lut thu TNDN th c tr s thu thu nhp np nc ngoi np vo NSNN. S thu np nc ngoi c tr khng vt qu s thu TNDN phi np theo Lut thu TNDN. 14. Cc khon thu nhp lin quan n vic tiu th hng ha, cung cp dch v khng tnh trong doanh thu, sau khi tr cc khon chi ph to ra thu nhp . 15. Cc khon thu nhp t cc hot ng gp vn c phn, lin doanh, lin kt kinh t trong nc. Tr trng hp thu nhp nhn c chia t thu nhp sau thu ca hot ng gp vn c phn, lin doanh, lin kt kinh t. 16. Thu nhp t tiu th ph liu, ph phm sau khi tr chi ph thu hi v chi ph tiu th. 17. Qu biu, qu tng bng hin vt, bng tin. 18. Cc khon thu nhp khc. 2.3.4. Thu sut thu thu nhp doanh nghip - Thu sut thu TNDN p dng i vi c s kinh doanh l 28%. Hot ng kinh doanh x s kin thit np thu TNDN theo thu sut 28%, phn thu nhp cn li phi np vo NSNN sau khi tr i s tin c trch, lp vo cc qu theo quy nh. - Thu sut p dng i vi tng c s kinh doanh tin hnh tm kim, thm d, khai thc du kh v ti nguyn qu him khc t 28% n 50% ph hp vi tng d n u t, tng c s kinh doanh. Th tng Chnh ph quyt nh mc thu sut c th cho tng d n. - Cc mc thu sut u i: 20%; 15%; 10%. 2.4. Thu thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t 2.4.1. i tng chu thu Thu nhp t hot ng chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t ca t chc kinh doanh hng ha, dch v. 2.4.2. i tng np thu i tng np thu l cc t chc kinh doanh c thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t. 111

H gia nh, c nhn kinh doanh c thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t khng np thu thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t theo quy nh ca Lut thu TNDN. Hot ng chuyn quyn s dng t ca cc t chc kinh doanh hng ha, dch v trong cc trng hp sau y: - Chuyn quyn s dng t cha c kt cu h tng, cng trnh kin trc trn t. - Chuyn quyn s dng t cng vi cng trnh kin trc trn t. - Chuyn quyn s dng t cng vi kt cu h tng, cng trnh kin trc trn t. Cc trng hp chuyn quyn thu t: - Chuyn quyn thu t cha c kt cu h tng, cng trnh kin trc trn t. - Chuyn quyn thu t cng vi kt cu h tng trn t. - Chuyn quyn thu t cng vi cng trnh kin trc trn t. - Chuyn quyn thu t cng vi kt cu h tng, cng trnh kin trc trn t. Cc trng hp chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t khng thuc din chu thu thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t: - C quan nh nc c thm quyn giao t, cho thu t i vi t chc kinh doanh. - T chc kinh doanh tr li t cho nh nc hoc do nh nc thu hi. - T chc kinh doanh bn nh xng cng vi chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t di chuyn a im theo quy hoch. - T chc kinh doanh gp vn bng quyn s dng t hp tc sn xut kinh doanh vi t chc, c nhn trong nc v nc ngoi. - T chc kinh doanh chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t do chia, tch, sp nhp, gii th, ph sn. - Ch doanh nghip t nhn chuyn quyn s dng t trong trng hp tha k, ly hn; chuyn quyn s dng t gia chng vi v; gia cha m vi con ci; gia ng, b vi chu ni, chu ngoi; gia anh ch em rut vi nhau. - T chc kinh doanh hin quyn s dng t cho Nh nc hoc cho cc t chc xy dng cc cng trnh vn ha, y 112

t, th dc, th thao; chuyn quyn s dng t lm t thin cho i tng c hng chnh sch x hi. 2.4.3. Thu nhp chu thu Thu nhp chu thu c xc nh bng doanh thu t hot ng chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t tr chi ph chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t. - Doanh thu tnh thu nhp chu thu t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t c xc nh theo gi thc t chuyn nhng ti thi im chuyn quyn. Gi thc t chuyn nhng l gi ghi trn ha n hoc gi trng u gi trong trng hp u gi quyn s dng t, quyn thu t. Doanh thu khng bao gm s tin nhng bn cng trnh kin trc trn t. Nu t chc kinh doanh khng tch ring c s tin th doanh thu tnh thu nhp chu thu bao gm c tin nhng bn cng trnh kin trc trn t. - Chi ph chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t: + Chi ph c quyn s dng t, quyn thu t: Gi vn ca t chuyn quyn; Chi ph n b thit hi v t c tr hoc cha c tr vo tin s dng t, tin thu t; Chi ph n b thit hi v hoa mu; Chi ph di di m m + Chi ph ci to, san lp mt bng. + Chi ph u t xy dng kt cu h tng nh ng giao thng, in, cp nc, thot nc, bu chnh vin thng + Cc khon chi ph khc lin quan n chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t. + Cc khon chi ph trong danh mc chi ph hp l tnh thu TNDN ni chung (13 khon). Nu t chc kinh doanh c nhiu hot ng khc nhau th cc khon chi ph chung c phn b theo t trng gia doanh thu t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t vi tng doanh thu ca t chc kinh doanh. Trong trng hp doanh thu tnh TNCT bao gm c cng trnh kin trc trn t th chi ph bao gm c gi tr cng trnh kin trc trn t. 2.4.4. Thu sut thu thu nhp t chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t - Thu sut n nh 28% trn tng thu nhp chu thu.

113

- Thu sut b sung tnh theo biu lu tin tng phn i vi thu nhp cn li sau khi np thu theo thu sut 28% nh sau: Bc T sut thu nhp cn li trn chi Thu sut ph 1 n 15% 0% 2 Trn 15% n 30% 10% 3 Trn 30% n 45% 15% 4 Trn 45% n 60% 20% 5 Trn 60% 25% 2.5. ng k, k khai, np thu, quyt ton thu TNDN 2.5.1. ng k thu TNDN - C s kinh doanh c trch nhim ng k thu TNDN cng vi vic ng k np thu GTGT. Khi ng k thu phi khai r c n v trc thuc hch ton kinh doanh c lp v cc n v hch ton ph thuc bo s. - Cc n v trc thuc c s kinh doanh phi ng k thu vi c quan thu a phng ni n v ng. - Cc n v hch ton c lp thuc c s kinh doanh c ngha v k khai, np thu, quyt ton thu ring. - Cc n v hch ton bo s ph thuc ch ng k thu ti a phng, khng c ngha v k khai thu, np thu ti a phng, vic k khai, np thu do c s kinh doanh chnh thc hin. 2.5.2. K khai thu TNDN - C s kinh doanh c trch nhim k khai v np t khai thu TNDN cho c quan thu trc tip qun l chm nht vo ngy 25 thng 01 hng nm. - Cn c k khai l da vo kt qu sn xut, kinh doanh hng ha, dch v ca nm trc v kh nng kinh doanh ca nm tip theo. i vi c s kinh doanh mi thnh lp th t xc nh doanh thu, chi ph, thu nhp chu thu, s thu TNDN phi np c nm, s thu TNDN phi np tng qu v ch ng k khai vi c quan thu trong thi hn chm nht khng qu ngy 25 ca thng sau. - C s kinh doanh cha thc hin y ch k ton, ha n chng t th k khai thu hng thng, qu hoc nm cng vi k khai thu GTGT. Cn c k khai l doanh thu theo s 114

sch (hoc doanh thu n nh), t l (%) GTGT trn doanh thu v thu sut: Thu TNDN = Doanh thu x t l (%) TNCT trn doanh thu x Thu sut 2.5.3. Np thu TNDN - C s kinh doanh tm np s thu hng qu theo t khai thu TNDN hoc theo s thu c quan thu n nh vo NSNN. Thi hn np thu chm nht khng qu ngy cui cng ca thng cui qu. - C s kinh doanh cha thc hin y ch k ton, ha n, chng t, np thu theo thng bo ca c quan thu cng vi thu GTGT. - C s kinh doanh bun chuyn phi np thu theo tng chuyn hng vi c quan thu ni mua hng trc khi vn chuyn hng i. 2.5.4. Quyt ton thu TNDN - Khi kt thc k tnh thu, c s kinh doanh phi thc hin quyt ton thu vi c quan thu. K tnh thu TNDN l nm dng lch. - C s kinh doanh phi chu trch nhim v tnh chnh xc, trung thc ca t khai quyt ton thu TNDN. - C s kinh doanh phi np t khai quyt ton thu TNDN cho c quan thu trc tip qun l trong thi hn 90 ngy, k t ngy kt thc nm dng lch hoc nm ti chnh.. - C s kinh doanh phi np s thu cn thiu theo t khai quyt ton thu trong thi hn 10 ngy, k t ngy phi np t khai quyt ton thu cho c quan thu. - i vi c s kinh doanh khng np t khai quyt ton thu TNDN th phi np thu theo s thu n nh ca c quan thu. 2.6. Min, gim thu TNDN 2.6.1. iu kin u i thu TNDN - u t vo ngnh ngh, lnh vc theo quy nh ti Danh mc A Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 164/2003/NCP ngy 22 thng 12 nm 2003. - S dng nhiu lao ng (Ty theo ngnh ngh kinh doanh v a bn). - a bn khuyn khch u t c hng u i thu TNDN bao gm:

115

+ a bn c iu kin kinh t - x hi kh khn quy nh ti Danh mc B Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 164/2003/N-CP ngy 22 thng 12 nm 2003. + a bn c iu kin kinh t- x hi c bit kh khn quy nh ti Danh mc C Ph lc ban hnh km theo Ngh nh s 164/2003/N-CP ngy 22 thng 12 nm 2003. 2.6.2. Cc hnh thc min, gim thu TNDN 2.6.2.1. p dng thu sut u i - Thu sut u i: + Thu sut 20%: i vi cc Hp tc x (HTX) khng thuc a bn B v C; C s kinh doanh mi thnh lp t d n u t thuc danh mc A; C s kinh doanh mi thnh lp t d n u t ti a bn B; C s dch v mi thnh lp t d n u t thc hin trong Khu cng nghip. + Thu sut 15%: p dng vi HTX ti a bn B; C s kinh doanh mi thnh lp t d n u t thuc ngnh ngh, lnh vc A v thc hin ti a bn B; C s kinh doanh mi thnh lp t d n u t ti a bn C; C s dch v mi thnh lp t d n u t thc hin trong khu ch xut; C s sn xut mi thnh lp t d n u t thc hin trong Khu cng nghip. + Thu sut 10%: p dng i vi HTX ti a bn C; C s kinh doanh mi thnh lp thuc ngnh ngh lnh vc A v thc hin ti a bn C - Thi hn p dng u i thu sut: + Thu sut 10% p dng trong 15 nm t khi c s kinh doanh bt u hot ng. Trng hp cn c bit khuyn khch cao hn, B Ti chnh trnh Th tng Chnh ph quyt nh thi gian p dng thu sut 10% trong sut thi gian thc hin d n. + Thu sut 15% p dng trong 12 nm k t khi c s kinh doanh bt u hot ng. + Thu sut 20% p dng trong 10 nm t khi c s kinh doanh bt u hot ng. Ht thi hn c hng thu sut u i cc c s kinh doanh phi np thu TNDN vi mc thu sut 28%. - Khng p dng thu sut u i i vi thu nhp v chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t. 2.6.2.2. Min, gim thu TNDN c thi hn (1) Gim, min thu cho c s kinh doanh (CSKD) mi thnh lp t d n u t; CSKD di chuyn a im; CSKD mi thnh lp t d n u t thc hin ti khu cng nghip, khu 116

ch xut: c min t 2 n 4 nm k t khi c thu nhp chu thu v gim 50% trong t 2 nm n 9 nm tip theo. (2) Gim, min thu cho Khu kinh t, d n c bit khuyn khch u t do Chnh ph quy nh: ti a min 4 nm k t khi c thu nhp chu thu v gim 50% trong t 2 nm n 9 nm tip theo. (3) Gim, min thu cho c s xy dng dy chuyn sn xut mi, m rng quy m, i mi cng ngh, ci thin mi trng sing thi, nng cao nng lc sn xut: min thu ti a 4 nm k t khi c thu nhp chu thu, gim 50% s thu phi np trong t 2 nm n 7 nm tip theo. 2.6.2.3. Cc trng hp c min, gim thu TNDN khc (1) CSKD hng xut khu thuc ngnh ngh, lnh vc A c u i thm nu: xut khu trc tip nm u tin, xut khu mt hng c tnh nng mi; xut khu ra th trng mi; c doanh thu xut khu cao hn nm trc; t trng xut khu so vi tng doanh thu cao (trn50%); thc hin ti a bn B, C. (2) Min thu TNDN cho: - Phn thu nhp t vic thc hin Hp ng nghin cu khoa hc v pht trin cng ngh, dch v thng tin khoa hc cng ngh. - Phn thu nhp t sn phm ang trong thi k sn xut th nghim, ti a khng qu 6 thng k t ngy bt u sn xut th nghim. - Phn thu nhp t sn phm lm ra t cng ngh mi ln u tin p dng ti Vit Nam; ti a khng qu 1 nm k t ngy bt u p dng cng ngh mi sn xut sn phm. - Phn thu nhp t vic thc hin Hp ng dch v k thut trc tip phc v nng nghip. - Thu nhp t hot ng sn xut, kinh doanh hng ha, dch v ca CSKD dnh ring cho ngi lao ng tn tt (t 10 lao ng tr ln, trn 50% s lao ng tn tt). - Thu nhp t hot ng dy ngh dnh ring cho ngi tn tt, tr em c hon cnh c bit kh khn, i tng t nn x hi. - Phn thu nhp ca cc nh u t do gp vn bng: Bng sng ch, b quyt k thut, quy trnh cng ngh, dch v k thut. (3) Cc HTX, c nhn, h c th kinh doanh: c min thu TNDN nu c mc thu nhp bnh qun thng trong nm thp

117

hn mc lng ti thiu do Nh nc quy nh i vi cn b cng chc. (4) Gim thu TNDN tng ng vi s tin thc chi thm cho lao ng n i vi c s hot ng kinh doanh trong lnh vc sn xut, xy dng, vn ti c t l lao ng n trn 50% (i vi c s kinh doanh c t 10 n 100 lao ng) hoc s dng thng xuyn trn 30% lao ng n (i vi c s kinh doanh c trn 100 lao ng). (5) CSKD sau khi quyt ton thu m b l th c chuyn l tr vo thu nhp chu thu ca nhng nm sau. Thi gian chuyn l khng qu 5 nm k t nm tip sau nm pht sinh l. CSKD khi pht sinh l phi c k hoch chuyn l v ng k k hoch chuyn l vi c quan thu. 2.6.3. Nguyn tc thc hin min, gim thu - CSKD phi thc hin y ch k ton, qun l ha n, chng t theo quy nh v np thu theo k khai. - Nu cng mt lc CSKD c min, gim thu thuc nhiu trng hp khc nhau th c la chn mt trong s cc trng hp . - Thi gian min, gim thu c tnh lin tc k t nm u tin CSKD c thu nhp chu thu cha tr s l c chuyn. 2.7. T chc qun l thu thu TNDN 2.7.1. Qun l i tng np thu Qun l i tng np thu l khu u tin trong cng tc qun l thu thu thu nhp doanh nghip. qun l tt i tng np thu, trc ht cn phn cp qun l thu mt cch ph hp gia cc cc thu v chi cc thu. Vic phn cp qun l thu ph hp gip cho vic qun l i tng np thu cht ch, trnh b st i tng np thu, theo di tt mi bin ng ca i tng np thu; ng thi, trnh c tnh trng qun l chng cho, gy phin h cho doanh nghip. Yu cu i vi cng tc qun l i tng np thu thu nhp doanh nghip ni ring v qun l thu thu ni chung l phi thng xuyn nm chc s c s sn xut kinh doanh trn a bn. Mun vy, c quan thu cn phi hp cht ch vi c quan cp ng k kinh doanh, vi chnh quyn a phng; ng thi, phi thc hin tt cng tc cp m s thu cho i tng np thu cng nh n c cc i tng np thu thc hin th tc ng k m s thu. Khi c s sn xut, kinh doanh ng k m s thu, cn b qun l thu cn kim tra cc ch tiu ghi trn t khai ng k thu ca i tng np thu m bo tnh chnh xc ca ti liu k khai. 118

Cn b qun l cn theo di st tnh hnh bin ng v hot ng kinh doanh ca i tng np thu, nm bt kp thi nhng c s kinh doanh mi ra kinh doanh nhng cha ng k thu n c c s kinh doanh thc hin quy nh v ng k thu; nm bt nhng c s kinh doanh t thay i a im kinh doanh, tr s lm vic m khng khai bo vi c quan thu. 2.7.2. Qun l cn c tnh thu Thu nhp chu thu l mt cn c quan trng xc nh thu thu nhp doanh nghip, v vy trng tm qun l cn c tnh thu thu nhp doanh nghip l qun l thu nhp chu thu. Vic qun l thu nhp chu thu i hi phi qun l chnh xc cc yu t: doanh thu tnh thu, chi ph hp l v thu nhp chu thu khc. qun l c cc yu t ny, c quan thu cn nm c tnh hnh kinh doanh thc t ca cc c s kinh doanh. iu ny c thc hin thng qua vic kim tra t khai thu v bo co quyt ton thu hng nm (i vi c s kinh doanh np thu thu nhp doanh nghip theo k khai). Trong , trng tm l kim tra bo co quyt ton thu. Qun l doanh thu tnh thu Mc tiu ca cng tc qun l doanh thu tnh thu l phi xc nh y cc doanh thu pht sinh trong k tnh thu ca c s kinh doanh. Phng php xc nh doanh thu ch yu l kim tra s k ton v i chiu, so snh (so snh gia s liu trn s k ton ca c s kinh doanh vi s liu ca khch hng; so snh gia s liu trn s k ton ca c s kinh doanh vi cc chng t gc quan trng nh ho n bn hng, phiu xut kho; so snh gia s k ton tng hp vi s k ton chi tit; so snh gia lng hng nhp kho vi lng hng xut kho). Cc ti liu ch yu cn kim tra l: bo co kt qu sn xut, kinh doanh; s nht k bn hng; s chi tit ti khon 131- Phi thu ca khch hng; s ci, s doanh thu (ti khon 511); cc hp ng kinh t, bin bn thanh l hp ng; cc ho n bn hng; bin bn i chiu cng n phi thu; s kho hng ho, thnh phm; phiu xut kho, nhp kho Qun l chi ph hp l trn thu, cc c s kinh doanh c xu hng hch ton tng chi ph so vi chi ph kinh doanh thc ca doanh nghip hoc a vo chi ph hp l tnh thu thu nhp doanh nghip nhng khon khng c Lut thu thu nhp doanh nghip cho 119

php khu tr hoc xc nh sai ch quy nh. Cng tc qun l chi ph hp l phi loi b c cc th on trn. Phng php ch yu qun l chi ph hp l l: - Kim tra cc khon chi ph theo k khai ca c s kinh doanh c lin quan trc tip n vic to ra thu nhp v doanh thu hay khng; chi c ng nh mc quy nh khng - Kim tra tnh hp php ca cc chng t chi. - Kim tra cc iu kin xc nh cho khon chi, chng hn nh nu doanh nghip c trch khu hao nhanh th ti sn trch khu hao nhanh c iu kin khng; vic trch lp d phng c ng ch quy nh khng, c vt qu mc khng ch khng, c p ng cc iu kin v trch lp d phng khng - So snh, i chiu s liu cc chng t chi quan trng ca c s kinh doanh vi s liu ca cc nh cung cp hng ho, dch v cho c s kinh doanh. Cc ti liu h s ch yu c lin quan n xc nh chi ph hp l ca c s kinh doanh cn kim tra l: cc ho n mua hng ho, dch v phc v cho sn xut, kinh doanh; cc s k ton lin quan n xc nh chi ph nh: ti khon 211; 214, 627, 641, 642, 152, 156, 334, 622, 139, 159, 111; cc hp ng kinh t ca c s kinh doanh Qun l thu nhp chu thu khc Cng tc qun l thu nhp chu thu khc cn bao qut ht cc khon thu nhp pht sinh trong qu trnh sn xut kinh doanh m c s kinh doanh c hng. Mun vy, cn b thu cn nm c thc t tnh hnh kinh doanh ca doanh nghip, kt hp vi cng tc kim tra cc ti liu k khai xc nh ng v y cc thu nhp chu thu khc a vo tnh thu thu nhp doanh nghip. Cc ti liu, h s ca c s kinh doanh cn kim tra xc nh chnh xc thu nhp chu thu khc l: s doanh thu (ti khon 511); s qu tin mt (ti khon 111); s chi tit ti khon phi thu ca khch hng (ti khon 131); s chi tit ti khon tin gi ngn hng 112 Ngoi ra, qun l tt cn c tnh thu, cn qun l tt vic min, gim thu ca c s kinh doanh. Trng tm ca mt cng tc ny l xc nh ng trng hp v iu kin c min, gim thu ca c s kinh doanh. Ring cc h kinh doanh np thu khon, cn thc hin ng quy trnh iu tra v n nh doanh s; thng xuyn nm bt tnh hnh kinh doanh ca h kinh doanh v kp thi 120

iu chnh doanh thu khon cho ph hp vi tnh hnh kinh doanh ca h kinh doanh.

121

Chng 6

Thu thu nhp c nhn

1. Gii thiu chung v thu thu nhp c nhn

Thu thu nhp c nhn cc quc gia pht trin c xem l mt loi thu rt quan trng, v n thng chim t trng ln trong tng s thu thu, m bo tnh cng bng, tnh hiu qu kinh t v tnh hi nhp. 1.1. Khi nim, c im Thu thu nhp c nhn l sc thu trc thu nh vo thu nhp chu thu ca c nhn trong k tnh thu. y l mt loi thu trc thu v n nh trc tip vo thu nhp ca c nhn, c nhn kh c th chuyn thu c sang cho ch th khc. Thu nhp chu thu ca cc nhn trong k tnh thu l thu nhp sau khi gim tr cc khon chi ph lin quan to ra thu nhp, cc khon gim tr mang tnh cht x hi v cc khon gim tr khc. S ra i v tn ti ca thu thu nhp c nhn bt ngun t nhng l do c bn sau: Th nht, thu thu nhp c nhn ra i xut pht t yu cu m bo s cng bng trong phn phi thu nhp. iu ny c bit cn thit trong iu kin kinh t th trng v s phn ho giu ngho (i khi bt cng) l iu kh trnh khi. Trong hon cnh , thu thu nhp s l mt bin php tt rt ngn khong cch giu ngho trong x hi. Th hai, do nhu cu chi tiu ca nh nc ngy cng tng trong iu kin chc nng ca nh nc ngy cng m rng. Hn na, tin trnh t do ho thng mi trong nhng thp k gn y lm cho ngun thu t thu xut nhp khu b st gim ng k. iu t ra nhu cu tng cng cc ngun thu ni a b p thiu ht ngn sch. Thu thu nhp c nhn c coi l ngun thu quan trng trong tng thu ngn sch nh nc. Th ba, thu thu nhp c s dng nh mt cng c iu tit v m, kch thch tit kim v u t theo hng nng cao nng lc hiu qu x hi. Mt trong nhng l thuyt cn bn ca Kenyes l l thuyt v tnh hu dng gim dn ca thu nhp (mc thu nhp cng cao th tnh hu dng ca n cng thp). Do vy, tng phc li x hi cn thit phi iu tit bt thu nhp ca nhng i tng c thu nhp cao v phn phi 122

li cho nhng i tng c thu nhp thp hn. Bn cnh , thng qua chnh sch min gim, u i ... thu thu nhp c th c tc ng trc tip n nh hng tiu dng v u t te hng c li, thc hin mc tiu iu chnh kinh t ca nh nc. Th t, thu thu nhp c nhn lu tin cn c tc dng b li s lu thoi ca cc loi thu tiu dng. V vy, thu thu nhp c nhn c coi l sc thu c vai tr rt ln trong vic m bo tnh cng bng ca h thng thu. Thu thu nhp c nhn c nhng c im sau: Mt l, thu thu nhp c nhn l thu trc thu do ngi chu thu cng l ngi np thu v kh c th chuyn gnh nng thu sang cho ch th khc c. Hai l, thu thu nhp c nhn l loi thu c nhy cm cao v n lin quan trc tip n li ch c th ca ngi np thu v lin quan n hu ht mi c nhn trong x hi. Ba l, thu thu nhp c nhn thng mang tnh cht lu tin cao. V thu thu nhp c nhn nh theo nguyn tc kh nng tr thu v thu sut ca n thng c thit k theo biu lu tin tng phn nhm m bo tnh cng bng gia cc i tng tr thu. Bn l, thu thu nhp c nhn khng bp mo gi c hng ho, dch v. Thu thu nhp c nhn khng cu thnh trong gi bn (gi thanh ton) hng ho, dch v nn n khng to ra s sai lch gi c hng ho, dch v. 1.2. Nguyn tc thit lp thu thu nhp c nhn Thu thu nhp c nhn c xy dng da trn mt s nguyn tc c bn sau y: 1.2.1. Xc nh i tng chu thu da trn nguyn tc "c tr"ca c nhn. xc nh i tng nh thu thu nhp c nhn, trc ht phi cn c vo hai c s l c tr v ngun pht sinh thu nhp. H thng nh thu da vo c s c tr c s dng rng ri trn th gii. Theo h thng ny, cc c nhn c tr mt nc phi np thu ti nc cho mi khon thu nhp t khp ni trn th gii, cn nhng c nhn khng c tr ch b nh thu trn phn thu nhp pht sinh ti nc . Khi nim c tr c quy nh khc nhau cc nc khc nhau. Nhiu nc quy nh c nhn c tr l ngi nh c ti nc hoc nhng ngi n nc khng thng xuyn nhng tng s ngy ti nc vt qu 183 ngy trong mt nm. Tuy nhin, cng c nhng nc 123

a ra nhng nh ngha v c nhn c tr mt cch c th hn. Chng hn, Php quy nh ngi c tr l ngi mang quc tch Php hoc quc tch nc ngoi c nh, ni chnh, ni hnh ngh chnh hay trung tm ca cc quyn li kinh t c t ti Php. Trong trng hp ngi c nhiu ni c tr th thu c k khai ti ni m ngi c coi nh c ch chnh. Nht bn cng a ra khi nim ring, phc tp hn v phn bit c nhn c tr thng xuyn, khng thng xuyn v c nhn khng c tr... C s th hai xc nh ngha v np thu l ngun pht sinh thu nhp. Nu p dng theo c s ngun pht sinh thu nhp th cc c nhn ch phi np thu thu nhp i vi khon thu nhp pht sinh ti nc s ti m khng phi np thu thu nhp i vi nhng khon thu nhp pht sinh nc ngoi. Cch nh thu ny thch hp vi nhng nc c nhiu ngi nc ngoi n lm vic v u t cn bn thn cng dn ca nc t i lm hoc u t nc ngoi. Vic xc nh r c s nh thu theo tnh trng c tr hay ngun pht sinh thu nhp khng nhng c ngha quan trng trong cng tc xc nh ngha v np thu ca cc c nhn m cn l c s tin hnh m phn, k kt cc hip nh trnh nh thu trng vi cc nc khc trong quan h quc t v thu. a s cc quc gia trn th gii u p dng nguyn tc nh thu theo tnh trng c tr ca c nhn. 1.2.2. Ch nh thu vo thu nhp thu nhp c nhn sau khi gim tr nhng chi ph cn thit. Mt trong nhng c im quan trng ca thu thu nhp c nhn l c tnh ti gia cnh ca tng c nhn. V vy, c mt s khon chi c gim tr ca c nhn cn phi c xem xt khi xc nh thu nhp chu thu. Cc khon c gim tr c th c thc hin di hai dng: gim tr c nhn v gim tr tiu chun. Gim tr c nhn c thc hin theo phng php k khai chi ph thc t pht sinh i vi cc khon c php gim tr. i vi phng php ny, mt s khon chi ph k khai s i hi phi c chng t chng minh, mt s khon c thc hin theo phng php nh mc v mt s khon c th c thc hin theo phng php gii hn ti a. Thng thng, c hai loi gim tr c nhn l: gim tr c tnh cht kinh t v gim tr c tnh cht x hi. Gim tr c tnh cht kinh t l cc khon gim tr mang tnh cht chi ph c lin quan trc tip n vic to ra thu nhp nh chi ph i li, n ... k c cc khon ng bo him. Gim tr c tnh cht x hi l cc khon gim 124

tr mang tnh cht chi tr cp c tnh x hi nh gip ngi c hon cnh kh khn, chi nui dng, bo tr ngi gi, tn tt... Phng php gim tr c nhn m bo s cng bng v thng c p dng nhng nc c trnh pht trin kinh t v dn tr cao, h thng lu tr v kim sot thng tin tt. i vi cc nc chm pht trin thng khng iu kin p dng phng php ny m ch yu p dng phng php gim tr th hai - phng php gim tr tiu chun. Phng php gim tr tiu chun c thc hin thng qua vic xc nh mc khi im chu thu. V nguyn tc, mc khi im chu thu l mc thu nhp trung bnh x hi m bo trang tri nhng chi ph cn thit c v mt kinh t v x hi theo quan nim v tp qun ca tng nc. Phng php gim tr tiu chun tuy khng tht cng bng v mc chi ph cn thit c co bng gia cc i tng np thu nhng li m bo cho thu thu nhp c nhn d tnh ton, n gin hn - trn c s tit kim chi ph hnh thu v chi ph chp hnh, tun th lut thu. 1.2.3. nh thu thu nhp c nhn theo phng php lu tin Vi thu thu nhp c nhn, thng thng ngi ta p dng biu thu sut lu tin. C th c hai loi thu sut lu tin l lu tin ton phn v lu tin tng phn. Tuy nhin, p dng biu thu lu tin tng phn s m bo cng bng hn v khng gy ra mu thun mc tng ca thu ln hn mc tng ca cn c tnh thu ti im tip gip gia hai bc thu. Trn th gii tn ti hai thi cc thit k biu thu lu tin tng phn. Mt thi cc thit k biu thu gm nhiu bc thu. Thi cc khc ch n gin gm mt vi bc. Biu thu nhiu bc chia theo cc mc thu nhp khc nhau m bo cng bng hn v ch c s chuyn dch nh nhng v mc thu gia cc bc nhng vic tnh thu c phn phc tp. Biu thu t bc c u im l thun li trong vic tnh thu nhng mc thu gia hai bc thng chnh nhau nhiu, nht l khong tip gip gia hai bc, gy tm l khng cng bng trong ngha v thu.
Nhn chung, khi xc lp biu thu thu thu nhp c nhn, c mt s nguyn l m cc quc gia thng s dng l:

- nh thu cng mt mc vo thu nhp tng hp vi s lng thu sut va phi c th qun l tt hn. - Mc thu khng nn qu cao lm nh hng n n lc lao ng, tit kim v u t. 125

- Tu theo c im kinh t x hi m c th s dng thu sut u tin linh hot cho tng loi thu nhp. Theo tp tc truyn thng th hu ht cc nc s dng thu sut u i i vi thu nhp t lao ng hn l thu nhp t vn. 1.2.4. S dng kt hp phng php khu tr ti ngun v phng php trc tip trong qun l thu np Thu thu nhp c th c thu theo phng php khu tr ti ngun hoc phng php thu trc tip. Phng php khu tr ti ngun c p dng cho cc khon thu nhp pht sinh c tnh cht n nh nh thu nhp t lng, thu nhp t bt ng sn... Theo phng php ny, ngi hoc c quan chi tr thu nhp phi tin hnh khu tr trc s thu phi np ca c nhn np cho c quan thu, sau mi tin hnh chi tr phn cn li cho ngi c hng. C quan hoc ngi c u nhim khu tr thng thng c trch li mt t l th lao nht nh song phi chu trch nhim trc php lut v ngha v khu tr thu thu nhp trc khi chi tr thu nhp. Phng php thu trc tip l phng php c thc hin trn c s ngi np thu dng t khai in sn k khai thu nhp v gi cho c quan thu. Trn c s , c quan thu xc nh s thu phi np da trn s liu k khai v thu nhp, v cc khon c php khu tr, gim tr...kt hp vi s thm tra, kim sot ca c quan thu. Phng php ny tuy phc tp nhng m bo cng bng hn v kh nng tng hp nhiu ngun thu nhp v gn vi hon cnh ca tng c nhn. Xu hng chung hin nay i vi cc nc (k c cc nc pht trin v ang pht trin l s dng kt hp c hai phng php thu np trn. Phng php khu tr ti ngun c coi nh hnh thc tm thu cn phng php k khai trc tip c coi l hnh thc quyt ton. Trng hp s tm thu ln hn s phi thu th c quan thu s hon tr. Trng hp ngc li th c quan thu s thu thm. Vic kt hp c hai phng php nh vy khng nhng to kh nng kim sot thu nhp t nhiu knh khc nhau m cn m bo s thu u n cho ngn sch nh nc, ng thi khuyn khch s t gic chp hnh lut php ca cng dn trong vic chp hnh ngha v thu. 1.3. Qu trnh hnh thnh v pht trin ca thu thu nhp c nhn trn th gii v Vit Nam S pht trin ca thu kho pht sinh ra mt loi thu l thu thu nhp c nhn. Thu thu nhp c nhn c a 126

ra v p dng ln u tin vo nm 1799 Vng quc Anh nhm to ra ngun thu ti tr cho cuc chin chng Napnng. u tin n c xem nh l khon thu li nhun tnh theo u ngi v vo nm 1803 n c m rng ra cho tt c cc thu nhp m c nhn nhn c. Thu thu nhp c nhn hon chnh c chnh thc ban hnh Anh vo nm 1842, sau c cc nc t bn pht trin p dng: Nht (1887), M (1913), Php (1914) v n nay c nhiu nc p dng (cc nc c nn kinh t th trng). Tuy nhin, mt s nc khng p dng thu thu nhp c nhn nh: Bahrain, Bermudy, C ot, Brunei,.... Trc chin tranh th gii ln th nht, s ngi np thu thu nhp c nhn khong 1 triu ngi, nm 1939 s ngi np thu l 5 triu ngi th n nm 1980 s ngi np thu ny l khong 100 triu ngi v hin nay thu ny mang tnh i chng v to nn ngun thu ch yu ti cc nc pht trin. S ci cch v thu cc nc cho thy s gim dn v thu sut cao nht cng nh s lng thu sut trong biu thu sut, nhng mc tng ngun thu cho Ngn sch nh nc khng gim i m tri li ngy cng tng ln. Thu thu nhp c nhn chim t trng gn 40% trong tng thu thu ca Ngn sch Lin Bang ca M; Ty Ban Nha, 38%; Anh, 35%; an Mch, 50%. Trong 66 nc ang pht trin trn th gii s thu v thu thu nhp c nhn ch chim khong 2% GDP v khong 11,2% tng s thu t thu.1 K t nm 1986 n nay, s ci cch thu thu nhp c nhn cc nc trn th gii ngy cng mnh m. S ci cch ny gn lin vi s gim thu sut bin cao nht, gim dn s lng thu sut v m rng c s thu nhp chu thu. nc ta, thu thu nhp c nhn ln u tin c Quc Hi ban hnh vi Php lnh Thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao vo ngy 27/12/1990, c hiu lc thi hnh t ngy 01/4/1991. K t n nay, Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao qua 5 ln sa i, b sung vo thng 6/1994, thng 02/1997, thng 7/1999, thng 5/2001 v thng 3/2004. Nhng s sa i b sung ny nng mc khi im chu thu t mc thu nhp bnh qun thng l 500.000 ln n 5.000.000 v gim thu sut bin cao nht xung cn 40% v b thu thu nhp b sung. Thu thu nhp i vi nhng ngi c thu nhp cao nc ta c ng gp ngy cng tng v tng s thu t thu cho ngn sch nh nc.

IMF (1996)

127

2. Ni dung c bn ca thu thu nhp c nhn hin hnh Vit Nam

Thu thu nhp c nhn nc ta c gi l " Thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao" c thc hin theo Php lnh ca U ban Thng v Quc Hi s 14/2004/PL-UBTVQH11 ngy 24/3/2004 sa i b sung mt s iu ca Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao, Ngh nh s 147/N-CP ban hnh ngy 23 thng 7 nm 2004 hng dn chi tit thi hnh Php lnh s 14/2004/PL-UBTVQH11 v Thng t s 81/2004/TTBTC ngy 13 thng 8 nm 2004 hng dn thi hnh Ngh nh s 147/2004/N-CP ngy 23/7/2004 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Php lnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao. 2.1. Phm vi p dng 2.1.1. i tng np thu Vic xc nh i tng np thu l mt trong nhng ni dung quan trng ca thu thu nhp c nhn. i tng np thu thu nhp c nhn thng c xc nh da trn hai tiu thc: ni c tr v ngun pht sinh thu nhp. Tiu thc ni c tr cho rng mt c nhn c xc nh l c tr mt nc trong mt thi gian nht nh hoc v thi hn hoc mang quc tch ca nc . Tiu thc ngun pht sinh thu nhp cho rng c nhn thu c thu nhp pht sinh ti nc no th phi np thu thu nhp c nhn nc . Hin nay, nc ta p dng c hai tiu thc ny v i tng np thu thu nhp c nhn i vi ngi c thu nhp cao l: C nhn l cng dn Vit Nam c thu nhp chu thu; C nhn khng mang quc tch Vit Nam nhng nh c khng thi hn ti Vit Nam c thu nhp chu thu; C nhn l ngi nc ngoi lm vic ti Vit Nam c thu nhp chu thu. 2.1.2. Thu nhp chu thu Thu nhp chu thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao l: thu nhp thng xuyn v thu nhp khng thng xuyn. Thu nhp thng xuyn l cc khon thu nhp pht sinh thng xuyn, c tnh cht u n v n nh trong nm ca c nhn v c th d tnh c, bao gm: - Tin lng, tin cng, tin th lao; bao gm c tin lng lm thm gi, lng ca 3, lng thng th 13 (nu c), tin tr cp thay lng nhn t qu bo him x hi; tin n tra, n gia ca (nu nhn bng tin). Trng hp khi k kt hp ng lao ng nu quy nh thu nhp thc nhn khng c thu thu nhp ( thu nhp NET ) th thu nhp khng c thu phi quy 128

i thnh thu nhp c thu lm cn c xc nh thu nhp chu thu. - Tin thng thng, qu, nm, thng t xut nhn dp ngy l, tt, ngy thnh lp ngnh t cc ngun, di cc hnh thc: tin, hin vt. - Thu nhp do tham gia hip hi kinh doanh, Hi ng qun tr, Hi ng qun l, Hi ng doanh nghip. - Cc khon thu nhp n nh m cc c nhn thu c do tham gia hot ng sn xut, kinh doanh, dch v cc loi khng thuc i tng np thu thu nhp doanh nghip nh: thit k, kin trc, dch v t vn theo hp ng di hn, ging dy, luyn thi, biu din vn ho ngh thut; hot ng th dc th thao mang tnh chuyn nghip. - Cc khon thu nhp do cc t chc, c nhn chi tr thu nhp chi tr h tin nh, in, nc. Ring tin nh tnh theo s thc t chi tr h nhng khng vt qu 15% s thu nhp v tin lng, tin cng, tin th lao. Trng hp c nhn ti tr s lm vic th thu nhp chu thu trong trng hp ny cn c vo tin thu nh hoc chi ph khu hao tnh theo t l gia din tch c nhn s dng v din tch ca cn nh v cng c tnh ti a 15%. Thu nhp khng thng xuyn l cc khon thu nhp pht sinh ring l, khng thng xuyn v khng c tnh cht u n v kh c th d tnh c, bao gm: - Thu nhp v qu biu, qu tng bng hin vt do cc t chc, c nhn t nc ngoi gi v cho cc c nhn Vit Nam di cc hnh thc: gi qua cc t chc chi tr thu nhp nh bu in, nh ngi mang h v nc. Ngi nhn qu l cc c nhn ngi Vit Nam, ngi nc ngoi, ch hoc ngi i din ca doanh nghip t nhn. Trng hp hin vt ca bn thn c nhn mang theo ngi vo Vit Nam k khai trong t khai hi quan khi lm th tc nhp cnh th khng thuc thu nhp chu thu v qu biu, qu tng. - Thu nhp v chuyn giao cng ngh, tr trng hp biu, tng. - Thu nhp v tin bn quyn cc tc phm vn hc, ngh thut. - Thu nhp v thit k k thut xy dng, thit k k thut cng nghip v cc dch v: t vn, o to, dch v mi gii; thu nhp t cc hot ng biu din ngh thut, th dc th thao khng mang tnh cht chuyn nghip. 129

- Thu nhp t cc hot ng khoa hc nh: hi tho, ti nghin cu khoa hc cc cp. - Trng thng x s do Nh nc pht hnh v cc hnh thc x s khuyn mi. Cc khon thu nhp m c nhn nhn c tm thi cha thu thu nh: li tin gi ngn hng; li tin gi tit kim; li mua tn phiu, tri phiu, k phiu v c phiu. 2.1.3. Thu nhp khng chu thu L cc khon thu nhp m c nhn nhn c s khng c tnh l khon thu nhp phi chu thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao. - Cc khon thu nhp pht sinh ti Vit Nam: Ph cp lm m (khng bao gm lng ca ba); Ph cp c hi, nguy him i vi nhng ngh hoc cng vic nhng ni c iu kin c hi, nguy him nh: hm l; gin khoan ngoi bin; treo ngi trn cao; tip xc trc tip vi cht c, kh c, bi c; lm vic ni c phng x, tia bc x trn mc cho php; lm vic ni c bnh truyn nhim; Ph cp trch nhim theo quy nh ca Nh nc; Ph cp khu vc, ph cp thu ht, ph cp c bit i vi nhng ni xa xi ho lnh, kh hu xu, vng kinh t mi, o xa t lin, vng bin gii c iu kin kh khn (khng bao gm ph cp xa T quc ca ngi nc ngoi); Ph cp thm nin i vi lc lng v trang v Hi quan; Ph cp an ninh quc phng; Ph cp c th ca mt s ngnh ngh: php y, m; Ph cp lu ng p dng vi mt s ngh hoc cng vic phi thng xuyn thay i cng vic v ni ; Ph cp u i i vi cn b hot ng cch mng trc nm 1945 v cc khon ph cp khc c ngun chi t ngn sch Nh nc; Tin cng tc ph trong cc ln i cng tc l cc khon tin tr cho phng tin i li, tin thu phng ng c chng t hp l, tin lu tr theo ch . Trng hp khon cng tc ph th cng ch c tr nhng chi ph trn; Xut n nh lng ca mt s cng vic, mt s ngh c bit, ba n ti ch, n tra, n gia ca (tr trng hp nhn bng tin); Cc khon tr cp x hi ca cc i tng hng chnh sch x hi nh: thng binh, bnh binh, gia nh lit s, ngi c cng gip cch mng; tr cp kh khn t xut, tr cp gii quyt cc t nn x hi; Tin bi thng bo him do tham gia bo him con ngi v ti sn; Tr cp thi vic, tr cp mt vic lm cho cc i tng theo quy nh ca B lut lao ng; Tr cp iu ng v c s sn xut theo quy nh ca Nh nc bao gm c tr cp chuyn vng mt ln ca ngi nc ngoi n c tr ti Vit Nam; Tin thng v ci tin k thut, sng ch pht minh, cc gii th130

ng quc t, cc gii thng quc gia do Nh nc Vit Nam t chc, cng nhn (tr tin thng do cc t chc, c nhn khc ti tr); Tin thng km theo cc danh hiu do Nh nc phong tng nh: B m Vit Nam anh hng, Anh hng lc lng v trang Nhn dn, Anh hng Lao ng, Gio s, Nh gio Nhn dn, Nh gio u t, Ngh s Nhn dn, Ngh s u t... - Thu nhp ca ch h kinh doanh c th, ca cc c nhn l ngi nc ngoi thuc din chu thu theo Lut Thu thu nhp doanh nghip. - Thu nhp thng xuyn ca ngi nc ngoi c tr Vit Nam di 30 ngy trong phm vi 12 thng lin tc k t ngy n Vit nam. - Cc li ch c hng do c quan chi tr thu nhp thanh ton nh: chi ph o to nhn vin tr cho ni o to, chi v my bay v php ca ngi nc ngoi v thm gia nh, hc ph cho con ngi nc ngoi tr trc tip cho cc trng hc ti Vit Nam. 2.2. Cn c tnh thu Cn c tnh thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao l: thu nhp chu thu v thu sut. Vic xc nh mc khi im, khung thu nhp chu thu v cc mc thu sut tu thuc vo iu kin kinh t x hi c th ca tng nc m c th phn bit ra thu nhp thng xuyn, thu nhp khng thng xuyn, thu nhp t lao ng, thu nhp t u t, thu nhp khc v mc thu sut i vi tng loi thu nhp c th khc nhau. 2.2.1. Xc nh thu nhp chu thu Thu nhp chu thu nc ta c xc nh theo tiu thc thu nhp thng xuyn v thu nhp khng thng xuyn m khng c s phn bit r rng v thu nhp t lao ng, thu nhp t u t v thu nhp khc. i vi thu nhp thng xuyn: khon thu nhp ny c xc nh bng tng thu nhp thng xuyn thu c trong nm (khng k thu c trong nc hay ngoi nc) chia cho 12 thng. Sau khi xc nh c thu nhp thng xuyn bnh qun thng, i chiu vi biu thu xc nh mc thu phi np. Cc trng hp c th c xc nh nh sau: - Cng dn Vit Nam trong nc hoc i cng tc, lao ng nc ngoi, c nhn l ngi khng mang quc tch Vit Nam nhng nh c khng thi hn ti Vit Nam: ly tng thu nhp thu c trong nm k c thu nhp nc ngoi chia cho 12 thng (theo nm dng lch). 131

- Ngi nc ngoi c tr ti Vit Nam t 183 ngy tr ln (sau y gi l ngi c tr ti Vit Nam) ly tng s thu nhp pht sinh trong nm, bao gm thu nhp pht sinh ti Vit Nam v thu nhp pht sinh ngoi Vit Nam chia cho 12 thng. Trng hp k khai thu nhp bnh qun thng nc ngoi thp hn thu nhp bnh qun thng Vit Nam m khng chng minh c th ly thu nhp bnh qun thng trong thi gian ti Vit Nam lm cn c tnh thu cho thi gian nc ngoi. Thng tnh thu quy c l 30 ngy. - Ngi nc ngoi Vit Nam t 30 ngy n 182 ngy th thu nhp chu thu l tng thu nhp pht sinh do cng vic lm ti Vit Nam trong khong thi gian khng phn bit ni nhn thu nhp Vit Nam hay nc ngoi. Mc khi im thu nhp chu thu ca thu nhp thng xuyn c p dng phn bit gia cng dn Vit Nam v cc c nhn nh c ti Vit Nam vi ngi Vit Nam lao ng, cng tc nc ngoi v ngi nc ngoi c tr ti Vit Nam, v c p dng biu thu vi thu sut lu tin tng phn. Mc khi im ca thu nhp thng xuyn bnh qun thng i vi cng dn Vit Nam v cc c nhn nh c ti Vit Nam l 5.000.000 ng. Ring i vi ca s, ngh s xic, cu th bng , tip vin hng khng, vn ng vin chuyn nghip c tr 25% thu nhp khi xc nh thu nhp chu thu. Mc khi im ca thu nhp thng xuyn bnh qun thng i vi ngi Vit Nam lao ng, cng tc nc ngoi v ngi nc ngoi c tr ti Vit Nam l 8.000.000 ng. Ngi nc ngoi Vit Nam t 30 ngy n 182 ngy trong mt nm th mc khi im ca thu nhp thng xuyn bnh qun thng l 0 ng. i vi thu nhp khng thng xuyn: l s thu nhp m cc c nhn nhn c theo tng ln pht sinh thu nhp, s thu nhp ny vt qu mc gii hn th b nh thu thu nhp c nhn i vi ngi c thu nhp cao. C th: Thu nhp v chuyn giao cng ngh tnh theo gi tr tng hp ng v thu nhp v trng thng x s di cc hnh thc (k c trng thng khuyn mi) c mc thu nhp khi im tng ln l 15.000.000 ng. 2.2.2. Thu sut v xc nh s thu phi np Thu sut c thit k theo biu lu tin tng phn v cho tng i tng np thu i vi thu nhp thng xuyn, v c s 132

phn bit loi thu nhp i vi thu nhp khng thng xuyn v ngoi tr mt s trng hp c bit. C th: i vi thu nhp thng xuyn - Biu thu i vi cng dn Vit Nam v c nhn khc nh c ti Vit Nam, c p dng theo biu thu lu tin tng phn nh sau:

133

n v tnh: 1000 ng B Thu nhp bnh Thu S thu phi np c qun thng/ngi sut (%) 1 0 0 n 5.000 2 10 TNCT x 10% - 500 Trn 5.000 n 15.000 3 TNCT x 20% - 2.000 Trn 15.000 n 25.000 20 4 TNCT x 30% - 4.500 Trn 25.000 n 40.000 30 5 Trn 40.000 40 TNCT x 40% - 8.500 - i vi ngi nc ngoi c tr ti Vit Nam v cng dn Vit Nam lao ng, cng tc nc ngoi, c p dng theo biu thu lu tin tng phn nh sau: n v tnh: 1000 ng S thu phi np Bc Thu nhp bnh qun Thu sut thng/ngi (%) 1 n 8.000 0 0 2 Trn 8.000 n 20.000 10 TNCT x 10% - 800 3 Trn 20.000 n 50.000 20 TNCT x 20% - 2.800 4 Trn 50.000 n 80.000 30 TNCT x 30% - 7.800 5 Trn 80.000 40 TNCT x 40% - 15.800 - i vi ngi nc ngoi c mt Vit Nam t 30 ngy n 182 ngy trong 1 nm, th thu sut p dng thng nht l 25% trn tng thu nhp (s thu phi np = 25% x tng thu nhp). - i vi cng dn Vit Nam nu trong nm tnh thu va c thu nhp trong nc, va c thu nhp nc ngoi th thu sut p dng i vi thi gian trong nc theo Biu thu i vi ngi Vit Nam, thi gian nc ngoi theo Biu thu i vi ngi nc ngoi nu trn. i vi thu nhp khng thng xuyn - i vi thu nhp khng thng xuyn ca tng c nhn nhn c tng ln t chuyn giao cng ngh c mc thu sut thng nht l 5% trn tng s thu nhp (s thu phi np = 5% x tng thu nhp, nhng tng thu nhp phi ln hn 15.000.000 ng/ln) - i vi thu nhp khng thng xuyn ca tng c nhn nhn c tng ln t trng thng x s c mc thu sut thng nht l 10% trn tng s thu nhp, (s thu phi np = 10% x tng thu nhp, nhng tng thu nhp phi ln hn 15.000.000 ng/ln). 134

2.3. ng k, k khai, np thu v quyt ton thu thu nhp c nhn 2.3.1. ng k thu Mi c nhn c thu nhp thng xuyn chu thu v cc c quan chi tr thu nhp c c nhn thuc din chu thu thu nhp u phi ng k vi c quan thu c cp m s thu. Mi c nhn ch phi ng k c cp m s thu thu nhp mt ln v c cp mt m s thu duy nht. C nhn c cp m s thu s s dng m s thu cho vic khai bo np thu vi c quan thu hoc thng bo m s thu cho c quan chi tr thu nhp. 2.3.2. K khai thu - C nhn c thu nhp chu thu (bao gm thu nhp thng xuyn v thu nhp khng thng xuyn) c trch nhim ch ng khai bo v thu nhp vi c quan chi tr thu nhp hoc c quan thu ti a phng ni lm vic. - i vi c quan chi tr thu nhp do c quan thu cp cc hoc cp chi cc qun l thu thu (thu GTGT, Thu TNDN) th k khai ng k, k khai np thu thu nhp c nhn vi cp qun l thu tng ng. - i vi c quan chi tr thu nhp khng thuc i tng do c quan thu qun l thu thu GTGT, thu TNDN ( khng hot ng sn xut kinh doanh v d: vn phng i din, cc t chc quc t...) th k khai ng k thu, k khai np thu thu nhp c nhn ti Cc thu tnh, thnh ph trc thuc Trung ng ni n v ng tr s. - i vi thu nhp thng xuyn, cc i tng np thu phi thc hin k khai tm np thu hng thng (ring i vi cc khon thu nhp thng xuyn ngoi tin lng, tin cng nh thu nhp do tham gia cc hot ng kinh doanh dch v khng thuc din chu thu thu nhp doanh nghip c th: dch v t vn theo hp ng di hn, dy hc, dy ngh, luyn thi, biu din vn ho ngh thut do c im nhn khng u n hng thng, m bo t chc thu np kp thi, sau mi ln tr thu nhp t 500.000 ng tr ln th c quan chi tr thu nhp tm khu tr 10% trn tng thu nhp. C quan chi tr thu nhp c trch nhim k khai np thu v cp bin lai thu cho c nhn c thu nhp chu thu. 2.3.3. Np thu v quyt ton thu - i vi thu nhp thng xuyn Np thu: T chc, c nhn chi tr thu nhp, cc i tng np thu sau khi np t khai thu c trch nhim np thu vo 135

ngn sch Nh nc ngay sau khi k khai thu (Ngi nc ngoi vo Vit Nam nu cha xc nh trc c thi hn c tr th tm np theo thu sut 25%, ht nm s quyt ton chnh thc s phi np). Thi hn np thu chm nht khng c qu ngy 25 thng sau, qu thi hn trn s b pht np chm tin thu theo Lut nh. Quyt ton thu: Thu thu nhp i vi thu nhp thng xuyn quyt ton theo nm dng lch, cui nm hoc sau khi ht hn hp ng, c nhn tng hp tt c cc ngun thu nhp trong nm thc hin k khai thu thu nhp v np t khai quyt ton thu cho c quan chi tr thu nhp nu ch nhn thu nhp mt ni. Trng hp c nhn trong cng thi gian ca nm ng thi lm vic v c thu nhp t nhiu ni th phi tng hp, k khai quyt ton thu thu nhp ti ni c thu nhp n nh hoc np t khai v thc hin quyt ton thu ti c quan thu qun l ni lm vic cui cng ca nm. C quan chi tr thu nhp hoc c nhn thc hin quyt ton thu vi c quan thu chm nht khng qu ngy 28 thng 2 nm sau hoc 30 ngy k t khi ht hn hp ng. - i vi thu nhp khng thng xuyn C quan chi tr thu nhp cp t khai cho ngi c thu nhp k khai thu nhp chu thu v thc hin tnh thu, khu tr tin thu trc khi chi tr thu nhp. Vic quyt ton thu gia ngi np thu v c quan chi tr thu nhp c thc hin ngay trn t khai. - Hng thng chm nht l ngy 15, c quan chi tr thu nhp phi lp bng k s liu ca thng trc v s ngi, s thu nhp, s tin thu khu tr, s tin th lao c hng, s tin thu phi chuyn np ngn sch nh nc v np vo ngn sch nh nc trong thi hn 15 ngy k t ngy quyt ton. Thi hn np thu thu nhp khng thng xuyn chm nht vo ngy 25 thng sau. Qu thi hn trn, c quan chi tr thu nhp s b pht np chm tin thu theo qui nh. - i vi cc khon thu nhp bng hin vt th c quan chi tr thu nhp phi thu tin thu thu nhp trc khi chi tr thu nhp. - Cc khon thu nhp m ngi nhn thu nhp khng c s hin din nh tin chuyn giao cng ngh, tin bn quyn... th c quan chi tr thu nhp phi k khai thay cho ngi c thu nhp, thc hin khu tr tin thu np ngn sch nh nc trc khi chi tr thu nhp v thng bo cho ngi chu thu bit.

136

- Ngi chuyn h qu biu, qu tng bng hin vt t nc ngoi chuyn v phi k khai v np thu thay cho ngi nhn qu biu, qu tng. - Cc trng hp c thu nhp v thit k k thut cng nghip, thit k k thut xy dng... tin thu khu tr theo s tin c nhn tng ln v k khai, quyt ton tin thu theo gi tr quyt ton hp ng 2.4. T chc qun l thu thu thu nhp c nhn Trong giai on hin nay, nn kinh t nc ta cn s dng tin mt l ch yu nn vic qun l thu nhp ca c nhn l rt kh khn. Thu nhp ca c nhn nhn c thng gn cht vi nhng c nhn hoc t chc chi tr thu nhp. V vy, m bo thun tin trong qun l thu thu v gim thiu chi ph qun l, vic thu thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao c thc hin theo nguyn tc khu tr ti ngun, ngha l c nhn (t chc) chi tr thu nhp c ngha v k khai v khu tr tin thu thu nhp np vo ngn sch nh nc trc khi chi tr thu nhp cho c nhn v c nhn (t chc) chi tr thu nhp ny c hng mt khon th lao tnh trn s tin thu thu nhp khu tr, tr mt s trng hp c quan thu trc tip thu.

137

Chng 7

Thu ti nguyn
1. Gii thiu chung v thu ti nguyn

1.1. Khi nim, c im, s cn thit nh thu ti nguyn Ti nguyn l ngun ca ci thin nhin cha c khai thc. C loi ti nguyn c th ti to c, chng hn nh nc, khng kh C loi ti nguyn khng th ti to c nh cc loi khong sn. Vic khai thc, s dng ti nguyn phc v cho cuc sng con ngi l i hi tt yu. Tuy nhin, vic khai thc, s dng ti nguyn mt cch hiu qu, trnh lng ph ngun ti nguyn, phc v tt nht cho cuc sng con ngi, chnh ph cc nc phi p dng nhiu chnh sch khc nhau, trong , thu ti nguyn c coi l mt gii php hu hiu. cc nc, thu nh vo vic khai thc ti nguyn c th c nhiu tn gi khc nhau nh thu tin thu, thu ph, nh thu ti nguyn D di tn gi g, thu ti nguyn cng ch nh vo vic khai thc mt s loi ti nguyn nht nh m khng nh vo tt c cc loi ti nguyn. Thng thng, thu ti nguyn ch nh vo nhng ti nguyn m nh nc c th kim sot c vic khai thc s dng v cc ti nguyn ny c hn, cn khai thc, s dng mt cch hiu qu, hay cn u t chi ph ti to chng Thu ti nguyn l thu nh vo ti nguyn thin nhin khai thc c. Vi cch hiu nh trn, thu ti nguyn c cc c im sau: - Thu ti nguyn l khon thu mang tnh cht t nhng. Ti nguyn thin nhin l ti sn do t nhin ban tng, l ti sn cng ca mt quc gia m nh nc l ch s hu. V vy, nhng c s khai thc, s dng ngun ti nguyn phi tr cho nh nc mt khon tin ging nh vic tr tin mua ti sn cho ch s hu ti sn. Thng qua nh nc c th thu hi mt phn gi tr ca ti nguyn. - Thu ti nguyn khng mang tnh cht thu trc thu m cng khng mang tnh cht thu gin thu. Thu ti nguyn khng phi l khon cng thm vo gi bn do ngi tiu dng gnh chu. N ch l nhn t m bo ngi tiu dng phi tr gi theo ng gi tr ca hng ho. Mt khc, thu ti nguyn cng khng ph thuc vo kt qu sn xut, kinh doanh c th ca t chc, c nhn khai thc, s 138

dng ti nguyn, cho d n gn cht vi vic khai thc, s dng ti nguyn. - Trong nhiu trng hp, thu ti nguyn mang tnh cht ca mt loi ph s dng. Trong nhiu trng hp, nh nc phi chi ph qun l, quy hoch, kho st v gii quyt hu qu tiu cc n mi trng sinh thi do vic khai thc v s dng ti nguyn gy nn. V vy, thu ti nguyn c coi l mt loi ph s dng b p cc khon chi ph c lin quan n vic qun l, bo v v ti to ngun ti nguyn. 1.2. Nguyn tc thit lp thu ti nguyn - C s xc nh thu ti nguyn l ti nguyn nguyn khai Ti nguyn nguyn khai l ti nguyn vn trng thi nh n vn c trc khi khai thc, khi va khai thc, hoc mi ch c lm sch m cha thay i tnh cht l, ho ca ti nguyn. L do phi nh thu vo gi tr ti nguyn nguyn khai xut pht t mc ch qun l ngun ti nguyn thin nhin v xut pht t bn cht ca loi thu ny l nh vo cc sn phm ca t nhin c c qua qu trnh khai thc. Mt khc, trong qu trnh khai thc, mi c s li c iu kin v chi ph khai thc tng loi ti nguyn khc nhau. Chnh v vy, vic nh thu vo ti nguyn nguyn khai cng l cch m bo cng bng cho cc c s khai thc. Theo nguyn tc ny, vic nh thu ti nguyn cn m bo gi tnh thu ti nguyn khng bao gm cc chi ph khai thc, phn loi, sng tuyn, vn chuyn - nh thu ti nguyn phi cn c vo tnh cht, c im, iu kin khai thc ca tng loi ti nguyn. Mc d u do t nhin sinh ra nhng mi loi ti nguyn li c tnh cht, c im khc nhau nh gi tr ca ti nguyn, tim nng khai thc, kh nng ti to, iu kin khai thc bo v v hng dn vic khai thc ti nguyn mt cch hiu qu th mc thu ti nguyn cn c thit k cho tng nhm, tng loi ti nguyn da vo nhng c im . C th l: - Nhng loi ti nguyn c kh nng ti to nhanh nn nh vi thu sut thp hn so vi nhng ti nguyn ti to lu hoc ch khai thc c mt ln. - iu kin khai thc cng kh khn th mc thu ti nguyn cng thp - Mc thu sut thu ti nguyn cn c xc nh da trn li th so snh gia ti nguyn thin nhin khai thc v s dng vi cc ngun vt liu sn c khc. 139

Ti nguyn thin nhin l mt yu t u vo ca sn xut. Trong mt s trng hp, vic s dng ti nguyn thin nhin l mt s thay th cho cc nguyn vt liu u vo khc. Chng hn nh, c th s dng ti khai thc thay cho vt liu nhp khu; ti nguyn khai thc thay th cho cc vt liu nhn to khc V vy, mc thu sut thu ti nguyn cn c xc nh da trn li th so snh gia ti nguyn khai thc vi cc ngun vt liu khc, sao cho sau khi chu thu chi ph s dng ti nguyn tng ng vi chi ph s dng cc nguyn vt liu khc. iu ny gp phn m bo cng bng trong phn phi cc ngun lc x hi v tnh kh thi ca thu ti nguyn, ng thi khuyn khch s dng ti nguyn mt cch hiu qu. - Chnh sch thu ti nguyn c thit lp gn cht vi yu cu bo v mi trng sinh thi. Ti nguyn thin nhin khng phi l v hn v vic khai thc, s dng ti nguyn ba bi khng ch nh hng n hiu qu kinh t m cn nh hng n mi trng sinh thi. bo v ngun ti nguyn ca t nc v bo v mi trng sinh thi, chnh sch thu ti nguyn phi c thit lp theo hng gn cht vi yu cu bo v mi trng sinh thi, coi thu ti nguyn l mt bin php ti chnh nhm bo v mi trng. Theo , vic khai thc nhng loi ti nguyn no c nguy c dn n nguy hi cho mi trng, hoc cn nhiu chi ph khc phc hu qu khai thc nhm trnh ph hoi mi trng, th cn nh mc thu sut cao, v ngc li. 1.3. Qu trnh hnh thnh v pht trin thu ti nguyn trn th gii v Vit Nam Thu ti nguyn c lch s pht trin tng i lu di. mi nc, thu ti nguyn c th c nh khc nhau v c tn gi khc nhau. Nhn chung, cc nc m ti nguyn thin nhin phn ln thuc s hu t nhn th thu ti nguyn c xc nh di hnh thc tin thu m m bn khai thc (bn i thu) phi tr cho ch s hu ti nguyn (bn cho thu). Tuy nhin, nhng ngi c cp quyn khai thc phi np mt khon tin bt buc ging nh khon l ph khai thc cho cc chnh quyn a phng. Khon tin ny thng c xc nh cn c vo s lng khai thc, cht lng ti nguyn v hm lng ti nguyn. Vi nhng nc m ti nguyn thuc s hu nh nc th khon thu ti nguyn thng l khon thu ca cc chnh quyn a phng. Thu sut thu ti nguyn c th c xc lp theo mt mc c nh hay mc c nh lu tin hoc theo t l phn trm trn doanh thu khai thc. 140

 Vit Nam, tuy cha c tn gi l thu ti nguyn nhng ngay t thi Bc thuc (th k I trc cng nguyn) c loi thu khong sn (ch yu l st) v thu thu sn do Thit quan v Thu quan m nhn vic thu thu. Tri qua cc triu i phong kin dn tc (t th k X n gia th k XIX), loi thu ny vn c cc triu i vua cha (nh vua L Thi T, triu L S, cha Trnh, cha Nguyn, triu Nguyn) duy tr di hnh thc thu thu i vi cc sn vt ni rng (nh sng t, ng voi, hng liu, qu, g, mt ong, sp ong, sn, my, tre, song), v thu thu i vi vic khai thc khong sn (than, qung, cc m vng, bc), v khai thc thu sn. n thi k Php thuc (t 1858 n 1945), khon thu du m, thu hm m, thu khai thc lm th sn cng l mt ngun thu ln cho Nh nc thc dn. Cho n trc nm 1990, thu ti nguyn c p dng di hnh thc ch thu tin nui rng, ch thu i vi vng sa khong Nm 1990, trc yu cu ca cng cuc ci cch thu bc 1 l hon thin h thng thu bao qut cc ngun thu, Php lnh thu ti nguyn c ban hnh ngy 30/3/1990 v c hiu lc thi hnh t 1/1/1991. Vic ra i Php lnh thu ti nguyn nh du mt bc ngot quan trng trong cng tc qun l ti nguyn ca nc ta. Sau hn 6 nm thc hin, Php lnh thu ti nguyn bc l mt s nhc im v phm vi v phng php xc nh. V vy, ngy 16/4/1998, Php lnh thu ti nguyn (sa i) c U ban thng v Quc hi kho X ban hnh v c hiu lc thi hnh t 1/6/1998. Cc vn bn php lut v thu ti nguyn hin hnh bao gm: Php lnh thu ti nguyn ngy 30/3/1990. Php lnh s 05/1998/PL- UBTVQH 10 ngy 16/4/1998 v thu ti nguyn (sa i). Ngh nh s 68/1998/N- CP ngy 03/9/1998 quy nh chi tit thi hnh php lnh thu ti nguyn (sa i). Thng t s 153/1998/TT- BTC ngy 26/11/1998 hng dn thi hnh Ngh nh s 68/1998/N- CP ngy 03/9/1998 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Php lnh thu ti nguyn (sa i). Lut Du kh ban hnh ngy 06/7/1993, c hiu lc thi hnh t 01/9/1993. 141

Ngh nh s 84/CP ngy 17/12/1996 quy nh chi tit vic thi hnh Lut Du kh.
2. Ni dung c bn ca php lnh thu ti nguyn

2.1. 2.1.1

Phm vi p dng . i tng chu thu Ti nguyn thin nhin thuc din chu thu l cc ti nguyn thin nhin trong phm vi t lin, hi o, ni thy, lnh hi, vng c quyn kinh t v thm lc a thuc ch quyn ca nc Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam, bao gm: khong sn kim loi; khong sn khng kim loi; du m; kh t; sn phm ca rng t nhin; thy sn t nhin; nc thin nhin; ti nguyn thin nhin khc. Nh vy, hot ng chu thu ti nguyn l hot ng khai thc ca cc t chc, c nhn i vi cc loi ti nguyn thin nhin k trn theo ng quy nh ca php lut Vit Nam. Mi trng hp c tin hnh khai thc cc loi ti nguyn cm khai thc u b x l theo Php lut hin hnh. Khi kim tra pht hin nhng v vic vi phm, c quan thu phi thng bo v phi hp vi c quan c chc nng tin hnh x l theo thm quyn. Trng hp ti nguyn thin nhin cm khai thc b bt gi, tch thu v c php bn ra th t chc c giao bn phi tnh y thu ti nguyn trong gi bn v np vo Ngn sch. 2.1.2. i tng np thu i tng thuc din phi ng k, k khai v np thu ti nguyn l tt c cc t chc, c nhn c khai thc ti nguyn thin nhin theo quy nh ca php lut Vit Nam. Cc t chc, c nhn bao gm: doanh nghip nh nc, cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn, hp tc x, doanh nghip t nhn, doanh nghip c vn u t nc ngoi hay bn nc ngoi tham gia hp ng hp tc kinh doanh theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, h sn xut kinh doanh, cc t chc v c nhn khc. Mt s trng hp c th c quy nh nh sau: - Doanh nghip c vn u t nc ngoi v bn nc ngoi hp tc kinh doanh trn c s hp ng ang tr tin ti nguyn hay np thu ti nguyn theo mc c th quy nh trong Giy php u t cp trc ngy 01/06/1998 th tip tc c tr tin ti nguyn hay np thu ti nguyn theo quy nh cho n ht thi hn ca Giy php c cp. 142

- Doanh nghip lin doanh vi nc ngoi hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam m bn Vit Nam gp vn php nh bng cc ngun ti nguyn c ghi trong Giy php u t th doanh nghip lin doanh khng phi np thu ti nguyn i vi s ti nguyn m Bn Vit Nam dng gp vn php nh. nh k 3 thng, 6 thng, bn Vit Nam phi k khai s ti nguyn pht sinh gp vn, bo co B Ti chnh ghi vn Ngn sch Nh nc v qun l vn theo ch hin hnh. Doanh nghip khai thc ti nguyn c thnh lp trn c s lin doanh, hp ng hp tc kinh doanh v hp ng chia sn phm, th thu ti nguyn phi np ca doanh nghip lin doanh hay ca bn nc ngoi phi c xc nh trong hp ng lin doanh v tnh vo phn sn phm chia cho bn Vit Nam. Khi chia sn phm, bn Vit Nam c trch nhim np thu ti nguyn vo Ngn sch Nh nc theo quy nh ca Lut Ngn sch. 2.2. Cn c tnh thu S thu ti nguyn phi np trong k np thu c tnh nh sau:
Thu ti nguyn phi np trong k Sn lng ti nguyn thng phm thc t khai thc Gi tnh thu n v ti nguy n S thu ti Thu nguyn c min, gim sut (nu c)

2.2.1 Sn lng ti nguyn thng phm thc t khai thc L s lng, trng lng hay khi lng ca ti nguyn khai thc thc t trong k np thu, khng ph thuc vo hin trng v mc ch khai thc ti nguyn ( bn ngay, em trao i, tiu dng ni b, d tr a vo sn xut tip theo...). Mt s trng hp c th c quy nh nh sau: - i vi loi ti nguyn khng th xc nh c s lng, trng lng hay khi lng thc t khai thc do cha nhiu cht khc nhau, hm lng tp cht ln, th thu ti nguyn c tnh trn s lng, trng lng hay khi lng tng cht thu c do sng tuyn, phn loi. V d: Mt cng ty trong k np thu phi sng tuyn hng nghn m3 t, , nc (khng th xc nh c s lng), thu c 2 kg vng cm, 100 tn qung st... th thu ti nguyn c tnh trn s lng vng cm v qung st ny. 143

- Trng hp khai thc th cng, phn tn hoc khai thc lu ng, khng thng xuyn, kh khn trong vic qun l th c th thc hin khon s lng ti nguyn khai thc theo ma v hoc nh k. C quan thu phi hp vi chnh quyn a phng v c quan qun l chuyn ngnh n nh s lng ti nguyn thc t khai thc c khon. Cng trong trng hp nu trn, nu loi ti nguyn khai thc c tp trung vo u mi thu mua v c c s thu mua cam kt chp thun th cc thu tnh, thnh ph c th quyt nh (bng vn bn) t chc, c nhn thu mua ti nguyn np thay thu ti nguyn cho ngi khai thc. 2.2.2 Gi tnh thu Gi tnh thu ti nguyn l gi bn n v ca ti nguyn ti ni khai thc ti nguyn v c xc nh c th trong tng trng hp nh sau: (1) Loi ti nguyn xc nh c sn lng khu khai thc v c th bn ra ngay sau khi khai thc (nh: t, , ct, si, thy sn...) th gi tnh thu ti nguyn l gi thc t bn ra ti ni khai thc tr thu doanh thu hoc cha bao gm thu gi tr gia tng (nu c) phi np. Nu pht sinh chi ph vn chuyn, bc xp, lu kho bi, t ni khai thc n ni tiu th th cc chi phi c tr khi xc nh gi tnh thu ti nguyn; Trng hp ny nu khng bn ra (nh: a vo quy trnh sn xut tip theo), th p dng gi tnh thu do UBND tnh, thnh ph quy nh. (2) Loi ti nguyn xc nh c sn lng khu khai thc, nhng cha th bn ra c m phi qua sng tuyn, chn lc... mi bn ra, th gi tnh thu ti nguyn l gi bn ca sn phm qua sng tuyn, phn loi, tr (-) cc chi ph pht sinh t ni khai thc n ni tiu th v quy i theo hm lng hay t trng xc nh gi tnh thu l gi bn ca ti nguyn thc t khai thc, c tr thu doanh thu hoc khng bao gm thu gi tr gia tng. V d: Gi bn 1 tn than sch l 65.000 ng/tn, chi ph sng tuyn, vn chuyn t ni khai thc n ni bn ra l 10.000 ng/tn; t trng than sch trong than thc t khai thc l 80% th:
Gi tnh thu ti nguyn mt tn than ti = ni khai thc 65.000 10.000 x 80/1 00 Thu gi tr gia tng

(3) Loi ti nguyn khng xc nh c s lng khu khai thc v tp cht ln, c nhiu cht khc nhau th gi tnh thu 144

l gi bn thc t ca tng cht ti ni khai thc tr thu doanh thu hoc khng bao gm thu gi tr gia tng, v d nh: vng cm, qung st,... (4) Loi ti nguyn khai thc v c s dng lm nguyn liu sn xut trong sn phm, nh: nc thin nhin dng cho sn xut nc tinh lc, nc khong, cc loi bia v nc gii kht khc; t lm nguyn liu cho sn xut cng nghip, th cng nghip th gi tnh thu ti nguyn l gi bn sn phm cui cng tr i cc chi ph sn xut ra sn phm (bao gm c thu doanh thu hoc thu gi tr gia tng phi np nhng khng bao gm chi ph khai thc ti nguyn), nhng mc ti thiu khng thp hn gi tnh thu do UBND tnh, thnh ph quy nh. T chc, c nhn khai thc ti nguyn chp hnh y ch s sch k ton, chng t k ton theo quy nh, c tnh ton v nh gi tnh thu ti nguyn theo hng dn ti cc im trn. Mi trng hp khc v cc trng hp khai thc ti nguyn s dng cho cc mc ch khc khng thuc hng dn ti cc im ni trn th p dng gi tnh thu ti nguyn do UBND tnh, thnh ph quy nh. Cc thu tnh, thnh ph tham kho kin ca s ti chnh - vt gi v c quan qun l ngnh a phng xc nh gi tnh thu ti nguyn trnh UBND tnh, thnh ph quyt nh v bo co Tng Cc thu. (5) Gi tnh thu ti nguyn i vi nc thin nhin dng sn xut thy in l gi bn in thng phm, i vi g l gi bn ti bi 2. (6) Gi tnh thu ti nguyn i vi du th l gi FOB ti im giao nhn theo cng b gi ca c quan c Chnh ph Vit Nam u quyn trn c s tham kho gi quc t. Trong trng hp khng c cng b gi th gi tnh thu ti nguyn i vi du th l gi trung bnh nhn ca du th do ngi bn theo gi FOB ti im giao nhn theo hp ng mua bn sng phng trong k np thu. Trong trng hp khng c gi FOB bn theo hp ng mua bn sng phng th gi tnh thu ti nguyn i vi du th c tnh da trn gi FOB theo th trng sng phng trong thng mi quc t i vi loi du th trong k tnh thu c xt n nhng gi bn ca mt tp hp thch hp ba loi du tng t t cc nc ng Nam vi nhng iu chnh thch ng theo cht lng, a im v cc yu t c lin quan khc.

145

Gi tnh thu ti nguyn i vi kh thin nhin l gi ti im giao nhn theo cng b gi ca c quan c Chnh ph Vit Nam u quyn trn c s tham kho gi quc t. 2.2.3 Thu sut thu ti nguyn Php lnh thu ti nguyn (sa i) hin hnh quy nh khung thu sut thu ti nguyn i vi tng loi ti nguyn. Khung thu sut thu ti nguyn quy nh thu sut cao nht v thu sut thp nht i vi tng loi v tng nhm ti nguyn. Thu sut thu ti nguyn c xc nh trn nguyn tc va m bo ngun thu cho Nh nc trong qu trnh thc hin cc hot ng lin quan n vic bi dng, ti to ngun ti nguyn, va m bo cho cc t chc, c nhn nng cao hiu qu sn xut kinh doanh sau khi thc hin ngha v i vi Nh nc. Cn c vo gi tr ca tng loi ti nguyn, iu kin khai thc v yu cu qun l i vi tng loi ti nguyn trong tng thi k, b hoc ngnh ch qun tp hp cc s liu, ti liu lin quan n loi ti nguyn khai thc, bo co B Ti chnh xem xt iu chnh thu sut thu ti nguyn ph hp vi khung thu sut. Vic iu chnh thu sut thu ti nguyn ch tin hnh trong trng hp cn thit v theo loi ti nguyn c th, khng iu chnh thu sut cho trng hp c bit. Theo biu thu ti nguyn hin hnh, ti nguyn c chia thnh 8 nhm ph hp vi 8 nhm i tng chu thu. Trong tng nhm, thu sut c quy nh cho tng loi ti nguyn. Nhm ti nguyn c mc thu sut cao nht l Sn phm rng t nhin (nhm V) vi cc mc thu sut t 5 n 40%. Nhm c mc thu sut thp nht l nc thin nhin (nhm VII) c thu sut t 0 n 4%. Ring thu ti nguyn i vi du th v kh thin nhin c tnh trn c s lu tin tng phn ca tng sn lng du hoc kh thc, c phn bit theo iu kin khai thc. Thu sut i vi khai thc du th t 8 n 25% (trn b v su n 200 m nc) hoc t 6 n 20% ( su trn 200 m nc). Thu sut i vi khai thc kh thin nhin t 0 n 10% (trn b v su n 200 m nc) hoc 0 n 6% ( su trn 200 m nc). Trong trng hp c bit, tu thuc cc iu kin a l, k thut c th ca m, thu sut thu ti nguyn i vi du th v kh t c th c tnh cao hn hoc bng mt mc thu c nh do Chnh ph Vit Nam quyt nh. 2.3. ng k, k khai, np thu, quyt ton thu 2.3.1. ng k thu 146

Cc t chc, c nhn hot ng khai thc ti nguyn c trch nhim ng k hot ng khai thc ti nguyn vi c quan thu chm nht l 10 ngy k t ngy c php khai khai thc ti nguyn hoc chm nht l 5 ngy trc khi c s sp nhp, hp nht, chia, tch, gii th, ph sn hay c s thay i trong hot ng khai thc ti nguyn. Bn ng k c lp thnh 2 bn, mt bn gi c quan thu trc tip qun l thu thu, mt bn lu gi ti c s khai thc ti nguyn. 2.3.2. K khai thu Hng thng, trong thi hn chm nht l 10 ngy ca thng sau, t chc, c nhn khai thc ti nguyn phi k khai thu ti nguyn phi np ca thng trc, k c trng hp khng pht sinh thu ti nguyn v np cho c quan thu. T khai lp thnh hai bn, c xc nhn ca cn b trc tip qun l thu thu, mt bn gi c quan thu, mt bn lu ti c s. Trng hp khai thc ti nguyn khong sn khng c iu kin k khai hng th thi gian k khai c th di hn, ph hp vi c th hot ng khai thc theo hng dn bng vn bn ca Cc Thu tnh, thnh ph. 2.3.3. Np thu Thu ti nguyn c np theo thng. Cc t chc v c nhn np thu ti nguyn theo ng thi hn ghi trong thng bo ca c quan thu, nhng chm nht khng c qu ngy 25 ca thng sau thng pht sinh thu ti nguyn. Trng hp t chc, c nhn khai thc th cng, phn tn, hot ng khng thng xuyn... c c quan thu chp nhn np thu theo phng thc khon th c quan thu cn c vo t khai ca c s khai thc ti nguyn kt hp vi ti liu iu tra thc t v ngun ti nguyn, vn, lao ng, phng tin khai thc, gi c ti nguyn xc nh st ng sn lng ti nguyn khai thc thc t v s thu ti nguyn phi np. Vic n nh mc khon phi m bo cng khai, dn ch, st ng vi kh nng hot ng khai thc ti nguyn. Vic khon thu ti nguyn c th c tnh ton gn lin vi vic khon thu cc loi thu khc. 2.3.4. Quyt ton thu Trong thi hn 30 ngy sau khi kt thc nm hot ng hoc hp ng khai thc, t chc, c nhn khai thc ti nguyn phi quyt ton vic np thu ti nguyn vi c quan thu. Trong thi hn 10 ngy sau khi c quan thu kim tra v ra thng bo, t chc, c nhn khai thc ti nguyn phi np s thu cn thiu (nu c) vo ngn sch; s thu np 147

tha s c hon tr cng trong thi gian quy nh hoc tnh vo s thu ti nguyn phi np ca k tip theo. 2.4. Min, gim thu 2.4.1. Cc trng hp c min thu ti nguyn (1) Min thu ti nguyn i vi sn phm rng t nhin do dn c trn a bn x c rng c php khai thc nh: g, cnh, ci, tre, na, l, giang, tranh, vu, l phc v cho cuc sng sinh hot hng ngy; k c c d tha bn ra trong phm vi a bn huyn ni khai thc. Cn c ngh ca UBND cp x v c quan kim lm trc tip qun l rng, th trng c quan thu trc tip qun l quyt nh min thu ti nguyn cho i tng ny. Quyt nh phi ghi r c th loi ti nguyn c php khai thc, a im, hnh thc khai thc, ni tiu th. Thi hn ghi trong mi quyt nh khng qu 3 thng, sau c quan thu phi tin hnh xem xt kim tra li trc khi tip tc ra quyt nh min thu ti nguyn. Cc trng hp b pht hin li dng vic min thu ti nguyn t chc khai thc ba bi rng t nhin, c quan thu phi thu hi quyt nh min thu (nu c) v chuyn c quan c thm quyn x l theo php lut hin hnh. (2) Min thu ti nguyn i vi nc thin nhin dng vo sn xut thy in khng ha vo mng li in quc gia. Cn c n ngh ca t chc, c nhn khai thc, c kin ca S Cng nghip tnh, thnh ph, th trng c quan thu trc tip qun l quyt nh min thu ti nguyn cho trng hp ny. (3) Min thu ti nguyn i vi t khai thc s dng vo mc ch sau: a - San lp, xy dng cc cng trnh phc v an ninh, quc phng. b - San lp, xy dng cc cng trnh iu, thy li, trc tip phc v nng nghip, lm nghip, ng nghip, lm ng giao thng. c - San lp, xy dng cc cng trnh mang ngha nhn o, t thin hoc dnh u i i vi ngi c cng vi cch mng. d - San lp, xy dng cc cng trnh c s h tng min ni (trong a bn cp huyn l huyn min ni theo danh mc do U ban Dn tc v min ni ban hnh) phc v cho vic pht trin i sng kinh t - x hi trong vng. 148

 - Khai thc trong phm vi t c giao, c thu san lp, tn p, xy dng ti ch trong phm vi din tch . e - San lp, xy dng cc cng trnh trng im ca Quc gia theo quyt nh ca Chnh ph cho tng trng hp c th. Trong cc trng hp nu ti im a, b, c, d, , t chc c nhn khai thc phi c n ngh, trnh by r l do, c chng nhn v ngh ca UBND cp tnh hoc cp huyn (nu cng trnh ch thuc phm vi cp huyn qun l) ni xy dng cng trnh xut trnh cho c quan thu trc tip qun l vng khai thc xt quyt nh min thu. 2.4.2. Cc trng hp c xt min, gim thu ti nguyn (1) Cc d n thuc i tng u i u t quy nh ti Lut Khuyn khch u t trong nc v cc vn bn ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Lut Khuyn khch u t trong nc, nu c khai thc ti nguyn khong sn (tr du kh) th c gim ti a 50% thu ti nguyn trong 3 nm u k t khi bt u khai thc; i vi nhng d n trin khai thuc i tng trn th xt gim thu thi gian cn li k t ngy Php lnh thu ti nguyn (sa i) c hiu lc thi hnh (01/06/1998). C quan thu trc tip qun l cn c vo giy php thnh lp, giy chng nhn u i u t v quy nh ti cc vn bn hng dn Lut Khuyn khch u t trong nc quyt nh gim thu trong trng hp ny. (2) T chc, c nhn khai thc ti nguyn gp thin tai, ch ha, tai nn bt ng, gy tn tht ti nguyn k khai v np thu c min thu ti nguyn phi np cho s ti nguyn b tn tht. Trng hp np thu ti nguyn th c hon tr li s thu np hoc b tr vo s thu ti nguyn phi np ca k sau nu t chc, c nhn np thu chp nhn. Mc thit hi c xc nh nh sau: - i vi loi ti nguyn b thit hi v sn lng c th th xc nh thit hi theo sn lng c th. - i vi loi ti nguyn b thit hi lm gim phm cp, t trng ti nguyn th nh gi v xc nh li gi tnh thu, mc thu phi np. S thu ti nguyn c min bng mc chnh lch gia s thu tnh v k khai trc vi s thu ti nguyn phi np tnh sau khi xy ra thit hi. V d: T trng than sch l 80% trong than nguyn khai, nhng trong k ma l lm t trng than sch gim xung cn 149

50% th phi tnh li gi thu, xc nh mc chnh lch thu c min. Th tc ngh gim thu phi c: - Vn bn ngh, nu r l do, s tn tht, s thu xin gim. - Bin bn kim tra, xc nh ca c quan thu qun l trc tip km theo ngh xt gim thu ti nguyn. Cc trng cc thu quyt nh gim thu ti nguyn cho t chc, c nhn khai thc b thit hi. (3) T chc, c nhn hot ng khai thc thy sn vng bin xa b bng phng tin c cng sut ln [l cc loi tu, thuyn khai thc thy sn lp my chnh c cng sut t 90 m lc (CV) tr ln] c min thu ti nguyn trong 5 nm u k t khi c cp giy php khai thc v gim 50% thu ti nguyn trong 5 nm tip theo. Cn c n ngh, giy php hot ng khai thc thy sn vng bin xa b do t chc, c nhn khai thc c cp xut trnh, Th trng c quan thu trc tip qun l quyt nh min, gim thu cho tng nm. Cc trng hp hot ng khai thc thy sn vng bin xa b trc ngy 01/06/1998 th vic xt min, gim thu ti nguyn bt u c tnh t ngy 01/06/1998 vi thi gian theo quy nh. V d: C s A c cp giy php khai thc thy sn vng bin xa b vo thng 12/1997 th c s A s c min thu ti nguyn trong 5 nm v gim 50% thu trong 5 nm tip theo. Thi gian tnh bt u t ngy 01/06/1998. Trong thi gian hot ng, nu t chc, c nhn khai thc thy sn vng bin xa b c s thay i v cc iu kin min, gim lm gim mc u i thu th phi kp thi khai bo cho c quan thu gn nht bit v xc nhn. Trng hp khng khai bo tip tc c hng min, gim thu u b coi l trn lu thu v b x l theo quy nh ca Php lnh thu ti nguyn (sa i). Sau thi gian min v gim thu ti nguyn nu trn (10 nm), nu t chc, c nhn khai thc thy sn vng bin xa b cn b l th s c xt gim thu ti nguyn tng ng vi s l ca tng nm trong thi gian khng qu 5 nm lin tc tip theo. 2.5 . T chc qun l thu thu ti nguyn Qun l thu ti nguyn c ngha quan trng trong vic m bo cho php lnh thu ti nguyn pht huy hiu lc. 150

Trong qu trnh t chc qun l thu thu ti nguyn cn tp trung vo mt s ni dung sau: 2.5.1. Qun l i tng np thu Qun l i tng np thu l khu u tin nhm m bo thu ng, thu s thu ti nguyn cho Ngn sch Nh nc. V cc i tng np thu ti nguyn rt a dng, hot ng khai thc trn a bn rng v phn tn, phng thc v thi gian khai thc rt khc nhau nn cng tc qun l i tng np thu cng c ngha quan trng. lm tt cng vic ny, c quan thu phi qun l cht ch cc i tng np thu v s lng, quy m, cch thc, phng tin khai thc, thi gian khai thc bng cch t chc qun l theo a bn, vng lnh th; phi hp vi cc c quan lin quan nh c quan kim lm, c quan thu sn qun l cht ch ng k kinh doanh. ng thi, cn tin hnh kim tra cc hp ng khai thc cng nh kim tra thc t ti a bn khai thc. c bit, trong trng hp cc t chc, c nhn khai thc th cng, phn tn, hoc khai thc lu ng, khng thng xuyn (y l i tng thng b n nh v thu thu khon) th c quan thu cn ch trng n cc u mi thu mua, khuyn khch cc i tng ny np thu ti nguyn thay cho ngi khai thc. 2.5.2. Qun l cn c tnh thu Qun l cn c tnh thu bao gm qun l s lng ti nguyn khai thc c trong k tnh thu, xc nh chnh xc gi tnh thu ca tng loi ti nguyn v p dng thu sut ng theo quy nh ca biu thu hin hnh. Qun l tt cn c tnh thu khng nhng m bo ngun thu cho ngn sch Nh nc m cn m bo quyn li v ngha v ca cc TNT. qun l tt cc cn c tnh thu, cn lm tt nhng cng vic sau: - Xc nh chnh xc sn lng tng loi ti nguyn khai thc: yu cu cn b thu phi nm bt c tnh trng khai thc ti tng a im khai thc ca tng i tng np thu nh loi ti nguyn, tr lng, t l tp cht, phng tin, cng sut khai thc c bit, trong trng hp hot ng khai thc phn tn hoc lu ng, c quan thu cn phi hp cht ch vi chnh quyn a phng v cc c quan qun l chuyn ngnh n nh sn lng tng loi ti nguyn khai thc cho st vi thc t.

151

- qun l tt gi tnh thu, cc cn b thu cn theo st nm bt gi th trng cng nh s thay i gi. Kim tra ho n chng t trong qu trnh vn chuyn, tiu th ti nguyn xc nh gi tnh thu 2.5.3. Qun l vic thc hin ch min, gim thu Mc ch ca cng tc ny nhm m bo quyn li cho cc c s kinh doanh, ng thi ngn chn tnh trng cc i tng np thu li dng c ch min gim thu thc hin cc hnh vi gian ln nhm trn thu. qun l tt cc khon min gim thu th cc ch v th tc min gim cn c quy nh c th, r rng. Cc cn b thu phi nm vng ch min gim, kt hp vi vic kim tra xc minh thc t ti cc c s khai thc, kinh doanh m bo tnh chnh xc v cng bng trong vic xc nh ng cc i tng c hng u i. Cn hng dn cc i tng np thu thc hin nghim chnh trnh t, th tc xt min gim thu. 2.5.4. Qun l qu trnh k khai, thu np thu Ni dung c bn cn qun l l n c cc TNT k khai, np t khai v np thu ng hn theo quy nh. Trong qu trnh ny, m bo cc i tng np thu k khai ng, c quan thu ngoi vic hng dn k khai cn phi thc hin kim tra, kim sot hot ng khai thc ti nguyn mt cch thng xuyn c c s i chiu thc t vi t khai. ng thi, c quan thu cng phi thc hin tt cc khu cng vic lin quan n thu np nh lp v duyt s b, thng bo thu, cung cp chng t thu thu cho c s np thu Trch nhim cn li nhm m bo np thu ng thi hn thuc v i tng np thu. Cui cng, cn thc thi cc hnh thc x pht nghim minh i vi nhng trng hp vi phm ch k khai, thu np thu.

152

Chng 8

Thu s dng t nng nghip

1. Gii thiu chung v thu SDNN 1.1. Khi nim, c im ca thu SDNN Thu s dng t nng nghip (SDNN) l mt hnh thc thu ti sn c ra i t rt lu trn th gii v c coi nh mt b phn ca thu t hoc c tch ring thnh mt sc thu trong h thng thu. i vi nhng quc gia coi t ai l ti sn c gi tr v c php trao i mua bn trn th trng th thu SDNN c nh vo gi tr ca t ai s dng trong nng nghip v ngi ch s hu n phi np thu ny. Tuy nhin, mt s quc gia khc, t ai thuc s hu chung ca Nh nc, cc c nhn ch c php s dng kh nng sinh li v chuyn nhng quyn s dng t trn th trng. Trong trng hp ny, thu ch yu da vo kh nng sinh li ca t v thng c tn l thu s dng t nng nghip. Thu SDNN l thu thu vo cc ch th c quyn s hu v s dng t trong sn xut nng nghip. Nhn chung, s thu nh vo t nng nghip thu c chim mt t l khng ln trong tng thu Ngn sch Nh nc v nhiu quc gia trn th gii c xu hng b hoc gp chung vo loi thu t v nh thu vi thu sut rt thp. Tuy nhin, mt s quc gia vn p dng hnh thc thu ny v n l cng c gp phn tng cng qun l t ai ca Nh nc v mang li ngun thu ng k cho ngn sch a phng. Thu SDNN thng da vo gi tr t hoc kh nng sinh li ca t - mt loi ti sn c bit lm cn c xc nh mc thu. V vy, n cng c nhng c im ca loi thu ti sn ni chung. Tuy nhin, do i tng nh thu l t ai s dng trong nng nghip nn thu SDNN cn c nhng c im ring sau: Th nht, thu SDNN mang tnh cht trc thu. Mc ch ca vic nh thu SDNN chnh l iu tit mt phn thu nhp ca cc i tng c quyn s hu hoc s dng t nng nghip, v vy, ngi chu thu hay ngi np thu chnh l i tng c s dng hoc s hu t nng nghip. Th hai, s thu thu s dng t nng nghip ph thuc rt nhiu vo iu kin kh hu thi tit v v tr, mu m ca t ai. Vic xc nh thu SDNN thng c xc nh theo mc thu cho mi n v din tch s dng, c phn bit theo v tr, cht t cng nh cc iu kin kh 153

hu, thi tit khc m khng ph thuc vo kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca i tng s hu hay s dng t. V vy, mi s thay i trong cc yu t trn cng u dn n s thay i trong cn c tnh thu, v do , lm thay i s thu SDNN. Th ba, thu SDNN thng l ngun thu quan trng cho ngn sch a phng v t ai l mt loi ti sn c bt - c tnh c nh v v tr v khng th di chuyn c nn hu ht cc quc gia c p dng hnh thc thu ny, vic qun l thu thu SDNN cng ging nh thu t, thng c gn vi trch nhim ca chnh quyn a phng v thng c iu tit vi t l kh cao cho ngn sch a phng. 1.2. Nguyn tc thit lp thu SDNN Vi nhng c im ring nu trn, vic xy dng thu SDNN phi c xy dng da trn nhng nguyn tc c bn sau: Th nht, thu SDNN phi c thit lp da trn yu cu m bo vic qun l qu t nng nghip, khuyn khch s dng t tit kim, hiu qu. thc hin nguyn tc ny, trong quy nh ca Lut thu, mi i tng c quyn s hu hay s dng t nng nghip u phi k khai np thu, khng k t ang s dng hay khng s dng; t c quyn s hu (s dng) hp php hay cha hp php Th hai, phi coi thu SDNN va l loi thu ti sn va l loi a t chnh lch thit k cn c tnh thu v mc thu. Theo , vi t cch l thu ti sn, th cho d t nng nghip khng c s dng to ra gi tr vn phi np thu nhm khuyn khch s dng t ai tit kim, c hiu qu. a t chnh lch I v a t siu ngch theo quan nim ca Mc, l do khch quan to ra, khng phi do ch quan ngi s dng t to nn; n ph thuc vo v tr, mu m ca t v iu kin kh hu, thi tit. m bo c tnh cng bng trong x hi v quyn li v ngha v th ton b phn a t ny phi c tp trung vo Ngn sch Nh nc mi ngi cng c hng. V vy, vic xc nh cn c tnh thu SDNN phi c phn bit da trn mu m ca t, v tr v iu kin kh hu, thi tit y chnh l nhng yu t to nn sc sinh li t nhin ca t. Th ba, do hot ng sn xut nng nghip gn lin vi cc iu kin t nhin , gn vi iu kin sinh trng v pht trin ca cy trng, vt nui nn chnh sch thu SDNN phi phn bit gia t trng cy hng nm vi t trng cy lu nm. 154

Th t, chnh sch thu SDNN phi m bo tnh n nh lu di trn c s khuyn khch thm canh tng v. S u t vo thm canh trong nng nghip khng ch em li hiu qu trc mt m cn em li hiu qu lu di. Nu chnh sch thu khng m bo tnh n nh lu di th s khng khuyn khch u t cho thm canh tng nng sut. V vy, khi thit k chnh sch thu SDNN cn m bo yu cu ny, chng hn nh phn hng t n nh trong 5 nm ngi s dng yn tm u t cho thm canh, tng v, tng nng sut. Th nm, chnh sch thu SDNN phi m bo hn ch iu tit vic tp trung ho qu cao din tch t ai vi c nhn. Nguyn tc ny xut pht t yu cu m bo tnh cng bng trong phn phi t liu sn xut trong nng nghip, c bit, trong iu kin din tch t cho sn xut nng nghip hn ch. Mun vy, cn nh thu b sung i vi h s dng din tch vt hn mc. 1.3. Qu trnh hnh thnh v pht trin thu SDNN Thu SDNN vi hnh thc s khai l thu nh vo t c xem nh mt hnh thc thu lu i nht trong h thng thu ca mi quc gia trn th gii. ( Trung quc, thu t canh tc tn ti trn 4000 nm). Vi hnh thc ban u l cng np nhng sn vt c c t nhng vng t m mnh nm gi, thu nh vo t c hnh thnh v ngy cng c cc quc gia a chung. Sau ny, vic nh thu t li cn c vo din tch t m mt c nhn nm gi hoc c quyn s dng - khng phn bit vo gi tr ca t. Tuy nhin, khi nn kinh t pht trin, t ai tr thnh mt loi ti sn c gi tr, l t liu sn xut chnh, l iu kin ca lao ng, th vic nm gi t hay quyn s dng t to ra thu nhp rt ln cho ch s hu. Khi , bn cnh tiu thc v din tch, ngi ta cn xem xt n cc yu t nh hng n gi tr ca t lm c s khi nh thu t ni chung, thu SDNN ni ring. Vit Nam, trong tt c cc thi k, t thi k u dng nc v Bc thuc n cc triu i phong kin (t th k X n th k XIX), vic np t, thu cho Nh nc khi s dng t cy cy c p dng i vi mi ngi dn v tr thnh ngun thu t, thu quan trng v thng xuyn nht ca Nh nc. Trong giai on ny, xut pht t nn kinh t t nhin lc hu mang tnh cht t tc, t cp nn a t hin vt l ch yu, t tin ch gi vai tr th yu. 155

Thu nng nghip ln u tin c ban hnh t sau cch mng thng Tm di hnh thc sc lnh. Theo Sc lnh s 13/SL ngy 1/5/1951, thu nng nghip l hnh thc thu thu bng hin vt (thc hoc sn vt nng nghip) c ban hnh thay th cc khon ng gp v nng nghip cho Ngn sch Nh nc v qu a phng nh thu in th, thc cng lng, thc np cho qu x, thc p ng ng thi, bi b vic mua thc theo gi quy nh. Da trn Sc lnh ny, ngy 15/7/1951, Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho ra Sc lnh s 40/SL ban hnh bn iu l tm thi v thu nng nghip. Theo iu l ny, thu nng nghip c xc inh da trn n v tnh thu l nng h v cn c tnh thu l hoa li thu c trong iu kin thin nhin bnh thng, ly lng thc l thc lm tiu chun. Do , thu nng nghip lc ny cn c coi l thu hoa li trn t v chim mt t l ng k trong tng thu cho Nh nc. Trong thi k ci to v xy dng CNXH min Bc, u tranh gii phng dn tc min Nam, Thu nng nghip c sa i b sung cho ph hp vi nhim v xy dng v ci to nn kinh t nc nh. Trong giai on ny, chnh sch quy nh 2 biu thu khc nhau cho vng ci cch rung t v cha ci cch rung t vo thng 3/1956 hay ch trng n nh ngha v np thu nng nghp (theo Thng t s 120/TTg ngy 30/12/1963 ca Th tng Chnh ph) u c nhng tc dng tch cc nht nh i vi mc tiu thc y pht trin sn xut, n nh lng thc, gi c v i sng ca nhn dn. Sau gii phng min Nam, thng nht t quc, ngy 25/9/1976, Hi ng Chnh ph ban hnh iu l thu nng nghip sa i b sung thi hnh thng nht ti cc tnh min Nam, thay th loi thu th trch trc y p dng trong ch ngu quyn Si gn v n nm 1979 p dng thng nht ch thu theo tnh hnh hp tc ho nh min Bc. Trong nhng nm u thp k 80, trc yu cu khn cp hon thnh cng cuc ci to cng thng nghip t bn t doanh, ng thi, khc phc tnh trng tht thu, min gim trn lan, qu mc quy nh ca iu l thu nng nghip, ngy 25/2/1983, Hi ng Nh nc ban hnh Php lnh v thu nng nghip vi mt s thay i c bn. Chnh sch thu mi chuyn t cch tnh theo lu tin trn hoa li bnh qun nhn khu trc y sang cch tnh theo nh sut thu tnh bng kg thc trn mt n v din tch cho tng hng t. Cn c tnh thu l din tch, hng t v thu sut. y l 156

mt bc tin mi trong cc quy nh v thu nh vo t nng nghip - chuyn t hnh thc thu hoa li trn t sang thu va nh vo quyn s dng t va nh vo hoa li trn t. Sau i hi ng ton quc ln th VI, trc yu cu i mi ton din v c cu v c ch qun l kinh t, chnh sch thu cng c sa i b sung v dn hon thin. Ngy 30/1/1989, Php lnh thu nng nghip c b sung, sa i mt bc quan trng, vic tnh thu v thu thu chuyn sang ly h nng dn l n v np thu thay v hp tc x hay tp on sn xut nh trc y, vic thu thu cng gii quyt linh hot bng thc hoc bng tin nhm ph hp vi ch trng chnh sch khon 10 v nn kinh t hot ng theo c ch th trng. nng cao trch nhim v ngha v ca nng dn i vi Nh nc, thc hin cng bng, hp l trong vic ng gp thu nhp ca nng dn, ng thi, nhm khuyn khch s dng t nng nghip c hiu qu, ngy 10/7/1993, Quc hi kho IX, k hp th ba thng qua Lut thu SDNN thay th thu nng nghip, c hiu lc t ngy 1/1/1994, a sc thu nh vo t nng nghip ln mt tm mi. Cc vn bn php lut ch yu c lin quan n thu s dng t nng nghip gm: Lut thu SDNN ban hnh ngy 10/7/1993 Ngh nh s 73/CP ngy 25/10/1993 Quy nh chi tit vic phn hng t tnh thu SDNN. Ngh nh s 74/CP ngy 25/10/1993 Quy nh chi tit thi hnh Lut thu SDNN. Thng t s 89/TC/TCT ngy 9/11/1993 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 74/CP ngy 25/10/1993 Quy nh chi tit thi hnh Lut thu SDNN. Php lnh thu b sung i vi h gia nh s dng t nng nghip vt qu hn mc din tch. Ngh nh s 84/CP ngy 8/8/1994 ca Chnh ph Quy nh chi tit thi hnh Php lnh thu b sung i vi h gia nh s dng t nng nghip vt qu hn mc din tch. Thng t s 82/TC/TCT ngy 7/10/1994 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 84/CP ngy 8/8/1994 ca Chnh ph. Ngh quyt ca Quc hi s 15/2003/QH11 ngy 17/6/2003 v vic min gim thu SDNN. 157

Ngh nh s 129/2003/N-CP ngy 03/11/2003 ca Chnh ph Quy nh chi tit thi hnh Ngh quyt ca Quc hi s 15/2003/QH11 ngy 17/6/2003 v vic min gim thu SDNN Thng t s 112/2003/TT-BTC ngy 19/11/2003ca B Ti chnh hng dn vic min gim thu SDNN t nm 2003 n nm 2010 theo Ngh nh s 129/2003/N-CP ngy 0311/2003 ca Chnh ph.
2. Ni dung c bn ca Lut thu SDNN hin hnh Vit Nam

2.1. Phm vi p dng 2.1.1. i tng np thu Theo quy nh hin hnh, i tng np thu s dng t nng nghip l cc t chc, c nhn s dng t vo sn xut nng nghip, bao gm: - Cc h gia nh nng dn, h t nhn v c nhn. - T chc, c nhn s dng t nng nghip thuc qu t dnh cho nhu cu li ch x hi. - Cc doanh nghip nng nghip, lm nghip, thu sn bao gm nng trng, lm trng v cc doanh nghip khc. - Cc c quan, n v khc c s dng t vo sn xut nng nghip, lm nghip v nui trng thu sn. Tuy nhin, i vi nhng da phng cha thc hin xong vic giao rung t th tp on sn xut, hp tc x l h np thu; ngoi ra, cc bn Vit Nam gp vn bng quyn s dng t nng nghip trong cc x nghip c vn u t nc ngoi v bn nc ngoi hp tc kinh doanh th khng phi np thu s dng t nng nghip theo quy nh ca Chnh ph. 2.1.2. i tng chu thu Vic xc nh i tng np thu s dng t nng nghip c thc hin theo nguyn tc: t dng vo sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thu sn th phi chu thu s dng t nng nghip. Da trn nguyn tc ny, Lut thu s dng t nng nghip quy nh i tng chu thu bao gm: t trng trt, t c mt nc nui trng thu sn v t rng trng. Vic xc nh tng loi t c quy nh c th nh sau: 2.1.2.1. t trng trt t trng trt c chia thnh t trng cy hng nm, t trng cy lu nm v t trng c. Vic phn chia t trng cy hng nm hay lu nm cn c vo thi gian sinh trng ca cy (t khi trng n khi thu hoch) hoc tnh cht thu hoch mt nm hay nhiu nm, c 158

tri qua thi k xy dng c bn hay khng tri qua thi k xy dng c bn. V d: t trng cy hng nm trng cc loi cy c thi gian sinh trngkhng qu 365 ngy hoc trng mt ln cho thu hoch mt vi nm v khng tri qua thi k xy dng c bn nh la, ng, ma, chui t trng c l t giao cho ch s dng vo vic trng c chn nui. 2.1.2.2. t c mt nc nui trng thu sn L t c ch s dng chuyn nui trng thu sn hoc va nui trng thu sn v trng trt m khng s dng vo mc ch khc. V d: rung, mt nc ao, h, m 2.1.2.3. t rng trng L t c trng rng v c giao cho cc t chc, c nhn qun l, chm sc v khai thc. Trong trng hp ch s dng t khng s dng t thuc din chu thu nh nu trn th vn phi np thu s dng t nng nghip 2.1.3. i tng khng chu thu Nhm phn bt r phm vi t chu thu s dng t nng nghip, Nh nc quy nh cc loi t sau y khng chu s iu chnh ca Lut thu s dng t nng nghip: - t ng c t nhin. - t ng c t nhin cha giao cho cc t chc, c nhn s dng. - t , t xy dng cng trnh thuc din chu thu nh t. - t lm giao thng, thu li dng chung cho c cnh ng. - t chuyn dng: l t c xc nh s dng vo mc ch khng phi l sn xut nng nghip, lm nghip v lm nh theo quy nh. - t do Chnh ph, UBND cc cp thc hin vic cho cc t chc, c nhn, h gia nh thu theo quy nh ca Lut t ai. 2.2. Cn c tnh thu S thu s dng t nng nghip c xc nh da trn din tch, hng t, nh sut thu ca tng hng t v gi thc tnh thu. Cng thc xc nh s thu SDNN phi np:
S thu SDNN ghi thu i vi tng hng t = Din tch tnh thu ca tng hng t x nh sut thu tng hng t

159

Vic xc nh s thu phi np i vi tng loi t trng cy hng nm hay lu nm, t c mt nc nui trng thu sn v t trng c c xc nh ring. Quy nh c th nh sau: 2.2.1. Din tch tnh thu Din tch tnh thu ca t nng nghip chu thu c xc nh theo tng h np thu - l din tch thc t s dng c ghi trong s a chnh Nh nc hoc theo kt qu o c gn nht c c quan c thm quyn xc nhn hoc theo k khai ca h np thu nu khng xc nh c theo nhng cn c trn. 2.2.2. Hng t Hng t l mt trong nhng cn c quan trng xc nh s thu s dng t nng nghip. V c bn, t trng cy hng nm v t c mt nc nui trng thu sn c chia thnh 6 hng, t trng cy lu nm c chia thnh 5 hng. Vic xc nh hng t da trn 5 tiu thc l cht t, v tr, a hnh, iu kin kh hu, thi tit v iu kin ti tiu. Cc yu t s c cho im vi thang im ti a l 10 im. Sau khi cho im tng yu t v tng hp im ca cc yu t kt hp vi vic tham kho nng sut bnh qun t c trong iu kin canh tc bnh thng ca 5 nm (1986- 1990), cc nh phn tch s tin hnh phn hng i vi tng loi t. (v d i vi t trng la, t c nc mn, l nui trng thu sn). Vic phn hng t tnh thu c n nh trong 10 nm. Trong thi hn n nh hng t, nu vng no Nh nc u t ln, em li hiu qu kinh t cao th hng t tnh thu s c iu chnh li cho ph hp. Vic phn hng t nu c xc nh mt cch chnh xc theo cc yu t nu trn s m bo mt cch tt nht nguyn tc nh thu da trn kh nng v li ch m i tng s dng t c c. 2.2.3. nh sut thu nh sut thu c tnh bng kilogram thc trn mt hecta t v c quy nh c th theo tng hng t. i vi t trng cy hng nm v t c mt nc nui trng thu sn, nh sut thu c quy nh thnh 6 mc, tng ng vi 6 hng t (Ph lc). i vi t trng cy lu nm, nh sut thu c quy nh thnh 5 mc, tng ng vi 5 hng t (Ph lc). 160

Ring i vi cy n qu lu nm trng trn t trng cy hng nm, nh sut thu c quy nh c th nh sau: - Nu t trng cy hng nm thuc t hng 1, hng 2 hoc hng 3 th nh sut thu bng 1,3 ln thu s dng t trng cy hng nm cng hng. - Nu t trng cy hng nm thuc t hng 4, hng 5 hoc hng 6 th nh sut thu bng thu s dng t trng cy hng nm cng hng. i vi cy ly g v cc loi cy lu nm thu hoch mt ln th chu mc thu bng 4% gi tr sn lng khai thc thc t khi c thu hoch. 2.2.4. Gi thc tnh thu V nguyn tc, thu s dng t nng nghip c tnh bng s kilogram thc cn c vo din tch v hng t m i tng np thu s dng. Tuy nhin, thun tin cho cng tc thu v np thu, Nh nc quy nh s thu s dng t nng nghip c tnh bng thc v thu bng tin. Gi thc tnh thu do UBND tnh, Thnh ph trc thuc trung ng quy inh, c xc nh khng thp hn 10% so vi gi th trng ti a phng trong v thu thu. Ring i vi cy lu nm thu hoach mt ln th gi tr sn lng tnh thu c tnh theo gi bn thc t ca tng loi cy. Sn lng tnh thu l sn lng thu hoch thc t ca tng loi cy . 2.2.5. Thu s dng t nng nghip b sung m bo cng bng gia cc i tng chu s iu chnh ca Lut thu thu s dng t nng nghip, ngoi vic np thu theo nhng quy nh trn, nhng h gia nh s dng t nng nghip vt qu hn mc din tch quy nh phi np thu s dng t nng nghip b sung theo Php lnh thu b sung i vi h gia nh s dng t nng nghip vt qu hn mc din tch. Hn mc t c hiu l gii hn din tch ti a m h gia nh v c nhn c php s dng trn c s t c Nh nc giao v nhn chuyn nhng hp php t ngi khc. Theo quy nh ca Lut t ai, hn mc t nng nghip ca mi h gia nh c quy nh nh sau: - i vi t trng cy hng nm 18 tnh vng ng bng sng Cu Long - k c Thnh ph H Ch Minh khng qu 3 ha; cc tnh, thnh ph cn li khng qu 2 ha/h. - i vi t trng cy lu nm: vng ng bng c hn mc l 10 ha, cc x trung du, min ni: 30 ha/mt h. 161

- Nu h gia nh s dng nhiu loi t trng cy hng nm, trng cy lu nm, nui trng thu snth hn mc s dng t c xc nh ring cho tng loi t. Theo Php lnh ny, cc h nng dn s dng din tch vt qu hn mc quy nh phi np thu s dng t nng nghip b sung bng 20% tnh trn s thu ca phn din tch vt qu hn mc. S thu s dng t nng nghip trn din tch tng loi t nng nghip vt qu hn mc quy nh c xc nh theo cng thc sau:
S thu ghi thu i vi din tch vt hn mc (kg) = Din tch vt hn mc (ha) x S thu ghi thu bnh qun 1 ha(kg/ha) x 1,2

Trong :
S thu ghi thu bnh qun 1 ha ca h np thu Tng s thu ghi thu ca h np thu (kg) khng bao gm thu b sung trn din tch vt hn mc = Tng din tch t k khai lp s thu SDNN ca h np thu (ha)

2.3. Min thu, gim thu Do kt qu hot ng sn xut nng nghp ph thuc rt nhiu vo iu kin t nhin, mt khc, khuyn khch nng dn pht trin sn xut nng nghip theo hng thm canh tng nng sut, tng v, chuyn i cy trng c hiu qu v tn dng t ai, khai thc i ni trc, t m ly, bi bi, t vng cao min ni a vo sn xut nng nghip, v vy, thu nng nghip trc y hay thu s dng t nng nghip hin nay u quan tm n vn min gim. Vic min gim thu s dng t nng nghip cho nng dn c quy nh c th nh sau: 2.3.1. Min thu Theo quy nh ca Lut thu SDNN, thu s dng t nng nghip c min trong cc trng hp sau: - t i ni trc dng vo sn xut nng nghip, lm nghip, rng phng h, rng c dng. - t trng cy lu nm chuyn sang trng li mi v t trng cy hng nm chuyn sang trng cy lu nm, cy n qu c min thu trong thi gian xy dng c bn cng thm 3 nm k t khi c thu hoch - t khai hoang dng vo sn xut (l t cha bao gi dng vo sn xut hoc b b hoang t nht 5 nm tnh n thi im khai hoang a vo sn xut khng tnh t t bi bi ven sng ven bin dng vo sn xut c ngay 162

hoc t do t nng ry sn xut. ). Thi gian min thu c quy nh c th cho tng loi t v tu thuc vo mc ch s dng. C th: i vi t trng cy hng nm, thi gian min thu l 5 nm hoc 7 nm nu l t min ni, m ly, t ln bin. i vi t trng cy lu nm: c min thu trong thi gian xy dng c bn cng 3 nm k t khi c thu hoch hoc ch min trong thi gian cha c thu hoch nu l cy lu nm thu hoach mt ln. -t khai hoang bng ngun vn cp pht ca Ngn sch Nh nc dng vo sn xut nng nghip cng c min thu s dng t nng nghip nh i vi t khai hoang nu trn nhng thi gian t hn. -Cc h gia nh di chuyn n vng kinh t mi c giao t sn xut nng nghip cng c min thu vi thi gian tu thuc vo tnh cht v mc ch s dng t. Tuy nhin, thc hin ch trng xo i gim ngho ca ng v Nh nc, ng thi h tr i vi nng dn, khuyn khch pht trin sn xut nng nghip; Nh nc c cc quyt nh m rng u i min, gim thu SDNN cho h nng dn v cc i tng sn xut nng nghip khc qua cc nm t nm 2001. Ngy 17/6/2003, Quc hi kho XI ra Ngh quyt s 15/2003/QH11, quyt nh min gim thu SDNN t nm 2003 n nm 2010 cho hu ht cc i tng np thu s dng t nng nghip. C th: -H nng dn, h nng trng vin, x vin hp tc x sn xut nng nghip nhn t giao khon ca doanh nghip, hp tc x sn xut nng nghip c min thu SDNN trong hn mc quy nh. -Cc h x vin gp rung t thnh lp HTX theo quy nh ca Lut HTX c min thu SDNN trong nh mc quy nh. -Cc h ngho, h sn xut nng nghip x c bit kh khn theo Quyt nh s 135/1998/Q-TTg ngy 31/7/1998 ca Th tng Chnh ph c min s thu SDNN cho ton b s t nng nghip hin ang s dng. 2.3.2. Gim thu Nhng h nng dn b thit hi ma mng do thin tai, ch ho th c min hoc gim thu s dng t nng nghip. Vic xt min hay gim thu c thc hin da trn t l thit hi theo v hoc theo nm ca tng h np thu. 163

T l thit hi c xc nh theo cng thc sau:

T l thi t hi Sn lng tnh theo nng sut tham Sn lng thc t kho ca hng t tnh thu ca ca h np thu = h np thu Sn lng tnh theo nng sut tham kho ca hng t tnh thu ca h np thu x 100

Cn c vo t l thit hi xc nh c, t l min gim c quy nh nh sau: T l thit hi t 10% n di 20%: s thu c gim tng ng vi t l thit hi. T l thit hi t 20% n di 30%: s thu c gim : 60%. T l thit hi t 30% n di 40%: s thu c gim : 80%. T l thit hi t 40% tr ln: s thu c gim :100%. Vic xc nh t l thit hi c th c xc nh theo v (trong trng hp s thu theo v c lp t u nm) hoc theo c nm nu khng lp s thu theo v ngay t u nm. Ngoi ra, theo Ngh quyt s 15/2003/QH11, cc i tng sau y s c gim 50% s thu SDNN ghi thu hng nm i vi din tch t sn xut nng nghip n nm 2010 : - Cc t chc kinh t, t chc chnh tr, n v hnh chnh s nghipang qun l v s dng t vo sn xut nng nghip hoc giao t cho t chc, h gia nh, c nhn kc theo hp ng sn xut nng nghip - Cc h cn b cng chc, vin chc Nh nc, cc h gia nh, c nhn khng thuc din c Nh nc giao t sn xut nng nghip nhng c t do tha k, cho, tng, t khai hoang phc ho - Cc i tng c min thu SDNN trong hn mc theo quy nh ca Ngh quyt 15/2003/QH11 c din tch t nng nghip vt hn mc. Trong trng hp h np thu SDNN b thit hi do thin tai: - Nu tng din tch b thit hi do thin tai trong din tch hn mc th khng c xt gim thu do thin tai. - Nu tng din tch b thit hi do thin tai ln hn din tch hn mc th ch c xt gim thu i vi din tch b thin tai vt hn mc sau khi thc hin vic gim 50% s thu ghi thu theo quy nh. V d: ng A l h nng dn ng bng Bc b c 3 ha t trng cy hng nm, thu ghi thu bnh qun l 500 kg/ha. Trong nm, din tch t sn xut nng nghip b thit hi do thin tai l 2,5 ha, mc thit hi bnh qun l 28%. Nh vy, s thu SDNN ca ng A s c min gim nh sau: 164

+ Din tch t trong hn mc c min: 2 ha X 500kg/ha = 1000kg. + 0,5 ha t vt hn mc khng b thin tai c gim 50% thu: 0. 5 ha x 500 kg/ha x 1,2 x 50% = 150 kg + 0,5 ha t vt hn mc b thin tai, vi t l thit hi 28% c gim 60% s thu ghi thu. Nh vy, s thu trn din tch vt hn mc sau khi c gim 50% s tip tc c gim 60% do thin tai. S thu c gim l: 0,5 ha x 500 kg/ha x 1,2 x 50% x 60% =90 kg. Tng s thu SDNN ng A c min gim l (1000 + 150 + 90 =1240 kg. - Nu h c t sn xut nng nghip a phng khc b thit hi nhng khng k khai v khng c xc nhn ca UBND x ni h c t sn xut nng nghip gi v x ni h c h khu thng tr th h khng c xt gim thu SDNN i vi din tch b thit hi. 2.4. K khai, np thu s dng t nng nghip 2.4.1. K khai tnh thu, lp s thu Cc t chc, c nhn thu s dng t nng nghip phi k khai theo mu tnh thu v gi bn k khai n UBND x, phng. Cn c vo t k khai, c quan thu kim tra, tnh thu v lp s thu cho tng h gia nh theo v hoc theo nm v c gi l b thu. B thu c lp mt ln s dng cho nhiu nm v c iu chnh li chm nht vo thng 3 hng nm khi c s thay i cn c tnh thu. thc hin Ngh quyt v vic min gim thu t nm 2003 n nm 2010, vic k khai tnh thu v lp s thu c tin hnh nh sau: Cn c s b thu SDNN nm 2003, Chi cc thu phi hp vi UBND x, phng, xc nh i tng c min thu, i tng c gim thu t nm 2003 tr i lp s b thu. C th: - Lp s b thu gc theo di i tng c min thu SDNN, bao gm cc ch tiu: ton b din tch t sn xut nng nghip ca h, din tch t trong hn mc c min thu, din tch t vt hn mc c gim thu v trch chuyn phn din tch vt hn mc sang s b thu khc theo di i tng c gim 50% s thu ghi thu. - i tng c din tch t sn xut nng nghip vt hn mc, cc i tng khng c min thu khc lp ring s thu SDNN. C quan thu s cn c s thu ny thc hin thu np thu, chm b khi thu thu v xt min, gim thu hng nm theo quy nh. 165

- i vi cc h nng, lm trng vin, x vin HTX nhn t khon n nh ca nng, lm trng v cc h gp rung t vo thnh lp HTX sn xut nng nghip: cn c vo hp ng giao khon v din tch, hng t, s thu SDNN ghi thu hng nm v giy chng nhn quyn s dng t ca tng h t k khai v a vo s b thu gc lm cn c xt min gim thu SDNN. 2.4.2. Thu np thu Thu s dng t nng nghip c tnh bng thc, np bng tin v c np 1 n 2 ln mi nm theo v thu hoch chnh a phng. Ring t trng cy lu nm thu hoch mt ln thu tnh theo sn lng khai thc v theo gi bn thc t. Gi thc thu thu do Ch tch UBND tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quyt nh theo gi th trng v khng thp hn 10% so vi gi th trng a phng. Gi tr sn lng tnh thu ca cy lu nm thu hoch mt ln tnh theo gi bn thc t ca tng loi cy m h np thu k khai hoc gi do Ch tch UBND tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quyt nh khi h np thu k khai qu thp so vi gi thc t. H np thu c trch nhim np thu trc tip vo Kho bc Nh nc theo thng bo ca c quan thu. Trng hp khng trc tip np vo KBNN th c th np cho cn b thu nhng 10 ngy mt ln, cn b thu phi np ht ton b s tin thu thu c vo KBNN. 2.5. T chc qun l thu SDNN 2.5.1. Qun l i tng np thu qun l cht ch i tng np thu cn tp trung vo ni dung lp s b thu. Vic lp s b thu SDNN l mt cn c quan trng c quan thu xc nh chnh xc s thu phi np, s thu c min, gim ca i tng np thu. Vic lp s b thu phi cc a phng thc hin trn c s s sch qun l ca tng a phng v phi c thc hin ng quy trnh. 2.5.2. Qun l cn c tnh thu Trng tm ca cng tc qun l cn c tnh thu l cng tc phn hng t v gi thc tnh thu. Mc d cng tc phn hng t c da trn nhng cn c ht sc khoa hc nhng n li thiu c s s thc tin. Trong thc t, vic cho im tng yu t thng thiu chnh xc v khng c dng c tnh ton, xc nh c th; vic cho im ch yu da 166

vo kinh nghim v p t ch quan theo kin ngi thi hnh. Mun thc hin tt cng tc ny, cn c s phi hp cht ch ca cc c quan c lin quan nh: Thng k, Nng nghip, Qun l rung t, kh tng thy vn tnh ton chnh xc s thu phi np, ngoi vic phn hng t chnh xc, cn quan tm n cng tc xc nh gi thc tnh thu. Mun lm tt cng tc ny, cn lm tt cng tc iu tra v d bo gi c th trng ra quyt nh mc gi thu thu cho ph hp. 2.5.3. Qun l vic thc hin min, gim thu Thc hin Ngh quyt s 15/2003/QH11, vic min thu SDNN c p dng cho hu ht cc i tng c s dng t nng nghip trong hn mc, phn din tch vt hn mc c gim 50% cho n nm 2010. V vy, cng tc qun l min, gim thu SDNN trong giai on ny rt phc tp. Mun lm tt cng tc ny, cn nm chc din tch rung t ca tng i tng c giao, k c phn din tch s a phng khc. iu ny i hi cng qun l thc hin min, gim phi c s kt hp tt gia cc c quan c lin quan v chnh quyn cc a phng. 2.5.4. Qun l vic thu np thu Trong tnh hnh thc hin min, gim thu n nm 2010, s thu phi thu np cn rt t, song iu khng ngha l c th coi nh cng tc qun l thu np. lm tt cng tc qun l thu np cn nng cao trch nhim ca i ng y nhim thu; c ch i ng tha ng cho lc lng ny.

167

Chng 9 Thu Nh, t 1. Gii thiu chung v thu nh, t 1.1. Khi nim v c im ca thu nh, t Thu nh, t l sc thu c c s tnh thu l tr gi ti sn nh v t. Nh v t thng lun gn vi nhau v c cng ch s hu hoc ch s dng. Chnh v vy, mt s nc trn th gii v nc ta, thu nh v thu t c quy nh trong cng mt sc thu. Tuy nhin, c th thy l c s tnh thu ca thu nh v thu t khng ph thuc vo nhau. Thu nh l thu tnh trn tr gi nh ca cc ch s hu. N ng vin mt phn thu nhp ca ch s hu nh, mt ti sn quan trng th hin mc giu c v kh nng np thu ca cc ch th trong x hi. Thu t l thu thu vo cc ch th c quyn s hu hoc quyn s dng t dng vo mc ch xy dng nh v xy dng cng trnh. Thu nh, t ni chung v thu t ni ring thuc loi thu ti sn v c tnh cht trc thu. Ngi ch s hu nh v ngi s dng t l ngi np thu nh, t v cng chnh l ngi chu khon thu ny. Thu t thc cht l thu nh vo kh nng sinh li ca t dng vo vic xy dng nh v xy dng cng trnh. Kh nng sinh li ca t li ph thuc vo v tr ca t v nhng iu kin hng th phc li x hi. Nhng iu kin cng tt th kh nng sinh li ca t cng cao. Ch s nh gi kh nng sinh li ca t l gi c quyn s dng t hnh thnh trn th trng bt ng sn. Thu nh, t c thu thng xuyn hng nm cn c vo tr gi nh v tr gi t th hin din tch, v tr t ch khng cn c vo kt qu sinh li qua giao dch thc t ca ch s hu nh v ch s dng t. Ni cch khc, thu nh, t c thu trong sut qu trnh chim gi ti sn ca cc ch th np thu ch khng phi vo thi im mua, bn hay chuyn nhng nh, t. Thu nh, t gn lin vi vic qun l t ai v xy dng ca chnh quyn a phng, c bit l chnh quyn cp c s. Do , chnh quyn a phng ng vai tr ht sc quan trng trong qu trnh t chc, trin khai thu thu 168

nh, t. ng thi, thu nh, t thng to thnh ngun thu chim t trng ln trong ngn sch ca a phng. Thu t hin nay nc ta ch thu v cc ch th s dng t vo mc ch xy dng cng trnh v cc cng trnh kin trc khc. Phn ln t ai s dng cho sn xut kinh doanh c p dng ch cho thu t v phi np tin thu t, cn t dng vo trng trt, chn nui, nui trng thu sn th chu thu s dng t nng nghip. Trong iu kin nc ta hin nay, thun tin khi tnh thu, Php lnh v thu nh, t quy nh ly mc thu s dng t nng nghip lm cn c xc nh thu t. T mc thu nhn vi mt h s tnh thu t. Quy nh h s tnh thu nhm mc ch nng mc ng vin thng qua thu i vi t , t xy dng cng trnh cao hn mc ng vin thng qua thu s dng t nng nghip. Mc ch s dng thu t bn cnh vic ng vin mt phn thu nhp ca ngi s dng t nhm tng ngun thu cho ngn sch cn thc hin khuyn khch s dng tit kim c hiu qu qu t , t xy dng cng trnh, hn ch vic chuyn qu t sn xut nng nghip sang xy dng nh . 1.2. Nguyn tc thit lp thu nh, t - Thu sut thu nh, t cn quy nh mc thp v y l loi thu thu hng nm trong sut qu trnh chim hu, s dng ti sn ca i tng np thu, nu quy nh thu sut cao th ch sau mt thi gian ngn ton b gi tr ti sn s b nh thu ht, iu ny l bt hp l v gy phn ng mnh m t pha i tng np thu do nh, t l loi ti sn c gi tr ln i hi phi c mt qu trnh tch lu lu di mi c th mua c; nu quy nh thu sut cao s ng ngha vi vic vt qu kh nng chi tr ca i tng np thu. ng thi, khi xc nh cn c tnh thu, phi tnh n hon cnh ca tng i tng np thu m bo kh nng np thu thc t ca h bng cc quy nh min gim thu ph hp. - Khi xc nh mc thu, cn phn bit cc loi t khc nhau. Thc cht thu nh, t nh vo kh nng sinh li ca t. Mi loi t khc nhau c kh nng sinh li khc nhau: t th c kh nng sinh li cao hn t nng thn, t th ln c kh nng sinh li cao hn t th nh Do vy, mc thu vi mi loi t cn khc nhau phn nh ng kh nng sinh li ca t v m bo s ng gp cng bng cng nh m bo kh nng tr thu ph hp; cn c cc mc thu phn bit cho tng loi t nh: t nng thn; t 169

th; t tng loi th khc nhau, loi ng ph khc nhau - Ch nh thu nh, t thuc s qun l v s dng ca t nhn, khng nh vo nh t s dng v mc ch cng cng. Nh trn trnh by, thc cht ca thu nh, t l nh vo kh nng sinh li ca t m ngi s dng c hng, v vy, i vi vic s dng ca cc c nhn, i tng c hng kh nng sinh li ca nh, t l r rng. Trong khi , i vi t s dng vo mc ch cng cng, ngi c hng kh nng sinh li ca t khng th xc nh r rng. Hn na, trong nhiu trng hp, ngi trc tip qun l loi t ny l cc c quan hnh chnh, c quan s nghip nh nc, do , nu nh thu vo loi t ny s dn n vic nh nc s thu thu vo chnh mnh. - Xc nh cn c tnh thu trn din tch thc t s dng. Nguyn tc ny xut pht t hai l do c bn l: (1) nh vo vic thc t c hng kh nng sinh li ca t, khng b st cn c tnh thu v i tng np thu; (2) khuyn khch s dng qu t tit kim, c hiu qu. 1.3. Qu trnh hnh thnh v pht trin ca thu nh, t trn th gii v Vit Nam 1.3.1. Thu nh, t trn th gii Thu nh, t xut hin trn th gii t rt lu vi nhiu hnh thc v tn gi khc nhau. Tu theo tng nc m phm vi nh thu, i tng np thu v cc cn c xc nh thu phi np c s khc nhau. Phn ln cc nc khi thu thu t thng khng phn bit nhiu loi t; chng hn t nng nghip, t nh , t sn xut kinh doanh... m gp chung li v ch cn c vo tr gi ca n nh thu. C bit c nc Php chia thu t ra lm 2 loi l thu i vi t c cng trnh xy dng v thu i vi t khng c cng trnh xy dng. i Loan chia thu t lm 3 loi: Thu t canh tc nng nghip, Thu nh trn tr gi t phi nng nghip v Thu nh trn tr gi t tng thm. Tr gi nh, t lm cn c tnh thu thng c quy nh bi Hi ng nh gi ti sn ca cc a phng. Gi ny c xc nh cn c thi gi th trng tng a phng, c th l tr gi ca nh, t hoc tr gi tin thu nh, t. i vi nh, gi tnh thu cn c vo n gi xy dng trung bnh trn th trng, tu theo kt cu nh, trang b ni tht, h thng cung cp in nc. i vi t thnh ph, gi tnh thu ch yu c xc nh theo gi th trng tu theo v tr l mt 170

ph, khu vc trung tm bun bn, ni th hay vng ngoi vi. C nc n nh tr gi ny rt lu (Php), c nc xc nh mi nm mt ln (Nht Bn), 3 nm mt ln (Indonexia), 6 nm ((Thy in)... Thng thng, tr gi tnh thu thng thp hn so vi gi th trng: Indonexia ch tnh bng 20%, Thy in 75%... Thu sut thu nh t thng do cc a phng quy nh trn c s khung thu sut do Lut thng qua. Nht, thu sut trn l 2,1%, thu sut tiu chun l 1,4%; Indonexia quy nh thu sut chung cho c nh v t l 0,5%. Thu sut i vi nh thng thng i Loan l t 1,38% n 2%, nh kinh doanh t 3 5%; thu t p dng theo biu lu tin tng phn t 1,5% n 7%. Thu sut Thy in l 1,4%, CHLB c l 0,5%. Cc nc thng min thu cho nhng nh c s dng vo mc ch cng cng ca Nh nc, ca lc lng v trang, t chc gio dc, y t, x hi; nh ca chnh ph dnh cho ngi ngho, sinh hot tn gio, th cng (k c nh dng vo li ch cng cng, khng thu tin ca t nhn); nh c gi tr thp. Thu c gim i vi nh m nh nc bn cho dn vi gi h, nh sn xut, nh kho. i vi t, min thu i vi phn din tch t giao cho cc trng t ng k, t trc tip dng lm th vin, bo tng khoa hc, bo tng lch s ca t nhn, phng trng by m thut, vin nghin cu khoa hc, t xy dng bnh vin t, xy dng cc c s nhn o, ng b, ng xe la do t nhn xy dng s dng cho li ch cng cng, t n cha. c gim i vi t dng lm th nghim, th nghim nng lm, ng nghip, cng nghip, t dng lm vn phng cho cc hip hi nng, lm, ng nghip, t lm nh kho cha nng lm hi sn. 1.3.2. Qu trnh hnh thnh v pht trin ca thu nh, t Vit Nam Trc khi ban hnh Php lnh Thu nh t, nc ta p dng thu th trch. Thu th trch c p dng ti min Bc Vit Nam (vng gii phng) k t 1955 theo iu l tm thi v thu th trch do Th tng Phm Vn ng k ngy 12/ 01/1956, thu vo nh, t cc thnh ph v th trn thuc din c php thu thu. i tng np thu l ngi c nh, t hoc ngi nhn cm nh, t. Trng hp ngi c nh, t hoc ngi nhn cm nh, t khng a phng hoc c s tranh chp gia ngi c nh, t, ngi nhn cm nh, t, ngi thu nh, t m cha 171

c gii quyt th thu th trch do ngi qun l hay ngi s dng nh, t np. Thu th trch c min cho: nh, t ca Nh nc; nh, t ca t nhn s dng cho li ch cng cng khng c li tc; nh, t ca cc t chc tn gio dng vo vic th cng c y ban nhn dn tnh, thnh ph chun y min thu; nh lm bng tre, na, l hay bng nhng vt liu r tin khc... Thu sut thu th trch c quy nh nh sau: - i vi t c ct nh, thu th trch gm 2 phn: mt phn thu v nh, mt phn thu v t: V phn thu nh, mc thu c nm bng 0,8% gi nh tiu chun. V phn thu t, mc thu c nm bng 1,2% gi t tiu chun. - i vi t khng ct nh, mc thu c nm bng 1,2% gi t tiu chun. - i vi t c ct nh, trong trng hp c bit, a phng no khng phn tch c r gi t v gi nh th thu cn c vo gi nh, t gp li, thu c nm bng 1,2% gi nh, t tiu chun. Nu khng tm c gi nh, t tiu chun th thu cn c vo gi thu nh, t. Thu c nm bng 15% gi thu nh, t tiu chun. Gi nh tiu chun c xc nh cn c vo gi mua bn nh ni chung a phng v gi tin xy dng nh, c phn theo tng loi, hng. Gi t tiu chun c xc nh cn c vo v tr ca t v gi mua bn t ni chung a phng, c phn theo tng loi, hng. Gi nh, t tiu chun c xc nh cn c vo khu vc xy dng nh, hin trng nh v gi mua nh, t ni chung a phng. Gi nh, t v gi cho thu nh, t c xc nh mi nm mt ln. Kt qu nh gi trc khi cng b phi c y ban hnh chnh tnh, thnh ph duyt y v B Ti chnh thng qua. V phng php thu thu, thu th trch tnh cho c nm nhng thu lm 2 k, k u thu vo thng nm, k sau thu vo thng mi mt. V th tc khai bo v np thu: trong thi hn mt thng sau khi c thng co v vic nh gi nh t ca y ban hnh chnh tnh, thnh ph, ngi np thu phi khai bo cho c quan thu (theo mu in sn) v ni c nh, t; hin trng nh, s gian v din tch... trng hp thay i a ch, chuyn nhng cho ngi khc, lm thm hoc sa sang li lm thay i gi nh, t th trong thi hn 10 ngy k t khi 172

hon thnh cc vic phi khai bo cho c quan thu bit, k c cc trng hp c min thu. Hng nm, cn c vo kt qu nh gi nh, t, cn c vo s khai bo ca ngi np thu v sau khi kim tra li, c quan thu lp s thu, gi thng bo cho ngi np thu. min Nam Vit Nam, thi k cha gii phng p dng thu th trch thu vo nh t. Thu th trch min Nam Vit Nam ban hnh nm 1972 nh vo tt c cc loi nh, vt kin trc v t ta lc trong phm vi thnh, th x, tnh l, cc th t khc (k c nh xng, hng, nh my, ...). Ranh gii cc th t thuc phm vi nh thu th trch do tnh trng n nh sau khi tham kho kin ca Hi ng tnh. Nh vy, cc loi t ta lc trong ranh gii ca thnh, th x, tnh l, qun l v cc khu th t u thuc phm vi nh thu th trch, d l rung hay vn. C s tnh thu l tr gi bt ng sn chu thu (bao gm c tr gi t v nh, vt kin trc gn lin vi t) n nh theo thi gi ngy 01/01 ca nm tnh thu. Thu sut ti a 1,5% tr gi t, 1% tr gi nh v vt kin trc. Thu sut ti thiu do B Ni v n nh hng nm cho mi a phng nhng khng thp hn 0,5 % tr gi t hoc tr gi nh v vt kin trc. Thu th trch c min vnh vin cho bt ng sn khng sinh li; bt ng sn thuc s hu ca cc t chc tn gio, on th, dng th cng, lm trng hc min ph, lm cng tc x hi, t thin, dng cho nghin cu, th nghim, gio dc, cu t, t chn ct, nh thuc c quan ngoi giao, nh ca ph binh t 60% tr ln, ch c mt nh duy nht t ng tn v c ng ti a 150m2 (k c lu). Thu c min c thi hn i vi nh mi hon thnh xy ct, nh b h hng nng. K t sau gii phng min Nam, c bit l t thi k tin hnh cng cuc i mi v ci cch thu 1990, chnh sch qun l t ai c nhng thay i cn bn so vi trc nn chi phi cc ni dung ca chnh sch thu nh vo t ai. Theo Hin php nc CHXHCN Vit Nam v Lut t ai hin hnh th t ai thuc s hu ton dn do Nh nc thng nht qun l. Nh nc giao t cho cc t chc kinh t, n v v trang nhn dn, c quan nh nc, t chc chnh tr, x hi (gi chung l t chc), h gia nh v c nhn s dng n nh lu di di hnh thc giao t khng thu tin s dng t v giao t c thu tin s dng t. Nh nc cn 173

cho t chc, h gia nh, c nhn thu t tin hnh hot ng sn xut, kinh doanh. iu 79 ca Lut t ai c quy nh v ngha v ca ngi s dng t trong c ngha v Np thu s dng t; thu chuyn quyn s dng t; l ph a chnh theo quy nh ca php lut; Cng theo Lut t ai, cn c vo mc ch s dng ch yu, t c phn thnh cc loi: t nng nghip; t lm nghip; t khu dn c nng thn; t th; t chuyn dng; t cha s dng. Trong cc loi t trn, t ca khu dn c nng thn v t th l i tng phi chu thu t hoc tin thu t theo cc quy nh v thu hin hnh. Hai loi t ny c mc ch ch yu l lm nh , lm tr s hot ng, lm mt bng, a im sn xut, kinh doanh. Trong trng hp cc t chc, c nhn c giao t th khi c giao phi np tin s dng t (tr cc trng hp theo quy nh c min), sau , hng nm phi np thu t. Cn trong trng hp thu t th t chc v c nhn ch phi np tin thu t theo hp ng thu t k vi Nh nc. Trong ci cch thu bc 1 nm 1990, thu nh t c nghin cu v ban hnh thay cho thu th trch ang p dng trc . Php lnh u tin v thu nh, t c Hi ng Nh nc ban hnh ngy 29/6/1991. Trong Php lnh 1991 c quy nh c thu nh v thu t. Mt nm sau , Php lnh mi thay th Php lnh ny. 2. Nhng ni dung c bn ca chnh sch thu nh, t hin hnh Vit Nam Thu nh, t hin hnh c p dng theo Php lnh v thu nh, t do ch tch Hi ng Nh nc V Ch Cng k ngy 31/7/1992, c hiu lc thi hnh t ngy 01/10/1992. Ngy 19/5/1994, U ban thng v Quc hi ban hnh Php lnh sa i, b sung mt s iu ca Php lnh v thu nh t 1992 (sa iu 7 v khon 3 iu 15), hiu lc thi hnh t 01/01/1994. Cc vn bn quy nh chi tit v hng dn thi hnh ang c hiu lc gm: - Ngh nh 94-CP ngy 25/8/1994 ca Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Php lnh v thu nh, t v Php lnh sa i, b sung mt s iu ca Php lnh v thu nh, t. - Thng t s 83/TC/TCT ngy 7/10/1994 ca B Ti chnh hng dn thi hnh Ngh nh s 94-CP ngy 25/8/1994 ca 174

Chnh ph quy nh chi tit thi hnh Php lnh v thu nh, t. Di y l nhng ni dung c bn ca thu nh, t theo quy nh ti cc vn bn nu trn. 2.1. Phm vi p dng Php lnh v thu nh, t nm 1992 quy nh: trong iu kin hin nay, tm thi cha thu thu nh v cha quy nh v thu nh. V vy, nhng ni dung trong cc quy nh v thu nh t hin nay l thu t. 2.1.1. i tng chu thu t i tng chu thu t l t , t xy dng cng trnh (khng phn bit t c giy php hay khng c giy php s dng). a) t l t thuc khu dn c cc thnh th v nng thn bao gm: t xy ct nh (k c mt sng, h, ao, knh rch lm nh ni c nh), t lm vn, lm ao, lm ng i, lm sn, hay b trng quanh nh, tr din tch t np thu s dng t nng nghip; k c t c cp giy php, nhng cha xy dng nh . b) t xy dng cng trnh, l t xy dng cc cng trnh cng nghip, khoa hc k thut, giao thng, thu li, nui trng thu sn, vn ho, x hi, dch v, quc phng, an ninh v cc khonh t ph thuc (din tch ao h, trng cy, bao quanh cng trnh kin trc), khng phn bit cng trnh xy dng xong ang s dng, ang xy dng, hoc t c cp giy php nhng cha xy dng, hoc dng lm bi cha vt t, hng ho... 2.1.2. i tng khng chu thu t Khng thu thu t , t xy dng cng trnh i vi: a) t c c quan Nh nc c thm quyn cng nhn chuyn s dng v mc ch cng cng, phc li x hi hoc t thin chung khng v mc ch kinh doanh hoc khng dng , nh: t lm ng x, cu cng, cng vin, sn vn ng, diu, cng trnh thu li, trng hc (bao gm c nh tr, nh mu gio), bnh vin (bao gm c bnh x, trm x, trm y t, phng khm...), ngha trang, ngha a. b) t c c quan Nh nc c thm quyn cng nhn chuyn dng vo vic th cng chung ca cc tn gio, ca cc t chc m khng v mc ch kinh, hoc khng dng , nh: cc di tch lch s, nh, cha, n, miu, nh th chung (k c nh th h). Ring n, miu, nh th t vn phi np thu t. 175

Trng hp s dng t thuc din khng chu thu nu trn vo mc ch kinh doanh hoc , th t chc qun l t phi np thu t phn din tch t s dng vo kinh doanh hoc . 2.1.3. i tng tm thi cha chu thu t Hin nay, Nh nc tm thi min thu t i vi cc trng hp sau: a) t xy dng tr s c quan hnh chnh s nghip Nh nc, t chc x hi, cng trnh vn ho, t chuyn dng vo mc ch quc phng v an ninh. t thuc din tm min thu nu s dng vo mc ch kinh doanh, hoc th phi np thu t. b) t thuc vng cao, min ni, bin gii, hi o, vng su, vng xa thuc din c min thu s dng t nng nghip (theo Lut thu s dng t nng nghip quy nh); vng nh canh, nh c. t i vi ng bo xy dng vng kinh t mi c min thu t trong 5 nm u k t ngy n , t nm th 6 tr i phi np thu t. c) t ca gia nh thng binh hng 1/4, hng 2/4; h gia nh lit s c ngi c hng ch tr cp ca Nh nc; t xy nh tnh ngha cho cc i tng chnh sch x hi, t ca ngi tn tt, sng c thn, ngi cha n tui thnh nin v ngi gi c n khng ni nng ta khng c kh nng np thu. Nhng i tng ny ch c min thu mt ni duy nht do chnh h ng tn. Din tch t c min thu cn c vo din tch t thc t s dng ca h lm nh , cng trnh ph, chung tri chn nui, ng i, sn phi... nhng khng c qu mc quy nh v hn mc s dng trong Lut t ai. 2.1.4. i tng np thu t i tng np thu t l tt c cc t chc, c nhn c quyn s dng hoc trc tip s dng t , t xy dng cng trnh, bao gm: - t c u quyn qun l, th t chc c nhn u quyn phi np thu; - t b tch thu x l theo quyt nh ca c quan c thm quyn khi giao t cho cc t chc, c nhn s dng th t chc, c nhn qun l t ny phi np thu; - Cn b cng nhn vin chc, qun nhn (gi chung l CBCNVC) mua nh t (ho gi) mua nh t (ho gi) t cc ngun hoc c c quan, x nghip, n v cp t (phn 176

phi, tr tin n b thit hi t...) t lm nh , nay nh ny thuc s hu ring ca CBCNVC th CBCNVC ny phi np thu t. - Cc t chc, c nhn c nh t cho thu (k c nh t ca cc c quan, x nghip v c quan qun l nh t phn phi hoc cho CBCNVC thu) th t chc, c nhn cho thu nh t phi np thu t, cn ngi i thu hoc ngi c phn phi nh t khng phi np thu t, m ch tr tin thu cho ch cho thu. C th: + T chc, c nhn cho t chc, c nhn trong nc hay nc ngoi thu nh, t (k c nh tr, nh khch, nh ngh, khch sn) th t chc, c nhn cho thu phi np thu t. + Cng ty, x nghip qun l nh, t cho thu nh t, th cng ty, x nghip ny l n v phi np thu t. + C quan, x nghip, n v lc lng quc phng an ninh qun l qu nh t cho CBCNVC thu, th cc t chc ny l n v phi np thu t. - Trong trng hp cn c s tranh chp hoc cha xc nh c quyn s dng t, k c trng hp ln chim tri php (bao gm c phn din tch t ln chim thm ngoi khun vin ca t chc, c nhn qun l cho thu np thu t), th t chc, c nhn ang trc tip s dng t phi np thu t. Vic np thu t trong trng hp ny khng c ngha l tha nhn tnh hp php v quyn s dng t. - Trng hp bn Vit Nam tham gia x nghip lin doanh c Nh nc cho gp vn php nh bng quyn s dng t theo quy nh ti iu 7 ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam th t chc hoc ngi i din cho bn Vit Nam dng t gp vn theo hp ng k kt l i tng np thu t. i vi cc hnh thc u t nc ngoi hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam thu t np tin thu vo NSNN do c quan thu thu theo ch Nh nc quy nh, th khng phi np thu t na. - C quan ngoi giao, t chc quc t, ngi nc ngoi s dng t , t xy dng cng trnh phi np thu t theo quy nh ca Php lnh v thu nh t, tr trng hp iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh khc. 2.2. Phng php v cn c tnh thu t 2.2.1. Phng php tnh thu
S thu t phi = Din tch tnh thu nh sut thu s dng t NN x quy nh ---------------------H s tnh x thu t theo khu H s phn x b thu Gi thc x thu SDN

177

np

(m2)

----------10.000m2

vc v v tr

t (nu c)

2.2.2. Cn c tnh thu 2.2.2.1. Din tch t tnh thu Din tch t tnh thu l ton b din tch t ca t chc, c nhn qun l s dng, bao gm: din tch mt t xy nh , xy cng trnh, din tch ng i li, din tch sn, din tch bao quanh nh, bao quanh cng trnh, din tch ao h v cc din tch trng trong phm vi t c php s dng theo giy cp t ca c quan c thm quyn. Trng hp cha c giy cp t th theo din tch thc t s dng. i vi t , t xy dng cng trnh thuc vng nng thn: Din tch t tnh thu l ton b din tch t thc t qun l s dng ca t chc, c nhn khng thuc din np thu s dng t nng nghip bao gm: Din tch mt t xy nh , xy cng trnh (chung tri, chn nui, bp, sn, b nc...), t lm ng i, din tch t trng... Xc nh din tch t tnh thu nng thn phi cn c vo s a chnh Nh nc. nhng ni cha c s a chnh th trn c s t khai np thu t, thu s dng t nng nghip v kin ca cn b a chnh, c U ban nhn dn x xc nhn. Trng hp h np thu khng k khai hoc k khai khng ng thc t th c quan thu phi hp vi c quan a chnh c s tham gia ca U ban nhn dn x kim tra, xc nh ng din tch t chu thu. 2.2.2.2. H s tnh thu t theo khu vc, v tr H s tnh thu theo v tr t th hin s ln mc thu s dng t nng nghip. Cn c xc nh h s l khu vc v v tr t. i vi khu vc th: H s tnh thu t th c quy nh cn c vo loi th, loi ng ph v v tr t. Loi th: Vic phn loi th c vn dng bng phn loi th theo quy nh hin hnh ca Chnh ph. i vi cc th mi hnh thnh, cha c tn trong bng danh mc xp hng th, th tm thi sp xp nh sau: 178

+ Cc th ni c tr s UBND tnh xp vo th loi IV; + Cc th khc (tr th trn) xp vo th loi V; + Th trn. Loi ng ph hoc khu ph: Trong mi loi th c chia thnh cc loi ng ph (hoc khu vc) (xem ph lc) Tu tnh hnh c th, mi th c th phn s loi ng ph t hn mc trong Bng phn b cc bc thu t th (ph lc s 1), nhng phi xp t loi ng ph bc cao tr xung theo th t 1, 2 v.v... Ring i vi th x, th trn thuc cc tnh min ni, hi o pha bc v Ty Nguyn qu nh, nhng th trn mi hnh thnh iu kin sinh hot km so vi cc th trn khc trong a phng c th xp loi ng ph t bc 2. Cn c phn loi ng ph da vo v tr ca t , t xy dng cng trnh tng khu vc (l trung tm, cn trung tm hay ven ) cc iu kin thun li trong SXKD, trong sinh hot Cc thu phi hp vi S xy dng, c quan qun l rung t cng cp phn cc ng ph trong th ra cc loi khc nhau, trnh UBND tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quyt nh.

V tr t:
Cn c vo loi ng ph c UBND tnh, thnh ph quyt nh, Chi cc thu thc hin phn loi v tr t c th trong tng loi ng ph xp mc thu t trnh UBND qun, huyn hoc cp tng ng quyt nh. Mi loi ng ph c xp ti a theo 4 v tr t, c th nh sau: V tr 1: p dng i vi t mt tin. V tr 2: p dng i vi t trong ng, hm ca ng ph c iu kin sinh hot thun li (xe -t hoc xe ba bnh vo tn ni v.v...). V tr 3: p dng i vi t ca nhng h c lp nhng phi i qua nh mt tin, t trong hm ca ng ph c iu kin sinh hot km hn v tr 2 (-t hoc xe 3 bnh khng vo c...). V tr 4: p dng i vi t trong ng, trong hm ca cc ng, cc hm thuc v tr 2, v tr 3 nu trn v cc v tr cn li khc m iu kin sinh hot rt km.

179

Trong mi loi ng ph, khng nht thit phi xp 4 v tr t, m phi vn c c th vo tng ng ph xp, c th xp t v tr hn, nhng phi xp t v tr 1 tng ng vi bc thu cao nht tr xung. Trong cng v tr t nhng do iu kin thun li c khc nhau th c th c h thp mc thu t ti a bng 2 ln mc thu s dng t nng nghip quy nh trong biu i vi l t c iu kin thp hn. V d: 2 l t c xp cng v tr s 1 ca ng ph loi 1, thuc th loi I, theo quy nh phi chu mc thu t bng 32 ln mc thu s dng t nng nghip, nhng trong c mt l t v tr mc thun tin khng bng l kia, th c th p dng mc thu t bng 31 ln hoc 30 ln mc thu s dng t nng nghip. i vi l t gip ranh gia cc loi ng ph, t gc ca 2 loi ng ph, t gip ranh gia v tr m c nhng bc thu cao thp khc nhau, th cn c vo mc thun tin ca v tr t, chi cc trng chi cc thu c iu chnh v xp vo bc thu ph hp. H s tnh thu t theo khu vc v v tr p dng i vi 6 loi th (k c th trn) v 4 v tr t ca tng loi ng ph c quy nh trong Bng phn b cc bc thu t th theo v tr ca tng loi ng ph (Ph lc). Mc thu s dng t nng nghip lm cn c tnh thu t thuc vng th l mc thu s dng t nng nghip cao nht trong vng c p dng nh sau: - i vi thnh ph trc thuc Trung ng; thnh ph, th x ni c tr s UBND cp tnh ng th p dng mc thu s dng t nng nghip cao nht trong tnh, thnh ph trc thuc Trung ng . - Cc th x, th trn khc p dng mc thu s dng t nng nghip cao nht trong huyn, trong th x . Ring i vi th x, th trn min ni, hi o qu nh, mi hnh thnh, iu kin sinh hot km so vi cc th trn khc, c th p dng mc thu s dng t nng nghip cao nht ti khu vc th x, th trn . i vi t , t xy dng cng trnh thuc vng ven th, ven u mi giao thng v ven trc giao thng chnh: Phm vi cc loi t ny: - t khu dn c cc vng ven th bao gm cc x hoc thn (p) tip gip vi ni thnh ph, ni th x. 180

- t khu dn c ven u mi giao thng v trc ng giao thng chnh khng nm trong th bao gm: t ven ng ba, ng t... trc ng giao thng, bn ph, bn cng, sn bay do Trung ng v tnh hoc thnh ph trc thuc Trung ng qun l. - t khu thng mi, khu du lch khng nm trong th l ton b din tch nm trong khu thng mi, khu du lch v khu dn c gn vi khu thng mi, khu du lch theo quy nh ca c quan Nh nc c thm quyn. - t khu cng nghip khng nm trong th l t c nh my, x nghip v khu dn c gn vi khu cng nghip theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn. H s tnh thu t c quy nh nh sau: + i vi t khu dn c, t xy dng cng trnh vng ven th loi I, l din tch t ca ton b x ngoi thnh c mt tip gip trc tip vi t ni thnh. Mc thu t bng 2,5 ln mc thu s dng t nng nghip ca hng t cao nht trong x. + i vi t khu dn c, t xy dng cng trnh thuc vng ven ca th loi II, loi III, loi IV v loi V l ton b din tch ca thn, p c mt tip gip trc tip vi t ni th, mc thu t bng 2 ln mc thu s dng t nng nghip ca hng t cao nht trong thn, p. + i vi ven u mi giao thng, trc ng giao thng chnh, t khu thng mi, khu du lch khng nm trong th, mc thu t bng 1,5 ln mc thu s dng t nng nghip ca hng t cao nht trong vng. i vi t vng nng thn: i vi t , t xy dng cng trnh thuc vng nng thn ng bng, trung du, min ni, mc thu t bng 1 ln mc thu s dng t nng nghip ghi thu bnh qun trong x. 2.2.2.3. H s phn b thu t cho cc l t c bit - i vi t xy dng nh nhiu tng do mt t chc hoc c nhn qun l s dng th t chc hoc c nhn phi np thu cho ton b din tch t trong khun vin. Trng hp t chc hoc c nhn ny cho mt t chc hoc c nhn khc thu, th ngi thu khng phi np thu t. - Trong mt khonh t c nhiu t chc, c nhn qun l s dng, nguyn tc l: Tng din tch t chu thu ca cc t chc c nhn ny phi bng tng din tch t ca khonh t . Do vy, mi t chc, c nhn ngoi vic phi 181

k khai din tch t thc t s dng (bao gm din tch mt t, nh , cng trnh ph, trng rau k c din tch t ln chim ring) cn phi k khai thm phn din tch t s dng chung nh: t lm ng i chung, sn chung, t xy cc cng trnh s dng chung (xy trm bm nc,...) k c din tch b trng. Vic phn chia phn din tch t s dng chung do cc t chc, c nhn trong khu tp th t tho thun phn b. Trng hp khng t tho thun c th c quan thu s cn c vo tnh hnh thc t s dng phn b s thu phi np cho tng t chc, c nhn. - i vi t do nhiu t chc, c nhn qun l nhng khng thuc mt khonh, th cc t chc c nhn ny phi np thu t phn din tch t thc t s dng (k c din tch ln chim thm xy nh, trng rau, lm cng trnh ph v.v...) - i vi t xy nh nhiu tng, do nhiu t chc, c nhn qun l, s dng cc tng khc nhau, th t tng 5 (lu 4) tr ln khng phi np thu t. T tng 4 (lu 3) tr xung, vic phn b phn din tch t s dng chung cng xc nh nh trn. Ring h s phn b thu t cho cc tng (lu) i vi phn din tch t xy nh nhiu tng (lu) nh sau: H s phn b cho cc tng Nh Tng 1 Tng 2 Tng 3 Tng 4 1 tng 1 2 tng 0,7 0,3 3 tng 0,7 0,2 0,1 4 tng 0,7 0,2 0,07 0,03 2.2.2.4. Gi thc tnh thu t Thu t thu bng tin theo gi thc thu s dng t nng nghip ca v cui nm lin trc nm thu thu, y ban nhn tnh quy nh v bo co cho B Ti chnh (Tng cc thu) bit. 2.3. Min, gim thu t Thu t c xt gim, min cho cc i tng np thu c kh khn v kinh t do b thin tai, tai nn bt ng. Nu gi tr thit hi v ti sn t 20% n 50% tng gi tr ti sn (ti sn c nh, ti sn lu ng c trn l t chu thu) th c xt gim thu t 50%, nu gi tr thit hi trn 50% th c xt min thu t. 2.3.1. Th tc xt gim thu, min thu t 182

T chc c nhn thuc din c tm min thu t phi k khai tng din tch t thc t qun l s dng, din tch t s dng theo tng mc ch (tr s, , kinh doanh v.v...), gi km theo n ngh, gii trnh l do gim hoc min thu c xc nhn ca UBND phng, x ni c t chu thu hoc ca c quan qun l cp trn (nu l t chc) gi n chi cc thu trc tip thu thu, chi cc thu cn c vo t khai c xc nhn ca cc c quan trn, thc hin kim tra, tnh ton s thu c min v s thu cn phi np. Chi cc thu cn c t khai, n ngh gim min thu kim tra, xc minh, kin ngh mc gim, min thu cho tng trng hp trnh UBND huyn, qun v cp tng ng quyt nh. 2.3.2. Thm quyn xt gim thu, min thu Thm quyn xt gim thu, min thu do UBND huyn, qun v cp tng ng quyt nh theo ngh ca chi cc trng chi cc thu. Ring vic xt gim, min thu t i vi x nghip quc doanh Trung ng, x nghip quc doanh tnh, thnh ph qun l do cc trng cc thu tnh, thnh ph quyt nh theo ngh ca chi cc trng chi cc thu. 2.4. Th tc k khai, thu np thu t 2.4.1. K khai np thu t T chc c nhn ang trc tip s dng t c trch nhim k khai tnh trng t vi c quan thu, theo mu thng nht do B Ti chnh pht hnh. T khai c lp thnh 2 bn gi cho chi cc thu ni c t chu thu vo thng 1 hng nm. Chi cc thu c trch nhim t chc thu hi t khai nhanh chng, thun tin v tnh s thu phi np cho tng t khai. Sau khi c th trng c quan thu ph duyt mc thu phi np, mt bn t khai c gi cho ngi k khai np thu v coi l thng bo np thu ln 1, 1 bn lu ti c quan thu lm cn c lp s thu. i tng np thu t phi ch ng lin h vi chi cc thu qun, huyn nhn t khai v k khai np thu t. i vi mt s trng hp c th, vic k khai c thc hin nh sau:

183

- Mt s t chc hoc c nhn ang trc tip c quyn s dng t nhiu a im khc nhau, th phi lp t khai ring cho tng l t tng a im. - T chc, c nhn cho thu nh t (k c trng hp nh t do c quan phn phi cho cn b cng nhn vin) th t chc, c nhn phi k khai ton b din tch t trong khun vin cho thu. - T chc, c nhn chim dng t , t xy dng cng trnh (bao gm c trng hp ln chim t ra ngoi khun vin ca ch cho thu hoc ch phn phi nh) th ngi ang trc tip s dng t phi k khai np thu t. Vic k khai np thu t ny khng c ngha l tha nhn tnh hp php v quyn s dng t. - i vi t xy dng nh nhiu tng hoc t trong khu tp th do nhiu t chc, c nhn qun l s dng, th tng t chc, c nhn phi t k khai np thu. T khai phi ghi r phn din tch c quyn s dng, din tch ln chim thm, v phn din tch t s dng chung c phn b. Ring i vi nh t tng 4 (lu3) tr xung ngoi vic phi k khai nh trn, cn phi ghi r tng no ( p dng h s phn b gia cc tng). - Nhng i tng khng phi np thu t ch phi k khai np thu phn din tch t s dng kinh doanh hoc m theo quy nh phi np thu t. 2.4.2. T chc qun l thu np thu - Chi cc thu cn c vo t khai c kim tra, tnh thu, chm nht ht qu I hng nm phi lp xong s thu ca tng phng, x (hoc thn, xm, p, bn...) v phi c chi cc trng k duyt. - Cn c vo s thu phi np ghi trong thng bo, i tng np thu phi ch ng thc hin vic np thu ti ni thu tin thu (theo hng dn ca chi cc thu). S thu c nm np lm 2 k. K u np 50% s thu phi np c nm v np chm nht l ngy 30 thng 4. K th 2 np ht s thu cn li, chm nht l ngy 31 thng 10. i vi trng hp ngi np thu t nguyn np 1 ln th thu vo k u. - Ring t thuc vng nng thn np thu mt ln, thi hn np chm nht ngy 31 thng 10. 184

- Khi thu nhn tin thu t, ngi thu thu (kho bc, thu v, hay u nhim thu) phi s dng bin lai thu nh t do B Ti chnh pht hnh. Bin lai thu thu ghi thnh 3 lin: lin 1 chuyn cho c quan thu, lin 2 cp cho ngi np thu, lin 3 lu ti ngi thu thu. - i vi cc x nghip quc doanh v t chc kinh t khc, c ti khon tin gi ti ngn hng ang thc hin ch t np thu do B Ti chnh quy nh, th c th n k hn np thu do chi cc thu thng bo, ch ng lm giy np tin thu t vo Kho bc Nh nc. - Thu t np vo kho bc qun, huyn ni c t chu thu, ghi vo mc 23 theo chng, loi, khon, hng tng ng vi tng i tng np thu ca mc lc NSNN quy nh. S tin thu t i vi t dng vo sn xut kinh doanh ca cc doanh nghip np vo Ngn sch Nh nc c coi l yu t chi ph, c tr khi xc nh thu nhp chu thu. - Cc thu c th tho thun v quyt nh u nhim thu thu t n cc x, thn. U nhim thu phi thanh ton kp thi tin thu thu theo ng ch u nhim thu. Nghim cm vic chim dng xm tiu tin thu. U nhim thu thu t c trch th lao t 5% n 8% trn s thu thc thu np vo kho bc Nh nc. Trong , ni thnh thnh ph H Ni v thnh ph H Ch Minh: 5%; cc ni khc: 8% v c trch trc khi np tin thu vo Kho bc Nh nc. 2.5. T chc qun l thu t 2.5.1. Qun l i tng np thu i tng np thu t l cc t chc, c nhn s dng t lm nh v xy dng cng trnh, trong ch yu l cc c nhn, h gia nh s dng t . Nh vy, i tng np thu t c phm vi rt rng v tnh cht rt phc tp v n lin quan n hu ht mi tng lp x hi, cc khu dn c li rt phc tp, c khu n nh, c khu thng xuyn thay i ch , dn n vic qun l h khu rt kh khn. Vi c im y tnh trng b st h, tnh tha s h, tnh trng h np thu d xy ra. V vy, cng tc qun l i tng np thu cn c s phi hp ng b gia i thu x, phng, u nhim thu, u ban nhn dn x, phng, cc thn, xm, cc t dn ph v cng an nm c cc i tng c s dng t a vo din qun l thu thu. Ngoi ra, cn thng xuyn tuyn 185

truyn, gii thch chnh sch cho nhn dn hiu v thc hin ngha v thu vi Nh nc. ng thi, v lu di, Nh nc cn khn trng ch o cc cp chnh quyn v cc c quan qun l Nh nc hon thnh vic cp giy chng nhn quyn s dng t v thc hin nghim vic qun l chnh ch v quyn s dng t. 2.5.3. Qun l cn c tnh thu Qun l cn c tnh thu t l mt cng vic kh khn, phc tp v trn thc t, tnh cht cc din tch chu thu t rt a dng, c din tch c cp quyn s dng, c din tch t khng c cp quyn s dng, c din tch t do dn ln chim, c din tch t dn t ng chuyn t t nng nghip sang t lm nh , t nhng bn cho nhau khng thc hin cc th tc php l Thc t ny lm cho din tch chu thu t lun lun bin ng, phc tp trong qun l. V vy, trong khi Nh nc cha thc hin xong vic cp quyn s dng t, qun l cht ch cn c tnh thu cn tng cng kim tra, o c, phn vng theo khu vc v tng cng trch nhim ca u nhim thu.

186

Chng 10

Ph v l ph v cc khon thu khc

1.

l lun chung v ph, l ph

Trong nn kinh t th trng, hng ho, dch v cng cng do nh nc v t nhn cng cung cp. Tuy nhin, hng ho, dch v cng cng c c im l khi mt ngi s dng th khng lm gim s lng sn c i vi ngi khc; khng th loi bt c ai ra khi vic tiu dng ny tr phi phi tr gi rt t. Vic sn xut v cung cp hng ho dch v cng cng i hi chi ph sn xut ln, thi gian thu hi vn di, t sut li nhun thp, thm ch khng c li. Do , tuyt i a s hng ho, dch v cng cng l do nh nc sn xut v cung cp cho x hi. Hng ho, dch v cng cng c th thu hi vn trc tip l nhng hng ho, dch v cng cng c th phn b c cho ngi s dng, nh nc thu hi vn u t thng qua vic thu ph, l ph ca ngi hng li trc tip. Hng ho, dch v cng cng khng th thu hi mt cch trc tip nh an ninh, quc phng, V vy, nh nc phi thu hi gin tip thng qua vic phn phi li ca ci x hi m ch yu l thu thu. Phn ln li ch ca cc hng ho, dch v cng cng hu hnh c phn phi cho nhng ngi th hng trc tip t n. m bo cng bng, theo nguyn tc ai c hng li th ngi phi tr tin v b p ton b hay mt phn chi ph m nh nc b ra u t th nh nc cn thit phi thu ph, l ph i vi nhng hng ho, dch v cng cng m nh nc u t, cung cp cho x hi. i vi cc dch v cng quyn do nh nc cung cp, m bo qun l nh nc v x hi, an ninh, quc phng th ngoi cc bin php qun l khc, nh nc cn s dng cng c l ph kim sot, qun l cc hot ng ny. Vic thu l ph khng c tnh cht i gi, ch c khu vc cng quyn, t nhn khng c quyn thu l ph. Ph l khon tin m t chc, c nhn phi tr khi c t chc, c nhn khc cung cp cc dch v c quy nh trong php lnh ph, l ph. L ph l khon tin m t chc, c nhn phi np khi c c quan nh nc hoc t chc c u quyn phc v cng vic qun l nh nc c quy nh trong php lnh ph, l ph. Thu ph, l ph gip cho nh nc iu tit v m nn kinh t, nhm kim sot c hiu qu cc hot ng kinh t, x hi theo khun kh ca php lut; gip cho ngi dn nng cao thc trch nhim i vi gi tr vt cht v tinh thn ca cng 187

ng x hi; gp phn thc hin cng bng trong hng th cc hng ho, dch v cng cng do nh nc cung cp v nhm b p, thu hi chi ph b ra sn xut, cung cp hng ho, dch v cng cng, ng thi l cng l mt ngun thu hiu qu, b sung cho ngn sch nh nc. Thu, ph, l ph cng l ngun thu ca ngn sch nh nc, c nh nc s dng lm cng c qun l v m nn kinh t, thc hin cng bng x hi. Tuy nhin, gia thu, ph, l ph c nhng khc bit cn bn. Thu l ngun thu c hai c trng ln: (1) thu l khon thu mang tnh bt buc gn vi quyn lc ca nh nc, nh nc c quyn ban hnh hut thu, thc thi lut thu v gim st thc thi lut ca chnh ph cng nh dn chng; (2) thu l khon thu khng mang tnh i gi, khng hon ttr trc tip, ngi np thu khng c nh nc tr cho bt c li ch trc tip no, vic np thu da trn kh nng ca ngi np v c c th ho bng cc iu lut.

188

Ngi np ph, l ph c hon tr trc tip bng cc dch v theo yu cu do c quan nh nc hay t chc, c nhn cung cp. Ngi no c nhu cu nhiu th phi tr ph, l ph nhiu hn. L ph c thu gn vi vic cung cp dch v hnh chnh ca nh nc hoc nh nc u nhim cho mt t chc no thc hin. Vic thu l ph c tnh php l cao i i vi vic cung cp cc th tc hnh chnh, php l m nh nc m nhn gn vi chc nng qun l nh nc. Mc ch ca l ph l thc hin chc nng qun l nh nc, khng nhm mc ch b p chi ph, khng mang tnh ngang gi. Ph c thu vi mc ch b p chi ph, cc dch v, cng vic c thu ph l rt rng, a dng nhiu nghnh, ngh, lnh vc khc nhau nhm p ng nhu cu ca x hi hoc p ng yu cu qun l ca nh nc. i tng cung cp cc hng ho, dch v cng cng c thu ph l nh nc v t nhn c iu kin, kh nng cung cp cc dch v m ngi np yu cu. Cn c vo i tng cung cp dch v ph, l ph c chia lm hai loi: ph, l ph ca nh nc v ph ca t nhn. Ph, l ph ca nh nc l nhng loi ph, l ph do nh nc ban hnh v t chc qun l thu np trong danh mc ph, l ph thuc Php lnh ph, l ph. Ph ca t nhn l nhng loi ph thuc danh mc ph do nh nc ban hnh, nhng t nhn t chc qun l thu nhm b p chi ph v thu li nhun do u t vo lnh vc c php thu ph m nh nc quy nh. Vic thu ph ca t nhn th phi np thu nh kinh doanh cc hng ho, dch v thng thng. Cn c vo thm quyn ban hnh ph, l ph c chia lm hai loi ph, l ph trung ng v ph, l ph a phng. Ph, l ph trung ng l ph, l ph thuc danh mc ph, l ph nh nc ban hnh nhng do chnh quyn trung ng nh ot mc thu v t chc qun l thu np. Ph, l ph a phng l ph, l ph thuc danh mc ph, l ph do nh nc ban hnh nhng do c quan nh nc a phng qun l thu np.

189

Cn c vo cch thc thu np ph, l ph c chia lm hai loi: ph, l ph np 100% cho ngn sch nh nc v ph, l ph li mt phn cho t chc, c nhn qun l thu. Ph, l ph np 100% cho ngn sch nh nc l ph, l ph m c quan thu khng c hng trc tip s tin thu c t ph, l ph, kinh ph t chc thu np c cp theo lut ngn sch nh nc. Ph, l ph li mt phn cho ngi qun l thu l ph, l ph m t chc, c nhn thu c li s tin thu c t ph, l ph chi tiu, trang tri chi ph thu np, mc li tu thuc vo d ton nm v chi ph cn thit cho vic thu ph, l ph v d ton nm v ph, l ph thu c. Cn c vo tnh hon tr trc tip v khng trc tip ph, l ph c chia lm hai loi, ph, l ph c tnh cht thu v ph, l ph c tnh cht b p chi ph. Ph, l ph c tnh cht thu l ph, l ph khng c tnh ngang gi, khng c tnh cht hon tr trc tip, s thu c nh ot khng c xc nh trn c s chi ph b ra cung cp hng ho, dch v thu ph, l ph, da trn quan im qun l nh nc v lnh vc thu ph, l ph ; chng hn nh l ph trc b, ph bo v mi trng ph, l ph c tnh cht b p chi ph l nhng loi ph, l ph nm trong danh mc ph, l ph do nh nc ban hnh, vic u t vo lnh vc c php thu ph, l ph c thu hi thng qua c ch gi ph, l ph. Mc thu ph, l ph da trn li ch mang li cho ngi c s dng hng ho, ngi c cung cp dch v, thi gian d nh thu hi vn u t. Khi ban hnh mt loi ph, l ph no , cn phi xem xt, cn nhc nhng ni dung c bn nh tn gi, i tng np, mc thu, c ch qun l, nhng ni dung ny c xc lp da trn nhng nguyn tc nht nh. Tn gi ca ph, l ph thng thng gn lin vi tn gi ca hng ho, dch v c thu ph, l ph ng thi th hin phm vi, i tng p dng hoc mc tiu ca ph, l ph . i tng np ph, l ph th hin phm vi p dng, i tng c th hng li ch t hng ho, dch v do t chc, c nhn c php cung cp v thu ph, l ph. Do vy, i tng np c th l t chc hay c nhn trong v ngoi nc c nhu cu v hng li t hng ho, dch v m nh nc hay t nhn cung cp c php thu ph, l ph.

190

Mc thu ph, l ph c cn c vo yu cu qun l ca nh nc trong vic cung cp dch v hnh chnh thu l ph; tng chi ph b ra sn xut, cung cp hng ho, dch v thu ph. Ph, l ph phn nh mc b p nhng chi ph b ra cung cp dch v thu ph hoc yu cu qun l ca nh nc trong vic thu l ph. Mc thu ph, l ph c th biu hin bng s tuyt i hoc s tng i. i vi ph, l ph c tnh cht thu mc thu cao hay thp ph thuc vo quan im ng vin vo ngn sch nh nc qua cng c thu, ph, l ph; ph thuc vo vic s dng cng c qun l v m nn kinh t thng qua cng c ph, l ph mi thi k. i vi ph, l ph c tnh cht thu hi chi ph mc thu ph thuc vo gii hn trn ca nh nc, tng vn u t, thi gian d nh thu hi vn. Ch thu, np, qun l s dng tin ph, l ph thu c th hin quy trnh, th tc trong t chc thc hin cng tc thu i vi t chc, c nhn thu ph, l ph; quyn hn v trch nhim ca t chc, c nhn thu. Ph, l ph c tnh trc thu, ngi mun nhn c hng ho, dch v cng cng phi tr tin theo mc ca nh nc quy nh, c tnh cht bt buc nhm qun l x hi, do cn thit phi t ra vn min gim, c bit l ph, l ph c tnh cht thu v c tnh x hi cao nh hc ph, vin ph, Ph, l ph nc ta ra i v pht trin ph thuc vo din bin kinh t- x hi qua mi thi k, quan im qun l Nh nc mi lnh vc v quan im ng vin ca Ngn sch Nh nc qua mi giai on lch s. Ph, l ph ra i t thi bao cp nhng thi k ny ch yu l cc dch v cng cng min ph do Nh nc cung cp, do din thu ph, l ph cn hp, mc thu nh, ch yu l hc ph, vin ph, thu li ph,. Khi nn kinh t chuyn i t k hoch ho tp trung sang c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng XHCN, Nh nc dn dn xo b bao cp, x hi ho hu ht cc lnh vc m Nh nc v nhn dn c th cng lm nh: gio dc, y t, vn ho, in nc, T lm pht sinh nhiu loi ph, l ph. Sau mt thi gian t 1986 n u nhng nm 90, tnh t pht ca vic thu ph, l ph pht trin mnh nhng khng c vn bn php quy iu chnh ng b, r rng lm cho vic thu ph, l ph rt ln xn, c rt nhu loi ph, l ph ra i khng thng nht gia cc a phng, cc ngnh, v c nhng loi ph, l ph rt v l nh ph i qua lng, ph t vi Tnh hnh trn lm nh hng 191

tiu cc ti nn kinh t - x hi. Trc thc trng , ngy 28/07/1992, Th tng Chnh ph ban hnh Quyt nh s 276/CT V vic thng nht cc loi ph, l ph nhm a cng tc ban hnh, qun l ph, l ph i vo n np, xo b tnh tu tin trong vic ban hnh, qun l ph, l ph.

192

Quyt nh s 276/CT xo b mt cch c bn tnh trng ln xn, tu tin trong vic ban hnh v thu ph, l ph trn ton quc. Tuy nhin, tnh php l ca Quyt nh ny cha cao, vn cha c s thng nht gia mt s ngnh, a phng, nhiu loi ph, l ph lm cn tr s pht trin kinh t, gy bt bnh ng v ngha v np Chnh v vy, ngy 30/01/1999 Chnh ph ban hnh Ngh nh s 04/1999/NCP Ph, l ph thuc Ngn sch Nh nc. Sau mt thi gian thc hin Ngh nh ny t c nhng kt qu kh quan; tuy nhin, Ngh nh ny vn cha p ng c yu cu thc t v tnh php l, tnh ng b gia ph, l ph ca Nh nc, ph, l ph ca t nhn; thm quyn ban hnh cha r rng, c ch qun l thu np cha ph hp, Do vy, ngy 28/08/2001 U ban thng v Quc hi kho 10 ban hnh Php lnh ph v l ph s 38/2001/PL-UBTVQH10. Php lnh ny thng nht c quyn ban hnh, mc thu, cch thc qun l ph, l ph trn ton quc c hai khu vc Nh nc v t nhn. Php lnh ny c hng dn bi Ngh nh s 57/2002/N-CP ngy 03/6/2002 ca Chnh ph; Ch th s 13/2002/CT-TTg ngy 11/6/2002 ca Th tng Chnh ph v vic trin khai thc hin Php lnh ph v l ph v Thng t s 63/2002/TT-BTC ngy 24/7/2002 ca B Ti chnh.
2. Ni dung c bn ca ph v l ph

2.1. Phm vi p dng Ph, l ph cp n y l nhng loi ph, l ph thuc Ngn sch Nh nc, khng bao gm ph ca t nhn. Khng p dng i vi cc loi ph, l ph nh: cc loi ph bo him: ph bo him x hi, ph bo him y t v cc loi ph bo him khc; hi ph ca cc t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, cu lc b nh: ng ph, Cng on ph, on ph, hi ph ca Hi Lin hip Thanh nin Vit Nam, Hi Lin hip ph n Vit Nam, Hi Cu chin binh Vit Nam, Hi Nng dn Vit Nam, cc ph vn ti, cc ph bu chnh vin thng, ph thanh ton, chuyn tin ca cc t chc tn dng,... 2.2. Thm quyn ban hnh, quy nh v ph, l ph

193

Ph, l ph gn vi cc hot ng kinh t, x hi, chnh tr m Nh nc qun l, vi phm vi rng t Trung ng ti c s, mc nh hng ca cc loi hng ho, dch v thu ph, l ph khc nhau l khc nhau v lnh vc, v khng gian v thi gian. Chnh v vy, thng nht cc loi hnh cung cp c thu ph, l ph trn ton quc th danh mc ph, l ph phi do Quc hi thng qua. Cn cc ni dung nh i tng p dng thu, mc thu, cch thc t chc thu np ca tng loi ph, l ph c th khng nht thit Quc hi phi thng qua m nn cc b, ngnh, a phng lin quan trc tip ti loi ph, l ph ban hnh v phi ph hp vi vic phn cp qun l Nh nc. Hin nay, Quc hi ban hnh Danh mc ph v l ph bao gm 73 th ph, 42 th l ph. Chnh ph quy nh chi tit Danh mc ph v l ph bao gm, 158 th ph v 126 th l ph (Ph lc s 2). Danh mc ny c thng nht trn ton quc, cc ngnh, cc cp khng c t b sung thm vo danh mc ph, l ph. 2.3. V mc thu ph, l ph Tu thuc vo mc quan trng, s thu ln hay nh, mc nh hng ti vic qun l kinh t- x hi m s do Chnh ph hoc Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng hay B Ti chnh ban hnh. Chnh ph quy nh i vi mt s loi ph quan trng, c s thu ln, lin quan n nhiu chnh sch kinh t - x hi ca Nh nc. Hi ng nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng (gi chung l cp tnh) quy nh i vi mt s loi ph gn vi qun l t ai, ti nguyn thin nhin, thuc chc nng qun l hnh chnh nh nc ca chnh quyn a phng. B Ti chnh quy nh i vi cc loi ph cn li p dng thng nht trong c nc. Cc c quan nh nc c thm quyn quy nh v ph, l ph khng c u quyn cho c quan cp di quy nh mc thu, ch thu, np, qun l v s dng i vi cc loi ph, l ph thuc thm quyn ca mnh. 2.3.1. Mc thu ph

194

Mc thu ph c cn c vo cc yu t nh: mc u t cho hng ho, dch v m Nh nc cung cp cn thu ph; thi gian d nh thu ph. Thi gian hp l thu hi vn u t thc hin cc dch v thu ph cn c vo nh gi kh nng thu ph, hiu qu thu ph, vn u t v nhu cu cn thu hi vn u t thc hin dch v thu ph, c xc nh (d kin) trong n thu ph. Chi ph xy dng, mua sm, duy tu, bo dng, sa cha thng xuyn v nh k my mc, thit b, phng tin lm vic,... hoc thu ngoi ti sn trc tip phc v cng vic thu ph. Chi ph ny c phn b theo mc hao mn ca nhng ti sn trc tip phc v cng vic thu ph. Vic quy nh mc thu ph phi cn c vo ch trng chnh sch ca Nh nc; tnh hnh kinh t - chnh tr - x hi v c im ca cc vng trong tng thi k; tnh cht, c im ca tng dch v thu ph, c tham kho mc thu loi ph tng ng cc nc trong khu vc v th gii. 2.3.2. Mc thu l ph L ph ch c khu vc Nh nc, t nhn khng c l ph, khng v mc tiu b p vn u t cho cc dch v m Nh nc cung cp. Chnh v vy, mc thu l ph c n nh trc bng mt s tin nht nh i vi tng cng vic qun l nh nc c thu l ph, ph hp vi thng l quc t. T chc c thu l ph c trch nhim xy dng mc thu km theo vn bn ngh thu l ph gi B Ti chnh B Ti chnh trnh Chnh ph xem xt ban hnh. 2.4. Mt s loi ph, l ph hin hnh 2.4.1. Ph giao thng Ph giao thng l mt khon thu c tnh b p cc khon chi ph Nh nc b ra cho vic u t, xy dng, sa cha, bo dng ng giao thng. i tng iu chnh l cc phng tin tham gia giao thng. Tuy nhin, sau khi thc hin theo quyt nh s 211/HBT ngy 9/11/1987 gy nhiu phin h, hn ch khi thu theo u phng tin, cho nn ph giao thng c quyt nh thu gin tip thng qua gi xng du. Do vy, cho ti nay ph giao thng c i tn thnh ph xng du. Ph xng du c quy nh bi Ngh nh s 78/2000/N- CP ngy 26/12/2000 ca Chnh ph v ph xng du, B Ti chnh ban hnh Thng t s 06/2001/TT-BTC ngy 17/1/2001, Thng t s 63/2001/TTBTC ngy 8/9/2001 v Thng t s 70/2002/TT-BTC ngy 18 thng 8 nm 2002 hng dn thc hin thu ph xng du. 195

i tng chu ph giao thng l cc loi xng, du Diezen ca cc t chc nhp khu, sn xut, ch bin bn ra cho cc t chc, c nhn khc s dng. Mc thu ph c tnh trong gi xng du bn ra. i tng nhp khu, sn xut, ch bin xng du thuc i tng np ph xng du th phi np ph xng du. Mc thu ph xng du l 500/1lt. 2.4.2. L ph trc b Trc b l mt thut ng ch th thc ghi chp tm tt mt chng th hay mt tho thun v ti sn vo mt quyn s (trc l ghi, b l s). L ph trc b l khon tin thu vo vic ng k hoc chuyn nhng cc ti sn thuc din phi ng k quyn s dng v quyn s hu ti sn c nh nc tha nhn tnh hp php vic s hu ti sn hoc hnh vi chuyn nhng . L ph trc b va mang tnh cht l ph va c bn cht thu (mt loi thu ti sn huy ng mt phn thu nhp ca ngi c ti sn). L ph trc b nc ta lun c s thay i cho ph hp vi thc trng qun l quyn s dng, s hu ti sn ca cc t chc, c nhn trong v ngoi nc ti Vit Nam. Nhn chung, xu hng chung l m bo cho cc ch s hu v ch s dng ti sn quyn hp php, thun tin, r rng thc hin cc quyn i vi ti sn ca mnh. Mc thu ngy cng gim, to iu kin nhanh chng cho vic ng k, s dng Ngi np l ph trc b c Nh nc xc nhn quyn s hu, quyn s dng ti sn theo php lut nh: t, nh, tu thuyn cc loi, t cc loi, xe gn my, sng sn, sng th thao. i tng np l ph trc b Cc c nhn trong nc v t chc, c nhn nc ngoi, k c cc doanh nghip c vn u t nc ngoi hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam hoc khng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, c cc ti sn thuc i tng chu l ph trc b th phi np l ph trc b (tr mt s i tng khng phi np) trc khi ng k quyn s hu, quyn s dng vi c quan nh nc c thm quyn. i tng chu l ph trc b i tng chu l ph trc b l cc ti sn thuc din ng k quyn s hu, s dng vi c quan nh nc theo php lut gm: nh t; phng tin vn ti (tu thuyn, t, xe gn my); sng sn, sng th thao. 196

 i tng khng thuc din chu l ph trc b - Nh t l tr s ca c quan ngoi giao, c quan lnh s v nh ca ngi ng u c quan lnh s ca nc ngoi ti Vit Nam. - Tu thuyn, t, xe gn my, sng sn, sng th thao ca c quan ngoi giao, c quan lnh s, c quan i din ca t chc quc t thuc h thng Lin hp quc, ca vin chc ngoi giao, nhn vin hnh chnh, nhn vin k thut ca c quan ngoi giao, c quan lnh s, c quan i din ca t chc quc t thuc h thng Lin hp quc v thnh vin gia nh h khng phi l cng dn Vit Nam c cp chng minh th ngoi giao; ca t chc, nhn nc ngoi khc c min np l ph trc b theo iu c quc t m Vit Nam k kt. - t c nh nc giao cho cc t chc, c nhn s dng cho cc mc ch xy dng ng giao thng, cu cng, vn hoa, cng vin; thm d, khai thc khong sn; sn xut nng nghip, lm nghip; t thu ca Nh nc hoc thu ca ngi c quyn s dng hp php - Ti sn chuyn dng phc v an ninh, quc phng. - Nh t c n b khi Nh nc thu hi t m nh t b thu hi np l ph trc b. - Xe chuyn chuyn dng: xe cu ho, xe cu thng - Ti sn l hng ho c php kinh doanh ca cc t chc, c nhn ng k hot ng kinh doanh m khng ng k quyn s hu, quyn s dng. Cn c tnh l ph trc b S thu v l ph trc b c da vo hai cn c: Gi tr ti sn chu l ph trc b v t l (%) l ph trc b.
S tin l ph trc b phi np Gi tnh l = ph trc b x T l (%) l ph trc b

S tin l ph trc b phi np theo cch tnh trn y ti a 500 triu (nm trm triu) ng/1ti sn/1ln trc b. Ring nh xng sn xut kinh doanh (bao gm c t km theo nh xng) c tnh chung cho nh xng trong cng mt khun vin ca mt c s sn xut kinh doanh, nu c s sn xut kinh doanh ng k quyn s hu, s dng mt ln hoc chia ra ng k s hu, s dng nhiu ln th ton b nh xng trong cng mt khun vin ca mt c s sn xut kinh doanh ch phi np l ph trc b mc cao nht l 500 triu ng.

197

Gi tnh l ph trc b l tr gi ti sn chu l ph trc b theo gi th trng trong nc ti thi im tnh l ph trc b. Gi t c U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng quy nh theo khung gi t ca Chnh ph quy nh.
Gi t tnh l ph trc b Din tch t = chu l ph trc x b Gi t mi mt vung (m2)

i vi cc ti sn khc ngoi ti sn l t, gi tnh l ph trc b l gi tr thc t theo gi th trng ti thi im tnh l ph trc b. Nu khng xc nh c gi tr thc t theo gi th trng hoc gi ghi trn chng t khng ph hp vi gi th trng ti thi im tnh l ph trc b th c xc nh theo bng gi ti thiu tnh l ph trc b do U ban nhn dn tnh quy nh. Trng hp, ti sn cha c U ban nhn dn tnh quy nh gi ti thiu tnh l ph trc b th p dng theo gi th trng ca loi ti sn tng ng hoc xc nh bng gi nhp khu ti ca khu (CIF), cng (+) vi thu nhp khu, thu tiu th c bit (nu c) v thu gi tr gia tng theo ch quy nh i vi loi ti sn tng ng (khng phn bit i tng phi np hay c min np thu). i vi ti sn mua theo phng thc tr gp tnh theo gi bn tr mt ln, bao gm c thu gi tr gia tng ca ti sn (khng tnh li tr gp). i vi ti sn mua theo phng thc u thu, u gi theo ng quy nh ca php lut v u thu, u gi (k c mua hng tch thu bn ra) th gi tnh l ph trc b l gi trng u thu, u gi hoc gi mua hng tch thu thc t ghi trn ho n bn hng. T l (%) l ph trc b: Nh, t: 1% Tu, thuyn: 1%; ring tu nh c xa b l: 0,5% t, xe my, sng sn, sng th thao l: 2%; t t 7 ch ngi tr xung (tr t hot ng kinh doanh vn chuyn hnh khch theo giy php kinh doanh hoc Giy chng nhn ng k kinh doanh ca c quan qun l nh nc c thm quyn cp) v xe my ca t chc, c nhn cc thnh ph trc thuc Trung ng, thnh ph thuc tnh v th x ni U ban nhn dn tnh ng tr s, np l ph trc b ln u ti Vit Nam (khng phn bit xe mi 100% hay xe qua s dng) l: 5%. 198

i vi t t 7 ch ngi tr xung (tr t hot ng kinh doanh vn chuyn hnh khch theo Giy php kinh doanh hoc Giy chng nhn ng k kinh doanh ca c quan qun l Nh nc c thm quyn cp) v xe my m ch ti sn np l ph trc b sau chuyn giao cho t chc, c nhn a bn c p dng t l thu l ph trc b thp hn th np l ph trc b theo t l l 2% i vi t v 1% i vi xe my. Trng hp ch ti sn trn k khai, np l ph trc b theo t l thp hn 5%, sau chuyn giao ti sn cho t chc, c nhn a bn th np l ph trc b theo t l l 5%. i vi xe my np l ph trc b t ln th 2 tr i c p dng t l l 1%. i vi xe t ch ngi t 7 ch ngi tr xung hot ng kinh doanh vn ti ch khch, np l ph trc b l 2%. 3. Thu khc 3.1. Thu mn bi Thu mn bi (Tax on licence) l thu nh hng nm vo vic c php sn xut, kinh doanh ca cc th nhn, php nhn. S d gi l thu mn bi v ln u tin khi ban hnh thu ny Vit Nam t thi thc dn Php thng tr, sau khi ng thu mn bi, cc c s sn xut, kinh doanh phi treo ngay ca (mn) mt th (bi) xc nh np thu v phn bit vi c s kinh doanh phi php nm ngoi din qun l ca c quan thu. 3.1.1. i tng np thu L tt c cc t chc, c nhn kinh doanh trn lnh th Vit Nam thuc mi thnh phn kinh t, mi loi hnh kinh doanh. 3.1.2. Cn c tnh thu mn bi Mc thu mn bi c phn bit theo hai nhm: Nhm 1: i vi cc t chc kinh t bao gm: - Cc doanh nghip nh nc, cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn, doanh nghip t nhn, doanh nghip hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, t chc v c nhn nc ngoi kinh doanh ti Vit Nam khng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, cc t chc kinh t ca t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi ngh nghip, n v v trang nhn dn, cc t chc, n v s nghip khc v t chc kinh doanh hch ton kinh t c lp khc. 199

- Cc hp tc x, lin hip hp tc x v cc qu tn dng nhn dn. - Cc c s kinh doanh l chi nhnh, ca hng, ca hiu (thuc cng ty hoc thuc chi nhnh )... hch ton ph thuc hoc bo s c cp giy chng nhn ng k kinh doanh, c ng k np thu, v c cp m s thu. Ba i tng nu trn np thu mn bi cn c vo vn ng k ghi trong giy chng nhn ng k kinh doanh hoc giy php u t theo biu nh sau: n v: ng
Bc thu mn bi Vn ng k
Mc thu mn bi c nm

Trn 10 t 3.000.000 T 5 t n 10 2.000.000 t Bc 3 T 2 t n di 1.500.000 5 t Bc 4 Di 2 t 1.000.000 - Cn c xc nh mc thu mn bi l vn ng k ca nm trc nm tnh thu. Mi khi c thay i tng hoc gim vn ng k, c s kinh doanh phi k khai vi c quan thu trc tip qun l lm cn c xc nh mc thu mn bi ca nm sau. Nu khng k khai s b x pht vi phm hnh chnh v thu v b n nh mc thu mn bi phi np. Mt s trng hp c th - i vi c s kinh doanh mi thnh lp cn c vo vn ng k ghi trong KKD nm thnh lp xc nh mc thu mn bi. - Cc doanh nghip thnh vin ti cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng ca cc doanh nghip hch ton ton ngnh np thu mn bi theo mc thng nht 2.000.000 ng/nm. Cc doanh nghip thnh vin nu trn nu c cc chi nhnh ti cc qun, huyn, th x v cc im kinh doanh khc np thu mn bi theo mc thng nht 1.000.000 ng/nm. - Cc c s kinh doanh l chi nhnh hch ton ph thuc hoc bo s, cc t chc kinh t khc... khng c giy chng nhn KKD hoc c giy chng nhn KKD nhng khng c vn ng k th thng nht thu thu mn bi theo mc 1.000.000 ng/nm. Nhm 2: Cc i tng khc, gm: h kinh doanh c th np thu mn bi theo 6 mc bao gm: h sn xut kinh doanh c th; ngi lao ng trong cc doanh nghip nhn khon t 200

Bc 1 Bc 2

trang tri mi khon chi ph, t chu trch nhim v kt qu sn xut kinh doanh; nhm ngi lao ng thuc cc doanh nghip nhn khon cng kinh doanh chung. Trng hp nhm cn b cng nhn vin, nhm ngi lao ng nhn khon nhng tng c nhn trong nhm nhn khon li kinh doanh ring r th tng c nhn trong nhm cn phi np thu mn bi ring. Cc c s kinh doanh trn danh ngha l doanh nghip nh nc, doanh nghip hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam, cc cng ty c phn, cng ty TNHH... nhng tng thnh vin ca n v vn kinh doanh c lp, ch np mt khon tin nht nh cho n v phc v yu cu qun l chung th thu mn bi thu theo tng thnh vin. Biu thu mn bi p dng i vi cc i tng nhm 2 nh sau: n v: ng Bc thu 1 2 3 4 5 6 Thu nhp 1 thng Trn 1.500.000 Trn 1.000.000 1.500.000 Trn 750.000 1.000.000 n n Mc thu c nm 1.000.000 750.000 500.000 300.000 100.000 50.000

Trn 500.000 n 750.000 Trn 300.000 n 500.000 Bng hoc 300.000 thp hn

3.1.3. Min, gim thu mn bi - Tm thi min thu mn bi i vi: H sn xut mui; im bu in vn ho x; cc loi bo (bo in, bo ni, bo hnh) T dch v v ca hng, ca hiu, kinh doanh trc thuc Hp tc x hot ng dch v k thut trc tip phc v sn xut nng nghip.

201

- Tm thi gim 50% mc thu mn bi i vi h nh bt hi sn; cc qu tn dng nhn dn x; cc HTX chuyn kinh doanh dch v phc v sn xut nng nghip; cc ca hng, quy hng, ca hiu ...ca HTX v ca Doanh nghip t nhn kinh doanh ti a bn min ni. 3.1.4. Th tc thu np C s ang sn xut kinh doanh np thu mn bi ngay thng u ca nm dng lch; c s mi ra kinh doanh np thu mn bi ngay trong thng c cp ng k thu v cp m s thu. 3.2. Thu chuyn quyn s dng t Thu chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t l thu trc thu nh vo thu nhp pht sinh t hot ng chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t ca cc c nhn. Lut thu chuyn quyn s dng t c Quc hi kho IX k hp th 5 thng qua ngy 22/6/1994. Sau , Quc hi kho X k hp th 6 sa i, b sung Lut ny vo nm 1999 bng cch ban hnh Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut thu chuyn quyn s dng t. Cc vn bn di Lut hng dn thi hnh Lut bao gm: Ngh nh s 19/2000/N-CP ngy 8/6/2000 ca Chnh ph v Thng t s 104/2000/TT-BTC ngy 23/10/2000 ca B Ti chnh. Mt phn ni dung ca Lut ny ht hiu lc bi Quc hi Kho XI k hp th 3 thng 6/2003 thng qua Lut thu TNDN (sa i), trong quy nh thu nhp t chuyn quyn s dng t ca t chc kinh doanh khng np thu chuyn quyn s dng t m np thu thu nhp t chuyn quyn s dng t theo Lut thu TNDN. Nh vy, thu chuyn quyn s dng t ch p dng vi cc c nhn. i vi cc t chc c hot ng chuyn quyn s dng t, chuyn quyn thu t chu s iu chnh bi Lut thu thu nhp doanh nghip. 3.2.1. i tng np thu H gia nh, c nhn c hot ng chuyn quyn s dng t c c quan Nh nc c thm quyn cho php theo quy nh ca Php lut v t ai. 3.2.2. i tng chu thu chuyn quyn s dng t i tng chu thu chuyn quyn s dng t l gi tr din tch t c chuyn quyn s dng theo quy nh ca php lut v t ai, gm tr gi cc loi t nng nghip, t lm nghip, t khu dn c nng thn, t th v t chuyn dng. 202

Tr gi t tnh thu chuyn quyn s dng t xc nh nh sau:

Gi tr din tch t chuyn quyn s dng = Din tch t chuyn quyn s dng x Gi t tnh thu

Trng hp chuyn i t cho nhau theo quy nh ca php lut v t ai m c chnh lch v tr gi t th i tng chu thu l phn chnh lch v tr gi t. 3.2.3. Cn c tnh thu Cn c tnh thu chuyn quyn s dng t l: Din tch t, gi t tnh thu v thu sut.
Thu CQSD t phi np = Din tch t tnh thu x Gi t tnh thu x Thu sut

Din tch t tnh thu Din tch t tnh thu l din tch t thc t chuyn quyn s dng ph hp vi bn a chnh, s a chnh Nh nc. Gi t tnh thu Gi t tnh thu chuyn quyn s dng t l gi do U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quy nh trong khung gi t ca Chnh ph ph hp vi thc t a phng. Trng hp chuyn quyn s dng t do thc hin u thu th gi t tnh thu l gi t trng thu nhng khng thp hn khung gi t do U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quy nh. Trng hp bn cn h thuc nh nhiu tng cng vi vic chuyn quyn s dng t c nh trn t th gi t tnh thu chuyn quyn s dng t c phn b cho cc tng nh sau: Nh H s phn b cho cc tng Tng Tng Tng Tng Tng Tng 1 2 3 4 5 6 2 tng 0,7 0,3 3 tng 0,7 0,2 0,1 4 tng 0,7 0,15 0,1 0,05 5 tng tr 0,7 0,15 0,08 0,05 0,02 0,00 ln Thu sut 203

Thu sut thu chuyn quyn s dng t gm c hai mc, c th nh sau: - i vi t sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thu sn, lm mui, thu sut l 2%. - i vi t , t xy dng cng trnh v cc loi t khc, thu sut l 4%. 3.2.4. Xc nh s thu phi np
Thu chuyn quyn s dng t phi np = Din tch t chuyn quyn s dng x Gi tnh thu x Thu sut

3.2.5. Min, gim thu Vic min thu chuyn quyn s dng t p dng i vi cc trng hp sau: + H gia nh, c nhn chuyn quyn s dng t di chuyn n nh c ti vng kinh t mi, min ni, hi o theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn. + Ngi c Nh nc phong tng danh hiu B m Vit Nam anh hng c chuyn quyn s dng t. + Chuyn quyn s dng cc loi t thuc cc x nng thn min ni, hi o theo quy nh ca Chnh ph. + Chuyn i t sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thu sn, lm mui cho nhau ph hp vi iu kin canh tc. Cc trng hp kinh doanh bt ng sn c chuyn quyn s dng t khng thuc din min thu theo quy nh trn. Gim 50% thu chuyn quyn s dng t i vi nhng i tng sau y khi chuyn quyn s dng t: c nhn thng binh hng 1/4, hng 2/4 v bnh binh hng 1/3, hng 2/3; thn nhn lit s ang hng ch tr cp ca Nh nc; ngi tn tt khng cn kh nng lao ng, ngi cha n tui thnh nin v ngi gi khng ni nng ta. 3.2.6. Th tc thu np Trong thi hn 15 ngy k t ngy c quan c thm quyn cho php chuyn quyn s dng t, h gia nh, c nhn c trch nhim k khai vi c quan thu ni c t chuyn quyn theo quyt nh ca php lut. H gia nh, c nhn chuyn quyn s dng t c trch nhim np thu chuyn quyn s dng t theo thng bo ca c quan thu; thi hn chm nht l 30 ngy k t ngy nhn c thng bo ca c quan thu. Thu chuyn quyn s 204

dng t c np vo Ngn sch Nh nc bng ng Vit Nam ti Kho bc Nh nc ni c t chuyn quyn s dng. 3.3. Ch thu tin s dng t Tin s dng t l mt khon thu ca Nh nc i vi ngi s dng t c Nh nc giao t, cho php chuyn mc ch s dng t, mua nh thuc s hu Nh nc v ngi ang s dng t c cp giy chng nhn quyn s dng t. Ni dung ca ch ny c quyt nh trong Ngh nh 38/2000/N-CP ngy 23/8/2000 ca Chnh ph v c hng dn bi Thng t 115/TC- Tng cc Thu ngy 11/12/2000 ca B Ti chnh. 3.3.1. i tng phi np tin s dng t (1) Ngi s dng t c Nh nc giao t s dng vo cc mc ch sau y: lm nh ; u t xy dng nh bn hoc cho thu; u t xy dng kt cu h tng chuyn nhng hoc cho thu; t chc kinh t c c quan Nh nc c thm quyn giao t c thu tin s dng t to vn xy dng c s h tng theo d n do Th tng Chnh ph quyt nh. (2) Ngi s dng t c c quan Nh nc c thm quyn cho chuyn mc ch s dng t cc loi t sau y s dng: lm nh ; u t xy dng nh bn hoc cho thu; u t xy dng kt cu h tng chuyn nhng hoc cho thu; t chc kinh t c c quan Nh nc c thm quyn giao t c thu tin s dng t. t sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thy sn v lm mui; t s dng vo mc ch quc phng, an ninh, li ch quc gia, li ch cng cng; t chuyn dng, t s dng vo cc mc ch cng cng v cc loi t khc trc y khi c giao t khng phi np tin s dng t; t c Nh nc cho thu. (3) Ngi ang s dng t cha c giy t hp l v quyn s dng t, nhng nay c c quan Nh nc c thm quyn cp giy chng nhn quyn s dng t. (4) Ngi ang s dng t c mua nh ang thu, nh thanh l, nh ho gi thuc s hu Nh nc. 3.3.2. i tng khng phi np tin s dng t + T chc c giao qun l t c rng v giao t trng rng phng h u ngun; chn gi, chn ct bay; chn sng ln bin; bo v mi trng sinh thi; cc t chc 205

c Nh nc giao qun l vn quc gia, khu rng bo tn thin nhin, khu rng vn ho - lch s - mi trng. + Doanh nghip nh nc ang s dng t do Nh nc giao trc ngy 1/1/1999 vo mc ch sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thu sn, lm mui. + C quan nh nc, t chc chnh tr, t chc chnh tr x hi, n v v trang nhn dn s dng t xy dng tr s lm vic; vo mc ch quc phng, an ninh; T chc c giao qun l t c cng trnh di tch lch s, vn ho c xp hng. + T chc s dng t vo cc mc ch cng cng. + H gia nh, c nhn trc tip s dng t vo mc ch sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thu sn, lm mui. + T chc tn gio ang s dng t. + Ngi s dng t c Nh nc cho thu t. + Ngi ang s dng t c giy t hp l v quyn s dng t + Ngi ang s dng t c mua nh thuc s hu Nh nc trong cc trng hp thanh l, ho gi cho ngi ang thu trc ngy 5/7/1994 np tin theo quy nh v trong gi bn nh. + Ngi ang s dng t np tin s dng t theo quy nh ti thi im giao t. + T chc, h gia nh, c nhn c Nh nc giao t, khng phi np tin s dng t, nu sau s dng mt phn hoc ton b din tch giao vo sn xut kinh doanh hoc xy dng nh th phi chuyn sang thu t hoc np tin s dng t i vi phn din tch theo quy nh ca php lut v t ai. 3.2.3. Cn c xc nh tin s dng t Cn c xc nh tin s dng t l din tch t, gi t, mc thu tin s dng t. Din tch t Din tch tnh tin s dng t c tnh bng mt vung 2 (m ) . L din tch t c Nh nc giao, c php chuyn mc ch s dng; kinh doanh nh , kt cu h tng. Hn mc t tnh tin s dng t l hn mc t theo h gia nh do U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quy nh. Gi t 206

Gi t tnh bng ng Vit Nam trn mt mt vung (ng/m2) do y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng quy nh theo khung gi cc loi t ca Chnh ph v c xc nh theo bng gi t hin hnh ca a phng quy nh ti thi im ra thng bo np tin s dng t. Mc thu tin s dng t Mc thu tin s dng t ph thuc vo tng loi t c c giao s dng cho cc mc ch khc nhau. t chuyn mc ch s dng t canh tc sang t , t sn xut,hay t c s mua bn quyn s dng. i vi t khi c Nh nc giao t: Ngi s dng t c c quan Nh nc c thm quyn giao t s dng m khng phi n b thit hi v t cho ngi c t b thu hi th phi np 100% tin s dng t. Nu phi n b thit hi v t cho ngi c t b thu hi th s tin s dng t phi np ngn sch Nh nc c tr s tin thc t n b thit hi v t nhng mc tr ti a khng qu 90% tin s dng t phi np ngn sch Nh nc. Cc trng hp giao t cho cc t chc lm nh trc ngy Lut t ai c hiu lc thi hnh, nu cc t chc ny cha np tin s dng t hoc np tin s dng t m tin c ngun gc t ngn sch Nh nc; t c phn chia cho tng h gia nh, c nhn t lm nh m cha np tin s dng t th nay np tin s dng t vi mc 20%. Trng hp c giao t theo hnh thc b tr din tch t b thu hi th tin s dng t phi np ngn sch Nh nc l s tin chnh lch gia gi tr t c giao ln hn gi tr t b thu hi. Trng hp gi tr t c giao nh hn gi tr t b thu hi th c Nh nc tr li phn chnh lch . i vi t khi c chuyn mc ch s dng t: Mc thu c s phn bit gia i tng s dng l c nhn hay t chc. t m cc t chc ang s dng m cha hoc khng phi np tin s dng t khi c Nh nc cho php chuyn mc ch s dng th phi np 100% tin s dng t. T chc c Nh nc cho thu t sn xut, kinh doanh nu c c quan nh nc c thm quyn cho php chuyn sang xy dng nh , kt cu h tng chuyn nhng hoc cho thu th phi np 100% tin s dng t. H gia nh, c nhn c quyn s dng t l t ao, t vn, t chuyn dng nm trong khu dn c, c c quan nh nc c thm quyn cho php chuyn mc ch s dng 207

sang t ph hp vi quy hoch th khng phi np tin s dng t i vi din tch trong hn mc t . H gia nh, c nhn c quyn s dng t nng nghip, t lm nghip, t c mt nc nui trng thy sn, t lm mui, t chuyn dng khc. Khi c c quan nh nc c thm quyn cho php chuyn mc ch s dng sang t th phi np 40% tin s dng t i vi din tch t trong hn mc t . Trng hp nu bt buc phi chuyn mc ch vt hn mc t v c c quan Nh nc c thm quyn cho php th phn vt ny phi np 100% tin s dng t. t khng c giy t hp l nay c cp quyn s dng t c chia lm hai trng hp nng thn v thnh th: i vi t thnh th: Nu t n nh trc ngy 18 thng 12 nm 1980 th khng phi np tin s dng t; trng hp s dng t n nh t ngy 18 thng 12 nm 1980 n trc ngy 15 thng 10 nm 1993 (ngy Lut t ai nm 1993 c hiu lc thi hnh) th phi np 20% tin s dng t; trng hp s dng t n nh t ngy 15 thng 10 nm 1993 tr i th phi np 100% tin s dng t. Nu nhn chuyn nhng t ca ngi khc t ngy 15 thng 10 nm 1993 tr i m khng c giy t hp l v quyn s dng t, ch c giy mua bn gia hai bn nay khng c tranh chp ph hp vi quy hoch t v c U ban nhn dn x, phng, th trn xc nhn th phi np 40% tin s dng t. i vi t khu dn c nng thn Trng hp s dng t n nh trc ngy 31 thng 5 nm 1990 t c rng khi chuyn sang mc ch khc th ngi ang s dng t khng phi np tin s dng t; t n nh t ngy 31 thng 5 nm 1990 n trc ngy 15 thng 10 nm 1993 th phi np 20% tin s dng t i vi din tch trong hn mc t ; t n nh t ngy 15 thng 10 nm 1993 tr i th ngi ang s dng t phi np 100% tin s dng t. Nu nhn chuyn nhng nh t ca ngi khc t ngy 15 thng 10 nm 1993 tr i m khng c giy t hp l v quyn s dng t, ch c giy t mua, bn gia hai bn; nay khng c tranh chp, ph hp vi quy hoch, c U ban nhn dn x, phng, th trn xc nhn th phi np 40% tin s dng t. Khi mua nh thuc s hu Nh nc phi np tin s dng t tu thuc vo din tch t gn lin vi nh thanh l hay t nm trong khun vin nh thanh l, din tch t c vt 208

hn mc t hay khng, nh thuc nh nhiu tng hay mt tng th mc np l khc nhau. Hoc khng phi np hoc np 40%, 100% tin s dng t, v phn b cho cc tng khc nhau, cng ln cao h s phn b cng thp.
4. Cng tc qun l ph, l ph v cc khon thu khc

Ph, l ph do c quan thu trc tip qun l thu hoc do c quan hnh chnh s nghip c php thu. S tin thu v ph, l ph c qun l nh sau: Phi np 100% s thu c vo Ngn sch Nh nc i vi: ph, l ph do c quan thu trc tip t chc thu hoc t chc khc thu ph, l ph c Ngn sch Nh nc bo m kinh ph cho hot ng thu ph, l ph theo d ton hng nm. Phi np mt phn vo Ngn sch Nh nc i vi: ph, l ph do t chc thu cha c Ngn sch Nh nc bo m kinh ph cho hot ng thu ph, l ph hoc t chc thu c u quyn thu ph, l ph th t chc thu c li mt phn trong s tin ph, l ph thu c trang tri chi ph cho vic thu ph, l ph. Phn ph, l ph li cho t chc thu trang tri chi ph cho vic thu ph, l ph c tnh theo t l phn trm (%) trn tng s tin ph, l ph thu c hng nm. T l phn trm (%) ny c xc nh bng cch ly D ton c nm v chi ph cn thit cho vic thu ph, l ph theo ch , tiu chun, nh mc quy nh chia cho (:) D ton c nm v ph, l ph thu c nhn vi 100 (%). Cn c vo tnh cht, c im ca tng loi ph, l ph v ni dung chi, c quan nh nc c thm quyn quyt nh t l phn trm (%) li cho t chc thu ph, l ph n nh trong mt s nm.

209

Hng nm, t chc thu ph, l ph phi lp d ton thu, chi gi: c quan qun l ngnh, lnh vc cp trn, c quan ti chnh, c quan thu cng cp (i vi t chc thu l U ban nhn dn cc cp phi gi c quan ti chnh, c quan thu cp trn), Kho bc Nh nc ni t chc thu m ti khon tm gi tin ph, l ph kim sot chi v phi quyt ton thu chi theo thc t. Sau khi quyt ton ng ch , s tin ph, l ph cha chi trong nm c php chuyn sang nm sau tip tc chi theo ch quy nh. Tin thu ph, l ph phi np vo Kho bc Nh nc. Nu ph, l ph do c quan thu qun l thu th i tng np ph, l ph trc tip np tin vo ngn sch nh nc qua Kho bc Nh nc a phng ni thu theo hng dn ca c quan thu. Trng hp Kho bc Nh nc cha t chc thu tin ph, l ph trc tip t i tng np th c quan thu thu tin ph, l ph thay v cui ngy phi lm th tc np ht s tin ph, l ph thu trong ngy vo Ngn sch Nh nc. Nu ph, l ph do cc c quan nh nc, t chc khc (ngoi c quan thu) thu th c quan nh nc, t chc thu ph, l ph c m ti khon tm gi tin ph, l ph ti Kho bc Nh nc ni thu theo di, qun l tin ph, l ph. i vi ph, l ph do c quan nh nc hoc t chc c u quyn thu nc ngoi phi np vo qu tm gi Ngn sch Nh nc theo hng dn ca B Ti chnh v qun l qu tm gi ngn sch nh nc ti cc c quan i din Vit Nam nc ngoi. V c bn vic min gim ph, l ph l khng t ra, tuy nhin trong mt s trng hp vic min, gim ph, l ph c xem xt, c th mt s loi ph, l ph sau: l ph trc b; ph s dng cu, ng b, , ph; hc ph; vin ph; thu li ph i vi cc khon thu khc: Thu mn bi, thu chuyn quyn s dng t, tin thu t do c quan thu t chc thu. i tng np phi k khai vi c quan thu, da vo t khai v cc giy t c lin quan, c quan thu xc minh t khai, hng dn cc i tng np k khai, tnh s phi np, thng bo cho i tng np. Khi nhn c thng bo, i tng np phi c ngha v np tin vo kho bc theo thng bo, trong mt s trng hp i tng np khng th np trc tip vo kho bc th cn b thu s thu trc tip ca i tng np, sau , nh k cn b thu np tin vo Kho bc Nh nc.

210

i vi cc khon thu lin quan n t i tng np phi mt ln theo thng bo ca c quan thu ng hn, nu np chm th b pht 0,1% ngy.

211

Chng 11

T chc b my v quy trnh qun l thu thu

1. T chc b my thu thu

1.1. Mt s vn chung v t chc b my thu thu 1.1.1. Khi nim t chc b my thu thu Nh nc ban hnh cc lut thu huy ng mt b phn thu nhp quc dn vo ngn sch nhm p ng cc nhu cu chi tiu ca Nh nc, qua Nh nc thc hin cc chc nng, nhim v ca mnh. Cc lut thu ch l c s php l huy ng mt phn thu nhp ca cc t chc v c nhn trong x hi vo tay Nh nc, mun a cc lut thu vo i sng x hi phi thng qua b my thu thu t chc thc thi cc lut thu. B my thu thu l tng th cc c quan hnh chnh c quan h hu c vi nhau trn c s chc nng, nhim v v quan h cng tc c quy nh t chc thc thi cc lut thu. 1.1.2. Yu cu ca b my thu thu Trong mi thi k pht trin kinh t x hi cn phi c mt b my thu thu ph hp, song nhn chung, b my thu thu cn t c ba yu cu c bn sau: Th nht, b my thu thu phi ph hp vi t chc b my Nh nc. B my thu thu l mt b phn ca b my qun l Nh nc, n khng tn ti ring bit m tn ti trong mi quan h vi cc c quan Nh nc khc. Do vy, b my thu thu phi ph hp vi t chc b my Nh nc ni chung m bo s thng nht trong qun l, iu hnh v phi hp hot ng gia cc c quan Nh nc. Yu cu ny i hi t chc b my thu thu phi tng thch vi t chc b my Nh nc cc cp chnh quyn v tng thch vi t chc b my cc c quan hnh php c lin quan. Th hai, b my thu thu phi ph hp vi trnh pht trin kinh t x hi ca t nc trong mi giai on lch s. Cc t chc, c nhn c mi quan h vi b my thu thu l cc thnh vin ca x hi vi trnh nhn thc nht nh, chu s chi phi ca cc yu t kinh t x hi nht nh. Do , b my thu thu phi ph hp vi trnh pht trin kinh t x hi c th thc hin tt nht chc nng ca n. Th ba, b my thu thu phi m bo tnh hiu qu. Tnh hiu qu l yu cu c bn ca qun l ni chung. Hiu qu ca b my thu thu c th hin trn bn tiu thc sau: 212

(1) c cu b my v bin ch gn nh; (2) khi lng cng vic m nhim ln; (3) kh nng khai thc tt ngun thu v hon thnh d ton thu; (4) tit kim chi ph hnh thu. B my thu thu c hiu qu cao khi c c cu t chc hp l, khng chng cho hoc b trng nhim v; s dng t nhn lc m vn hon thnh khi lng cng vic ln vi cht lng qun l cao; khai thc tt mi ngun thu, hon thnh d ton thu vi chi ph hnh thu tit kim nht. 1.1.3. Ni dung c bn ca t chc b my thu thu T chc b my thu thu gm ba ni dung c bn sau: Th nht, xy dng c cu t chc cc c quan trong b my thu thu. y l ni dung xy dng kt cu hp l cc c quan theo h thng t trung ng n c s, hnh thnh b khung cho ton b gung my. Mi c quan thu li xy dng cc b phn, mi b phn thc hin mt s nghip v qun l theo trnh t khoa hc. Ni dung ny c coi l ct li, l b xng ca b my thu thu. Th hai, xy dng h thng cc quy nh, quy trnh qun l v nghip v v v quan h gia cc c quan, cc b phn trong ton b my. Ni dung ny bao gm nhng quy nh v chc nng, nhim v ca tng c quan, tng b phn trong b my thu thu; quy nh mi quan h gia cc c quan, cc b phn trng h thng t chc b my thu thu. Trn c s , to lp ni dung hot ng, mc tiu hot ng v c ch hot ng ca b my thu thu b my thu thu vn hnh c thng sut. Ni dung ny rt quan trng, n quyt nh n hiu qu hot ng ca c b my thu thu. Th ba, xy dng lc lng cn b p ng yu cu thc hin nhim v ca b my thu thu. Cn b lun l mt ni dung c bn ca mi b my qun l. Trong t chc b my thu thu, cn b va l lc lng trc tip thc hin cc nhim v ca b my thu thu va l ngi tip xc thc t vi i sng x hi, trin khai cc ni dung ca lut thu, nhn bit v gii quyt cc vn i vi cc i tng np thu. Do vy, xy dng b my thu thu cn quan tm xy dng mt lc lng cn b thu c phm cht o c tt, nng lc chuyn mn cao, thng tho nghip v tng xng vi yu cu nhim v ngnh thu. 1.1.4. Chc nng ca b my thu thu B my thu thu gm c ba chc nng chnh sau: Th nht, chc nng tham mu. 213

B my thu thu c chc nng nghin cu d tho ni dung cc vn bn hng dn thc hin cc sc thu B Ti chnh ban hnh; t chc ph bin cc lut thu c thng qua ra phm vi ton quc. Chc nng ny rt quan trng, n gp phn hnh thnh h thng vn bn php quy hon chnh v thu nhm m bo y c s php l cho vic ng vin ngun thu cho Nh nc. Th hai, chc nng hnh thu. Theo chc nng ny, b my thu thu t chc iu hnh qu trnh ng vin mt phn thu nhp quc dn vo ngn sch Nh nc. y l chc nng c bn chi phi ton b qu trnh t chc, xy dng b my cng nh iu hnh mi hot ng ca b my t nhng tc nghip c th n lin kt cc b phn trong ton b my khai thc ti a cc ngun thu v a cc lut thu vo cuc sng. Th ba, chc nng kim tra, gim st. B my thu thu thc hin chc nng kim tra, gim st trn hai ni dung chnh: (1) kim tra, gim st i tng np thu v cn b t chc thc thi cc lut thu; m bo thc hin ng cc quy nh ca php lut, chng gian ln, trn lu thu; (2) kim tra tnh hp l ca ni dung cc lut thu khi trin khai vo i sng x hi hon thin cc lut thu. 1.1.5. Cc nhn t nh hng n t chc b my thu thu T chc b my thu thu chu nh hng bi nm nhn t c bn sau: Th nht, trnh pht trin kinh t. Ngun thu ca thu chnh l t kt qu ca hot ng kinh t. Bi vy, quy m nn kinh t, c cu kinh t v tc tng trng kinh t nh hng n c cu t chc v phm vi hot ng ca b my thu thu. Nu c cu kinh t n gin, quy m nn kinh t nh, phm vi din ra cc hot ng kinh t hp th b my thu thu ch cn gn nh m vn m bo hon thnh nhim v thu. Trong trng hp c cu kinh t phc tp vi nhiu ngnh, nhiu lnh vc, nhiu thnh phn kinh t lm pht sinh nhiu ngun thu a dng vi phm vi din ra cc hot ng kinh t rng th i hi b my thu thu phi ln hn vi c cu t chc tng thch th mi m bo hon thnh nhim v thu. Th hai, t chc b my nh nc. B my thu thu l b my chuyn mn nghip v gip nh nc qun l iu hnh qu trnh thc thi cc lut thu, cho nn ng nhin phi chu s 214

chi phi ca t chc b my nh nc, c bit l vic phn cp quyn lc ca b my nh nc. Nhn t ny nh hng trc tip n c cu t chc cc c quan trong b my thu thu v mi quan h gia cc c quan trong b my thu thu. Th ba, quan im s dng thu ca nh nc. Thu l mt cng c ca nh nc trong vic iu tit v ti phn phi thu nhp quc dn nn thu ni chung v b my thu thu ni ring phi vn ng theo quan im s dng thu ca nh nc. Nhn t ny nh hng n ni dung hot ng cng nh nhng tc nghip ca b my thu thu. Th t, trnh dn tr, phong tc tp qun. i tng np thu l nhng con ngi c th trong x hi, do h chu s chi phi ca cc yu t x hi, trong , cc yu t c tc ng ln n b my thu thu l trnh dn tr v phong tc tp qun, bi v cc nhn t ny nh hng ln n mc hiu bit v trch nhim, ngha v np thu; tc ng n thc np thu t gic hay khng t gic, n kh nng t tnh thu ca i tng np thu. Nhn t ny nh hng n c cu t chc tng b phn v nhng tc nghip c th ca b my thu thu. Th nm, trnh khoa hc k thut v kh nng p dng khoa hc k thut vo qun l. Ngy nay, khoa hc k thut thc s tr thnh mt lc lng sn xut trc tip. Vic p dng nhng tin b k thut c tc ng mnh m n nng sut lao ng v hiu sut cng tc. Cc thao tc nghip v ca b my thu thu cn rt nhiu s h tr ca khoa hc k thut. c bit, s pht trin ca cng ngh thng tin c nh hng rt ln n quy trnh qun l ca c quan thu. Nhn t ny nh hng trc tip n c cu b my, quy trnh qun l v lc lng cn b ca b my thu thu. Vic nghin cu cc nhn t nh hng n b my thu thu cho thy, khi thit k m hnh b my thu thu cng nh khi hon thin n cn phn tch, nh gi cc nh hng v xu hng vn ng ca tng nhn t xy dng b my ph hp vi iu kin lch s hin ti, ng thi c kh nng thch ng nht nh vi nhng thay i ca iu kin lch s trong tng lai b my thu thu gi c s n nh tng i cn thit. 1.1.6. S hnh thnh b my thu thu Vit Nam Sau Cch mng thng Tm nm 1945, nc Vit Nam Dn ch Cng ho ra i. Nhng nm u sau Cch mng, ngun thu ch yu l ng vin, quyn gp nn b my thu thu cha c thnh lp. Nm 1951, Nh nc ban hnh 7 sc thu p dng 215

thng nht trong c nc. thc hin nhim v thu thu, Nh nc thnh lp b my thu thu vi tn gi Nha thu v. T chc Nha thu v bao gm Nha thu v Trung ng, Nha thu v tnh v phng thu v huyn. Nm 1954, min Bc bc vo xy dng Ch ngha x hi, tnh hnh kinh t x hi thay i c bn, quan im kinh t v quan im s dng thu thay i, Nh nc bi b Nha thu v v t chc b my thu thu thnh 3 b phn: + B phn thu quc doanh thc hin qun l thu thu pht sinh t khu vc kinh t quc doanh nm trong phng qun l quc doanh ca c quan Ti chnh. + B phn thu thu cng thng nghip thc hin nhim v qun l thu thu cng thng nghip i vi kinh t tp th, c th kinh doanh cng thng nghip. B phn ny thuc phng qun l cng thng nghip tp th, c th ca c quan Ti chnh. + B phn thu thu nng nghip thc hin nhim v thu thu nng nghip hp tc x v c th. B phn ny nm trong phng qun l nng lm nghip ca c quan Ti chnh. Ring nhim v thu thu xut khu, nhp khu do Tng cc Hi quan thc hin. Tng cc Hi quan c thnh lp theo c cu ngnh dc, bao gm: Tng cc Hi quan trung ng; cc hi quan cc tnh, thnh ph; chi cc hi quan cc ca khu (ng bin, ng sng, ng b, hng khng v bu in). Nh vy, trong giai on ny, nc ta khng c b my thu thu thng nht, ba b phn hot ng c lp vi nhau, chu s qun l ca c quan Ti chnh cc cp. V lnh vc thu, ngoi Hi quan chu trch nhim qun l thu thu xut khu, nhp khu, ch c hai b phn thc hin qun l v t chc thu thu i vi khu vc kinh t tp th v c th. Trong giai on ny, i ng cn b thu va thiu v s lng va yu v nng lc chuyn mn. i b phn cn b thu l b i chuyn ngnh qua cc lp o to s cp hoc khng qua o to. Nm 1986, i hi ng ton quc ln th VI xc nh ng li i mi trong pht trin kinh t, t nn mng cho qu trnh i mi c ch qun l nn kinh t Vit Nam theo hng kinh t th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha. Trong bi cnh y, Nh nc xc nh quan im ly thu lm ngun thu ch yu ca Nh nc v coi thu l cng c iu tit v m nn kinh t ca Nh nc. Trn c s , h thng thu mi c nghin cu v ban hnh thng 216

nht i vi tt c cc thnh phn kinh t. ph hp vi tnh hnh mi ca t nc, cn phi t chc li b my thu thu thng nht trong c nc. Ngy 07/8/1990, Hi ng B trng ban hnh Ngh nh s 281/ HBT thnh lp b my thu thu Nh nc trc thuc B Ti chnh. Ngy 21/8/1991, B Ti chnh ra Quyt nh s 316TC/Q/TCCB thnh lp Tng cc Thu trc thuc B Ti chnh lm nhim v qun l thu thu ni a. Vic qun l thu thu xut khu, nhp khu vn do Tng cc Hi quan tip tc thc hin. Trong xu th hi nhp kinh t quc t, m bo thng nht cao trong cng tc xy dng chnh sch v qun l thu thu, ngy /10/2002, Chnh ph ban hnh Ngh nh s 96/2002/N- CP thay th Ngh nh s 16/CP ngy 7/3/1994 quy nh li chc nng, nhim v v t chc b my ca Tng cc Hi quan. Theo , Tng cc Hi quan l mt c quan trc thuc B Ti chnh. Nh vy, hin nay b my thu thu ni a v thu thu xut khu, nhp khu u thng nht trong s qun l ca B Ti chnh. 1.2. T chc b my thu thu ni a 1.2.1. Nguyn tc t chc Tng cc Thu Tng cc Thu l c quan trc thuc B Ti chnh, chu trch nhim qun l thu thu ni a. Tng cc Thu l mt t chc thng nht t Trung ng n c s. Tnh thng nht trong t chc b my thu thu ca Tng cc Thu biu hin qua cc gic sau: Th nht, cng tc qun l thu thu v cc khon thu khc thuc ngn sch Nh nc u c qun l thng nht bi Tng cc Thu. Th hai, cc nghip v qun l thu thu v thu khc c ch o v t chc thng nht trong ton ngnh Thu. Th ba, vic qun l bin ch, cn b, kinh ph hot ng c thc hin thng nht trong ton ngnh Thu. Kinh ph hot ng ca h thng thu thu Nh nc do ngn sch Trung ng i th v c tng hp vo d ton thu ca B Ti chnh. Trong cng tc t chc b my ca Tng cc Thu phi thc hin nguyn tc song trng lnh o, va chu s lnh o theo ngnh dc ca B Ti chnh t Trung ng xung a phng, va chu s lnh o ca chnh quyn a phng ng cp. C th l: + B trng B Ti chnh chu trch nhim trc Chnh ph v cng tc thu thu trong phm vi c nc thng qua h thng thu thu Nh nc. 217

+ Trong phm vi quyn hn do lut nh, ch tch UBND cc cp chu trch nhim ch o cng tc thu thu trn a bn; cn c vo thm quyn quy nh trong cc lut thu, c ra quyt nh hoc ngh cp trn quyt nh min thu, gim thu, x pht hnh chnh trong lnh vc thu theo t trnh ca c quan thu; ch o, kim tra, gim st c quan thu thu trong vic thi hnh cc quy nh ca Nh nc v thu v thu khc; ch o cc c quan chuyn mn c lin quan phi hp vi c quan thu trong vic thc hin nhim v thu thu trn a bn. + Vic b nhim cc cn b lnh o cp trng c quan thu thu a phng cn c s tho thun ca UBND cng cp. Vic bt cn b lnh o t trng, ph phng tr ln cc cc thu v chi cc thu phi c s tham gia kin ca chnh quyn a phng cng cp. 1.2.2. C cu t chc b my Tng cc Thu C cu t chc Tng cc Thu c thit k theo m hnh chiu dc (xem Ph lc s 3). Trung ng l Tng cc Thu trc thuc B Ti chnh vi b my gip vic l cc ban chc nng phn theo nhim v t chc v i tng qun l: Ban Php ch Chnh sch, Ban D ton thu thu, Ban Qun l doanh nghip nh nc, Ban Qun l doanh nghip c vn u t nc ngoi, Ban Qun l doanh nghip khc, Ban Qun l thu thu nhp c nhn, Ban Qun l thu ti sn v thu khc, Ban Hp tc quc t, Ban Tuyn truyn v h tr i tng np thu, Ban Thanh tra, Ban T chc cn b, Ban Ti v Qun tr, Vn phng Tng cc Thu. cc tnh, thnh ph l cc cc thu tnh, thnh ph vi cc chi cc thu qun huyn trc thuc v cc phng chc nng m nhn cc cng vic chuyn mn trong qun l thu thu v cc phng trc tip qun l i tng np thu. cc qun, huyn l cc chi cc thu qun, huyn vi cc t chuyn mn trong qun l thu thu v cc t, i trc tip qun l i tng np thu. 1.2.3. Nhim v, quyn hn ca cc c quan trong Tng cc Thu 1.2.3.1. Nhim v, quyn hn ca Tng cc Thu Tng cc thu l b my cao nht trong h thng thu thu ni a ca Nh nc, c cc nhim v v quyn hn ch yu sau: (1) Son tho cc vn bn php quy v thu v thu khc B Ti chnh ban hnh hoc trnh cc c quan chc nng ban hnh; xy dng v ban hnh cc vn bn hng dn thi hnh cc vn bn v thu v thu khc ca cp trn. Tng 218

cc Thu cng c quyn t ban hnh theo s u quyn ca B Ti chnh cc vn bn v nghip v qun l v thu khc. (2) Xy dng v iu hnh vic thc hin k hoch thu thu v thu khc trong phm vi c nc. (3) T chc cng tc thng tin bo co, thng k, phn tch tnh hnh v kt qu thu thu phc v kp thi cho cng tc ch o, iu hnh ca c quan cp trn. (4) Qun l v t chc, bin ch, cn b, kinh ph chi tiu v n ch ca ton b h thng thu thu theo ng cc quy nh ca Nh nc v phn cp ca B trng B Ti chnh. T chc cng tc thi ua, tuyn truyn, bi dng chuyn mn, nghip v cho i ng cn b thu trong c nc. (5) T chc cng tc thanh tra cc quy nh v thu v thu khc trong ni b ngnh Thu v i vi cc i tng np thu; x l cc vi phm hnh chnh v thu theo lut nh. (6) c quyn yu cu cc b, ngnh, cc c s sn xut kinh doanh cung cp cc ti liu, s liu, cc bn k hoch kinh t x hi c lin quan n vic lp k hoch v qun l thu thu v thu khc. 1.2.3.2. Nhim v, quyn hn ca cc thu tnh, thnh ph Cc thu tnh, thnh ph c cc nhim v, quyn hn ch yu sau: (1)T chc ch o v trin khai thc hin thng nht cc vn bn quy phm php lut thu, quy trnh nghip v qun l thu trn a bn. (2)Xy dng v thc hin k hoch thu thu trn a bn; hng dn, ch o cc chi cc thu trong vic t chc qun l thu thu. (3)T chc thc hin cc nghip v qun l thu thu nh cng tc tuyn truyn, h tr i tng np thu; cng tc thanh tra, kim tra; gii quyt min, gim, hon thu trn a bn theo lut nh. (4)Quyt nh x l vi phm php lut, gii quyt khiu ni t co v thu theo quy nh ca php lut. (5)T chc cng tc thng tin bo co, k ton, thng k thu, qun l n ch thu. (6)Qun l t chc b my, bin ch, cn b trong cc thu; t chc o to, bi dng cn b v qun l i ng cng chc theo quy nh ca Nh nc; qun l kinh ph v ti sn ca cc thu. 219

(7)c quyn yu cu cc t chc v c nhn np thu, cc t chc v c nhn c lin quan cung cp kp thi cc thng tin cn thit cho vic qun l thu thu; ngh cc c quan c thm quyn x l cc t chc v c nhn khng thc hin trch nhim trong vic phi hp vi c quan thu thu thu vo ngn sch Nh nc. (8) c quyn n nh s thu phi np, thc hin cc bin php cng ch thi hnh php lut thu theo quy nh ca php lut; c quyn thng bo trn cc phng tin thng tin i chng i vi cc t chc v c nhn vi phm php lut thu. 1.2.3.3. Nhim v, quyn hn ca chi cc thu Chi cc thu qun, huyn c cc nhim v, quyn hn ch yu sau: (1)T chc ch o v trin khai thc hin thng nht cc vn bn quy phm php lut thu, quy trnh nghip v qun l thu trn a bn. (2) Xy dng v thc hin k hoch thu thu trn a bn chi cc qun l. (3) T chc thc hin cc nghip v qun l thu thu nh cng tc tuyn truyn, h tr i tng np thu; cng tc thanh tra, kim tra; gii quyt min, gim thu trn a bn theo lut nh. (4) Quyt nh x l vi phm php lut, gii quyt khiu ni t co v thu theo quy nh ca php lut. (5) T chc cng tc thng tin bo co, k ton, thng k thu, qun l n ch thu. (6) Qun l t chc b my, bin ch, cn b trong chi cc thu; qun l kinh ph v ti sn ca chi cc thu. (7) c quyn yu cu cc t chc v c nhn np thu, cc t chc v c nhn c lin quan cung cp kp thi cc thng tin cn thit cho vic qun l thu thu; ngh cc c quan c thm quyn x l cc t chc v c nhn khng thc hin trch nhim trong vic phi hp vi c quan thu thu thu vo ngn sch Nh nc. (8) c quyn n nh s thu phi np, thc hin cc bin php cng ch thi hnh php lut thu theo thm quyn; c quyn thng bo trn cc phng tin thng tin i chng i vi cc t chc v c nhn vi phm nghim trng php lut thu. B my gip vic ca Tng cc Thu, cc cc thu v chi cc thu cng c quy nh c th v nhim v v quyn 220

hn; trong , mt mt phn nh r chc nng, nhim v ca tng b phn; mt khc quy nh r nhim v phi hp vi cc b phn c lin quan thc hin nhim v qun l thu thu. 1.3. T chc b my thu thu i vi hng ho xut khu, nhp khu 1.3.1. Nguyn tc t chc Tng cc Hi quan Tng cc Hi quan l c quan trc thuc B Ti chnh. Cng vi nhim v kim tra, kim sot hng ho xut khu, nhp khu qua ca khu bin gii quc gia; chng bun lu v gian ln thng mi; Tng cc Hi quan chu trch nhim qun l thu thu xut khu, nhp khu. Nguyn tc t chc ca Tng cc Hi quan l tp trung, thng nht. Tng cc trng Tng cc Hi quan chu trch nhim trc B trng B Ti chnh v cng tc kim tra, gim st hi quan; chng bun lu v gian ln thng mi; thu thu xut khu, nhp khu. Tng cc trng Tng cc Hi quan thng nht qun l, iu hnh hot ng ca Hi quan cc cp; Hi quan cp di chu s qun l, ch o ca Hi quan cp trn. 1.3.2. C cu t chc ca Tng cc Hi quan C cu t chc Tng cc Hi quan c t chc theo m hnh dc (Xem Ph lc s 4). Trung ng l Tng cc Hi quan trc thuc B Ti chnh. B my gip vic cho Tng cc Trng Tng cc Hi quan gm c: V Gim st qun l v hi quan; V Kim tra thu thu xut nhp khu; V Php ch; V Hp tc quc t; V K hoch - Ti chnh; V T chc cn b; Thanh tra; Vn phng; Cc iu tra chng bun lu; Cc Kim tra sau thng quan; Cc Cng ngh thng tin v Thng k hi quan. cc tnh, thnh ph l cc Hi quan tnh, lin tnh, thnh ph trc thuc trung ng. cc ca khu l chi cc Hi quan ca khu. Ngoi ra, trc thuc cc Hi quan tnh, lin tnh cn c cc i kim sot hi quan v cc n v tng ng. 1.3.3. Nhim v, quyn hn ca cc c quan thuc Tng cc Hi quan 1.3.3.1. Nhim v, quyn hn ca Tng cc Hi quan (1) Ch o ton ngnh thc hin chc nng qun l nh nc v hi quan i vi hot ng xut khu, nhp khu, xut cnh, nhp cnh, qu cnh, mn ng Vit Nam; thc hin nhim v chng bun lu v vn chuyn tri php hng ho qua bin gii; ch o, hng dn, kim tra vic thc 221

hin thu thu xut khu, nhp khu v cc khon thu khc theo quy nh ca Chnh ph. (2) Trnh B trng B Ti chnh d tho cc vn bn quy phm php lut v ngnh hi quan; chin lc, quy hoch, k hoch pht trin ngnh hi quan v t chc thc hin sau khi c ph duyt. (3) Kin ngh vi cc c quan nh nc c thm quyn v cc ch trng, bin php qun l nh nc v hi quan i vi hot ng xut khu, nhp khu, xut cnh, nhp cnh, qu cnh v chnh sch thu i vi hng ho xut khu, nhp khu. (4) Thc hin hp tc quc t v hi quan theo quy nh ca php lut. (5) Qun l t chc b my, bin ch; ch o, thc hin ch tin lng v chnh sch, ch i ng, khen thng, k lut i vi cn b, cng chc, vin chc nh nc thuc phm vi qun l ca Tng cc; t chc cng tc o to, bi dng, xy dng i ng cn b, cng chc, vin chc v qun l cc n v s nghip trc thuc Tng cc theo quy nh ca php lut v phn cp ca B trng B Ti chnh. (6) T chc cng tc thng tin, tuyn truyn php lut v hi quan; t chc ch o v thc hin thng k nh nc v hi quan; kim tra, thanh tra, gii quyt khiu ni, t co, chng tham nhng v x l vi phm theo quy nh ca php lut. 1.3.3.2. Nhim v, quyn hn ca cc Hi quan tnh, thnh ph (1) T chc, gim st, qun l v hi quan. (2) T chc ch o, kim tra cc n v trc thuc thc hin thu thu xut khu, nhp khu, l ph hi quan v thu khc theo ng quy trnh nghip v do Tng cc Hi quan quy nh. (3) T chc ch o thc hin cc bin php nghip v pht hin, ngn nga, thu gi, khi t, iu tra cc hnh vi bun lu hoc vn chuyn tri php hng ho qua bin gii thuc a bn ph trch theo quy nh ca php lut. (4) Nhim v, quyn hn ca chi cc Hi quan ca khu (5) Thc hin cc quy trnh v th tc giy t, kim tra hng ho, gim st, qun l v hi quan i vi hng ho, hnh l, phng tin vn ti, ngoi hi, tin Vit Nam xut, nhp khu qua ca khu. 222

(6)

Lm th tc hi quan, gim st hi quan i vi hng ho ti cc kho bi cha hng ho xut, nhp khu v i vi hng ho ca thuyn vin, ca hnh khch, ca tu thuyn xut, nhp cnh khi i v hoc trao i, mua bn vi nhau gia tu, thuyn xut, nhp cnh vi cc t chc kinh doanh xut, nhp khu. (7) Thc hin thu np y , kp thi thu xut khu, nhp khu v cc khon thu khc theo quy nh ca php lut. (8) Thc hin cc bin php kim sot, pht hin, ngn nga, chng hot ng bun lu hoc vn chuyn tri php hng ho, ngoi hi hoc tin Vit Nam qua ca khu. 1.3.3.3. Nhim v, quyn hn ca i kim sot hi quan tnh (1) Nm i tng hot ng bun lu trn a bn, xy dng k hoch, phng n u tranh chng bun lu. (2) T chc tun tra, kim sot, phc kch pht hin cc nhm, ng dy bun lu; thc hin cc bin php phng nga, ngn chn v trc tip u tranh, x l cc v bun lu, vn chuyn tri php hng ho, tin t qua bin gii.
2. t chc Quy trnh qun l thu thu

2.1.

Quy trnh qun l thu thu i vi doanh nghip Quy trnh qun l thu thu i vi doanh nghip c thc hin theo quyt nh s 1209/TCT/Q/TCCB ngy 29/7/2004 ca Tng cc Thu. Ni dung c th nh sau: 2.1.1. i tng p dng quy trnh i tng p dng quy trnh ny bao gm: (1) Cc doanh nghip thnh lp theo Lut Doanh nghip nh nc, Lut Doanh nghip, Lut u t nc ngoi ti Vit Nam v Lut Hp tc x; (2) Cc cng ty nc ngoi v t chc, c nhn nc ngoi sn xut, kinh doanh ti Vit Nam khng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam trc tip k khai np thu; (3) Cc n v s nghip kinh t, nh khch, nh ngh v cc t chc kinh t khc ca cc c quan Nh nc, ng, on th, hi, n v lc lng v trang nhn dn Trung ng, a phng; (4) Cc h kinh doanh thc hin k khai np thu GTGT theo phng php khu tr. 2.1.2. Ni dung quy trnh 223

Quy trnh m t trnh t cc bc cng vic v trch nhim thc hin cc bc cng vic qun l thu thu i vi cc doanh nghip (tr cung cp dch v h tr i tng np thu v thanh tra, kim tra): ng k thu, x l t khai v chng t np thu, qun l thu n thu, xt hon thu, quyt ton thu, min, gim thu. 2.1.2.1. Quy trnh ng k thu a. ng k, cp m s thu (1) Hng dn lp h s ng k thu: doanh nghip mi ra kinh doanh phi lin h vi phng tuyn truyn h tr cc thu (phng TT HT) phng ny cp mu t khai ng k thu cho doanh nghip; hng dn doanh nghip lp h s ng k cp m s thu; hng dn doanh nghip k khai cc thay i thng tin v doanh nghip theo quy nh v ng k thu hin hnh. (2) Tip nhn v kim tra h s ng k thu: phng hnh chnh cc thu, cc chi cc thu nhn t khai ng k thu; vit phiu hn tr h s v kt qu ng k cho doanh nghip (thi gian hn ti a 8 ngy); vo s nhn h s thu v chuyn h s cho phng tin hc x l d liu cc thu (phng TH XLDL). i vi cc chi cc th gi cc tp h s ng k thu cho phng TH XLDL qua mng my tnh. Phng TH XLDL kim tra h s; nu h s khng ng quy nh th in Thng bo h s ng k thu cha ng th tc trong thi hn 3 ngy k t ngy nhn h s phng hnh chnh gi doanh nghip (i vi mt s n v c iu kin th c th phn cng phng TH XLDL trc tip lm c khu ny). (3) Nhp v x l thng tin ng k thu trn my tnh: phng TH XLDL ghi thng tin trn t khai ng k thu ca tng doanh nghip (xc nh m mc lc ngn sch, m ngnh ngh kinh doanh, m loi hnh kinh t ca doanh nghip); nhp cc thng tin trn t khai ng k thu vo chng trnh ng k thu trn my tnh; truyn d liu v Trung tm Tin hc Thng k Tng cc Thu; nhn kt qu kim tra m s thu t Tng cc Thu; in, trnh k Giy chng nhn ng k thu, Thng bo m s thu v chuyn cho phng hnh chnh hoc chuyn kt qu ng k thu chi cc thu in Giy chng nhn ng k thu, Thng bo m s thu (nu kt qu kim tra m s thu c chp nhn); in, trnh k Thng bo l do khng c cp m s thu (nu kt qu kim tra m s thu khng c chp nhn) v chuyn cho phng hnh 224

chnh. ng thi, phng TT XLDL thng bo danh sch doanh nghip mi ng k cho cc phng qun l doanh nghip cc thu hoc i qun l doanh nghip chi cc thu (phng/i QLDN) trn c s phn cp qun l doanh nghip. Thi gian ti a thc hin cc cng vic trn l 3 ngy, khng k thi gian x l ti Tng cc Thu. (4) Phn cp qun l doanh nghip: Cn c vo nguyn tc tiu thc do Tng cc Thu quy nh, cc thu quy nh tiu thc phn cp doanh nghip do cc qun l, chi cc qun l v hng thng thng bo cho chi cc thu bit. Vic lp tiu thc do phng THDT ch tr phi hp cng cc phng c lin quan chun b trnh lnh o cc quyt nh. (5) Tr kt qu ng k thu cho doanh nghip: theo ng phiu hn, phng hnh chnh hoc chi cc thu tr Giy chng nhn ng k thu, Thng bo m s thu, bn s ho n (nu c) cho doanh nghip; ghi s, v yu cu doanh nghip k nhn Giy chng nhn, Thng bo ng thi thng bo cho doanh nghip bit c quan thu trc tip qun l doanh nghip. (6) Qun l cc trng hp vi phm quy nh ng k thu: phng TH XLDL/t XLDL m s theo di danh sch cc doanh nghip c hnh vi vi phm ng k thu. Trn c s thc t kim tra hng thng i chiu vi danh sch doanh nghip ng k thu pht hin doanh nghip c kinh doanh nhng cha ng k thu, doanh nghip ng k kinh doanh nhng cha ng k thu, doanh nghip c thay i thng tin cha k khai; in Thng bo n c k khai ng k thu chuyn phng/t hnh chnh gi doanh nghip; xem xt v trnh lnh o cc/chi cc duyt cc mc pht hnh chnh v thu i vi tng hnh vi vi phm thc hin th tc pht hnh chnh. (Phng/i QLDN r sot a bn thng bo cc trng hp ny). (7) Lp bo co v lu h s ng k thu: ngy 10 hng thng, phng TH XLDL lp bo co tnh hnh ng k thu ca thng trc gi Tng cc Thu, cc chi cc thu, cc phng QLDN, phng thanh tra, phng TT HT. b. ng m s thu i vi doanh nghip gi h s ngh ng m s thu (1) Nhn h s: phng TH XLDL/t XLDL nhn, kim tra h s ng m s thu ca doanh nghip, vo s nhn h s ng k thu.

225

(2)

Nhp thng tin vo my tnh: phng TH XLDL/t XLDL nhp tnh trng ngng hot ng vo chng trnh ng k thu; thng bo tn, m s, thi gian thng bo ngng hot ng ca doanh nghip ngh ng m s thu cho phng/i QLDN v phng/t qun l n ch (phng/t QLAC); gi km theo thng bo bo co quyt ton thu v bo co quyt ton ho n (nu c). (3) Quyt ton ho n: phng/t QLAC thc hin n c, kim tra quyt ton ho n ca doanh nghip v thc hin thu hi, thanh hu ho n theo quy nh. Thi gian ti a 10 ngy k t ngy nhn thng bo t phng TH XLDL/t XLDL. (4) Quyt ton thu: phng/i QLDN n c doanh nghip np quyt ton thu; kim tra h s quyt ton; phi hp vi phng TH - XLDL/t XLDL xc nh tnh trng quyt ton thu ca doanh nghip thu ht n thu hoc thc hin hon thu cho doanh nghip; chuyn kt qu quyt ton thu cho phng TH - XLDL/t XLDL. Thi hn kim tra h s quyt ton ti c quan thu khng qu 20 ngy k t ngy nhn h s t phng TH XLDL/t XLDL. Trng hp quyt ton cha r rng th lp h s ngh kim tra ti doanh nghip. (5) ng m s thu: phng/i QLDN, phng/t QLAC chuyn ngay kt qu quyt ton thu, quyt ton ho n, km h s ng m s thu ca doanh nghip cho phng TH XLDL/t XLDL b phn ny thc hin ng m s thu ca doanh nghip trn chng trnh ng k thu trn my tnh. (6) Thng bo doanh nghip ng m s thu: phng TH XLDL/t XLDL gi thng bo ng m s thu cho doanh nghip v gi danh sch doanh nghip ng m s thu cho phng TT HT phng ny thng bo cng khai doanh nghip ng m s thu trn mng internet v mt s i, bo a phng. i vi doanh nghip khng cn tn ti (1) Pht hin, xc minh doanh nghip khng cn tn ti: phng/i QLDN c trch nhim pht hin doanh nghip ngng k khai, np thu v tin hnh xc minh tnh trng khng cn tn ti ca doanh nghip. Nu doanh nghip cn tn ti nhng ngng hot ng th n c doanh nghip lm th tc ng m s thu. Nu doanh nghip khng cn ti tr s ng k th phi hp vi chnh 226

quyn a phng lp bin bn doanh nghip khng cn tn ti. (2) Thng bo tnh trng doanh nghip khng cn tn ti: phng/i QLDN lp t trnh lnh o duyt Cng vn thng bo tn doanh nghip khng cn tn ti ti a im ng k thu thng bo cng khai, ng thi, gi bn cng vn ny cho cc n v: phng TH XLDL/t XLDL, phng/t QLAC, phng/t TT- HT. (3) ng m s thu: phng TH XLDL/t XLDL nhp thng tin doanh nghip khng cn tn ti vo chng trnh ng k m s thu trn my tnh v ng m s thu ngay. (4) X l ho n: phng/t QLAC thc hin xc nh s ho n cn tn ng ti doanh nghip khng cn tn ti kp thi thng bo cng khai s ho n khng cn gi tr s dng, chm nht l 5 ngy k t ngy pht hnh thng bo doanh nghip khng cn tn ti. (5) X l n ng thu: phng/i QLDN tip tc theo di cc trng hp doanh nghip khng tn ti nhng cn n thu. Qu 15 ngy k t ngy thng bo doanh nghip khng cn tn ti, nu khng nhn c phn hi t pha doanh nghip, phng/i QLDN thc hin phn loi, phn tch n ng ca doanh nghip ny v xut gii php x l. i vi trng hp vi phm nghim trng, phi lp h s ngh c quan php lut x l. c. Xc minh tr s doanh nghip kinh doanh i vi cc doanh nghip mi thnh lp, trong qu trnh xt h s ng k thu th cc thu phi thc hin xc minh a im tr s ng k kinh doanh ca doanh nghip gii quyt n ngh mua ho n ca doanh nghip. Vic xc minh c thc hin theo nhng bc sau: (1) Phng TH XLDL thng bo tn, a ch ca doanh nghip mi thnh lp ngay khi nhn c h s ng k m s thu cho phng QLAC. (2) Phng QLAC lp v trnh lnh o cc k bn ngh cc phng QLDN hoc chi cc thu xc minh a im tr s thc t ca doanh nghip ngay trong ngy hoc chm nht vo ngy hm sau. (3) Phng/i QLDN c phn cng thc hin i kim tra thc t xc minh a im tr s kinh doanh thc t ca doanh nghip v chuyn bin bn kim tra v phng QLAC trong thi hn ti a 5 ngy k t ngy nhn c yu cu xc minh. 227

(4)

Phng QLAC lp s bn ho n cho doanh nghip nu kt qu xc minh ng vi k khai ng k thu; chuyn cho phng TH XLDL cp cho doanh nghip cng vi cp Giy chng nhn ng k thu. Thi hn thc hin ti a l 1 ngy k t khi nhn c Bin bn xc minh a im tr s doanh nghip. 2.1.2.2. Quy trnh x l t khai v chng t np thu (1) Nhn t khai thu: phng/t hnh chnh nhn t khai thu, ng du vo t khai, ghi s v chuyn t khai cho phng TH - XLDL/t XLDL; chuyn bng k ho n cho cc phng/i QLDN trc tip qun l doanh nghip; phng TH - XLDL/t XLDL kim tra tnh y ca t khai thu v cc ti liu km theo (nu c); nu pht hin k khai cha ng th tc th gi Thng bo t khai thu cha ng quy nh trong thi hn ti a 2 ngy k t khi nhn c t khai chuyn phng/t hnh chnh gi doanh nghip. Lu : i vi mt s n v c iu kin th c th phn cng phng TH - XLDL/t XLDL trc tip thc hin ton b bc cng vic ny. (2) Nhp v x l t khai thu: phng TH - XLDL/t XLDL thc hin ng tp t khai; nhp t khai thu (trong thi hn ti a 2 ngy k t khi ng tp t khai); pht hin li tnh ton sai; xc nh s thu phi np ca tng doanh nghip, (3) Thc hin x l li t khai thu: phng TH - XLDL/t XLDL thc hin: Thng bo ngh iu chnh t khai thu chuyn phng hnh chnh gi doanh nghip chnh sa li t khai; nu doanh nghip lp t khai thu thay th t khai li trong thi hn np thu th thay th vo t khai thu li, nu qu thi hn np thu th gi thng bo yu cu doanh nghip iu chnh vo thng sau; r sot cc t khai thu li n c doanh nghip sa li k khai thu; thng bo cho phng/t thanh tra danh sch cc doanh nghip thng xuyn k khai sai tham kho khi lp k hoch thanh tra; thng k cc li k khai thu thng gp cung cp cho phng/t TT HT theo nh k hng qu. (4) n nh thu i vi trng hp khng np t khai thu: phng TH - XLDL/t XLDL n c doanh nghip np t khai thu qua in thoi hoc gi Thng bo n c np t khai thu; khi qu thi hn np t khai thu, theo di danh sch doanh nghip chm np hoc khng np t khai thu thc hin cc th tc pht hnh chnh, nhp quyt nh pht hnh chnh vo my theo di 228

vic np pht ca doanh nghip; nu sau khi pht hnh Quyt nh pht hnh chnh hnh vi khng np t khai thu m doanh nghip vn khng np t khai thu th phng/i QLDN thc hin lp danh sch n nh thu i vi doanh nghip v chuyn cho phng TH - XLDL/t XLDL nhp vo my tnh; qu thi hn nu trn, nu phng/i QLDN khng chuyn danh sch n nh thu cho phng TH - XLDL/t XLDL th chng trnh qun l thu trn my tnh s t ng n nh s thu phi np ca tng doanh nghip khng k khai thu; sau , phng TH - XLDL/t XLDL in Thng bo n nh thu chuyn phng/t hnh chnh gi doanh nghip. Nu sau khi nhn Thng bo n nh thu, doanh nghip mi np t khai thu th phng TH - XLDL/t XLDL nhp t khai np chm, my tnh s t ng iu chnh chnh lch vo k sau. (5) Nhp v x l chng t np thu: phng TH - XLDL/t XLDL nhp chng t np thu ca tng doanh nghip vo my tnh; my tnh s t ng so snh s np vi s phi np v lp s theo di thu np thu. (6) Qun l tnh trng k khai thu: phng/i QLDN thc hin phn tch thng tin k khai thu ca tng doanh nghip; phn loi, x l du hiu k khai sai; theo di vic x l t khai thu c du hiu k khai sai thng qua vic khai thc d liu trn my tnh. Nu xc nh ho n c du hiu nghi ng th tin hnh lp phiu ngh xc minh ho n chuyn phng/t hnh chnh gi i xc minh. Nu pht hin du hiu khai man, trn thu th trnh lnh o cho kim tra ngay vic k khai thu trc tip ti doanh nghip. Phng/i QLDN m s theo di vic x l cc t khai c du hiu k khai sai theo doanh nghip, theo k k khai, theo du hiu k khai sai. Ngy 15 thng u qu phng/i QLDN lp bo co nh gi chung tnh hnh cht lng k khai thu cc thng trong qu gi doanh nghip v cc phng, t c lin quan. Ngy cui thng u qu, phng THDT tng hp tnh hnh cht lng k khai thu ton cc bo co Tng cc Thu. (7) Bo co tnh hnh x l t khai thu: ngy cui thng, phng TH - XLDL/t XLDL tng hp tnh hnh k khai, np thu ca cc doanh nghip trong thng cung cp thng tin cho lnh o v cc phng/i QLDN, phng QLAC bit. (8) Lu gi t khai, bng k ho n: phng TH - XLDL/t XLDL lu gi cc tp t khai thu, phiu iu chnh li t khai. Phng/t QLDN lu gi cc bng k ho n, bng 229

phn tch du hiu k khai thu sai v kt qu x l hng thng. 2.1.2.3. Quy trnh qun l thu n thu (1) Gi thng bo n c np n thu: thng qua mng my tnh, phng/i QLDN nm tnh hnh doanh nghip n thu (tra cu t thng tin trn mng) v n c doanh nghip np s thu cn n. Trong vng 10 ngy sau thi hn np thu, phng TH - XLDL/t XLDL in Thng bo cn n thu chuyn sang phng/t hnh chnh gi cho doanh nghip. (2) Thng bo s tin pht do np chm tin thu: sau 5 ngy k t ngy gi Thng bo n c np n thu, phng TH - XLDL/t XLDL in, trnh lnh o k Thng bo pht np chm tin thu chuyn phng/t hnh chnh gi cho doanh nghip. (3) Phn tch tnh trng n thu: ngy 10 hng thng, phng/i QLDN phi hp vi phng TH - XLDL/t XLDL lp danh sch cc doanh nghip vn cn n thu lp bng phn tch tnh trng n thu ca tng doanh nghip. (4) Lp k hoch thu n: ngy 15 hng thng, phng/i QLDN lp k hoch n c thu n, phn cng cn b n c thu n. (5) Thc hin cc bin php thu n, cng ch thu: phng/i QLDN thc hin cc bin php n c thu n theo quy nh; cng khai danh sch doanh nghip c tnh chy n thu; lp h s cc trng hp n thu ln ko di hoc c tnh tit vi phm nng chuyn cho phng/t thanh tra thc hin cc bin php cng ch thu theo quy nh hoc lp h s gi c quan php lut x l; phng/t thanh tra theo di kt qu x l h s gi, nh k hng thng tng hp tnh hnh bo co lnh o. (6) Bo co kt qu thu n: hng thng, phng/i QLDN theo di, nh gi kt qu thu n ca tng doanh nghip so vi k hoch thu n ca phng/i trong thng trc v gi 1 bn cho phng d ton tng hp, phng thanh tra, phng TH XLDL/t XLDL, phng/t TT HC TP. Phng d ton tng hp phn tch, nh gi kt qu thu np ca ton cc (cc phng QLDN v cc chi cc) gi lnh o cc, chi cc v gi bo co v Tng cc Thu theo ch quy nh. (7) Lu tr h s: phng/i QLDN lu gi h s lin quan n qu trnh thc hin n c thu n thu ca doanh

230

nghip; phng d ton tng hp lu cc bo co tng hp tnh trng n. 2.1.2.4. Quy trnh x l hon thu (1) Tip nhn h s hon thu: phng hnh chnh nhn h s hon thu v chuyn h s ngh hon thu cho phng/i QLDN ngay trong ngy hoc chm nht l u ngy lm vic hm sau. (2) Kim tra th tc, h s hon thu: phng/i QLDN thc hin kim tra th tc, h s hon thu; phn loi h s (ng hay cha ng th tc); i vi h s cha ng th tc, in Thng bo h s hon thu cha ng th tc quy nh chuyn phng/t hnh chnh gi doanh nghip trong thi hn 5 ngy k t ngy nhn h s; i vi h s khng thuc din c hon thu, phng/i QLDN in thng bo chuyn phng/ t hnh chnh gi cho doanh nghip bit r l do khng c hon thu. Thi hn kim tra th tc h s hon thu chm nht 1 ngy k t ngy nhn h s t phng hnh chnh chuyn sang. (3) Phn tch, i chiu s liu ca h s hon thu: phng/i QLDN thc hin kim tra chi tit h s hon thu theo cc ni dung quy nh. Nu pht hin v s liu c sai st, cha r th thng bo bng vn bn cho doanh nghip bit gii trnh, b sung hoc lp h s thay th. Phng/i QLDN ghi cc thng tin, kt qu i chiu s liu v nhn xt vo Phiu nhn xt h s hon thu; xut phn loi doanh nghip tin hon hu kim hay tin kim hu hon. Thi hn phn tch, i chiu s liu v phn loi h s chm nht khng qu 10 ngy k t khi nhn h s v ng ca doanh nghip; 2 ngy i vi cc h s ca n v s dng vn ODA. (4) Thc hin th tc hon thu i vi doanh nghip tin hon hu kim: (i) i vi doanh nghip cc qun l: phng QLDN phn tch, xc nh s thu GTGT c hon, lp Phiu kt qu hon thu, d tho quyt nh trnh lnh o cc duyt gi km cng Phiu nhn xt h s hon thu v Phiu kt qu hon thu; (ii) i vi doanh nghip chi cc qun l: i QLDN trnh lnh o chi cc cng vn ngh quyt nh hon thu gi lnh o cc km h s hon thu, Phiu nhn xt h s hon thu, Phiu xt kt qu hon thu ca doanh nghip. (5) Kim tra trc khi hon thu: phng/i QLDN tin hnh kim tra ti doanh nghip (theo quy trnh thanh tra, kim tra); sau thc hin cc cng vic nh bc 5 nu trn. 231

(6)

Thm nh h s hon thu i vi cc doanh nghip do chi cc qun l: phng tng hp d ton trc tip nhn h s hon thu do chi cc gi ln; thm nh h s hon thu v thc hin th tc hon thu trong thi gian khng qu 5 ngy t ngy nhn h s ca chi cc gi ln; hoc trnh lnh o cc thu duyt Quyt nh hon thu hoc Thng bo doanh nghip khng c hon thu gi doanh nghip v chi cc thu. Thi gian ph duyt khng qu 2 ngy k t ngy phng TH DT trnh ph duyt. (7) Lp chng t u nhim chi hon thu: phng TH XLDL cn c vo quyt nh hon thu lp u nhim chi hon thu gi Kho bc Nh nc tnh, thnh ph (km theo mt bn quyt nh hon thu); trn c s chng t chi hon thu Kho bc gi sang phng TH - XLDL/t XLDL nhp kt qu hon thu vo my tnh theo di tnh trng thu ca doanh nghip v lp bo co k ton chi hon thu. (8) Lp bo co v hon thu v lu h s hon thu: phng/i QLDN t chc lu h s hon thu ca i tng hon thu. Hng thng, phng/i QLDN lp bo co thng k hon thu gi phng TH - XLDL/t XLDL tng hp tnh hnh hon thu ca cc, chi cc thu trnh lnh o. Phng TH XLDL tng hp tnh hnh hon thu ca ton cc thu bo co v Tng cc Thu theo ch quy nh. 2.1.2.5. Quy trnh quyt ton thu (1) Nhn bo co quyt ton thu: phng/t hnh chnh nhn bo co quyt ton thu v cc ti liu km theo ca doanh nghip; ghi s nhn h s thu; chuyn h s sang phng TH XLDL/t XLDL ngay trong ngy hoc chm nht l ngy lm vic tip theo. (i vi nhng n v c iu kin th c th phn cng cng vic ny cho phng TH XLDL/t XLDL. (2) Kim tra th tc h s quyt ton thu: phng TH XLDL/t XLDL thc hin kim tra ngay cc ch tiu v hnh thc v th tc ca h s quyt ton thu. Nu thy bo co quyt ton thu khng m bo ng quy nh, phng TH XLDL/t XLDL gi Thng bo quyt ton thu cha ng th tc cho doanh nghip chm nht l 5 ngy k t ngy nhn bo co quyt ton yu cu doanh nghip chnh sa. Nu qu 10 ngy so vi thi hn yu cu iu chnh bo co quyt ton m doanh nghip khng lin h vi c quan thu gii quyt th phng TH 232

XLDL/t XLDL ghi nhn xt bo co quyt ton khng ng th tc quy nh chuyn cho phng/i QLDN a vo k hoch kim tra quyt ton thu ti doanh nghip. (3) Nhp quyt ton thu: phng TH XLDL/t XLDL nhp v ghi ton b thng tin trn bo co quyt ton thu vo my tnh; pht hin li tnh ton sai di s tr gip ca phn mm qun l; in Thng bo ngh iu chnh bo co quyt ton thu chuyn phng/t hnh chnh gi v yu cu doanh nghip lp li bo co quyt ton thu; hch ton s thu cn phi np hoc np tha; chuyn cc bo co quyt ton thu, cc ti liu km theo vo danh sch li quyt ton cho phng/i QLDN. (4) Phn tch, i chiu s liu bo co quyt ton thu ti c quan thu: phng/i QLDN tin hnh kim tra, i chiu s liu trn bo co quyt ton thu vi s liu trn S theo di thu np thu v cc ti liu qun l thu; ghi Phiu nhn xt bo co quyt ton thu (phiu mu xanh th hin bo co quyt ton thu cha c du hiu vi phm; phiu mu vng th hin mt s ch tiu trn bo co cha r rng, sai quy nh; phiu mu th hin mc nghi vn khai man, trn thu). Thi gian phn tch, i chiu khng qu 20 ngy k t ngy nhn y h s quyt ton thu. (5) iu chnh bo co quyt ton thu: i vi bo co quyt ton thu c phiu nhn xt mu vng: phng/i QLDN in v gi Thng bo ngh iu chnh bo co quyt ton thu yu cu doanh nghip gii trnh hoc lp bo co thay th. Nu qu thi hn yu cu ghi trn Thng bo m doanh nghip khng iu chnh hoc khng gi bo co quyt ton thu thay th th thc hin th tc pht vi phm hnh chnh v thu v chuyn sang thnh phiu mu . (6) Kim tra quyt ton thu i vi bo co quyt ton thu c phiu nhn xt mu : phng/i QLDN lp danh sch doanh nghip cn kim tra quyt ton ti doanh nghip bn, thng nht vi phng/t thanh tra lp k hoch thanh tra, kim tra ti doanh nghip. i vi nhng doanh nghip c trong k hoch thanh tra ca phng/t thanh tra th phng/t thanh tra thc hin thanh tra. i vi nhng doanh nghip cha c trong k hoch thanh tra ca phng/t thanh tra th phng/i QLDN lp k hoch kim tra bo co quyt ton thu ti doanh nghip trnh lnh o cc/chi cc duyt (vic thanh tra, kim tra ti doanh 233

nghip c thc hin theo quy trnh thanh tra, kim tra). Kt qu kim tra quyt ton thu c chuyn ngay cho phng TH XLDL/t XLDL nhp vo my tnh iu chnh s thu ca doanh nghip. (7) n c v qun l tnh trng quyt ton thu: phng/i QLDN thc hin n c np quyt ton thu; lm th tc pht hnh chnh v chm np hoc khng np quyt ton thu; qun l vic x l quyt ton thu, m S theo di tnh trng x l quyt ton thu theo di vic np bo co quyt ton thu, tnh trng li, du hiu nghi vn, kt qu iu chnh li Phng TH XLDL/t XLDL in Thng bo s thu quyt ton sau khi c quan thu phn tch i chiu s liu bo co quyt ton thu ca doanh nghip gi doanh nghip bit. (8) Bo co tnh hnh quyt ton thu v lu h s quyt ton: phng/i QLDN lp bo co phn tch bo co quyt ton thu, nh gi cht lng bo co quyt ton v vic x l quyt ton thu gi phng TH DT phng ny tng hp bo co cp trn. Phng TH XLDL/t XLDL lp bo co Tng hp kt qu x l quyt ton thu ca cc thu/chi cc thu hng thng chuyn cho cc phng/t thanh tra, phng/i QLDN, lnh o cc thu, chi cc thu v tng hp ton cc bo co Tng cc Thu. Phng/i QLDN lu vo h s doanh nghip: quyt ton thu, cc bin bn kim tra quyt ton, cc quyt nh x pht hnh chnh, quyt nh truy thu sau kim tra quyt ton thu. 2.1.2.6. Quy trnh x l min, gim thu (1) Tip nhn h s: phng/t hnh chnh tip nhn h s ngh min, gim thu; ghi S nhn h s v chuyn h s cho phng/i QLDN ngay trong ngy hoc chm nht vo ngy lm vic hm sau. (2) Kim tra th tc h s: phng/i QLDN thc hin kim tra th tc, h s ngh min, gim thu ngay khi nhn c h s. Trng hp khng thuc i tng min, gim, phi thng bo bng vn bn cho i tng np thu trong thi hn 3 ngy tnh t ngy nhn h s. Trng hp h s cha y , cha ng quy nh th phi thng bo bng vn bn yu cu i tng np thu b sung, chnh sa. (3) Kim tra xc nh s thu c min, gim v lp h s trnh xt min, gim thu: i vi doanh nghip do cc thu qun l: 234

- Phng QLDN thc hin phn tch h s : + Xc nh s thu c min, gim cho doanh nghip. + Phn loi h s thuc din c min, gim v h s cn kim tra ti doanh nghip. Nu doanh nghip thuc din c min, gim theo quy nh th lp t trnh trnh lnh o cc duyt, k gi h s min, gim thu v Tng cc Thu. + Trng hp qua kim tra h s min, gim thu pht hin thy cn kim tra ti c s th phng QLDN trnh lnh o cc k hoch kim tra ti c s. Thi gian phn tch v phn loi khng qu 5 ngy k t ngy nhn h s ca doanh nghip. - Sau khi c kt lun v x l sau khi kim tra, thanh tra ti c s, phng QLDN xc nh s thu c min, gim lp h s trnh lnh o cc duyt k gi Tng cc Thu. - Sau khi thanh tra, kim tra ti c s nu xc nh i tng np thu khng thuc din c min, gim thu th phng QLDN trnh lnh o cc ra thng bo cho doanh nghip trong thi hn 3 ngy k t ngy c bin bn kim tra. i vi doanh nghip do chi cc thu qun l: - i QLDN thc hin cc ni dung nh i vi cc doanh nghip do cc thu qun l. i vi nhng h s xc nh iu kin min, gim thu th i QLDN trnh lnh o chi cc k duyt h s gi cc thu. i vi nhng trng hp nghi vn th trnh lnh o chi cc k hoch kim tra ti c s; sau khi c kt qu kim tra, lp h s trnh lnh o chi cc duyt k gi cc thu. Trng hp qua thanh tra, kim tra xc nh doanh nghip khng thuc din c min, gim thu th trnh lnh o chi cc ra thng bo cho doanh nghip bit. - Phng tng hp d ton trc tip nhn h s ngh min, gim thu t chi cc thu gi ln; thm nh h s v trnh lnh o cc k duyt h s min, gim thu gi v Tng cc Thu. Nu qua thm nh pht hin hin tng nghi vn th thng bo lnh o chi cc thu gii trnh. (4) Duyt h s xt min, gim thu: Tng cc Thu kim tra th tc xt min, gim thu v trnh cp c thm quyn quyt nh. (5) X l kt qu min, gim thu: khi nhn c t khai iu chnh thu sau khi c quyt nh ca cp c thm quyn do doanh nghip gi n, phng/t hnh chnh vo s cng vn v chuyn ngay cho phng/t XLDL iu chnh s thu phi np. (6) Lu gi h s: phng/t QLDN lu gi h s min, gim thu ca doanh nghip do mnh qun l. Phng tng hp 235

d ton lu gi h s min, gim thu do chi cc thu qun l. 2.2. Quy trnh qun l thu thu i vi h kinh doanh c th 2.2.1. i tng p dng quy trnh i tng p dng quy trnh l cc h kinh doanh c th np thu khon n nh v np thu theo k khai. 2.2.2. Ni dung quy trnh Quy trnh m t trnh t thc hin cc bc cng vic v trch nhim thc hin cc bc cng vic qun l thu thu i vi cc h kinh doanh c th np thu khon n nh v np thu theo k khai. 2.2.2.1. Quy trnh ng k thu (1) Hng dn ng k thu: i thu cp pht t khai v hng dn h kinh doanh cch k khai ng k vi c quan thu. (2) Nhn, kim tra h s ng k thu: i thu nhn h s ng k thu ca h kinh doanh; vit giy bin nhn h s, xc nh thi gian hn tr h s Thi gian hn tr khng qu 10 ngy lm vic nu h kinh doanh cng qun, th x ni chi cc ng tr s, khng qu 12 ngy nu h kinh doanh thuc a bn khc k t ngy i thu nhn c h s hp l ca h kinh doanh; kim tra cc ch tiu k khai trn h s, thi gian kim tra khng qu 2 ngy; pht hin sai st v lin h trc tip vi h kinh doanh chnh sa; chuyn h s k khai ng quy nh cho t XLDL, thi gian chuyn khng qu 2 ngy i vi a bn xa. (3) Nhp v x l h s ng k thu: T XLDL nhp h s vo my tnh v truyn h s ln cc thu, thi gian nhp v truyn d liu khng qu 2 ngy. Cc thu kim tra, xc nhn th tc cp m s thu cho tng h kinh doanh v chuyn kt qu v chi cc thu trong thi hn khng qu 3 ngy lm vic. T XLDL lu h s ng k thu ca h kinh doanh theo i v a bn qun l. (4) In, gi Giy chng nhn ng k thu cho h kinh doanh: cn c h s do cc thu truyn v, t XLDL in Giy chng nhn ng k thu ca cc h kinh doanh trnh lnh o chi cc k, thi gian khng qu 2 ngy lm vic. T XLDL tr ngay trong ngy Giy chng nhn ng k thu cho i thu. i thu cp Giy chng nhn ng k thu cho tng h kinh doanh v lp S theo di cp giy chng nhn ng k thu. 236

Lp s danh b h kinh doanh: t XLDL lp danh b h kinh doanh ng k thu theo a bn kinh doanh v theo phng php np thu (khon, k khai doanh s) ng thi thng bo cho i thu bit a vo b thu. i thu phi hp vi chnh quyn x, phng iu tra, i chiu thc t kinh doanh vi s b thu; n c h mi ra kinh doanh, h i tn k khai hoc k khai b sung, iu chnh, v chuyn cho t XLDL iu chnh hoc ng m s thu theo quy nh. 2.2.2.2. Quy trnh qun l thu thu i vi h khon n nh a. i vi h mi ra kinh doanh, h ang kinh doanh (1) Hng dn h mi ra kinh doanh k khai doanh thu, nhn t khai: i thu pht t khai, hng dn h kinh doanh k khai doanh thu kinh doanh. i vi h mi ra kinh doanh, thi gian np t khai chm nht l ngy 20 ca thng bt u kinh doanh. i vi h ang thu thu n nh, thi gian np t khai chm nht l ngy 20 ca thng cui k n nh. i thu nhn t khai ca h kinh doanh, khi nhn phi vo S nhn h s. (2) iu tra doanh s thc t: cn c t khai thu ca cc h kinh doanh, i thu tin hnh kho st thc t mt s h kinh doanh theo cc ngnh ngh, quy m kinh doanh. Khi tin hnh iu tra doanh s, i thu mi cc thnh vin hi ng t vn thu cng tham gia. i vi h n nh, vic iu tra c thc hin trc khi ht hn n nh. i vi h mi ra kinh doanh, vic iu tra doanh s c thc hin ngay t thng bt u kinh doanh. Khi kt thc iu tra phi lp bin bn iu tra. (3) D kin doanh thu tnh thu tng h kinh doanh: - i thu lp danh sch h kinh doanh, doanh s ca tng h kinh doanh a ra trao i thng nht trong i thu. - i thu nim yt cng khai doanh thu d kin v thng bo cng khai a im, thi gian nim yt h kinh doanh bit v tham gia kin; c cn b tip xc, gii quyt kin ngh, thc mc ca cc h kinh doanh. Trn c s , iu chnh nhng trng hp bt hp l nu thy cn thit. - i thu a d kin doanh s chnh l hi ng t vn thu x, phng tham gia v c kin xc nhn. D kin doanh s c xc nhn ca hi ng t vn c chuyn v chi cc thu lm cn c tnh thu. Nu khng thng nht c, i thu tp hp bo co lnh o chi cc thu quyt nh. 237

(5)

- i thu tng hp kt qu bo co chi cc lm cn c tnh thu. - Nu trong thi gian n nh thu c s tng, gim t bin v quy m kinh doanh th h kinh doanh phi k khai vi c quan thu. i thu cn c vo k khai v tnh hnh thc t n nh s thu. b. i vi h ngh kinh doanh i vi h c n ngh kinh doanh (1) Tip nhn h s: i thu nhn n ngh kinh doanh ca h kinh doanh; khi nhn n, phi vo S nhn h s. (2) Gii quyt n ngh ngh kinh doanh: - i thu lp danh sch h ngh kinh doanh trnh lnh o chi cc thu duyt, k; ng thi d tho thng bo min, gim thu cho tng h kinh doanh c n xin ngh kinh doanh v chuyn danh sch h c n ngh kinh doanh thng bo min, gim thu cho t XLDL v t thanh tra. i vi n ngh kinh doanh gi trc ngy 5 hng thng th gii quyt min, gim ngay trong thng. i vi n ngh kinh doanh v l do khch quan gi n c quan thu sau ngy 5 hng thng th gii quyt min, gim vo thng sau. - i thu c trch nhim gim st tnh trng ngh kinh doanh ca h kinh doanh trn a bn. Nu h kinh doanh c n m khng ngh kinh doanh hoc cha ht thi gian ngh kinh doanh tr li kinh doanh khng khai bo th i thu phi lp bin bn v d tho quyt nh truy thu thu v pht gian ln thu theo quy nh trnh lnh o chi cc k; ng thi, gi quyt nh ny cho t XLDL. - Cn c thng bo min, gim thu cho h kinh doanh c n xin ngh kinh doanh do i thu chuyn n, t thanh tra ch tr t chc phc tra h tr i thu xc nh c thc t ngh kinh doanh hay khng v ngn nga hnh vi tiu cc gia cn b thu v h kinh doanh. Qua phc tra nu pht hin vi phm, t thanh tra d tho quyt nh x pht trnh lnh o chi cc duyt ban hnh x l i vi cc h kinh doanh vi phm; ng thi x l trch nhim i vi cn b i thu. Sau , t thanh tra chuyn danh sch h kinh doanh vi phm v cc quyt nh x l vi phm cho t XLDL. - i thu chu trch nhim thng bo min, gim thu, quyt nh x l cho h kinh doanh v n c h kinh doanh thc hin. i vi h t ngh kinh doanh khng khai bo 238

Hng thng, qua cng tc qun l thu trn a bn, nu pht hin thy h kinh doanh trn a bn t ngh kinh doanh khng khai bo th i thu c trch nhim lp danh sch v thng nht vi Hi ng t vn thu phng, x. Chm nht l ngy 5 thng sau, i thu chuyn 01 bn cho t XLDL iu chnh a ra qun l ngoi b v 01 bn cho t thanh tra phc tra. c. i vi h c n ngh min thu theo din c thu nhp thp (1) i thu hng dn h kinh doanh c thu nhp thp lm n xin min thu v trc tip nhn n ca h kinh doanh. (2) Cn c n xin min thu ca h kinh doanh, i thu phi hp vi t thanh tra xc minh thu nhp thc t v ly kin Hi ng t vn thu x, phng. Sau , i chiu vi chnh sch hin hnh xc nh xem c iu kin min thu khng. Nu iu kin th lm th tc trnh lnh o chi cc duyt ban hnh Thng bo min thu; nu khng iu kin cng cn thng bo bng vn bn h kinh doanh bit. i thu nhn kt qu k duyt ca lnh o chi cc chuyn trc tip n h kinh doanh; ng thi, chuyn 01 bn cho t XLDL lm c s lp hoc iu chnh s b thu. (3) i thu phi qun l bin ng v hot ng kinh doanh ca cc h kinh doanh trong thi gian min thu pht hin h c thu nhp tng n mc phi np thu v yu cu h kinh doanh k khai np thu theo quy nh hin hnh. d. Quy trnh tnh thu, lp b thu, cng khai thu (1) Tnh thu, lp b thu: cn c d kin doanh s cc i thu lp, sau khi c t NV-HT kim tra cn i chung trn a bn, t XLDL tnh thu cho tng h v phn nh vo trong s b thu; lp biu tng hp phn nh s tng gim v doanh s v mc thu d kin so vi k n nh trc v kim tra li cc s liu theo yu cu nghip v. Trong qu trnh tnh thu, nu d kin ca i thu cha t yu cu hoc c bt hp l, t XLDL trao i vi cc i thu i thu xem xt li; nu cn phi kim tra thc t th ghi r yu cu kim tra v chuyn cho t thanh tra - kim tra thc hin iu tra li doanh s. Kt qu kim tra c t XLDL tng hp trnh lnh o chi cc duyt. (2) Duyt b thu: trn c s s liu do t XLDL tng hp, chi cc thu t chc duyt b vi cc thnh phn: lnh o 239

chi cc, i thu, t NV-HT, t thanh tra kim tra. Sau khi b thu c duyt, t XLDL iu chnh li s liu (nu c thay i), thi gian duyt b chm nht l ngy 15 ca thng u thi k n nh. T XLDL iu chnh li s liu theo kt qu duyt b v in s b chnh thc lnh o chi cc duyt. Hng thng cn c vo s b n nh duyt v s bin ng do h mi pht sinh, h ngh kinh doanh, lnh o chi cc duyt b sung cc trng hp thay i trn v xc nh s phi thu giao cho i thu thc hin.Vic duyt b sung chm nht phi hon thnh vo ngy 15 hng thng. (3) Cng khai thu: Sau khi lnh o duyt, cc i thu nim yt cng khai mc thu ca cc h ny ti tr s UBND phng, x, tr s i thu (nu c) cc t ngnh hng cc h kinh doanh c bit. 2.2.2.3. Quy trnh qun l thu i vi h np thu theo k khai (1) Hng dn np thu, k khai thu: t NV- HT v i thu trc tip qun l chu trch nhim hng dn v n c h kinh doanh k khai thu, np t khai thu ng quy nh. Vic n c thc hin trong 10 ngy u thng. Qu 10 ngy m h kinh doanh khng np t khai th i thu lp danh sch v d tho thng bo n c h kinh doanh np t khai trnh lnh o chi cc thu k, sau i thu gi cho h kinh doanh. (2) Nhn v kim tra t khai: i thu chu trch nhim nhn t khai thu v cc bng k km theo t khai ca h kinh doanh; xc nhn ngy np t khai; ghi s theo di nhn t khai thu; kim tra cc ni dung ghi trn t khai. Nu pht hin c li, i thu thng bo cho h kinh doanh chnh sa li t khai. Thi hn thng bo khng qu 1 ngy k t ngy nhn t khai thu. Cc thng tin chnh sa phi c ghi vo phiu chnh sa t khai thu c xc nhn ca h kinh doanh. i thu phn loi t khai v ng tp t khai theo tng loi h (loi k khai ng, loi phi n nh) v chuyn ngay trong ngy hoc khng qu 1 ngy cho t XLDL. i vi h c du hiu khng bnh thng cn n nh thu, i thu phi hon tt v chuyn danh sch n t XLDL trc ngy 13 hng thng. (3) Nhp d liu k khai: t XLDL nhp t khai do i thu chuyn n, thi gian hon thnh chm nht ngy 14 hng thng. Sau , lu t khai thu theo quy nh hin hnh. 240

(4)

X pht vi phm hnh chnh trong lnh vc thu: sau khi gi Thng bo n c nhng h kinh doanh vn khng k khai, i thu d tho Quyt nh x pht vi phm hnh chnh trnh lnh o chi cc k, gi 1 bn cho t XLDL v 1 bn cho h kinh doanh thc hin. (5) n nh thu: i vi nhng h kinh doanh khng k khai, np t khai thu nhng k khai khng ng cn c tnh thu, c thng bo sa li t khai nhng khng sa, c quan thu c quyn n nh doanh s tnh thu. i thu thc hin n nh doanh thu v thu. Vic n nh phi hon thnh trc ngy 13 hng thng. Sau , chuyn kt qu n nh v t XLDL tnh thu, pht hnh thng bo thu. Nu sau khi pht hnh Thng bo thu, h kinh doanh mi np t khai th i thu khng sa li s liu n nh thu. i thu chuyn t khai np chm sang cho t XLDL tin hnh so snh s thu k khai v s thu thng bo. Nu s thu trn t khai np chm cao hn s thu n nh th pht hnh thng bo b sung. Nu s thu trn t khai np chm thp hn s thu n nh th phn chnh lch c tr vo s thu phi np ca thng sau. (6) Tnh thu, tnh n, tnh pht v lp s thu, duyt b thu: t XLDL cn c vo t khai thu, bng tnh thu, kt qu n nh thu, tin hnh tnh thu, tnh n k trc chuyn sang, tnh pht np chm theo quy nh lp S b thu. Cn c vo s liu tng hp ca t XLDL, lnh o chi cc t chc duyt b thu vi cc thnh phn: lnh o chi cc, i thu, t NV-HT, t thanh tra kim tra. Vic duyt b phi hon thnh trc ngy 15 hng thng. (7) Quyt ton thu: - Nhn bo co quyt ton thu: t hnh chnh nhn bo co quyt ton thu ca cc h kinh doanh; xc nhn ngy np bo co, ghi s theo di nhn bo co quyt ton thu v chuyn cho i thu ngay trong ngy hoc chm nht l ngy hm sau. - Kim tra quyt ton thu: + Kim tra s b quyt ton thu: i thu ghi s theo di nhn bo co quyt ton thu, sau tin hnh kim tra s b v th tc v hnh thc bo co quyt ton thu. Nu c sai st, i thu lin h vi h kinh doanh yu cu chnh sa chm nht 1 ngy k t ngy nhn bo co quyt ton thu. 241

+ Kim tra tnh chnh xc ca s liu k khai trn bo co quyt ton thu: i thu kim tra tnh chnh xc ca s liu k khai trn bo co quyt ton thu trn c s i chiu vi cc ti liu c lin quan, thi gian kim tra ti a 3 ngy k t khi nhn c bo co quyt ton thu. Sau , chuyn kt qu kim tra quyt ton cho t XLDL. Trong qu trnh kim tra nu thy c nghi vn, i thu lp phiu nhn xt ghi r nhng nghi vn; ng thi, lp danh sch chuyn t thanh tra lp chng trnh v k hoch thanh tra, kim tra trnh lnh o chi cc duyt. i thu phi hp vi t thanh tra t chc kim tra ti c s. - Xc nh s thu np tha, thiu sau quyt ton: sau khi xc nh s thu np tha, thiu thc t so vi quyt ton, i thu lp danh sch kt qu xt quyt ton thu chuyn t XLDL. - iu chnh s thu phi np sau quyt ton: t XLDL nhp s chnh lch cn phi np sau khi xt quyt ton thu theo tng i tng np thu, tng mc thu, ghi s ny vo pht sinh ca thng hin ti hoc vo s thu k tip theo. T XLDL nhp s liu trn quyt nh x l kim tra quyt ton thu ti c s. T XLDL b tr s thu tha vo s thu phi np ca k thu ti theo tng mc thu. i thu phi thng bo cho nhng h c s thay i v s thu phi np theo quyt ton h kinh doanh bit v thc hin. 2.2.2.4. Quy trnh t chc thu np thu Quy trnh ny c p dng cho c i tng np thu khon n nh v k khai. (1) Pht hnh thng bo thu: cn c vo s b c duyt, t XLDL in Thng bo thu cho h kinh doanh (i vi cc chi cc cha c trang b my tnh th chi cc t chc vit thng bo thu) (thng bo thu i vi h khon c pht hnh 1 ln cho c thi k n nh; thng bo thu i vi h k khai c pht hnh hng thng). Thng bo thu c lnh o chi cc k v chuyn t hnh chnh ng du. Lin 1 c chuyn cho cc i thu a trc tip cho cc h kinh doanh hoc chuyn cho t hnh chnh gi qua bu in. Lin 2 hoc cung chuyn cho t XLDL lu. (2) T chc thu np thu: i thu phi hp vi UBND x, phng, ban qun l ch, t ngnh hng n c h kinh doanh np thu. Nu iu kin th h kinh doanh np thu trc tip vo Kho bc ti cc im thu v lch thu tin; nu h kinh doanh xa, khng th trc tip np thu vo 242

Kho bc th cn b thu trc tip thu theo thng bo thu v vit bin lai thu tin. i vi a bn gn chi cc, cn b thu phi thanh ton tin thu thu hng ngy. i vi vng ni, hi o, vng i li kh khn, th thi hn thanh ton chm nht l 6 ngy k t khi thu c tin thu. Sau khi thanh ton tin thu, k ton chi cc vit giy np tin cn b thu thc hin np tin thu vo Kho bc. i vi nhng a bn thc hin u nhim thu th vic n c thu np theo quy trnh u nhim thu. (3) Chm b thu: T XLDL nhn giy np tin t Kho bc, sau chm b thu, theo di tnh hnh np thu v n ng thu ca cc i tng np thu, x l vi phm i vi h kinh doanh np chm thu trnh lnh o chi cc duyt. i thu gi 1 bn cho h kinh doanh v n c h kinh doanh np thu v np pht. T XLDL lp danh sch, h s nhng h kinh doanh n thu ln, ko di chuyn cho t thanh tra kim tra trnh lnh o chi cc duyt thc hin cc bin php n c, cng ch theo quy nh. (4) Lp bo co k ton, thng k thu: theo k hn quy nh, t XLDL lp cc bo co k ton, thng k thu theo ch gi lnh o chi cc v cp trn. T XLDL c trch nhim cung cp thng tin v cc h kinh doanh, v tnh hnh k khai thu, np thu ca tng h kinh doanh cho lnh o v cc b phn t, i trong chi cc thu. 2.3. Quy trnh qun l thu thu xut khu, nhp khu 2.3.1. Quy trnh th tc hi quan i vi hng ho xut khu theo hp ng mua bn Quy trnh th tc hi quan bao gm 2 bc theo trnh t nh sau: (1) Tip nhn, ng k t khai hi quan v quyt nh hnh thc kim tra thc t hng ho Nhim v ca cng chc hi quan tip nhn, ng k t khai hi quan: Vic tip nhn, ng k t khai hi quan cho mt l hng do mt cng chc hi quan thc hin v chu trch nhim y cc cng vic sau y: kim tra s ng b v y ca h s hi quan theo quy nh; kim tra vic k khai theo ni dung yu cu trn t khai hi quan, chng t thuc h s hi quan; i chiu chnh sch qun l hng ho xut khu vi l hng xut khu; nhp d liu ca t khai hi quan vo my vi tnh v ng k t khai hi quan; chuyn h s hi quan cho lnh o chi cc; lp bin bn vi phm v xut x l i 243

vi hnh vi vi phm thuc thm quyn x l ca chi cc trng hoc hon chnh h s lnh o chi cc bo co cp trn x l i vi trng hp vt thm quyn ca chi cc trng (nu c); ra thng bo thu theo s t tnh, t k khai ca ngi khai hi quan i vi cc trng hp: hng min kim tra thc t, hng chuyn ca khu. Nhim v ca lnh o chi cc ph trch quy trnh th tc hng xut khu: Lnh o chi cc ph trch quy trnh th tc hng xut khu chu trch nhim thc hin cc phn vic sau: quyt nh hnh thc, t l kim tra thc t hng ho; x pht vi phm hnh chnh i vi trng hp vi phm trong thm quyn x pht ca chi cc trng hoc xc nhn vo h s x pht vi phm hnh chnh bo co cp trn i vi trng hp vi phm vt qu thm quyn x pht ca chi cc trng (nu c); k xc nhn lm th tc hi quan v thng quan i vi l hng thuc i tng min thu, hng c thu sut 0% v c min kim tra thc t hoc chuyn h s cho b phn lm nhim v kim tra thc t hng ho, tnh thu (i vi trng hp hng ho xut khu thuc i tng chu thu v phi kim tra thc t); gii quyt cc vng mc vt thm quyn ca cng chc hi quan cp di. (1) Kim tra thc t hng ho, kim tra tnh thu Bc ny do mt lnh o i ph trch. Vic kim tra thc t hng ho v kim tra tnh thu do 2 cng chc hi quan cng thc hin (khng phn bit mi ngi lm mt vic). Cc cng chc thc hin nhim v bc ny phi lm cc cng vic sau: + i vi l hng phi kim tra: kim tra thc t hng ho theo quy nh hin hnh v quyt nh ca lnh o chi cc v hnh thc v t l kim tra; xc nhn kt qu kim tra thc t hng ho vo t khai hi quan; + i vi hng ho thuc i tng chu thu: kim tra vic t tnh thu ca ngi khai hi quan; i chiu ni dung t k khai, t tnh thu ca ngi khai hi quan vi kt qu kim tra thc t hng ho (nu c) v chnh sch v thu, gi; quyt nh iu chnh s thu phi np (nu c); ra thng bo thu hoc bin lai thu thu; + Chuyn h s hi quan cho lnh o i trc tip iu hnh khu kim tra thc t hng ho, kim tra tnh thu k xc nhn l hng lm th tc hi quan;

244

+ i vi l hng phi lp bin bn th xut x l hnh vi vi phm hoc hon chnh h s lnh o chi cc bo co cp trn x l; + Nhp d liu v kt qu kim tra thc t hng ho v tnh thu vo my vi tnh; + ng du nghip v lm th tc hi quan vo t khai hng ho xut khu v tr cho ch hng; + Chuyn h s cho i k ton thu v phc tp h s hi quan. 2.3.2. Quy trnh th tc hi quan i vi hng ho nhp khu theo hp ng mua bn Quy trnh th tc hi quan i vi hng ho nhp khu theo hp ng bao gm 3 bc nh sau (xem ph lc s): (1) Tip nhn, ng k t khai hi quan v quyt nh hnh thc kim tra thc t hng ho: Trnh t bc ny tng t nh bc 1 ca l hng xut khu theo hp ng, ch c hai im khc l: (i) b sung mt cng vic i vi cng chc hi quan trc khi thc hin cc cng vic khc, l: kim tra danh sch doanh nghip phi cng ch lm th tc hi quan; (ii) cha thc hin vic ra thng bo thu theo s t tnh, t k khai ca ngi khai hi quan i vi cc trng hp: hng min kim tra thc t, hng chuyn ca khu. (2) Kim tra thc t hng ho: Bc ny do mt lnh o i ph trch. Vic kim tra thc t hng ho v kim tra tnh thu do t nht hai cng chc hi quan thc hin, bao gm cc cng vic sau: + Kim tra thc t hng ho theo quy nh v quyt nh ca lnh o chi cc; + Xc nhn kt qu kim tra thc t hng ho vo t khai hi quan; + i vi l hng phi lp bin bn vi phm th xut x l hoc hon chnh h s lnh o chi cc bo co cp trn x l; + Nhp d liu v kt qu kim tra thc t vo my vi tnh; + Chuyn h s cho khu nghip v tip theo nh sau: - Chuyn bc 3 i vi l hng c thu, c l ph; - Chuyn cho lnh o i trc tip iu hnh khu kim tra thc t hng ho i vi l hng khng thu xc nhn lm th tc hi quan v thng quan theo quy nh; 245

- Chuyn cho lnh o chi cc ph trch quy trnh gii quyt cc trng hp vi phm phi x pht vi phm hnh chnh hoc cc vng mc vt thm quyn ca cng chc hi quan; (3) Kim tra tnh thu: Bc ny do mt lnh o i ph trch. Vic kim tra tnh thu cho mt l hng do mt cng chc thc hin (tr vic thu tin do th qu thc hin), bao gm cc cng vic sau y: + Cn c quy nh php lut hin hnh, kt qu kim tra thc t hng ho (nu c) v kt qu t tnh thu ca ngi khai hi quan kim tra xc nh s thu phi np ca l hng; vit bin lai l ph hi quan; ra thng bo thu hoc bin lai thu thu; + Chuyn bin lai thu thu v bin lai thu l ph cho th qu; + Nhp d liu vo my vi tnh; + Chuyn h s cho lnh o i trc tip iu hnh khu kim tra tnh thu xc nhn lm th tc hi quan v thng quan theo quy nh, tr t khai hi quan cho ch hng; + Chuyn h s hi quan cho i k ton thu v phc tp h s hi quan.

246

Chng 12

D TON THU THU

1. KHI QUT CHUNG V D TON THU THU 1.1. Khi nim, s cn thit ca d ton thu thu D ton thu thu l bng tng hp s thu d kin v thu, ph, l ph v cc khon thu khc ca Ngn sch Nh nc trong mt thi k nht nh. D ton thu thu l mt b phn khng th tch ri ca d ton ngn sch nh nc. D ton thu thu l c s phn b ngun lc ti chnh cho hot ng ca Chnh ph trong k k hoch. Vic tnh ton chnh xc d ton thu thu c nh hng quyt nh ti vic thc hin d ton chi ca ngn sch, nhm p ng yu cu ca sn xut v i sng x hi trong mt thi k k hoch. D ton thu thu cn l mt trong nhng tin cho vic thc hin qun l bng d ton ca cc ngnh khc trong nn kinh t quc dn. ng trn gic ny, d ton thu thu c coi l mt trong cc b phn cu thnh h thng d ton trong nn kinh t. i vi tng a phng, d ton thu thu l ch tiu quan trng xc nh s b sung t ngn sch cp trn cho ngn sch cp di, c bit, trong nm u ca thi k n nh ngn sch (3-5 nm). D ton thu thu l c s tnh mc tng thu hng nm m ngn sch a phng c hng pht trin kinh t x hi trn a bn. Trong iu hnh ngn sch, d ton thu thu l c s iu hnh chi ngn sch ca chnh quyn cc cp. D ton thu thu i vi c quan thu cc cp l nhim v nh nc giao, mang tnh php lnh. C quan thu cc cp phi ly vic thc hin hon thnh d ton thu thu l nhim v chnh tr hng u. D ton thu thu c giao l mc tiu ch o cng tc thu thu ca c quan thu cc cp. D ton thu thu l mc tiu phn u cho ngnh thu, trn c s , thit lp s phi hp tt nht gia cc ngnh c lin quan (Ti chnh, Kho bc, Thanh tra, h thng chnh quyn cc cp v cc c quan chc nng thuc chnh quyn cc cp...) gp phn nng cao hiu qu hot ng ca b my Nh nc cc cp. ng trn gic ny, d ton thu thu pht huy tc dng nh l mt n by kinh t quan trng thc y tnh ch ng sng to ca ngnh Thu v cc ngnh c lin quan trong vic thc hin nhim v tp trung ngun thu NSNN. 1.2. Phn loi d ton thu thu 1.2.1. Cn c vo di thi gian ca d ton Cn c tiu thc di thi gian, c th phn loi d ton thu thu thnh d ton di hn v d ton ngn hn. D ton di hn: l d ton c lp cho thi k 5 -10 nm. D ton ny mang tnh chin lc, c lp trn c s nhim v pht trin kinh t, x hi di hn 5-10 nm, phc v cho vic xy dng chin lc v chi tiu ngn sch di hn 5-10 nm. D ton ny ch yu do B Ti chnh v cp tnh, thnh ph trc thuc Trung ng lp. 247

D ton trung hn: l d ton c lp cho mt thi k t 2 n 3 nm. D ton trung hn c lp phc v cho vic xy dng chin lc chi tiu ngn sch trung hn. D ton ny ch yu do B Ti chnh v cp tnh, thnh ph trc thuc Trung ng lp. D ton ngn hn: l d ton c thi gian hiu lc t mt nm tr xung. D ton nm: gn vi d ton ngn sch v k hoch pht trin kinh t, x hi hng nm. C quan thu cc cp u phi lp d ton nm. D ton nm mang tnh php lnh. D ton qu: Cn c xy dng d ton qu l d ton php lnh c ph chun v d ton phn u nm. Trn c s s thu ca c nm m phn b cho tng qu cho ph hp vi quy lut vn ng ngun thu trong tng qu. D ton qu nhm mc ch ch o, iu hnh nhm thc hin tt d ton nm. C quan thu cc cp u phi lp d ton qu. Xt v mt ni dung, d ton qu cng phn nh y cc ch tiu nh d ton nm, nhng khng chi tit n tng sc thu. Cui mi qu, c quan thu phi lp d ton qu sau gi c quan Ti chnh v Kho bc ng cp. D ton qu do c quan thu cp trn giao cho c quan thu cp di thc hin. D ton thng: l d ton mang tnh cht tc nghip nhm trin khai thc hin d ton qu v d ton nm. D ton thng c lp cp cc thu v chi cc thu. D ton qu v thng cn l c s c quan Ti chnh, Kho bc lm c s b tr kinh ph chi tiu ngn sch qu, thng. 1.2.2. Cn c ni dung d ton Cn c vo ni dung, c th phn loi d ton thnh d ton tng hp v d ton chi tit. D ton tng hp: phn nh tng hp ton b s thu trn a bn, tng a phng hay c nc, theo tng khon thu. D ton chi tit: c lp theo tng sc thu, theo tng khu vc kinh t, theo cp qun l. D ton chi tit l d ton c th ho cc ch tiu ca d ton tng hp . 1.2.3. Cn c vo hiu lc php l ca d ton Cn c vo tnh cht, c th phn loi d ton thnh d ton php lnh v d ton phn u. D ton php lnh: l d ton c Quc hi thng qua. Cn c Ngh quyt v d ton ngn sch c Quc hi thng qua, Chnh ph quyt nh giao d ton thu cho tng tnh, thnh ph. D ton php lnh c giao l mc tiu ch o trong cng tc thu ca c quan thu cc cp v l nhim v chnh tr quan trng ca mi cp. D ton phn u: c tnh cht ch o nhm thc hin tt, hon thnh v hon thnh vt mc d ton php lnh. D ton phn u do c quan thu cc cp lp, giao cho c quan thu cp di thc hin. D ton phn u bao gi 248

cng cao hn d ton php lnh. C quan thu cc cp coi d ton phn u l k hoch hnh ng trong cng tc qun l thu. Ngoi ra cn c d ton thu thu do U ban nhn dn giao. Hi ng nhn dn thng qua Ngh quyt v d ton ngn sch, trong c d ton thu thu. Cn c Ngh quyt ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ra quyt nh giao d ton thu thu cho c quan thu. D ton ny thng thng cao hn d ton Quc hi thng qua. D ton ny va l d ton mang tnh php lnh i vi cc cp a phng va mang tnh phn u i vi cc cp (trng hp d ton Hi ng nhn dn thng qua cao hn d ton Quc hi thng qua). 2. NI DUNG C BN CA CNG TC LP D TON THU THU HIN HNH VIT NAM 2.1. Lp d ton thu thu Lp d ton thu thu l vic xc nh cc ch tiu ca d ton thu thu v xy dng cc bin php thc hin cc ch tiu ra. Xt v mt k thut nghip v th lp d ton thu thu chnh l qu trnh d on, tnh ton v t chc ng vin ngun thu thu cho NSNN. 2.1.1. Cc nguyn tc cn qun trit trong cng tc lp d ton thu Nguyn tc tp trung dn ch l nguyn tc c bn trong mi hot ng qun l kinh t, x hi. Tp trung v dn ch l hai mt i lp, song nu c kt hp vi nhau mt cch hp l th s mang li hiu qu ti u. Trong mi trng hp nu ch tuyt i ho mt trong hai thi cc: tp trung hoc dn ch u c th u c th dn n tnh trng c on, quan liu, trit tiu ng lc sng to. Ngc li, nu ch c dn ch m khng c tp trung s dn n tnh trng v chnh ph, chng cho, thm ch trit tiu nhau. Thc hin nguyn tc tp trung dn ch mt mt m bo s nht qun v mc tiu v nh hng ng vin, m bo tnh hp l v cng bng gia cc i tng ng vin; mt mt pht huy tnh ch ng sng to ca mi cp qun l nhm khai thc ht mi tim nng v ph hp vi iu kin c th ca mi cp, mi n v qun l. m bo nguyn tc ny, vic xy dng d ton thu phi c thc hin t cp c s nhng ng thi phi m bo quyn lnh o tp trung ca cp trn trong vic hng dn v thm nh d ton. Trong thc t, vic lp d ton thu thu thng c thc hin theo trnh t hai xung mt ln: cp trn giao ch tiu nh hng, cp di lp d ton c th trnh cp trn, cp trn tng hp, cn i, ph duyt v giao d ton chnh thc cho cp di. Trnh t lp d ton ny th hin s kt hp cht ch gia hai thi cc tp trung v dn ch lm cho d ton c tnh tin tin v hin thc cao. Vic thc hin nguyn tc ny m bo tnh thng nht, tp trung ph hp vi nguyn tc qun l thng nht tp trung NSNN v pht huy vai tr ch ng v trch nhim ca a phng trong quyt nh ngn sch a phng. iu ny th hin cc mt: 249

+ Xy dng d ton thu phi ly k hoch pht trin kinh t lm c s v phi m bo thc hin c ng li pht trin kinh t, x hi ca Nh nc, v theo ng hng dn ca cp trn; + Bo co d ton thu phi c thc hin thng nht trong cc cp v c s ch o tp trung ca cp trn i vi cp di. Cng tc lp d ton thu lin quan nhiu ngnh, nhiu i tng thuc cc thnh phn kinh t. Do , t khu xy dng n khu tho lun d ton, giao d ton u phi c thc hin cng khai, dn ch mi cp cng nh gia cp giao d ton v cp thc hin d ton. ng thi, ngnh Thu phi yu cu v phi hp vi cc cp, cc ngnh tham gia vo vic tnh ton, xy dng d ton thu. Cng tc lp d ton phi c tin hnh t c s. 2.1.2 Yu cu i vi lp d ton thu thu - D ton thu thu phi m bo tnh khch quan trung thc. D ton thu thu c tnh ton c cn c chnh xc, s to iu kin cho vic t chc thc hin d ton thu st ng vi thc t v t mc d ton. Mun d ton thu thu c xy dng st ng vi thc t, i hi phi nm vng v phn nh ng tnh hnh, kh nng sn xut kinh doanh ca tng c s. - D ton thu thu phi m bo tnh tin tin, tch cc, ch ng ph hp vi tng trng kinh t v qui lut tng trng thu trn a bn. D ton thu thu phi tnh ton y cc nhn t mi v kinh t, v chnh sch. D ton thu thu tng th nm sau phi cao hn nm trc v phi ph hp vi tc pht trin ca nn kinh t. Trn c s khai thc mi ngun thu, d ton thu thu phi p ng c nhu cu chi ngn sch v l mt yu t m bo thc hin tt cc nhim v kinh t, x hi ti a phng. Yu cu ca d ton thu thu l phi mang tnh tin tin thc y khai thc ngun thu v tng thu cho ngn sch, nhng ng thi phi mang tnh hin thc ph hp vi kh nng thc lc ca nn kinh t v sc ng gp ca dn. D ton c lp ra nu khng c tnh tin tin s khng c tc dng thc y v khuyn khch. Do , s khng th hin c vai tr n by ca n. Ngc li, nu d ton qu xa ri thc tin, thot ly hn kh nng thc hin ng gp ca nn kinh t ni chung v i tng np thu ni ring th mc tiu v tc dng ca d ton thu thu s b v hiu ho hoc thm ch gy nn s km hm i vi nn kinh t. - D ton thu thu phi tng hp theo lnh vc thu - D ton thu thu phi lp theo ng qui nh v yu cu, ni dung, biu mu v thi hn lp d ton ngn sch nh nc hng nm. - D ton thu thu phi km theo bo co thuyt minh r c s, cn c tnh ton. 2.1.3 . Cn c xy dng d ton thu thu D ton thu thu l mt b phn ca d ton ti chnh tng hp. V vy, khi xy dng d ton thu thu cn phi da trn mt s cn c sau y: - Nhim v pht trin kinh t - x hi ca Nh nc 250

Nhim v pht trin kinh t - x hi trong mi thi k ni chung v trong nm d ton ni ring l tin , l mc tiu xy dng cc b phn k hoch kinh t - x hi trong c d ton thu thu. Nhim v pht trin kinh t - x hi va t ra yu cu, va xc nh kh nng tng th v ngun thu thu. - Ch th ca Th tng Chnh ph v vic xy dng k hoch pht trin kinh t- x hi v d ton NSNN nm sau; cc vn bn hng dn ca B Ti chnh v Tng cc Thu. - Chnh sch ch thu hin hnh ca Nh nc. Chnh sch ch thu hin hnh l c s php l quan trng nht cho vic tnh ton d kin cc ch tiu ca d ton. Ngoi ra, vic lp d ton thu cng cn phi d kin s thay i v chnh sch nh hng n thu trong nm k hoch. - S kim tra v d ton thu thu do c quan c thm quyn thng bo. y cng l mt cn c nh hng cho c quan thu cc cp trong vic lp d ton thu thu. S kim tra thng thng cao hn d ton chnh thc c ph duyt. - Tnh hnh thc hin d ton thu nm trc, s liu thng k qua cc nm. Mt trong nhng cn c quan trng lp d ton ca bt k hot ng no trong nn kinh t l s liu lch s ca cc hot ng trong nhng thi k trc. Nhn chung, cc d ton u c tnh k tha trn c s phn tch loi tr cc nhn t khch quan. Cn c s liu, tnh hnh thu ca nhng nm trc s gip cho vic xy dng d ton nm sau st thc t hn, ng thi, cho php rt ra nhng bi hc kinh nghim v bin php qun l c hiu qu trong qu trnh xy dng v t chc thc hin d ton thu thu. 2.1.4. Trnh t, ni dung ca cng tc lp d ton 2.1.4.1. Chun b lp d ton y l khu khi u to iu kin tin cho qu trnh xy dng d ton. Cng tc chun b tin hnh chu o s l mt trong nhng iu kin tin quyt cho vic nng cao cht lng ca cng tc xy dng d ton thu thu. Cng tc chun b c thc hin B Ti chnh, Tng cc Thu, sau c trin khai xung tng cp qun l thu (cc thu, chi cc thu). Thi gian trin khai cng tc chun b thng c thc hin trong qu II ca nm bo co. Ni dung chun b tp trung vo nhng vn sau: - Nghin cu qun trit nhng nh hng pht trin kinh t - x hi trong thi k d ton ca c nc hoc ca tng a phng. - Tng hp cc t liu v tnh hnh pht trin kinh t - x hi lm cn c thc tin cho vic xy dng d ton. - Nghin cu v phn tch s kim tra do cp trn giao xung, chun b cc kin xut. - Phn tch, nh gi tnh hnh thc hin d ton nm bo co v tham kho tnh hnh thc hin ca cc nm trc. C th cc cp nh sau: 251

Ti Tng cc Thu (1) Trong thng 4 v thng 5, ch ng thc hin mt s cng vic sau: - Phn tch kt qu thu nm bo co, bao gm c nhng ch tiu kinh t ch yu lin quan n cng tc lp d ton lm c s xy dng d ton thu nm sau. - D bo thu nm sau gip B Ti chnh xy dng khi ton thu NSNN. (2) Trc ngy 30/6, cn c vo Ch th ca Th tng Chnh ph v vic xy dng k hoch pht trin kinh t - x hi v d ton ngn sch nh nc nm sau v Thng t ca B Ti chnh hng dn yu cu, ni dung, thi hn lp d ton ngn sch nh nc, thc hin: - Hng dn cc cc thu lp v bo co d ton thu. - Tnh ton s kim tra v thu ngn sch nh nc i vi tng a phng trnh B Ti chnh thng bo cho cc a phng. - Phi hp vi cc n v lin quan thuc B Ti chnh (Cc Ti chnh doanh nghip, V Ngn sch Nh nc, cc v lin quan) lp k hoch, ni dung t chc tho lun v d ton thu hng nm vi cc doanh nghip ln (cc tng cng ty 91, cc tp on kinh t...). Ti cc thu - Cn c cc vn bn hng dn lp k hoch kinh t - x hi ca Nh nc v cc b, cc ngnh trung ng; hng dn lp d ton thu ca c quan ti chnh v c quan thu cp trn; s kim tra ca c quan cp trn thng bo, hng dn c th v yu cu, ni dung xy dng d ton thu ca cc thu cho cc chi cc thu v cc phng trc thuc ph hp vi tng i tng qun l. - Tnh ton s kim tra v thu, c th cc ngun thu v sc thu theo tng i tng np thu c phn cng qun l thng bo cho cc phng thuc cc thu v cc chi cc thu. S kim tra v d ton thu ngn sch cho cc n v cp di v cc n v trc thuc, v c bn khi tng hp li s thu khng thp hn s kim tra cp trn thng bo. - Phn tch, nh gi kt qu thu nm bo co, bao gm nhng ch tiu kinh t ch yu lin quan n lp d ton lm c s xy dng d ton thu nm sau. - Yu cu cc doanh nghip cn c vo k hoch sn xut - kinh doanh ca n v, cc lut, php lnh v thu v cc ch thu ngn sch, d kin s thu v cc khon phi np ngn sch, d kin s thu gi tr gia tng c hon theo ch gi c quan thu v c quan c Nh nc giao nhim v thu ngn sch. 2.1.4.2. Xy dng d ton Xy dng d ton l khu s dng cc cn c, vn dng tng hp cc yu t kinh t chnh tr, x hi, yu cu ca Nh nc v kh nng kinh t tnh ton cc ch tiu thu ca d ton. D ton thu thu cn phi t c nhng yu cu v ni dung sau: 252

Mt l, phi tnh ton xc nh c tng ch tiu ca d ton thu thu. Nhng ch tiu d ton thu thu phi c tnh ton trn c s mc tiu pht trin kinh t, x hi; cc lut, php lnh thu, cc ch thu nh nc ang c hiu lc thi hnh. Cc ch tiu d ton phi phn theo tng khu vc kinh t, sc thu v chi tit n tng ngnh tng n v (tu theo cp qun l). Hai l, phi tng hp cc ch tiu, ln cn i ton b, v phn nh theo biu mu quy nh. cc cp a phng, d ton thu thu phi c tng hp ln c quan thu cp trn. B Ti chnh (Tng cc Thu) phi tng hp d ton thu ni a ca c nc. Ba l, phi lp bn thuyt trnh v cc iu kin, cc l do, tnh kh thi ca vic thit lp cc ch tiu d ton. Bn l, phi xut c cc bin php ch yu phn u hon thnh cc ch tiu d ton c ra. T cc yu cu trn, ni dung bo co xy dng d ton gm: - i vi bo co tnh hnh thc hin d ton thu ngn sch Nh nc nm hin hnh bao gm: + Cc vn bn thuyt minh theo cc ni dung: tnh hnh thc hin d ton thu; nhng bin php b sung t chc thc hin thu NSNN nm hin hnh; tnh hnh thc hin cc gii php ti chnh - ngn sch theo ngh quyt ca Quc hi (Tng cc Thu) hay ca Hi ng nhn dn (cc thu). + Cc biu mu s liu theo qui nh hng nm. - i vi d ton thu ngn sch Nh nc nm sau bao gm: + Cc vn bn thuyt minh theo cc ni dung: cc cn c xy dng d ton ngn sch Nh nc (nhim v pht trin kinh t - x hi; cc chnh sch, ch thu, c s xy dng d ton thu); mc tiu, nhim v ca thu ngn sch nh nc trn a bn; cc bin php chng tht thu ngn sch nh nc; cc chnh sch v bin php ch yu v kinh t nhm thc hin hon thnh nhim v thu ngn sch nh nc. + Cc biu mu s liu theo qui nh hng nm 2.1.4.3. Thm nh v tng hp d ton trnh cp c thm quyn Thm nh v tng hp d ton l cng vic trao i, phn tch cc vn trong d tho d ton gia cc cp bo v d ton v cp trn c thm quyn xem xt, thm nh v tng hp d ton. Trong khi thm nh v tng hp d ton, cp bo v d ton phi thuyt trnh d tho ca mnh, a ra cc cn c ca vic lp d ton. Trn c s , cp trn xem xt cho kin, trao i v i n s thng nht v d ton. Vic thm nh v tng hp d ton phi c thc hin tun t t cp di ln cp trn (cc thu, Tng cc Thu, B Ti chnh). vic thm nh v tng hp d ton trong ni b ngnh Thu c hiu qu, ngnh Thu c th t chc tho lun trc tip. i vi cc tnh, thnh ph, B Ti chnh lm vic vi U ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc Trung ng tho lun v d ton ngn sch (gm c thu v chi) i vi nm u ca 253

thi k n nh ngn sch, cc nm trong thi k n nh ngn sch, B Ti chnh lm vic vi U ban nhn dn tnh, thnh ph khi U ban nhn dn tnh, thnh ph c yu cu. Trong qua trnh lm vic, lp d ton NSNN, xy dng phng n phn b ngn sch Trung ng, nu c kin khc nhau gia B Ti chnh v cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, c quan khc Trung ng, cc a phng, th B Ti chnh phi trnh Chnh ph hoc Th tng Chnh ph nhng kin cn khc nhau quyt nh theo thm quyn. Nguyn tc ny cng c p dng trong qu trnh lp d ton ngn sch, xy dng phng n phn b ngn sch a phng. 2.1.4.4. Giao d ton Chnh ph trnh Quc hi v d ton ngn sch, trong c d ton thu ni a. Sau khi c Quc hi thng qua, th d ton thu ni a c giao chnh thc cho cc b, ngnh, v cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng. B Ti chnh, Tng cc Thu c trch nhim t chc thc hin. Quc hi quyt nh d ton ngn sch Nh nc, phn b ngn sch Trung ng nm sau trc ngy 15/11 nm trc. Cn c nhim v thu, chi ngn sch c cp trn giao, U ban nhn dn cc cp c trch nhim lp d ton ngn sch a phng (trong c nhim v thu), phng n phn b ngn sch cp mnh trnh Hi ng nhn dn cng cp quyt nh v bo co c quan hnh chnh Nh nc v c quan ti chnh cp trn trc tip. Hi ng nhn dn cp tnh quyt nh d ton ngn sch a phng, phn b ngn sch cp tnh nm sau trc ngy 10/12 nm trc. D ton thu thu do Hi ng nhn dn quyt nh c th cao hn hoc bng d ton thu thu do Chnh ph giao (d ton do Quc hi thng qua). 2.2. T chc thc hin d ton thu thu T chc thc hin d ton l giai on tip theo ca vic lp d ton. y l giai on c tm quan trng quyt nh phn u hon thnh cc ch tiu d ton c giao. Vic t chc thc hin d ton thu cn phi c s phi hp ng b gia cc bin php chuyn mn nghip v vi s ch o st sao ca cp chnh quyn cng nh cc ngnh chc nng c lin quan. t chc thc hin d ton php lnh, c quan thu cn lp v giao d ton qu, thng, d ton phn u. y l d ton c tnh cht iu hnh thu. 2.1.1. C th ho d ton t chc iu hnh D ton qu, thng D ton qu v thng i vi ngnh Thu l mc tiu, nhim v c th ca qu, thng m c quan thu phi thc hin. i vi ngnh Ti chnh v U ban nhn dn cc cp th d ton qu v thng c ngha quan trng trong vic b tr k hoch chi tiu ca qu, thng ph hp vi tin thu. D ton thu qu, thng bao gi cng mang tnh tch cc phn u, ng thi mang tnh vng chc, st vi tnh hnh bin ng kinh t - x hi. D ton thu qu, thng c tng hp c nm thng cao hn d ton php lnh. Tuy nhin, mi qu c th 254

khc nhau do din bin tnh hnh kinh t - x hi khc nhau hoc do c nhng khon thu mang tnh thi v. D ton qu Cn c xy dng d ton qu l d ton php lnh nm, s liu thu cc qu tng ng qua cc nm, d ton ng k ca cc thu hoc d ton phn u, tnh hnh kinh t v kh nng thc hin nhim v thu. Trn c s , xy dng s thu trong tng qu ph hp vi quy lut vn ng ngun thu. Xt v mt ni dung, d ton qu ch phn nh theo khon thu (khng chi tit theo sc thu nh gi tr gia tng, tiu th c bit, thu nhp doanh nghip, ti nguyn...). Vic thm nh v giao d ton ch thc hin trong phm vi ni b ngnh Thu. D ton thng D ton thng l d ton tc nghip c th hon thnh d ton qu v trn c s hon thnh d ton nm. Cc c s trc tip qun l thu thu (cc thu, chi cc thu) phi lp d ton thng giao nhim v cho cc n v thuc v trc thuc: phng, t, i. D ton thng l d ton chi tit phn theo tng i tng thu, tng khu vc kinh t nhm mc ch theo di, n c st sao qu trnh t chc qun l thu. D ton phn u D ton phn u thng c c quan thu cp trn d kin (m khng phi c xy dng t cp di ln) cn c vo tnh hnh thc hin d ton ca 6 thng u nm, d ton php lnh, bin ng tnh hnh kinh t - x hi. D ton phn u mang tnh tch cc, l ci ch t ra c quan thu cc cp phn u. i lin vi vic giao d ton phn u, c quan thu cp trn thng km theo cc phn thng vt cht gn vi kt qu thc hin d ton phn u lm ng c kch thch cc n v thi ua hon thnh xut sc nhim v thu. iu chnh d ton thu thu Trong qu trnh thc hin d ton, c nhng trng hp phi thc hin iu chnh d ton thu thu. iu chnh d ton l s b tr li cc mc tiu nhim v thu ph hp vi nhng bin ng ln trong nn kinh t quc dn. Nhng bin ng ny thng l nhng bin ng bt thng, khng mang tnh quy lut c nh hng ln n tnh hnh kinh t - x hi v do nh hng ti kh nng, nhim v thu ca ngn sch. Trng hp s thu, chi c bin ng ln so vi d ton c quyt nh, cn phi iu chnh tng th th Chnh ph trnh Quc hi, U ban nhn dn trnh Hi ng nhn dn cng cp quyt nh iu chnh d ton ngn sch (trong c phn thu) theo qui trnh lp, quyt nh d ton thu nh nu trn. 2.2.2 Trin khai thc hin nhim v thu thu Sau khi d ton qu, thng c giao n tng cp qun l thu c s, c quan thu cc cp phi tin hnh ng b cc bin php nghip v tng bc thc hin nhim v thu. Cc bin php chnh t chc thc hin d ton thu thu l: 255

- T chc thc hin tt quy trnh qun l thu thu, to iu kin phi hp nhp nhng gia cc b phn c lin quan trong quy trnh m bo hiu qu cao nht. - T chc thc hin tt cng tc tuyn truyn h tr i tng np thu i tng np thu hiu r chnh sch thu, th tc k khai, np thu, t chp hnh tt php lut thu. - Thc hin cng tc thanh tra, kim tra i tng np thu, pht hin cc trng hp trn lu thu, x l cc trng hp vi phm php lut thu; m bo s cng bng v thc hin nghim minh php lut thu. - n c v cng ch thu cc trng hp n ng thu. - ng dng cng ngh tin hc trong cng tc qun l thu. T chc tt h thng thng tin qun l i tng np thu v h thng thng tin trong ni b ngnh thu phc v cho s ch o, iu hnh ca c quan thu cc cp. - T chc phi hp cc lc lng, cc ngnh c lin quan thu thu v n c thu np, chng n ng, trn lu thu. 2.2.3 nh gi thc hin d ton. nh gi tnh hnh thc hin d ton, thng tin v s thu c cp nht hng ngy v c truyn bo co hng ngy v Tng cc Thu. nh k vo gia thng i vi cp chi cc v trc ngy 20 hng thng i vi cc thu, c quan thu cc cp phi bo co ln c quan thu cp trn v c s thu ca c thng v s thu lu k, bo co nh gi tnh hnh thc hin d ton: phn tch nhng khon thu t cao, nhng khon thu t thp, tm nguyn nhn v ra bin php ch o thu. Vic nh gi tnh hnh thc hin d ton thu thu s gip cc cp thc hin d ton nh gi mt cch ng n, st thc v tnh tin tin v hin thc ca d ton thu thu, tnh hiu qu ca cc bin php t chc thc hin d ton thu thu. T , rt ra nhng bi hc kinh nghim cn thit trong qu trnh t chc xy dng d ton cng nh qu trnh t chc hnh thu, lm c s cho vic lp d ton thu nhng nm sau c tt hn, vi nhng bin php t chc thc hin t hiu qu cao hn. Mun vy, vic nh gi tnh hnh thc hin d ton cn c da trn cc ch s so snh km theo vic phn tch cc ch s theo nhng phng php ph hp. Cc ch s l: mc hon thnh d ton (kt qu t c so vi d ton php lnh, d ton phn u nm, hoc so vi d ton thng, d ton qu...), t l tng trng v thu... Vic phn tch nh gi tnh hnh thc hin d ton mun c kt qu tt cn phi cao tnh trung thc, chnh xc, khch quan, ch r c cc nguyn nhn v mc nh hng n thu ngn sch. Cc nhn t v kinh t gm tng trng kinh t; ch s gi c; kim ngch xut, nhp khu; tc tng trng ca cc mt hng c t l np ngn sch ln; tc tng vn u t x hi; s c s kinh doanh mi c thnh lp; s doanh nghip c c phn ho; tc tng vn u t nc ngoi; mc sng ca dn c... 256

Cc nhn t v chnh sch bao gm s thay i ca cc lut, php lnh v cc vn bn qui phm php lut khc v thu nh hng lm tng, gim thu. Ngoi ra, s thay i ca cc chnh sch khc cng c th nh hng n thu ngn sch, v d nh chnh sch c phn ho doanh nghip nh nc, trong c min gim thu, chnh sch huy ng vn u t s c tc ng kch cu, lm tng thu ngn sch, chnh sch hn ch xe my nh hng n thu l ph trc b... Cc nhn t v v qun l gm cc bin php nghip v ca c quan thu thc hin trong qu trnh qun l thu thu, th hin cht lng qun l ca c quan thu. Trong nhng nhn t ny, cn phi c phn bit u l nhn t khch quan, u l nhn t ch quan tc ng n kt qu thu ngn sch, t c rt nhng kinh nghim cn thit cho vic lp d ton v t chc thc hin d ton nhng k tip theo. bt k nc no trn th gii, d bo thu l mt khu khng th thiu gip chnh ph xc nh nhu cu chi tiu cng nh nh hng cng tc qun l thu. Tuy nhin s d bo khng tr thnh ch tiu php lnh nh Vit Nam. nhiu nc trn th gii, d bo thu c thc hin bng phng php tnh ton ton hc thng qua m hnh kinh t lng. Xc nh cc tham s c lin quan n kt qu thu thu, t xy dng m hnh ton hc biu th quan h gia cc tham s v s thu trn c s tnh ton tng, gim ca din chu thu cng vi phng php xc nh mc tng trng v thu... xc nh s d bo v thu. i vi Vit Nam, k hoch ho l mt trong nhng cng c qun l cn thit trn tt c cc lnh vc ca i sng kinh t - x hi. Tuy nhin, vic qun l kinh t bng k hoch ch thc s mang li hiu qu khi k hoch thc s mang tnh tin tin v hin thc. Mun t c iu , cng tc lp, t chc thc hin d ton thu thu cn c tin hnh mt cch nghim tc, trung thc v khch quan. Qun l kinh t bng k hoch l mt phng php khoa hc, v vy, d ton thu thu l mt khu quan trng trong qun l thu thu. Bt c d ton no nu ch c lp mt cch hnh thc u khng nhng khng mang li kt qu mong mun m thm ch cn c th lm sai lch cc bin php qun l. Trong qu trnh ci cch hnh chnh thu, cng tc d ton thu thu ca Vit Nam cng ang dn dn c ci tin trn c s hc tp kinh nghim ca cc nc trn th gii, vi mc tiu l nh gi, d bo thu ngy cng st thc t v chnh xc, thc s l mt cng c iu hnh ngn sch c hiu qu.

257

Chng13

K ton v thng k thu

1. K ton thu 1.1. Gii thiu chung v cng tc k ton thu 1.1.1. Khi nim, c im k ton thu K ton thu l qu trnh thu thp, ghi chp, phn nh cc nghip v kinh t pht sinh lin quan n qu trnh qun l thu thu. K ton thu c cc c im ch yu sau y: Th nht, chng t k ton thu rt quan trng, mt s loi chng t k ton c gi tr ngang tin nh cc loi bin lai, ho n, giy np tin thu, tin pht,... Th hai, k ton thu c thc hin theo phng php ghi n phn theo mc lc Ngn sch Nh nc. Do c quan thu l c quan hnh thu, vic phn phi v s dng tin thu cho cc cp th hng khng thuc phm vi ca ngnh thu. V vy, k ton thu ch cn ghi n nhm phn nh s thu bng tin c huy ng vo Ngn sch thng qua cc cp ca c quan thu, chi tit theo tng i tng np. 1.1.2. Yu cu, nguyn tc ca k ton thu 1.1.2.1. Yu cu ca k ton thu K ton thu cung cp d liu cho vic ra quyt nh qun l v php ch trong lnh vc thu nn cn phi m bo c nhng yu cu sau: Trc ht, k ton thu phi m bo tnh ton, ghi chp, phn nh mt cch chnh xc, khch quan, trung thc, kp thi cc nghip v pht sinh trong qui trnh qun l thu thu. Th hai, s liu ca k ton thu phi m bo khp ng vi s liu c lin quan ca Kho bc Nh nc v c quan ti chnh. S thu ca c quan thu cp di phi c phn nh v tng hp thnh s thu ca c quan thu cp trn. S thu c tng hp B Ti chnh phi l s thu pht sinh ca c nc. Th ba, s thu thu phi c phn nh ghi chp theo ng mc lc ca NSNN to iu kin thun li cho vic tng hp s liu v phn tch Ngn sch v lnh vc thu. Nhng yu cu trn y va c tnh cht chung nh mi h thng k ton khc li va c tnh cht c th ca ngnh thu. Do vy, cng tc k ton thu phi c t chc mt cch khoa hc, cht ch, t m v r rng. 1.1.2.2. Nguyn tc ca k ton thu 258

H thng k ton thu c t chc v thc hin theo nguyn tc tp trung thng nht trong ton b h thng thu thu Nh nc. S tp trung thng nht c th hin trn cc mt: - Thc hin theo ch k ton thng nht. - H thng bin lai, chng t, s sch, bo co k ton theo mu c ban hnh thng nht trong c nc. Theo qui nh ti Lut Ngn sch Nh nc, tt c cc khon thu, chi ca NSNN phi c hch ton y vo NSNN. B my qun l thu thu nc ta c t chc thng nht t Trung ng n a phng nn h thng k ton thu cng phi c t chc thng nht nhm to iu kin tt cho vic tng hp s liu v thc hin tin hc ho ton ngnh. n v tnh ton v ghi chp vo chng t, s sch k ton c qui nh thng nht bng ng Vit Nam. Trng hp c cc khon thu bng ngoi t th c qui i ra ng Vit Nam theo t gi hch ton theo qui nh ca B Ti chnh. Trng hp thu bng hin vt, phi qui i thnh tin theo mc gi th trng ti a phng phn nh vo NSNN. i vi k ton cc loi hng ho tm gi, tch thu v k ton n ch phi dng n v o lng chnh thc ca Nh nc. 1.2. Cng tc k ton thu hin hnh Vit Nam K ton trong mt c quan thu c th gm cc ni dung: K ton kinh ph, vt t, ti sn, vn, qu; k ton theo di thu np tin thu; k ton hng tm gi, tch thu; v k ton n ch. Tuy nhin, phn k ton kinh ph, vt t, ti sn, vn qu ca c quan thu thuc phn hnh k ton hnh chnh, s nghip, khng thuc phn hnh k ton nghip v thu. Do vy, cng tc k ton thu theo qui nh hin hnh Vit Nam bao gm 3 ni dung sau: 1.2.1. K ton thu np tin thu y l ni dung cng vic quan trng nht ca k ton thu nhm xc nh c s cho cng tc thu thu, theo di din bin thu np i vi tng loi thu, tng i tng np thu. K ton thu np tin thu c tin hnh theo cc bc cng vic sau: 1.2.1.1. Kim tra tnh thu, lp s thu v ra thng bo thu y l nghip v u tin nhm xc nh c s php l cho cng tc t chc thu thu i vi tng i tng np thu. Cng vic thc hin khu ny c chnh xc hay khng c 259

nh hng trc tip n s thu vo Ngn sch v quyt nh ngha v np thu ca tng i tng np thu. Thc hin qui trnh qun l thu thu theo phng php i tng t tnh, t k khai, np thu v qun l tch ba b phn: b phn n c thu np, b phn tnh thu, b phn kim tra, thanh tra, k ton thu c nhim v c th l: hng thng nhn t khai t phng qun l thu, tin hnh nhp ngay vo my tnh theo cc ch tiu v s liu trn t khai ca i tng np thu. Sau , cn c vo s n k trc chuyn sang, tnh s thu phi np k ny da vo t khai, danh sch n nh thu hoc s b thu c duyt (i vi h kinh doanh nh) tnh ra s thu phi np trong k v in thng bo thu cho cc i tng np thu (tr thu GTGT, thu TNDN, thu TTB ca cc c s kinh doanh np thu GTGT theo phng php khu tr). 1.2.1.2. K ton s thu np vo Kho bc y l cng vic c thc hin hng ngy theo st din bin ca qu trnh thu np thu. K ton va phi phn nh chnh xc s thu c np vo Kho bc, va phi n c i tng np thu v cc cn b thu thu trc tip np kp thi tin thu vo Kho bc, ngn nga cc hin tng tham , xm tiu hoc chy , chm np tin thu. a) Chng t k ton thu Cn c ghi s k ton thu l cc chng t thu np tin thu, gm cc loi ch yu sau: - Bin lai thu thu Bin lai thu thu l mt loi chng t do c quan thu pht hnh khi thu tin thu t cc i tng np thu. Bin lai thu no s dng thu loi thu . Ring bin lai thu tin dng thu tin pht, tin bn hng, tch thu v cc khon thu khc. Bin lai thu thu c lp thnh 3 lin: lin 1 bo sot, lin 2 giao cho ngi np thu, lin 3 lu ti cung. Cn b thu v cn b u nhim thu phi vit bin lai y , r rng cc ch tiu in sn trc mt ngi np thu, cm ty xo bin lai. Bin lai phi dng t s nh n s ln, khng c dng 2 quyn bin lai cng mt lc. n ngy quy nh cn b thu thu v u nhim thu phi mang tt c cc loi bin lai thu hin ang gi v chi cc thu thanh ton. Cn b k ton phi thu hi ton b cc quyn bin lai s dng lu ti chi cc. 260

- Giy np tin: dng thu v np thu cho cc i tng c a im sn xut kinh doanh c nh, trc tip np thu ti Kho bc hoc ngn hng (nu np bng chuyn khon). Giy np tin cn c s dng cho cn b thu, cn b c u nhim thu, cc n v mua hng mang tin thu, tin pht, tin bn hng tch thu np vo Kho bc. Mi giy np tin c lp thnh 5 lin (nu l giy np tin bng tin mt) hoc 6 lin (nu np bng chuyn khon). + Mt lin lm bin lai cho i tng np thu. + Mt lin lm chng t cho Kho bc. + Mt lin lm chng t gi cho c quan Ti chnh. + Mt lin hi bo cho c quan Thu. + Mt lin lu ti cung giy np tin. + Mt lin lm chng t cho ngn hng (trong trng hp np bng chuyn khon). - Lnh thu thu: l loi chng t thu dng thu tin pht i vi cc i tng np thu c ti khon ti Ngn hng hay Kho bc. Lnh thu thu do C quan thu lp thnh 6 lin v gi cho cc bn ging nh giy np tin bng chuyn khon. - Giy min nhim tin thu b tn tht y l loi chng t c lp khi c quyt nh ca c quan c thm quyn x l min nhim s tin thu b tn tht trong qu trnh hnh thu. Giy ny c lp lm 2 lin: mt lin giao cho ngi c min nhim, lin kia gi li lm chng t cho c quan thu. - Chng t hon thu, giy tr li tin thu: dng trong trng hp c hon thu, thu thu nhm, thu thu tha... c quan thu phi tin hnh hon thu, thoi tr thu cho i tng np thu theo ng qui trnh. - Giy tr tin thng: dng trong trng hp qu trnh chng tht thu thu, chng trn, lu thu c kt qu c khen thng theo qui nh. Cn c vo quyt nh x l v quyt nh khen thng ca tng v vic, lp chng t theo mu qui nh. Cn c vo cc chng t thu np thu, hon thu, hoc giy min nhim tin thu b tn tht... k ton tin hnh ghi vo cc s k ton cho ph hp. b) S k ton thu: Gm 10 loi. Loi 1: S thu (Mu ST1). Dng phn nh s thu phi np hng thng (k c s n ca cc thng trc) ca cc i tng np thu theo tng khu vc 261

kinh t, tng min, trm, x, phng, tng ngnh ngh kinh doanh, tng n v ch qun. S thu mu ST1 gm cc s: + S thu mn bi (ST- 1A). + S thu dng cho cc i tng np thu theo phng php khu tr (ST- 1B). + S thu s dng t nng nghip (ST- 1C). + S theo di thu np thu s dng t nng nghip dng cho cy hng nm v cy lu nm phn theo hng t (ST- 1D). + S theo di thu np thu s dng t nng nghip dng cho cy ly g v cy lu nm thu hoch mt ln (ST1). + S thu dng cho cc i tng np thu theo phng php n nh (ST - 1E). Cn c ghi s thu l t khai do cc i tng np thu v mc n nh thu c duyt, cn b k ton tnh thu v ghi vo s thu. Cn c vo hi bo do Kho bc hoc ngn hng chuyn n chm s thu. S thu lp xong phi c th trng c quan thu duyt v l c s ra thng bo thu cho cc i tng np thu. Loi 2: S nht k thu XNQD (Mu ST2). Dng tng hp s thu ca tng doanh nghip np vo Kho bc Nh nc theo tng loi chng t, tng loi thu v theo th t thi gian. Cn c vo cc hi bo ghi s hng ngy, mi t s dng theo di mt doanh nghip. Loi 3: S nht k thu ngoi quc doanh (Mu ST3). Dng theo di, ghi chp, tng hp s thu thu, s thu np Ngn sch, s thu tn theo tng loi thu ca cc i tng np thu thuc khu vc kinh t NQD. Cn c vo s thu np bin lai thu hoc giy np tin, bin bn v quyt nh x l, giy min nhim tin thu b tn tht, giy tr tin thng ghi s theo di hng ngy. Loi 4: S theo di n ng thu (Mu ST4). Dng theo di s thu n, s thu n thu c v s thu cn n tnh n k ghi s. Cn c vo kt qu chm s thu, cui thng phn nh vo s ST4 v thng bo cho cc b phn qun l bit n c n ng kp thi. 262

Loi 5: S theo di tin thu b tn tht (Mu ST5). Dng theo di, phn nh tnh hnh tham , xm tiu tin thu, s dng tin thu sai nguyn tc. Cn c ghi s l cc Bin bn tn tht v Quyt nh x l, giy min nhim tin thu b tn tht ghi s. Loi 6: S theo di s thu phi thu thm v tr li (Mu ST6). Hng ngy cn b k ton kim tra, thm hch y , kp thi tt c cc bin lai thu thu v ghi cc kt qu kim tra, pht hin cc chng t thu tha, thu thiu, vo s v thng bo cho b phn qun l bit thu thm hoc tr li cho ngi np thu. Loi 7: S tng hp s thu XNQD (Mu ST7). Dng theo di v tng hp s thu t cc XNQD. Cn c vo bo co chi tit s thu ca cc doanh nghip khu vc quc doanh ghi s, theo tng cp qun l (Trung ng, tnh, huyn), tng ngnh ch qun, tng doanh nhip, theo tng mc thu ca mc lc Ngn sch Nh nc, hng thng tng hp ln bo co thu. Loi 8: S tng hp s thu NQD (Mu ST8). Dng tng hp s thu thu c t khu vc kinh t NQD. Cn c vo bo co s thu NQD ghi s. Mi loi thu, mi thnh phn kinh t ghi vo mt t ring theo di. Loi 9: S tng hp thu ph, l ph (Mu ST13). Cn c vo cc bo co thu np ph, l ph ca cc chi cc, cc phng qun l vo s. Loi 10: S thu t (mu ST14A v ST14B). Dng cho i tng np thu i vi t , t xy dng cng trnh th (ST14A) v i tng np thu t nng thn (ST14B). 1.2.1.3. Bo co k ton thu m bo ch thng tin kp thi phc v cho vic ch o cng tc hnh thu, nh k n v cp di phi bo co kt qu thc hin cng tc thu thu cho cp trn. Ch bo co k ton thu c qui nh thng nht trong ton Ngnh theo 2 loi bo co: Bo co nhanh v bo co tng hp. Bo co nhanh (mu BC2) gm 2 loi: - in bo hng ngy: c p dng cho mt s a phng c s thu ln, c nh hng quyt nh n cn i Ngn sch ca c nc nh: H Ni, TP H Ch Minh, ng Nai, B Ra 263

Vng Tu, Bnh Dng, Qung Ninh, Hi Phng v mt s tnh khc. - Bo co nhanh nh k 5 ngy/ln: p dng cho cc a phng cn li. Cc chi cc thu bo co ln cc thu bng phng tin FAX hoc in thoi. Ring i vi cc cc thu thc hin bo co nhanh theo Modem truyn tin trong chng TVN theo qui nh ca Tng cc Thu. Cn c lp bo co nhanh l l s ST2, ST3, v cc s thu c lin quan. Bo co tng hp s thu trn a bn (mu BC3). Bo co BC3 c cc n v cp di lp v gi ln cho c quan cp trn theo nh k hng thng nhm phn nh kt qu thu, np chi tit theo sc thu, khu vc kinh t: doanh nghip Trung ng, doanh nghip a phng, doanh nghip ng, doanh nghip c vn u t nc ngoi, khu vc cng thng nghip v dch v ngoi quc doanh... Bo co BC3 gm 2 phn, phn nh c s thu np do ngnh thu trc tip qun l, v c cc khon thu np trn a bn khng do ngnh thu trc tip qun l thu. Cn c lp BC3 l cc bo co k ton thu, cc s thu, cc bo co thng k thu, v cc chng t ti liu lin quan n s thu np trn a bn trong k bo co. Bo co s thu doanh nghip nh nc, doanh nghip c vn u t nc ngoi (mu BC4A, BC4B). Bo co ny phn nh kt qu thu np theo tng thng, lu k n thng bo co cho tng doanh nghip 2 khu vc theo cp qun l (Trung ng, tnh, thnh ph, qun huyn...) chi tit theo tng chng, loi, khon, mc v tiu mc ca mc lc Ngn sch. C s lp bo co l cc s nht k thu XNQD, v cc s theo di s thu XNQD v cc chng t ti liu c lin quan n s thu np trn a bn trong thng bo co. Bo co tng hp s thu NQD (mu BC5). Bo co ny phn nh s thu np, tn qu hng thng ca khu vc cng thng nghip v dch v NQD theo mc lc NSNN. Cn c lp bo co l cc s thu ST3, ST8 v cc chng t, ti liu c lin quan n s thu np trn a bn trong thng bo co. Bo co s thu n ng(Mu BC6). 264

Bo co ny phn nh tng s n ng n thi im bo co, chi tit theo mc thu v tng khu vc kinh t. C s lp bo co l s ST4 v cc s thu, chng t, ti liu c lin quan. Bo co hon thu GTGT(Mu BC7). Bo co ny phn nh s thu GTGT c hon cho tng doanh nghip trong k bo co, lu k thng v lu k nm. C s lp bo co l cc s thu v cc chng t c lin quan. 1.2.2. K ton hng tm gi v tch thu Trong qu trnh qun l thu thu, c quan thu thng pht hin cc trng hp kinh doanh trn, lu thu v kinh doanh bt hp php cn phi tm thu gi hng ho tang vt, hoc tch thu theo qui nh ca php lut. V vy, cn phi c k ton hng tm gi v tch thu theo di, phn nh cc nghip v pht sinh, nhm m bo an ton ti sn ca cc i tng b tch thu, trnh tnh trng mt mt, gy mt lng tin ca nhn dn, ng thi m bo ti sn ca Nh nc khng b tht thot (trong trng hp hng ho b tch thu). 1.2.2.1. Chng t k ton hng tm gi, tch thu L cc loi chng t c lin quan n khu cng tc tm gi hoc tch thu hng ho, tang vt, bao gm: - Bin bn khm nhn: Khi pht hin c hnh vi SXKD tri php, khai man trn lu thu, cn b thu phi lp bin bn khm nhn tm gi hng ho tang vt ca ng s. Bin bn phi xc nh r tn hng, s lng, qui cch phm cp, ghi r h tn, a ch ca ng s, thi gian gii quyt hoc x l... Bin bn phi c lp thnh 2 bn, mt giao cho ng s v mt lu ti chi cc. - Phiu nhp kho, phiu xut kho hng tm gi, tch thu: phiu ny c lp khi xut, nhp kho hng ho tm gi, tch thu tr li hoc giao cho c quan mua hng trong trng hp c quyt nh x l ca c quan c thm quyn. Phiu nhp, xut kho c lp cn c vo bin bn khm nhn hoc quyt nh x l. Phiu nhp, xut kho hng tm gi, tch thu c lp thnh 3 lin: mt lin giao cho ngi np hoc ngi nhn hng, mt lin th kho gi, v mt lin k ton gi. - Bin bn bn hng tch thu Hng ho c quyt nh tch thu phi c x l kp thi bng cch giao cho cc t chc kinh doanh chuyn nghip bn. Khi giao phi lp bin bn bn hng da theo quyt nh 265

ca hi ng x l. Hi ng x l phi bao gm cc thnh phn sau: + i din c quan thu do chi cc trng lm ch tch. + i din c quan mua. + i din c quan ti chnh. + i din c quan cng an. Bin bn bn hng tch thu phi ghi r mt hang, s lng, cht lng, a im, thi gian giao hng, gi c v phng thc thanh ton... lm c s cho vic k ton bn hng tch thu. - Bin bn hao ht hng ho Trong qu trnh bo qun hng ho tm gi hoc tch thu c th xy ra mt mt hoc h hng. Trong trng hp , c quan thu phi lp bin bn xc nh r s lng, chng loi hng ho b mt mt, h hng, nguyn nhn v trch nhim bi thng lm c s cho vic k ton hng tm gi, tch thu. 1.2.3.2. S k ton hng tm gi, tch thu K ton hng tm gi v tch thu c thc hin trn s kho hng tm gi v tch thu (Mu ST9). S ny c m ti cc chi cc thu theo di tnh hnh nhp, xut, tn kho hng tm gi, tch thu. Mi loi hng ho c m v theo di ring trn mt hoc mt s trang nht nh. Cui mi k, k ton phi cng s v xc nh s tn kho, i chiu s liu vi cc b phn c lin quan, m bo khp ng lm c s cho vic lp bo co k ton. 1.2.3. K ton n ch 1.2.3.1. Khi nim v phn loi n ch n ch thu l cc loi n phm c in theo ch nh ti cc lut thu, php lnh thu, v cc vn bn qui nh ch thu ca Nh nc, dng qun l thu thu, ph v l ph cho NSNN. n ch thu l loi n phm c bit, c nhng loi n ch c tc dng ngang tin, nu s dng khng ng mc ch hoc qun l lng lo c th gy ra nhng tht thot ln cho Nh nc. Do vy, vic in n, cp pht, s dng, lu hnh n ch cn phi c theo di qun l ht sc cht ch, trnh tnh trng tht thot v li dng chim ot tin thu ca Nh nc. C 3 loi n ch c s dng trong ngnh thu: - n ch bn ly tin nh: t khai np thu, ho n bn hng, giy vn chuyn hng ho... - n ch cp pht s dng trong ngnh thu c gi tr ngang tin nh: bin lai thu tin, bin lai thu thu, giy np tin. 266

- n ch c s dng trong cng tc qun l chung nh: cc loi s thu, bo co v mu biu thng k k ton thu, t khai thu. 1.2.3.2. Nguyn tc qun l n ch Vic qun l n ch thu phi tun th theo nhng nguyn tc c bn sau y: - Tt c cc loi n ch thu u do B Ti chnh thng nht ban hnh. Tng cc Thu chu trch nhim hng dn, in n, cp pht, bn, qun l, s dng n ch thu trong phm vi c nc. Trong mt s trng hp c bit, c th u quyn cho cc thu tnh, thnh ph in, pht hnh mt s loi n ch theo mu c duyt; hoc cho php cc t chc, n v t in v s dng mt s loi n ch sau khi c B Ti chnh chp nhn. - Tt c cc c quan thu c s dng, cp pht n ch thu u phi t chc cng tc k ton n ch. - n ch nhn t nh in hoc c quan thu cp trn phi lm th tc nhp kho vo s k ton n ch sau mi c cp pht, s dng. - Ch cp n ch cho cn b thu c th trng n v gii thiu. - Mi ln khng c cp qu 2 cun bin lai cng loi cho cn b thu, v khng cp tip cc loi bin lai thu cho cn b cha thanh ton tin thu thu c theo thi gian qui nh. - Khi s dng chng t thu, ho n phi theo ng qui nh: phi ghi y , r rng cc ch tiu trn bin lai (ho n), khng c ty xo, lm nho, lm nhu nt..., Bin lai (ho n) vit sai, hng khng c x ri m phi lu ti cung, phi lt giy than vit mt ln in sang cc lin nh nhau, phi dng t s nh n s ln, ht quyn mi dng sang quyn khc. - Tt c cc i tng s dng n ch thu (ho n, bin lai) hng thng phi c bo co v tnh hnh s dng n ch cho c quan thu, ht nm phi quyt ton s s dng, s tn chuyn nm sau. - Cc loi n ch khng cn gi tr s dng, b h hng,khi thanh hu phi lp bng k xin hu v phi c s ng bng vn bn ca Tng cc Thu, n ch ht thi hn lu tr, c quan thu cc cp phi bo co c quan thu cp trn thnh lp hi ng thanh hu. 1.2.3.3. Ni dung k ton n ch thu 267

 thc hin vic theo di, qun l cht ch tnh hnh n ch, k ton phi m y cc loi s sch k ton n ch, nhm phn nh y , kp thi, chnh xc tnh hnh nhp, xut, tn tht, s dng n ch thu ca n v s dng, k c n v s dng chng t thu ph, l ph. nh k (ngy 30/6 v ngy 31/12 hng nm) k ton n ch phi phi hp vi th kho n ch hoc cn b s dng n ch t chc kim k n ch ca n v v c nhn theo ch qui nh. Ngoi ra, k ton n ch cn c nhim v lu gi an ton cc ti liu k ton n ch, cung cp y , kp thi s sch ti liu khi cn tra cu, i chiu, xc minh cc loi bin lai, chng t, ho n; ng thi, lp v gi cc bo co k ton n ch kp thi theo ng ch qui nh. a) Chng t k ton n ch thu - Phiu xut n ch: l chng t dng xut n ch cc cp. Khi lp phiu xut n ch, k ton n ch phi xem xt k cc th tc nhp n ch lm cn c lp phiu cp pht n ch. n ch thu phi c cp trc tip cho n v, c nhn s dng n ch. Nht thit k ton khng c cp qua cc khu trung gian. Cn c lp phiu xut n ch gm: + Giy gii thiu xin cp n ch thu (km theo bng k) ca cc c quan, n v. + Quyt nh v bin bn ca Hi ng x l mt bin lai tng trng hp c th. + Bin bn kim k nh k 30/ 6 v 31/ 12 hng nm c chnh lch thiu c th trng n v duyt. + Bng k chng t v s ST10 ca cn b thu lm cn c cp tip bin lai thu cho cn b thu. - Phiu nhp n ch (hoc bng k chng t): Dng cho cc cp nhp n ch vo kho trong trng hp lnh cp trn, nh in hoc thu hi tr li kho n ch. Khi lp phiu nhp n ch, k ton n ch phi cn c vo: + Phiu xut kho ca nh in. + Phiu xut n ch ca c quan cp trn + Phiu xut n ch ca c quan cp di + Bin bn kim k nh k cc ngy 30/6 v 31/12 nu c chnh lch tha c th trng c quan duyt.

268

Phiu nhp, phiu xut n ch phi c lp thnh 3 lin, lin 1 lu ti cung (k ton n ch gi), lin 2 giao cho ngi nhn n ch, lin 3 giao cho th kho n ch. - Cc loi giy t v tn tht n ch thu c c quan c thm quyn duyt. Yu cu ca vic lp chng t k ton n ch l phi ghi r ngy, thng, loi n ch, s lng t n ch, s xri trong tng quyn, tn v a ch ca ngi nhn. b) S k ton n ch - S lnh thanh ton tin v n ch (Mu ST10) S ny c m tt c cc i tng c s dng bin lai thu, giy np tin... theo di tnh hnh s dng bin lai v thanh ton tin thu thu vi cn b thu. S ST10 ch m cc chi cc thu v cc phng trc thuc cc thu c giao nhim v trc tip qun l thu. S ST10 c lp thnh 2 quyn: mt quyn lu ti b phn k ton ni cp pht, mt quyn giao cho cn b s dng n ch gi. Khi nhn v thanh ton bin lai, cn b thu v k ton n ch phi k vo trong c 2 s ca nhau. Mi loi n ch c theo di ring mt s trang nht nh. Cn c ghi s l bng k chng t v phiu xut n ch. - S theo di n ch bn thu tin (Mu ST11) Dng theo di tnh hnh bn v thanh ton tin i vi n ch bn thu tin. cc cp chi cc, cc, v Tng cc Thu. S c lp thnh 2 quyn: mt quyn lu k ton n ch, mt quyn n v nhn n ch bn. Mi loi n ch dnh ring mt s trang nht nh theo di. Cn c ghi s l: phiu xut n ch, phiu nhp n ch, sc u nhim chi chuyn tin, s n ch bn trong thng. - S theo di tnh hnh n ch (ST12) Dng theo di tnh hnh nhp, xut v s dng tt c cc loi n ch, c lp cc chi cc v cc thu. Cn c vo phiu nhp, xut, thanh ton n ch ghi vo s ST12. - S tng hp tn tht n ch v kt qu x l (Mu ST21) c m c 3 cp theo di tnh hnh tn tht v x l tn tht bin lai, ho n. Cn c ghi s: l bo co v vic mt chng t thu (BC21), thng bo v vic mt ho n chng t (BC23), v bo co tnh hnh mt chng t thu chi cc. 269

- S theo di cc doanh nghip mua, s dng ho n (ST23) v s theo di h, c s t nhn kinh doanh, dch v mua, s dng ho n (ST24). Cc loi s ny c m ti cc chi cc hoc cc thu theo di tnh hnh mua, v s dng ho n i vi cc doanh nghip. Mi n v dnh mt s trang nht nh theo di. c) Bo co k ton n ch Vic qun l, s dng n ch thu ca cc cp, cc n v c phn nh qua bo co n ch thu. Bo co n ch thu bao gm: - Bo co n ch thu (BC8) Hng thng c quan s dng n ch thu phi tng hp bo co tnh hnh s dng n ch thu vi c quan thu, k c cc n v s dng chng t thu ph, l ph. Cn c lp bo co l dng cng trong thng s ST12, mi loi n ch ghi vo mt dng trong BC8. - Bo co v vic mt chng t thu (BC21): dng cho cn b thu thu hoc cn b u nhim thu thu, ph, l ph khi lm mt chng t thu. - Bo co v vic mt ho n chng t (BC23): cc n v thu cp di lp BC23 gi ln cc n v thu cp trn nhm bo co v vic mt ho n, chng t. - Bng kim k cc loi bin lai thu: BC25 nh k vo cc ngy 30/6 v ngy 31/12 hng nm, cc chi cc thu, cc thu v Tng cc Thu, k c cc cn b s dng bin lai tin hnh kim k cc loi bin lai thu, ho n... ng thi, phi lp BC25. - Bo co quyt ton BC20: Cc n v thu cp di lp BC20 tng hp tnh hnh bn n ch trong thng hoc trong qu, gi ln n v thu cp trn. 2. Thng k thu 2.1. Gii thiu chung v cng tc thng k thu 2.1.1. Khi nim, c im thng k thu Thng k thu l mt phn ca cng tc thng k ni chung nhm tng hp cc thng tin trong qu trnh t chc qun l thu thu, phc v cho yu cu nghin cu v qun l nh nc. Cng tc thng k thu nhm mc ch: - Cung cp h thng thng tin cn thit mt cch c h thng v din bin ca cng tc thu thu phc v cho cng tc qun l v cng tc b sung chnh sch thu. 270

Qu trnh thc thin cc lut thu trong thc t pht sinh rt nhiu vn cn c gii quyt nh tht thu thu, cc tiu cc hay hn ch trong qu trnh qun l thuTrong c nhng vn mang tnh cht c bit, ng thi, c nhng vn pht sinh mang tnh h thng, i hi ngnh thu phi tm ra nhng vn c tnh h thng phc v cho cng tc qu l thu hiu qu hn. Mt khc, cc lut thu c nghin cu v ban hnh trong iu kin kinh t - x hi c rt nhiu bin ng. V vy, c th ny sinh nhng vng mc hn ch, khng ph hp vi thc t khch quan, i hi phi c qu trnh kim nghim nh gi. Ngnh Thu cn phi nm c nhng thng tin, din bin trong qu trnh thc hin cc lut thu phc v cho cng tc b sung chnh sch thu. - Nhm cung cp s liu, tnh hnh kinh t - x hi c lin quan n cng tc thu thu phc v cho vic xy dng cc cn c lp d ton thu thu. cng tc qun l thu thu c hiu qu, cn thit phi lp d ton thu thu nm bt trc c cc yu t nh hng ti qu trnh qun l thu, ng thi cc ch tiu k hoch l thc o nh gi hiu qu ca qu trnh qun l thu. Ngoi ra, lp d ton thu thu c tnh tin tin v st vi thc t th phi d on c nhng din bin kinh t - x hi, cn nm c xu hng vn ng mang tnh qui lut ca cc hin tng kinh t - x hi c lin quan n cng tc qun l thu thu, thng k thu nhm gii quyt vn . Thng k thu c cc c im ch yu sau: + Thng k thu nghin cu mt lng ca qu trnh t chc qun l thu thu. Thng k thu nu bng con s v qui m, kt cu, tc pht trin ca i tng np thu, cc ngun thu ca tng loi thu. Nhng s liu ny bao gi cng bao hm ni dung kinh t - x hi nht nh. Thng qua nhng s liu ny, cc nh qun l c th rt ra tnh qui lut ca hin tng cn nghin cu phc v cho qu trnh qun l thu thu. + Thng k thu nghin cu hin tng s ln ca qu trnh t chc qun l thu thu. Thng k thu nhm tng hp cc thng tin ca qu trnh qun l thu thu, phc v cho cng tc nghin cu, qun l ca Nh nc. Mt lng ca cc hin tng c bit thng chu tc ng ca nhiu nhn t, mc nh hng ca cc nhn t n cc hin tng cc bit rt khc nhau. Nu ch cn c vo hin tng c bit th khng th nh gi bn cht ca hin tng. Ch thng qua nghin cu hin tng s 271

ln, tc ng ca cc nhn t ngu nhin c trit tiu, biu hin s lng v bn cht v qui lut ca cng tc qun l thu thu mi th hin r rt. + Thng k thu bao gi cng gn lin vi iu kin kinh t - x hi c th. iu kin kinh t - x hi khc nhau s nh hng trc tip ti cng tc t chc qun l thu thu c v s lng cng nh cht lng. Thng qua s liu thng k thu, chng ta nm bt c tc ng thc t ca chnh sch thu i vi nn kinh t - x hi. V vy, m bo s liu thng k thu chnh xc, phn nh ng thc t khch quan, khi tin hnh cng tc thng k thu bao gi cng phi gn vi iu kin kinh t - x hi c th. 2.1.2. Yu cu, nguyn tc ca thng k thu t c nhng mc tiu t ra, thng k thu phi c thc hin mt cch y , kp thi, trung thc, khch quan trn c s m bo b mt v s liu, t liu thng k. Thng k thu cung cp c s d liu phc v cho vic qun l tm v m nn cn phi c s thng nht cao v cc ch tiu, biu mu, phng php iu tra ghi chp, k thut tng hp v phn tch d liu. Trn c s nhng yu cu, nguyn tc trn, thng k thu c nhim v c th sau: + Ghi chp, phn nh y cc ch tiu thng k c qui nh. + Thc hin tng hp s liu, phn loi s liu theo cc tiu thc v phn nhm, phn t thng k theo mc ch. + Lp v gi bo co thng k y , kp thi cho cc cp c lin quan. 2.2. Cng tc thng k thu hin hnh Vit Nam 2.2.1. Ni dung ca cng tc thng k thu 2.2.1.1. Thng k cc i tng np thu Thng k v i tng np thu nhm nm chc v s lng, qui m, tnh cht ca cc i tng np thu t phn tch din bin, xu hng thay i v xc nh cc ngun thu cn khai thc. Thng k i tng np thu thc hin theo 3 loi khc nhau trn c s 3 loi biu mu: Danh b cc doanh nghip nh nc (mu TKT 1A). Danh b cc doanh nghip ngoi quc doanh (mu TKT 1B). 272

Danh b cc doanh nghip c vn u t nc ngoi (mu TKT 1C). Cc ch tiu ghi s trn cc biu mu bao gm: - S th t v m s. - Tn n v hoc h np thu. - a ch ca i tng np thu. - Tng s ngi lao ng. - Vn sn xut kinh doanh. - Tng doanh thu. - Tng chi ph. - Tng s thu np ngn sch. V nguyn tc, s danh b c lp hng nm ch yu phc v cng tc qun l thu ca n v. Tng cp qun l thu phi lp ton b cc danh b cc doanh nghip qun l thu trn a bn. ng thi, tng hp phn nhm i tng theo c quan ch qun, ngnh kinh t, tng mc thu ca Ngn sch Nh nc v tng a bn qun, huyn, th x, thnh ph thuc tnh. Thi im lp bo co l ngy 31/12 hng nm. Ngun s liu l cn c lp cc ch tiu bo co cc bo co ti chnh ca doanh nghip, mc lc Ngn sch Nh nc, giy php u t, s thu Trong thi im hin nay, cng tc thng k thu c thun li l ton b cc doanh nghip c cp m s kinh doanh. Tuy nhin, trong iu kin nn kinh t th trng mi pht trin, s bin ng v qui m, hnh thc kinh doanh, loi hnh kinh doanh cn ln nn s liu thng k kh t c chnh xc cao. 2.2.1.2. Thng k cc ngun thu Thng k ngun thu v phn loi ngun thu cc ngun thu theo nhng tiu thc nht nh nhm cung cp nhng thng tin cn thit phc v cho vic xy dng phng php ng vin ph hp v nghin cu sa i, b sung chnh sch thu. Yu cu quan trng nht ca thng k cc ngun thu l phi nu c c cu ngun thu trong tng thu Ngn sch Nh nc. p ng yu cu ny, ngi ta thng s dng phng php phn t thng k thng qua vic la chn s t v tiu thc phn t cn thit. Thng k cc ngun thu thng phn t theo tiu thc: s thu ca tng sc thu, tng ngun thu c th v c thc hin theo cc mu bo co sau: - Bo co thu mn bi cc doanh nghip (TKT 02A). 273

- Bo co thu mn bi cc doanh nghip ngoi quc doanh (TKT 02B). - Bo co thu mn bi cc h kinh t c th (TKT 02C). - Bo co thu gi tr gia tng v thu nhp doanh nghip cc doanh nghip ngoi quc doanh np thu theo phng php khu tr (TKT 03A). - Bo co thu gi tr gia tng v thu nhp doanh nghip h cng thng nghip v dch v ngoi quc doanh (TKT 03B). - Bo co thu tiu th c bit (TKT 04). - Bo co thu ti nguyn (TKT 05). - Bo co thu s dng vn ngn sch (TKT 06). - Bo co thu nh t (TKT 07). - Bo co thu thu nhp (TKT 08). - Bo co thu v l ph trc b (TKT 10). - Bo co thu s dng t nng nghip (TKT 11). - Bo co thu tin cho thu t (TKT 12). - Bo co thu tin cho thu mt t, mt nc, mt bin khu vc c vn u t nc ngoi (TKT 13). - Bo co thng k thu s s kin thit (TKT 14). - Bo co thu ph v l ph (TKT 15). - Bo co thc hin thu l ph giao thng (TKT 16). Cn c lp cc bo co thng k thu l cc s thu v cc bo co c lin quan. 2.2.1.3. Thng k theo chuyn Thng k theo chuyn l vic thng k theo nhng ni dung ring phc v cho nhng yu cu c tnh chuyn . Thng k theo chuyn xut pht t yu cu qun l c trng tm, trng im v yu cu phi gii quyt mt s vn ln, mang tnh ring bit. thc hin thng k theo chuyn , c th thc hin theo hnh thc thng k thng xuyn v thng k mang tnh cht t xut theo yu cu qun l ch o. Thng k thng xuyn c th s dng phng php tng hp tng cp da trn cc s liu bo co nh k. Thng k thng xuyn nhm mc ch theo di, gim st v pht hin ra nhng bt thng c cch x l kp thi. Phng thc tng hp tng cp tng i gn, phc v kp thi cho yu cu thng tin ca tng cp, tuy nhin, thng tin hnh bng cc phng tin th s, tn nhiu cng. Phm vi tng hp tng cp p dng 274

cho thng k thng xuyn thng nh, kt qu thng k thng ch gm mt s ch tiu nht nh. Thng k t xut theo yu cu l hnh thc tng hp tp trung, thng p dng i vi mt s cuc iu tra ln, trn phm vi rng. Do yu cu qun l cn phi nhanh, kp thi nn thng k chuyn mang tnh t xut thng s dng phng tin hin i, tnh ton nhanh chng v chnh xc, gm nhiu ch tiu phc tp. Trn thc t, ngi ta c th kt hp c hai hnh thc thng k nu trn cho ph hp vi yu cu qun l. Kt qu ca thng k theo chuyn l cc bo co chuyn . C th, theo yu cu qun l hin hnh, cc cp thu thu c lin quan phi thc hin ch bo co thng k theo chuyn tnh hnh x nghip c vn u t nc ngoi cung cp nhng thng tin cn thit v tnh hnh gp vn u t, tnh hnh min gim thu, tnh hnh thc hin kim tra thu Bo co chuyn tnh hnh cc x nghip c vn u t nc ngoi c thc hin theo nhng mu bo co sau y: - Bo co tnh hnh gp vn u t (TKT 1A/TNN). - Bo co tnh hnh u t trc tip theo nc u t (TKT 1B/TNN). - Bo co tnh hnh u t trc tip vo Vit Nam (TKT 1C/TNN). - Bo co cc x nghip c vn u t nc ngoi c min, gim thu (TKT 1/TNN). - Bo co kt qu kim tra thu (TKT 1E/TNN). - Bo co x nghip u t ngng hot ng (TKT 1G/TNN). 2.2.2. Phn tch thng k Phn tch thng k l cng vic c tnh cht k thut nghip v nhm nh gi thc trng ca qu trnh qun l thu thu, rt ra c nhng xu hng bin ng, u nhc im, bi hc kinh nghim phc v cho cng tc qun l, cng nh cng tc nghin cu hon thin chnh sch, ch thu. Yu cu ca cng tc phn tch thng k thu l phi trung thc khch quan, khng bp mo theo ca ngi phn tch. Vic phn tch phi c tin hnh mt cch ton din, km theo nhng nh gi xc ng, phn nh c nhng nhn t nh hng khch quan, ch quan, chnh yu v th yu. Trn c s , xut c nhng bin php cn thit phc v cho vic hon thin ch qun l thu np v chnh sch, ch ca Nh nc. 275

Phn tch thng k thu phi c tin hnh trn nhiu mt tu theo yu cu qun l, song trng tm cn tp trung vo mt s vn sau: - Phn tch s bin ng ca cc ch tiu kinh t, ti chnh c mi quan h nhn qu vi cc ch tiu thc hin thu thu c nhn nh khi qut tnh hnh qun l thu, tm ra cc nguyn nhn v kinh t c nh hng cho vic khai thc ngun thu, ng thi, rt ra bi hc kinh nghim cho cc c quan qun l kinh t v lm cn c tnh ton, xy dng k hoch thu thu. - Phn tch tnh hnh bin ng cc ngun thu v tm ra nguyn nhn ca s bin ng , t xc nh kh nng, hng khai thc tng ngun thu. - Phn tch mc hon thnh k hoch tng hp v k hoch chi tit theo tng sc thu, khu vc, thnh phn kinh t xc nh tng quan kh nng thu np v mc ng gp ca cc khu vc, thnh phn kinh t , tm ra nhng nguyn nhn khch quan v ch quan nh hng ti qu trnh thc hin k hoch thu a ra cc bin php x l kp thi. - Phn tch nhng u khuyt im trong qu trnh t chc qun l thu thu ca c quan thu v cc c quan c lin quan, nhng nhn t nh hng v bi hc kinh nghim rt ra trong qu trnh t chc qun l thu thu v qu trnh trin khai cc lut, php lnh thu, v cc chnh sch ch thu khc ca Nh nc, gip cho cng tc hon thin cng tc qun l thu v vic chnh sa, b sung chnh sch thu. Tm li, d liu thng tin l c s tt yu ca mi quyt nh qun l v chnh sch. Cht lng ca cng tc t chc qun l v hoch nh chnh sch phn ln ph thuc vo vic nhn nh chnh xc nhng thng tin phn hi t thc tin. K ton v thng k thu l hai cng c khng th thiu trong vic cung cp d liu thng tin phc v cho cng tc qun l v hoch nh chnh sch thu. Thc hin tt hai mt cng tc ny l iu kin tin cho vic thc hin tt nhim v thu thu ca Nh nc giao cho ngnh Thu. Vi s tr gip ca tin b k thut, cng tc k ton v thng k thu hin nay ang c tin hc ho dn dn. y l iu kin thun li gip cho vic cung cp, x l, phn tch thng tin trong lnh vc thu ngy cng c cht lng cao hn, phc v kp thi cho cng tc qun l thu thu.

276

Chng 14

thanh tra, kim tra thu

1. Gii thiu chung v thanh tra, kim tra thu

1.1. Khi nim, c im, yu cu Kim tra thu l hot ng ca c quan thu trong vic xem xt tnh hnh thc t ca i tng kim tra, t i chiu vi chc nng, nhim v, yu cu t ra i vi i tng kim tra c nhng nhn xt, nh gi. Thanh tra thu l hot ng kim tra ca t chc chuyn trch lm cng tc kim tra ca c quan thu i vi i tng thanh tra nhm pht hin, ngn chn v x l nhng hnh vi tri php lut. Thanh tra l mt hot ng kim tra nn gia thanh tra v kim tra c nhng im ging nhau. im ging nhau c bn ca thanh tra v kim tra l chng u phi xem xt tnh hnh thc t ca i tng nhm pht hin, phn tch, nh gi thc trng tnh hnh, lm r ng sai, ch r nguyn nhn c bin php khc phc. Do vy, gia thanh tra v kim tra c th c cng ni dung hoc phng php tin hnh trong nhng phm vi cng vic nht nh. Tuy nhin, gia kim tra v thanh tra c cc im khc nhau c bn sau: Th nht, ch th ca thanh tra khng ng nht vi i tng thanh tra. Ch th thanh tra l t chc thanh tra chuyn trch ca Nh nc; i tng thanh tra l i tng qun l ca Nh nc. Ch th ca kim tra c th ng nht, c th khng ng nht vi i tng kim tra. Chng hn, khi n v t kim tra th ch th v khch th kim tra l mt. Th hai, tnh cht ca thanh tra l mt hot ng quyn lc ca c quan qun l nh nc. Kim tra l hot ng trung tnh, c th l hot ng quyn lc qun l nh nc, m c th l hot ng qun l n thun. Th ba, mc ch ca thanh tra l pht hin, ngn chn nhng hnh vi tri php lut. Mc ch ca kim tra l pht hin nhng sai lch ca i tng kim tra iu chnh v ngn chn nhng sai lch y (sai lch c th l vi phm php lut, c th ch l khng ng k hoch, khng ng yu cu,...) Th t, hot ng kim tra c phm vi rng hn, din ra tt c cc hot ng kinh t x hi v c thc hin mt cch 277

thng xuyn lin tc. Hot ng thanh tra c phm vi hp hn v hot ng thanh tra l kim tra giai on sau khi cc hot ng kinh t x hi pht sinh. Hot ng thanh tra phi gii quyt cc tn ng trong qun l, gii quyt cc khiu t i vi cc vi phm ca i tng kim tra. Th nm, v hnh thc t chc: tin hnh hot ng thanh tra phi thnh lp on thanh tra, trong khi kim tra c th phi thnh lp on kim tra, c th ch do mt ngi tin hnh, khng nht thit phi thnh lp on. Cng c trng hp cp trn yu cu cp di t kim tra mt hoc mt s ni dung v bo co kt qu bng vn bn cho cp trn. Cng tc thanh tra v kim tra tuy c nhng im khc nhau song u l nhng hot ng khng th thiu trong cng tc qun l ca Nh nc. Vic phn bit thanh tra v kim tra khng ch c ngha v mt l lun m cn c ngha thc tin trong vic t chc, ch o, trnh s chng cho, gim bt phin h cho cc i tng c thanh tra, kim tra. Thanh tra, kim tra thu l mt lnh vc c th vi cc c im c bn sau: Th nht, thanh tra, kim tra thu c phm vi rng. i tng thanh tra, kim tra l cc t chc, c nhn trong ngnh thu, l i tng np thu bao gm mi t chc v c nhn trong x hi thuc phm vi iu chnh ca cc lut thu. Th hai, thanh tra, kim tra thu l cng tc rt kh khn, phc tp v n ng chm trc tip n li ch kinh t ca i tng np thu. che giu cc hnh vi trn thu nhm bo v li ch vt cht ca mnh, cc i tng np thu thng tm mi bin php cn tr, gy kh khn cho cng tc thanh tra, kim tra ca c quan thu. Th ba, thanh tra, kim tra thu l cng vic i hi rt cao v nng lc chuyn mn v phm cht o c ca ngi cn b lm vic trong lnh vc ny. xc nh ng n ngha v thu ca i tng thanh tra, i hi ngi cn b thu khng ch nm chc cc lut thu m cn phi nm bt c bn cht cc hot ng kinh t ca i tng thanh tra, tc l ngi cn b thanh tra cn phi c s am hiu su rng v kinh t, gii k ton, su sc trong t duy l gc ng thi, ngi cn b thanh tra thu cn phi c phm cht o c tt, bn lnh vng vng v thng xuyn phi lm vic trong mi trng c s cm d v vt cht. Thanh tra, kim tra thu l hot ng c tnh cht php l cao, lin quan n li ch kinh t v chnh tr ca nhiu i t278

ng trong x hi. Do , cng tc thanh tra, kim tra thu phi m bo cc yu cu sau y: Th nht, thanh tra, kim tra thu phi m bo chnh xc, khch quan, trung thc, x l ng ngi ng ti, khng bao che, quy chp cho cc i tng c thanh tra, kim tra. y chnh l nhng yu cu hng u ca thanh tra, kim tra thu v ch khi m bo nhng yu cu ny mi t c mc ch ca cng tc thanh tra, kim tra thu, mi lm cho thanh tra, kim tra thu thc s tr thnh cn cn cng l, mi c c s tin tng ca qun chng nhn dn. Th hai, thanh tra, kim tra thu phi m bo cng khai, dn ch, kp thi, to iu kin tt nht qun chng nhn dn tham gia kin. m bo cng khai, dn ch l yu cu quan trng ca cng tc thanh tra, kim tra thu v thng qua pht huy c sc mnh v vai tr ca qun chng nhn dn trong cng tc gim st tun th php lut. Yu cu kp thi c t ra trong cng tc thanh tra, kim tra thu nhm khc phc nhng yu km, bt cp trong qun l Nh nc; ngn chn ng lc cc hnh vi tiu cc, trnh nhng tn tht nng n cho Nh nc v nhn dn. Th ba, thanh tra, kim tra thu phi m bo thc hin ng cc lut thu, ngn nga, loi tr cc hnh vi trn, lu thu. y l yu cu thit yu ca cng tc thanh tra, kim tra thu; t c yu cu ny th cng tc thanh tra, kim tra thu mi lm trn chc nng v nhim v ca mnh. 1.2. Nguyn tc thanh tra, kim tra v thu Mc ch ca thanh tra, kim tra thu l pht huy nhn t tch cc, ngn nga, x l nhng sai phm gy tn tht ti li ch ca Nh nc, ca nhn dn, ca cc doanh nghip, gp phn hon thin chnh sch thu, tng cng php ch x hi ch ngha. t c mc ch trn, cng tc thanh tra, kim tra thu phi tun th nhng nguyn tc nht nh. l cc nguyn tc sau: 1.2.1. Nguyn tc tun th php lut Php lut th hin ch ca nh nc, nguyn vng v li ch ca nhn dn. Thanh tra, kim tra thu l kim tra vic thc hin php lut nn phi tun th php lut. y cng l nguyn tc cn thit cao trch nhim ca ch th thanh tra, kim tra; nng cao hiu lc ca cng tc thanh tra, kim tra thu; ngn chn tnh trng lm tri php lut, v hiu ho hot ng thanh tra, kim tra thu. 279

Thc hin ng nguyn tc ny c ngha l cc c quan v cn b thanh tra, kim tra thu phi thc hin ng chc nng, trch nhim, quyn hn m php lut quy nh; xem xt s ng sai ca i tng kim tra phi cn c vo quy nh ca php lut, khng tun theo kin ca bt c mt c quan hoc c nhn no. Kt lun thanh tra, kim tra theo ng quy nh php lut v chu trch nhim trc php lut. 1.2.2. Nguyn tc trung thc, chnh xc, khch quan m bo tnh trung thc, chnh xc, khch quan l vn c tnh nguyn tc cao trong cng tc thanh tra, kim tra. C trung thc, chnh xc, khch quan trong cng tc thanh tra, kim tra th mi cho php nh gi ng thc trng ca i tng kim tra, x l ng ngi ng vic, ng php lut. Nguyn tc khch quan v chnh xc i hi trong hot ng thanh tra, kim tra phi tn trng s tht, nh gi s vt, hin tng nh n vn c, khng suy din hay quy chp mt cch ch quan, phi tin hnh cng vic mt cch thn trng. Nguyn tc trung thc i hi trong hot ng thanh tra, kim tra phi phn nh v nh gi ng bn cht ca s vt, hin tng; v t , khng thin lch; khng v quyn li c nhn; phi t m, cn thn v phi c kin thc chuyn mn vng vng, hiu bit su rng v su st thc tin. 1.2.3. Nguyn tc cng khai, dn ch Tnh cng khai trong thanh tra, kim tra thu tc l phi thc hin phng chm dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra thu ht s tham gia, ng tnh ng h ca nhn dn. Vic cng khai bao gm nhiu vn c th nh: cng khai quyt nh thanh tra, tip xc cng khai vi cc i tng c lin quan v cng b cng khai kt lun thanh tra, kim tra. Tuy nhin, tu trng hp c th m xc nh phm vi cng khai v hnh thc cng khai cho ph hp m bo gi gn b mt quc gia, b mt ngi t co, m bo li ch ca Nh nc v cng dn, m bo hiu qu thanh tra, kim tra cao nht. Dn ch trong hot ng thanh tra, kim tra l th hin s tn trng khch quan, tn trng qun chng, ly dn lm gc. Dn ch trong hot ng thanh tra, kim tra nhm li cun s tham gia ng o ca qun chng nhn dn, s dng qun chng nh l nhng tai mt ca lc lng thanh tra, kim tra. Thc hin nguyn tc ny i hi phi coi trng vic tip nhn, thu thp kin ca mi i tng c lin quan, to iu kin cho i tng thanh tra, kim tra c trnh by kin ca 280

mnh, nht l khi gii quyt cc khiu ni, t co ca cng dn. 1.2.4. Nguyn tc bo v b mt Cn qun trit nguyn tc ny trong thanh tra, kim tra thu l v trong qa trnh thanh tra, kim tra ngi lm cng tc ny tip cn vi nhiu vn , nhiu ti liu lin quan n b mt, b quyt kinh doanh ca doanh nghip, b mt quc gia. Nu l cho nhng i tng khng c php bit s lm thit hi li ch ca quc gia v cc doanh nghip. Do vy, h ch c bo co cho nhng ngi c thm quyn c bit. 1.2.5. Nguyn tc hiu qu Thc hin nguyn tc ny mi m bo cho thanh tra, kim tra thu t c mc ch ca n. Nguyn tc ny i hi thanh tra, kim tra thu phi m bo tnh hiu qu, ngha l phi c tc dng phng, ngn nga nhng thiu st, vi phm; phi m bo gip cc i tng kim tra thc hin ng chnh sch thu. 1.3. Phng php thanh tra, kim tra 1.3.1. Phng php i chiu, so snh y l phng php nghip v c s dng ch yu trong sut qu trnh tin hnh mt cuc thanh tra, kim tra thu. Ni dung ca phng php ny l vic tin hnh so snh, i chiu cc ni dung cn thanh tra, kim tra xc nh tnh hp l, khch quan, trung thc ca ni dung kim tra. C th l: i chiu ti liu, s liu ca n v c kim tra vi n v khc; i chiu gia bo co k ton vi s k ton, gia s tng hp vi s chi tit, gia s sch k ton vi chng t k ton; i chiu gia s liu bo co thng k vi thc t v hin vt (vt t, hng ho, hin vt...); i chiu gia ni dung ti liu, bo co quyt ton, s sch, chng t vi cc chun mc (cc nh mc kinh t k thut); i chiu gia ni dung thu, chi thc t vi chnh sch, ch quy nh 1.3.2. Phng php kim tra i t tng hp n chi tit Trnh t hch ton k ton phi theo nguyn tc i t chi tit n tng hp. Tuy nhin, trong cng tc thanh tra, kim tra thu, phng php ti u kim tra s liu l kim tra t tng hp n chi tit, hay cn gi l phng php kim tra ngc chiu. Theo phng php ny, trc ht kim tra s liu tng hp sau mi kim tra s chi tit. 281

Vic kim tra s liu tng hp c tin hnh vi cc s liu c tng hp theo ni dung kinh t, phn nh trn cc bo co tng hp nh: bng tng kt ti sn, bo cc kt qu kinh doanh...T vic phn tch i chiu trn ti liu tng hp rt nhn xt tng qut v nhng vn cn i su kim tra. Kim tra s liu chi tit l vic kim tra s liu ca tng nghip v kinh t pht sinh, th hin trn chng t gc hoc bng k chi tit. Phng php ny gip cho cn b kim tra nm c nhng vn chnh, pht hin c nhng mu thun v nhng bt thng t i vo thanh tra, kim tra nhng vn mu cht, trng tm; trnh b sa vo nhng vic vn vt hoc sa ly, khng tm c hng i r rt. 1.3.3. Cc phng php s dng kim tra chng t gc Kim tra chng t gc c ngha quan trng v chng l c s php l ghi nhn nghip v kinh t pht sinh v thc s hon thnh, l c s ca mi s liu k ton. C 3 phng php kim tra chng t gc sau: (1) Kim tra chng t theo trnh t thi gian: l kim tra tt c cc chng t gc c sp xp th t thi gian pht sinh. Phng php ny mt nhiu thi gian v hiu qu thp, v th m n t c s dng. (2) Kim tra theo loi nghip v: l kim tra chng t c phn loi, sp xp theo mt loi nghip v nht nh nh: chng t thu, chi tin mt; chng t nhp, xut vt t... Phng php ny p dng khi cn kim tra rt ra kt lun y v mt loi nghip v no theo yu cu kim tra. y l phng php c s dng ph bin trong thanh tra, kim tra thu. Phng php ny tit kim c thi gian kim tra, cho hiu qu cng tc cao. (3) Kim tra in hnh: l la chn ngu nhin mt s chng t ca mt loi nghip v no kim tra, xem xt v rt ra kt lun chung. Phng php ny tit kim v thi gian nhng chnh xc khng cao. 1.3.4. Cc phng php kim tra b tr (1) Phng php quan st: quan st trc tip nhng cng vic c lin quan n ni dung thanh tra ti hin trng. Khi

282

thc hin phng php ny phi kn o v khng gy tr ngi cho cng vic. (2) Phng php phng vn: phng php ny gip thanh tra vin thu c tin tc t ngi c quan h trc tip n ni dung thanh tra. iu quan trng l ngh thut phng vn phi kho thu c nhng thng tin cn thit m ngi c hi li sn sng tr li. (3) Phng php thm tra v xc nhn tng phn: mc ch ca phng php ny nhm m bo kt lun thanh tra, kim tra v tng ni dung c chun xc, trung thc, khch quan. Khi kim tra phi i chiu vi nhiu ngun s liu, nhiu ngun thng tin m bo tnh khp ng ca s vic, do phng php ny cn c gi l phng php phi hp kim tra nhiu ngun. Phng php ny i hi trong qu trnh thanh tra, kim tra phi c vn bn xc nhn v tng phn vic c xc minh, trn c s xc nhn tng phn i n xc nhn ton b. (4) Cc phng php ton hc: l cc phng php s hc, ton kinh t, ... gip cho vic tnh ton, i chiu v tng hp s liu. 1.4. Cc hnh thc thanh tra, kim tra v thu 1.4.1. Phn loi theo thi gian Vi tiu thc phn loi ny, thanh tra, kim tra c chia lm hai loi: (1) Thanh tra, kim tra thng xuyn Thng thng ch c th tin hnh kim tra thng xuyn, kh c th tin hnh thanh tra thng xuyn i vi cng mt i tng. Vic tin hnh kim tra thng xuyn ch yu l vic t kim tra trong cc n v ca ngnh thu. (2) Thanh tra, kim tra bt thng (t xut) Hnh thc thanh tra, kim tra ny c tin hnh theo yu cu ca c quan qun l cp trn, c quan c chc nng thanh tra, kim tra hoc do lnh o n v t ra. Hnh thc thanh tra t xut l mt trong nhng hnh thc ch yu ca hot ng thanh tra trong lnh vc xt v gii quyt n khiu ni, t co ca cng dn. Trn thc t mun m bo thc hin tt cc lut thu, i hi phi p dng c hai hnh thc thanh tra v kim tra trn v mi hnh thc c ni dung, tc dng nht nh b sung cho nhau, trong cn ch trng n cng tc kim tra thng xuyn. 1.4.2. Phn loi theo phm vi 283

Da vo tiu thc ny, thanh tra, kim tra c chia lm hai loi, l: (1) Thanh tra, kim tra tng phn Hnh thc thanh tra, kim tra ny thng c p dng i vi mt sc thu nht nh hoc mt phn ca quy trnh thu np. (2) Thanh tra, kim tra ton phn Vi hnh thc thanh tra, kim tra ny, c quan chc nng tin hnh thanh tra, kim tra ton din cc mt cng tc ca mt c quan thu, mt c nhn hoc ton b qu trnh k khai np thu vi tt c cc sc thu c lin quan ca mt i tng np thu. Vic xc nh phm vi thanh tra, kim tra tng phn hay ton phn c da trn yu cu t ra cho tng t thanh tra, kim tra.
2. Ni dung c bn cng tc thanh tra, kim tra thu hin hnh Vit Nam

2.1. Thanh tra, kim tra i tng np thu 2.1.1. Thanh tra, kim tra ng k thu ng k kinh doanh v ng k thu l quyn v ngha v ca i tng kinh doanh. Thng qua vic ng k, Nh nc qun l c mi mt hot ng sn xut kinh doanh ca c s ngay t khi bt u hot ng, to iu kin thun li cho cng tc k hoch ho ngun thu ngn sch. Ni dung thanh tra, kim tra ng k l xem xt trn tng a bn, trong tng loi ngnh ngh c bao nhiu doanh nghip, h kinh doanh hot ng sn xut kinh doanh; s lng n v ng k v cha ng k thu. i vi mi c s kinh doanh, khi thanh tra, kim tra, cn i su xem xt tnh php l ca ng k thu; kim tra tnh trung thc ca cc ti liu, s liu k khai trong ng k kinh doanh v ng k thu v vn, a im, ngnh ngh kinh doanh, thi gian thc t kinh doanh, hnh thc k ton p dng, ti khon giao dch nhm pht hin v x l nhng gian ln trong k khai ng k thu. 2.1.2. Thanh tra, kim tra vic chp hnh ch k ton, s sch, chng t, ho n Theo quy nh ca php lut Vit Nam (Lut Doanh nghip, Lut K ton,...), tt c cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t, cc t chc, c quan on th lm kinh t u phi chp hnh ch k ton, thng k. 284

Vic thc hin ch k ton, s sch, chng t, ho n c lin quan mt thit n vic tnh thu, np thu v cng tc qun l ca Nh nc. Ni dung thanh tra, kim tra trong lnh vc ny bao gm nhng vn c bn sau y: Th nht, thanh tra, kim tra vic t chc thc hin Lut K ton ca cc c s kinh doanh: kim tra vic m s sch k ton; vic qun l v s dng cc loi chng t, ho n theo ch quy nh; hnh thc hch ton; ch ghi chp cp nht s sch... Th hai, thanh tra, kim tra vic lp v s dng cc loi chng t, ho n c lin quan n vic tnh thu. Ni dung ca kim tra chng t, ho n l xc nh tnh hp php, hp l, tnh trung thc ca tng loi chng t, ha n c lin quan nh: ho n bn hng, phiu xut kho, chng t thu chi,... Qua thanh tra, kim tra vic chp hnh ch k ton, s sch, chng t, ho n bo m chnh xc cc cn c tnh thu, ngn chn kp thi vic hch ton sai trn lu thu. Do vy, ni dung kim tra ny cn c tin hnh thng xuyn. 2.1.3. Thanh tra, kim tra vic k khai, tnh thu v np thu Vic k khai, tnh thu, np thu l ngha v ca cc doanh nghip, t chc, c nhn kinh doanh i vi Nh nc. Ni dung cng tc thanh tra, kim tra vic k khai, tnh thu, np thu bao gm: Th nht, kim tra cn c tnh thu. Kim tra cn c tnh thu nhm mc ch xc nh ng s thu phi np, s thu np, s thu c min, gim, s thu c hon trong k ca c s kinh doanh. Vic kim tra cn c tnh thu c thc hin trn c s kim tra s sch k ton, chng t ho n v cc ti liu c lin quan. Thng qua vic kim tra, i chiu s liu trn cc t khai, bng k, quyt ton thu c s kinh doanh k khai vi s liu kim tra trn s sch k ton v tnh hnh thc t ca c s kinh doanh pht hin s thu n v k khai thiu, s thu n lu Th hai, kim tra vic chp hnh ngha v np thu ca c s kinh doanh. Yu cu ca ni dung ny l xc nh xem c s kinh doanh c thc hin nghim tc quy nh v thi hn np thu ca cc lut thu khng, c dy da np chm tin thu chim dng ngn sch Nh nc lm vn kinh doanh khng, c n ng thu khng. t c yu cu trn, cn i chiu thi hn np thu theo quy nh ca cc lut 285

thu vi thi gian np thu ca c s kinh doanh qua cc chng t np thu nh Giy np tin vo Kho bc, bin lai thu. 2.2. Thanh tra, kim tra ni b ngnh thu 2.2.1. Thanh tra, kim tra vic hng dn thi hnh cc lut, php lnh thu Ni dung thanh tra, kim tra vic hng dn thi hnh cc lut, php lnh thu bao gm: kim tra cc quy trnh chun ca vic son tho, ban hnh cc vn bn hng dn thi hnh lut; thm tra tnh ng n, tnh nht qun, tnh lin kt, tnh lin tc v tnh hiu lc php l ca cc vn bn do ngnh Thu ban hnh. Trn c s so snh, i chiu nhng quy nh trong cc lut, php lnh thu, ngh nh ca Chnh ph vi cc thng t v vn bn hng dn khc pht hin nhng quy nh tri vi ni dung cc vn bn php l cao hn, pht hin cc vn bn ban hnh khng ng thm quyn hoc cc vn bn c ni dung khng r rng, khng cht ch T , m bo s nht qun trong vic thc thi cc quy phm php lut thu, ngn nga tnh trng tu tin trong vic ban hnh cc vn bn hnh chnh, tri php lut, v li ch cc b hoc thiu tinh thn trch nhim gy tn hi n li ch Nh nc v ngi np thu. 2.2.2. Kim tra vic thc hin cc nghip v qun l thu thu theo quy nh ca Nh nc thc hin nhim v qun l thu thu, cn cc quy trnh nghip v c th, quy nh r ni dung, trnh t thc hin cc cng vic, phn cng trch nhim r rng gia cc b phn trong c quan thu. Ni dung cng tc thanh tra, kim tra thc hin nghip v qun l thu thu theo quy nh ca Nh nc bao gm: Th nht, thanh tra, kim tra vic chp hnh cng tc tuyn truyn, gii thch, hng dn thi hnh cc lut, php lnh thu. Th hai, thanh tra, kim tra vic thc hin cc quy trnh nghip v qun l thu nh cng tc ng k thu, cp m s thu cho i tng np thu, cng tc tnh thu, cng tc min, gim, hon thu, cng tc n c thu np thu Th ba, thanh tra, kim tra vic t chc xy dng d ton, phn b d ton, t chc thc hin d ton thu thu ca c quan thu cc cp. Th t, thanh tra, kim tra vic chp hnh ch k ton thu, bao gm: k ton thu np tin thu, k ton n ch, k ton hng tm gi v tch thu. Trong mi ni dung ny, cn kim tra theo trnh t sau: 286

+ Kim tra vic m s sch k ton thu + Kim tra vic s dmg chng t thu + Kim tra vic thc hin bo co k ton thu Th nm, thanh tra, kim tra vic chp hnh ch k ton thu np tin thu ca c quan thu bao gm cc ni dung c bn l: kim tra vic chp hnh nhng quy nh v s dng bin lai, n ch thu, vic t chc i chiu s liu gia c quan thu vi Kho bc. Th su, thanh tra, kim tra vic cp pht, s dng, thanh, quyt ton, bo qun n ch v vic in n cc loi n ch thu (nu c), loi n ch c quyn in, s lng in, tnh hnh s dng cc loi n ch,... Th by, kim tra vic x l cc vi phm v thu, v hng ho tm gi, tch thu. Ni dung kim tra gm: phm vi v thm quyn x l; cn c x pht; th tc x l theo quy nh ti cc lut thu v cc vn bn php lut hin hnh; kim tra vic bn u gi v tiu hu hng ho, tang vt tch thu theo quy nh ca php lut; kim tra vic t chc cng ch thu 2.2.3 Thanh tra, kim tra vic chp hnh ch k ton, qun l thu chi ti chnh C quan thu cc cp l t chc trong h thng t chc b my hnh chnh Nh nc nn hot ng thu chi ti chnh ca c quan thu cng thc hin theo quy nh nh i vi cc n v hnh chnh s nghip. Ni dung thanh tra, kim tra lnh vc ny bao gm: Th nht, thanh tra, kim tra vic thc hin ch s sch k ton, bao gm: kim tra tnh php l ca cc chng t k ton (chng t k ton c ghi y cc yu t khng, c lp s lin quy nh khng, s dng cc biu mu c ng quy nh khng, c hin tng gi mo chng t khng); kim tra vic chp hnh quy ch qun l lun chuyn ni b, quy ch kim tra, xt duyt chng t k ton; kim tra vic m v ghi chp s k ton, kho s k ton, bo qun v lu tr s k ton. Th hai, thanh tra, kim tra vic lp d ton kinh ph, s dng kinh ph do Nh nc cp pht, c bit cn kim tra vic s dng kinh ph cp pht cc khon chi khng thng xuyn ca c quan thu nh: vic mua sm trang thit b, xy dng c bn,... Th ba, thanh tra, kim tra vic trch lp v s dng qu ca Ngnh. C th l: kim tra cn c trch qu, t l trch, s 287

tin c trch qu, s tm trch, vic phn phi s dng qu theo quy nh... 2.2.4. Thanh tra, kim tra vic tip dn, gii quyt n khiu ni, t co Trong lnh vc thu, vic xt gii quyt cc n khiu ni, t co ca cng dn l trch nhim ca c quan thu cc cp. Kim tra vic thc hin nhim v ny bao gm cc ni dung c bn sau: Th nht, thanh tra, kim tra vic thc hin t chc tip dn, tip nhn cc khiu ni t co ca cng dn nh: a im tip dn, ni dung tip dn, phn cng cn b tip dn, vic m s sch theo di n, th khiu ni, t co. Th hai, thanh tra, kim tra vic xem xt, gii quyt n khiu ni t co, bao gm: kim tra vic chp hnh thi hn gii quyt khiu ni, t co; kim tra thm quyn gii quyt khiu ni, t co; kim tra cht lng, hiu qu gii quyt khiu ni, t co xem c ng php lut, khch quan, chnh xc khng; kim tra vic tun th cc quyt nh x l ca cc i tng c lin quan sau khi vic khiu ni, t co c gii quyt.
3. Quy trnh thanh tra, kim tra thu

3.1. Chun b thanh tra, kim tra Chun b thanh tra l kho st, nm tnh hnh v i tng thanh tra, kim tra; xc nh mc tiu, khi lng cng vic, thi gian bt u v kt thc cuc thanh tra, kim tra; chun b cc th tc hnh chnh cho cuc thanh tra, kim tra. Ni dung ch yu ca bc ny bao gm: 3.1.1. Xc nh i tng, mc ch yu cu ca cuc thanh tra, kim tra y l bc khi u cn thit ca bt k mt cuc thanh tra, kim tra no, n quyt nh phm vi, ni dung, phng php v hnh thc thanh tra, kim tra. Cn c la chn i tng, xc nh mc ch, yu cu ca mi cuc thanh tra, kim tra l ch trng, yu cu qun l ca c quan nh nc, tnh bc thit ca cc vn kinh t x hi trong mi thi k hoc cc n th t co, khiu ni ca cng dn. Ring vic la chn i tng thanh tra, kim tra i vi cc c s kinh doanh cn c bit ch cc tiu thc: s bin ng ca doanh thu; tnh hnh chp hnh cc lut thu v cc ch chnh sch khc 3.1.2. T chc nghin cu nm vng thng tin cn thit i vi cuc thanh tra, kim tra 288

T chc nghin cu nm vng nhng thng tin cn thit i vi cuc thanh tra, kim tra l rt quan trng, n gip cho vic thanh tra, kim tra c tin hnh ng hng, tn thi gian, cng sc. Cc thng tin cla nm vng l: + c im tnh hnh ca i tng c thanh tra, kim tra (c im v t chc b my, m hnh hot ng sn xut, kinh doanh, ngnh ngh kinh doanh, loi hnh s hu). + Cc ti liu lin quan n ni dung cn thanh tra, kim tra v i tng thanh tra, kim tra nh: bo co tng kt, bo co quyt ton, ti liu nghin cu kho st Nu l thanh tra xt, gii quyt n khiu t th phi nm vng ni dung n th khiu t hoc nghe ngi khiu t trnh by, cung cp b sung nhng chng c, ti liu v khiu ni, t co... + Cc vn bn php quy ca Nh nc c lin quan n i tng v ni dung thanh tra, kim tra nh ch th, ngh quyt, lut, php lnh, ngh nh, thng t Cc thng tin trn c th khai thc t nhiu ngun khc nhau nh: t cc c quan qun l ca Nh nc; t bn thn i tng thanh tra, kim tra cung cp; t cc ti liu lu tr ca c quan thanh tra, kim tra; t nhng ngi khiu ni, t co; t qun chng nhn dn 3.1.3. Xy dng k hoch thanh tra, kim tra K hoch thanh tra, kim tra l iu kin tin quyt tin hnh cng tc thanh tra, kim tra; l cng c nh gi kt qu ca on thanh tra, kim tra hoc kim tra, thanh tra vin. C quan thu cc cp phi lp k hoch thanh tra, kim tra hng thng, qu, nm cho c hai loi i tng l ni b ngnh thu v i tng np thu; m bo ln lt theo nh k thanh tra, kim tra c tt c cc c s kinh doanh hot ng trn a bn c qun l, trc ht trng tm vo cc c s trng im. Ni dung chnh ca k hoch thanh tra, kim tra bao gm: + Nu r mc ch, yu cu, ni dung cn tin hnh thanh. + Phn cng trch nhim cho tng thnh vin trong on thanh tra, kim tra cn c vo nng lc, s trng ca tng ngi, ph hp vi ni dung, yu cu ca cc cuc thanh tra, kim tra; d kin nhng ni, nhng b phn cn tip xc, nhng yu cu i vi nhng n v c thanh tra, kim tra. + Phn nh thi gian thc hin cc ni dung thanh tra, kim tra (tin thanh tra, kim tra) 289

+ Kinh ph v cc phng tin cn thit s dng cho qu trnh thanh tra, kim tra. 3.1.4. T chc lc lng thanh tra, kim tra Khi xc nh s lng v la chn ngi tham gia thanh tra, kim tra cn da vo cc cn c sau y: + Mc phc tp, quy m ca cc ni dung thanh tra, kim tra. + V tr c im ca i tng thanh tra, kim tra. + Nng lc, trnh chuyn mn ca cn b thanh tra, kim tra. 3.1.5. Hon thnh cc th tc php l cho cuc thanh tra, kim tra Ni dung chnh bc ny l son tho v trnh k quyt nh thanh tra, kim tra. quyt nh thanh tra, kim tra l c s php l tin hnh thanh tra, kim tra do t chc thanh tra, kim tra ban hnh theo thm quyn. Quyt nh thanh tra, kim tra phi m bo cc yu cu sau: ng th thc ca vn bn hnh chnh do Nh nc quy nh; ng thm quyn; ni dung ngn gn, sc tch, chnh xc. Ni dung ch yu ca quyt nh thanh tra, kim tra gm: nhng c s php l ban hnh quyt nh thanh tra, kim tra; thnh phn on thanh tra, kim tra; i tng thanh tra, kim tra; ni dung thanh tra, kim tra; thi gian tin hnh thanh tra, kim tra; thi k cn thanh tra, kim tra; phm vi hiu lc v ngi c trch nhim thi hnh. 3.1.6. Thng bo quyt nh v k hoch thanh tra, kim tra ti n v c thanh tra, kim tra Quyt nh thanh tra do cc c quan thanh tra trong h thng thanh tra Nh nc hoc th trng c quan qun l Nh nc ban hnh phi c thng bo cho i tng c thanh tra trc khi tin hnh thanh tra t nht 7 ngy. Quyt nh kim tra do th trng c quan c chc nng kim tra ban hnh phi c thng bo cho i tng c kim tra trc khi tin hnh kim tra t nht 3 ngy. 3.2. Tin hnh thanh tra, kim tra y l bc on thanh tra, kim tra trc tip lm vic ti a im thanh tra, kim tra thc hin k hoch thanh tra, kim tra son tho. Nhng cng vic chnh cn thc hin bc ny l:

290

Th nht, tip xc vi lnh o n v thng bo quyt nh thanh tra, kim tra; k hoch thanh tra, kim tra. Gii thch cho i tng thanh tra, kim tra nm r v mc ch, yu cu v ni dung thanh tra, kim tra; trch nhim ca h trong vic thc hin quyt nh thanh tra, kim tra. Trn c s , thng nht k hoch lm vic, ngh n v cung cp ti liu, b tr thi gian thanh tra, kim tra cc ni dung xc nh. Th hai, tin hnh thanh tra, kim tra cc ni dung theo k hoch. lm tt bc cng vic ny cn ch nhng vn sau: + Tp trung lc lng vo nhng vn trng tm, trnh sa vo nhng vic vn vt cng vic thanh tra, kim tra c ng tin . + Phi xc nh c trnh t kim tra hp l, trnh trng lp, chng cho; phi phn tch nhng yu t tng hp t xc nh xem nn i su vo chi tit no. + Mt ni dung c thanh tra, kim tra hoc mt vi phm c pht hin qua thanh tra phi c xc minh c th, r rng: ngy v ni pht sinh, bn cht ca s vic v nguyn nhn ca n, ngi c li, mc vi phm, tc hi gy ra v hon cnh tc ng n vi phm , chng c chng minh..... Mi s vic xc minh u phi c bin bn phn nh trung thc kt qu. + Khi yu cu n v cung cp ti liu th phi lp danh mc ghi r tn cc loi ti liu v thi hn phi cung cp. Khi nhn ti liu phi kim tra li hin trng ca ti liu (bn sao hay bn gc, c sa cha can ghp khng?). Nu c nghi vn th ghi r vo s tay ring m khng c nh du hoc ghi k hiu g vo ti liu . Phi bo qun chu o cn thn ti liu. Khi nhn ti liu v khi tr u phi c bin bn giao nhn hoc hon tr. + Trng hp cn thit phi gim nh ti liu, th phi lp bin bn ti ch v hin trng ti liu (k c hin vt, nu c) c quan c trch nhim gim nh, khi nhn kt qu gim nh cng phi c mt bin bn ghi r s lng, tnh cht... ca cc ti liu, hin vt c gim nh. to ch da trong qu trnh thanh tra, kim tra c th tip xc vi cc t chc ng, on th, cc t chc qun chng v thng bo, gii thch cho lnh o cc t chc ny r v mc ch, yu cu, ni dung thanh tra, kim tra. Thng qua , ng vin qun chng tham gia cung cp thng tin cn thit gip cho vic xc minh tnh hnh thc t tt hn. 291

Vic lm ny cng l m bo qun chng thc hin gim st i vi hot ng thanh tra, kim tra, lm cho vic thanh tra, kim tra c khch quan, trung thc. 3.3. Tng hp kt qu v kt thc thanh tra, kim tra bc ny, on thanh tra, kim tra cn c vo cc vn bn php lut c lin quan v tnh hnh thc t ca i tng thanh tra, kim tra i n kt lun thanh tra, kim tra cng nh thc hin cc th tc php l kt thc cuc thanh tra, kim tra. Cc cng vic chnh ca bc ny l: 3.3.1. Lp bin bn thanh tra, kim tra khu ny, on thanh tra, kim tra thc hin lp bin bn thanh tra, kim tra v yu cu i tng thanh tra, kim tra cng k tn xc nhn y ni dung thanh tra, kim tra, kt lun v kin ngh x l. on thanh tra, kim tra cng c th ch lp bo co thanh tra, kim tra v chu trch nhim trc php lut v cc kin ngh v kt lun ca mnh. Ni dung c bn ca bo co hoc bin bn thanh tra, kim tra bao gm: + Cc cn c php l on thanh tra, kim tra thc hin nhim v; thnh phn on thnh tra, kim tra; thi gian lm vic thc t + M t thc trng nhng ni dung thanh tra, kim tra; nu r nhng s liu ti liu c lin quan n kt lun thanh tra, kim tra. + Trnh by nhng kt lun rt ra t s phn tch tng hp chng c xc minh. Trong tng ni dung phi khng nh r ng, sai, theo quy nh ca vn bn php lut no, mc , phm vi ca tng v vic; kt lun r li, ngi phm li, trch nhim ch quan, khch quan, trc tip hay gin tip nh th no. + xut nhng kin ngh v bin php gii quyt cc vn pht hin trong thanh tra, kim tra. Nhng kin ngh v gii php phi ngn gn, thit thc, nu r nhng vic phi lm, ngi phi thc hin v thi hn thc hin. 3.3.2. Cng b kt lun thanh tra, kim tra Cn c vo bin bn thanh tra, kim tra lp, on thanh tra, kim tra t chc cng b kt lun thanh tra, kim tra vi lnh o n v, vi cc t chc v c nhn c lin quan. Khi tin hnh cuc hp cng b kt lun thanh tra, kim tra phi lp bin bn cuc hp, ghi r nhng ni dung i tng thanh tra, kim tra thng nht, nhng ni dung cha thng nht vi 292

 kin kt lun ca on thanh tra, kim tra, ghi r l do v chng l km theo i vi nhng kin cha thng nht vi i tng thanh tra, kim tra. 3.3.3. Bo co kt qu thanh tra, kim tra Sau khi cng b kt lun thanh tra, kim tra, on thanh tra, kim tra c bo co bng vn bn vi c quan cp trn (ngi k quyt nh thanh tra, kim tra), km theo nhng chng l cn thit ra quyt nh x l kt qu thanh tra, kim tra. H s chng l c th bao gm: + Cc bin bn ghi nhn kt qu i chiu, xc minh. + Cc bn sao chp ti liu c lin quan (k c nh, bng hnh, a hnh ghi li nhng vic lm sai trong ni dung thanh tra nh: phn tn, kho qu, ct giu tang vt). + Cc ti liu, bo co ca n v lp theo yu cu ca on thanh tra, kim tra, hoc bng k nhng s liu, ti liu m on thanh tra, kim tra lp cng i tng thanh tra, kim tra. + Cc bng tnh ton li ca on thanh tra, kim tra. + Cc bng xc nh kt qu gim nh (nu c). Trong thc t c th pht sinh nhiu loi ph lc nn tu theo tng trng hp c th m c th la chn ti liu cn thit a vo h s chng l sao cho chng c tc dng thit thc i vi kt lun thanh tra, kim tra. 3.3.4. Lu gi h s thanh tra, kim tra Bin bn thanh tra, kim tra v quyt nh x l ca lnh o c quan c chc nng thanh tra, kim tra c gi n i tng thanh tra, kim tra v cc b phn c lin quan thc hin. ng thi, bin bn thanh tra, kim tra v cc h s chng l c lin quan phi c lu gi theo quy nh. 4. Cng tc x l vi phm v thu 4.1. Phn loi cc vi phm v thu 4.1.1. Cn c vo tnh cht mc vi phm 4.1.1.1. Vi phm hnh chnh Vi phm hnh chnh l hnh vi do cc t chc, c nhn thc hin mt cch c hoc v xm phm cc quy tc qun l ca Nh nc m khng phi l ti phm hnh s v theo quy nh ca php lut phi b x pht hnh chnh. Cn c vo php lut thu, cc vi phm v hnh chnh bao gm: - i vi i tng np thu: 293

+ Khng lm ng nhng quy nh v th tc k khai, ng k, lp s sch k ton, chng t ,ho n + Khai man trn thu nhng cha n mc b x l v hnh s. + Np chm tin thu, tin pht + Dy da np thu, np pht - i vi cng dn: + Cn tr, xi gic ngi khc cn tr vic thi hnh cc lut thu mc nh. + Cn b thu v c nhn li dng chc v, quyn hn chim dng, tham tin thu, bao che cho ngi vi phm lut thu; v lm tri quy nh ca lut thu; thiu trch nhim trong vic thi hnh lut thu mc nh... 4.1.1.2. Vi phm hnh s Cn c vo cc lut thu, cc vi phm hnh s trong lnh vc thu gm c: - i vi i tng np thu: Trn thu vi s lng ln, hoc b x l hnh chnh m cn vi phm, hoc trn thu vi s lng rt ln hay phm ti nghim trng trong cc trng hp khc. - i vi cng dn: + Cn tr hoc xi gic ngi khc cn tr vic thi hnh lut thu, cn tr vic iu tra x l cc v vi phm v thu mc nng. + Cn b thu hoc c nhn khc li dng chc v, quyn hn chim dng tham tin thu; bao che cho ngi khc vi phm lut thu; c lm tri quy nh ca lut thu; thiu trch nhim trong thi hnh lut thu mc nng. 4.1.2. Cn c vo ni dung vi phm 4.1.2.1. Vi phm v th tc k khai, ch k ton, s sch chng t c lin quan n vic tnh v thu np thu. C th l: - Khng k khai hoc k khai ng k np thu khng ng hn; khng np bo co quyt ton thu. - Khai khng y cc khon mc quy nh trong t khai hoc cc ti liu cung cp cho c quan thu. - Thc hin khng ng v ch qun l s dng ho n chng t ca Nh nc. - Khng xut trnh s sch k ton, chng t, ti liu c lin quan theo yu cu ca c quan thu.

294

- Vn chuyn hng ho khng km theo cc h s v thu quy nh cho tng i tng kinh doanh. - Hu b s sch, chng t, bo co k ton cha ht hn bo qun theo quy nh ca Nh nc. 4.1.2.2. Hnh vi khai man trn thu - K khai sai cn c tnh thu ca tng sc thu. - Lp s sch k ton, ho n, chng t sai vi thc t kinh doanh. - ngoi s sch k ton hoc hch ton khng ng theo quy nh ca ch k ton hin hnh, lm sai lch cn c tnh thu. - Xin ngh kinh doanh c min, gim thu nhng thc t vn kinh doanh. - Kinh doanh m khng ng k, k khai np thu. - Gi mo ho n bn hng, chng t thu tin, bin lai thu,... 4.1.2.3. Vi phm ch thu np tin thu - Khng chu nhn thng bo thu, lnh thu thu, quyt nh x pht hnh chnh trong lnh vc thu khi c c quan thu giao. - Np chm tin thu, hoc tin pht. - Dy da np thu, np pht. 4.1.2.4. Vi phm ch kim tra, nim phong hng ho - Khng cho c quan thu kim tra hng ho ang trn ng vn chuyn, kim tra kho hng, nguyn liu ti ni sn xut kinh doanh. - T ph nim phong kho hng, kho nguyn liu my mc, nh xng trong thi gian nim phong ca c quan thu. 4.1.2.5. Hnh vi li dng chc v, quyn hn tham hoc gip trn lu thu - Li dng chc v, quyn hn xm tiu tin thu thu. - Li dng chc v quyn hn thng ng vi i tng np thu lm tht thot tin thu ca Nh nc. - Gip i tng np thu trn lu thu. 4.2. Cc nguyn tc x l vi phm v thu Vic x l cc vi phm v thu phi tun th cc nguyn tc sau: - X l vi phm v thu phi do ngi c thm quyn tin hnh theo ng quy nh ca php lut. 295

- Mt vi phm v thu ch b x pht mt ln, ngha l trong thi gian tin hnh x pht v thi hnh quyt nh x pht vi phm i vi mt vi phm c th th ngi (hoc c quan) c thm quyn khng oc x pht ln hai i vi vi phm na; mt ngi thc hin nhiu vi phm thu th b x pht v tng vi phm, nhiu ngi cng thc hin mt vi phm th mi ngi u b x l. - C quan Nh nc c thm quyn x pht vi phm v thu phi cn c vo tnh cht, mc vi phm, tnh tit tng nng, gim nh quyt nh hnh thc, mc x pht ph hp. Ngoi ra, vic x l vi phm v thu cn phi tun th cc nguyn tc x l cc vi phm hnh chnh v hnh s theo lut php quy nh nh: khng x pht vi phm hnh chnh trong cc trng hp thuc tnh th cp thit, phng v chnh ng, s kin bt ng, vi phm hnh chnh trong khi ang mc bnh tm thn hoc cc bnh khc lm mt kh nng nhn thc hoc kh nng iu khin hnh vi ca mnh. 4.3. X l cc vi phm v thu Khi x l cc vi phm v thu, c quan nh nc c trch nhim cn c vo tnh cht, mc vi phm ca tng i tng v thm quyn x l theo quy nh cho mi c quan, mi cp. 4.3.1. Mc vi phm v thu Khi xc nh mc vi phm v thu x l, c quan thu phi cn c vo tng loi vi phm, ng thi phi xt n tnh cht ca tng vi phm, nhng tnh tit tng nng, gim nh xc nh mc vi phm mt cch ng n, khch quan Cc tnh tit gim nh: - Ngi vi phm ngn chn, lm gim bt tc hi ca vi phm, hoc t nguyn sa cha, bi thng thit hi. - Ngi vi phm t nguyn khai bo, thnh tht hi li. - Vi phm v hon cnh c bit kh khn m khng do mnh gy ra. - Vi phm trong trng thi b kch ng tinh thn do hnh vi tri php lut ca ngi khc gy ra. - Vi phm do b p buc hoc b l thuc v vt cht hoc tinh thn. - Ngi vi phm l ph n c thai, ngi gi yu, ngi c bnh hoc tn tt lm hn ch kh nng nhn thc hoc kh nng iu khin hnh vi ca mnh. 296

- Vi phm do trnh lc hu. Cc tnh tit tng nng - Vi phm c t chc. - Vi phm nhiu ln trong cng lnh vc hoc ti phm trong cng lnh vc. - Xi gic, li ko ngi cha thnh nin vi phm, p buc ngi b l thuc vo mnh v vt cht, tinh thn vi phm. - Vi phm trong tnh trng say do dng ru, bia hoc cc cht kch thch khc. - Li dng chc v, quyn hn vi phm. - Li dng hon cnh chin tranh, hon cnh thin tai, hoc nhng kh khn c bit khc ca x hi vi phm. - Vi phm trong thi gian ang chp hnh hnh pht ca bn n hnh s hoc ang chp hnh quyt nh x l vi phm hnh chnh. - Tip tc hnh vi vi phm mc d ngi c thm quyn yu cu chm dt hnh vi . - Sau khi vi phm c hnh vi trn trnh, che giu vi phm. 4.3.2. Cc hnh thc x pht vi phm v thu Cc hnh thc x pht hnh chnh v thu: - Cnh co: p dng i vi c nhn vi phm hnh chnh nh, vi phm ln u c tnh tit gim nh - Pht tin: mc pht tin c quy nh tu theo hnh vi vi phm v v mc vi phm. Theo quy nh php lut hin hnh (Thng t 41/2004/TT- BTC ngy 18/5/2004 hng dn thi hnh Ngh nh s 100/2004/N- CP ca Chnh ph quy nh v x pht vi phm hnh chnh trong lnh vc thu), c cc nhm mc pht tin nh sau: + i vi cc vi phm v ch ng k thu, k khai thu v lp, np quyt ton thu:
Hnh vi vi phm ng k thu qu thi hn quy nh t 1 n 5 ngy; k khai khng chnh xc v s hc, k khai khng y cc ch tiu trn t khai thu v quyt ton thu; np chm t khai thu t 1 n 5 ngy lm vic; np chm bo co quyt ton thu t 1 n 10 ngy lm vic ng k thu qu hn, np t khai thu qu hn t trn 5 ngy n 10 ngy lm vic; np Mc pht (1.000)

T 50 n 100

T 200 n 1.000

297

quyt ton thu qu hn t trn 10 ngy n 20 ngy lm vic ng k thu qu hn t trn 10 ngy lm vic hoc qu hn t trn 10 ngy lm vic m cha ng k thu, cha np t khai thu Np quyt ton thu qu thi hn quy nh t trn 30 ngy n 40 ngy lm vic Np quyt ton thu qu thi hn quy nh t trn 40 ngy n 90 ngy lm vic Np quyt ton thu qu thi hn quy nh t trn 90 ngy lm vic hoc qu thi hn trn 90 ngy m vn cha np quyt ton thu T 1.000 n 2.000 T 2.000 n 4.000 T 4.000 n 10.000 T 15.000 n 25.000

+ i vi cc hnh vi vi phm quy nh v thu np tin thu, tin pht: i tng np thu np chm, dy da np tin thu, tin pht th s tin pht np chm c quy nh l 0,5%/ngy tnh trn s tin thu, tin pht np chm. Pht tin t 2.000.000 n 5.000.000 i vi t chc, c nhn chi tr thu nhp; ngn hng, t chc ti chnh, tn dng khc ni i tng b x pht m ti khon khng thc hin trch np ngn sch Nh nc s tin thu, tin pht theo lnh thu, quyt nh trch np ngn sch Nh nc ca c quan Nh nc c thm quyn. + i vi hnh vi vi phm quy nh v thanh tra, kim tra thu: Pht tin t 500.000 n 1.000.000 i vi hnh vi khng chp hnh quyt nh thanh tra, kim tra ca c quan c thm quyn. Pht tin t 1.000.000 n 2.000.000 i vi hnh vi khng cung cp c chng t km theo hng ho, nguyn vt liu ang vn chuyn trn ng chng minh l hng np thu hoc c qun l thu theo quy nh trong thi hn ti a 24 gi tnh t thi im kim tra, pht hin. Pht tin t 2.000.000 n 3.000.000 i vi cc hnh vi: t chi, tr hon hoc ln trnh khng cung cp ti liu, chng t, s sch k ton lin quan n vic xc nh s thu phi np t trn 5 ngy lm vic k t ngy c c quan c thm quyn yu cu; khng thc hin lnh nim phong ca c quan c thm quyn hoc nim phong khng ng quy nh h s, ti liu, chng t, s sch k ton, kt qu, kho hng 298

Pht tin t 4.000.000 n 10.000.000 i vi hnh vi t tho b, di chuyn hoc c hnh vi lm thay i tnh trng nim phong kho ti liu, chng t, s sch k ton, kt qu + i vi hnh vi trn lu thu th b x pht t 1 n 5 ln s thu trn lu tu theo mc vi phm, nhng mc pht ti a 1 ln khng qu 100 triu ng. - Hnh pht hnh chnh b sung: Tch thu tang vt, phng tin s dng vi phm hnh chnh. Ngoi ra, cc t chc, c nhn vi phm cn c th b p dng cc bin php khc phc hu qu sau: buc tiu hu ho n, chng t, s sch k ton in, pht hnh sai quy nh; tm nh ch s dng ho n. Cc hnh thc x pht v thu theo quy nh ca B lut hnh s Tu mc vi phm m c quan thu ngh cc c quan lut php truy cu trch nhim hnh s theo quy nh ti iu 161 ca B lut hnh s v ti trn thu. Theo , ti trn thu b x l nh sau: + C nhn trn thu vi s tin t 50 triu ng n di 150 triu ng hoc b x pht v hnh vi trn thu hoc b kt n v ti ny hoc v mt trong cc ti quy nh ti cc iu 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 164, 193, 194, 195, 196, 230, 232, 233, 236, 238 ca B lut hnh s, cha c xo n m cn vi phm th b pht tin t 1 n 5 ln s thu gian lu hoc pht ci to khng giam gi n 2 nm. + C nhn trn thu vi s tin t 150 triu ng n di 500 triu ng hoc ti phm v ti ny th b pht tin t 1 n 5 ln s thu trn lu hoc b pht t t 6 thng n 3 nm. + Phm ti trn thu vi s tin t 500 triu ng tr ln hoc trong trng hp c bit nghim trng khc th b pht t t 2 nm n 7 nm. 4.3.3. Th tc x pht vi phm v thu 4.3.3.1. Th tc x pht vi phm hnh chnh C hai loi th tc x pht l: th tc x pht n gin v th tc x pht c lp bin bn. Th tc x pht n gin: p dng i vi nhng hnh vi vi phm hnh chnh m php lut quy nh pht cnh co hoc pht tin n 100.000. Khi thc hin x pht theo th tc ny, ngi c thm quyn x 299

pht khng lp bin bn m quyt nh x pht ti ch (vit quyt nh x pht theo mu); ngi b x pht c th np tin pht ti ch cho ngi c thm quyn x pht v c nhn bin lai thu tin pht do B Ti chnh pht hnh. Th tc x pht c lp bin bn Ngoi trng hp x pht n gin ni trn, mi vi phm hnh chnh v thu khc u phi c lp bin bn. Bin bn lp xong phi c trao cho t chc hoc c nhn vi phm mt bn. Nu ngi (c quan) lp bin bn khng c thm quyn x pht vi phm th bin bn phi c chuyn cho c quan c thm quyn x pht. Bin bn vi phm hnh chnh phi ghi y cc yu t theo quy nh nh : thi gian, a im lp bin bn; h tn, chc v ngi lp bin bn; h tn, a ch ngi vi phm hoc tn, a ch t chc vi phm; ni dung vi phm; thi im xy ra vi phm; cc tnh tit tng nng, gim nh Bin bn phi lp t nht lm 02 bn v phi c ngi lp bin bn v ngi vi phm cng k; nu Nu ngi vi phm t chi k th phi ghi r l do. Nu ngi lp bin bn khng c thm quyn x l th bin bn phi c chuyn cho ngi c thm quyn x l. Trong 10 ngy k t ngy lp bin bn vi phm hnh chnh, c quan Nh nc c thm quyn phi ra quyt nh x pht i vi i tng vi phm i vi nhng v vic n gin, hnh vi vi phm r rng, khng cn xc minh thm. i vi nhng v vic c nhiu tnh tit phc tp th thi hn ra quyt nh l 30 ngy, k t ngy lp bin bn. Nu xt thy cn thm thi gian xc minh th c chm nht l 10 ngy trc khi ht hn ra quyt nh, ngi lp bin bn phi bo co th trng trc tip ca mnh bng vn bn xin gia hn; vic gia hn phi bng vn bn v thi gian gia hn ti a l 30 ngy. 4.3.3.2. Th tc x pht vi phm v thu mc vi phm hnh s Khi vi phm c du hiu ti phm th phi chuyn cho c quan iu tra hnh s c thm quyn gii quyt v c quan bo v php lut s truy cu trch nhim hnh s theo quy nh ca php lut. Khi chuyn giao h s phi c bin bn bn giao h s, c xc nhn ca ngi nhn h s. 4.3.4. Thm quyn x l vi phm v thu Theo quy nh hin hnh, thm quyn x l vi phm v thu c quy nh c th nh sau: Thm quyn x pht vi phm v thu ca UBND cc cp 300

- Ch tch UBND cp x c quyn pht cnh co v pht tin n 500.000. - Ch tch UBND cp huyn c quyn x pht cnh co v pht tin n 20 triu ng. - Ch tch UBND cp tnh c quyn x pht cnh co v pht tin n 100 triu ng. Thm quyn x pht vi phm hnh chnh ca c quan thu - Nhn vin thu ang thi hnh cng v c quyn: pht cnh co, pht tin n 100.000. - Trng trm thu, i thu trong phm vi chc nng, nhim v c quyn: pht cnh co, pht tin n 2.000.000. - Chi cc trng chi cc thu, trong phm vi a bn qun l ca mnh, c quyn: pht cnh co; pht tin n 10 triu ng; tch thu tang vt, phung tin s dng vi phm hnh chnh; p dng cc bin php buc tiu hu s sch, chng t, ho n in, pht hnh tri quy nh, tm nh ch s dng ho n. - Cc trng cc thu, trong phm vi a bn qun l ca mnh, c quyn: pht cnh co; pht tin n 100 triu ng; tch thu tang vt, phng tin c s dng vi phm hnh chnh; p dng cc bin php buc tiu hu s sch, chng t, ho n in, pht hnh tri quy nh, tm nh ch s dng ho n. Thm quyn x pht vi phm hnh chnh ca Hi quan - i trng i nghip v thuc chi cc hi quan c quyn: pht cnh co, pht tin n 500.000 ng. - Chi cc trng chi cc hi quan, i trng i kim sot thuc cc hi quan, i trng i kim sot chng bun lu v hi i trng hi i kim sot trn bin thuc Cc iu tra chng bun lu Tng cc Hi quan c quyn: pht cnh co, pht tin n 10 triu ng; tch thu tang vt, phng tin s dng vi phm hnh chnh c gi tr n 20 triu ng. - Cc trng cc hi quan c quyn: pht cnh co; pht tin n 20 triu ng; tch thu tang vt, phng tin s dng vi phm hnh chnh; p dng cc bin php buc tiu hu s sch, chng t, ho n in, pht hnh tri quy nh, tm nh ch s dng ho n; buc tiu hu vt phm gy hi cho sc kho con ngi, vt nui v cy trng, vn ho phm c hi; buc a ra khi lnh th Vit Nam hoc buc ti xut hng ho, vt phm, phng tin. 301

- Cc trng Cc iu tra chng bun lu Tng cc Hi quan c quyn: pht cnh co; pht tin n 100 triu ng; tch thu tang vt, phng tin s dng vi phm hnh chnh; p dng cc bin php buc tiu hu s sch, chng t, ho n in, pht hnh tri quy nh, tm nh ch s dng ho n.

302

Chng 15

Qun l thu trn my tnh

1. Khi qut chung v qun l thu trn my tnh

1.1. S cn thit ng dng tin hc vo cng tc qun l thu Qun l thu l qu trnh t chc, trin khai thc hin h thng chnh sch thu ca c quan thu v cc i tng lin quan. Ni dung ch yu ca cng tc qun l thu gm: - Qun l i tng np thu: qun l tt c cc t chc, c nhn thuc i tng np thu v s lng, quy m, ngnh ngh, a bn kinh doanh, cc hot ng sn xut kinh doanh cng nh cc yu t khc lin quan n vic xc nh ngha v thu ca cc i tng np thu. Yu cu ch yu ca ni dung ny l phi m bo qun l y cc i tng thuc din np thu v cc hot ng thuc din chu thu ca h, qun l cht ngun thu, khng b st ngun thu, hn ch n mc thp nht hin tng tht thu thu do khng qun l y i tng np thu. - Qun l cn c tnh thu: qun l tnh hnh sn xut kinh doanh thc t ca i tng np thu, t cc yu t nh doanh thu, tr gi hng ho, dch v mua vo, cc chi ph sn xut kinh doanh v qu trnh thc hin ch s sch k ton, ho n chng t. Yu cu ch yu ca ni dung ny l m bo tnh chnh xc khi xc nh s thu phi np, phn nh c thc trng sn xut kinh doanh ca i tng np thu v tnh hnh chp hnh cc chnh sch ca nh nc trong sn xut, kinh doanh. - Qun l qu trnh thu np thu t khu tnh thu, k khai thu, np thu n quyt ton v x l quyt ton thu. Thc hin ni dung ny phi m bo cc i tng np thu thc hin ngha v np thu ca mnh mt cch chnh xc, nhanh chng, kp thi v y . - Qun l vic thc hin min thu, gim thu, hon thu: m bo vic thc hin min thu, gim thu, hon thu phi ng i tng theo quy nh, hn ch cc hin tng li dng chnh sch u i ca Nh nc gian ln thu v pht huy cao nht hiu qu ca cc chnh sch Nh nc trong vic u i, gii quyt kh khn v mc tiu khuyn khch hot ng sn xut kinh doanh trong vic min, gim v hon thu.

303

- T chc cng tc thanh tra, kim tra: kp thi pht hin ra cc sai st, cc hin tng c tnh vi phm chnh sch thu ca cc i tng lin quan c bin php x l thch hp m bo h thng thu c chp hnh mt cch nghim tc v hiu qu cao. - T chc cng tc k ton, thng k thu: cung cp cc thng tin cn thit cho qu trnh thc hin cng tc qun l thu tt c cc khu phc v cho lnh o cng nh cc b phn lin quan a ra cc gii php qun l ph hp v cung cp cc c s xem xt, nh gi hiu qu ca cng tc qun l thu c s thay i, b sung, sa i kp thi. Cc ni dung qun l ni trn c thc hin theo cc cch thc c th cc b phn, cc cng on, cc trnh t nht nh. Cc cch thc chnh l cc quy trnh qun l thu. Trong iu kin nn kinh t th trng ngy cng pht trin, s lng i tng np thu ngy cng nhiu, hot ng kinh doanh a dng, m rng, do ni dung iu chnh, yu cu hon thin cng tc qun l thu ngy cng ln. Ni dung cng tc qun l thu ngy cng phc tp, s hn, iu ny i hi quy trnh qun l thu theo cc phng php ghi chp, phn nh th cng phi c thay th bng cc phng php p dng cng ngh qun l hin i. Quy trnh qun l thu hin nay Vit Nam c thc hin da trn c s cc d liu, thng tin u vo nh thng tin v i tng np thu, t khai thu, cc chng t lin quan n vic np tin thu, cc kt qu thanh tra, kim tra, cc quyt nh x l,... tip n l qu trnh x l cc d liu, thng tin ca cc b phn lin quan nh kim tra, tnh thu, ghi s thu, thc hin k ton, thng k thu n vic ban hnh cc thng bo, bo co, quyt nh lin quan n cc thng tin, d liu u ra. Tt c cc ni dung ny u c th c thc hin thng qua mt h thng my tnh, l vic ng dng tin hc trong qun l thu. Vic ng dng tin hc vo cng tc qun l thu l vic thit k cc chng trnh phn mm tnh theo ng cc ni dung v trnh t ca cng tc qun l thu thu nhn, tnh ton, x l v cung cp thng tin cn thit cho cng tc qun l v vic p dng cc phng tin k thut thc hin cc mc ch ca chng trnh c thit k. Nh vy, vic ng dng tin hc vo cng tc qun l thu chnh l nhm nng cao hiu sut v hiu qu cng tc qun l thu qua cc ni dung qun l nh vo tnh nng u vit ca my tnh v cng ngh tin hc. My tnh v cng ngh tin hc 304

tr thnh mt cng c h tr c lc cho c quan thu trong vic thc hin cc ni dung ca cng tc qun l thu. My tnh c cc chc nng l cng c lu tr d liu lin quan n i tng np thu, c quan qun l thu thu v qu trnh thc hin thu np thu. My tnh cn l cng c tnh ton, tng hp thng tin, x l d liu lin quan n cc ni dung ca qun l thu v thc hin in n, son tho vn bn, bng biu, quyt nh, thng bo, bo co theo yu cu ph hp vi cng tc qun l c th. Vic ng dng my tnh trong cng tc qun l thu Vit Nam l mt yu cu bc thit trong iu kin hin nay. Mt mt, n gip cho vic qun l nhanh chng, thun li, hiu qu; mt khc, n cho php xem xt, i chiu gia tt c cc c quan thu nhm pht huy tt nht hiu qu cng tc ca ton b h thng qun l thu nc ta. Vic ng dng tin hc trong qun l thu c cc tc dng c bn sau: - Gip cho vic thu nhn, tnh ton, x l v cung cp thng tin mt cch nhanh chng, kp thi v c cht lng cao, p ng yu cu qun l. - Gip cho vic lu tr, bo qun cc ti liu, s liu, cc thng tin lin quan n cng tc qun l thu ca c quan thu v cc i tng np thu c thun li nht v an ton. - Tit kim chi ph qun l, nng cao hiu lc v hiu qu cng tc qun l thu. - To iu kin t chc tt cng tc bo co, nh gi v hon thnh tt cc nhim v ca cn b thu. 1.2. Nhng nguyn tc c bn khi thc hin quy trnh qun l thu trn my tnh Cng tc qun l thu trn my tnh cng nh cng tc qun l thu theo kiu th cng u phi tun theo cc ni dung ca quy trnh theo nghip v qun l thu, phi p ng c cc yu cu ca cng tc cng nh cc nguyn tc c bn ca qun l thu. p ng y cc yu cu , chng trnh qun l thu trn my tnh phi m bo cc nguyn tc c bn sau: - Ghi nhn thng tin y nht v cc i tng np thu, y l iu cn bn trong qun l thu thu. i tng np thu phi c qun l y cc mt nh tn, ngnh ngh, a bn, a ch, quy m, lao ng, cc sc thu phi np, phng php np thu, s ti khon, ngi ng u,... cc thng tin ny c cp nht t h s ng k kinh 305

doanh v ng k np thu ca i tng np thu v phi c cp nht y . Chng trnh my tnh phi c c y cc thng tin ny, khng c b st hoc trng lp. - Chng trnh my tnh phi ghi nhn c y cc thng tin v k khai thu ca i tng np thu theo cc sc thu lin quan. Ni dung t khai v cc cn c tnh thu trn t khai phi theo ng biu mu quy nh v ni dung ca tng sc thu. Vic tnh ton cc ch tiu trn t khai ca i tng np thu phi c my tnh kim tra y trc khi a vo tnh ton v x l d liu trn my tnh. Cc ch tiu tnh ton v x l phi c a vo cc ni dung ph hp ca chng trnh theo quy trnh qun l thu ghi s b thu, lp cc thng bo, quyt nh, bo co theo yu cu cng vic. - Chng trnh my tnh phi m bo lin kt y cc ni dung cng tc qun l thu, x l ni dung cng vic mt cch ng b, h thng theo quy trnh qun l. ng thi, c s kt ni gia cc c quan thu, gia c quan thu vi cc c quan lin quan nh Ti chnh, Kho bc, ngn hng v tin ti kt ni gia c quan thu vi cc i tng np thu m bo s thun li, chnh xc trong qun l thu. - Chng trnh phi m bo s thun tin trong vic pht hin v sa i cc ch tiu nhm ln, sai st trong qu trnh nhp d liu; ng thi, c ch gip cho ngi s dng c th tra cu cc ti liu theo yu cu ph hp cng tc qun l thu. - Chng trnh phi m bo tnh bo mt theo ni dung cng vic ca cc b phn trong vic khai thc v s dng cc d liu trong chng trnh, trnh cc trng hp t sa i, nh cp thng tin. - Chng trnh phi m bo lu tr c cc ti liu, s liu, bo co theo ng nguyn tc, ch v quy nh hin hnh. 1.3. Quy trnh qun l thu trong iu kin ng dng tin hc m bo yu cu ca cng tc qun l thu, quy trnh qun l thu trong iu kin ng dng tin hc phi c s thay i, sp xp ph hp v trnh t, ni dung cng nh xc nh v tr ca cc b phn trong h thng c quan thu. Trong h thng cc b phn chc nng nghip c ca c quan qun l thu thc hin cc ni dung ch yu ca quy trnh qun l thu, b phn my tnh thc hin trc tip cng tc qun l thu trn my tnh. B phn ny s thu nhn d 306

liu t lnh o v tt c cc b phn lin quan khc nh b phn qun l thu thu cc i tng np thu, b phn thanh tra, kim tra, b phn hnh chnh, chnh sch, nghip v v cc b phn khc; ng thi, cng thu nhn d liu t i tng np thu, cc c quan khc lin quan nh Kho bc, ngn hng, c quan qun l thu thu cp trn hoc cc cp khc. Cc d liu ny s c nhp y vo chng trnh qun l thu v c chng trnh x l, lu tr theo quy trnh nghip v. Sau chng trnh s kt xut cc chng t lin quan nh thng bo, quyt nh, bo co gi cho lnh o v cc b phn, c quan lin quan thc hin cng vic nghip v ca mnh. Nh vy, c th coi b phn trc tip thc hin chng trnh qun l thu trn my tnh l b phn trung tm trong quy trnh qun l thu. 1.4. Cc iu kin cn thit ng dng tin hc trong qun l thu c th p dng ng b, hiu qu cng ngh my tnh trong cng tc qun l thu, cn c cc iu kin sau: - Phi c mt h thng my tnh y , ng b vi cc phn mm h thng ng nht v c kt ni gia cc b phn lin quan trong b my qun l thu, gia c quan thu vi cc c quan khc lin quan v i tng np thu. ng thi, phi c nhng cn b c o to am hiu v thng tho trong vic thc hin cc nghip v trn my tnh. - Phi c chng trnh my tnh ph hp vi ni dung, yu cu ca cng tc qun l thu. Chng trnh my tnh phi p ng c cc yu cu v tun theo cc nguyn tc nu. - Cc thng tin lin quan n cng tc qun l thu phi c m ho di ngn ng my tnh v phi c cp nht, lu tr y trong chng trnh gip cho vic thc hin chng trnh nhanh chng, thun li nht. Cc thng tin cn c m ho nh thng tin lin quan n c quan qun l thu, thng tin lin quan n i tng np thu, thng tin lin quan n cc d liu kt xut nh cc loi thng bo, quyt nh, cc bo co, cc s k ton, thng k, cc thng tin khc,... vic m ho cc thng tin ny phi m bo tnh chnh xc, khng nhm ln trng lp, c tnh gi nh, tnh n nh, ng b trong chng trnh v ph hp vi mt s m, k hiu chung theo quy nh ca Nh nc. Vic m ho ny s bin cc thng tin di dng ngn ng thng sang ngn ng my tnh lm c s cho vic thc hin qun l thu trn chng trnh my tnh khi nhp d liu lin quan n i tng np thu, cc sc thu, cc cn b thu hay cc b phn nghip v cng nh vic kim tra, i 307

chiu gia cc i tng, cc b phn v vic in n cc giy t lin quan c thc hin d dng, nhanh chng, khng nhm ln. - Phi quy nh c cc chc nng, nhim v, quyn hn c th ca cc b phn lin quan cng nh ch s dng, thi hn s dng v cc quy nh khc qu trnh thc hin m bo ph hp ni dung qun l, m bo tnh an ton, thng nht v ng b, nng cao hiu qu cng vic.
2. ni dung c bn ca chng trnh qun l thu trn my tnh

V nguyn tc, chng trnh phi bm st cc ni dung nghip v theo quy trnh qun l thu v c th c nhng thay i ph hp vi s thay i ca h thng thu v quy trnh qun l i vi tng sc thu. ng thi, chng trnh qun l thu trn my tnh cng c s khc nhau gia cc cp qun l thu (Tng cc, cc v chi cc) v c quan qun l (Thu, Hi quan). Ni dung phn ny a ra nhng nt c bn mang tnh m t trn l thuyt cc ni dung cng vic ca mt chng trnh qun l thu trn my tnh ni chung theo quy trnh qun l thu hin ti. 2.1. Thc hin m ho cc thng tin cho chng trnh Chng trnh my tnh c thit k theo ni dung ca h thng cc sc thu v quy trnh qun l thu hin hnh. Do vy, chng trnh s c mt danh mc mang tnh cht h thng p dng cho chng trnh v thng nht tt c cc c quan, b phn trong c nc. chng trnh hot ng c mt cch thng nht, ng b, i hi ngi s dng phi thng nht v nhp y cc ch tiu c m ho theo yu cu danh mc h thng ca chng trnh. Danh mc h thng ny c cp nht mt ln bt u khi chy chng trnh v s dng sut trong qu trnh lm vic vi chng trnh, khi c s thay i nh hng n cc ch tiu ny, chng trnh s c cp nht v yu cu cc ch tiu ph hp tip tc s dng. Cc ch tiu danh mc h thng cn thit cho mt chng trnh qun l thu trn my tnh l: - Ch tiu lin quan n c quan thu s dng chng trnh, gm tn c quan s dng v c quan cp trn lin quan, th trng c quan ngi k cc quyt nh, bo co trong cng vic s dng cho cc ti liu lin quan n c quan, cc ch tiu khc lin quan nh tn gi, a bn hnh chnh, a ch, vng kinh t, s in thoi, fax,... mt s ch tiu c m ho theo theo i hi ca chng trnh v cc quy nh ca cc c quan c thm quyn. Ch tiu lin quan n b phn qun 308

l thu nh phng, i, cn b ch tiu ny c m ho tng ng vi tng b phn - Ch tiu phc v cho cng tc thu thu nh a bn thu, sc thu thu, cn c tnh thu, thu sut, n v tnh thu, vng kinh t,... cc ch tiu ny i hi phi c cp nht y chnh xc v c m ho theo quy nh chng trnh c th tnh ton, x l d liu chnh xc theo cc quy nh ca cc lut thu hin hnh. Ngoi ra, cc ch tiu khc cng phi c cp trong danh mc h thng nh danh mc ngnh ngh sn xut kinh doanh, danh mc ngn hng, Kho bc, danh mc loi hnh kinh t, danh mc hng ho dch v,... m bo chng trnh thc hin thng nht cc ni dung lin quan. 2.2. Cc ni dung ch yu thc hin qun l thu trn my tnh Theo ni dung quy trnh qun l thu hin nay, cc cng vic chnh trong quy trnh bao gm: qun l i tng np thu; qun l thu np thu; k ton, thng k, k hoch thu. Vi mt chng trnh qun l thu trn my tnh, ni dung, trnh t thc hin cng phi tun th cc quy trnh ny. Khi mt chng trnh c thit k y , ph hp, yu cu t ra l ngi s dng phi thao tc ng theo ni dung, trnh t ca chng trnh. Cc ni dung ny c m t v cn bn nh sau: 2.2.1. Qun l i tng np thu, cp m s thu Thc hin ni dung ny, chng trnh my tnh s i hi ngi s dng nhp y cc thng tin lin quan n i tng np thu theo cc ch tiu m chng trnh a ra, cp m s thu cho i tng np thu, phn loi i tng np thu, phn cp qun l i tng np thu v lp bo co, lu h s ng k thu. Cc ch tiu lin quan c thit k trn c s cc ch tiu trong h s ng k kinh doanh, ng k np thu ca i tng np thu v c nhp vo my di dng cc m s c ng k trn danh mc h thng v theo quy nh. Khi c s thay i cc ch tiu, ngi s dng s phi cp nht li theo ng hin trng ca i tng np thu. Trnh t c th c th c m t nh sau: Khi nhn c h s ng k thu ca cc i tng np thu, b phn my tnh s kim tra th tc h s theo ng quy nh, sau nhp cc ch tiu theo k khai vo chng trnh qun l ng k thu trn my tnh v truyn cc d lu v B phn my tnh, x l d liu ca Tng cc Thu. B phn ny s kim tra v cp m s thu cho i tng np thu. Khi nhn c m s i 309

tng np thu t Tng cc Thu, my tnh s in ra Giy chng nhn ng k thu v cp cho i tng np thu. Sau , cn c vo cc ch tiu k khai theo danh mc h thng, my tnh s phn loi cc i tng theo quy nh v phn cp qun l cho cc b phn lin quan. ng thi, my tnh s lp cc bo co lin quan n vic ng k thu ca i tng np thu v lu h s ti my tnh. Ni dung ny cn gip vic tra cu thng tin hoc khai thc cc thng tin lin quan n i tng np thu h tr cng tc qun l. Cc thng tin c th tra cu l danh sch i tng np thu ang hot ng, i tng np thu ngng hot ng v cha ng m s thu, i tng np thu ngng hot ng v ng m s thu, i tng np thu mi ng k theo loi hnh doanh nghip,... ng thi, i vi cc trng hp sp nhp, hp nht, chia tch, gii th ca i tng np thu phi c phn nh, cp nht y vo chng trnh. Cc thng tin cn cp nht y l cc i tng ngh kinh doanh gm i tng ngh hn phi xo khi danh b, cc i tng ngh tm thi c th ti hot ng, cc i tng mi pht sinh, cc i tng c thay i v ch th kinh doanh,... Chng trnh s tng hp v c th in n cc danh sch theo yu cu ca ngi s dng phc v cng tc qun l. 2.2.2. Qun l thu thu trn my tnh i vi cc sc thu ni a Trong qun l thu thu, cc ni dung ch yu c thc hin trn my tnh bao gm: - Nhn v nhp t khai tnh thu. - Theo di cc bin ng lin quan n i tng np thu. - Nhp cc cn c, quyt nh lin quan n min, gim, hon thu, pht thu, truy thu thu, quyt ton thu. - In n cc thng bo thu, cc quyt nh x l v thu. - Qun l s thu phi thu trn s b, chm b, theo di n ng, bo co tnh hnh thu thu. thc hin c cc ni dung nu trn, trc ht phi chun b cc s liu lin quan n i tng np thu v vic chp hnh ngha v np thu ca cc i tng np thu. Ngi s dng phi m s u k, cc ch tiu kt chuyn t k trc phi c phn nh y c cc cn c chnh xc khi tnh ton, x l cc tnh hnh, s liu lin quan trong k thc hin. Nhp t khai, cc cn c tnh thu Cc loi t khai, cn c tnh thu cn nhp bao gm: 310

- ng k mn bi v chuyn s mn bi u nm - T khai thu GTGT: gm t khai thu GTGT ca cc i tng np thu theo phng php khu tr, ca i tng np thu theo phng php tnh trc tip trn GTGT. C th nhp cc s liu theo cc bng k km theo nh bng k ho n hng ho, dch v mua vo; bng k ho n hng ho, dch v bn ra; bng k bn l hng ho, dch v; ... - T khai thu TNDN: gm t khai thu TNDN theo nm, phn b thu TNDN theo qu, t khai thu TNDN v thu GTGT trc tip trn doanh thu k khai, thu TNDN v GTGT trc tip trn doanh thu khon. - T khai thu TTB. - T khai thu ti nguyn. - T khai thu s dng vn ngn sch. - T khai thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao: gm t khai thu thu nhp thng xuyn do t chc np, t khai thu thu nhp thng xuyn do c nhn trc tip np, t khai thu thu nhp khng thng xuyn do t chc np. - T khai ph, l ph. - T khai cc loi thu khc. Cc t khai thu c cc i tng np thu np cho c quan thu theo biu mu v thi hn quy nh trong cc sc thu. Thng qua cc b phn nghip v, t khai tnh thu c chuyn n b phn my tnh sau khi c kim tra, xc nhn. Ngi s dng s ghi nhp tt c cc ch tiu trn t khai vo chng trnh theo cc ch tiu v biu mu tng ng trong chng trnh. i vi cc i tng chm np hoc khng np t khai hoc k khai sai, c quan thu s thng bo n c np t khai hoc ngh sa li t khai. Nu i tng np thu khng chp hnh, c quan thu s thc hin n nh s thu phi np theo quy nh, s thu n nh c th theo tnh ton ca cn b qun l hoc do chng trnh t ng gn vo trn c s s thu phi np cao nht ca cc k trc. Trn c s danh sch n nh, ngi s dng s nhp cc ch tiu trn danh sch vo cc t khai tng ng. Mt s ch tiu i hi phi nhp trc tip, mt s ch tiu s c chng trnh tnh ton v ghi vo theo h thng ci t. Qu trnh nhp t khai v cn c tnh thu phi tun th theo h thng m ho h thng, chng trnh phi c nhng thng tin h tr cho ngi s dng trong qa trnh lm vic trnh sai st, nhm ln khi ghi nhp d liu. 311

Theo yu cu ca cng tc qun l thu, ni dung ny khi nhp cc t khai, ngi s dng phi lu khi lm vic vi chng trnh v cc t khai ca cc i tng np thu c cc biu hin cn theo di, lm r nh t khai ca nhng i tng c cc thay i t bin v cc ch tiu tnh thu, cc trng hp khng np t khai, trng hp t khai sai, t khai nghi vn c nh du ca b phn qun l thu,... Thc hin thao tc ny s to iu kin ngi s dng lc c cc t khai, trng hp nghi vn c th sa i kp thi v h tr cho cng tc thanh tra, kim tra. Nhp cc trng hp pht thu Trong qu trnh thc hin ngha v np thu, cc i tng np thu vi phm cc ch thu np thu theo quy nh s b x pht. Chng trnh qun l thu c th s t ng tnh ton, xc nh s thu pht theo cc hnh thc c ci t, hoc ngi s dng nhp cc d liu lin quan vo chng trnh. Chng trnh phi c cp nht y , kp thi cc trng hp x l theo ng quy nh ca lut thu. Ni dung nhp s thu pht y c cn c trn cc quyt nh x pht gm i tng b pht, l do b pht, hnh thc pht (pht np chm, pht hnh chnh hoc pht trn lu thu,...), s thu pht, k pht thu,... ng thi, chng trnh c th tng hp in n danh sch, bo co lin quan n pht thu v iu chnh s thu pht, s thu phi np. Min, gim thu Vic x l ni dung cng tc min, gim thu thc hin trn my tnh trn c s ngi s dng nhp cc thng tin lin quan trn c s cc quyt nh min, gim thu. Cc ch tiu cn nhp bao gm: m s nh i tng np thu c min, gim; k min, gim; s, ngy, c quan ra quyt nh; loi quyt nh; l do min, gim; t l min, gim; s thu c min, gim; Chng trnh c th t tnh ton s thu min, gim hoc ngi s dng nhp trc tip vo chng trnh. Chng trnh s a cc s liu vo cc ni dung lin quan in danh sch min, gim, in thng bo thu, cc bo co lin quan n tnh hnh min, gim thu v lu tr phc v cho vic theo di, tra cu. Dng khu tr Trong mt s trng hp, s thu u vo cn c khu tr ca i tng np thu phi dng khu tr theo cc l do nh khng hp l, c hon li, c quan thu c quyt nh ngng khu tr, ngi s dng nhp y cc thng tin trn 312

vo chng trnh tnh ton, xc nh s thu ph hp. Cc ch tiu cn nhp y l m s i tng np thu; k k khai; k lp b; s dng khu tr; Hon thu v thu hi hon thu Thc hin ni dung hon thu, ngi s dng phi nhp cc quyt nh hon thu, s tin thu c hon, iu chnh s thu phi np trong k tnh thu. Cc thng tin lin quan cn c nhp l m s i tng c hon; s, ngy, c quan ra quyt nh hon; k xt hon; k lp b; l do hon thu; s thu ngh hon; kt qu xt hon thu; s thu thu hi hon; Cc d liu ny c th hin trn quyt nh hon thu, quyt nh thu hi hon thu, hoc do chng trnh t tnh ton. S liu c nhp s c chng trnh tng hp, in n danh sch i tng c hon thu trong k v cc bo co lin quan n cng tc hon thu. Qun l s thu phi thu Khi t khai, cn c tnh thu, cc quyt nh min, gim, hon thu, truy thu thu, c nhp, cc cn c xc nh s thu phi np ca cc i tng np thu trong k tnh thu. Ni dung tip theo l c quan thu ra thng bo thu cho cc i tng np thu v theo di s thu phi thu. Vic theo di s thu phi thu bao gm vic lp cc s b thu, tng kt b, ra thng bo thu, chm s thu, theo di n ng. Cc ni dung ny thc hin trn chng trnh my tnh nh sau: - Lp s b thu Cc s b thu s dng cho qun l thu c chng trnh thit k theo ng biu mu quy nh. Cc s b thu c bn bao gm cc s pht sinh cc loi thu, s b thu mn bi c lp mi nm mt ln, s b thu GTGT theo phng php khu tr lp mi thng mt ln, s b thu TNDN k khai nm lp mi nm mt ln, s b thu GTGT v TNDN k khai thng lp mi thng mt ln, s b thu GTGT v TNDN h khon, s b doanh nghip quc doanh, s b thu TTB, s b thu ti nguyn, s theo di tnh hnh thu np, s theo di n ng v cc s b thu khc. Cc s thu c th s c chng trnh t ng lp sau khi c ngi s dng nhp y cc d liu cn thit ban u hoc ngi s dng phi nhp trc tip cc ch tiu trn s thu vo chng trnh. Cc s b thu ny c chng trnh lp v in ra, sau khi c lnh o c quan thu k duyt s tr thnh cn c php l chnh thc cho cng tc qun l thu thu trong l lp b. 313

Bn cnh vic lp s b, vic tng hp s b trong k, tng hp tnh hnh lp s b cng c thc hin theo ni dung chng trnh, ngi s dng c th in n bo co, s sch lin quan. ng thi, ngi s dng c th tra cu s thu, in s thu, kho s thu hoc m kho s thu tu theo yu cu c th ca cng vic qun l. - Thng bo thu Sau khi lp s b thu, chng trnh s cn c vo cc ch tiu ghi trn s b thu t ng lp v in n cc thng bo thu bao gm thng bo thu mn bi, thng bo thu GTGT, TNDN, TTB, ti nguyn, TNCN, XNK,... Cc tham s trn thng bo thu nh k thng bo, loi thu, ngy thng bo, s thu, ln thng bo, phi do ngi s dng nhp vo chng trnh. Ngi s dng c th tra cu danh sch i tng np thu in thng bo thu hoc in din gii thng bo thu trn c s cc ch tiu c lu tr trong chng trnh. - Chm b thu Vic chm b thu c thc hin trn c s cc chng t lin quan n s thu i tng np thu thc hin np nh giy np tin, chng t vng lai, chng t ghi thu, ghi chi,. Ngi s dng s nhp vo cc d liu, chng trnh s tng hp ton b qu trnh thu np thu ca tng i tng np thu nh s thu phi np, s min, gim, s np, ngy np, s chng t v s cn phi np cui k. - Theo di n ng thu Ni dung ny c thc hin trn chng trnh bao gm lp s n ng, s thu n v tng hp bo co tnh hnh n ng v x l n ng. Trn c s chm b n cui k, theo yu cu ca ngi s dng, chng trnh s in danh sch i tng np thu cn n ng thu, loi thu n ng, k n ng v s tin thu n ng. Cc loi s n ng bao gm s n thu mn bi, s n thu GTGT, TNDN v cc loi thu khc. Vic theo di, phn nh qu trnh thu hi n ng c thc hin trn s thu n. y thc cht l vic chm b thu ca cc i tng n ng trn c s s thu cn n ng. Chng trnh s theo di qu trnh np s thu n ca i tng theo cc s n trn c s s cn n, s np, ngy s chng t np, s cha np,... ng thi, chng trnh s tng hp cho php in danh sch i tng n ng, bo co tnh hnh n ng phc v cng tc thu hi n ng v cng tc qun l ni chung. Quyt ton thu

314

Sau khi quyt ton thu c duyt, ngi s dng s nhp cc thng tin trn quyt ton thu vo chng trnh lu tr thng tin v theo di x l sau quyt ton trn c s s thu tha, thiu. Ni dung ng nhp l tt c cc ch tiu ghi trn h s quyt ton thu ca cc i tng np thu theo k khai, cc bng tng hp thanh ton thu gia i tng np thu vi c quan thu khi quyt ton thu, chnh lch quyt ton thu theo di v b tr cho cc k tnh thu tip theo. Chng trnh s tng hp, lu tr, iu chnh, in n danh sch s sch v cc bo co quyt ton thu v phc v cng tc tra cu quyt ton thu. Truy thu thu Vic truy thu thu thc hin sau khi c cc quyt nh ca c quan thu. Ngi s dng s nhp cc thng tin trn quyt nh truy thu thu nh s, ngy quyt nh, m s i tng np thu s thu truy thu, l do, hn np,... cc thng tin trn quyt nh x l s tin truy thu. Chng trnh s ghi nhn s liu lu tr lp s theo di thu np theo quyt nh truy thu, lp bo co v gip tra cu thng tin lin quan. Theo di v bo co tnh hnh thc thu Trn c s theo di qu trnh thu np thu ca cc i tng np thu, chng trnh s cho php ngi s dng in cc bo co v tnh hnh thc thu trong k theo biu mu quy nh theo yu cu ca cng tc qun l. 2.2.3. Qun l thu trn my tnh i vi thu xut khu, nhp khu v cc sc thu i vi hng nhp khu Cp m s xu,t nhp khu cho cc i tng np thu i tng np thu c cc hot ng xut khu, nhp khu thuc din phi np thu xut khu, nhp khu v cc sc thu khc lin quan n hng nhp khu khi thc hin k khai ng k thu phi k khai r ch tiu ng k m s xut, nhp khu trn t khai. Khi Tng cc Thu cp m s thu cho cc i tng ny s c Chng nhn ng k m s xut, nhp khu. C quan Hi quan tip nhn m s ca cc i tng np thu t c quan thu xy dng c s d liu cho cng tc qun l thu ca c quan Hi quan. Qun l thu thu i vi hng ho xut khu, nhp khu i tng np thu trong qu trnh lm th tc xut, nhp khu phi xut trnh cho c quan hi quan Giy chng nhn cp m s thu c chng nhn m s xut, nhp khu cho c 315

quan Hi quan v phi ghi m s thu trn tt c cc chng t lin quan n hng ho xut, nhp khu. Chng trnh qun l thu trn my tnh ca c quan Hi quan c xy dng trn c s quy trnh qun l thu i vi hng ho xut khu, nhp khu v c thc hin kt hp vi qu trnh qun l th cng c th i vi tng i tng, tng ln xut, nhp khu theo nghip v Hi quan. Khi i tng np thu lp v np t khai thu i vi hng ho xut khu, nhp khu, ngi s dng kim tra cc ch tiu trn t khai v cc chng t lin quan (nh hp ng xut khu, nhp khu, hp ng gia cng chng t thanh ton,) nhp vo chng trnh theo cc m ca sn phm, hng ho, m thu sut, cc hnh thc xut, nhp khu. Trn c s , in thng bo thu cho i tng np thu. Thng bo thu chnh thc ca c quan Hi quan l c s theo di qu trnh chp hnh php lut thu ca i tng np thu. C quan Hi quan c th lp h s tng i tng np thu v lu trn my tnh. Trn c s s thu v thi hn np trn thng bo thu ca cc i tng np thu theo tng ln xut khu, nhp khu, c quan Hi quan s theo di, kim tra. Khi nhn c cc chng t np thu ca i tng np thu i vi hng xut, nhp khu, ngi s dng tin hnh chm b, thanh ton thu v lp cc bo co, lu tr. n ht thi hn np thu, nu i tng np thu cha np hoc np cha s thu theo thng bo, chng trnh s t ng thng bo v in danh sch cc i tng ny. Khi c quyt nh x l, ngi s dng s nhp cc thng tin theo di tnh hnh thu n thu, pht thu, truy thu thu v lp cc bo co lin quan. Chng trnh qun l thu ca c quan Hi quan cn thit phi c s kt ni vi c quan Thu trong mt s trng hp nht nh c s kt hp, theo di cc i tng np thu trong vi thc hin ngha v thu ca mnh mt cch hiu qu nht. 2.2.4. K ton thu Thc hin k ton thu trn my tnh, ngi s dng s nhp cc chng t thu np thu vo my tnh, chng trnh s lp v in cc bo co k ton theo yu cu ph hp vi biu mu quy nh. Nhp chng t Nhp chng t l cng vi quan trng u tin ca k ton thu. Cc s liu trn chng t l cn c theo di v qun l tnh hnh thc hin ngha v i vi Ngn sch Nh nc ca 316

cc i tng np thu; ng thi, l cc c s lp cc bo co k ton thu. Cc chng t k ton thu bao gm: - Chng t thu np thu: cc chng t thu np thu ngi s dng nhp v lu tr trong chng trnh bao gm: + Giy np tin (trng hp i tng np thu np trc tip vo Kho bc) bao gm giy np tin bng tin mt, giy np tin bng chuyn khon, giy np tin t ti khon tm gi ca c quan thu. + Bin lai thu thu (cn b thu trc tip thu). + Lnh thu ngn sch (ngn hng hoc Kho bc trc tip ct ti khon ca i tng np thu theo lnh thu ca c quan thu) + Ghi thu ghi chi (trng hp B ti chnh ghi thu ghi chi). - Chng t thu vng lai: Bao gm bin lai thu vng lai v giy np tin quc doanh vng lai. Cc i tng ny khng thuc h thng qun l nhng c s np trn a bn thu ca c quan thu. Ngi s dng s nhp cc bin lai thu thu i vi cc i tng np thu vng lai khng c trong s b thu. Cc thng tin trn chng t ny phi c ngi s dng nhp vo y . - Chng t xut qu: bao gm cc chng t nh giy np tin (i vi s thu thu bng bin lai), tr li do thu tha, tr li do thu nhm, trch thng. - Chng t tn tht: nhp cc bin lai tn tht hay quyt nh x l tn tht quy trch nhim bi hon hay min nhim. - Chng t hon thu, thu hi hon thu: nhp cc chng t hon thu m Kho bc xc nhn v gi cho c quan thu, hoc cc chng t thu hi hon thu, chng trnh s lu tr v lp bo co gi cp trn lm cn c theo di qu hon thu GTGT. Vic nhp cc chng t ny c thc hin theo yu cu trn giao din ca my tnh, chng trnh s c cc biu mu v mt s d liu c t ng cp nht tng ng, ngi s dng s la chn v nhp mt s ch tiu cn thit. Cc chng t ny s c chng trnh, vo cc bo co k ton v c s dng chm s b thu, xc nh n ng ca i tng np thu. Ngoi ra, chng trnh cn gip ngi s dng kim tra chng t, tra cu cc loi chng t v tng hp chng t. S sch k ton thu Ton b cc d liu trn cc chng t khi dc nhp y s c chng trnh t ng tng hp a vo cc s k ton tng ng. Khi cn in loi s k ton no, ngi s dng ghi vo 317

cc tham s yu cu, chng trnh s in cc loi s theo biu mu quy nh. Bo co k ton Cc loi bo co theo quy nh c quan thu phi lp v gi cho c quan cp trn s c thit k, ci t trong chng trnh ph hp vi cc biu mu quy nh. ng thi hn, ngi s dng s nhp cc thng tin yu cu v cc d liu cn thit, chng trnh s in cc bo co thu. Mt s ch tiu c chng trnh t ng chuyn vo, mt s ch tiu ngi s dng phi nhp vo chng trnh. Cc bo co thu thng c s dng c trnh by trong chng 13. i chiu s np Kho bc: ngi s dng s nhp cc s liu ca Kho bc c i chiu vi s liu ca c quan thu. Chng trnh s lp v in Bng i chiu s np Kho bc v c th hin trn BC3. Cc bo co ny s c in v s dng theo quy nh, vic gi cc bo bo k ton thu ln c quan thu cp trn c th do chng trnh t ng thc hin theo s kt ni ca h thng. 2.2.5. Thng k thu Chng trnh c cc mu bo co thng k c thit k sn, vic thc hin cng tc thng k thu trn my tnh ngi s dng la chn loi bo co thng k, nhp cc thng tin ca bo co thng k vo mu c sn. Vic nhp cc loi d liu ny c th nhp trc tip hoc chng trnh t ng a cc d liu c sn trn my vo cc ch tiu tng ng. Cc bo co thng k thu phi c i chiu vi c quan thu cp di v s liu trong h thng m bo s thng nht. Khi cn in cc bo co thng k, ngi s dng la chn loi bo co, nhp mt s thng s lin quan n bo co v in bo co thng k. Vic gi cc bo co thng k cho c quan thu cp trn c th c chng trnh t ng thc hin theo s kt ni ca h thng. 2.2.6. Bo co k hoch thu Cng tc k hoch thu trn my tnh s c thc hin tng t nh i vi cng tc thng k thu. Ngi s dng s nhp cc thng tin chung ca bo co, la chn loi bo co, c th l bo co k hoch (k hoch thng, qu hoc nm), bo co tin thu theo k hoch, bo co tin thu theo s b thu hoc bo co c tnh phc v cho vic lp k hoch. Cc bo co k hoch c th l bo co tng hp ton n v hoc chi tit theo a bn, b phn qun l thu hoc theo cc sc thu. 318

Trn y l cc ni dung c bn ca chng trnh qun l thu trn my tnh trong iu kin p dng quy trnh qun l thu hin ti. Khi quy trnh qun l thu thay i vi c ch i tng np thu t tnh, t khai v np thu vo Kho bc Nh nc, chng trnh qun l thu trn my tnh s c xy dng ph hp.

319