CH 6.1.

V TH

NG 6: CNG NGH NHI T LUY N THP NG HA

6.1.1. thp a, nh ngh a - L ph ng php nung nng chi ti t n nhi t xc nh, gi nhi t lu r i lm ngu i ch m cng l t c t ch c n nh Pv i c ng, b n th p nh t v d o cao. c i m: + Nhi t khng c quy lu t t ng qut, m i ph ng php ng v i m t nhi t nh t nh; + Lm ngu i v i t c r t ch m (cng l) t c t ch c cn b ng; + Thp cng tch t ch c nh n c sau khi l P. V i thp tr c cng tch c thm F, thp sau cng tch c thm XeII.
Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U
1

6.1.1. M c ch:

thp

- C nhi u ph ng php m m i ph hai ho c ba trong n m m c ch sau: + Gi m + Lmt ng cn, ko; c ng d o

ng php ch

t m t,

d ti n hnh gia cng c t g t; d ti n hnh bi n d ng ngu i nh :d p,

+ lm gi m ho c kh b ng su t bn trong gy nn b i gia cng gia cng c kh nh : c, hn, c t, bi n d ng d o; + Lm ng u thnh ph n ho h c trn v t c b thin tch; + Lm nh h t.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.1.1. b, Cc ph ng php

thp

khng c chuy n bi n pha.

c ti n hnh nhi t nh h n Ac1 do khng c s chuy n bi n pha t Peclit sang Austenit g m: + th p v k t tinh l i.

th p

- L ph ng php nhi t 200 z 6000C v i m c ch lm gi m hay kh b ng s t bn trong cc v t c hay s n ph m qua gia cng c kh. + nhi t 200 z 3000C ch kh b c m t ph n ng b c
3

su t bn trong; + nhi t 450 z 6000C trong 1 z 2h s kh hon ton ng su t bn trong.

Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U

6.1.1.

thp

k t tinh l i - L ph ng php c ti n hnh nhi t k t tinh l i c a thp (kho ng 600 z 7000C). c i m: + Lm gi m c ng v lm thay i kch th c h t; ng php ny t dng i v i thp v r gy cao h n nhi t

+ Hi n nay ph ra h t l n.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.1.1. c, Cc ph - Cc ph ng php ng php

thp

c chuy n bi n pha. ny c nhi t cao h n Ac1 c x y ra ng Austenit khi nung nng v i hi u

chuy n bi n pha Peclit lm nh h t, g m: + + + +

hon ton; khng hon ton v ng nhi t; khu ch tn. c u ho;

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.1.1.

thp

hon ton - L ph ng php nung thp n tr ng thi hon ton l c cng tch c thnh ph n

Austenit, p d ng cho php tr Cacbon trong kho ng 0,3 z 0,65%.

T0u = Ac3 + (20 z 30)0C

M c ch: + Lm nh h t (h t K nh p T ch c F P c h t nh ); + Lm gi m c ng, t ng d o (HB 160z200).

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.1.1.

thp

khng hon ton v

c u ho

khng hon ton - L ph ng php nung thp n tr ng thi hon ton l Austenit, p d ng cho thp cng tch, sau cng tch v thp tr c cng tch v i 0,7%C.

T0u = Ac1 + (20 z 30)0C = 750 z7600C

c i m: + Ch c Peclit chuy n bi n thnh Austenit, cn Ferit ho c Xementit v n ch a chuy n bi n; + Ac1 T0u Ac3; + T ch c nh n
Tr n Th Quang B

c l Peclit h t

d c t g t (HB

200).
7

MN K THU T V T LI U

6.1.1.

thp

c u ho - L m t d ng c bi t c a khng hon ton, trong nhi t nung dao ng tu n hon trn d i Ac1. + Qu trnh nh sau: nung ln t i 750 z 7600C gi nhi t kho ng 5 pht r i lm ngu i xu ng d i 650 z 6600C gi nhi t kho ng 5 pht r i lm ngu i, c th nhi u l n. V i cch nh t o v y s xc ti n nhanh qu trnh c u ho Xe c d ng h t thnh P h t.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.1.1.

thp

ng nhi t

- L ph ng php sau khi nung nng n nhi t gi nhi t, r i lm ngu i nhanh xu ng d i Ar1 kho ng (50 z 100)0C, gi nhi t lu c i m: + p d ng cho php h p kim cao; + Lm ngu i theo ph + i v i thp tr l P t m; + nh n ng th c ng nhi t; c c cng tch T0u = T0u ht t ch c nh n nhi t ny Austenit phn ho thnh Peclit.

i v i thp cng tch v sau cng tch T0u = T0u kht t ch c c l P h t.

MN K THU T V T LI U
9

Tr n Th Quang B

6.1.1.

thp

khu ch tn ng php m nhi t r t cao, th i gian gi nhi t

- L ph r t di.

T0u = (1100 z 1150)0C tu = (10 z 15)h

M c ch: + Lm t ng kh n ng khu ch tn; + Lm m i h t. u thnh ph n ho h c gi a cc vng trong b n thn

+ p d ng cho thp h p kim cao khi c b thin tch; + T ch c nh n

Tr n Th Quang B

c sau

khu ch tn l h t tr nn r t to.
10

MN K THU T V T LI U

6.1. 6.1.2. Th a, ng ho thp

V TH

NG HA

nh ngh a - L ph ng php nung nng chi ti t d n tr ng thi hon ton tt l Austenit gi nhi t v lm ngu i trong khng kh t nh ch c g n cn b ng. So v i : + Nhi t nung gi ng nh sau cng tch: - Thp tr +T c hon ton nh ng p cho c thp

c cng tch: T0u = Ac3 + (20 z 30)0C;

- Thp sau cng tch: T0u = Accm + (20 z 30)0C. ngu i nhanh h n i cht; c l g n cn b ng v i c ng cao h n.
11

+ T ch c nh n
Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.1.2. Th

ng ho thp

b, M c ch v l nh v c p d ng - T ng c ng c a thp Cacbon th p (e0,25%C) cng c t g t; - Lm nh h t Xe chu n b cho nhi t luy n k t thc; - Lm m t l Ch + Thp 0,25%C - th ng ho; hon ton; + Thp 0,3z0,65%C + Thp " 0,7%C i c a XeII trong thp sau cng tch. d gia

khng hon ton.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

12

CH 6.2. TI THP

NG 6: CNG NGH NHI T LUY N THP

6.2.1. nh ngh a v m c ch a, nh ngh a - Ti thp l ph ng php nhi t luy n nung thp n nhi t lm xu t hi n Austenit, gi nhi t cao h n nhi t t i h n (Ac1) r i lm ngu i nhanh bi n n thnh Mactenxit hay cc t ch c khng n nh khc c c ng cao. c i m: + T0t " Ac1 vnh, bi n d ng; + T ch c t o thnh c ng v khng n
Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U

t o ra Austenit;

+ Vngu i u Vth, c ng nhi t, ng su t t ch c l n, d n t, cong nh.

13

6.2.1. b, M c ch - Nng cao th p); VD:

nh ngh a v m c ch

c ng v tnh ch ng mi mn (k t h p v i ram

+ Thp 0,4z0,65%C + Thp 0,7z1,0%C + Thp 1,0z1,5%C t t

c ng HRC 52z58; c ng HRC 60z64; c ng HRC 65z66.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

14

6.2. TI THP 6.2.2. Ch n nhi t a, ti thp c xc nh theo gi n

i v i thp Cacbon - Nhi t ti c a thp Cacbon Fe C nh cc i m t i h n A1, A3. i v i thp tr + T ch c t

c cng tch v cng tch (e0,8%C) c l sau ti l M + K d ;

+ T0t = Ac3 + (30z500C) t o ra tr ng thi hon ton K; + Ti hon ton?;

i v i thp sau cng tch (u0,9%C) + T0t = Ac1 + (30z500C) + T ch c t + Ti khng hon ton? t o ra tr ng thi (K + XeII); c l sau ti l M + XeII + K d ;
15

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.2.2. Ch n nhi t b, i v i thp h p kim i v i thp h p kim th p (t ng l + T0t = T0t c a thp cacbon t

ti thp

ng h p kim e 2,5%) ng ng + (10z200C) . ng h p kim "

i v i thp h p kim trung bnh v cao (t ng l + Tra theo s tay nhi t luy n

2,5%) i v i t ng mc thp c th .

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

16

6.2. TI THP 6.2.3. Ch n mi tr ng ti thp ti n, d ki m nn

a, N c - L mi tr ng ti m nh, n ton, r th ng dng nhi u. c i m +N c l nh (10 z 300C) c t c

ngu i kh l n (6000C/s),

nn d gy cong vnh, n t v bi n d ng; + Khi ti n c b nng ln th t c ngu i l i gi m m nh, n c nng n 500C, th cn l i ch 1000C/s; + T ch c t c sau ti l Mactenxit; + L mi tr ng ti cho thp Cacbon, nh ng khng thch h p cho cc chi ti t ph c t p.
Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U
17

6.2.3. Ch n mi tr

ng ti thp

b, Dung d ch xt v dung d ch mu i - Cc dung d ch mu i NaCl, Na2CO3 (10%) v dung d ch xt (NaOH, KOH) v i n ng thch h p l cc mi tr ng ti m nh nh t. c i m: +T c cao t ng; + T ch c th p.
Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U
18

ngu i

t 11000C/s z 12000C/s; ngu i nhi t

+ T ng kh n ng ti c ng c a thp do t c t c sau ti l Mactenxit;

+ t gy cong vnh, n t v khng t ng t c

ngu i

nh t

6.2.3. Ch n mi tr c, D u - L mi tr c i m: +T c ngu i ng ti th

ng ti thp ngu i nh , g m

ng dng c t c

cc lo i d u my, d u khong v t . t 1000C/s z 1500C/s;

+ Khi ti d u d b b c chy; +T c ngu i 2000C z 3000C kho ng 200C/s z 250C/s nn trnh c cong vnh, n t; + L mi tr + T ch c ng ti gy h i cho s c kho v mi tr t c sau ti l Mactenxit; ti thp h p kim v thp Cacbon c
19

ng;

+ Th ng c dng ti t di n ph c t p.
Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

6.2.3. Ch n mi tr d, M t s mi tr + Mi tr ng ti khc

ng ti thp

ng khng ph i ch t l ng, nh : kh nn, khng kh ng v i

t nh, t m thp, t m ng, mu i nng ch y, Thch thp h p kim cao, Vth nh ; - Yu c u i v i mi tr ng ti

+ Lm ngu i nhanh thp nh nh t 500 z 6000C, t + Lm ngu i ch m thp gi m ng su t t ch c; +M c tr ng.

Tr n Th Quang B

trong kho ng Austenit km c t ch c Mactenxit; ngoi kho ng nhi t trn

ng ho cao, kinh t , an ton v b o v mi

MN K THU T V T LI U
20

6.2. TI THP 6.2.4. T c a, T c - L t c c th xc ti t i h n v ti t i h n ngu i nh nh t c n thi t c chuy n bi n K nh g n ng Vth theo cng th c sau:
th

th m ti M,

 Tm tm

C/s

Trong : A1 - l nhi t t i h n d i c a thp; T0m, tm- l nhi t , th i gian ng v i K qu ngu i km n nh nh t.

th

- T c ti t i h n cng d ti.
Tr n Th Quang B

nh

th thp
21

MN K THU T V T LI U

6.2.4. T c b, Cc y u t nh h ng

ti t i h n v nt c

th m ti

ti t i h n ng C

+ Thnh ph n h p kim c a K - Austenit cng giu cc nguyn t h p kim th cng d ch sang ph i, Vth cng nh ; - Thp 2z3% nguyn t c Vth } 1000C/s; - Thp 5z7% nguyn t c Vth } 250C/s. h p kim h p kim

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

22

6.2.4. T c +S ng nh t c a K

ti t i h n v

th m ti

- Austenit cng + Kch th ch tK

ng nh t cng d bi n thnh Mactenxit

- H t Austenit cng l n, bin gi i h t cng t, cng kh chuy n bi n thnh h n h p Ferit cacbit, lm gi m Vth. + Cc ph n t r n ch a tan h t vo K - Thc t ng Vth. y chuy n bi n thnh h n h p Ferit cacbit, lm

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

23

6.2.4. T c c, th m ti nh ngh a -

ti t i h n v

th m ti

th m ti l chi u dy l p nh h ng n

c ti c ng c t ch c M; th m ti

* Cc y u t
G m: -S

ng nh t c a K;

- Kch th c h t K l n; - H p kim ho K; - Vngu i. - chi

Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U

u dy th m ti
24

6.2.4. T c

ti t i h n v

th m ti

* ngh a c a

th m ti

- Bi u th kh n ng ho b n c a thp b ng nhi t luy n (ti + ram): + L p ti cng dy th s c ch u t i c a chi ti t cng t ng; + L a ch n mc thp ph h p theo ti t di n v ch ch u t i.

- chi
Tr n Th Quang B

u dy th m ti
25

MN K THU T V T LI U

6.2. TI THP 6.2.5. Cc ph ng php ti thp :

* Theo nhi t

+ Ti hon ton; + Ti khng hon ton.

* Theo ti t di n nung nng:

+ Ti th tch; + Ti b ph n (ti b m t).

* Theo ph

ng th c lm ngu i:

+ Ti trong m t mi tr ng; + Ti trong hai mi tr ng; + Ti phn c p; + Ti ng nhi t.

Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U
26

6.2.5. Cc ph

ng php ti thp

+ Ti trong m t mi tr ng n gi n nh t v th ng dng, c - L ph ng pht ti nhng vo m t mi tr ng lm ngu i cho n khi ngu i h n. p d ng cho cc chi ti t c hnh dng n gi n lm b ng thp h p kim v thp Cacbon c %C th p v trung bnh + Ti trong hai mi tr ng - Qua n c r i qua d u; - t x y ra cong vnh, ho c n t v gi m c ng su t nhi t; - Kh xc nh th i i m chuy n chi ti t sang mi tr ng th hai; - p d ng cho thp Cacbon cao, n ng su t th p.
Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U
27

6.2.5. Cc ph + Ti phn c p - Mi tr

ng php ti thp

ng ti l mu i nng ch y;

- Cho c ng cao, ng su t d nh , t b bi n d ng, n ng su t th p, p d ng cho thp c Vth nh ; + Ti ng nhi t ng ti l mu i nng ch y; ph i ram, n ng - Mi tr

- Th i gian gi nhi t lu; - Sau ti khng su t th p.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

28

6.2.5. Cc ph

ng php ti thp

+ Gia cng l nh - L ph ng php lm ngu i chi ti t sau khi ti xu ng d i 00C (-70 0C). - Lm t ng c ng c a thp Cacbon cao, t ng tnh ch ng mi mn - n nh kch th c c a cc d ng c o; - T ng t tnh c a cc nam chm v nh c u. th ng p d ng cho cc d ng c c t, vng bi, vi phun cao p. + Ti t ram - L ph ng php ti khng tri t ram. . S d ng nhi t c a ph n li

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

29

6.2.5. Cc ph

ng php ti thp

+ Ti b ph n - M t s chi ti t ch c n m t s b ph n c n c ng cao, cn cc ph n khc ch c n m m, do ng i ta ch c n ti b ph n. G m hai cch: - Nung nng b ph n c n ti, r i lm ngu i ton b hay lm ngu i b ph n; - Nung nng ton b r i lm ngu i b ph n. th ng p d ng cho cc d ng c c m tay: c, ba,

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

30

CH 6.3. RAM THP 6.3.1. a,

NG 6: CNG NGH NHI T LUY N THP

nh ngh a v m c ch

nh ngh a - Ram l ph ng php nhi t luy n nung nng thp qua ti n nhi t th p h n Ac1 gi nhi t Mactenxit v Austenit d phn ho thnh cc t ch c c c tnh ph h p r i lm ngu i . b, M c ch - Lm gi m ng su t bn trong khng gy ra n t, cong vnh, g y v h h ng chi ti t khi lm vi c; - Bi n t ch c Mactenxit v Austenit d d thnh cc t ch c khc c c tnh thch h p v i i u ki n lm vi c c a chi ti t.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

31

6.3. RAM THP 6.3.2. Cc ph a, Ram th p - L ph c i m: + + ng su t bn trong gi m; c ng gi m r t t; + Lm t ng tnh d o, dai c a chi ti t; + p d ng cho cc lo i dao c t, d p ngu i, chi ti t sau khi th m cacbon, ng php Ram nhi t 150 z 2500C t ch c nh n l Mactenxit ram. ng php ram thp

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

32

6.3.2. Cc ph b, Ram trung bnh - L ph l Trustit ram. c i m: + + ng su t bn trong c ng gi m i nhi u; ng php Ram

ng php ram thp

nhi t

300z 4500C t ch c nh n

c kh b hon ton;

+ Lm t ng tnh d o, dai c a chi ti t; + p d ng cho cc chi ti t nh d p nngc n c ng t ng l xo, nhp, khun rn, khun i cao v n h i t t.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

33

6.3.2. Cc ph c, Ram cao - L ph c i m: + T o c tnh t ng h p cao, + c ng gi m m nh; ng php Ram

ng php ram thp

nhi t

500 z 6500C t ch c nh n

l Xoobit ram. b n, d o, dai u cao;

+ p d ng cho cc chi ti t ch u t i tr ng thanh truy n, bnh r ng tr c,

ng v tnh l n nh

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

34

6.3.2. Cc ph d, Ram mu v t ram - Khi nung nhi t

ng php ram thp

th p 200 z 3500C, trn b m t thp c tr ng: + mu nu 255 z 2650C; + mu xanh 310 z 3300C.

xu t hi n l p xit m ng c mu + Mu vng 220 z 2400C; + mu tm 285 z 2950C;

* nh h

ng c a th i gian Ram ng n chuy n bin khi ram th

- Th i gian gi nhi t c ng nh h

v c tc d ng nh t ng nhi t . VD: Khi ram th p n u ko di th i gian ram hng ch c gi c k t qu nh ram trung bnh.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

35

CH

NG 6: CNG NGH NHI T LUY N THP

6.4. CC KHUY T T T X Y RA KHI NHI T KUY N 6.4.1. Bi n d ng v n t a, Nguyn nhn v tc h i - Nguyn nhn: l do ng su t bn trong gy ra khi lm ngu i nhanh trong qu trnh ti v nung qu nhanh. + N u Wbn trong " Wb n t, v ; + N u Wbn trong " W0,2 cong vnh, bi n d ng. b, Cc bi n php ng n ng a v kh c ph c - Nung nng v lm ngu i v i t c h p l, u; - Nn dung ti phn c p, h nhi t tr c khi ti; - Cc chi ti t m ng ph i ti trong khun p; - Cc chi ti t b bi n d ng c th em n n, p nng ho c ngu i.
Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U
36

6.4. CC KHUY T T T X Y RA KHI NHI T KUY N 6.4.3. xy ho v thot cacbon - xy ho l hi n t ng t o nn v y xyt s t. ng cacbon l p b m t b gi m i. - Thot cacbon l hi n t a, Nguyn nhn v tc h i - Do trong mi tr ng nung c ch a cc thnh ph n gy xy ho Fe v C nh : O2, CO2, h i n c, - xy ho lm h t kch th c, x u b m t chi ti t; - Thot cacbon lm gi m c ng khi ti.

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

37

6.4.3. xy ho v thot cacbon b, Cc bi n php ng n ng a v kh c ph c - Nung trong mi tr ng c kh b o v kh trung tnh nh N2, Ar2 . h c kh hon nguyn nh CO, CH4, H2, - Nung chi ti t trong h p kn, trong chi ti t c ph than g , hay hn the ho c r c than trn sn l; - Nung chi ti t trong mi tr ng chn khng 10-2 z 10-4 mmHg c th ch ng xy ho v thot cacbon tri t cho m i lo i thp v h p kim; - Kh c ph c b ng cch t ng l l i cacbon. ng d khi gia cng, th m

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

38

6.4. CC KHUY T T T X Y RA KHI NHI T KUY N 6.4.3. c ng khng t - L hi n t ng c ng cao h c th p h n so v i thp c th t c t ng ng v i lo i thp v ph nhi t luy n . c ng m ng php

a, c ng cao - Khi v th ng ho thp h p kim, do t c ngu i qu l n. c ng cao h n quy nh s kh c t g t v kh bi n d ng d o ti p theo. b, c ng th p - Sau ti, c ng t c th p h n yu c u c a mc thp. + Thi u nhi t; + Lm ngu i ch a nhanh; + Thot cacbonb m t.
Tr n Th Quang B MN K THU T V T LI U
39

6.4. CC KHUY T T T X Y RA KHI NHI T KUY N 6.4.4. Tnh gin cao - L hi n t ng sau khi ti, thp qu gin ( dai qu th p ), trong khi c ng v n t bnh th ng ng quy nh. + Nguyn nhn: Do nhi t nung qu cao, th i gian gi

nhi t qu di , h t thp qu l n, sau khi ti Mactenxit c kch th c qu l n nn gin. + kh c ph c: em th . ng ho r i em ti l i cho ng ch

Tr n Th Quang B

MN K THU T V T LI U

40