Truyen Dong Dien

MC LC
Trang
Chng 1 Nhng khi nim c bn
v h thng truyn ng in (2 tit) 1
1.1 Cu trc v phn loi h thng truyn ng in 1
1.1.1 Cu trc chung ca h truyn ng in 1
1.1.2 Phn loi h thng truyn ng in 2
1.2 c tnh c ca truyn ng in 3
1.2.1 c tnh c ca c cu sn xut 3
1.2.2 c tnh c ca ng c in 4
1.2.3 cng ca c tnh c 5
1.2.4 S ph hp gia c tnh c ca ng c in v c tnh c
ca c cu sn xut 6
Chng 2 Cc c tnh v trng thi lm vic
ca ng c in (8 tit) 7
2.1 ng c in mt chiu kch t c lp v kch t song song 7
2.1.1 Phng trnh c tnh c 7
2.1.2 nh hng ca cc thng s in i vi c tnh c 10
2.1.3 M my (khi ng) ng c in mt chiu kch t c lp 12
2.1.4 o chiu quay ng c 13
2.2 ng c in mt chiu kch t ni tip 14
2.2.3 M my (khi ng) ng c in mt chiu kch t ni tip 17
2.2.4 o chiu quay ng c in mt chiu kch t ni tip 17
2.3 Cc trng thi hm ca ng c in mt chiu 18
2.3.1 Hm ti sinh 19
2.3.2 Hm ngc 20
2.3.3 Hm ng nng 22
2.4 ng c in xoay chiu ba pha khng ng b (KB) 24
2.4.1 Cu to v nguyn l hot ng 24
2.4.4 M my (khi ng) ng c in KB 31
2.4.5 o chiu quay ng c in KB 34
2.5 Cc trng thi hm ca ng c in KB 35

2.5.1 Hm ti sinh 35
2.5.2 Hm ngc 36
2.5.3 Hm ng nng 37
Chng 3 iu chnh tc truyn ng in (8 tit) 40
3.1 Cc ch tiu cht lng iu chnh tc 41
3.1.1 Di iu chnh tc 41
3.1.2 trn iu chnh 41
3.1.3 n nh tc ( cng ca c tnh c) 41
3.1.4 Tnh kinh t 42
3.1.5 S ph hp gia c tnh iu chnh v c tnh ti 42
3.2 iu chnh tc ng c in mt chiu kch t c lp (song song) (1t) 42
3.2.1 iu chnh tc bng cch thay i in p phn ng 42
3.2.2 iu chnh tc bng cch thay i t thng 44
3.2.3 iu chnh tc bng cch thay i in tr mch phn ng 45
3.3 Cc h thng iu chnh tc truyn ng in mt chiu (4t) 46
3.4.1 H truyn ng my pht - ng c (F - ) 46
3.4.1.1 H F - n gin 46
3.4.1.2 H F - c phn hi m p, dng dng. 47
3.4.1.3 H F - c phn hi m tc 49
3.4.2 H truyn ng khuch i t - ng c (KT - ) 49
3.4.3 H truyn ng chnh lu - ng c 51
3.4.3.1 Gii thiu Thyristor 51
3.4.3.2 Cc s chnh lu Thyristor 55
3.4.3.3 H truyn ng T - 56
3.5 iu chnh tc ng c in xoay chiu 3 pha KB (2t) 58
3.5.1 iu chnh tc bng cch thay i in tr ph trong mch rto. 58
3.5.2 iu chnh tc bng cch thay i in p t vo mch stato. 59
3.5.3 iu chnh tc bng cch thay i tn s ca ngun xoay chiu. 59
3.5.4 iu chnh tc bng cch thay i s i cc ca ng c. 60
Chng 4 Tnh chn cng sut ng c (2 tit) 61
4.1 Nhng vn chung 61
4.2 Pht nng v ngui lnh ca ng c 61
4.3 Cc ch lm vic ca truyn ng in 62
4.4 Tnh chn cng sut ng c cho nhng truyn ng khng iu chnh tc 63
4.4.1 Chn cng sut ng c lm vic di hn 63
4.4.2 Chn cng sut ng c lm vic ngn hn 64

4.4.3 Chn cng sut ng c lm vic ngn hn lp li 65
4.5 Tnh chn cng sut ng c cho truyn ng c iu chnh tc 65
4.6 Kim nghim cng sut ng c 66
Chng 5 Cc phn t khng ch
t ng truyn ng in (3 tit) 67
5.1 Cc phn t bo v 67
5.1.1 Cu chy 67
5.1.2 Rle nhit 68
5.1.3 ptmat 69
5.2 Cc phn t iu khin 70
5.2.1 Cng tc 70
5.2.2 Nt n 71
5.2.3 Cu dao 72
5.2.4 B khng ch 73
5.2.5 Cng tc t 74
5.3 Rle 74
5.3.1 Rle in t 74
5.3.2 Rle trung gian 76
5.3.3 Rle dng in v rle in p 77
5.3.4 Rle thi gian 78
Chng 6 Cc nguyn tc iu khin t ng
truyn ng in (3 tit) 79
6.1 Khi nim chung 79
6.2 iu khin t ng theo nguyn tc thi gian. 79
6.3 iu khin t ng theo nguyn tc tc . 82
6.4 iu khin t ng theo nguyn tc dng in. 84
6.5 Cc nguyn tc iu khin khc. 86
Chng 7 Cc s h thng iu khin
truyn ng in in hnh (19 tit) 87
7.1 Trang b in - in t my doa (2t) 87
7.1.1 c im cng ngh, yu cu v truyn ng in v TB 87
7.1.2 S truyn ng chnh ca my doa ngang 2620 87
7.2 Trang b in - in t my tin (4t) 89
7.2.1 c im cng ngh 89
7.2.2 S truyn ng chnh my tin 1A660 89
7.3 Trang b in - in t my bo ging (3t) 94

7.3.2 S truyn ng chnh my bo ging h F- 95
7.4 Trang b in - in t my mi (2t) 99
7.4.2 S truyn ng chnh my mi 3A161 99
7.5 Trang b in - in t l h quang (4t) 101
7.5.1 Khi nim chung v phn loi 101
7.5.2 S in thit b chnh mch lc l h quang 101
7.5.3 Nguyn l lm vic ca l h quang 102
7.5.4 S 1 pha khng ch dch cc l h quang 104
7.6 Trang b in - in t thang my (4t) 105
7.6.2 Vn dng chnh xc thang my 105
7.6.4 H thng t ng khng ch thang my tc trung bnh 107
Ti liu tham kho 110
B mn T - L, Khoa in 1
Chng 1 Nhng khi nim c bn
v h thng truyn ng in (2 tit)

1.1 Cu trc v phn loi h thng truyn ng in
1.1.1 Cu trc chung ca h truyn ng in
Truyn ng cho mt my, mt dy chuyn sn xut m dng nng lng in th gi l truyn
ng in (T).
H truyn ng in l mt tp hp cc thit b nh: thit b in, thit b in t, thit b in
t, c, thy lc phc v cho vic bin i in nng thnh c nng cung cp cho c cu chp hnh
trn cc my sn xut, ng thi c th iu khin dng nng lng theo yu cu cng ngh ca
my sn xut.
V cu trc, mt h thng T ni chung bao gm cc khu:
Li in
BB TL CCSX
K
Uk
Uph

1. BB: B bin i, dng bin i loi dng in (xoay chiu thnh mt chiu hoc ngc
li), bin i loi ngun (ngun p thnh ngun dng hoc ngc li), bin i mc in p (hoc
dng in), bin i s pha, bin i tn s...
Cc BB thng dng l my pht in, h my pht - ng c (h F-), cc chnh lu khng
iu khin v c iu khin, cc b bin tn...
2. : ng c in, dng bin i in nng thnh c nng hay c nng thnh in nng
(khi hm in).
Cc ng c in thng dng l: ng c xoay chiu KB ba pha rto dy qun hay lng sc;
ng c in mt chiu kch t song song, ni tip hay kch t bng nam chm vnh cu; ng c
xoay chiu ng b...
3. TL: Khu truyn lc, dng truyn lc t ng c in n c cu sn xut hoc dng
bin i dng chuyn ng (quay thnh tnh tin hay lc) hoc lm ph hp v tc , mmen, lc.
truyn lc, c th dng cc bnh rng, thanh rng, trc vt, xch, ai truyn, cc b ly hp c
hoc in t...
Hnh 1.1 -Cu trc h thng truyn ng in.
4. CCSX: C cu sn xut hay c cu lm vic, thc hin cc thao tc sn xut v cng ngh
(gia cng chi tit, nng - h ti trng, dch chuyn...).
5. K: Khi iu khin, l cc thit b dng iu khin b bin i BB, ng c in , c
cu truyn lc.
Khi iu khin bao gm cc c cu o lng, cc b iu chnh tham s v cng ngh, cc kh
c, thit b iu khin ng ct c tip im (cc rle, cng tc t) hay khng c tip im (in t,
bn dn). Mt s h T T khc c c mch ghp ni vi cc thit b t ng khc nh my tnh
iu khin, cc b vi x l, PLC...
Cc thit b o lng, cm bin (sensor) dng ly cc tn hiu phn hi c th l cc loi
ng h o, cc cm bin t, c, quang...
Mt h thng T khng nht thit phi c y cc khu nu trn. Tuy nhin, mt h thng
T bt k lun bao gm hai phn chnh:
- Phn lc: Bao gm b bin i v ng c in.
- Phn iu khin.
Mt h thng truyn ng in c gi l h h khi khng c phn hi, v c gi l h kn
khi c phn hi, ngha l gi tr ca i lng u ra c a tr li u vo di dng mt tn hiu
no iu chnh li vic iu khin sao cho i lng u ra t gi tr mong mun.
1.1.2 Phn loi h thng truyn ng in
Ngi ta phn loi cc h truyn ng in theo nhiu cch khc nhau ty theo c im ca
ng c in s dng trong h, theo mc t ng ho, theo c im hoc chng loi thit b ca
b bin i... T cch phn loi s hnh thnh tn gi ca h.
a) Theo c im ca ng c in:
- Truyn ng in mt chiu: Dng ng c in mt chiu. Truyn ng in mt chiu s
dng cho cc my c yu cu cao v iu chnh tc v mmen, n c cht lng iu chnh tt.
Tuy nhin, ng c in mt chiu c cu to phc tp v gi thnh cao, hn na n i hi phi c
b ngun mt chiu, do trong nhng trng hp khng c yu cu cao v iu chnh, ngi ta
thng chn ng c KB thay th.
- Truyn ng in khng ng b: Dng ng c in xoay chiu khng ng b. ng c
KB ba pha c u im l c kt cu n gin, d ch to, vn hnh an ton, s dng ngun cp
trc tip t li in xoay chiu ba pha. Tuy nhin, trc y cc h truyn ng ng c KB li
chim t l rt nh do vic iu chnh tc ng c KB c kh khn hn ng c in mt
chiu. Trong nhng nm gn y, do s pht trin mnh m ca cng nghip ch to cc thit b bn
dn cng sut v k thut in t tin hc, truyn ng khng ng b pht trin mnh m v c
khai thc cc u im ca mnh, c bit l cc h c iu khin tn s. Nhng h ny t c
cht lng iu chnh cao, tng ng vi h truyn ng mt chiu.
- Truyn ng in ng b: Dng ng c in xoay chiu ng b ba pha. ng c in
ng b ba pha trc y thng dng cho loi truyn ng khng iu chnh tc , cng sut ln
hng trm KW n hng MW (cc my nn kh, qut gi, bm nc, my nghin.v.v..).
Ngy nay do s pht trin mnh m ca cng nghip in t, ng c ng b c nghin cu
ng dng nhiu trong cng nghip, mi loi gii cng sut t vi trm W (cho c cu n dao my
ct gt kim loi, c cu chuyn ng ca tay my, ngi my) n hng MW (cho cc truyn ng
my cn, ko tu tc cao...).
...
b) Theo tnh nng iu chnh:
- Truyn ng khng iu chnh: ng c ch quay my sn xut vi mt tc nht nh.
- Truyn c iu chnh: Trong loi ny, tu thuc yu cu cng ngh m ta c truyn ng
iu chnh tc , truyn ng iu chnh mmen, lc ko v truyn ng iu chnh v tr.
c) Theo thit b bin i:
- H my pht - ng c (F-): ng c in mt chiu c cp in t mt my pht in
mt chiu (b bin i my in).
Thuc h ny c h my in khuch i - ng c (MK - ), l h c BB l my in
khuch i t trng ngang.
- H chnh lu - ng c (CL - ): ng c mt chiu c cp in t mt b chnh lu
(BCL). Chnh lu c th khng iu khin (it) hay c iu khin (Thyristor)...
d) Mt s cch phn loi khc:
Ngoi cc cch phn loi trn, cn c mt s cch phn loi khc nh truyn ng o chiu v
khng o chiu, truyn ng n (nu dng mt ng c) v truyn ng nhiu ng c (nu dng
nhiu ng c phi hp truyn ng cho mt c cu cng tc), truyn ng quay v truyn ng
thng,...
1.2 c tnh c ca truyn ng in
1.2.1 c tnh c ca c cu sn xut
c tnh c biu th mi quan h gia tc quay v mmen quay:
= f(M) hoc n = F(M)
Trong : - Tc gc (rad/s).
n - Tc quay (vg/ph).
M - Mmen (N.m).
c tnh c ca my sn xut l quan h gia tc quay v mmen cn ca my sn xut:
M
c
= f().
c tnh c ca my sn xut rt a dng, tuy nhin phn ln chng c biu din di dng
biu thc tng qut:
M
c
= M
co
+ (M
m
- M
co
)
dm
q
(1.1)
Trong :
M
c
l mmen cn ca c cu SX ng vi tc .
M
co
l mmen cn ca c cu SX ng vi tc = 0.
M
m
l mmen cn ca c cu SX ng vi tc nh mc
m

1 2
M
3
4
M
cm
M
co
m
1: c tnh c ng vi q = -1.
2: c tnh c ng vi q = 0.
q = -1 q = 0
q = 1
q = 2

Ta c cc trng hp s m q ng vi cc trng hp ti:

q M
c

P
(cng sut)
Loi ti
-1 ~
1
Const
ng vi trng hp c tnh c ca c cu my
qun dy, cun giy, c cu truyn ng chnh ca
cc my ct gt kim loi nh my tin.
0 Const ~
Cc c cu nng-h, bng ti, my nng vn
chuyn, truyn ng n dao my gia cng kim loi.
1 ~ ~
2

My pht in mt chiu vi ti thun tr.
2 ~
2
~
3

c tnh c ca cc my thy kh: bm, qut, chn
vt tu thy...

1.2.2 c tnh c ca ng c in
c tnh c ca ng c in l quan h gia tc quay v mmen ca ng c: =f(M).
c tnh c ca ng c in chia ra c tnh c t nhin v c tnh c nhn to. Dng c tnh
c ca mi loi ng c khc nhau th khc nhau v s c phn tch trong chng 2.
c tnh c t nhin: l quan h = f(M) ca ng c in khi cc thng s nh in p,
dng in... ca ng c l nh mc theo thng s c thit k ch to v mch in ca ng
c khng ni thm in tr, in khng...
c tnh c nhn to: l quan h = f(M) ca ng c in khi cc thng s in khng
ng nh mc hoc khi mch in c ni thm in tr, in khng... hoc c s thay i mch
ni.
Ngoi c tnh c, i vi ng c in mt chiu ngi ta cn s dng c tnh c in. c
tnh c in biu din quan h gia tc v dng in trong mch ng c:
= f(I) hay n = f(I).
Hnh 1.2 - c tnh c ca c cu sn xut ng vi cc trng
hp my sn xut khc nhau.
Trong h T bao gi cng c qu trnh bin i nng lng in - c. Chnh qu trnh bin
i ny quyt nh trng thi lm vic ca ng c in. Ngi ta nh ngha nh sau: Dng cng
sut in P
in
c gi tr dng nu nh n c chiu truyn t ngun n ng c v t ng c bin
i cng sut in thnh cng sut c P
c
= M. cp cho my SX (sau khi c tn tht P).
Cng sut c P
c
c gi tr dng nu mmen ng c sinh ra cng chiu vi tc quay, c
gi tr m khi n truyn t my sn xut v ng c v mmen ng c sinh ra ngc chiu t
quay.
Cng sut in P
in
c gi tr m nu n c chiu t ng c v ngun.
Tu thuc vo bin i nng lng trong h m ta c trng thi lm vic ca ng c gm:
Trng thi ng c v trng thi hm. Trng thi hm v trng thi ng c c phn b trn c
tnh c (M) 4 gc phn t nh sau:
- gc phn t I, III: Trng thi ng c.
- gc phn t II, IV: Trng thi hm.

M
M
Mc
I Trng thi ng c
Pc = M. > 0
M
Mc
Pc = M. < 0
Trng thi hm IV
M
Mc
M
Mc
Trng thi hm II
Pc = M. < 0
Pc = M. > 0
Trng thi ng c III

1.2.3 cng ca c tnh c
nh gi v so snh cc c tnh c, ngi ta a ra khi nim cng c tnh c v
c tnh: =

M

Hnh 1.3 - Cc trng thi lm vic ca ng c in.
M
M
1
2 1
2

Nu || b th c tnh c l mm (|| < 10).
Nu || ln th c tnh c l cng (|| = 10 100).
Khi || = th c tnh c l nm ngang v tuyt i cng.
c tnh c c cng cng ln th tc cng t b thay i khi mmen thay i. trn
hnh v, ng c tnh c 1 cng hn ng c tnh c 2 nn vi cng mt bin ng M th c
tnh c 1 c thay i tc 1 nh hn thay i tc 2 cho bi c tnh c 2.
1.2.4 S ph hp gia c tnh c ca ng c in v c tnh c ca c cu sn xut
Trong h thng T, ng c in c nhim v cung cp ng lc cho c cu sn xut. Cc c
cu sn xut ca mi loi my c cc yu cu cng ngh v c im ring. My sn xut li c rt
nhiu loi, nhiu kiu vi kt cu rt khc bit. ng c in cng vy, c nhiu loi, nhiu kiu vi
cc tnh nng, c im ring.
Vi cc ng c in mt chiu v xoay chiu th ch lm vic ti u thng l ch nh
mc ca ng c. mt h thng T lm vic tt, c hiu qu th gia ng c in v c cu
sn xut phi m bo c mt s ph hp tng ng no . Vic la chn h T v chn ng c
in p ng ng cc yu cu ca c cu sn xut c ngha ln khng ch v mt k thut m c
v mt kinh t.
Do vy, khi thit k h thng T, ngi ta thng chn h truyn ng cng nh phng
php iu chnh tc sao cho ng c tnh c ca ng c cng gn vi ng c tnh c ca
c cu sn xut cng tt. Nu m bo c iu kin ny, th ng c s p ng tt i hi ca c
cu sn xut khi mmen cn thay i v tn tht trong qu trnh iu chnh l nh nht.
Hnh 1.4 - cng ca c tnh c
B mn T-L, Khoa in 7
Chng 2 c tnh c v cc trng thi lm vic
ca ng c in
(6 tit)

2.1 ng c in mt chiu kch t c lp v kch t song song
Nh chng ta bit trong vt l, khi t vo trong t trng mt dy dn v cho dng in
chy qua dy dn th t trng s tc dng mt t lc vo dng in (chnh l vo dy dn) v lm
dy dn chuyn ng. Chiu ca t lc xc nh theo quy tc bn tay tri.
ng c in ni chung v ng c in mt chiu ni ring hot ng theo nguyn tc ny.
Trn cc s in, ng c in mt chiu c k hiu nh hnh 2.1 v hnh 2.2.
2.1.1 Phng trnh c tnh c
ng c in mt chiu kch t c lp: Cun kch t c cp in t ngun mt chiu c
lp vi ngun in cp cho rto.
+ -
KT
I
kt
u
I
E
U
1
U
2
kt
R
R
p
u
I
E
kt
I
+
KT
R
p
R
kt
-
Hnh 2.1- S nguyn l ng c in
mt chiu kch t c lp
Hnh 2.2 - S nguyn l ng c in
mt chiu kch t song song

Nu cun kch t v cun dy phn ng c cp in bi cng mt ngun in th ng c l
loi kch t song song. Trng hp ny nu ngun in c cng sut rt ln so vi cng sut ng
c th tnh cht ng c s tng t nh ng c kch t c lp.
Khi ng c lm vic, rto mang cun dy phn ng quay trong t trng ca cun cm nn
trong cun ng xut hin mt sc in ng cm ng c chiu ngc vi in p t vo phn ng
ng c. Theo s nguyn l trn hnh 2.1 v hnh 2.2, c th vit phng trnh cn bng in p
ca mch phn ng (rto) nh sau:
U
= E
+ (R
+ R
p
).I
(2.1)
Trong :
- U
l in p phn ng ng c, (V)
- E
l sc in ng phn ng ng c (V).
- R
l in tr cun dy phn ng
- R
p
l in tr ph mch phn ng.
- I
l dng in phn ng ng c.
R
= r
+ r
ct
+ r
cb
+ r
cp
(2.2)
B mn T-L, Khoa in 8
r
- in tr cun dy phn ng.

r
ct
- in tr tip xc gia chi than v phin gp.
r
cb
- in tr cun b.
r
cp
- in tr cun ph.
Sc in ng phn ng t l vi tc quay ca rto:
E
=
p. N
2

a
K = (2.3)
K
p N
a
=
.
2
l h s kt cu ca ng c.
- T thng qua mi cc t.
p - S i cc t chnh.
N - S thanh dn tc dng ca cun ng.
a - S mch nhnh song song ca cun ng.
Hoc ta c th vit:
E
= K
e
.n (2.4)
V:
= =
2
60 9 55
n n
,

Vy: K
e
= K/ 9,55 = 0,105K
Nh lc t trng tc dng vo dy dn phn ng khi c dng in, rto quay di tc dng
ca mmen quay:
M = K..I
(2.5)
T h 2 phng trnh (2.1) v (2.3) ta c th rt ra c phng trnh c tnh c in biu th
mi quan h = f(I) ca ng c in mt chiu kch t c lp nh sau:

I
K
R R
K
U
p

+
= (2.6)
T phng trnh (2.5) rt ra I

thay vo phng trnh (2.6) ta c phng trnh c tnh c
biu th mi quan h = f(M) ca ng c in mt chiu kch t c lp nh sau:
M
K
R R
K
U
p
2
) (
+
= (2.7)
C th biu din c tnh c di dng khc:
=
0
- (2.8)
B mn T-L, Khoa in 9
Trong :
0
=
U
K
gi l tc khng ti l tng.
M
K
R R
p
2
) (
+
= gi l st tc
Phng trnh c tnh c (2.7) c dng hm bc nht y = B + Ax, nn ng biu din trn h
ta M0 l mt ng thng vi dc m. ng c tnh c ct trc tung 0 ti im c tung
:
0
=
U
K
. Tc
0
c gi l tc khng ti l tng khi khng c lc cn no c. l
tc ln nht ca ng c m khng th t c ch ng c v khng bao gi xy ra trng
hp M
C
= 0.
0
M
=
U
K.

Khi ph ti tng dn t M
C
= 0 n M
C
= M
m
th tc ng c gim dn t
0
n
m
.
im A(M
m
,
m
) gi l im nh mc.
R rng ng c tnh c c th v c t 2 im
0
v A. im ct ca c tnh c vi trc
honh 0M c tung = 0 v c honh suy t phng trnh (2.7):
M = M
nm
= K
m
R
U
dm
=
K
m
.I
nm
(2.9)
o
M
0

A

m
M
m
M
nm

Hnh 2.3 - c tnh c ca ng c in mt chiu kch
t c lp
Hnh 2.4 - c tnh c t nhin ca ng c
in mt chiu kch t c lp
B mn T-L, Khoa in 10
Mmen M
nm
v I
nm
gi l mmen ngn mch v dng in ngn mch. l gi tr mmen
ln nht v dng in ln nht ca ng c khi c cp in y m tc bng 0. Trng hp
ny xy ra khi bt u m my v khi ng c ang chy m b dng li v b kt hoc ti ln qu
ko khng c. Dng in I
nm
ny ln v thng bng:
I
nm
= (10 20)I
m

N c th gy chy hng ng c nu hin tng tn ti ko di.
2.1.2 nh hng ca cc thng s in i vi c tnh c
Phng trnh c tnh c (2.7) cho thy, ng c tnh c bc nht = f(M) ph thuc vo cc
h s ca phng trnh, trong c cha cc thng s in U, R
p
v . Ta ln lt xt nh hng
ca tng thng s ny.
1. Trng hp thay i in p phn ng
V in p phn ng khng th vt qu gi tr nh mc nn ta ch c th thay i v pha
gim.
U
bin i; R
p
= const; = const
Trong phng trnh c tnh c, ta thy dc (hay cng) c tnh c khng thay i:
-
2
) (
K
R R
p
+
= const
Tc khng ti l tng
0
thay i t l thun vi in p:
0
=
K
U
= var
Nh vy khi thay i in p phn ng ta c mt h cc ng c tnh c song song vi
ng c tnh c t nhin v thp hn ng c tnh c t nhin.
0
M
o

m
U
U
1
U
2
3
U

1
2

3

TN

2. Trng hp thay i in tr mch phn ng
V in tr tng ca mch phn ng: R
= R
+ R
f
nn in tr mch phn ng ch c th thay
i v pha tng R
f
.
U
= const ; R
f
= var; = const
Hnh 2.5 - H c tnh c nhn to ca ng c in mt chiu
kch t c lp khi gim in p phn ng
Trng hp ny, tc khng ti gi nguyn:
0
=
K
U
= const
Cn dc (hay cng) ca c tnh c thay i t l thun theo R

-
2
) (

K
R R
f
+
= var
Nh vy, khi tng in tr R
f
trong mch phn ng, ta c mt h cc ng c tnh c nhn
to cng i qua im (0,
0
).
u
R

o
M
0
c.m
M
TN
R + R
u p1
p2 u
R + R
p3
R + R
u
R
p1 p2
R
p3
R 0

3. Trng hp thay i t thng kch t
U
= const ; R
f
= const; = var
thay i t thng , ta phi thay i dng in kch t nh bin tr R
kt
mc mch kch t
ca ng c. V ch c th tng in tr mch kch t nh R
kt
nn t thng kch t ch c th thay
i v pha gim so vi t thng nh mc.
Trng hp ny, c tc khng ti l tng v dc c tnh c u thay i.
0
=
K
U
= var
-
2
) (

K
R R
f
+
= var
Khi iu chnh gim t thng kch t, tc khng ti l tng
0
tng, cn cng c tnh
c th gim mnh. H c tnh c nhn to thu c nh hnh 2.7.
kch t c lp khi tng in tr ph trong mch phn ng.
TN
0
M
o

3

2

1

1
2

3

m

2.1.3 M my (khi ng) ng c in mt chiu kch t c lp
Nu khi ng ng c M
l
bng phng php ng trc tip th ban u tc ng c cn
bng 0 nn dng khi ng ban u rt ln (I
nm
= U
m
/R
1020I
m
).
Nh vy n t nng mnh ng c v gy st p li in. Hoc lm cho s chuyn mch
kh khn, hoc mmen m my qu ln s to ra cc xung lc ng lm h truyn ng b git, lc,
khng tt v mt c hc, hi my v c th gy nguy him nh: gy trc, v bnh rng, t cp, t
xch... Tnh trng cng xu hn nu nh h T thng xuyn phi m my, o chiu, hm in
thng xuyn nh my cn o chiu, cn trc, thang my...
m bo an ton cho my, thng chn:
I
kb
= I
nm
I
cp
= 2,5I
m

Mun th, ngi ta thng a thm in tr ph vo mch phn ng ngay khi bt u khi
ng, v sau th loi dn chng ra a tc ng c ln xc lp.
I
kb
= I
nm
=
U
R R
m
f

+
= (22,5)I
m
I
cp
(2.10)
Cng sut ng c ln th chn I
mm
nh.
Trong qu trnh m my, tc ng c tng dn, sc in ng ca ng c E
=K..
cng tng dn v dng in ng c b gim:
I =
p
R R
E U
+
(2.11)
do mmen ng c cng gim. ng c m my trn ng c tnh c nh hnh 2.8b.
Nu c gi nguyn R
p
trong mch phn ng th khi tc tng theo ng c tnh 1 ti im
B, mmen ng c gim t mmen M
mm
xung bng mmen cn M
c
, ng c s quay n nh vi
tc thp
b
. Do vy, khi mmen gim i mt mc no (chng hn M
2
) th phi ct dn in
tr ph ng c tip tc qu trnh m my cho n im lm vic A trn ng c tnh t nhin.
kch t c lp khi gim t thng kch t.
Khi bt u cp in cho ng c vi ton b in tr khi ng, mmen ban u ca ng c
s c gi tr l M
mm
. Mmen ny ln hn mmen cn tnh M
c
do ng c bt u c gia tc.
Tc cng tng ln th mmen ng c cng gim xung theo ng cong ab. Trong qu trnh
mmen ng (chnh lch gia mmen ng c v mmen cn: M = M
- M
C
) gim dn nn hiu
qu gia tc cng gim theo. n mt tc no , ng vi im b, tip im 1G ng li, mt
on in tr khi ng b ni tt. V ngay ti tc , ng c chuyn sang lm vic im c
trn ng c tnh c th 2. Mmen ng c li tng ln, gia tc ln hn v sau gia tc li gim
dn khi tc tng, mmen ng c gim dn theo ng cong cd. Tip theo qu trnh li xy ra
tng t nh vy: sau khi ng tip im 2G mmen ng c gim theo ng ef v n im f tip
im 3G ng li th ng c chuyn sang lm vic trn c tnh c t nhin.
kt
KT
I
u
E
I
+
p1
R
-
R
p2 p3
R
1G 2G 3G

0
c
M
o

TN
M
M
1
M
mm
a
b
c
d
e
f
A
1G
1G, 2G
1G, 2G, 3G
1
2
3
0
M, n
t
M
1
mm
M
M
c
a
a
b
b
c
c
d
d
e
e
f
f
g
g
g
n

2.1.4 o chiu quay ng c
Chiu t lc tc dng vo dng in c xc nh theo quy tc bn tay tri. Khi o chiu t
thng hay o chiu dng in th t lc c chiu ngc li. Vy mun o chiu quay ca ng c
in mt chiu ta c th thc hin mt trong hai cch:
- Hoc o chiu t thng (bng cch o chiu dng in kch t).
- Hoc o chiu dng in phn ng.
Hnh 2.8b,c - c tnh c lc m my ng c in mt chiu kch
t c lp qua 3 cp in tr.
Hnh 2.8a - S m my ng c in mt chiu kch t c lp
qua 3 cp in tr
I
I
+
u
E
KT
kt
R
p
R
kt
-
u
I
E
+
KT
p
R
-
R
kt
I
kt

ng c tnh c ca ng c khi quay thun v quay ngc l i xng nhau qua gc ta .
o
0
M

o

Phng php o chiu t thng thc hin nh nhng v mch t thng c cng sut nh hn
mch phn ng. Tuy vy, v cun kch t c s vng dy ln, h s t cm ln, do thi gian o
chiu tng ln. Ngoi ra, dng phng php o chiu t thng th t thng qua tr s 0 c th lm
tc ng c tng qu cao.
2.2 ng c in mt chiu kch t ni tip
ng c in mt chiu kch t ni tip c cun kch t mc ni tip vi cun dy phn ng
nh s nguyn l hnh 2.11.
E
I
I
+
KT
u
kt
p
R
-

Hnh 2.9 - S ni dy ng c in mt chiu kch t c lp khi o
chiu t thng hoc khi o chiu dng in phn ng
Hnh 2.10 - c tnh c ca ng c mt chiu kch t
c lp khi o chiu quay
Hnh 2.11 - S nguyn l ng c in mt chiu kch t ni tip

Vi cch mc ni tip, dng in kch t bng dng in phn ng I
kt
= I
nn cun dy kch t
ni tip c tit din dy ln v s vng dy t. T thng ca ng c ph thuc vo dng in phn
ng, tc l ph thuc vo ti:
= K'.I

Trong K' l h s ph thuc vo cu to ca cun dy kch t. Phng trnh trn ch ng khi
mch t khng bo ho t v khi dng in I
< (0,80,9)I
m
. Tip tc tng I
th tc tng t thng
chm hn tc tng I
ri sau khi ti ln (I
> I
m
) th c th coi =const v mch t b bo
ha.
0
I

Xut pht t cc phng trnh c bn ca ng c in mt chiu ni chung:
U
= E
+ (R
+ R
f
).I
= K..
M = K..I
= K.K'.
2
I (2.12)
Ta c th tm c phng trnh c tnh c ca ng c in mt chiu kch t ni tip:
' .
. ' .
K K
R
M K K
U
= (2.13)
th ng c tnh c ca ng c in mt chiu kch t ni tip l mt ng hyperbol.
0

M
m
C. m
M
A

Hnh 2.12 - S ph thuc gia t thng v dng phn ng (cng l
dng kch t) ng c in mt chiu kch t ni tip
Hnh 2.13 - c tnh c ca ng c in mt chiu kch t ni tip.
Thc t, ng c thng c thit k lm vic vi mch t bo ha vng ti nh mc. Do
vy, khi ti nh, c tnh c c dng ng hypecbol bc 2 v mm, cn khi ti ln (trn nh mc)
c tnh c dng gn thng v cng hn v mch t bo ha ( = const).
Khi M
C
= 0 (I
= 0), theo phng trnh c tnh c (2.13) th tr s s v cng ln. Thc t do

c lc ma st c trc ng c v mch t khi I
kt
= 0 vn cn c t d (
d
0) nn khi khng ti
M
C
0, tc ng c lc s l:
d
K
U
=
0
(2.14)
Tc ny khng phi ln v cng nhng do t d
d
nh nn
0
cng ln hn nhiu so vi tr
s dnh mc (56)
m
v c th gy hi v nguy him cho h T. V vy khng c ng c
mt chiu kch t ni tip lm vic ch khng ti hoc ri vo tnh trng khng ti. Khng
dng ng c mt chiu kch t ni tip vi cc b truyn ai hoc ly hp ma st... Thng thng,
ti ti thiu ca ng c l khong (1020)% nh mc. Ch nhng ng c cng sut rt nh (vi
chc Watt) mi c th cho php chy khng ti.
ng c in mt chiu kch t ni tip, dng in phn ng cng l dng in kch t nn
kh nng ti ca ng c hu nh khng b nh hng bi in p.
Phng trnh c tnh c = f(M) (2.13) ca ng c in mt chiu kch t ni tip cho thy
c tch c b nh hng bi in tr mch ng c (mch phn ng v cng l mch kch t).
c tnh c t nhin cao nht ng vi in tr ph R
f
= 0. Cc c tnh c nhn to ng vi R
f

0. c tnh cng thp khi R
f
cng ln.
0
M
R =0
p
R
p1
p2
R M
mm
p1
R
p2
R R
p
TN

Tr s M
mm
suy t phng trnh c tnh c khi cho = 0
2
2
nm mm
I K K
R
U
K K M '. . ' .
=
|
|
.
|
\
|
= (2.15)
Trong :
Hnh 2.14 - nh hng ca in tr mch phn ng ti c
tnh c ng c in mt chiu kch t ni tip.
R
U
I
nm
=
2.2.3 M my (khi ng) ng c in mt chiu kch t ni tip
Lc m my ng c, phi a thm in tr m my vo mch ng c hn ch dng in
m my khng c vt qu gii hn 2,5I
m
. Trong qu trnh ng c tng tc, phi ct dn in
tr m my v khi kt thc qu trnh m my, ng c s lm vic trn ng c tnh c t nhin
khng c in tr m my.
0
M
A
mm
M M
2
M
C

A
E
+
u
I
KT
kt
I
1
R
-
2
R
2
K K
1
a
b
c
d
e
2
1
TN

1

2

Khi ng c c cp in, cc tip im K
1
v K
2
m ni cc in tr R
1
v R
2
vo mch
ng c. Dng in qua ng c c hn ch trong gii hn cho php ng vi mmen m my:
M
mm
= M
1
= (22,5)M
m

ng c bt u tng tc theo c tnh c 1 t im a n im b. Cng vi qu trnh tng tc,
mmen ng c gim dn. Ti im b, tc ng c l
2
v mmen l M
2
=(1,11,3)M
m
th tip
im K2 ng, ct in tr m my R
2
ra khi mch ng c. ng c chuyn t c tnh c 2 sang
lm vic ti im c trn c tnh c 1. Thi gian chuyn c tnh v cng ngn nn tc ng c
coi nh gi nguyn. on bc song song vi trc honh OM. Lc ny mmen ng c li tng t M
2

ln M
1
, ng c tip tc tng tc nhanh theo c tnh c 1. Khi mmen ng c gim xung cn M
2

(ng vi tc
1
) th in tr m my R
1
cn li c ct nt ra khi mch ng c nh ng tip
im K
1
. ng c chuyn sang lm vic ti im e trn c tnh c t nhin v li tng tc theo c
tnh ny ti lm vic ti im A. Ti y, mmen ng c M
cn bng vi mmen cn M
C
nn
ng c s quay vi tc n nh
A
.
2.2.4 o chiu quay ng c in mt chiu kch t ni tip
Cng nh ng c in mt chiu kch t song song, ng c mt chiu kch t ni tip s o
chiu quay khi o chiu dng in phn ng.
Hnh 2.15 - S m my ng c in mt chiu kch t ni tip
qua 2 cp in tr ph.
E
+
u
I
KT
kt
I
p
R
-
+ -
M
p
R
R
p
TN
TN
0

2.3 Cc trng thi hm ca ng c in mt chiu
Hm mt h T nhm t c mt trong cc mc ch sau:
- Dng h T.
- Gi h thng ng yn khi h thng ang chu mt lc c xu hng gy chuyn ng.
- Gim tc h T.
- Ghm cho h T lm vic vi tc n nh. V d: gi tc u khi xe in xung dc,
khi h xe kp ti liu, khi h vt cu cn trc...).
hm mt h T, c th bng hai phng php: Hm theo phng php c hoc hm theo
phng php in (hm in). Hm theo phng php c l dng phanh c hoc in - c. Phanh
in - c thng t c trc ng c v c nhiu kiu, nhiu loi nhng nguyn tc hot ng ca
chng tng t nhau. l khi cp in cho ng c chy th cun phanh cng c cp in v c
trc ng c c ni lng. Khi ct in ng c dng th cun phanh cng mt in v c trc
ng c b p cht. Vi cch hm bng phng php c th kh t c c 4 mc ch nu trn (2
mc ch sau cng kh thc hin).
Trng thi hm in ca ng c l trng thi ng c sinh ra mmen in t ngc vi chiu
quay ca rto. Phng php hm in t ra rt c hiu lc trong tt c cc mc ch nu trn. Khi
hm in, trc ng c khng b phn t no t vo c m ch c mmen in t tc dng vo rto
ng c cn li chuyn ng quay m rto ang c.
ng c in mt chiu kch t c lp c 3 trng thi hm in:
- Hm ti sinh (Hm c hon tr nng lng v li).
- Hm ngc.
- Hm ng nng.
c im chung ca c 3 trng thi hm in l ng c u lm vic ch my pht, bin
c nng m h T ang c qua ng c thnh in nng hoc hon tr v li (hm ti sinh)
hoc tiu th thnh dng nhit trn in tr hm (hm ngc, hm ng nng). Mmen quay
ng c ch my pht s l mmen hm i vi h T.

Hnh 2.16 - o chiu quay ng c in mt chiu kch t ni tip.
2.3.1 Hm ti sinh
Hm ti sinh xy ra khi tc quay ca ng c ln hn tc khng ti l tng (>
0
).
Khi hm ti sinh: E
> U
, ng c lm vic nh mt my pht song song vi li v tr nng lng

v ngun, lc ny th dng hm v mmen hm i chiu so vi ch ng c:
I
U E
R
K K
R
M K I
h
h h
=
<
= <
0
0
0
(2.16)
Trong trng thi hm ti sinh, tc ca ng c cng tng trn tc c bn, tr s mmen
hm cng ln dn ln cho n khi cn bng vi mmen ph ti ca c cu sn xut th h thng lm
vic n nh vi tc
>
0
.
ng c tnh c trng thi hm ti sinh nm trong gc phn t th II v th IV ca mt
phng ta .
Trong trng thi hm ti sinh, dng in hm i chiu v cng sut c a tr v li in
c gi tr P = (E-U)I. y l phng php hm kinh t nht v ng c sinh ra in nng hu ch.
0
U
E
I
U
I
E
M
C

Trong thc t, c cu nng h ca cu trc, thang my, th khi nng ti, ng c truyn ng
thng lm vic ch ng c (im A). Khi h ti, ta o chiu in p phn ng t vo ng
c. Nu mmen do trng ti gy ra ln hn mmen ma st trong cc b phn chuyn ng ca c
cu, ng c s lm vic ch hm ti sinh. hn ch dng khi ng ta ng thm in tr
ph vo mch phn ng. Tc ng c tng dn ln, khi tc ng c gn t ti gi tr
0
ta ct
in tr ph (im c), ng c tng tc trn ng c tnh t nhin (on cB). Khi tc vt
qu >
0
th mmen in t ca ng c i du tr thnh mmen hm. n im B th mmen
M
h
= M
C
, ti trng c h vi tc n nh
trong trng thi hm ti sinh.

Hnh 2.17 - c tnh c hm ti sinh ng c in mt
chiu kch t c lp.
M 0
C
o
M
M
k
o
A
M
M
c
M
M
Nng ti
H ti
c
B
c
d

2.3.2 Hm ngc
Hm ngc l trng thi ca ng c khi mmen hm ca ng c ngc chiu vi tc
quay (M). Mmen hm sinh ra bi ng c khi chng li chiu quay ca c cu sn xut.
Hm ngc c hai trng hp:
a) a in tr ph ln vo mch phn ng:
ng c ang lm vic im a, ta a thm R
p
ln vo mch phn ng th ng c s
chuyn sang im b trn c tnh bin tr. Ti im b mmen do ng c sinh ra nh hn mmen
cn nn ng c gim tc nhng ti vn theo chiu nng ln. n im c v mmen ng c nh
hn mmen ti nn di tc ng ca ti trng, ng c quay theo chiu ngc li. Ti trng c
h xung vi tc tng dn. n im d mmen ng c cn bng vi mmen cn nn h lm
vic n nh vi tc h khng i
. on cd l on hm ngc, ng c lm vic nh mt
my pht ni tip vi li in, lc ny sc in ng ca ng c o du nn:

=
+
+
=
+
+
=
h h
p u
u
p u
u u
h
I K M
R R
K U
R R
E U
I
(2.17)
Hnh 2.18 - c tnh hm ti sinh khi h ti trng ca ng
c in mt chiu kch t ni tip.
M
H ti M
M
c
U
E
I
M
C
a
b
c
d
Nng ti

b) Hm ngc bng cch o chiu in p phn ng:
ng c ang lm vic im a, ta i chiu in p phn ng (v dng o chiu ln nn
phi thm in tr ph vo hn ch) th ng c s chuyn sang im b, ti im b mmen i
chiu chng li chiu quay ca ng c nn tc gim theo on bc. Ti c nu ta ct ng c khi
in p ngun th ng c s dng li, cn nu khng th ti im c mmen ng c ln hn mmen
cn nn ng c s quay ngc li v s lm vic xc lp d nu ph ti ma st. on bc l on
hm ngc, lc ny dng hm v mmen hm ca ng c:
I
U E
R R
U K
R R
M K I
h
f f
h h
=

+
=
+
+
= <

< 0
0
(2.18)
Phng trnh c tnh c:

=
-
-
U
K K
M
f
R + R
( )
2
(2.19)
Hnh 2.19 - c tnh c hm ngc ca M
l
trng hp a in
tr ph vo mch phn ng.
a
o
d
M
c
M
M
c
b
o
U
E
I

2.3.3 Hm ng nng
a) Hm ng nng kch t c lp:
ng c ang lm vic vi li in (im a), thc hin ct phn ng ng c ra khi li
in v ng vo mt in tr hm R
h
, do ng nng tch lu trong ng c, cho nn ng c vn
quay v n lm vic nh mt my pht bin c nng thnh nhit nng trn in tr hm v in tr
phn ng.
Phng trnh c tnh c khi hm ng nng:
=
R + R
h
( ) K
M
2
(2.20)
Ti thi im hm ban u, tc hm ban u l
h
nn sc in ng ban u, dng hm
ban u v mmen hm ban u:
E K
I
E
R R
K
R R
M K I
hd hd
hd
hd
h
hd
h
hd hd
=
=
+
=
+
= <

< 0
0
(2.21)
Trn th c tnh c hm ng nng ta thy rng nu mmen cn l phn khng th ng c
s dng hn (cc on b
1
0 hoc b
2
0), cn nu mmen cn l th nng th di tc dng ca ti s
ko ng c quay theo chiu ngc li (0c
1
hoc 0c
2
).
Hnh 2.20 - c tnh hm ngc M
l
trng hp o chiu
in p phn ng.
a
1
M
c
2
M
h2
M
h1
b2 b1
c1
c2
R
h2
R
h1
0
+
kt
E
I
h
KT
R
-
R
h

b) Hm ng nng t kch t:
Nhc im ca hm ng nng kch t c lp l nu mt in li th khng th thc hin
hm c do cun dy kch t vn phi ni vi ngun. Mun khc phc nhc im ny ngi ta
thng s dng phng php hm ng nng t kch t.
ng c ang lm vic vi li in (im a), thc hin ct c phn ng v kch t ca ng
c ra khi li in v ng vo mt in tr hm R
h
, do ng nng tch lu trong ng c, cho nn
ng c vn quay v n lm vic nh mt my pht t kch bin c nng thnh nhit nng trn cc
in tr.
Phng trnh c tnh c khi hm ng nng t kch t:
=
+
R +
R
R

h
h
.
( )
R
R
K
M
kt
kt
2
(2.22)
Trn th c tnh c hm ng nng t kch t ta thy rng trong qu trnh hm, tc
gim dn v dng kch t cng gim dn, do t thng ca ng c cng gim dn v l hm ca
tc , v vy cc c tnh c khi hm ng nng t kch t ging nh c tnh khng ti ca my
pht t kch t.
h1 h2
M M
1
2
0
M
c1
c2
c
M
b1
R
b2
h2
h1
R
o
a
KT
R
h
h
I
E
I
kt

Hnh 2.21 - S hm ng nng kch t c lp ca M
l

Hnh 2.22 - S hm ng nng t kch ca M
l
.
So vi phng php hm ngc, hm ng nng c hiu qu hn khi c cng tc hm ban
u, nht l tn t nng lng hn.
2.4 ng c in xoay chiu ba pha khng ng b (KB)
2.4.1 Cu to v nguyn l hot ng
Nh bit trong vt l, khi cho dng in 3 pha vo 3 cun dy t lch nhau 120
0
trong
khng gian th t trng tng do 3 cun dy to ra l mt t trng quay. Nu trong t trng quay
ny c t cc thanh dn in th t trng quay s qut qua cc thanh dn in v lm xut hin
mt sc in ng cm ng trong cc thanh dn.
Ni cc thanh dn vi nhau v lm mt trc quay th trong cc thanh dn s c dng in (ngn
mch) c chiu xc nh theo quy tc bn tay phi. T trng quay li tc dng vo chnh dng cm
ng ny mt t lc c chiu xc nh theo quy tc bn tay tri v to ra mt mmen lm quay lng
tr v cc thanh dn theo chiu quay ca t trng quay. mmen u hn, cc thanh dn thng
c t hi cho.

a) b)

Tc quay ca lng tr lun nh hn tc quay ca t trng quay. Nu lng tr quay vi
tc bng tc ca t trng quay th t trng s khng qut qua cc thanh dn na nn khng
c dng in cm ng v mmen quay cng khng cn. Khi do mmen cn, lng tr s quay
chm li hn t trng quay v cc thanh dn li b t trng qut qua, dng in cm ng li xut
hin v do li c mmen quay lm lng tr tip tc quay nhng vi tc lun nh hn ca t
trng quay.
ng c lm vic trn nguyn tc ny nn c gi l khng ng b (hay cn gi l ng c
d b).
ng c c nguyn l cu to nh xt trn vi rotor lng tr ghp t cc thanh dn gi l
ng c rotor lng sc (hay rotor ngn mch).
Hnh 2.23 - a) Nguyn l t trng quay
b) Cu to rto
Nu phn ng l 3 cun dy ni theo hnh sao Y, cn 3 u cun dy cn li ni vi 3 vng
trt qua 3 chi than ni vi in tr mch ngoi th rotor gi l rotor dy qun. ng c gi l
ng c rotor dy qun. Cun cm (cun kch t) stator ca ng c c th u theo hnh sao Y
hay theo hnh tam gic .

Cc i lng lin quan n cun cm (mch stator) c ch s 1 nh: U
1
, I
1
, R
1
... v cc i
lng lin quan n mch phn ng (mch stator) c ch s 2 nh: U
2
, I
2
, R
2
, f
2
...
Tc quay ca t trng quay ph thuc vo s oi cc t p, s i cc t cng ln th tc
quay ca t trng cng b gim. Vi cun cm to ra t trng c p i cc t th tc quay gim
p ln l
p
f
1
(vg/s)
hay: n
0
= ,
p
f
1
60
(vg/ph) (2.23)
hoc:
p
f n
1 0
0
2
60
2 . .
= = , (rad/s) (2.24)
0
l tc ln nht m rotor c th t c nu khng c lc cn no. Tc ny gi l tc
ng b hay l tc khng ti l tng. Tn s li in xoay chiu Vit Nam l 50Hz v v p
l s nguyn nn tc ng b thng l 3000, 1500, 1000, 750, 600, 500... (vng/pht).
Tc khng ng b n
2
ca rotor nh hn tc ng b n
0
v s sai lch ny c nh gi
qua mt i lng gi l trt s:
0
2
0
2 0
0
2 0
1
=
n
n n
s (2.25)
ch ng c, trt s c gi tr 0 s 1.
Dng in cm ng trong cun dy rotor cng l dng xoay chiu vi tn s xc nh qua tc
tng i ca rotor i vi t trng quay:
f
2
=
60
2 0
) .( n n p
= s.f
1
(Hz) (2.26)
Hnh 2.24 - S cu to stator ng c xoay chiu KB.
Cc ng c xoay chiu KB c cu to n gin, gi thnh thp, vn hnh tin cy hn so vi
ng c mt chiu nn c s dng rng ri hn.
Khi coi 3 pha ng c l i xng, c cp ngun bi ngun xoay chiu hnh sin 3 pha i
xng v mch t ng c khng bo ho th c th xem xt ng c qua s thay th 1 pha. l
s in mt pha pha stator vi cc i lng in mch rto quy i v stator.
+
-
X1 R1
X
R
m
m
X'2
R'2
2
I
1
I'
2
o
I

Khi cun dy stator c cp in vi in p nh mc U
1ph.m
trn 1 pha m gi yn rotor
(khng quay th mi pha ca cun dy rotor s xut hin mt sc in ng E
2ph.m
theo nguyn l
ca my bin p. H s quy i sc in ng l:
k
E
=
dm ph
dm ph
E
E
.
.
2
1
(2.27)
T ta c h s quy i dng in:
k
I
=
E
k
1
(2.28)
v h s quy i tr khng:
k
R
= k
X
=
I
E
k
k
=k
E
2
(2.29)
Vi cc h s quy i ny, cc i lng in mch rotor c th quy i v mch stator theo
cch sau:
- Dng in: I'
2
= k
I
I
2

- in khng: X'
2
= k
X
X
2

- in tr: R'
2
= k
R
R
2

Trn s thay th hnh 2.25, cc i lng khc l:
I
0
- Dng in t ha ca ng c.
R
m
, X
m
- in tr, in khng mch t ha.
I
1
- Dng in cun dy stator.
R
1
, X
1
- in tr, in khng cun dy stator.
Dng in rotor quy i v stator c th tnh t s thay th:
Hnh 2.25 - S thay th mt pha ng c KB
( )
2
2 1
2
2
1
1
2
'
'
'
X X
s
R
R
U
I
ph
+ +
|
|
.
|
\
|
+
= (2.30)
Khi ng c hot ng, cng sut in t P
12
t stator chuyn sang rotor thnh cng sut c P
c

a ra trn trc ng c v cng sut nhit P
2
t nng cun dy:
P
12
= P
c
+ P
2
(2.31)
Nu b qua tn tht ph th c th coi mmen in t M
t
ca ng c bng mmen c M
c
:
M
t
= M
c
= M
T : P
12
= M.
0
= M + P
2
(2.32)
Suy ra:
0
2
0
2
. s
P P
M
= (2.33)
Cng sut nhit trong cun dy 3 pha l:
P
2
= 3R'
2
I'
2
2
(2.34)
Thay vo phng trnh tnh mmen ta c c:
(
(
+
|
|
.
|
\
|
+
=
2
2
2
1 0
2
2
1
3
nm
ph
X
s
R
R s
R U
M
'
'
(2.35)
Trong :X
nm
= X
1
+ X'
2
l in khng ngn mch.
Phng trnh trn biu th mi quan h M = f(s) = f[s()] gi l phng trnh c tnh c ca
ng c in xoay chiu 3 pha khng ng b.
Vi nhng gi tr khc nhau ca s (0 s 1), phng trnh c tnh c cho ta nhng gi tr tng
ng ca M. ng biu din M = f(s) trn h trc ta sOM nh hnh 2.26, l ng c tnh
c ca ng c xoay chiu ba pha khng ng b.
ng c tnh c c im cc tr gi l im ti hn K. Ti im :
0 =
ds
dM

Gii phng trnh ta c: s
th
=
2 2
1
2
nm
X R
R
+
'
(2.36)
Thay vo phng trnh c tnh c ta c:
M
th
=
) (
2 2
1 1 0
2
1
2
3
nm
ph
X R R
U
+
(2.37)
V ta ang xem xt trong gii hn 0 s 1 nn gi tr s
th
v M
th
ca c tnh c ch ng vi du
(+).
0
0

A
M
mm
M

th
1
s
th
0
s
K
B
M
th

Ta nhn thy, ng c tnh c ca ng c khng ng b l mt ng cong phc tp v c
2 on AK v KB, phn gii bi im ti hn K.
on c tnh AK gn thng v cng. Trn on ny, mmen ng c tng th tc ng c
gim. Do vy, ng c lm vic trn on c tnh ny s n nh.
on KB cong vi dc dng. Trn on ny, ng c lm vic khng n nh.
Phng trnh c tnh c cho thy ng c tnh c ca ng c in xoay chiu 3 pha KB
chu nh hng ca nhiu thng s in: in p li U
1ph
, in tr mch rotor R
2
', in tr R
1
v
in khng X
1
mch stator, tn s li f
1
, s i cc p ca ng c.
Khi cc thng s ny thay i s gy ra bin ng cc i lng:
- Tc ng b:
0
=
p
f
1
2
(2.38)
- trt gii hn: s
th
=
2 2
1
2
nm
X R
R
+
'
(2.39)
- Mmen ti hn: M
th
=
) (
2 2
1 1 0
2
1
2
3
nm
ph
X R R
U
+ +
(2.40)
2.4.3.1 Trng hp thay i in p U
1ph

in p U
1ph
t vo Stator ng c ch c th thay i v pha gim. Khi U
1ph
gim th mmen
ti hn M
th
s gim rt nhanh theo bnh phng ca U
1ph
, cn tc ng b
0
v trt ti hn
s
th
khng thay i. Cc c tnh c khi gim in p nh hnh 2.27.
Hnh 2.26 - c tnh c ng c KB.
th
s
0
1
M
mm
B
M
M
th
A

th

0
0
s
K
U
m
U
1
U
2

2.4.3.2 Trng hp thay i in tr R
2
'
Trng hp ny ch c i vi ng c rotor dy qun v mch rotor c th ni vi in tr
ngoi qua h vng trt - chi than. ng c rotor lng sc (hay rotor ngn mch) khng th thay
i c in tr mch rotor.
Vic thay i in tr mch rotor ch c th thc hin v pha tng in tr R
2
'. Khi tng R
2
' th
trt ti hn s
th
cng tng ln, cn tc ng b
0
v mmen ti hn M
th
gi nguyn.
Cc c tnh c nhn to khi thay i in tr mch rotor c biu din nh hnh v. in tr
mch rotor cng ln th c tnh cng dc.
s
th
0
1
s
0

th

A
0
th
M
M

~
R'
2

2.4.3.3 Trng hp thay i in tr R
1
, in khng X
1
mch Stator
Trng hp ny cng ch thay i v pha tng R
1
hoc X
1
. S ni dy nh hnh 2.28.
Hnh 2.27 - H c tnh c ng c KB khi thay i in p U
1ph

Hnh 2.28 - S ni v h c tnh c ng c KB khi thay i
in tr mch rto.
R
1
~
R'
2
~
X
1

0
M

Khi ni thm vo mch Stator R
1
hoc X
1
th ta thy tc ng b
0
khng i, cn trt
ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
u gim. Hnh v 2.29 biu th cc c tnh c nhn to khi tng
tr khng mch stator v khi gim in p cp cho stator. Cc c tnh c v trong trng hp ny
c cng mmen m my M
mm
. c tnh tng X
1
(ng 2) cng hn c tnh tng R
1
(ng 3) v
c tnh tng R
1
cng hn c tnh gim in p (ng 4).
2.4.3.4 Trng hp thay i s i cc p
Khi s i cc thay i th tc ng b
0
b thay i. Thng thng, ng c loi ny c
ch to vi cun cm stator c nhiu u dy ra c th i cch u dy tng ng vi s i cc
no . Tu theo kh nng i ni m ng c KB c gi l ng c c 2,3,4... cp tc .
Do s i cc thay i nh i ni cun cm stator nn cc thng s U
1ph
t vo cun pha, tr
khng R
1
v cm khng X
1
c th b thay i. T , trt ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
c th
khc i.
2.4.3.5 Trng hp thay i tn s f
1
ca ngun in p cp
Khi thay i f
1
th tc ng b
0
s thay i, ng thi X
1
, X
2
cng b thay i (v X =
2fL), ko theo s thay i c trt ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
. Hnh v 2.30 biu th cc
c tnh c nhn to khi thay i tn s.
Quan h trt ti hn theo tn s s
th
= f(f
1
) v mmen ti hn theo tn s M
th
= F(f
1
) l phc
tp nhng v
0
v X
1
ph thuc t l vi tn s f
1
nn c th t cc biu thc ca s
th
v M
th
rt ra:
1
1
f
s
th
~
2
1
1
f
M
th
~
Hnh 2.29 - S ni v h c tnh c ng c KB khi ni thm R
1

hoc X
1
vo mch stator
(2.41)
0
th
M/M

0

0
M

Khi tn s ngun f
1
gim, trt ti hn s
th
v mmen ti hn M
th
u tng ln nhng M
th
tng
nhanh hn. Do vy cng ca c tnh c tng ln.
Ch khi gim tn s f
1
xung di tn s nh mc th tng tr ca cc cun dy gim nn
nu gi nguyn in p cp cho ng c s dn n dng in ng c tng mnh. V th khi gim
tn s ngun xung di tr s nh mc cn phi ng thi gim in p cp cho ng c theo quan
h:
const
f
U
=
1
1
(2.42)
Nh vy mmen ti hn M
th
s gi khng i vng f
1
<f
1m
.
vng f
1
>f
1m
th khng c tng in p ngun cp m gi U
1
= const. Mmen ti hn M
th
s
gim t l nghch vi bnh phng tn s.
2.4.4 M my (khi ng) ng c in KB
Khi ng in trc tip vo ng c KB m my th do lc u rotor cha quay, trt
ln (s=1) nn s.. cm ng v dng in cm ng ln.
I
mm
= (58)I
m

Dng in ny c tr s c bit ln cc ng c cng sut trung bnh v ln, to ra nhit t
nng ng c v gy xung lc c hi cho ng c.
Hnh 2.30 - c tnh c ng c
KDBB khi thay i tn s.
Hnh 2.31 - c tnh c ng c
KDBB khi thay i tn s kt hp vi
thay i in p.
0
A
M M
C mm
M
th

Tuy dng in ln nhng mmen m my li nh: M
mm
= (0,51,5)M
m
.
Do vy cn phi c bin php m my. Trng hp ng c c cng sut nh th c th m
my trc tip. ng c m my theo c tnh t nhin vi mmen m my nh.
Nhng ng c khng m my trc tip th c th thc hin mt trong cc phng php m
my gin tip sau.
2.4.4.1 Phng php dng in tr m my mch rotor
Phng php ny ch dng cho ng c rotor dy qun v in tr m my mch ngoi mc
ni tip vi cun dy rotor.
Hnh 2.33 trnh by mt s m my qua 3 cp in tr ph R
1
, R
2
v R
3
c 3 pha rotor.
y l s m my vi cc in tr rotor i xng.
KB
K3
K2
K1
R3
R2
R1
~

2 C
th
M
M M
0
A
2
M
TN
3
2
1
a
b
c
d
e
f
g

Hnh 2.32 - c tnh ng c KB khi m my trc tip.
Hnh 2.33 - S m my ng c KB qua 3 cp in tr
ph v c tnh c tng ng.
Lc bt u m my, cc tip im cng tc t K
1
, K
2
, K
3
u m, cun dy rotor c ni vi
c 3 cp in tr ph (R
1
+R
2
+R
3
) nn ng c tnh c l ng 1. Ti im b, tc ng c t
b
v mmen gim cn M
2
, cc tip im K
1
ng li, ct cc in tr ph R
1
ra khi mch rotor.
ng c c tip tc m my vi in tr ph (R
2
+R
3
) trong mch rotor v chuyn sang lm vic
ti im c trn c tnh 2 t dc hn. Mmen tng t M
2
ln M
1
v tc ng c li tip tc tng.
ng c lm vic trn ng c tnh 2 t c n d. Lc ny, cc tip im K
2
ng li, ni tt cc
in tr R
2
. ng c chuyn sang m my vi in tr R
3
trong mch rotor trn c tnh 3 ti im e
v tip tc tng tc ti im f. Lc ny cc tip im K
3
ng li, in tr R
3
trong mch rotor b
loi. ng c chuyn sang lm vic trn c tnh t nhin ti g v tng tc n im lm vic A ng
vi mmen cn M
C
. Qu trnh m my kt thc.
m bo qu trnh m my nh xt sao cho cc im chuyn c tnh ng vi cng mt
mmen M
2
, M
1
th cc in tr ph tham gia vo mch rotor lc m my phi c tnh chn cn
thn theo phng php ring.
Ngoi s m my vi in tr i xng mch rotor, trong thc t cn dng s m my
vi in tr khng i xng mch rotor, ngha l in tr m my c ct gim khng u trong
cc pha rotor khi m my.
2.4.4.2 Phng php m my vi in tr hoc in khng ni tip trong mch stator.
Phng php ny dng in tr hoc in khng mc ni tip vi mch stator lc m my v c
th p dng cho c ng c rotor lng sc ln rotor dy qun. Do c in tr hoc in khng ni
tip nn dng m my ca ng c gim i, nm trong gi tr cho php. Mmen m my ca ng
c cng gim.
Thi im ban u ca qu trnh m my, cc tip im K
2
ng li (cc tip im K
1
m)
in tr (hnh a) hoc in khng (hnh b) tham gia vo mch stator nhm hn ch dng in m
my. Khi tc ng c tng n mt mc no (tu h truyn ng) th cc tip im K
1

ng li, K
2
m ra loi in tr hoc in khng ra khi mch stator. ng c tng tc n tc
lm vic. Qu trnh m my kt thc.
b
a
c
~ 3
K1 K2 K2 K2 K1 K1
R1 R1 R1
b
a
c
K1
X1 X1
K1 K2
~ 3
K2 K1
X1
K2

C
M
mm
M
A
0

Hnh 2.34 - S m my dng R
1
v X
1
mch stator v dng c tnh c
khi m my
S hnh 2.34 trn l m my vi 1 cp in tr hoc in khng mch stator. C th m
my vi nhiu cp in tr hoc in khng khi cng sut ng c ln.
2.4.4.3 Phng php m my dng my bin p t ngu
Phng php ny c s dng t mt in p thp cho ng c khi m my. Do vy, dng
in ca ng c khi m my gim i.
Cc tip im K' ng, K m lc m my. Khi K' m, K ng th qu trnh m my kt thc.
Phng php m my dng cun khng X v my bin p t ngu thch hp cho vic m my
cc ng c cao p.
b
a
c
K
K
K
~ 3
K'
K'
BATN
CD

2.4.4.4 Phng php i ni - khi m my
ng c KB lm vic bnh thng s mc cc cun stator th khi m my c th mc
theo s Y. Thc cht ca phng php ny l gim in p t vo cun dy stator khi i ni v
U
ph
= U
d
khi mc , cn khi mc Y th in p gim 3 ln:
U
ph
=
3
d
U

2.4.5 o chiu quay ng c in KB
o chiu quay ca ng c KB, cn o chiu quay ca t trng quay do stator to ra.
Mun vy, ch cn o chiu hai pha bt k trong 3 pha ngun cp cho stator. c tnh c khi o
chiu quay nm gc phn t th III.
Hnh 2.35 - S m my ng c KB dng MBA t ngu.
CD
A
CD
B
a
b
c

2.5 Cc trng thi hm ca ng c in KB
2.5.1 Hm ti sinh
c tnh hm ti sinh ca ng c KB nh hnh v. ng c in xoay chiu KB ch
hm ti sinh khi tc ng c vt qu tc ng b
0
. Khi hm ti sinh th ng c lm vic
ch my pht.
F
N
K'
K
M M
s
s
s=0
thF
th
s
s=1
thF th
<
>

T cng thc (2.36) v (2.37), loi tr trng hp du (+) i vi ch ng c ta c ch
my pht:
2 2
1
2
nm
th
X R
R
s
+
=
'
(2.43)
) (
2 2
1 1 0
2
1
2
3
nm
ph
th
X R R
U
M
+
=
(2.44)
Hnh 2.36 - S o chiu quay ng c KB v c tnh c khi
o chiu quay.
Hnh 2.37 - c tnh c hm ti sinh ng c KB.
Qua ta thy ch my pht, trt ti hn s
thF
i du so vi ng c, cn mmen ti
hn c tr s ln hn tr s mmen ti hn ch ng c.
Ch hm ti sinh ca ng c KB c thit k trn on NK', gc phn t th II.
2.5.2 Hm ngc
a) Hm ngc nh a in tr ph vo mch phn ng
ng c KB rto dy qun truyn ng cho c cu nng-h ca mt ca mt cu trc, ang
lm vic nng ti ti im A trn c tnh c 1 gc phn t th I vi mmen cn M
C
v tc
quay nng
A
(cc tip im K ng).
dng v h vt xung, ta a in tr R
P
ln vo mch phn ng (cc tip im K m ra),
ng c chuyn sang lm vic ti im B trn c tnh c in tr 2 cng vi tc
A
. Mmen ca
ng c gim xung (M
B
< M
C
) nn tc ng c gim. Lc ny vt P vn c nng ln nhng
vi tc nng nh dn. Ti im D th = 0 v vt dng li nhng v mmen ng c nh hn
mmen cn (M
D
< M
C
) nn vt bt u tt xung. ng c o chiu quay ( < 0). ng c bt u
lm vic trng thi hm ngc (tc m i xung, mmen dng c xu hng ko vt P i ln).
R
K
KB
~
K
p

M
C
M
th
0
A
A
B
D
E
M
B
1
2
E
M
A
P
C
M
M
A
M
C

c tnh hm ngc nm gc phn t th IV. im lm vic hm ca ng c chuyn theo
c tnh hm t D n E. Ti y M
= M
E
= M
C
, ng c quay u, hm ghm vt h vt xung
u vi tc
E
.
b) Hm ngc nh o chiu quay

Hnh 2.38 - Hm ngc ng c KB nh a in tr ph vo mch
phn ng.
C
M
M
th
M
1
A
M
C
E
D
D'
B B'
2 3
E'
E
C
M
M
F
M

C
M
M
M
C

K K
p
R
KB
~

ng c in KB rto dy qun ang lm vic vi ti c mmen cn phn khng ti im A
trn ng c tnh c 1, s ni dy nh hnh v. hm my, ta i th t hai pha bt k trong
3 pha cp cho stato o chiu quay ng c. ng c chuyn im lm vic t A trn c tnh 1
sang im B' trn c tnh 2. Do qun tnh ca h c, ng c coi nh gi nguyn tc
A
khi
chuyn c tnh. Qu trnh hm ngc bt u. Khi tc ng c gim theo c tnh hm 2 ti
im D' th = 0. Lc ny, nu ct in th ng c s dng. on hm ngc l B'D'. Nu khng
ct in th nh trng hp hnh 2.82a, ng c c M
D'
> M
C
nn ng c bt u tng tc, m
my chy ngc theo c tnh c 2 v lm vic n nh ti im E' vi tc
E'
theo chiu ngc.
Khi ng c hm ngc theo c tnh 2, im B' c mmen nh nn tc dng hm khng hiu
qu. Thc t phi tng cng mmen hm ban u (M
hm
2,5M
m
) nh va o chiu t trng
quay ca stato, va a thm in tr ph ln vo mch rto. ng c s hm ngc theo c
tnh 3 (on BD). Ti D m ct in th ng c s dng. Nu khng ct in, ng c s tng tc
theo chiu ngc li v lm vic ti im E vi tc
E
<
E'
. Nu lc ny li ct in tr ph R
P

th ng c s chuyn sang lm vic trn c tnh 2 ti im F v tng tc ti im E'.
2.5.3 Hm ng nng
hm ng nng mt ng c in KB ang lm vic ch ng c, ta phi ct stator ra
khi li in xoay chiu (m cc tip im K mch lc) ri cp vo stator dng in mt chiu
kch t (ng cc tip im H). Thay i dng in kch t nh bin tr R
kt
.
Hnh 2.39 - Hm ngc ng c KB nh o chiu quay.
c
a
b
K K K
~ 3
-
+
H
H
R
kt

V cun dy stato ca ng c l 3 pha nn khi cp kch t mt chiu phi tin hnh i ni v
c th thc hin theo mt trong cc s sau.
+
-

-
+

+
-

+
-

+
-

Do ng nng tch ly, rto tip tc quay theo chiu c trong t trng mt chiu va c to
ra. Trong cun dy phn ng xut hin mt dng in cm ng. Lc t trng tc dng vo dng
cm ng trong cun dy phn ng s to ra mmen hm v rto quay chm dn. ng c in xoay
chiu khi hm ng nng s lm vic nh mt my pht in c tc (do tn s) gim dn.
ng nng qua ng c s bin i thnh in nng tiu th trn in tr mch rto.
Nu trc khi hm, ng c lm vic ti im A trn c tnh c 1 th khi hm ng nng, ng
c chuyn sang lm vic ti im B trn c tnh hm ng nng 2 gc phn t th II. c tnh
hm ng nng ca ng c xoay chiu 3 pha KB c dng nh hnh ... Tc ng c gim dn
theo c tnh v O trn on c tnh hm ng nng BO. Ti im O, ng c s dng nu ti l
phn khng. Nu ti c tnh cht th nng th ti s ko ng c quay ngc cho n khi n nh ti
im D (gc phn t th IV).
Hnh 2.40 - S ni dy hm ng nng ng c KB.
Hnh 2.41 - Cc cch cp kch t mt chiu cho cun stator 3 pha khi hm
ng nng ng c KB.
M
D
F 1
M
C
A
B
F
A
D

in tr mch rto v dng kch t cp cho stato lc hm ng nng c nh hng ti dng c
tnh c khi hm.
Trn hnh v 2.43, cc c tnh hm 1 v 2 ng vi cng mt dng kch t nh nhau (I
kt1
= I
kt2
)
nhng in tr hm trong mch rto khc nhau (R
h1
< R
h2
).
M
2
1
4
3

-
b
a
c
H
K K K
~ 3
R
kt
H
+
H H
h
R

Hnh 2.42 - c tnh c hm ng nng kch t c lp ng c KB.
Hnh 2.43-H cc c tnh c khi hm ng
nng kch t c lp ng c KB.
Hnh 2.44-S ni dy hm ng nng
kch t c lp ng c KB.
CHNG 3 IU CHNH TC TRUYN NG IN
(8 tit)

Ngy nay, i a s cc my sn xut t nh n ln, t n l n c mt dy chuyn sn
xut u s dng truyn ng in (T). m bo nhng yu cu ca cc cng ngh phc tp
khc nhau, nng cao mc t ng cng nh nng sut, cc h T thng phi iu chnh tc
, tc l cn phi iu chnh c tc my theo yu cu cng ngh. C th iu chnh tc
my bng phng php c kh hoc bng phng php in qua vic iu chnh tc ng c
in. y, ta ch xem xt vic iu chnh tc theo phng php in.
iu chnh tc mt ng c in khc vi vic t thay i tc ca ng c .
V d: Mt ng c in mt chiu kch t c lp ang lm vic ti im lm vic A trn c
tnh c 1 ng vi mmen cn M
A
. c tnh c 1 ng vi in p t vo ng c l U
1
. V mt l
do no , mmen cn tng ln (M
T
>M
A
) lm ng c b gim tc . im lm vic s dch
chuyn theo on AT v pha tc gim. Nhng tc cng gim th dng in phn ng I
cng
tng v mmen cng tng. Ti im T th mmen ng c sinh ra bng mmen cn (M
=M
T
).
ng c s lm vic n nh ti im T vi tc thp hn (
T
<
A
) v dng phn ng ln hn,
ng c nng hn.
y l hin tng t thay i tc ca ng c in, im lm vic ca ng c dch
chuyn trn cng mt ng c tnh c.

A
T
B
D
0
'
0
D
M
M
T A
M M
B
1
2
U
1
U
2

v d trn, nu mmen cn vn gi nguyn gi tr M
A
, ng c ang lm vic n nh ti
im A trn c tnh c 1, ta gim in p phn ng t U
1
xung U
2
(c tnh c tng ng l 2).
Do qun tnh c, ng c chuyn im lm vic t im A trn ng 1 sang im B trn ng 2
vi cng mt tc
A
. Mmen ca ng c ti im B nh hn mmen cn A (M
B
<M
A
) nn ng
c b gim tc . im lm vic trt xung theo ng c tnh c 2. Tc ng c cng gim
th dng in phn ng cng tng. Ti im D th mmen ng c cn bng vi mmen cn M
A

(M
B
=M
A
). ng c s lm vic n nh ti im D vi tc thp hn (
D
<
A
).
y khng phi l hin tng t thay i tc do mmen cn tng ln m l s iu chnh
tc ng c (iu chnh gim) trong khi mmen cn vn gi nguyn. im lm vic chuyn t
c tnh c ny sang c tnh c khc do thay i thng s ca mch in ng c.
Hnh 3.1 - S thay i tc ng c khi ti thay i
v s iu chnh tc ng c ng vi cng mt mmen ti
C rt nhiu phng php iu chnh tc ng c. Tu theo my sn xut, ta chn mt
phng php iu chnh tc cho ph hp, m bo qu trnh sn xut c thun li, nng cao
cht lng v nng sut.
3.1 Cc ch tiu nh gi iu chnh tc
Cht lng ca mt phng php iu chnh tc c nh gi qua mt s cc ch tiu sau
y.
3.1.1 Di iu chnh tc
Di iu chnh tc (hay phm vi iu chnh tc ) l t s gia cc gi tr tc lm vic
ln nht v nh nht ca h T ng vi mt mmen ti cho:
D =
min
max

Di iu chnh tc ca mt h T cng ln cng tt.
Mi mt my sn xut yu cu mt di iu chnh nht nh v mi mt phng php iu
chnh tc ch t c mt di iu chnh no .
3.1.2 trn iu chnh
trn iu chnh tc khi iu chnh c biu th bi t s gia 2 gi tr tc ca 2 cp
k tip nhau trong di iu chnh:
=
i
i
1 +

Trong :
i
- Tc n nh cp i.

i+1
- Tc n nh cp i+1.
Trong mt di iu chnh tc , s cp tc cng ln th s chnh lch tc gia 2 cp k
tip nhau cng t do trn cng tt.
Khi s cp tc rt ln (k) th trn iu chnh 1. Trng hp ny h iu chnh
gi l h iu chnh v cp v c th c mi gi tr tc trong ton b di iu chnh.
3.1.3 n nh tc ( cng ca c tnh c)
nh gi v so snh cc c tnh c, ngi ta a ra khi nim cng c tnh c v
c tnh: =

M

M
M
1
2 1
2

Hnh 3.2 - cng ca c tnh c

Nu || b th c tnh c l mm (|| < 10).
Nu || ln th c tnh c l cng (|| = 10 100).
Khi || = th c tnh c l nm ngang v tuyt i cng.
c tnh c c cng cng ln th tc cng t b thay i khi mmen thay i. trn
hnh 3.2, ng c tnh c 1 cng hn ng c tnh c 2 nn vi cng mt bin ng M th
c tnh c 1 c thay i tc 1 nh hn thay i tc 2 cho bi c tnh c 2.
Ni cch khc, c tnh c cng cng th s thay i tc cng t khi ph ti thay i nhiu.
Do sai lch tc cng nh v h lm vic cng n nh, phm vi iu chnh tc s rng hn.
3.1.4 Tnh kinh t
H iu chnh c tnh kinh t khi vn u t nh, tn hao nng lng t, ph tn vn hnh
khng nhiu.
Cc phng php iu chnh tc qua mch phn ng lun c tn hao nng lng ln hn
iu chnh tc qua mch kch t.
3.1.5 S ph hp gia c tnh iu chnh v c tnh ti
Khi chn h iu chnh tc vi phng php iu chnh no cho mt my sn xut cn
lu sao cho cc c tnh iu chnh bm st yu cu c tnh ca ti my sn xut. Nh vy h
lm vic s m bo c cc yu cu cht lng, n nh...
Ngoi cc ch tiu trn, tu trng hp c th m ta c th c nhng i hi khc buc h iu
chnh tc cn phi p ng.
3.2 iu chnh tc ng c in mt chiu kch t c lp (song song)
Khi xem xt phng trnh c tnh c ca ng c in mt chiu kch t c lp, ta bit
quan h =f(M) ph thuc cc thng s in U, , R
. S thay i cc thng s ny s cho nhng

h c tnh c khc nhau. V vy, vi cng mt mmen ti no , tc ng c s khc nhau
cc c tnh c khc nhau. Nh vy, ng c in mt chiu kch t c lp (hay kch t song song)
c th c iu chnh tc bng cc phng php sau y:
3.2.1 iu chnh tc bng cch thay i in p phn ng
S nguyn l c biu din nh trn hnh 3.3. T thng ng c c gi khng i.
in p phn ng c cp t mt b bin i.
Khi thay i in p cp cho cun dy phn ng, ta c cc h c tnh c ng vi cc tc
khng ti khc nhau, song song v c cng cng.
in p U ch c th thay i v pha gim (U<U
m
) nn phng php ny ch cho php iu
chnh gim tc .
+
_
+
_
~ ~
BB

M
m M
0
U
m
1
U
2
U
TN
o

Gi s ng c ang lm vic ti im A trn c tnh c 1 ng vi in p U
1
trn phn ng.
Khi gim in p t U
1
xung U
2
, ng c thay i im lm vic t im A c tc ln
A
trn
ng 1 xung im D c tc nh hn (
D
<
A
) trn ng 2 (ng vi in p U
2
).

M o
C
01
m
U
2
U
1
U
TN
M
02
U
5
U
4
A
B E
D
C
F
H
I
G

Trong khi gim tc theo cch gim in p phn ng, nu gim mnh in p, ngha l
chuyn nhanh t tc cao xung tc thp th cng vi qu trnh gim tc c th xy ra qu
trnh hm ti sinh. Chng hn, cng trn hnh 3.4, ng c ang lm vic ti im A vi tc ln
A
trn c tnh c 1 ng vi in p U
1
. Ta gim mnh in p phn ng t U
1
xung U
3
. Lc ny
ng c chuyn im lm vic t im A trn ng 1 sang im E trn ng 3 (chuyn ngang
vi
A
=
E
). V
E
ln hn tc khng ti l tng
03
ca c tnh c 3 nn ng c s lm vic
trng thi hm ti sinh trn on EC ca c tnh 3.
Hnh 3.3 - iu chnh tc ng c in mt chiu kch t
c lp bng phng php thay i in p phn ng.
Hnh 3.4 - Qu trnh thay i tc khi iu chnh in p
Qu trnh hm gip ng c gim tc nhanh. Khi tc xung thp hn
03
th ng c li
lm vic trng thi ng c. Lc ny do mmen M
= 0 nn ng c tip tc gim tc cho ti

im lm vic mi ti F, v ti F mmen ng c sinh ra cn bng vi mmen cn M
C
. ng c
chy n nh ti F vi tc
F
<
A
.
Khi tng tc, din bin ca qu trnh c gii thch tng t. Gi s ng c ang lm vic
ti im I c tc
I
nh trn c tnh c 5, ng vi in p U
5
trn phn ng. Tng in p t U
5

ln U
4
, ng c chuyn im lm vic t I trn c tnh 5 sang im G trn c tnh 4. Do mmen
M
G
ln hn mmen cn M
C
nn ng c tng tc theo ng 4 (on GH). ng thi vi qu trnh
tng tc, mmen ng c b gim v qu trnh tng tc chm dn. Ti im H th mmen ng c
cn bng vi mmen ti M
H
= M
C
v ng c s lm vic n nh ti im H vi tc
H
>
I
.
iu chnh tc ng c in mt chiu kch t c lp bng bin php thay i in p
phn ng c cc c im sau:
- in p phn ng cng gim, tc ng c cng nh.
- iu chnh trn trong ton b di iu chnh.
- cng c tnh c gi khng i trong ton b di iu chnh.
- st tc tuyt i trn ton di iu chnh ng vi mt mmen l nh nhau. st tc
tng i s ln nht ti c tnh c thp nht ca di iu chnh. Do vy, sai s tc tng i
(sai s tnh) ca c tnh c thp nht khng vt qu sai s cho php cho ton di iu chnh.
- Di iu chnh ca phng php ny c th: D ~ 10:1.
- Ch c th iu chnh tc v pha gim (v ch c th thay i vi U
U
m
).
- Phng php iu chnh ny cn mt b ngun c th thay i trn in p ra.
3.2.2 iu chnh tc bng cch thay i t thng
Mun thay i t thng ng c, ta tin hnh thay i dng in kch t ca ng c qua mt
in tr mc ni tip mch kch t. R rng phng php ny ch cho php tng in tr vo
mch kch t, ngha l ch c th gim dng in kch t (I
kt
I
ktm
) do ch c th thay i v
pha gim t thng. Khi gim t thng, c tnh dc hn v c tc khng ti ln hn. H c
tnh gim t thng nh hnh 3.5.

- +
R
I
KT
I
u
E
kt
kt

o
om
o1
o2
I
I
nm

M o
C M
1
m
om
o1
o2

Phng php iu chnh tc bng thay i t thng c cc c im sau:
- T thng cng gim th tc khng ti l tng ca c tnh c cng tng, tc ng c
cng ln.
- cng c tnh c gim khi gim t thng.
- C th iu chnh trn trong di iu chnh: D ~ 3:1.
- Ch c th iu chnh thay i tc v pha tng.
- Do dc c tnh c tng ln khi gim t thng nn cc c tnh s ct nhau v do , vi
ti khng ln (M
1
) th tc tng khi t thng gim. Cn vng ti ln (M
2
) tc c th tng
hoc gim ty theo ti. Thc t, phng php ny ch s dng vng ti khng qu ln so vi nh
mc.
- Phng php ny rt kinh t v vic iu chnh tc thc hin mch kch t vi dng
kch t l (110)% dng nh mc ca phn ng. Tn hao iu chnh thp.
3.2.3 iu chnh tc bng cch thay i in tr mch phn ng
S nguyn l ni dy nh hnh 3.6. Khi tng in tr phn ng, c tnh c dc hn nhng
vn gi nguyn tc khng ti l tng. H c tnh c khi thay i in tr mch phn ng nh
hnh 3.6.
c im ca phng php iu chnh tc bng cch thay i in tr mch phn ng:
- in tr mch phn ng cng tng, dc c tnh c cng ln, c tnh c cng mm v
n nh tc cng km, sai s tc cng ln.
- Phng php ch cho php iu chnh thay i tc v pha gim (do ch c th tng thm
in tr).
- V iu chnh tc nh thm in tr vo mch phn ng cho nn tn hao cng sut di
dng nhit trn in tr cng ln.
- Di iu chnh ph thuc vo tr s mmen ti. Ti cng nh (M
1
) th di iu chnh
D
1
=
min
max
cng nh. Ni chung, phng php ny cho di iu chnh: D 5:1

Hnh 3.5 - iu chnh tc ng c in mt chiu kch t
c lp bng phng php thay i t thng kch t.
p
+
CKT
I
E
u
I
kt
R
-

o
M
1max
1min
M
c 1
M
TN
nt1
nt2
nt3
nt4
R =0
p
R
p1
p2
R
p3
R

- V nguyn tc, phng php ny cho iu chnh trn nh thay i in tr nhng v dng
rotor ln nn vic chuyn i in tr s kh khn. Thc t thng s dng chuyn i theo tng
cp in tr.
3.3 Cc h thng iu chnh tc truyn ng in mt chiu (4 tit)
3.4.1 H truyn ng my pht - ng c (F - )
3.4.1.1 H F - n gin
H thng my pht - ng c (F-) l h truyn ng in m BB in l my pht in
mt chiu kch t c lp. My pht ny thng do ng c s cp khng ng b 3 pha quay v
coi tc quay ca my pht l khng i.
K
Tr
F K
CKK
CKF CK
R
T
N T
N
K
R
KF

Trong s :
- : L ng c in mt chiu ko c cu sn xut, cn phi iu chnh tc .
- F : L my pht in mt chiu, ng vai tr l BB, cp in cho ng c .
- Tr : ng c KB 3 pha ko my pht F, c th thay th bng mt ngun nng
lng khc.
Hnh 3.6 - iu chnh tc ng c in mt chiu kch
t c lp bng phng php thay i in tr phn ng.
Hnh 3.7 - H truyn ng F- n gin.
- K : My pht t kch, cp ngun in cho cc cun kch t CKF v CK.
in p ra ca b bin i cp cho ng c :
u
F
= u
= E
F
- I.R
F
= K..
Tr
- I.R
F
Khi ta thay i gi tr ca bin tr RKF th s lm cho dng in qua cun kch t CKF thay
i, do t thng kch t
F
ca my pht thay i (gim), dn n in p u
F
thay i, do tc
ng c thay i: <
cb
. Nh vy, bng cch iu chnh bin tr RKF, ta iu chnh in p
phn ng ng c trong khi gi t thng khng i:
=
m
.
Khi thay i gi tr ca bin tr RK ta c th thay i t thng kch t ng c . Khi

gim th tc ng c tng: <
cb
. Trong khi iu chnh t thng
, ta gi in p phn ng
ng c khng i: U
= U
m
.
o chiu: Cp tip im T ng hoc N ng, dng in kch t my pht I
CKF
o chiu, do
o chiu t thng
F
, do U
F
o du, dn n o chiu.
Khi thc hin hm th ng c s qua 2 giai on hm ti sinh:
+ Tng
v nh mc.
+ Gim in p phn ng ng c v 0.
Nhn xt v h F-:
- u im: + iu chnh tc n gin, t tn nng lng v ch thc hin trong mch
kch t.
+ D dng o chiu quay bng cch o chiu t thng my pht hoc o
chiu t thng ng c. Tuy nhin trong thc t thng dng cch o chiu t thng my pht v
khng th
= 0 ( ).
- Nhc im:
+ Nhc im quan trng nht ca h F- l dng nhiu my in quay,
trong t nht l 2 my in mt chiu, gy n ln, cng sut lp t my t nht gp 3 ln cng
sut ng c chp hnh, dn n gi thnh tng, hiu sut thp.
+ Ngoi ra, do cc my pht mt chiu c t d, c tnh t ha c tr nn
kh iu chnh su tc .
Phm vi iu chnh tc :
D = D
u
.D
= 10.(23)/1 = (20 30)/1

Phm vi iu chnh tc b chn di bi in p d U
d
. B chn trn bi
gii hn c hc.
Khi dng kch t I
CKF
= 0 th U
F
= U
d
0, do tn ti gi tr tc 0.
V vy gim nhanh tc ng c v 0 ta phi thc hin hm ng nng.
3.4.1.2 H F - c phn hi m p, dng dng.
S ch quan tm n vic cp in cho cun CKF. Cun CKF c cp in bi mt tn
khuch i K. K c th l dng bn dn (Thyristor), dng my in hoc khuch i t.
F
K
CFA
CFD
CO
CC
BA
U
C
F
C
F
O
F
D
A
F
CKF
R

Gi s K l mt my in khuch i t trng ngang, gm 4 cun kch t: CC, CFA,
CFD, CO. Trong vai tr ca cc cun nh sau:
+ CC: Gi l cun ch o hay cun iu khin, c cp in t ngun mt chiu n
nh. in p t vo cun ny thay i c nh bin tr R
C
. in p ny to ra sc t ng F
C

nh gi tr sc in ng my pht, cng l in p t ln ng c, do quyt nh tc t
ng c.
+ CFA: L cun phn hi m p. Cun CFA ni song song vi in tr R
(l mt phn ca
in tr R
1
). Khi h F- lm vic th trn R
1
c in p t l vi U
F
, do dng in trn cun CFA
cng t l vi in p my pht: I
CFA
~ U
F
, do F
A
~ U
F
. Chiu ca F
A
ngc vi chiu ca F
C
, v
vy cun CFA gi l cun phn hi m p.
+ CFD: L cun phn hi dng dng. Cun CFD ni song song vi 2 cun ph ca my
pht v ng c: CPF & CP. Khi h F- lm vic th tng st p trn CPF & CP l: U = R
cf
.I.
Trong : R
cf
= R
CPF
+ R
CP
l tng tr ca 2 cun ph, I l dng in i qua ng c. Do sc
t ng ca cun CFD t l vi dng in qua ng c: F
CFD
~ U hay F
CFD
~ I, F
CFD
cng chiu
vi F
C
. V vy cun CFD c gi l cun phn hi dng dng.
+ CO: L cun n nh hay cun phn hi mm. Cun CO ly dng trn th cp my
bin p BA, s cp ca BA ni song song vi my pht. Khi h thng ch tnh th trong cun
s cp khng c phn ng. Khi h thng ch ng, dng in bin thin, trong my bin p
BA c tn hiu, cun CO xut hin dng in, sinh ra sc t ng F
O
. Chiu ca F
O
c xu
hng chng li s bin thin , lm cho h nhanh chng n nh. Phn hi ny gi l phn hi
mm.
Sc t ng tng kch t ca b khuch i K l:
F
= F
C
- F
CFA
+ F
CFD
F
O

ch tnh th F
O
= 0.
Hnh 3.8 - H truyn ng F- c phn hi m p, dng dng.
Gi s ng c ang lm vic n nh mt tc no , v mt nguyn nhn khch quan
no lm cho ng c nng ti, tc ca ng c gim xung, dng in qua ng c tng ln
(
=
R
u u
I
F
), v th F
CFD
tng, F
CFA
gim, dn n sc t ng tng F
tng, do U
F
tng lm
tc ng c li tng ln b li phn st gim tc .
Phng trnh c tnh c - in:
= K
1
.U
C
- K
1
.[R
u
- f(R
cf
,
u
R ,R
F
,) =
0
-
Mun cho h n nh th ta phi c 0. Do cn chnh nh gi tr sao cho
f(R
cf
,
u
R ,R
F
,) R
. Trong :
=
1
R
R

3.4.1.3 H F - c phn hi m tc
ng c c cp in t my in khuch i t trng ngang MK.

FT
BA
F
CC
C U
C
MK
2
4
1
3
CB
C
R
CDA
CFT
F
O
FT
F

My pht tc FT c ni trc vi ng c . in p ra: U
FT
= K., in p ny to ra sc
t ng: F
FT
= c..
Sc t ng tng: F

= F
C
- c. F
O

My pht tc c s dng rng ri v n khng lin quan v mt in vi mch ng lc v
c nhiu kiu tn hiu ra.
3.4.2 H truyn ng khuch i t - ng c (KT - )
Khuch i t l kh c in m tn hiu u ra c khuch i nh s thay i in khng
bng cch thay i dng iu khin. S nguyn l ca mt khuch i t n gin c trnh
by hnh 3.10.
Hnh 3.9 - H truyn ng F- c phn
hi m tc .
T
I
Z
T
~
R
C
X
I
k
W
k
T
W
=

Trn mch t khng c khe h khng kh c qun hai cun dy: cun iu khin (w
k
) v
cun ti (w
T
). Cun dy w
T
c u ni tip vi ph ti v u vo ngun in xoay chiu, cn
cun dy w
k
c ni ni tip vi bin tr R , vi in khng chn X
C
( hn ch nh hng ca
dng in xoay chiu cm ng t pha mch xoay chiu) v ni vi ngun in p mt chiu.
Mch t bo ha ng vi trng hp I
k
= I
km
l vng gii hn trn v trng hp I
k
=0 l
gii hn di

hot ng ca khuch i t. Gia hai vng gii hn trn, khi tng dn I
k
th dng ti
tng dn t I
0
n I
Tm
.
I
T
I
k
I
Tm
I
0

c tnh iu khin ca khuch i t c trnh by hnh 3.11. Phng trnh c bn ca
khuch i t l tng l:
I
T
.w
T
= I
k
.w
k
Do :
T
dk
dk T
w
w
I I =
Vi khuch i t l tng, khi I
k
= 0 th I
T
= 0, cn vi khuch i t thc t: I
k
=0 th
I
T
=I
0
.
V cng sut iu khin b hn nhiu ln cng sut xoay chiu nn c gi l khuch i t.

Hnh 3.10 - Khuch i t.
Hnh 3.11 - c tnh iu khin ca khuch i t.
3.4.3 H truyn ng chnh lu - ng c
Cc b bin i dng in xoay chiu thnh mt chiu thc cht l cc b chnh lu (hay cc
b nn in) dng bin i dng in xoay chiu thnh dng in mt chiu.
C rt nhiu s chnh lu khc nhau c phn loi nh sau:
- Theo s pha c: Chnh lu 1 pha, chnh lu 3 pha...
- Theo s ni c: Chnh lu na chu k, chnh lu 2 na chu k, chnh lu hnh cu, chnh
lu hnh tia...
- Theo s iu khin c: Chnh lu khng iu khin, chnh lu c iu khin, chnh lu bn
iu khin.
3.4.3.2 Gii thiu Thyristor
a) it:
it l linh kin bn dn gm 2 ming bn dn P v N ghp li vi nhau. u ni vi bn dn
P gi l Ant (A), u ni vi bn dn N gi l Katt (K).
P N
A K
A K

th
I
th
U
U
ngmax
I
ng
n
U
0
2
1
3
4
5

c tnh Vn-Ampe ca it biu th mi quan h I(U) gia dng in qua it v in p t
vo 2 cc ca it. c tnh Vn-Ampe tnh ca it c 2 nhnh. Nhnh thun ng vi in p
thun (s ni mch gc I), dng in i qua it tng theo in p. Khi in p t vo it
vt mt ngng U
n
c 0,1V 0,5V v cha ln lm th c tnh c dng parabol (on 1). Khi
in p ln hn th c tnh gn nh ng thng (on 2).
Nhnh ngc ng vi in p phn cc ngc (s ni mch gc III). Lc u, in p
ngc tng th dng in ngc (dng in r) rt nh cng tng nhng rt chm (on 3). Ti in
p ngc |U| > U
ng.max
th dng in ngc tng nhanh (on khuu 4) v cui cng (on 5) th
it b nh thng. Lc ny dng in ngc tng vt d c gim in p. in p ny gi l in
p chc thng. m bo an ton cho it, ta nn it lm vic vi in p ngc ~ 0,8U
ng.max
.
Vi U
ng
< 0,8U
ng.max
th dng in r qua it nh khng ng k v it coi nh trng thi kha.
Hnh 3.12 - Cu to, k hiu v c tnh Vn-Ampe ca it.
T c tnh V-A ca it c th thy it (do tnh cht c bit ca lp tip xc P-N) ch cho
dng in chy qua t Ant sang Katt khi phn p thun v khng cho dng in chy qua t
Katt sang Ant khi phn cc ngc. Hay ni cch khc, tu theo iu kin phn p m it c th
dn dng hay khng dn dng. it l mt van bn dn. Tnh cht ny c s dng chnh lu
(nn) dng in xoay chiu thnh mt chiu.
b) Tiristor:
Tiristor l linh kin gm 4 lp bn dn pnpn lin tip nhau to nn Ant, Katt v cc iu
khin G (hnh v).
A
P N
K
P N
1 1 2 2
G
+
-
J
1
J
2
J
3
A K
G

Cu to thng gp v k hiu ca Tiristor cho trn hnh 3.13. V mt cu to Tiristor gm
mt a silic t n tinh th loi n, trn lp m loi bn dn p c cc iu khin bng dy nhm,
cc lp chuyn tip c to nn bng k thut bay hi ca gali. Lp tip xc gia Ant v Katt
lm bng a mlien hay tungsten c h s nng chy gn vi silic. Cu to dng a kim loi
d ang tn nhit. Hnh 3.14 trnh by mt ct ca mt tiristor. Ngoi cng l lp v bc c tc
dng chng cc ng sut c hc, d dng tn nhit cng nh d ni vi mch ngoi.
- - - - - - - - -- --- -
++ ++ + + + +++ +++ +
+ + + + + + + + + + + + + +
- - - - - - - - -- --- -
+
+ +
+
+ +
+
+ +
+ +
+
+
p
Lp Ant
n
p
n
Lp chn
Lp iu
khin
Lp catt
catt
cc
iu
khin
Ant

Nguyn l lm vic ca Tiristor: Khi t Tiristor di in p mt chiu, ant vo cc dng,
katt vo cc m ca ngun in p, J
1
v J
3
c phn cc thun, J
2
b phn cc ngc. Gn nh
ton b in p ngun t ln mt ghp J
2
. in trng ni ti E
1
ca J
2
c chiu hng t N
1
v P
2
.
in trng ngoi tc ng cng chiu vi E
1
, vng chuyn tip cng l vng cch in cng m
rng ra, khng c dng in chy qua Tiristor mc d n c t di in p thun.
Hnh 3.13 - Cu to v k hiu ca Tiristor.
Hnh 3.14 - Mt ct chi tit ca Tiristor.
M Tiristor: Nu cho mt xung in p dng U
g
tc ng vo cc G (dng so vi K), cc
in t t N
2
chy sang P
2
. n y mt s t trong chng chy vo ngun U
g
v hnh thnh dng
iu khin I
g
chy theo mch G-J
3
-K-G, cn phn ln in t, chu sc ht ca in trng tng
hp ca mt ghp J
2
, lao vo vng chuyn tip ny, chng c tng tc , ng nng ln ln, b
gy cc lin kt gia cc nguyn t silic, to nn nhng in t t do mi. S in t mi c gii
phng ny li tham gia bn ph cc nguyn t Si trong vng chuyn tip. Kt qu ca phn ng dy
chuyn ny lm xut hin ngy cng nhiu in t chy vo N
1
, qua P
1
v n cc dng ca ngun
in ngoi, gy nn hin tng dn in o t. J
2
tr thnh mt ghp dn in, bt u t mt im
no xung quanh cc G ri pht trin ra ton b mt ghp vi tc khong 1cm/100s.
in tr thun ca Tiristor, khong 100k khi trng thi kha, tr thnh khong 0,01 khi
Tiristor dn cho dng chy qua.
C th hnh dung nh sau: Khi t Tiristor di in p U
AK
> 0, Tiristor trng thi sn sng
m cho dng chy qua, nhng n cn i lnh - tn hiu I
g
cc iu khin.
Cng thc: Tiristor kha +
gst g
AK
I I
V U
>1
Tiristor m
Trong I
gst
l gi tr dng in iu khin ghi trong s tay tra cu ca Tiristor.
Thi gian m t
on
l thi gian cn thit thit lp dng in chnh chy trong Tiristor, tnh t
thi im phng dng I
g
vo cc iu khin. Thi gian m Tiristor ko di khong 10s.
Kha Tiristor: Mt khi Tiristor m th s hin din ca tn hiu iu khin I
g
khng cn l
cn thit na. kha Tiristor c hai cch:
- Gim dng in lm vic I xung di gi tr dng duy tr I
H
(Holding current), hoc l:
- t mt in p ngc ln Tiristor (bin php thng dng).
Khi t in p ngc ln Tiristor U
AK
< 0, hai mt ghp J
1
v J
3
b phn cc ngc, J
2
by
gi c phn cc thun. Nhng in t, trc thi im o cc tnh U
AK
, ang c mt ti P
1
, N
1
,
P
2
by gi o chiu hnh trnh, to nn dng in ngc chy t katt v ant, v cc m ca
ngun in p ngoi.
Lc u ca qu trnh, t t
0
n t
1
, dng in ngc kh ln, sau J
1
ri J
3
tr nn cch in.
Cn li mt t in t b gi li gia hai mt ghp J
1
v J
3
, hin tng khuch tn s lm chng t
dn i cho n ht v J
2
khi phc li tnh cht ca mt ghp iu khin.
Thi gian kha t
off
tnh t khi bt u xut hin dng in ngc t
0
cho n khi dng in
ngc bng 0 (t
2
). y l khong thi gian m sau nu t in p thun ln Tiristor, Tiristor
cng khng m, t
off
ko di khong vi chc s. Trong bt k trng hp no cng khng c t
Tiristor di in p thun khi Tiristor cha b kha, nu khng c th gy ngn mch in p
ngun.
Ta c cng thc: Tiristor m + U
AK
< 0 Tiristor kha.
c tnh Vn-Ampe ca Tiristor gm 4 on (hnh 3.15): on 1 ng vi trng thi kho ca
Tiristor, ch c dng in r chy qua Tiristor. Khi tng U n U
ch
(in p chuyn trng thi), bt
u qu trnh tng nhanh chng ca dng in, Tiristor chuyn qua trng thi m.
Edited by Foxit Reader
Copyright(C) by Foxit Software Company,2005-2008
For Evaluation Only.
U
I
U
ch
U
Z
H
I
0
3
2
1
4

on 2 ng vi giai on phn cc thun ca J
2
. Trong giai on ny mi mt lng tng nh
ca dng in ng vi mt lng gim ln ca in p t ln Tiristor. on 2 cn gi l on in
tr m.
on 3 ng vi trng thi m ca Tiristor. Khi ny c 3 mt ghp tr thnh dn in. Dng
in chy qua tiristor ch cn b hn ch bi in tr mch ngoi. in p ri trn tiristor rt nh,
khong 1V. Tiristor cn gi trng thi m chng no i cn ln hn dng duy tr I
H
(holding
current).
on 4 ng vi trng thi tiristor b t di in p ngc. Dng in ngc rt nh, khong
vi chc mA. Nu tng U n U
Z
th dng in ngc tng ln mnh lit, mt ghp b chc thng,
tiristor b hng.
Bng cch cho nhng gi tr I
g
> 0 khc nhau chng ta s nhn c mt h cc c tnh V-A
vi cc U
ch
nh dn i (hnh 3.16).
Z
U
H
I
0
U
U
ch
I
g3
I
g2
I
I =0
g1

Ta c th nhn xt:
- i vi it, n s thng ngay khi c phn p thun nu in p U
AK
> U
ngng

(0,10,5V).
Hnh 3.15 - c tnh Vn-Ampe ca Tiristor.
Hnh 3.16 - H c tnh Vn-Ampe ca Tiristor ng vi cc
gi tr khc nhau ca dng iu khin I
G
.
- i vi Tiristor th phn p thun ch l mt iu kin nn tiristor cha thng. Cng vi
phn p thun cn phi c xung dng iu khin a vo cc iu khin G. Dng iu khin cng
ln, c tnh V-A ca tiristor cng ging c tnh V-A ca it. Ti mt gi tr cc i ca dng
iu khin th c tnh V-A ca tiristor ging nh ca it. Do vy, tiristor cn c gi l it c
iu khin.
- Khi it hoc tiristor thng th in tr trong ca chng rt nh nn st p trn chng khng
ng k.
3.4.3.3 Cc s chnh lu Thyristor
R
L
T
1
T
2
3
T T
4
~
d
I
d
U

~
T
3
T
1
4
T
2
T
d
I
L
R
U
d
T
4
T
2
a
b
c

R
L
I
d
U
d
T
1
2
T
3
T
2a
U
2b
U
2c
U
A
B
C

Trong cc s chnh lu trn, gi tr in p trung bnh mt chiu ra ti ph thuc vo gc
iu khin kch m ca Thyistor: U
d
= U
d0
.cos.
a) S chnh lu Thyristor
hnh cu 1 pha
b) S chnh lu Thyristor
hnh cu 3 pha
c) S chnh lu Thyristor
hnh tia 3 pha
Hnh 3.17 - Cc s chnh lu Tiristor.
Do , khi thay i gc iu khin th ta s thay i c gi tr in p trung bnh ra ti.
Nu tng gi tr gc iu khin th in p trung bnh s gim, ngc li, gim th in p trung
bnh s tng. Gi tr ln nht ca in p trung bnh ra ti l U
d0
, ng vi gc = 0.
Dng in trung bnh qua ti:

d
d
Z
U
I = vi Z
d
=
2 2
R X
L
+
Trng hp trong mch ti c thm sut in ng phn khng:
d
d
Z
E U
I

=
3.4.3.4 H truyn ng T -
Trong h thng truyn ng chnh lu iu khin - ng c mt chiu (hay h Thyristor -
ng c mt chiu), b bin i in l cc mch chnh lu iu khin c in p ra ti U
d
ph
thuc vo gi tr ca gc iu khin. Chnh lu c th dng lm ngun iu chnh in p phn ng
hoc dng in kch thch ng c, tu theo yu cu c th ca truyn ng m c th dng cc s
chnh lu thch hp.
a) H thng T- khng o chiu
Cc s thng gp:
K1
CL1
BA1
BA2
CL2
CK CK

CL1
BA1
K2
CL2
BA2
CK
CK

K2
CK
BA1
CL1 CL2
BA2
K1
CK

T
3
T
1
4
T
2
T
CK
K

CK
C
B
A
T
2c
U
3
2b
U
2a
U
T
2
T
1
K

T T T
3 4 4
~
c
b
a
T T
T
1
2 2
CK
K

Vai tr ca my bin p trong cc s chnh lu:
- Bin i in p ph hp.
- Cch ly vi li in xoay chiu v ci thin dng sng.
- To ra im trung tnh cn thit (i vi cc s hnh tia).
Vic s dng my bin p trong mch ty thuc vo s chnh lu.
Vai tr ca cun khng CK: in p sau khi chnh lu l mt hm tun hon khng sin. Khai
trin Fourier ta s c mt hm trong c tn ti cc thnh phn sng hi bc cao. Cun khng
CK dng lc cc thnh phn bc cao ly thnh phn mt chiu A
0
.
f(t) = A
0
+ A
i
sinit + B
i
cosit
Trong thc t khng th lc ht hon ton cc thnh phn sng hi bc cao, do cn tn ti
thnh phn dng in xoay chiu chy qua ng c lm ng c nng hn so vi trng hp lm
vic trong h F-.
b) H thng T- c o chiu
K1
K2
CK
CB
CB
CB
CB

CB
CB
CB
CB
CK
~

Hnh 3.18 - Cc s thng gp h truyn ng T- khng o chiu.
~
T
N
N
T
CK
CK
+
_
K
U

U
K
~
CK
~
CK

C th o chiu ng c bng hai cch: o chiu in p phn ng hoc o chiu t thng
kch t.
Trong cc s o chiu trn, cun khng cn bng CB dng chn dng in cn bng
chy qua hai b chnh lu khi o chiu.
3.5 iu chnh tc ng c in xoay chiu 3 pha KB (2 tit)
ng c in xoay chiu c dng rt ph bin trong mt di cng sut rng v c kt cu
n gin, d ch to, d vn hnh, ngun in sn (li in xoay chiu). Tuy nhin, trong cc h
cn iu chnh tc , c bit vi di iu chnh rng th ng c xoay chiu c s dng t hn
ng c mt chiu v cn gp nhiu kh khn. Gn y, nh s pht trin ca k thut in t, bn
dn, vic iu chnh tc ng c xoay chiu khng ng b c nhiu kh nng tt hn.
3.5.1 iu chnh tc bng cch thay i in tr ph trong mch rto.
Phng php ny ch c s dng vi ng c rotor dy qun v c ng dng rt rng ri
do tnh n gin ca phng php. S nguyn l v cc c tnh c khi thay i in tr phn
ng nh hnh 3.20.
~
R'
2

0

0
M
M
th
M
th
Rp1
p2 R
tn
nt1
nt2

Hnh 3.19 - Cc s h truyn ng T- c o chiu thng gp.
Hnh 3.20 - Phng php iu chnh tc ng c KB 3 pha
bng cch thay i in tr ph trong mch rto.
Nhn xt:
- Phng php ny ch cho php iu chnh tc v pha gim.
- Tc cng gim, c tnh c cng mm, tc ng c cng km n nh trc s ln
xung ca mmen ti.
- Di iu chnh ph thuc tr s mmen ti. Mmen ti cng nh, di iu chnh cng hp.
- Khi iu chnh su (tc nh) th trt ng c tng v tn hao nng lng khi iu
chnh cng ln.
- Phng php ny c th iu chnh trn nh bin tr nhng do dng phn ng ln nn
thng c iu chnh theo cp.
3.5.2 iu chnh tc bng cch thay i in p t vo mch stato.
Thc hin phng php ny vi iu kin gi khng i tn s. in p cp cho ng c ly
t mt b bin i in p xoay chiu. BB in p c th l mt my bin p t ngu hoc mt
BB in p bn dn nh c trnh by mc trc. Hnh 3.21 trnh by s ni dy v cc c
tnh c khi thay i in p phn cm.
~
BA
p
R

M
0

m
U
1
U 2
U
m
U
U
1
2
U
p
(R =0)
p
(R 0)
U
1 m
U
2
U

Nhn xt:
- Thay i in p ch thc hin c v pha gim di gi tr nh mc nn ko theo
mmen ti hn gim nhanh theo bnh phng ca in p.
- c tnh c t nhin ca ng c khng ng b thng c trt ti hn nh nn phng
php iu chnh tc bng cch gim in p thng c thc hin cng vi vic tng in tr
ph mch rotor tng trt ti hn do tng c di iu chnh ln hn.
- Khi in p t vo ng c gim, mmen ti hn ca cc c tnh c gim, trong khi tc
khng ti l tng (hay tc ng b) gi nguyn nn khi gim tc th cng c tnh c
gim, n nh tc km i.
3.5.3 iu chnh tc bng cch thay i tn s ca ngun xoay chiu.
Thay i tn s ngun cp cho ng c l thay i tc khng ti l tng nn thay i
c c tnh c. Tn s cng cao, tc ng c cng ln.
Hnh 3.21 - Phng php iu chnh tc ng c KB 3 pha
bng cch thay i in p t vo mch stator.
Khi iu chnh tn s ngun cp cho ng c th cc thng s lin quan n tn s nh cm
khng thay i, do , dng in, t thng,... ca ng c u b thay i theo v cui cng cc i
lng nh trt ti hn, mmen ti hn cng b thay i. Chnh v vy, iu chnh tc ng
c KB bng phng php thay i tn s thng ko theo iu chnh in p, dng in hoc t
thng ca mch stator.
c tnh c khi thay i tn s ngun c biu din trn hnh 2.30 (chng 2). Khi gim tn
s xung di tn s nh mc, cm khng ca ng c cng gim v dng in ng c tng ln.
Tn s gim, dng in cng ln, mmen ti hn cng ln. trnh cho ng c b qu dng, phi
ng thi tin hnh gim in p sao cho
f
U
~ const. l lut iu chnh tn s - in p. Cc c
tnh c tun theo lut ny c biu th trn hnh 2.31 (phn f < f
m
). Khi f > f
m
ta khng th tng
in p U > U
m

nn cc c tnh c khng gi c gi tr mmen ti hn.
Ngi ta cng thng dng c lut iu chnh tn s - dng in.
3.5.4 iu chnh tc bng cch thay i s i cc ca ng c.
y l cch iu chnh tc c cp. c tnh c thay i v tc ng b (
0
=
p
f 2
) thay
i theo s i cc.
ng c thay i c s i cc l ng c c ch to c bit cun dy stator c th
thay i c cch ni tng ng vi cc s i cc khc nhau. Cc u dy i ni c a
ra cc hp u dy v ng c. S i cc ca cun dy rotor cng phi thay i nh cun dy
stator. iu ny kh thc hin c i vi ng c rotor dy qun, cn i vi rotor lng sc th
n li c kh nng t thay i s i cc ng vi stator. Do vy, phng php ny c s dng
ch yu cho ng c rotor lng sc. Cc ng c ch to sn cc cun dy stator c th i ni
thay i s i cc u c rotor lng sc. T l chuyn i s i cc c th l 2:1, 3:1, 4:1 hay ti
8:1.

CHNG 4 TNH CHN CNG SUT NG C
CHO H TRUYN NG in (2 tit)

4.1 Nhng vn chung
Ngun ng lc trong mt h thng T l ng c in. Cc yu cu k thut, tin
cy trong qu trnh lm vic v tnh kinh t ca HT T ph thuc chnh vo s la chn
ng ng c in v phng php iu khin ng c.
Chn mt ng c in cho mt HT T bao gm nhiu tiu chun phi p ng:
- ng c phi c cng sut ko.
- Tc ph hp v p ng c phm vi iu chnh tc vi mt phng php iu
chnh thch hp.
- Tha mn cc yu cu m my v hm in.
- Ph hp vi ngun in nng s dng (loi dng in, cp in p...).
- Thch hp vi iu kin lm vic (iu kin thng thong, nhit , m, kh c
hi, bi bm, ngoi tri hay trong nh...).
Ti sao phi chn ng cng sut ng c?
Vic chn ng cng sut ng c c ngha rt ln i vi h T. Nu nng cao
cng sut ng c chn so vi ph ti th ng c s ko d dng nhng gi thnh u t tng
cao, hiu sut km v lm tt h s cng sut cos ca li in do ng c chy non ti.
Ngc li nu chn cng sut ng c nh hn cng sut ti yu cu th ng c hoc khng
ko ni ti hay ko ti mt cch nng n, dn ti cc cun dy b pht nng qu mc, lm
gim tui th ng c hoc lm ng c b chy hng nhanh chng.
Chn cng sut ng c nh th no?
Vic tnh cng sut ng c cho mt h T phi da vo s pht nng cc phn t
trong ng c, c bit l cc cun dy. Mun vy, tnh cng sut ng c phi da vo c
tnh ph ti v cc quy lut phn b ph ti theo thi gian. ng c c chn ng cng sut
th khi lm vic bnh thng cng nh khi qu ti mc cho php, nhit ng c khng
c tng qu tr s gii hn cho php
cp
.
4.2 Pht nng v ngui lnh ca ng c
Khi my in lm vic, pht sinh cc tn tht P v tn tht nng lng W =
t
Pdt
0
.
Tn tht ny s t nng my in.
i vi vt th ng nht ta c quan h:
Pdt = Cdv + A.v.dt
Trong : v - L nhit sai gia my in v nhit mi trng 0
o
C.
C - L nhit dung ca my in, l nhit lng cn thit nng nhit
ca my in ln 1
o
C.
A - L h s ta nhit (W/) ph thuc vo tc truyn nhit ca khng
kh lm mt my in ( my in c qut lm mt, h s A ph thuc vo tc quay).
Gii phng trnh ta nhn c:
v = v(0) + [v
- v(0)].(1 - e
-t/
).
Trong : v(0) - L nhit sai ban u.
v
- L nhit sai n nh. v
=
A
P

- L hng s thi gian pht nng (s).

4.3 Cc ch lm vic ca truyn ng in
Cn c vo c tnh pht nng v ngui lnh ca my in, ngi ta chia ch lm
vic ca truyn ng thnh 3 loi: Di hn, ngn hn v ngn hn lp li.
a) Ch di hn: Do ph ti duy tr trong thi gian di, cho nn nhit ca ng c
thi gian t ti tr s n nh.
b) Ch ngn hn: Do ph ti duy tr trong thi gian ngn, thi gian ngh di, cho nn
nhit ng c cha kp t ti gi tr n nh v nhit ng c s gim v gi tr ban
u.
P
0
P
c
t

t
lv
P
P
c
t

c) Ch ngn hn lp li: Ph ti lm vic c tnh cht chu k, thi gian lm vic v
thi gian ngh xen k nhau. Nhit ng c cha kp tng n tr s n nh th c gim
do mt ti, v khi nhit ng c suy gim cha kp v gi tr ban u th li tng ln do c
ti. Do vy ngi ta a ra khi nim thi gian ng in tng i:
% = % .
.
100
ky c
lv
t
t

Trong : t
lv
: L thi gian lm vic c ti.
t
c.ky
= t
lv
+ t
ngh
: L thi gian ca mt chu k.
Hnh 4.1 - Ch lm vic di hn. Hnh 4.2 - Ch lm vic ngn hn.

t
0
P
c c
P P
c
lv
t
o
t
ck
t

4.4 Tnh chn cng sut ng c cho nhng truyn ng khng iu chnh tc
chn cng sut ng c, chng ta cn phi bit th ph ti M
C
(t) v P
C
(t) quy
i v trc ng c v gi tr tc yu cu.
T biu ph ti, ta tnh chn s b ng c theo cng sut; tra trong s tay tra cu
ta c y tham s ca ng c. T tin hnh xy dng th ph ti chnh xc (trong
cc ch tnh, khi ng v hm).
Da vo th ph ti chnh xc, tin hnh kim nghim ng c chn.
4.4.1 Chn cng sut ng c lm vic di hn
i vi ph ti di hn c loi khng i v loi bin i.
a) Ph ti di hn khng i:
ng c cn chn phi c cng sut nh mc P
m
P
c
v
m
ph hp vi tc yu
cu. Thng thng P
m
= (11,3)P
c
. Trong trng hp ny vic kim nghim ng c n
gin: Khng cn kim nghim qu ti v mmen, nhng cn phi kim nghim iu kin khi
ng v pht nng.
0
c
P
t
c
M

0
M
c
c
P
t
M
1
2
M
M
3
M
4
M
5
M
6
1
M
2
M
1
t
2
t
3
t
n
t
o
t
1
t
ck
t

Hnh 4.3 - Ch lm vic
ngn hn lp li.
Hnh 4.4 - th ph ti: a) Ph ti di hn khng i; b) Ph ti di hn bin i.
a)
b)
b) Ph ti di hn bin i:
chn c ng c phi xut pht t th ph ti tnh ra gi tr trung bnh ca
mmen hoc cng sut.
=
n
i
n
i i
tb
t
t M
M
0
0
,
=
n
i
n
i i
tb
t
t P
P
0
0

ng c chn phi c: M
m
= (11,3)M
tb
hoc P
tb
= (11,3)P
tb
.
iu kin kim nghim: kim nghim pht nng, qu ti v mmen v khi ng.
4.4.2 Chn cng sut ng c lm vic ngn hn
Trong ch lm vic ngn hn c th s dng ng c di hn hoc s dng ng c
chuyn dng cho ch lm vic ngn hn.
a) Chn ng c di hn lm vic vi ph ti ngn hn:
Trong trng hp khng c ng c chuyn dng cho ch ngn hn, ta c th chn
cc ng c thng thng chy di hn lm vic trong ch ngn hn. Nu chn ng c
di hn theo phng php thng thng c P
m
= (11,3)P
c
th khi lm vic ngn hn trong
khong thi gian t
lv
nhit ng c mi tng ti nhit
1
ngh lm vic v sau h
nhit n nhit mi trng
mt
. R rng vic ny gy lng ph v khng tn dng ht kh
nng chu nhit (ti nhit
) ca ng c.
V vy khi dng ng c di hn lm vic ch ngn hn, cn chn cng sut
ng c nh hn ng c phi lm vic qu ti trong thi gian ng in t
lv
. ng c s
tng nhit nhanh hn nhng khi kt thc thi gian lm vic, nhit ca ng c khng
c qu nhit
cho php.
Nh vy, chn ng c di hn lm vic vi ph ti ngn hn, ta phi da vo cng
sut lm vic yu cu P
lv
v gi thit h s qu ti cng sut x chn s b cng sut ng
c di hn (P
lv
= x.P
m
hay M
lv
= x.M
m
). T c th xc nh c thi gian lm vic cho
php ca ng c va chn. Vic tnh chn c lp li nhiu ln lm sao cho t
lv
tnh ton
t
lv
yu cu.
b) Chn ng c ngn hn lm vic vi ph ti ngn hn:
ng c ngn hn c ch to c thi gian lm vic tiu chun l 15, 30, 60, 90 pht.
Nh vy ta phi chn t
lv
= t
chun
v cng sut ng c P
m chn
P
lv
hay M
m chn
M
lv
.
Nu t
lv
t
chun
th s b chn ng c c t
chun
v P
m
gn vi gi tr t
lv
v P
lv
. Sau xc
nh tn tht ng c P
m
vi cng sut v P
lv
vi P
lv
. Quy tc chn ng c l:
P
m

lv
T t
T t
P
e
e
ch
lv
/
/
1
1

ng thi tin hnh kim nghim ng c theo iu kin qu ti v mmen v mmen
khi ng cng nh iu kin pht nng.

4.4.3 Chn cng sut ng c lm vic ngn hn lp li
Cng tng t nh trong trng hp ph ti ngn hn, ta c th chn ng c di hn
lm vic vi ph ti ngn hn lp li, hoc chn ng c chuyn dng ngn hn lp li.
ng c ngn hn lp li, c ch to chuyn dng c bn c kh cao, qun tnh
nh ( m bo ch khi ng v hm thng xuyn) v kh nng qu ti ln (t
2,53,5). ng thi c ch to chun vi thi gian ng in % = 15%, 25%, 40% v
60%.
ng c c chn cn m bo 2 tham s:
P
m chn
P
lv

%
m
chn ph hp vi % lm vic.
Trong trng hp
lv
% khng ph hp vi %
m chn
th cn hiu chnh li cng sut
nh mc theo cng thc:
P
m chn
= P
lv
chon dm
lv
.
%
%

Sau phi kim tra v mmen qu ti, mmen khi ng v pht nng.
Chn ng c di hn lm vic ch ngn hn lp li:
Trng hp ny, ng c chy di hn c chn vi cng sut nh hn tn dng
kh nng chu nhit. ng c chy di hn c coi l c thi gian ng in tng i 100%
nn cng sut ng c cn chn s l:
P
m.chn
= P
lv
% 100
%
lv

4.5 Tnh chn cng sut ng c cho truyn ng c iu chnh tc
tnh chn cng sut ng c trong trng hp ny cn phi bit nhng yu cu c
bn sau:
a) c tnh ph ti P
yc
(), M
yc
() v th ph ti: P
c
(t), M
c
(t), (t);
b) Phm vi iu chnh tc :
max
v
min
.
c) Loi ng c (mt chiu hoc xoay chiu) d nh chn.
d) Phng php iu chnh v b bin i trong h thng truyn ng cn phi nh
hng xc nh trc.
Hai yu cu trn nhm xc nh nhng tham s P
ycmax
v M
cymax
. V d i vi ph ti
truyn ng yu cu trong phm vi iu chnh, P = hng s. Ta c cng sut yu cu cc i
P
max
=P
m
= const, nhng mmen yu cu cc i li ph thuc vo phm vi iu chnh
M
max
=
min
dm
P
.
i vi ph ti truyn ng yu cu trong phm vi iu chnh M = const. Ta c cng
sut yu cu cc i P
max
=M
m
.
max
.
Hai yu cu v loi ng c v loi truyn ng c ngha c bit quan trng. N xc
nh kch thc cng sut lp t truyn ng, bi v hai yu cu ny cho bit hiu sut truyn
ng v c tnh iu chnh P
c
(), M
c
() ca truyn ng. Thng thng cc c tnh ny
thng ph hp vi c tnh ph ti yu cu P
yc
(), M
yc
().
Tuy vy c trng hp, ngi ta thit k h truyn ng c c tnh iu chnh khng
ph hp ch v mc ch n gin cu trc iu chnh.
V d: i vi ti P = const, khi s dng ng c mt chiu, phng php iu chnh
thch hp l iu chnh t thng kch t. Nhng ta dng phng php iu chnh in p phn
ng th khi tnh chn cng sut ng c cn phi xt yu cu M
max
. Nh vy cng sut ng
c lc khng phi l P
m
= P
yc
m l:
P
1m
= M
max.
max
=
c y
P
/
min
max
.
= D.P
y/c

Nh vy cng sut t s ln hn D ln so vi P
y/c
.
Mt khc vic tnh chn cng sut ng c cn ph thuc vo phng php iu chnh
tc , v d cng mt loi ng c nh ng c khng ng b, mi phng php iu chnh
khc nhau c c tnh hiu sut truyn ng khc nhau, phng php iu chnh in p dng
Thyristor c hiu sut thp so vi phng php iu chnh tn s dng b bin i Thyristor.
V vy khi tnh chn cng sut ng c bt buc phi xt ti tn tht cng sut P v tiu th
cng sut phn khng Q trong sut di iu chnh.
Do vy vic tnh chn cng sut ng c cho truyn ng c iu chnh tc cn gn
vi mt h truyn ng cho trc c y cc yu cu c bn cho vic tnh chn.
4.6 Kim nghim cng sut ng c
Vic tnh chn cng sut ng c cc phn trn c coi l giai on chn s b ban
u. khng nh chc chn vic tnh chn l chp nhn c ta cn kim nghim li
vic tnh chn .
Yu cu v kim nghim vic tnh chn cng sut ng c gm c:
- Kim nghim pht nng:
cf
.
- Kim nghim qu ti v mmen: M
m.c
> M
cmax

- Kim nghim mmen khi ng: M
k.

c
M
c m my

Ta thy rng vic kim nghim theo yu cu qu ti v mmen v mmen khi ng c
th thc hin d dng. Ring v yu cu kim nghim pht nng l kh khn, khng th tnh
ton pht nng ng c mt cch chnh xc c (v tnh ton pht nng ca ng c l bi
ton phc tp).

CHNG 5 CC PHN T KHNG CH T NG
TRUYN NG IN (3 tit)

Cc phn t khng ch l cc phn t tham gia vo mch khng ch khng ch mt h
T vi chc nng iu khin hoc bo v. Khng ch c th l bng tay hoc t ng. Mi
phn t khng ch c th ch gi chc nng iu khin hoc chc nng bo v hoc gi ng
thi c hai chc nng.

5.1 Cc phn t bo v
5.1.1 Cu chy
Cu chy l mt loi kh c dng bo v cho thit b in v trnh li in khi
dng in ngn mch (hay cn gi l on mch, chp mch).
B phn c bn ca cu chy l dy chy. Dy chy thng lm bng cc cht c nhit
nng chy thp. Vi nhng dy chy trong mch c dng in lm vic ln, c th lm
bng cc cht c nhit nng chy cao nhng tit din nh thch hp.
Dy chy thng l nhng dy ch tit din trn hoc bng cc l ch, km, hp kim ch
thic, nhm hay ng c dp, ct theo cc hnh dng nh hnh 5.1. Dy chy c kp cht
bng vt vo cu chy, c np cch in trnh h quang bn tung te ra xung quanh khi
dy chy t.

t(s)
I(A)
0
l
K
2
1
3
i
m gh
i

c tnh c bn ca dy chy l c tnh thi gian - dng in A-s nh ng 1 hnh
5.2. Dng in qua dy chy cng ln, thi gian chy t cng nh.
bo v c i tng cn bo v vi mt dng in no trong mch, dy chy
phi t trc khi i tng b ph hu. Do , ng c tnh A - s ca dy chy phi nm
di c tnh ca i tng cn bo v (ng 2).
Thc t th dy chy thng c c tnh nh ng 3. Nh vy trong min qu ti ln,
ng 3 thp hn ng 2 th cu chy bo v c i tng. Ngc li trong min qu ti
nh, cu chy khng bo v c i tng, trng hp ny dng qu ti nh, s pht nng
ca dy chy ta ra mi trng l ch yu nn khng lm chy dy.
Hnh 5.1 - Mt s hnh dng
dy chy l.
Hnh 5.2 - c tnh A-s ca dy chy.
Tr s dng in m dy chy t c gi l dng in gii hn. R rng cn c I
gh
>
I
m
dy chy khng b t khi lm vic vi dng in nh mc.
- i vi dy chy ch:
dm
I
I
gh
= (1,25 1,45)
CC

- Dy chy hp kim ch thic:
dm
I
I
gh
= 1,15
- Dy chy ng:
dm
I
I
gh
= (1,6 2)
5.1.2 Rle nhit
Rle nhit l phn t dng bo v cc thit b in (ng c) khi b qu ti.
Rle nhit c dng in lm vic ti vi trm Ampe, li in mt chiu ti 440V v
xoay chiu ti 500V, tn s 50Hz.
Nguyn l cu to ca rle nhit c biu din hnh 5.4. Mch lc cn bo v qu ti
c mc ni tip vi phn t t nng 1. Khi c dng in ph ti chy qua, phn t t
nng 1 s nng ln v ta nhit ra xung quanh. Bng kp 2 khi b t nng s cong ln trn,
ri khi u trn ca n xoay 3. L xo 6 s ko n xoay 3 ngc chiu kim ng h. u
di n xoay 3 s quay sang phi v ko theo thanh cch in 7. Tip im thng ng 4
m ra, ct mch iu khin i tng cn bo v.

Khi s c qu ti c gii quyt, bng kp 2 ngui v cong xung nhng ch t ln
u trn ca n xoay 3 nn tip im 4 khng th t ng li c. Mun rle hon ton tr
v trng thi ban u tip tc nhim v bo v qu ti, phi n nt hi phc 5 y n
xoay 3 quay thun chiu kim ng h v u t do ca bng kp s tt xung gi n xoay 3
v tr ng tip im 4.
c tnh thi gian - dng in (A-s): Dng in qu ti cng ln th thi gian tc ng
ca rle nhit cng ngn.

Hnh 5.3 - K hiu cu chy
trn s in.
Hnh 5.4 - Nguyn l cu to v lm vic ca rle nhit.
0
m
i
i
t

RN
a) b)

Trong thc t s dng, dng in nh mc ca rle nhit thng c chn bng dng
in nh mc ca ng c in cn c bo v qu ti, sau chnh nh gi tr ca dng
in tc ng l: I
t
= (1,2 1,3)I
m

Tc ng ca rle nhit b nh hng ca mi trng xung quanh, khi nhit mi
trng xung quanh tng, rle nhit s tc ng sm hn ngha l dng in tc ng b gim.
Khi cn phi hiu chnh li I
t
.
5.1.3 ptmat
ptmat l kh c in ng mch bng tay v ct mch t ng khi c s c nh: Qu
ti, ngn mch, st p...
i khi trong k thut cng s dng ptmat ng ct khng thng xuyn cc mch
in lm vic ch bnh thng.
Kt cu cc ptmat rt a dng v c chia theo chc nng bo v: ptmat dng
in cc i, ptmat dng in cc tiu, ptmat in p thp, ptmat cng sut ngc...
Hnh 5.7 trnh by nguyn l lm vic ca mt ptmat dng in cc i. ptmat
dng in cc i c dng bo v mch in khi qu ti v khi ngn mch.

Hnh 5.5 - c tnh thi gian dng in
ca rle nhit.
Hnh 5.6 - K hiu ca rle nhit.
a) Phn t t nng; b) tip im thng
ng c nt hi phc.
Hnh 5.7 - Nguyn l lm vic ca aptmt dng
in cc i.
Hnh 5.8 - K hiu ca aptmt
trn s in.
Sau khi ng ptmat bng tay, ptmat cp in cho mch cn c bo v. Lc ny
mu ca cc cht u cn 4 v n 5 mc vo nhau gi tip im ng t vo tip im
tnh. Khi dng in vt qu ch s chnh nh ca ptmat qua lc cng ca l xo 3, cun
in t 1 ni tip vi mch lc s lc, thng lc cn ca l xo 3 v ht np t ng 2, lm
cn 4 quay nh mc cht. L xo 6 ko ri tip im ng ra khi tip im tnh ct mch.
Chnh nh dng in cc i c th bng nhiu cch, chng hn qua chnh lc cng l
xo 3 tng theo dng in cc i m ptmat phi ct.
K hiu ca ptmat trn s in nh hnh 5.8.
5.2 Cc phn t iu khin
5.2.1 Cng tc
Cng tc l kh c ng - ct bng tay hoc bng tc ng c kh li in h p.
Cng tc c loi thng h hoc thng kn, c loi dng ng ct trc tip mch
chiu sng hay mch ng lc c cng sut nh, c loi ch dng trong mch iu khin.
Hnh dng, cu to ca cng tc rt a dng song v nguyn l u c cc tip im
ng v tnh m v tr ny ca cng tc th tip im ng tip xc vi tip im tnh, cn
v tr khc th tip im ng ri khi tip im tnh. Do vy, mch in c ni thng hoc
b ct tu theo v tr ca cng tc. S cc tip im ca cc loi cng tc cng nhiu t khc
nhau tu theo mc ch s dng. Vic ng ct cc tip im cng c th theo cc nguyn tc
c kh khc nhau: c loi ly, c loi xoay..
CT

NO

NC

Cng tc hnh trnh c lp t ti mt v tr trn hnh trnh no trong mt h T
ng, ct mch iu khin. N c dng iu khin T theo v tr hoc bo v,
m bo an ton cho mt chuyn ng cui hnh trnh.
5.2.2 Nt n
Nt n (hay nt bm, nt iu khin) dng ng-ct mch li in h p.
Nt n thng c dng iu khin cc rle, cngtct, chuyn i mch tn hiu,
bo v... S dng ph bin nht l dng nt n trong mch iu khin ng c m my,
dng v o chiu quay.
Hnh 5.10 trnh by kt cu 1 s nt n v k hiu ca chng trn bn v in.

a) b)
Hnh 5.9 - K hiu tip im cng tc trn s in.
a) Tip im cng tc; b) Tip im cng tc hnh trnh.
a)

Mt s loi nt n thng ng dng trong mch bo v hoc mch dng cn c cht
kha. Khi b n, nt t gi trng thi b n. Mun xa trng thi ny, phi xoay nt i mt gc
no .
5.2.3 Cu dao
Cu dao l kh c ng-ct mch in bng tay li in h p. Cu dao l kh c in
ph bin trong dn dng v trong cng nghip v c dng mch cng sut nh vi s ln
ng ct rt nh.
Khi ngt cu dao, thng xy ra h quang mnh. dp tt h quang nhanh, cn phi
ko li dao ra khi kp nhanh. Tc ko tay khng th nhanh c nn ngi ta lm thm
li dao ph nh hnh ... Li dao ph 3 cng li dao chnh 1 kp trong kp 2 lc u dn
in. Khi ngt, tay ko li dao chnh 1 ra trc cn li dao ph 3 vn b kp li trong kp 2.
L xo 4 b ko cng v ti mt mc no s bt nhanh, ko li dao ph 3 ra khi kp 2. Do
vy, h quang s b ko di nhanh v b dp tt trong thi gian ngn.
Cu dao c th l mt cc, hai cc hoc ba, bn cc v c th ng ch v mt ng hoc
ng v hai ng. K hiu cc cu dao nh trn hnh v...
Cu dao c phn loi theo in p (250V, 500V,..), theo dng in (5A, 10A,..) v c
loi h, c loi c hp bo v. Cu dao thng dng kt hp vi cu chy bo v khi
ngn mch.

b)
Hnh 5.10 - a) Nguyn l cu to ca nt n thng ng, thng
m, v kt hp; b) K hiu nt n thng m, thng ng.
Hnh 5.11 - Cu dao 2 cc. Hnh 5.12 - Cu dao c li dao ph.

CD
CC

5.2.4 B khng ch
B khng ch l kh c dng iu khin gin tip (qua mch iu khin) hoc iu
khin trc tip (qua mch ng lc) cc thit b in.
B khng ch iu khin gin tip cn gi l b khng ch t hay khng ch ch huy.
B khng ch iu khin trc tip cn gi l b khng ch ng lc.
B khng ch l kh c ng-ct ng thi nhiu mch (iu khin hoc ng lc hoc
c iu khin ln ng lc) nh tay quay hay v lng quay iu khin mt qu trnh no
nh m my, iu chnh tc , o chiu, hm in...
B khng ch c chia ra theo dng in mt chiu hoc xoay chiu v tu theo cu
to cn c b khng ch hnh trng hay b khng ch hnh cam.
Hnh 5.14 trnh by nguyn l cu to mt b khng ch hnh trng. Tang trng 1 c
trc quay 2 c quay tng v tr nh vlng 3. Trn tang trng c gn cc on vnh trt 4
(vnh tip xc ng). Cc vnh ny c th c ni vi nhau bng thanh ni 6. Do vy m
cc m ng tip xc tnh 7 v 8 gn trn thanh 11 c th c ni lin mch qua hai vnh
tip xc ng 4 v 5 mt gc quay tng ng no . V tr quay c ch trn a chia
c nh 12.

1 2 3 0 1' 2' 3'
7 8
9 10

S ni tip im cho trn hnh 5.14b. Cc du chm ch r v tr ca b khng ch
m cc tip im tng ng c ni thng. Nhng tip im khng c du chm th cc tip
im b m. V d nh trn hnh 5.14b th tip im 9,10 c ni thng ti cc v tr 3', 0, 1,
2 v 3.
Hnh 5.13 - K hiu cu dao trn s in.
Hnh 5.14 - B khng ch hnh trng: a) Cu to; b) S tip im.
a)
b)
B khng ch hnh trng c kt cu cng knh, phc tp v chng trnh ng-ngt
tip im khng thay i c. B khng ch hnh cam khc phc c mt phn nhc
im trn.
Hnh 5.15 cho kt cu ca mt b khng ch hnh cam. B khng ch hnh cam l mt
chng cc a cam 3 c cng mt trc quay vung 4. Cc a cam c cc bin dng cam khc
nhau tu theo chng trnh ng-ct. Khi quay trc 4, a cam 3 tip xc vi bnh ln 6. Bnh
ln 6 lun t st vo a cam 3 nh lc p ca l xo 5 thng qua cn 7 c trc quay 8. phn
khuyt ca cam 3 th tip im ng 2 tip xc vi tip im tnh 1 v mch ab c ni
thng. phn li ca cam 3 th bnh ln 6 b y sang phi, nn l xo 5 v hai tip im 1, 2
ri xa nhau. Mch ab b ct.

B khng ch hnh cam c tn s ng ct ln (vi ngn ln/gi) hn b khng ch
hnh trng (vi trm ln/gi) v thao tc dt khot hn b khng ch hnh trng do lc tip
xc khe hn.
La chn mt b khng ch phi cn c vo in p nh mc ca mch thao tc v
quan trng hn l dng in cho php i qua cc tip im ch lm vic lin tc v ngn
hn lp li (lin quan n tn s ng-ct/gi).
Tr s dng in ca tip im b khng ch ng lc thng c chn vi h s d
tr l 1,2 i vi dng in mt chiu:
I =
3
10 2 1
U
P
. , , (A)
v l 1,3 i vi dng xoay chiu:
I =
3
10
3
3 1
U
P
. , , (A)
Trong P l cng sut ng c in (kW), U l in p nh mc ngun cung cp.
5.2.5 Cng tc t
Cngtct l kh c in iu khin t xa dng ng-ct cc mch in ng lc
in p ti 500V v cc dng in ti vi trm, vi nghn ampe.
Tu theo dng in s dng, cngtct chia ra loi mt chiu v loi xoay chiu.
Phn t chnh ca mt cngtct l cun ht in t K v h thng cc tip im. Khi
cun K khng c in, l xo ko cn C m cc tip im ng lc (tip im chnh) a, b, c v
tip im ph 1, ng tip im ph 2. Cc tip im 1, a, b, c gi l tip im thng m.
Tip im 2 gi l tip im thng ng.
Hnh 5.15 - B khng ch
hnh cam.

Khi cp in cho cun K, ming st Fe b ht, ko cng l xo LX v cn C s ng cc
tip im a, b, c, 1 v m tip im 2.
Tu theo mc ch s dng m cc tip im c ni vo mch lc hay mch iu
khin mt cch thch hp.
5.3 Rle
Rle l loi kh c in t ng dng ng-ct mch iu khin, hoc mch bo v,
lin kt gia cc khi iu khin khc nhau, thc hin cc thao tc logic theo mt qu trnh
cng ngh.
Rle c rt nhiu loi vi cc nguyn l lm vic v chc nng khc nhau. Cc rle
c phn loi theo nhiu cch sau:
- Theo nguyn l lm vic c: rle in t, rle t in, rle in ng, rle cm ng,
rle nhit, rle quang, rle in t...
- Theo i lng in u vo c: rle dng in, rle in p, rle cng sut, rle tng
tr, rle tn s, rle lch pha...
- Theo dng in c: rle mt chiu, rle xoay chiu.
- Theo nguyn l tc ng ca c cu chp hnh c: rle tip im v rle khng tip
im.
- Theo tr s v chiu i lng u vo c: rle cc i, rle cc tiu, rle sai lch, rle
hng...
- Theo cch mc c cu thu (nh cun ht trong rle in t) vo mch, rle c chia
ra: rle s cp (c cu thu ni thng vo mch) v rle th cp (c cu thu ni vo mch qua
bin p, bin dng hay in tr).
5.3.1 Rle in t
Rle in t l loi rle n gin nht v dng rng ri nht. Rle lm vic da trn
nguyn l in t v v kt cu, n tng t nh cngtct nhng ch ng-ct mch in
iu khin, khng trc tip dng trong mch lc.
Hnh 5.16 - Nguyn l cu to ca mt cngtct.
Hnh 5.17a trnh by nguyn l kt cu mt rle in t mt chiu kiu bn l. Cun
nam chm in 1 qun quanh li st 2. Hai u dy cun 1 ni ra 2 chu cm 8. Np t ng 3
c l xo 4 ko bt ln tip im ng 5 (tip im chung COM) t vo tip im tnh 6
thnh tip im thng kn NC, cn tip im tnh 7 b h mch (tip im thng m NO).
Khi cun in t c cp in, n s ht np t ng v tip im NO c ni vi tip
im COM, tip im NC b ngt khi tip im COM.

Hnh 5.17b l nguyn l lm vic ca mt rle in t dng piston vi tip im ng
dng bc cu 2. Cun ht rle 1 l xoay chiu.
Qua cch lm vic ca rle in t, ta c th thy mt rle c 3 phn chnh: c cu thu,
c cu trung gian v c cu chp hnh.
- Cun ht in t l c cu thu v n tip nhn tn hiu u vo (dng in, in p) v
khi t mt gi tr xc nh no th rle tc ng.
- Mch t l c cu trung gian v n gip to lc ht ca cun nam chm (cun in
t). Khi cun dy ny c in v so snh vi lc t trc bi l xo phn hi ht v truyn
kt qu tc ng ti c cu chp hnh.
- H thng tip im l c cu chp hnh v n truyn tn hiu cho mch iu khin.
Quan h gia u vo v u ra: Khi tn hiu u vo l X (in p, dng in) t ti
mt gi tr tc ng X = X
2
= X
t
(tc ng ht) th rle ht v lc in t thng lc l xo v
i lng u ra y (in p, dng in tng t bin t Y
1
ln Y
2
do tip im c cu chp
hnh ng. Sau , c tng lng vo X > X
2
th Y
2
vn gi nguyn. Khi gim tn hiu vo
n X = X
t
th rle vn ht do lc t vn ln hn lc l xo. Ti mt gi tr X
1
= X
nh
< X
t
th
lc l xo phn hi thng lc ht in t, cun ht rle nh, m tip im ct mch. Tn
hiu ra gim t Y
2
v Y
1
. Sau X tip tc gim X < X
1
th Y vn gi gi tr khng i l Y
1
.
Hnh 5.17 - Nguyn l kt cu ca rle in t.
a)
b)

0
X
Y
Y
2
Y
1
X = X
1 nh
X = X
2 t

H s nh ca rle l t s:
k
nh
=
td
nh
X
X

i vi rle cc i: k
nh
< 1
Rle cc tiu: k
nh
> 1
Rle lm vic cng chnh xc khi: k
nh
1
T s gia cng sut iu khin P
k
ca rle (cng sut ca mch m tip im rle
ng-ct) v cng sut tc ng P
t
(cng sut cn cp cho cun in t n ht) gi l h s
iu khin (hay h s khuch i).
k
k
=
td
dk
P
P

H s k
k
cng ln th rle cng nhy.
Cc loi rle khc nhau th c cc h s k
nh
, k
k
khc nhau.
Thi gian k t lc u vo ca rle c cp tn hiu cho n lc c cu chp hnh tc
ng gi l thi gian tc ng t
t
. Vi rle in t, l thi gian tnh t lc cun ht c
cp in cho n khi tip im thng m ng li hon ton hoc tip im thng ng m
ra hon ton.
Ty theo thi gian tc ng t
t
(cn gi l thi gian tr) m rle c chia ra:
- Rle khng qun tnh: t
t
< 1ms
- Rle tc ng nhanh: t
t
~ (1 100)ms
- Rle thi gian: t
t
> 100ms
5.3.2 Rle trung gian
Nhim v chnh ca rle trung gian l khuch i cc tn hiu iu khin. N thng
nm v tr gia hai rle khc nhau. Rle trung gian thng l rle in t.
Hnh ...l kt cu ca mt rle trung gian. Nguyn l lm vic ca rle trung gian
tng t nh rle in t nhng khng c s iu chnh in p tc ng. Rle trung gian
phi tc ng tt khi c t vo in p nh mc trong phm vi sai lch U = 15%U
m
.
Hnh 5.18 - c tnh
quan h vo-ra ca rle.

S lng tip im (tip im thng ng, tip im thng m, tip im chuyn
i c cc ng chung) ca rle trung gian thng nhiu hn cc loi rle khc.
Rle trung gian c s phn cch v in tt gia mch cun ht v mch tip im.
5.3.3 Rle dng in v rle in p
a) Rle dng in dng bo v mch in khi dng in trong mch vt qu hay gim
di mt tr s no c chnh nh trong rle.
Cu to ca mt rle dng in c trnh by trn hnh 5.20. Mch t 1 c qun
cun dy dng in 2 c nhiu u ra. Khi c dng in chy qua cun dy 2, t trng s tc
dng mt t lc ln np t ng lm bng ming st hnh ch Z. Nu dng in vt qu gi
tr chnh nh th t lc ln thng lc cn l xo 4, ht np t ng ch Z quay v ng
(hoc m) h tip im.

Rle dng in loi ny thng dng bo v dng in cc i. Cun dy rle dng
in mc ni tip vi mch cn bo v.
b) Rle in p dng bo v cc thit b in khi in p t vo thit b in tng
qu hoc gim qu mc quy nh.
Nguyn l cu to ca rle in p tng t nh rle dng in. Ch khc nhau l cun
dy dng in t vng, thit din to trong rle dng in c thay bng cun dy in p
nhiu vng, thit din dy nh.
Hnh 5.19 - Dng chung ca
mt kiu rle trung gian.
Hnh 5.20 - Nguyn l cu to
v lm vic ca rle dng in
cc i.
Cun in p c mc song song vi mch cn bo v.
Rle in p c chia ra 2 loi theo nhim v bo v:
- Rle in p cc i: Np t ng khng quay in p bnh thng, khi in p
tng qu mc, lc t thng lc cn l xo v np t ng s quay, rle tc ng.
- Rle in p cc tiu: Np t ng khng quay in p bnh thng. Khi in p
gim qu mc, lc l xo thng lc t, np t ng s quay ngc v rle tc ng.
5.3.4 Rle thi gian
Rle thi gian l loi rle to tr u ra ngha l khi u vo c tn hiu iu khin th
sau mt thi gian no u ra mi tc ng (tip im rle mi ng hoc m).
Thi gian tr c th t vi phn giy n hng gi hoc hn na.
Rle thi gian c nhiu loi, nhiu kiu khc nhau dng c mch mt chiu ln xoay
chiu.
- Rle thi gian kiu in t: Dng mch mt chiu v thng duy tr thi gian nh
chm np t ng ti 3s.
- Rle thi gian kiu thy lc: Dng cho c cun ht mt chiu v xoay chiu.

Hnh 5.21 - Rle thi gian kiu
in t.
Hnh 5.22 - Rle thi gian kiu
thy lc.
CHNG 6 CC NGUYN TC IU KHIN
T NG TRUYN NG IN (3 tit)

6.1 Khi nim chung
Theo yu cu cng ngh ca my, c cu sn xut, cc h thng truyn ng in t
ng u c thit k tnh ton lm vic nhng trng thi (hay ch ) xc nh. Nhng
trng thi s c hay h hng khc thng thng c d on khi thit k tnh ton chng
p dng nhng thit b v bin php bo v cn thit.
Nhng trng thi lm vic ca h thng truyn ng in t ng c th c c trng
bng cc thng s nh: tc lm vic ca cc ng c truyn ng hay ca c cu chp
hnh my sn xut, dng in phn ng ca ng c hay dng kch thch ca ng c in
mt chiu, mmen ph ti trn trc ca ng c truyn ng... Tu theo qu trnh cng ngh
yu cu m cc thng s trn c th ly cc gi tr khc nhau. Vic chuyn t gi tr ny n
gi tr khc c thc hin t ng nh h thng iu khin.
Kt qu hot ng ca phn iu khin s a h thng ng lc ca truyn ng in
n mt trng thi lm vic mi, trong c t nht mt thng s c trng cho mch ng
lc ly gi tr mi.
Nh vy v thc cht iu khin h thng l a vo hoc a ra khi h thng nhng
phn t, thit b no (chng hn in tr, in khng, in dung, khu hiu chnh...)
thay i mt hoc nhiu thng s c trng hoc gi mt thng s no (chng hn tc
quay) khng thay i khi c s thay i ngu nhin ca thng s khc. t ng iu
khin hot ng ca truyn ng in, h thng iu khin phi c nhng c cu, thit b th
cm c gi tr cc thng s c trng cho ch cng tc ca truyn ng in (c th l
mun, cng c th l c v du ca thng s).
Trong h thng iu khin gin on cc phn t th cm ny phi lm vic theo cc
ngng chnh nh c. Ngha l khi thng s c th cm n tr s ngng t, phn
t th cm theo thng s ny s bt u lm vic pht ra mt tn hiu a n phn t chp
hnh. Kt qu l s a vo hoc a ra khi mch ng lc nhng phn t cn thit.
Nu h thng iu khin c tn hiu pht ra t phn t th cm c dng in, ta ni
rng h iu khin theo nguyn tc dng in. Nu phn t thc cm c tc , ta ni rng
h iu khin theo nguyn tc tc , nu c phn t th cm c thi gian ca qu trnh (t
mt mc thi gian no ) ta ni rng h iu khin theo nguyn tc thi gian. Tng t c
h iu khin theo nguyn tc nhit , theo mmen, theo chiu cng sut...
6.2 iu khin t ng theo nguyn tc thi gian.
a) Ni dung nguyn tc iu khin theo thi gian:
iu khin theo nguyn tc thi gian da trn c s l thng s lm vic ca mch ng
lc bin i theo thi gian. Nhng tn hiu iu khin pht ra theo mt quy lut thi gian cn
thit lm thay i trng thi ca h thng.
Nhng phn t th cm c thi gian pht tn hiu cn c chnh nh da theo
ngng chuyn i ca i tng. V d nh tc , dng in, mmen ca mi ng c
c tnh ton chn ngng cho thch hp vi tng h thng truyn ng in c th.
Nhng phn t th cm c thi gian c th gi chung l rle thi gian. N to nn
c mt thi gian tr (duy tr) k t lc c tn hiu a vo (mc 0) u vo ca n n khi
n pht c tn hiu ra a vo phn t chp hnh.
C cu duy tr thi gian c th l: c cu con lc, c cu in t, kh nn, c cu in
t, tng ng l rle thi gian kiu con lc, rle thi gian in t, rle thi gian kh nn v
rle thi gian in t...
b) Mch iu khin truyn ng in in hnh theo nguyn tc thi gian:
Xt mch iu khin khi ng ng c in mt chiu kch t c lp c hai cp in
tr ph trong mch phn ng hn ch dng in khi ng trn theo nguyn tc thi
gian. S mch iu khin nh hnh 6.1.
+
_
2g
1G 2G
+
_
CK
r
1
r
2
2RTh

1 3 5
7
9
11
13
D
M
g
g
g
1RTh
1G
2G
1RTh
2RTh
g
+
_

Trng thi ban u sau khi cp ngun ng lc v iu khin th rle thi gian 1RTh
c cp in m ngay tip im thng kn ng chm RTh(9-11). khi ng ta phi n
nt m my M(3-5), cngtct g ht s ng cc tip im mch ng lc, phn ng ng
c in c u vo li in qua cc in tr ph khi ng r
1
, r
2
. Dng in qua cc in
tr c tr s ln gy ra st p trn in tr r
1
. in p vt qu ngng in p ht ca rle
thi gian 2RTh lm cho n hot ng s m ngay tip im thng kn ng chm 2RTh(11-
13), trn mch 2G cng vi s hot ng ca rle 1RTh chng m bo khng cho cc
cngtct 1G v 2G c in trong giai on u ca qu trnh khi ng.
Tip im ph g(3-5) ng t duy tr dng in cho cun dy cngtct g khi ta
thi khng n nt M na. Tip im g(1-7) m ra ct in rle thi gian 1RTh a rle thi
gian ny vo hot ng chun b pht tn hiu chuyn trng thi ca truyn ng in. Mc
khng ca thi gian t c th c xem l thi im g(1-7) m ct in 1RTh.
Hnh 6.1 - iu khin khi ng ng c M
l
theo nguyn tc thi gian.
M
2
M M M
C 2 1
A
0

I
1
I
2
2
1
t
t
1
t
2
I
C
0

Thi gian chnh nh mi cp in tr c tnh theo cng thc:
t
i
= T
ci
.ln
C
C
M M
M M
2
1

trong T
ci
- hng s thi gian in c ca ng c c tnh c in tr ph cp th i.
T
ci
=
2 1
M M
J
i

Vi
i
l khong bin thin tc trn ng c tnh c c cp in tr th i
nhng mmen chuyn i M
1
, M
2
tng ng.
J l mmen qun tnh c ca h thng truyn ng v ng c, tnh quy i v trc
ng c.
Sau khi rle thi gian 1RTh nh, c cu duy tr thi gian s tnh thi gian t gc khng
cho n t tr s chnh nh th ng tip im thng kn ng chm RTh(9-11). Lc ny
cun dy cngtct gia tc 1G c cp in v hot ng ng tip im chnh ca n
mch ng lc v cp in tr ph th nht r
1
b ni ngn mch. ng c s chuyn sang
khi ng trn ng c tnh c th 2. Vic ngn mch in tr r
1
lm cho rle thi gian
2RTh mt in v c cu duy tr thi gian ca n cng s tnh thi gian tng t nh i vi
rle 1RTh, khi t n tr s chnh nh n s ng tip im thng ng ng chm
2RTh(11-13). Cngtct gia tc 2G c in ht tip im chnh 2G, ngn mch cp in tr
th hai r
2
, ng c s chuyn sang tip tc khi ng trn ng c tnh c t nhin cho n
im lm vic n nh A.
c) Nhn xt v iu khin truyn ng in theo nguyn tc thi gian:
u im ca nguyn tc iu khin theo thi gian l c th chnh c thi gian theo
tnh ton v c lp vi thng s ca h thng ng lc. Trong thc t nh hng ca mmen
cn M
C
ca in p li v ca in tr cun dy hu nh khng ng k n sk lm vic
ca h thng v n qu trnh gia tc ca truyn ng in, v cc tr s thc t sai khc vi tr
s thit k khng nhiu.
Thit b ca s n gin, lm vic tin cy cao ngay c khi ph ti thay i, rle thi
gian dng ng lot cho bt k cng sut v ng c no, c tnh kinh t cao.
Hnh 6.2 - c tnh khi ng ng c M
l
theo nguyn tc thi gian.
Nguyn tc thi gian c dng rt rng ri trong truyn ng in mt chiu cng nh
xoay chiu.
6.3 iu khin t ng theo nguyn tc tc .
a) Ni dung nguyn tc:
Tc quay trn trc ng c hay ca c cu chp hnh l mt thng s c trng quan
trng xc nh trng thi ca h thng truyn ng in. Do vy, ngi ta da vo thng s
ny iu khin s lm vic ca h thng. Lc ny mch iu khin phi c phn t th cm
c chnh xc tc lm vic ca ng c - gi l rle tc . Khi tc t c n
nhng tr s ngng t th rle tc s pht tn hiu n phn t chp hnh chuyn
trng thi lm vic ca h thng truyn ng in n trng thi mi yu cu.
Rle tc c th cu to theo nguyn tc ly tm, nguyn tc cm ng, cng c th
dng my pht tc . i vi ng c in mt chiu c th gin tip kim tra tc thng
qua sc in ng ca ng c. i vi ng c in xoay chiu c th thng qua sc in
ng v tn s ca mch rto xc nh tc .
Hnh 6.3 trnh by s lc cu to ca rle tc kiu cm ng. Rto (1) ca n l mt
nam chm vnh cu c ni trc vi ng c hay c cu chp hnh. Cn stato (2) cu to
nh mt lng sc v c th quay c trn b ca n. Trn cn (3) gn vo stato b tr m
ng (11) ca 2 tip im c cc m tnh l (7) v (15).

1
2
3
4
15 11 7
5

Khi rto khng quay cc tip im (7),(11) v (15),(11) m, v cc l xo gi cn (3)
chnh gia. Khi rto quay to nn t trng quay qut stato, trong lng sc c dng cm ng
chy qua. Tc dng tng h gia dng ny v t trng quay to nn mmen quay lm cho
stato quay i mt gc no . Lc cc l xo cn bng (4) b nn hay ko to ra mt mmen
chng li, cn bng vi mmen quay in t.
Tu theo chiu quay ca rto m m ng (11) c th n tip xc vi m tnh (7) hay
(15).
Tr s ngng ca tc c iu chnh bi b phn (5) thay i tr s ko nn ca l
xo cn bng.
Hnh 6.3 - Cu to rle
tc kiu cm ng.
Khi tc quay ca rto b hn tr s ngng t, mmen in t cn b khng
thng c mmen cn ca cc l xo cn bng nn tip im khng ng c. T lc tc
quay ca rto t gi tr ln hn hoc bng ngng t th mmen in t mi thng c
mmen cn ca cc l xo lm cho phn tnh quay, ng tip im tng ng theo chiu quay
ca rto.
b) Mch iu khin truyn ng in in hnh theo nguyn tc tc :
Ta cng ly trng hp iu khin m my ng c xt nhng v d c th.
Nh thy v d trc, vic ngn mch cc in tr khi ng trong mch phn ng
ng c c th thc hin c tc
1
,
2
v
3
. lm cc phn t kim tra tc ,
y ta dng cc cngtct gia tc 1G, 2G v 3G c cun dy mc trc tip vo 2 u phn
ng ng c, n tip th c in p t l vi tc ng c vi sai lch nh.
+
+
CK
_
_
3G
2G
1G
3G 2G 1G
g
g
+
D 3
M
5
g
_

0
M
1
2

0
M
2
M
1
3
(I )
2
(I )
1
1
2
3
4

0
t
1
t
2
u
U
t
t
3
U
U
1G
U
2G
U
3G
e

Trn hnh 6.4 cc tip im chuyn i trng thi cn xy ra tc (
1
,I
2
), (
2
,I
2
) v
(
3
,I
2
). cc im ny, in p trn 2 u phn ng s l:
U
1
= K
1
+ I
2
.r

U
2
= K
2
+ I
2
.r

U
3
= K
3
+ I
2
.r

Gi s ta ct in tr theo th t r
1
, r
2
, r
3
th phi chn cngtct c in p ht ln lt
l:
U
ht1G
= U
1

U
ht2G
= U
2

U
ht3G
= U
3

Hnh 6.4 - iu khin khi ng ng c M
l
theo nguyn
tc tc .
Hot ng ca s : Sau khi n nt m my M, cngtct g c in ng mch phn
ng ng c vo ngun qua 3 in tr ph r
1
, r
2
v r
3
. ng c gia tc trn ng c tnh c
(1). Khi tc ng c t n tr s
1
in p trn 2 u cngtct 1G t tr s ht U
1
, do
1G ht, loi tr in tr r
1
, ng c s chuyn sang gia tc trn ng c tnh c (2). Khi
tc ng c t n tr s
2
(
2
>
1
) in p trn 2 u cngtct 2G t tr s ht U
2
, do
2G ht, loi tr tip in tr r
2
, ng c s chuyn sang gia tc trn ng c tnh c (3).
Khi tc ng c t n tr s
3
(
3
>
2
) in p trn 2 u cngtct 3G t tr s ht
U
3
, do 3G ht, in tr r
3
b ngn mch, ng c s chuyn sang gia tc trn ng c
tnh c t nhin, cho n im lm vic n nh.
c) Nhn xt v iu khin truyn ng in theo nguyn tc tc :
u im l n gin v r tin, thit b c th l cngtct mc trc tip vo phn ng
ng c khng cn thng qua rle. Nhc im l thi gian m my v hm my ph thuc
nhiu vo mmen cn M
C
, qun tnh J, in p li U v in tr cun dy cngtct. Cc
cngtct gia tc c th khng lm vic v in p li gim thp, v qu ti hoc v cun dy
qu pht nng, s dn n qu pht nng in tr khi ng, c th lm chy cc in tr .
Khi in p li tng cao c kh nng tc ng ng thi cc cngtct gia tc lm tng dng
in qu tr s cho php.
Trong thc t t dng nguyn tc ny khi ng cc ng c, thng ch dng
nguyn tc ny iu khin qu trnh hm ng c.
6.4 iu khin t ng theo nguyn tc dng in.
a) Ni dung nguyn tc:
Dng in trong mch phn ng ng c cng l mt thng s lm vic rt quan trng
xc nh trng thi ca h truyn ng in. N phn nh trng thi mang ti bnh thng ca
h thng, trng thi mang ti, trng thi qu ti cng nh phn nh trng thi ang khi ng
hay ang hm ca ng c truyn ng. Trong qu trnh khi ng, hm, dng in cn phi
m bo nh hn mt tr s gii hn cho php. Trong qu trnh lm vic cng vy, dng in
c th phi gi khng i mt tr s no theo yu cu ca qu trnh cng ngh.
Ta c th dng cc cngtct c cun dy dng in hoc rle dng in kiu in t
hoc cc kha in t hot ng theo tn hiu vo l tr s dng in iu khin h thng
theo cc yu cu trn.
Dng in mch phn ng ng c dng lm tn hiu vo trc tip hoc gin tip cho
cc phn t th cm dng in ni trn. Khi tr s tn hiu vo t n gi tr ngng xc nh
c th iu chnh c ca n th n s pht tn hiu iu khin h thng chuyn n nhng
trng thi lm vic yu cu.
b) Mch iu khin truyn ng in in hnh theo nguyn tc dng in:
Xt mch iu khin hm ngc ng c xoay chiu 3 pha rto dy qun khi o chiu.
V nhng l do tng t nh phn tch trong chng 2, khi o chiu quay ng c
xoay chiu 3 pha rto dy qun cn phi a thm vo mch rto mt in tr ph ln hn tr
s in tr ph cn thit a vo khi khi ng.
Ta c th dng mch iu khin theo nguyn tc dng in sau y iu khin vic
a vo v loi ra phn in tr ph mi ln o chiu quay ng c.
~
N T
2G
1G
H
RH
r
p2
r
p1
r
h

RH
~
H
1G
2G
H
1G
1
3
5
7 9
11 13

2
1
0

Yu cu i vi rle hm RH th cm dng in rto: khi dng in rto ln hn tr s
khi ng th n phi tc ng, khi dng in rto gim nh v gn tr s khi ng (I
1
) th
n phi nh chun b cho qu trnh khi ng tip theo.
Vy phi chnh nh tr s I
nh
ca RH ln hn I
1
mt t, tt nhin tr s I
ht
ca n s ln
hn I
1
v xc nh theo h s tr v ca n.
Trong mch hnh 6.5 khng v phn iu khin cc cngtct thun (T) v ngc (N).
Gi s ng c ang lm vic theo chiu quay thun, ngha l b khng ch ch huy
ang v tr 2 pha phi. Mun o chiu quay ng c, ta quay b khng ch KC v pha
ngc. Khi b khng ch lt qua v tr 0, cc cngtct H, 1G, 2G mt in nn cc tip
im ca chng nh ra a c 3 in tr vo mch rto. Khi lt n v tr 2 pha tri, dng
in rto xut hin lc ny ln hn tr s chnh nh ht ca rle RH, nn RH tc ng m
tip im RH(1-3), bo m cho c 3 in tr tham gia vo vic hn ch dng in, qu trnh
hm ngc ng c c tin hnh.
Khi tc ng c gim gn n 0 th dng in rto cng gim n tr s nh ca rle
RH, rle RH nh ng tip im RH(1-3), cng tct H c in, in tr hm ngc r
h
c
loi ra ngoi, ng c bt u qu trnh khi ng theo chiu ngc vi hai cp in tr hn
ch r
p1
v r
p2
.
c) Nhn xt v iu khin truyn ng in theo nguyn tc dng in:
- u im: Thit b n gin, s lm vic ca s khng chu nh hng ca nhit
cun dy cngtct, rle.
- Nhc im: tin cy thp, c kh nng nh ch gia tc cp trung gian nu ng
c khi ng b qu ti, dng in khng gim xung n tr s nh ca rle dng in.
Hnh 6.5 - iu khin hm ngc ng c xoay chiu 3 pha rto dy
qun khi o chiu theo nguyn tc dng in.
Nguyn tc dng in c ng dng ch yu t ng iu khin qu trnh khi
ng ng c mt chiu kch thch ni tip v ng c xoay chiu rto dy qun.
6.5 Cc nguyn tc iu khin khc
Ngoi 3 nguyn tc iu khin c p dng rng ri nht m ta xt trn, cng c
th tin hnh iu khin cc qu trnh hay my mc sn xut theo nhng thng s o lng
khc nh: iu khin theo cng sut v chiu cng sut mmen, sc cng, nhit , nh
sng...
Mt trong nhng nguyn tc rt hay dng l nguyn tc iu khin theo ng i (hay
nguyn tc hnh trnh).
Khi qu trnh thay i trng thi lm vic ca h c quan h cht ch vi v tr ca cc
b phn ng ca my (u my, bn my, mm cp...) th ta c th dng cc thit b c bit
- gi l cng tc hnh trnh, t ti nhng v tr thch hp trn ng i ca cc b phn .
Khi b phn ng di chuyn n nhng v tr ny s tc ng ln cc cng tc hnh trnh,
cng tc hnh trnh s pht nhng tn hiu iu khin h thng n cc trng thi lm vic
mi. V d nh t cc cng tc cui cng hn ch hnh trnh bn my bo, my doa, cu
trc hoc l t cc cng tc hnh trnh o chiu, gim tc cho my bo ging.

KH
A B
N
T

Hnh 6.6 - iu khin theo
nguyn tc hnh trnh.
CHNG 7 CC S H THNG IU KHIN
TRUYN NG IN IN HNH (20 tit).

Quy c cc k hiu trong bi ging:
X(y) : Phn t hoc tip im X dng th y.
X (y) : Phn t X hng th y ang c in (cun dy) hoc tip im X hng
y tc ng.
X (y) : Phn t X hng th y mt in (cun dy) hoc tip im X hng y m
ra.

7 - 1. TRANG B IN - IN T MY DOA (2 tit)
7.1.1 c im lm vic, yu cu v truyn ng in v trang b in
My doa dng gia cng chi tit vi cc nguyn cng: khot l tr, khoan l, c
th dng phay. Thc hin cc nguyn cng trn my doa s t c chnh xc v
bng cao.
My doa c chia thnh 2 loi chnh: My doa ng v my doa ngang. My doa
ngang dng gia cng cc chi tit c trung bnh v nng.
Chuyn ng chnh l chuyn ng quay ca dao doa (trc chnh). Chuyn ng n
dao c th l chuyn ng ngang, dc ca bn my mang chi tit hay di chuyn dc ca
trc chnh mang u dao. Chuyn ng ph l chuyn ng thng ng ca dao.
Yu cu v truyn ng v trang b in my doa:
a) Truyn ng chnh: Yu cu cn phi o chiu quay, phm vi iu chnh tc
D=130/1 vi cng sut khng i, trn iu chnh = 1,26. H thng truyn ng
chnh cn phi hm dng nhanh.
b) Truyn ng n dao: Phm vi iu chnh ca truyn ng n dao l D = 1500/1.
Lng n dao c iu chnh trong phm vi 2mm/ph 600mm/ph; khi di chuyn nhanh,
c th t ti 2,5m/ph 3m/ph. Lng n dao (mm/ph) nhng my c nng yu cu
c gi khng i khi tc trc chnh thay i.
c tnh c cn c cng cao, vi n nh tc < 10%. H thng truyn ng
n dao phi m bo tc ng nhanh cao, dng my chnh xc, m bo s lin ng
vi truyn ng chnh khi lm vic t ng.
nhng my doa c trung bnh v nng, h thng truyn ng n dao s dng h
thng khuch i my in - ng c in mt chiu hoc h thng T-.
7.1.2 S truyn ng chnh my doa ngang 2620
My doa 2620 l my doa c trung bnh. Cng sut ng c truyn ng chnh:
10kW, cng sut ng c n dao: 2,1kW.
Trn mch ng lc gm 2 ng c:
- ng c B dng bm du thy lc.
- ng c l ng c quay ca truyn ng chnh, l ng c khng ng b rto
lng sc hai cp tc . Mi pha ca ng c c 2 cun dy, mc ch ni khi
chy vi tc n = 1480v/p, ni YY khi tc l n = 289v/p.
Trn mch iu khin:
Hai tip im c kh thng ng: KH 1 (4) v KH 2 (5) ph thuc vo tc ng c
kh.
a) Khi ng:
Gi s mun ng c quay thun: n vo nt nhn MT(1) -> cun dy T 1 (1) ->
tip im T 1 (1,2) -> cun dy KB (2) -> tip im KB (2).
T 1 (1,2) + KB (2) to thnh mch duy tr cho nt nhn MT.
Tip im KB (4) -> Cun dy Ch (4) + cun dy rle thi gian RTh (7) -> Sau thi
gian chnh nh, tip im thng kn m chm RTh (4) -> cun dy Ch (4); mg thi
tip im thng m ng chm RTh (5) -> cun dy Nh 1 (5) -> tip im Nh 1 (6) ->
cun dy Nh 2 (6).
Nh vy kt qu ca vic n nt MT lm: KB , T 1 , Ch .
Sau mt thi gian chnh nh: KB , T 1 , Ch , Nh 1 , Nh 2 .
- Khi KB -> ng c B quay.
- Khi T 1 + Ch -> ng c quay thun, ni .
- Sau mt thi gian chnh nh: T 1 , Nh 1 , Nh 2 -> ng c ni YY (Y kp).
* Khi KH 2 (5) : ng c khng ni c YY.
* Khi KH 1 (4) : Mch lc giai on chun b, cha lm vic.
b) Ch hm my:
Ngi ta s dng rle kim tra tc RKT ni trc vi ng c (khng th hin
trn hnh v), cc phn t ca n th c.
Rle RKT lm vic theo nguyn tc ly tm, khi tc ln hn 10% tc nh
mc, nu quay thun th tip im 1 RKT (8), nu quay ngc th 2 RKT (11).
Gi s ng c ang quay thun: T 1 , KB , Ch v Nh 1 + Nh 2 (ty vo 1KH,
2KH), RTh , 1 RKT (8), cun dy RTr (10) => Dn n: cun dy RH 1 (8) ->
RH 1 (13,14).
Khi hm: n vo D(1) -> cun dy T 1 (1), KB (2) -> tip im KB (4) -> cc cun
dy Ch + Nh 1 + Nh 2 + RTh -> tip im Ch (13) + tip im RTh (13) (ng li) -> cun
dy N 2 (14) => o 2 trong 3 pha ca ng c , ng c thc hin ch hm
ngc, tc gim dn. Khi tc gim xung di 10% tc nh mc th
1 RKT (8) -> RH 1 (8) -> RH 1 (13,14) -> cun dy N 2 (14) -> ng c chy t do v
tc 0.
Do dng in hm ln nn trong qu trnh hm ngi ta a thm in tr ph R
f

vo.
c) Ch th my:
- L ch khng duy tr (i vi nt nhn).
- ng c chy tc thp.
Gi s mun th thun: Nhn nt th thun TT(12) -> T 2 (12) -> ng c c
ni v trong mch c in tr ph R
f
-> tc thp.

7-2. TRANG B IN - IN T MY TIN (4 tit)
7.2.1 c im cng ngh
Nhm my tin rt a dng gm cc my tin n gin, Rvonve, my tin vn nng,
chuyn dng, my tin ct, my tin ng... Trn my tin c th thc hin c nhiu
cng ngh tin khc nhau: Tin tr ngoi, tin tr trong, tin mt u, tin cn, tin nh
hnh. Trn my tin cng c th thc hin doa, khoan v tin ren bng cc dao ct, dao
doa, tar ren... Kch thc gia cng trn my tin c th t vi milimet n hng chc met
(my tin ng).
Chuyn ng chnh: L chuyn ng quay chi tit vi tc gc
ct
. Mmen t l
nghch vi tc : M ~
1
. Ngi ta iu chnh sao cho khi tc b <
gh
th gi cho
mmen khng i (M = const), cn khi >
gh
th mmen bin i theo ng quy lut
M ~
1
.
Chuyn ng n dao: L chuyn ng di chuyn ca dao. Bn dao chuyn ng tnh
tin dc theo chi tit (tin dc) hoc vung gc vi trc chi tit (tin ngang). Mmen
M=const.
my tin nh thng truyn ng n dao c thc hin t ng c truyn ng
chnh, cn nhng my tin nng th truyn ng n dao c thc hin t mt ng c
ring l ng c mt chiu cp in t my in khuch i hoc b chnh lu c iu
khin.
7.2.2 S truyn ng chnh ca my tin 1A660
My tin nng 1A660 c dng gia cng cc chi tit bng gang hoc bng thp
c trng lng di 250KN, ng knh chi tit ln nht c th gia cng trn my l
1,25m. Cng sut ca ng c truyn ng chnh: 55KW. Truyn ng n dao c thc
hin t ng c truyn ng chnh.
7.2.2.1 Mch ng lc
Truyn ng chnh c thc hin t h thng F-. iu chnh tc ng c bng
cch thay i dng kch t ca ng c, cn sc in ng ca my pht c gi khng
i.
G
RC RD1 RG1
F
RCB RH
Rh
K2
K2

Trn s mch ng lc, ng c c cp in t my pht F. ng c c
in th tip im ca rle G phi ng li v tip im K2 m ra ( G + 2 K ).
on mch gm hai tip im K2 v in tr Rh l mch hm ng nng.
RC l Rle dng in dng bo v qu dng. Khi dng in trong ng c nh hn
gi tr gii hn cho php th Rle RC mch ng lc cha tc ng, do tip im
thng kn RC dng s 9 ca mch iu khin vn trng thi ng ( RC (9)). Khi
dng trong ng c vt qu gi tr gii hn th rle RC tc ng, m tip im thng
kn RC (9), ct ngun cp cho cc nhnh s 9, 10, 11 ca mch iu khin.
RCB v RH l hai rle p, gi tr tc ng ca hai rle ny khc nhau: U
t.RCB
= U
F.m
,
U
t.RH
= 10%U
F.m
. Trong U
F.m
l gi tr nh mc ca in p my pht.
RG
1
v RD
1
l hai cun dng ca cc rle RG v RD, cun p tng ng l RG
2
v
RD
2
. Mi rle RG v RD c hai cun dy l cun dng v cun p ni ni tip nhau. Khi
cun p c in th sc t ng ca n sinh ra lc ht lm tip im ca rle tng ng
ng li. Nu dng in phn ng vt qu gi tr cho php th sc t ng ca cun
dng in to ra lc y ln thng lc ht ca cun p lm tip im ca rle tng
ng nh ra.
7.2.2.2 Mch kch t
a- Mch kch t ng c
Trong mch kch t ng c, CK l cun kch t cho ng c . RNT l rle dng
in bo v thiu t thng, m bo khng cho
~ 0 s lm cho tc ng c qu ln.
Gi tr tc ng ca RNT nh hn dng kch t nh nht to ra tc ln nht ca
ng c.
V d: Gi s tc ln nht cho php ca ng c l
max
= 2.
m
, dng in kch
t nh mc ca ng c l I
CK m
= 10A th dng in kch t to ra
max
s l I
CK
=
5A, khi gi tr tc ng ca RNT phi l I
t.RNT
< I
CK
, trong trng hp ny c th l
I
t.RNT
=4,9A.
1C
CK RNT RT
R
K2
RD
K3 K3
K1
KT
G
1

Tip im ca RNT trn mch ng lc l RNT(9), khi RNT tc ng th RNT (9).
RT l Rle dng in, c gi tr tc ng bng I
CK m
.
KT l bin tr iu chnh dng kch t ng c, khi iu chnh tng R
KT
th

gim, dn n
tng v ngc li.

b- Mch kch t my pht
Trong mch kch t my pht, cun CKF l cun kch t ca my pht F, c th o
chiu nh cu tip im T(2)+N(2). o chiu in p my pht s o chiu quay ng
c. T (2) s lm ng c quay thun v N (2) s lm ng c quay ngc.
T
N
T
CKF
N
G
Rf
2C
RG2
2
G
T
K1
RD2
N
K2

7.2.2.3 iu kin my lm vic
My ch c th lm vic, tc l ng c ch c th khi ng c khi tt c cc iu
kin lin ng sau c m bo:
- du bi trn: Tip im DBT(16) kn, lm cho cng-tc-t K4(16) c in.
- Ch lm vic ca my c chn: Tip im CTC1 hoc CTC2 kn.
Chn ch quay thun: Gt tay gt trn mt my cho 1 CTC (14), dn
n RL 1 (14), lm cho RL 1 (3)+ RL 1 (3,4).
Chn ch quay ngc: Gt tay quay trn mt my cho 2 CTC (15), dn
n RL 2 (15), lm cho RL 2 (4) + RL 2 (3,4).
- Tr s tc t c chn: Tip im T(10).
- t thng kch t cho ng c: RNT (1) dn n RNT (9).
- Cc bnh rng trong hp tc n khp hon ton: Cc tip im KBR 1 (21),
KBR 2 (21), KBR 3 (21), KBR 4 (21).
7.2.2.4 Khi ng
Gi s mun ng c quay thun, n nt M1(5) lm cho cun dy T L (5), do
tip im T L (10), dn n cun dy 1 K (10), s lm cho tip im 1 K (3) v tip im
T L (3), nn cun dy T (3), dn n tip im T (11), lm cho cun dy G (11), do
tip im G (12) v iu ny dn n cun dy 2 K (12).
Nh vy, kt qu ca vic n nt M1(5) s dn n cc cun dy sau y c in: 1 K ,
T , G , 2 K .
Lu : Cun ht LT(5) khng c duy tr bi nt nhn M1. Cun dy K1(10)
c duy tr bi cp tip im ni tip nhau K1(10)+K2(10).
Khi n nt M1(5), trn mch ng lc tip im thng m G ng li v cc tip
im thng kn K2 m ra, do ng c c cp in.
mch kch t ca ng c lc ny ta c: Do cun dy 2 K (12) nn tip im 2 K (1)
ni tt loi in tr R
ra khi mch kch t ng c. Ngoi ra, do cun dy G (11) nn

tip im G (1) v do cun dy 3 K (13) lc ny cha c cp in nn tip im
thng kn 3 K (1), lm cho in tr KT cng b ni ngn mch. V vy, dng in i
qua cun dy kch t ca ng c CK lc ny s bng dng kch t nh mc
(I
CK
=I
CK.m
) nn t thng kch t cho ng c lc ny bng gi tr nh mc (
=
m
).
mch kch t my pht: Do cun dy 2 K (12) nn tip im 2 K (2) v do cun dy
T (3) nn tip im T (2). 2 K (2) v T (2) s lm cho cun p ca rle RG c in:
RG (2) (lc ny RD(2) do 1 K ), nn tip im RG (2) lm ni tt in tr Rf. V vy
dng in i qua cun kch t CKF ca my pht bng nh mc ( I
CKF
= I
CKF.m
) nn t
thng kch t cho my pht bng gi tr nh mc (
F
=
Fm
). in p my pht nhanh
chng tin n gi tr nh mc v ng c c khi ng vi gi tr nh mc. Vic
khi ng cng bc ny lm cho tc ng c tng nhanh nhng dng in qua ng
c I
s rt ln, do vy cn phi c bin php hn ch I
khng vt qu gi tr gii
hn cho php I
gh
.
Nu dng I
tng n gi tr vt qu gii hn cho php: I
I
gh
th cun dng ca
rle RG s sinh ra lc y ln lm cho tip im RG (2), do in tr R
f
c ni
tip vi cun kch t my pht CKF lm dng kch t I
CKF
gim nn t thng kch t my
pht
F
gim lm in p my pht gim (U
F
= K
F
F
), do dng in I
gim xung.
Khi dng in I
gim v di gi tr gii hn : I
< I
gh
th lc y do cun dng ca
rle RG sinh ra khng ln nn tip im RG (2), R
f
b ni tt lm dng kch t my
pht I
CKF
li tng ln dn n
F
tng lm in p my pht tng, do dng in qua
ng c I
tng. Qu trnh c lp li.

Vic ng m ca rle RG cho dng I
khng th vt qu gi tr cho php nh

trn gi l hn ch dng in theo nguyn tc rung. Mc d c s bin thin dng in
trong qu trnh rung nhng tc ng c vn c tng do qun tnh.
Khi dng in I
tin n gi tr n nh th chm dt qu trnh rung, tip im

RG (2) v tc ng c tng n gi tr nh mc.
Khi in p my pht bng gi tr nh mc (U
F
= U
Fm
) th rle RCB trn mch ng
lc tc ng (U
t.RCB
= U
Fm
), lm tip im RCB (13) nn cun ht 3 K (13) c cp
in, lm tip im 3 K (1), bin tr KT c ni tip vi cun CK do dng kch t
ca ng c gim xung, lm
gim v tc ng c tng trn tc c bn

(
>
m
). iu chnh tc ca ng c ta iu chnh dng kch t ca ng c bng
cch dch chuyn bin tr KT.
7.2.2.5 Mch th my
Phn tch th thun: th my theo chiu thun ta nhn nt TT gia dng 3 v 4:
TT (3,4), dn n cun dy T (3) lm ng tip im T (11), do cun dy G (11)
lm ng tip im G (12), do cun dy 2 K (12).
Nh vy kt qu ca vic nhn nt TT (3,4) s lm cc cun dy sau y c in: T ,
G , 2 K .
Nh vy so vi vic nhn nt 1 M (5) th vic nhn nt TT (3,4) s khng cp in
cho cun dy K1 do khng duy tr cho K3(13). Khi th my th cc cng tc t LT
hoc LN khng c in nn T hoc N ch c in khi n nt TT hoc NN.
Lc ny trn mch ng lc tip im G v tip im thng kn 2 K , ng c
c php lm vic.
Trn mch kch t ca ng c, 2 K (1) nn in tr R b ni ngn mch, v G (1)
cng vi 3 K (13) nn 3 K (1) lm KT b ni ngn mch. Kt qu l dng qua cun kch
t ng c bng nh mc, do rle dng in RT(1) tc ng lm RT (13) cng vi
vic 1 K (13) nn cun dy 3 K (13). V 3 K nn bin tr KT b ni tt, t thng ng c
lun c gi bng nh mc trong qu trnh th my, tc ng c khng th vt qu
gi tr nh mc.
Trong mch kch t my pht, T (2) v 2 K (2) nn 2 RG (2), lm in tr R
f
b ni tt,
dng kch t ca my pht bng gi tr nh mc, do in p my pht U
F
= U
Fm
,
ng c c khi ng cng bc, do khi n nt th my s din ra qu trnh hn ch
dng in theo nguyn tc rung.
Khi th nt n TT(3,4), ng c s thc hin hm ti sinh do sc in ng my pht
gim dn, cn t thng ng c c gi gi tr nh mc. Giai on cui cng l hm
ng nng, c bt u khi in p my pht gim n tr s nh ca rle RH. Cun dy
cc cng tc t G (11) v 2 K (12), ct phn ng ng c ra khi my pht v ng vo
in tr hm R
h
.
7.2.2.6 Ch iu khin tc t xa
iu khin tc t xa, ngi ta dng ng c servo 1 v cc nt n M1, M2,
M3.
ng c 1(20) c kch t ni tip bi cun dy CK1, o chiu quay ng c
1 bng cch o chiu dng kch t nh vo cu tip im KN(20) + KT(20).
Khi mun gim tc, nhn nt 3 M (9) lm cun dy KN (9), do tip im KN (20)
lm ng c 1 quay bin tr KT v bn tri lm tng dng kch t ng c , do
tc ng c gim xung.
Khi mun tng tc, nu ng c ang quay thun th ta n M1(5) cn nu ng c
ang quay ngc th ta n M2(7). Gi s ng c ang quay thun, ta n nt M1(5) dn
n cun dy T L (5) do tip im T L (5,6), lc ny RCB nn RCB(6) v vy
T L 3 (6). Kt qu l cun dy KT (8) do tip im KT (20) lm ng c 1 quay
bin tr KT v bn phi lm gim dng kch t ng c , tc ng c tng ln.
7.2.2.7 Qu trnh hm dng my
Qu trnh hm bt u khi n nt D(9) v din ra qua 3 giai on:
u tin l giai on hm ti sinh do tng dng kch t ln gi tr nh mc. Khi n
nt D(9) s lm cho cun dy 1 K (10), dn n cc tip im ca n l 1 K (13), 1 K (3) v
1 K (1). Tip im 1 K (1) lm cho bin tr KT b ngn mch, dng in qua cun kch
t ng c s tng n gi tr nh mc. Lc ny sc in ng my pht vn c gi
nh mc. Khi dng kch t ng c t n gi tr nh mc th rle dng in RT(1) tc
ng, lm cho tip im ca n RT (13), do cun dy 3 K (13). Kt qu l cc tip
im 1 K (3) v 3 K (4) lm mt in cc cng tc t N v T, do ct in cun kch t
my pht dng s 2.
ng c chuyn sang qu trnh hm ti sinh th hai do sc in ng my pht gim
dn, cn t thng ng c c gi tr s nh mc.
Giai on cui cng l hm ng nng, c bt u khi in p my pht gim n
tr s nh ca rle RH (U
t.RH
= 10%U
Fm
) th tip im ca n RH(11) v RH(12), do
cun dy cng tc t G (11), tip im ca n G (12) lm cng tc t 2 K (12).
Trn mch ng lc tip im G ct ng c khi ngun my pht v cc tip im
2 K ng ng c vo in tr hm R
h
, ng c thc hin hm ng nng.
Trong qu trnh hm, dng in phn ng ng c c hn ch theo nguyn tc
rung nh rle hai cun dy RD. Tc ng ca rle ny tng t nh rle RG.
7.2.2.8 Mch tn hiu
Trong s , n H1 dng bo hiu trng thi bnh thng v n BH2 bo
hiu v trng thi khng bnh thng ca h thng du bi trn. Khi my ang lm vic
m khng du bi trn th khng nhng n H2 sng ln m cn c c tn hiu ci.

7-3. TRANG B IN-IN T MY BO GING (4 tit)
7.3.1 c im cng ngh, cc yu cu i vi truyn ng in v trang b in
Chu k lm vic gm hai hnh trnh:
+ Hnh trnh thun: Ct gt kim loi.
+ Hnh trnh ngc: a chi tit v li v tr ban u chun b cho chu k k tip.
Gin thi gian hot ng ca my c biu din nh hnh v.
+ 0 t
1
: My khi ng khng ti, tc tng t 0V
o
.
V
o
= (512)m/ph. Vi tc ny cho php dao dn i vo chi tit.
+ t
1
t
2
: Chy vi tc V
o
, dao n vo chi tit.
+ t
2
t
3
: Tng tc t V
o
V
th
. Gi tr tc V
th
ph thuc vo kim loi gia cng v
chi tit.
+ t
3
t
4
: Thi gian thc hin ct gt kim loi.
+ Ti t
4
: Dao chun b ra khi chi tit, lc ny ngi ta cn gim tc v V
o
dao ra
khi chi tit m khng lm hng chi tit.
+ t
4
t
5
: Gim tc t V
th
V
o
.
+ t
5
t
6
: Chy vi tc V
o
dao ra khi chi tit.
+ Ti t
6
: Dao ra khi chi tit, thc hin ch hm dng t t
6
t
7
.
+ t
6
t
7
: Thc hin ch hm tc v 0.
+ t
7
t
8
: Thi gian khi ng ngc a bn v v tr ban u vi tc V
ng
.
+ Ti t
9
: Bn chun b v gn im xut pht, cn gim tc v V
o
hm
dng bn ti im xut pht.
+ t
9
t
10
: Gim tc t V
ng
V
o
.
+ t
11
: Chy vi tc V
o
.
+ t
11
t
12
: Gim tc t V
o
0.
Sau khi ng li cho chu k mi.
Trong mt chu k lm vic, ng c thng xuyn lm vic ch qu . Cc
ch hot ng ca my: Khi ng, tng tc, gim tc, hm my, dng, o chiu.
tng nng sut ca my, thng c hai gii php:
+ Gim thi gian qu , bng cch cng bc qu -> Dng in trong ng c
rt ln, do cn c bin php hn ch dng in khi n vt qu gi tr cho php.
+ Tng tc V
ng
. Thng chn: 1 3 2 / ) ( =
th
ng
V
V
.
7.3.2 S truyn ng chnh my bo ging h F-
ng c : Quay truyn ng chnh, c cp in t my pht F.
CKF: Cun kch t ca my pht F, c cp in bi my in khuch i KM.
KM c 4 cun kch t.
- Cc cun CK
1,2,3
: 3 cun ni tip nhau, nhn tn hiu ch o, tn hiu phn hi
m p, phn hi dng dng v phn hi mm.
1) Tn hiu ch o: Ly trn bin tr BTT (tng ng vi ch quay thun)
hoc trn BTN (tng ng vi ch quay ngc), to ra dng trn cc cun CK
1,2,3
qua
cc phn t CFF, CF, 5R, 1R, BTT, 8R, BTN.
2) Phn hi m p: 1R c ni song song vi u
F
(ni song song vi my pht F) -
> Khi h thng lm vic, trn 1R c in p u
a
~ u
F
, u
a
cng to ra dng in chy qua
CK
1,2,3
, cc tnh ca dng in ny ngc vi dng in do u
C
sinh ra => Do phn
hi ny l phn hi m p.
3) Phn hi dng dng: Khi h thng lm vic, trn cun ph ca my pht &
ng c l CFF & CF s c st p u
i
~ I.(R
CFF
+ R
CF
) -> u
i
to ra dng in chy trong
CK
1,2,3
cng chiu vi dng do u
C
to ra => Phn hi dng dng.
4) Phn hi mm: Ly trn cu cn bng gm c: 2 phn ca in tr 2R, in tr
4R, v cun CKF (hnh v). Mt ng cho ca mch cu ni vi my in khuch i
KM. ng cho cn li ni vi in tr 5R.
Ta dch chuyn bin tr 2R khi ng c lm vic ch tnh th cu cn bng,
khi u
5R
= 0. Cn khi ng c lm vic ch ng, cu mt cn bng -> u
5R
0, do
s c dng in chy qua cc cun dy CK
1,2,3
c chiu chng li s thay i lm
cho h nhanh chng n nh.
CKF
4R
5R
2R
KM

in p t vo cc cun CK
1,2,3
:
u
k
= u
C
- u
a
u
5R
+ u
i

ch tnh: u
5R
= 0.
=> u
k
= u
C
- u
a
+ u
i
= u
C
- (u
i
- u
a
) = u
C
- C.
Khi khi ng: = 0 -> u
k
= u
C
-> in p t vo cc cun CK
1,2,3
rt ln ->
dng ln, gy nguy him cho cc cun ny (do my thng xuyn khi ng). bo v
cc cun dy CK
1,2,3
, ngi ta to cho n mt khu phn mch, khu ny gm c: 2 bng
n B c in tr phi tuyn, in tr 6R, cc cp van 1V-3V,2V-4V, in tr 3R, trn
3R t in p U
SS
.
Khi in p trong cc cun CK
1,2,3
vt qu gi tr cho php (U
SS
), th cc bng n
B tng in tr -> lm cho dng i
k
chy vo cc cun CK
1,2,3
khng tng. ng thi
cc cp van 1V-3V hoc 2V-4V m to ng cho dng phn mch chy khng qua
CK
1,2,3
.
5) Cun CK
4
: L cun phn hi m dng c ngt. i vi nhng my thng
xuyn lm vic qu ti nh my xc, my cn. Khi qu ti hoc ngn mch, ngi ta
khng s dng bo v qu ti ct n ra khi li in v lm th th nng sut my
thp.
m bo nng sut ca my, ngi ta to cho h thng mt ng c tnh c
dng my xc.
A
B
C
M(I)
o
I
ng
I
nm
0

+ Khi I < I
ng
-> ng c lm vic trn c tnh c t nhin.
+ Khi I > I
ng
-> ng c chuyn sang lm vic trn on BC.
Mc ch ca on BC: to ra dng I
nm
b.
Khu to ra c tnh c BC l khu phn hi m dng c ngt.
+ Khi dng in ca ng c I
< I
ng
th u
i
<
2
SS
U
: Cc van 1V v 2V b kha ->
Cun CK4 khng c tn hiu.
+ Khi dng in ca ng c I
> I
ng
th u
i
>
2
SS
U
: Tu theo cc tnh lm cho van
1V hoc 2V thng -> trn cun CK4 c dng in -> Sc t ngtng ca h thng gim
nh, kt qu l gim in p ra gim I
nm
.
* Mch iu khin:
- Cng tc 1KC v 2KC: nh hnh trnh thc ty theo chiu di chi tit.
KC: Gii hn hnh trnh di nht khi ch to.
Khi bo u hnh trnh thun, n n vo cng tc 2KC, khi bo chy v cui hnh
trnh thun, n n vo cng tc 1KC.
Gi s bn du hnh trnh thun, bn n vo cng tc 2KC -> tip im
1 2 KC (10), 2 2 KC (14).
Khi khi ng ta n vo nt nhn MT(7) (lc ny gi s du p lc
RAL (6)) -> cun dy KL (6) -> cc tip im KL (9) + KL (10) + KL (14) -> cun dy
T (9) -> tip im T (13) + T (5) + T (10) -> cun dy R (13) -> tip im R (5-6). V
lc ny cun dy RC (14) do KL (14) + 2 2 KC (14), dn n tip im RC (2-3).
Nh vy kt qu quan trng ca vic nhn nt MT(7) s lm cc tip im sau dy
ng li: R (5-6) + T (5) + RC (2-3).
in p u
C
t trn bin tr BTT nhng do tip im RC (2-3) ngn mch mt
phn BTT nn u
C
gim nh nn ng c ch khi ng khng ti v lm cho tc tng
t 0V
o
cho dao i vo chi tit (bn chy thun).
Vi tc V
o
dao i vo chi tit. Ti thi im t
2
, bn thi n vo 2KC -> tip im
2 2 KC (14) -> cun dy RC (14) -> tip im RC (2-3), u
C
ph thuc vo v tr ca
bin tr BTT, do u
C
tng ln tng ng vi ch tng tc t V
o
V
th
. V khi dao
ct vo chi tit, cng tc hnh trnh 2KC khng b n na, cc tip im ca n c phc
hi, do tip im 1 2 KC (10) chun b cho hnh trnh ngc.
Ti thi im t
4
: Dao chun b ra khi chi tit. Bn s n vo chi than 1KH -> lm
ngn mch mt phn bin tr BTT(3) -> lm gim in p u
C
, ng c thc hin ch
hm t V
th
v V
o
.
Ti thi im t
6
: Dao ra khi chi tit, lc ny bn n vo 1KC -> tip im
1 1 KC (9) -> cun dy T (9) -> tip im T (10) -> cun dy N (10) -> tip im
N (5)+T (5), in p u
C
chuyn sang t trn BTN -> ng c thc hin ch hm ti
sinh. Sau ng c khi ng ngc a bn tr v v tr ban u tng ng vi tc
V
ng
.
Khi bn my thc hin hnh trnh ngc, cng tc hnh trnh thi b n, do tip
im 1 1 KC (9) chun b cho hnh trnh k tip.
Ti thi im t
9
: Bn chy v gn im xut pht, bn s n vo chi than
2KH(4) -> ngn mch mt phn bin tr BTN lm gim gi tr u
C
, ng c thc hin ch
hm ti sinh v V
o
.
Ti thi im t
11
: Bn n vo cng tc hnh trnh 2KC -> tip im 1 2 KC (10) +
2 2 KC (14), kt qu l cun dy N (10) -> tip im N (9) -> cun dy T (9) -> tip
im T (5) + N (5). in p u
C
chuyn t BTN sang BTT, ng c thc hin ch
hm ti sinh t V
o
0 sau khi ng ngc cho chu trnh k tip.
* Ch hm my: (dng hn hoc dng s c)
Khi dng my, n nt dng D, lc ny cc cun dy KL, N, T u mt in, lc ny
u
C
= 0, do U
k
= - C., iu ny s gy ra t bin v tr s v chiu trong cun dy
CK
1,2,3
. trnh t bin ny, ngi ta duy tr mt lng in p nh t trn bin tr
8R(3) nh vo vic m chm tip im thng m m chm R(5-6). Khi tip im R (5-
6) m ra, U
8R
= 0, lc ny in p U
a
ly trn bin tr 1R (mc song song vi my pht
F) c chuyn thnh gi tr U'
a
nh tip im thng kn ng chm R (trn mch lc)
mc ch l hon thin nhanh qu trnh hm.
Ch th my: c thc hin bng cc nt n TT hoc TN, cng tc t KL
khng lm vic nn h thng ch lm vic khi cn n nt.
iu kin lm vic: S khng cho php ng c lm vic trong cc trng hp
sau y:
- Khng p lc du trong h thng bi trn (tip im RAL m).
- Bn my di chuyn ra ngoi phm vi cho php (tip im KC m).


7-4. TRANG B IN-IN T MY MI (2 tit)
7.4.1 c im cng ngh
My mi c 2 loi chnh: My mi trn v my mi phng. Ngoi ra cn c cc my
khc nhau: my mi v tm, my mi rnh, my mi ct, my mi rng .v.v..
Thng trn my mi c chi tit hoc bn, trn kp chi tit v mi, trn
c trc chnh vi mi. C 2 u t trn b my.
My mi trn c 2 loi: My mi trn ngoi v my mi trn trong. Trn my mi
trn chuyn ng chnh l chuyn ng quay ca mi, chuyn ng n dao l di
chuyn tnh tin ca dc trc (n dao dc trc) hoc chuyn ng quay ca chi tit
(n dao vng). Chuyn ng ph l chuyn ng nhanh ca hoc chi tit...
My mi phng c 2 loi: Mi bng bin v mi bng mt u. Chi tit c kp
cht bn my trn hoc ch nht. my mi bng bin , mi quay trn v chuyn
ng tnh tin ngang so vi chi tit, bn my mang chi tit chuyn ng tnh tin qua li.
Chuyn ng quay ca mi l chuyn ng chnh, chuyn ng n dao l di chuyn
ca (n dao ngang) hoc chuyn ng ca chi tit (n dao dc).
my mi bng mt u , bn c th l trn hoc ch nht, chuyn ng quay
ca l chuyn ng chnh, chuyn ng n dao l di chuyn ngang ca (n dao
ngang) hoc chuyn ng qua li ca bn mang chi tit (n dao dc).
7.4.2 c im v truyn ng in v trang b in
i vi truyn ng chnh, thng thng my khng yu cu iu chnh tc , nn
s dng ng c khng ng b rto lng sc.
Truyn ng n dao thng s dng thy lc i vi truyn ng n dao ngang
(my mi trn v my mi phng) hoc thc hin theo h BB-M i vi my mi trn
c ln.
7.4.3 S truyn ng chnh my mi 3A161
Trong s , s dng 3 ng c xoay chiu:
+ ng c M (7kW, 930 vg/ph) l ng c quay vin mi.
+ ng c T (1,7 kW, 930 vg/ph) l ng c bm du cho h thng thu lc
thc hin n dao ngang ca , n dao dc ca bn my v di chuyn nhanh n vo
chi tit hoc ra khi chi tit.
iu chnh cc van thy lc bng cc cun dy: 1NC v 2NC (trn mch ng lc),
c ng m bng cc tip im 1RTr v 2RTr.
+ ng c B (0,125 kW, 2800 vg/ph) bm nc l mt.
ng c truyn ng chnh ca s l ng c mt chiu C (0,76 kW,
2502500 vg/ph) quay chi tit mi. ng c C c cp in t mt khuch i t ni
theo s cu 3 pha. 6 cun dy lm vic cng vi 6 it ni thnh cu 3 pha: thay i
c in p mt chiu (cun dy lm nhim v thay i in p, cn it bin dng in
xoay chiu thnh mt chiu -> tng ng vi Thyristor.
C 3 cun dy iu khin:
+ CK1: L cun ch o, nhn tn hiu ch o v phn hi m p.
Tn hiu ch o ly t ngun ngoi qua chnh lu 3CL: 3CL cp ngun , cho dng
in i theo ng 3CL-r-1BT-CK1-C-KC-3CL.
Tn hiu phn hi m p: Cun CK1 + mt phn ca bin tr 1BT, ni song song
vi ng c C. Khi lm vic, trn cun CK1 s c dng chy ngc vi dng do tn
hiu ch o v t l vi in p.
+ CK2: L cun phn hi dng dng, ly in p t th cp my bin dng BD,
qua chnh lu 2CL t ln bin tr 2BT v cun CK2. V dng in s cp ca my bin
dng t l vi dng in phn ng ng c (I
1
= 0,815I
) nn dng in trong cun CK2

cng t l vi dng in phn ng. Chiu ca dng qua CK2 chn cng chiu (cng chiu
sc t ng) vi in p U
C
.
+ CK3: L cun chuyn dch, chn c im lm vic ban u.
Tc ng c c iu chnh bng cch thay i in p ch o U
C
(nh bin
tr 1BT). lm cng c tnh c khi iu chnh vng tc thp (nng cao tn n
nh tc ), khi gim in p U
C
cn phi tng h s phn hi dng dng in (?). V
vy, ngi ta t sn khu lin h c kh gia cc con trt ca 2BT v 1BT.
Cc phn t khc:
+ Cun CK: Cun kch t ng c.
+ RKK: Rle bo v thiu t thng.
+ in tr rh + tip im H (mc song song vi ng c C): Mch hm ng nng
kch t c lp.
* Nguyn l lm vic ca s mch khng ch:
S cho php iu khin my lm vic ch th my v ch th my v
ch lm vic t ng. ch th my cc cng tc 1CT, 2CT, 3CT c ng sang
v tr 1. M my ng c T (bm du thy lc) nh n nt MT(2), sau c th khi
ng ng thi M v B bng nt n MN. ng c C c khi ng bng nt n
MC.
ch t ng, qu trnh hot ng ca my gm 3 giai on theo th t nh sau:
1) a nhanh vo chi tit gia cng nh truyn ng thu lc, ng cc ng c
C v B.
2) Mi th, ri t ng chuyn sang ch mi tinh nh tc ng ca cng tc t.
3) T ng a nhanh ra khi chi tit v ct in cc ng c C, B.
Trc ht, ng cc cng tc 1CT, 2CT, 3CT sang v tr 2. Ko tay gt iu khin
(c b tr trn my) v v tr di chuyn nhanh vo chi tit (nh h thng thy lc).
Khi i n v tr cn thit, cng tc hnh trnh 1KT tc ng, ng mch cho cun
dy cng tc t KC v KB, cc ng c C v B c khi ng. ng thi truyn
ng thy lc ca my c khi ng. Qu trnh gia cng bt u. Khi kt thc giai
on mi th, cng tc hnh trnh 2KT tc ng, ng mch cun dy rle 1RTr. Tip
im ca n ng in cho cun dy nam chm 1NC, chuyn i van thy lc, lm
gim tc n dao ca . Nh vy giai on mi tinh bt u. Khi kch thc chi tit
t yu cu, cng tc hnh trnh 3KT tc ng, ng mch cun dy rle 2RTr. Tip im
rle ny ng in cho cun dy nam chm 2NC chuyn i van thy lc, a nhanh
v v tr ban u. Sau , cng tc c kh 1KT phc hi ct in cng tc t KC v
KB; ng c C c ct in (do tip im KC m ra) v c hm ng nng nh rle
H. RKT l rle kim tra tc c ni trc ng c C, khi tc ng c C cn
ln th tip im RKT (13), lm cun dy H (13), ng c c hm ng nng. Khi tc
ca ng c C thp, tip im tc RKT (13), ct in cun dy cng tc t H.
Tip im ca H ct in tr hm ra khi phn ng ng c.

7-5. TRANG B IN - IN T L H QUANG (4 tit)
7.5.1 Khi nim chung v phn loi
L h quang l l li dng nhit ca ngn l h quang (HQ) gia cc in cc hoc
gia in cc v kim loi nu chy kim loi. L in HQ dng nu thp hp kim
cht lng cao.
Phn loi theo dng in s dng:
+ L mt chiu.
+ L xoay chiu.
Theo cch chy ca ngn la HQ, chia thnh:
+ L nung gin tip: Nhit ca ngn la HQ to ra gia 2 in cc (grapht, than)
c dng nu chy kim loi.
+ L nung trc tip: Nhit ca ngn la HQ to ra gia in cc v kim loi dng
nu chy kim loi.
Phn loi theo c im cht liu vo l (vt liu rn, kim loi vn):
+ L cht liu bn sn bng phng php th cng hay my mc.
+ L cht liu trn nh l xung nh gu cht liu.
7.5.2 S in (thit b chnh mch lc) l h quang
in cp cho l h quang ly t trm bin p l. in p vo l 6, 10, 35 hay 110kV
ty theo cng sut l.
S l c cc thit b chnh sau:
+ Cu dao cch ly CL: Dng phn cch mch ng lc ca l vi li khi cn thit,
chng hn lc sa cha.
+ My ct 1MC: Dng ng ct mch lc di ti v bo v l HQ khi ngn
mch s c.
+ Cun khng LK: c ng vo mch hoc loi khi mch nh vo my ct
2MC. Cun khng LK dng hn ch dng in khi ngn mch lm vic v n nh s
chy ca HQ.
Lc ngn mch lm vic, my ct 2MC m ra cun khng LK tham gia vo mch,
hn ch dng ngn mch.
Khi liu chy ht, l cn cng sut nhit ln nu luyn, my ct 2MC ng li
ngn mch cun khng LK.
giai on hon nguyn (KL c nng chy ht), cng sut l yu cu t hn
trnh bc hi th my ct 2MC m ra a cun khng LK vo mch, lm gim cng
sut cp cho l.
+ My bin p l BAL: S cp ca BAL c i ni thnh hnh Y hay nh vo
cc my ct 3MC, 4MC.
My bin p BAL c t gn l v dng in th cp ca n rt ln, khong 10kA.
My bin p BAL phi lm vic trong mi trng nhit rt cao v thng xuyn ch
ngn mch lm vic (mi h quang).
3~6-10kV
CL
1MC
2MC
3MC
LK
4MC
Y/
BAL
MN

Th cp ca BAL l cc thanh dn, cp
in cho cc in cc C.
Ni gia thanh dn vi in cc l mt
"mch ngn" MN, l on mch dn c dng
in ln nhng mm d cho in cc di
chuyn.
+ in cc C: L phn to ra h quang.
* My bin p l BAL:
My bin p BAL dng cho l HQ phi
lm vic trong cc iu kin c bit nng n
nn c cc c im sau:
- Cng sut thng rt ln (c th ti hng
chc MW) v dng in th cp rt ln (c th
ti hng trm kA).
- in p ngn mch ln hn ch dng
ngn mch di (2,54)I
m
.
- C bn c hc cao chu c cc
lc in t pht sinh trong cc cun dy, thanh
dn khi c ngn mch.
- C kh nng iu chnh in p s cp
di ti trong mt gii hn rng.
- Phi lm mt tt v dng ln, hay c
ngn mch v v bin p t ni kn li gn l.

7.5.3 Nguyn l lm vic ca l h quang
Khi ng in vo mch chnh, HQ cha pht sinh. Thit b t ng s t t h in
cc xun u in cc chm vo kim loi trong l lm pht sinh HQ.
C
Sau khi HQ pht sinh th cc in cc phi c nng nhanh ln gii phng ngn
mch nhng phi gi khong cch no vi KL trong l HQ khng tt.
Trong qu trnh chy ca HQ th lm cho in cc ngn dn, dng HQ gim, do
yu cu h in cc xung m bo khong cch.
Phn iu khin dch cc l phi tha mn cc iu kin:
- H chm in cc xung.
- Ko nhanh in cc khi pht sinh HQ.
- H dn in cc trong qu trnh chy v gi cho HQ tn ti.
Cht lng thp nu luyn ph thuc vo cng sut cp v s phn b nhit hay
nhit trong l.
iu chnh cng sut l HQ c th thc hin bng cch thay i in p ra ca BAL
hoc bng s dch chuyn in cc thay i chiu di ngn la HQ v nh vy s thay
i c in p HQ, dng in HQ v cng sut tc dng ca HQ.
C 3 gii php iu khin iu chnh cng sut l:
1) Phng php gi dng in HQ I
hq
= const: Thc cht l gi khong cch gia
in cc v kim loi trong l khng i. Phng php ny c nhc im l khng mi
h quang t ng c, cn phi h tr mi.
Ngoi ra, trong trng hp c mt pha khng pht HQ (h quang b t) th s lm
gim dng: I
hq
=
Z
U
f
2
3
, do cc b iu chnh 2 pha cn li s tin hnh h in cc
mc d khng cn vic (tc ng khng chnh xc).
Phng php ny ch dng cho l h quang mt pha v ch yu dng cho l HQ
chn khng.
2) Phng php duy tr in p HQ khng i U
hq
= const: Gp kh khn trong
vic o in p. Do ngi ta khng o trc tip in p HQ nn phi o gin tip: cun
dy o c ni gia thn kim loi ca l v thanh ci th cp MBA. Do vy in p o
ph thuc dng ti v s thay i dng ca mt pha s nh hng ti hai pha cn li nh
phng php u tin.
3) Phng php iu khin duy tr
hq
I
hq
U
= Z
hq
= const: L phng php iu khin
tt nht.
Phng php ny iu khin thng qua hiu s cc tn hiu dng v p:
a.I
hq
- b.U
hq
= b.I
hq
(Z
ohq
- Z
hq
)
Trong :
+ a, b l h s ph thuc h s cc bin p o lng (bin dng, bin in p) v
in tr iu chnh trn mch.
+ Z
ohq
, Z
hq
- Gi tr t v gi tr thc ca tng tr HQ.

Phng php ny d mi HQ, duy tr c cng sut, t chu nh hng ca dao
ng in p ngun cng nh nh hng ln nhau gia cc pha.
7.5.4 S 1 pha t ng khng ch dch cc l HQ
ng c lm dch chuyn in cc l h quang, c cp in t MK.
MK gm 3 cun kch t:
+ CFA: Cun phn hi m p.
+ CC2: Cun lm vic theo ch bng tay, c cp in t ngun ngoi qua
mt b tay gt:
(1-2) + (3-4): Nng in cc (N).
(9-10) + (11-12): H in cc (H).
+ CC1: Cun lm vic ch t ng, c ng bng cc tay gt (5-6) + (7-
8).
Dng in qua cun CC1 I
CC1
ph thuc vo U
5R
- U
4R
. Trong : U
5R
t l vi
dng in h quang, ly t b chnh lu 1CL, in p ca b chnh lu 1CL li ly t th
cp ca b bin dng BD.
U
4R
ly t b chnh lu 2CL. in p t ln 2CL t l vi in p ca h quang.
Ch t ng:
Khi mch chnh c in, do h quang cha pht sinh nn lc ny U
hq
= max cn I
hq
= 0. => U
5R
= 0 cn U
4R
= max.
-> Trn cun CC1 c dng chy qua, to sc t ng F
1
.
Sc t ng tng: F
t
= F
1
- F
A
.
Do I
hq
= 0 nn lc ny rle dng in RD cha tc ng -> 3R c ni tip vi
cun CC1 -> Lm cho F
1
b gim xung. ng thi lc ny cc tnh (+) ca ng c
ang cc pha trn -> it 3CL trn mch lc thng -> 7R b ni tt -> dng qua cun
CFA tng -> F
A
tng ln. => Kt qu l lm cho sc t ng tng F
t
gim xung -> in
p ra ca MK gim -> ng c quay chm -> in cc c h xung chm.
Khi in cc chm vo kim lm pht sinh h quang, lc ny I
hq
= max cn U
hq
0.
Kt qu l U
5R
= max
,
U
4R
0, do dng in trong cun CC1 o chiu (dn n sc
t ng o chiu) v lc ny rle dng in RD tc ng, tip im RD dng li lm 3R
b ni tt, lm cho dng in qua cun CC1 tng ln dn n F
1
tng ln. ng thi lc
ny cc tnh (+) ca ng c pha di nn it 3CL b kha, in tr 7R c a
vo ni tip vi cun CFA, lm gim F
A
, kt qu lm sc t ng tng F
t
tng ln.
MK pht in p cp cho ng c ko in cc ln nhanh.
ng thi lc ny it 4CL thng, rle p RA tc ng, tip im thng kn ca
n m ra lm cun dy rle thi gian RTh mt in, tip im thng m m chm RTh
a in tr 9R ni tip cun CK lm gim dng in qua cun CK. T thng ng
c gim lm tc ng c tng ln, in cc c ko nhanh ln.
Qu trnh i ln ca in cc lm I
hq
gim, U
hq
tng. n lc U
4R
v U
5R
xp x
bng nhau th dng in qua cun CC1 I
CC1
0, do ng c s dng quay, in cc
c mt khong cch no i vi kim loi v m bo h quang c duy tr.
Trong qu trnh chy ca in cc, in cc s ngn dn lm khong cch gia in
cc v kim loi tng dn, dn n I
hq
gim, U
hq
tng, th cn bng b ph v. Lc ny
dng trong cun CC1 khc khng (I
CC1
0), ng c c khi ng li, chy h in
cc xung, lp li th cn bng mi.
* Tc dng m chm ca rle RTh: Ch cho in p ng c t nh mc ri
mi gim t thng
ca ng c.

7-6. TRANG B IN - IN T THANG MY (4 tit)
7.6.1 c im cng ngh
Thang my (my nng) l thit b vn ti dng ch hng v ngi theo phng
thng ng.
Nhng loi thang my hin i c kt cu c kh phc tp, h truyn ng, h thng
khng ch phc tp - nhm nng cao nng sut, vn hnh tin cy, an ton. Tt c cc thit
b in c lp t trong bung thang v bung my. Bung my thng b tr tng
trn cng ca ging thang my.
Mt trong nhng yu cu c bn i vi h truyn ng thang my l phi m bo
cho bung thang chuyn ng m. Bung thang chuyn ng m hay khng, ph thuc
vo gia tc khi m my v hm my. Cc tham s chnh c trng cho ch lm vic
ca thang my l: tc di chuyn v(m/s), gia tc a(m/s
2
) v git (m/s
3
).
Tc di chuyn ca bung thang quyt nh nng sut ca thang my, c ngha
quan trng, nht l i vi cc nh cao tng.
Trong truyn ng ca thang my ngi ta s dng mt i trng ni vi bung
thang bng cc si cp, mc ch ng c lun lm vic ch ng c v gim lc
cng ca cp, tng an ton.
Bung thang c trang b b phanh bo him, mc ch gi bung thang ti ch
khi t cp, mt in v khi tc di chuyn vt qu (2040)% tc nh mc. Ngoi
ra mt s thang my cn trang b b phn phanh hm lm vic theo nguyn tc: khi ng
c ko bung thang cha c in th phanh hm kp cht trc ng c. Khi ng c
c in th phanh hm gii phng trc ng c cho bung thang di chuyn.
B tr cc nt n trn thang my: mi ca tng c nt n gi tng, bn trong
bung thang c cc nt n n tng.
7.6.2 Vn dng chnh xc thang my
Bung thang ca thang my cn phi dng chnh xc so vi mt bng ca tng cn
dng sau khi n nt dng. Nu bung thang dng khng chnh xc s gy ra cc hu qu
sau:
- i vi thang my ch khch s lm cho hnh khch ra, vo kh khn, tng thi
gian ra, vo ca hnh khch, dn n gim nng sut.
- i vi thang my ch hng, gy kh khn trong vic xp v bc d hng. Trong
mt s trng hp c th khng thc hin c vic xp v bc d hng.
* Qu trnh hm bung thang xy ra nh sau:
Khi bung thang i n gn sn tng, cng tc chuyn i tng cp lnh ln h
thng iu khin ng c dng bung thang.
Trong khong thi gian t (l thi gian tc ng ca thit b iu khin), bung
thang i c qung ng l:
S' = V
o
.t, [m]
Trong V
o
l tc ca bung thang lc bt u hm.
Khi c cu phanh tc ng l qu trnh hm bung thang. Trong thi gian ny,
bung thang i c mt qung ng S''.
S'' =
) (
C ph
o
F F
mV
2
2
, [m]
Trong :
m - Khi lng cc thnh phn chuyn ng ca bung thang, [kg].
F
ph
- Lc phanh, [N]
F
C
- Lc cn tnh. Du (+) hoc (-) trong biu thc ph thuc vo chiu tc
dng ca lc F
C
: khi bung thang i ln (+) v khi bung thang i xung (-).
Qung ng bung thang i c t khi cng tc chuyn i tng cho lnh dng
n khi bung thang dng ti sn tng l:
S = S' + S'' = V
o
.t +
) (
C ph
o
F F
mV
2
2

m
V
o
S
min
S
max
S
A'
A
A''

dng chnh xc bung thang, cn tnh
n mt na hiu s ca hai qung ng trt
khi phanh bung thang y ti (S
max
) v phanh
bung thang khng ti (S
min
) theo cng mt
hng di chuyn. Nh vy, cng tc chuyn i
tng t cch sn tng mt khong cch no
lm sao cho bung thang nm gia hiu hai
qung ng S
max
v S
min
.
Sai s ln nht ( dng khng chnh xc
ln nht) l:
S =
2
min max
S S

Ta thy sai s ny ph thuc ch yu vo cc tham s: tc thang my trc khi
dng, thi gian tr ca cc tn hiu iu khin, khi lng bung thang, lc cn khi hm.
7.6.3 H thng t ng khng ch thang my tc trung bnh
H thng truyn ng in dng cho thang my tc trung bnh thng l h
truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b 2 cp tc . H ny m bo dng
chnh xc cao, thc hin bng cch chuyn tc ca ng c xung thp (V
o
) trc khi
bung thang sp n sn tng.
Cu dao CD v ptmt Ap: ng ngun cung cp cho h truyn ng.
: ng c quay bung thang. Khi cc tip im ca cc cng tc t:
N +C : Bung thang s c nng ln vi tc cao.
N + T : Bung thang c nng ln vi tc thp.
H + C : Bung thang c h vi tc cao.
H + T : Bung thang c h vi tc thp.
NCH: Nam chm ca phanh hm in t. Khi cng tc t N hoc H c in s
lm cho NCH , phanh hm gii phng trc cho ng c ko bung thang di chuyn.
Cc n 1 5 l 5 n cc ca tng. 6 l n chiu sng trong bung
thang.
1CT 5CT l cc cng tc cc ca tng.
Cc cng tc chuyn i tng 1CT 5CT c 3 v tr, y l cc cm bin dng
bung thang v xc nh v tr thc ca bung thang so vi cc tng. Khi bung thang
di mt tng no th cng tc CT tng ng m bung thang i qua c gt v bn
tri. Khi bung thang trn tng no th cc cng tc CT tng ng m bung thang
i qua c gt v bn phi.
iu khin hot ng ca thang my c thc hin t hai v tr: Ti ca tng bng
nt n gi tng 1GT5GT v trong bung thang bng cc nt bm n tng 1T5T.
dng bung thang ti mi sn tng, trong s dng hm cui HC t trong
bung thang. HC c th b n h ra do cc cht c kh t cc sn tng hoc khi cun
dy 2 NC (17) s ht tip im HC(14).
Hm cui 1HC(1) v 2HC(1) lin ng vi sn bung thang. Nu trong bung thang
c ngi, tip im ca chng m ra.
1HC ni song song vi cng tc ca bung thang CBT, nn d 1HC m nhng
mch vn c ni lin qua CBT.
Khi c ngi vo trong bung thang th HC 2 (1), lm cho cun dy rle trung gian
RTr (1), tip im thng kn ca n RTr lm cc n 16 sng ln bo hiu bung
thang ang lm vic v chiu sng bung thang. HC 2 (1) cng s lm cc nt n gi tng
1GT5GT mt tc dng.
2PK5PK: Cc cht then ci ca tng.
1PK: c ng bi nam chm (cun dy) 1NC(16).
FBH: Cng tc hnh trnh lin ng vi phanh hm in t.
* iu kin lm vic:
Thang my ch c php lm vic khi c cc iu kin lin ng:
+ 1D kn, 2D kn, 3D kn, CT kn, FBH kn.
+ 1CT 5CT kn (cc ca tng ng).
+ Ca bung thang ng: CBT kn.
* Nguyn l hot ng
a) Bung thang ang tng s 1, hin c mt khch tng 1 mun ln tng 5:
Khch vo bung thang, cc iu kin lm vic : tip im HC 2 (1) lm cun
dy RTr (1) -> tip im thng kn RTr -> cc n 16 sng ln, cc nt gi tng
mt tc dng.
Khch n vo nt n tng 5T trong bung thang -> c xung 5T(2) -> cun dy
5 RT (2) -> tip im 5 RT (3) -> cun dy C (12) -> tip im C (15) -> cun dy
2 NC (17) ht tip im HC(14) (t trn bung thang) h ra cho tip im HC(14)
khng b gt bi cc cht c kh cc sn tng 1,2,3,4.
ng thi tip im C (15) s lm cho cun dy 1 NC (16) -> ht tip im c kh
PK 1 (12) -> cun dy N (13) (do tip im 5 RT (20) + tip im 5CT ang nm v bn
tri).
Kt qu ta c cc cng tc t N +C : ng c quay a bung thang i ln vi tc
cao.
Khi khch th nt n 5T(2) ra, cun dy ca cng tc t nng N(13) c duy tr
bi tip im T (13) + N (13).
Bung thang di chuyn nhanh qua cc tng 1,2,3,4 lm cc cng tc chuyn i tng
1CT, 2CT, 3CT, 4CT b gt v bn phi.
Khi bung thang chy n gn sn tng s 5, n s gt 5CT vo gia, lm cho
cun dy C (12) v cun dy 5 RT (2) -> tip im C (15) -> cun dy 2 NC (17) -> tip
im c kh HC (14): phc hi tip im c kh HC chun b cho HC gt vo cht c
kh sn tng 5. ng thi lc ny tip im thng kn C (18) -> cun dy cng tc t
T (18). Kt qu cc cng tc t sau c in: N + T , bung thang c nng ln vi tc
thp.
Mch duy tr lc ny l HC (14) + N (13).
Khi ng c chy n ngang sn tng 5, cht c kh sn tng 5 gt vo HC(14)
lm HC (14) lm mch duy tr b mt, cun dy N (13) -> tip im N (17) -> cun dy
cng tc t T (18). C 2 cng tc t N v T u mt in lm ng c mt in v
phanh hm kp cht trc ng c lm ng c dng li.

b) Bung thang ang tng s 5, hin c mt khch tng 2 mun dng thang
my:
Khch bm nt gi tng 2GT, lc ny nt gi tng ch c hiu qu khi trong thang
my khng c ngi, do tip im HC 2 (1).
Khi n 2GT(9) th cun dy 2 RT (8) -> tip im 2 RT (9) -> cun dy C (12) ->
tip im C (15) -> cun dy 2 NC (17) ht tip im c kh HC(14) (t bung thang)
h ra n khng gt vo cc cht c kh cc sn tng 5,4,3.
ng thi tip im C (15) cng s lm cun dy 1 NC (16) lm ht tip im
PK 1 (12), do cun dy cng tc t H (14). Kt qu H +C : Bung thang c h vi
tc cao.
Khi hnh khch th nt n 2GT th mch c duy tr bi tip im H (14) +
T (13).
Bung thang h nhanh qua cc tng 5,4,3 lm gt cc cng tc chuyn i tng
5CT, 4CT, 3 CT v bn tri.
Khi bung thang gn n sn tng s 2 t pha trn lm gt cng tc 2CT vo
gia, lm cho cc cun dy C (12) + 2 RT (8), do tip im C (15) -> cun dy nam
chm 2 NC (17) lm cho tip im HC(14) c phc hi chun b gt vo cht c kh
tng 2. ng thi tip im thng kn C (18) lm cho cun dy T (18). Kt qu l cc
cng tc t H + T : bung thang c h vi tc thp.
Mch duy tr lc ny l cc tip im HC (14) + H (14).
Khi bung thang h n sn tng s 2, cht c kh sn tng 2 n vo HC(14) lm
HC (14), lm h mch duy tr, cc cng tc t H v T mt in lm ng c b ct
in, nam chm in kp cht trc ng c lm bung thang dng li.
Khch vo bung thang, nu chn n tng no th qu trnh din ra tng t nh
trng hp i t tng 1 n tng 5 phn tch trn.

Ti liu tham kho

1. Trang b in - in t cng nghip, V Quang Hi, NXB Gio Dc - 2000.
2. iu khin t ng truyn ng in, Trnh nh , V Tr An, NXB i hc v Trung hc
chuyn nghip - 1983.
3. Gio trnh truyn ng in t ng, ThS. Khng Cng Minh, Ti liu lu hnh ni b B mn
T ng-o Lng, HBK - i hc Nng.
4. Truyn ng in, Bi Quc Khnh, Nguyn Vn Lin, Nguyn Th Hin, NXB KH v KT -
2001.
5. Trang b in- in t my gia cng kim loi, Nguyn Mnh Tin, V Quang Hi, NXB Gio
Dc.
6. Trang b in- in t my scng nghip dng chung, V Quang Hi, Nguyn Vn Cht, Nguyn
Th Lin Anh, NXB Gio Dc.
7. C s truyn ng in t ng, Tsilikin M. G. (sch dch), NXB KH v KT - 1977.
8. in t cng sut v iu khin ng c in, Cyril W. Lander (sch dch), NXB Khoa hc v
K thut - 1993.
9. in t cng sut, Nguyn Bnh, NXB Khoa hc v K thut - 2000

Truyen Dong Dien

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Truyen Dong Dien

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MC LC

- in tr cun dy phn ng.

= 0), theo phng trnh c tnh c (2.13) th tr s s v cng ln. Thc t do

, ng c lm vic nh mt my pht song song vi li v tr nng lng

trong trng thi hm ti sinh.

. S thay i cc thng s ny s cho nhng

= 0 nn ng c tip tc gim tc cho ti

cng nh. Ni chung, phng php ny cho di iu chnh: D 5:1

= 10.(23)/1 = (20 30)/1

- L nhit sai n nh. v

tng v ngc li.

ra khi mch kch t ng c. Ngoi ra, do cun dy G (11) nn

s rt ln, do vy cn phi c bin php hn ch I

tng n gi tr vt qu gii hn cho php: I

tng. Qu trnh c lp li.

khng th vt qu gi tr cho php nh

tin n gi tr n nh th chm dt qu trnh rung, tip im

gim v tc ng c tng trn tc c bn

) nn dng in trong cun CK2

You might also like