TRNG I HC AN GIANG

KHOA KINH T & QUN TR KINH DOANH

Gio trnh

KINH T HC VI M

Bin son L Th Thin Hng Long Xuyn - 2005

Li gii thiu
Kinh t l mt lnh vc v cng phong ph, tuy nhin gip cc sinh vin kinh t d dng tm hiu trong tng lnh vc chuyn mn th sinh vin phi c hc kinh t vi m v kinh t v m trc khi nghin cu cc mn chuyn nghnh tip theo. Hai mn hc ny s lm nn tng cho cc mn kinh t ng dng v kinh t kinh doanh sau ny. Kinh t hc vi m l mt trong nhng mn quan trng ca nghnh kinh t v cng l mn hc l th i vi nhng ai quan tm n cc hot ng kinh t. S hiu bit y v kinh t hc vi m c tm quan trng i vi vic ra quyt nh qun l, v thu hiu cc chnh sch kinh t v m ca chnh ph. Mn hc kinh t vi m ch cp n cc n v kinh t ring l. N l mt mn kinh t hc c bn cung cp cho sinh vin nhng kin thc i cng v l lun v phng php kinh t cho cc mn v qun tr doanh nghip, l khoa hc v s la chn gii quyt ba vn c bn ca mt doanh nghip: sn xut ci g? sn xut nh th no v sn xut cho ai? Mn hc khi u s nghin cu nhng c s ca cung cu, vn tiu dng c nhn, c tnh cu c nhn t suy ra cu th trng. Ni dung tip theo l nghin cu v c im ca sn xut, chi ph v li nhun.Cc chn la ti u ho ca doanh nghip trong th trng cnh tranh, th trng cnh tranh khng hon ho v th trng c quyn. Phn cui s gii thiu nhng vn tht bi ca th trng, thng tin v vai tr ca chnh ph. y l ti liu ging dy tng i y nhm gip sinh vin kinh t tham kho trong khi hoc kinh t vi m, ring i vi nhng sinh vin nghnh nng nghip c th ch ch trng 6 chng u ca gio trnh, nhng chng sau c th tham kho hiu khi qut v kinh t vi m. Ti liu ging dy ny ch yu da vo sch: Kinh t vi m - L Bo Lm, Trng i hc Kinh t TP. HCM. v nhiu gio trnh kinh t vi m c lin quan ca cc tc gi khc.

Chng 1: Nhng vn c bn v kinh t hc

Khi nim v kinh t hc
1. Kinh t hc l g?
Cng vic gia nh i hi nhiu quyt nh - quyt nh mi thnh vin ca mnh lm nhng cng vic g v c hng nhng g t nhng vic , nh vic nu nng, git gi, n ung tc l quyt nh phn b hp l nhng ngun lc khan him ca cc thnh vin khc nhau, lin quan n nhng kh nng, n lc v c mun ca h. Mt x hi cng phi ng trc nhiu quyt nh, quyt nh nhng cng vic no cn lm v ai lm nhng cng vic .

Mt khi x hi sp xp nhng ngi vo nhng cng vic khc nhau, x hi cng phi phn phi nhng sn phm v dch v c to ra. Vic tnh ton s dng cc ngun ti nguyn ca ci l mt iu quan trng, bi v ti nguyn ca ci l khan him. Khan him y c ngha l ngun ca ci m x hi c kh nng p ng t hn nhng g m ngi ta mong mun c. Nh vy, mi cng ng ngi u phi gii quyt ba vn c bn ca cuc sng hng ngy (1) Sn xut hng ho v dch v no? (2) Sn xut hng ho v dch v nh th no v (3) Sn xut cc hng ho v dch v cho ai?. Kinh t hc nghin cu cch thc m x hi gii quyt ba vn c bn ny. V nghin cu vai tr x hi v thnh vin ca n, nn kinh t hc c xp vo cc mn khoa hc x hi, l mn khoa hc x hi nghin cu hnh vi con ngi. i tng ca kinh t hc l hnh vi ca con ngi c lin quan n sn xut, trao i v s dng cc hng ho dch v. Khi tr li cu hi sn xut ci g, sn xut nh th no v sn xut cho ai, kinh t hc gii thch cch phn b cc ngun lc khan him gia cc yu cu cnh tranh v s dng cc ngun lc y. Cc nh kinh t hc hng vo mc tiu pht trin cc l thuyt v hnh vi con ngi v kim nghim chng bng thc t. Kinh t hc mi ch xut hin v pht trin hn hai th k v tri qua nhiu giai on pht trin khc nhau nn n c nhiu nh ngha v kinh t hc. Cc nh kinh t nu ln mt s nh ngha thng dng sau y:

Kinh t hc l vic nghin cu cc hot ng bao gm sn xut v trao i gia ngi v ngi. Kinh t hc phn tch nhng vn ng trong ton b nn kinh t: chiu hng gi c, sn lng, tht nghip. Mt khi hiu c nhng hin tng nh vy th kinh t hc gip vic ra nhng chnh sch chnh ph c th tc ng vo ton b nn kinh t. Kinh t hc l khoa hc v s chn la, nghin cu vn con ngi la chn nh th no s dng ngun ti nguyn sn xut him hoi hoc hn ch (t ai, lao ng, trang thit b, kin thc k thut) nhm sn xut ra cc loi hng ho (go, thc phm, qun o, ng x) v phn phi cho cc thnh vin trong x hi tiu dng. Kinh t hc l vic nghin cu cc vn con ngi, tin hnh nh th no vic t chc tiu th sn phm v cc hot ng sn xut. Kinh t hc nghin cu v tin t, li sut, vn v ca ci.

Ngy nay kinh t hc c th thng nht vi nhau v mt nh ngha chung nh sau: Kinh t hc l mn khoa hc x hi, nghin cu vic la chn cch s dng hp l ngun ti lc khan him sn xut ra nhng hng ho v dch v, nhm tho mn cao nht nhu cu cho mi thnh vin trong x hi.

Trong hu ht cc x hi, vic phn b s dng cc ngun lc khng phi do mt ngi duy nht no, m thng qua s phi hp cc hot ng ca hng triu h gia nh, v doanh nghip. Qua , nhng nh kinh t tm hiu con ngi thc hin nhng quyt nh nh th no, h lm bao nhiu, mua nhng g, tit kim bao nhiu v u t ca ci nh th no. Kinh t hc cng nghin cu mi quan h gia cc c nhn. Th d nghin cu thi ngi mua v ngi bn trong mi quan h vi nhau, xc nh mc gi v s lng sn phm c mua bn tng ng. Cui cng nhng nh kinh t phn tch nhng p lc v nhng xu hng no nh hng n nn kinh t.

2. Kinh t hc thc chng v kinh t hc chun tc.

Kinh t hc thc chng (positive economics): m t s kin, cc hon cnh v cc mi quan h trong nn kinh t mt cch khch quan hoc mt cch khoa hc, v cc hin tng nh:

T l tht nghip l bao nhiu?. Mc tht nghip cao hn s nh hng ti lm pht nh th no?

Mc tiu ca nn kinh t hc thc chng l gii thch x hi quyt nh nh th no v tiu th, sn xut v trao i hng ho. Vic kho st nh vy nhm hai mc ch:

bit nguyn nhn v sao nn kinh t hot ng nh n ang hot ng. c c s cho vic d on nn kinh t s phn ng nh th no vi nhng thay i ca hon cnh.

Kinh t hc chun tc (normative economics): a ra cc ch dn hoc cc khuyn ngh da trn nhng nh gi theo tiu chun ca c nhn. Kinh t hc chun tc lin quan n o l v nh gi v gi tr thc nh:

Lm pht cao n mc no th c th chp nhn c. C nn dng thu ly ca ngi ngho gip ngi giu khng?

. l nhng vn c lin quan n nhng kin ch quan. Xt theo kha cnh khoa hc th kinh t hc hon ton l thc chng. V n tr li nhng cu hi Thc t nh th no. Cn nhng vn chun tc trong x hi thng t ra cu hi Phi lm g? cng i hi s phn tch kinh t. Vi mc tiu x hi nh trc, cc nh kinh t c th s dng kin thc phn tch vn v khuyn ngh cch thc cn phi lm t mc tiu . Cc nh kinh t c th bt ho vi nhau trn cc vn chnh sch, bi v h theo ui cc mc tiu khc nhau. Ngi ny th ch trng n cn bng x hi, ngi khc li quan tm n t do kinh doanh nhiu hn Tuy nhin, s bt

ng gia cc nh kinh t thng l v ngha hn l v mc tiu, v vic phi lm th no hn l phi lm ci g?

3. Cc yu t ca h thng kinh t.
Trong bt c mt nn kinh t no cng c ba u mi ra quyt nh ch yu: C nhn (h gia nh), doanh nghip v chnh ph. l nhng c s ca h thng x hi.

C nhn (h gia nh) l n v tiu dng hin hu, y cc c nhn cn c hiu l ngi ra quyt nh cho gia nh. Doanh nghip l n v nhn to - n cng do mt c nhn no s hu hoc hot ng v li ch ca h. Doanh nghip nh l mt tp hp c nhn v mc ch sn xut, tc l s bin i cc yu t u vo thnh cc hng ho c nhu cu u ra. Chnh ph l nhng tp th nhn to, nhng khc vi cc doanh nghip, chnh ph c quyn hp php chim hu ti sn m khng cn n s ng . Xt trn quan im kinh t th chnh ph to ra nhng hng ho v dch v khc nhau, v yu cu v chnh tr, x hi hn l yu cu th trng. Ngoi ra chnh ph cn c mt vai tr quan trng hn l thit lp khun kh php l phc v hot ng kinh t.

Trong nn kinh t hin i ngy nay cn c cc u mi ra quyt nh khc na, l cc hip hi thng mi, cc t chc doanh nhn trn th trng, cc hip hi qun chng nh cu lc b, cc t chc tn gio, thng qua chng cc c nhn kt hp li vi nhau la chn cch tiu dng c th.

S khan him, i tng la chn v cc hot ng kinh t.

Ti nguyn gii quyt ba vn kinh t l c gii hn. Ngi dn lun mun c nhiu hn l h c th c, v vy s khan him buc chng ta phi c cc quyt nh kinh t v sn xut hoc bun bn nhng hng ho c nhu cu. Tiu dng l mt trong nhng hot ng kinh t c bn. Trong quyt nh tiu dng, cc c nhn la chn cc hng ho h yu thch nht. Hng ho l i tng la chn trong quyt nh tiu dng. Sn xut ca tng c nhn hay doanh nghip l hot ng kinh t c bn khc nhau. Sn xut l s bin i u vo thnh cc u ra, chuyn i cc ngun lc thnh vt dng tiu dng. Sn xut cng c th l bt k hot ng no tng thm vo tng th x hi mt s vt dng. Sn xut c th lm thay i hnh dng vt cht, c th chuyn cc dch v hng ho v a im hoc chuyn dch v mt thi gian. Sn xut c th i din cho vic bin mt hnh th t c nhu cu thnh nhiu nhu cu. Hot ng kinh t c bn th ba l trao i. Vi c nhn, trao i l mt loi bin i, vic mua bn mt ci ny ly ci khc. Theo x hi, trao i khc sn xut l ton b hng ho khng b thay i g, hng ho v dch v ch b xo trn trong thng mi, c ngi c t c ngi c nhiu hn. Nh vy, trao

i l mt loi chuyn dch, l s chuyn giao ln nhau v t nguyn, cc bn c lin quan n u phi tho mn hoc b i trao i vi ni khc.

4. Chu chuyn ca hot ng kinh t.

Khi chng ta chi tiu hng ngy cho cuc sng lin h n cc hot ng kinh t. Mt nn kinh t bao gm nhng hin tng ht sc phc tp. L thuyt v kinh t gip chng ta trong nhiu lnh vc, gip ta nhn xuyn qua b mt cc hin tng cc hot ng kinh t thy c sc mnh no chi phi th trng v chi phi nh th no. Ngy nay chng ta t c mc sng cao hn so vi trc y ch yu nh vo thnh qu ca mt nn cng nghip pht trin da trn phn cng lao ng ht sc su rng. Mt ngi dn thnh th hay nng thn cng tiu th phn ln hng ho dch v do ngi khc lm ra. Nhng hng ho dch v h u mua trn th trng. Tt nhin mt s ngi duy tr mc t cp t tc nht nh khc nhau do thu nhp, iu kin lm vic, sinh hot khc nhau. Vi li sng t cp t tc hon ton, quyt nh sn xut sn phm no, sn xut bao nhiu v quyt nh tiu dng sn phm no, bao nhiu l tng i ging nhau. Nhng quyt nh nh vy ngy nay c phn bit kh r rt, nhng chng c lin kt nhau nh th trng. Th trng sn phm v th trng cc yu t sn xut lin kt ngi sn xut v ngi tiu dng li vi nhau. C th trnh by s lin kt ny mt cch n gin qua s sau: S chu chuyn Theo s trn, hot ng sn xut c n gin ho da trn cc gi thuyt:

Trong nn kinh t, doanh nghip l ngi sn xut thun tu v h gia nh l nhng ngi tiu th. Nhng sn phm bn trn th trng u l nhng sn phm cui cng. H gia nh l nhng ngi s hu v bn cc yu t sn xut (lao ng, t ai, t bn).

th trng sn xut, doanh nghip mua cc yu t sn xut sn xut ra sn phm, nhng yu t sn xut ny l t ai, lao ng v vn.. C ch th trng gn lin nhng phn ring r ca nn kinh t vi nhau. Mi khi bn trn th trng cc yu t sn xut s mang li doanh thu s c phn phi di hnh thc thu nhp cho nhng ngi s hu cc yu t sn xut. Mi ng thu nhp c trn th trng yu t sn xut tng ng vi mt ng chi tiu trn th trng sn phm. C ch th trng xc nh gi c hng ho dch v c mua bn trn th trng. th trng sn phm, doanh nghip cung ng sn phm m ngi tiu dng cn, cn th trng cc yu t sn xut th nhng ngi s hu cc yu t sn xut cung ng cc yu t sn xut cho cc n v cn. Trn c hai

th trng, cung v cu quyt nh gi c. Trong cng thi gian nhng mc gi c ch ra s khan him cho ngi mua, ngi bn v gip phn b cc ngun ti nguyn ca nn kinh t. Mc gi cao ca sn phm phn nh s khan him, mc gi thp phn nh tnh trng d tha ca sn phm . Nhng, cung v cu qui nh mc gi nh th no? V nhng nhn t no nh hng n cung v cu? Trong phm vi mn hc, chng ta tp trung vo nhng vn ch yu sau:

Vn c bn ca cung cu v ng dng chng trong th trng sn phm hoc th trng yu t sn xut. C s hnh thnh quyt nh ca ngi sn xut, tiu dng. Mt s th trng mu ch yu. Bi v cung cu gp nhau trn th trng sn phm, ni quyt nh gi c, nhng c nhiu kiu th trng khc nhau. S khc nhau gia cc loi th trng l c im hnh thnh gi c sn phm.

Chng ta s phn tch th trng cnh tranh hon ton, th trng c quyn v gia hai thi cc l mt s kiu th trng hn hp. Cui cng l phn tch th trng cc yu t sn xut. Bn cnh cng ny sinh nhng vn m t nhng c nhn, nhng n v kinh doanh thng qua h thng th trng khng th gii quyt nhng vn c tnh cch x hi lu di. Tnh trng gy nn nhng tc hi to ln i vi i sng x hi ni chung, nu khng c vai tr can thip ca nh nc.

Ba vn c bn ca th trng
1. Ba vn c bn ca t chc kinh t.
Mi x hi u phi bng cch no i ph vi ba vn kinh t c bn v ph thuc ln nhau:

Nn sn xut hng ho g v vi s lng bao nhiu? Ngha l phi sn xut ra bao nhiu v sn xut nhng mt hng dch v thay th nhau? Bao gi th sn xut? v d nn sn xut nhiu lng thc v t qun o hay ngc li? Hng ho cn c sn xut nh th no? Ngha l sn xut hng ho ra vi nhng ti nguyn no? Vi hnh thc cng ngh no? Sn xut th cng hay sn xut hng lot? Trong cc cng ty quc doanh hay cng ty t nhn? Nu bng tt c nhng m hnh ny th mi th s sn xut vi lng bao nhiu? Hng ho s c sn xut cho ai? Ai s c hng v c li t hng ho dch v ca t nc? Hay sn phm quc dn s c chia cho cc c nhn v gia nh nh th no?

Ba vn ny l ba vn c bn chung ca mi nn kinh t, nhng cc h thng kinh t khc nhau c nhng cch gii quyt khc nhau. Trong nn kinh t

th gii c ba loi hnh kinh t: kinh t th trng t do, kinh t mnh lnh v kinh t hn hp. Nn kinh t th trng m nh nc khng can thip vo gi l th trng t do. V ngi ta coi bn tay v hnh ny chi phi nn kinh t. Cc c nhn trn th trng t do theo ui quyn li ca mnh bng cch c gng lm cng nhiu cho mnh cng tt tu theo kh nng ca mnh, khng c s gip hoc can thip ca chnh ph. Mt h thng nh vy c th gii quyt cc vn sn xut ci g, sn xut nh th no v sn xut cho ai l mt trong nhng ch lu i nht ca kinh t hc. Trong th trng t do c nhng tnh hung m bn tay v hnh c tc ng tt, nhng cng c nhng trng hp bn tay v hnh khng lm cho x hi phn b cc ngun lc mt cch c hiu qu. Lc y cn thit phi c s can thip no ca chnh ph. Nn kinh t mnh lnh hay nn kinh t k hoch ho tp trung bao cp l mt x hi m chnh ph ra mi quyt nh v sn xut v tiu th. C quan k hoch ca chnh ph quyt nh sn xut ci g, sn xut nh th no v sn xut cho ai sau hng dn c th s c ph bin ti cc gia nh, cc cng ty v cc cng chc. Th trng t do cho php cc c nhn theo ui li ch ca mnh m khng c s khng ch no ca chnh ph. Kinh t mnh lnh cho t do c nhn v kinh t trong mt phm vi rt hp, v hu ht cc quyt nh do chnh ph a ra t trung ng. Gia hai thi cc l khu vc kinh t hn hp. Trong mt nn kinh t hn hp, khu vc nh nc v khu vc t nhn tng tc vi nhau trong vic gii quyt cc vn kinh t. Nh nc kim sot mt phn ng k ca sn lng thng qua cng c chnh sch v kch thch ti chnh. H thng t nhn th kim sot thng qua s ch huy v hnh ca c ch th trng. Trong nn kinh t hn hp chnh ph cng c th ng vai tr l mt ngi sn xut cc hng ho dch v nh st thp, t, ng st, than. Hin nay a s cc nc c nn kinh t hn hp trong c can thip ng k ca chnh ph trong vic cung cp hng ho v dch v cng cng, phn phi li thu nhp thng qua vic nh thu, tr cp vo trong iu tit th trng.

2. Vai tr ca th trng.
Th trng l ni gp nhau ca c ngi bn v ngi mua cc hng ho dch v, ngi bn v ngi mua gp nhau trc tip. Trong nhng trng hp khc nh th trng chng khon, mua bn c th tin hnh thng qua in thoi v thng s dng iu khin t xa. C ch th trng l cc quyt nh v gi c v phn phi hng ho c thc hin ti th trng. Th trng l s biu din thu gn ca qu trnh m thng qua ngi mua v ngi bn mt th hng ho tc ng qua li ln nhau xc nh gi c v s lng hng ho.

Gi hng v gi cc ngun lc lao ng, my mc v t ai c iu chnh m bo sao cho cc ngun lc khan him c s dng sn xut ra cc hng ho v dch v ph hp vi nhu cu x hi. Trong h thng th trng, ci g cng c gi, mi loi hng mi loi dch v u c gi. Ngay c nhn lc khc nhau cng c gi (c th l bc lng). Nu mt th hng no m ngi ta mua nhiu th s c nhiu n t hng mi v c nhiu khch hng mun mua, ngi bn s tng gi phn phi mt lng cung hn ch. Mt khc, mt mt hng no c bn ra vi khi lng nhiu hn s lng yu cu ca ngi mua, lc ngi bn mun gii quyt ht lng sn phm ca mnh nn h gi, v ngay ti thi im h gi ngi ta s mua nhiu hn v ngi sn xut khng sn xut ra na. Nh vy mt s cn bng gia ngi mua v ngi bn c khi phc. Ngy nay th trng bao hm th trng hng tiu dng, th trng cc yu t sn xut v th trng chng khon. Khi gp tt c cc th trng khc nhau li chng ta c mt h thng thc nghim ln - l mt h thng to ra s cn i gia gi c v sn xut. Bng cch cn i ngi bn v ngi mua trong mi th trng ny, nn kinh t s ng thi gii quyt ba vn : Sn xut hng ho g? Sn xut hng ho nh th no? Hng sn xut ra cho ai? Sn xut hng ho g l do ngi tiu dng b phiu bng tin hng ngy mi khi h quyt nh mua mt hng ny ch khng phi mt hng kia. Mt khc, ng c ca doanh nghip l mong mun c li nhun. Cc doanh nghip b li nhun cao li cun vo sn xut nhng mt hng c mc cu cao b li nhng khu vc c li nhun thp. Nh vy chu k ny l mt chu k khp kn. Sn xut hng ho nh th no c xc nh bi s cnh tranh ca cc nh sn xut. Cch duy nht nh sn xut c th cnh tranh c v gi c v ti a ho li nhun ca mnh l gim chi ph sn xut n mc ti thiu bng cch p dng nhng phng php sn xut hiu qu nht. Lng mong mun li nhun thc y ngi sn xut tm phng php no r nht c th thay th cho phng php khc tn km hn. H thng gi c l phng tin pht tn hiu ca x hi qua ngi sn xut la chn cng ngh thch hp. Hng sn xut ra cho ai c xc nh bi mi quan h cung cu th trng nhn t sn xut. Nhng th trng ny xc nh mc lng, tin thu t, li sut v li nhun, nhng th ny i vo thu nhp ca mi ngi. Nh vy, phn phi thu nhp trong dn c xc nh bi s lng cc nhn t c c v gi c ca cc nhn t . Tuy nhin cng lu rng c nhng nh hng quan trng bn ngoi th trng xc nh s phn phi thu nhp. Tnh cht ca s phn phi ny ph thuc rt nhiu vo vic phn phi ban u v quyn s hu, vo kh nng

bm sinh hoc kh nng c c do lao ng hc tp, vo vic c hay khng c phn bit nam n v phn bit chng tc. Nn kinh t th trng t c nhng thnh tu nht nh trong vic gii quyt ba vn kinh t c bn ca nn kinh t. Nh vy, th trng l bn tay v hnh dn dt n ch t c li ch cho mi ngi. Th nhng, chng ta cng khng c qun rng bn tay v hnh i khi cng dn nn kinh t i lm ng lc hng. Nn kinh t th trng i khi cng c tht bi th trng. N c nhng khuyt tt khng th no trnh khi. l d b nhng t lm pht, tht nghip ti din, phn phi thu nhp bt bnh ng m c th khng chp nhn c i vi a s ng o qun chng lao ng. i ph vi nhng khuyt tt ny ca c ch bn tay v hnh, cc nn kinh t hin nay l s hn hp gia bn tay v hnh v bn tay hu hnh ca thu, chi tiu v lut l ca chnh ph.

Chng 2: Cung, cu v gi th trng

Mt trong nhng phng php tt nht thy c tm quan trng ca kinh t vi m l nghin cu nhng im c bn ca cung cu. Phn tch cung cu l cng c hu hiu c s dng phn tch nhiu vn quan trng v l th.

Th trng
1.1 M hnh th trng:
Ngi tiu dng c nhu cu mua sm cc hng ho v dch v. Cc cng ty kinh doanh p ng bng cch sn xut nhng hng ho v dch v m ngi tiu th cn. S lng m tt c nhng ngi tiu th mun mua v c kh nng mua cc mc gi khc nhau to nn cu th trng. S kt hp cu v cung th trng i vi mt hng ha hay dch v c th, hnh thnh nn mt m hnh th trng.

1.2 Cc m hnh th trng

Da vo tnh cnh tranh c th chia th trng ra lm 4 loi :

Th trng cnh tranh hon ton Th trng cnh tranh c quyn Th trng c quyn nhm Th trng c quyn hon ton.

Trc ht chng ta phn tch cung, cu trong th trng cnh tranh hon ton. Mc d cnh tranh hon ton him khi tn ti trong thc t, nhng m hnh ny hon ton c ch v n l mt tiu chun so snh cc tnh hung v kt qu trong thc t. Th trng cnh tranh hon ton c 4 c tnh:

Trc ht phi c nhiu ngi mua v nhiu ngi bn, tt c u tm kim li ch cho mnh. Nhng lng bn v lng mua ca mi ngi chim t trng rt nh trong lng cung v lng cu th trng, do h khng th nh hng ln gi c th trng bng cch mua nhiu hay t hoc cung nhiu hay t. Bt mt ngi mua v ngi bn no cng u l ngi nhn gi (price taker). Phi c thng tin hon ho i vi cc iu kin mua bn trn ton th trng, khng mt ngi mua no phi tr gi cao hn do khng am hiu hay mt ngi bn no cung cp vi mc gi thp hn gi hnh thnh trn th trng. Phi c s ng nht v sn phm, ngha l sn phm ca ngi cung cp ny hon ton c th c thay th bng sn phm ca nhng ngi khc.- Cui cng, phi d dng thay i n mt th trng thun li cho vic mua bn. Ngi mua phi tm c mc gi thp nht v ngi bn tm thy nhng mc gi cao nht cho hng ha ca mnh.

Cu th trng
2.1. Khi nim :
Lng tiu th mt sn phm (QD) thng ph thuc vo cc yu t nh mc gi ca chnh n (P), thu nhp (I). Ngoi ra cc yu t khc nh s thch hay th hiu ca ngi tiu dng (Tas) gi cc hng c lin quan (PR), qui m tiu th ca th trng (N), gi d kin trong tng lai ca sn phm (PF) cng c nh hng n lng cu. C th th hin mi quan h trn di dng hm s : QD = f ( P, I, Tas, N, PF, ) Trc ht chng ta gi nh rng tt c cc yu t I, Tas, N, PF, khng i v xt khi nim v cu ca sn phm qua mi quan h gia gi c v lng cu sn phm. Cu th trng m t s lng mt hng ha hay dch v m ngi tiu dng s mua cc mc gi khc nhau trong mt thi gian c th, trong iu kin cc yu t khc khng i. Quan h gia lng cu cc mc gi khc nhau c th c trnh by di dng biu cu v hoc ng cu. Biu cu trong Bng 2.1 l mt v d v cu th trng ca a compact mi nm ti thnh ph X.
Bng 2.1. Biu cu th trng a compact (mi nm).

Gi (P) (ngn ng/a) 50

Lng cu ca ngi tiu dng A (QA) 0

Lng cu ca ngi tiu dng B (QB) 2

Lng cu th trng = QA + QB + 7.000

40 30 20 10

3 5 7 9

6 8 10 14

14.000 21.000 28.000 35.000

S lng cu ca mt sn phm ph thuc nhiu yu t. Trong v d trn chng ta gi nh cc yu t khc khng i, v ch nghin cu s lng cu ca mt hng a compact v gi c ca chnh n. a cc s liu trong bng 2.1 ln th, vi gi c c biu th ln trc ng v cc lng cu th trng c biu th ln trc ngang ta c ng cu th trng ca a compact ti thnh ph X trong mt nm (hnh 2.1). ng cu thng c dng dc xung v gia gi v lng cu c mi quan h nghch chiu. Khi gi c hng ha v dch v tng ln ngi tiu dng s mun mua s lng t i v ngc li khi gi gim h s mua s lng ln hn. Mt khc mi quan h gia gi v lng cu trong bng 2.1 cng c th th hin di dng hm s : Q = - 7/10.P + 42 hay P = - 10/7.Q + 60. Hm cu l hm nghch bin, trong trng hp hm cu tuyn tnh, n c dng : Q = a.P + b (vi a<0). Hm cu thng c dng dc xung t tri sang phi, c tnh ny gi l qui lut cu.

2.2. Qui lut cu :

Vi gi nh cc yu t khc khng i, ngi tiu th thng thng s mua s lng hng ha nhiu hn khi mc gi gim xung v h ch mua t n v hoc khng mua mua nu mc gi tng ln. Lng cu ca hu ht cc hng ha v dch v c mi lin h ngc chiu vi gi c, mi lin h ny l qui lut cu. Qui lut cu c th tm tt nh sau :

Tng gi lm ngi tiu dng thay th mc hng khc hoc ct gim tiu dng. Gim gi a lm ngi tiu dng mua thm hoc c thm ngi mua.

* Phn bit lng cu v cu :

Cu biu th cc s lng m ngi tiu dng mun mua v c th mua cc mc gi khc nhau, ngha l di chuyn trn ng cu ca mt hng ha. Trong hnh 2.1. khi gi gim t 40 ngn ng xung 30 ngn ng to ra mt s di chuyn dc theo ng cu t im B n im C, lm tng lng cu t 14.000 ln 21.000 n v. Lng cu l mt con s c th v ch c ngha trong mi quan h vi mt mc gi c th. Tri li, cu khng phi l mt con s c th, n ch l mt khi nim dng m t hnh vi ca ngi tiu dng. Ngoi gi c, c nhiu yu t tc ng n quyt nh mua ca ngi tiu dng, cc yu ny c gi khng i ca cc yu t khc vi gi s lm thay i trong cu, lm ng cu dch chuyn.

2.3. Cc yu t lm dch chuyn ng cu :

Mt s yu t c th to nn s thay i cu hay s dch chuyn ng cu:

Thu nhp ca ngi tiu dng. S thch v th hiu ca ngi tiu dng. Gi c ca cc hng ha lin quan. Qui m tiu th ca th trng. D on ca ngi tiu dng v gi c thu nhp v chnh sch ca chnh ph trong tng lai.

- Mt cch tng qut i vi cc loi hng ho thng thng, khi thu nhp tng ln th ngi tiu dng s sn sng chi tiu nhiu hn so vi trc tt c cc mc gi. Tuy nhin c mt s loi hng ho, khi thu nhp ca ngi tiu dng tng ln th lng cu ca hng ho li gim i tt c cc mc gi so vi trc. Hng ho ny c gi l hng ho th cp (inferior goods). Gi s thu nhp ca A tng gp i v c th mua s lng a compact tng thm 2 a tt c cc mc gi so vi trc (Bng 2.2). ng cu mi ca A

nm bn phi ng cu c nh hnh 2.2a, ni cch khc ng cu ca anh ta tng.

Bng 2.2 Dch chuyn ca ng cu do thay i thu nhp hay th hiu tiu dng.

Gi (P) (ngn ng/a) 50 40 30 20 10

Lng cu ca A khi thu Lng cu mi ca A khi nhp l I1 (QA) thu nhp l I2 > I1 (QA) 1 3 5 7 9 3 5 7 9 11

S thay i trong th hiu ngi tiu dng cng c tc ng ln cu. Gi s ngi tiu dng by gi thch c sch hay i xem phim v t thch nghe a compact hn trc. ng cu CD s dch chuyn sang tri (trng hp hnh 2.2(b)). Gi c hng ha lin quan cng c tc ng ln cu ca mt hng ho. Hng ha lin quan l hng thay th hoc hng b sung. Hng thay th l cc hng tng t v c th thay th cho hng ha khc - nh ph v cm, ha nhc v th thao hng b sung l cc hng ha c s dng ng thi - nh u my v bng video, xe v xng thng thng s tng gi ca mt mt hng lm tng cu i vi mt hng thay th n.

Qui m tiu th ca th trng, nu c s lng ngi mua trn th trng tng, cu i vi cc mt hng s tng. Cc nh bun s hi lng khi nhiu chung c c xy dng, mang n cho h nhiu khch hng, dch chyn cc ng cu sang phi. Ngc li mt nh my ln a phng ng ca, t cng nhn v gia nh h cn li trong vng s gy phin mun cho cc nh bun v cu cc hng ha gim, cc ng cu dch chuyn sang tri.

D on ca ngi tiu dng v cc s kin tng lai s tc ng n cu v d d on gi tng khuyn khch ngi tiu dng mua nhiu hn trong hin ti. D on c s thay i thu nhp hay chnh sch no ca chnh ph c th gy ra nhng thay i trong i vi mt s mt hng c th.

2.4. S co gin ca cu :
Nghin cu v s co gin ca cu rt quan trng v n thng c p dng thc tin. Cc phn tch phn trn cho thy, ngi tiu dng quyt nh mua s lng hng ha v dch v vi s lng bao nhiu l ph thuc vo gi ca chnh n, thu nhp ca h, gi c ca cc hng ha lin quan. Tuy nhin, chng ta khng r ti sao mt quyn sch gio khoa t hn mt quyn tiu thuyt ni ting, ti sao gi go trn th trng th gii gim tng i so vi cc mt hng cng nghip khc. o lng gin ca cu s gip chng ta tr li cc cu hi ny. co gin ca cu o lng s phn ng (hay s nhy cm) ca ngi tiu dng biu hin qua s thay i lng hng c mua khi cc yu t nh gi c hng ha, thu nhp, gi hng lin quan thay i y chng ta xem xt 3 loi co gin :

co gin ca cu theo gi : co gin ca cu theo thu nhp. co gin cho ca cu theo gi

co gin ca cu theo gi (ED): o lng s nhy cm ca ngi tiu dng, biu hin qua s thay i lng cu khi gi c hng ha thay i. N l t l phn trm thay i trong lng cu khi gi sn phm thay i mt phn trm (vi iu kin cc yu t khc khng i). Cng thc :

Trong , rQD l s thay i trong lng cu t Q1 n Q2, rP l s thay i ca gi t P1 n P2 nh trong hnh 2.3a. khi co gin c tnh gia hai im khc nhau trn ng n c gi l co gin trn vng cung trong trng hp ny QD = (Q1+ Q2)/2 v P = (P1+P2)/2.

 gin tnh ti mt im trn ng cu i vi cc thay i nh ca gi c l co gin im, QD trong cng thc l Q1 v P l P1. co gin im, trong trng hp ca ng cu tuyn tnh c th c tnh ton n gin nh sau.

Cng thc c bn c th vit li :

T s rQD/rP l h s gc (a) trong hm cu : QD= a.P + b.

K thut tnh ton ny cng th p dng o lng co gin im trn mt ng cu cong. Gi s co gin c o ti A (P1,Q1) trong hnh 2.3b. u tin k tip tuyn vi ng cu ti A xc nh dc (a) ca ng cu ti A, sau p dng cng thc (3).
c tnh ca ED:

+ ED lun lun c gi tr m, v gi v lng cu thay i ngc chiu nhau. Ni chung, du ca co gin t quan trng i vi cc nh kinh t hn l ln ca n, do trong tnh ton chng ta thng s dng tr s tuyt i. + Kt qu tnh ton c th xy ra cc trng hp :

Nu % QD ln hn % P ngi tiu dng phn ng ng k i vi s thay i ca gi c. Gi tr ca ED ln hn I, ta ni cu c co gin nhiu. Nu % QD nh hn %P ngi tiu dng phn ng nh i vi s thay i ca gi c, gi tr ca ED nh hn 1, cu t co gin.

Nu % QD bng % P, gi tr ca ED bng 1, cu co gin n v. Nu % QD rt nh hay khng i so vi % P, gi tr ca ED bng 0, cu hon ton khng co gin. Trong trng hp ny ng cu thng ng, song song vi trc gi c (hnh 2.4a). Mui n c th l mt v d, n l mt loi hng ha m nhng n v u tin rt cn thit. Tuy nhin, ngi tiu dng him khi mua nhiu hn s lng cn thit. Do cho d gi mui gim cc thp ngi tiu dng s khng mua nhiu hn v h s cng khng mua t hn nu gi tng mnh.

Hnh 2.4 : Cc dng c bit ca ng cu

Nu % QD v hn khi gi c khng thay i hay thay i rt t, gi tr ca ED bng , cu hon ton co gin. Trong trng hp ny ng cu nm ngang, song song vi trc s lng (hnh 2.4b). l trng hp ng cu ca cc x nghip trong th trng cnh tranh hon ton. co gin ca cu theo gi tc ng n tng ch tiu ca ngi tiu dng v tng doanh thu ca cc nh kinh doanh. Tng chi tiu ca ngi tiu dng hay tng doanh thu ca nh kinh doanh l tch s ca gi bn v sn lng : TR = P.Q. . Khi cu co gin nhiu ( |ED| > 1), % rQD ln hn % rP, P v TR nghch bin, do TR s tng khi gi gim v TR s gim khi gi tng. . Khi cu co gin t ( |ED| < 1), % rQD nh hn % rP, P v TR ng bin, do TR s tng khi gi tng v TR s gim khi gi gim. . Khi cu co gin n v ( |ED| = 1), % rQD v % rP nh nhau, P v TR c lp, do TR s khng i khi gi thay i.

Hnh 2.5

Gi c hai doanh nghip A v B tng mt mc nh nhau, nhng tng doanh thu ca A tng trong khi TR ca B gim v cu sn phm ca A t co gin hn cu sn phm ca B - Cc nhn t tc ng n co gin ca cu theo gi : (1) Tnh thay th ca sn phm: Mt sn phm cng c nhiu sn phm thay th c co gin ca cu theo gi cng ln. Thuc l hiu 555 c co gin ca cu theo gi ln v c nhiu thuc l nhn hiu khc thay th n, thuc l ni chung c co gin ca cu theo gi nh v hu nh khng c sn phm thay th cho n. (2) Thi gian : i vi mt s mt hng lu bn, thng thng co gin ca cu trong ngn hn thng ngn hn co gin ca cu trong di hn. Nu gi truyn hnh tng, nhiu ngi s hon vic mua sm li, v do lng cu gim nhiu. Nhng cui cng, khi truyn hnh c khng s dng c na v cn phi c thay th th lng cu di hn s khng gim nhiu nh trong ngn hn. i vi cc mt hng khc, thng thng co gin ca cu trong ngn hn thng nh hn co gin ca cu trong di hn. Mt nguyn nhn l phi c thi gian ngi tiu dng mi c th thay i thi quen tiu dng. Nu gi c ph tng mnh, lng cu c ph s gim xung dn dn cho ngi tiu dng bt u bt ung c ph. Nguyn nhn khc l s lin quan gia cc mt hng v d gi xng tng ngi tiu dng cng khng th gim lng cu nhiu ngay c, bi v phi c thi gian mi thay i xe t tiu hao nhin liu hn (3) T phn chi tiu ca sn phm trong thu nhp: Phn chi tiu ca sn phm chim t trng cng cao trong thu nhp ca ngi tiu th th cu ca n s co gin cng nhiu. Lng cu v khn giy gim khng bao nhiu khi gi ca n tng mnh. Trong khi , nu gi v my bay tng mnh th lng cu v v s thay i ng k. (4) V tr ca mc gi trn ng cu : co gin ca cu theo gi thay i dc theo ng cu, mc gi cng cao th cu co gin. iu ny c th c gii thch n gin i vi ng cu tuyn tnh qua cng thc (3) ca co gin.

Gi tr a l mt hng s v theo qui lut cu P cng ln th QD s cng nh, do : + P = Po th Q = 0, do |ED| = + P = 0 th Q = Q0, do |ED| = 0 + P = P1 th Q = Q1, do |ED| = 1 : Cu co gin n v theo gi + P1 < P < P0 th |ED| > 1 : Cu co gin nhiu + 0 < P < P1 th |ED| < 1 : Cu co gin t

Hnh 2.6 : V tr mc gi trn ng cu

(5) Tnh cht ca sn phm : Cc mt hng thit yu c cu t co gin hn cc mt hng xa x. Ngi tiu dng s khng th gim lng cu v go nhiu, nhng nu gi m phm hay nc hoa cao cp tng gi phn ng ca h s thc s ng k. co gin ca cu theo thu nhp (EI): o lng s nhy cm ca ngi tiu dng biu hin qua s thay i lng cu khi thu nhp thay i, l % thay i ca lng cu khi thu nhp thay i 1% (cc iu kin khc khng i).

Tnh cht ca EI: EI thng

c gi tr dng. V thu nhp v lng cu thay i cng chiu. Theo qui lut Engel, i ci cc mt hng thit yu % rQD nh hn % rI, gi tr ca EI nh hn 1. i vi cc mt hng cao cp, % rQD ln hn % rI, gi tr ca EI ln hn 1. c bit i vi sn phm th cp, EI c gi tr m v thu nhp v lng cu thay i ngc chiu nhau. V d: Khi thu nhp tng mc tiu th vi ni v xe p gim xung.

co gin ca cu theo gi (EXY)

V gi c cc mt hng c lin quan (thay th hoc b sung) c tc ng n gi c v sn lng ca mt doanh nghip, nn cn phi xc nh mc ca s tc ng ny. co gin ca cu theo gi cho o lng s nhy cm ca ngi tiu dng, biu hin qua s thay i lng cu ca mt mt hng khi khi gi c ca mt hng lin quan thay i. Cng thc tnh :

Tnh cht ca EXY: Khi hai mt

hng X v Y thay th cho nhau c, EXY c gi tr dng. Xng A92 v A83 c th l v d. Gi xng A83 tng c th lm gia tng s tiu th A92. Khi X v Y l mt b sung ln nhau EXY c gi tr m. Xng v xe thng in hnh cho trng hp ny. Gi xng tng c th lm gim s tiu th xe.

Cung th trng
3.1. Khi nim:
Lng sn phm th trng cung ng ph thuc nhiu nhn t nh gi ca chnh sn phm (P), chi ph sn xut (C) trnh khoa hc k thut (Tec), s x nghip trong ngnh, gi d kin trong tng lai ca sn phm. C th hin mi quan h trn di dng hm s: Qs = F (P, C, Tec) Khi a ra khi nim v cung ca sn phm ngi ta xt mi quan h gia gi c v lng sn phm c cung ng trong iu kin cc nhn t khc c gi nh l khng thay i: cung th trng m t s lng mt hng ha hay dch v ngi sn xut s cung ng cc mc gi khc nhau trong mt thi gian c th, trong iu kin cc yu t khc khng i. Nu ta xem xt sn lng ca mt mt hng c cc doanh nghip cung ng trn th trng trong mi quan h vi gi c ca chnh hng ho (gi nh c yu t khc khng thay i) chng ta thy gia chng lun c mi quan h ng bin. Vic biu th quan h ny di hnh thc biu bng gi l biu cung. Cung c th c biu th bng ng cung hay hm s cung. V d biu cung th trng v a compact mi nm c m t trong bng 2.3
Bng 2.3: Biu cung th trng v a compact (mi nm)

Gi (P) (ngn ng/a) 50 40 30 20 10

Lng cung ca Cng Ty I (QI) 9 7 5 3 0

Lng Cng ty II (QII) 14 10 8 6 2

Lng cung th trng = QI + QII + 39.000 30.000 21.000 12.000 3.000

a cc s liu trong bng 2.3 ln th, vi gi c c biu th ln trc ng v cc lng cung th trng c biu th ln trc ngang ta c ng cung th trng ca a compact trong mt nm (hnh 2.7). ng cung c th l ng thng hoc ng cong nhng thng c dng dc ln v gia gi v lng cung c mi quan h cng chiu, khi gi c hng ha v dch v tng ln ngi sn xut s mun cung ng s lng nhiu hn v ngc li khi gi gim h s gim s lng hng c cung ng.

Hnh 2.7

Mt khc mi quan h gia gi v lng cung trong bng 2.3 cng c th th hin di dng hm s: Q = 9/10. P 6 hay P = 10/9.Q + 20/3.

Hm cung l hm ng bin, hm cung tuyn tnh c dng: Q = c.P + d (vi c > 0)

3.2. Qui lut cung:

Vi iu kin cc yu t khc khng i, thng thng ngi sn xut s cung ng s lng hng ha nhiu hn cc mc gi cao v h ch cung ng t n v hoc khng th cung ng nu mc gi thp. Cung ca cc hng ha v dch v c mi lin h cng chiu vi gi c, mi lin h ny hnh thnh nn qui lut cung. Qui lut cung c tm tt nh sau :

Phn bit lng cung v cung:

Tng t nh vi cu, cn phn bit lng cung v cung. Cung biu th cc s lng m ngi sn xut mun cung ng v c th cung ng cc mc gi khc nhau. Do mt s thay i trong gi s gy nn s thay i trong lng cung, ngha l ch c s di chuyn dc ng cung i vi mt hng ha. Trong hnh 3.1, khi gi gim t 40 ngn ng xung 30 ngn ng to ra mt s di chuyn dc t im B n im C, lm gim lng cung t 30.000 xung 21.000 n v. Lng cung l mt con s c th v ch c ngha trong mi quan h vi mt mc gi c th. Tri li, cung khng phi l mt con s c th, n ch l mt khi nim dng m t hnh vi ca ngi bn hay ngi sn xut. Ngoi gi c, c nhiu yu t tc ng n quyt nh cung ng ca ngi sn xut, cc yu t ny c gi khng i trong khi v ng cung c th. Do , khi cc yu t ny thay i s lm thay i trong cung, hay ng cung dch chuyn.

3.3. Cc yu t lm dch chuyn ng cung:

Mt s yu t c th to nn s thay i cung hay s dch chuyn ng cung l cc thay i trong (1) Chi ph cc yu t sn xut c s dng (2) Tnh trng k thut c cc hng p dng trong ngnh (3) Cc chnh sch, qui nh ca chnh ph (4) S hng trong ngnh.

Chi ph sn xut gim, khuyn khch cc doanh nghip hin hnh m rng sn xut v cc doanh nghip mi gia nhp th trng. Do , lng cung tt c cc mc gi u tng ln. Ni cch khc ng cung sn phm dch chuyn sang phi. Gi s chi ph sn xut a compact gim, mi mc gi th trng s cung ng mt lng a ln hn. ng cung mi ca th trng nm bn phi ng cung c. Ni cch khc ng cung ca th trng dch chuyn sang phi. Ngc li, nu chi ph sn xut tng, cung ca th trng s gim, ng cung dch chuyn sang tri (hnh 2.8 b). S thay i k thut sn xut tc ng ln cung, tin b trong ngnh sn xut CD lm tng cung cc sn phm (bng 2.4), ng cung CD dch chuyn sang phi nh hnh 2.8 a. S thay i trong chnh sch thu, chnh sch tr cp, cc chnh sch v x l cht thi hay bo v mi trng u c th tc ng ln hnh vi ca

ngi sn xut. Nu ngi sn xut phi np 5.000 ng trn mi n v sn phm, h s mun bn mc gi cao hn trc ng bng khon thu tt c cc mc sn lng c cung ng, hay ni cch khc h ch mun v c th cung ng mt lng nh hn cc mc gi. Trong trng hp ny ng cung dch chuyn sang tri. Bn cng c th thy iu xy ra hon ton ngc li, ng cung dch chuyn sang phi, nu nh ngi sn xut nhn c khon tr cp t chnh ph.
Bng 2.4: Biu cung th trng mi sau khi p dng k thut sn xut mi CD

Gi (P) (Ngn ng/a) 50 40 30 20 10

Lng cung c ca thi trng 39.000 30.000 21.000 12.000 3.000

Lng cung mi th trng 44.000 35.000 26.000 17.000 8.000

Hnh 2.8

Yu t tip theo l s lng nh sn xut trong ngnh thay i. Nu s hng sn xut tng, cung hng ha v dch v s tng. Mt v d gn y l th trng nc gii kht, nhiu cng ty mi gia nhp th trng. Kt qu l, ng cung dch chuyn sang phi, cc cng ty sn sng bn mc gi thp hn i vi mi s lng.

3.4. Co gin ca cung theo gi:

co gin ca cung theo gi o lng phn ng ca ngi sn xut biu hin qua s thay i lng hng c cung ng khi gi c hng ha v dch v thay i. Cng thc co gin cung theo gi:

Trong , rQS l s thay i trong lng cung t QS1 n QS2, rP l s thay i gi t P1 n P2. Khi co gin c tnh gia hai im khc nhau trn ng cung, n c gi l co gin vng cung, trong trng hp ny QS = (QS1+ QS2)/2 v P = (P1+P2)/2. co gin tnh ti mt im trn ng cung i vi cc thay i nh trong gi c l co gin im, QS trong cng thc l QS1 v P l P1. co gin im, nht l i vi mt ng cung tuyn tnh c th c tnh ton n gin. T cng thc c bn c th vit li:

Tng t nh cu, t s rQS /rP l h s gc (c) ca hm cung Qs = c.P + d

c tnh ca co gin cung:

Es lun lun c gi tr dng, v gi v lng cung thay i cng chiu nhau. Tng t nh vi cu, kt qu tnh ton c th xy ra cc trng hp:

Nu %rQS ln hn %rP ngi sn xut phn ng ng k i vi s thay i ca gi c. ES >1, cung co gin nhiu. Nu %rQS nh hn %rP ngi sn xut phn ng nh i vi s thay i ca gi c. ES < 1, cung t co gin nhiu. Nu % rQS bng % rP, ES = 1, cung co gin n v.

Nu % rQS rt nh hay khng i so vi % rP, ES = 0, cung hon ton khng co gin, ngha l cung ca hng ha l mt s lng c nh bt k gi c nh th no. Trong trng hp ny ng cung thng ng, song song vi trc gi c, ng cung sn phm trong nht thi l mt v d. Nu % rQS v hn khi gi c khng thay i hay thay i rt t.ES = , cung hon ton khng co gin. Trong trng hp ny ng cung nm

ngang, song song vi trc s lng, ng cung ny him c trong thc t.

Hnh 2.9

Cc nhn t tc ng n co gin ca cung theo gi: co gin ca cung theo gi ph thuc vic nh sn xut c th thay i lng cung nhanh nh th no khi gi thay i, c th k n mt vi nhn t nh hng n co gin ca cung:

Thi gian s nh hng n vic tng gim cc yu t sn xut tng hay gim nng lc sn xut, tham gia hay rt lui khi ngnh. Thng thng i vi phn ln sn phm, cung di hn co gin nhiu hn cung ngn hn cng ty b gii hn nng lc sn xut trong mt qui m sn xut c nh. Kh nng d tr hng ha xc nh liu n c th c tn tr khi gi thp v a ra th trng khi gi cao hay khng. Do , kh nng d tr xc nh cc cng ty c th thay i s lng cung nhanh chng nh th no.

Th trng cn bng
4.1. Th trng cn bng:
Trong th trng t do, tng tc ca cung v cu xc nh gi c ca mt hng ha. Trong v d v th trng a compact, nhiu ngi tiu dng mua a CD, nhiu cng ty p ng bng cch a a ra bn. Gi th trng c hnh thnh khi c s trng hp v s lng m ngi mua mun mua v s lng m ngi bn mun bn. Ti mc gi th trng l 30.000 ng mt n v, tt c 21.000 a compact a ra bn c mua ht, ta ni th trng ht hng hay cn c gi l gi v lng cn bng. Nh vy gi cn bng l mc gi m ti lng sn phm m ngi mua mun mua ng bng lng sn phm m ngi bn mun bn. Trn th, im cn bng chnh l giao im ca ng cung v ng cu.
Bng 2.10 Biu cung v cu th trng v a compact (mi nm)

Gi (P) (Ngn ng/a) 50 40 30 20 10

Lng cung (QS) 39.000 30.000 21.000 12.000 3.000

Lng cu (QD) 7.000 14.000 21.000 28.000 35.000

Hnh 2.10

4.2.Thng d v khan him

cc mc gi cao hn mc gi cn bng, v d 40.000 ng, ngi sn xut mun bn mt lng l 30.000 CD, trong khi ngi tiu dng ch mun mua 14.000 CD, th trng thng d mt lng hng l 16.000 CD. Khi c s thng d, ngi bn s h gi, gi h theo qui lut cu th lng cu s tng ln v theo qui lut cung th lng cung s gim xung, gi h cho n khi t ti mc cn bng (hnh 2.10). cc mc thp hn mc gi cn bng, nh gi 10.000 ng ngi sn xut mun mua bn mt lng l 3.000 CD, trong khi ngi tiu dng mun mua 35.000 CD, th trng thiu ht mt lng hng l 32.000 CD. Khi c s khan him, ngi bn s tng gi v ngi mua cng sn sng tr gi cao hn mua cho c hng, gi tng theo qui lut cung th lng cung s tng ln v theo qui lut cu th lng cu s gim xung, gi tng cho n khi t ti mc cn bng. mc gi cn bng, nh gi 30.000 ng, lng cung bng lng cu, khng c thng d hay khan him. S lng m ngi tiu dng mong mun mua trng hp vi s lng m ngi bn cung cp.

Hnh 2.11

4.3. Cc trng hp thay i gi cn bng:

im cn bng trn th th trng s thay i khi c s dch chuyn ca ng cung hoc ng cu hoc c ng cung v ng cu. Ni cch khc, gi cn bng v lng cn bng s thay i khi c s thay i ca cung hoc c cung v cu.
Trng hp 1: Cung khng i v cu thay i:

Cung khng i v cu tng: Khi cu mt mt hng tng ln, th trng s cn bng ti mc gi v lng cn bng cao hn trc, v mc gi cn bng c, th trng s thiu ht hng ha (hnh 2.12 a). Cung khng i v cu gim: Khi cu mt mt hng gim xung, th trng s cn bng ti mc gi v lng cn bng thp hn trc (hnh 2.12b).
Trng hp 2: Cu khng i v cung thay i

Cu khng i v cung tng: Khi cung mt mt hng tng ln, th trng s cn bng ti mc gi cn bng thp hn trc, v mc gi cn bng c, th trng s thng d hng ha (hnh 2.12 a).

Hnh 2.12 Cu khng thay i v cung gim: Khi cung mt gim xung, th trng s cn bng ti mc gi cn bng cao hn trc (hnh 2.13b).

Hnh 2.13 Khi c cung ln cu mt mt hng thay i th gi v lng cn bng s thay i nh th no ty thuc cung cu thay i cng chiu hay nghch chiu, cng mc hay khc mc . V d khi c cung ln cu mt mt hng tng ln, th trng c th s cn bng ti mc gi cao hn, thp hn hay nh c ph thuc mc tng ca cung, cu nhng lng cn bng s mc cao hn. Nu mc tng cung kh ln trong khi cu ch tng t th gi cn bng s gim xung.

Can thip ca chnh ph vo th trng

Trong thc t, hu ht cc th trng khng hot ng hon ton t do. H thng kinh t hu ht cc nc khng hon ton l h thng kinh t th trng t do thun tu m l h thng kinh t hn hp. Chnh Ph thng can thip

trc tip hay gin tip vo th trng bng mt s bin php. S can thip ny nhm mc ch lm thay i gi c v s lng hng ha v dch v.

5.1. Can thip trc tip ca Chnh Ph: gi trn v gi sn

i khi s thay i trong cu hay cung hng ha v dch v em n gi cao hay thp bt thng c th lm cho cc thnh phn no trong x hi c v mt mt cch khng cng bng, chnh ph c th can thip trc tip hay gin tip vo th trng iu chnh. trnh tnh trng gi cao bt thng, chnh ph c th n nh gi trn, theo lut gi c khng th tng trn mc gi . trnh tnh trng gi thp bt thng, chnh ph c th n nh gi sn, theo lut gi c khng th gim di mc gi . C hai trng hp, chnh ph c gng t n mc tiu cng bng trong phn phi hng ha v dch v. S bt li ca gi trn v gi sn l n khng th ngn nga cc th trng di chuyn n im cn bng. N c th gy ra s thng d hay khan him trm trng v ko di hn so vi tnh trng th trng t do. th di y m t nhng nh hng ca chnh sch gi ti a, Po v Qo l im cn bng trn th trng t do. Nu chnh ph qui nh rng gi khng th cao hn gi trn cho php l Pmax cc sn xut khng th cung ng nhiu nh trc, lng cung gim xung cn Q1 v ngc li nhng ngi mua li mun mua mt lng ln hn l Q2. Kt qu l lng cu vt lng cung, th trng thiu ht mt lng hng l (Q2 Q1 ). S khan him i khi th hin qua hnh thc xp hng hoc hnh thc nh lng, tem phiu.
Gi trn (hay gi ti a Pmax)

Hnh 2.14 Gi trn (hay gi ti a Pmax)

Mt s ngi c li v mt s b thit t bin php can thip ny. Ngi sn xut chu thit, nhn c mc gi thp hn trc v mt s phi ngng sn xut. Mt s ngi dng c li v c mua hng vi gi thp, s khc khng mua c hng vi gi thp, s khc khng mua c hng s thit thi v phi mua hng mt th trng khng hp php th trng ch en vi mc gi P1 cao hn mc gi P0 trong iu kin th trng t do.
Gi sn (hay gi ti thiu Pmin)

Hnh 2.15 Gi sn (hay gi ti thiu Pmax)

Trn trn, P0 v Q0 l im cn bng trn th trng t do, nu chnh ph qui nh rng gi khng th gim thp hn gi sn cho php l Pmin. mc gi cao, lng cung ng Q1 nhiu hn trc v ngc li nhng ngi mua ch mun mua mt lng t hn l Q2. Kt qu l lng cung vt cu, th trng tha mt lng hng l (Q1 Q2), r rng l ngi tiu dng b thit t bin php can thip ny v phi mua hng vi gi Pmin cao hn mc gi P iu kin th trng t do. Ngi sn xut nhn c mc gi cao hn trc nhng gim s lng bn t Q0 xung Q2, chnh ph khng c bin php h tr bng cch mua ht lng sn phm th h s khng c thu nhp b p chi ph sn xut (Q1 + Q2). Cc v d cho chnh sch gi sn l gi la ti thiu, tin lng ti thiu.

5.2.Can thip gin tip ca chnh ph: thu v tr cp

nh thu :

Trong thc t, i khi chnh ph xem vic nh mt mc thu trn mt n v hng ha nh l mt hnh thc phn phi tng thu nhp hay hn ch vic sn xut hay tiu dng mt loi hng ha hay dch v no . Qua ng cung v ng cu ta c th xem ng ca mt khon thu.

Hnh 2.16: Tc ng ca mt sc thu

Gi s chnh ph nh thu t ng trn mt n v hng ha c bn ra phn ng ca ngi bn l h mun c tr mt mc gi th trng cao hn trc t ng ti mi s lng c bn ra. iu c ngha l ng cung s dch chuyn song song ln trn mt on bng ng khon thu t nh hnh trn. ng cu ca ngi tiu th khng c l do g thay i. Trn th gi cn bng tng t P1 ln P2 v lng cn bng gim t Q1 xung Q2. Gi cn bng cao hn c ngha l ngi sn xut chuyn c phn no gnh nng thu sang cho ngi tiu dng, c th l khon E2A trn th. Nhng mc thu m ngi tiu dng gnh chu qua gi mua nh hn mc thu m ngi sn xut phi np (E2A < 1), do ngi sn xut cng gnh chu mt phn thu l AB = t E2A. nh vy ai gnh chu nhiu hn t mt sc thu ca chnh ph ?
Xt hai trng hp c bit sau : ng cu hon ton co

gin theo gi ngi sn xut phi gnh chu

ton b khon thu.

ng cu hon ton khng co gin theo gi th ngi tiu dng phi gnh chu ton b khon thu.

Hnh 2.17

Nh vy tc ng ca mt khon thu l ni n gnh nng kinh t cui cng ca n. Vic ngi mua hay ngi bn cui cng phi chu khon thu ph thuc vo co gin tng i ca cung v cu. Ni chung, ngi sn xut s gnh chu phn ln khon thu nu cu co gin nhiu so vi cung ( |ED| / ES ln ). Ngc li ngi tiu dng s gnh chu phn ln khon thu nu cu t co gin so vi cung ( |ED| / ES nh). C th, phn thu chuyn vo gi c th tnh theo cng thc sau: t x ES / (|ED |/ES)
Tr cp :

Tr cp c th xem nh mt khon thu m. Do , ngc li i vi trng hp nh thu, chnh ph xem vic tr cp mt khon tin no trn mt n v hng ha nh mt hnh thc h tr cho sn xut hay tiu dng. Tng t

nh phn tch tc ng ca mt khon thu, qua ng cung v ng cu ta c th xem xt tc ng ca mt khon tr cp. Gi s chnh ph tr cp S ng trn mt n v hng ha i vi ngi sn xut, h c th cung ng mc sn lng cao hn trc tt c mc gi c th c trn th trng. iu c ngha l ng cung s dch chuyn sang phi hay dch chuyn xung di mt khon bng ng khon tr cp s nh hnh trn.

Hnh 2.18

ng cu ca ngi tiu th khng c l do g thay i. Trn th gi cn bng gim t P1 xung P2 v lng cn bng tng t Q1 ln Q2. Gi cn bng thp hn c ngha l ngi tiu dng cng hng li t chnh sch tr cp, c th l h mua sn phm vi mc gi thp hn mt khon E1C trn th, do ngi sn xut ch hng mt phn tr cp l on CD = s E1C. Nh vy ai c li nhiu hn t chnh sch tr cp ca chnh ph?
Xt hai trng hp c bit sau : ng cu hon ton co

gin theo gi th sn xut hng ton b khon

tr cp.

ng cu hon ton khng co gin theo gi th ngi tiu dng hng ton b khon tr cp.

Hnh 2.19

Nh vy vic cui cng ngi mua hay ngi bn thng hng li t chnh sch tr cp ca chnh ph ph thuc vo co gin tng i ca cung v cu. Ni chung, ngi sn xut s hng phn ln cc khon tr cp cu nu co gin nhiu so vi cung.
Tm li:

Chnh ph ch nn can thip vo th trng bng cch qui nh mc gi, khung gi v gii hn gi trong tng trng hp hn hu bt buc v trong mt thi gian ngn. Ngoi ra bt k s can thip no cng dn ti mt cn i cung cu, hnh thnh chnh lch gi l c s cho mt tnh trng ri lon th trng do tc dng ca th trng ch en. Mun bo h bt k mt i tng no ca th trng (ngi sn xut hoc ngi tiu dng) chnh ph cn c mt phn ngun lc kinh t. V d nng gi nng sn, bo h ngi sn xut, chnh ph phi c tin mua ht lng nng sn tha ti mc gi n nh. Hoc mun gim gi thu nh bo v ngi tiu dng chnh ph cn c vn xy dng mt lng nh cn thiu cho thu ti mc gi qui nh.

Chng 3: L thuyt la chn ca ngi tiu dng

Mc tiu ca chng ny l l gii s hnh thnh ng cu th trng ca sn phm, trn c s phn tch cch ng x hp l ca ngi tiu dng. Vi thu nhp bng tin nht nh, ngi tiu dng s phn phi thu nhp ca h nh th no cho cc lai sn phm t mc tha mn ti a - hay t trng thi cn bng trong tiu dng. C hai l thuyt nghin cu hnh vi hp l ca ngi tiu dng v s hnh thnh ca ng cu: thuyt c in phn tch cn bng tiu dng bng thuyt hu dng v thuyt tn c in phn tch phn tch cn bng tiu dng bng phng php hnh hc. Hai hng nghin cu ny u c nhng u, nhc im ring nhng b sung cho nhau v mang li kt qa ging nhau.

Cch tt nht hiu hnh vi ca ngi tiu dng l nghin cu theo ba bc. Bc th nht l xem xt th hiu ca ngi tiu dng. C th l chng ta cn mt phng php thc tin m t c ngi tiu dng a thch mt hng ny hn mt hng khc nh th no? Bc th hai, chng ta phi tnh n mt thc t l ngi tiu dng phi i mt vi nhng gii hn v ngn sch - thu nhp ca h l c gii hn v n hn ch lng hng ha m h c th mua c. Bc th ba l kt hp th hiu ca ngi tiu dng v gii hn ngn sch vi nhau xc nh nhng la chn ca ngi tiu dng. Ni cch khc, vi th hiu ca mnh v thu nhp c gii hn, ngi tiu dng s mua mt tp hp cc loi hng ha nh trn t c s tha mn ti a?

Phn tch cn bng th trng bng l thuyt hu dng

1.1. Mt s vn c bn:
Thuyt hu dng da trn mt s gi nh: (1) Mc tha mn khi tiu dng sn phm c th nh lng v o lng c, c ngha l c th so sch v xp hng tt c cc loi hng ha. Ni cch khc, trong bt c 2 hng ha A v B no, ngi tiu dng cng s hoc thch A hn B, hoc thch B hn A, hoc bng quan gia A v B. Lu rng nhng s thch ny hon ton khng tnh n chi ph. Mt ngi tiu dng c th thch tht bt tt hn bnh m tht nhng li mua bnh m v n r hn. (2) Cc sn phm c th chia nh. (3) Ngi tiu dng lun c s la chn hp l.
Hu dng (U: Utility)

Khi nghin cu thi ca ngi tiu dng trc ht chng ta phi t cu hi ti sao ngi ta li tiu dng hng ha dch v? C th tr li rng vic tiu dng sn phm s p ng nhng nhu cu no ca con ngi hay mang li tnh hu dng cho con ngi. Hu dng l s tha mn m mt ngi cm nhn c khi tiu dng mt loi sn phm hay dch v no , hu dng mang tnh ch quan. Mt ngi tiu dng hng ha A nhiu hn hng ha B v i vi h A c hu dng cao hn B. Tnh hu dng mang mt yu t tm l quan trng, v th con ngi tm cch t c hu dng bng cch nhn nhng th lm hi lng h v trnh nhng th lm tn thng h.
Tng hu dng (U: Total utility)

Tng hu dng l tng mc tha mn khi ta tiu th mt s lng sn phm nht nh trong mi n v thi gian. Tng hu dng t c s ph thuc vo s lng sn phm c s dng. Tng hu dng c c im l ban u khi tng s lng sn phm tiu th th tng hu dng tng ln, n s lng sn phm no tng hu dng s t cc i; nu tip tc gia tng s lng sn phm s dng, th tng mc tha mn c th khng i hoc s st gim.
Hu dng bin (MU: Marginal Utility)

Hu dng bin l s thay i trong tng hu dng khi thay i 1 n v sn phm tiu dng trong mi n v thi gian (vi iu kin cc yu t khc khng i) :

(1) Nu hm tng hu dng l lin tc, th MU chnh l o hm bc nht ca TU: (2) Trn th, MU chnh l dc ca ng tng hu dng TU. V d 1: Biu tng hu dng v tng hu dng bin ca mt ngi tiu dng khi xem phim trn bng hnh video trong tun nh sau:

Qx* 1 2 3 4 5 6 7

TUx(vhd) 4 7 9 10 10 9 7

MUx (vhd) 4 3 2 1 0 -1 -2

(*) Qx biu th s lng bng hnh c xem

Hnh 3.1b
Qui lut hu dng bin gim dn

Khi s dng ngy cng nhiu sn phm X, trong khi s lng cc sn phm khc c gi nguyn trong mi n v thi gian, th hu dng bin ca sn phm X s gim dn. Mi quan h gia MU v TU:

Khi MU > 0 th TU tng Khi MU < 0 th TU gim Khi MU = 0 th TU t cc i (TUmax)

1.2. NGUYN TC TI A HA HU DNG

Mc ch v gii hn ca ngi tiu dng Mc ch ca ngi tiu dng l ti a ha tha mn, nhng h khng th tiu dng tt c hng ha v dch v m h mong mun n mc bo ha v h lun b gii hn v ngn sch. Gii hn ngn sch ca ngi tiu dng th hin mc thu nhp nht nh ca h v gi c ca cc sn phm cn mua. Vn t ra l h phi s dng quyt nh ca mnh cho cc sn phm sao cho mc tha mn t c cao nht. C nghiu cch c mc tha mn m chng ta c th chn la cch no tt hn. Tuy nhin v s khan him t ra

nhng rng buc cho vic la chn cch thc tha mn tiu dng nn ngi tiu dng phi la chn phng n ti u cho cc cch thc tiu dng nhm t mc tiu tng hu dng ti a trong gii hn v ngn sch. V d: Nu chng ta c 3000 ng n tra th chng ta khng th dng mt ba n vi nhiu mn n t tin c, hay trong vic s dng thi gian cng vy, chng ta khng th va i xem bng va hc bi c. Nguyn tc ti a ha hu dng: V d 1: C nhn A c thu nhp I = 7 ngn ng, dng chi mua hai sn phm X v Y. Vn t ra A cn mua bao nhiu ng cho X; bao nhiu ng cho Y tng mc hu dng tha mn t c l ti a.

S thch ca A i vi hai sn phm c th hin qua bng sau:

X (ng) 1 2 3 4 5 MUX (vhd) 40 36 32 28 24 Y (ngn ng) 1 2 3 4 5 MUY (vhd) 30 29 28 27 25

Ta s so snh chi tiu hp l cho tng ng mt (dng n v ngn ng):

Nu ng th nht chi tiu cho X s mang li cho A mc tha mn l 40 vhd, cn nu chi tiu cho Y ch mang li mc tha mn l 30 vhd. Vy ti a ha hu dng ng th nht anh ta s chi tiu cho X:

Tip tc, ng th 2 nu chi tiu cho X s mang li 36 vhd; cn nu chi cho Y ch mang lai vhd. Do anh ta s chi ng th 2 cho X.

So snh cc ng chi tiu k tip

ng th by chi cho x4 Nh vy, t tha mn ti a khi chi tiu ht 7 ng, A s chi mua 4 ng cho X v 3 ng cho Y : MUx4 = MUy3 = 28 vhd.

Nh vy, nguyn tc ti a ha hu dng l trong kh nng chi tiu c gii hn, ngi tiu dng s mua s lng cc sn phm sao cho hu dng bin ca n v tin t cui cng ca cc sn phm c mua s bng nhau: MUx = MUy = X+Y+ =I (1) (2)

Khi X vY c tnh bng n v hin vt vi n gi l Px v Py, cng thc trn c vit li:

(1) X.Px + Y.PY = I (2)

Vi d 2: Gi s c nhn B c thu nhpl 14 ng, chi mua 2 sn phm X v Y vi n gi cc sn phm l Px = 2 ng/kg v Py = 1 ng/l. s thch ca B i vi hai sn phm th hin qua biu hu dng bin trong bng 3.3

Vn t ra l B nn mua bao nhiu n v sn phm X, bao nhiu n v sn phm Y t TUXYmax.

X(kg) 1 2 3 4 5 6 7 8

MUx(vhd) 20 18 16 14 12 8 3 0

Y(lt) 1 2 3 4 5 6 7 8

MUy(vhd) 12 11 10 9 8 7 4 1

Gi x, y l s lng ca sn phm X v Y. ti a ha tha mn, ngi tiu dng phi chn phi hp cc sn phm sao cho tha mn 2 iu kin nu trn: (1) Mc ch tiu dng: hu dng ti a tc l TU(X,Y) => max.

(2) iu kin rng buc: l phn phi tng s tin chi tiu cho hai sn phm phi nm trong gii hn thu nhp sao cho:

(1) X.Px + Y.PY = I T iu kin (1): (2)

tha mn iu kin (1) ta chn cc cp phi hp sao cho hu dng bin ca X cng gp 2 ln hu dng bin ca Y (v PX = 2PY). Cc cp tha iu kin (1): x = 1 v y = 3 x = 2 v y = 4 x = 3 v y = 5 x = 4 v y = 6 x = 6 v y = 7

Trong ch s phi hp: X = 4 v Y = 6 l tha mn iu kin (2): 4 x 2 + 6 x 1 = 14 Nh vy phng n tiu dng ti u l X = 4 v Y = 6 TUXYmax= TUx4 + TUy6 = 125vhd. V d 3: Nu thu nhp B tng ln I2 = 15 ng chi mua 2 sn phm th phi hp ti u mi l g ? 14 ng coi nh chn hp l, cn ng th 15 ta so snh:

Phng n tiu dng ti u: X = 4,5 v Y = 6

(khng tho iu kin (1) Nhng khng cn cch no phn phi tt hn. Do trong thc t, ti a ha hu dng ta chn cc phi hp gia cc sn phm tha mn 2 iu kin :

(1)

Hay X.Px + Y.Py = 1 (2) Trong thc t chng ta thng khng c nhiu la chn t nguyn tc l thuyt khi tiu dng nhiu sn phm. Do , ti a ho tho mn, ngi tiu dng phi phn phi thu nhp nht nh ca mnh cho cc sn phm sao cho hu dng bin trn mt n v tin t ca sn phm ny phi tng ng hu dng bin trn mt n v tin t ca cc sn phm khc:

1.3. S hnh thnh ng cu th trng.

S hnh ca ng cu c nhn i vi sn phm X.

ng cu c nhn ca mi sn phm th hin lng sn phm m mi ngi tiu dng mun mua mi mc gi sn phm trong iu kin cc yu t khc nh s thch, thu nhp v gi cc sn phm khc coi nh khng i.

 xy dng ng cu c nhn i vi sn phm X, ta gi s gi ca sn phm X l Px gi ca Y l Py. Ta ch cho gi sn phm X thay i, cc yu t cn li (Py, I v s thch c gi nguyn khng i). Ngi tiu dng ti a ha hu dng khi tiu dng hng ha X,Y trong tnh trng cn bng tc l:

Gi s ngi tiu dng A c thu nhp I = 350 ng chi mua 2 sn phm X v Y vi Px1 = 20 ng; Py1 = 10 ng. S thch ca A i vi 2 sn phm c th hin qua bng sau:

X (sn phm) . . . . . 8 . . 10

MUx(vhd) .. . . . . 66 . . 40

Y (sn phm) . . . 5 . . . . . 11 . . 15

MUy (vhd) . . . 24 . . . . . 22 . . 20

Phng n tiu dng X1 = 10 spX v Y1 = 15 spY l phng n ti u v tha mn 2 iu kin:

(1) X1.Px1 + Y1.Py1 = I (10.20 + 15.10 = 350) Khi gi sn phm X tng ln Px2 = 30 ng trong khi cc yu t khc ( Py, I, s thch) khng i. Nu B vn mun mua s lng X nh c X1 = 10sp th gim lng mua sn phm Y n Y = 5sp v s khng t tha mn ti a v: (2)

 t TUmax, B s iu chnh: gim mua sn phm X v tng mua sn phm Y cho n khi: X2 = 8 v Y2 = 11 tha 2 iu kin:

(1) X2.Px2 + Y2.Py1 = I 8x30 + 11x10 = 350) T thuyt hu dng ta chng minh c quy lut cu: (2)

Biu cu v ng cu c nhn i vi sn phm X

Hnh 3.2 Khi gi sn phm X tng, trong khi thu nhp, s thch v gi sn phm Y khng i th c 3 trng hp c th xy ra:

Nu h s co gin ca cu theo gi sn phm X l co gin nhiu. Khi gi sn phm X tng th phn chi tiu cho X gim, phn chi tiu cho Y tng ln, kt qa s lng sn phm Y tng ln so vi trc: <>Nu => Y tng. Nu Y gim. Nu khng i. : Px tng : Px tng : Px tng => => => TRx gim TRx tng => => TRY tng TRY gim =>

TRx, TRY khng i

=> Y

S hnh thnh ng cu ca sn phm X. Gi s trn th trng sn phm X ch c 2 c nhn ngi tiu dng A v B, th lng cu th trng l tng lng cu ca hai c nhn mi mc gi.

Bng 3.6:
n gi sn phm P (ng/SF) P1 (20) P2 (30) Lng cu ca A (qA) qA1 (10) qA2 (8) Lng cu ca B (qB) QB1 (5) qB2 (2) Lng cu th trng (QD = QA + QB) Q1 = qA1 + qB1 (15) Q2 = qA2 + qB2 (10)

Hnh 3.3
ng cu th trng (D) c tng hp t cc ng cu c nhn, bng cch tng cng theo honh cc ng cu c nhn. V d: qA = - 1/2.P + 200, => qB = - P + 300 Hm s cu th trng l: QD = qA + qB = -3/2.P + 500 Vy ng cu th trng i vi mt hng ha l tng hp tt c cc ng cu c nhn i vi hng ha . Cng nh cu c nhn ng cu th trng l tp hp nhng im c xc nh bi nhng s lng khc nhau i vi mt hng ha c tiu th vi mc gi tng ng, trong nhng iu kin khc nhau khng i, s lng tiu th hng ha trn th trng bng tng s lng tiu th ca cc c nhn trn th trng v hng ha (mc gi c ca hng ha trn th trng v i vi tng c nhn l nh nhau) Thuyt hu dng gip ta phn tch thi tiu dng ca c nhn v gii thch s hnh thnh ng cu th trng. Tuy nhin thuyt ny cng c nhng

nhc im khi p dng l kh nng chia nh ca sn phm v kh nng o lng hu dng.

Phn tch cn bng tiu dng bng hnh hc

2.1. Mt s vn c bn
S thch c tnh hon chnh, ngha l ngi tiu dng c kh nng so snh, sp xp theo th t mc tha mn m cc phi hp khc nhau gia hai hay nhiu hng ha c th mang li. V d: Phi hp A gm: 1 ly kem + 4 chic bnh ngt. Phi hp B gm: 2 ly kem + 2 chic bnh ngt. Nu l ngi thch n bnh ngt th phi hp A mang li mc tha mn cao hn phi hp B; anh ta s sp xp A > B. Ngc li, i vi ngi thch n kem, i vi anh ta phi hp B mang li mc tha mn cao hn phi hp A; anh ta sp xp B > A.
Ba gi thuyt c bn v s thch ca ngi tiu dng.

Ngi tiu dng lun thch nhiu hng ha hn l t hng ha(gi s vi mi hng ha u tt u c mong mun). Tt nhin, mt s hng ha chng hn nh nhim khng kh, l khng c mong mun v ngi tiu dng s trnh hng ha bt k lc no h c th. S thch c tnh bc cu, ngha l nu phi hp A c u thch hn phi hp B, phi hp B c u thch hn phi hp C th tt nhin phi hp A s c u thch hn phi hp C: A > B v B > C ( A > C)
ng ng ch

khc phc phn no nhng nhc im ca phn tch hu dng, t lu ngi ta cn dng ng cong bng quan trong phn tch kinh t. Tuy nhin c 2 cch phn tch u cho cng mt kt qa: c 2 lin h chc ch vi nhau v gip lm sng t vn thi tiu dng c nhn. Cc bc phn tch cng nhm xc nh ung cu c nhn v ng cu th trng.
Khi nim:

ng ng tch l tp hp cc phi hp khc nhau gia hai hay nhiu sn phm cng mang li mt mc tha mn cho ngi tiu dng. Gi s c bn phi hp A, B, C v D ca 2 sn phm thc phm ( X) v s lng qun o (Y) cng to ra mt mc tha mn cho ngi tiu dng l U1, c th hin trong bng 3.7 di y: Phi hp X (v) Y (v)

A B C D

3 4 5 6

7 4 2 1

Th hin cc phi hp trn ln th, cc trc biu th s lng sn phm (X) v s lng qun o (Y), ta c ng ng ch (U1) S thch ca ngi tiu dng c th c m t bng tp hp cc ng ng ch tng ng vi cc mc tha mn khc nhau.

Cc ng ng ch cng xa gc O th mc tha mn cng cao. Tp hp cc ng ng ch trn mt th c gi l s ng ch.

Hnh 3.4
c im ca ng ng ch Cc ng ng ch thng c ba c im: (1) Dc xung v bn phi, iu ny phn nh thc t ca ngi tiu dng l khi gim lng tiu th sn phm ny th tng lng tiu th sn phm kia tng hu dng khng i. Nu ng ng ch nm ngang, th tc l vi cng lng Y phi hp vi nhng lng X khc nhau u em li mc hu dng nh nhau. iu ny cho thy ngi tiu th bo ha vi lng X, do d c tng thm X cng khng lm tng thm hu dng (2) Cc ng ng ch khng ct nhau Gi s hai ng ng ch (U1) v (U2) ct nhau nh trn hnh 3.5, hai phi hp A v C cng nm trn ng (U1), do : TUA = TUC (1)

Tng t : TUB = TUC (2) T (1) v (2), tnh bc cu cho php ta kt lun TUA = TUB. Nhng iu ny tri vi gi thuyt thch nhiu hn t. Do hai ng ng ch khng th ct nhau.

Hnh 3.5
Tnh b sung hay thay th ca cc sn phm c phn nh trong cong ca ng ng ch. Tht ra cc sn phm c tnh thay th hay b sung nhau ng vi nhng s lng no . (1) Li v pha gc O, th hin t l m ngi tiu dng mun nh i gia hai loi gim dn, t l ny c gi l t l thay th bin (MRS). T l thay th bin ca X cho Y (MRSXY) l s lng sn phm Y gim xung khi s dng tng thm mt n v sn phm X nhm bo m mc tha mn khng i. MRSXY = DY/DX Vi v d trn : MRSXY = -3/1;-2/1;1/1 Trn th MRS l dc ca ng ng ch Mi quan h gia MRSXY vi MUX v MUY (1) Tng hu dng gim xung do gim s lng sn phm Y s dng: DTU = DY.MUY (2) Tng hu dng tng thm do s dng thm 1 n v sn phm X: DTU = DX.MUX m bo tn ghu dng khng i th: DY.MUY + DX.MUX = 0

Do t l thay th bin cng chnh l t s hu dng bin ca hai sn phm.

Cc dng c bit ca ng ng ch Ty theo mi quan h trong s dng gia hai sn phm l thay th hay b sung, hay va thay th va b sung m ng ng ch c nhng dng khc nhau.

Hnh 3.6

ng ngn sch.

Khi nim: ng ngn sch l tp hp khc nhau gia hai sn phm m ngi tiu dng c th mua c vi cng mt mc thu nhp v gi cc sn phm cho. Phng trnh ng ngn sch c dng: X.PX + Y.PY = I hay Y = I/Py - (Px/Py)X Vi X l lng sn phm X mua c. Y l lng sn phm Y mua c. PX l gi sn phm X. PY l gi sn phm Y. I l thu nhp ca ngi tiu dng. M t trn hnh 3.7 ta c ng ngn sch MN: OM = I/PY: th hin lng sn phm Y ti a m ngi tiu dng mua c. ON = I/PX: th hin lng sn phm X ti a m ngi tiu dng mua c.

Hnh 3.7 c im (1) ng ngn sch l ng thng dc xung v bn phi. (2) dc ca ng ngn sch l t gi gia hai sn phm (PX/PY), th hin t l phi nh i gia hai sn phm trn th trng, mun tng mua sn phm ny phi gim tng ng bao nhiu sn phm kia khi thu nhp khng i. V d:A c thu nhp I = 1000 dng mua hai sn phm X v Y vi gi tng ng l PX = 100 v PY = 200. Phng trnh ng ngn sch l: Y = 5 - 1/2X. dc tng ng l -1/2: mun mua thm mt sn phm X phi gim mua 1/2 sn phm Y. S dch chuyn ng ngn sch. ng ngn sch c th dch chuyn di tc ng ca cc nhn t sau: (1)Thu nhp thay i, khi thu nhp tng ln, gi cc sn phm khng i, ng ngn sch s dch chuyn song song sang phi. Ngc li khi gi c thu nhp gim, ng ngn sch dch chuyn sang tri.

Hnh 3.8

(2) Gi sn phm thay i, khi thu nhp I v gi sn phm Y khng i, nu gi sn phm X tng ln th ng ngn sch quay v pha gc trn trc X, v tr trn trc X vn gi nguyn. Nu gi X tng th chiu quay ngc li.

Hnh 3.9 2.2. Nguyn tc ti a ha hu dng.

V mt t nhin, chng ta thy nhu cu ca con ngi rt a dng. Ngi ta cn dng nhiu sn phm vi mt s lng nht nh, bi v nh chng ta bit v hu dng, ng thi v mt kinh t ngi tiu dng b gii hn bi thu nhp ca chnh h v gi c ca hng ha. Nhng ng ng ch cho thy nhng kt hp no khi tiu dng cc sn phm mang li cc kt qu l hu dng cao thp khc nhau. Tt nhin mun ca ngi tiu dng la chn nhng kt hp no mang li hu dng cao nht c th c. Nhng ng gii hn tiu dng cho thy ngi tiu dng ch c mt s la chn c gii hn, h phi phn chia thu nhp ca mnh nh th no cho cc sn phm. Vi mc tiu l t hu dng ti a, th hin trong vic mong mun vn ti cc ng ng ch cao nht trong gii hn thu nhp l I1 v gi cc sn phm cho l PX v PY c th hin qua ng ngn sch tng ng. Vn t ra: Ngi tiu dng nn chn phi hp no gia X v Y tng hu dng t c l cao nht? Cc phi hp A, E, B u nm trn ng ngn sch, do iu tha mn gii hn v ngn sch. Trong E l phi hp ti u v n nm trn ng ng ch cao hn c. Nu chn phi hp A hay B ch to ra mc tha mn U0, cha phi l mc tha mn ti a.

Hnh 3.10 Nh vy phi hp ti u ca mt ng ngn sch chnh l tip im ca ng ngn sch vi ng ng ch, ti (E) dc ca hai ng bng nhau: Ti E: MRSXY = - PX/PY Trn th: phi hp ti u l ngi tiu dng s mua X1 sn phm X v Y1 sn phm Y t mc tha mn ti a l U1.

2.3 S hnh thnh ng cu th trng.

ng cu ca ngi tiu dng i vi mt hng ha c xc nh bi s lng sn

Hnh 3.11a phm m ngi y mua vi nhng mc gi khc nhau. Khi cc iu kin khc khng i, s thay i gi c sn phm dn ti thay i khi lng sn phm c tiu dng.
ng cu c nhn v sn phm X

(1) Gi s mt ngi tiu th c thu nhp l I1 mua hai sn phm X v Y vi gi cc sn phm l Px1 v PY1, th ng ngn sch tng ng l MN (nh hnh 3.11a). Phi hp ti u ban u l E(x1,y1) l tip im ca ng ngn

sch MN vi ng ng ch l U1. Do ta c th xc nh im E (x1, y1) trn th (3.11b). (2) Gi s gi sn phm X tng ln l Px2 (Px2 > Px1) v gi sn phm Y v thu nhp khng i, th ng ngn sch mi l MC. im phi hp ti u l im F (x2, y2) l tip im ca ng ngn sch MC vi ng ng ch l U0 trn th (3.11a) => ta xc nh im F (x2,y2). Ni cc im phi hp ti u E (x1, y1) v F (x2, y2) trn th (3.11a), ta c ng tiu dng theo gi. ng tiu dng theo gi l tp hp cc phi hp ti u gia hai sn phm khi gi mt sn phm thay i, cc iu kin cn li khng i. Ni cc im E (x1, Px1); F (x2, y2) trn th (3.11b), ta c ng cu c nhn v sn phm X, dc xung bn phi. ng cu th trng: c hnh thnh bng cch tng cng cc lng cu t cc ng cu c nhn tng ng vi cc mc gi nh trnh by phn trn.

2.4. Cc vn khc.

ng Engel.

ng Engel phn nh mi quan h gia s thay i lng cu sn phm vi s thay i thu nhp, trong iu kin cc yu t khc khng i. xy dng ng Engel, ta s cho thu nhp thay i, gi cc sn phm khc khng thay i. Gi nh ban u thu nhp l I1, gi cc sn phm ln lt l PX, v PY, ng ngn sch tng ng l MN. im phi hp ti u l E (x1, y1) l tip im ca ng ngn sch MN vi ng ng ch U1. ( th 3.12a).

Hnh 3.12a
Nu thu nhp thay i tng ln l U2, gi cc sn phm khng i (Px,Py) th ng ngn sch mi l MN. im phi hp ti u mi l F (x2, y2) l tip im ca ng ngn sch MN vi ng ng ch U2. Ni cc im E (x1, Px1); F (x2, y2) trn th (3.12a), ta c ng tiu dng theo thu nhp.

ng tiu dng theo thu nhp l tp hp cc phi hp ti u gia hai sn phm khi thu nhp thay i, gi cc sn phm khng i T ng theo thu nhp, ta c y s liu xy dng ng Engel cho cc sn phm. I I1 I2 X X1 X2 Y Y1 Y2

Hnh dng ng Engel ca sn phm cho chng ta bit tnh cht ca sn phm l thit yu, sn phm cao cp hay sn phm cp thp (hnh 3.12b; 3.12c; 3.12d)

ng Engel cng gii thch cho chng ta nhng khc bit trong chi tiu ca ngi tiu dng thuc cc nhm thu nhp khc nhau.

V d: S liu thng k ca nhiu gia nh vi vic chi tiu v mt s mt hng nh sau: Chi tiu cho Gii tr Mua nh Thu nh Y t 1 545 1172 1493 932 2 661 1526 1790 1250 3 1158 2156 2078 1499 4 1280 3164 1897 1522 5 1528 4494 1401 1627 6 3072 7800 991 1707

S liu trn cho bit mi quan h gia chi tiu cho mt hng mc c th no ch khng phi l lng hng c tiu dng vi thu nhp. Ta thy, hai hng mc u gii tr v nh l nhng mt hng c co gin ca cu theo thu nhp l rt cao. Chi tiu trung bnh cua gia nh cho gii tr tng gn 6 ln khi chng ta chuyn t nhm c thu nhp thp nht n nhm thu nhp cao nht, chi mua nh cng vy. Ngc li hng mc th ba l chi thu nh gim khi thu nhp tng, n phn nh thc trng hu ht nhng ngi c thu nhp cao iu mua nh ring thay v i thu nh. Cui cng y t l hng mc tiu dng c co gin theo thu nhp dng thp nht. Khi gi sn phm X tng ln (hay gim xung) trong iu kin cc yu t khc khng i th lng tiu th sn phm X gim xung (hay tng ln) l kt qu tng hp ca hai tc ng: tc ng thay th v tc ng thu nhp. Gi s gi ca hng ha X gim xung gy nn hai tc ng. Th nht, sc mua thc t ca ngi tiu dng tng ln: h c li hn bi h c th mua cng mt lng hng ha vi s tin t hn v c d tin mua sm thm. Th hai, h s tng tiu dng mt mt hng no tr nn r hn v gim tiu dng mt hng tr nn t hn mt cch tng i. Thng thng c hai tc ng nay xy ra ng thi nhng r hn chng ta cn phn bit hai tc ng ny. Tc ng thay th: l lng sn phm X gim xung (tng ln) khi gi sn phm X tng ln (hay gim xung) trong iu kin mc tha mn khng i (hay thu nhp thc t khng i). Do tc ng thay th lun mang du m. S thay th ny c nh du bng s dch chuyn dc theo ng ng ch. Tc ng thu nhp: Khi gi sn phm X tng ln lm thay i lng cu sn phm X do sc mua gim xung (thu nhp thc t gim) v lm thay i mc tha mn.
Tc ng thay th v tc ng thu nhp.

(1) Nu X l sn phm thng thng th tc ng thu nhp mang du m, khi gi sn phm X tng ln thu nhp thc t gim s lm gim lng cu sn phm X.

(2) Nu X l sn phm th cp tc ng thu nhp mang du dng, khi gi sn phm X tng ln, thu nhp thc t gim lm lng cu sn phm X tng ln v ngc li.

Ta c th minh ha hai tc ng trn qua th 3.13

Hnh 3.13
Gi nh X v Y l hai sn phm bnh thng. Vi ng ngn sch ban u l MN, th phi hp ti u l im E(x1,y1), t mc tha mn ti a l U1. Nu ch c gi sn phm tng ln t Px1 n Px2 (gi sn phm Y v thu nhp khng i), th ng ngn sch mi l MC v im phi hp ti u tng ng l im F(x2,y2) vi mc tha mn ti a t c l U0. Nh vy khi gi sn phm X tng ln t Px1 n Px2 th tc ng thay th v tc ng thu nhp lm lng tiu th sn phm X gim t x1 xung x2. o lng tc ng thay th, ta lai tr tc ng thu nhp bng cch tng thm thu nhp mt lng (I) va ng ngn sch gi nh MC song song vi ng ngn sch MC v tip xc vi ng ng ch ban u U1 ( gi mc tha mn khng i) ti im G (x, y). Nh vy tc ng thay th l an x1x, l s di chuyn dc ng ng ch U1 t E n G. Tc ng thay th mang du m, ngha l s tng gi sn phm s lm gim lng cu sn phm v ngc li trong iu kin mc tha mn khng i. V tc ng thu nhp: Khi gi sn phm tng th thu nhp thc t gim, th hin cng mt mc thu nhp bng tin nh trc, nu gi sn phm tng th s lng cc sn phm c mua s gim xung so vi trc v ngc li. ng ngn sch thc t l MC (vi im cn bng F(x2,y2)), nh vy tc ng thu nhp l an xx2, l s dch chuyn t G U1 sang F U0 l lng sn phm X gim t x xung x2, lm gim mc tha mn t U1 --> U0.

Tm li, vi X l sn phm thng thng, tc ng thay th v tc ng thu nhp cng cng chiu. Khi gi sn phm X tng th tc tng thay th lm lng sn phm X tip tc gim t x xung x2. Tng hp hai tc ng, khi gi sn phm X tng ln Px1 ln Px2 lm lng sn phm X gim t x1 xung x2.
c. Hin tng Giffen.

Hnh 3.14
Qua phn tch trn, ta thy nu X l sn phm thng thng th tc ng thay th v tc ng thu nhp l cng chiu, u gim khi gi sn phm tng. Nu X l sn phm th cp th tc ng thay th v tc ng thu nhp ngc chiu nhau. V mc l thuyt, i vi sn phm th cp c th xy ra trng hp tc ng thu nhp mnh hn ln p tc ng thay th, ng cu s dc ln v bn phi: khi gi tng, lng cu sn phm s tng v ngc li. y chnh l hin tng Giffen.

Thng d tiu dng (K hiu l CS)

Ngi tiu dng mua hng ha v vic mua sm hng ha khin cho h tha mn hn. Thng d tiu dng l thc o tng th nhng ngi tiu dng c li hn bao nhiu khi h c kh nng mua hng ha trn th trng. V nhng ngi tiu dng khc nhau c cch nh gi khc nhau i vi vic tiu dng nhng hng ha c th, nn lng tin ti a h mun tr cho hng ha cng khc nhau. Theo qui lut hu dng bin gim dn, i vi mi c nhn, mc tha mn ca sn phm tiu dng trc thng ln hn mc tha mn ca cc sn phm tiu dng sau, do ngi tiu dng sn lng tr nhng mc gi cao hn cho nhng sn phm tiu dng trc. Nhng thc t, ngi tiu dng tr cng mt

mc gi cho tt c cc sn phm c mua cn c vo hu dng bin ca sn phm sau cng, to ra thng d tiu dng. Thng d tiu dng ca mt n v sn phm l phn chnh lch gia mc gi ti a m ngi tiu dng sn lng tr (cn gi l gi dnh trc) vi gi thc tr cho sn phm. Thng d tiu dng c nhn cho q1 sn phm l chnh lch gia tng s tin ti a m ngi tiu dng sn lng tr vi tng s tin thc t tr cho q1 sn phm

Hnh 3.15
Trn th 3.15 khi gi l P1 = 50 ng, lng cu ca c nhn A l q1 = 10 sn phm, th thng d tiu dng ca sn u tin: CS1SF = gi ti a m ngi tiu dng sn lng tr - gi thc tr. = 100 ng - 50 ng = 50 ng. Thng d tiu dng ca q1 sn phm: Csq1 = Tng s tin ti a m ngi tiu phm dng sn lng tr cho q1 sn phm = OJAq1 - OP1Aq1 = JP1A = 750 ng - 500 ng = 250 ng. Thng d tiu dng trn th trng: Nu gi th trng l P v sn lng cn bng l Q, th thng d tiu dng trn th trng mc gi P l phn chnh lch gia tng s tin ti a m ngi tiu dng sn lng tr cho Q vi tng s tin thc tr cho Q sn phm (hnh 3.16). - Tng s tin thc tr cho q1 sn

CSQ1 = OJEQ1 - OP1E1Q1 = JP1E1

Thng d tiu dng trn th trng cn c xc nh bi din tch nm di ng cu v pha trn gi th trng ca sn phm. Khi chnh ph tng thu l t vt/sn phm, chi ph sn xut tng ln do ng cung dch chuyn ln trn S1 --> S2 (hnh 3.17) gi cn bng tng ln l P2. Thng d tiu dng tng ng l din tch JP2E2 ( CS2 = JP2E2). So vi trc thu, thng d tiu dng gim. CS = CS2 - CS1 = JP2E2 - JP1E1 = -A -B Tm li, nu gi th trng tng ln th thng d tiu dng trn th trng gim xung v ngc li.

Chng 4: L thuyt v sn xut v chi ph

Trong ba chng va qua chng ta tp trung vo pha cu ca th trng nhng s thch v hnh vi ca ngi tiu dng. By gi, chng ta chuyn sang pha cung v xem xt hnh vi ca nh sn xut. Chng ta xem xt cc n v sn xut c th t chc sn xut nh th no c hiu qu v chi ph ca h thay i nh th no khi gi cc u vo v mc sn lng thay i. L thuyt v sn xut v chi ph l l thuyt trung tm i vi vic qun l kinh t ca mt cng ty, x nghip. Chng ta phi xem xt mt s vn m cng ty thng xuyn gp phi nh: cng ty phi dng bao nhiu my mc v bao nhiu lao ng? Nu mun tng sn xut th cng ty nn thu thm cng nhn hay nn xy dng thm nh my mi? Cng ty phi d tr chi ph l bao nhiu cho nm ti v cc chi ph c th thay i nh th no theo thi gian v chu tc ng nh th no cc mc sn lng? Trong chng ny chng ta nghin cu cng ngh sn xut ca mt cng ty tc l mi quan h vt cht th hin cch chuyn i u vo (lao ng v vn) thnh cc sn phm u ra. Trc ht chng ta s ch ra cng ngh sn xut c th c biu din di dng mt hm sn xut nh th no, sau s dng hm sn xut m t sn lng thay i ra sao khi thay i mt yu t u vo v sau l thay i tt c cc yu t u vo. Liu nhng u th v cng ngh c phi l yu t khin cho vic sn xut ca cng ty tr nn hiu qu hn khi qui m ca cng ty tng ln khng?

L thuyt sn xut
1.1 Hm sn xut.

Trong qu trnh sn xut, cc cng ty bin cc u vo (cc yu t sn xut nh: nguyn, nhin vt liu, my mc thit b, nh xng, lao ng, trnh KHKT ) thnh cc u ra (hay sn phm). Quan h gia u vo ca qu trnh sn xut v sn phm u ra c m t bng hm sn xut. Hn sn xut m t nhng sn lng sn phm (u ra) ti a c th c sn xut bi mt s lng cc yu t sn xut (u va) nht nh, tng ng vi trnh k thut nht nh. Q = f ( X1, X2, .Xn ) Trong : Q: Sn lng u ra. Xi: sn lng yu t sn xut th i. n gin hn ta chia yu t sn xut thnh hai loi l vn (K) v lao ng (L). Hm sn xut c th vit di dng Q = f ( K, L ) Phng trnh trn ch sn lng u ra tu thuc vo sn lng ca hai yu t u vo l vn v lao ng. Hm sn xut hm rng cc u vo c th c kt hp theo nhiu phng cch khc nhau to ra mt u ra nht nh, ng vi mt qui trnh cng ngh nht nh. Khi qui trnh cng ngh ngy cng tin b th x nghip c th t c u ra ln hn vi mt tp hp nhng u vo nht nh. Hm sn xut cng gi nh rng qui trnh sn xut khng cho php lng ph. Chng ta gi nh rng cc x nghip u c hiu nng k thut, c th s dng mi t hp u vo mt cch ti u vi mt tp hp u vo nht nh. Nu c yu t u vo no m khi s dng s lm gim sn lng u ra th yu t u vo khng bao gi c s dng v hm sn xut m t sn lng ti a c h sn xut c vi mt tp hp u vo cho trc, theo phng thc c hiu qu v phng din k thut. Gi nh cho rng sn xut lun c hiu qu k thut khng phi lc no cng ng, song n hon ton hp l khi cho rng cc cng ty x nghip hot ng v li nhun s khng lng ph ngun lc. phn bit tc ng ca vic thay i mt yu t sn xut v ca tt c cc yu t sn xut n sn lng nh th no ta phi phn bit hm sn xut ngn hn v di hn.

Hm sn xut ngn hn.

Ngn hn l khong thi gian c t nht mt yu t sn xut m x nghip khng th thay i v s lng s dng trong qu trnh sn xut. Yu t khng th thay i trong khong thi gian gi l u vo c nh, cn yu t sn xut c th thay i c trong khong thi gian ngn l yu t sn xut bin i. Yu t sn xut c nh khng d dng thay i trong qu trnh sn xut nh: my mc thit b, nh xng biu th cho qui m sn xut nht nh. Yu t sn xut bin i d dng thay i v mc s dng trong qu trnh sn xut nh: nguyn, nhin vt liu, lao ng trc tip.

Trong ngn hn qui m sn xut ca x nghip l khng i, x nghip c th thay i sn lng ngn hn bng cch thay i yu t sn xut bin i. Hm sn xut ngn hn c th vit li nh sau: Q=f( ,L) : lng vn khng i.

Trong :

L : Lng lao ng bin i. Q : Sn lng c sn xut ra.

Hm sn xut di hn
Di hn l khong thi gian di x nghip thay i tt c cc yu t sn xut c s dng, mi yu t sn xut iu c th bin i. Qui m sn xut trong di hn thay i theo mun, v th sn lng trong di hn thay i nhiu hn trong ngn hn.

1.2 Sn lng trung bnh (AP: Average product)

Trong ngn hn, nu c mt yu t sn xut bin i trong khi cc yu t sn xut cn li gi nguyn th sn lng, nng sut trung bnh, nng sut bin ca yu t sn xut bin i s thay i theo. Nng sut trung bnh ca mt yu t sn xut bin i l s sn phm trung bnh trn mt n v yu t sn xut , c tnh bng cch chia tng sn lng Q cho tng lng yu t sn xut bin i c s dng. Nng sut trung bnh ca lao ng = Sn lng /S lng u vo ca lao ng = Q/L Nng sut trung bnh ca vn = Sn lng /S lng u vo ca vn = Q/K Nng sut trung bnh lc u tng sau gim khi lng u vo tip tc tng.

1.3 Sn lng bin (MP: Marginal product)

Sn lng bin ca mt yu t sn xut bin i l phn thay i trong tng sn lng khi thay i mt n v yu t sn xut bin i trong khi cc yu t sn xut khc gi nguyn. Sn lng bin ca lao ng = thay i sn lng / thay i u vo ca lao ng = Q/L Sn lng bin ca vn = thay i sn lng / thay i u vo ca vn = Q/L Sn lng bin bao gi cng dng khi sn lng tng v m khi sn lng gim. Hiu qu k thut khng chp nhn nhng mc sn lng bin m. Nu hm sn xut l hm lin tc th MPL c th c tnh bng cch ly o hm bc nht ca hm sn xut.

MPL = dQ/dL V d xem xt trng hp vn l c nh, lao ng l kh bin trong trng hp ca bng m t quan h u vo u ra di y. Cng ty c th tng thm sn lng bng cch b sung thm lng u vo lao ng. V d chng ta ang qun l cng ty may mc c s thit b c nh c th thu nhiu hoc t lao ng hn may hoc vn hnh my mc, chng ta quyt nh thu bao nhiu lao ng v sn xut bao nhiu qun o. a ra quyt nh chng ta cn bit mc sn lng Q c tng ln khng v tng ln bao nhiu khi sn lng u vo lao ng tng. Khi lng lao ng bng 0 th sn lng bng 0. Sau , sn lng tng ln khi lao ng t mc 8 n v, sau mc ny tng sn lng gim xung. Lc u mi n v lao ng c th tn dng cng nhiu li th ca my mc v nh xng, n mt mc nht nh lao ng tng thm khng cn hu ch na v c th phn tc dng. Nm lao ng c th vn hnh mt dy chuyn tt hn hai lao ng nhng mi lao ng th ch lm vng chn nhau.

Qui lut nng sut bin gim dn.

Khi mt u vo c s dng ngy cng nhiu hn th s ti im m k t mc nng sut gia tng s gim. Khi lng u vo lao ng t, mi lng nh lao ng gia tng s lm tng ng k sn lng, khi c qu nhiu lao ng th sn phm bin ca lao ng s gim. Khi s dng ngy cng nhiu yu t sn xut bin i, trong khi cc yu t sn xut khc gi nguyn th nng sut bin ca yu t sn xut bin i s ngy cng gim xung. Mi quan h gia APL v MPL Khi MPL > APL th APL tng dn Khi MPL < APL th APL gim dn Khi MPL = APL th APL max

Lng lao ng (L) 0 1 2 3

Lng vn (K) 10 10 10 10

Tng sn lng (Q) 0 10 30 60

Nng sut TB (Q/L)

Nng sut bin (Q/L)

Giai on

Giai on I 10 15 20 10 20 30 Giai on I Giai on I Giai on I

4 5 6 7 8

10 10 10 10 10

80 95 108 112 112

20 19 18 16 14

20 15 13 4 0

Giai on II Giai on II Giai on II Giai on II Giai on III Giai on III Giai on III

10

108

12

-4

10

10

100

10

-8

Hnh 4.1
Mi quan h gia MP v Q Khi MP > 0 th Q tng Khi MP < 0 th Q gim Khi MP = 0 th Q max Cc phi hp khc nhau gia K v L ta thy din ra thnh ba giai on:

Giai on I: Th hin hiu qu s dng lao ng v vn u tng, v khi gia tng s lng lao ng nng sut trung bnh tng dn ln v t cc i cui giai on I v u giai on II, sn lng ln tc tng trong giai on I.

Giai on II: Th hin hiu qu s dng lao ng gim v hiu qu s dng vn tip tc tng, v khi tip tc tng lao ng th nng sut trung bnh nng sut bin u gim, nhng nng sut bin vn cn dng, do tng sn lng vn tip tc gia tng v t cc i cui giai on II. Giai on III: Th hin hiu qu s dng lao ng v vn u gim, v khi tip tc tng lao ng vt qu mc th nng sut trung bnh gim, nng sut bin m do sn lng gim.

Nh vy mi phi hp lao ng - vn a n hiu qu lao ng ti a nm ranh gii ca giai on I v giai on II. Phi hp lao ng vn a n hiu qu s dng vn ti a s l phi hp nm ranh gii ca giai on II v giai on III. Giai on II l giai on quan trng. thy c nhng phi hp thuc giai on II hiu qu hn phi hp giai on I v giai on III, chng ta s em yu t chi ph vo qu trnh phn tch.

Trng hp 1: Gi s vn nhiu n mc khng phi chu chi ph, trong khi lao ng him i hi phi tn chi ph. Nh vy bt c chi ph no ca x nghip u dnh cho lao ng v x nghip s t hiu qu kinh t cao nht t s lao ng v vn m phi hp nng sut trn mt n v lao ng t cao nht. Phi hp ny nm ranh gii giai on I v giai on II. Sn lng do mi n v chi ph s gia tng sut giai on I v gim dn trong giai on II v III. Trng hp 2: By gi gi s ton b chi ph pht sinh ca x nghip l do vn trong khi lao ng tha thi. Trong trng hp ny th hiu qu kinh t cao nht phi hp lao ng v vn m im ny nng sut trn mt n v vn t hiu qu cao nht. Giai on I v giai on II loi b v nng sut trn mt n v vn u ang gia tng. Trong giai on III nng sut trn mt n v vn v nng sut trn mt n v chi ph cng gim. Hiu qu kinh t s cao nht ranh gii ca giai on II v III. Trng hp 3: Gi s lao ng v vn u phi tn chi ph. Ta thy rng nhng gia tng trong s dng lao ng trn mi n v vn lm gia tng nng sut trn mi n v lao ng ln nng sut trn mi n v vn. iu ny lm gia tng chi ph trn mi n v lao ng ln trn mi n v vn, do hiu qu kinh t cao nht bin gii ca giai on I v giai on II.

Tm li i vi bt k yu t sn xut no ca x nghip s dng, chng ta c th ni rng x nghip phi s dng phi hp gia cc yu t sn xut sao cho phi hp ny nm trong phm vi giai on II i vi cc yu t sn sut.

L thuyt v chi ph sn xut

Trong phn trc, chng ta xem xt cng ngh sn xut ca x nghip, mi quan h cho bit cc yu t u vo c th c chuyn thnh cc u ra nh

th no. By gi chng ta s xem cng ngh sn xut, cng vi gi cc yu t u vo s quyt nh chi ph sn xut ca x nghip nh th no. Vi cng ngh cho trc ca x nghip, cc nh qun l phi xc nh sn xut nh th no, c th kt hp cc u vo theo nhiu cch khc nhau to ra cng mt mc sn lng. Trong phn ny chng ta s tm hiu cch la chn mt phng n kt hp ti u cc yu t u vo, chng ta s thy chi ph ca mt x nghip ph thuc nh th no vo mc sn lng ca n, vo vic thay i cc chi ph theo thi gian nh th no. Chng ta bt u bng vic gii thch cch xc nh v o lng chi ph, phn bit gia khi nim chi ph m cc nh kinh t quan tm v s dng khc vi chi ph m cc k ton vin ch trng trong cc bo co ca x nghip nh th no. V cng xem liu cc c im cng ngh sn xut ca x nghip tc ng nh th no n chi ph c trong ngn hn v trong di hn. Trc khi phn tch chi ph ta xem chi ph c xc nh ra sao, nhng khon mc no c coi l chi ph ca x nghip. Chi ph bao gm tin cng m x nghip tr cho cng nhn v tin thu nh lm vn phng, nhng nu x nghip c sn tr s khng thu nh lm vn phng th sao? Chng ta s tr li trong mi quan h vi quyt nh kinh t m ngi qun l a ra.

2.1. Cc khi nim:

Mt nh kinh t ngh v chi ph khc vi mt k ton vin - ngi ch quan tm n cc bo co ti chnh ca x nghip. Chi ph k ton bao gm chi ph khu hao my mc thit b, mt khon mc c xc nh da trn c s qui nh tnh thu. Cc nh kinh t, v c cc nh qun l na, h lun quan tm n vic d tnh chi ph trong tng lai ti s nh th no v x nghip lm th no phn b li cc ngun lc nhm lm gim chi ph v tng li nhun. Do , chi ph c hi l chi ph lin quan n nhng c hi b b qua do ngun lc x nghip khng c s dng vo cng vic em li nhiu gi tr nht. V d: Mt cng ty s hu mt to nh v v vy khng cn phi tr tin thu vn phng, nh vy c phi l chi ph thu vn phng ca cng ty bng khng hay khng? Mt k ton vin s coi chi ph ny bng khng, nhng mt nh kinh t phi thy rng cng ty ny c th kim c tin cho thu vn phng bng cch em to nh cho mt cng ty khc thu. S tin cho thu nh b b l ny l chi ph c hi ca vic s dng vn phng v phi c coi nh l mt phn chi ph kinh doanh. Vy chi ph kinh t bao gm chi ph k ton v chi ph c hi. Chi ph k ton: l chi ph bng tin m doanh nghip chi ra mua cc yu t sn xut trong qu trnh sn xut kinh doanh bao gm chi ph mua my mc thit b, xy dng nh xng, chi ph mua nguyn, nhin, vt liu, tin thu
Chi ph kinh t v chi ph k ton:

t ai, chi ph qun co, nhng chi ph ny c ghi chp vo s sch k ton. Chi ph c hi (chi ph n): l phn gi tr ln nht ca thu nhp hay li nhun b mt i, bi khi thc hin phng n ny ta b e4 c hi thc hin cc phng n khc co mc ri ro tng t. N l chi ph khng th hin bng tin do khng c ghi chp vo s sch k ton. V d: i vi sinh vin, chi ph kinh t cho vic hc l hc ph, sch vchi ph c hi l phn thu nhp m sinh vin phi mt i v thi gian bn hc khng th i lm kim tin. Trong phn tch kinh t thi gian c phn bit nht thi, ngn hn v di hn. Nht thi - l thi gian m doanh nghip khng th thay i s lng ca bt k yu t sn xut no, do sn lng ca n c nh. Ngn hn l thi gian m doanh nghip khng th thay i s lng ca t nht mt yu t sn xut, do qui m sn xut ca n l c nh v sn lng c th thay i. Di hn l thi gian m doanh nghip c th thay i s lng ca bt k yu t sn xut no, do qui m sn xut ca n u c th thay i. V trong ngn hn v di hn doanh nghip c th thay i sn lng sn xut do chi ph sn xut s thay i theo, nn phn tip theo ta phn tnh chi ph sn xut trong ngn hn.
Chi ph sn xut v thi gian.

2.2. Phn tch chi ph sn xut trong ngn hn.

Trong ngn hn cc yu t sn xut nh t ai, my mc thit b l cc yu t sn xut c nh khng th thay i c. Cc yu t sn xut nh nguyn vt liu, lao ng c th bin i. Khong thi gian gi l ngn hn tu thuc vo c im sn xut ca tng loi sn phm, tu thuc vo ngnh c th, n ch mang tnh tng i, c th l mt nm hay di hn. Trong ngn hn, qui m sn xut ca doanh nghip khng i, cc yu t sn xut c chia thnh hai loi l yu t sn xut bin i v yu t sn xut c nh. Do chi ph cho hai yu t ny cng chia thnh hai loi tng ng: chi ph c nh (nh ph) v chi ph bin i (bin ph). Tng chi ph c nh (TFC: Total fixed cost) L ton b chi ph m x nghip phi chi ra trong mi n v thi gian cho yu t sn xut c nh bao gm chi ph khu hao my mc thit b, tin thu nh xng, tin lng cho b my qun l Tng chi ph c nh s khng thay i theo s thay i ca sn lng, n l khong chi ph phi tr ngay c khi khng c sn phm (ch c th loi tr bng cch ng ca doanh nghip). ng biu din trn th l ng nm ngang song song vi trc sn lng (Hnh 4.8)
Cc loi chi ph tng.

Tng chi ph bin i (TVC: Total variable cost) L ton b chi ph m x nghip chi ra mua cc yu t sn xut bin i trong mi n v thi gian gm chi ph mua nguyn vt liu, tr tin lng cho cng nhn Tng chi ph bin i ph thuc v ng bin vi sn lng v c c im: Ban u tc gia tng ca TVC chm hn tc gia tng ca sn lng. Sau tc gia tng ca TVC nhanh hn tc gia tng ca sn lng. ng TVC ban u c mt li hng ln sau hng xung trc sn lng (hnh 4.8). Tng chi ph (TC: Total cost) L ton b chi ph m x nghip phi chi ra cho tt c cc yu t sn xut c nh v yu t sn xut bin i trong mi n v thi gian. TC = TFC + TVC Tng chi ph ng bin vi sn lng v c c im tng t nh tng chi ph bin i. ng TC ng dng vi ng TVC v nm trn ng TVC mt on bng vi TFC. Chi ph s nh trung bnh (AFC: Average fixed cost) L chi ph c nh tnh trung bnh cho mi n v sn phm, n c xc nh bng cch ly tng chi ph c nh chia cho sn lng tng ng: AFCi = TFC/Qi Chi ph c nh trung bnh s cng gim khi sn lng cng tng. ng AFC c dng hyperbol, l ng cong dc xung theo sut chiu di ca trc honh (hnh 4.9). Chi ph bin i trung bnh (AVC: Average variable cost) L chi ph bin i tnh trung bnh cho mi n v sn phm tng ng mi mc sn lng, n c xc nh bng cch ly tng chi ph bin i chia cho sn lng tng ng: AVC = TVCi/Qi ng AVC thng c dng ch U, ban u khi gia tng sn lng th AVC gim dn v t cc tiu. Nu tip tc tng sn lng th AVC s tng dn ln.(hnh 4.9) Chi ph trung bnh (AC: Average cost) L tng chi ph trung bnh cho mi n v sn phm tng ng mi mc sn lng, n c xc nh bng cch ly tng chi ph chia cho sn lng tng ng: ACi = TCi/Qi ACi bng chi ph c nh trung bnh cng vi chi ph bin i trung bnh tng ng mc sn lng : ACi = AFCi +AVCi
Cc loi chi ph n v.

ng AC cng c dng ch U v nm trn ng AVC mt khong bng AFC (tng ng vi mi mc sn lng). Chi ph bin (MC: marginal cost) i khi cn c gi l chi ph gia tng l s thay i trong tng chi ph hay hay trong tng chi ph bin i khi thay i mt n v sn lng: MC = TC / Q = TVC / Q Chi ph bin cho chng ta bit s phi tn bao nhiu tng sn lng doanh nghip thm mt n v sn phm na. Trn th MC chnh l dc ca ng TC hay TVC. Khi TVC v TC l hm s, chi ph bin c th tnh tng ng bng cch ly o hm bc nht ca tng chi ph hay ca hm tng chi ph bin i: MC = dTC/dQ = dTVC/dQ MC cng c dng ch U v l dc ca ng TC hay TVC (hnh 4.9). V d: Trong ngn hn cc loi chi ph sn xut ca sn phm X ca mt doanh nghp nh sau: Q 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 TFC 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500 1500 TVC 0 1000 1900 2800 3600 4600 5800 7100 8600 10400 12400 TC 1500 2500 3400 4300 5100 6100 7300 8600 10100 11900 13900 AFC 0 150 75 50 37.5 30 25 21.4 18.8 16.7 15 AVC 0 100 95 93.3 90 92 96.7 101.4 107.5 115.6 124 AC 0 250 170 143 127.5 122 121.7 122.9 126.3 132.2 139 MC 100 90 90 80 100 120 130 150 180 200

Hnh 4.8

Hnh 4.9
Trn hnh v nh ph FC khng thay i theo sn lng v c th hin bng mt ng nm ngang ti mc sn lng 1500. Bin ph bng khng khi sn lng bng khng,v sau tip tc tng ln khi sn lng tng. ng tng chi ph c xc nh bng cch cng thm nh ph vo bin ph theo chiu dc (v nh ph khng thay i) nn khong cch theo chiu dc gia hai ng lun bng 1500. V tng nh ph l 1500 nn ng AFC gim lin tc t 150 n khng. Hnh dng cc ng chi ph ngn hn cn c xc nh bi mi quan h gia cc ng chi ph bin v chi ph trung bnh.

2.3. Mi quan h gia MC vi AC v AVC

Mi quan h gia AC v MC. Khi chi ph bin nm di chi ph trung bnh th AC dc xung. => MC < AC th AC gim dn. Khi chi ph bin nm trn chi ph trung bnh th chi ph trung bnh tng ln.

=> MC > AC th AC tng dn Khi chi ph trung bnh t cc tiu, chi ph bin bng chi ph trung bnh. => MC = ACmin th AC t cc tiu. Ta cng c th chng minh mi quan h trn bng phng php i s: AC = TC/Q Ly o hm c hai v ta c: dAC/dQ = (dTC/Q)/dQ = (Q(dTC/dQ) - TC(dQ/dQ))/Q2 = 1/Q((dTC/dQ) - TC/Q) = 1/Q(MC -AC)
Do :

Khi AC gim th dAC/dQ < 0 MC - AC < 0 => MC < AC Khi AC tng th dAC/dQ < 0 MC - AC > 0 => MC > AC Khi ACmin th dAC/dQ = 0 MC - AC = 0 => MC = AC Mi quan h gia ACV v MC: Cng nh mi quan h gia MC v AC ngha l: Khi MC < AC th AVC gim dn. Khi MC = AC th AVC t cc tiu. Khi MC > AC th AVC tng dn. Nh vy, ng chi ph bin MC lun ct ng AC v AVC ti im cc tiu ca c hai ng. Mi s thay i chi ph c nh khng nh hng n mi quan h trn (hnh 4.9).

2.4. Sn lng ti u:
Ti mc sn lng m chi ph trung bnh thp nht gi l mc sn lng ti u, v hiu qu s dng cc yu t sn xut cao nht. Trong v d trn mc sn lng ti u l Q = 60. Sn lng ti u vi qui m sn xut cho trc khng nht thit l sn lng t li nhun ti a ca x nghip, v li nhun ph thuc vo gi c sn phm ln chi ph sn xut sn phm. Do t li nhun ti a, khng nht thit x nghip phi sn xut mc sn lng ti u.

Chi ph sn xut trong di hn

Trong di hn tt c cc yu t sn xut u thay i, x nghip c th thit lp bt k qui m sn xut no theo mun.

Di hn nh l mt chui ngn hn ni tip nhau. Khi xem xt x nghip trong mt khong thi gian nht nh vi mt qui m sn xut c th - tng ng vi giai on ngn hn. Nhng nu xem xt trong mt khong thi gian di, x nghip c c hi thay i qui m theo mun.

3.1. Tng chi ph di hn (LTC: long total cost)

T ng m rng sn xut nu trn, ta c th xc nh c ng tng chi ph di hn. ng tng chi ph di hn l ng chi ph thp nht c th c tng ng mi mc sn lng, khi tt c cc yu t sn xut u bin i.

Hnh 4.10

Hnh 4.11 3.2. Chi ph trung bnh di hn (LAC: long-run average cost)
T ng LTC cng xc nh c ng chi ph di hn bng cch ly LTC chia cho Q tng ng:

LAC = LTC/Q Ngoi ra, ta cng c th xy dng ng LAC qua cc ng SAC. Gi s trong di hn x nghip c ba qui m sn xut la chn c biu th bi cc ng chi ph trung bnh ngn hn: SAC1, SAC2, SAC3 trn th 4.12. Trong di hn, x nghip s chn qui m sn xut no trong ba qui m sn xut trn. Nguyn tc sn xut ca x nghip l lun mun sn xut vi chi ph ti thiu bt k sn lng no. Qui m sn xut m x nghip la chn s ph thuc vo sn lng m x nghip cn sn xut, c th l: Nu mun sn xut sn lng tng i nh Q1, ti thiu ho chi ph sn xut x nghip s chn qui m SAC1, v chi ph trung bnh ca qui m sn xut SAC1 thp hn chi ph trung bnh ca cc qui m khc.

Hnh 4.12
Nu tng sn lng ln Q, ti sn lng ny SAC1 = SAC2, do , trong trng hp ny x nghip s la chn qui m SAC1 hoc SAC2. Nu tng sn lng n Q2: SAC2 < SAC1, do phi m rng qui m sn xut n SAC2. Nu sn xut mc Q: SAC2 = SAC3, c th chn qui m SAC2 hay SAC3. Nu sn xut Q3: chn qui m SAC3 T phn tch trn ta c th tm tt: Trong sn lng t 0 n Q, x nghip s chn qui m sn xut SAC1. Trong sn lng t Q n Q, x nghip s chn qui m sn xut SAC2. Trong sn lng ln hn hay bng Q, x nghip s chn qui m sn xut SAC3.

ng chi ph trung bnh di hn LAC c hnh thnh t cc phn thp nht ca cc ng chi ph trung bnh ngn hn c th c tng ng cc mc sn lng. Tuy nhin v mt l thuyt khng ch c ba qui m sn xut la chn m x nghip c th thit lp bt k qui m sn xut no theo mun, khng gii hn v cc qui m. Do , chng ta c hng lot cc ng SAC. ng LAC l ng bao ca tt c cc ng SAC V ng LAC c thit lp t nhng phn rt b ca cc ng SAC, nn c th coi ng LAC tip xc vi tt c cc ng SAC. Vy ng chi ph trung bnh di hn l ng c chi ph trung bnh thp nht c th c tng ng mi mc sn lng, khi x nghip t do thay i qui m sn xut theo mun. Trong di hn bt k sn lng cho trc no, LTC v LAC cng t ti thiu khi cc yu t sn xut c phi hp theo nhng t l hp l, tho iu kin: MPK/PK = MPL/PL = Thng thng, ng LAC cng c dng ch U. Khi sn lng tng ng chi ph trung bnh di hn i xung, ngha l nhng qui m sn xut lin tc ln hn s c hiu qu hn nhng qui m sn xut nh. Khi sn lng gia tng vt qu mc no th ng chi ph trung bnh di hn i ln, ngha l nhng qui m sn xut lin tc ln hn tr nn cng lc cng km hiu qu (hnh 4.13). Trong di hn, x nghip gia tng sn lng bng cch m rng qui m sn xut. T , khi nim kinh t theo qui m v phi kinh t theo qui m c cp nh sau.

Hnh 4.13
Tnh kinh t theo qui m: (chi ph gim theo qui m): Chi ph trung bnh di hn gim dn khi gia tng sn lng, v ti sn lng ti u Q* chi ph trung bnh

t cc tiu (LACmin), th hin nhng qui m sn xut lin tc ln hn c hiu qu hn so vi cc qui m c hiu qu trc . Nhng yu t lm cho LAC gim, khi m rng qui m sn xut gia tng sn lng, c gi l tnh kinh t theo qui m, c th bao gm:

Khi qui m sn xut c m rng, to iu kin thun li cho vic phn cng lao ng v chuyn mn ho lao ng ngy cng su v hp l ho sn xut, kt qu l nng sut trung bnh ngy cng tng, chi ph trung bnh gim dn. Khi qui m sn xut c m rng, vn u t cng tng ln tng ng, cho php p dng cc qui trnh cng ngh mi, my mc thit b hin i, lm chi nng sut lao ng tng ln, chi ph trung bnh gim xung. Khi qui m sn xut ln hn to iu kin tn dng c ph liu, ph phm sn xut ra cc sn phm ph, do gim c chi ph sn xut ca chnh sn phm trong khi x nghip c qui m sn xut nh khng th tn dng. V d: HTX c qui m trng bp ln c th tn dng ph phm t cy bp nh: v bp v thn cy bp nui b. Nh my ng qui m ln s dng b ma lm nguyn liu sn xut giy, r mt sn xut cn. Khi qui m sn xut c m rng, chi ph my mc thit b trn mt n v cng sut ca my my mc thit b ln thng r hn so vi cc my mc thit b nh, ng thi khi s dng mt lng ln nguyn vt liu s mua vi gi u i, r hn.

Chng ta ni rng x nghip c kinh t theo qui m khi x nghip c th tng gp i sn lng ca mnh vi chi ph tng ln cha n hai ln. Tnh kinh t theo qui m thng c o lng bng co gin ca chi ph theo sn lng. EC l phn trm thay i ca chi ph sn xut trung bnh khi sn lng tng thm 1%. EC = (TC / TC) / (Q / Q) = (TC / Q) / (TC / Q) = MC / AC

Khi Ec = 1, ph bin v ph trung bnh bng nhau, sau chi ph bin tng khi sn lng tng. Khi Ec < 1, chi ph bin nh hn chi ph trung bnh => Tnh kinh t theo qui m. Khi Ec > 1, chi ph bin ln hn chi ph trung bnh => Tnh phi kinh t theo qui m.

Tnh phi kinh t theo qui m (chi ph tng theo qui m): LAC tng ln khi gia tng sn lng vt qu sn lng ti u Q*, th hin nhng qui m tng lin tc ln hn tr nn km hiu qu hn so vi cc qui m nh hn trc , bc l tnh phi kinh t do:

Khi quy m sn xut m rng vt qu mt gii hn no , th nhng kh khn v phn nhim v iu khin tng gp bi, do vic qun l x nghip tr nn km hiu qu hn. S lin lc gia cc thnh vin qun tr ti cao gia cc cp ngy cng lng lo, cc thng tin phn nh khng kp thi, dn n hiu qu hot ng ca cc khu, cc cp ngy cng km hiu qu. Bnh quan liu, giy t tng ln, chi ph qun l tng ln. Xut pht t vic m rng qui m sn xut qu ln, vic qun l x nghip km hiu qu, th hin nng sut hiu qu theo qui m v chi ph tng ln theo qui m, bc l tnh kinh t theo qui m.

Tm li, khi m rng qui m sn xut, tnh kinh t theo qui m xut hin v pht huy tc dng s lm cho LAC gim (ng LAC i xung), sau yu t phi kinh t xut hin, ln mnh v ln t yu t kinh t, s lm cho LAC tng ln (ng LAC i ln). Tu theo c im ca mi ngnh khc nhau m ng LAC c dng khc nhau.

Hnh 4.14 3.3. Chi ph bin di hn (LMC: long-run marginal cost)

Chi ph bin di hn l s thay i trong tng chi ph di hn khi thay i mt n v sn phm c sn xut trong di hn. LMC = (LTC / Q) ng LMC c mi quan h vi LAC cng tng t nh mi quan h gia MC v AC ngha l: - Khi LMC < LAC th LAC gim dn.

- Khi LMC > LAC th LAC tng dn. - Khi LMC = LAC th LAC t cc tiu

Hnh 4.15 3.4. Qui m sn xut ti u

Quy m sn xut ti u l quy m sn xut c hiu qu nht trong tt c cc quy m sn xut m x nghip c th thit lp. l qui m sn xut tip xc vi ng LAC ti im cc tiu ca c hai ng nh hnh trn. Ti Q*: LACmin = SACmin = LMC = SMC*. Nhng cc Q Q*: th SAC > LAC. Do vy, ch sn lng ti u Q* x nghip mi thit lp qui m sn xut ti u (SAC*). Cn cc sn lng khc, x nghip s khng thit lp qui m sn xut ti u, m x nghip s chn cc qui m sn xut khc em li chi ph thp nht tng ng mi mc sn lng. Nh vy qui m ph hp sn xut mt mc sn lng cho trc vi chi ph sn xut ti thu trong di hn, l qui m sn xut (SAC) tip xc vi ng LAC ti sn lng cn sn xut nht.

Hnh 4.16

Mi lin h gia LMC v SMC:

Khi x nghip thit lp c qui m sn xut hp l tng ng mi mc sn lng, th lc chi ph bin ngn hn SMC cng bng chi ph bin di hn LMC ti sn lng (hnh 4.17): nhng mc sn lng Q < Q0: LMC > SMC nhng mc sn lng Q > Q0: LMC < SMC Ti Q0: LMC = SMC

Hnh 4.17
Trn hnh, mc sn lng m x nghip sn xut l Q0 ln hn mc sn lng ti u trong di hn, qui m c la chn l SAC ln hn qui m ti u. Ti Q0: LMC = SMC. Vi bt k mc sn lng no khc, nu qui m c la chn thch hp vi mc sn lng y th ta u c LMC = SMC nh trn hnh.

Chng 5: Th trng cnh tranh hon ton

Mt s vn c bn
1.1. c im ca th trng cnh tranh hon ton.
Th trng cnh tranh hon ton phi hi nhng iu kin sau y:

S lng ngi tham gia vo th trng phi tng i ln, phi t ti mc sao cho sn lng hng ho m tng x nghip cung ng l rt nh so vi lng cung ca th trng, khng c x nghip no c bit c trng lng gy nh hng ln kt qu th trng. Do , h khng th nh hng ti gi th trng, h ch l nhng ngi nhn gi. X nghip ch kim sot sn lng sn phm sn xut ra v s phi hp cc yu t sn xt, khng th kim sot c gi trn th trng. Bt k lc no, bt k ch th kinh doanh no u c t do tham gia hoc khng tham gia vo hot ng ca th trng, ngha l cc x

nghip v cc yu t sn xut c th di chuyn t do t ngnh ny sang ngnh khc tm kim con ng no c li nht. y khng phi l nhng iu kin thc hin d dng v b hn ch bi nhiu ro cn v mt lut php, ti chnh, tin vn v tnh cht c th ca my mc thit b.

Sn phm ca x nghip phi ng nht vi nhau, ngha l hng ho sn xut ra phi hon ton ging nhau v mi mt nh cht lng, hnh thc bn ngoi, hay ni cch khc l sn phm ca x nghip hon ton c th thay th cho nhau. Ngi mua v ngi bn c thng tin v gi c ca cc sn phm trn th trng.

1.2. c im ca x nghip cnh tranh hon ton.

T nhng c im ca th trng cnh tranh hon ton dn n nhng c im ca x nghip cnh tranh hon ton: ng cu ca sn phm ca x nghip (d) trong th trng cnh tranh hon ton l mt ng nm ngang mc gi P ca th trng, hay ni cch khc n l mt ng cu hon ton co gin theo gi. Tng doanh thu (TR: Total revenue) ca mt x nghip l ton b s tin x nghip nhn c, khi bn mt s lng sn phm nht nh. Trong th trng cnh tranh hon ton, v s lng bn ca mi x nghip ch chim t trng nh trong tng lng bn trn th trng, do x nghip quyt nh sn xut bao nhiu s khng tc ng n gi th trng sn phm. X nghip c th bn nhng sn lng khc nhau vi cng mt mc gi, do ng tng doanh thu l mt ng thng c dc l P dc ln t gc O: TR = P.Q

Hnh 5.1

Doanh thu bin (MR: Marginal revenue), l doanh thu tng thm trong tng doanh thu khi x nghip bn thm mt n v sn phm trong mi n v thi gian. MRQ = TRQ - TRQ-1 = TR / Q = dTR / dQ

Hnh 5.2
Trong iu kin th trng cnh tranh hon ton, v gi sn phm khng i, nn s thay i tng doanh thu do thay i mt n v sn phm bn c s ngang bng gi sn phm. Doanh thu bin v gi sn phm lun bng nhau: MR = P, nn ng MR cng l ng nm ngang mc gi P. Trn th, MR l dc a ng TR. Doanh thu trung bnh (AR: Average revenue) l mc doanh thu m x nghip nhn c tnh trung bnh cho mt n v sn phm bn c. AR = TR / Q = PQ / Q = P Nh vy trong th trng cnh tranh hon ton doanh thu bin bng doanh thu trung bnh v bng gi sn phm: MR = AR = P, do ng cu ng trc x nghip, ng doanh thu bin, doanh thu trung bnh trng nhau (hnh 5.3). Tng li nhun () ca x nghip l phn chnh lch gia tng doanh thu (TR) v tng chi ph sn xut (TC). (Q) = TR(Q) - TC(Q)

Hnh 5.3
Trong cc phn tip theo, chng ta s cp n nhng ni dung sau:

Xc nh gi v sn lng trong th trng cnh tranh hon ton trong cc khong thi gian khc nhau: nht thi, ngn hn v di hn. T chc sn xut trong nhng iu kin cnh tranh hon ton. Hiu qu ca th trng cnh tranh hon ton.

Phn tch trong nht thi

Nht thi l khong thi gian rt ngn nn lng cung ng sn phm khng th thay i. Phn tch trong nht thi nhm gii thch vic nh gi v s lng trong nhng trng hp theo nhng s lng sn phm c sn. Hai vn cn bn trong nht thi l:

Nhng lng cung sn c ca cc hng ho c phn phi nh th no cho nhng ngi tiu th cn n chng. Nhng lng cung sn c c tung ra theo nhng t l no qua cc giai on trong nht thi.

2.1. Phn chia gia nhng ngi tiu th.

i vi mt lng cung c nh, gi c l c ch phn phi hng ho cho nhng ngi tiu th cn n chng. Gi s khong thi gian m m lng cung c nh l mt ngy v chng ta v ng cu ca mt sn phm nh trong hnh 5.4. Trn th ng cung song song vi trc tung v lng cung c nh. Mc gi s lm cho th trng cn bng, bt c ngi no chp nhn mc gi P0 s mua c sn phm vi bt k s lng no mong mun. mc gi di mc gi P0, tnh trng thiu ht hng ho s xy ra v nhng ngi tiu

th s y tr ln. Ngc li pha di mc gi P0 s xy ra tnh trng d tha v nhng ngi bn s cnh tranh h gi xung bn lng hng tha . ti mc gi P0, nhng ngi tiu th s t gii hn tiu th trong lng cung c nh Q0.

Hnh 5.4 2.2. Phn chia s cung nht nh qua thi gian.
Gi s khong thi gian nht nh l mt nm, mi ng cu ch p dng cho giai on 4 thng v gi s nhng ng cu nh nhau qua ba giai on. Gi s nhng ngi bn d on ng nhu cu th trng cho mi giai on 4 thng v quyt nh bn hay khng tu theo tnh hnh th trng. Trong giai on 4 thng th nht ng cung khng song song vi trc tung, bi v h c th chn la bn trong nhng giai on no c li nht. Gi cng cao trong giai on no th h s cng tung hng ho ra nhiu. Cho nn ng cung l mt ng dc ln trn mc S1. Mc gi th trng l P1 vi s lng bn l Q1.

Hnh 5.5

Trong giai on 4 thng th hai, ng cung S2 nm trn S1 ngoi tr mc gi thp nht. Mc gi P2 phi ln hn P1 b p vo chi ph d tr, bo qun, hao ht v c mc li thng thng v u t s hng ho c gi li cho giai on hai. Cn mc gi thp, nhng c hi v bn hng ho b thu hp, cho nn h s tung hng ho ra nhiu hn so vi giai on mt. ng cung S2 t co gin hn S1 bi v lc ny ch c hai giai on. Trong giai on ba, ng cung S3 nm trn S2 v hon ton khng co gin. Mc gi th trng s l P3 vi s lng bn Q3. Trong trng hp ngi bn d on ng s cu mi giai on, th mc gi mi giai on t cao hn. Cn nu d on sai, th mc gi hng ho giai on sau s thp hn mc gi giai on trc. Nh vy, ngay khi mt hng ho c tung ra th trng vi s lng c nh, chi ph sn xut khng ng vai tr no trong vic n nh gi bn. Gi ca hng ho trn th trng c quyt nh bi lng cung c nh tng ng vi s cu sn phm.

Phn tch trong ngn hn

Trong ngn hn, x nghip t do thay i sn lng nhng khng thi gian thay i qui m sn xut. S x nghip trong ngnh c nh v nhng x nghip mi khng gia nhp v nhng x nghip c khng thi gian rt lui. S thay i sn lng trong ngnh, l do s thay i cng s dng my mc sn xut ca x nghip. Vn t ra cho x nghip l n nh sn lng sn xut vi gi bn trn th trng nh th no ti a ho li nhun hoc ti thiu ho l l.

3.1. X nghip.
Mc ch ca x nghip l ti a ho li nhun hoc ti thiu ho l (nu khng thc hin c li nhun). Li nhun l s sai bit gia tng doanh thu ca x nghip v tng ph sn xut. Ti a ho li nhun Trong ngn hn, mt x nghip hot ng vi qui m sn xut c nh v phi la chn mc sn lng bao nhiu ti a ho li nhun. V tm quan trng ca n, chng ta s gii thch vn ti a ho li nhun bng cc cch khc nhau: bng s liu, bng th v bng i s hc. Phn tch bng s liu. Bng 5.1 Bng s liu v doanh thu v chi ph ngn hn ca x nghip (n v tnh: 1000 )

Q 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

P 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0

TR 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

TC 15 17 18.5 19.5 20.75 22.25 24.25 27.5 32.3 40.5 52.5

-15 -12 -8.5 -4.5 -0.75 2.25 5.75 7.5 7.7 4.5 -2.5

MC -2.0 1.5 1.0 1.25 1.5 2.0 3.25 4.8 8.2 12.0

MR 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0 5.0

Nhn vo bng 5.1 ta thy, nhng mc sn lng thp t 0 n 4, li nhun ca x nghip l m, khi sn lng ca x nghip tng, li nhun ca x nghip tr thnh dng v dn dn tng cho n mc sn lng th 8, ti y chi ph bin bng doanh thu bin. Vt qu mc sn lng th 8, li nhun ca x nghip bt u gim st, c mc sn lng ny chi ph bin ln hn doanh thu bin. Phn tch bng th.

Li nhun ca x nghip s ti a ho mc sn lng Q1. Ti khong cch tung TR - TC ln nht. Tr gi li nhun c cho bi khong cch AB. Sn lng Q1 dc ca hai ng bng nhau. nhng mc sn lng nh hn Q1, dc ca ng tng doanh thu cao hn dc ng tng chi ph do hai ng cng lc cng xa nhau. Khi sn lng n Q. nhng mc sn lng ln hn Q1 dc ca ng tng chi ph ln hn c ng tng doanh thu nn hai ng cng lc cng gn nhau khi sn lng gia tng th li nhun gim.

Trong iu kin th trng cnh tranh hon ton, v gi sn phm khng thay i nn s thay i tng doanh thu do s thay i mt n v sn lng s ngang bng gi bn, doanh thu bin v gi bn sn phm s nh nhau v bng vi dc ca tng chi ph. dc ca ng tng doanh thu (TR) chnh l doanh thu bin (MR) ca x nghip v trong iu kin cnh ranh hon ton n cng l mc gi (P) ca th trng, cn dc ca ng tng chi ph (TC) bt c mc sn lng no chnh l chi ph bin (MC) ca n v sn phm . Nh vy, li nhun ca x nghip s ti a ho mc sn lng Q* ti dc ca hai ng TC v TR bng nhau, c ngha l: MC = MR = P. nhng mc sn lng nh hn Q*, doanh thu bin ln hn chi ph bin dn n khi sn lng tng, tng doanh thu gia tng nhanh hn s gia tng ca chi ph sn xut, v vy li nhun ca x nghip tng. Vt qu Q*, chi ph bin ln hn doanh thu bin, khi tng sn lng tng chi ph tng nhanh hn s gia tng ca tng doanh thu, li nhun ca x nghip gim dn. th 5.7 x nghip s t li nhun ti a ti mc sn lng Q*. MR = MC = P Tng li nhun ti a chnh l din tch hnh ch nht PABC, c tnh bng cch ly li nhun trung bnh ca mt n v, nhn vi mc sn lng ti a ho li nhun: = (P - AC) Q

Hnh 5.7
nhng mc sn lng nh hn Q*, nh Q1, doanh thu bin ln hn chi ph bin, do tng doanh thu gia tng ln hn s gia tng ca tng chi ph, li

nhun ngy cng tng n Q*. Nhng mc sn lng ln hn Q*, nh Q2, do chi ph bin ln hn doanh thu bin lm tng chi ph gia tng ln hn s gia tng ca tng doanh thu, li nhun ngy cng gim. Nh vy ch c ti Q*, x nghip t li nhun ti a. Phn tch bng i s: Nu gi l tng li nhun ca x nghip. (Q) = TR(Q) - TC(Q) Khi (Q) n max, c ngha: (Q) = 0 Hay: (TR - TC) = 0 => TR - TC = 0 => MR - MC = 0 => MR = MC
Ti thiu ho l.

X nghip khng phi lc no cng t li nhun trong ngn hn. Trong trng hp xy ra s kin gi sn phm nh hn chi ph trung bnh ngn hn mi mc gi c th c ca x nghip, x nghip phi chu l thay v thc hin c li nhun. X nghip s phi chn la mt trong hai cch:

Sn xut trong tnh trng l l. Ngng sn xut.

Quyt nh ca x nghip nh th no cn tu thuc vo gi sn phm c b p c chi ph bin i trung bnh hay khng, hay tng doanh thu c b p c tng chi ph bin i hay khng.

Hnh 5.8

Khi gi th trng l P2 = AVCmin, x nghip s sn xut mc sn lng Q2, mc sn lng ny MC = MR = P2. Tng doanh thu = P2*Q2. Tng bin ph = P2*Q2 Tng doanh thu bng tng chi ph bin i. Nh vy x nghip ch b p c chi ph bin i v s l phn chi ph c nh nh trng hp ngng sn xut. y l im ng ca ngng sn xut. Nu gi th trng sn phm di mc P2 th x nghip ti thiu ho l l bng cch ngng sn xut, l l l phn chi ph c nh. Nu tin hnh sn xut th chi ph bin i trung bnh ln hn gi sn phm, do tng chi ph bin i ln hn tng doanh thu, l l ca x nghip ngoi chi ph c nh cn c phn chnh lch gia chi ph bin i v doanh thu. L = Tng chi ph c nh + tng chi ph bin i - tng doanh thu. mc gi P1 nh hn ACmin nhng ln hn AVCmin, x nghip nn sn xut mc sn lng Q1 ti MC = MR = P1 Tng doanh thu = P1* Q1 Tng bin ph = V1*Q1 Tng doanh thu ln hn tng chi ph bin i mt khong (P1 V1)*Q1. S thng d ny dng b p mt phn tng nh ph. S l l s gim xung do x nghip nn tip tc sn xut. mc gi P0 = ACmin. X nghip s sn xut mc sn lng Q0, vi MC = MR = P0, tng doanh thu bng tng chi ph x nghip s ho vn. Nu khng sn xut s l phn chi ph c nh, do tip tc sn xut. y l im ho vn hay ngng sinh li ca x nghip. X nghip s ti thiu ho l l mc sn lng Q0 khi MC = MR0. mc sn lng nh hn Q0 ta thy MR0 > MC, tng doanh thu gia tng ln hn s gia tng ca tng chi ph, v th l l s ngy cng gim. X nghip sn xut trong th trng cnh tranh hon ton c th tip tc sn xut khi mc gi th trng ln hn chi ph bin i trung bnh ti thiu (AVCmin), v s ti a ho li nhun hay ti thiu ho l l bng cch ngng sn xut v chu l tng chi ph c nh.
ng cung ngn hn ca x nghip.

ng cung i vi mt x nghip cnh tranh cho ta bit x nghip s sn xut bao nhiu sn phm cung ng cho th trng mi mc gi c th. Chng ta thy rng cc x nghip cnh tranh s tng sn lng cho n tn im m ti gi bng chi ph bin, x nghip s ng ca nu gi thp hn chi ph bin i trung bnh. V th ng cung ngn hn ca x nghip chnh l ng SMC phn nm pha trn im cc tiu ca ng AVC. Lng cung ca x nghip s bng khng bt k mc gi no nh hn chi ph bin i trung bnh ti thiu

Hnh 5.9
V d nh trong hnh 5.9 vi mc gi l P1 sn lng l Q1, vi mc gi P2 sn lng l Q2. Vi mc gi nh hn AVC ti thiu, sn lng ti a ho li nhun bng khng. Cc ng cung ca x nghip cnh tranh dc ln do hiu sut gim dn i vi mt hoc nhiu yu t sn xut. Do , tng gi th trng s lm cho cc x nghip tng sn lng. Gi cao hn lm cho vic sn xut cao hn l c li v cng lm tng tng li nhun ca x nghip v gi p dng cho tt c cc n v sn xut. Phn ng ca x nghip khi gi ca cc yu t sn xut thay i. Khi gi thay i x nghip s thay i sn lng ca mnh sao cho chi ph sn xut bin bng gi bn. Mt vn cn phi xt n l khi gi sn phm trn th trng thay i th ng thi gi c cc yu t sn xut u vo thay i. V vy trong phn ny chng ta xem xt sn lng ca x nghip thay i nh th no khi c s thay i gi c ca mt trong cc yu t sn xut u vo ca x nghip.

Hnh 5.10
Gi s ng chi ph bin lc u ca x nghip l MC1 v gi sn phm trn th trng l P. X nghip ti a ho li nhun mc sn lng Q1. By gi gi nh do gi c mt trong hai yu t u vo ca x nghip tng ln, iu lm ng chi ph bin ca x nghip dch chuyn ln MC2. Mc sn lng ti a ho li nhun l Q2, ti P = MC2. Vic gi c u vo tng ln khin cho x nghip gim bt u ra. Nu x nghip tip tc sn xut mc sn lng Q1 th x nghip s mt i mt khon li nhun, l vng gch cho trn th.

3.2. ng cung ngn hn ca th trng.

ng cung ngn hn ca th trng biu th sn lng sn phm ca mt ngnh s sn xut trong ngn hn mi mc gi xc nh. Sn lng ca th trng l tng cc lng cung ca cc x nghip. V th c th thu c ng cung th trng bng vic cng theo honh tt c cc ng cung ca cc x nghip trong ngnh. hnh 5.11 trc tung ca c hai th iu th hin gi v chi ph sn xut cho mi n v sn phm; trc honh th hin sn lng. ng cu ngnh i vi sn phm l (D). ti a ho li nhun, mi x nghip trong ngnh sn xut mc sn lng ti MC = P, sn lng ca x nghip l q; sn lng tng cng ca cc x nghip trong ngnh l Q; cc x nghip trong ngnh trong tnh trng cn bng ngn hn. Gi nh do tc ng ca mt trong cc nhn t ngoi gi lm gia tng cu sn phm t D n D1.

Hnh 5.11

S gia tng cu s lm thay i cn bng trong ngn hn s gy thiu ht hng ho mc gi P. Gi sn phm b y ln n P. ng cu v ng doanh thu bin ca x nghip cng dch chuyn ln mc gi P. ti a ho li nhun cc x nghip trong ngnh s gia tng sn lng n im m MC = P. Sn lng mi ca x nghip l q v sn lng ca ngnh l Q. Khi cc x nghip trong ngnh gia tng sn lng ti a ho li nhun, iu ny lm gia tng cu v cc yu t sn xut bin i v dn n s thay i gi cc yu t sn xut bin i. Nu gi ca cc yu t sn xut bin i tng ln th ng chi ph ca x nghip s dch chuyn ln trn, lc ny ng cung ca ngnh s t co gin. Ngc li, nu s m rng sn lng lm gim yu t sn xut bin i th cc ng chi ph ca x nghip s dch chuyn xung di, ng cung ca ngnh s co gin nhiu hn. Cn trng hp mt vi yu t sn xut bin i tng gi, cn mt vi yu t sn xut khc gim gi th s dch chuyn ln trn hay xung di ca cc ng chi ph cn tu thuc vo tng quan gia vic tng gi v gim gi ca cc yu t sn xut bin i.

3.3. Thng d sn xut.

Thng d sn xut i vi x nghip.

Nh chng ta bit thng d tiu dng l tng chnh lch gia tng s tin ti a m mt ngi tiu dng sn sng tr mua hng vi tng s tin m h phi tr theo gi th trng. Mt khi nim tng t c ng dng cho cc x nghip, trong trng hp chi ph bin ang tng, gi c ca sn phm ln hn chi ph bin cho mi n v sn xut ra khng k cho n v sn xut cui cng. Kt qu l x nghip to ra mt thng d cho ton b sn lng ngoi tr n v sn phm cui cng. Nh vy thng d sn xut ca mt x nghip l phn chnh lch gia tng doanh thu m ngi sn xut nhn c v tng cng chi ph bin ca x nghip trn tt c cc n v sn lng. PS = TR - MC = TR TVC

Hnh 5.12
Mc sn lng ti a ho li nhun ca x nghip l Q. ti MR = MC = P, s thng d cho ngi sn xut ca x nghip chnh l din tch gch cho nm pha di mc gi v pha trn ng chi ph bin, l din tch ca hnh tam gic OPA (hay hnh ch nht PABC) Tng s cc chi ph bin sn xut mi sn phm cho n Q bng tng cc chi ph sn xut bin i sn xut sn lng Q. V vy, chng ta c th ni: thng d cho ngi sn xut l s chnh lch gia tng doanh thu ca x nghip v tng chi ph bin i ca n.
Thng d sn xut i vi mt ngnh.

Thng d sn xut m cc x nghip c hng cn tu thuc vo chi ph sn xut ca chng. Nhng x nghip no c chi ph sn xut cao hn th tng thng d sn xut thp hn v ngc li. Chng ta c th tnh tng thng d sn xut i vi mt ngnh t thng d sn xut ca x nghp.

Hnh 5.13
Trn th ng cung th trng bt u t mt im trn trc tung. y l im th hin chi ph bin i trung bnh thp nht trong cc x nghip ca ngnh. Trn th, thng d cho ngi sn xut l phn chnh lch nm di ng gi th trng v pha trn ng cung t mc sn lng 0 n Q (din tch tam gic NPE)

Hiu qu ca th trtng cnh tranh hon ton

6.1. Hiu qu ca th trng cnh tranh hon ton.
V gi c v chi ph trung bnh. Do s d dng trong s gia nhp v ri khi ngnh trong th trng cnh tranh hon ton, bo m cho gi sn phm ngang bng vi chi ph ti thiu P =

ACmin. y l mt kt qu l tng. V mc ch ca hot ng kinh t l tho mn ti a cho ngi tiu th trn hai mt: mua c khi lng sn phm ln vi gi thp. V hiu qu kinh t. Nh chng ta thy, i khi chnh ph c chnh sch nng gi cao hn mc cn bng th trng. Mt cch n gin nht nng gi cao hn gi th trng l iu tit trc tip - c ngha l coi vic t gi thp hn mt mc gi ti thiu no l bt hp php. Cnh tranh hon ton gip cho cc ngnh sn xut t c hiu qu kinh t cao nht. Tuy nhin iu kin cn thit tn ti cnh tranh hon ton l mt th trng sn phm tng i ln, cng nh phm vi hot ng ca x nghip phi ln c th tin hnh sn xut vi quy m ti u. Nh sn phm c sn xut vi chi ph trung bnh thp nht.

6.2. Hiu qu phc li t cc chnh sch ca chnh ph.

Trng hp chnh ph qui nh mc gi ti a (Pmax)

Hnh 5.20
i vi ngi tiu dng, khi chnh ph qui nh mc gi ti a th trng s c tnh trng thiu ht hng ho. Mt s ngi tiu dng mua c hng ho vi gi thp v c hng mt s gia tng trong tng thng d ngi tiu dng. Mc gia tng ny biu th hnh ch nht A. Cn mt s ngi mua khng c hng ho. S mt mt ca h trong thng d tiu dng c biu th bng tam gic B. Nh vy s thay i rng trong thng d tiu dng l A - B. i vi ngi sn xut, vi sn lng Q1, thng d sn xut mt i chnh l hnh ch nht A. Mt khc do sn lng gim st t Q xung Q1 do thng d sn xut mt thm l hnh tam gic C. Nh vy tng thng d sn xut mt mt l tng din tch ca hai hnh A v C.

Nh vy tng s thay i trong thng d l: (A - B) + (-A - C) = -B - C Trn th, lng tn tht v ch (dead weight loss) chnh l din tch hai tam gic B v C th hin s v hiu qu do chnh ph qui nh gi ti a. S mt trong thng d sn xut vt qu s c trong thng d tiu dng. Trng hp chnh ph qui nh mc gi ti thiu (Pmin) Khi chnh ph qui nh mc gi ti thiu th trng s tha mt lng hng ho l (Q2 - Q1). S thay i trong thng d ca ngi tiu dng v ca ngi sn xut nh sau:
i vi ngi tiu dng:

Hnh ch nht A biu th s mt i trong thng d do phi tr vi mc gi cao hn P. Hnh tam gic B biu th s mt i trong thng d do mt s ngi tiu dng khng mua c hng vi gi cao. Nh vy, tng s thay i trong thng d ca ngi tiu dng: CS = - A - B

Hnh 5. 21
i vi ngi sn xut:

Hnh ch nht A biu th s gia tng trong thng d do bn c vi mc gi cao s lng Q1. Hnh tam gic C biu th s mt i trong thng d do gim s lng sn phm. Mt khc do qui nh gi ti thiu cao hn gi th trng, nn ch s c s lng Q1 tiu th c cn phn chnh lch Q2 - Q1 khng c thu nhp b p chi ph sn xut cho s lng ny. S chi ph ny c biu th bng hnh thang D. Nh vy tng s thay i trong thng d sn xut l:

PS = A - C - D V hnh thang D kh ln, do tng thng d ngi sn xut c th m. Tm li vic qui nh gi ti thiu s lm cho li nhun ca cc nh sn xut st gim do chi ph sn xut tha.

Chng 6: Th trng c quyn hon ton

Trong th trng cnh tranh hon ton, mi x nghip khng th nh hng n gi c m l ngi chp nhn gi th trng. Tri li vi th trng cnh tranh hon ton l th trng c quyn hon ton - l mt th trng ch c mt ngi bn duy nht v mt sn phm ring bit, khng c sn phm tng t c kh nng thay th tt. Sn phm ca ngi bn c quyn khc hn vi cc sn phm khc bn trn th trng. Do nhng thay i v gi c v sn lng ca nhng sn phm khc khng nh hng g n gi c sn phm c quyn, ngc li gi c v sn lng c quyn cng khng nh hng ti gi c ca cc sn phm khc. Trong th trng c quyn hon ton, x nghip l ngi quyt nh gi thng qua vic thay i mc sn lng. Chng 7: Th trng cnh tranh khng hon ton Cnh tranh hon ho v c quyn thun tu l nhng trng hp ca hai thi cc trong c cu th trng, nhng trn thc t phn ln cc th trng nm mt ni no gia hai thi cc ny. Mt doanh nghip cnh tranh hon ho ng trc mt ng cu nm ngay ti im gi hin hnh ca th trng. l mt doanh nghip chp nhn gi sn c trn th trng. Th nhng, nhng cu trc th trng khc vi cu trc th trng c quyn thun tu l cu trc c th cho vn ti mt th lc c quyn. Bt c mt doanh nghip no c ng cu dc xung i vi sn phm ca n c gi l cnh tranh khng hon ho. Mt doanh nghip cnh tranh khng hon ho khng th bn hng ho ca mnh nhiu bao nhiu cng c vi gi hin hnh. Doanh nghip phi nhn thy rng: ng cu i vi doanh nghip dc xung v gi sn phm ca mnh s ph thuc vo s lng hng ho c sn xut v bn ra. Trong trng hp c quyn thun tu, ng cu dc xung ca doanh nghip chnh l ng cu ca ngnh. Mt c cu th trng cnh tranh khng hon ho biu hin cnh tranh c tnh c quyn v c quyn nhm. Trong hai chng trc chng ta bit cc x nghip c quyn hon ton c th lc c quyn n nh mc gi v sn lng nh th no ti a ha li nhun, cn cc x nghip cnh tranh hon ton khng c th lc c quyn chp nhn gi th trng v quyt nh nn sn xut sn lng no l hp l. Thc t trong nhiu ngnh cng nghip c nhiu x nghip cnh tranh vi nhau, v mi x nghip u c mt th lc c quyn nht nh, c quyn kim sot gi v n nh mc gi cao hn chi ph mc gi bin. l th trng cnh tranh c quyn v th trng c quyn nhm hay c th gi chung l th trng cnh tranh khng hon ton.

Mt s vn c bn
1.1. c im ca th trng c quyn hon ton.
Th trng c quyn hon ton c mt s c im:

Ch c mt ngi bn duy nht v rt nhiu ngi mua. Do ngi bn c th nh hng n gi bn bng cch iu chnh lng sn phm cung ng. Trong th trng c quyn khng c ng cung, khng c quan h mt - mt gia gi c v sn lng cung ng, tu theo mc tiu ca mnh m x nghip c quyn quyt nh mc gi v sn lng bn ra. X nghip c quyn sn xut ra mt loi sn phm ring bit, khng c sn phm thay th. Do , s thay i gi c ca cc sn phm khc khng nh hng g n gi c v sn lng ca sn phm c quyn, ngc li gi c v sn lng c quyn cng khng nh hng ti gi c ca cc sn phm khc. Trong th trng c quyn, li gia nhp ngnh hon ton b phong to. Cc ro cn c th l lut nh, kinh t, t nhin. Do to ra cc dng c quyn:

1. c quyn v ti nguyn chin lc. 2. c quyn v bng pht minh sng ch do nh nh nc bo h. Cc chnh ph u c chnh sch bo h cc quyn ny nhm nhm mc ch khuyn khch cc ph minh sng ch. y l vic lm ng tuy nhin hu qu xu ca n l lm pht sinh c quyn khai thc k thut sn xut; cng ngh v kiu dng cng nghip ca sn phm. Ngoi ra thi gian bo h quyn s hu pht minh sng ch cng nh hng n tc pht trin khoa hc - k thut - cng ngh. Do vy bin php tt nht y l phi dung ho mc tiu kch thch pht minh sng ch v cc hu qu xu nu trn bng cch a ra mt mc thi lng thch hp ca vic bo h cc quyn ni trn. 3. c quyn do lut nh. y l dng c quyn c hnh thnh hu ht khng v l do kinh t n thun. Chnh ph trong nhng trng hp c th c th hnh thnh cc doanh nghip c quyn nhm thc hin cc mc tiu v chnh tr, vn ho, hay qun l trt t x hi. 4. c quyn t nhin: c nhng ngnh cng m rng qui m cng hiu qu, chi ph trung bnh cng gim, do ch c mt x nghip hot ng l c hiu qu to ra c quyn t nhin. Chng ta s i vo phn tch nhng vn t ra i vi mt doanh nghip c quyn v nhng bin php m chnh ph c th s dng qun l v iu tit c quyn. 1.2. c im x nghip c quyn hon ton.

ng cu ca doanh ngip cng ng thi l ng cu ca th trng. Do , ng cu ny c dng dc xung. Doanh nghip c kh nng rt ln trong vic tc ng vo gi c th trng ca cc sn phm v c th tc ng bng mt trong hai cch sau y:

Doanh nghip n nh mc gi, sau th trng (tc nhng ngi tiu th) s quyt nh mc sn lng tiu th. Doanh nghip n nh mc sn lng phi tiu th, th trng s quyt nh mc gi m doanh nghip c kh nng bn c ht sn lng. iu ny c minh ho bi th sau:

Hnh 6.1
Trn th, ng cu (D) biu din ng cu th trng ng thi l ng cu ca doanh nghip c dng dc xung. Khi doanh nghip n nh mc gi P0 th trng s chp nhn tiu th Q0 sn phm. Ngc li khi doanh nghip mun tiu th ht Q1 sn phm, n phi chp nhn mc gi l P1.

Trong th trng c quyn khng hnh thnh ng cung sn phm v doanh nghip ton quyn quyt nh mc cung theo cc mc tiu ca mnh. Ni ng hn, ng cung ca th trng ng thi l ng cung ca doanh nghip c dng thng ng phn nh mc sn lng m n mun cung ng v nhng mc tiu xc nh trc. Doanh nghip hon ton c kh nng a ra mt chnh sch gi c thch hp nhm thc hin cc mc tiu ring ca doanh nghip. V d nh mc tiu li nhun, doanh thu, sn lng m chng ta s xem xt nhng phn tip theo. Tuy nhin, d l mc tiu no, doanh nghip cng lun hng n li ch ca ring mnh v iu thng dn n nhng thit hi v li ch ca ngi tiu dng v x hi. Hu ht chng ta t nhiu khng hi lng khi tip xc vi cc sn phm c quyn v gi c cao, v thi phc v ca ngi bn hngTuy nhin s tn ti trong tnh trng c quyn vn l hin nhin v c cc l do ca n.

ng cu ng trc x nghip c quyn cng chnh l ng cu th trng (D), v n l n v duy nht cung ng sn phm cho th trng. Do , x nghip c quyn cng bn nhiu sn phm trn n v thi gian, gi bn cng h v ngc li n cng c th hn ch lng cung nng gi bn. ng doanh thu trung bnh (AR) cng chnh l ng cu ng trc x ngip, v doanh thu trung bnh bng tng doanh thu chia cho mc sn lng tng ng: AR = TR/Q = PQ / Q = P Doanh thu trung bnh bng gi bn cc mc sn lng.
ng doanh thu bin:

im khc nhau gia cnh tranh hon ton v c quyn hon ton vic bn sn phm. th trng cnh tranh hon ton, mt ngi bn ring l c th bn tt c s sn phm m h mun bn gi ang c trn th trng, do doanh thu bin v gi bn bng nhau, cn ngi bn c quyn ng trc ng cu th trng, cng bn nhiu sn phm, gi hng ca h cng h, do lm thay i doanh thu ca x nghip. Doanh thu bin nhng mc bn khc nhau ca cc x nghip c quyn lun lun thp hn gi sn phm nhng mc bn . Nh phn tch, sn lng cung ng cng tng th gi bn cng gim, iu ny quan h mt thit n doanh thu bin ca x nghip. Trn th ng doanh thu bin nm di ng cu. iu ny c ngha l doanh thu bin cc mc sn lng nh hn gi bn. (khi sn lng mt sn phm gia tng, chiu cao ca MR l lng tng ca doanh thu)
Phn tch bng s liu:

V d c s liu v cu th trng ca mt sn phm sn xut trong iu kin c quyn, t ta tnh c cc mc doanh thu, doanh thu trung bnh v doanh thu bin nh sau: P 1 2 3 4 5 6 7

TR 10 18 24 8 0 30 28

AR 10 9 8 7 6 5 4

MR 10 8 6 4 2 0 -2

10 9 8 7 6 5 4

cc mc sn lng doanh thu trung bnh bng gi bn v doanh thu bin nh hn gi bn. Ban u gia tng sn lng, TR tng dn, n Q = 6 th doanh thu t cc i, nu tip tc gia tng sn lng, th TR gim.

Phn tch bng i s:

Nu hm s th trng c dng tuyn tnh: P = aQ + b => TR = P.Q = (aQ + b)Q = aQ2 + bQ => MR = dTR / dQ = 2aQ + b Nh vy trong iu kin c quyn hm MR c cng tung gc v c h s gc gp i h s gc ca hm s cu. V d: P = -1/5Q + 2000 => MR = -2/5Q + 2000 Mi quan h gia gi c v doanh thu bin:

Hnh 6. 3
Mi quan h gia gi c v doanh thu bin ca x nghip c quyn c th hin qua cng thc: MR = P - P/ |Ed| V MR = TR/Q = (P.Q)/Q = Q.P/Q + P.Q/Q = P/P.QP/Q + P MR = P / Ed + P = P(1 + 1/Ed) = P(1 - 1/ |Ed| )

Nu |Ed| = => MR = P Nu |Ed| > 1 => MR > 0 => TR tng Nu |Ed| < 1 => MR < 0 => TR gim Nu |Ed| = 1 => MR = 0 => TRmax

Do , x nghip c quyn lun lun hot ng trong khong gi c cu co dn nhiu |Ed| >1. Trong th trng c quyn hon ton, s gia nhp vo ngnh sn xut b ngn chn hon ton. X nghip c quyn thc hin s ngn chn bng nhiu cch. Thng thng cc x nghip c quyn nm gi ngun nhin liu ch yu cho vic sn xut sn phm, hay c php c quyn sn xut. Ngoi ra cn mt nguyn nhn mang tnh khch quan, l do th trng sn phm tng i nh, trong gii hn ca mt qui m sn xut nht nh. Do , nu c s gia tng v sn xut (thm x nghip mi) s lm gi gim c th dn n tnh trng l l ca tt c cc nh sn xut. Trong thc t, kh c mt th trng c quyn hon ton theo ng ngha tr khi c s can thip ca nh nc.

Phn tch trong ngn hn

Trong ngn hn, tu theo tnh hnh th trng tiu th m x nghip c nhng mc tiu khc nhau: li nhun, doanh thu, m rng th trng hay t li nhun nh mct c nhng nguyn tc nh gi khc nhau.

2.1. Mc tiu ti a ho li nhun.

Phn tch bng th. Khi phn tch gi c, sn lng trong th trng c quyn v cn bn ging nh th trng cnh tranh hon ton. th trng cnh tranh hon ton, doanh thu tng khi sn lng bn tng. th trng c quyn, mun bn mt lng sn phm ln hn, i vi kinh doanh phi h gi bn.

Do n v t doanh thu ti a mt mc sn lng Q no , nu bn nhiu hn, doanh thu s gim.

Cch phn tch cng tng t nh trong th trng cnh tranh hon ton. ng TR v TC ca x nghip c quyn c m t trn th 6.4. t li nhun ti a, x nghip c quyn s sn xut sn lng Q1 ti chnh lch gia TR v TC l ln nht. Ti mc sn lng Q1, hai tip tuyn A v B ca ng TR v ng TC song song vi nhau nn ti dc ca chng bng nhau, m dc ca ng TR v MR v ca ng TC l MC. Do mc sn lng c li nhun phi tho iu kin: MR = MC

Hnh 6.5
t li nhun ti a, x nghip sn xut sn lng Q, ti : MC = MR Vi mc sn lng Q, x nghip c quyn c th bn vi gi l P, chi ph trung bnh AC = C v li nhun: max = TR TC = PQ CQ = (P C)Q Trn th tng, li nhun ti a (max ) l din tch hnh ch nht PCBA. mc sn lng Q, MC < MR, do khi tng sn lng ti Q, li nhun tng. Khi sn lng tng qu Q, MC > MR, li nhun gim dn. Phn tch bng i s. (Q) = TR(Q) TC(Q) max khi d(Q) = 0 Hay dTR/dQ dTC/dQ = 0 ==> MR MC = 0 ==> MR = MC V d 1: Hm cu th trng ca sn phm X: P = (-1/4)Q + 280 v ch c cng ty A c quyn sn xut sn phm ny vi hm tng ph: TC = (1/6)Q2 + 30Q + 15000. Vi n v tnh ca gi l ngn ng/v sn phm, chi ph l ngn ng v sn lng l sn phm.

 ti a ho li nhun, cng ty A s sn xut mc sn lng Q tho mn iu kin: MC = MR. Vi MC = dTC/dQ = (1/3)Q = 30 MR = (-1/2)Q + 280 => 2/6Q = 30 = -1/2Q + 280 => Q = 300 => P = -1/4 x 300 + 280 = 205 => max = TR TC = 22000 Nh vy, ti a ho li nhun x nghip c quyn s sn xut 300 sn phm v gi bn mi n v sn phm l 205 ngn ng. Trng hp x nghip c quyn c nhiu c s.

Hnh 6.6
Trong thc t x nghip c quyn thng c rt nhiu c s sn xut v c iu kin sn xut khc nhau, chi ph sn xut khc nhau. Vy x nghip s phn phi sn lng sn xut gia cc c s sn xut theo nguyn tn no ti thiu ho chi ph sn xut? Gi s x nghip c quyn c hai c s sn xut khc nhau c minh ho th bn trn, chi ph bin ca c s I l MC1; ca c s II l MC2; ca ton b x nghip l ng MC. ng chi ph bin chung MCT l cng theo honh c1c ng chi ph bin c s.

Nu cn sn xut Q = 100 sn phm, MC1 = 100, MC2 = 200: MC1 < MC2. Vy nn giao cho c s sn xut I sn xut. Nu cn sn xut Q = 300 sn phm, x nghip s giao cho c s sn xut I sn xut 200; c s sn xut II sn xut 100, lc chi ph bin ca 2 c s sn xut l bng nhau: MC1 = MC2 = 150.

Nguyn tc tng qut:

ti tiu ho chi ph sn xut, x nghip nn phn phi sn lng cho cc c s sn xut sao cho chi ph bin gia cc c s sn xut phi bng nhau v bng chi ph bin chung: MC1 = MC2 = = MCn = MCT

X nghip c quyn c th l l trong ngn hn.

Hnh 6.7
th trn cho thy nu ng chi ph trung bnh l AC2 tt c cc mc sn lng gi sn phm u nh hn hay bng chi ph trung bnh, x nghip c quyn sn xut bt k mc sn lng no cng khng c li nhun. Trong trng hp l l hay vt qu mc chi ph c nh x nghip cng tm ngng sn xut.

2.2. Mc tiu m rng th trng m khng b l.

X nghip mun ti a ho mc sn lng bn ra vi mc ch qung co rng ri sn phm trn th trng m khng b l, trong trng hp ny sn lng cn sn xut Q phi tho mn hai iu kin: Qmax (1) v P AC hay TR TC (2) th bn di cc mc sn lng nm trong khong [Q1, Q2] tho mn iu kin (2), trong sn lng Q2 tho mn iu kin (1).

Hnh 6.8
Vi v d 1, nu mc tiu ti a ho sn lng m khng b l, x nghip s sn xut mc sn lng tho mn hai iu kin:

Qmax (1) v P AC hay TR TC (2) t TR = TC => PQ = TC => [(-1/4)Q + 280] = (1/6Q2 + 30Q + 15.000 => (-1/4)Q2 + 280Q = (1/6)Q2 + 30Q + 15.000 Gii phng trnh trn ta c hai nghim tho mn iu kin (2): => Q1 = 67,68 Q2 = 532,2 => Q2 = Qmax, do : P = -1/4Q + 280 = 136 X nghip c quyn s sn xut 532 sn phm v n nh mc gi bn l 136 ngn ng /sn phm

2.3. Mc tiu ti a ho doanh thu (TRmax)

Hnh 6. 9
Trong trng hp cn thu hi vn cng nhiu cng tt mc tiu ca x nghip c quyn l ti a ho doanh thu. V mt i s tm gi tr cc i ca hm tng doanh thu (TR), ta ly o hm bc nht ca n v cho bng khng: TRmax => dTR / dQ = 0 => MR = 0 Nh vy, ti a ho doanh thu, x nghip c quyn s sn xut mc sn lng tho mn iu kin: MR = 0. th cho thy mc sn lng Q v mc

gi P tho mn iu kin ny, tng doanh thu ti a l din tch hnh ch nht PAQO. Vi v d trn tm mc sn lng c tng doanh thu ti a ta gii phng trnh: MR = 0 Hay: -1/2 Q + 280 = 0 => Q = 560 => P = -1/4 Q + 280 = 140 t tng doanh thu ti a x nghip c quyn s sn xut 560 sn phm v n nh gi bn l 140 ngn ng.

2.4. Mc tiu t li nhun nh mc theo chi ph.

Nu mc tiu mun t li nhun nh mc bng m% so vi chi ph, th x nghip s sn xut v nh gi bn sn phm theo nguyn tc: P = (1 + m).AC hay TR = (1 + m) TC

Hnh 6.10
Q v Q u cho mc li nhun l sn lng ln hn v tng li nhun trong trng hp ny ln hn hn li nhun mc sn lng Q. Nh vy, x nghip c quyn s sn xut sn lng Q; n nh mc gi bn l P. Vi v d trn, nu mun t li nhun nh mc l 20% trn chi ph sn xut, x nghip s sn xut mc sn lng tho iu kin: P = (1 + m%)AC Hay TR = (1 + m%) TC -1/4Q2 + 280Q = (1 +0,2) (1/6Q2 + 30Q + 15.000) -1/4Q2 + 280Q = (1/5Q2 + 36Q + 18.000) Ta c hai nghim: Q = 454 (chn) v Q = 88 (loi) Gi bn l 166,5 ngn ng v li nhun l 12,621. 106

Phn tch trong di hn

Trong khong thi gian di, cc x nghip trong ngnh c th thay i ton b sn lng cc yu t sn xut, v do c th thay i qui m sn xut, hn na cc x nghip mi v cc x nghip hin c thi gian gia nhp hay rt lui khi ngnh. V y chng ta quan tm n th trng cnh tranh, nn coi gia nhp hay rt khi ngnh l t do. Ni cch khc, chng ta gi nh rng cc x nghip gia nhp hay rt khi ngnh m khng c tr ngi php l hoc cc chi ph no gn vi vic gia nhp. iu ny lm gia tng tnh co gin ca ng cung ngnh trong di hn. thy c di chuyn ca cc x nghip vo cc ngnh ta ln lt phn tch cc ni dung sau:

4.1. Trng hp s x nghip trong ngnh cha thay i.

Gi s sn phm trn th trng l P, ng cu sn phm ca x nghip, ng doanh thu bin nm ngang mc gi th trng, ng chi ph trung bnh v chi ph bin di hn LAC v LMC c nh trong hnh. ti a ho li nhun trong di hn, x nghip phi thc hin mc sn lng Q*, ti LMC = MR = P. Li nhun ca x nghip l PC*Q. sn xut mc sn lng Q* vi chi ph sn xut thp nht, x nghip phi thit lp qui m sn xut (SAC) sao cho tip xc vi ng (LAC) ti Q*, do ti sn lng ny: SAC = LAC v SMC = MR. Tng li nhun ca x nghip trong di hn chnh l phn chnh lch gia tng doanh tthu v tng chi ph di hn hay bng din tch ca li nhun trn n v sn phm vi mc sn lng: (P - C)Q*. LMC = SMC = MR = P.

Hnh 5.14
Nh vy qui m sn xut m x nghip thit lp ph thuc vo sn lng cn sn xut. Sn lng cn sn xut ph thuc vo chi ph bin di hn v gi sn phm trn th trng. Do ti mc sn lng Q* ta c: Nh vy qui m sn xut m x nghip thit lp ph thuc vo sn lng cn sn xut. Sn lng cn sn xut ph thuc vo chi ph bin di hn v gi sn phm trn th trng. Do ti mc sn lng Q* ta c:

4.2. Phn tch li nhun.

Trc khi phn tch phn k tip, chng ta cn lm r mt vi im v li nhun. Trng hp khng xt n thu li tc ca x nghip, li nhun ca x nghip c xc nh theo k ton nh sau: Tng li nhun = Tng doanh thu - Tng chi ph sn xut ca x nghip. Tng li nhun - Chi ph iu hnh = Li nhun thun. Li nhun thun - Li nhun thng thng = li nhun kinh t. Trong : - Chi ph iu hnh gm li tr cho tri phiu v nhng khon li cho qu hon tri. - Li nhun thng thng gm ph c hi, l phn gi tr tr cho s hu ch x nghip di hnh thc tr li t bn. Phn gi tr ny ngang bng gi tr m cc nh u t c th kim c nu h u t t bn vo mt cng cuc sn xut khc. - Li nhun kinh t l phn gi tr m ch x nghip t c, phn gi tr ny cao hn phn gi tr m h c th t c nu u t vo cng cuc sn xut khc. Mt x nghip m c li nhun kinh t m th nn ra khi ngnh nu nh khng cch ci thin hon cnh ti chnh hin ti. Mt x nnghip c li nhun kinh t bng khng th khng cn phi ri b ngnh, bi v li nhun kinh t bng khng khng c ngha l x nghip ang t c mc li nhun kinh t thng thng cho s vn u t ca h. D nhin cc nh u t bao gi cng thu c li nhun kinh t dng, l yu t kch thch cc nh u t cn phi c cc chin lc kinh doanh mi.

4.3. Cn bng di hn ca ngnh.

Hnh 5.15
Theo hnh 5.15 x nghip vi qui m sn xut SAC ang thc hin c li nhun thun. X nghip tr mt t l li t bn cho nhng nh u t ln hn so vi trng hp nhng nh u t ny dng t bn nhng ni khc. Do nhng x nghip mi s b li ko vo ngnh vi hy vng rng h s thc hin c li nhun nh vy. S gia nhp ca x nghip mi lm tng lng cung sn phm Q1, lm gi dch chuyn xung di P. Trc tnh hnh nh vy x nghip s h sn lng xung di Q1 v thu nh qui m sn xut li xung di SAC. t ti a ho li nhun, cc x nghip s gim sn lng xung n mc gi m ti ng chi ph bin di hn ct ng doanh thu bin. Li nhun thun ca cc x nghip trong ngnh c th t cho n khi c x nghip gia nhp vo ngnh ny y gi xung P1 = chi ph ti thiu. mc gi P1 cc x nghip c nhn s gim qui m sn xut n SAC (qui m sn xut ti u) v iu hnh sn xut vi mc sn lng ti u Q1. n y li nhun thun khng cn na nn khng cn ng c cc x nghip gia nhp ngnh. V ti y cng khng c x nghip no ri b ngnh do l l. Cc x nghip trong ngnh tm tho mn. y l trng thi cn bng di hn ca cc x nghip v ngnh. Cn bng di hn c ngha l khng c ng c no c thm x nghip gia nhp hay rt lui khi ngnh, tc l khng c li nhun v khng c l l. C s va x nghip trong ngnh chi ph trung bnh ti thiu di hn ngang bng gi c. Bt c s thay i v sn lng trong di hn hay ngn hn u gy l l. Nhng iu kin cn bng di hn cng l nhng iu kin cn bng ngn hn. Ti Q1: SMC = LMC = MR = P1 = SAC = LAC. V li nhun c tnh l chi ph c hi rng ca u t, nn li nhun dng c ngha u t c li cao khc thng. iu lm cho cc nh u t chuyn ti nguyn t ngnh khc sang ngnh ny - c s gia nhp vo th trng. Cui cng sn lng tng do c gia nhp mi lm cho ng cung th trng dch chuyn sang phi, do sn lng th trng tng v gi sn phm gim nh hnh 5.16

Hnh 5.16
phn (b) ca hnh, ng cu dch chuyn t S1 n S2, lm cho gi gim t P1 n P2. phn (a), p dng cho mt x nghip, ng chi ph trung bnh di hn tip xc vi ng gi nm ngang mc sn lng Q2. Khi x nghip thu c li nhun kinh t bng khng, x nghip khng c ng c ri ngnh v cc x nghip khc khng c ng c c bit gia nhp ngnh. Cn bng cnh tranh di hn s xy ra khi ba iu kin c tha mn. Th nht, tt c cc x nghip trong ngnh ang ti a ha li nhun. Th hai, khng XN no c ng c gia nhp hoc rt khi ngnh, v tt c cc x nghip trong ngnh thu c li nhun kinh t bng khng. Th ba, gi ca sn phm mc m ti lng cung ca ngnh bng lng cu ca ngi tiu dng. thy ti sao ba iu kin cn bng trong di hn phi tho mn, chng ta gi nh tt c cc x nghip c chi ph ging nhau v xem xt iu g s xy ra nu qu nhiu x nghip mun gia nhp ngnh khi c c hi li nhun. Khi ng cung hnh 5.16 s dch chuyn sang phi, v gi s gim xung thp hn 30, chng hn l 25. Nhng gi ny cc x nghip s thua l. Do , mt s x nghip s tip tc rt khi ngnh cho n khi cung th trng dch chuyn tr li S2. Ch khi no khng c ng c rt khi hoc gia nhp ngnh th th trng mi cn bng di hn. By gi gi s tt c cc x nghip c ng chi ph khng ging nhau. Mt x nghip c pht minh sng ch hoc tng mi cho php x nghip sn xut mc chi ph thp hn tt c cc x nghip khc. Khi x nghip s thu c li nhun kinh t dng (v hng thng d sn xut cao hn cc x nghip khc). Chng no m cc nh u t khc v cc x nghip khng c c bng pht minh sng ch hoc mt tng h thp chi ph th khng c ng c gia nhp ngnh. y phn bit li nhun k ton v li nhun kinh t l quan trng. Nu tng hoc s i mi em li li nhun th cc x nghip khc trong ngnh s tr tin s dng n (hoc c gng mua ton b x nghp c c bng pht minh sng ch). Do , gi tr ca bng pht minh sng ch ngy cng tng l chi ph c hi i vi x nghip - x nghip c th bn quyn ca bng pht minh sng ch ch khng s dng.

Trong trng hp khc, x nghip thu c li nhun k ton dng c th c li nhun kinh t bng khng. V d mt ca hng bn qun o nm gn trung tm mua bn ln, lng khch hng b sung c th lm tng ng k li nhun k ton ca ca hng, v chi ph t c cn c vo chi ph c tnh cch lch s ca n. Tuy nhin khi chi ph chi ph c hi ca t ai c tnh vo, th sc sinh li ca ca hng qun o khng cao hn sc sinh li ca ca hng khc cnh tranh vi n. Do , iu kin li nhun kinh t bng khng l cn thit cho th trng c cn bng di hn. Li nhun kinh t dng, biu th mt c hi i vi cc nh u t v l ng c thc y gia nhp ngnh. Tuy nhin, li nhun k ton dng c th bo hiu rng cc x nghip ang tn ti trong ngnh c nhng ti sn, k nng, cc tng c gi tr v iu ny s khng nht thit khuyn khch s gia nhp ca cc x nghip khc.

4.4. ng cung di hn ca ngnh.

Trong phn tch cung ngn hn, ng cung ca th trng c xc nh bng cch cng theo honh ca tt c cc ng cung ca x nghip trong ngnh. Chng ta khng th phn tch cung di hn ging nh lm vi cung ngn hn, v trong di hn cc x nghip gia nhp hay rt khi th trng khi gi th trng thay i. xc nh ng cung di hn, chng ta gi nh tt c cc x nghip c th s dng c cng ngh sn xut sn c. Sn lng tng bng cch s dng nhiu u vo hn ch khng phi bng cch i mi cng ngh sn xut. Chng ta gi nh rng cc iu kin ca th trng u vo sn xut khng i khi ngnh m rng hoc thu hp qui m sn xut. Cn bng di hn trong ngnh cnh tranh hon ton cn phn tch ton b v iu chnh trong phm vi ngnh. S iu chnh ch c t vo cc yu t u ra khi nhng x ngip mi b li cun gia nhp ngnh v li nhun kinh t. Thng thng nhng iu chnh chi ph sn xut cng c thc hin. Tnh cht ca nhng iu chnh chi ph sn xut ny ph thuc vo ngnh, c chi ph tng dn, chi ph khng i v chi ph gim dn. Chnh s thay i chi ph sn xut ca nhng ngnh quy nh hnh dng ca ng cung ca ngnh trong di hn. Chng ta s phn tch ln lt cc trng hp trn.
Ngnh c chi ph sn xut tng dn.

y ta phn tch trng hp gia nhp ngnh ca x nghip mi lm tng cu v cc yu t sn xut, dn n tng gi cc yu t sn xut v chi ph sn xut ca x nghip. Trc ht chng ta gi nh ngnh nm trong tnh trng cn bng di hn v nht thit nm trong tnh trng cn bng ngn hn ti E, vi mc gi P v sn lng ca ngnh l Q l tng cng sn lng q ca cc x nghip. Sau xt n trng hp cu sn phm gia tng, gy ra tc dng ngn hn v di hn. Cui cng hnh thnh ng cung ngn hn v di hn ca mt ngnh c chi ph tng dn.

ng cu ca ngnh (D), ng cung ngn hn ca ngnh (SS), ng chi ph trung bnh di hn (LAC), ng chi ph trung bnh ngn hn (SAC), ng chi ph bin ngn hn i vi qui m sn xut (SMC) c cho nh trong hnh 5.17.

Hnh 5.17
ng cu v ng doanh thu bin ca x nghip nm ngang bng vi gi sn phm P tt c cc mc sn lng q, ti LMC = SMC = MR = P. Sn lng ca ngnh l Q - tng sn lng ca cc x nghip c nhn trong ngnh. mc gi P cc x nghip trong ngnh ang trong tnh trng cn bng di hn v ngn hn, x nghip ang s dng qui m sn xut ti u vi mc sn lng ti u, khng c li nhun v khng c l l.
Tc ng trong ngn hn:

Gi s cu sn phm gia tng do thu nhp dn c tng ln, ng cu dch chuyn t (D) sang (D1). Khi cu gia tng, mc gi P s gy tnh trng thiu ht hnh ho, do sn phm s tng ln t P ln P. X nghip ti a ho li nhun s gia tng sn lng t q ln q, ti SMC = MR = P. Sn lng ca ngnh s gia tng t Q ln Q. mc gi x nghip s t c li nhun kinh t. Nh vy trong ngn hn s gia tng cu s lm gi v sn lng gia tng. Sn lng tng ch yu nh vn dng cng sut ca my mc thit b.
Tc ng trong di hn:

Trong di hn, li nhun kinh t s khuyn khch cc x nghip mi gia nhp ngnh, kh nng sn xut ca ngnh gia tng, ng cung ngn hn ca ngnh s dch chuyn v bn phi. Cng nhiu x nghip mi gia nhp, ng cung cng dch chuyn v bn phi. S gia tng cung lm cho gi gim xung. Khi gi h xung nhng x nghip c nhn s gim sn lng v qui m sn xut. Mt khc s gia nhp ca cc x nghip mi cn lm chuyn dch ton b nhng chi ph ca x nghip ln trn, v cu i vi cc yu t sn xut tng lm cho gi c chng tng ln.

S gia nhp ca cc x nghip mi vn tip tc cho n khi c s x nghip sao cho gi gim xung v chi ph kinh t tng ln cho li nhun kinh t bng khng. Khi mc gi mi l P1 bng vi chi ph trung bnh mi l LAC1 th s gia nhp ca cc x nghip mi chm dt, x nghip v ngnh ti lp tnh trng cn bng di hn. Sn lng mi ca x nghip l q1, ti LMC1 = SMC1 = MR1 = P1, sn lng ca ngnh s gia tng n Q1. ng cung di hn ca ngnh LS l ng ni tt c nhng im cn bng di hn i vi ngnh l tng cng theo honh nhng im cc tiu ca tt c nhng ng chi ph trung bnh di hn ca x nghip. Vn t ra l sn lng di hn mi ca cc x nghip bng, ln hay nh hn sn lng di hn c, iu ny ph thuc vo s gia tng ca cc loi yu t sn xut. Nu gi ca tt c c yu t sn xut gia tng cng t l th nhng phi hp c chi ph thp nht trc y l nhng phi hp c chi ph thp nht by gi. Nhng ng chi ph dch chuyn thng ln trn v sn lng di hn mi ca x nghip bng sn lng di hn trc y. Nu gi ca yu t sn xut c nh ngn hn tng nhiu hn gi cc yu t sn xut bin i ngn hn th x nghip s c mun tit kim cc yu t sn xut c nh. Cho nn cc t l gia cc yu t sn xut c nh v yu t sn xut bin i trong phi hp chi ph thp nht s b gim. Do qui m sn xut ti u s nh hn qui m sn xut ti u c v sn lng di hn mi s nh hn sn lng di hn c ca x nghip. Khi gi nhng yu t sn xut c nh ngn hn tng t hn so vi nhng yu t sn xut bin i ngn hn, lc ny x nghip c mun tit kim yu t sn xut bin i v dng nhiu dng nhiu yu t sn xut c nh trong vic phi hp chi ph thp nht. Do qui m sn xut ti u ln hn qyi m sn xut ti u c v sn lng mi ln hn sn lng c.

Ngnh c chi ph khng i.

Phn tch i vi ngnh c chi ph khng i ging nh vic phn tch i vi ngnh c chi ph tng dn. S khc bit l trong ngnh c chi ph khng i, s gia nhp ca nhng x nghip mi khng lm gia tng cu cc yu t sn xut gy s tng gi cc yu t sn xut. Ngnh ch tiu th mt phn nh trong tng chi lng cung ca cc yu t sn xut do khng to ra nh hng no trn gi c cc yu t sn xut do s gia nhp ca x nghip mi. V vy cc ng chi ph ca cc x nghip s gi nguyn khng i. Gi s lc u x nghip nm trong tnh trng cn bng di hn. Sn lng ti u lc u ca x nghip l q, sn lng ca ngnh l Q. Gi s trong ngn hn c s gia tng ca cc sn phm do tc ng ca nhn t gi bn ngoi, do gi sn phm tng n P, sn lng trong ngn hn ca x nghip tng n Q. Cc x nghip trong ngnh thc hin c li nhun kinh t. Trong thi gian di, n li cun cc x nghip khc gia nhp vo ngnh, khin cho lng cung ca ngnh gia tng lm cho gi sn phm gim xung. Khi gi sn phm xung

bng chi ph trung bnh ti thiu di hn th cn bng di hn c xc lp. ng cung ngn hn mi l SS1. Sn lng ca x nghip l sn lng theo LMC = SMC = MR = P. Sn lng ca ngnh l Q1. ng cung di hn ca ngnh l ng LS nm ngang mc chi ph trung bnh ti thiu di hn.

Hnh 5.18
Ngnh c chi ph gim dn.

Trng hp c bit thng xy ra nhng mc sn phm m sn xut cha c pht trin y . Do nhu cu cc yu t sn xut sn xut ra sn phm ny cha ln cung cp t qui m ti u, cng nh vic nng cao cht lng nguyn liu. Chng ta bt u vic phn tch trng thi cn bng di hn ca cc x nghip v c ngnh. Sau gi s cu sn phm gia tng trong ngn hn s lm cho gi gia tng, sn lng trong ngn hn ca x nghip cng tng, do sn lng ca ngnh cng tng, li nhun kinh t xut hin l ng c kch thch cc x nghip mi gia nhp ngnh, v cc x nghip hin c m rng qui m sn xut. ng cung ngn hn ca ngnh dch chuyn v bn phi, hu qu l gi sn phm gim xung.

Hnh 5.19
iu ch y l mc d s gia tng ca nhng x nghip mi lm nng lc sn xut ca ngnh tng ln nhng gi c cc yu t sn xut li gim. Do s st gim cc yu t sn xut, lm cho nhng ng chi ph dch chuyn xung di. Nh vy gi c sn phm v chi ph sn xut iu gim, n mt lc no gi sn phm gim xung ngang bng vi chi ph ang gim v li nhun kinh t s b trit tiu. mc gi l P1 trng thi cn bng mi c xc lp, sn lng ca x nghip l Q1. ng cung di hn ca ngnh LS dc xung v bn phi. Chng ta nn phn bit s st gim gi cc yu t sn xut ny thuc v nhng nguyn nhn nm ngoi x nghip, khng b nh hng trc tip bi cc quyt nh sn xut ca x nghip. Ni chung trong ba trng hp phn tch, trng hp chi ph gim dn t xy ra nht, k n l trng hp chi ph khng i. Tuy nhin s tn ti ca chng khng duy tr c lu di. Xt v lu di trc xu th pht trin ca lc lng sn xut v ca x hi ni chung, cc loi chi ph gim nh ni ri cng li gia tng. Do trng hp chi ph gia tng c th xem nh trng hp ph bin nht.

Phn tch trong di hn

Trong di hn nh c quyn c th thay i qui m sn xut. Mc tiu c bn trong di hn ca x nghip c quyn l ti a ho li nhun. Tu thuc vo qui m tiu th ca th trng v iu kin sn xut trong di hn ca x nghip c quyn, x nghip c quyn c th thit lp cc loi qui m sn xut khc nhau ti a ho li nhun:

Qui m sn xut nh hn qui m sn xut ti u. Qui m sn xut bng qui m sn xut ti u. Qui m sn xut ln hn qui m sn xut ti u.

Ta ln lt nghin cu tng trng hp.

3.1. Thit lp qui m sn xut nh hn qui m sn xut ti u.

Khi qui m tiu th ca th trng qu nh, ng doanh thu bin ct ng chi ph trung bnh di hn (LAC) v bn tri im cc tiu. ti a ho li nhun, x nghip c quyn phi thit lp qui m sn xut nh hn qui m sn xut ti u v sn xut mt mc sn lng nh hn mc sn lng ti u.

Hnh 6. 11
t li nhun ti a, x nghip s quyt nh sn xut mc sn lng Q1, ti LMC = MR. Nh c quyn phi chn qui m sn xut sao cho mc sn lng Q1 chi ph trung bnh thp nht. Vy n nh gi bn l P1, chi ph trung bnh di hn l C1. Li nhun = max = TR - TC = P1Q1 - C1Q1. ti thiu ho chi ph mc sn lng Q1, x nghip c quyn s thit lp qui m sn xut SAC1 tip xc vi ng LAC ti sn lng Q1, ti Q1: SAC1 = LAC = C1 SMC1 = LMC = MR Nhng qui m sn xut khc SAC1 u lm cho li nhun b gim bi v mc sn lng Q1 cc qui m sn xut u c chi ph sn xut cao hn C1. Qui m sn xut SAC1 l qui m nh hn qui m sn xut ti u, sn lng Q1 cng l sn lng nh hn sn lng ti u.

3.2. Thit lp qui m sn xut bng qui m sn xut ti u.

Khi qui m tiu th ca th trng tng i ln, ng MR ct ng LAC ti im cc tiu, khi x nghip c th thit lp qui m sn xut mc sn lng ti u (hnh 6.12). ti a ho li nhun x nghip c quyn sn xut mc sn lng Q2 sao cho: LMC = MR = LACmin X nghip thit lp qui m sn xut ti u (SAC2) tip xc vi ng (LAC) ti sn lng Q2 (im cc tiu ca ng LAC), n nh gi bn l P2 thu c li nhun ti a l din tch hnh ch nht P2AMC2.

3.3. Thit lp qui m sn xut ln hn qui m sn xut ti u.

Khi qui m th trng kh ln, ng MR ct ng LAC v bn phi im cc tiu. X nghip phi thit lp qui m sn xut ln hn qui m sn xut ti u v sn xut mc sn lng ln hn mc sn lng ti u. (hnh 6.13) t li nhun ti a x nghip c quyn nn sn xut mc sn lng Q3, n nh gi bn l P3, thu c li nhun ti a l din tch hnh ch nht P3C3BA. Qui m ph hp sn xut sn lng Q3 l ng SAC3 tip xc vi ng LAC ti sn lng Q3, ti : SAC3 = LAC = C3 SMC3 = LMC = MR Qui m sn xut SAC3 l qui m sn xut ln hn qui m sn xut ti u. Vi sn lng Q3, ch c qui m SAC c th t mc chi phi thp nht, mc d l sn lng ln hn qui m ti u. Bi v trong trng hp ny, nu s dng qui m sn xut ln hn xut hin gim chi ph qui m, lm cho chi ph trung bnh mi n v sn phm ln hn C3.

Qua phn tch ba trng hp trn, ta thy trong di hn x nghip c quyn lun thit lp c qui m sn xut tng thch vi qui m tiu th ca th trng, gi bn c quyn lun ln hn chi ph trung bnh di hn, do x nghip c quyn lun thu c li nhun kinh t trong di hn.

Hnh 6.13

Mt s k thut hnh thnh gi ca doanh nghip c quyn trong ngn hn

Nh phn tch trn, t li nhun ti a doanh nghip phi xc nh gi c v sn lng sao cho chi ph bin (MC) bng vi doanh thu bin (MR). Tuy nhin, tu tng trng hp c th, mc tiu trc mt ca dooanh nghip khng phi l li nhun. Thng thng doanh nghip c th hnh thnh gi theo cc mc tiu sau y: Doanh nghip mun t sn lng ti a m khng b l nhm gii thu sn phm cho nhiu ngi tiu dng, qua kch thch nhu cu tiu th nh l mt hnh thc qung co. t mc tiu ny, doanh nghip s xc nh gi c v sn lng tho mn hai iu kin sau: Q => max V P AC. Nh vy sn lng m doanh nghip chn l: Qmax sao cho P AC Theo th ta c: " Q < Q1 v "Q > Q2 doanh nghip s b l. "Q thuc (Q1, Q2): doanh nghip s khng l. Sn lng ln nht trong on ny l Q2. Vy sn lng Q2 v mc gi tng ng l P2 l sn lng v mc gi c chn.

Hnh 6.14
Doanh nghp mun t li nhun trn mc chi ph trung bnh. y l k thut hnh thnh ph bin. Thc cht y l hnh thc bin tng ca cch nh gi ti a ho li nhun. Vic thay i t l li nhun nh mc nhm t mc tng li nhun cao hn dn dn v s a doanh nghip n trng thi cn bng (tc t li nhun ti a). trng hp ny doanh nghip s xc nh mc sn lng tho iu kin: P = (1 +a)AC Trong a l t l li nhun nh mc.

Hnh 6.15
Trn th giao im ca ng cu (d) v ng biu din (1+a)AC s cho ta hai phng n tho mn yu cu: (Q1, P1) hoc (Q2, P2). Ngoi ra, doanh nghip mun t tng doanh thu ti a s xc nh gi c v sn lng sao cho doanh thu bin MR bng 0. Tuy nhin mc tiu ny hu nh khng c l do kinh t gii thch. th trn, mc gi v sn lng ti MC = 0 l cc ch tiu la chn. N hon ton c lp vi cc ch tiu chi ph ca doanh nghip.

Hnh 6.16

Chin lc phn bit gi ca x nghip c quyn

Trong phn tch trn, chng ta mc nhin cng nhn mt doanh nghip c quyn ch c mt c s sn xut thng nht v mt th trng thng nht. Trn thc t, mt doanh nghip c th c nhiu c s sn xut v nhhiu th trng khc nhau. V vy phn ny, chng ta s xem xt cc tnh hung thc t ny v cch x tr ca doanh nghip. Doanh nghip c quyn c nhiu c s phi iu hnh doanh nghip nh mt th thng nht trn c s li ch chung ca ton b doanh nghip. Vn t ra l doanh nghip s n nh mc gi sn phm nh th no v phn phi sn lng cc c s ra sao? Nguyn tc chung y l phi bo m chi ph sn xut trung bnh ca doanh nghip l thp nht. Mun t iu ny, doanh nghip s phi phn phi sn lng cho cc c s theo nguyn tc u tin th t t thp n cao ca cc gi tr chi ph bin ca cc c s. Kt qu ca vic phn phi theo nguyn tc ny l doanh nghip s t mc chi ph thp nht ti bt k mc sn lng no khi v ch khi chi ph bin ca doanh nghip bng vi chi ph bin ca doanh nghip bng vi chi ph bin ca tng c s. Tc l: MTt = MC1 = MC2 = =MCn Qt = q1 + q2 + + qn Trong : MCt: Chi ph bin ca doanh nghip. MCi: Chi ph bin ca c s sn xut i. N: S c s sn xut ca doanh nghip. Qt: Sn lng sn xut ca doanh nghip. Qi: Sn lng sn xut ca c s i.

Vi iu kin trn, chng ta c th thit lp hm chi ph bin ca doanh nghip t cc hm chi ph bin ca cc c s. Ta c: MCt = f(Qt) V doanh nghip s cn bng (t li nhn ti a) khi xc nh gi c v sn lng tho iu kin MCt = MR. M hnh ny c th c biu din bng hnh hc qua h thng th sau. (gi s doanh nghip c hai c s sn xut v th trng).

Hnh 6. 17
ng chi ph bin ca doanh nghip MCt c hnh thnh bng cch cng theo chiu ngang cc ng chi ph bin ca cc c s: MCt = MCA = MCB Qt = qA + qB Doanh nghip cn bng ti MCt = MR, Xc nh sn lng Qun tr v mc gi P. Sn lng c phn phi cho hai c s l qA v qB. Doanh nghip c quyn bn cho nhiu th trng. Trong trng hp ny, doanh nghip c th chn mt trong hai chnh sch sau: Chnh sch khng phn bit gi c. Thc hin chnh sch ny c nghi l doanh nghip s bn cho cc th trng theo mt gi thng nht. p dng n, doanh nghip khng cn c mt iu kin tin quyt no. Tuy nhin v gi thng nht cho cc th trng nn doanh nghip khng th tn dng ht kh nng cho li nhun ca tng th trng. Kt qu l chnh sch ny thng km hiu qu. Vic xc nh gi c v sn lng tng i n gin. Doanh nghip ch vic cng cc ng cu th trng hnh thnh ng cu th trng thng nht ca tng doanh nghip v sau cn bng ng cu ny theo nguyn tc chi ph bin bng vi doanh thu bin. Vn phc tp ca m hnh ny l vic cng cc ng cu s hnh thnh mt ng cu gy, v do ng doanh thu bin b khng lin tc. Nu

ng chi ph bin ca doanh nghip ch ct duy nht mt on ca ng doanh thu bin th doanh nghip s cn bng theo iu kin ny. Trng hp chi ph bin ct cng lc hai on ca ng doanh thu bin, doanh nghip phi la chn cn bng ti iu kin cho tng li nhun ln hn. Sau y l mt trng hp mt doanh nghip c hai th trng. Doanh nghip thc hin chnh sch khng phn bit gi v ng MC ct c hai on ca ng MR.

ng cu th trng ca doanh nghip dA+B b gy dn n MR b mt lin tc ti Qx. ng MC ct MR1 ti Q1, ct MR2 ti Q2

Chn sn lng v gi c Q1, P1: Doanh nghip bn cho mt th trng. Chn sn lng v gi c Q2, P2: Doanh nghip bn hng cho hai th trng.
Chnh sch phn bit gi c:

L vic n nh mc gi khc nhau cho nhng th trng khc nhau nhm tn dng ht kh nng cho li nhun ca tng th trng. thc hin chnh sch ny doanh nghip cn hi nhng iu kin sau:

Cc th trng phi c cc phn ng khc nhau khi c s thay i gi. Tc l co dn ca cu ti cng mt mc gi ca cc th trng phi khc nhau. Cc th trng phi tch bit v khng xen ln vo nhau. Phi bo m rng ngi tiu th th trng ny khng th chuyn sang th trng kia. Doanh nghip phi m bo tnh c quyn bt th trng chp nhn c cu gi ca mnh. ng thi doanh nghip phi c nng lc php l thc hin chnh sch (phi c s chp thn ca nh nc v vic phn bit gi c).

Nguyn tc ca chnh sch phn bit gi c l m bo cn bng ca doanh nghip trn tng th trng v cn bng chung cho c doanh nghip, tc l chi ph bin ca doanh nghip phi bng vi doanh thu bin ca doanh nghip v ca tng th trng. MC = MRt = MR1 = MR2 = = MRn Qt = q1 + q2 ++ qn Trong : MC: Chi ph bin ca doanh nghip, MRt: Doanh thu bin ca doanh nghip MRn: Doanh thu bin ca th trng, Qt: Sn lng ca doanh nghip. qi: sn lng cung cp cho th trng i. Sau y l m hnh hnh hc ca mt doanh nghip bn cho hai th trng theo chnh sch phn bit gi c.

Hai ng cu dA v dB c gi khc nhau cho mi khch hng, ng bng gi ti a m ngi tiu dng sn sng tr cho dc khc nhau cho thy hai th trng phn ng khc nhau khi c s thay i gi. Ti gi tr MC = MRA = MRB, sn lng ca doanh nghip l qA + qB. Sn lng v mc gi th trng A l qA v PA. Sn lng v mc gi th trng B l qB v PB.

Nhm chim ot thng d ca ngi tiu dng v bin n thnh li nhun tng thm, x nghip c quyn p dng gi c phn bit cho cc nhm khch hng m phn ng ca h khc nhau khi gi c thay i, cc dng phn bit gi nh phn bit gi cp mt, phn bit gi cp hai, phn bit gi cp ba, phn bit ga theo im, gi gp, gi hai phn, gi rng buc

5.1. Phn bit gi cp mt.

X nghip c quyn s xc nh gi mi sn phm, y l dng phn bit gi cp mt. Ta xem xt phn bit gi cp mt tc ng nh th no ti li nhun ca x nghip.

Hnh 6.19
Khi p dng mt mc gi, ng cu v ng doanh thu bin ca x nghip l D v MR. ti a ho li nhun x nghip sn xut mc sn lng Q1 ti : MC = MR, n nh gi bn l P1. Tng li nhun t c max = (MR - MC)i = PmaxIP0. Khi p dng phn bit gi cp mt: mi khch hng phi tr gi ng bng gi ti a cho tng sn phm, th doanh thu bin ng bng mc gi ti a cho tng sn phm, nn ng doanh thu bin (MR) trng vi ng cu (D). t li nhun ti a, x nghip c quyn s gia tng sn lng bn n n Q2, ti : MC = MR. Tng li nhun t c max = (MR - MC)i = PmaxIP0. Nh vy, khi x nghip c quyn p dng phn bit mc gi cp mt, li nhun cao so vi khi p dng mt mc gi v ton b thng d ca ngi tiu dng tr thnh li nhun tng thm ca x nhgip.

5.2. Phn bit gi cp hai.

i vi mt s mt hng, v d nh in, nc, in thoi, phng tin taxi ,mi khch hng thng mua nhiu n v sn phm trong mt khong thi gian nht nh. Trong trng hp ny, x mghip c quyn s p dng cc mc gi khc nhau cho nhng khi lng sn phm khc nhau, c gi l phn bit gi cp hai.

Hnh 6.20
Khi p dng mt mc gi, x nghip s sn xut mc sn lng Q*, ti : MC = MR, nh gi bn l P*. Khi p dng phn bit gi cp hai:

Vi sn phm khi I: nh gi l P1. Vi sn phm khi II: nh gi l P2. Vi sn phm khi III: nh gi l P3.

Phn bit gi cp II s lm li nhun ca x nghip tng ln v thng d ca ngi tiu dng cng tng v do gia tng u ra vi chi ph ngy cng gim.

5.3. Phn bit gi cp ba.

Trc ht x nghip s phn chia th trng thnh nhng tiu th trng theo thu nhp,theo gii tnh hay tui tc, ri nh gi khc nhau cho cc tiu th trng, sao cho doanh thu bin gia cc th trng phi bng nhau v bng doanh thu bin chung: MR1 = MR2 = = MRn = MRT

Hnh 6.21
Nu x nghip c Q= 100 sn phm, th x nghip nn bn ton b sn phm trn th trng I. Doanh thu bin ca hai th trng bng nhau MR1 = MR2 = MRT, n nh gi bn P0. Nu x nghip c QT = 220 sn phm th nn bn Q1 = 150 sn phm trn th trng II, doanh thu bin ca hai th trng bng nhau MR1 = MR2 = MRT, n nh gi bn P1 trn th trng I v bn gi l P2 trn th trng II. ti a ho li nhun x nghip s sn xut QT (ti QT c MRT = MC, vi QT = Q1 + Q2 nh hnh v bn trn)

5.4. Phn bit gi theo thi im v nh gi cho lc cao im.

Phn bit gi theo thi im l mt hnh thc phn bit gi cp II, ngi tiu dng c chia thnh nhng nhm khc nhau c hm cu khc nhau, ri nh gi khc nhau nhng thi im khc nhau cho tng nhm khch hng. Thot u, n nh gi cao cho nhm khch hng c nhu cu cao v nhm sn phm v khng mun phi ch i lu. Sau gi bn s gim dn theo thi gian hp dn th trng i chng. V d: lp in thoi gia nh, gi bn my vi tnh, a CD Trn th, D1 l ng cu (co gin t) ca mt s t ngi tiu dng c nhu cu cao v sn phm. D2 l ng cu (co gin nhiu) ca s ng ngi tiu dng sn sng b qua sn phm nu gi cao. Trong trng hp ny, chin lc l ban u nh gi cao P1 vi sn lng Q1 cho nhm khch hng c ng cu D1. Sau h gi xung P2 vi sn lng Q2 cho nhm khch hng ng o c ng cu D2..

Hnh 6.22
V d gi lp in thoi gia nh, ban u l 500 ngn ng, su thng sau gim cn 400 ngn ng sau l 350 ngn ng v 250 ngn ng nh gi cho lc cao im l mt hnh thc phn bit gi theo thi im da theo hiu qu, nh gi cao hn trong thi gian cao im, th c li cho x nghip so vi nh mt gi duy nht cho mi thi gian. nh gi cho lc cao

im khc vi phn bit gi cp ba l gi c v s lng bn ra trong mi n v thi gian c th xc nh c lp vi nhau, t chi ph bin bng doanh thu bin trong mi thi gian y.

5.5. Gi gp
Khi nhu cu ca cc sn phm l khng ng nht v c mi tng quan nghch, x nghip c quyn s p dng gi gp: gi gp thun tu, gi gp hn hp. Gi gp thun tu: Khi hai hay nhiu sn phm khc nhau c bn trn gi. V d: hai sn phm A v B c bn chung vi nhau: P(A+B) = 30$ Gi gp hn hp: sn phm c th bn ring bit hay trn gi tu theo s thch ca ngi mua. V d: hai sn phm A v B c th c bn ring l hay gp chung: PA = 12$; PB = 22$; hay P(A+B) = 30$. Cc tim n bn cm phn hay cm mn l mt dng gi gp hn hp.

5.6. Gi hai phn.

Gi hai phn l k thut nh gi nhm chim ot thng d ca ngi tiu dng. Gi gm c hai phn: Ngi tiu dng phi tr trc mt l ph vo ca c quyn mua sn phm. Ngi tiu dng tr l ph s dng cho mi n v sn phm s dng. V d: Gi hai phn c dng cc khu vui chi gii tr, thu bao in thoi di ng, tham gia cu lc b qun vt

Hnh 6.23
Nu ch c mt ngi tiu dng duy nht, gi hai phn c p dng:

t l ph vo ca l T* bng ton b thng d ngi tiu dng. t l ph s dng cho mi sn phm l P* = MC (nh hnh 6.23a)

Nu c hai ngi tiu dng c ng cu tng ng D1 v D2.

t l ph vo ca T* bng thng d ngi tiu dng c nhu cu nh hn. t l ph s dng l P* > MC (hnh 6.23b).

5.7. Gi rng buc.

p dng cho cc sn phm hay dch v b sung cho nhau, ngha l sn phm th nht khng th s dng nu khng c sn phm th hai km theo. V d: Bp ga v bnh ga.

5.8. Quy tc xc nh gi c quyn.

Chng ta bit rng gi v sn lng phi la chn sao cho chi ph bin bng doanh thu bin, nhng lm th no qun l x nghip, xc nh mc gi v sn lng trong thc t? Hu ht cc nh qun l u c kin thc rt hn ch v ng doanh thu trung bnh v doanh thu bin ca x nghip mnh. Cc nh qun l c th ch bit ng chi ph bin ca x nghip i vi mt khong sn lng nht nh. Do chng ta mun chuyn i iu kin doanh thu bin bng vi chi ph bin thnh mt nguyn tc nh gi n gin c th s dng d dng hn trong thc t. Ta c biu thc doanh thu bin: MR = TR / Q = (P.Q) / Q Doanh thu tng thm do tng mt n v sn phm (P.Q) / Q. Sn xut thm mt n v v bn ra theo gi P mang li mt doanh thu 1xP = P. ng cu l ng dc xung di, do vy khi sn xut v bn thm mt n v sn phm cng lm gi gim i mt lng nh P / Q, doanh thu bin ca tt c cc n v c bn ra gim i. Tc l c s thay i trong tng doanh thu Q(P / Q) Do vy, MR = P = Q(P / Q) = P + (PQ / P) (P / Q) (1) M co gin: Ed = (P / Q).( Q / P) => (Q / P)(P / Q) = 1 / Ed. Ti mc ti a ho li nhun: MC = MR = P + P (1/ Ed ) => (P - MC) = 1 / Ed => P = MC / (1 - 1 / Ed ) Nh vy, x nghip c quyn c th xc nh gi sn phm da vo chi ph bin v h s co dn ca cu ca x nghip (Ed).

5.9. o lng mc c quyn.

 o lng mc c quyn, ngi ta s dng hai loi s: h s Lerner v h s Bsin. H s Lerner: Phn nh t l phn trm chi ph bin nh hn mc gi sn phm, c xc nh theo cng thc: L = (P - MC) / P = 1 / |Ed| H s co gin ca cu theo gi cng ln, th th lc c quyn cng gim. Trong th trng cnh tranh hon ton P = MC => L = 0, th hin x nghip cnh tranh hon ton khng c th lc th trng. Trong th trng c quyn P> MC => L >0: H s L cng ln, th lc th trng cng ln. H s Bsin: Phn nh t l phn trm chi ph trung bnh nh hn mc gi sn phm, c xc nh theo cng thc: B = (P - AC)/P Xt trong di hn, trong th trng cnh tranh hon ton: P = LAC => B = 0. Trong th trng c quyn: P > LAC => B >0

Cc bin php qun l v iu tit i vi x nghip c quyn

6.1. nh gi v tnh trng c quyn.
So vi th trng cnh tranh hon ton, c quyn hon ton c nhng nh hng khng tt i vi nn kinh t. Trong nhng ngnh sn xut nhng sn phm c quyn c s hn ch v sn lng v gi c cao. Trong cnh tranh hon ton, nhng x nghip sn xut theo qui m sn xut ti u nn chi ph sn xut thp cn trong iu kin c quyn th tri li, do s dng qui m sn xut khng ti u nn chi ph sn xut cao hn. Trn th 6.24, nu th trng l cnh tranh hon ton, ng cung v ng cu ca th trng l S v D, gi c v sn lng l P1 v Q1. Nu ch mt x nghip c quyn cung cp sn phm, th ng cung th trng l ng chi ph bin MC ca x nghip c quyn. ng cu ca th trng l ng cu ng trc x nghip c quyn v ng doanh thu bin ca x nghip c quyn l ng MR nm di ng D. t li nhun ti a x nghip c quyn sn xut Q2 tho iu kin: MCT = MR, n nh gi c quyn l P2.

Hnh 6.24
Thng d tiu dng trong th trng c quyn gim so vi th trng cnh tranh hon ton l din tch A v din tch B, thng d sn xut l phn din tch A v gim din tch C: CS = - A - B PS = A - C Phn thng d b gim so vi trc l din tch B v C v c gi l tn tht v ch. y l lng tn tht do x nghip c quyn gy ra, l ci gi x hi phi tr cho th lc c quyn do gi bn c quyn cao hn gi cnh tranh v sn lng c quyn nh hn sn lng cnh tranh. Nh c quyn ngn chn s gia nhp bo m li nhun c quyn, do cc yu t sn xut khng c s dng sn xut sn phm p ng nhu cu. Nh vy, ngi tiu dng va phi tr gi cao hn mua sn phm ng thi nhu cu c tho mn t hn kh nng thc s. Ngoi ra, th trng c quyn hot ng km hiu qu hn so vi th trng cnh tranh hon ton, bi v x nghip c quyn lun thit lp c qui m sn xut ti u nn chi ph sn xut cao hn th trng cnh tranh hon ton. Li nhun ch tp trung vo mt s t ngi, to ra chnh lch thu nhp ngy cng ln gia cc thnh phn dn c. X nghip c quyn khng c p lc cnh tranh thc y i mi k thut, tuy nhin c kh nng ti chnh di do u t cho vic nghin cu v pht trin, ci tin k thut v cng ngh. T nhng phn tch trn, iu tit li nhn ca nh c quyn v gim bt nhng thit hi i vi ngi tiu dng v x hi, nh nc cn c nhng bin php can thip nh quy nh mc gi ti a, nh thu, a ra cc lut chng c quyn.

6.2. nh gi ti a
Gi cc sn phm c quyn trn nn kinh t th trng thng chu s can thip ca nh nc. Thng thng, bng vic xc nh gi nh nc mun c c sn xut nhiu hn p ng nhu cu x hi. Tuy nhin, gi c nh th no ngi sn xut c th cung cp lng sn phm nhiu nht trong mi tng quan gia chi ph v nhu cu tiu th sn phm ny.

Hnh 6.25
Trc khi c s can thip ca nh nc, ng cu v ng doanh thu bin ca x nghip l (D) v (MR) (nh hnh 6.25). ti a ho li nhun, x nghip c quyn s sn xut sn lng Q1 (ti Q1: MC = MR), n nh gi bn l P1. Tng li nhun l din tch hnh ch nht P1C1BA. Khi nh nc n nh gi ti a l Pmax. Nguyn tc l gi ti a phi thp hn gi c quyn P1 v cao hn chi ph trung bnh AC, thng nh nc qui nh gi ti a bng chi ph bin Pmax = MC, ng cu ca x nghip tr thnh ng gp khc PmaxCD, ng doanh thu bin tng ng l PmaxCFG (khng lin tc ti Q2). ti a ho li nhun, x nghip c quyn s sn xut sn lng Q2 ( ti Q2: MC = MR = Pmax). Tng li nhun t c l din tch PmaxC2EC. Nh vy, gi ti a lm cho ngi tiu dng c li hn so vi trc, mua c sn phm vi gi thp hn v mua c s lng sn phm nhiu hn v li nhun c quyn vn cn nhng t hn so vi trc. Tuy nhin, chnh sch gi ti a cng c nhng gii hn ca n. Vt gii hn ny chnh sch s to ra nhng hu qu xu. Gii hn cao nht ca mc gi ti a l mc gi cn bng t do ca doanh nghip. Gii hn ny bo m tc dng ca chnh sch. Gii hn thp nht ca gi ti a l mc gi ti ng chi ph bin ct ng cu. Vi phm gii hn ny, chnh sch s to ra chnh lch gi gia mc gi nh nc n nh v mc gi th trng chp nhn. Chnh lch gi ny l iu kin hnh thnh th trng ch en.

6.3. nh thu.
C hai cch nh thu l nh thu theo sn lng v nh thu khng theo sn lng.

a. nh thu theo sn lng.

Thu theo sn lng l mt loi chi ph bin i. Trc khi c thu iu kin sn xut ca x ngip c th hin bng ng AC1 v MC1. ti a ho li nhun, x nghip s sn xut mc sn lng Q1, n nh gi bn l P1, tng li nhun l din tch P1C1BA. Nu thu tnh trn mi n v sn phm l t ng th chi ph trung bnh v chi ph bin tt c cc mc sn lng tng thm t. Trn th ng AC v ng MC dch chuyn ln trn mt on t thnh cc ng AC2 v MC2: AC2 = AC1 + t MC2 = MC1 + t

Hnh 6.26
ti a ho li nhun, x nghip s sn xut mc sn lng Q2, ti MC2 = MR, n nh gi bn l P2, tng li nhun l din tch P2C2FE. Nh vy, sau khi c thu theo sn lng ngi tiu dng b thit v gi bn tng ln, sn lng gim xung so vi trc khi c thu. Li nhun ca x nghip cng b gim.

b. nh thu khng theo sn lng.

Thu khng theo sn lng cn gi l thu khon hay thu c nh, n l mt loi chi ph c nh. Nh trn, trc khi c thu, chi ph sn xut ca x nghip th hin qua ng AC1 v MC1, x nghip s sn xut sn lng Q1, n nh gi bn l P1, tng li nhun ti a t c l din tch P1C1BA.

Hnh 6.27
Sau khi chnh ph khon mt mc thu l T trong mt n v thi gian, th chi ph bin khng i vn l MC1, cn chi ph trung bnh tng ln AC2 (vi AC2 = AC1 + T/Q). X nghip 4n sn xut sn lng Q1, gi bn vn l P1, tng li nhun l P1C2CA. Nh vy, khi chnh ph p dng thu khon ngi tiu dng khng b nh hng v gi c v sn lng khng thay i, nhng li nhun ca x nghip b gim xung ng bng khon thu (T).

Chng 7: Th trng cnh tranh khng hon ton

Cnh tranh hon ho v c quyn thun tu l nhng trng hp ca hai thi cc trong c cu th trng, nhng trn thc t phn ln cc th trng nm mt ni no gia hai thi cc ny. Mt doanh nghip cnh tranh hon ho ng trc mt ng cu nm ngay ti im gi hin hnh ca th trng. l mt doanh nghip chp nhn gi sn c trn th trng. Th nhng, nhng cu trc th trng khc vi cu trc th trng c quyn thun tu l cu trc c th cho vn ti mt th lc c quyn. Bt c mt doanh nghip no c ng cu dc xung i vi sn phm ca n c gi l cnh tranh khng hon ho. Mt doanh nghip cnh tranh khng hon ho khng th bn hng ho ca mnh nhiu bao nhiu cng c vi gi hin hnh. Doanh nghip phi nhn thy rng: ng cu i vi doanh nghip dc xung v gi sn phm ca mnh s ph thuc vo s lng hng ho c sn xut v bn ra. Trong trng hp c quyn thun tu, ng cu dc xung ca doanh nghip chnh l ng cu ca ngnh. Mt c cu th trng cnh tranh khng hon ho biu hin cnh tranh c tnh c quyn v c quyn nhm. Trong hai chng trc chng ta bit cc x nghip c quyn hon ton c th lc c quyn n nh mc gi v sn lng nh th no ti a ha li

nhun, cn cc x nghip cnh tranh hon ton khng c th lc c quyn chp nhn gi th trng v quyt nh nn sn xut sn lng no l hp l. Thc t trong nhiu ngnh cng nghip c nhiu x nghip cnh tranh vi nhau, v mi x nghip u c mt th lc c quyn nht nh, c quyn kim sot gi v n nh mc gi cao hn chi ph mc gi bin. l th trng cnh tranh c quyn v th trng c quyn nhm hay c th gi chung l th trng cnh tranh khng hon ton.

1.1. Mt s vn c bn
c im :

Mt th trng c sc cnh tranh c quyn tng t nh nt th trng hon ho c sc cnh tranh ch cng c nhiu cng ty mi i vo th trng khng b hn ch. Nhng n khc vi th trng cnh tranh hon ho c sc cnh tranh ch sn phm c phn ho - mi cng ty bn mt loi hay phin bn sn phm khc nhau v cht lng hnh dng hay danh ting ca mi cng ty ph thuc vo mc thnh cng trong vic phn ho sn phm ca mnh vi nhng sn phm ca cc cng ty khc. Th trng cnh tranh c quyn c mt s c im sau :

C rt nhiu ngi bn t do gia nhp hay rt lui khi ngnh, th phn ca mi x nghip l rt nh khng ng k trn th trng. Vi cc nhn hiu sn phm ca ring mnh v cc cng ty tng i d ri khi th trng nu cc sn phm ca mnh khng c sc sinh li na.

V d: X phng du gi u, kem nh rng, thuc tr bnh thng thng . Chnh s khc nhau gia sn phm ca cc x nghip hnh thnh hai nhm khch hng:

Khch hng trung thnh vi sn phm, ngha l h a thch sn phm ny hn cc sn phm khc, do vn mua sn phm ny d gi sn phm tng ln. Khch hng trung lp (khng trung thnh) vi sn phm, ngha l h coi cc sn phm tng t nhau, do s nhanh chng chuyn sang s dng sn phm khc nu ch c gi sn phm ny tng ln. Sn phm ca cc x nghip c phn bit vi nhau qua nhn hiu, kiu dng, cht lng v c kh nng thay th cao cho nhau, nhng khng thay th hon ton.

ng cu v ng doanh thu bin ca x nghip :

Mi x nghip l ngi duy nht sn xut sn phm mang nhn hiu ca mnh, nn mi x nghip u c cht t c quyn, c th kim sot gi sn phm ca mnh, th hin ng cu i vi x nghip l co gin nhiu, nhng khng co gin hon ton (ng cu hi dc xung ). Do , doanh thu bin lun nh hn mc gi (MR < P ).

Do sn phm gia cc x nghip khc nhau nn kh xc nh ng cu th trng cho tt c cc sn phm.

Hnh 7.1
Nhng hn ch ca phn tch th :

S khc bit gia cc sn phm ca nhng ngi bn trong mt ngnh lm kh khn cho s trnh by nhng iu phn tch bng th. Phn bit sn phm khin cho nhng s lng sn xut bi ngi ny khc vi nhng s lng bn bi ngi khc. Khng c mc gi chung cho cc ngi bn cc sn phm khc nhau. Nhng iu ny khin cho vic phn tch bng th ch thc hin c d dng i vi ring tng x nghip. Th trng nh mt ton th vn hin din, nhng chng ta s xem xt bng l lun hn l bng th.

1.2. Phn tch ngn hn v di hn

Ngn hn :

Phn tch ngn hn ca cnh tranh khng hon ho tng t phn tch ngn hn ca cc tnh trng th trng khc. l mt phn tch v s iu chnh ca mt x nghip trc nhng iu kin x nghip gp phi. Trong ngn hn khng c thi gi v iu kin x nghip thay i qui m sn xut v cc x nghip mi gia nhp vo ngnh. Nhng x nghip ring l c th thc hin nhng iu chnh gi c v s lng v h c th gy ra nhng thay i nh trn cu ca nhng sn phm ring bit ca h, qua qung co v qua s thay i cht t v cht lng sn phm v kiu dng sn phm. Qui m sn xut ca cc x nghip l khng i v c th hin bng ng AC v MC, iu kin tiu th ca th trng i vi sn phm ca x nghip c th hin bng ng cu (d).

Hnh 7.2
Trn th 7.2 cho thy ti a ha li nhun, x nghip cnh tranh c quyn s sn xut mc sn lng Q1, ti chi ph bin bng doanh thu bin (MC = MR), gi bn sn phm l P1, chi ph trung bnh l AC1. Li nhun mi sn phm = ( P1 - AC1), do tng li nhun ca x nghip l : p = (P1 - AC1) x Q1 = P1 x Q1 - AC1 x Q1 = TR - TC (din tch P1C1BA ) X nghip cng c th ti a ha li nhun tng ng vi nhng chi ph qung co v nhng chi ph ci tin sn phm. Mi hot ng ny cng phi c thc hin n mc ti doanh thu bin do hot ng em li phi bng chi ph bin do hot ng gy ra, nu x nghip mun ti a ha li nhun. Cn bng ngn hn trong th trng cnh tranh khng hon ho khc vi cn bng ngn hn trong th trng cnh tranh hon ton ch cc x nghip khng c nhng mc gi bn hon ton ging nhau. Do sn phm khng ng nht nn cc x nghip c cc mc gi v sn lng t c ti a ha li nhun l khc nhau. Ni cch khc, mi x nghip i tm th ng ring, c gng to cn bng gia chi ph bin v doanh thu bin ca ring mnh. Tuy nhin, gi c ca nhng x nghip khc nhau khng cch bit nhau nhiu. Trong ngn hn gi c s lp thnh nhm ch khng nht thit phi ging nhau.
Cn bng trong di hn

Hnh 7.3
Trong di hn, khi cc x nghip hin c thu c li nhun kinh t, s kch thch cc x nghip mi gia nhp vo ngnh, mt mt l gim th phn ca cc x nghip hin c, ng cu v ng doanh thu bin ca x nghip s dch chuyn xung di, mt khc lm tng nhu cu s dng cc yu t sn xut v gi cc yu t sn xut thng tng ln, lm chi ph sn xut sn phm tng, cc ng chi ph s dch chuyn ln trn. Li nhun b gim t hai pha : do gi gim v chi phi sn xut tng.Nu li nhun vn cn th cc x nghip mi vn tip tc gia nhp ngnh, cho n khi gi bng chi ph trung bnh di hn : P0 = LAC, li nhun kinh t b trit tiu : p= 0. Cc x nghip mi khng gia nhp ngnh na, ngnh v x nghip ang trng thi cn bng di hn.(hnh 7.3) trng thi cn bng di hn, ng cu tip xc vi ng chi ph trung bnh di hn (LAC), sn lng cn bng di hn ca x nghip l Q0, ti : SMC=LMC=MR v SAC =LAC= P0
Nhng diu chnh trong trng hp li gia nhp vo ngnh b hn ch :

S gia nhp ca cc x nghip mi vo ngnh b hn ch, khng phi l trng hp thng thng trong cnh tranh c quyn. Tuy nhin, iu c th v i khi xay ra. c th l do tc ng ca mt hip hi thng mi c nh hng ln i vi chnh quyn, a n s ban hnh nhng lut l nhm hp thc ha tnh trng ny. Trong tnh trng th trng nh vy, nhng x nghip ring l s tm cch iu chnh qui m sn xut ca h n mt qui m sn xut thch hp cho s ti a ha li nhun di hn. LAC : ng chi ph trung bnh di hn. LMC : ng chi ph bin di hn. d : ng cu i vi x nghip. MR : ng doanh thu bin.

 t li nhun ti a, x nghip s quyt nh sn xut mc sn lng q, ti chi ph bin di hn bng doanh thu bin. Sn lng q s c bn vi gi l p.

Hnh 7.4
sn xut mc sn lng q vi chi ph thp nht x nghip phi thit lp qui m sn xut c ng chi ph trung bnh ngn hn tip xc vi ng chi ph trung bnh di hn ti mc sn lng . V SAC tip xc vi LAC ti q, chi ph bin ngn hn bng chi ph bin di hn v bng doanh thu bin mc sn lng . Li nhun ln nht t c l cp*q. Cn bng di hn i vi x nghip khi li gia nhp vo ngnh b hn ch c ngha rng x nghip thc hin mc sn lng q theo SMC = LMC =MR v SAC =LAC.
Nhng iu chnh khi li gia nhp vo ngnh m ng

Nu li gia nhp vo ngnh c t do, khng b mt lut l no hn ch, th nhng x nghip ang hot ng trong ngnh c c li nhun s c nhng x nghip mi ra i gia nhp vo ngnh ny. Chnh li nhun l ng lc thc y s hin din thm nhiu x nghip mi, nhng ngi ch mi cng hy vng c c li nhun nh nhng ngi ch x nghip c. Khi x nghip mi gia nhp vo th trng, h s xm ln th trng ca nhng x nghip trc y, lm cho ng cu v ng doanh thu bin trc mi x nghip dch chuyn xung di. l hu qu ca s gia tng cung ca ngnh i vi sn phm. S gia nhp ca nhng x nghip mi vo ngnh s nh hng n chi ph ca cc x nghip. Nh trong trng hp cnh tranh hon ton, chng ta c th phn loi nhng ngnh cnh tranh c quyn thnh cc loi : chi ph gia tng, chi ph khng i v chi ph gim. Trng hp chi ph gim, khng i t xy ra, nn ta ch xt trng hp chi ph tng.

Nu ngnh ri vo trng hp chi ph tng, s gia nhp cc x nghip mi s lm cho gi cc sn phm sn xut gia tng v s lm dch chuyn cc ng chi ph ca cc x nghip ln pha trn. Nh vy s gia nhp ca cc x nghip mi vo ngnh gy ra hai hu qu ng thi l lm dch chuyn xung di cc ng cu i vi x nghip v dch chuyn ln trn cc ng chi ph. iu ny khin cho li nhun b gim. Chng no li nhun cn hin din cc x nghip trong ngnh th iu trn y cn xy ra, n khi no con s x nghip gia nhp vo ngnh lm li nhun trit tiu, s gia nhp vo ngnh s ngng li.

Hnh 7.5
Cc x nghip ring l v ngnh s t n cn bng di hn khi mi x nghip trong ngnh trong tnh trng nh trong hnh trn y. i vi mi x nghip, LMC v SMC = MR sn lng xc nh nh l q1. Nu i lch sn lng q1 vi qui m sn xut SAC1, x nghip s b l. Bt c s thay i qui m sn xut no khc SAC1 cng s phi b l.Ti q1, SAC1 = LAC1 = p1. Ton ngnh cng trong tnh trng cn bng di hn, bi v khng c li nhun m cng khng c l l kch thch s gia nhp ca cc x nghip mi hoc cc x nghip ang hot ng rt lui.

1.3. Hiu qu kinh t ca th trng cnh tranh c quyn.

Gi c v chi ph trung bnh :

Trong th trng cnh tranh hon ton, gi cn bng di hn bng chi ph bin, bng chi ph trung bnh di hn ti thiu P =LMC =LACmin. Nhng trong th trng cnh tranh c quyn, mc gi bng chi ph trung bnh di hn v ln hn chi ph bin : P = LAC >LMC (hnh 7.6 ). Do , gi c v chi ph trung bnh ca x nghip cnh tranh c quyn cao hn so vi x nghip cnh tranh hon ton.

Gi c sn lng :

i vi x nghip cnh tranh hon ton cn bng di hn mc sn lng cn bng ti u Q*, l mc sn lng c chi ph trung bnh di hn ti thiu. i vi x nghip cnh tranh c quyn, cn bng di hn mc sn lng Q0, nh sn lng ti u hn, do ti Q0 gi bn ln hn chi ph bin. Nh vy cnh tranh c quyn c mc gi cao hn v sn lng nh hn so vi th trng cnh tranh hon ton (P0 > P* ;Q 0 <Q*) (hnh 7.6 )

Hnh 7.6
Hiu qu kinh t :

So vi th trng cnh tranh hon ton, th trng c quyn hot ng km hiu qu hn, cc x nghip thit lp qui m sn xut ti u, gi bn ln hn chi ph bin ( P >MC). Nu sn lng c gia tng n mc ti gi c bng chi ph bin, th tng thng d s tng thm l din tch tam gic ABC trong th 7.6b. y cng chnh l lng tn tht v ch do th lc c quyn tn ti. Tnh km hiu qu cn th hin ch, cc x nghip c quyn hot ng vi kh nng cn d tha. Sn lng cn bng Q0 ca n nh hn sn lng c mc chi ph trung bnh ti thiu. Tuy nhin, th lc c quyn ca x nghip cnh tranh c quyn l nh, do lng tn tht v ch do th lc c quyn gy ra khng ng k. ng thi, ng cu ca x nghip cnh tranh c quyn l co gin nhiu, nn kh nng d tha cng rt nh. Nhng ci li quan trng m th trng c quyn cung cp l s a dng ca sn phm p ng nhu cu mun v v thch hp vi thu nhp ca tng nhm khch hng. S c tnh trng km hiu qu no ca x nghip c nhn trong di hn khi s gia nhp vo ngnh c d dng; tc l, x nghip khng c ng lc kch thch thit lp qui m sn xut ti u hoc iu hnh qui m sn xut thit lp mc sn lng ti u. Nu ng chi ph trung bnh di hn nm di ng cu trong phm vi sn lng no , x nghip chc chn la chn c qui m sn xut thch ng cho bt k mc sn lng no (trong phm vi sn lng ) to ra li nhun thun. Nhng x nghip mi s gia nhp cho n khi li nhun thun b trit tiu.

Nu ng chi ph trung bnh di hn nm trn ng cu i vi x nghip mi mc sn lng, chc chn l l s xy ra. Mt s x nghip s ri khi ngnh cho n khi ht tnh trng l l. Vy li nhun thun b trit tiu, l l s khng cn khi ng chi ph trung bnh ca cc x nghip tip xc vi ng cu trc n. Trong cn bng di hn, sn lng m x nghip trnh khi l l, l mc sn lng ti cc ng chi ph trung bnh tip xc vi ng cu. V ng cu trc x nghip dc xung, cc ng chi ph trung bnh cng dc xung ti im tip xc vi ng cu. Nh vy s gia nhp vo ngnh d dng chc chn nhng x nghip c nhn s thit lp qui m sn xut nh hn qui m sn xut ti u, v iu hnh mc sn lng nh hn mc sn lng ti u. V mi x nghip thit lp qui m sn xut nh hn qui m sn xut ti u, nn s c ch cho nhiu x nghip hot ng.V mi x nghip iu hnh mc sn lng nh hn mc sn lng ti u nn kh nng sn xut tha thi. chnh l biu hin km hiu qu ca cc x nghip cnh tranh c quyn. Khi s gia nhp vo ngnh b hn ch, x nghip s thit lp qui m sn xut thch hp thc hin mc sn lng, ti LMC =MR. Khng c g cn thit hoc khuyn khch x nghip thit lp qui m ti u. X nghip ch thit lp qui m sn xut ti u khi ng MR i qua im cc tiu ca LAC, m iu ny l ngu nhin. Cnh tranh khng hon ho l kiu th trng trung gian, n mang tnh cht hn hp gia c quyn v cnh tranh. c im ca n ty thuc vo mc c cnh tranh hay c quyn trong kt hp . Do , khi c mc cnh tranh mnh, th trng ny gn vi th trng cnh tranh hon ton hn, ta gi l cnh tranh c quyn. Tri li khi mc c quyn mnh hn, n s gn ging vi th trng c quyn hon ton, ngi ta gi l c quyn ca mt nhm ngi. Do , s a ra nhng mu c th ca loi th trng hn hp (cnh tranh khng hon ton) c ngha rt hn ch.

Th trng c quyn nhm

2.1. Mt s vn c bn:
c im: Trong

th trng c quyn nhm ch c mt s t ngi bn, th phn ca mi x nghip l kh ln v c quan h ph thuc ln nhau, ngha l khi mt x nghip tin hnh chin lc thay i gi c, sn lng, qung co nh hng bt li n cc x nghip cn li, lp tc cc x nghip ny s phn ng i ph li nhm bo v th phn ca mnh. Trn th trng c quyn nhm, sn phm c th l ng nht (thp, nhm, x nghip mng, ha u..)hay phn bit (ngnh sn xut t, thit b in v my tnh)v cc sn phm c kh nng thay th ln nhau.

Cc x nghip mi (tim tng) kh hoc khng th gia nhp ngnh v c nhng ro chn li vo nh: c quyn v bng sng ch hay quy trnh cng ngh, c u th v qui m ln, uy tn ting tm ca cc x nghip hin c . Ngoi ra cc x nghip ln c th tin hnh nhng chin lc ngn chn nhng x nghip mi i vo th trng bng cch xy dng kh nng sn xut cn tha, da s bn ph gi v lm trn ngp th trng sn phm nu c x nghip mi gia nhp vo ngnh. ng cu th trng c th thit lp d dng, nhng rt kh thit lp ng cu ca tng x nghip v phi d on chnh xc lng cu th trng v s lng cung ng ca cc i th mi mc gi, mi thit lp c ng cu sn phm ca x nghip xc ng.

Phn loi th trng

Qun l mt x nghip c quyn nhm rt phc tp, kh khn, phi cn trng xem xt v d on chnh xc cc phn ng i ph hp l ca cc i th cnh tranh. Khi x nghip quyt nh cc chin lc v gi c, sn lng, v chi tiu cho qung co, v u t mi ng thi phi bit rng cc quyt nh, cc phn ng i ph gia cc x nghip u nng ng v tin ha theo thi gian. C th phn cc x nghip c quyn nhm thnh hai loi :

Cc x nghip c quyn nhm hp tc vi nhau: khi cc x nghip c th thng lng vi nhau v c nhng hp ng rng buc a ra nhng chin lc chung. Cc x nghip c quyn nhm khng hp tc: khi cc x nghip khng lin lc, khng thng lng nhau, khng c nhng hp ng rng buc m cnh tranh vi nhau.

2.2. Trng hp cc x nghip c quyn nhm khng hp tc.

i vi cc x nghip c quyn nhm khng hp tc thng thc hin cc chin lc cnh tranh v sn lng, cnh tranh v gi, cnh tranh qung co, ci tin mu m v cht lng sn phm, t chc cc dch v hu mi. Trc tin ta xem xt cc chin lc cnh tranh v sn phm: M hnh cnh tranh v sn lng : c trng l m hnh Cournot v m hnh Stackelberg vi gi nh ch c hai x nghip trong ngnh.
M hnh Cournot

y l m hnh n gin do nh kinh t hc ngi Php Cournot a ra vo nm 1938 vi gi nh l :

Th trng ch c hai x nghip sn xut sn phm ging nhau, nn ch c mt mc gi trn th trng sn phm.

C hai x nghip ny u am hiu nhu cu th trng v chi ph ca nhau. Vn t ra l c hai x nghip ch c mt ln v cng mt lc a ra quyt nh sn xut bao nhiu sn phm ti a ha li nhun.

Gi sn phm trn th trng s ph thuc vo tng s sn phm ca c hai x nghip. Thc cht m hnh ny l mi x nghip xem nh lng sn phm ca i th cnh tranh l nh, ri quyt nh lng sn phm ca mnh t li nhun ti a. V d: hm s cu th trng ca sn phm X l P=53 - Q. c hai x nghip sn xut sn phm X. X nghip I v x nghip II u sn xut c chi ph trung bnh v chi ph bin khng i l AC = MC = 5. Vi Q = Q1 + Q2, Q1 l sn lng ca x nghip I v Q2 l sn lng ca x nghip II. ti a ha li nhun, x nghip I s quyt nh sn xut bao nhiu sn phm l ty thuc vo sn lng m n d on x nghip II s sn xut (hnh 7.7). Nu x nghip I cho rng x nghip II khng sn xut (Q2 =0) th ng cu ca x nghip I chnh l ng cu th trng: P = 53 - Q1. ti a ha li nhun x nghip I quyt nh sn xut sn lng Q1, ti : MR1(0) = MC hay 53 - 2Q = 5, ta tnh c Q1 = 24.

Hnh 7.7
Nu x nghip I cho rng x nghip II sn xut Q2 = 24th ng cu D1 x nghip I s dch chuyn sang tri mt on bng 24, D1(24) c dng: P = 53 Q1 - 24 = 29 - Q1. ti a ha li nhun x nghip I quyt nh sn xut sn lng Q1, ti : MR1(24) = MC hay 29 - 2Q1 = 5, ta tnh c Q1 = 12.

Nu d on x nghip II sn xut Q2 = 36, th ng cu ca x nghip I (D1(36)) c dng: P = 53 - Q1 -36 =17 - Q1. ti a ha li nhun x nghip I quyt nh sn xut sn lng lng Q1, ti : MR1(36) = MC hay 17 -2Q1 = 5, ta tnh c Q1 = 6. Nu x nghip II sn xut Q2 = 48 th D1(48) c dng:

P = 53 - Q1 - 48 =>P = 5 - Q1. ti a ha li nhun ca x nghip I quyt nh sn xut lng Q1 ti : MR1(48) = MC hay 5 - 2Q1 = 5, ta tnh c Q1 = 0. Nh vy quyt nh sn lng ti a ha li nhun ca x nghip I ph thuc vo sn lng ca x nghip II, th hin qua bng 7.1 sau:

Tng qut, t li nhun ti a, mc sn xut ca x nghip I ty thuc vo sn lng d on Q2 ca x nghip II, mc gi sn phm ph thuc vo tng sn lng ca hai x nghip, do ng cu i vi x nghip I: (D1) : P = 53 - (Q1+Q2) = (53-Q2) - Q1 MR = (53-Q2 ) - 2Q1. ti a ha li nhun, x nghip I s quyt nh sn xut theo nguyn tc: MR1 = MC1 53 - 2Q1 - Q2 = 5 Q1 = 24 -1/2Q2 (1) Phng trnh (1) c gi l phng trnh phn ng ca x nghip I.

Phng trnh phn ng ca mt x nghip th hin s lng sn phm m x nghip s sn xut ti a ha li nhun, khi s lng sn phm ca x nghip i th coi nh bit.

Tng t phng trnh phn ng ca x nghip II l : Q2 = 24-1/2Q1. (2)

Hnh7.8

Th cn bng Cournot c xc nh giao im ca 2 ng phn ng, mi x nghip d on chnh xc s lng sn phm m i th cnh tranh sn xut v quyt nh sn lng thch hp ti a ha li nhun ca mnh v khi c hai u khng c mun thay i quyt nh ca mnh.

Vi v d trn, xc nh th cn bng Cournot, th phng trnh (2) vo phng trnh (1), ta c: Q1 = Q2 = 16. Mc gi l: P = 53 -Q1 -Q2 = 21 Li nhun mi x nghip = (P -AC ) Q1 = (21 -5).16 = 256. Tng li nhun ca ngnh : = 1+ 2 = 512 Trng hp 2 x nghip cu kt nhau : Nu hai x nghip kt cu nhau cng quyt nh sn lng ti a ha li nhun chung, th cng tng t nh mt x nghip c quyn vi hai c s, ng cu th trng chnh l ng cu ng trc t chc c quyn ny: P = 53 - Q, do MR = 53 -2Q. Sn lng ti a ha li nhun ca hai x nghip tha iu kin: MR = MC hay 53 -2Q =5, nh vy Q =24 v Q1 =Q2 = 12. Ta tnh c mc gi P= 27, do : max= (P-AC)Q=576 1= 2= 288 Nh vy, nu cu kt vi nhau, c hai s sn xut t hn, gi bn cao hn v li nhun cao hn so vi th cn bng Cournot. Trong trng hp ny mi t hp sn lng (Q1 & Q2) c hai x nghip lun bng 24 u t li nhun ti a. ng Q1 + Q2=24 c gi l ng hp ng.

ng hp ng l tp hp cc t hp sn lng ca hai x nghip ti a ha li nhun chung. Nhc im ca m hnh Cournot:

Trong thc t, kh lng ch mt ln x nghip chn ng sn lng th cn bng Cournot, m phi tri qua qu trnh thm d, iu chnh mi c th t c.
M hnh Stackelberg (li th ca ngi hnh ng trc).

Trong th trng c hai x nghip, nu c mt x nghip quyt nh cng b trc sn lng sn xut ca mnh, th x nghip ny c mt li th chin lc v s thu c li nhun cao hn. Bi v khi x nghip ny chn mc sn lng ln th i th cnh tranh phi chn mc sn lng nh hn nu mun ti a ha li nhun. Vi v d trn, by gi nu x nghip quyt nh trc sn lng sn xut, th mi x nghip s sn xut bao nhiu sn phm? Gi s x nghip I l ngi quyt nh trc sn phm, th doanh nghip hai s sn xut sn lng theo hm phn ng (2) trn Q2 = 24-1/2Q1. X nghip bit rng x nghip 2 s sn xut cn c vo sn lng Q1 ca n, do hm cu i vi x nghip Q1 l P = 53 - Q1 - Q2 Th phng trnh (2) vo s cu: P = 53 - Q1 - 24 + 1/2.Q1 = 29 - 1/2Q1.

Do hm doanh thu bin MR1 = 29 - Q1. t li nhun ti a, x nghip I s sn xut theo nguyn tc: MR1 - MC1 hay 29 - Q1 =5. Gii phng trnh ta c: Q1 = 24. Th Q1 = 24 vo phng trnh (2), ta c Q2 =12. Mc gi s l P = 53 - Q1 - Q2 = 53 - 36 =17. 1 = (P-AC)Q1 = (17-5)24 =288 2 = (P-AC)Q2 = (17-5)12 = 144. Qua v d trn cho thy, li th ca ngi hnh ng trc. Nu x nghip I thng bo trc sn lng ca mnh, n s sn xut sn lng ln hn v thu c li nhun cao hn so vi x nghip 2. Thng thng ngi hnh ng trc l ngi c th lc th trng ln hn.
Cnh tranh v gi.

Chng ta cho rng khi cc x nghip sn xut cc sn phm ging nhau th h s cnh tranh vi nhau v sn lng. Nhng trong cc ngnh m sn phm ca cc x nghip l phn bit th cc x nghip s cnh tranh v xc nh gi c ca mnh trn c s tnh n phn ng ca cc i th cnh tranh.
M hnh Cournot v cnh tranh gi.

Nu ch c hai x nghip trong ngnh, sn xut sn phm c phn bit v c hai quyt nh gi c trong cng mt lc. Ta c th ng dng m hnh Cournot phn tch trng hp cnh tranh v gi c. V d: C hai x nghip cnh tranh gi c c hm cu ng trc x nghip sau: Q1= 28 - 2P1 + P2 v Q2 = 28 + P1 - 2P2. (Vi P1,P2 l cc gi ca mi x nghip). C hai u c chi ph trung bnh v chi ph bin khng i AC=MC=4. C hai quyt nh cng mt lc. Tng li nhun ca x nghip I c xc nh: 1 = TR1 - TC1 = P1Q 1 - AC1Q1 = P1(28 - 2P1 + P2) - 4Q1 = 36P1 - 2P1 + P1P2 - 112 - 4P2 1max 1 = 36 - 4P1+ P2 = 0 P1= 9 + 1/4P2 (3) Phng trnh (3) c gi l phng trnh phn ng v gi ca x nghip I. Hm phn ng ca x nghip I cho bit ti a ha li nhun, x nghip I s n nh gi c ca mnh nh th no khi bit mc gi ca x nghip II.

Tng t hm phn ng ca x nghip II: P2 = 9 + 1/4P1 (4) Th cn bng Cournot, th phng trnh (4) vo (3) ta tnh c P1 = 12 v P2 = 12. Tip tc th P1, P2 vo hm cu, ta c Q1 = Q2 = 16 v li nhun mi x nghip l: 1= 2 = (Q2-AC)Q1 = (12-4)16 = 128. Nh vy, th cn bng Cournot, ti a li nhun, mi x nghip u n nh mc gi l 12 v thu c li nhun l 128.

Hnh 7.9
Th cn bng Cournot v gi n nh mi x nghip n nh mc gi hp l ca mnh ti a ha li nhun sau khi bit gi ca i th cnh tranh v khng c ng c thay i gi c ca mnh. Trong l thuyt tr chi, th cn bng Cournot cng chnh l th cn bng Nash. Th cn bng Nash l tp hp cc chin lc khin cho mi ngi chi u tin tng rng h ang lm tt nht vic h c th lm, khi bit hnh ng ca i th cnh tranh v khng c ng c thay i quyt nh ca mnh. Trong trng hp c hai cu kt vi nhau ti a ha li nhun chung th hm s cu th trng l: Q = Q1 + Q2 = 56 - 2P hay P = 28 - 1/2Q. Do hm doanh nghip thu bin MR = 28 - Q. t li nhun ti a h s sn xut theo nguyn tc: MR = MC hay 28 - Q = 4. Nh vy Q = 24. Th Q = 24 vo hm cu chung ta tnh c P =16. Li nhun ti a: = (P-AC).Q = (16-4)24 = 288 1= 2 = 288/2 = 144 Nu c 2 cu kt, gi bn cao hn, sn lng t hn v li nhun cao hn so vi khng cu kt. Cnh tranh gi c khi c hai x nghip trong ngnh.

Thng thng ta c hn hai x nghip trong ngnh, th cnh tranh gi c din ra nh sau: Khi u, mt x nghip s h gi bn gia tng th phn v tng thm li nhun, gy bt li, lm gim cc x nghip cn li. Do cc x nghip i th phn ng tr a bng cch cng h gi, thm ch h gi nhiu so vi x nghip ban u. bo v th phn ca mnh, buc x nghip u tin phi tip tc h gi bn nhiu hn na. Cuc chin tranh gi thc s xy ra, m hu qu l:

Cc x nghip yu th c chi ph sn xut cao s b ph sn, b loi ra khi ngnh. Cc x nghip ln, c th lc ti chnh cng b thua l v nu ko di s b ph sn. Do , tn ti cc x nghip cn li, cui cng phi tha hip, cu kt vi nhau cng khai hay ngm ngm.

ng cu gy.

Hnh 7.10
V s cu kt khng tn ti lu di, m thng rt mong manh, nn cc x nghip u mong mun c s n nh, nht l s n nh gi c. l l do ti sao tnh cng ngc ca gi c l mt c im ca th trng nhm. Cho d chi ph gim hay nhu cu gim, th cc x nghip cng khng gim gi v c th gy ra s hiu lm v chin tranh gi li ti din iu ny c m t bng m hnh ng cu gy trong th 7.10 Mi x nghip ng trc ng cu gy vi mc gi ph bin hin thi l P1. nhng mc gi cao hn P1, ng cu rt co gin, bi v mi x nghip cho rng nu tng gi sn phm cao hn mc gi P1 th khng mt i th no tng gi theo, do th phn v doanh thu ca x nghip s b gim. Ngc li, nhng mc gi thp hn P1, ng cu rt t co gin, v rng khi mt x nghip h gi bn sn phm ca mnh thp hn mc gi hin hnh l P1 th cc i th cng h gi theo vi h khng mun b gim th phn, do vy lng sn phm bn ra ca x nghip ch tng n phm vi lng cu th trng tng do gi gim. V th, ng cu ca x nghip c quyn nhm l ng cu gy ti mc gi hin hnh P1, ng doanh thu bin tng ng khng lin tc ti sn lng Q1. Do , nu chi ph bin tng t MC1 ln MC2 (hoc gim

t MC2 xung MC1 )th x nghip vn sn xut sn lng nh c Q1 (MC2 = MR ) vi gi bn ra vn khng i P1. Nhc im ca m hnh ng cu gy l khng gii thch c s hnh thnh mc gi th trng P1. Ngy nay, cc x nghip lun n trnh cuc cnh tranh bng gi c, v hu qu ca n l cc bn u b thit hi, nhng tn ti v pht trin cc x nghip lun n lc tm kim nhng hnh thc cnh tranh phi gi c an ton v hu hiu hn.
Cnh tranh v qung co, ci tin mu m, nng cao cht lng sn phm v nhng dch v hu mi. Cnh tranh v qung co

Khi khng c kh nng loi b i th bng cnh tranh gi c, cc doanh nghip c th ginh git th trng bng hnh thc cnh tranh qung co. V hnh thc qung co hp dn s li cun nhiu khch hng hn, th phn v li nhun s tng. Sau cc x nghip i th s tng cng qung co bo v th phn ca mnh, lm chi ph qung co lin tc tng ln, li nhun ca cc bn u gim xung, ng thi gi c sn phm nhch ln. Cc x nghip s ri vo th lng nan ca hai k b tnh nghi - mt v d in hnh trong l thuyt tr chi nh sau : C hai k b bt giam do b tnh nghi cng nhau gy trng n, h b giam gi ring bit v khng th thng tin cho nhau. C hai iu c yu cu th nhn ti li. Nu c hai th nhn, mi ngi s nhn n t 5 nm. Nu khng ai th nhn th khng c chng c buc ti, cho nn mi ngi ch b t 2 nm. Nu mt trong hai nhn ti, ngi nhn ti ch b t 1 nm, cn ngi kia s b t 10 nm. Theo bn mi ngi b giam s quyt nh nh th no cho hp l ? Khai hay khng khai, nhn hay khng nhn ti ? Nhng kt qu c th xy ra c th c tm tt trong ma trn thng pht ca l thuyt tr chi trong bng 7.2. Bng 7.2 cho thy c hai ngi b giam u trong tnh trng tin thoi lng nan. Nu c hai tha thun khng nhn ti, th mi ngi ch b kt n 2 nm t.. Nhng h khng th ni chuyn c vi nhau, hoc c ni vi nhau i na, th h cng khng tin chc ngi kia gi ng tha thun. Nu ngi A khng nhn ti, c kh nng b B phn bi, B s nhn ti. Xt cho cng, phng n tt nht cho A l s nhn ti cho d B quyt nh nh th no.Tng t,phng n tt nht cho B l s nhn ti, bt chp A quyt nh nh th no. Nh vy, c hai ngi s cng nhn ti, u b t 5 nm.

( du m ng b pht t, gc phi trn mi l kt qu thng pht ca A, gc tri di mi l ca B) Phng n tt nht trong hnh ng ca mi bn c gi l chin lc thng tr (hay chin lc c nh hng chi phi ). Chin lc thng tr l mt chin lc ti u ca mt ngi chi, bt k i phng hnh ng nh th no. Nh vy mi ngi b giam u c chin lc thng tr l nhn ti. Do , th cn bng ca chin lc thng tr th hin di bn phi: c hai u nhn ti c hai u b t 5 nm. Th cn bng trong chin lc thng tr l mt trng hp c bit ca cn bng Nash. Th ti l chin lc thng tr i vi tng ti nhn, cng l mt chin lc ti a ti thiu ca mi ngi. Chin lc ti a l chin lc trong mi ngi chi xem xt cc kt qu xu nht cho mi hnh ng ca i phng v chn kt qu tt nht trong cc kt qu xu nht. C A v B u tnh ton rng : + Nu khai, t nht t 1 nm,xu nht t 5 nm. + Nu khng khai, t nht t 2 nm, xu nht t 10 nm. V vy, gii php ti u a ti thiu ca c hai l khai, nhn ti, kt qu u i t 5 nm. Cc x nghip c quyn nhm cng ri vo th lng nan ca nhg ngi b giam gi trong cc chin lc cnh tranh. Trong lnh vc qung co, gi nh c hai x nghip c quyn nhm A v B, ang xem xt c nn tng cng qung co hay khng. Nu c hai x nghip u khng tng qung co th li nhun ca A l 15, ca B l 15. Nu A tng qung co, B khng tng qung co th li nhun ca A l 18, li nhun ca B l 1. Nu c hai tng cng chin lc qung co, li nhun ca A l 10, ca B l 3. Nu A khng qung co,B tng qung co th li nhun ca A ch l 8, ca B l 7. Nhng kt qu c th c ca tr chi c minh ha bng ma trn thng pht trong bng 7.3.

( s bn phi mi l li nhun ca B; s bn tri di mi l li nhun ca A) Chin lc ti u ca A l phi tng qung co bt k B lm g.Tng t chin lc ti u ca B l tng qung co, cho d A hnh ng nh th no. Nh vy, chin lc thng tr ca A v B l tng cng qung co.Kt qu chi ph qung co tng, li nhun ca c hai gim xung. Tuy nhin li ch ca chin lc gia tng qung co l do chi ph qung co qu ln, khin cc x nghip tim tng b ngn chn, khng th gia nhp ngnh, do th phn v li nhun ca cc x nghip hin c c bo m. Nh vy qung co l ro chn rt hu hiu.
b. Cnh tranh ci tin mu mi, nng cao cht lng v cc dch v hu mi :

Cc x nghip lun tm kim nhng phng n sao cho sn phm ca mnh ngy cng c a thch trn th trng, ra sc bn hng, giao hng tn nh, hng dn s dng, bo hnh sn phm .nhm gia tng th phn ca mnh. Nhng tt c cc x nghip i th u ra sc cnh tranh vi nhng hnh thc tng t, nn cui cng th phn cc bn khng thay i, nhng chi ph sn xut gia tng, li nhun u gim st. Ngoi ra trong l thuyt tr chi cn cp n chin lc n ming tr ming ; ngha l nu i th nh gi cao ta s nh gi cao, ngc li nu i th nh gi thp ta s nh gi thp.

2.3. Trng hp cc x nghip c quyn nhm hp tc nhau.

Cc x nghip c th hp tc vi nhau, di hai hnh thc: ngm hay cng khai.
Hp tc ngm: M hnh lnh o gi

Trong mt s ngnh c mt vi x nghip ln c u th trn c hai mt. C chi ph sn xut thp nht, cht lng sn phm bo m, n nh, c uy tnh trn th trng. Quy m sn xut ln, sn lng cung ng chim t trng ng k trong ngnh. X nghip chim u th nh vy s l ngi quyt nh gi bn, cc x nghip khc s l nhng ngi chp nhn gi. Ta xem xt lnh o gi trong tng trng hp.

Lnh o gi c u th v chi ph v sn xut thp nht.

th 7.10 biu th trng hp trong ngnh c hai x nghip c quyn tay i, mi bn chim phn na th trng, ng cu mi bn l d. iu kin sn xut ca x nghip 1 c th hin bng ng AC1 v MC1 iu kin sn xut x nghip hai c th hin qua ng AC2 v MC2.. X nghip I c chi ph sn xut thp hn x nghip II.

Hnh 7.11
ti a ha li nhun, x nghip I s quyt nh sn xut sn lng Q1 (ti Q1: MC1 = MR) n nh gi bn l P1. ti a ha li nhun, x nghip s quyt nh sn xut sn lng Q2 (ti Q2: MC2 =MR) n nh gi bn l P2. Nh vy gi ca x nghip I (P1). Thp hn gi bn ca x nghip II. bo v th phn ca mnh buc lng x nghip II cng phi bn theo gi ca x nghip I l P1. Nh vy x nghip I c chi ph thp tr thnh lnh o gi.
Lnh o gi do c u th v quy m sn xut ln.

Hnh 7.12
Trong ngnh, x nghip c u th v qui m sn xut ln s l ngi nh gi sn phm, cc x nghip cn li s l nhng ngi chp nhn, theo mc gi m x nghip thng tr n nh.

Gi s ng cu th trng v sn phm l (D ): ng cung ca cc x nghip chp nhn gi l SF ; ng cu ca x nghip lnh o gi l DL ; l chnh lch gia ng cu th trng (D) v ng cung SF. ng doanh thu bin tng ng ca x nghip lnh o gi l MR v ng chi ph bin l MC. ti a ha li nhun ca mnh, x nghip lnh o gi s sn xut sn lng QL, ti MR =MC, n nh gi bn l P1. mc gi P1, cc x nghip i theo s bn vi sn lng QF, do ti mc gi P1 sn lng bn ra trn th trng: Q1 = QL + QF.
Hp tc cng khai.

Khi cc x nghip cng khai tha thun hp tc vi nhau thnh mt lin minh sn xut c gi l Cartel. Nu tt c cc x nghip kt thnh mt Cartel, th th trng tr thnh th trng c quyn hon ton. ti a ha li nhun chung, Cartel s n nh mc gi v sn lng cn sn xut theo nguyn tc MC =MR. Sau s phn phi sn lng cho cc thnh vin da vo v th ca mi x nghip, hay phn chia th trng, mi x nghip thnh vin s tr thnh x nghip c quyn trong khu vc ca mnh. Trong thc t, thng ch c mt x nghip trong ngnh tham gia thnh lp Cartel, nn sn lng ca Cartel ch chim mt phn trong tng sn lng, bi cn cc x nghip cnh tranh khc nm ngoi Cartel. Cc Cartel thng c tnh quc t, vi mc tiu l nng gi cao hn nhiu so vi gi cnh tranh bng cch hn ch sn lng cung ng. Mt Cartel thnh cng trong vic nng cao mc gi nhm gia tng li nhun phi hi ba iu kin:

Cu th trng l t co gin, kh c sn phm thay th. Cc x nghip cnh tranh cn li (khng gia nhp vo Cartel)c cung co gin rt t, ngha l lng cung ca h rt hn ch. Sn lng ca Cartel chim t trng ln v c chi ph thp trong ngnh, ng thi cc x nghip thnh vin phi trung thc tun theo ng quy nh ca Cartel.

Mt Cartel s n nh gi nh th no? S dng m hnh mt x nghip lnh o gi do c u th, vn dng gii thch ti sao Cartel du la OPEC li thnh cng trong vic nng gi, c minh ha th 7.12. Dw l ng cu th gii v du th; Sc l ng cung v du ca cc nc ngoi OPEC. ng cu v du ca OPEC l mc chnh lch gia ng cu th gii Dw v ng cung cnh tranh Sc (DOPEC = Dw - Sc). ng doanh thu bin v chi ph bin ca OPEC l MR v MC. Chi ph sn xut ca OPEC thp hn nhiu so vi cc nc ngoi OPEC.

Hnh 7.13
ti a ha li nhun, OPEC s sn xut sn lng QOPEC (ti MC = MR ) n nh gi bn l P*. gi P* cc nc ngoi OPEC s cung cp QC ; lng cu th gii mc gi P* l QW = QOPEC + QC. Trc khi c Cartel OPEC, cc nc sn xut cnh tranh nhau th gi cnh tranh l PC, l mc gi ti ng cu ca OPEC ct ng MC. S d OPEC thnh cng trong vic n nh gi v cu v du m ca th gii l co gin t, khng c sn phm thay th, cn lng cung du m trong ngn hn ca cc nc ngoi OPEC l t co gin. Chi ph sn xut ca OPEC thp hn v cung ng lng du ln chim 2/3 lng cung th gii. Ngc li Cartel sn xut ng CIPEC li khng thnh cng v cu v ng co gin nhiu, c nhiu kim loi thay th cho ng, cung ca cc nc sn xut ng ngoi CIPEC chim t trng ln 65%, cn CIPEC ch cung cp 35% lng ng v chi ph sn xut thp hn khng ng k so vi cc nc ngoi CIPEC.

Chng 8: Th trng cc yu t sn xut

cc chng trc chng ta phn tch gi c v sn lng hng ha c hnh thnh nh th no trn th trng sn phm, cng nh nghin cu mc bn, gi bn ca tng x nghip l bao nhiu t c mc tiu ca h l ti a ha li nhun. Trong chng ny chng ta s nghin cu s hnh thnh cc yu t sn xut trn th trng yu t v mc s dng cc yu t sn xut ca x nghip. Cc yu t sn xut c mua bn trn th trng tng t nh cc hng ha v dch v khc.Th trng cc yu t sn xut cng ging nh th trng hng ha v dch v c th rt khc nhau v cu trc.Chng ta bt u phn tch th trng lao ng vi gi thit rng cu trc th trng l cnh tranh hon ton, iu c ngha l n phi tha mn bn tnh cht:nhiu ngi mua v nhiu ngi bn; sn phm ng nht; thng tin hon ho;v t c quyn lu thng.Sau , chng ta m rng gi thit ca chng ta v m t nhng nh

hng ca cnh tranh khng hon ton trn th trng cc yu t sn xut.Mc d phn tch th trng yu t lao ng, chng ta lu rng nhng nguyn tc chung i vi cung v cu lao ng cng c s dng vi cung v cu cc yu t sn xut khc nh t ai v vn.

Th trng lao ng
1.1. Cu v lao ng
ng cu cc yu t sn xut c dc i xung cng nh ng cu v cc sn phm cui cng c to ra t qu trnh sn xut. Tuy nhin, khng ging nh cu ca ngi lao ng v sn phm v dch v, cu i vi yu t sn xut l cu pht sinh. N pht sinh t mc sn lng u ra v chi ph cho nhng u vo ca x nghip. C th hn, n khng ch ph thuc vo gi c chnh n m cn ph thuc vo mc u ra d kin sn xut. V d cu ca tp on Microsoft v cc nh lp trnh n khng ch ph thuc vo tin lng hin hnh ca cc nh lp trnh m cn ph thuc vo s lng phn mm m Microsoft hy vng s bn c Cu v lao ng ca mt x nghip Trong ngn hn, lao ng c xem l mt loi yu t sn xut bin i, tng t nh nguyn liu, nhin liu .Ngc li, vn c th hin qua nh xng, my mc thit b .l yu t sn xut c nh. l nhng ngun lc m x nghip khng th thay i d dng trong ngn hn. Gi s, mt x nghip sn xut sn phm bng cch s dng hai yu t vn (K) v lao ng (L), n gi tng ng l r v w. Trong ngn hn, yu t vn K c nh, x nghip phi quyt nh thu bao nhiu lao ng nu mc tiu ca x nghip l ti a ho li nhun. ng cu ca mt x nghip i vi mt yu t sn xut bin i, phi cho thy nhng s lng khc nhau ca yu t m x nghip s mua nhng mc gi khc nhau c th c. Gi s yu t bin i duy nht c phn tch y l lao ng (L). Da trn nhng hiu qu m n mang li cho tng doanh thu v chi ph phi b ra cho n, x nghip phi quyt nh thu bao nhiu lao ng nu mc chi tiu l ti a ha li nhun. Khi x nghip thu thm mt lao ng trong mt thi gian nht nh, x nghip phi chi ra mt khong tin lng l w, mc khc lao ng mi ny s to ra mt lng sn phm tng thm trong tng sn phm ca x nghip nng xut bin ca lao ng (MPL).Tng doanh thu tng ln ca x nghip trong trng hp ny c gi l doanh thu sn phm bin, k hiu l MRPL:

MRPL = MR x MPL = Nh vy, doanh thu sn phm bin (MRP) l mc thay i trong tng doanh thu ca x nghip khi tng ln hay gim bt mt n v ca yu t sn xut, n bng tch s gia doanh thu bin (MR) v sn phm bin (MP).

R rng, nu mc tiu ca x nghip l ti a ha li nhun th x nghip ch thu thm lao ng khi v ch khi doanh thu sn phm bin (MRPL)cn ln chi ph tin lng (w) x nghip b ra thu thm n v lao ng .X nghip s sa thi lao ng nu nh MRPL nh hn w. Do , mc lao ng c sc ti a ha li nhun khi : MRPL = w ng doanh thu sn phm bin ca lao ng (MRPL)cho thy s lng lao ng m x nghip s thu tng ng vi cc mc tin lng trn th trng, nn n chnh l ng cu v yu t lao ng (DL). ng cu v yu t lao ng (DL) dc xung v pha phi do quy lut nng sut bin gim dn. Bng 8.1. S liu v lao ng v doanh thu sn phm bin trong th trng sn phm cnh tranh. Lao ng (L) 1 2 3 4 5 6 7 Sn phm (Q) 2 5 9 12 14 15 14 Sn lng bin (MPL) 2 3 4 3 2 1 -1 Ga bn sn phm (P) 3 3 3 3 3 3 3 Tng doanh thu (TR) 6 15 27 36 42 45 42 MRPL = MPXP = TR/L 6 9 12 9 6 3 -3

Qua bng s liu v d trn, mc cu lao ng ti a ha li nhun ca x nghip cnh tranh ny l : W = th L = 4 ; w = 6 th L = 5 ; w = 3 th L = 6 Ni cc im ny vi nhau ta c ng cu lao ng (DL). Trong th trng c quyn doanh thu bin (MR) lun lun nh hn gi bn sn phm (P), do ng cu trong th trng sn phm c th lc c quyn dc hn trong th trng cnh tranh. Nh vy vi bt c mc lng cho no cc hng c quyn s thu s n v lao ng t hn so vi x nghip cnh tranh.

Hnh 8.1

Hnh 8.2

Trong di hn c lao ng v vn u bin i. Khi tin lng gim, nhiu lao ng hn c thu mn sn xut s lng sn phm ln hn, s lng lao ng ln hn i hi hng u t thm my mc. Nhiu my mc hn c s dng, MPL tng, lm cho ng MRPL dch chuyn sang phi, n lt n li l nguyn nhn khin mc cu lao ng tng. Hnh 8.3 cho thy, khi mc tin lng (w) gim, lng cu lao ng khng phi l L, m l L2. ng cu lao ng khng cn l MRPL1 m l ng ni hai im A v C. Nhng im ny cho thy s lng lao ng m hng s thu tng ng vi cc mc tin lng thay i, khi gi ca cc yu t sn xut khc c gi khng i v nhng s lng cc yu t khc c iu chnh thch ng vi mi mc lng ca lao ng. ng cu v lao ng c th dch chuyn do s thay i ca cc yu t nh gi sn phm ca hng, mc s dng cc yu t u vo khc, tin b k thut. S tng gi sn phm ca hng lm cho nng xut bin ca lao ng c gi tr cao hn, ng MRPL dch chuyn sang phi.

Hnh 8.3 Vic tng s lng vn m lao ng kt hp sn xut ra sn phm lm tng sn phm bin ca lao ng, do lm ng MRPL dch chuyn sang phi. Tin b k thut lm tng nng sut ca lao ng i vi bt c lng u vo khc cho trc. Cu v lao ng ca th trng Khi chng ta tng hp cc ng cu c bit ca ngi tiu dng c ng cu th trng v mt sn phm. ng cu v th trng ca lao ng c xc nh theo hai bc: - Xc nh cu lao ng ca ngnh. - Xc nh cu lao ng ca th trng. Xc nh cu lao ng ca ngnh Gi s mc sn lng do x nghip sn xut ra v gi c ca x nghip thay i khi gi u vo ca sn xut thay i. D nht l xc nh ng cu th trng khi c duy nht mt nh sn xut ni trn. Khi sn lng bin l ng cu ca ngnh v yu t sn xut u vo, tuy nhin nu c nhiu x nghip th phn tch phc tp hn v c th c tc ng qua li gia cc x nghip. Vi mc gi sn phm l P1 v mc tin lng w1, mi x nghip trong ngnh c sc cnh tranh vi ng doanh thu sn phm bin (MRPL1) s chn mc thu lao ng l1 tha mn iu kin MRPL1 = w1 Nh vy lng cu lao ng ca ngnh ti mc lng w1 l L1, c tnh bng cch cng theo trc s lng cc ng doanh thu sn phm bin (MRPL1) ca x nghip.

Khi mc tin lng gin xung w2, cc x nghip trong ngnh s thu mn nhiu lao ng hn, iu ny lm tng cung sn phm, ngha l ng cung dch chuyn sang phi. S gia tng cung lm gim gi sn phm xung P2, do ng MRPL1 s dch chuyn sang tri thnh MRPL2, mi x nghip trong ngnh s chn mc thu lao ng l2 tha mn iu kin : MRPL2 = w2. Kt qu l lng cu lao ng ca ngnh ti mc lng w2 l L2 bng tng cng theo trc s lng cc ng doanh thu sn phm bin (MRPL2) ca cc x nghip. Ni cc im (w1,L1) v (w2, L2) chng ta c dng cu v lao ng ca ngnh DDL dc hn trong trng hp gi sn phm khng gim.

Hnh 8.4 Cu th trng lao ng: Tng cng theo s lng (theo trc honh) cc ng cu ca ngnh thnh ng cu th trng v lao ng.

1.2. Cung v lao ng

Khi th trng yu t u vo l cnh tranh hon ho, mt x nghip c th mua u vo vi lng bt k m x nghip cn theo gi c nh. Khi ng cung yu t sn xut i vi x nghip l hon ton co gin. Cung yu t sn xut ch s lng ngun lc s c cung ng mi mc gi khc nhau. Nh mi ng cung khc, ng cung yu t sn xut c xc nh cho mt thi gian nht nh, trong ngoi tr gi c cc yu t khc c gi thit l khng i. Do vy, ng cung v ngun lc lao ng c nh ngha l lng lao ng s c cung ng mi mc tin lng khc nhau trong mt khong thi gian xc nh. Khi tng hp ng cung c nhn ca tt c lao ng chng ta s c ng cung ca th trng lao ng. Cung v lao ng ca c nhn: ng cung yu t sn xut ph thuc vo ch s hu ngun lc sn sng cung cp n th trng hay khng. ng cung lao ng i khi khc ng cung ca cc ngun lc khc, bi v lao ng gn lin vi ngi ch s hu n. iu ny lm cho ng cung lao ng c tnh c trng. Gi ca mt ngun lc phn nh chi ph c hi ca n, gi cng cao khi c nhiu cch s dng i vi ngun lc v cng thp khi ngun lc ch c s dng to ra mt loi sn phm. Ni cch khc, gi cng cao khi ngun lc cng khan him v cng thp khi ngun lc cng di do. Nhng chi ph c hi lao ng bao gm thi gian gii tr m ngi lao ng phi hy sinh khi lm vic. Quyt nh cung cp lao ng cho sn xut, i hi mc tin lng b p cho s hy sinh thi gian gii tr ca ngi lao ng. Ni chung lng cung lao ng nh bao hm mt s hy sinh nh thi gian gii tr m mc lng thp va . Lng cung lao ng ln hn bao hm mt

s hy sinh ln hn v i hi mc lng cao hn. Kt qu l ng cung lao ng dc ln nh trong hnh 8.5a. Nhng nu ngi lao ng t n mc thu nhp kh cao, thi gian gii tr dng nh c gi tr hn lm vic, ngay c khi cng vic kim c tin lng cao hn. Do ng cung lao ng c th tr nn dc ng hoc un cong v sau nh hnh 8.5b khi ngi lao ng t c mc thu nhp va vi mc sng i hi ca h.

Hnh 8.5 Ti mc lng w1 ngi lao ng cung cp h1 gi lao ng. Tng thu nhp l hnh ch nht Ow1xh1. Nu mc tin lng tng ln w2 h c th t mc thu nhp Ow2xh2 bng cch tng thm thi gian lm vic. Nhng khi mc lng tng n w3 th h ch mun cung ng s gi lao ng l h3 c mc thu nhp nh trc v c nhiu thi gian gii tr hn. Mc tin lng cao c th lm gim lng lng cung lao ng. Mc lng thc t m ngi lao ng bt u gim gi lm l g? D nhin cu tr li ph thuc vo ngi lao ng. N ph thuc vo mc sng hin ti ca h i vi tiu chun sng d kin. V n cng ph thuc vo quan nim ca ngi lao ng i vi cng vic v gii tr. Ni dung ny ph hp vi l thuyt la chn ca ngi tiu dng m chng ta phn tch chi tit trong chng III.S la chn y khng phi gia cc mt hng ny vi mt hng khc, m l gia hng ha ni chung v gii tr. Nh vy mc tiu ca ngi lao ng c t ra y khng phi l ti a ha thu nhp m l ti a ha hu dng. Hai tc ng thay th v tc ng thu nhp ging ht nh trong m hnh chun. Tc ng thay th v v khi mc tin lng tng, ci gi phi tr cho thi gian rnh ri cng tng, khuyn khch ngi lao ng thay th gii tr bng lm vic. Tc ng thu nhp xut hin v mc lng cao hn lm tng thu nhp thc t ca ngi lao ng. Vi thu nhp cao hn, s lng hng ha m h c th mua nhiu hn trong c s gii tr - nh hng thu nhp ny c xu hng khuyn khch ngi lao ng lm vic t hn.

Hnh 8.6 biu th tc ng thay th v tc ng thu nhp ca mt mc tin lng tng cao. y gi s khng c ngun thu nhp no khc ngoi thu nhp do cng vic mang li.Vi mc tin lng l 10 ngn ng 1 gi, ng ngn sch l PQ. Ngi lao ng ti a ha hu dng ti A, lm vic 8 gi nhn mc lng thu nhp 80 ngn ng v hng thi gian rnh ri 16 gi mi ngy. Khi mc tin lng l 20 ngn ng mt gi, ng ngn sch xoay ln thnh RQ, h ti a ha hu dng ti B, lm vic 4 gi nhn mc thu nhp 80 ngn ng v hng thi gian rnh ri 20 gi 1 ngy. Mc lng cao hn khuyn khch ngi lao ng lm vic 12 gi mt ngy, tc ng thay th. Nhng tc ng thu nhp vt qu tc ng thay th v h thp ngy lao ng t 8 gi xung 4 gi.

Hnh 8.6 Cung v lao ng cho mt ngnh : i vi mt ngnh c th, ng cung v lao ng ph thuc vo mc lng c c tr so vi mc tin lng cc ngnh khc cng i hi nhng k nng tng t. Mc chnh lch ca tin lng y l do nhng khc bit trong cc c tnh phi tin t ca cng vic nh l s ri ro, s an nhn, hoc nhng g phi x hi nh ca tiKhi xem xt ng thi kha cnh tin t v phi tin t th khng cn ng c chuyn vic gia cc ngnh. Nh vy v mt l thuyt, vi gi nh cng nhn c th di chuyn t do trong vng mt cng vic gia cc ngnh khc nhau v nu mi ngnh l nh so vi tng th nn kinh t th ng cung v lao ng s hon ton co gin (nm ngang) mc tin cng hin hnh (c iu chnh i vi nhng li th kinh t). Khi tt c cc ngnh khc tr mc lng cao hn th ng cung nm ngang v lao ng ca ngnh phi dch chuyn ln trn. Trong trng hp ngc li, nu l mt loi lao ng c th ch c th lm vic trong mt ngnh nht nh, v d nh ngh s piano ch c th lm vic trong ngnh m nhc, ng cung v lao ng trong ngnh ny thng ng ti mt s lng nht nh, th mc lng cao hn hn ca tc c cc ngnh khc cng khng tc ng g i vi s cn bng trn th trng piano. Trong thc t, ng cung v lao ng i vi mt ngnh c th t co gin hn mc hon ton, v t c ngnh no nh nh th li c th c tt c nhng ngh m h mun s dng. Do vy vi ngun ng lao ng trong ngn hn tng i c nh, vic m rng thu lao ng trong ngnh s y mc tin lng ln. ng cung lao ng ca ngnh dc ln. Tuy nhin trong di hn, ng cung lao ng cho ngnh s thoi hn,v ngun cung ng lao ng cho cc ngnh cho ton b nn kinh t tng ln, mc tin lng khng cn tng cao nh trong ngn hn. Nh vy vic vic tng tin lng trong mt ngnh s lan ra cc ngnh khc. Mc lan ta nh th no ph thuc vo tnh lu ng ca sc lao ng.

1.3.Cn bng th trng lao ng ca mt ngnh

Nhng vn lin quan n cung cu th trng v cc yu t sn xut xc inh gi th trng ca cc yu t sn xut. Gi cn bng ca n s l gi ti nhng ngi mua cc yu t sn xut mun mua cng s lng m ngi bn mun bn. Trong hnh 8.7 cho thy s cn bng trn th trng lao ng, ng cu v lao ng ca n l DL dc xung ct ng cung v lao ng SL dc ln ti E, ni mc lng w0 v mc thu lao ng l L0. Gi s gi c tin cng l c nh trong mi ngnh khc. Chng ta c th coi w l tin lng m ngnh phi tr thu ht nhn cng t cc ngnh khc.

Hnh 8.7 mt mc lng w1 thp hn mc cn bng w0, s lng lao ng mun cung ng s t hn mc lao ng mun thu. S thiu ht lao ng xy ra v cc x nghip s thu ht lng cung lao ng hin c, tng mc tin lng n im cn bng. mt mc lng cao hn w2 cao hn w0 s lng lao ng mun cung ng s nhiu hn lng lao ng mun thu, s khim dng xy ra v ngi lao ng vi mong mun c vic lm s sn sng nhn mt mc lng thp hn, nh vy mc tin lng s h xung im cn bng. Trong mt nn kinh t khng n nh, s xc nh gi c v mc s dng cc ngun lc s phc tp. Cung v cu ti nguyn khng c lp.V d nn kinh t ang suy thoi, cu sn phm v cc yu t sn xut gim, gy ra tht nghip v h thp gi cc ngun lc. V mc s dng v gi c cc ngun lc quyt nh thu nhp c nhn, do khi thu nhp c nhn gim, s st gim cu sn phm v cu cc yu t sn xut cn nhiu hn na. Hnh 8.8 gi s gi c v tin lng trong cc ngnh khc l c nh, ta cng gi s c s suy thoi trong ngnh xy dng lm gim cu v x nghip mng, gi xi mng gim, do lm dch chuyn ng cu v lao ng trong ngnh dch chuyn sang tri, tin lng gim xung w1. Ngc li, gi s rng c s u t thm my mc thit b vo cc ngnh khc, ngoi ngnh xi mng, vi lng vn nhiu hn lao ng trong cc ngnh khc c nng sut cao hn (MRPL tng ), lm cho MRPL tng, do cc ngnh ny by gi tr mc tin lng cao hn. iu ny lm dch chuyn ng cung v lao ng ca ngnh xi mng sang tri n SL'. i vi mi mc tin lng, ngnh sn xut xi mng by gi thu ht t nhn cng t ngun lao ng chung hn trc. Mc cn bng mi v cng nhn xi mng ti E2. Vic thu cng nhn thu hp t L0 n L2. Vic thu hp sn phm xi mng dch chuyn ng cung v sn phm sang tri v y gi xi mng ln. Nhng tc ng ny gp li a ngnh ln ti ng cu D v cho php n tr mc tin cng cao hn cho cc cng nhn cn li ca ngnh.

Hnh 8.8 Vic tng tin cng trong mt ngnh s li theo cc ngnh khc. Cc cng nhn ngnh xi mng t li ko khi ngnh do vic tng tin cng cc ni khc, nn ng cung v lao ng cho mt ngnh xi mng dch chuyn sang tri nh trong hnh v. Mc lu thng ca sc lao ng gia cc ngnh nh hng n khng ch vic ng cung v sc lao ng ca ngnh s dch chuyn bao nhiu khi iu kin cc ni khc thay i m n cn nh hng c n dc ca ng cung v sc lao ng cho ngnh . Gi s cng nhn c th chuyn t do trong cng mt loi cng vic gia cc ngnh khc nhau. Nu mi ngnh l nh so vi c nn kinh t th n s gp phi ng cung lao ng hon ton co gin mc lng hin hnh. Khi tt c cc tin lng cao hn th ng cung nm ngang v lao ng cho ngnh xi mng s dch chuyn ln do tng tng lng tin lng cc ni khc. Nu ngnh xi mng khng tip tc gi cn i vi mc tin lng hin hnh th c s mt ht cng nhn. Vi s lu ng hn ch ca lao ng gia cc ngnh, ngnh xi mng c th thu ht nhiu lao ng hn nu n tr mc tin lng cao hn, nhng do ngnh khng cch ly khi cc ngnh khc nn ng cung v lao ng ca n dch chuyn sang tri khi tin cng cc ngnh khc tng.

Th trng vn v t ai
Trong phn ny chng ta s tp trung vo cc yu t khc vi yu t lao ng, chng c nh trong ngn hn: vn v t ai. V vic iu chnh cc yu t ny lu hn nhiu so vi vic iu chnh cc yu t khc nh lao ng nn mi quyt nh v vic s dng chng nht thit phi xem xt n vai tr ca thi gian v tng lai trong hnh vi kinh t. Ni dung c quan tm trong phn ny vt xa vn lng cn bng v gi cn bng. Chng ta s tp trung tm hiu l cc quyt nh u t ca cc x nghip. Khi cc x nghip chi tiu vn mua cc nh my v thit b my mc m x nghip tr tnh tn ti nhiu nm, h phi so snh nhng ph tn m h phi chi hin nay vi nhun m s vn mi s sn sinh trong tng lai. thc hin vic so snh ny chng ta phi tnh ton gi tr hin nay ca cc lung tin tng lai. l nn tng nghin cu cc quyt nh u t ca x nghip.

2.1. Mt s khi nim

Vn hin vt

Vn hin vt bao gm cc ti sn thc s cung ng cc dch v c ch cho cc x nghip sn xut hay cc h tiu dng. Cc loi vn hin vt chnh l nh my v my mc, nh , cc vt lu bn v hng tn kho. Ti sn hu hnh l vn hin vt cng vi t ai. Vn hin vt l d tr cc hng ha sn xut s dng sn xut ra cc hng ha v dch v khc.

Trong thc t, rt kh o c tng s vn mt cch chnh xc. Theo thi gian vn hao mn, km nng sut v t gi tr hn. duy tr kho vn phi c s u t, ngha l to ra cc hng t liu lao ng mi v ci tin cc loi t liu hin c. Tng u t nu vt qu khon khu hao ca kho vn hin c th kho vn thc t tng.
Kho v lung

Vn c o lng nh mt kho, tc l mt s lng nh my v my mc m x nghip s hu. Cc u t khc nh lao ng, nguyn liu c o nh l cc lung, u ra cng l mt lung. Kho l s lng ti sn ti mt thi im. Lung l ngun hng ha hay dch v c to ra trong mt thi gian no . V d mt x nghip s hu mt nh my dt tr gi 10 t ng VN, nh vy x nghip c mt kho vn 10 t ng. Hng trm x nghip thu 200.000 gi lao ng v sn xut ra c 400.000 mt vi cc loi, s gi lao ng v s mt vi l cc lung. Khng ging nh lao ng cc hng t liu c th c mua v c gi ti sn. Khi mua t ti sn ngi mua s hu ti sn vn v do h phi tnh xem h phi tn bao nhiu trong mi nm hay mi thng s dng vn ca h. Mt khc h cng nhn tin cho thu cc dch v vn mang li. tnh cc gi tr hin ti ca cc ti sn vn phi tnh n yu t thi gian v tin tr li sut.
Gi tr hin ti

Gi tr hin ti (PDV) bin cc khon thu hoc thanh ton trong tng lai thnh gi hin hnh. V nhng ngi cho vay c th thu c v ngi i vay phi tr tin li theo thi gian, nn mt ng ngy mai c gi tr nh hn mt ng ngy hm nay. Nh hn bao nhiu l ty thuc vo li sut (r), li sut cng cao th gi tr hin ti ca cc khon thanh ton cng nh. Gi s tr li cho cu hi 1 ng c tr cho tng lai c gi tr hin ti l bao nhiu? Cu tr li ty thuc vo li sut, mc li m ngi ta c th vay hoc cho vay tin. Khi 1 ng hin ti c th c u t thu c (1 + r) ng 1 nm sau. Do (1 + r) ng l gi tr tng lai ca 1 ng hin ti V d: Nu li sut l r = 10% mt nm,nu chng ta cho vay 1 ng v cho vay tip khon li pht sinh hng nm: Sau mt nm ta s c (1 + 0,1) ng. Do 1,1 ng l gi tr tng lai (nm sau) ca 1 ng hin nay. Nh vy 1 ng ca nm sau ch bng 1/(1,1) =0,91 ng trong hin ti. Sau hai nm ta s c [ 1,1 + 1,1 x 0,1] = ( 1,1)2 ng. Do 1,12 ng l gi tr tng lai (2 nm sau) ca 1 ng hin nay. Nh vy 1 ng ca hai nm sau ch bng 1/(1,1)2 = 0,083 ng trong hin ti.

Mi khi chng ta bit rng (1 + r) ng 1 nm sau gi tr = (1 + r)/(1 + r) = 1 ng hin ti. Do , 1 ng sau 1 nm k t by gi s c gi tr = 1/(1 +r) ng ti thi im hin ti. y l s tin s to ra t 1 ng sau 1 nm vi li sut r.

PDV ca mt ng c tr sau mt nm = PDV ca mt ng c tr sau hai nm = PDV ca mt ng c tr sau n nm =

Xc nh gi tr mt ti sn

Bn nn tr gi bao nhiu cho mt c my dt m nh n c th thu c 20 triu tin cho thu my trong hai nm v sau c th bn i vi gi 100 triu. Gi s li sut l 10 % nm:

Gi tr hin ti ca 20 triu ng ca 1 nm sau: 20/( 1 + 0,1 ) = 18,2 triu ng. Gi tr hin ti ca (100 + 20)triu ng ca 2 nm sau :120/(1 + 0,1)2 = 99,6 triu ng. Gi tr hin ti ca ti sn :99,6 + 18,2 = 117,8 triu ng. hp ng trong ngi vay tha thun tr cho ngi c tri khon (ngi cho vay) mt khong li khng i hng nm, c gi l cc cung phiu (coupon) trong mt thi gian nht nh v ri tr vn hay mi mi.Tri khon c th do cng ty hay chnh ph pht hnh.

Gi tr ca mt tri khon Tri khon l mt

V d mt tri khon ca cng ty tha thun tr cho ngi c tri khon mt khong li khng i hng nm l 100 ngn ng trong mt thi gian nht nh l 10 nm v ri tr vn 1 triu ng. Tri khon nh vy gi bao nhiu ?

Nh vy gi tr hin nay ca tri khon cng ph thuc li r. li sut cng cao gi tr ca tri khon cng thp. Vi li sut 5 % tri khon ng gi l 1,386 triu ng, nhng vi li sut 15 % gi tr ca n ch l 749 triu ng. Cng v d trn, nhng nu tri khon c cc cung phiu chi tr 100 ngn ng hng nm sut i. Tri khon trong trng hp ny ng gi bao nhiu ?

Vi li sut 5 % tri khon ng gi l 2 triu ng, nhng vi li sut 20 % gi tr ca n ch l 500 ngn ng.
Li tc tht s ca mt tri khon.

Li tc tht s ca mt tri khon l li sut c sc cn bng gi tr hin nay ca lung chi tr v tri khon vi th trng ca tri khon. cc nc, tri khon c mua bn si ni trn th trng v gi c ca n thng c ng hng ngy trn nht bo, bit gi tri khon th li tc tht s ca tri khon chnh l gi tr ca r cn tm trong biu thc. Vi mt tri khon c cc cung phiu chi tr 100 ngn ng hng nm sut i th d dn tnh li tc tht s khi bit gi th trng ca n. Gi s gi th trng ca tri khon l 1 triu ng th li tc tht s l :

Tng qut : khong tr hng nm t sut li nhun cn c = -------------------------- (*) gi ca ti sn Vi mt tri khon c cc cung phiu chi tr 100 ngn ng hng nm trong 10 nm, khi bit gi th trng ca n ta cng tnh c li tc thc s, nhng vic kh phc tp v khng c cng thc n gin.

Tiu chun gi tr rng hin ti quyt nh u t vn Mt trong nhng tiu chun x nghip phi tnh n, khi quyt nh c nn u t vn hay khng, l gi tr rng hin ti (NVP ):quyt nh u t nu nh gi tr hin ti ca lung tin tng lai d kin t khong u t ln hn chi ph u t ( NPV >0). V d chi ph u t l C v d kin n s mang li s li nhun trong mi nm sau l .vy gi tr rng hin ti :

Trong r l sut chit khu, n c th l li sut trn th trng hay l m li sut no khc. Vic la chn li sut no ty thuc vo nhng phng cch khc nhau m x nghip s s dng tin ca mnh. Vy trong x nghip s s dng t sut chit khu no? Cu tr li tu thuc vo nhng cch khc nhau m x nghip c th s dng tin ca mnh. V d thay v u t vo vic no x nghip c th u t vo mt tri phiu m n c th em li mt li nhun khc. Do vy, chng ta c th coi r nh chi ph c hi v vn ca x nghip. Nu x nghip khng a vo d n ny, n c th kim c mt khong li nhun bng cch u t vo cc d n khc. V vy, gi tr chun xc i vi r l li tc m x nghip c th kim c t mt u t tng t. Chng ta hiu cc u t tng t l cc u t c ri ro nh nhau, mt u t cng nhiu ri ro th mc li tc mong mun nhn c t phi cng ln. Do chi ph c hi ca s u t vo d n ny l li tc m ngi ta c th kim c t mt d n hay ti sn khc c ri ro tng t. y chng ta gi nh d n ny l khng c ri ro (x nghip chc chn rng lung li nhun tng lai s l 1, 2 ). Khi chi ph c hi ca u t ny l li tc khng c ri ro. V d nh li tc ngi ta c th kim c t tri phiu chnh ph. Nu d n ko di 10 nm, x nghip c th dng li sut hng nm trn mt tri phiu 10 nm ca chnh ph tnh ton NPV ca d n. Nu NPV = 0, li tc u t s ch bng ng chi ph c hi, nh vy x nghip s phi phn vn gia u t v khng u t. Nu NPV > 0, li tc cao hn chi ph c hi, do vy u t s c thc hin.

2.2. Cu v dch v vn
Vic phn tch cu v dch v vn ca mt ngnh, gn ging nh phn tch cu v lao ng. Tng t nh i vi lao ng, ng cu ca mt x nghip i vi dch v vn, phi cho thy nhng mc khc nhau ca dch v vn m x nghip s thu nhng mc tin thu ( R ) khc nhau c th c, trong khi cc yu t khc khng i. Da trn nhng hiu qu m dch v vn mang li cho tng doanh thu v chi ph phi b ra cho n, x nghip s quyt nh mc dch v vn cn thit ti a ha li nhun.
Cu v dch v vn ca mt x nghip

Khi x nghip thu thm mt gi my x nghip phi chi ra mt khong tin thu l R, ng thi s to ra thm mt lng sn phm (MPK). Tng doanh thu tng thm ca x nghip trong trng hp ny c gi l doanh thu sn phm bin, k hiu l MRPK. Ging nh khi chng ta phn tch v lao ng, nu mc tiu ca x nghip l ti a ha li nhun th x nghip ch thu thm gi my khi v ch khi doanh thu sn phm bin (MRPK) cn ln chi ph thm mt gi my (R). do , mc dch v vn, s gi my chng hn, c sc ti a ha li nhun khi v ch khi : MRPK = R

ng doanh thu sn phm bin ca dch v vn (MRPK) cho thy mc dch v vn m x nghip s thu tng ng vi cc mc tin thu trn th trng, nn n chnh l ng cu v dch v vn ti mc tin thu R0. ng cu v dch v vn (DK) dc xung v pha phi do qui lut nng sut bin gim dn.

Hnh 8.9
ng cu v vn c th dch chuyn do s thay i cc yu t sau:

Gi sn phm ca x nghip: s tng gi sn phm ca x nghip lm cho sn phm bin ca vn c gi tr cao hn, ng MRPK dch chuyn sanh phi. Mc s dng cc yu t u vo khc (ch yu l lao ng ): s tng s lng lao ng m vn kt hp sn xut ra sn phm lm tng sn phm bin ca vn, do lm ng MRPK dch chuyn sang phi. Tin b k tht : tin b k thut lm tng nng sut ca vn hin vt i vi bt c lng u vo khc cho trc.

Cu ca ngnh v dch v vn

ng cu ca ngnh v dch v vn c hnh thnh tng t nh vi lao ng, bng cch cng theo trc ngang doanh thu sn phm bin ca cc x nghip nh hnh 8.4. Khi gi thu dch v vn gim th lng dch v vn c thu tng, do s lng ca x nghip tng, gi sn phm gim xung. iu c ngha l ng cu v vn ca ngnh, ging nh i vi lao ng, s dc hn tng theo trc ngang cc ng MRP ca cc x nghip. ng cu v sn phm ca ngnh t co gin, th ng cu pht sinh v cc dch v vn ca ngnh cng cng t thay co gin nh vy.

2.3. Cung v dch v vn

Gi nh lung cc dch v vn ch yu do qu vn sn c quyt nh, mc d bng cc hot ng tng ca x nghip c th tng thm lung thc t ca dch v v my mc. Nu cc doanh nghip khng th thay i nhanh chng d tr

my mc, d sao n cng thay i t nht l mt phn lung dch v vn thu c t nhng ti sn thm ch trong thi gian ngn.
Cung v dch v vn trong ngn hn
i vi ton b nn kinh t.

Trong ngn hn tng cung cc ti sn vn ( my mc nh ca xe c ) m cc dch v chng cung cp l c nh i vi ton b nn kinh t, vic thay i dch v d tr vn cn phi c thi gian. Khng th trong thi gian ngn xy dng c cc nh my mi. i vi ton b nn kinh t nn coi vic cung ng cc dch v vn trong thi gian ngn hn l c nh, ng cung l ng thng ng ti sn lng c quy nh bi d tr hin c ca cc ti sn vn
i vi tng ngnh ring bit.

Mt s ti sn l c nh i vi tng ngnh ring bit, nh ngnh luyn kim ngnh in. Ngnh in khng th thay i s lng nh my pht in hay ngnh luyn kim khng th thay i ngay c s lng l luyn gang trong ngy mt ngy hai. Tuy nhin mt vi ngnh li c th tng mc cung ng v dch v vn ca h trong thi gian ngn bng vic tr mc gi cao hn i vi cc xe ti chng hn, nn c th thu ht phn ln tng s xe ti m nn kinh t hin ang c. i vi loi dch v vn nh vy ngnh c ng cung dc ln. Bng vic tr gi thu cao hn, ngnh c th tng lng cung ng xe ti cho ngnh mnh
Cung v dch v vn trong di hn

i vi ton b nn kinh t, di hn cung v dch v vn c th thay i, v d tr vn thay i. Cc my mc, nh my mi c th c xy dng tng d tr vn. Nu tng u t nhiu hn tng mc hao mn trong ti sn vn d tr hin c, th d tr vn tng, c quyn tng dch v vn. Ngc li nu khng c u t mi cho t liu lao ng hay tng u t nh hn so vi mc hao mn trong ti sn vn d tr hin c th d tr vn gim, gim hiu xut do dch v vn gim. Trong di hn, mt lng dch v vn nht nh c cung ng cho nn kinh t, chi khi no nn kinh t thu c gi cho thu c th c. Gi cho thu cn c m vi gi cc ch s hu ca vn s sn sng mua hoc xy dng thm vn. Nu mc gi cho thu cao hn, ngi ta s to thm hng t liu, nu thp hn hng t liu s t hao mn m khng b sung hay tng cng thm ci mi. Gi cho thu vn cn c l g ? l mc gi cho php ngi cung cp dch v vn ha vn khi quyt nh mua ti sn vn hay l tin cho thu m ngi ch vn va b p chi ph c hi cho vic s hu vn. Mc gi ny ph thuc ch yu vo ba yu t l gi chi ph hng t liu, li sut thc t, t l khu hao. V d : Gi s bn nh vay ngn hng s tin 100 triu ng mua mt c my cho thu, vi li sut thc t 5 % nm. Bn cng bit rng theo thi gian th my s b hao mn v gim gi, do chi ph bo dng v khu hao hng nm l 10 triu ng. Nh vy gi cho thu cn c bao nhiu?

Chi ph s dng vn hng nm = 100 x 5% +10 =15 triu. Do vy khi vay tin ngn hng mua my, gi cho thu cn c t nht l 15 triu mt nm bn mi b p cho mi chi ph.

Hnh 8.10
Thng thng, gi thu cn c l mt t l vi gi mua hng t liu. Nh vy, vi gi nh c my v khon vay ngn hng l vnh vin, chng ta c th s dng biu thc (*), vi khong tr hng nm c thay bng khon chi ph hng nm tnh ra sut li tc tht s cn c, trong v d trn sut ny l 15 %. Hnh 8.10 cho thy ng cung di hn SK cc dch v vn ca nn kinh t dc ln, gi cho thu cng cao th lung dch v cung ng cng ln. Bi v lung dch v cung ng ln hn ch khi d tr vn thng xuyn nhiu hn. lng hng t liu ln hn ch c cung cp khi gi hng t liu cao hn, do vy vi li sut thc t v t l khu hao khng i, gi cho thu cn c phi tng ln. ng cung dc ln SK i vi dch v vn cho mt mc nht nh ca li sut thc t. Khi mc li sut thc t tng ln vi gi mua hng t liu cho, iu c ngha l chi ph c hi cho vic s dng vn tng cao, do gi thu cn c phi tng ln, ng cung dch chuyn sang tri t SK n SK. i vi tng ngnh ring bit :

Trong di hn mt ngnh rt nh cng c th nhn c nhiu vn nh mun vi iu kin n tr c gi thu hin hnh, do ng cung v dch v vn nm ngang, ti gi thu hin hnh ca mt n v. Mt ngnh ln hn c th phi tr gi thu cao hn cho mi n v vn, nu n mun thu ht lng vn ln hn ca ton b nn kinh t. Nh vy ng cung v dch v vn ca mt ngnh c mc s dng ln so vi ton b nn kinh t s dc ln.

2.4. Cn bng trn th trng dch v vn

Trong phn ny chng ta ch phn tch trng hp ch c mt ngnh nh c ng cung v dch v vn di hn nm ngang, vic phn tch ny d dng m rng cho trng hp ng cung di hn dc ln. Hnh 8.11 im cn bng di hn ca th trng dch v vn ti E giao im ca ng cung SK v ng cu DK, lng dch v vn c s dng l K0 v n gi thu hin hnh l R0

Hnh 8.11
Nhng iu chnh trn th trng dch v vn Trong di hn tt c cc yu t sn xut c th t do thay i. Mt mc tin cng cao hn c hai tc ng thay i v nh hng s lng. Vi mc tin cng cao hn s lm tng chi ph cho dch v lao ng so vi dch v vn. nh hng thay th khin cho cc doanh nghip trong ngnh chuyn sang k thut s dng nhiu vn hn tit kim lao ng m hin ang t hn. nh hng c xu hng lm tng lng cu v dch v vn bt k mc gi thu no. S gia tng tin cng cng lm cung sn phm gim v do sn lng ca ngnh gim. Mc sn lng gim nhiu hay t ph thuc vo co gin cu sn phm, cu sn phm cng co gin th th mc sn lng gim cng nhiu. Mt mc gia tng tin cng s lm gim lng cu lao ng. nh hng ny c xu hng gy ra s dch chuyn v pha tri ca sn phm gi tr bin ca vn do lm gim sn phm hin vt bin ca vn, trong hot ng ca vn by gi c t lao ng hn. Tuy nhin, mt mc tng tin cng cng lm dch chuyn ng cung ca ngnh ln trn v y gi cn bng i vi sn lng ca ngnh ln. iu ny thng lm tng gi tr bin ca vn, v lm dch chuyn th v pha phi. nh hng ny s cng nh khi ng cu i vi sn lng ca ngnh cng co gin hn. Nh vy nhu cu i vi cc dch v vn cng c kh nng dch chuyn sang bn tri nhiu hn khi ng cu i vi sn lng ca ngnh cng co gin hn Vic phn tch trn ch p dng i vi di di hn khi mt ngnh c th hon ton t iu chinh theo s gia tng tin cng. By gi chng ta xem xt s iu chnh di hn v ngn hn theo s gia tng tin cng i vi trng hp trong

 tc ng di hn l lm cu v dch v vn gim, ng cu ni vi dch v vn dch chuyn sang tri.

Hnh 8.12
Ban u ngnh ny cn bng ti E. Trong ngn hn vn l mt yu t c nh v ng cung ca ngnh v dch v vn l thng ng ti lng ban u ti K0. Khi cu v dch v vn gim, x nghip khng th phn ng tc thi bng vic ct gim dch v vn, do cn bng ngn hn ti E, tin thu vn gim t R0 n R1. Ngnh ngn hn ny c ng cung di hn nm ngang SK. Cui cng n phi tr gi thu hin hnh. Ti E, ch s hu vn khng thu c gi thu cn c, h s cho d tr vn ca h t hao mn m khng bo dng chng. Theo thi gian, d tr vn ca ngnh v vic cung ng dch v vn gim dn cho ti khi t mc cn bng mi E. Lng dch v vn c ngnh s dng gim xung K1. Vi lng lao ng cho, vn thp hn nn sn phm bin ca vn cao hn. Trong cn bng di hn ti E nhng ngi s dng vn mt ln na sn sng chi tr mc tin thu cn c R0. Khi nghin cu v vn lc u gim xung, th tin thu vn gim t ngt nhng nhng ngi ch ca yu t sn xut c nh khng d phn ng bng dch v vn m h cung cp. Cng vi thi gian h c th iu chnh sn lng, trong trng hp ny h cho hng t liu khu hao v s tin thu dn dn c b p.

2.5. Th trng t ai
c im ca t ai i vi nn kinh t l c nh v s lng, c trong di hn. ng cung ca n l ng thng ng. ng cu pht sinh i vi dch v t ai phn nh doanh thu sn phm bin ca t ai. Vic xy dng n cng tng t nh cc ng cu v lao ng v vn suy ra t th MRPL v MRPK. Cn bng gia cung v cu v dch v t ai, xc nh gi thu cn bng R0.

Nu c s st gim cu v dch v t ai, v d do gi la go gim, ng cu (DA) dch chuyn n (DA), gi thu cn bng mi gin xung R1. Lng dch v t ai theo gi vn c nh ti A0 (hnh 8.13).

Hnh 8.13
Nh vy, s khc nhau gia ba yu t sn xut: lao ng, vn v t ai l tc iu chnh vic cung cp chng. Nu nh mc cung ca lao ng cho cc x nghip, ngnh hoc c nn kinh t thay i mt cch d dng ngay c trong ngn hn, th mc cung i vi dch v v vn i hi thi gian di mi c th iu chnh. V mc cung i vi dch v v t ai cho ton b nn kinh t v c bn l c nh thm ch c trong di hn. Tc iu chnh cng chm th cc quyt nh hin thi cng phi da vo cc iu kin tng lai v cc c tnh t sut trong tng lai.

Chng 9: Thng tin suy thoi ca th trng v vai tr ca chnh ph trong nn kinh t th trng
Phn tch cn bng tng qut v hiu qu kinh t
hu ht cc chng trc ta ch nghin cu nghin cu cc th trng ring l tch ri nhau. Nhng trng hp ph thuc ln nhau - iu kin mt h trng c th nh hng ti gi c v sn lng cc th trng khc, v mt hng ho l u vo sn xut ra mt hng ho khc, hoc v hai hng ho l b sung hay thay th cho nhau. Trong phn ny s gip chng ta thy phn tch cn bng tng th c s dng nh th no xem xt cc mi quan h ny. Chng ta s m rng khi nim hiu qu kinh t v bn n li ch kinh t ca cc th trng cnh tranh. Vy trc ht tng phn tch hiu qu kinh t bt u bng s trao i gia cc c nhn v cc nc. Sau s dng phn tch trao i ny xem hiu qu do mt nn kinh t tao ra c phi l cng bng khng?. Nu khng cng bng th chnh ph c th gip phn phi li thu nhp. Tip theo chng ta m t iu kin m nn kinh t phi tho mn sn xut v phn phi hng ho hiu qu. ng thi gii tch v sao h thng th trng

cnh tranh hon ho c th tho mn nhng iu kin v s thy v sao thng mi quc t t do c th m rng kh nng sn xut ca mt nc v lm cho ngi tiu dng c li hn.

1.1. Phn tch cn bng tng qut.

Khi xc nh gi c v lng cn bng ca mt th trng chng ta gi nh hot ng ca th trng c t hoc khng c nh hng n cc th trng khc. V d: Th trng la go c ph thuc vo th trng ca nhng sn phm c lin quan nh ng, u, khoai. Phn tch cn bng cc b nh th l hiu hnh vi ca th trng. Tuy nhin, mi quan h qua li ca th trng cng rt quan trng. V d nh s thay i gi ca mt hng ho c th nh hng n cu mt hng ho khc nu chng l hng ho b sung hay thay th, hay tng gi u vo ca mt x nghip c th lm cho gi th trng ca u vo ln u ra u tng. Trong phn tch cn bng tng qut th xc nh gi c v sn lng th trng cng mt lc v trc tip xem xt nhng tc ng phn hi. Tc ng phn hi l s iu chnh gi hoc sn lng ca mt th trng do nhng iu chnh gi v sn lng th trng c lin quan gy ra. Trong thc t, mt phn tch cn bng tng qut m nh gi c ton b nh hng ca mt s thay i gi trong th trng n tt c cc th trng khc l khng th thc hin c. V th cn hn ch trong hai hoc ba th trng c lin quan chc ch vi nhau thi. Hai th trng ph thuc ln nhau - S di chuyn n trng thi cn bng tng th. nghin cu s ph thuc ca cc th trng, chng ta xem xt th trng cnh tranh v cho thu bng a v v xem phim, ca nhc rp. Hay th trng ny c lin quan chc ch vi nhau v ngy cng nhiu ngi c u bng a nn phn ln ngi tiu dng s c s la chn gia xem phim nh v ra rp. Nhng thay i trong cc chnh sch lm gi nh hng n th trng ny th cng s tc ng n th trng kia v gy ra nhng tc ng phn hi n th trng ban u. Gi s v xem phim lc u l 6000 ng/1 v, th trng s cn bng ti im giao ca SM v DM. Th trng bng a gi lc ban u l 3000 ng /1 bng (a), th trng s cn bng ti im giao ca QV v PV. By gi gi s nh nc nh thu 1000 ng/v xem phim. nh hng ny c xc nh theo phng php cn bng cc b bng vic di chuyn ng cung v xem phim ln t SM SM*, iu ny lm cho gi v xem phim tng ln n 6350 ng v lng v bn c gim t QM QM*.

Hnh 9.1
C th phn tch th cn bng tng qut bng hai cch:

Xem xt nh hng ca thu nh vo v xem phim dn th trng bng a. Xem c nhng tc ng phn hi no t th trng bng a n th trng v xem phim khng. Thu nh vo v xem phim s lm nh hng n th trng bng a, v phim v th trng bng a l cc hng ho thay th cho nhau. Gi v cao hn dch chuyn ng cu bng hnh t Dv n DV. iu ny lm cho gi thu bng hnh tng t 3.000 ln 3.500 ng. Ta thy thu nh vo mt sn phm c th lm nh hng n gi v lng bn ca cc sn phm khc - iu m ngi lp chnh sch phi nh khi thit k cc chnh sch thu. i vi th trng phim: ng cu ban u ca phim c xy dng vi gi nh gi bng hnh khng i. Tuy nhin, khi gi thay i l 3.500 ng do cu v v xem phim s dch chuyn ln trn t DM n DM. Gi cn bng mi by gi l 6.75 ng ch khng phi l 6.35 ng, lng phim c xem tng t QM n QM. Vy phn tch cn bng cc b nh gi thp nh hng ca thu n gi v. Th trng bng hnh lin quan chc ch vi th trng phim n mc mun xc nh nh hng y ca thu, chng ta cn tin hnh phn tch cn bng tng th.
Cn bng tng qut:

S thay i trong gi v th trng phim s to tc ng phn ng n gi bng hnh, v n li tc ng n gi v xem phim v c tip din nh vy. Cui cng chng ta phi ng thi xc nh thu gi v lng cn bng ca c v xem phim v bng a. th cn bng c biu th bi giao im ca ng cn bng cung v cu v v xem phim (SM* v DM*) v im cn bng gi thu bng a c biu th trong hnh 9.1. l gi c cn bng tng qut xc ng v ng cung v ng cu trn th trng bng a c xy dng theo gi nh gi v xem phim l 6.820 ng v gi thu bng a l 3.500 ng. Ni cch khc c hai tp hp nhng ng biu din y u ph hp vi gi c

trn nhng th trng c lin quan, v chng ta khng c l do g cho rng cc ng th trng ny hoc th trng kia s dch chuyn thm na. Lu rng, ngay c khi chng ta ch quan tm n th trng phim th cng cn tnh n c th trng bng a khi xc nh tc ng ca thu nh vo v xem phim. Phn tch cn bng cc b nh gi thp nh hng ca thu, dn chng ta n kt lun rng thu s lm tng gi v xem phim t 6.000 ln 6.350 ng. Nhng cn bng tng th cho chng ta thy rng nh hng ca thu n gi v xem phim ln hn - gi s tng n 6820 ng. Phim v bng a l hai hng ho thay th. Cn i vi hng ho b sung, cn bng tng th s phng i nh hng ca thu. V d: Th trng xng v t thu ng vo xng s lm cho gi ca n tng ln, nhng iu ny cng lm cho cu v t gim, n lt n li lm gim cu v xng, lm cho gi xng gim xung mt cht.

1.2. Hiu qu trao i.

nghin cu khi nim hiu qu kinh t mt cch chi tit hn, ta hy bt u vi mt nn kinh t trao i, phn tch hnh vi ca ngi tiu dng m h c th trao i hng ho vi nhau. Gi s hai hng ho lc u c phn b sau cho c hai ngi tiu dng u c th lm li cho mnh bng cch trao i vi nhau. Mt s phn b hng ho hiu qu, khng ai c th c li m khng lm cho ngi kia b thit. Trong phn ny s ch ra ti sao trao i cng c li li dn n s phn b hng ho.
Li th thng mi.

Thng mi t nguyn gia hai ngi hoc hai nc l hai bn cng c li. Khi xem xt chi tit s thy trao i lm cho mi ngi c li nh th no? Phn tch ny da vo hai gi nh quan trng:

C hai ngi iu nm c s thch ca nhau. Vic trao i hng ho khng tn chi ph giao dch.

V d: X v Y c 10 n v thc phm v 6 n v qun o. Lc u X c 7 n v thc phm v 1 n v qun o, Y c 3 n v thc phm v 5 n v qun o. xc nh xem vic trao i gia X v Y c li khng, chng ta cn bit s thch ca h v qun o v thc phm. Gi s v X c nhiu qun o v t thc phm, nn t sut thay th bin ca thc phm cho qun o l 3 ( c 1 n v thc phm, Y s phi t b 3 n v qun o) v t sut thay th bin ca x l ( c 1 n v qun o,Y s phi t b 1/2 n v thc phm) Nh th th s trao i cng c li v X nh gi qun o cao hn Y, trong khi Y li nh gi thc phm cao hn X. c thm mt n v thc phm Y sn sng i n 3 n v qun o, nhng X s t b mt n v thc phm ly n v qun o. T l trao i thc t ph thuc vo qu trnh thng lng. Nhng kt qu c th l X s i mt n v thc phm ly mt lng bt k gia v 3 n v qun o t Y.

Gi s Y ngh i cho X mt n v qun o ly mt n v thc phm v X ng . C hai s cng c li, X s c nhiu qun o hn - th m X qu hn thc phm, Y s c nhiu thc phm hn. Khi m MRS ca nhng ngi tiu dng cn khc nhau th s c ch cho s trao i lm cho i bn cng c li v phn b ngun lc cn cha hiu qu th vic trao i s lm cho c hai ngi tiu dng cng c li. Vy t c hiu qu kinh t th MRS ca hai ngi tiu dng phi bng nhau. Kt qu ny cng ng khi c nhiu hng ho v nhiu ngi tiu dng. Mt s phn b hng ho l hiu qu khi cc hng ho c phn phi sao cho t sut thay th bin gia hai cp hng ho bt k l nh nhau i vi tt c ngi tiu dng.
S phn phi c hiu qu:

Mt v mua bn t A n B ( X b i 1F i ly 1C) lm cho c X v Y iu tho mn hn. Nhng liu B c phi l mt s phn phi c hiu qu hay khng? N tu thuc vo ch cc MRS ca X v Y c ging nhau hay khng, iu ny tu thuc vo hnh dng ng bng quan ca h.

Hnh 9.2
By gi chng ta hy xem xt ng bng quan ca X v Y qua s phn phi lc ban u A, ng biu din y c k hiu l: U1X v U1Y. dc ca ng bng quan X bng ca Y bng 3. Din tch chm chm trong gia hai ng bng quan biu th nhng cch c th c phn phi thc phm v qun o khin cho X v Y iu tho mn hn A hay n m t mi v mua bn hai bn cng c li.

Xut pht t A, mi cuc mua bn lm cho s phn phi ca cc sn vt di chuyn ra ngoi din tch chm chm lm cho mt trong hia ngi tiu dng y sa st i, v th khng th xy ra. Vic di chuyn t A n B l cng c li, nhng B khng l mt im c hiu qu v cc ng bng quan U2X V U2Y ct nhau, ngha l MRS ca X v Y khng ging nhau, s phn phi y l khng hiu qu. iu ny c ngha l nu mt v mua bn t mt s phn phi khng hiu qu lm c hai tho mn hn th s phn phi mi khng nht thit l c hiu qu. Nu t A li c thm mt v mua bn na, X trao i mt n v thc phm na c mt n v qun o v Y trao i mt n v qun o i ly mt n v thc phm ti im C. C, MRS ca hai ngi ging nhau nn ng bng quan ca h tip tuyn vi nhau y biu th mt s phn phi c hiu qu. Tuy nhin, y khng phi l kt qu duy nht c th c ca X v Y. N c th c khi di chuyn ti bt c im no trong din tch chm chm, c th t nhiu kt qu c hiu qu nh c th di chuyn t A n D (nu x mc c c hiu qu) ni ng bng quan U3X tip xc vi U3Y. D l mt s phn phi c hiu qu, d x thch D hn C, Y thch C hn D.
ng ng hp.

T s phn phi ban u c th t c nhiu s phn phi c th c hiu qu thng qua vic mua bn cng c li. tm tt c cc cch c th c hiu qu phn phi thc phm v qun o gia X v Y ta phi nhn vo tt c cc tip tuyn gia cc ng bng quan ca h.

Hnh 9.3
ng ng hp cho thy tt c nhng s phn phi m t khng th tin hnh mt v mua bn cng c li no. S phn phi y gi l phn phi c hu qu Pareto: Mt s phn phi c hiu qu pareto nu nh cc sn vt khng th c phn phi li lm cho ai khm kh hn m khng lm cho ngi khc sa st i. Ba im phn phi E, F, G trn hnh l nhng s phn phi c hiu qu Pareto, mc d mi im bao hm mt cch khc nhau phn phi qun o v

thc phm, v mt ngi khng th lm cho mnh khm kh hn m khng lm cho ngi khc sa st i. Mt khi chn mt im trn ng ng hp nh E, th khng cn cch no khc na di chuyn ti mt im khc trn ng ng hp ny m khng lm cho ngi khc sa st i. Hiu qu Pareto ni ln rng chng ta phi tin hng nhng v trao i tt c cng c li nhng khng cho bit v trao i no l tt nht.

1.3. Hiu qu sn xut.

By gi ta xem xt vic s dng c hiu qu u vo trong qu trnh sn xut. Gi nh tng s cung cp u vo l lao ng v vn cn thit sn xut hai sn phm: thc phm v qun o, v gi nh l ngi tiu dng s hu nhng u vo sn xut (c lao ng) c thu nhp do bn chng. Thu nhp y li c phn phi gia hai sn phm y.
Hiu qu u vo:

thy cc u vo c th c kt hp mt cch c hiu qu nh th no, ta phi tm nhng cch khc nhua kt hp cc u vo m ngi ta c th dng sn xut. phn phi u vo trong qu trnh sn xut c hiu qu k thut nu khng th nng cao u ra ca sn xut ny m khng lm gim u ra ca sn phm kia. Vi hai sn phm, hiu qu l quan trng v n hm ngha rng cc u vo y c phn phi trong sn xut hai sn phm y sao cho chi ph sn xut c ti thiu ho. V d: im A biu th u vo l 35 gi lao ng v 5 gi vn sn xut thc phm, 15 gi lao ng v 25 gi vn sn xut qun o. Cc u vo phn phi mt cch v hiu qu nu vic phn phi li chng lm cho mt hay hai sn phm c sn xut nhiu hn. Trn th im A r rng l v hiu qu, v bt c cch kt hp no kt hp u vo trong din tch gch cho u lm cho c thc phm v qun o c sn xut ra nhiu hn. Nu chng ta di chuyn t A n B bng cch chuyn mt s lao ng t sn xut thc phm sang sn xut qun o, v mt s vn t sn xut qun o sang sn xut thc phm. iu to ra mt lng thc phm nh c (50 n v) nhng mt lng qun o ln hn ( t 25 n 30 n v).
Cc im B v C l hai im phi hp c hiu qu.

Mi im trn ng OF v OC u c hiu qu. Mi im trong im y l mt tip tuyn ca hai ng ng lng. ng ng hp sn xut biu th tt c nhng t hp u vo c hiu qu k thut. Mi im nm trn ng ng hp sn xut u l v hiu qu v hai ng ng lng ct nhau.

Hnh 9.4
Bin gii nhng kh nng sn xut: Biu th nhng t hp khc nhau ca thc phm v qun o m ngi ta c th sn xut vi nhng u vo c nh l vn v lao ng. Mi im trn ng ng hp cng nh trn bin gii ca nhng kh nng sn xut m t mc sn xut mt cch c hiu qu ca c thc phm v qun o.

Hnh 9.5
Bin gii nhng kh nng sn xut nghing dn xung di v sn xut mt cch hiu qu nhiu thc phm hn ngi ta phi chuyn cc u vo t sn xut thc phm sang qun o lm h thp mc sn xut thc phm. Bin gii nhng kh nng sn xut l mt ng lm, tc nghing sn xut ca n tng ln hn khi nhiu thc phm hn c sn xut. Gi nh t l l bin i thc phm cho qun o l ln ca nghing bin gii mi im. MRT o s qun o phi b b i sn xut mt n v gia tng thc phm.

V d: B, MRT bng 1 v phi b i 1 n v qun o c mt n v gia tng thc phm. D, MRT = 2 v phi b i hai n v qun o c thm mt n v thc phm. Khi chng ta tng cng sn xut thc phm bng cch di chuyn dc theo bin gii nhng kh nng sn xut. m t hnh dng ca bin gii nhng kh nng sn xut v phng din cc chi ph sn xut. OF, ni phi gim rt t u ra qun o sn xut thm thc phm, chi ph sn xut thc phm l rt thp chi ph bin sn xut qun o l cao nn MRT thp th t l gia chi ph bin sn xut thc phm MCF v chi ph bin sn xut qun o MCC cng vy: MRT = MCF /MCC.
Hiu qu u ra:

mt nn kinh t c hiu qu, khng nhng phi sn xut cc sn phm vi mt chi ph ti thiu m cn phi sn xut cc sn phm trong nhng t hp ph hp vi s sn lng ca dn chng b tin ra mua chng. Mt nn kinh t ch sn xut u ra c hiu qu nu i vi ngi tiu dng: MRS = MRT Gi s MRT = 1 v MRS = 2, trng hp ny nhng ngi tiu dng sn lng t b hai n v qun o c mt n v thc phm, nhng chi ph c thc phm ch l mt n v qun o gim i. t hiu qu sn xut thc phm phi c gia tng sao cho MRS gim v MRT tng n khi hai t l ny bng nhau.

Hnh 9.6
y, chng ta t cc ng bng quan ca ngi tiu dng vo cng mt th vi ng kh nng sn xut trong hnh. Ch , C l im duy nht trn ng gii hn kh nng sn xut ti a ho c s tho mn ca ngi tiu dng. D tt c cc im trn ng gii hn kh nng sn xut u t hiu qu k thut, nhng khng phi tt c cc im trn u th hin vic

sn xut hiu qu nht trn quan im ngi tiu dng. ti tip im ca ng bng quan v ng gii hn kh nng sn xut, MRS v MRT bng nhau. Mt ngi lp k hoch c nhim v qun l mt nn kinh t, s gp vn kh khn. t c hiu qu phi t t sut chuyn i bin bng t sut thay th bin ca ngi tiu dng. Nhng nhng ngi tiu dng khc nhau c nhng s thch khc nhau v thc phm v qun o, nn ta cn xc nh cn sn xut thc phm v qun o mc no v phn phi mi loi s lng bao nhiu cho mi ngi tiu dng tt c ngi tiu dng u c MRS nh nhau? H thng th trng cnh tranh hot ng tt c th t c kt cc hiu qu nh vy vi chi ph tng i thp.

1.4. Ti sao cc th trng suy thoi.

Chng ta c th a ra cc l gii khc nhau v cc iu kin cn thit c hiu qu kinh t. Th nht, nhn mnh vo hot ng ca th trng cnh tranh, phi m bo tho mn cc iu kin tin quyt c cnh tranh, nh cc ngun lc c phn b c hiu qu. Th hai, nhn mnh rng nhng iu kin tin quyt c cnh tranh l rt kh m bo, phi tp trung vo cch thc gii quyt nhng suy thoi ca th trng. Cc th trng cnh tranh tht bi do bn yu t: sc mnh th trng, thng tin khng hon ho, cc ngoi ng v hng ho cng cng.
Sc mnh th trng.

Tnh hiu qu pht sinh khi ngi sn xut hoc ngi cung cp cc yu t u vo c sc mnh th trng. V d: gi s mt ngi sn xut sn phm c sc mnh c quyn. Ngi ny s chn mc sn lng m doanh thu bin bng chi ph bin, v bn t sn phm hn vi mc gi cao hn th trng cnh tranh. Mc sn lng thp hn ngha l chi ph bin ca vic sn xut thc phm thp hn, trong khi cc u vo sn xut c gii phng ra s c phn b li sn xut qun o, lm cho chi ph sn xut bin ca n s tng, t sut chuyn i bin s gim v MRTFC = MCF/ MCC.
Thng tin khng hon ho.

Nu ngi tiu dng khng c thng tin chnh xc v gi th trng hoc cht lng sn phm, th h thng th trng s khng hot ng hiu qu. Vic thiu thng tin c th lm cho ngi sn xut cung cp qu nhiu mt vi sn phm v qu t nhng sn phn khc. Trong nhng trng hp khc, mt s ngi tiu dng c th khng mua nhng sn phm khc d cho s c li nu mua, trong khi mt s ngi tiu dng khc li mua nhng sn phm lm cho h b thit. V d: ngi tiu dng c th mua nhng vin thuc gim cn, nhng ch thy rng nhng vin thuc khng c gi tr y hc. Cui cng thiu thng tin c th ngn khng cho mt s th trng xut hin. V d, khng th mua nhng loi bo him nht nh v ngi cung cp dch v bo him thiu thng tin tho ng v vic i tng no s gp ri ro.Mt trong nhng vng mc v cc thng tin ny c th dn n s phi hiu qu ca th trng cnh tranh.
Cc ngoi ng.

H thng gi hot ng hiu qu v gi c th trng chuyn ti thng tin n c ngi sn xut v ngi tiu dng. Tuy nhin, i khi gi th trng khng phn nh ht c nhng hot ng ca ngi sn xut hoc ca ngi tiu dng. C cc ngoi ng khi mt hot ng sn xut hoc tiu dng c nh hng gin tip n cc hot ng sn xut hoc tiu dng khc m khng c phn nh trc tip trong gi th trng. Cc ngoi ng c s dng v cc tc ng n ngi khc u pht sinh bn ngoi th trng. V d: Gi s rng nh my sn xut thp cht thi xung sng, lm cho mt khu gii tr h lu khng cn dng bi li v cu c c na. Cc ngoi ng v nh my sn xut thp khng chu chi ph thc ca vic thi nc v v th to ra qu nhiu nc thi trong sn xut thp ca mnh. iu ny gy ra s phi hiu qu u vo. Nu cc ngoi ng xut hin trong ton ngnh th gi thp s thp hn gi khi chi ph sn xut phn nh c chi ph nhim. Do , qu nhiu thp s c sn xut ra, v s c s phi hiu qu u ra.
Hng ho cng cng.

Hng ho cng cng l hng ho c cung cp vi gi r cho nhiu ngi tiu dng, nhng khi hng ho c cung cp cho mt s ngi tiu dng th rt kh ngn cm nhng ngi khc khi vic tiu dng n. Nh vy, th trng cung cp qu t hng ho cng cng, chnh ph i khi gii quyt vn ny bng cch trc tip cung cp hng ho hoc lm thay i ng c i vi cc hng t nhn sn xut n. Nhng th trng c thng tin khng cn xng Trong hu ht cc chng trc chng ta gi nh rng ngi tiu dng v nhng nh sn xut iu c nhng thng tin y v cc bin s kinh t c lin quan n s la chn m h phi a ra. By gi chng ta xt iu g s xy ra khi mt s ngi c c thng tin nhiu hn mt s ngi khc - ngha l c tnh trng thng tin khng cn xng. Thng tin khng cn xng l mt c tnh ca tnh hung kinh doanh. Ngi bn mt sn phm bit nhiu v cht lng ca n hn ngi mua, nhng ngi lm cng thng nm r k nng v kh nng ca bn thn h hn ngi ch. Chng ta hy bt u bng vic xem xt mt tnh hung m trong nhng ngi bn mt loi sn phm c c nhiu thng tin v cht lng sn phm hn ngi mua.Thng tin khng cn xng ny s dn n tht bi ca th trng nh th no, ngi bn c th trnh c mt s vn ny sinh t tnh trng thng tin khng cn xng ny bng cch pht cho nhng ngi mua tim nng cc tn hiu v cht lng ca h. Bo hnh sn phm l mt hnh thc m bo rt hu ch khi ngi mua nm c thng tin t hn ngi bn.

2.1. Bo him.
Ti sao nhng ngi trn 65 tui rt kh khn khi mua bo him mc d ph bo him c bng bao nhiu? V nhng ngi gi thng c xc xut bnh nng cao hn nhng ngi tr rt nhiu, nhng ph bo him khng tng

phn nh ng mc ri ro cao hn . L do chnh l c tnh trng thng tin khng cn xng. Nhng ngi mun mua bo him nm c tnh trng sc kho chung ca h r hn bt c mt cng ty bo him no, d cng ty c yu cu gim nh sc kho. S c hin tng lc chn ngc. Do nhng ngi m au thng mun bo him nhiu hn nn t l ngi au m trong tng s ngi mua bo him s tng ln. Vic ny buc ph bo him phi tng, c nhiu ngi kho mnh s nhn ra rng h t c kh nng bnh v la chn khng mua bo him. iu ny tip tc lm tng t l ngi au m, lm ph bo him phi tng cao v c nh vy cho n khi gn nh tt c nhng ngi mun mua bo him iu l nhng ngi hay m au. Ti , vic bn bo him khng cn sinh li na. S la chn ngc c th lm cho th trng bo him vp phi nhiu kh khn. Gi s mt cng ty bo him mun tin hnh bo him cho mt s kin c th nh mt tai nn t dn n nhng tn tht v ti sn. Cng ty s chn ra nhm khch hng mc tiu nh ngi tui 25, n s c tnh tn sut xy ra tai nn trong nhm ny. Mt s ngi xc sut b tai nn l nh, i vi mt s khc th xc sut b tai nn l cao. Nu cng ty bo him khng th phn bit c gia ngi c mc ri ro cao v nhng ngi c mc ri ro thp th n s nh ra mt mc ph cho tt c mi ngi tng ng trong vi mc ri ro trung bnh. Vi thng tin tt hn, mt s ngi s la chn khng mua bo him, trong khi mt s khc th s mua bo him. iu ny lm tng mc xc sut gp tai nn ca nhng ngi mua bo him tai nn ln trn mc trung bnh, buc cng ty bo him phi tng mc ph bo him ca mnh. Trong trng hp cc oan, ch c nhng ngi chc chn s phi chu tn tht mi chn mua bo him, s lm cho vic bn bo him s tr thnh khng thc hin c. Nhng tht bi ca th trng a n vai tr ca chnh ph. i vi bo him y t, chnh ph s a ra nhng lp lun ng h, hoc cc hnh thc bo him y t khc ca nh nc dnh cho ngi cao tui. Bng vic cung cp dch v bo him cho tt c nhng ngi trn 65 tui xo c vn la chn ngc.

2.2. Th trng xe c.
Gi s c hai loi xe c em bn - xe cht lng cao v xe cht lng thp, v ngi bn ln ngi mua u c th bit xe no thuc loi no. Trn thc t, ngi bn mt chic xe dng ri bit cht lng ca n r hn l mua. Ta hy xem xt iu g s xy ra nu ngi bn bit r cht lng xe m ngi mua khng bit. Ban u, ngi mua ngh rng chic xe h mua c cht lng cao, v th khi mua ngi mua s coi mi chic xe iu c cht lng trung bnh. ng cu ca loi xe c cht lng trung bnh nm di ng cu xe c cht lng cao v nn trn ng cu xe c cht lng thp. Khi ngi mua bt u nhn ra rng hu ht cc loi xe em bn u c cht lng thp, cu ca h s thay i vi nhn nh rng trung bnh cc loi xe em bn c cht lng h thp n trung bnh. C cu cc loi xe c bn s thay i, c th nghing mnh v pha cc loi xe c cht lng thp. Kt

qu l ng cu dch chuyn nhiu hn v phi bn tri. S dch chuyn ny s tip tc cho n khi ch c xe cht lng thp c bn.Ti im , gi th trng s qu thp khin khng cn mt chic xe cht lng cao no c th c em bn, do ngi mua gi nh rng bt c chic xe no m h mua u c cht lng thp. ch l mt tnh hung cc oan, thc t th trng s t c trng thi cn bng ti mc gi thch hp c mt s xe cht lng cao s bn c. Nhng t l xe cht lng cao thp hn so vi khi ngi mua c th phn bit c cht lng xe trc khi mua. l l do v sao mt chic xe mi cn rt hon ho m phi bn vi gi thp hn nhiu so vi s tin mua c n. Do c tnh trng thng tin khng cn xng, hng ho cht lng thp s loi b hng ho c cht lng cao ra khi th trng.
ngha ca tnh trng thng tin khng cn xng:

Qua v d trn ta thy tnh trng thng tin khng cn xng dn n nhng tht bi trong th trng nh th no. Trong mt th gii l tng gm cc th trng hot ng hon ho th ngi tiu dng s c kh nng la chn nhng chic xe c cht lng thp v nhng chic xe c cht lng cao. Mt s ngi s la chn xe c cht lng thp v gi r, trong khi mt s ngi khc s tr gi cao hn mua xe cht lng cao. Tuy nhin, trn thc t ngi tiu dng khng th d dng xc nh cht lng ca cc loi xe cho n khi h mua c n, v vy gi ca nhng chic xe dng ri thng gim v xe cht lng cao vn b loi khi th trng.

2.3. Thng tin khng cn xng trong th trng lao ng.

Th trng lao ng l cnh tranh, tt c nhng ngi mun lm vic iu tm c vic lm c mc lng bng sn phm bin ca h. Tuy nhin t l tht nghip cn rt ln, mc d mi ngi vn ang tch cc tm kim vic lm. C nhng ngi tht nghip mun lm vic cho d mc lng thp hn mc lng ca nhng ngi ang lm vic nhn c. L thuyt mc lng hiu qu c th gii thch c s tn ti ca nn tht nghip v s phn chia cc mc lng. Chng ta xc nh nng sut lao ng da trn nng lc ca cng nhn v u t vn c ca x nghip. M hnh mc lng hiu qu cho thy nng sut lao ng ph thuc vo mc lng c tr. M hnh ny c cc nh kinh t gii thch nh sau: nng sut lao ng ca cng nhn ph thuc vo nhng l do lin quan n dinh dng. Nhng ngi cng nhn c tr lng cao hn c th mua c thc n nhiu hn, ngon hn, v vy s kho mnh hn v c kh nng lm vic cao hn. Hay gii thch theo m hnh cng nhn trn vic. Do vic gim st nhng ngi cng nhn rt tn km v c th khng thc hin c nn cc x nghip thng c thng tin khng chnh xc v nng sut lao ng ca cng nhn. M hnh cng nhn trn vic gi nh rng cc th trng l cnh tranh hon ho nhng cng nhn c nng sut lm vic bng nhau s nhn c nhng mc lng nh nhau. Khi c thu h c th lm vic rt nng sut hoc mt cch u oi. Do hn ch thng tin v cung cch lm vic ca h nn nhng ngi cng nhn vn khng b ui vic v s trn vic.

C th nh sau: Nu mt x nghip tr cho cng nhn mnh mt mc lng cn bng th trng w* th h s c ng c trn vic. Ngay khi h b bt qu tang b ui vic, th h cng c th c thu ngay nhng cng ty khc vi mc lng tng t.V th s e do ui vic khng gy p lc cho ngi cng nhn, nn h khng c ng c lm vic c nng sut. cng nhn khng c ng c trn vic, x nghip phi tr cho cng nhn mt mc lng cao hn, m vi mc lng ny nu cng nhn b thi h phi i mt vi s gim st tin lng. Khi s khc bit v tin lng ln buc h phi lm vic c hiu qu v x nghip ny s khng c vn v trn vic. Mc lng m ti s trn vic khng xy ra l mc lng hiu qu. Cc ngoi ng v hng ha cng cng Cc ngoi ng - nh hng ca cc hot ng sn xut v tiu dng khng c phn nh trong th trng, hng ho cng cng - hng ho em li li ch cho tt c ngi tiu dng, nhng th trng hoc khng cung cp hoc cung cp khng y . Cc ngoi ng v hng ho cng cng l nhng nguyn nhn quan trng ca tnh trnh suy thoi th trng v lm ny sinh nhiu vn chnh sch quan trng. Khi c cc ngoi ng th gi hng ho khng nht thit phn nh ng gi tr x hi ca n. V th, cc x nghip sn xut qu nhiu hoc qu t lm th trng to ra l phi hiu qu. Hy bt u bng vic m t cc ngoi ng v phn tch r chng chng gy ra tnh phi hiu qu nh th no, v nh gi cc gii php khc phc; mt s gii php chnh l s iu tit ca chnh ph, s khc da vo s tho thun gia cc c nhn hoc quyn hp php ca nhng ngi b gy thit khiu kin nhng ngi gy ra cc ngoi ng. Phn tch hng ho cng cng - chi ph bin ca vic cung hng ho cho ngi tiu dng tng thm bng khng, mi ngi khng th loi tr khi vic tiu dng hng ho . cn phn bit hng ho kh c th c cung cp t nhn vi nhng hng ho c th cung cp qua th trng. Cc ngoi ng Cc ngoi ng c th pht sinh gia nhng ngi sn xut vi nhau, gia nhng ngi tiu dng vi nhau v gia ngi tiu dng vi ngi sn xut. Cc ngoi ng c th l tiu cc- khi hnh ng bn ny gy ra chi ph cho bn kia, hoc tch cc - khi hnh ng bn ny em li li ch cho bn kia. V d: Cc ngoi ng tiu cc xy ra khi mt nh my luyn kim thi cht thi xung dng sng m ng dn vng h lu da vo kim sng hng ngy. Cng nhiu cht thi thi ra th c nh c s cng t i. X nghip khng c ng c tnh n chi ph ngoi sinh gy ra vi nhng ng dn khi ra quyt nh sn xut ca nh my. Cc ngoi ng tch cc xy ra khi ngi ch nh sn li ngi nh ca mnh v chm sc mt vn cy cnh hp dn. Tt c nhng ngi hng xm u c li t hot ng ny, nhng quyt nh sn li cn nh v to phong cnh ngi ch nh khng tnh n cc li ch ny.
Cc ngoi ng tiu cc v tnh phi hiu qu.

V cc ngoi ng khng phn nh trong th trng nn chng ta khng thy c nguyn nhn gy ra tnh phi hiu qu kinh t. Chng ta tip tc phn tch v d nh my luyn kim thi cht thi xung sng. Gi nh rng tt c cc nh my luyn kim u gy ra cc ngoi ng tng t, cc x nghip c hm sn xut vi cc u vo c kt hp theo mt t l c nh, khng th thay i cc kt hp u vo ca mnh. nhim ch c th gim xung bng cch gim sn lng. Ta phn tch theo hai bc:

Khi ch mt nh my luyn kim gy nhim. Tt c cc nh my luyn kim u gy nhim theo cng mt cch.

Gi thp l P1 ti giao im ca ng cung v ng cu. ng MC l chi ph bin ca mt x nghip in hnh, x nghip s ti a ho li nhun bng cch sn xut q1, chi ph bin bng gi. Khi sn lng ca mt x nghip thay i chi ph ngoi sinh gy ra cho ng dn vng h lu cng thay i c biu th bng ng chi ph ngoi sinh bin MEC. ng ny dc ln i vi hu ht cc dng nhim, v khi hng sn xut thm mt sn lng v x thm cht thi xung sng th nhng thit hi tng thm i vi ngnh nh c cng tng ln.

Hnh 9.7
Sn lng hiu qu l gi bng chi ph bin ca sn xut - chi ph bin ca sn xut cng chi ph ngoi sinh bin ca vic x thi. ng chi ph x hi bin c xc nh bng cch cng chi ph bin v chi ph ngoi sinh bin ti mi mc sn lng (MSC = MC + MEC). ng chi ph x hi bin MSC ct ng gi mc sn lng q*. Khi c mt nh my thi cht thi xung sng nn gi th trng ca sn phm l khng i. Khi tt c cc nh my luyn kim iu thi cht thi ca n xung sng, ng chi ph bin MC1 l ng cung ca ngnh. Chi ph ngoi sinh bin tng ng vi sn lng ca ngnh MEC1 c xc nh bng cch cng chi ph bin ca tng ngi b gy thit mi mc sn lng. ng MSC1 biu th tng ca chi ph sn xut bin v chi ph ngoi sinh bin ca tt c cc hng luyn kim. Do : MSC1 = MC1 + MEC1 Khi c cc ngoi ng, mc sn lng ca ngnh c hiu qu khng? Nh hnh v ta thy, mc sn lng hiu qu ca ngnh l mc sn lng m ti li ch bin ca mi n v sn lng tng thm bng chi ph bin ca x hi. ng cu biu th li ch bin ca ngi tiu dng, nn sn lng iu qu l Q*, t ti giao im ca ng chi ph x hi bin MSC1v ng cu D. Mc sn lng cnh tranh ca ngnh l Q1, t ti giao im ca ng cu v ng MC1. Sn lng ca ngnh l qa cao. Mi n v sn lng s gy mt lng cht thi nht nh cn thi ra. Khi xem xt nhim ca mt x nghip hay c ngnh th tnh phi hiu qu kinh t vn l tnh trng sn xut qu nhiu gy nhiu cht thi th xung sng. Nguyn nhn ny l do vic nh gi sn phm khng chnh xc. Gi sn phm trong hnh 9.7b l thp n ch phn nh chi ph t nhn bin ca vic sn xut ch khng phi l chi ph x hi bin ca x nghip. Gi phi tr i vi x hi ca tnh phi hiu qu ny l g? Vi mi n v sn xut cao hn Q*, ci gi i vi x hi l phn chnh lch gia chi ph x hi

bin v li ch bin. Do , tng chi ph x hi c biu hin l chnh lch gia chi ph x hi bin v li ch bin. Tng chi ph x hi c biu th trn hnh l tam gic gch cho, gii hn bi MSC1, D, v sn lng Q1. Cc ngoi ng gy ra tnh phi hiu qu c trong ngn hn v di hn. Cc x nghip gia nhp vo ngnh cnh tranh khi gi sn phm cao hn chi ph trung bnh, v ra khi ngnh khi gi thp hn chi ph trung bnh. Trong cn bng di hn, gi bng chi ph trung bnh di hn. Khi c cc ngoi ng tiu cc, chi ph sn xut trung bnh ca t nhn thp hn chi ph trung bnh ca x hi. Do , mt s x li trong ngnh s hiu qu hn khi chng ri b ngnh. Nh vy, cc ngoi ng tiu cc khuyn khch qu nhiu x nghip li trong ngnh.
Cc ngoi ng tch cc v tnh phi hiu qu.

Cc hiu ng cng c th gy ra sn xut qu t nh sa nh, to vn cy cnh.

Hnh 9.8
Trc honh biu th mc u t ca ch nh vo vic sa nh v ci to vn cy cnh. Chi ph bin ca sa nh biu th chi ph ca sa cha khi tin hnh cng vic chnh trang l ng nm ngang v chi ph ny khng b nh hng bi khi lng cng vic sa cha. ng cu biu th li ch t nhn ca vic sa cha i vi ch nh. Ch nh quyt nh u t q1 vo vic sa nh. Nhng vic sa li nh to ra li ch ngoi sinh i vi nhng ngi hng xm, biu th bng ng li ch ngoi sinh bin MEB. v d ny ng MEB dc xung v mc sa cha nh th li ch bin ln nhng gim dn khi khi lng cng vic sa cha tng ln. Li ch x hi bin c tnh bng cch cng li ch t nhn bin v li ch ngoi sinh bin ti mi mc sn lng. MSB = D + MEB. mc sn lng hiu qu q* li ch x hi bin ca vic sa nh thm bng chi ph bin ca vic sa nh , c xc nh bi giao im ca ng MSB v MC. Tnh hiu qu ny ny sinh do ch nh khng c hng tt c li ch t vic u t ca mnh. Do o, gi P1 l qu cao, khng khuyn khch ngi ny u t vo vic sa

nh m x hi ang mong mun. Gi p* thp hn l cn thit khuyn khch mc cung hiu qu q*. Mt v d khc l gi s mt x nghip thit k mt sn phm mi. Nu thit k c cp bng sng ch th x nghip c th thu c li nhun ln t vic sn xut v bn sn phm . Nhng nu thit k b cc x nghip khc nhi ging th h c th cnh tranh lm gim mt mt phn li nhun ca x nghip pht minh ban u. Do , li ch cho vic pht minh ny cn rt nh, v th trng c xu hng u t khng tng xng cho cng tc ny. Cch sa cha cc suy thoi ca th trng Tnh phi hiu qu kinh t pht sinh t cc ngoi ng c th c khc phc nh th no? Nu nhng x nghip gy ra cc ngoi ng c cng ngh sn xut i hi cc kt hp u vo theo t l c nh th ch c th gim bt cc ngoi ng bng cch khuyn khch cc hng sn xut t hn. iu ny c th thc hin thng qua vic nh th vo sn lng. Xem xt mt x nghip bn sn phm trn th trng cnh tranh, khi x nghip x ra cht thi gy tn hi cho cht lng khng kh xung quanh, x nghip c th gim bt lng kh thi nhng phi tn chi ph.

Hnh 9.9
Trc honh biu th mc x thi ca nh my, mc x thi 26 n v tng ng vi sn lng ti a ho li nhun ca x nghip. ng MSC biu th chi ph x hi ca vic x thi. ng ny biu th thit hi tng ln khi mc x thi ca nh my tng, tng ng vi ng MEC. ng MEC dc ln v chi ph bin ca cc ngoi ng cao hn khi lng cht thi c x ra nhiu hn. ng MAC l chi ph bin ca vic gim thi. N cho bit chi ph tng thm ca mt x nghip khi phi lp t thit b kim sot nhim. ng ny dc xung v chi ph bin ca vic gim thi thp khi mc gim nh, v cao khi mc gim cao.

Mc thi hiu qu, 12 n v din ra ti im E*. chi ph x hi bin ca vic x thi bng chi ph bin ca vic gim thi. Ti E*, tng chi ph gim thi ca x nghip v chi ph x hi l ti thiu. Chng ta khuyn khch x nghip gim thi n E* theo ba cch: chun thi, ph x thi v giy php x thi c th chuyn nhng c.
Chun thi:

Chun thi l gii hn hp php v mc thi m cc x nghip c php x ra. Nu x nghip x qu gii hn th c th b pht tin, thm ch truy cu trch nhim hnh s. Chun thi m bo x nghip sn xut hiu qu. X nghip chp hnh chun thi bng cch lp t thit b gim thi. Chi ph gim thi tng ln lm cho chi ph trung bnh ca x nghip tng ln. Cc x nghip s thy c li khi gia nhp ngnh nu gi sn phm ln hn chi ph sn xut trung bnh cng thm chi ph gim thi - l iu kin hiu qu i vi ngnh.

Hnh 9.10
Ph x thi:

Ph x thi l mc ph s thu trn mi n v cht thi x nghip x ra. Ph x thi l 3 ngn s to ra hnh vi hiu qu ca x nghip nh hnh 9.10 trn. Vi mc ph ny, x nghip ti thiu ho chi ph bng vic gim thi t 26 xung 12 n v. Ch , n v th nht c th gim vi chi ph rt thp (gim t 26 xung 25). V th x nghip c th trnh khng tr mc ph 3 ngn ng mt n v m khng tn km. Thc t, vi tt c cc mc thi ln hn 12 n v, chi ph gim thi bin nh hn mc ph x thi, do x nghip s thch tr ph hn l tip tc gim thi. V th, tng chi ph m x nghip phi tr l din tch hnh ch nht nm di ng MAC v bn phi mc E = 12. Chi ph ny t hn mc ph m x nghip s tr nu khng gim thi mt cht no.
Chun thi v ph x thi.

C s khc nhau gia chun thi v ph x thi khi cc nh hoch nh chnh sch c thng tin khng y v khi vic iu tit mc thi ca x nghip l tn km. hiu s khc nhau ny, chng ta hy gi nh rng v chi ph hnh chnh tn km nn c quan iu tit mc thi phi t ra cng mt mc chun cho c cc x nghip.

Hnh 9.11
Trc ht chng ta kho st trng hp l ph. V d c hai x nghip gn nhau, do chi ph l ca x hi v x thi l nh nhau bt k x nghip y c gim mc thi ca h hay khng. V hai x nghip y c qu trnh sn xut khc nhau c cc chi ph khc nhau lm gim mc thi nn cc ng chi ph l x thi ca h khng ging nhau. Trn hnh v cho thy ti sao ngi ta li a thch cc l ph x thi hn cc chun mc. MAC1 v MAC2 l ng chi ph l th hin s gim chi ph ca x nghip y. Ban u, mi x nghip to ra 14 n v x thi, gi d chng ta mun lm gim xung cn tng cng l 14 n v. Cch r nht lm vic y l i x nghip 1 gim mc x thi 6 n v v x nghip 2 gim mc x thi 8 n v. Vi mc gim c hai c mc chi ph l l lm gim l 3 ngn. iu g s xy ra nu c quan iu tit i hi c hai x nghip u phi gim 7 n v x thi. Trong trng hp ny, chi ph l lm gim ca x nghip 1 tng 3000 ng ln thnh 3750 ng, chi ph l lm gim ca x nghip 2 gim t 3000 ng cn 2500 ng. y khng l mt iu kin ti thiu ho chi ph, v x nghip 2 c th gim mc x thi mt cch r hn x nghip 1. Ch khi no chi ph l lm gim ca hai hng ny bng nhau th cc mc x thi mi gim c 14 n v vi mt chi ph ti thiu. By gi th ta c th thy ti sao chi ph x thi li u vit hn chun thi. Vi chi ph x thi l 3000 ng, x nghip 1 s gim i 6 n v v x nghip 2 s gim i 8 n v. y l kt qu hiu qu. Ngc li, vi chun thi, x nghip 1 s chu chi ph gim thi b sung l din tch nm gia mc 7 v 8 n v thi. X nghip 2 chu chi ph gim thi thp hn c th hin bng din tch nm gia mc 6 v 7 n v. Chi ph gim thi bin ca x nghip 1 ln hn chi ph bin gim thi ca x nghip 2. Do , ph x thi t cng mt mc thi nh mc chun thi ng thi i vi cc x nghip, nhng vi chi ph thp hn. Ni chung, cc chi ph c th c u thch hn chun mc v nhiu l do.Th nht, trong khi chun thi c n nh nh nhau cho tt c cc x nghip th ph t c cng mt mc gim thi nhng vi chi ph thp hn. Th hai, ph to cho x nghip mt ng c mnh m lp c thit b mi, cho php x

nghip gim thi thm ch cn nhiu hn na. Nu chun mc thi i hi mi x nghip phi gim 6 n v x thi t 14 cm 8. X nghip 1 s cn nhc lp t nhng phng tin x thi mi khin cho chi ph l lm gim ca x nghip thp xung, t MAC1 xung MAC2. Nu thit b l tng i khng tn km, x nghip s lp t n v thit b y s h thp chi ph p ng chun mc. Khi c l ph x thi, chi ph lm gim ca x nghip khng ch thp hn lm gim 6 n v u m cm r hn lm gim 2 n v na. ng chi ph bin ca x hi dc xung, trong khi ng li ch bin tng i thoi. Ph x thi hiu qu l 8000 ng. Gi x, v thng tin c hn nn mc ph thp hn, 7000 ng c t ra. V ng MAC thoi nn lng thi ca x nghip s tng t 8 n 11 n v. iu ny lm gim chi ph thi ca x nghip i i cht, nhng ng MSC dc ln n gy ra chi ph x hi tng thm ng k. Phn tng trong chi ph x hi tr phn tit kim trong chi ph gim thi l ton b tam gic ABC.
By gi kho st trng hp chun mc.

Chun hiu qu l 8 n v, nhng gi s chun c ni lng t 8 ln 9 n v, s lm tng chi ph x hi v gim chi ph thi ging nh trn. Nhng phn tng rng trong chi ph x hi l tam gic ADE nh hn ng k so vi trc.

Hnh 9.12
Khi ng chi ph x hi bin tng i dc v ng chi ph gim thi bin tng i thoi th chi ph ca vic khng gim thi l cao, chun c thch hn ph. Vi thng tin y , chun to ra mt s chc chn hn v mc thi nhng khng chc chn v chi ph gim thi. Ph to ra s chc chn v chi ph gim thi nhng li khng chc chn v mc gim thi. V th chnh sch no c thch hn cn ph thuc vo bn cht ca s khng chc chn v dng ca cc ng chi ph.
Giy php x thi chuyn nhng c.

Nu chng ta mun x thi nhng v nhiu th khng chc chn, nn chng ta khng mun da vo ph x thi. Mun trnh vic p t chi ph cao cho cc x nghip gim thi nhiu nht bng cch s dng giy php cht thi chuyn

nhng c. Vi cch ny, mi x nghip phi c giy php nu mun x thi, giy php qui nh chnh xc lng cht thi m mi x nghip c php x ra, x nghip no x thi m khng cn giy php th s b pht tin nng. Giy php s c phn b gia cc x nghip, s giy php c xc nh t mc x thi ti a hiu qu. Giy php ny c th chuyn nhng c - c th mua bn trn th trng. Trong h thng giy php x thi chuyn nhng c, cc x nghip t c kh nng gim thi nht s phi mua giy php. V d hai x nghip v d trong hnh 9.11 c cp giy php x thi ti a l 7 n v. X nghip 1, vi chi ph gim thi bin tng i cao, s tr 3750 ng mua giy php x mt n v cht thi, nhng gi tr ca giy php i vi x nghip 2 ch l 2500 ng. V th x nghip 2 s bn giy php ca mnh cho x nghip 1 vi gi trong khong t 2500 n 3750 ng. Nu c cc x nghip v cc gip php th th trng cnh tranh v giy php s c hnh thnh. im cn bng th trng gi giy php bng chi ph gim thi ca tt c cc x nghip, nu khng x nghip s mua thm giy php l c li hn. Mc thi chnh ph chn s t mc chi ph thp nht. Cc x nghip c ng chi ph gim thi bin tng i thp s gim thi nhiu nht, nhng x nghip c chi ph gim thi bin tng i cao s mua thm giy php v gim thi t nht. Cc giy php gim thi chuyn nhng c to ra mt th trng cho cc ngoi ng. Nhng kh nng mua bn giy php x thi cho php vic gim thi c th t vi mc chi ph thp nht nh h thng ph. Ngoi ng v quyn s hu S iu tit ca chnh ph c th khc phc c nhng s phi hiu qu do cc ngoi ng. Ph x thi v giy php thi c th chuyn nhng c tc dng v chng lm thay i ng c ca x nghip, buc x nghip phi tnh n chi ph ngoi sinh m n gy ra. Nhng iu tit ca chnh ph khng phi l cch duy nht x l cc ngai ng. Trong mt s tnh hung s phi hiu qu c th b loi tr thng qua s thng lng gia nhng bn chu nh hng, hoc bng mt h thng php l m cc bn c th khiu kin i bi thng cho nhng thit hi m mnh phi gnh chu.
Quyn s hu.

Quyn s hu l cc quy nh php l m t ci m mi ngi hoc cc x nghip c quyn lm vi ti sn ca h. V d mt ngi c quyn s hu i vi t ai ca mnh h c quyn xy dng hoc bn n hay cho thu m khng s s can thip ca nhng ngi khc. Gi nh nh my luyn kim c quyn s dng con sng x thi, cn ng dn khng c quyn s hu ngun nc c t do nhim ny. T x nghip khng c ng c a nhng chi ph ca cht thi vo trong nhng tnh ton sn lng ca nh my, hay x nghip ngoi ho chi ph pht sinh t vic x thi. Gi s ng dn c quyn s hu dng sng - c quyn v ti sn

i vi nc sch. Khi , h c th yu cu x nghip tr tin c x thi. X nghip phi ngng sn xut hoc chp nhn tr chi ph cho x thi. Cc chi ph ny c ni ha s t c s phn b hiu qu cc ngun lc.
Thng lng v hiu qu kinh t.

Hiu qa kinh t c th t c m khng cn s can thip ca chnh ph khi cc ngoi ng nh hng n mt s t bn v khi quyn s hu c xc nh r. V d cht thi ca nh my luyn kim lm gi li nhun ca ng dn, nh my c th lp mt h thng nc lc gim thi ca nh my mnh, hoc ng dn c th tr tin lp t h thng x l nc. Bng 9.1 Bng li nhun cho cc cch x thi khc nhau. n v tnh: triu ng

Li nhun ca nh my Khng c h thng lc, khng c nh my x l. C h thng lc, khng c nh my x l. Khng c h thng lc, c nh my x l. C h thng lc, c nh my x l. 50 30 50 30

Li nhun ca ng dn 10 50 20 30

Tng li nhun 60 80 70 60

Gii php hiu qu s ti a ho li nhun chung ca nh my v ng dn. iu ny xy ra khi nh my lp t mt h thng lc v ng dn khng xy dng mt nh my x l nc. Gi s, nh my c quyn x cht thi xung sng. Lc u li nhun ca ng dn l 10 triu ng v ca nh my l 50 triu ng. Bng vic lp t nh my x l nc, ng dn c th tng li nhun ca mnh ln 20 triu ng, li nhun chung khng c s hp tc l 70 triu ng. Tuy nhin, ng dn sn sng tr cho nh my trn 30 triu ng lp t h thng nc lc. V nh my ch mt 20 triu li nhun do lp t h thng lc, nn n sn sng lm nu c nhiu tin hn phn b p chi ph cho n. Ci c i vi hai bn nh hp tc trong trng hp ny bng 10 triu ng ( 30 triu li ch tng thm t ng dn tr cho 20 triu chi cho h thng lc). Gi s nh my v ng dn ng chia u ci li bng cch bt nh dn tr cho nh my 25 triu lp t h thng lc. Gii php thng lng ny t c kt cc hiu qu. Trn ct quyn x thi chng ta thy rng khi khng c s hp tc ng dn thu c li nhun l 20 triu v nh my l 50 triu. Khi c s hp tc li nhun ca c hai bn tng thm 5 triu.

Gi s, ng dn c quyn c hng nc sch, nn i hi nh my phi lp t h thng lc. Nh my thu c li nhun 30 triu v ng dn c 50 triu. V vic thng lng khng lm cho bn no hng li hn nn kt cc ban u l hiu qu. Khi cc bn c th mc c m khng phi chi chi ph g v lm cho hai bn cng c li, kt qu t c s l c hiu qu, bt k cc quyn s hu c n nh nh th no. Tuy nhin phn phi li nhun gia hai bn ph thuc vo vic phn nh cc quyn s hu y. Bng 9.2 Vic tho thun vi cc quyn s hu khc nhau. n v tnh: triu ng

Quyn x thi Khng c s hp tc: Li nhun ca nh my Li nhun ca ng dn C s hp tc Li nhun ca nh my Li nhun ca ng dn 55 25 50 20

Quyn c hng nc sch

30 50

30 50

Thng lng tn km - vai tr ca hnh vi chin lc.

Vic thng lng c th tn thi gian v tin bc, c bit l khi quyn s hu khng c xc nh r rng. Khi khng bn no bit chc chn s vt v ra sao a bn kia n ch chp nhn mt gii php chung. Trong v d trn, c hai bn iu bit rng qu trnh thng lng phi dn n gii php v mt khon thanh ton gia 20 triu ng v 30 triu ng. Nhng nu cc bn khng bit chc chn v quyn s hu th ng dn c th ch sn sng tr 10 triu ng, v qu trnh s tht bi. Vic thng lng cng c th tht bi khi vic thng tin c gim st l tn km, nu c hai bn tin rng h c th t c ci li ln hn. Bn no cng i hi phn hn v t chi thng lng, ngh mt cch sai lm rng bn kia th no cng chp nhn. hnh vi chin lc ny c th dn n mt kt qu bt hp tc v phi hiu qu. Gi s nh my c quyn x cht thi xung sng v tuyn b rng s khng lp c h thng lc tr khi nhn c 30 triu ng, v coi l ci gi cui cng h chp nhn. Nhng ng dn ch tr nhiu nht l 25 triu ng, tin rng cui cng nh my cng ng vi mt gii php cng bng. Trong tnh hung ny c th khng bao gi t n mt tho thun no, c bit nu mt hoc c hai bn u mun c ting l cng rn trong thng lng.
Gii php php l - khiu kin i bi thng thit hai.

Trong nhiu tnh hung c cc ngoi ng, mt bn b hai do bn kia gy ra c quyn t tng hp php. Nu thnh cng bn nguyn c th c bi thng thit hi ng bng mc thit hi phi gnh chu bng tin.Vic khiu kin i bi thng thit hi khc vi ph x thi v ngi c chi tr l nn nhn ch khng phi chnh ph. Kh nng khiu kin c th dn n mt kt cc hiu qu nh th no, ta hy tr li v d nh my - ng dn. u tin gi s ng dn c quyn c hng nc sch (nh my phi chu trch nhim v thit hi gy cho ng dn nu khng lp t h thng lc). Thit hi ca ng dn trong trng hp ny l 40 triu ng. Nh my c nhng la chn sau;

Khng lp t h thng lc, chp nhn bi thng thit hi: Li nhun = 10 triu (50 triu - 40 triu). Lp t h thng lc, trnh c thit hi: Li nhun = 30 triu ng (50 triu ng - 20 triu ng).

Nh my s thy c li nu lp t h thng lc, r hn ng k so vi vic phi bi thng thit hi, v kt cc hiu qu s t c. Mt kt cc hiu qu s t c nu nh my c quyn x cht thi. Theo lut, ngi ng dn c quyn hp php yu cu nh my lp t h thng lc, nhng h s tr 20 triu ng li nhun b mt ca n. iu ny cho ng dn ba s la chn:

Xy dng mt nh my x l. Li nhun = 20 triu ng. Bt nh my lp t h thng lc nhng thanh ton thit hi: Li nhun = 30 triu ng ( 50 triu ng - 20 triu ng) Khng xy dng nh my x l lc hoc khng yu cu h thng lc: Li nhun 10 triu ng.

Ng dn thu c li nhun cao nht nu h thc hin s la chn th hai: h s yu cu nh my lp t h thng lc nhng b cho nh my 20 triu ng v li nhun b mt ca nh my. Trong tnh hung ny nu ng dn c quyn c hng nc sch, kt cc l hiu qu v h thng lc s c lp t. Nhng ch li nhun 30 triu l nh hn nhiu so vi 50 triu m ng dn thu c khi h c quyn hng nc sch. Qua v d ny ta thy rng khiu kin i bi thng thit hi loi b c s cn thit khi phi thng lng v n xc nh c cc kt qu ca cc s la chn m cc bn phi thc hin. Vic cho bn b tn hi c quyn i bn gy ra tn hi b p thit hi m bo c mt kt qu hiu qu. Nhng ti nguyn s hu chung Cc ngoi ng i khi pht sinh khi cc ngun lc c th c s dng m khng phi tr tin. Nhng ti nguyn l s hu chung l nhng ti nguyn m bt c ai cng c th s dng c. Do , chng thng b tn dng qu

mc. Khng kh v nc l hai v d ph bin nht v cc ti nguyn ny. Ngoi ra ngun c, ng vt, khai khong cng l nhng ti nguyn chung. V d xt mt ao ln c c sinh sng m bt k ngi no cng c th bt c. Mi ngi bt c s bt n im m doanh thu bin t vic bt c bng chi ph. V ao ny l ngun lc chung v khng c ngi no tnh n vic bt c ca mnh lm nh hng n c hi ca nhng ngi khc nh th no. Do , chi ph t nhn ca ngi bt c khng phn nh ht chi ph thc i vi x hi v khi bt nhiu hn lm gim mt c, lm cho ngun c ginh cho ngi khc t i. iu ny dn n tnh phi hiu qu - qu nhiu c b bt. Gi s sn lng c nh bt c thp hn nhiu so vi cu, do ng dn coi gi c l cho trc. Ngoi ra gi s rng mt ngi no c th kim sot s lng ngi nh bt ti ao. Mc c hiu qu l F* c xc nh ti im m li ch bin t bt c bng chi ph x hi bin. Li ch bin l gi chiu ra t ng cu, chi ph x hi bin bao gm nhng chi ph hot ng t nhn v chi ph x hi ca vic lm suy gim ngun c. Minh ho iu ny bng hnh.

Hnh 9.13
So snh kt cc hiu qu v kt cc xy ra khi ao thuc s hu chung. Khi chi ph ngoi sinh bin khng c tnh ti, mi ngi nh c bt cho ti khi khng cn to thm li nhun na. Khi ch c F* c c nh bt th doanh thu t vic nh bt c ln hn chi ph, v c th thu c li nhun t bt c. Khi ngi ta cn tip tc bt c n tn im m gi bng chi ph bin, im F l c b bt qu nhiu.

C mt gii php tng i n gin v vn ngun ti nguyn s hu chung l hy mt ngi ch duy nht c qun l ngun ti nguyn ny. Ngi ch s t t mc l ph cho vic s dng ngun ti nguyn bng chi ph bin ca vic suy thoi ngun c. Khi phi tr ph, ng dn s thy khng cn c li nu bt thm c nhiu hn F*. Hu ht cc ngun ti nguyn chung li rt ln, v mt ngi ch duy nht s khng thc t. Khi s hu nh nc hoc s iu tit trc tip ca chnh ph c th l cn thit.

3.5. Sn phm cng.

Cc ngoi ng bao gm cc ti nguyn s hu chung, to ra s phi hiu qu ca th trng m i khi cn c s iu tit ca chnh ph. Ta s trnh by cc iu kin trong th trng t nhn khng cung cp hng ho hoc c cung cp nhng li nh gi cho n ph hp. Hng ho cng cng c hai tnh cht: chng l hng ho mang tnh cnh tranh v khng mang tnh loi tr. Mt hng ho khng mang tnh cnh tranh nu vi mt mc sn lng cho, chi ph bin ca vic cung cp hng ho cho mt ngi tiu dng b sung bng khng. Vi hu ht nhng hng ho do t nhn cung cp, chi ph bin ca vic cung cp thm hng ho l dng. Vi mt s hng ho, ngi tiu dng b sung khng lm tng chi ph. Xt vic s dng ng cao tc trong nhng gi xe c t i li. V ng cao tc c xy dng t trc v khng c tc nghn giao thng, nn chi ph tng thm cho vic li xe trn bng khng. Xt mt chng trnh truyn hnh cng cng. R rng chi ph phc v thm cho mt khn gi l bng khng. Hu ht cc hng ho mang tnh cnh tranh trong tiu dng. Cc hng ho mang tnh cnh tranh phi c phn b gia cc c nhn. Cc hng ho khng mang tnh cnh tranh c th c cung cp cho mi ngi khng nh hng n c hi tiu dng chng ca bt c ai. Mt hng ho khng mang tnh loi tr nu khng loi tr mi ngi ra khi vic s dng n. V th, rt kh thu tin mi ngi v vic s dng hng ho khng mang tnh loi tr - c th hng th hng ho m khng phi tr trc tip.V d, mt khi quc gia xy dng mt nn quc phng cho mnh th cc cng dn iu c hng li ch t n. Cc hng ho khng mang tnh loi tr khng nht thit phi c tm c quc gia. Mt s hng ho mang tnh loi tr khng mang tnh cnh tranh. V d khi tnh hiu v tuyn truyn i th chi ph bin ca vic mang tn hiu n mt ngi s dng l bng khng. Do hng ho ny khng mang tnh cnh tranh. Nhng c th bin nhng tn hiu pht i thnh tnh loi tr bng vic m ho tn hiu v thu tin gii m cho php s dng c chng. Mt s hng ho khng mang tnh loi tr nhng mang tnh cnh tranh. V d nh khng kh khng mang tnh loi tr nhng mang tnh cnh tranh, nu vic x cht thi ca mt x nghip no nh hng xu n cht lng khng kh v kh nng hng th ca nhng ngi khc. Ao hoc bin mang tnh cnh

tranh khng mang tnh loi tr, nhng vic nh bt c mang tnh cnh tranh v n gy ra chi ph cho nhng ngi khc - cng nhiu ngi nh bt c th cng cn li t c cho nhng ngi khc. Hng ho cng cng va khng mang tnh loi tr va khng mang tnh canh tranh, em li li ch cho mi ngi vi chi ph bin bng khng, khng c ai b loi tr khi vic tiu dng chng. V d quc phng khng mang tnh loi tr cng khng mang tnh cnh tranh, v chi ph bin ca vic m bo an ninh cho thm mt ngi bng khng. Ngha l kh m thu tin t nhng ngi nhn c n. Danh mc hng ho cng cng t hn nhiu so vi nhng hng ho m chnh ph cung cp. Mt s hng ho cng cng cung cp c th mang tnh cnh tranh hoc tnh loi tr trong tiu dng, hoc c hai. V d gio dc ph thng c tnh cnh tranh trong tiu dng. Chi ph bin cho vic cung cp thm cho mt tr em l dng v nhng em khc s t c ch hn khi lp hc tng qui m, vic thu hc ph c th loi tr mt s em ra khi vic hng th gio dc. Gio dc cng cng do chnh quyn a phng cung cp v n to ra cc ngoi ng tch cc, ch khng phi v n l hng ho cng cng. Cui cng xem xt vic qun l mt vn quc gia. Mt phn cng chng c th b loi tr khi vic s dng vn bng vic qui nh l ph vo ca. Vic s dng vn mang tnh cnh tranh - khi vic s dng ng c th c th lm gim li ch ca nhng ngi khc ang c nhn t vn.
Tnh hiu qu v hng ho cng cng.

Mc cung hiu qu hng ho c nhn c xc nh bng vic so snh li ch bin ca mt n v b sung vi chi ph bin ca vic sn xut n v . Hiu qu t c khi li ch bin bng chi ph bin. Nguyn tc ny p dng cho hng ho cng cng. Vi hng ho c nhn, li ch bin c o bng mc li ch m ngi tiu dng nhn c. i vi hng ho cng cng, ta phi hi mi c nhn nh gi mt n v sn phm b sung ng gi l bao nhiu. Li ch bin thu c bng cch cng cc gi tr ny ca tt c mi ngi hng th hng ho . Sau , xc nh mc cung hiu qu hng ho cng cng, ta phi cho tng cc li ch bin bng chi ph sn xut bin.

Hnh 9.14
ng D1 biu th cu v hng ho cng cng ca ngi tiu dng th 1, D2 l cu ca ngi tiu dng th 2. Mi ng cu cho thy li ch bin m ngi tiu dng thu c t vic tiu dng ti mi mc sn lng. Khi hai hng ho cng cng, ngi tiu dng th 1 sn sng tr 1,5 triu ng cho hng ho v l li ch bin. Ngi tiu dng th 2 c li ch bin l 4 triu ng. Tnh li ch tng ca hai ngi chng ta cng cc ng cu ny theo chiu dc ta c ng cu tng D. Mc sn lng hiu qu l mc ti li ch bin i vi x hi bng chi ph bin., n xy ra ti giao im ca cc ng cu v chi ph bin. Trong v d trn chi ph sn xut bin l 5,5 triu v mc sn lng hiu qu l 2. Minh ho mc sn xut hiu qu ca hng ho cng cng bng hnh v 9.14. Ti sao 2 l mc sn lng hiu qu? Khi mt n v sn phm c sn xut ra, chi ph bin gi nguyn l 5,5 triu nhng li ch bin sp x bng 7 triu. V li ch bin ln hn chi ph bin, nn lng hng ho c cung cp t.
Hng ho cng cng v tht bi th trng.

V d bn l mt nh kinh doanh ang cn nhc vic cung cp mt chng trnh tr mui cho cng ng. Bit gi tr ca chng trnh ny i vi cng ng ln hn chi ph 50 triu ng. Vy c th thu ln nhun bng cch cung cp t nhn khng? Ta s ho vn nu thu mc ph l 0,005 triu ng mt h dn trong tng 10.000 h. Nhng ta khng th bt buc h tr ph m nn ngh ra mt h thng trong cc h gia nh nh gi chng trnh dit mui cao nht s tr ph cao nht. Vic dit mui khng mang tnh loi tr - khng c cch no cung cp dch v cho ngi ny m khng lm li cho mi ngi xung quanh. V th cc h gia nh khng c ng c chi tr cho chng trnh ny. Mi ngi c th hnh ng nh nhng ngi min ph, nh gi thp gi tr ca chng trnh ny sao cho c th hng li t chng trnh m khng phi tr tin cho n.

Vi cc hng ho cng cng, s c mt ca nhng ngi min ph lm cho th trng kh hoc khng th cung cp hng ho mt cch hiu qu. Nu c ch c t ngi hng li t chng trnh v chng trnh tng i r th tt c cc gia nh ng t nguyn chia nhau chi ph . Nhng nu nhiu ngi hng li t chng trnh th nhng tho thun t nguyn thng l kh thc hin c hiu lc, v hng ho cng cng phi c chnh ph tr cp hoc cung cp, nu mun n c sn xut ra mt cch hiu qu.

Ti liu tham kho

1. Kinh t vi m - TS. L Bo Lm ch bin, Trng i hc Kinh T TPHCM - NXB Thng K. 2. Kinh t hc vi m - Robert S. Pindyck, Daniel L. Rubinfeld - Nh xut bn khoa hc v k thut. 3. Bi tp kinh t vi m chn lc - TS. Phm Vn Minh, TS. Cao Thu Xun NXB Thng K. 4. Cu hi bi tp trc nghim kinh t vi m - TS. Nguyn Nh , Trng i hc Kinh T TPHCM - NXB Thng K. 5. Kinh t hc vi m - TS. Nguyn Vn Lun. 6. Kinh t hc vi m - TS. Trn Xun Kin. 7. 28 tnh hung kinh t vi m - Trn Vn Hng.