Chng 6 di truyn hc ngi Nhiu khi nim trong chng ny c chng 1, 2 v 4. Chng ta nn c cc chng ny trc khi tip tc.

c. Cc ph h ngi thng khng cha thng tin xc nh m hnh di truyn mt cch r rng. A. Cc c th biu hin tnh trng tri thng l th d hp t v alen t bin. Tt c cc t bin u l nhng s kin him. Xc sut mt c th c c 2 alen t bin tri l bnh phng tn s c mt alen t bin tri. Hn na, vic c c 2 alen t bin tri l qu kh khn v s lm c th ng hp kh sng st c. B. Nu mt tnh trng ngt qung mt th h, n c th l tnh trng ln. V d: Trong ph h sau, quy lut di truyn c th c l g? I Chng ta thy rng tnh trng b ngt qung qua cc th h, do vy n th c xc nh bi gen ln nm trn nhim sc th thng. Nu n lin vi X, con trai th h III c th mang tnh trng nhng thc t th II khng phi. C. Mt tnh trng ln lin kt X c th xut hin 1/ 2 s con trai ca ngi m bnh thng. c kt

V d: T ph h sau y, xc nh quy lut di truyn ca tnh trng:

II I I V

I II
Tnh trng trn l ln v c hai b m u khng biu hin tnh trng . N c th lin kt vi nhim sc th X v khong 1/ 2 s con trai biu hin tnh trng ny. Nu gen quy nh tnh trng l gen ln nm trn nhim sc th thng th chng ta d tnh c khong 1/4 s con biu hin tnh trng. iu c th l ng ph h trn. V vy, tnh trng ny c th l gen ln nm trn nhim sc th thng hoc lin kt X. D. Mt tnh trng tri do gen trn nhim sc th thng quy nh c th xut hin 1/ 2 s con c hai gii ca mt ngi bu hin tnh trng . V d: Xc nh quy lut di truyn t ph h sau:

I II III
Tnh trng ny c th c xc nh bi gen ln nm trn nhim sc th thng v ngi m th h I c th trng thi d hp t. Cng c th l do gen tri nm trn nhim sc th thng v 1/ 2 s con c biu hin tnh trng . Kh nng sau d xy ra hn v t bin l nhng s kin him. Nu n l gen ln, kh nng mt th ng hp ln giao phi vi mt th d hp t l rt him. E. Tnh trng tri lin kt X c th xut hin tt c con gi ca ngi cha biu hin tnh trng ln . V d: Xc nh quy lut di truyn ca tnh trng da vo ph h sau:

I II III

Lu rng tt c con gi ca ngi b b bnh u biu hin tnh trng , do vy, n c th l gen tri lin kt X. N cng c th l do gen ln trn nhim sc th thng (aa x Aa), hoc tri trn nhim sc th thng (Aa x aa). F. Tnh trng lin kt Y s ch xut hin con trai ca ngi b biu hin tnh trng . C th c lun lun mang nhim sc th Y v truyn li cho th h con gii c, do vy bt k tnh trng no do gen nm trn Y cng ch xut hin con c. V d: Da vo cc ph h sau, xc nh quy lut di truyn c th c:

I II III

I II III O IV

Chng ta thy ch c cc con trai mang tnh trng mi th h . Mt tnh trng tri do gen trn nhim sc th thng c th biu hin nh trn, nhng thng thng th mt s em gi cng biu hin tnh trng. Vy gen quy nh trng ny chc chn nm trn nhim sc th Y. G. Trong cc ph h, ta u coi rng nhng ngi bnh thng l ng hp t tr khi c bng chng ngc li. Cc t bin thng l s kin him, v khng chc chn rng mt ngi bnh thng li l d hp t khi ta khng c thng tin chc chn. I V d: Tn s con b bnh ca cp v chng th h II l bao nhiu? u tin th suy lun ra quy lut di truyn. V hai c th bnh II thng sinh ra con biu hin bnh, tnh trng phi l ln. N khng th lin kt X, ? v nu lin kt X th ngi n ng th h I phi mang tnh trng v III con gi cng biu hin bnh. V vy tnh trng phi do gen ln nm trn nhim sc th thng v c th II-3 phi l ng hp t. V tnh trng ny t gp nn khng chc chn rng ngi v i II l d hp t. Nu chng ta gi s ngi v th h II l ng hp t tri th, tn s biu hin bnh i con l bng 0 (aa x AA) H. tnh tn s ca mt kiu gen no , ta s dng phng php nhn xc sut. V d: Mt ngi ph n b bnh bch tng c hai ngi con gi bnh thng, mi ngi ly mt ngi chng bnh thng v sinh ra con bnh thng. Tnh tn s sinh ra a tr b bnh bch tng nu hai a chu kt hn. Hy v ph h v xc nh kiu gen. Gi s tt c nam gii th h I v II l ng hp t th c hai con gi phi c kiu gen d hp t, Aa, v tt c nhng ngi chng u c th c kiu gen AA. V vy, mi a tr th h III u c 50% kh nng l d hp t. Kh nng c hai a tr III u d hp t l 1/ 2. 1/ 2= 1/ 4.

I II III IV V ?

Nu hai dng d hp t giao phi vi nhau, c 1/ 4 s c th con c kiu gen ng hp ln. V vy kh nng c bnh bch tng th h IV l 1/ 4. 1/ 4= 1/ 16. I. Tn s ca mt hoc nhiu bnh bng tng xc sut ca mi bnh. V d: Gen quy nh bnh bch tng v PKU khng lin kt (nm trn 2 nhim sc th thng khc nhau) v l tnh trng ln ngi. Nu mt ngi ph n v mt ngi n ng u d hp t v c hai tnh trng trn kt hn, hy tnh tn s a con u tin ca h mc bnh bch tng v PKU. u tin, ta tnh tn s ca ring mi tnh trng. Gi gen p quy nh bnh PKU; P: bnh thng; a: bch tng; A: bnh thng. S lai l: PpAa x PpAa. Mi tnh trng c tn s xut hin bnh i cn l 1/ 4. i vi c 2 tnh trng, chng ta cng cc kh nng li s c: 1/ 4 + 1/ 4 = 1/ 2.

J. Vi n con, tn s s con c kiu hnh ny v t con c kiu hnh kia l n!/s! t! (p)s (q)t , trong p v q l tn s xut hin mi kiu hnh tng ng. V d: ngi kh nng un li l tnh trng tri. Nu 2 b m d hp t c 5 ngi con, tn s 3 ngi con trong s c kh nng un li l bao nhiu? Trc ht, xc nh tn s ca mi kiu hnh : Tn s ngi un li = 3/ 4 = p. Tn s ngi khng un li = 1/ 4 = q. V 3 ngi c kh nng un li nn ta c 2 ngi khng un li, tc l s =3, t = 2. Ch rng s + t = n v p + q = 1. Thay s vo cng thc trn: P = 5!/3! 2! (3/4)3 (1/4)2 = 0,264, hoc khong 1/4 . Nu t 2 tnh trng tr ln, cng thc trn tr thnh: P = n!/(s! t! u!)(p)s (q)t (r)u V d: Nu 2 ngi d hp t v tnh trng bch tng c 5 con th xc sut h c 2 con trai bnh thng, 2 con gi bnh thng v 1 con trai bch tng l bao nhiu? Trc ht ta tnh tn s ca mi bnh: Con trai bnh thng = (3/ 4) (1/ 2) = 3/ 8 = p. Con gi bnh thng = (3/ 4) (1/ 2) = 3/ 8 = q. Con trai bch tng = (1/4) (1/2) = 1/8 = r. Con gi bch tng = (1/4) (1/2) = 1/8 = m. Vy: P = 5!/ 2! 2! 1! 0! (3/8)2 (3/8)2 (1/8)1 (1/8)0 = 0,074 K. nhng th t bo lai chut-ngi, mt kiu hnh c th s ch xut hin trong tt c cc dng c mt nhim sc th ngi nht nh. V d: Mt enzim ca ngi no ch c mt dng B. Cc nhim sc th ngi c mt cc dng A, B &C nh di y. Hy xc nh gen quy nh enzim ny nm trn nhim sc th no? Nhim sc th ngi Dng A B C 1 + + + 2 + + 3 + + 4 + 5 + + 6 + 7 + 8 -

Nu gen quy nh tnh trng nm trn nhim sc th no th nhim sc th phi c mt cc dng (+) (dng tnh). Cc nhim sc th 1, 2, 5, 6 c mt dng B. Nu gen ang xt nm trn nhim sc th 1 th enzim ny phi c mt c 3 dng. Nhim sc th duy nht ch c dng B l nhim sc th s 6. V vy gen ny nm trn nhim sc th s 6. Tm tt 1. phn tch ph h: a. Ta gi s mt quy lut di truyn c th v suy ra kiu gen ca c th c biu hin tnh trng . b. So snh i con theo d on v tn s ca chng vi cc kt qu mong i theo l thuyt. c. Loi tr m hnh di truyn khng ng. 2. cc th lai t bo ngi, ta tm mt nhim sc th m l duy nht, ch c mt dng c biu hin enzim . Bi tp 1. PKU l mt d tt bm sinh v s chuyn ho axit amin phenylalanine. Ph h sau y l ca mt gia nh b nh hng bi bnh ny:

I II III 1 2 3 4 5

a. Gii thch quy lut di truyn chi phi PKU? b. Nhng ngi no trong ph h trn l d hp t v PKU ? c. Tnh xc sut III-2 l d hp t. d. Nu III-3 & III-4 kt hn, tnh tn s a con u tin s b PKU? 2. Ph h di y m t s di truyn tnh trng lingus lanulatis. Xc nh cc quy lut di truyn khng chi phi tnh trng ny.

I II
3. Xc nh cc quy lut di truyn c th chi phi mi ph h sau?

4. Bn chn lc c 3 dng t bo lai chut-ngi v phn tch xem chng c nhng nhim sc th no ca ngi. Sau bn phn tch mi dng v s c mt hoc vng mt nhng enzim c trng ca ngi ( +: c mt nhim sc th ngi hoc hot tnh enzim). Da trn kt qu di y, hy ch ra nhim sc th c gen quy nh mi enzim. Nhim sc th ngi Dng 2 6 7 10 12 13 22 X + + + + Y + + + + Z + + + + Enzim Dng X Y Z A + + + + B + + C + D + + E

5. V ph h m t r nht cc kiu di truyn sau: a. Gen ln nm trn nhim sc th thng. b. Gen tri lin kt X. 6. Xt ph h sau:

Nhm mu A Nhm mu B Nhm mu AB Nhm mu O

Tnh tn s a tr ca cp v chng 2 a chu u tin c nhm mu O? 7. Vi mi ph h sau, xc nh xem quy lut di truyn no l khng th p dng c i vi tnh trng ang xt:

8. B ca mt ngi n ng cht v bnh Huntington, mt bnh do gen tri nm trn nhim sc th thng quy nh. Triu chng ca bnh ch biu hin khi tui trung nin. Trong gia nh ca ngi n ng ny khng c ai b bnh. a. Tnh xc sut ngi n ng mc bnh. b. Tnh tn s a con ca cp v chng ny b mc bnh. 9. ngi, s thiu rng hm l do gen tri nm trn nhim sc th thng quy nh. Nu hai b m d hp t sinh 5 a tr, hy tnh tn s : a. Tt c 5 a tr u khng mc bnh. b. c 3 a bnh thng v 2 a b bnh. c. Hai a tr u tin s bnh thng v 3 a tr cui cng b bnh. 10. X nang l mt bnh di truyn bi gen ln. Nu hai ngi bnh thng nhng d hp t ly nhau, tnh tn s : a. Mt trong ba a tr s b bnh. b. Trong bn a tr, th t s l: con trai bnh thng, con gi b bnh, con trai b bnh, con gi bnh thng. 11. Mt ngi n ng bnh thng (1) nhng c ng ni b bch tng ly mt ngi ph n bnh thng (2) nhng c m b bch tng. Tnh tn s a tr th hai bnh thng. 12. ngi, kh nng chuyn ho phenylthiocarbamide (PTC) c xc nh bi gen tri. Gi s mt ngi c kiu gen d hp t kt hn vi mt ngi khng c kh nng chuyn ho. a. Tnh tn s trong 4 a con ca h c hai a c kh nng chuyn ho PTC? b. Tnh tn s trong 6 a con ca h c 3 a con c kh nng chuyn ho PTC. 13. ngi, thiu rng hm l do gen tri nm trn nhim sc th thng, bnh bch tng v bnh Tay-sach l do gen ln nm trn nhim sc th thng. Nu mt ngi n ng c rng hm v d hp t v bnh bch tng v bnh Tay-sach ly mt ngi ph n d hp t v c 3 gen trn, tnh tn s a con u tin ca h : a. C rng hm, b bnh Tay-sach v bnh bch tng.

b. Thiu rng hm hoc c bnh Tay- sach 14. Ba dng t bo lai gia chut v ngi c hoc thiu mt s nhim sc th ngi theo bng sau: Dng t bo nhim sc th ngi 1 3 5 7 9 11 13 17 A + + + + B + + + + C + + + + a. Nu mt gen m ho mt enzim no nm trn nhim sc th s 11, nhng dng no l dng tnh v enzim ? b. Nhng dng no c th dng tnh nu gen nm trn nhim sc th s 5? 15. Bnh sc t tng phn trn da ngi l mt hin tng him c, trong melanine khng c chuyn ho bi t bo sc t, gy ra nhng dng t bo sc t dng xoy trn da. Mt ngi ph n b bnh ly mt ngi n ng bnh thng . C ta c 3 a con gi bnh thng, 2 a b bnh v 2 con trai bnh thng. Ngoi ra c ta c 3 ln xy thai m thai u l nam gii b d tt. Hy gii thch nhng kt qu trn. Chng 6: Li gii 1. a. Gen ln nm trn nhim sc th thng. b. I-1, I-2, II-1, II-2, III-4, III-5 c. 2/3 d. 1/6 V b m bnh thng sinh ra mt a tr b bnh, nn gen quy nh tnh trng bnh phi l gen ln (KN 6B). Gen ln ny khng th lin kt vi nhim sc th X. I-1 c th mang gen ln ny II-3 b bnh . Bt k 2 c th b m bnh thng no c con mang gen ln v biu hin tnh trng ln u phi l dng d hp t (xem chng 1). V II-3 phi c kiu gen pp nn tt c nhng a tr bnh thng :III-4v III-5 phi l d hp t. V s giao phi gia II-1 v II-2 theo s lai: Pp X Pp nn c hai c th III-1 v III-2 u c 2/3 kh nng c kiu gen Pp. l nhng c th bnh thng do vy n khng th c kiu gen pp. V III-3 c 2/3 kh nng c kiu gen Pp v v III-4 l PP nn xc sut c hai u c kiu gen Pp l:2/3 x 1 = 2/3 (KN 6-H). Nu hai c th d hp t giao phi vi nhau, th xc sut con b bnh l 1/ 4. Do vy xc sut cui cng l: 2/3 x 1/4 = 1/6. 2. Gen lin kt Y, gen tri lin kt X, gen ln lin kt X, gen tri nm trn nhim sc th thng. Tnh trng lin kt Y ch c truyn t b cho con trai. Nu l tnh trng tri th t nht mt trong hai b m phi mang gen . Nu l gen ln lin kt X th tt c con gi phi c X mang gen bnh thng (tri) t b (KN 6-B, 6-C). 3. A: Gen ln lin kt X, gen ln trn nhim sc th thng. B: Gen tri lin kt X, gen tri trn nhim sc th thng. C: Gen lin kt Y, gen tri trn nhim sc th thng, gen ln trn nhim sc th thng, gen ln lin kt X. D: Gen tri trn nhim sc th thng. ph h A, tnh trng c di truyn bi gen ln v n b ngt qung mt th h (KN 6-B). Nu ngi ph n l d hp t th 1/2 s con trai s mang bnh (KN 6-C). Nu gen nm trn nhim sc th thng, chng ta s c 1/4 s con mang bnh. ph h B, gen quy nh tnh trng phi tri. Nu n l gen ln, c hai b m phi l ng hp t v tt c th h con phi b bnh. Nu gen ny lin kt X, tt c con gi s b bnh (KN 6-E). ph h C, gen quy nh tnh trng lin kt Y, v ch con trai biu hin bnh. Nu l gen tri trn nhim sc th thng, ngi ph n phi c kiu gen ng hp t ln v ngi chng ca c y phi c kiu gen d hp t (KN 6-A). Mt na s con ca php lai ny (Aa X aa) phi b bnh. Nu l gen ln lin kt vi X v ngi ph n mang gen bnh (d hp t), th c 2 ngi con gi phi nhn nhim sc th X bnh thng (mang gen tri) v c 2 con trai mang gen ln Xa. Nu l gen ln trn nhim sc th thng v ngi ph n l d hp t th 1/4 s con phi b bnh. ph h D, tnh trng do gen tri quy nh . Nu l gen ln, cc con u phi b bnh. N khng th l gen tri lin kt X, v nu vy th tt c con gi phi mang bnh (KN 6-E).

4. A nm trn nhim sc th 6, B nm trn nhim sc th 2, C trn nhim sc th 13, D trn nhim sc th 12, E trn nhim sc th 10. Gen A c mt dng X, Y, Z v nhim sc th 6 c mt c 3 dng ny. B ch c dng Y v nhim sc th s 2 l nhim sc th duy nht i vi Y. L lun tng t cho php suy ra cc gen khc(KN 6-J). 5. Nu tnh trng l ln th b v m bnh thng phi c con biu hin bnh (KN 6-B). Nu mt tnh trng c xc nh bi gen ln lin kt vi X, nam gii mang alen ny s biu hin bnh. V c th b I-a khng biu hin bnh, nn anh ta khng th mang gen t bin nm trn X. Mt tnh trng c xc nh bi gen tri lin kt X phi xut hin tt c con gi ca ngi b b bnh (KN 6-E).

(a)

(b)

6. 1/8. Cc c th I phi c kiu gen IBIOv IAIO tng ng sinh ra 1 a tr c nhm mu O. By gi chng ta xt cc kiu gen c th c ca mi c th. II-1 phi l IOIO, II-2 l IAIO, II-5 l IAIB, II-6 phi l IBIO, hoc nhng a tr khc phi c nhm mu AB hoc B. III-2 phi l IA IO, III-3 c xc sut 1/ 2 l ng hp t v gen IB v 1/ 2 l IB IO. Nu III-3 c kiu gen IB IO s c 25% kh nng a tr c kiu gen IOIO. V vy p s l: 1/ 4 x 1/ 2= 1/8 (KN 6-H). 7. a. Gen tri lin kt X. b. Gen tri trn nhim sc th thng, gen tri lin kt X, gen lin kt Y. c. Gen ln lin kt X, gen lin kt Y. d. Gen tri lin kt X, gen lin kt Y, gen tri trn nhim sc th thng. Chng ta ch c th loi b nhng kiu di truyn hon ton tri vi ph h. (a), chng ta loi b trng hp gen tri lin kt X, v cc con gi II u bnh thng (KN 6-E). Kh nng gen tri trn nhim sc th thng c th xy ra ngay c khi chng ta khng thy con gi biu hin bnh . Hai ngi ph n I-1 v II-4 c th l d hp t cho d kh nng ny t xy ra ( KN 6-A v 6-G). (b) chng ta loi b tt c nhnh trng hp gen tri v tnh trng ny ngt qung mt th h (KN 6-B). Gen lin kt Y c truyn t b sang con trai (KN 6-F). (c), chng ta loi b trng hp gen ln lin kt X v tt c con trai ca II-5 u bi hin bnh (KN 6C). Nhng ngi ph n u mang bnh do vy gen ny khng th lin kt Y. Nu I-1 v II-1 u d hp t v gen ln nm trn nhim sc th thng (KN 6-G), th 1/2 s con phi biu hin tnh trng . (d) chng ta loi tr trng hp gen lin kt Y v n gii cng mang tnh trng ang xt. Ta cng loi tr c trng hp gen tri lin kt X v II-4 c cc con gi bnh thng (KN 6-E). Chng ta loi tr trng hp gen tri trn nhim sc th thng v c hai c th bnh thng to ra con b bnh (KN 6-B). 8. a. 1/ 2 b. 1/ 4 Nhng ngi biu hin tnh trng tri lun l d hp t (KN 6-A), do vy ngi n ng c th c kiu gen Hh v con trai c 1/ 2 kh nng c kiu gen Hh. V anh ta phi c kiu gen hh. Nu ngi n ng c kiu gen Hh, ta c php lai: Hh X hh v nhn c s con c kh nng b bnh Huntington l 50% (chng 1). V vy xc sut h c mt a tr b bnh Huntington l: 1/ 2 x 1/ 2= 1/ 4 (KN 6-H). 9. a. 243/1024 b. 135/512 c. 9/1024 (a), v tt c nhng a con c cng kiu hnh, nn mi a tr s c cng kh nng c kiu hnh khng c rng hm. V vy (3/ 4)5 = 243/1024 (KN 6-G). (b), n = 5, s = 3, t = 2, p = 3/4 & q = 1/4. V vy P = 5!/3! 2! (3/4)3 (1/4)2 = 135/512

Khi xc nh c phng trnh, chng ta nhn cc xc sut vi nhau, v xc sut xut hin mi kiu hnh l mt hng s. Do vy : 3/ 4 x 3/ 4 x 1/ 4 x 1/ 4 x 1/ 4 = 9/1024 (KN 6-G). 10. a. 27/64 b. 9/4096 Vi 3 a tr, cng thc l: 3!/2! 1! (3/4)2 (1/4) = 27/64. (KN 6-J) Xc sut 1 b trai hoc 1 b gi bnh thng = 3/ 4 x 1/ 2 = 3/ 8. Xc sut 1 b trai hoc 1 b gi b bnh l 1/ 4 x 1/ 2 = 1/ 8. Chng ta nhn cc xc sut vi nhau v c : 3/ 8 x 1/ 8 x 1/ 8 x 3/ 8= 9/ 4096 (KN 6-H). 11. 1/ 8. Ngi v (2) phi l d hp t Aa v nhn A t b. V khng cp n bnh ny b m ngi chng, nn ta gi s m anh ta l AA v ngi chng nhn alen A t m. Vy xc sut ngi chng (1) nhn a t b anh ta l 1/2. Nu 2 c th d hp t giao phi, xc sut con mang tnh trng ln l 1/ 4. V vy P = 1/ 4 x 1/2 = 1/ 8 (KN 6-G v 6-H). V khng bit r lch s bnh, nn mi a tr u c kh nng b bnh nh nhau. 12. a. 3/8 b. 5/16 Gi T l gen quy nh kh nng chuyn ho (nm c v ca PTC). t l khng c kh nng chuyn ho (khng nm c v ca PTC). V vy ta c php lai: Tt x tt, mt php lai phn tch, s c 1/ 2 c hi ngi con b bnh hoc bnh thng (xem chng 1). Do vy p = q = 1/ 2, n = 4, s = 2 = t. Suy ra P = 4!/2! 2! (1/2)2 (1/2)2 = 3/8 (KN 6-J). (b), n = 6, s = t = 3. Vy P = 6!/3! 3! (1/2)3 (1/2)3 = 5/16. Ch rng khi n tng th P gim do c nhiu kh nng khc na. 13.a. 1/32 b. 3/ 4 Gi M/m l t l khng c/c rng hm, A/a = bnh thng /bch tng v T/t = bnh thng/Tay-Sachs. Ta c php lai mm Aa Tt x Mm Aa Tt, vi kt qu to l 50% s con c rng hm, 75% c kiu da bnh thng v 75% c kiu hnh bnh thng i vi bnh Tay-Sachs. trng hp (a), chng ta nhn cc xc sut vi nhau s c: (1/2) x (1/4) x (1/4) = 1/32 (KN 6-H). trng hp (b) c 50% kh nng s con khng c rng hm v 25% kh nng b bnh Tay - Sachs. V chng ta cn 1 trong 2 trng hp m khng phi l c hai nn chng ta cng cc kh nng li: 1//2 + 1/4 = 3/4 (KN 6 - I). 14.a. Dng B. b. Dng A v C. Chng ta cn xc nh cc dng c nhim sc th 11; cc dng ny hy vng s tng hp c enzim. Chng ta thy rng dng b c nhim sc th 11 v dng A v C c nhim sc th s 5 (KN 6-K). 15. Tnh trng l tnh trng tri lin kt nhim sc th X v gy cht nam gii. Chng ta thy s khc nhau v kiu hnh i con gi n s lin kt gii tnh (KN 6-A, xem chng ). Chng ta khng thy nhng ngi con trai b bnh nhng li c nhng ngi con trai c kiu hnh bnh thng; iu chng t nhng ngi con trai nhn c alen ln. Vy ngi m phi c kiu gen d hp t v tnh trng ny. Gi XI : gen gy bnh v Xi: gen quy nh kiu hnh bnh thng. Php lai khi s l: XI Xi X Xi Y XI Xi Xi Xi Xi Y XI Y b bnh bnh thng bnh thng cht