You are on page 1of 22

Niken

S lc v nguyn t Niken

Trng thi thin nhin Tnh cht vt l v ha hc c im ca n cht Hp cht ca Niken Phc cht ca Niken Phng php iu ch ng dng

S lc v nguyn t Niken
Niken (cn gi l kn) c dng rt lu, c th t nm 3500 trc Cng nguyn. ng t Syria c cha niken n 2%. Hn na, c nhiu bn tho ca Trung Quc ni rng "ng trng" c dng phng ng t nm 1700 n 1400 trc Cng nguyn. Tuy nhin, bi v qung niken d b nhm ln vi qung bc nn bt k s hiu bit v kim loi ny v thi gian s dng cng c th cha chnh xc.

Khong cht c cha niken (nh kupfernickel, hay ng gi) c gi tr nh mu xanh ca n. Nm 1751, Baron Axel Frederik Cronstedt c gng tch ng t kupfernickel (hin nay gi l niccolit), nhng thu c mt kim loi trng m ng gi l niken. Nguyn t Niken nm s 28 trong bng tun hon cc nguyn t ha hc, cu hnh electron ha tr l 3d84s2, bn knh nguyn t l 1,24 awngsstrong.

Trng thi thin nhin


Niken l nguyn t t ph bin hn so vi st v coban, tr lng ca Niken trong v Tri t l 0,03% tng s nguyn t Khong vt ca Niken thng ln vi cc khong vt ca ng, st v km. Tn gi Niken c ly t tn ca khong vt Kupfernickel, kupfer c ngha l ng v nickel l tn ca con qu ln Nick trong truyn thuyt ca nhng ngi th m. Khong vt c bit t th k XVII v c gi nh vy l v nhng ngi th m tng nhm n l qung ng v tn nhiu cng sc luyn ng t qung v tt nhin khng thnh cng. Ngy nay khong vt c gi l Nikelin, ngoi ra Ni cn c trong cc qung limonite, garneirite.

Garneirite (NiSiO3.MgSiO3)

Limonite

Tnh cht vt l
Kim loi Niken c mu trng bc v c nh kim, d rn v d dt mng. Niken c 5 ng v bn: 58Ni (67,7%), 60Ni, 61Ni, 62Ni v 64Ni. Nhit nng chy 1453oC, nhit si 3185oC, nhit thng hoa 424 kJ/mol, t khi 8,9 Niken c 2 dng th hnh: Ni lc phng bn <250oC v Ni lp phng tm din bn >250oC. Khc vi hu ht kim loi, Niken c tnh st-t: b nam chm ht v di tc dng ca dng in n tr thnh nam chm. Niken l 1 trong 5 nguyn t st t.

Tnh cht ha hc
Niken c hot tnh ha hc trung bnh. iu kin thng nu khng c hi m, n khng tc dng r rt ngay vi nhng nguyn t khng-kim loi in hnh nh O2, S, Cl2, Br2 v c mng oxit bo v. Nhng khi un nng, phn ng xy ra mnh lit, nht l khi Niken trng thi chia nh. trng thi ny, n l cht t chy (chy trong khng kh ngay nhit thng). Nguyn nhn l do tng b mt tip xc rt ln gia cc ht kim loi Ni vi khng kh v s sai lch mng li tinh th ca ht so vi kin trc bn ca Ni. trn 500oC, Ni bt u tc dng vi O2 to nn NiO: Ni + O2 = NiO

Ni bn vi kh F2 nhit cao. nhit nng , Ni khng b kh F2 ph hy, v th m nhng thit b lm vic trong kh quyn F2 c lm bng Ni. nhit khng cao lm, Ni tc dng vi N2 to nitrua kim loi: Ni + N2 = NiN2 Nhng nhit cao hn, nitrua ny phn hy trong khi kim loi vn cn li mt lng Nit ng k dng dung dch rn. Ni tc dng vi S khi un nng nh to thnh nhng hp cht khng hp thc c thnh phn gn vi MS (M = Fe, Co, Ni) Ni + S = NiS Ni tc dng trc tip vi kh CO to thnh cacbonyl kim loi: Ni + 4CO = Ni(CO)4 Ni bn vi kim cc trng thi dung dch v nng chy v oxit ca Ni hu nh khng th hin tnh lng tnh. V vy trong phng th nghim ngi ta dng chn nung bng Ni nu chy kim.

Ni tan trong dung dch axit gii phng kh H2 v to nn mui E2+. Phn ng khng sinh ra mui E3+ v Ni v hidro mi sinh u kh c chng v E2+: Ni + 2H+ = Ni2+ + H2 Ni tinh khit rt bn vi khng kh v nc.

[Ni(OH2)6]2+

Hp cht ca Niken
Hp cht ca Ni(0): Niken tetracacbonyl Ni(CO)4 l cht lng khng mu, rt d bay hi v ht sc c. y l hp cht cacbonyl kim loi n gin nht. Phn t c cu hnh t din u vi nguyn t Ni trung tm v 4 phn t CO 4 nh. Di y l CTCT ca Niken tetracacbonyl:

Phn t c tnh nghch t, nguyn t Ni trong phn t c cu hnh 3d10 v trng thi lai ha sp3. Nhng obitan lai ha trng nhn nhng cp e t MO lin kt ca CO to thnh lin kt cho nhn.
Ni(CO)4 ha rn -23oC v si 43oC. Di tc dng ca tia t ngoi hoc khi un nng 180 - 200oC, n phn hy hon ton thnh kim loi v cacbon monooxit (c th gy n). N khng tan trong nc nhng tan trong ete, clorofom, benzen. Trong khng kh, n b oxi ha dn thnh NiO v O2. Hn hp ca khng kh v hi ca n c th gy n. N d tc dng vi halogen to thnh Niken dihalogenua: Ni + Cl2 = NiCl2

Ni(CO)4 khng tc dng vi axit long v kim nhng tc dng mnh vi axit sunfuric c (c th gy n) v vi axit nitric to thnh mui Ni(II): Ni(CO)4 + H2SO4 = NiSO4 + 4CO + H2 Khi un nng vi NO to nn Ni(NO)2 l cht bt mu xanh khng tan trong nc nhng tan trong clorofom, 90oC phn hy v pht sng mnh.

[Ni(OH2)4phen]2+

Hp cht ca Ni(II)
Niken(II) oxit L cht rn dng tinh th lp phng kiu NaCl v c thnh phn khng hp thc, c mu lc, nng chy 1990oC. Khi un nng, NiO d b kh thnh kim loi bi H2, CO, C, Al NiO + CO = Ni + CO2 NiO khng tan trong nc, tan d dng trong dung dch axit. NiO c th nu chy vi nhiu oxit ca kim loi v khng kim loi to nn nhng hp cht c mu. NiO thng c dng lm cht xc tc, bt mu trong sn xut thy tinh v gm. NiO c iu ch trc tip t cc n cht hoc bng nhit phn cc mui cacbonat, nitrat, oxalat hay nhit phn hidroxit: Ni(OH)2 = NiO + H2O

Niken(II) hidroxit Ni(OH)2 l kt ta khng nhy, khng tan trong nc, c kin trc lp, c mu lc, bn vi khng kh v ch bin i khi tc dng vi nhng cht oxi ha mnh: 2Ni(OH)2 + Br2 + 2KOH = 2Ni(OH)3 + 2KBr Ni(OH)2 tan d dng trong dung dch axit nhng khng tan trong dung dch kim Ni(OH)2 tan trong dung dch c ca mui amoni: tan c trong dung dch NH3 to thnh phc cht: Ni(OH)2 + 6NH3 = [Ni(NH3)6](OH)2 Bi vy cc mui ca Ni2+ d tc dng vi dung dch NH3 to nn nhng phc cht amoniacat

Mui Niken (II) Mui Ni(II) c vi hu ht nhng anion bn, mui khan c mu khc vi mui dng tinh th hidrat (NiSO4 mu vng nhng NiSO4.7H2O mu lc) Khi tan trong nc, mui Ni(II) cho ion bt din [Ni(H2O)6]2+ c mu lc. Trong nc, ion ny b thy phn mt phn lm cho dung dch c phn ng axit yu. Niken dihalogenua NiX2: khi kt tinh t dung dch nc, mui ny thng dng tinh th hidrat NiX2.6H2O (tr florua). dng khan, mu ca mui ph thuc vo bn cht ca anion. VD: NiF2 mu lc; NiCl2 mu vng; NiBr2 nu sm; NiI2 en. Cc NiX2 c to nng chy v to si kh cao (NiF2 nng chy 1027oC v si 1627oC). CoCl2.H2O tan trong aceton nhng NiCl2.H2O khng tan, ngi ta da vo tnh cht ny phn chia Co v Ni. NiX2 c th kt hp vi halogenua kim loi kim to nn mui kp M[EX3] hay M2[EX4].

NiSO4 l cht dng tinh th, c mu vng chanh, tng i bn vi nhit (phn hy 840oC), ht m v d tan trong nc. Khi kt tinh t dung dch nc to thng thu c tinh th hidrat h n t NiSO4.7H2O ng hnh vi MgSO4.7H2O Khi un nng, tinh th hidrat NiSO4.7H2O mt dn nc v cui cng bin thnh mui khan.

NiCl2

NiSO4.7H2O

Tinh th Amoni Magie Sunfat (c ln vt Niken)

Phc cht ca Ni(II)


Ni2+ to nn nhiu phc cht bt din vi s phi tr 6, Ni2+ cng to nn nhiu phc cht hnh vung vi phi t trng mnh. Mui Ni2+ khan kt hp vi kh NH3 to nn mui phc amoniacat cha ion bt din [Ni(NH3)6]2+. Amoniacat niken(II) bn c to nn c trong dung dch. Cation [Ni(NH3)6]2+ c mu tm. Mui [Ni(NH3)6](ClO4)2 c tan rt b nn c th dng nh lng Ni. Cc mui phc Ni(II) khi tc dng vi dung dch xianua kim loi kim, mi u to nn kt ta Ni(CN)2 mu lc, sau kt ta tan trong xianua d to nn ion phc hnh vung [Ni(CN)4]2-

Phc cht hnh vung ca Ni(II)


a s phc cht ca Ni(II) c cu hnh bt din, nhng phc cht ny u thun t. Trong nhng phc cht vi s phi tr 4 ca Ni, s t c to nn vi phi t trng yu c cu hnh t din (nh [NiCl4]2-) v s nhiu hn vi phi t trng mnh, c cu hnh hnh vung (nh [Ni(CN)4]2-. Tt c phc cht hnh vung ca Ni(II) u nghch t v c cc mu , vng hay nu. Ion [Ni(CN)4]2- l anion phc bn nht ca Ni(II), trong ion Ni2+ c cu hnh e 3d8. Mt phc cht hnh vung rt quen thuc ca Ni(II) l niken dimetylglioximat c to nn gia Ni2+ v dimetylglioxim trong dung dch NH3 long. Phn ng to thnh phc cht ny c dng nh tnh v nh lng ion Ni2+ trong dung dch.

Hp cht ca Ni(III)
Ni2O3 l cht bt khng tan trong nc. Hin nay ngi ta cha bit c nhiu v r rng v Ni2O3.

Ni(OH)3 l kt ta mu en, bn trong khng kh, khng tan trong nc v trong dung dch NH3. Khi un nng nh, n mt bt nc bin thnh NiOOH (hay Ni2O3.H2O), to cao hn b bin thnh NiO: 4Ni(OH)3 = 4NiO + O2 + 6H2O L cht oxi ha mnh, tan trong dung dch HCl gii phng kh Cl2, trong axit khc gii phng kh O2 v to thnh mui Ni(II) tng ng: 2Ni(OH)3 + 6HCl = 2NiCl2 + Cl2 + 6H2O

c quy kim Do Edison pht minh ra nm 1897. Cc dng c lm bng bt NiOOH, cc m lm bng bt Fe p, c 2 cc nhng trong dung dch KOH c cho thm LiOH tng dung lng ca c quy. c quy cho dng in 1,8V. Hot ng ca c quy kim da vo phn ng: 2NiOOH + Fe + 2H2O = Fe(OH)2 + 2Ni(OH)2 Ngy nay trong c quy kim Ni-Cd, ngi ta thay bt Fe bng bt Cd. c quy kim nh hn c quy ch v c th di chuyn m khng b hng nn c dng trong cc thit b lu ng, nhng nhc im ca c quy kim l h s tc dng hu ch b hn c quy ch.

Phng php iu ch
Nguyn liu chnh dng khai thc Ni l qung ngho cha sunfua ng v Niken vi hm lng Ni l t 0,3 4% nn qu trnh ch ha kh phc tp v bao gm nhiu giai on: - Loi t ra khi qung bng phng php tuyn ni c tinh qung cha 10% Cu v Ni. - t tinh qung trong l t nhiu tng ging l t pyrit ca dy chuyn sn xut axit sunfuric gim bt S trong qung. - Nu chy sn phm thu c ca l t trn trong l phn x. Sau khi loi thm S v tch x ra, sn phm thu c cha 16% Cu v Ni. - Nu chy sn phm ca l phn x vi cht chy trong l thi (kiu l Bexeme) v thi khng kh. Sau khi tch x, sn phm thu c cha 80% Cu v Ni.

- ngui sn phm trn y, nghin nh v oxi ha hon ton thnh oxit: CuO, NiO v mt t oxit ca cc kim loi khc cha i ht vo x. - Kh hn hp oxit kim loi 350oC bng kh than nc (56% H2 v 25% CO) thnh hn hp kim loi. - Cho kh CO i qua hn hp kim loi 50 80oC, kh CO tc dng vi Nikentaoj thnh Ni(CO)4 l cht lng d bay hi. - Phn hy Ni(CO)4 200oC, thu c Niken c tinh khit cao (99,99%).

Ngoi ra, ngi ta cn dng cc phng php sau: - Dng hidro kh Niken (II) oxit: NiO + H2 = Ni + H2O 270 280oC thu c Ni t chy. Cn 350 400oC hoc cao hn thu c Ni bt, n hon ton bn trong khng kh. - in phn dung dch NiSO4 trong nc vi cc m l Ni: 2NiSO4 + 2H2O = 2Ni + O2 + 2H2SO4 Mt khc, ngi ta cn dng phng php nhit nhm nhng phng php ny th ta thu c Ni khng tinh khit.

ng dng
Cc ng dng ca niken bao gm:
Thp khng r v cc hp kim chng n mn. Hp kim Alnico dng lm nam chm.

Hp kim NiFe - Permalloy dng lm vt liu t mm.


Kim loi Monel l hp kim ng-niken chng n mn tt, c dng lm chn vt cho thuyn v my bm trong cng nghip ha cht. Pin sc, nh pin niken kim loi hirua (NiMH) v pin niken-cadmi (NiCd). M ln b mt cc vt. Dng lm in cc. Trong ni nu ha cht bng kim loi trong phng th nghim. Lm cht xc tc cho qu trnh hir ha (no ha) du thc vt.

You might also like