Chng 6

KHUC XA ANH SANG

Co pha luc nao anh sang cung truycn d thco duong thang :
\i sao phan ong hut nhung trong coc nuoc co vc b} ga y khuc :
Nguo tho dan nay pha ncm lao thco huong nao dc dam trung ca :
GV. Ng
4


4





YE0 6k0 6kh kT
- KIEN THC
Phat bcu duo c d}nh luat khuc xa anh sang, ncu duoc
chct suat tuyct do, chct suat ti do va mo quan hc gua
cac chct suat nay vo toc do anh sang trong cac mo
truong, mo ta duoc hcn tuong phan xa toan phan va ncu
duoc dcu kcn xay ra hc n tuong nay. No ta duoc su
truycn anh sang trong cap quang, ncu duoc cac ung
dung cua cap quang va tcn lo cua no.

- K NANG
- \an dung duoc hc thuc cua d}nh luat khuc xa anh sang.
- Ca duoc cac ba tap vc hcn tuong phan xa toan phan.


KHUC XA ANH SANG
5 VL11. Khc ng

5
KHUC XA ANH SANG
LNG CHAT PHANG

On


- Khuc xa Ia hIon fuong chum fIa sang
bj doI phuong dof ngof khI fruyon xIon
goc qua maf phan cach cua haI moI
fruong frong suof khac nhau.
- jnh Iuaf khuc xa anh sang |jnh Iuaf SnoII oscarfos)
TIa khuc xa nam frong maf phang foI va o pha bon kIa phap
fuyon so voI fIa foI.
oI voI haI moI fruong frong suof nhaf djnh, fI so gIua sIn goc
foI |sInI) va sIn goc khuc xa |sInr) Ia mof hang so.
sini
sinr
= n
21
= consf.
VaI Iuu y .
- Nou n
21
> 1: moI fruong khuc xa chIof quang hon moI fruong foI,
khI do sInI > sInr |hay I > r).
- Nou n
21
< 1: moI fruong khuc xa kom chIof quang hon moI
fruong foI, khI do sInI < sInr |hay I < r).
- VoI goc nho |< 10
o
) fa co:
i
r
= consf.
- ChIof suaf fuyof doI: n =
c
v
|n duoc goI faf Ia chIof suaf)
- ChIof suaf fI doI: n
21
=
2
1
n
n
=
1
2
v
v

CHU E

GV. Ng
6


6
- ang doI xung cua djnh Iuaf khuc xa: n
1
sInI = n
2
sInr.
|fu day suy ra : nou n
1
> n
2
fh I < r va nguoc IaI)
- Iuong chaf phang Ia mof cap moI fruong frong suof ngan cach
nhau bang mof maf phang. V du: cap moI fruong khong kh
nuoc, cap moI fruong nuoc fhuy fInh ...
- A nb cu a oa t ta o bo i /uo ng cba t pba ng . Va f fha f cho a nh
a o - Va f a o cho a nh fha f.
- Co ng tbu c /uo ng cba t pba ng : |xo f chu m fIa sa ng ho p
chIo u fu va f fo I ga n nhu vuo ng go c vo I ma f pha n ca ch haI
mo I fruo ng) :
1
2
n h
h' n
= |n
1
Ia chIo f sua f cu a mo I fruo ng chu a
va f).
- Ba n (bai ma t song song Ia Io p mo I fruo ng frong suo f gIo I
ha n bo I haI ma f pha ng song song vo I nhau, cha ng ha n mo f
fa m knh.
- 8u ta o a nb bo i ba n ma t song song .
|Xo f chu m fIa sa ng ho p fo I ga n nhu
vuo ng go c vo I ma f ba n; n Ia chIo f sua f
fI do I cu a cha f Ia m ba n do I vo I mo I
fruo ng xung quanh ba n, |n > 1). Va f
fha f cho a nh a o; va f a o cho a nh fha f;
a nh co do Io n |do cao) ba ng va f.
- Kboa ng ca cb oa t - a nb . |do djch chuyo n cu a a nh so vo I
va f fhoo chIo u fruyo n a nh sa ng) :
1
SS' e 1 .
n
| |
=
|
\ .

- Nou anh sang fruyon fu S don J, gIa su fhoo duong SIJ, fh khI
fruyon nguoc IaI, duong fruyon Ia JIS. o Ia tinb tbuan ngbjcb
frong su fruyon fIa sang.
7 VL11. Khc ng

7

Luyen

AP DUNG NH LUAT KHUC XA ANH SANG
Fhuong phap rhung

- 6ong Ihur d}nh IuaI khur xa
sini
sinr
= n
21
= consf.
- ang doI xung rua d}nh IuaI khur xa.
n
1
sInI = n
2
sInr.
Trong do : n
21
Ia chIof suaf fI doI : n
21
=
2
1
n
n
=
1
2
v
v
.
n
1
, n
2
Ia chIof suaf |fuyof doI) : n =
c
v


1. Mot chau thuy tinh nam ngang chua mot lJ nuJc day co chiet suat 4/8. Mot
tia sang S chieu tJi mat nuJc vJi goc tJi la 8O
o
.
a) Tinh goc khuc xa.
b) Tinh goc lech 0 giua tia khuc xa va tia tJi.
GIAI
a) Ta co : sIn r =
n
I sIn

GV. Ng
8


8
VI I = 30
o
, n =
3
4

sInr = 0,375
r = 22
o

b) Coc Ioch gIua fIa khuc xa va fIa foI
= I r = 30
o
22
o
= 12
o


Z. Co mot chau nuJc hinh ho chu nhat. Mat nuJc trong chau nam cach mieng
be 15 cm. Anh sang mat trJi chieu xien vao chau nuJc. Ta chi thay bong
cua mot thanh chau in xuong day chau. Chieu dai cua bong J tren mat nuJc
la 2O cm va J duJi day chau la G5 cm. Tinh chieu sau cua lJ nuJc. Chiet
suat cua nuJc la 4/8.
GIAI
- Fhan Irh baI Ioan

Xct ta sang SI d luot qua canh A cua thanh A. 1a
na y ga p ma t nuo c o I. JI chnh la chc u da cu a
bo ng cu a doa n AJ trc n ma t nuo c. JI. 1a SI b}
khuc xa o I va dcn gap day chau o K. K chnh la
chcu da cua bong cua ca thanh bc A duo day
chau .
- LoI gIaI
Ta hay fnh goc foI I.
Xof fam gIac AIJ, fa co:
sInI =
IJ
AI
=
2 2
IJ
IJ AJ +
=
2 2
20
20 15 +
=
20
25
= 0,8
Thoo djnh Iuaf khuc xa fa co : sInr =
sini
n
=
0, 8
4 / 3
= 0,6
fgr = 3/4
Xof fam gIac IHK. Ta co:
HI =
HK
tgr
voI HI = h Ia chIou sau cua Iop nuoc va
HK = K H = K = JI = 65 20 = 45 cm.
9 VL11. Khc ng

9
Vay: h =
45
tgr
=
45
3 / 4
= 60 cm
Iop nuoc sau 60 cm.

8. Chieu mot tia sang tu khong khi vao thuy tinh (chiet suat n = 1,G) duJi goc
bat ki. hay neu cach ve chinh xac tia khuc xa.
GIAI
CoI I Ia goc foI, r Ia goc khuc xa. CoI chIof suaf cua khong kh
bang 1. Ta phaI vo fIa khuc xa sao cho :
sini
sinr
=
1,6
1

Co fho co haI cach vo :
Cach 1
CoI xx Ia gIao fuyon cua maf phang
phan cach voI maf phang hnh vo, I Ia
dIom foI, yy Ia phap fuyon voI maf
phan cach o I, SI Ia fIa foI. Tron duong
xx Iay mof doan IH = 16 cm, cung pha
voI SI. Ha duong fhang vuong goc voI
xx faI H. duong nay caf SI o dIom M.
Sau do fa vo duong fron fam I, ban
knh IM = R.
Ta co: sInI =
IH
IM
=
16
R

TIop fuc Iay fron duong xx mof doan IK = 10 cm vo pha fIa
khuc xa. Ha duong vuong goc voI xx o K. uong nay caf duong
fron R o N. CoI r Ia goc fao boI haI duong IN va yy.
Ta co: sInr =
IK
IN
=
10
R

Nhu vay:
sini
sinr
=
16
10
= 1,6.
IN chnh Ia fIa khuc xa ma fa can vo .
Cach 2
GV. Ng
10


10
Ta vo haI vong fron dong fam I, ban
knh Ian Iuof Ia R
1
= 16 cm va R
2
=
10 cm.
Koo daI fIa foI SI. No caf vong fron
R
2
o dIom M. Tu M, ha duong MH
vuong goc voI xx. uong MH caf
vong fron R
1
o K. IK chnh Ia fIa
khuc xa ma fa can vo.
oI voI fam gIac IMH, fa co : sInI =
IH
IM
=
2
IH
R
=
IH
10
|a)
oI voI fam gIac IKH, fa co: sInr =
IH
IK
=
1
IH
R
=
IH
16
|b)
Tu |a) va |b) fa duoc :
sini
sinr
=
16
10
= 1,6
Vay fIa IK chnh Ia fIa khuc xa can vo.
4. Mot dong xu S nam duJi day cua mot chau nuJc, cach mat nuJc 4O cm. Mot nguJi
nhin thay dong xu do tu ngoai khong khi, theo huJng thang dung. Tinh khoang
cach t anh S cua ong xu S ti mat nc. Chiet suat cua nc la n = 4/3.
GIAI
- Fhan Irh baI Ioan
Khi nhn anh S, co mot chum sang hep phat ra
tu S, sau kh khuc xa o mat pha n cach sc d vao
mat. Nhu vay, goc to va khuc xa r cua cac ta
sang rat nho.
Ta hay ve anh S cua S bang cach ve hai tia:
1a SH truycn vuong goc vo mat phan cach.
1a bat ki SI.
Iuong kco dai cua hai tia khuc xa cat nhau S.
- LoI gIaI
CoI h va h Ia khoang cach fu S don S don maf phan cach. Ta
hay fnh h fhoo h.
Trong fam gIac SHI, fa co: fgI =
HI
SH
=
HI
h

11 VL11. Khc ng

11
Trong fam gIac SHI, fa co: fgr =
HI
S'H
=
HI
h'

Nhu vay, fa co:
tgi
tgr
=
h'
h
|1)
V cac goc I va r raf nho non : fgI ~ sInI va fgr ~ sInr.
Maf khac : n.sInI = sInr |2)
Hay:
sini
sinr
=
1
n
h =
h
n
=
40 3
4

= 30 cm
Vay, nguoI nay nhn fhay anh S cua dong xu nam cach maf
nuoc 30 cm.
hhan xaI .
Khi mat nhn thay anh ao S d i goc r nho (thco phuong gan thang dung) thi ta co :
HS HS'
=
n n
1 2
hay h = h
n
2
n
1
(o trong ba toan nay thi n
2
~ 1 ; n
1
~ 4/J)
h = HS la chcu sau bcu kcn; h ~ HS la chcu sau thuc ; n
1
, n
2
lan luot la chct suat cua
mo truong 1 va mo truong 2.
6. Trong mot cai chau co lJ nuJc day 12 cm va mot lJ ben/en day O cm noi tren
mat nuJc. Mot nguJi nhin vao chau theo huJng gan nhu thang dung se thay day
chau cach mat thoang bao nhieu ? ve duJng di cua chum tia sang tu mot diem tren
day chau. Cho biet chiet suat cua nuJc la n = 4/8 va cua ben/en la n = 1,5.
GIAI
- Fhan Irh baI Ioan
So do tao anh :
Lcp(benzen nc) Lcp(khongkh benzen)
S S' S''
(H) (I)


- Io vo luong chat phang (bcnzcn-nuoc) : dcm
S trcn day chau la vat that cho a nh ao S, cach
mat phan cach (bcnzcn-nuoc) doan HS tnh
bo :
HS HS'
=
n n
B N

- Io vo luong chat phang (khong kh-bcnzcn) :
S tro thanh vat that, cach mat phan cach
GV. Ng
12


12
(khong kh-bcnzcn) doan IS cho anh ao S,
cach mat phan cach (nuoc-bcnzcn) doan IS
tnh bo :
IS' IS''
=
n n
K B

- LoI gIaI
- oI voI Iuong chaf phang |bonzon-nuoc) :
N B
HS HS'
=
n n

B
N
n 1, 5
HS' = HS 12
n 4/3
= = 13,5 cm
- oI voI Iuong chaf phang |khong kh-bonzon) :
IS = IH + HS = 9 + 13,5 = 22,5 cm
B K
IS' IS''
=
n n

K
B
n 1
IS'' = IS' 22, 5
n 1, 5
= = 15 cm
Vay, nguoI nay nhn fhay day chau duong nhu cach maf fhoang
15 cm.

1. TIa sang dI fu khong kh |n
1
= 1) foI maf fhuy fInh |n
2
= 1,5) voI
goc 45
o
so Ioch bao nhIou do so voI huong ban dau 7
S : 10
o
.
2. KhI Maf TroI Ian, gan saf duong chan froI fh nguoI Ian duoI nuoc
|n = 4/3) nhn fhay fIa sang maf froI hop voI phuong fhang dung mof
goc bao nhIou 7
S : 48,5
o

3. Mof fIa sang foI maf nuoc |n
1
= 4/3) voI goc 40
o
. Tnh goc foI cua
mof fIa fron maf fhuy fInh |n
2
= 1,5) do co cung goc khuc xa.
S : 46,3
o
.
4. Trong nhung fruong hop nao, goc foI bang goc khuc xa 7
S : KhI n = 1 hoac I = 0
13 VL11. Khc ng

13
5. Mof fIa sang dI fu nuoc |n
1
= 4/3) vao fhuy fInh |n
2
= 1,5) voI goc
foI 35
o
. Tnh goc khuc xa.
S : 30,6
o
.
6. Tnh goc foI cua fIa sang dI fu khong kh |n
1
= 1) foI maf fhuy
fInh |n
2
= 1,5) do co goc khuc xa bang phan nua goc foI.
S : 83
o
.
7. Tnh goc foI cua fIa sang dI fu khong kh |n
1
= 1) foI maf fhuy
fInh |n
2
= 1,5) do fIa khuc xa vuong goc voI fIa phan xa.
S : 56
o
.
8. Tnh goc foI cua fIa sang dI fu khong kh |n
1
= 1) foI maf nuoc, bIof
no Ion hon goc khuc xa 10
o
.
S : 36,5
o
.
9. af dong xu fron day fach. I IuI IaI don khI nao hof fhay no.
Nho nguoI khac do vao fach fh don mof Iuc, ban IaI fhay dong xu.
Hay vo hnh va gIaI fhch.

10. oI voI cung mof anh sang don sac, chIof suaf fuyof doI cua nuoc
Ia 4/3, chIof suaf fI doI cua fhuy fInh doI voI nuoc Ia 9/8. Cho bIof van
foc anh sang frong chan khong c = 3.10
8
m/s. Hay fnh van foc cua
anh sang nay frong fhuy fInh.
S: 200 000 km/s
11. Mof fIa sang fu khong kh vao nuoc co goc foI 45
o
. Tnh goc Ioch
cua fIa sang nay, bIof chIof suaf cua nuoc Ia
4
3
.
S: = 13
o
12. Mof chum fIa sang hop coI nhu fIa sang fu khong kh don gap
khoI fhuy fInh voI goc foI 60
o
co mof phan phan xa va mof phan khuc
xa. Tnh goc fao boI fIa phan xa va fIa khuc xa. Cho bIof chIof suaf
cua fhuy fInh Ia 1,732 = 3 .
S: 90
o

13. Mof caI mang nuoc sau 30 cm, rong 40 cm
GV. Ng
14


14
co haI fhanh bon fhang dung. ung Iuc mang
can nuoc fh co bong ram cua fhanh A koo daI
foI dung chan fhanh doI dIon.
NguoI fa do nuoc vao mang don mof do cao h fh bong cua fhanh A
ngan bof dI 7 cm so voI fruoc. bIof chIof suaf cua nuoc Ia n = 4/3. Hay
fnh h; vo fIa sang gIoI han bong ram cu a fhanh mang khI co nuoc.
S : h = 12 cm.
14. Co mof chau ca canh hnh hop chu nhaf. Maf nuoc frong chau
nam cach mIong chau 20 cm. Anh sang maf froI chIou xIon vao chau
nuoc. Ta chI fhay bong cua mof fhanh chau In xuong day chau. ChIou
daI cua bong o fron maf nuoc Ia 30 cm va o duoI day chau Ia 90 cm.
Tnh chIou sau cua Iop nuoc. ChIof suaf cua nuoc Ia 4/3.
S : h = 75 cm.
15. Mof chau chua haI chaf Iong frong suof khong hoa fan vao nhau.
ChIof suaf va bo day cua cac chaf Iong Ia : n
1
= 1,3 ; h
1
= 3 cm ; n
2
=
1,5 ; h
2
= 5 cm. Xac djnh anh cua day chau khI nhn fhoo phuong
vuong goc voI maf fhoang.
S : anh day chau cach maf fhoang 5,65 cm.
BAN HAI MAT SONG SONG

Fhuong phap rhung
- Tia lo qua ban hai mat song song co huJng song song vJi tia tJi.
- A dung cong thuc do dJi anh qua ban hai mat song song :
AA' =
1
(1- )
n
e
1. Chung to rang tia lo qua ban hai mat song song co huJng song song vJi tia tJi.
La cong thuc tinh do dJi anh qua ban hai mat song song.
GIAI
a) Chung mInh fIa Io song song voI fIa foI
15 VL11. Khc ng

15

TaI I : sIni = n.sInr,
TaI J : sIni = n.sIni
r = r I = I.
Vay fIa Io song song voI phuong fIa foI
b) o doI anh AA
AA = IK = IH KH
= o
HJ
tgi
= o
e.tgr tgr
= e(1 )
tgi tgi
|1)
- VoI cac goc i va r nho : fgi ~ sIni; fgr ~ sInr |2)
- Thoo djnh Iuaf khuc xa anh sang :
sini
= n
sinr
|3)
- Tu |1), |2) va |3) AA' =
1
(1 )
n
o
Trong do n Ia chIof suaf fI doI cua chaf
Iam ban maf so voI moI fruong.
Nhan xof :
- Nou n > 1 : AA' > 0, anh A fIon gan vo pha ban hon vaf.
- Nou n < 1 : AA' < 0, anh A IuI xa ban hon vaf.

GV. Ng
16


16
Z. Cho ban hai mat song song bang thuy tinh co be day e = 8,5 cm, chiet suat n
1
= 1,4.
Tinh khoang cach vat anh trong cac truJng hJ:
a) vat AB va ban deu dat trong khong khi.
b) vat AB va ban dat trong mot chat long co chiet suat n
2
= 1,G.
GIAI
A p du ng co ng fhu c :
| |
=
|
\ .
1
AA' e 1
n

vo I n : chIo f sua f fI doI cua ba n do I vo I mo I fruo ng da f va f.
a) Ta co n = 1,4 :
1
AA' e(1 )
n
= =
1
3, 5(1 )
4
= 2,625 cm 2, 6 ~ cm.
b) Ta co : n =
1
2
n 1, 4 7
n
n 1, 6 8
= = =
| |
=
|
\ .
1
AA' e 1
n
= 3,5|1 -
8
7
) = 0,5 cm.
a u |) chu ng fo a nh o xa ba n hon va f.

8. Mot ban hai mat song song bang thuy tinh co be day e, chiet suat n dat trong khong
khi, mot mat cua ban duJc trang bac. Biem sang S cach ban thuy tinh doan Sh = d.
Mat nhin theo huJng Sh thay hai anh cua S. 0iai thich su tao thanh cac anh nay. ve
duJng di cua chum tia sang.

GIAI
17 VL11. Khc ng

17
o su phan xa anh sang boI maf fron va maf duoI cua ban fhuy
fInh non fao ra haI anh S va S |hnh vo). A nh S fao ra o maf
duoI do phan xa guong non sang hon anh S, fao ra do su phan
xa o maf fron cua ban.

1. Mof vaf phang nho A duoc daf fruoc va song song voI mof ban
fhuy fInh co haI maf song song, bo day o, chIof suaf n
1
= 1,5. Khoang
cach vaf - anh Ia 1 cm. Tnh bo day o. Iof vaf A va ban dou daf
frong khong kh.
S : 3 cm
2. Mof ban haI maf song song co bo day 6 cm, chIof suaf n = 1,5 duoc
daf frong khong kh. Iom sang S cach ban 20 cm. Anh S cua S qua
ban maf song song cach S mof khoang bao nhIou 7
S : 18 cm
GV. Ng
18


18
3. ChIou mof chum fIa sang hop coI nhu fIa sang vao mof fam fhuy
fInh haI maf bon song song co chIof suaf n, bo day o. Coc foI Ia I. Iap
cong fhuc fnh do doI ngang cua fIa sang qua khoI fhuy fInh.
S: d =
e
cosr
sIn|I - r)
4. Mof fIa sang fu khong kh foI gap mof fam fhuy fInh phang frong
suof voI goc foI I ma sInI = 0,8 cho fIa phan xa va fIa khuc xa vuong
goc voI nhau.
a) Tnh van foc anh sang frong fam fhuy fInh. Cho bIof van foc anh
sang frong chan khong Ia c = 3.10
8
m/s.
b) Tnh do doI ngang cua fIa sang Io so voI phuong fIa foI. Iof bo
day cua ban Ia o = 5 cm.
S: 2,25.10
8
m/s; 1,73 cm