Phng php 7: Cc dng quy i

1
Phng php 7
Phng php quy i
I. C S CA PHNG PHP
1. Nguyn tc chung
Quy i l mt phng php bin i ton hc nhm a bi ton ban u l
mt hn hp phc tp v dng n gin hn, qua lm cho cc php tnh tr nn
dng, thun tin.
Khi p dng phng php quy i phi tun th 2 nguyn tc sau :
+ Bo ton nguyn t.
+ Bo ton s oxi ho.
2. Cc hng quy i v ch
(l) Mt bi ton c th c nhiu hng quy i khc nhau, trong c 3 hng
chnh :
Quy i hn hp nhiu cht v hn hp hai hoc ch mt cht.
Trong trng hp ny thay v gi nguyn hn hp cc cht nh ban u, ta
chuyn thnh hn hp vi s cht t hn (cng ca cc nguyn t ), thng l
hn hp 2 cht, thm ch l 1 cht duy nht.
V d, vi hn hp cc cht gm Fe, FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
ta c th chuyn thnh
cc t hp sau : (Fe v FeO), (Fe v Fe
3
O
4
), (Fe v Fe
2
O
3
), (FeO v Fe
3
O
4
), (FeO
v Fe
2
O
3
), (Fe
3
O
4
v Fe
2
O
3
) hoc Fe
x
O
y
.
Quy i hn hp nhiu cht v cc nguyn t tng ng.
Thng thng ta gp bi ton hn hp nhiu cht nhng v bn cht ch gm
2 (hoc 3) nguyn t. Do , c th quy i thng hn hp u v hn hp ch
gm 2 (hoc 3) cht l cc nguyn t tng ng.
V d ; (Fe, FeS, FeS
2
, Cu, CuS, Cu
2
S) (Cu, Fe, S).
Khi thc hin php quy i phi m bo :
* S electron nhng, nhn l khng i (LBT electron).
* Do s thay i tc nhn oxi ho c s thay i sn phm cho ph hp.
Thng thng ta hay gp dng bi sau :
Kim loi Hn hp sn phm trung gian Sn phm cui
V d : Qu trnh OXH hon ton Fe thnh Fe
3+

Fe Fe
3+

Fe
x
O
y

quy i
OXH
2
OXH
1
+ O2
+ HNO3
+ O2
(1) (2)
Phng php 7: Cc dng quy i


2
y, v trng thi u (Fe) v trng thi cui (Fe
3+
) hai qu trnh l nh nhau,
ta c th quy i hai tc nhn OXH O
2
v HNO
3
thnh mt tc nhn duy nht l O
2

(2) Do vic quy i nn trong mt s trng hp s mol mt cht c th c gi
tr m tng s mol mi nguyn t l khng i (bo ton).
(3) Trong qu trnh lm bi ta thng kt hp s dng cc phng php bo ton
khi lng, bo ton nguyn t v bo ton electron, kt hp vi vic s ho bi
ton trnh vit phng trnh phn ng, qua rt ngn thi gian lm bi.
(4) Phng n quy i tt nht, c tnh khi qut cao nht l quy i thng v
cc nguyn t tng ng. y l phng n cho li gii nhanh, gn v d hiu
biu th ng bn cht ho hc.
II. CC DNG BI TON THNG GP
V d 1: Nung m gam bt st trong oxi, thu c 3,0 gam hn hp cht rn X. Ho tan ht hn hp X
trong dung dch HNO
3
d thot ra 0,56 lt ktc NO (l sn phm kh duy nht). Gi tr ca m l:
A. 2,52 B. 2,22 C. 2,62 D. 2,32
Gii:
S ho bi ton:
Fe
[O]
2 3
3 4
Fe
FeO
X
Fe O
Fe O
+

`


)

m gam 3,0 gam
C: n
NO
= 0,025mol
Trong trng hp ny ta c th quy i hn hp ban u v cc hn hp khc n gin gm hai cht (Fe
v Fe
2
O
3
; FeO v Fe
2
O
3
; Fe
3
O
4
v Fe
2
O
3
; Fe v FeO; Fe v Fe
3
O
4
; FeO v Fe
3
O
4
hoc thm ch ch
mt cht Fe
x
O
y
y tc gi ch trnh by hai phng n ti u nht
Phng n 1: Quy i hn hp X thnh

mol y : O Fe
mol x : Fe
3 2

Theo bo ton khi lng: 56x +160y = 3,0 (1)
Cc qu trnh nhng nhn electron:
Fe Fe
3+
+3e N
+5
+ 3e N
+2

x 3x 0,075 0,025
Theo bo ton electron: 3x = 0,075 x = 0,025 (2)
Kh NO

Dung dch Fe
3+

(0,56 lt, ktc)

+ HNO3
+ dung dch HNO3
Phng php 7: Cc dng quy i


3
T (1) v (2)

=
=
0,01 y
0,025 x
; Vy X gm

0,01mol : O Fe
0,025mol : Fe
3 2

Theo bo ton nguyn t i vi Fe:
En
Fe
= n
Fe
+ 2
3 2
O Fe
n = 0,045 mol m =56.0,045= 2,52p n A
Phng n 2: Quy i hn hp X thnh

mol y : FeO
mol x : Fe

Theo bo ton khi lng: 56x+72y = 3,0 (3)
Cc qu trnh nhng nhn ca eletron:
Fe
0
Fe
3+
+ 3e ; Fe
+2
Fe
3+
+ 1e ; N
+5
+ 3e N
+2

x 3x y y 0,075 0,025
Theo bo ton eletron: 3x + y = 0,075 (4)
T (3) (4)

=
=
0,03 y
0,015 x
; Vy X gm:

mol 0,03 : eO
mol 0,015 : Fe
F

Theo bo ton nguyn t i vi Fe:
En
Fe
= n
Fe
+n
FeO
= 0,045 mol m = 56.0,045 = 2,52 p n A.
V d 2: Ho tan hon ton 30,4 gam rn X gm c CuS Cu
2
S v S bng HNO
3
d, thot ra 20,16 lt kh
NO duy nht (ktc) v dung dch Y. Thm Ba(OH)
2
d vo Y thu c m gam kt ta. Gi tr ca m l
A. 81,55. B. 104,20. C. 110,95. D. 115.85.
Gii:
Qui i hn hp X thnh

mol y : CuS
mol x : Cu

Theo bo ton khi lng: 64x+96y= 30,4(5)
S ho bi ton:
X

0
0
CuS
u C




Cc qu trnh nhng nhn electron
Cu
0
Cu
2+
+ 2e ; CuS Cu
2+
+ S
+6
+ 8e ; N
+5

+ 3e N
+2

x 2x y 8y 2,7 0,9
Theo bo ton eletron: 2x +8y = 2,7 (6)
+ HNO
3
d
+5
Kh NO

(20,16 lt , ktc)

m gam

+2
Cu
2+

SO
4
2-

+Ba(OH)
2
d

Cu(OH)
2

BaSO
4


Dung dch Y



+2


+6

30,4 gam
Phng php 7: Cc dng quy i


4
T (5),(6)

=
=
0,35 y
0,05 x

X gm

mol 0,35 : CuS
mol 0,05 : Cu

Theo bo ton nguyn t:

= =
= =

mol 0,35 n n
0,3mol n n
S BaSO
Cu Cu(OH)
4
2

m = 98.0,3 + 233.0,35

m=110,95 p n C
V d 3: Hn hp X c t khi so vi H
2
l 21,2 gm propan, propen v propin. Khi t chy hon ton
0,1 mol X, tng khi lng ca CO
2
v H
2
O thu c l
A. 18,60 gam. B. 18,96 gam. C. 19,32 gam. D. 20,40 gam.
Gii:
S t chy:

+
O H
CO
H C
H C
2
2 t , O
4 3
8 3
0
2

Tng khi lng CO
2
v H
2
O thu c l:
M = 44. 0,3 +18. (0,06. 4 + 0,042)= 18,96 gam p n B
Tng t c th quy i hn hp X thnh (C
3
H
8
v C
3
H
6
) hoc (C
3
H
6
v C
3
H
4
) cng thu c kt qu
trn
V d 4: Nung m gam bt Cu trong Oxi thu c 24,8 gam hn hp cht rn X gm Cu, CuO v Cu
2
O.
Ho tan hon ton X trong H
2
SO
4
c nng thot ra 4,48 lt kh SO
2
duy nht (ktc). Gi tr ca m l
A. 9,6. B. 14,72. C. 21,12. D. 22,4.
Gii:
S ho bi ton
Cu

+ SO H
2
[O]
4 2
O Cu
CuO
Cu
X
Quy i hn hp X thnh

mol y : CuO
mol x : Cu

Theo bo ton khi lng: 64x +80y = 24,8 (9)
Cc qu trnh nhng nhn eletron:
Cu Cu
2+
+ 2e ; S
+6
+ 2e S
+4
LBT e
x 2x 0,4 0,2
T (9) v (10)

=
=
0,15 y
0,2 x
; Vy X gm:

mol 0,15 : CuO

mol 0,2 : Cu

Kh SO
2

(0,2 mol)
Dung dch Cu
2+

x= 0,2 (10)
Phng php 7: Cc dng quy i


5
Theo bo ton nguyn t i vi Cu :
Cu CuO
n n 0,2 0,15 0,35mol m 64. 0,35 22,4 = = + = = =

p n D
Tng t c th quy i hn hp X thnh (Cu v Cu
2
O) hoc (CuO v Cu
2
O)
2. Quy i nhiu hp cht v cc nguyn t hoc n cht tng ng
V d 5: (Lm li v d 1) Nung m gam bt st trong oxi, thu c 3,0 gam hn hp cht rn X. Ho tan
ht hn hp X trong dung dch HNO
3
(d), thot ra 0,56 lt ( ktc) NO (l sn phm kh duy nht). Gi
tr ca m l
A. 2,52. B. 2,22. C. 2,62. D. 2,32.
Gii:
Quy i hn hp X thnh:

mol y : O
mol x : Fe

S ho bi ton:
Fe
)
`

+
+ O N H dd
0
0
[O]
3
5
O
Fe
X

Theo bo ton khi lng: 56x + 16y =3,0 (11)
Cc qu trnh nhng nhn electron:
Fe Fe
+3
+ 3e ; O
0
+ 2e O
-2
; N
+5
+ 3e N
+2

X 3x y 2y 0,075 0,025
T (11) v (12) ;
0,03 y
0,045 x

=
=
Vy X gm

mol 0,03 : Cu
mol 0,045 : Fe

m = 56.0,045 = 2,52 p n A.

V d 6: Trn 5,6 gam bt mt vi 2,4 gam bt lu hunh ri un nng (trong iu kin khng c khng
kh) thu c hn hp rn M. Cho M tc dng vi lng d dung dch HCl thy gii phng hn hp kh
X v cn li mt phn khng tan Y. t chy hon ton X v Y cn va V lt kh oxi (ktc). Gi tr
ca V l
A. 2,8. B. 3,36. C. 4,48. D. 3,08.
Gii:
Nhn thy: Hn hp kh X gm H
2
S v H
2
, phn khng tan Y l S
Hn hp H
2
v H
2
S c th quy i thnh H
2
v S, nh vy t X v Y coi nh t H
2
v S, v vy s mol
H
2
bng s mol Fe
2H
2
+ O
2
2H
2
O
NO: 0,025 mol
Fe
3+
: x mol
O
2-
: y mol
Phng php 7: Cc dng quy i


6
S + O
2
SO
2

2,8lt ).22,4 n n
2
1
( V
S Fe O
2
= + =

p n A.

V d 7: (Lm li v d 2) Ho tan hon ton 30,4 gam rn X gm Cu, CuS, Cu
2
S v S bng HNO
3
d,
thot ra 20,16 lt kh NO duy nht (ktc) v dung dch Y. Thm Ba(OH)
2
d vo Y thu c m gam kt
ta. Gi tr ca m l
A. 81,55. B. 104,20. C. 110,95. D. 115,85.
Gii:
Quy i hn hp X thnh

mol y : S
mol x : Cu

Theo bo ton khi lng: 64x + 32y =30,4 (13)
S ha bi ton:

+
+ O N H
0
0
3
5
S
u C
X



Cc qu trnh nhng, nhn electron:
Cu
0
Cu
+2
+ 2e ; S S
+6
+ 6e ; N
+5
+ 3e N
+2

x 2x y 6y 2,7 0,9
Theo bo ton electron:
2x+6y =2,7 (14)
T (13),(14)

=
=
0,35 y
0,3 x
X gm

mol 0,35 : S
mol 0,3 : Cu

Theo bo ton nguyn t:

= =
= =
0,35mol n n
0,3mol n n
S BaSO
Cu Cu(OH)
4
2

m = 98.0,3 + 233.0,35

m= 110,95

p n C.

d
Kh NO

Dung dch Y
+2
(20,16 lt, ktc)

Cu
2+

SO
4
2-
+Ba(OH)2 d
Cu(OH)
2
BaSO
4

+2
+6
\

m gam

Phng php 7: Cc dng quy i


7
V d 8: (Lm li v d 3) Hn hp X c t khi so vi H
2
l 21,2 gm propan, propen v propin. Khi t
chy hon ton 0,1 mol X. tng khi lng ca CO
2
v H
2
O thu c l
A. l8,60 gam. B. 18,96 gam. C. 19,32 gam. D. 20,40 gam.
Quy i hn hp X thnh

mol y : H
mol 0,3 : C

n
H
= 4,24 - 0,3. 12 = 0,64 mol
S chy:

+
O H
CO
H
C
2
2 t , O
o
2

Tng khi lng CO
2
v H
2
O thu c l: m= 44. 0,3 + 18. 0,32 = 18,96 gam

p n B.

V d 9: (Lm li v d 4) Nung m gam bt Cu trong oxi thu c 24,8 gam hn hp cht rn X gm Cu,
CuO v Cu
2
O. Ho tan hon ton X trong H
2
SO
4
c nng thot ra 4,48 lt kh SO
2
duy nht (ktc). Gi
tr ca m l
A.9,6 B.14,72. C.21,12. D. 22,4.
Gii:
Quy i hn hp X thnh

mol y : O
mol x : Cu

Theo bo ton khi lng: 64x + 16y =24,8 (15)
S ha bi ton :

)
`

+ SO H [O]
4 2
O
Cu
X Cu
m gam 24,8 gam
Cc qu trnh nhng, nhn electron:
Cu Cu
+2
+ 2e ; O
0
+ 2e O
-2
; S
+6
+ 2e S
+4
x 2x y 2y 0,4 0,2
Theo bo ton electron: x y =0,2 (16)
T (15),(16)

=
=
0,15 y
0,35 x

Vy X gm

mol 0,15 : O
mol 0,35 : Cu

m= 64.0,35 =22,4
SO
2

(0,2 mol)
Cu
2+

O
2-
Phng php 7: Cc dng quy i


8

p n D.
3. Quy i mt cht thnh nhiu cht.

V d 10: Khi t chy hon ton mt polime X (to thnh t phn ng ng trng hp gia buta-1,3-
ien v acrilo nitrin) vi lng oxi va thy to thnh mt hn hp kh nng p sut xc nh
cha 59,1 % CO
2
v th tnh. T l s mol hai loi monome l
A.
5
3
B.
3
3
C.
3
1
D.
2
3

Gii:
Quy i polime thnh 2 monome ban u

C
4
H
6
4CO
2
+ 3H
2
O
x 4x 3x
C
3
H
3
N 3CO
2
+ 1,5 H
2
O + 0,5 N
2

y 3y 1,5y 0,5y
Ta c:
= =
+
+
3
1
y
x
0,591
5y 7x
3y 4x
p n C
4. Quy i tc nhn oxi ha
V d 11: (Lm li v d 1) Nung m gam bt st trong oxi, thu c 3,0 gam hn hp cht rn X. Ha tan
ht hn hp X trong dung dch HNO
3
(d), thot ra 0,56 lt (ktc) NO (l sn phm kh duy nht). Gi tr
ca m l:
A. 2,52 B. 2,22 C. 2,62 D. 2,32
Gii:
S ha bi ton:

+
4 3
3 2
[O]
O Fe
O Fe
FeO
Fe
X Fe

m gam 3,0 gam
Thay vai tr oxi ha ca HNO
3
bng [O], ta c:
dd HNO
3

NO
(0,025 mol)
dd Fe
3+
Phng php 7: Cc dng quy i


9
3 2
[O]
4 3
3 2
[O]
O Fe
O Fe
O Fe
FeO
Fe
X Fe

+ +

m gam 3 gam

y ta thay vai tr nhn electron ca N
+5
bng O:
N
+5
+ 3e N
+2
O
0
+ 2e O
-2

0,075 0,025
Theo nguyn tc quy i, s electron do N
+5
nhn v O
0
nhn phi nh nhau:

2n
O(**)
= 0,075

n
O(**)
= 0,0375
Theo bo ton khi lng:
gam 3,6 16.0,0375 3,0 m m m
O(**) X O Fe
3 2
= + = + =

Theo bo ton nguyn t i vi Fe: n
Fe
= 2
0,045mol
160
2.3,6
n
3 2
O Fe
= =

m = 56.0,045 = 2,52 gam

p n A.

V d 12: (Lm li v d 4) Nung m gam bt Cu trong oxi thu c 24,8 gam hn hp cht rn X gm
Cu, CuO v Cu
2
O. Ho tan hon ton X trong H
2
SO
4
c nng thot ra 4,48 lt kh SO
2
duy nht (ktc).
Gi tr ca m l

A. 9,6 B. 14,72. C. 21,12. D. 22,4.
Gii:
S ha bi ton:

+ SO H
2
[O]
4 2
O Cu
CuO
Cu
X Cu
m gam 24,8 gam
Thay vai tr oxi ha ca H
2
SO
4

bng [O]:
CuO
O Cu
CuO
Cu
X Cu
[O]
2
[O]

+ +

m gam 24,8 gam
y ta thay vai tr nhn electron ca S
+6
bng O:
(*) (**)
Kh SO
2

(0,2 mol)
Dung dch Cu
2+

(*) (**)
Phng php 7: Cc dng quy i


10
S
+6
+ 2e S
+4
O
0
+ 2e O
-2

0,4 0,2
Theo nguyn tc quy i: n
O(**)
=0,2 mol.
Theo bo ton khi lng: m
CuO
=m
X
+ m
O(**)
= 24,8 + 16.0,2 =28 gam
22,4 .64
80
28
m = =

p n D.
III. BI TP T LUYN

Cu 1 : ho tan hon ton 2,32 gam hn hp gm FeO, Fe
3
O
4
v Fe
2
O
3
(trong s mol FeO bng s
mol Fe
2
O
3
) cn dng va V lt dung dch HCl 1M. Gi tr ca V l
A. 0,08. B. 0,16. C. 0,18. D. 0,23.
Cu 2 : Cho 11,36 gam hn hp gm Fe, FeO, Fe
2
O
3
v Fe
3
O
4
Phn ng ht vi dung dch HNO
3
long
(d), thu c 1,344 lt khi NO (sn phm kh duy nht ktc) v dung dch X. C cn dung dch X thu
c m gam mui khan Gi tr ca m l
A. 49,09. B. 38,72. C. 35,50. D. 34,36.
Cu 3 : Oxi ho chm m gam Fe ngoi khng kh thu c 12 gam hn hp X gm FeO, Fe
3
O
4
Fe
2
O
3
v
Fe d. Ho tan hon ton X trong HNO
3
thu c 2,24 lt NO (cht kh duy nht, o ktc) . Gi tr m l
A. 7,57. B. 7,75. C. 10,08. D. 10,80.
Cu 4 : t chy 6,72 gam bt Fe trong khng kh d c m gam hn hp X gm FeO, Fe
3
O
4
Fe
2
O
3
v
Fe d. ho tan X cn dng va ht 255ml dung dch cha HNO
3
2M thu c V lt kh NO
2
(Sn
phm kh duy nht, o ktc). Gi tr ca m, V ln lt l
A. 8,4 v 3,360. B. 8,4 v 5,712.
C. 10,08 v 3,360. D. 10,08 v 5,712.
Cu 5 : Hn hp X gm Mg, MgS v S. Ho tan hon ton m gam X trong HNO
3
c, nng thu c
2,912 lt kh N
2
duy nht (ktc) v dung dch Y. Thm Ba(OH)
2
d vo Y c 46,55 gam kt ta. Gi tr
ca m l
A. 4,8. B. 7,2. C. 9,6. D. 12,0.
Cu 6 : Cho 18,5 gam hn hp gm Fe v Fe
3
O
4
vo 200ml HNO
3
un nng. Sau phn ng thu c
2,24 lt kh NO duy nht (ktc), dung dch X v cn li 1,46 gam kim loi cha tan. Nng mol ca
dung dch HNO
3
dng l
A. 2,7M. B. 3,2M. C. 3,5M. D. 2,9M.
Phng php 7: Cc dng quy i


11
Cu 7 : Ho tan hon ton m gam hn hp X gm Fe, FeCl
2
, FeCl
3
trong H
2
SO
4
c nng, thot ra
4,48 lt kh SO
2
duy nht (ktc) v dung dch Y . Thm NH
3
d vo Y thu c 32,1 gam kt ta. Gi tr
m l
A. 16,8. B. 17,75. C. 25,675. D. 34,55.
Cu 8 : Ho tan hon ton 34,8 gam mt oxit st dng Fe
x
O
y
trong dung dch H
2
SO
4
c nng. Sau phn
ng thu c 1,68 lt kh SO
2
(sn phm kh duy nht o ktc). Oxit Fe
x
O
y
l
A. FeO. B. Fe
3
O
4
C. FeO hoc Fe
3
O
4
D. Fe
2
O
3

Cu 9 : Ho tan hon ton 25,6 gam cht rn X gm Fe , FeS, FeS
2
v S bng dung dch HNO
3
d, ktc
ra V lt kh NO duy nht (ktc) v dung dch Y . Thm Ba(OH)
2
d vo Y thu c 126,25 gam kt ta.
Gi tr ca V l
A. 17,92. B. 19,04. C. 24,64. D. 27,58.
Cu 10 : Cho hn hp X gm FeO, Fe
2
O
3
, Fe
3
O
4
vi s mol bng nhau. Ly a gam X cho phn ng vi
CO nung nng sau phn ng trong bnh cn li 16,8 lt hn hp rn Y. Ho tan hon ton Y trong H
2
SO
4

c, nng thu c 3,36 lt kh SO
2
duy nht (ktc). Gi tr ca a v s mol H
2
SO
4
phn ng ln lt l
A. 19,20 v 0,87. B. 19,20 v 0,51.
C. 18,56 v 0,87. D. 18,56 v 0,51.
Cu 11 : Hn hp X c t khi so vi H
2
l 27,8 gm butan, metylxiclopropan, but-2-en, etylaxetilen v
ivinyl. Khi t chy hon ton 0,15 mol X, tng khi lng ca CO
2
v H
2
O thu c l
A. 34,50 gam. B. 36,66 gam. C. 37,20 gam. D. 39,90 gam.
Cu 12 : Ho tan hon ton 14,52 gam hn hp X gm NaHCO
3
, KHCO
3
v MgCO
3
trong dung dch
HCl d, thu c 3,36 lt kh CO
2
(ktc). Khi lng mui KCl to thnh trong dung dch sau phn ng
l
A. 8,94 gam. B. 16, 7 gam. C. 7,92 gam. D. 12,0 gam.
Cu 13 : Cho 13,92 gam hn hp X gm Cu v mt oxit st vo dung dch HNO
3
long d thu c
2,688 lt kh NO (sn phm kh duy nht, o ktc). C cn dung dch sau phn ng thu c 42,72 gam
mui khan. Cng thc ca oxit st l
A. FeO. B. Fe
3
O
4
C. Fe
2
O
3
D. Fe
3
O
4
hoc FeO.
Cu 14 : Cho 9,12 gam hn hp gm FeO, Fe
2
O
3
, Fe
3
O
4
tc dng vi dung dch HCl (d). Sau khi cc
phn ng xy ra hon ton, c dung dch Y ; c cn Y thu c 7,62 gam FeCl
2
v m gam FeCl
3
. Gi
tr ca m l
A. 4,875 . B. 9,60. C. 9,75. D. 4,80.


Phng php 7: Cc dng quy i


12
P N
1A 2B 3C 4A 5C 6B 7D
8B 9C 10D 11B 12A 13A 14C