Kinh Te Quoc Te

-----------------oOo-----------------

Nguyen Xuan Quang

KIEN THC KINH TE QUOC TE

Nguyen Xuan Quang (NH14.K30)

MUC LUC
CHNG 1: NHNG CNG C CA CHNH SCH THNG MI I. Nhng thu quan nhp khu 1. Nhng thu quan c tnh theo s lng hng ha 2. Thu quan c tnh theo gi tr hng ha II. Nhng loi thu quan khc 1. Thu quan nhn nhng 2. Thu quan nh trn nhng nc c hng ch "ti hu quc" (MFN) 3. Thu quan i vi nhng hng ha lp rp ti cc cng ty c nc ngoi (OAP) III. Tnh ton mc thu 1. Mc thu bnh qun 2. T sut thu "hu hiu" v t sut thu "danh ngha" IV. Thu xut khu v tr cp xut khu V. Nhng hng ro phi thu quan i vi thng mi t do 1. Hn ngch nhp khu 2. Hn ch xut khu song phng CHNG 2 : NH HNG CA NHNG CHNH SCH THNG MI I. Nhng hn ch thng mi trong m hnh cn bng tng phn: Trng hp t nc nh 1. nh hng ca thu quan nhp khu 2. nh hng ca hn ngch nhp khu v tr cp trong ngnh sn xut cnh tranh nhp khu 2.1 Hn ngch nhp khu 2.2 Tr cp cho ngnh cnh tranh nhp khu 3. nh hng ca nhng chnh sch xut khu 3.1 nh hng ca thu xut khu 3.2 nh hng ca hn ngch xut khu 3.3 nh hng ca tr cp xut khu II. Nhng hn ch thng mi trong m hnh cn bng tng phn: Trng hp t nc ln 1. C s phn tch 1.1 Nhu cu hng ha nhp khu 1.2 ng cung xut khu 2. nh hng ca thu quan nhp khu 3. nh hng ca hn ngch nhp khu 4. nh hng ca hn ch xut khu song phng 5. nh hng ca thu xut khu 6. nh hng ca tr cp xut khu CHNG 3: NHNG TRANH LUN C IN V VIC BO H MU DCH I. Tranh lun v bo h mu dch ca ngnh cng nghip non tr II. Tranh lun v t s thng mi trong bo h mu dch III. Thu quan lm gim tht nghip chung Trang 1

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang IV. Thu quan lm gia tng vic lm trong mt ngnh V. Thu quan s b p li vic bn ph gi ca nc ngoi VI. Thu quan chng li tr cp nc ngoi VII. Thu quan lm ci tin cn cn thng mi CHNG 4 : NHNG TIP CN I VI S CAN THIP CHNH SCH THNG MI CA NHNG NH BO H MU DCH MI I. Thu quan ly li c quyn nc ngoi II. Kinh t qui m trong mt khun kh III. Nghin cu, pht trin v hng ha bn ra ca x nghip nc ch nh IV. Tr cp xut khu trong cu trc th trng c cp x nghip CHNG 5 : S HP NHT KINH T I. Nhng loi hnh hp nht kinh t 1. Vng thng mi t do (FTA) 2. Hip hi thu quan 3. Th trng chung 4. Lin minh kinh t II. Nhng nh hng tnh v ng ca s hp nht kinh t 1. Nhng nh hng tnh ca s hp nht kinh t 2. Nhng nh hng ng ca s hp nht kinh t 3. Tm tt v s hp nht kinh t III. Lin minh Chu u 1. Lch s v cu trc 2. Tng trng v tht vng 3. Hon thnh th trng ni a 4. Nhng vin cnh IV. S khng hp nht kinh t ng u v lin minh X Vit c 1. Hp ng gip kinh t ln nhau 2. Hng ti kinh t th trng V. S hp nht kinh t Bc M 1. S hp nht ln hn 2. Nhng lo lng trn NAFTA --------------------------------------------------------

Nguyen Xuan Quang

quang86.ueh@gmail.com

Trang 2

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

CHNG 1: NHNG CNG C CA CHNH SCH THNG MI

Chng ny s gii thiu nhng cng c chnh sch khc nhau c cc quc gia s dng can thip vo vic phn phi ngun lc trong thng mi t do. Mc du nhng li ch c mang li t thng mi t do c khng nh trong l thuyt cng nh trong thc t, nhng nhng nh hoch nh chnh sch c gng a ra nhng cng c chnh sch nhm hn ch nhng lung hng ha v dch v t do thng mi theo hng s dng hiu qu ngun lc ca quc gia. Trong chng ny, chng ta s m t mt s hnh thc can thip thng mi quan trng nht. Trong phn u s tho lun v nhng thu quan nhp khu. Mt vi cng c chnh sch chung c s dng lm nh hng n vn xut khu s c trnh by trong phn k . Thm vo , vic xem xt nhng hng ro phi thu quan khc nhau c s dng hn ch nhng hng ha nhp khu cng s c cp n. I. NHNG THU QUAN NHP KHU 1/ Thu quan c tnh theo s lng hng ha y l mt loi thu nhp khu c tnh theo gi tr c nh bng tin trn mt n v hng ha nhp khu. Th d nh, mt tn hng ha nhp khu s phi chu mt mc thu l $25. Ha n thu nhp khu do vy s ph thuc vo lng hng nhp khu m khng ph thuc vo gi c hoc gi tr ca nhng hng ha nhp khu. Nhng nhn vin thu quan c th thu thu ny d dng, bi v h ch cn bit lng hng ha nhp vo m khng quan tm n gi tr tin t ca n. Tuy nhin, loi thu ny c mt nhc im c bn nh l mt cng c bo h cho nhng nh sn xut trong nc, bi v mc thu bo v ny s thay i tri ngc vi gi c ca hng nhp khu. Nu gi c ca hng ha nhp khu t nhng nh sn xut nc ngoi l $5 v mc thu quan l $1 trn mt n v sn phm, mc thu ny tng ng vi 20%. Tuy nhin, nu nh lm pht xy ra v gi c ca hng ha nhp khu gia tng ln $10, th mc thu ny by gi tng ng vi ch c 10% trn gi tr hng ha nhp khu. Nhng nh sn xut trong nc do vy xem y khng phi l mt chnh sch bo h cho h, mc d phc li ca ngi tiu dng gia tng. 2/ Thu quan c tnh theo gi tr hng ha Loi thu ny c th lm cho nhng nh sn xut trong nc vt qua nhng mt mt do loi thu c tnh theo s tuyt i mang li trong sut thi k lm pht. (Xem tnh hung 1). Loi thu ny c nh theo mt t l phn trm c nh trn gi tr tin t ca mt n v hng ha nhp khu. Do vy, nu mc thu ny l 10%, th mt hng ha nhp khu vi gi c th gii l $10 s phi ng $1 thu nhp khu; nu gi c tng ln $20 do lm pht, th mc thu ny s tng ln $2. Mc d loi thu ny nhm n vic bo h mu dch cho nhng nh sn xut trong nc, nhng vn c nhng kh khn i cng n bi v nhng nhn vin thu quan cn c nhng nghip v chuyn mn nh gi gi tr tin t ca nhng hng ha nhp khu. Bit c thc t ny, nhng nh xut khu thng ghi gi thp trn ha n. Mt khc, nhng nhn vin hi quan li c xu hng nh gi tr cao cho nhng hng ha nhp khu. Tuy vy, loi thu ny c s dng rng ri trn th gii. II. NHNG LOI THU QUAN KHC 1/ Thu quan nhn nhng L loi thu c p dng cho mt loi hng ha nhp khu c tnh theo v tr a l ca quc gia tham gia thng mi; mt quc gia c hng loi thu ny thng chi mc thu quan thp hn. Th d nh Lin bang Anh, y h s nh mt mc thu quan thp cho nhng hng ha nhp khu t cc nc Uc, Canada, n . Hin ti, loi thu ny Lin Minh Chu u (EU) gip cho mt hng ha i vo mt trong nhng nc trong khi t nhng nc nm trong khi ny khng phi chu thu hi quan. Mt th d khc l H thng u i tng qut, vi loi thu ny nhiu nc pht trin cho php nhp khu khng ng thu i vi mt danh mc cc mt hng c la chn, nu nh nhng hng ha c nhp khu t mt s nc ang pht trin. (Xem tnh hung 2). 2/ Thu quan nh trn nhng nc c hng ch Ti hu quc (MFN)

Trang 3

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Mt loi thu quan ang c s dng rng ri l thu quan i vi cc nc c hng ch ti hu quc. Loi thu ny dnh cho mt quc gia c c nhng u i c bit so vi cc quc gia khc. Tuy nhin, loi thu ny cng c ngha ngc li l : n l mt yu t khng phn bit trong chnh sch thu quan. Gi s rng, M v n i n mt tha thun thu quan song phng, ti n s gim thu quan trn mt hng my vi tnh ca M v M s gim thu quan i vi nhng mt hng qun o ca n . Chnh sch thu ny cng s c p dng i vi mt nc th ba no m M c mt tha thun thu quan tng t i vi mt hng qun o. Mt khc, nu nc th ba ny c mt tha thun thu quan song phng vi n , th quc gia ny cng nhn c cng mc gim thu trn mt hng my vi tnh t n (nu nh quc gia ny xut my vi tnh sang n ) nh M. Nhng s st gim thu ny vn xy ra cho nc th ba mc d quc gia ny chnh bn thn n khng tham gia vo tha thun thu quan song phng. Kt qu ca loi thu ny s lm cho thu quan ca M trn mt hng qun o v thu quan ca n trn mt hng my vi tnh khng phn bit i vi vic bt ngun t quc gia no. 3/ Thu quan i vi nhng hng ha lp rp ti cc cng ty t nc ngoi. (OAP) Loi thu ny tn ti trong mt vi nc pht trin, vi loi thu ny th mc thu quan trn mt hng ha s thp hn mc thu quan c a ra trong biu thu. Gi s rng, M nhp khu nhng b in thoi khng dy t i Loan vi gi l $80 mt b. Nu mc thu quan trn mi b l 15%, lc mc thu quan phi ng l $12 mi b v do vy, ngi tiu dng M phi chi $92 cho mi b. Tuy nhin, gi s rng nhng linh kin ca M c s dng trong sn phm c to ra bi x nghip ca i Loan c gi tr l $52. Theo loi thu ny, mc thu 15% ca M c p dng s c p dng trn gi tr ca sn phm cui cng tr cho gi tr ca cc linh kin ca M c s dng trong vic to ra sn phm cui cng. Do vy, khi mt b in thoi c nhp vo M s chu mt khong thu l [15%($80 -$52) =$4,2], dn n gi c tiu dng sn phm ny i vi ngi tiu dng M s l $84,20. Ngi tiu dng s tt hn vi OAP, bi v mc thu quan nhp khu thc t ch l 5,25% so vi 15% trc . Mc d ngi tiu dng hng li, nhng OAP c nhiu tranh lun. Nhng cng nhn M trong ngnh c bo h (in thoi) s phn i bi v cng vic lp rp s b chuyn cho nhng cng nhn i Loan. Trong lc , nhng cng nhn trong ngnh sn xut linh kin ca M li c li trong trng hp ny, bi v nhng x nghip nc ngoi c ng lc s dng nhng linh kin ca M do v th cnh tranh gia tng trong vic bn nhng sn phm M. III. TNH TON MC THU 1/ Mc thu bnh qun Mt vn ng c quan tm y l vic xc nh mc thu quan bnh qun ca mt quc gia, bi v hu ht cc quc gia u c mt lng ln nhng mc thu khc nhau i vi nhng hng ha nhp khu. Mt cch o lng cho mc thu bnh qun ny l Mc thu quan bnh qun khng tnh n tng gi tr hng ha nhp khu. Gi s rng, chng ta ch c 3 hng ha nhp khu vi nhng mc thu sau y: 10%, 15% v 20% cho 3 sn phm A, B v C tng ng. Lc , mc thu bnh qun s l (10% + 15% + 20%)/3 = 15% Nhc im ca phng php tnh ny l n khng tnh ton n mc quan trng tng i ca nhng hng ha nhp khu: Nu mt quc gia nhp khu phn ln sn phm A, th mc thu bnh qun ny qu cao. Do vy, mt cch tnh khc s khc phc nhc im ny l tnh Mc thu quan bnh qun c tnh n tng gi tr hng ha nhp khu. Mc thu ca mi hng ha s c nhn vi gi tr hng ha . Gi s rng, quc gia s nhp khu 500.000 la sn phm A, 200.000 la sn phm B, v 100.000 la sn phm C. Lc , mc thu bnh qun s c tnh ton nh sau

Trang 4

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Cch tnh ny cng c nhc im lin quan n qui lut cu hng ha. Gi s nhng co gin cu ging nhau vi tt c nhng hng ha, lc vic mua nhng hng ha vi mc thu quan tng i cao c xu hng gim xung, trong khi vic mua nhng hng ha vi mc thu quan thp c xu hng gim t hn. Do vy, mc thu quan chnh n s lm thay i lng nhp khu do vic a ra tm quan trng cao hn i vi nhng hng ha c mc thu quan thp. Mc thu quan c tnh theo cch ny c th c chng minh trong mt hnh thc c bit vi nhng thu quan ngn cm nhp khu, mt thu quan ngn cm nhp khu c mt mc thu cao ngn chn vic nhp khu. Trong th d trn, mc thu quan ny s tn ti nu nh hng ha D c mc thu l 200%, lc s khng c hng ha D c nhp khu bi mc thu qu cao ny. Mc thu quan bnh qun nh c tnh vn s l 12,5%, bi v vi mc thu quan 200% khng c hng ha c nhp khu. Trong trng hp c bit khc, mt quc gia nhp khu vi mt lng rt t hng ha co mc thu quan bng 0, nhng c mc thu quan ngn cm nhp khu trn tt c cc hng ha nhp khu khc s c mc thu quan bnh qun bmg 0%, v quc gia ny ging nh l mt quc gia t do thng mi! Trong thc t, mc thu quan bnh qun khng tnh n tng gi tr hng ha nhp khu c th khng khc vi mc thu quan bnh qun c tnh theo cch th hai. Mt cch trnh nhc im ca cch tnh th hai l s tnh ton n theo tng gi tr hng ha c thng mi trn th gii, thay v tnh theo mt quc gia no . 2/ T sut thu hu hiu v T sut thu danh ngha Mt vn ng c quan tm khc l s la chn mt t sut thu quan hp l khi nh gi nh hng ca thu quan. Vn ny rt quan trng khi nhng quc gia ang thng thuyt vic ct gim t sut thu quan, bi v trong thng thuyt thng tp trung vo vic la chn mt t sut thu quan hp l. Vn ny dnh lu n vic phn bit gia t sut thu quan danh ngha v t sut thu quan hu hiu(hay t sut bo h hu hiu ERP) trn hng ha. T sut danh ngha n gin l t sut c lit k trong biu thu quan ca mt quc gia theo s lng hoc gi tr hng ha, mc thu quan tnh theo s lng c th c chuyn i thnh mc thu quan tnh theo gi tr hng ha nhp. Nhng nh kinh t s dng t sut danh ngha quan tm n mc m ti gi c ca hng ha i vi ngi tiu dng trong nc tng ln do s tn ti ca thu quan. Tuy nhin, khi s dng ERP nhng nh kinh t quan tm v mc m ti gi tr gia tng trong ngnh cnh tranh nhp khu trong nc thay i bi s tn ti ca cu trc thu quan ton b (c ngha l, t sut thu quan khng ch trn sn phm sau cng m cn trn nhng sn phm trung gian c s dng to ra sn phm sau cng). Thc vy, ERP c nh ngha l s thay i phn trm ca gi tr gia tng ca ngnh bi vic a cu trc thu quan vo bi quc gia. Xem xt tnh trng sau y, trong sn phm F l sn phm sau cng v A v B l nhng sn phm trung gian c s dng sn xut ra sn phm F. Cng gi s rng A v B l nhng nhp lng trung gian duy nht v to ra mt n v sn phm F cn s dng mt n v sn phm A v mt n v sn phm B. Nhng sn phm A v B c th l nhng hng ha c nhp khu hoc l nhng hng ha ni a v do vy gi c ca nhng hng ha ni Trang 5

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang a b nh hng bi nhng mc thu quan nh trn nhng hng ha nhp khu. Gi s rng, trong thng mi t do gi c ca hng ha F (PF) l 1.000 la v gi c ca A v B tng ng l 500 la v 200 la. Trong bi cnh thng mi t do ny, ga tr gia tng l 300 la. By gi xem xt tnh trng m ti thu quan bo h tn ti. K hiu P biu hin mt gi c c bo h thu quan. Gi s rng t sut thu quan (tF) trn sn phm sau cng l 10% v mc thu quan trn nhp lng A (tA) l 5% v trn nhp lng B (tB) l 8%. Nu chng ta gi nh rng t nc ang xem xt l mt t nc nh (l ngi nhn gi c th trng), luc gi c trong nc ca hng ha s l PF = 1.000 + 0,1(1.000) = 1.100 PA = 500 + 0.05(500) = 525 PB = 200 + 0,08(200) = 216 Gi tr gia tng trong ngnh F di iu kin bo h l 1.100 -(525+216) = 359 la. Ngnh ny tri qua mt s gia tng trong gi tr gia tng ca n bi thu quan, v do vy nhng nhn t sn xut (t ai, lao ng v vn) c s dng trong ngnh F c kh nng nhn c thu nhp cao hn so vi trong tnh trng thng mi t do. Do vy, s c mt ng lc kinh t i vi nhng nhn t sn xut trong nhng ngnh khc chuyn qua ngnh F. Bi v t sut bo h hu hiu l phn trm thay i ca gi tr gia tng khi chuyn t thng mi t do n bo h mu dch, nn ERP trong th d ny s l :

Do vy, nhng nhn t sn xut trong ngnh F hng li t thu quan, mc d ngi tiu dng b thit. Mt cng thc tnh ERP khi qut hn cho ngnh j s dng nhng nhp lng I c trnh by di y:

Trang 6

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Trong , ai j l gi tr ca nhp lng I trong thng mi t do (phn trm gi tr ca sn phm sau cng j trong thng mi t do); tj v ti l t sut thu quan trn sn phm sau cng v trn nhp lng i tng ng. Trong th d ny, ai j ca A l 500/1000 hoc bng 0,5, v ai j ca B l 200/1000 hoc bng 0,2. Do vy, theo cng thc trn, ERP s l 19,7%. Cch tnh th hai ny c u im l ch ra c 3 qui lut chung trong mi quan h gia t sut danh ngha v t sut bo h hu hiu. Nhng qui lut ny l (1) nu t sut thu quan danh ngha trn sn phm sau cng cao hn t sut thu quan danh ngha bnh qun tnh theo tng gi tr nhp lng c nhp khu, lc ERP s cao hn t sut danh ngha trn sn phm sau cng; (2) nu t sut thu quan danh ngha trn sn phm sau cng thp hn t sut thu quan danh ngha bnh qun tnh theo tng gi tr nhp lng c nhp khu, lc ERP s thp hn t sut danh ngha trn sn phm sau cng; v (3) nu t sut thu quan danh ngha trn sn phm sau cng bng vi t sut thu quan danh ngha bnh qun tnh theo tng gi tr nhp lng c nhp khu, lc ERP s bng vi t sut danh ngha trn sn phm sau cng. IV. THU XUT KHU V TR CP XUT KHU Cng vi nhng can thip ca nh nc vo vn nhp khu bng nhng cng c thu nhp khu, chnh ph ca cc quc gia cng a ra nhiu chnh sch can thip v mt xut khu. Mt thu xut khu ch nh trn nhng hng ha c sn xut trong nc dnh cho xut khu, khng dnh cho tiu dng trong nc. Thu ny c th c tnh da trn s lng hng ha xut khu hoc c tnh da trn gi tr ca hng ha. Ging nh thu quan nhp khu, thu xut khu lm gim dung lng thng mi quc t. Mt tr cp xut khu, thc t y l mt khong thu xut khu m hoc l mt s chi tr ca nh nc cho doanh nghip khi mt n v hng ha c xut khu, Tr cp ny, hng ti vic gia tng lung thng mi ca quc gia. Tuy nhin, n bp mo kiu thng mi da trn li th so snh, v ging nh thu, n s can thip vo lung hng ha v dch v c thng mi t do, cng nh n s lm gim phc li ca th gii. V. NHNG HNG RO PHI THU QUAN I VI THNG MI T DO Bn cnh vic s dng nhng thu quan v tr cp bp mo vic phn phi ngun lc trong thng mi t do, nhng nh hoch nh chnh sch ca chnh ph cng a ra mt s chnh sch khc c lin quan n vn hng ro thng mi, thng c gi l nhng hng ro phi thu quan (NTBS) i vi thng mi, v tr nn ph bin trong nhng nm gn y. Mc tiu ca chng ta trong phn ny s l m t mt s hng ro phi thu quan ny. 1/ Hn ngch nhp khu Hn ngch nhp khu khc vi thu nhp khu, trong s can thip ca chnh ph dnh lu n gi c sn phm nhp khu trong th trng trong nc mang tnh cht gin tip, bi v hn ngch nhp khu t bn thn n ch dnh lu n lng hng ha nhp thay v gi c nhp. Hn ngch nhp khu ch ra lng hng ha c php nhp vo t nc trong mt khong thi gian no , thng l mt nm. iu ny tri ngc vi thu quan, bi v vi mt thu quan a ra th nh nc ch ch n mc thu nh trn nhng hng ha nhp khu, cn th trng s quyt nh lng hng ha s c nhp khu. 2/ Hn ch xut khu song phng Trong nhng nm gn y, mt hnh thc khc ca hn ngch nhp khu tr nn ph bin l hnh thc hn ch xut khu song phng (VER) hoc l tha thun hn ch song phng (VRA). N bt ngun t vic xem xt n vn chnh tr. Mt t nc nhp khu tha nhn tnh hiu qu ca thng mi t do c th khng mun a ra mt hn ngch nhp khu hon ton bi v n s bp mo thng mi t do. Thay vo ,quc gia ny s la chn hnh thc i n mt tha thun v mt qun l i vi nh cung cp nc ngoi trong vic hn ch xut khu mt s hng ha xut khu sang nc nhp khu mt cch song phng. Vic a ra cho nh xut khu tha thun ny c th l mi e da cho vic a ra mt hn ngch nhp khu nu nh VER khng c nh xut khu chp thun. Cng c mt s ngun li trc tip n nh xut khu t VER.

TNH HUNG 1 - T SUT THU QUAN M

Bng s liu di y ch ra mc thu nhp khu ca M nm 1994. Ct MFN ch ra mc thu p dng cho nhng hng ha c nhp khu vo M t mt s nc thnh vin thng mi ca M. Ct k hiu l Trang 7

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang khng MFN cp n nhng mc thu quan cao hn p dng cho cc thnh vin thng mi cn li. Trong nm 1994, cc quc gia phi gnh chu mc thu quan cao ny l Afghanstan, Azerbaijan, Combodia, Cuba, Laos, North Korea, Romania, Tajikistan, Uzbekistan v Vietnam. Biu thu quan ca M bao gm rt nhiu iu khon t m cho nhng hng ha khc nhau, cng nh nhng mc hn ch khc nhau cho nhng sn phm khc nhau. Mt s sn phm c tnh theo s lng v mt s c tnh theo gi tr hoc c hai. Cng vy, mt s hng ha nh qun o c c hn ngch nhp khu bn cnh nhng thu quan.

TNH HUNG 2 - H THNG U I TNG QUT (GSP) CA M

n nm 1994, M a ra GSP i vi 119 nc ang pht trin. Ni chung,nhng hng ha nhp khu i vo M t nhng t nc ny bao gm mt s hng ha c qui nh s lng ti a no cho tng nc vi chnh sch phi thu quan, cn nhng hng ha khc s khng c hng u i ny. Th d, vi si v qun o khng nm trong danh sch ny. Thm vo , mt s nc ang pht c cm gic rng nhng t nc c hng h thng u i tng qut c th thay i ch khng phi ty tin. Th d, M gn y quyt nh rng i Loan, Nam Triu Tin v Singapore chuyn dn dn vo danh sch cc nc c hng h thng u i tng qut ny.

Trang 8

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

CHNG 2 : NH HNG CA NHNG CHNH SCH THNG MI

Chng va ri trnh by nhng cng c chnh sch thng mi khc nhau. Tuy nhin, cha phn tch nhiu n nh hng ca nhng cng c ny n li ch t c ca quc gia s dng chng. Ging vi bt k cng c chnh sch no, chnh sch thng mi c a ra cng c chi ph v ngun li ca n. Chng ny s xem xt n nhng ngi hng li v mt mt khi nhng bin php bp mo thng mi c thc hin. Hiu qu thc ca ton quc gia cng c xem xt trong chng ny. nh hng trc tip ca vic hn ch thng mi xy ra trong th trng ca hng ha chu tc ng ca cc chnh sch hn ch thng mi. Khi vic phn tch nh hng ca chnh sch lin quan n ch mt th trng v nhng nh hng ph n nhng th trng c lin quan c b qua, lc mt phn tch cn bng tng phn s c thc hin. Trong khi nhng nh hng mnh m nht ri vo mt th trng c trng, th cng cn phi nh n nhng nh hng ph. Bi v nhng nh hng ph ny hoc nhng nh hng gin tip thng th quan trng, nn nhng nh kinh t c gng xem xt nhng nh hng ca cc chnh sch kinh t trong m hnh cn bng chung. Trong m hnh ny th trng ca tt c cc sn phm s c phn tch mt cch m phng v tng s nh hng trc tip cng nh gin tip ca mt chnh sch no s c xc nh. Bi v c hai nh hng cn bng chung v cn bng tng phn u rt quan trng cho vic phn tch chnh sch, nn ta s s dng c hai ch tip cn ny xem xt nhng nh hng ca cc cng c chnh sch. Hai phn u trong chng ny s c dnh cho vic phn tch nhng hn ch thng mi trong mt ng cnh cn bng tng phn. Phn th ba s l mt phn tch theo cch tip cn cn bng chung. I. NHNG HN NGCH THNG MI TRONG M HNH CN BNG TNG PHN: TRNG HP T NC NH 1/ nh hng ca thu quan nhp khu Trc ht, chng ta s xem xt mt th trng m trong mt t nc nh (ngi nhn gi c th trng) s nhp khu mt sn phm bi v gi c quc t thp hn gi c cn bng trong nc trc khi thng mi t do xy ra (xem th 1). Bi v bt k t nc no u c th nhp khu tt c nhng hng ha m n mun ti gi c quc t (Pint), nn gi c trong nc (P0) s ging vi Pint. Nu t nc nh t ra mt thu quan nhp khu, th gi c trong nc ca nhng hng ha nc ngoi s gia tng bi mt lng thu. Vi mt thu quan tnh theo gi tr hng ha, th gi c trong nc by gi s l: Pint(1+t) = P1(vi mt thu quan tnh theo s lng hng nhp th P1 = Pint + tspecic.). Vi mt s gia tng ca gi c trong nc t P0 n P1, th lng cung trong nc s gia tng t QS0 n QS1, v lng cu trong nc s gim xung t QD0 n QD1. Lc , lng hng ha nhp khu s gim xung t (QD0- QS0) n (QD1- QS1). Vy nh hng thc ca nhng thay i ny l g? tr li cu hi ny chng ta s xem xt nhng chi ph v ngun li ca cc tc nhn kinh t c lin quan n mt chnh sch no . th 1: nh hng ca mt thu quan n th trng ring l trong mt t nc nh

Trang 9

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Trong t nc nh, vic t ra mt t sut thu quan t s lm cho gi c trong nc gia tng bi mt lng tP0, c ngha l gi c mi s bng Pint(1+t). S gia tng gi c t P0 n P1 s lm cho lng cu gim xung t QD0 n QD1 v lng cung trong nc s tng t QS0 n QS1, ng thi lng hng nhp khu s gim xung t (QD0-QS0) n (QD1-QD0). o lng nh hng ca mt thu quan, chng ta s s dng nhng khi nim v thng d sn xut v thng d tiu dng. Nh ta bit, khi nim thng d tiu dng l vng nm di ng cu, trn ng gi. N phn nh thc t rng, tt c nhng ngi mua s chi cng mt gi c th trng khng ch n ci m h c th sn lng chi. Cui cng, ngi tiu dng s nhn c mt thng d (xem th 2). Khi gi c th trng gia tng th thng d ny ca ngi tiu dng s gim xung v ngc li. th 2: Thng d tiu dng v thng d sn xut

Tng t, khi nim thng d sn xut l vng nm trn ng cung, di ng gi. Bi v tt c nhng nh sn xut s nhn cng mt gi c th trng, nn thng d s xy ra cho tt c nhng hng ha c chi ph sn xut cn bin thp hn gi c nhn c. Khi gi c tng, thng d sn xut s gia tng v ngc li. Do vy, mt s thay i trong gi c th trng s dn n mt s chuyn giao thng d gia nhng nh sn xut v ngi tiu dng. Vi mt s gia tng trong gi c, thng d sn xut s gia tng v thng d tiu dng s gim xung. i vi mt gi c gim th thng d s c chuyn giao t nh sn xut n ngi tiu dng. th 3: nh hng phc li ca thu quan trong mt t nc nh

Mc thu quan 20% lm cho gi c trong nc tng t $5 n $6. iu ny dn n mt s mt mt trong thng d tiu dng bng vi vng ABFH. Bi v gi c gia tng, nn nhng nh sn xut t c thng d bng vi din tch ABCJ. Chnh ph t c mt mc thu nhp bng vi din tch KCFG.Khong mt mt thng d tiu dng khng chuyn cho cho nh sn xut cng nh cho chnh ph bng vi din tch ca hai tam gic JCK v GFH. Khong mt mt ny c xem nh l s mt mt hiu qu v s lng do thu quan mang li v phn nh hiu qu phc li thc ca t nc a ra thu quan. Trang 10

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang By gi chng ta s tch ra nhng nh hng mang li t thu quan trn mt th trng v c lng v mt khi nim nhng nh hng khc n ngi hng li v ngi b thit. Hai tc nhn t c ngun li t thu quan nhp khu l nh sn xut v chnh ph. Trong th 3, vi mt mc thu quan 20% s lm cho gi c trong nc gia tng t $5 n $6, lm gia tng thng d sn xut bng vi vng ABCJ, lc chnh ph s thu c mc thu l $1 trn mi n v sn phm ca mc hng ha nhp khu mi, tng khong thuthu c ca chnh ph bng vi vng KCFG. Ngi tiu dng l ngi chu thit trong chnh sch ny, bi v h phi chi mt gi c cao hn, do lng cu s gim xung. iu ny dn n mt s mt mt trong thng d tiu dng bng vi din tch ABFH. Vy nh hng thc ca chnh sch ny ra sao? iu ny c th c gii thch l mt phn s mt mt trong thng d tiu dng c chuyn cho chnh ph (KCFG) v mt phn khc cho nh sn xut (ABCJ). Cn phn mt mt ca ngi tiu dng khng c chuyn cho ai tng ng vi din tch JCK v GFH. Hai vng ny l s mt mt v s lng hng nhp khu ca thu quan v th hin cho chi ph thc ca x hi cho vic bp mo gi c th trng thng mi t do trong nc. Chng c th c xem nh l s mt mt hiu qu c dn n t chi ph sn xut trong nc cao hn (JCK) v s mt mt trong thng d tiu dng do thu quan mang li (GHF) trn nhng hng ha m ngi tiu dng khng cn mua na. Bi v gi c sn phm cao hn c dn n t thu quan nn ngi tiu dng s chuyn sang s dng sn phm khc c tha dng bin thp hn. Nhng thay i v thng d sn xut v thng d tiu dng trn cho php chng ta tnh ton gi tr s nh hng ca thu quan. Th d, vng ABFH (mt mt thng d tiu dng do c thu quan) bng vi din tch ca t gic ABFG cng vi din tch ca tam gic GFH. Ging vy, gi tr t c ca thng d sn xut bng vi din tch ca t gic ABIJ cng vi din tch ca tam gic JIC (bng vi din tch JCK). Thu nhp ca chnh ph bng vi din tch ca t gic KCFG. S dng nhng lng v gi c thch hp t th 3, ta c nhng nh hng khc nhau nh sau Thay i trong thng d tiu dng (-) = ($1) (160) + (1/2) ($1) (30) = - $175 Thay i trong thng d sn xut (+) = ($1) (100) + (1/2) ($1) (20) = + $110 Thay i trong thu nhp ca chnh ph (+) = ($1) (40) = + $40 Mt mt v s lng = ($1) (1/2) (20) + (1/2) ($1) (30) = + $25 Do vy c mt chi ph thc l $25 cho x hi do c thu quan (-$175 + $110 + $40). Tuy nhin cn cn thn khi gii thch nhng gi tr chnh xc ny trong khun kh phc li. Bi v $1 ca thu nhp c th mang li tha dng khc nhau i vi nhng c nhn khc nhau. Kh khn xc nh mc chnh xc ca phc likhi thu nhp thc c dch chuyn gia hai tc nhn (ngi tiu dng v ngi sn xut). Thm vo , mt phn s mt mt trong thng d tiu dng c th c n b bi chnh ph bng thu nhp t c t thu quan. Tuy nhin, r rng l c mt chi ph hiu qu thc cho x hi bt c lc no gi c b bp mo. 2/ nh hng ca hn ngch nhp khu v tr cp cho ngnh sn xut cnh tranh nhp khu. Phn tch trn cho l mt thu quan s to ra mt s mt hiu qu thc v phc li, do vy vn c t ra y l nh hng ca nhng chnh sch hn ch thng mi khc nh hn ngch nhp khu hay tr cp sn xut trong nc ra sao? So vi thu quan v mt hiu qu kinh t v phc li ra sao? 2.1/ Hn ngch nhp khu Nh ta bit, mt hn ngch nhp khu s hn ch lng hng ha v dch v c nhp khu. Hn ngch ny s lm gim lng hng ha sn c cho tiu dng, cui cng dn n gi c trong nc gia tng. Gi c trong nc s tip tc gia tng cho n khi lng cung trong nc ti mc gi cao hn cng vi lng hng ha c nhp khu qua hn ngch bng vi lng cu b gim xung. Do vy, hn ngch s lm hn ch lng cung, gy ra gi c thay i. iu ny tri li vi thu quan - dn n s iu chnh lng cung cu thng qua vic c nh mt gi c trong nc cao hn. Nhng nh hng th trng n c hai trng hp th nh nhau. Tr li th 3, vic a ra mc thu quan 20% lm cho gi c trong nc tng ln n $6 v lng nhp khu gim xung t 90 n v n 40 n v, khi lng cung trong nc gia tng v lng cu gim xung. Vic a ra mt hn ngch 40 n v c th s a ra mt kt qu rt ging vy! Vi lng nhp khu theo hn ngch ny s lm cho gi c trong nc gia tng v tip tc gia tng cho n khi lng cung trong nc cng vi lng cung c nhp khu theo hn ngch bng vi lng cu. Do vy, mi hn ngch c mt mc thu quan tng ng v cng nh mi mc thu quan c mt hn ngch tng ng. Trang 11

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Trong khi nhng nh hng th trng ca thu quan v hn ngch ging nhau, th nh hng phc li khng ging nhau. Bi v nhng iu chnh gi v lng th ging nhau di c hai cng c, cho nn nhng thay i trong thng d sn xut v tiu dng cng nh nhng mt mt hiu qu cng s ging nhau. tuy nhin, nh hng thu nhp ca chnh ph th khc nhau. i vi mt thu quan, chnh ph s nhn c mt khong thu nhp bng vi mc thu quan nhn cho lng hng nhp khu. Cn i vi hn ngch th iu ny khng xy ra. trong thc t, s khc nhau gia gi c quc t v gi c trong nc ca hng nhp khu l mt ph hn ngch kinh t i vi nhng nh nhp khu v bn l trong nc, nh cung cp nc ngoi v chnh ph, hoc l c phn chia trong s ba tc nhn . Nhng nh nhp khu v bn l trong nc s nhn mt khong tin nu nh nhng nh cung cp nc ngoi khng c nh gi c hng xut khu v nu nh chnh ph khng bn khng bn giy php nhp khu. Nhng nh cung cp nc ngoi nhn c khong hn ngch nu nh h hot ng nh mt quc gia khng cnh tranh hay c quyn. Tuy nhin cng c th l chnh ph ca nc xut khu lp ra mt lch trnh xut khu hng ha theo hn ngch nhn c; th d nh chnh ph ca nc xut khu s bn giy php xut khu vi gi bng vi chnh lch gi th gii v gi trong nc ca nc cp hn ngch. Nu hoc l nh xut khu, hoc l chnh ph ca nc xut khu nhn c khong tin cho thu hn ngch, lc mt mt phc li cho nc nhp khu s ln hn so vi vic t nc a ra mt thu quan tng ng. 2.2/ Tr cp cho ngnh cnh tranh nhp khu nh hng ca mt thu quan v hn ngch trn th trng v phc li c mc quan trng nh nhau, ngoi tr vic phn phi tin cho thu hn ngch. Kt lun ny khng ng vi nhng chnh ph thc hin vic tr cp cho nhng nh sn xut nhng ngnh cnh tranh nhp khu. Nu mc ch ca thu quan hay hn ngch l lm tng ng lc sn xut v thng mi trong nc, lc kt qu sn xut trong nc tng t c th xy ra bi vic chi mt khong tr cp ln cho nhng nh sn xut trong nc, lc h s sn lng cung cp mt lng hng ha thay v phi nhp khu ti gi c th gii (xem th 4). nh hng ca vic tr cp l s dch chuyn ng cung trong nc i xung theo trc ng cho n khi n ct ng gi c th gii. th 4: Nhng nh hng th trng n lca tr cp n nhng nh sn xut trong nc

Mc tr cp ca chnh ph l $1 cho mi n v sn phm c sn xut c nh hng lm dch chuyn ng cung S theo hng i xung song song vi ng cung c v tr thnh ng cung S. Nhng nh sn xut by gi s sn xut 120 n v thay v 100 n v ti mc gi c th gii $5. s ni kt ca gi c th gii $5 v tr cp $1 s t nhng nh sn xut trong tnh trng ging nh vic chnh ph a ra mc thu quan 20%. Tuy nhin, nhng nh hng v phc li th khc. Bi v nhng ngi tiu dng s tip tc chi ti gi c th gii, nn thng d tiu dng ca h khng gim trn th trng ny. Nhng nh sn xut nhn mt s giao chuyn ngun li bng vi din tch ABCK t chnh ph. Trong , ABCJ biu hin cho khong ngun li t c trong thng d sn xut v JCK l khong mt mt hiu qu do s lng nhp gim xung. Chi ph tr cp ca nhng ngi ng thu bng vi lng chuyn giao tr cp bng vi din tch ABCK. Trang 12

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Vi mt tr cp tng ng, nhng nh sn xut s c li nh l vic t ra mt thu quan nhp khu. Vic tr cp sn xut khng ch lm cho thng d sn xut ca nh sn xut trong nc gia tng m cn b p cho h phn chi ph sn xut cao hn ca nhng hng ha c sn xut thm. Chi ph ca chnh ph (vng ABCK) bng vi lng c sn xut trong nc (120 n v) nhn cho lng tr cp ($1) hoc l bng $120. Tuy nhin, ch rng khng c s thay i gi c th trng trong nc; gi c ny s bng vi gi c th gii trong trng hp c tr cp sn xut. Khng c s mt mt trong thng d tiu dng v khng c s mt mt s lng tiu dng. Tuy nhin, sn xut trong nc gia tng ti mt chi ph ngun lc cao hn gi c th gii s dn n mt s mt mt trong hiu qu trong sn xut, c biu hin bng vng JCK. Mt mt ny bng vi lng m ti chi ph tr cp (ABCK) cao hn lng tng thng d sn xut (ABCJ). y c th c xem l chi ph dn n t vic la chn ngun cung cp t nc xut khu c chi ph thp n ngun cung trong nc c chi ph cao hn. T quan im phc li,vic tr cp sn xut chc chn s hp dn hn thu quan hay hn ngch. Nu nhng ngi tiu dng cng l nhng ngi ng thu, th chi ph tr cp ($120) s thp hn s mt mt trong thng d tiu dng ($175) do thu quan hay hn ngch mang li. Trong trng hp nhng ngi tiu dng sn phm no khng phi l nhng ngi ng thu duy nht, lc vic tr cp thm ch hp dn hn cho t nc. T quan im chi ph-li nhun, chi ph bo h mt ngnh trong nc c th c gnh vc bi nhng ngi nhn li nhun t nhng sn phm c sn xut nhiu hn. Trong trng hp vic bo h ngnh nhm mang li li ch chung cho x hi, lc chnh ph l ngi gnh vc ton b chi ph, cn ngi tiu dng n th khng phi chu ng khong chi ph ny. 3/ nh hng ca nhng chnh sch xut khu 3.1/ nh hng ca thu xut khuDi y chng ta s xem xt nh hng ca ba loi chnh sch xut khu - thu xut khu, hn ngch xut khu v tr cp xut khu. Vic a ra thu xut khu - loi thu nh trn nhng hng ha c xut khu- s dn n mt s gia gim gi c trong nc khi nhng nh sn xut m rng doanh s trong nc bi vic h gi bn trong nc trnh ng thu trn nhng hng xut khu. Gi c trong nc (Pd) gim xung cho n khi n bng vi gi c th gii (Pint) tr i lng thu (xem th 5). (ch l trong tnh trng xut khu th nhng gi c th gii nm trn giao im ca ng cu v ng cung trong nc.) Khi iu ny xy ra, nhng ngun li t c v nhng mt mt mt ln na c th c o lng bi vic s dng nhng khi nim thng d. Khi gi c trong nc gim xung v lng cung nh li, lc s c mt s st gim trong thng d sn xut bng vi din tch hnh thang ABFG. Phn mt mt ny c chuyn n nhng ngi tiu dng trong nc thng qua gi c thp hn v s to ra mt s gia tng trong thng d tiu dng bng vi din tch ABCH. Thm vo , chnh ph s t c mc thu nhp thu bng vi din tch HJEG. Cui cng, nhng din tch CJH v EFG biu hin nhng mt mt hiu qu do s lng gim c dn n t s bp mo gi c. Nhng din tch ny biu hin cho nhng mt mt trong thng d sn xut v s mt mt ny khng c chuyn cho bt c ai trong nn kinh t. Sau khi cng ht tt c cc nh hng ca chnh sch thu xut khu ca nhng ngi hng li v b thit, th nh hng thc ca nn kinh t mang du m. iu c th c nhn mnh y l phn ng cung cu trong nc s dn n mt mc xut khu sau thu nh hn (khong HG) so vi trc thu (khong CF). Do vy, cc quc gia s c lng cao thu nhp thu xut khu m h s c nhn nu nh h da vo mong i thu nhp ca h trn mc hng ha xut khu trc thu hn l mc hng ha xut khu sau thu. D nhin, khi cung v cu trong nc cng t co gin th nh hng ca thu xut khu n lng hng ha xut khu s nh hn v chnh phi s c thu nhp ln hn. Phn ng ca nhng nh sn xut v ngi tiu dng cng t co gin, th s mt mt hiu qu do sn lng gim s t hn. th 5: nh hng ca thu xut khu

Trang 13

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Vic a ra thu xut khu s lm gim gi c hng ha xut khu bng vi mc thu. iu ny s lm gim gi c trong nc gim xung gim xung t Pint n Pd khi nhng nh sn xut trong nc m rng mua bn trong nc trnh thu xut khu. Vic gim gi c trong nc ny s dn n mt s mt mt trong thng d sn xut bng vi din tch ABFG, mt s gia tng trong thng d tiu dng bng vi din tch ABCH, mt s gia tng trong thu nhp chnh ph bng vi din tch HJEG v mt s mt mt hiu qu do gim sn lng thng mi ca quc gia bng vi din tch CJH v GEF. 3.2/ nh hng ca hn ngch xut khu Nu mt hn ngch xut khu thay v mt thu xut khu c a ra, th nh hng ca n cng ging nh nh hng ca thu xut khu. Tuy nhin, nh hng phc li ca 2 cng c ny th khc nhau bi v ging vi hn ngch nhp khu chnh ph s khng c thu nhp. Ngi nhn hn ngch th khng r. Chnh ph ca nc xut khu c th i hi c c thu nhp bi vic a ra nhng hn ngch xut khu. Trong mt th trng cnh tranh, nhng nh xut khu c th sn lng chi khong khc bit trong gi c gia hai nc xut v nhp khu c xut khu. Nu iu ny xy ra, th thu nhp t h thng hn ngch s bng vi thu nhp t thu xut khu. Nu iu ny khng xy ra, th nhng nh xut khu c th t chc v hot ng ging nh mt ngi bn n l nhm t c hn ngch. Nu nhng cng ty nhp khu c t chc, th chng c kh nng t c hn ngch bi vic mua sn phm ti gi c th trng trong nc xut khu v bn n li ti gi c cao hn ti th trng trong nc. nh hng phc li thc sau cng trong c hai quc gia nhp khu v quc gia a ra hn ngch ph thuc vo tng s mt mt do lng thng mi gim v chuyn nhng hn ngch. Nc nhp khu c th hng c ngun li t vic a ra hn ngch xut khu nu nh n c th t c hn ngch. 3.3/ nh hng ca tr cp xut khu Cng c sau cng c xem xt n l tr cp xut khu. Trong chng trc chng ta ghi nhn rng, mt tr cp xut khu c tc ng nh l mt thu xut khu m. Kt qu l, nhng nh hng ca cng c ny c th c phn tch theo cch ging nh c s dng khi phn tch thu xut khu. Trong mt t nc nh, vic a ra mt tr cp xut khu trc tip s lm tng gi c c nhn bi nh sn xut trn mi n v hng ha xut khu. i vi mi n v hng ha c xut khu, nh sn xut nhn c mt gi c bng vi gi c quc t cng vi khong tr cp. Do vy s to ng lc cho nh sn xut c ng lc bn gng ha cho th trng nc ngoi. th 6: nh hng ca tr cp xut khu

Trang 14

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Tr cp xut khu s dn n mt s gia tng gi c trong nc t Pint n PD. Vi s gia tng ny,. lm cho thng d tiu dng gim xung mt lng bng vi din tch ABCJ, v mt s gia tng thng d sn xut bng vi din tch ABFH v mt s mt mt do gim lng tiu dng cho x hi bng vi din tch ECJ v HFG. Chi ph ca chng trnh tr cp l ECFG. Vic tr cp s lm cho sn xut gia tng t Q2 n Q4 v lng hng ha xut khu gia tng t Q1Q2 n Q3Q4. Kt qu cui cng l tr cp xut khu s lm gim lng hng bn ni a v lm tng gi c trong th trng ni a bng vi gi c quc t cng vi khong tr cp, v lm tng lng sn xut trong nc nhm tng lng xut khu II. NHNG HN CH THNG MI TRONG M HNH CN BNG TNG PHN: TRNG HP T NC LN 1. C s phn tch n y, chng ta s dng nhng ng cung v ng cu i vi mt hng ha ca mt t nc m nhng chnh sch thng mi ca n khng c nh hng n gi c th gii. By gi, chng ta s chuyn n vic xem xt nhng nh hng ca chnh sch thng mi trong m hnh ca mt t nc ln, c s nh hng n gi c th gii. thun li cho vic phn tch, chng ta cn cp n mt ng cu v mt ng cung c bit: (a) ng cu nhp khu, khc vi ng tng nhu cu ca mt hng ha, v (b) ng cung xut khu, khc vi ng tng cung ca mt hng ha. Hai ng ny l mt khc th trng cu v cung ca ton b th trng ca mt hng ha. nh hng ca chnh sch thng mi nh hng trc tip n nhng khc th trng ny, v n lt n nhng khc th trng ny c nh hng n ton b th trng ca mt sn phm. 1.1. Nhu cu hng ha nhp khu th 7 di y v ra ng cung v ng cu ca mt sn phm trong mt t nc c th no . Sn phm ny c th l thp v t nc ny c th l M. ng cu Dh ch ra lng thp (hoc c sn xut trong nc hoc nc ngoi) m ngi tiu dng trong nc sn lng mua ti mi mc gi c th sut mt thi k. ng cung Sh ch ra nhng lng cung khc nhau m nhng nh sn xut trong nc sn lng cung cp cho th trng sut thi k ny ti nhng mc gi khc nhau c th. Ch rng, nhng hng ha nhp khu n gin l chnh lch gia cung v cu trong nc. Do vy, nu gi c ca thp l P0, th c nhng ngi tiu dng v nh sn xut trong nc tha mn vi lng Q0, do vy khng c nhu cu nhp khu sn phm ny. ng cu nhp khu c dn ra trong th 7(b) v cho thy lng cu nhp khu ti gi P0 bng 0. th 7: ng cu nhp khu ca mt quc gia

Trang 15

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

th (a) v ra nhu cu hng ha ca ngi tiu dng trong nc (Dh) v lng cung ca nhng nh sn xut trong nc (Sh). Ti mc gi P0, lng cu l (Q0) ca ngi tiu dng bng vi lng cung ca nhng nh sn xut trong nc, do vy lng cu nhp khu [c ch ra trong th (b)] ti mc gi Pm0(=P0) bng 0. Ti mc gi P2 thp hn ngi tiu dng trong nc c nhu cu tiu dng Q4 n v sn phm nhng nhng nh sn xut trong nc ch cung c Q3 n v, do vy lng cu nhp khu l Q4 - Q3. Lng cu nhp khu ny bng vi lng Qm2 trong th (b) ti mc gi Pm2(=P2). Bi vic dn ra tng t lng chnh lc gia Dh v Sh ti tt c cc mc gi khc di mc gi P0, ng cu nhp khu cm ca quc gia c dn ra. Tuy nhin, gi s rng gi c M l P1. Ti mc gi ny, nhng ngi tiu dng trong nc mun mua mt lng l Q2 trong th (a), nhng nhng nh sn xut trong nc ch sn lng cung mt lng l Q1. Do vy, lng vt cu by gi l (Q2 - Q1), to ra lng cu nhp khu Qm1 ti mc gi Pm1(=P1). Ging vy, nhng lng cu nhp khu khc nh Qm2 v Qm3 c dn ra trong th (b), v cui cng ng cu nhp khu Dm c dn ra (li hn ng cu Dh). iu ny c ngha l ng cu nhp khu ni chung co gin hn ng cu ca hng ha. Cui cng, ng Dm v ng Dh ging nhau ti mc gi bng v thp hn mc gi m ti sn xut trong nc khng cn cung na cho th trng. 1.2. ng cung xut khu Qui lut n gin nh l khi dn ra ng cung xut khu cho mt quc gia th lng cung xut khu chnh bng chnh lch gia lng sn xut v tiu dng trong nc. Cch thc dn ra ng cung xut khu ging vi cch thc dn ra ng cu nhp khu. Do vy, ng cung Sh trong th 8 (a) ch ra lng hng ha c cung bi nhng nh sn xut trong nc ti cc mc gi khc nhau, trong khi ng Dh lng hng ha m nhng ngi tiu dng trong nc sn lng mua ti cc mc gi . Ti mc gi P0 khng c lng vt cung bi v nhng ngi tiu dng trong nc sn lng mua tt c nhng hng ha c sn xut ra bi nhng nh sn xut trong nc. Tuy nhin, ti mc gi P1 cao hn xut hin lng vt cung, bi v ti mc gi cao hn ny khin cho nhng ngi tiu dng trong nc mua t li trong khi nhng nh sn xut li gia tng sn xut. Lng vt cung ti mc gi P1 l (Q2-Q1), tng ng vi lng Qx1 trong th (b). Ti mc gi P2 cao hn xut hin mt lng vt cung ln hn (Q4-Q3), tng ng vi lng Qx2 trong th (b). Cui cng, lng Qx3 l lng cung xut khu ti mc gi P3. ng cung xut khu Sx ging vi ng cung trong nc Sh t mc gi P3 tr ln. im cn ch l, ng Sx li hn v co gin hn ng Sh cho n mc gi Px3 (=P3). th 8: ng cung xut khu ca mt quc gia

Trang 16

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

th (a) ch ra ng cu sn phm ca nhng ngi tiu dng trong nc (Dh) v ng cung sn phm ca nhng nh sn xut (Sh). Ti mc gi P0, lng sn phm c cung bi nhng nh sn xut trong nc l (Q0) bng vi lng cu ca ngi tiu dng trong nc, do vy khng c lng cung xut khu y [c ch ra trong th (b)] ti mc gi Px0(=P0). Ti mc gi P2 cao hn nhng nh sn xut trong nc cung mt lng l Q4 n v sn phm, nhng nhng ngi tiu dng trong nc ch tiu dng c mt lng Q3. Do vy, lng cung xut khu by gi l (Q4 - Q3). Lng ny bng vi Qx2 trong th (b) ti mc gi Px2 (=P2). Tng t cch tip cn nh th, ng cung xut khu Sx c dn ra trong th (b). 2. nh hng ca thu quan nhp khu Trong chng trc, chng ta bit rng thu quan c th c tnh trn s lng hng ha nhp khu hoc tnh trn gi tr hng ha nhp khu. Vic a ra thu quan theo s lng nhp khu c ch ra trong th 9 (a) v thu quan c tnh theo gi tr hng ha c ch ra trong th 9 (b). ng cu Dm trong mi th l lng cu nhp khu ca sn phm, v ng cung m Sm l lng cung hng ha nhp khu - phn cn li ca lng cung xut khu ca th gii- i vi t nc ny. Trc khi a ra thu quan, gi c cn bng l giao im ca hai ng ny, ti mc gi Pm0 v lng cn bng trn th trng l Qm0. Khi thu quan c tnh theo s lng hng nhp c a ra (th d l 1 la trn mt n v hng nhp khu) trong th (a), lc ny ng biu din lng cung hng ha nhp khu tng ng l Sm thay v l Sm. ng cung hng ha nhp khu do vy s song song vi ng cung c. Kt qu l im cn bng E s dch chuyn n im E. Ngi tiu dng lc by gi chi vi mt gi cao hn Pm1 v mua mt lng thp hn Qm1. Nhng nh cung cp hng nhp khu nc ngoi nhn c mt gi c thp hn trn mi n v hng ha nhp khu Pm2 thay v l Pm0. X nghip nc ngoi s nhn c mt gi thp hn v thu nhp khu xut hin bi v c mt lng nh hn c mua bi x nghip nc ngoi v gi c b y xung trong t nc ln ny, ni m nc nhp khu c th lm nh hng n gi c th gii bi vic a ra thu nhp khu. Cui cng, s khc bit gia gi m ngi tiu dng phi chi (Pm1) v gi c c nhn bi nhng nh sn xut nc ngoi (Pm2) chnh bng mc thu quan trn mi n v hng ha c nhp khu. Trong th d ny, tng s thu nhp t thu nhp khu ca nh nc ca nc nhp khu wc th hin bng vng Pm2Pm1EF. Mt phn ca khong thu nhp ny c chi bi nhng ngi tiu dng trong nc, vng Pm0Pm1EG. Phn cn li thu c t nhng nh xut khu nc ngoi, vng Pm2Pm0GF. Mc thu quan phi chi ph thuc quan trng vo dc ca ng Sm. Nu nh ng cung hng ha nhp khu li hn v co gin hn th ngi tiu dng phi gnh chu thu ny nhiu hn so vi nhng nh sn xut nc ngoi. Trong trng hp nc nhp khu l mt nc nh th ng Sm s l mt ng thng nm ngang phn nh gi c th gii c a ra. ng Sm s song song v nm trn ng Sm ng mt khong bng vi lng thu quan trn mt n v hng ha nhp khu. Trong trng hp ny, ngi tiu dng l ngi gnh chu ton b mc thu quan ny, bi v gi c th gii (gi c nhn bi nhng nh xut khu) s khng thay i vi vic a ra thu nhp khu. iu cng c th c ghi nhn l vic chia mc thu quan thnh hai phn ph thuc vo dc ca ng Dm . dc ca ng ny li hn (hoc co gin hn), th nh sn xut nc ngoi pah gnh chu nhiu hn so vi ngi tiu dng trong nc nhp khu. th 9: nh hng ca thu quan tnh trn s lng v gi tr Trang 17

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Trong c hai th (a) v (b), im cn bng thng mi t do ti im E- giao im gia ng cu nhp khu (Dm) v ng cung nhng hng ha nhp khu (Sm). Vi vic a ra thu quan tnh theo s lng hng ha nhp trong th (a), th Sm dch chuyn thng ng ln mt khong bng vi mc thu trn mi n v hng ha nhp khu. Sm v th nm trn v song song vi Sm. Vic a ra thu quan tnh theo gi tr hng ha th (b) lm cho Sm dch chuyn ln dc theo trc tung n Sm. Tuy nhin, Sm khng song song vi Sm, bi v vi mi mc lng hng ha nhp khu, th gi c ca hng ha ny gia tng ln mt lng phn trm c nh. im cn bng mi l E trong c hai th. Ngi tiu dng chi tr vi mt gi c cao hn Pm1 trn mi n v thay v l Pm0, v nhng nh xut khu nc ngoi nhn mt gi c thp hn (Pm2) trn mi n v thay v Pm0. Thu nhp t thu quan thu c ca chnh ph nc nhp khu c ch ra bi hai t gic Pm2Pm1EF trong th (a) v (b). Vic a ra thu quan tnh theo gi tr hng nhp khu c ch ra trong th (b). S khc bit duy nht so vi thu quan c a ra trong th (a) l ng cung Sm khng song vi Sm. ng cung mi dch chuyn ra xa ng cung c ti nhng mc gi cao hn. Cn li tt c nhng kt qu khc u ging vi trng hp xy ra trong th (a). Trong mt t nc nh, nh hng phc li chung mang du m ca thu quan do ngi tiu dng trong th trng ca nc nhp khu gnh vc. Tuy nhin, trong mt t nc ln th nh hng ca thu quan c th c chia s mt phn bi nc xut khu thng qua mt s st gim gi c quc t. S st gim ny c ngha l gi c trong nc bao gm c thu quan trong nc nhp khu ln thp hn nh c th nu nh gi c quc t khng thay i, s mt mt trong thng d tiu dng t hn, v chi ph bo h mu mu dch thc t hn so vi mt t nc nh. thy c iu ny xy ra nh th no, chng ta phn tch th 10 di y, trong khun kh ca mt th gii c hai quc gia tham gia thng mi. th 10: nh hng ca thu quan trong mt th trng n l ca mt t nc ln

Trang 18

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Vic a ra thu quan ca t nc ln A lm gim sc mua hng ha nhp khu, dn n mt s st gim trong lng cu ca th gii cng nh gi c xut khu trong t nc B. Gi c th gii s gim xung cho n khi lng xut khu c cung ti gi c mi bng lng cu hng ha nhp khu ca t nc A ti mc gi c quc t cng vi mc thu quan, Pm1. Vic st gim trong gi c th gii c ngha l gi c t nc A khng gia tng bi mt lng thu quan hon ton. Kt qu l, lng mt mt do s lng st gim t nc A, vng a v b, thp hn so vi ci mt mt t nc nh, ni m gi c th gii khng thay i khi thu quan c a vo. Thm vo , s st gim trong gi c quc t do vic a thu quan vo c ngha l nc xut khu s phi chu chi mt phn thu quan, vng fhij trong t nc B. t nc A c th t c li ch t vic a ra thu quan nu vng fhij t nc B ln hn tng (a+b) t nc A. th 10 ch ra tnh trng m hai t nc ln tham gia thng mi vi nhau. Bi v t nc A l nh sn xut ra hng ha ang xem xt c chi ph cao hn trc khi thng mi t do xy ra, nn n c ng lc nhp khu sn phm ny. Tuy nhin, kch thch cho t nc B sn xut thm, t nc A phi a ra mt mc gi mua cao hn mc gi trong th trng ni a ca t nc B trc khi thng mi xy ra. t nc A v B s dn ra gi c cn bng quc t, Pm0. Nu Pm0 ging nh trong th 9(a) hoc 9(b), th lng hng ha nhp khu Qm0 trong th 10 bng vi Qm0 trong th 9. Nu t nc A by gi a ra thu quan trn sn phm ny th gi c ca hng ha s gia tng trn mc Pm0 bng vi lng thu quan. Khi iu ny xy ra s c mt s gia tng lng cung trong nc v mt s st gim lng cu v lng hng nhp khu trong t nc A. Khi lng nhp khu ca t nc A bt u gim xung, th t nc B s xut hin mt lng vt cung ti mc gi Pm0, v bt u h gi c trong nc xung. Gi c mi t nc B s dn n mt s gia tng lng cu trong nc, mt s gim cung v mt s st gim trong lng hng ha xut khu sn c. S st gim trong gi c xut khu ca t nc B c ngha l gi c trong nc bao gm c thu quan trong t nc A bt u st gim, kch thch vic mua hng hng nhp khu nhiu hn. Cui cng, gi c s c iu chnh ng thi trong c hai th trng cho n khi lng nhp khu mong i, Qm1 trong t nc A ti mc gi c bao gm c thu quan, Pm1 bng vi mc hng ha xut khu mong i ca t nc B ti mc gi xut khu ca n, Pm2. Gi c trong hai th trng s lun lun khc bit bng vi mc thu quan. By gi cng ta c th phn tch nhng nh hng v mt phc li ca thu quan. Khi gi c trong nc gia tng trong t nc A (t nc a ra thu quan), s c mt s mt mt trong thng d tiu dng v mt s gia tng trong thng d sn xut, cng nh mt s gia tng trong thu nhp ca chnh ph v mt s mt mt v mt hiu qu do s st gim s lng hng qu thng mi (tam gic a v b trong th 10). Lng mt mt hiu qu ny s t hn nu gi c trong nc ca t nc A gia tng bng mt lng thu quan nh xy ra trong trng hp ca mt t nc nh. Ch rng, thu nhp t thu quan by gi khng phi ch l vng ca m bao gm vng c - c chi bi nhng ngi tiu dng trong nc thng qua vic gi c trong nc cao hn - cng Trang 19

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang vi vng fhij - c chi bi nhng nh sn xut trong nc xut khu do vic nhn gi c thp hn. Thm vo , nh hng thc ca thu quan trn phc li ca t nc A ph thuc vo qui m tng i ca tam gic a+b v t gic fhij. Nu nh s mt mt (a+b) ln hn ci t c (fhij), th t nc A s b thit t thu quan v ngc li. iu ny c kh nng xy ra nhiu hn khi cung v cu trong nc co gin mnh t A (nc nhp khu), v cung v cu trong nc t co gin hn trong nc xut khu. Ging vy, mt t nc ln s t c kh nng hn dch chuyn chi ph ca thu quan i vi nc xut khu khi cung v cu trong nc tr nn t co gin hn, cng nh cung v cu trong nc xut khu tr nn co gin hn. Cui cng, nhng nh hng phc li ging vy c th c ch ra trong th 9 v lng cu nhp khu v lng cung xut khu. Vng (a+b) trong th 10 ng v mt khi nim bng vi din tch ca tam gic GEE trong th 9(a) hoc 9(b) bi v cnh y ca tam gic GEE (Qm0 -Qm1) bng vi tng cc cnh y ca tam gic (a+b) trong th 10; c ngha l s thay i trong lng hng ha nhp khu bng vi tng lng gim ca tiu dng trong nc (cnh y ca tam gic b) v s gia tng sn xut trong nc (cnh y ca tam gic a). Chiu cao ca tam gic GEE trong th 9, (Pm1-Pm0), l chiu cao ca mi tam gic a v b trong th 10. Hn th na, mt phn thu nhp thu quan c chi bi nhng ngi tiu dng trong nc ch nh (din tch ca trong th 10) bng vi din tch ca t gic Pm0Pm1EG trong th 9, trong khi mt phn thu quan c chi bi nc xut khu (vng fhij trong th 10) bng vi vng Pm2Pm0GF trong th 9. Do vy, nh hng phc li thc trong th 9 i vi t nc A l m nu nh nu nh tam gic GEE ln hn t gic Pm2Pm0GF v ngc li. 3. nh hng ca hn ngch nhp khu th 11 di y s ch ra vic a ra hn ngch nhp khu thng qua ng cung v ng cu hng ha nhp khu. ng Dm biu hin cho lng cu hng ha nhp khu nh trc y v ng cung hng ha nhp khu di iu kin thng mi t do l ng RSm. Trong im cn bng thng mi t do, lng Qm0 c nhp khu ti mc gi Pm0. Di p lc ca nhng nh sn xut hng ha cnh tranh nhp khu trong nc, by gi chnh ph quyt nh ch nhp c mt lng Qm1. nh hng ca hn ngch lc ny l mt ng thng ng c to ra (ng Qm1FSm). ng cung hng ha nhp khu do vy s l ng RFSm, l ng cung hng ha nhp khu thng thng t R n F (vi im F xut hin ti lng hn ngch Qm1) ni vi ng thng ng ch ra rng khng c hng ha nhp khu no c nhp vo sau lng Qm1. V tr cn bng th trng vi hn ngch a ra by gi l im E ti mc gi cn bng Pm1. Do vy, ging vi thu quan nhp khu, gi c hng ha trong nc s tng ln v lng cung s gim xung so vi lng ti im cn bng di tnh trng thng mi t do. Ngi tiu dng trong nc phi chi mt gi c cao hn so vi trong tnh trng thng mi t do - s gia tng trong gi c c biu hin bi khong cch (Pm1 - Pm0) - v nh cung cp nc ngoi s nhn ly mt gi c thp hn so vi trong tnh trng thng mi t do bng vi khong cch (Pm0 Pm2). th 11: nh hng ca hn ngch nhp khu

Trang 20

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang V tr cn bng thng mi t do ti im E, l giao im ca ng Dm v RSm. Nu mt hn ngch nhp khu l Qm1, th ng cung nhp khu s l ng RFSm v lng hng ha nhp khu s gim xung thp hn lng Qm0. Gi c i vi nhng ngi tiu dng trong nc nhp khu s tng ln t Pm0 n Pm1 bi s khan him gi to, trong khi gi c th trng th gii gim xung ti mc Pm2, vng Pm1Pm2FE biu hin li ch t hn ngch. u chng ny chng ta ch ra rng, mt s khc bit quan trng gia thu quan v hn ngch nhp khu l hn ngch nhp khu khng nht thit c bt k thu nhp no dn cho chnh ph. Bi v c s khc bit v gi c gia ci m ngi tiu dng phi chi v ci m nh sn xut nhn c trn mi n v hng ha nhp vo, nn t gic Pm2Pm1EF (thu nhp t hn ngch) c th l ca mt ai . Bi v chnh ph phi kim sot lng hng ha nhp khu nn chnh ph s pht hnh giy php nhp khu cho doanh nghip. Chnh ph c th c c thu nhp t vic bn giy php ny. Nu chnh ph quyt nh khng thc hin vic bn giy php ny th nhng tc nhn khc s l ngi hng li. Nu nh nhng giy php nhp khu ny c phn phi da trn c s tng cng vic qun l hng nhp khu hoc da trn th phn ca doanh nghip trn th trng, th nhng doanh nghip s l ngi nhn ly thu nhp thm vo t hn ngch. Cng c th nhng nhn vin ca chnh ph l ngi hng li t vic hi l. Nhng nh kinh t ph phn chnh sch ny khng c tc dng lm tng hiu qu ca vic phn phi ngun lc. Thm vo , vic phn phi hn ngch da trn th phn s lm phn bit i x cng bng vi nhng doanh nghip mi. Mt kh nng khc l, nu nh nhng doanh nghip xut khu nc ngoi tng i t v c kh nng gia tng n lc ca h trc chnh sch hn ngch ny th chng c kh nng s dng quyn lc c quyn ca h to ra gi Pm1 khi h bn hng thay v l gi Pm2. Trong trng hp ny, lc ny ton b ngun li s thuc v nhng ngi cung cp nc ngoi ny. Nh vy nh hng phc li ca hn ngch nhp khu l g? Trong th 11 (v trong th 10), tam gic GEE l tng s mt mt hiu qu do lng hng trao i gim lin quan n vic tiu dng trong nc gim v vic gia tng tnh khng hiu qu ca sn xut trong nc. Tuy nhin, nu chnh ph thu c thu nhp hn ngch bi vng Pm2Pm1EF thng qua vic bn giy php nhp khu, hoc nu nh nhng doanh nghip nhp khu trong nc t c khon thu nhp khi chnh ph khng bn giy php, lc vng Pm2Pm0GF s l phn thu nhp c chuyn i cho nc nhp khu t nhng nh xut khu nc ngoi. Nu vng ny ln hn (nh hn) GEE, th nc nhp khu s t c (b thit) t hn ngch nhp khu. (Nh rng, chng ta gi nh rng nhng nc thnh vin tham gia thng mi khng c tr a.) Nhng nu nh ton b vng thu nhp hn ngch, Pm2Pm1EF thuc v nhng nh cung cp nc ngoi, nhng ngi gia tng gi c hng ha, th nc xut khu s l nc hng ton b ngun li. nh hng phc li thc ca hn ngch nhp khu lc s tr nn km hiu qu hn thu quan cho nc nhp khu. nh hng phc li thc ca thu quan bng vng Pm2Pm0GF tr cho vng GEE. Ngc li, nh hng phc li thc ca hn ngch nu nh nc ngoi t c thu nhp hn ngch s l tng ca hai vng trn. 4. nh hng ca hn ch xut khu song phng Hn ch xut khu song phng (VER) c ch ra ging nh hn ngch nhp khu trong th 11 khi th khng ch ra ngun gc ca s hn ch. nh hng ca gi c trong nc v lng nhp khu l nh nhau. Tuy nhin, s khc bit quan trng l vng th hin thu nhp hn ngch by gi chc chn thuc v nh cung cp nc ngoi. Vi lng hng nhp khu hn ch v vi s kim sot ca nc xut khu, th t nc c th tng gi c n mc Pm1. nh hng phc li cho nc ch nh t VER do vy l khong b thit bng vi khong b thit ca hn ngch nhp khu khi nh xut khu nc ngoi nm gi thu nhp hn ngch. Trong tt c nhng tnh trng khc, s mt mt cho nc nhp khu t VER u ln hn so vi s mt mt t hn ngch nhp khu. 5. nh hng ca thu xut khu Thu xut khu c th c phn tch theo kiu tng ng vi thu nhp khu. Thu ny c th c tnh da trn s lng hoc gi tr hng ha nhp, nhng nguyn tc c bn l nh nhau. th 12 ch ra nh hng ca vic a ra thu xut khu da trn gi tr hng ha. ng cung hng ha xut khu Sx c dc i ln v ng cu hng ha xut khu, cx, c dc i xung tng ng vi ng cu hng ha nhp khu ca i tc thng mi. Trc khi a ra loi thu ny th im cn bng th trng ti im E vi mc gi l Px0 v lng Qx0. Khi thu ny c p dng, th ng cung hng ha xut khu s dch chuyn ra xa Sx ti nhng mc gi cao hn. Vi loi thu ny, th gi c xut khu trn th trng th gii s l Px1 v lng c bn l Qx1 ti im cn bng mi E. t nc ln c kh nng nn gi c th gii ti mt mc no bi Trang 21

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang lng cung gim. Tuy nhin, gi c m nhng nh sn xut trong nc nhn c sau khi ng thu s gim xung ti Px2 bi v vi lng hng ha t hn c bn ra nc ngoi v c nhiu hng ha hn c bn trong nc s lm cho gi c trong nc gim xung. Chnh ph s c c khong thu nhp t thu l vng Px2Px1EF. Mt phn ca thu nhp ny ng v mt kinh t c chi bi nhng ngi mua nc ngoi (Px0Px1EG), v phn cn li c chi bi nhng nh sn xut trong nc (Px2Px0GF) mc d nhn c thu nhp thp hn. Thu xut khu lm tn thng n nhng nh sn xut trong nc, nhng nhng ngi tiu dng trong nc th c li do gi c trong nc gim. iu ny tri ngc vi thu quan nhp khu - nhng nh sn xut c li hn v nhng ngi tiu dng trong nc b thit do gi c trong nc tng. Mc m ti thu xut khu c chi bi nhng ngi mua nc ngoi lin quan n nhng nh sn xut trong nc ph thuc vo dc ca ng cung v ng cu. th 12: nh hng ca thu xut khu

V tr cn bng thng mi t do ti im E, giao im ca ng cung xut khu (Sx) v ng cu hng ha xut khu (Dx). Vi thu xut khu tnh theo gi tr hng ha, ng Sx s dch chuyn thng ng n ng Sx. ng Sx dch chuyn ra xa ng Sx ti nhng mc gi v nhng lng hng xut khu cao hn, bi v ti mi mc hng ha xut khu th gi c trn ng Sx tng ln mt phn trm no . Khi thu ny c p dng, th nhng ngi mua nc ngoi phi chi vi gi cao hn, Px1 trn mi n v xut khu so vi ti mc gi Px0 trong iu kin thng mi t do (Px0), v nhng nh cung cp hng xut khu trong nc nhn c mc gi thp hn (Px2) trn mi n v thay v l Px0. Lng xut khu gim xung t Qx0 n Qx1. Thu nhp thu xut khu l vng Px1Px2FE. Bi v xut khu c xem l tt cho t nc do n lm ci tincccc cn cn thng mi, cung cp thm vic lm, v.v...nhng ti sao t nc ny li a ra thu xut khu? Chng ta c th ch ra mt cch tm tt mt vi l do, ch l thu xut khu c p dng ph bin trong nhng quc gia ang pht trin. Mt l do rt quan trng cho vic s dng thu xut khu bi nhng nc ang pht trin l nhm to ra thu nhp cho chnh ph, do rt kh khn to ra thu nhp chnh ph thng qua thu thu nhp hay thu ti sn. Mt l do khc cho vic a ra thu xut khu l chng li p lc lm pht trong nc. (Tuy nhin bn thn ca thu xut khu khng th l cng c hu hiu chng lm php, ngoi tr n c ng dng chung cho nn kinh t v m.) Hn th na, thu xut khu c th c s dng ti phn phi thu nhp trong nc. Nu nh hng ha c xut khu l hng ha nng nghip c canh tc bi nhng ch t ln v giu c v c tiu dng bi nhng c dn thnh ph c thu nhp thp, lc vic gim gi c trong nc bng thu xut khu c th lm thay i s phn phi thu nhp hng ti s cng bng ln hn. Mt l do rt quan trng cho vic s dng thu xut khu l, i vi mt t nc ln th t s thng mi c th c ci tin. Trong th 12, gi c xut khu gia tng t Px0 n Px1. Nu gi c nhp khu khng thay i, lc t s thng mi (Pxut khu/Pnhp khu) s gia tng bi nh hng ca thu xut khu. Do vic ci thin t s thng mi nn nh hng phc li cho t nc c th l dng. Trong th 12, tam gic FGE l s mt mt hiu qu do gim lng hng ha trao i i cng vi thu xut khu. ng v mt khi nim, n tng ng vi nhng tam gic CJH v GEF trong th 5, mc d th 5 biu hin cho mt t nc nh. N tng ng bi v cnh y ca hai tam gic trong th 5 l s st gim trong hng ha xut khu bng vi lng (Qx0 - Qx1) trong th 12, v s st gim gi c l nh c, gi trc thu tr cho gi sau thu (gi trong Trang 22

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang nc) bng vi khong (Px0 - Px2), t gic Px0Px1EG l phn n b t thu xut khu cho s mt mt hiu qu do gim lng hng ha trao i, y l khong chuyn giao phc li ca chnh ph c c t vic thu ca ngi mua nc ngoi. t nc ln s t c (b thit) t thu xut khu nu nh vng Px0Px1EG ln hn (nh hn) vng FGE. 6. nh hng ca tr cp xut khu Tr cp xut khu l mt thu xut khu m, phn tch hai cng c ny ging nhau v mt phng php. Trong th 13, im cn bng trong th trng xut khu ban u ti im E, vi gi c l Px0 v lng c xut khu l Qx0. Khi chnh ph ca nc ch nh a ra tr cp xut khu, th ng Sx s dch chuyn thng ng theo hng i xung (tng trong cung) n Sx, ng ny song song vi Sx. Gi c mi m ti ngi xut khu c th bn sn phm l Px2, v im cn bng mi l ti im E ng vi lng Qx1. Bi v by gi c mt ng lc tng i ln hn cho nh sn xut hng ha xut khu, nn lng hng ha c bn th trng trong nc gim xung s lm cho gi c trong nc tng ln n Px1. (Vi gi Px1 th trng trong nc, doanh nghip s nhn cng mt s tin trn mi n v c bn trn mi th trng, bi v gi c trong nc Px1 bng vi gi c xut khu Px2 cng vi khong tr cp trn mi n v hng ha xut khu.) Do vy, ngi tiu dng trong nc b tn hi khi nh sn xut trong nc nhn c khong tr cp ny. Mt thit thi khc cho ngi tiu dng trong nc l vic tr cp xut khu (khng ging vi thu xut khu hoc thu quan nhp khu) s khng mang li thu nhp cho chnh ph, m ngc li chnh ph l ngi phi chi tiu cho vic ny. Lng tr cp c i hi cho lng xut khu Qx1 l vng Px2Px1FE, y l lng tr cp trn mi n v hng ha c xut khu [khong cch EF = khong cch (Px1-Px2)] nhn cho s n v hng ha xut khu (OQx1). b p cho khong chi tiu ny, chnh ph c th phi nh thu ln ngi dn bng vi khong chi tiu ny, hoc chnh ph s phi gia tng mc li sut v.v... Cui cng, cp n phc li trong mt t nc ln i vi tr cp xut khu, tam gic EFG biu hin cho s mt mt hiu qu do gim lng hng ha trao i. ng v mt khi nim, din tch ny bng vi din tch ECJ v HFG trong th 6, mc d th biu hin cho mt t nc nh. Trong th , tng cnh y ca hai tam gicla lng hng ha xut khu c gia tng do tr cp xut khu, bng vi khong EG hoc (Qx1Qx0) trong th 13. Ging vy, chiu cao ca nhng tam gic ECJ v HFG trong th 6 ch ra s khc bit ca gi c th trng trong nc c tr cp xut khu v gi c th trng trong nc di iu kin thng mi t do, bng vi khong FG hoc (Px1-Px0) trong th 13, t nc cng phi chu s mt mt bng vi vng Px2Px0GE, l lng gim gi c cho ngi mua nc ngoi (bi c tr cp xut khu) nhn cho lng hng ha xut khu. Do vy, tr cp xut khu gy ra mt s mt mt thm trong trng hp nc ln i vi khong mt mt hiu qu do gim lng hng ha trao i, trong khi trong tt c cc cng c c s dng trc y i vi nc ln u c mt khong b p phc li cho s mt mt ny. th 13: nh hng ca tr cp xut khu

Trang 23

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang V tr cn bng thng mi t do ti im E, vi mt tr cp xut khu, th ng cung hng ha xut khu s dch chuyn song song n Sx bi mt khong bng vi lng tr cp trn mi n v hng ha xut khu. Bi v nh sn xut by gi c th bn hng ha vi gi c thp hn, Px2, trn th trng th gii. Lng hng ha c xut khu tng ln t Qx0 n Qx1. Gi c hng ha trong nc gim xung t Px0 n Px1 bi lng cung trong nc gim. Vng Px1Px2EF l khong chi tiu ca nh nc cho cng c ny.

Trang 24

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

CHNG 3: NHNG TRANH LUN C IN V VIC BO H MU DCH

Trong chng ny, chng ta s tho lun mt vi tranh lun v vic bo h mu dch trong nhiu thp k qua v vn cn tip tc nh hng n nhng nh hoch nh chnh sch. Nhng tranh lun ny c th c phn bit bi tn gi khc nhau, l Ch ngha bo dc mi, hoc chnh sch thng mi chin lc. Trc tin chng ta s trnh by l do ti sao bo h mu dch nn c t ra, k chng ta s nh gi gi tr ca n. Bc th nht, chng ta s t ra cu hi l mt cng c chnh sch no c th lm cho mt vic lm no c tt hn khng t vic to ra mc tiu ca chnh sch thng mi hn ch. Vn c t ra y l: vi mc tiu a ra th ngun li v chi ph ca chnh sch c a ra s nh th no so vi chnh sch la chn khc. Sau cng, lun lun nn ngh l mc tiu ca mt chnh sch l tiu ch quan trng. Mt s tranh lun c th c ngh t mc tiu chung ca quc gia, c ngha l quc gia s k vng vo nhng ngun li t c t mt chnh sch no . Nhng tranh lun khc c th c a ra t mc tiu ca mt ngnh n l no , c ngha l ngun li c mang li t mt chnh sch no ch em li li ch cho mt ngnh no thi, khng quan tm n phc li chung ca quc gia. I/ TRANH LUN V BO H MU DCH CA NGNH CNG NGHIP NON TR Ni chung nhng nh kinh t ng rng tranh lun cho vic bo h mu dch c gi tr t quan im to ra phc li cho ton th gii. Tranh lun ca ngnh cng nghip non tr da trn s tn ti ca kinh t qui m trong mt ngnh hoc mt x nghip. Gi s rng, s tng trng ca mt ngnh mi trong mt quc gia b cn tr bi nhng hng ha nhp khu c chi ph thp. Sn xut ngnh ny nc ngoi c th gp phi ri ro v ngnh sn xut ny trong nc ch nh s c c mt s khi xng tr. Nu bo h mu dch c th tm thi c a ra cho ngnh ny trong nc ch nh, th tranh lun c th a ra l nhng x nghip trong ngnh ny s c kh nng nhn ra c kinh t qui m hiu qu. Nhng kinh t qui m trong nc ny s xut hin bi v nhng x nghip by gi s sn xut mt lng ln sn phm, c ngha l nhng nh sn xut trong nc ch nh s dch chuyn theo hng i xung trn ng chi ph bnh qun trong di hn. Cui cng, chi ph trn mi n v s gim xung n mc l ngnh sn xut trong nc tr thnh nh xut khu. Ti thi im ny, vic bo h c th c tho g bi v n khng cn cn thit na. (Mt c im khc l ngnh sn xut ny cng c th to ra kinh t ngoi bin bi v th d vic m rng sn xut ca n s dn n vic hun luyn cho lao ng t c nng sut cao hn. iu ny s c li cho c nc ch nh v th gii. Ngnh ny ca nc ch nh c mt li th so snh trong di hn, nhng khng th nhn ra trong ngn hn nu vic bo h tm thi c a ra. Nhng ngi tiu dng ca nc ch nh s c yu cu ti tr cho vic m rng ngnh trong di hn, nhng h s c tr li nhiu hn khi kinh t qui m c nhn ra. Trong thc t, tranh lun ca ngnh cng nghip non tr c a ra thng hn cc nc ang pht trin. Nhng nc ang pht trin thng xut s tranh lun trong ng cnh ca mt chng trnh thay th nhp khu.Tranh lun ca ngnh cng nghip non tr l mt bin dng ca kiu tranh lun c in, nhng n c nh gi ging nhau. Mc du nhng nh kinh t ni chung ng rng nhng tranh lun ny c ngha v mt l thuyt, nhng khng phi ngnh non tr no cng nn c bo v. Kha khn y l vic nhn ra ngnh no s c kh nng tr to ra nhng sn phm c chi ph thp. Nu nh ngnh c bo h khng c kh nng trn, th nc ch nh cng nh th gii c th s phi gnh nng hn v lm cho vic s dng ngun lc tr nn km hiu qu hn. Bn cnh vic xc nh ng ngnh non tr cn c bo h, nhng nh kinh t cng nn t hi l hnh thc thu quan hay hnh thc khc c phi l chnh sch c lin quan hay khng, thm ch ngnh ny c xc nh l ngnh non tr thc s. Th d nh trng hp c th xy ra l mt tr cp cho ngnh c bo h bi chnh ph ca nc ch nh l u tin vic s dng thu quan. Trong khi , mt tr cp s c mt chi ph phc li thp hn so vi mt thu quan. Vic tr cp cng s c nh gi li mi nm khi chnh ph ra lnh chi tiu, do vy ngun li v chi ph s c phn tch thng xuyn hn so vi vic a ra mt chnh sch thu quan. Tuy nhin, c bn hn l nhng nh kinh t s t ra vn l ti sao mt ngnh cng nghip trong mt quc gia li khng c kh nng t ch hot ng c v ti sao n li cn s bo h ca chnh ph. Nu nh Trang 25

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang kinh t qui m trong nc c th c nhn ra t vic m rng sn xut, th nhng nh sn xut trong nn kinh t th trng s bit c iu ny v t h s thc hin vic m rng. H c th vay tin t cc t chc ti chnh, u t vic m rng c xng v s s dng li nhun t c tr mn tin vay. Nu qu trnh ny khng th thc hin c bi chnh ngnh, th th trng vn c th l ang hot ng khng c hiu qu trong vic gii ngn. Do vy, mc tiu thch hp ca mt chnh sch cn xem xt n vic ci thin hot ng ca nhng th trng vn, c l thng qua cc lut nh hoc s bo m ca chnh ph i vi nhng mn vay. Cc t chc cho vay thng thch a ra nhng khon cho vay ngn hn hn l di hn trong nhng nc ang pht trin, bi nguyn nhn quan trng l kh nng thanh ton ca cc nc ang pht trin i vi cc khon vay di hn. II. TRANH LUN V T S THNG MI TRONG BO H MU DCH Tranh lun v t s thng mi trong bo h mu dch cho rng phc li ca quc gia c th c to ra thng qua mt cng c chnh sch thng mi hn ch. Tranh lun ny tha nhn rng, phc li ca th gii s st gim khi bo h mu dch xy ra, bi v nhng ngun li t c ca nc bo h s ln hn nhng mt mt phc li cc nc khc. Ni cch khc, chnh sch bo h mu dch l chnh sch lm ngho hng xm Tranh lun ny cho rng, chnh sch thng mi hn ch c th lm gia tng t s Phng xut khu / Phng nhp kh (PX/PM) do vy lm gia tng phc li ca quc gia bo h. ng v mt kinh t, vic s dng mt thu quan ca nc ch nh s lm gim nhu cu hng nc ngoi trn th trng th gii. Cui cng, gi c th gii ca hng nhp khu s gim xung v PX/PM s gia tng. Vic s dng thu quan c tim nng lm gia tng phc li quc gia, mc d phc li cc nc ngoi s gim xung khi t s thng mi hng ha ca nc ngoi gim xung. Chng ta nhn mnh ch c nc ln mi c th s dng tranh lun v TOT vi bt k s thnh cng no bi v t nc a ra thu quan cng c th lm nh hng n TOT ca n. Trong khi i vi nc nh th khng c kh nng ny. Tranh lun v t s thng mi c th c gii thch bi th ng tuyn cung. Trong th 1, OC1 biu hin cho ng tuyn cung ca nc ch nh (t nc I), trong khi OCII l ng tuyn cung ca t nc i tc (t nc II). Trong thng mi t do, t s thng mi l TOT1. Nu t nc I a ra thu quan th ng tuyn cung ca n dch chuyn ti OC1 to ra im cn bng mi mi E. Trong khi nhng hng ha xut khu ca t nc I gim xung t Ox1 ti Ox2 v hng ha nhp khu s dch chuyn t Oy1 ti Oy2. T s thng mi ci thin t TOT1 ti TOT2. Do vy c tim nng lm gia tng phc li cho t nc I bi v n nhp hng ha nhp khu nhiu hn trn mi n v hng ha xut khu (hay l n t b t hng ha xut khu hn trn mt n v hng ha nhp khu). ng trn quan im phc li th iu ny c ngha l t nc I c tim nng tt hn. th 1: Thu quan lm ci thin t s thng mi

im cn bng thng mi t do ban u ti im E, giao im ca ng tuyn cung OCI ca t nc I v ng tuyn cung OCII ca t nc II. Vic a ra thu quan ca t nc I lm dch chuyn ng Trang 26

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang tuyn cung t OCI n OCI, by gi th t nc I s t sn lng thng mi hn ti t s thng mi trc , TOT1. Thu quan ny s dn n im cn bng mi E. Hng xut khu X ca t nc I gim xung t Ox1 n Ox2 v lng hng ha Y nhp khu gim xung t Oy1 n Oy2. Tuy nhin, t s thng mi ca t nc I c ci thin t TOT1 n TOT2 v mi n v hng ha xut khu ca t nc I by gi s kim ch mt lng hng ha nhp khu ln hn. Tuy nhin, bn lun v t s thng mi vn cha y . iu cha c xt n trong ngha phc li l lng hng ha nhp khu gim xung do thu quan c t ra. Lng hng nhp khu gim ny vi nhng ci khc khng i s lm gim mc phc li ca t nc I do h khng th tiu dng c nhng hnh ha nhp khu vi gi thp na. Tm li, t nc I t c ngun li do tiu dng hng ha nhp khu vi gi c th gii thp hn, nhng b mt mt do mt i mt lng hng ha nhp khu nh hn.. Vic xem xt thm vo ca lng hng ha mt i ny trong phn tch thng qua khi nim t l thu quan ti u. T l thu quan ti u l t l lm ti a ha phc li ca quc gia. ng v mt khi nim, ti t l ny chnh lch mang s dng gia ngun li t c t gi c tt hn v s mt mt t lng nhp khu gim xung t ti a. Nu t l thu quan cao hn t l ti u ny th mc phc li t c thp hn mc ti a, bi v ngun li t c thm vo t t s thng mi tt hn cao hn s mt mt thm vo do lng nhp khu gim xung. Ging vy, ti t l thu quan thp hn t l ti u th ngun li t c t t s thng mi c ci thin cao hn s mt mt thm vo do gim lng hng nhp khu. Ci g c tnh ha t l thu quan ti u ca mt quc gia? Trc ht, t l thu quan ti u i vi t nc I dnh lu n giao im ca ng tuyn cung ca t nc I vi ng tuyn cung ca t nc II nm trong phn co gin ca ng tuyn cung ca t nc II. Nu ng tuyn cung ca t nc I vi t l thu quan giao vi phn khng co gin nm trong phn khng co gin ca ng tuyn cung ca nc i tc, th t l thu quan c th khng ti u i vi t nc I bi v thm ch vi mt thu quan cao hn s ci tin t s thng mi ca t nc I v lm gia tng lng hng nhp khu ca t nc I. (Ch l phn khng co gin ca ng tuyn cung ca t nc II c dc i xung) Nu ng tuyn cung ca t nc I vi mt mc thu quan giao vi phn nm trong vng co gin n v ca ng tuyn cung ca t nc II th t l thu quan cng c th l khng ti u bi v thm ch vi mt mc thu quan cao hn s lm ci tin t s thng mi ca t nc I v vn to ra cng mt lng hng ha nhp khu ca t nc I. (Ch rng, phn co gin n v ca ng tuyn cung ca quc gia II l ng thng nm ngang). Cng thc n gin biu hin mi quan h gia t l thu quan ti u v co gin ca ng tuyn cung ca t nc i tc nh sau:

Trong , tI* l t l thu quan ti u v eII l co gin cu nhp khu (c nh ngha nh l con s dng, c ngha l qun i du m) trn ng tuyn cung ca t nc II. R rng, t l thu quan ti u c quan h nghch o vi co gin cu ca nc i tc. Nu co gin ny c gi tr l 3, lc t l thu quan ti u s l [1/(3-1) =1/2=50%]. Nhng nu co gin ny bng 5 th lc t l thu quan ti u s bng 25%. Mi quan h nghch o phn nh thc t l mt s dch chuyn ca ca ng tuyn cung ca nc ch nh do thu quan mang li s c nh hng nh n t s thng mi nu nh nhng ngi nc ngoi c nhu cu rt co gin i vi hng ha ca chng ta. Nu chng ta c gng nhp khu t hn hng ha ca nc i tc bi vic bi vic a ra thu quan trong nc, th nc i tc s phn ng li bng cch trao i hng xut khu ca n vi nhng hng ha xut khu ca mt s nc khc (hoc vi nhng hng ha c sn xut trong nc ca n) hn l tham gia thng mi vi chng ta. Dung lng thng mi do vy s gim xung mt cch ng k vi mt s thay i nh trong gi c.. Cng ch rng, nu nh eII =1 hoc eII<1, cng thc trn tr nn khng c ngha v mt kinh t. Nhng iu ny khng th tn ti v t l ti u khng th xy ra vi eII =1 hoc eII<1. Tho lun v t s thng mi c gi tr nh th no? Cc nh kinh t ng rng s tranh lun mt cch l gic s dn n kt lun l vic a ra thu quan s lm tng phc li ca nc a ra thu quan. Nu mc tiu ca quc gia ch l lm ci tin t s thng mi ca n th khng c mt cng c chnh sch trong nc no, nh Trang 27

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang chnh sch tr cp cho ngnh cnh tranh nhp khu, tt hn so vi thu quan. Tuy nhin, tho lun v t s thng mi l mt tranh lun lm ngho i hng xm bi v phc li ca nc tham gia thng mi s gim xung. Bi v nc tham gia thng mi s b thit bi thu quan, nn n c th tr a bng cch a ra thu quan ca n. Trong trng hp , phc li t c ca c hai quc gia u gim xung so vi tnh trng thng mi t do. Nu s tr a xy ra lin tc th thng mi s co li v c hai quc gia u khng c c mt t s thng mi tt hn. III. THU QUAN LM GIM THT NGHIP CHUNG Tho lun v vn thu quan lm gim tht nghip chung c th hin nh sau. Gi nh rng mt t nc c tht nghip, vic a ra thu quan s dn n mt s dch chuyn trong nhu cu bi nhng ngi tiu dng trong nc t vic tiu dng hng ha nc ngoi n tiu dng hng ha trong nc. Vi s gia tng ny trong nhu cu, nhng ngnh sn xut trong nc s m rng qui m, do s thu thm nhiu lao ng, lm gim lng tht nghip trong nc xung. n lt n, nhng lao ng mi c thu mn ny gia ng thm thu nhp v to ra nhu cu nhiu hn vi nhiu hng ha khc nhau khin cho nhiu ngnh sn xut khc trong nc cng s ng thi gia tng. Trong vic nh gi tho lun ny, nhng nh kinh t a ra mt s quan im tranh lun cho rng c rt t vic lm mi c to ra do thu quan. Nc ch nh c th s nh mt i nhng vic lm trong nhng ngnh xut khu trc y n mc hiu qu thc ca vic to thm vic lm mi mang s m. S mt mt vic lm trong nhng ngnh xut khu trong nc c th xut hin vi mt s l do sau: 1. Vic lm c m rng trong nhng ngnh thay th nhp khu trong nc ch nh - vic to ra vic lm thng qua nhng hiu qu theo cp s nhn - s xy ra trong cch thc lm ngho hng xm bi v nhng vic lm ny b mt i trong nc i tc. Khi nc ch nh gim lng nhp khu ca n bi thu quan th s c mt s mt mt tng ng ca nhng hng ha xut khu v vic lm ca nhng nc i tc. hn ch s mt mt vic lm ny, nhng t nc c th a ra nhng thu quan tr a lm gim vic lm trong ngnh xut khu i vi nc ch nh. 2. Thm ch khi khng c s tr a no xy ra th nhng hng ha xut khu ca nc ch nh c th gim xung bi v vic gim xung ca nhng hng ha xut khu trong nhng nc i tc s lm gim thu nhp quc dn. iu ny dn n mt s ct gim chi tiu trong vic tiu th hng ha xut khu ca nc ch nh v lm gim vic lm trong nhng ngnh xut khu ca nc ch nh. 3. Nu nc ch nh c mt t gi hi oi t do thay i, lc ng tin nc ngoi s gim gi tr khi nc ch nh a ra thu quan v mua t hn hng ha nc ngoi. Vic mua t hn nhng hng ha nc ngoi ch ra c mt s gia gim trong nhu cu i vi ngoi t. Vic ng tin nc ngoi b gim gi tng ng vi s tng gi ng tin trong nc s lm gim lng hng ha xut khu trong nc (bi v n phi b ra nhiu ngoi t hn mua hng ha trong nc) v s lm tng hng ha nhp khu trong nc ch nh (nhng hng ha ny by gi tng i r hn i vi nhng ngi tiu dng trong nc). nh hng thc ca vic gi tr ng tin trong nc gia tng l s lm gim vic lm trong nhng ngnh xut khu v nhng ngnh thay th nhp khu trong nc. Chng ta c th dn ra nhng nh hng khc i vi vic a ra thu quan. Nhng nh kinh t cho l khng chc chn l thu quan c th lm gim tht nghip v h nhn mnh rng, nu mc tiu l nhm gia tng vic lm, th ti sao s dng thu quan trong khi nhng chnh sch khc c th hon thnh mc tiu ny trc tip hn v chc chn hn? Nhng chnh sch khc- nhng cng c v m v tin t v ti chnh -c th c s dng rng ri gia tng vic lm. Vic lm trong nhng nc i tc cng c th gia tng khi nc ch nh s dng thu nhp gia tng ca n mua nhiu hng ha nhp khu hn v m rng sn xut sang mt s quc gia khc. Do vy, phc li ca ton cu c th gia tng thay v gim xung nh khi p dng thu quan. Nu vn tht nghip chung tn ti, lc nhng chnh sch hp l c s dng phi mang tnh cht c th cho vic gii quyt vn c nu ra. IV. THU QUAN LM GIA TNG VIC LM TRONG MT NGNH Thu quan lm gia tng vic lm trong mt ngnh da trn quan im vi m ca vn vic lm. Tranh lun c a ra y l, nu vic bo h mu dch c ban cho mt ngnh no , th nhu cu s dch chuyn t vic s dng hng nhp khu n vic s dng hng trong nc bi v gi c ca hng ha nhp khu s gia tng tng i vi gi c ca hng ha ni a. S dch chuyn ny s y gi c ca hng ni a ln lm cho nhng nh sn xut trong nc gia tng lng cung ln. S gia tng sn xut ny s dn n vic thu mn Trang 28

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang thm lao ng trong nc, do vy lm gia tng vic lm trong ngnh ny. Tuy nhin, nhng vic lm mi trong nhng ngnh c bo h c th b b tr do ph tn cao cho vic lm trong nhng ngnh khc. Do vy, vic thm vo vic lm trong t nc c th khng xy ra, nhng y khng phi l mc tiu ca thu quan. Thay vo , mc tiu y ch l lm tng vic lm trong mt ngnh c th no thi v chnh sch ny c mc tiu ca n trong tho lun ny. Nhng nh kinh t khng bn ci l thu quan c th lm gia tng vic lm trong mt ngnh no . Tuy nhin, vn c t ra cho h l liu chnh sch thu quan c phi l phng php tt nht lm tng vic lm hay khng. Nu mc tiu lm tng vic lm trong mt ngnh no c chp nhn - thm ch vic lm b gim xung trong nhng ngnh khc- lc vic tr cp sn xut hoc vic lm li l cch tt nht t mc tiu ny. Do vy, trong khi tranh lun ny v vic bo h c th l c gi tr v mt l thuyt t quan im ca n, nhng n khng c ngha l vic bo h bng thu quan nn c p dng. Mt cng c c th la chn khc l tr cp ca chnh ph cho ngnh c th s tn km nht ng v mt phc li. Tnh hung 1 cho ta thy iu ny. V. THU QUAN S B P LI VIC BN PH GI CA NC NGOI Tranh lun ny thng c gi l tranh lun chng bn ph gi i vi thu quan c s dng rng ri M trong nhng nm gn y. Trc ht cn thit nh ngha t bn ph gi. i vi nh kinh t, bn ph gi xy ra khi mt x nghip bn hng ha ca n ti mt gi thp hn gi trong th trng xut khu. nh ngha ny khng ni g v bn hng ha di chi ph- ngha ca vic bn ph gi. y, nhng nh kinh t n gin ch mun ni ti hnh thc phn bit gi c. Nh chng ta cn nh, s phn bit xy ra khi mt x nghip bn cng mt sn phm trong nhng th trng khc nhau ti nhng gi c khc nhau. Tranh lun v vic bo h y l vic bn ph gi bi nhng x nghip nc ngoi i vi nc ch nh l mt hnh vi khng cng bng v to ra mi e da cho nhng nh sn xut trong nc bi gi c hng nhp khu thp; do vy mt thu quan c th b p li vic bn ph gi ca nhng x nghip nc ngoi. Mt nh ngha khc v bn ph gi l mt tnh trng m x nghip nc ngoi bn hng ha di chi ph v chng li hnh vi ny, nc ch nh a ra mt loi thu chng li vic bn ph gi. Chng ta c th nh gi gi tr ca tranh lun ny cho vic bo h nh th no? Trong bt k nh gi no, nhng nh kinh t thng phn bit 3 loi bn ph gi. Trong vic bn ph gi dai dng, th hng ha lin tc c bn vi mt gi thp hn so vi gi c trong nc trong nc nhp khu. Tnh trng ny l tnh trng m trong hng ha n gin l hng nhp khu khc c bn di nhng iu kin ti a ha li nhun. Bt k hng ro thng mi no cng s dn n mt gi c cao hn i vi ngi tiu dng trong nc nhp khu v nh hng ca phc li ca chng c tho lun trong chng trc. (hnh vi ny khng th ko di trong di hn theo nh ngha bn hng ha nm di chi ph bi v nhng l l ca nh sn xut, ngoi tr chnh ph cho mt tr cp.) Tuy nhin, vic bn ph gi khng th ko di m c nhng gin on ca n. Bn ph gi gin on c th c 2 loi: bn ph gi thng xuyn v bn ph gi khng thng xuyn. Trong bn ph gi thng xuyn, mt x nghip nc ngoi s bn ti gi c thp cho n khi nhng nh sn xut trong nc b loi ra khi th trng; lc gi c s gia tng bi s c quyn xut hin. Nhng nh sn xut trong nc lc c th c li ko tr li th trng cho n khi gi c gim xung tr li. C mt tranh lun c gi tr cho vic bo h vi vic bn ph gi thng xuyn do vic di chuyn ngun lc lng ph. Khi nhng nhn t sn xut di chuyn vo v ra mt ngnh bi nh hng ca gi c nhp khu th chi ph v v s lng ph dn cho x hi. Vic bn ph gi khng thng xuyn s xut hin khi nh sn xut nc ngoi (hoc chnh ph) vi mt thng d sn phm tm thi xut khu s ny ti bt c gi no m n cn. Vic bn ph gi theo kiu ny c th c nhng nh hng xu tm thi n vic cnh tranh vi nhng nh cung cp trong nc ch nh bi vic lm gia tng ri ro trong hot ng ca ngnh. Nhng ri ro ny cng nh s mt mt phc li t vic di chuyn ngun lc tm thi c th c trnh khi bi vic a ra chnh sch bo h, mc d nhng nh hng phc li khc c th c a vo trong phn tch khi xem xt nhng hn ch thng mi. Tuy nhin, vic bn ph gi thng xuyn dng nh khng bin h c vic bo h trong ngn hn. Trong thc t, vn kh khn xc nh l loi ph gi no c nu ang xy ra. Khng c mt nh hoch nh chnh sch no c kh nng xc nh mt cch ng n v ng lc pha sau ca vic bn ph gi. Trang 29

Kinh Te Quoc Te VI. THU QUAN CHNG LI TR CP NC NGOI

Nguyen Xuan Quang

im c bn ca tranh lun ny l mt tr cp ca chnh ph c ban cho mt nh cung cp nc ngoi s to ra mt thng mi khng cng bng vi nc ch nh v lng tr cp ca nc ngoi c th b i chi li bi thu quan ca nc ch nh. V nguyn tc, mt nh kinh t khng phn i vic a ra thu quan i ph li vic tr cp nc ngoi di nhng iu kin no , mc d th nhng ngi tiu dng trong nc s phi chi vi mc gi cao hn. Nu vic tr cp cho php x nghip nc ngoi tr thnh nh xut khu sn phm trong iu kin khng c li th so snh trong sn phm , lc tr cp ny s to ra mt s bp mo trong vic phn phi ngun lc trong thng mi t do, v phc li ca th gii s gim xung do s bp mo ny, mc d phc li ca nc nhp khu c th gia tng do gi c tiu dng thp hn. Vic a ra thu quan ny s lm tng cng vic duy tr mt kiu thng mi c hiu qu hn. Ch rng, vic p dng nguyn tc chung th kh khn. Khng d dng xc nh l vic tr cp nc ngoi c xy ra hay khng v c th nhng ngnh cnh tranh nhp khu nhanh chng xc nhn rng vic tr cp s tn ti bi v h ang bn vi mt gi thp. VII. THU QUAN LM CI TIN CN CN THNG MI Tranh lun ny l mt tranh lun chung v n tr nn ni bt trong vi nm qua bi s thm thng mu dch ca M. Tranh lun ny cho rng, vic a ra thu quan s lm gim nhp khu. Gi nh nhng hng ha xut khu khng b nh hng, th kt qu hin nhin l cn cn thng mi s c ci thin bi v cn cn thng mi tr nn t m hn (c ngha l s thm thng mu dch s gim xung) hoc tr nn thng d. Nhng nh kinh t cho l tranh lun ny thiu nhn ra rng nhng tc ng tr li v mt kinh t chnh tr ca hot ng v li ny v kt qu cui cng nu nh nhng tc ng ny c tnh n s dn n cn cn thng mi khng c ci tin v mt s st gim trong phc li. Nhng th d ca nhng tc ng tr li ny bao gm: (1) S tr a bi nhng thnh vin tham gia thng mi. (2) Mt s gia gim trong thu nhp quc dn nc ngoi v s st gim trong kh nng mua hng ca nc ngoi i vi hng ha ca nc ch nh. (3) Mt s st gim hng ha xut khu ca nc ch nh nu nh nhng hng ha nhp khu by gi b loi ra c a vo qu trnh sn xut nhng mt hng xut khu nc ch nh. (4) Mt s gia gim trong nhng hng ha xut khu v mt s gia tng hng ha nhp khu ca nc ch nh bi s gia tng gi tr ng tin ca nc ch nh. (5) Mt s gia gim trong nhng hng ha xut khu v mt s gia tng hng ha nhp khu ca nc ch nh bi p lc lm pht nc ch nh. Bi v vic a ra thu quan c nh hng lm cho nhu cu tiu dng hng vo nhng sn phm ca nc ch nh, nn nh cu mi ny c th to ra p lc gi c gia tng nu nh nc ch nh hu nh khng c tht nghip. Nu nh xu hng lm pht xut hin, lc nhng x nghip ca nc ch nh tr nn t cnh tranh hn trn th trng th gii v th trng trong nc i vi nhng hng ha ca cc quc gia khc. Do vy, vic s dng thu quan khng bo m l cn cn thng mi s c ci thin. Thm vo , tho lun si ni trong nhng nm gn y tp trung vo vic thm thng mu dch mang tnh cht v m v trn vic thu quan cui cng khng c nh hng n cn cn thng mi bi v n khng gii thch c ng v mt v m ca vn c a ra. Gii thch quan tm n vic gii thch trn c s v m ca s thm thng mu dch c th n gin c a ra. Trong im cn bng v m trong m hnh thu nhp quc dn n gin Y = C + I + G + (X - M) Trong , Y : Thu nhp quc dn C : Tng tiu dng I : Tng u t G : Chi tiu ca chnh ph cho nhng hng ha v dch v Trang 30

Kinh Te Quoc Te X : Xut khu M : Nhp khu Sp xp li biu thc trn ta c Y - (C + I + G) = (X - M)

Nguyen Xuan Quang

Bi v (C + I +G) ch ra chi tiu trong nc (bi ngi tiu dng, doanh nghip v chnh ph), nn kt lun y s l nu nh s thm thng mu dch tn ti (c ngha l X<M), lc Y< (C + I +G), hoc l thu nhp s nh hn chi tiu trong nc. Ni cch khc, biu thc sau cng cho thy l chng ta ang tiu dng ngoi kh nng thu nhp ca chng ta. Cch duy nht gim s thm thng ny l lm tng Y, gim chi tiu hoc s kt hp gia hai. Nu s thm thng l vn v m th thu quan khng c hiu qu cao, c bit khi nn kinh t hu nh khng c tht nghip v thu nhp v th khng th c gia tng. Thm ch nu b qua vn gii thch s thm thng mang tnh cht v m, th chnh sch khc ngoi thu quan ra c th loi tr hoc lm gim s thm thng mu dch. S mt mt phc li t hn c th xy ra nu nh t nc p dng mt chnh sch khc hiu qu hn l ph gi ng tin.

TNH HUNG 1 - CHI PH CA VIC BO H VIC LM TRONG MT NGNH

Thu quan c th nh hng n vic lm trong nhng ngnh c th no bi v vic a ra thu quan s kch thch sn xut i vi nhng ngnh thay th nhp khu. Lc ny ngi tiu dng trong nc s c khuynh hng s dng hng ha trong nc nhiu hn. Tuy nhin, chi ph cho vic chuyn i ny th cao. Do vy cu hi c t ra y l li ch c mang li do thu quan trong vic to ra thm vic lm so vi chi ph phi mt i nh th no? Nhng nh kinh t nh Gary C. Hufbauer v Kimberly A. Elliott (1994) c gng xem xt li chi ph ca vic bo h vic lm. Bng s liu di y ch ra nhng nh hng ca chnh sch hn ch mu dch trong 12 ngnh M. Nhng s liu trong bng lin quan n 1990 v da trn gi thuyt l nhng mc thu quan cao s c gim xung n 0, nhng hn ch v lng thng mi khng cn tn ti, nhng mc thu quan thp nm di dng nhng hn ngch. S liu trong bng r rng ch ra rng, nu vic lm ca cng nhn c bo h th chi ph pht sinh s cao hn tin lng t c ca ngi cng nhn trong nhng ngnh c a ra. C th r hn nu nh thc hin vic chuyn giao trc tip bng tin t ca tin lng hng nm t ngi tiu dng cho ngi cng nhn. Chi ph to vic lm v chi ph phc li ca nhng ngnh khc nhau M, 1990 Ngnh Tr chi bng Nhng ha cht benzoid N trang gi Nhng sn phm sa Nc cam ng lnh thy tinh Hnh l Nhng cng c c kh S vic lm Chi ph cho mi Chi ph phc li hng c to ra vic lm ($USD) nm i vi M ($USD) 146 216 1.067 2.378 609 1.477 226 1.556 438.356 > 1.000.000 96.532 497.897 461.412 180.095 933.628 348.329 1.000.000 10.000.000 5.000.000 104.000.000 35.000.000 9.000.000 26.000.000 35.000.000

Trang 31

Kinh Te Quoc Te Nha tng hp Giy dp nha G x Giy, dp ph n 298 1.701 605 3.702 590.604 122.281 758.678 101.567

Nguyen Xuan Quang 20.000.000 12.000.000 12.000.000 11.000.000

Trang 32

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

CHNG 4 : NHNG TIP CN I VI S CAN THIP CHNH SCH THNG MI CA NHNG NH BO H MU DCH MI GII THIU
Trong nhng nm gn y,mt vi l thuyt ni v ti sao mt t nc c th t c ngun li t mt thu quan hoc l cng c chnh sch thng mi khc xut hin. Chng thng c gi l ch ngha bo h mu dch mi hoc l nhng l thuyt v chnh sch thng mi chin lc . c im khc bit ca s tip cn trong nhng l thuyt mi ny l cnh tranh khng hon ho tn ti trong nhng ngnh c xem xt, khc vi nhng phn tch c in trc y l ch xt n trng hp cc ngnh nm trong iu kin cnh tranh hon ho. Nhng cch tip cn mi cho rng, cnh tranh khng hon ho m t tt hn v th gii xung quanh ta. Cnh tranh khng hon ho thng gii thiu nhng yu t ca s ph thuc ln nhau c tha nhn ca nhng x nghip trong bt k ngnh no. Do vy, khi quyt nh nhng hnh ng tt nht ca h,th nhng x nghip c gng a vo nhng phn ng ca nhng x nghip khc. Trong chng ny, chng ta s trnh by nhmg tm tt mt vi l thuyt mi cung cp nn tng cho loi nghin cu ny. Trong phn u s a ra mt tnh trng mang tnh l thuyt, trong mt thu quan ca nc ch nh s dn n mt s chuyn giao mt phn li nhun ca x nghip c quyn nc ngoi n nc ch nh. Trong phn k tip, chng ta s xem xt - trong ng cnh ca mt x nghip nc ch nh v mt x nghip nc ngoi - vic bo h mu dch c th to ra vic thc hin kinh t qui m v lng xut khu ln hn cho x nghip c bo h nh th no. iu ny c thc hin trong khun kh ca hai x nghip ging nhau, nhng mt x nghip nm trong ng cnh ca mt nh hng c th c li ca vic bo h trn lnh vc nghin cu v pht trin. Phn cui s xy dng mt trng hp c th i vi vic s dng mt tr cp xut khu. Lun gi trong u rng, trong khi nghin cu nhng cch tip cn khc nhau- ci m rt kh xc nh xem vic bo h mu dch trong bt k th d c th no c kh nng cui cng mang li ngun li cho nc a ra s bo h hay khng. Thm vo , ging nh hu ht nhng nh kinh t, chng ta c nhng hn ch trong xem xt vic s dng nhng tranh lun ny i vi vic bo h mu dch nh l mt c s cho chnh sch thng mi- nhng hn ch m chng ta s ch ra ti mt vi im trong chng ny. NI DUNG CHNH I. Thu quan ly li c quyn nc ngoi Phn tch ny c khi xng bi James Brander v Barbara Spencer (1981) trong khun kh ca mt nc ch nh i mt vi mt nh cung cp dc quyn nc ngoi. Gi thuyt hn ch c to ra l x nghip nc ngoi l nh cung cp duy nht sn phm ny trong th trng th gii v nh vy l khng c sn xut trong nc- nc ch nh ph thuc hon ton vo x nghip c quyn nc ngoi i vi sn phm ny. th 1 di y s ch ra bn cht c bn ca pn tch. ng cu D biu hin nhu cu ca nc ch nh i vi sn phm ca x nghip c quyn nc ngoi. Bi v x nghip i mt vi ng cu c dc i xung (khng ging vi trng hp cnh tranh hon ho ni x nghip i mt vi ng cu nm ngang) nn thu nhp cn bin s nh hn gi c. Gi s cho n gin hn l chi ph cn bin khng i (c ngha l mi n v sn lng thm vo c to ra s c cng mt chi ph nh nhng n v trc ) v gi s l khng c nhng chi ph c nh v chi ph vn chuyn. iu ny s dn n ng chi ph cn bin ( MC ) s l ng nm ngang bng vi ng chi ph bnh qun ( AC ). th 1: Mt Thu Quan ly li li nhun c quyn nc ngoi.

Trang 33

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Khi khng c thu quan ca nc ch nh, x nghip c quyn nc ngoi s bn lng OP1 cho th trng ca nc ch nh ti gi OP1, c xc nh bi giao im MR v MC . vi mt thu quan xy ra, chi ph bn hng cn bin ca nh c quyn nc ngoi trong th trng nc ch nh l MC+t , t l lng thu quan trn mi n v hng ha. Lng hng ha ti a ha vi li nhun mi by gi l Oq2 (MR=MC+t). Nhng ngi tiu dng trong nc ch nh by gi chi vi gi P1P2 SR. Tuy nhin, nc ch nh s t c lng thu nhp thu quan bng vi din tch t gic C1 C2 GH - l mt phn li nhun kinh t trc y ca nh c quyn nc ngoi ny. Vi thng mi t do, x nghip s t MR= MC ti a ha li nhun v lng hng ha s c chuyn n nc ch nh s l Oq1. Gi c c mua s l Op1 v li nhun (kinh t) ca x nghip s bng vi din tch ca t gic c1p1RF. Bi v x nghip sn xut l mt nh c quyn, nn khng c p lc cnh tranh buc gi c bng vi MC (hocAC). By gi gi s rng, nc ch nh mun t c mt phn li nhun c quyn nc ngoi ny, lm nh th c th c ngha l to ra mt s gia tng trong phc li ca nc ch nh t nh c quyn nc ngoi. Nu nh mt thu quan c a vo-ci phi c chi trn mi n v hng ha bi x nghip nc ngoi trc khi n c php bn hng ha trong nc ch nh - lc ng chi ph cn bin s dch chuyn i ln theo hng thng ng ti MC+t, y t l lng thu trn mi n v . i vi x nghip nc ngoi, thu ny n gin l mt dng chi ph khc i cng vi vic bn mi n v hng ha trong nc ch nh, do vy ti a ha li nhun by gi cn bng thu nhp cn bin vi chi ph cn bin mi MC+t. Lng hng ha c sn xut i vi nc ch nh s gim xung ti Oq2 v gi c c mua s l Op2. xem xt s thay i phc li trong nc a ra thu quan, chng ta s xem xt li nhun ca x nghip c quyn. Li nhun sau khi c thu quan l din tch c2p2SG. Cn din tch c1c2GH l g? Vng ny th hin cho thu nhp thu quan v n cng biu hin cho li nhun trc y ca nh c quyn chuyn cho nc ch nh. Ci t c ny ca nc ch nh c nh i vi s mt mt trong thng d tiu dng ca nhng ngi tiu dng trong nc ch nh vi lng bng vi din tch p1p2SR. Nhng nu din tch c1c2GH ln hn din tch p1p2SR, lc nc ch nh thnh cng trong vic nng cao phc li ca n t ci mt mt ca nh sn xut nc ngoi. R rng, s can thip ny c th l ng mong mi i vi nc ch nh. Trong khi mt phn li nhun kinh t c chuyn cho nc ch nh, th nh kinh t khng nht thit kt lun rng hot ng bo h mu dch mang li li ch , thm ch nu nh s chuyn giao li nhun nhiu hn l s mt mt trong thng d tiu dng. Bi do c thu quan nn hiu qu v phc li ca th gii gim bi v trong mt tnh trng c quyn, th hiu qu v phc li s c nng cao nu nh nhng hnh ng khin cho nh c quyn gim gi c v tng sn lng. y iu ngc li xy ra vi vic a vo thu quan i vi sn phm ca nh c quyn! Do vy, mt s t c v phc li ca nc ch nh c th xy ra trong khi th gii nh l ton b s b mt mt (mt tnh trng lm ngho ngi hng xm). Mt phn tch y ca vic Trang 34

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang nn thc hin hot ng ny hay khng cng i hi xem xt nhng vn nh trin vng v s tr a ca nc ngoi i vi nhng hng ha c nhp khu t nc ch nh. II - Kinh t qui m trong mt khun Kh mt cp x nghip Mt s ng gp khc vo l thuyt ca nhng ngi ng h ch mu dch mi c a ra t nh kinh t Paul Kougman (1984). - trong m hnh ca ng, Kougman gi s rng c 2 x nghip trong mt ngnh, mt cp x nghip - mt x nghip trong nc v mt x nghip nc ngoi , h cnh tranh vi nhau trong nhng th trng khp th gii (bao gm trong nng th trng ca mi nc). Mc ch ca Kougman l s chng minh vic bo h nhp khu cho mt x nghip s dn n mt s gia tng trong xut khu cho x nghip c bo v nh th no trong bt k th trng nc ngoi no m x nghip s hot ng . Hai gi thuyt c bit quan trng l: (1) chi ph cn bin gim vi mt s gia tng trong sn phm v (2) mi x nghip s chu nh hng ca hot ng t nhng x nghip khc khi to nhng quyt nh v gi c v sn lng. Cui cng x nghip ca nc ch nh nhn thc c rng, thu nhp ca n s ph thuc cng hng vi sn lng ca chnh n v khng ngc hng i vi sn lng ca x nghip nc ngoi. S ph thuc ln nhau c tha nhn ny khng tn ti trong m hnh cnh tranh hon ho. Vi s ph thuc ln nhau c tha nhn, chng ta c th ngh v nhng hm phn ng ca mi x nghip trong mi th trng ( xem th 2 ).Du hiu Xi trn trc honh biu hin lng hng ha bn ca x nghip ch nh trong bt k th trng i no , trong khi X*i trn trc tung biu hin lng hng ha bn ca x nghip nc ngoi trong cng mt th trng. HH l hm phn ng ca x nghip ch nh. Hm ny ng ni rng, nu nh x nghip nc ngoi gia tng doanh s lng hng bn trong th trng (mt s gia tng trong X*i) lc x nghip ca nc ch nh nhn ra rng, gi c ca hng ha s b gim. Do vy nhng c hi li nhun cho x nghip nc ch nh s gim xung lm cho lng c bn bi x nghip nc ch nh s gim xung (Xi). Hm phn ng i vi x nghip nc ch nh c dc i xung. Ging vy, ta c ng FF biu hin cho hm phn ng ca x nghip nc ngoi. Nhng hm phn ng ny ch ra mc hng ha bn c kh nng mang li li nhun cao nht trong th trng i cho mi x nghip vi nhng mc hng bn khc nhau ca x nghip khc c bit. Ch rng, nhng hm ny c v ra cho mt chi ph cn bin c a ra, mun ni rng tng sn lng ca mi x nghip l khng i nhng lng hng ha bn ra trong bt k th trng no c th thay i. Cui cng, v tr cn bng s ti im E, ni m mi x nghip s bn mt lng hng ha di iu kin ti a ha li nhun ca n khi bit c hnh vi ca x nghip khc. th 2: Lng hng ha bn ca x nghip nc ch nh v x nghip nc th 2: Lng hng ha bn ca x nghip nc ch nh v x nghip nc

Hm phn ng HH ch ra mc hng ha bn trong iu kin ti a ha li nhun trong th trng ca nc th ba i vi x nghip nc ch nh vi mc hng ha bn ca x nghip nc ngoi khc nhau c bit. HH c dc i xung bi v lng hng ha nc ngoi c gia tng s lm gim gi c v li nhun ca Trang 35

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang x nghip nc ch nh. Do x nghip s thu nh lng hng bn li. Hm phn ng FF ch ra mc hng ha bn trong iu kin ti a ho li nhun ca x nghip nc ngoi vi nhng mc hng ha bn khc nhau ca x nghip nc ch nh bit v n c dc i xung vi nhng l do tng t. Ti nhng im A,B.v C, nhng mc hng ha bn s thay i n khi t c ti im cn bng E. thy c ti sao im E t c, chng ta s xem xt im A. Nu nh hai x nghip s sn xut cho th trng ny ti im A, th lc x nghip nc ch nh s c tha mn vi lng hng ha bn ca n l OX1. Nhng x nghip nc ngoi s khng c tha mn vi lng hng bn OX*1 ca n. ti a ha li nhun, x nghip nc ngoi s ct gim sn xut ti OX*1 bi v x nghip ny sn xut qu nhiu cho li nhun ti a ti im A. Vi s thay i ny trong hng ha bn ca x nghip nc ngoi, im B s t c. Tuy nhin, B khng phi l im ti a ha li nhun cho x nghip ch nh v n m rng sn xut n OX2, do n t ti dim C. qu trnh ny s tip tc cho n khi im E t c. S di chuyn ny ti im E xy ra bi v chng ta v HH dc hn FF. Nu FF c v dc hn HH, th im cn bng s khng bn vng v n s buc cc x nghip t c im cn bng xa im E hn nu nh chng khng gp nhau ti im E. Bi v nhng s di chuyn xa im cn bng lin tc dnh lu n nhng thay i c bn trong th phn th khng thng c quan st trong nhng th trng c quyn nhm, Kougman xem nhng dc ca th 2 l thch ng hn so vi trng hp ngc li. By gi chng ta hy xem xt mc tng sn lng ca mi x nghip hn l mc hng ha bn trong mi th trng m x nghip p ng nhu cu. Nh gi thuyt rng, chi ph cn bin gim khi sn lng gia tng. Thm vo , gi thuyt l mt s dch chuyn i xung hoc mt s gim trong chi ph cn bin s dn n mt s gia tng trong sn lng khi ng thu nhp cn bin l ng cu bit. Vi mi quan h ny trong u, xem xt th 3a. Trc honh o lng tng sn lng ca x nghip nc ch nh, ci m n lc n l tng lng hng ha bn trong tt c cc th trng m x nghip nc ch nh cung cp .Trc tung th hin chi ph cn bin ca x nghip nc ch nh. ng MM phn nh gi thuyt l mt s gia tng trong sn lng (dc theo trc honh) s lm cho chi ph cn bin gim; ng QQ s phn nh quan h ngc li rng, mt s gia gim trong chi ph cn bin (dc theo trc tung) s lm tng sn lng. im cn bng by gi l T, ti y khng c ng lc cho x nghip thay i mc sn lng ca n. D nhin mt th ging vy (khng c ch ra y) c th c to ra cho x nghip nc ngoi, vi tng sn lng ca x nghip xut hin ti im m ng M*M* (ging vi MM) giao vi ng Q*Q* ( ging vi QQ) th 3: Bo h mu dch ca nc ch nh v lng hng ha bn ca x nghip ca nc ch nh thng qua kinh t qui m

Trong th 3(a), ng QQ ch ra rng mt s gim xung trong chi ph cn bin s em li mt tng sn lng ln hn. Sn lng ny bng tng tt c hng ha bn ca x nghip trong tt c nhng th trng i. ng MM s ch ra s c mt ca kinh t qui m, bi v nhng mc sn lng ln hn s dn n chi ph cn bin thp hn. im cn bng i vi x nghip xut hin ti im T. Ti im ny, x nghip khng c ng lc lm thay i mc sn lng ca n. Mt thu quan nhp khu ca nc ch nh s lm dch chuyn ng Trang 36

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang QQ ti QQ, bi v x nghip c th bn nhiu sn lng hn th trng trong nc ti mi mc chi ph cn bin, vi QQ hin hu th chi ph cn bin ca x nghip nc ch nh s gim xung. Hu qu ca s st gim ny trong chi ph cn bin l (trong th b), hm phn ng ca x nghip nc ch nh trong bt k th trng xut khu i no s lm dch chuyn HH ti HH. Thm vo , bi v vic bo h mu dch ca nc ch nh lm gim lng hng ha bn ca x nghip nc ngoi trong th trng nc ch nh nn chi ph cn bin ca x nghip nc ngoi s gia tng v hm phn ng ca n trong th 3(b) s dch chuyn vo trong t FF ti FF. Do vy, im cn bng s dch chuyn t E n E, vi x nghip nc ch nh t t lng hng ha bn trong mi th trng ti chi ph ca x nghip nc ngoi. Vi cch thit lp ny, hy xem xt nh hng ca vic bo h mu dch. Gi s rng chnh ph ca nc ch nh a ra mt thu quan hoc mt hn ngch nhp khu trn vic nhp khu hng ha cu x nghip nc ngoi. X nghip ny c nh hng n vic duy tr mt phn th trng trong nc ch nh ca x nghip nc ch nh. Anh hng ban u ca vic bo h mu dch ny t ln sn lng ca nc ch nh (d th 3a). Bi v sn lng ca x nghip nc ch nh gia tng vi bt k mc chi ph cn bin no. ng QQ s dch chuyn sang bn phi dn QQ, lm cho im cn bng T by gi dch chuyn n T, ni m chi ph cn bin thp hn b gnh chu. Trong th ging vy cho x nghip nc ngoi (khng c ch ra y),ng Q*Q* ca x nghip nc ngoi s dch chuyn sang tri. t sn lng hn c i cng vi mi mc chi ph cn bin bi v mt s th trng trong nc ch nh by gi b t chi bi x nghip nc ngoi. Kt qu s l mt s gia tng trong chi ph cn bin ca x nghip nc ngoi. Bi v chi ph cn bin thay i i vi mi x nghip,nn c s phn hi trn nhng hm phn ng do nhng hm c v ra tng ci vi chi ph cn bin bit. Trong th3(b), vic gia gim trong chi ph cn bin ca x nghip nc ch nh lm cho hng ha bn ra ca x nghip ny gia tng ln vi mi mc hng ha bn ca x nghip nc ngoi c a ra trong mi th trng xut khu; C ngha l HH s dch chuyn sang bn phi ti HH. Ging vy, s gia tng trong chi ph cn bin ca x nghip nc ngoi s lm cho FF dch chuyn i xung theo trc trong ti FF, bi v x nghip nc ngoi s bn mt lng hng ha nh hn vi mi mc hng ha bn ca x nghip nc ch nh. Do vy, im cn bng trong bi cnh mt cp x nghip trong mi th trng by gi s l im E thay v E v x nghip nc ch nh t c hng ha bn trong tt c nhng th trng ti ph tn ca x nghip nc ngoi. L thuyt bo h mu dch c th c gi l thu quan thc y xut khu thng qua kinh t qui m, bi v nhng hng ha bn mi ny trong tt c nhng th trng i l nhng hng ha xut khu t nc ch nh. Krugman a ra phn tch kinh t qui m thc cht khng phi nh l mt ngh cho vic bo h mu dch, nhng n nh l mt gii thch cho tnh trng khn cp ca Nht Bn c xem l mt nh xut khu dn u ca mt vi sn phm m nhng nh sn xut trong nc ca chng bui u c bo h (th d: xe hi). Tuy nhin, khi xem xt n nh l mt c s cho vic kin ngh vic bo h mu dch, th nc ngoi c kh nng tr a bng vic thit lp mt thu quan ca n.Kt qu cui cng l nhng th phn tng i khng b nh hng nhng dung lng thng mi s gim ng k. Thm vo , nh trong nhiu tranh lun ca nhng ngi ng h ch mu dch mi th nhng ngun lc c s dng m rng ngnh c bo h s lm cho sn lng ca nhng ngnh khc gim i v nhng chi ph c hi nycn phi c xem xt. III. Nghin cu, pht trin v hng ha bn ra ca x nghip nc ch nh Cch tip cn ny i vi vic bo h mu dch cng c a ra bi Paul Krugman (1984). N c vi ci ging vi cch tip cn kinh t qui m nhng nhn mnh kha cnh khc l bo h mu dch s to ra mt s gia tng trong xut khu ca x nghip nc ch nh. Trong vic xem xt ny thu quan s lm thc y xut khu thng qua vic nghin cu v pht trin, gi s li rng mt cu trc th trng c mt cp x nghip nc ch nh v mt x nghip nc ngoi tn ti v chng cnh tranh vi nhau trong nhiu th trng. Tuy nhin, gi s rng chi ph cn bin cho mi x nghip khng thay i vi mc sn lng(c ngha l ng chi ph cn bin l ng nm ngang), nhng vi bt k mc sn lng no th chi ph cn bin s ph thuc vo vic u t nghin cu v phat trin (R&D).Mi quan h ny nghch hng vi nhau c ngha l mt lng chi tr cho R&D ln hn (trn nhng c tnh sn phm mi, qui trnh sn xut mi,v.v...) s dn n mt s gia gim trong chi ph cn bin. n lt n, lng chi trn cho nghin cu v pht trin l mt hm thun hng vi mc sn lng, khi sn lng hin ti ln hn s to ra mt lng li nhun ln hn, ci c th c s dng ti tr thm cho R&D (gi s l x nhip khng vay tin t th trng vn ti tr cho R&D). Trang 37

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Mi quan h ch yu trong m hnh R&D ny c ch ra th 4. Lng chi cho RxD bi x nghip nc ch nh c o lng trn trc tung v sn lng ca x nghip ny c o lng trn trc honh nh l tng lng hng ha bn ra ca x nghip trong tt c th trng i. ng MM c dc i ln ch ra rng, khi sn lng gia tng th lng chi cho R&D s gia tng bi v lng li nhun ln hn. ng QQ vi dc i ln ch ra s ph thuc ca sn lng trn R&D: Khi R&D gia tng, th chi ph cn bin gim xung, n lt n, n s gip cho x nghip bn mt lng sn lng ln hn. Tnh chc chn qua li ca hai mi quan h xut hin khi x nghip c t ti im cn bng T. Mt th ging vy s c biu hin cho x nghip nc ngoi. th 4: Bo h mu dch, chi tiu v sn lng cho R&D ca nc ch nh

ng MM ch ra rng, vi mt s gia tng trong tng sn lng ca x nghip nc ch nh th chi ph cho R&D s tng ln do li nhun ln hn . ng QQ phn nh thc t rng, khi chi ph cho R&D gia tng, th chi ph cn binca x nghip s gim v mt sn lng ln hn s c to ra. im cn bng ban u ca x nghip ti im T. Vi vic t ra mt thu quan bi chnh ph nc ch nh th x nghip nc ch nh c th to ra nhiu sn lng hn cho th trng trong nc ti mi mc R&D, c ngha l QQ s dch chun sang bn phi ti QQ. S gia tng ny trong sn lng s cho php lng chi cho R&D ln hn khi im cn bng chuyn n T v vic R&D ln hn s to ra lng hng ha bn ra nhiu hn cho x nghip trng ton b th trng i. Nhng kt qu ca vic bo h mu dch trong m hnh ny ging vi nhng kt qu trong m hnh kinh t qui m. Gi s chnh ph ca nc ch nh a ra mt thu quan duy tr mt phn th trng trong nc cho x nghip nc ch nh. Anh hng ca vic bo h mu dch ny l ng QQ s dch chuyn sang bn phi n QQ. S dch chuyn ny ch ra rng, mt lng sn lng ln hn by gi s c ni kt vi mi lng chi cho R&D. Nhng ch rng, im cn bng mi T s to ra mt lng chi ln hn cho R&D, ci s lm cho chi ph cn bin thp hn, do x nghip c kh nng t c mt lng hng ha bn ra cao hn so vi x nghip nc ngoi trong tt c nhng th trng. Ci t c trong lng hng ha bn ra trong s mt mt ca x nghip nc ngoi c tng cng khi chng ta nh rng qu trnh ngc li s xy ra i vi x nghip nc ngoi. i vi x nghip , c mt s gia gim trong sn lng i cng vi mi mc ca R&D. Kt qu cui cng l mt s gia gim trong chi tiu cho R&D v mt s gia tng trong chi ph cn bin i vi x nghip nc ngoi, dn n mt s gia gim trong hng ha bn ra bi x nghip trong mi th trng c p ng nhu cu bi cp x nghip ny. Trong nh gi tranh lun ny, chng ta phi ch ra kh nng tr u v nhng chi ph c hi trc ca vic a nhiu ngun lc hn vo ngnh nh hng R&D. Thm vo , tranh lun s gi s rng hng ha bn ra ca x nghip l nhng yu t quyt nh ch yu ca R&D, nhng nhng nhn t khc nh bo h bng sng ch cng c th l quan trng. Hn na, nhiu R&D c th c hng n vic pht trin sn phm mi hn l vic hng ti lm gim chi ph ca nhng hng ha hin hu. Trang 38

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang im c bn xem xt kinh t qui m v R&D trong mi quan h n vic bo h mu dch trong hai phn ca chng ny l vic bo h nhp khu ng v mt tim nng c th to ra xut khu. r hn bn cht ca loi bo h ny chng ta xem tnh hung 1. IV.Tr cp xut khu trong cu trc th trng c cp x nghip Cch tip cn ny i vi s can thip ca chnh ph c a ra u tin bi Barbara Spencer v James Brander (1983) v c trnh by trong mt hnh thc c th hiu c m t k thut hn bi Gene Grossman v David Richardson (1985). Phn tch gi s li rng mt ng cnh c cp x nghip - mt x nghip nc ch nh v mt x nghip nc ngoi.Nhng x nghip ny cnh tranh vi nhau v lng hng ha bn ra trong th trng ca nc th ba; c ngha l, trong mt th trng khng phi l th trng trong nc ca c hai x nghip ny v n c gi s rng hai x ngip ny khng bn bt k lng hng ha no trong nhng th trng trong nc ca chng. th 5 s c s dng cho phn tch ny, th ny s s dng li th 2 trong chng ny. th 5: Tnh hng ca mt tr cp xut khu ca nc ch nh trong th trng ca nc th ba

Khng c tr cp xut khu, th nhng x nghip nc ngoi v nc ch nh s t ti im cn bng E, ni m x nghip nc ch nh s bn lng OX1 v x nghip nc ngoi s bn lng OX*1. Nu chnh ph ca nc ch nh a ra mt tr cp xut khu cho x nghip nc ch nh, th hm phn ng ca nc ch nh s dch chuyn t HH n HH bi v nhng chi ph sn xut c chi bi bi x nghip gim v nhiu sn lng hn c to ra. im cn bng mi ti im E; lng hng ha bn ca nc ch nh s gia tng ti OX2 trong khi lng hng ha bn ca x nghip nc ngoi gim xung ti OX*2. Trong khun kh cp x nghip ny v im cn bng E c a ra, gi s rng x nghip nc ch nh mun m rng th phn v li nhun ca n bi vic di chuyn n im E(tm thi b qua ng HH). Do , x nghip nc ch nh e da m rng lng hng ha bn n OX2 t mc hin ti l OX1. Nu nh s m rng xy ra th x nghip nc ngoi s gim lng hng bn ca n xung dc theo ng FF t OX*1 ti OX*2, mt s co li ca lng hng ha bn ca x nghp nc ngoi- ci tht s t b th phn cho x nghip nc ch nh. Tuy nhin , nhng x nghip nhn thc c hot ng ca x nghip khc nn x nghip nc ngoi s khng gim lng hng ha bn ca n i vi vic e da ca x nghip nc ch nh ti im E.L do cho hnh ng ny l x nghip nc ngoi bit rng s e da ny khng tin tng bi v x nghip trong nc s lun lun chn hot ng trn ng HH ti a ha li nhun. X nghip nc ngoi bit rng, nu nh sn xut ti OX*2, th x nghip nc ch nh s to ra mt li nhun ln hn bi vic sn xut OX3 n v hn l OX2 n v, do vy x nghip nc ch nh s sn xut ti lng OX3 cho vic ti a ha li nhun. Trang 39

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Trong trng hp ny, Spencer v Barbara ch ra rng, c mt vai tr tim nng cho mt tr cp xut khu i vi x nghip nc ch nh bi chnh ph nc ch nh. Nu tr cp ny c ban b v cng b trc bi chnh ph, lc x nghip nc ch nh s sn lng thc hin m rng hng ha bn vi mi mc hng ha bn ra ca x nghip nc ngoi. ng HH s dch chuyn sang bn phi ti HH bi tr cp ny. S dch chuyn trong hm phn ng ca x nghip nc ch nh s to ra mi e da gia tng lng hng ha xut khu ti OX2. X nghip nc ngoi by gi nhn ra rng, n phi gim lng hng bn ca n ti OX*2 bi v n mun hot ng ca n nm trn hm phn ng. Kt qu cui cng ca vic s dng tr cp xut khu l v tr cn bng s nm ti E. Lng hng ha bn ra v li nhun gia tng ca x nghip nc ch nh s lm nng cao thng d sn xut ca nhng nh sn xut trong nc ch nh, v trong iu kin nhng yu t khc bng nhau, th nc ch nh c th t c phc li nu nh s gia tng trong thng d sn xut cao hn chi ph tr cp. (Trong m hnh khng c thng d tiu dng gim trong nc ch nh bi v sn phm khng c s dng ti nc nh. Nu c, phn tch s phc tp hn, nhng mt s t c vn xy ra.) D nhin l phc li ca nc ch nh c gia tng trong s mt mt cu x nghip nc ngoi, ci c thng d sn xut thp hn bi vic lng hng ha bn gim xung. iu nn c ch l chnh ph ca nc ngoi c th phn ng li cng vi chnh sch tr cp ny bng vic Thc hin mt tr cp xut khu cho x nghip nc ngoi. iu ny s lm cho ng FF dch chuyn ln trn v pha bn phi trong th 5 v x nghip nc ngoi s t li c th phn. David collie (1991) a ra mt phn ng khc i vi mt tr cp mc d ng ta c nhng x nghip bn hng ha trong nhng th trng ca nhau. Trong m hnh ca ng ta, nc ngoi s phn ng li i vi chnh sch tr cp xut khu ca nc ch nh bi vic t ra mt thu quan b li hn l vic thc hin mt tr cp xut khu. iu ny s cho php nc ngoi ly li mt phn li nhun ca x nghip nc ngoi nh l thu nhp thu quan- li nhun c chuyn giao cho x nghip nc ch nh bi tr cp xut khu lc ban u- Trong trng hp ca mt t nc ln, thu ny s lm h thp t s thng mi ca nc ch nh v nc ch nh s mt mt phc li t tr cp xut khu ca n. Collie kt lun rng, vic s dng thu ny ca nc ngoi c kh nng gy tr ngi cho nc ch nh t vic tr cp xut khu cho nc ch nh trc ht. Vic s dng tr cp nng cao xut khu c th c ch ra trong iu kin c th hn bi mt th d bng s. Gi s rng x nghip nc ch nh H v mt x nghip nc ngoi F d nh sn xut cho th trng th gii mt sn phm vi mt qui m ng k . Hnh 6 ch ra mt ma trn kt ton cho 4 tnh trng c th xy ra. pha bn tri trn ca ma trn ch ra rng, nu c hai x nghip u sn xut ra sn phm, th mi x nghip s mt 20 triu la v th trng khng ln c hai x nghip sn xut ra sn phm ng v mt kinh t. Phn pha bn phi trn ca ma trn ch ra rng, sn xut bi x nghip H v x nghip F khng sn xut s to ra 200 triu la li nhun cho x nghip nc ch nh trong khi x nghip nc ngoi khng t c li nhun no. pha bn tri di ca ma trn tri ngc vi pha bn phi trn ca ma trn. Cui cng, nu c hai x nghip u khng sn xut ra sn phm, th li nhun s bng 0 cho mi x nghip nh c ch ra pha bn phi di ca ma trn. Trong hnh 6, kt qu ca tr chi l khng chc chn. Tuy nhin, gi s rng chnh ph ca nc ch nh cng b l s ban cho mt tr cp 50 triu la cho x nghip H nu n sn xut ra sn phm cho th trng th gii. Vi iu kin rng buc ny, ma trn kt ton by gi th hin nh c ch ra trong hnh 7. Pha bn tri v phi trn ca ma trn phn nh 50 triu la tr cp cho x nghip nc ch nh. X nghip nc ch nh s sn xut ra hng ha m khng c vn l x nghip nc ngoi sn xut nh th no bi v n c mt li nhun bo m. Tr cp s bo m rng x nghip H s chi phi th trng; x nghip F s khng sn xut bi v n khng bao gi t c li nhun khi x nghip nc ch nh tham gia vo sn xut. Cng ch rng, vic tr cp 50 triu la ca chnh ph s to ra 250 triu li nhun cho nhng nh sn xut trong nc ch nh, ci c th lm gia tng phc li ca quc gia. D nhin khng c bo m rng, chnh ph nc ngoi s khng tr a bng chnh sch tr cp ca n. Thm vo , nu nh tiu dng trong nc tn ti, th mt tr cp xut khu bi chnh ph nc ch nh s lm gia tng gi c cho nhng ngi tiu dng trong nc v do vy s lm gim phc li tiu dng. Nhng c hi ca t nc trong vic ci thin phc li chung ca n thng qua tr cp v th s b gim xung. Hnh s 6: Ma trn kt ton mang tnh gi thuyt i vi x nghip nc ch nh v x nghip nc ngoi Trang 40

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Gi s l qui m ln tn ti vic sn xut. Nu c hai x nghip u to ra hng ha, th mi x nghip s chu l 20 triu la; nu khng c x nghip no sn xut hng ha, th khng xy ra vic thua l (v khng nhn c li nhun). Nu mt x nghip sn xut v x nghip kia khng sn xut, th x nghip sn xut s t c li nhun l 200 triu la, trong khi x nghip kia khng t c li nhun no c. C mt kt qu khng chc chn i vi tr chi ny. i vi tho lun v tr cp ca mt x nghip trong ng cnh ca hai x nghip ln cnh tranh trn th trng th gii, hy xem tnh hung 2. Hnh s 7: Ma trn kt ton c gi thuyt cho x nghip nc ch nh v x nghip nc ngoi, vi mt tr cp 50 triu la cho x nghip nc ch nh

Vi tr cp ca chnh ph nc ch nh, x nghip nc ch nh lun lun chn vic tin hnh sn xut bi v mt li nhun c m bo. X nghip nc ngoi s l 20 triu la nu n cng sn xut, do vy n d khng sn xut. Chnh v vy, kt qu ca tr chi l xc nh.

TNH HUNG 1: Mc tiu ca nhng ngnh cng nghip Nht

Trang 41

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Mt th d c trch dn thng xuyn v s can thip ca chnh ph i vi vic thc y xut khu l Mc tiu ca nhng ngnh cng nghip Nht sut nghng nm 50,60, v 70, nhiu bin php c gii thiu vi mc tiu pht trin nng lc ngnh v phc v cho th trng th gii. Th d, ngnh sn xut thp c nhn tr cp, nhng li th v thu c bit v t l li sut di gi th trng i vi nhng mn vay. Thm vo , khi ngi Nht gii hn v vn trong nhng nm 1950, h hoch nh ngnh thp nh l ngnh c u tin c nhn vn vay. Nhp khu trong ngnh sn xut xe hi b gii hn bi nhng kim sot trn nhng hot ng trao i nc ngoi, v hng dn ca chnh ph qui nh rng mt phn ca cc linh kin c s dng bi nhng nh sn xut xe hi s c to ra Nht thc y lnh vc ch to linh kin ca ngnh. Trong n lc cng nghip ha, nhng ngnh ch cht c xc nh v c a cho nhng ng lc thc y c bit. Ngn hng pht trin Nht Bn cung cp nhng mn vay vi li sut thp cho nhng ngnh c u tin v nm 1953, lut thng mi xut nhp khu cho php hnh thnh nhng cacten ca cc nh sn xut c nh gi c v hn ch nhp khu (khong 1971 c trn 200 cacten hp php Nht Bn). Trong nhng nm 1970, B cng nghip v ngoi thng (MITI) a ra s ng h mnh m cho vic nghin cu v pht trin i vi nhng ngnhcng nghip cao cp nh mch in tng hp v my vi tnh. Vi nhng bin php ny, Nht Bn t c s thnh cng trong xut khu mt cch ng k trong mt s ngnh in t, t, thp, my mc c kh v ng tu. Tuy nhin, thnh cng ny khng nht thit cho l ch c dn n bi nhng bin php nh hng. Th d, Krugman ch ra rng, Nht Bn c th to ra mt li th cnh tranh so vi M trong ngnh thp thm ch khng c s ng h ca chnh ph, bi v vn sn c gia tng do t l tit kim ca Nht cao v chi ph lao ng ca M cao hn nhiu so vi Nht trong ngnh thp. Thm vo , Robert Crandall (1986) bo co rng, nhng nh sn xut t ca M phn ng chm so vi Nht i vi cuc khng hong du ha nhng nm 1970 thng qua vic gim kch c ca nhng phng tin vn chuyn thch nghi vi nhng lut l ca M v vn nhim v s dng nng lng. Thm vo , Karl Zinsmeister (1993) kt lun rng, nhng c gng ca MITI t chng nh hng nhng ngnh khng chy c xa hn ci m h thnh cng. ng ta trch dn ra nhng tht bi trong ngnh hng khng, tu v tr, v nhng ngnh cng ngh sinh hc cng nh trong vic pht trin nhng ngun nng lng thay th cho du ha. Vic xut hin s thnh cng trong xut khu ca Nht cng to ra nhng kt qu lm gim bt ci g chng li vi chin lc nh hng xut khu. Th d, vo cui nhng nm 1970 M a ra mt c ch gi c gn gng hn thng qua c ch ny nhng hng ha thp nhp khu vo M di gi c xc nh s kch ng mt quan st v vic chng li vic bn hng ha tha ra nc ngoi vi gi thp. Khong 1985, hng lot cc hip c hn ch t nguyn ( VRAs ) c ra hn ch hng thp nhp khu vo M t Nht v mt s cc nc khc vi mt tng s khong 20% ca th trng M. Nhng VRAs ny c m rng trong nm 1990 trong 2,5 nm, sau chng khng c i mi. Krugman kt lun rng, vic nh hng ngnh thp ca Nht Bn dn n vic phn phi qu nhiu vn cho mt ngnh c thu nhp thp do mt s cung cp thp tha thi trn th gii. Trong khi vn c th c s dng tt hn trong nhng ngnh cng nghip khc ca Nht. Zinsmeister (1993) thm vo rng, ngnh thp ca Nht tht s l my no vt thc trn thu nhp quc gia. Cui cng, s thnh cng ca vic xut khu t Nht sang M dn n s thng thuyt ca mt hn ch xut khu t nguyn (VER) trong nm 1981. Thng mi trong nhng cht bn dn v xut khu nhng cng c my mc ca Nht sang M cng b hn ch trong nm 1986.

TNH HUNG 2: Hng hng khng Airbus

Mt th d v tr cp ca chnh ph thc y cnh tranh quc t l hng hng khng chu u, hng Airbus. Hng ny c thnh lp 1970.Airbus l mt lin hip cng ty bao gm nhng x nghip t Php chim 38% s hu, c 38%, Anh 20%, Ty Ban Nha 4%. Php cp cho cng ty hn 3 triu la gip sn xut my bay phn lc (nhng mong i c tr li khi nhng my bay ny c bn). c a ra nhng mn vay v bo m vay. Anh v Ty Ban Nha cng a vn trc. Khng c cch chnh xc o lng mc tr cp, nhng b thng mi ca M c tnh rng, nhng x nghip thnh vin trong Airbus nhn c khong 26 triu la. i th cnh tranh mnh nht ca Airbus l hng Boeing ca M. Boeing l cng ty xut khu ln nht ca M (trong tt c cc ngnh) vi 53% sn phm hng khng c bn ra nc ngoi. Loi my bay dn s Trang 42

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang l mt loi sn phm xut khu ln ca M trong nhiu nm. Thc vy, hai x nghip c trin vng cnh tranh mnh hn khi th trng ca nhng my bay c kh nng ti trng ln v va m rng trong nhng nm 1990. Boeing v nhng nh sn xut khc ca M d nhin than phin v nhng tr cp nhn c bi hng Airbus. Mc du Boeing, General Dynamics v McDonnell Douglas nhn 41 triu la di dng nhng tr cp gin tip t qun i chnh ph M v nhng hp ng khng gian. Trong mt c gng kim sot nhng tr cp, M v Cng ng chu u k mt hp ng v hn ch tr cp cn 33% ca chi ph pht trin my bay nm 1992 (Davis, 1993), nhng tranh lun bng n tr li vo u nm 1993. Cui cng, Richard Baldwin c tnh rng, bi nhng tr cp cho AirBus, Chu u c th mt mt phc li v M cng vy bi v li nhun ca Boeing b gim nhiu hn l nhng ci t c bi nhng ngi s dng my bay t vic gim gi c. Nhng ngi t c duy nht l nhng t nc khc, ni m nhng hng hng khng vi hnh khch ca h t c t gi c my bay thp hn. C l chnh sch thng mi chin lc ch mang li li ch cho nhng t nc khng dnh lu n vic sn xut ra my bay.

TM TT
Chng ny trnh by v xem xt vi l thuyt mi v nhng li ch c th c c ca vic bo h mu dch. Nhng l thuyt ny xy dng trn bn cht cnh tranh khng hon ho trong nhiu ngnh v nhn mnh rng, hnh ng n phng c th mang n li ch tim nng nh l mt s chuyn giao ca li nhun c quyn nc ngoi v tha nhn kinh t qui m s dn n xut khu ln hn. Mt s gia tng trong chi tiu cho nghin cu v pht trin, vi hng ha xut khu c nng ln sau , cng c th t c thng qua vic bo h th trng trong nc.Thm vo , nhng tr cp xut khu c th c s dng nng cao th phn ca x nghp trong nc ch nh trong th trng nc ngoi,do vy trong mt s trng hp s lm ci tin phc li ca nc ch nh. Tuy nhin, vic bo h mu dch da trn nhng phn tch ny khng nht thit m bo mt s ci thin trong phc li ca nc ch nh, bi v trong s nhng ci khc, th s tr a ca nc ngoi s b l i. Thm vo , nhng ngi khi xng nhng l thuyt ny khng nht thit l kin ngh vic bo h mu dch nhng mc ch ch ra nhng ng dng c th ca vic thot khi gi thuyt cnh tranh hon ho ca chnh sch thng mi c in.

Trang 43

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

CHNG 5 : S HP NHT KINH T

Trong nhng tho lun truc y ca chng ta v chnh sch thng mi, ni chung chng ta thc hin phn tch trong mt khun kh m ti mt t nc ang gia tng hoc gim bt nhng hng ro thng mi chng li tt c nhng nc tham gia thng mi mt cch ng thi v thng nht. Tuy nhin, thng mi quc t din ra ngy cng nhiu trong mt ng cnh m ti nhng t nc s c nhng i x khc nhau i vi nhng thnh vin tham gia thng mi ca chng. Cch i x ny thng xut hin thng qua s hp nht kinh t, ni m nhng t nc s cng nhau to ra mt t chc kinh t ln hn vi nhng mi quan h c bit gia nhng thnh vin. Trong chng ny, chng ta s tho lun mt vi loi hnh hp nht kinh t khc nhau v trnh by mt khun kh cho vic phn tch nhng nh hng v phc li ca nhng mi quan h c bit ny, ng thi xem xt nhng n lc hp nht gn y trong nn kinh t th gii. iu c a ra y l nhng n lc hp nht nh l Tha Hip Thng Mi T Do Bc M (NAFTA) ang c tranh lun si ni. iu quan trng l nhng sinh vin kinh t cn c mt s hiu bit c bn v thng mi chung v nhng nh hng v phc li ca nhng tha hip ny. I. Nhng loi hnh hp nht kinh t Khi nhng t nc hnh thnh nhng lin kt kinh t, th nhng n lc ca h s biu hin mt s di chuyn tng phn ti thng mi t do v mi t nc s c gng t c mt vi li ch no t mt nn kinh t m hn m khng trit tiu quyn kim sot qua nhng hng ha v dch v i ngang qua bin gii ca n v do vy cng s khng trit tiu s kim sot v cu trc ca sn xut v tiu dng ca n. Nhng t nc gia nhp vo nhng tha hip thng mi c bit sm nhn ra rng, nu chng tho g cng nhiu nhng rng buc trn s di chuyn ca hng ha v dch v gia nhng thnh vin trong nhm, th quyn kim sot trong nc ca nn kinh t s b mt i cng nhiu. Kt qu l, nhng hot ng hp nht kinh t thng xy ra theo tng bc v tha hip u i ban u s t e da n s mt mt quyn kim sot hn so vi nhng bc sau. Bn loi hnh hp nht kinh t c bn theo vng c gii thiu y 1.Vng thng mi t do (FTA) K hoch hp nht ph bin nht c cp n l vng thng mi t do (FTA), trong tt c nhng thnh vin ca nhm s tho g nhng thu quan trn nhng sn phm vi nhau, trong khi cng lc mi thnh vin vn duy tr s c lp ca n trong vic thit lp nhng chnh sch thng mi vi nhng nc khng thnh vin. Ni cch khc, nhng thnh vin ca FTA c th duy tr nhng thu quan ring v nhng hng ro thng mi khc i vi th gii bn ngoi. K hoch ny thng c p dng cho tt c nhng sn phm gia nhng nc thnh vin, nhng r rng n c th dnh lu n mt s pha trn ca thng mi t do trong mt s sn phm v c nhng chnh sch i x u tin, nhng vn c bo v trong nhng hng ha khc. iu cn thit ghi nhn l khi mi nc thnh vin a ra thu quan bn ngoi ring ca n, th nhng nc khng thnh vin c th tm thy li nhun xut khu mt sn phm n nc thnh vin c mc bo v bn ngoi thp nht v k thng qua n n nhng nc thnh vin khc c mc bo v bn ngoi cao hn. Khng c nhng lut l v ngun gc bi nhng thnh vin cp n sn phm c bt ngun t nc no, th s khng c g ngn cm nhng nc khng thnh vin trong vic s dng chin lc chuyn hng ny n trnh mt s hn ch thng mi trong nhng nc thnh vin c mc bo v cao hn. Vng thng mi t do ni bt nht trong nhiu nm qua l Hip Hi Thng Mi T Do Chu u (EFTA) bao gm cc nc Austria, Finland, Iceland, Liechtenstein, Norway, Sweden v Switzerland. 2. Hip Hi Thu Quan Mc hp nht kinh t th hai l Hip Hi Thu Quan. Trong bc ny, tt c nhng thu quan c tho g gia cc nc thnh vin v nhm s thc hin mt chnh sch thng mi bn ngoi chung i vi nhng Trang 44

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang nc khng thnh vin. Hn th na, nhm s hnh ng nh l mt khi trong thng thuyt ca tt c nhng tha hip thng mi vi cc nc khng thnh vin.S tn ti ca thu quan bn ngoi chung s y li kh nng chuyn hng bi nhng nc khng thnh vin. Hip hi thu quan v vy hng gn ti s hp nht kinh t hn so vi FTA. Mt th d ca Hip Hi Thu Quan bao gm: Belgium, the Netherlands v Luxembourg (Benelux) c thnh lp nm 1947 v st nhp vo Cng ng Chu u nm 1958. 3.Th trng chung Mc hp nht kinh t th ba l th trng chung, trong tt c nhng thu quan c tho g gia cc nc thnh vin, mt chnh sch thng mi bn ngoi chung s c s dng i vi nhng nc khng thnh vin v tt c nhng hng ro thng mi i vi nhng s dch chuyn nhn t gia nhng nc thnh vin biu hin mt mc hp nht cao hn, ng thi s kim sot trong nc ca nn kinh t b gim xung. Nhng hip c Rome nm 1957 thit lp mt th trng chung trong Cng ng Chu u ( E C ) ci chnh thc hot ng vo ngy 1/ 1/ 1958 v tr thnh Lin Minh Chu u ( E U ) vo ngy 1/ 1/ 1993. 4.Lin minh kinh t Hinh thc ton din nht ca bn loi hnh hp nht kinh t l lin minh kinh t. N bao gm tt c nhng c im ca mt th trng chung nhng cng mun ni n s hp nht ca nhng t chc kinh t v s phi hp ca chnh sch kinh t trong tt c nhng nc thnh vin. Trong khi s tn ti v mt chnh tr mt cch c lp vn biu hin, th mt lin minh kinh t ni chung thit lp vi t chc siu quc gia, m nhng quyt nh ca n b rng buc bi tt c nhng thnh vin. Khi mt lin minh kinh t p dng mt ng tin chung, th n s tr thnh mt lin minh tin t. Trong khi mc hp nht kinh t ny thng c mong mi v c thng qua bi 12 nc thnh vin ca Lin Minh Chu u (EU), th nhng t nc thnh vin nhn thy l cc k kh khn hy b quyn ti cao trong nc m k hoch i hi. Do vy, c vi hnh thc hp nht kinh t khc nhau v nhng t chc hp nht ang tn ti s c nhng c tnh khc nhau. II. Nhng nh hng tnh v ng ca s hp nht kinh t 1. Nhng nh hng tnh ca s hp nht kinh t S hp nht kinh t mun ni n s i x khc nhau ca nhng nc thnh vin i vi nhng nc khng thnh vin. Bi v loi hp nht ny c th dn n s dch chuyn kiu thng mi gia nhng nc thnh vin v khng thnh vin. Ni chung, nh hng thc trn mt nc tham gia th m h v phi c nh gi trn c s ca tng nc. Trong khi s hp nht biu hin mt s chuyn dch n thng mi t do trong nhng nc thnh vin, th ng thi n c th dn n lung thng mi t nhng nc khng thnh vin c chi ph thp hn ( nc vn i mt vi nhng thu quan bn ngoi ca nhm ) ti mt nc thnh vin ( nc khng cn i mt vi bt k thu quan no.) Hai nh hng tnh ny ca s hp nht kinh t, c ngha l chng xy ra mt cch trc tip n s hnh thnh ca d n hp nht, c gi l mt s to ra thng mi v s trch hng thng mi. Nhng thut ng ny c t ra bi Jacob Viner (1950), ngi nh ngha vic to ra thng mi s xy ra bt c lc no m s hp nht kinh t dn n mt s dch chuyn trong ngun gc sn phm t mt nh sn xut trong nc c chi ph ngun lc cao hn so vi mt nh sn xut thnh vin c chi ph ngun lc thp hn. S dch chuyn ny biu hin mt s di chuyn theo hng phn phi ngun lc thng mi t do v do vy c th mang li li ch v phc li. S trch hng thng mi xy ra bt c lc no c mt s dch chuyn trong ngun gc ca sn phm t mt nh sn xut khng thnh vin c chi ph ngun lc thp hn n mt nh sn xut thnh vin c chi ph ngun lc cao hn. S dch chuyn ny biu hin mt s di chuyn theo hng xa ri phn phi ngun lc thng mi t do v c th lm gim phc li. Bi v c 2 nh hng ny r rng c th xy ra vi s hp nht kinh t, nn t chng ta thy c mt th gii ca ci tt nht th hai, bi Trang 45

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang v s hp nht kinh t ch biu hin mt phn dch chuyn n thng mi t do. Vn n c to ra mt ch li thc i vi nhng nc tham gia hay khng l vn thc nghim. Chng ta hy tip cn vi vn ci tt nht th hai ny (ci tt nht l thng mi t do hon ton ) bi vic xem xt nh hng ca s hp nht kinh t trong mt th trng cho mt hng ha ring l no mt trong nhng nc thnh vin, t nc A. Trong th 1, DA l ng cu ca nhng ngi tiu dng trong t nc A i vi sn phm v SA l ng cung ca nhng nh sn xut trong nc ca t nc A. Gi s rng, t nc A s nhp khu hng ha t t nc B, cng nh to ra n trong nc trc khi hnh thnh s hp nht kinh t ( th d, mt hip hi thu quan ). Nu t nc A l ngi nhn gi c th trng trong th trng th gii vi gi 1 la trn sn phm t t nc B v c mt thu quan 50% trn hng ha, lc gi c trong t nc A l 1,5 la trn sn phm, lng c tiu dng l 200 n v sn phm v lng c cung trong nc l 160 n v sn phm. Lng nhp khu ca A t B l 40 n v. Khi thu quan c tho g trn hng ha ca t nc B bi hip hi, th gi c hng ha A s gim xung ti 1 la, lng c tiu dng s gia tng ti 250 n v, lng c sn xut trong nc gim xung ti 100 n v v lng c nhp khu s gia tng ti 150 n v (= 250-100 ). th 1: S to ra thng mi v phc li

Trc khi hp nht kinh t, gi c ca hng ha trong t nc A l 1,5 la trn sn phm (= 1 la trong t nc B cng cho 50% thu quan ) Vi s hp nht gia A v B, thu quan c tho g v t nc A by gi s nhp khu 150 n v sn phm ( 250-100 ) so vi 40 n v sn phm trc ( 200-160 ) t t nc B. 60 n v sn phm ( 160-100 ) ca hng ha nhp khu c gia tng s thay th cho sn xut trong nc trc v 50 n v sn phm ( 250-200 ) phn nh lng tiu dng ln hn ti gi c mi 1 la trn sn phm i vi ngi tiu dng ca t nc A. Anh hng phc li thc l tng ca nhng vng b v d hoc ( 1/2 ) ( 60 ) ( 0,5 ) + ( 1/2 ) ( 50 ) ( 0,5 ) = 27,50 . y l mt lin minh to ra thng mi trong suy ngh ca Viner, bi v 60 n v sn phm c chuyn t nh sn xut trong nc ch nh A n nh sn xut trong t nc B c chi ph thp hn. Thm vo s dch chuyn trong ngun sn xut, nhng ngi tiu dng s t c ngun li t mt lng tiu dng ln hn. (Vinner khng ch ti nh hng tiu dng.) Anh hng phc li trn t nc A r rng l dng. Nhng ngi tiu dng nhn c thng d tiu dng thm vo bng vi vng a + b + c + d . Trong lng thng d tiu dng ny, a l mt chuyn i ca thng d sn xut t nhng nh cung cp ca t nc A, trong khi c l thu nhp thu quan dn v cho ngi tiu dng ca t nc A. Do vy, phc li thc t c ca t nc bao gm vng b + d. Trong th d, b = (1/2) (60) (0,5)= 15 trong khi d = (1/2) (50) (0,5) = 12,5. Ton b t nc A gia tng phc li ca n bi mt lng bng =15 + 12,5 = 27,5. Anh hng by gi chc chn bi v s to ra thng mi ny biu hin mt s di chuyn ti thng mi t do vi nc tham gia hp nht kinh t. th 2: S trch hng thng mi v phc li Trang 46

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Trc khi lin minh vi t nc B, t nc A c mt thu quan 50% trn nhng hng ha nhp khu. Do vy, gi c bao gm thu quan ca t nc C trong th trng ca t nc A l 1,5 la trn mt sn phm v gi c bao gm thu quan ca t nc B l 1,8 la (khng c ch ra). Trc khi lin minh c hnh thnh, t nc A s nhp khu 50 n v sn phm ( 180-130 ) t C. Khi lin minh c thit lp vi B, t nc A s nhp khu 100 n v sn phm (200 - 100) tt c n t t nc B, nc khng cn i mt vi thu quan. S thay i phc li thc i vi A l s khc bit gia vng b + d (mt nh hng dng do gi c thp hn A) v vng e (mt nh hng m do s mt mt ca thu nhp thu quan). Trong th d ny, phc li b gim i bi vng b + d = ( 1/2 ) ( 30 ) ( 0,3 ) + ( 1/2 ) (20 ) ( 0,3 ) = 4,5 + 3 = 7,5, trong khi e = (50) (0,2)= 10 Gi s rng, chng ta s xem xt 3 t nc: A,B v C. A l nc ch nh,B l nc thnh vin tim nng v C l nc khng thnh vin. Chi ph sn xut trong C l 1 la v chi ph trong B l 1,2 la, nhng gi c sn phm trong nc ch nh A l 1,5 la, bi v A c mt thu quan 50%. Trong th d ny, t nc A s mua t t nc C bi v gi c sn phm ca C bao gm c thu quan thp hn ca B (= 1,2 + 50% (1,2) = 1,8). By gi gi s rng, t nc A s hnh thnh mt hip hi thu quan vi t nc B v hy b s bo h mu dch ca n i vi t nc B, nh l mt phn ca tha hip hp nht, trong khi vn duy tr vic bo h mu dch i vi t nc C. t nc A by gi s mua sn phm vi gi 1,2 la t t nc B, so vi gi c bao gm thu quan ca t nc C l 1,5 la. Mc du C vn l nh cung cp c chi ph sn xut thp. C khng cn cnh tranh trong th trng ca A bi s i x u i ca t nc A i vi t nc B.Kt qu l, t nc A s dch chuyn t C n B nh l ngun ca sn phm ny. Anh hng trong A l s lm gim gi c trong nc t 1,5 la n 1,2 la, mt s thay i to ra mt s t c trong phc li bng vi hai tam gic mt mt phc li x hi b v d. Tuy nhin, ci t c trong phc li trong nhng vng b v d khng phi l tng nh hng phc li. Bi v t nc A by gi s nhp khu t t nc B v khng c hng ro thu quan i vi t nc B, chnh ph A s khng cn nhn c khong thu nhp thu quan na. Thu nhp m trc y thu c bng vi s khc bit gia gi c cung cp vi chi ph thp (1 la) trong t nc C v gi c trong nc trc (1,5 la) cho mi n v c nhp khu. Gi tr ca khong thu nhp ny bng vi din tch ca hai t gac e v c. T gic c phn nh phn thu nhp ca chnh ph b mt i sau khi hp nht, ci ny c chuyn cho ngi tiu dng trong nc thng qua gi c gim. T gic e biu hin s khc bit trong chi ph gia nc khng thnh vin v nc thnh vin c chi ph cao hn, nh l chi ph ca s di chuyn n nh sn xut t hiu qu hn trong phn thu nhp ca chnh ph b mt mt. Anh hng thc ca s hp nht kinh t gia t nc A v t nc B trong trng hp ny ph thuc vo tng (b + d - e). Khng chc chn l tng b + d s ln hn e. Trong nhng thut ng ca Viner, vng e biu hin s khc bit trong chi ph trn mi n v gia t nc B v t nc C (1,2-1 = 0,2) nhn cho lng thng mi b trch -50 n v ban u (180 - 130). S trch hng thng mi ny c gi tr (0,2) (50) = 10 la . Nhng vng b v d li biu hin thng d tiu dng t c, ci khng phi l s chuyn giao t nhng nh sn xut trong nc v chnh ph. Din tch b tht s l mt nh hng to ra thng mi (hiu qu c ci thin) bi v 30 n v ca hng ha (130-100) by gi c to Trang 47

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang ra ti mt chi ph thp hn trong t nc B hn l trc y trong t nc A. Anh hng ny c mt gi tr l (1/2) (30) (0,3) = 4,5. Din tch d biu hin cho ci t c ca thng d tiu dng cn li t gi c thp hn cho nhng ngi tiu dng ca t nc A v bng vi (1/2) (20 = 200 - 180) (0,3) = 3. Kt qu l, nh hng thc ca s hp nht gia A v B trong th trng ny l mt s mt mt ca 2,5 la (4,5 + 3 - 10). Nu hip hi thu quan dnh lu ti s trch hng thng mi no , th c th chc chn l phc li c th b gim xung i vi t nc A. Kt lun ny cng c th b sai lch trong mt ng cnh cn bng chung vi ng PPF v nhng ng bng quang cng ng ( xem gii thch 1 ) Trong trng hp chch hng thng mi ny, ch rng gi c trong nc thnh vin tip cn cng gn vi gi c th gii c chi ph thp, th nh hng ca s hp nht trn th trng ang ni n s c nhiu kh nng dng hn. Thm vo , nh hng ca s hp nht c kh nng dng nhiu hn khi t l thu quan ban u cng cao, bi v vng b v d mi ci s ln hn. (Trong trng hp c bit, nu thu quan ban u lm ngn cm hon ton vic nhp khu ca A, th s khng c s mt mt phc li no t s trch hng thng mi.) Hn na nhng ng cung v cu cng co gin, th nh hng ca s hp nht cng c kh nng dng hn bi v nhng ng ny cng co gin, th phn ng v lng ca c hai ngi tiu dng v nh sn xut cng ln hn; Do vy vng b v d s ln hn. Cui cng, s hp nht c th c li hn khi c s nc tham gia nhiu hn, bi v c mt nhm nc nh hn th thng mi s b trch hng. Trng hp c bit xy ra khi tt c nhng nc trn th gii chp thun s hp nht bi v c th khng c s trch hng thng mi. (xem tnh hung v nhng c lng ca s to ra thng mi v s trch hng thng mi xy ra vi vic hnh thnh Cng ng Chu u). Chng ta cng nn cp n nhng nh hng tnh khc ca s hp nht kinh t, nhng ci c th i cng vi mt s lin minh. Trc ht, s hp nht kinh t c th dn n mt s tit kim trong lnh vc qun l bi s loi b nhu cu nhn vin nh nc qun l nhng hng ha v dch v i qua bin gii. Hai l, qui m kinh t ca hip hi c th ci tin c t s thng mi chung i vi phn cn li ca th gii c so snh vi nhng t s bnh qun t c trc bi nhng nc thnh vin ring r. Cui cng, nhng nc thnh vin s c quyn lc mua bn ln hn trong nhng thng thuyt thng mi vi nhng nc thuc phn cn li ca th gii hn trc . 2. Nhng nh hng ng ca s hp nht kinh t Thm vo nhng nh hng tnh ca s hp nht kinh t, iu c th l cu trc v hot ng kinh t ca nhng nc tham gia c th tin trin ng k so vi nu nh chng khng hp nht v mt kinh t. Nhng nhn t lm cho iu ny xy ra l nhng nh hng ng ca s hp nht kinh t. Th d, vic gim nhng hng ro thng mi s dn n mt mi trng cnh tranh hn v c th lm gim mc c quyn biu hin trc khi hp nht. Thm vo , con ng dn n nhng th trng lin kt ln hn c th cho php kinh t qui m s c thc hin trong nhng hng ha xut khu no . Nhng kinh t qui m ny c th dn n x nghip xut khu trong mt nc tham gia khi n tr nn ln hn hoc chng c th dn n t vic h thp nhng chi ph ca nhng nhp lng do nhng thay i kinh t bn ngoi i vi x nghip. Trong c hai trng hp, chng b gy ra bi vic m rng th trng c mang vo bi mi quan h thnh vin trong lin minh. Vic thc hin kinh t qui m cng c th dnh lu ti vic chuyn mn ha trn nhng loi hng ha no v do vy ( nh c quan st vi Cng ng Chu u) tr thnh thng mi trong ni b ngnh hn l thng mi gia cc ngnh. iu cng c th l s hp nht s kch thch s u t ln hn trong nhng nc thnh vin t c hai ngun trong v ngoi nc. Th d, u t ln ca M xut hin EC trong nhng nm 1960. Nhng u t c th dn n t nhng thay i v mt cu trc, nhng nn kinh t trong v ngoi nc v s gia tng c mong i trong thu nhp v nhu cu. im c tranh lun thm l s hp nht s kch thch u t bi vic lm gim ri ro v tnh khng chc chn bi v th trng v mt a l v kinh t by gi s m ra cho nhng nh sn xut. Hn th na, nhng nh u t c mun u t vo nng lc sn xut trong mt nc thnh vin trnh b c lp t nhng nc thnh vin bi nhng hn ch thng mi v mt thu quan bn ngoi chung cao hn. Cui cng, s hp nht kinh t ti mc th trng chung c th dn n nhng ngun li ng t s chuyn dch nhn t c gia tng. Nu c hai vn v lao ng c kh nng c gia tng di chuyn t nhng Trang 48

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang vng d tha ti nhng vng khan him, th kt qa s dn n l hiu qu kinh t c gia tng v nhng thu nhp nhn t s cao hn tng ng trong nhng vng c hp nht. 3.Tm tt v s hp nht kinh t By gi chng ta s tm tt mt cch ngn gn nhng iu kin m s hp nht kinh t c kh nng c nhng nh hng c li chung. Nu mc ca nhng thu quan trc khi hp nht cng cao v mc thu quan bn ngoi chung cng thp, th nh hng thc s cng c kh nng dng hn. Cng vy, cung v cu cng co gin trong nhng nc thnh vin, th nhng nh hng thc cng c kh nng dng hn. Nhng nh hng thc dng s c kh nng ln hn khi s nc tham gia ln hn v qui m kinh t ca nhm ln hn. Cng vy, s d dng ca s dch chuyn t ngun trong nc c chi ph cao hn ti mt ngun thnh vin c chi ph thp hn cng ln v nhng s khc bit trn chi ph n v trc hp nht gia 2 ngun cng ln cng nh mc kinh t qui m v u t nc ngoi cng hp dn, th ci t c tim nng t s hp nht cng ln. Cui cng, nu nhng chi ph vn chuyn c xem xt th nhng nc thnh vin c khong cch cng gn nhau, th s c nhiu kh nng hn trong nhng ci t c ng v tnh t s hp nht. Vi tt c nhng ci c th t c t s hp nht dng nh l hp l thm tra ti sao s hp nht kinh t thng b tht bi. Chng ta tp trung trn nhng kt qu kinh t ca s hp nht trong mt t nc i din v b qua 2 vn quan trng. Ci th nht lin quan n s phn phi li ch gia cc nc thnh vin v ci th hai lin quan n vn quyn ti cao ca dn tc. Phn tch tnh ca chng ta ch ra nhng nh hng phn phi ni b trn ngi tiu dng v ngi sn xut, nhng n khng ni g vi chng ta v s phn phi li ch gia nhng nc thnh vin. Vn ny l mt chng ngi t c s hp nht kinh t khi s hp nht kinh t thng c quan nim nh l mt tr chi c tng bng 0 bi nhng thnh vin tim nng. Mi t nc mun i vo nhng th trng ca nc khc, nhng n thng khng sn lng m ng cho nhng nc khc i vo. Vng mc v phn phi gia tng bi s khng sn lng ca nhng nc ring r trong vic t b s kim sot nn kinh t ca h, ci c i hi bi s tham gia mt k hoch hp nht kinh t. iu khng ngc nhin l nhng k hoch hp nht kinh t c mt lch s khng n nh nh l mt chin lc chnh sch kinh t. iu ny c bit ng trong nhng nc ang pht trin, ni m nhng th nghim hp nht nh l Th Trng Chung ng Phi tht bi. Trong trng hp ca nhng nc ang pht trin th t nc khng ch i ph vi s phn phi s phn phi v nhng vn quyn lc ti cao dn tc, nhng nhng ci t c tim nng khng phi lun lun hin nhin bi v nhng nc thnh vin tim nng thng thng mi mt t vi nhau v khng qu ln v mt kinh t. Nhng nn kinh t tng ng ca chng i lc to ra nhng hng ha khc nhau (khng ging nhau) dnh cho nhng th trng ca nhng nc cng nghip pht trin. Cui cng, nhng ng cu v cung trong nc biu hin t co gin hn nhng ng cu v cung trong nhng th trng ging nhau nhng nc cng nghip pht trin. Kt qu l, nhng ci t c tnh khng xut hin ln v s thnh cng ca k hoch hp nht kinh t da trn vic thc hin nhng ci t c ng dn n t vic u t gia tng v nhng ngnh mi ra i phc v cho nhng nhm th trng ln hn. D nhin, iu ny dn n nhng tranh lun v s xc nh v tr ca nhng ngnh mi v s phn phi thu nhp ca s thay i cu trc gia nhng nc thnh vin. Do vy, trong khi s hp nht kinh t a ra nhng thun li ca nhng th trng ln hn v kinh t qui m c th i vi nhng nc ang pht trin, kh nng nhn ly thun li ca nhng kt qu pht trin ng ny ph thuc vo s sn lng ca chng t b s kim sot kinh t quc gia no v trn vic gii quyt vn c bn v cch phn phi nhng thu nhp gia nhng nc thnh vin. III. Lin Minh Chu u 1. Lch s v Cu trc Vi kin thc v mt khi nim ny trong u, by gi chng ta s chuyn ti n v hp nht ni ting nht v ln nht trong nn kinh t th gii- Cng ng Chu u (EC) c gi chnh thc t thng 11/1993. ng v mt th thc th vic hnh thnh t chc ny bt u trong nm 1951 khi Hip c Paris c k kt bi B, Php, Ty c, , Luxembourg v H lan. Hip c ny thit lp Cng ng thp v than Chu u i vi vic iu phi sn xut, phn phi v nhng vn khc dnh lu n hai ngnh trong su nc. K Trang 49

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang nhng t nc ny pht trin s hp tc ca h nhiu hn bi vic k hai Hip c Rome trong nm 1957; mt hip c thit lp Cng ng Kinh T Chu u (EEC) v ci kia hnh thnh Uy Ban Nng Lng Nguyn T Chu u (Euratom) i vi vic nghin cu chung, hp tc v qun l ngnh . Hai hip c c hiu lc vo ngy 1/1/1958 v vi hip c Paris ban u tr thnh hin php ca Cng ng Chu u. Mc tiu cui cng l vic hnh thnh mt th trng hp nht cho vic di chuyn t do ca nhng hng ha, dch v, vn, v con ngi. Nhng ci ny c bit nh l bn t do... EC k m rng t 6 n 12 nc vi s gia nhp ca an mch, Ireland v Vng Quc Anh nm 1973, Hy Lp nm 1981, Th Nh K v Ty Ban Nha nm 1986. lm thun tin cho vic t c mc tiu ln ny v t c s c kt chnh tr ln hn, nhng t chc trn mc quc gia khc nhau c thit lp. Uy Ban Chu u, hi ng iu hnh, c to ra thc hin nhng hip c v thc hin mi quan h lnh o chung. Hi ng B Trng l t chc to ra quyt nh cho nhng vn chung ca cng ng. Hi ng Chu u bao gm nhng nh lnh o chnh tr ca nhng nc thnh vin s t ra nhng hng dn chnh sch ln. Quc hi Chu u c bu ra bi nhng c tri trong nhng nc thnh vin (vi mt s gh c xc nh cho mi nc) v n to ra nhng ngh cho y Ban. Cui cng, Ta n s gii thch hin php v t chc tranh ci. 2. Tng Trng v Tht Vng. Cng ng Chu u c thnh lp t u loi b nhng thu quan trn thng mi trong ni b EC v p dng thu quan bn ngoi chung vo khong thng 7/1968. Thng mi gia nhng nc thnh vin tng trng nhanh chng trong nhng nm 1960 khi thng mi th gii tng trng ni chung. Thm vo , t l tng trng bnh qun hng nm ca GNP thc cho ton Cng ng t nm 1961 n 1970 l 4,8% v t l tng trng GNP trn u ngi l 4%. So vi t l tng trng ca M trong GNP l 3,8% v GNP trn u ngi l 2,5%. Nhiu nc ng gp vo s tng trng ban u ny mt cch ng kinh ngc trong bi cnh ca vic thnh lp Cng ng, mc d mt s nc c nhng nghi ng rng y c phi l nguyn nhn khng. S tng trng ng k cng xy ra sut nm cui ca thp k 60 v n nhng nm 1970 vi vic thc hin nhng s ct gim thu quan 35% di Bn Trn Kennedy. Thc vy, s bt ngun ca Bn Trn Kennedy kh c th c ni kt vi vic thnh lp ca EC. Nhng nhn vin nh nc M quan nim mt Bn Trn mi ca s ct gim thu quan nh l cch n b mt vi i x phn bit chng li nhng hng ha ca M c gy ra bi vic tho g nhng thu quan trong nhng nc EC v vic dng ln thu quan bn ngoi chung. Vic mua bn gia M v EC trong Bn Trn l yu t quan trng n s thnh cng ca nhng cuc thng thuyt. Mt c im khc ca EC - ci m kch thch Bn Trn Kennedy v cng c hm thng mi quan trng i vi nn kinh t th gii - l Chnh sch nng nghip chung (CAP) c ng dng bi EC nm 1962. Chnh sch ny l mt k hoch ng h gi c cho nng nghip trong nhng nc Chu u, k hoch ny cha ng nhng khong thu nhp khu thay i. t c nhng gi c nng nghip theo mc tiu xc nh, nhng chnh ph ca EC s mua nhng khong vt cung ca hng ha. mt chng trnh nh th thnh cng, nhng hng ha nhp khu i vo cng ng phi c kim sot khng lm gim gi c sn phm. Th d, gi c mc tiu l 3 la trn mt gi la m v nu mt gi la m ny ca M bn vi gi l 2,5 la th mt thu quan 0,5 la s c nh trn mi gi la m ny ca M bi EC. Nu nh gi c la m ny ca M gim xung cn 2,3 la, th khong thu bin i s l 0,7 la gi cng mt lng nhp khu trn th trng ca cng ng, mt lng khng i vi s duy tr ca gi c ng h cng ng. Nhng hng ha c tch ly trong EC thng qua k hoch h tr gi thng c bn trn th trng th gii ti mt gi c thp (mt gi tr cp). Vic tr cp xut khu ny s to ra s va chm vi M v nhng nh sn xut nc th 3 . Trong ng cnh ca Bn Trn Kennedy, iu c ngh l nhng s thng thuyt c th to ra tin trnh hng ti a nhng hng ha nng nghip ca M i vo th trng EC d dng hn, nhng c t s tin trin to ra trong vic ct gim nhng hng ro thng mi nng nghip trong bt k nhng bn trn thng thuyt ca GATT n cui nm 1992. Qu trnh tng trng thnh cng ca EC trong nhng nm 1960 i n nhng tht vng trong nhng nm 1970 v 1980. Cuc khng hong du ha nm 1973-1974 v 1979-1981, i cng vi nhng thi k suy thoi v lm pht lin tc, dn n mt s tng trng chm v gia tng tht nghip trong Chu u. Tng trng GNP thc ca EC gim xung cn 1,4% sut thi k 1981-1985; Tri li, t l tng trng GDP thc ca Trang 50

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang M trong thi k ny l 2,3% v ch s ny ca Nht gia tng ti 3,7%. bi nhng t l tng trng thp trong tng i v tuyt i trong EC v nhng t l tht nghip Chu u cao (i lc trn 10%) nn thut ng S x cng Chu u c t ra. 3. Hon thnh th trng ni a Nhng tht vng v mt kinh t v s nhn thc ca mt Chu u ri li pha sau M v Nht tr thnh mt mi quan tm i vi nhng thnh vin ca Cng ng.Mt s nc suy ngh rng s tn ti tip tc ca nhng hng ro bn trong i vi s hp nht kinh t y hn chnh n l mt s tr ko quan trng i vi vic thc hin mt Chu u tt hn. Mc d nhng thu quan c tho g vo nm 1968 trn vic thng mi trong ni b EC, nhng mt lot s cn tr khng thu quan i vi thng mi t do vn duy tr. V vy nm 1985 Uy Ban Chu u a ra mt chnh sch hon thnh thng mi ni b: Sch trng (t bo cng khai ca chnh ph) t Uy Ban gi n Hi ng Chu u, qui nh nhng thay i loi b nhng hn ch v cn tr khc nhau ny. Nhng hng ro th trng ni b c bit bao gm: (i). Nhng s khc nhau trong nhng qui nh v mt k thut gia nhng t nc, ci a vo nhng chi ph ph thm trn thng mi trong ni b EC. (ii). Nhng s tr hon ti ca khu vi mc ch hi quan v nhng cn tr v mt hnh chnh c lin quan i vi nhng cng ty v vic qun l chung l nhng ci a vo chi ph thm trn thng mi. (iii). Nhng rng buc trn vic cnh tranh i vi vic mua hng chung thng qua vic loi b nhng ngh v gi c t nhng nh cung cp Cng ng khc, ci thng dn n nhng chi ph mua hng cc k cao. (iv). Nhng hn ch v s t do tin hnh nhng thng v dch v no hoc c to ra nhng hot ng dch v no trong nhng t nc cng ng khc. iu ny c bit quan tm n nhng dch v vn chuyn v ti chnh, ni m nhng chi ph ca nhng hng ro i vo th trng cng s xut hin. Nhng thnh vin ca cng ng Chu u nhn thc c ci c gi l hon thnh vic tho g nhng hng ro ni b, n thng 2/1986. Hi ng B Trng p dng o lut Chu u n phng thc hin nhng kin ngh khc nhau. Ngy c qui nh l tho g ton b nhng hn ch th trng ni b l ngy 31/12/1992- Thut ng EC 92 tn ti ch ra mc tiu cho vic hon thnh s hp nht ca cng ng. C 282 hng dn khc nhau c a ra thc hin. Tuy nhin, s hp nht khng hon thnh bi s ch dn; Th d, nhng h chiu vn b kim tra ti cc ca khu, mt s cn tr cho vic linh ng vn t do vn duy tr, nhng tiu chun k thut cng nghip c chi tit qu khng c hun luyn y v nhng thin hng dn tc vn tn ti trn ci kim c ca chnh ph. Tuy nhin, nhng s tr hon v nhng th tc quan liu c trn s di chuyn ca hng ha v nhng khch du lch chm dt, v EC 92 hon thnh nhiu s thay i. 4. Nhng vin cnh. Ci g l nhng kt qu c mong i ca s hp nht kinh t c gia tng trong lin minh Chu u? Cng ng Chu u tnh ton rng, GDP hng nm qua thi k trung hn s t 3,2 n 5,7% cao hn so vi trc khi hp nht. Nhiu s gia tng bt ngun t s t do ca nhng dch v ti chnh v t nhng nh hng v mt cung. Nhng nh hng v mt cung phn nh tnh trng nh l vic thc hin kinh t qui m, nhng hiu qu mang n ln hn bi s cnh tranh cao hn gia nhng nh sn xut v s gia gim ca nhng chi ph trc tip bi nhng hng ro k thut c nh l s thiu thn v tiu chun ha ca nhng nhp lng sn phm. Nhng gi c trn tiu dng c mong i t 4,5 n 7,7% v vic lm s gia tng 1,3 n 2,3 triu. Mt s ngi ngh rng, nhng c lng ny qu lc quan nhng nu chng khng qu lc quan, th n lc hp nht mi s c kh nng lm gim nh mt s kh khn ca mt s x cng ca Chu u. Tuy nhin, tnh trng trong EC trong nhng nm u 1990 khng my lc quan. S suy thoi ton cu nm 1990-1991 ht EC vo s kh khn, v s thc hin kinh t ngho nn. Dng tng trng GDP trong Cng ng l 1,3% trong nm 1991, 1% trong nm 1992, v- 0,3% trong nm 1993 v c d on l 1,3% nm 1994. Hn na, t l tht nghip l 10,3% nm 1992 c c tnh l 11,3% nm 1993 v 12% nm 1994. Thm vo o, vo nm Trang 51

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang 1993 th phn ca EC trong th trng xut khu nhng hng ha sn xut trn th gii gim xung 20% so vi nm 1980. Ch ra mt hot ng cnh tranh quc t yu i. Nhng kh khn v kinh t i mt vi nhng nc thuc Lin Minh Chu u hin ti s xy ra ti thi im m nhng nc khc s lp ra k hoch hoc mu tm lin kt vi t chc hp nht. Ao, Phn Lan, Thy in v Nauy c chp thun l thnh vin bt u t ngy 1/1/1995 v nhng nc khc (bao gm nhng nc ng u) xin gia nhp. Thm ch khng l thnh vin, th nhng t nc ca Hip Hi Thng Mi T Do Chu u (ngoi tr Thy S v Liechtenstein) v EU thnh lp Vng Kinh T Chu u (01/1994) bao gm thng mi t do v nhng bc hp nht khc. S khng c vic m rng ca Lin Minh Chu u c cng b trong mt s nc thnh vin hin ti,v cu hi c tranh lun l t chc c nn i vo chiu su thng qua s hp nht gn gi hn ca nhng nc thnh vin ang tn ti hay l i theo chiu rng bi vic nhn thm nhiu thnh vin mi. Ni chung, s hp nht ca Chu u thc hin mt cch nhanh chng k t khi s hnh thnh ca n bi nhng hip c Rome nm 1957. Tuy nhin, Lin minh Chu u s i mt vi vn lm cch no lm sng li vic thc hin ng nht ca n trong nhng nm ban u. Cng vy, s hp nht gia tng Chu u dnh lu nhiu hn n vn kinh t. C nhng hm v mt chnh tr ca vic thit lp nhng t chc siu quc gia v ca vic hy b tnh t tr v quyn dn tc ti cao bi nhng nc thnh vin. Cng c nhng chiu hng v mt x hi v vn ha i cng vi tnh linh ng ca vn v lao ng c gia tng v 4 s t do c cng b khi thnh lp EC .Mt chiu hng kinh t quan trng khc bao gm nhng bc ng ch hng ti s lin minh tin t, vi mt b phn ca mt ngn hng trung ng Chu u mnh v cui cng i n mt ng tin chung. IV. S khng hp nht kinh t ng u v Lin Minh X Vit c Hai s kin gn y vi nhng hm quan trng i vi nn kinh t th gii l (1) s dch chuyn ta khp bt u t u nm 1990 trong ng u xa ri ch ngha x hi v k hoch tp trung v hng ti Ch Ngha T Bn v th trng v (2) s sp ca Lin Minh X Vit tr thnh 15 nc cng ha c lp vo cui nm 1991, i cng vi vic hy b k hoch tp trung v s phn phi ngun lc ca chnh ph hng ti nn kinh t th trng phn quyn. Nguyn nhn chnh xc ca s thay i ny s c tranh lun trong thi gian di v r rng chng dnh lu n vn chnh tr, x hi, trit hc v tn gio cng nh nhng vn kinh t. Tuy nhin, nhng t l tng trng thp, nhng t l hin i ha thp v s thay i k thut v tnh trng kinh t ngho nn ni chung di ch c l nhng nhn t quan trng. 1.Hi ng gip kinh t ln nhau. Trong thng mi vi nc ngoi, nhng nc ng u v Lin Bang X Vit (vi Cuba, Mng C, v Vit Nam) hp nht vi nhau thng qua Hi ng tng tr kinh t ln nhau (CMEA, thng c gi l COMECON). y l mt hnh thc khc ng k ca s hp nht kinh t t nhng loi hnh hp nht khc m chng ta nghin cu trong chng ny. CMEA bt u hot ng vo 1949 thc y hp tc kinh t gia nhng nc thnh vin. Trong lch s ca CMEA tng s phn trm thng mi ca cc nc ng u vi nhng thnh vin khc ca CMEA nm 1989 u cao, ngoi tr Romania 1989.i vi nm 1990, phn trm ca tng s thng mi vi nhau trong 15 nc cng ha c lp ca lin bang X Vit c ch ra s ph thuc ln nhau ng k gia chng. Thm vo , bi v khong mt na ca tng s thng mi ca Lin Bang X Vit hp nht vi nhng nc ng u ti thi im cui ca CMEA nm 1991, nn nhng nc CMEA qu l mt ci g c lp hoc cch ly vi phn cn li ca nn kinh t th gii. Bng 1: Phn trm thng mi ni b trong tng s thng mi ca nhng nc ng u v nhng nc Cng Ha Lin Bang X Vit c

Trang 52

Kinh Te Quoc Te

Nguyen Xuan Quang

Thng mi di t chc CMEA, trong USSR cung cp ch yu nhng nguyn liu th cho nhng nc ng u trong vic trao i nhng hng ha sn xut, khng phi l loi hnh thng mi t do gia nhng bn tham gia chung ca nhng t chc hp nht kinh t c trng. M , CMEA s t ra nhng lut l cho vic thc hin nhng tha hip thng mi song phng. Hn na, trong mt tha hip gia bt k 2 quc gia no, th cn cn thng mi trong nhng nhm hng ha cng nh ton b s c cn bng gia 2 t nc. Mt ng tin chung cho vic tnh ton nhng lung thng mi chuyn i theo ng Rup c s dng. Nhng gi c ca hng ha c xc nh bi mt cng thc, trong con s bnh qun th trng th gii trong thi gian 5 nm c s dng v lc c chuyn i sang ng Rup (n v tin t ca Lin Bang X Vit ) ti mt t l hi oi chnh thc ca CMEA. Tuy nhin, n biu hin rng s can thip mua bn v quan liu cng ng mt vai tr. ng v mt lch s, nhng nc CMEA cp n thng mi n gin nh l mt phng tin t c nhng hng ha khng sn c nc nh v iu ny lm cho nhng t nc tng i gn gi nhau hn. N cng c ngh l, nhng c quan lp k hoch trong nhng t nc t quan tm n n bt k nhng c im v thu nhp v chi ph, do vy nhng ci t c t thng mi m s dng li th so snh khng c nhn ra. 2. Hng ti kinh t th trng. nh hng ca s nhit tnh vi th trng trn nhng lung thng mi trong nhng nc ng u kh nh gi chc chn l c mt s khng hp nht no trong nhng nc CMEA c v c s hp nht ln hn vi phn cn li ca th gii. S hp nht ny vi phn cn li ca th gii khng ch c th gip cho nhng thnh vin CMEA c, m cn c th mang li li ch cho phc li th gii nu nh n ci tin vic phn phi ngun lc ca th gii. Tuy nhin, mt cn tr quan trng i vi vic thng mi vi phn cn li ca th gii a, ang v s tip tc mt s thiu thn ca nhng ng tin chuyn i c chp nhn chung. Thm vo , vic t nhn ha ca nhng x nghip nh nc trc y v vic cu trc li mt cch c bn ca nhng nn kinh t theo ch ngha x hi s i hi vin tr bn ngoi; Nhng cuc bn lun v thng thuyt v bn cht v qui m ca s vin tr ang din ra. iu quan trng nhn mnh rng, nhng nc ng u v lin bang X Vit c tri qua nhng kh khn ln trong vic chuyn sang nn kinh t th trng. Vic bo m vic lm nh tn ti di s phn phi ngun lc theo kiu k hoch ha tp trung mt i, v s lm pht s xy ra khi nhng thiu thn, ci trc Trang 53

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang y biu hin di hnh thc sp hng ch v nhng ca hng trng khng by gi ch ra khi gi c tng. Thm vo , nhng vn kinh khng ang i mt khi nhng x nghip nh nc c t nhn ha bi vic bn cho nhng cng dn trong mi trng thiu thn nhng th trng vn pht trin v mt h thng ngn hng hin i. Mt ch dn v mt s kh khn ban u trong vic chuyn sang nn kinh t th trng c a ra bng 4. Ct u tin ca nhng con s bn tri ch ra GDP trn u ngi. Ba ct k tip ch ra nhng t l tng trng ca tng GDP thng mang du m v lm pht cao v thng t l tht nghip cao xy ra nm 1992 v u nm 1993. Nhng t l ny r rng gy ra nhng kh khn cho nhn dn v nh nc ca nhng t nc ny. (mt th d ng ghi nhn nht l Tng Thng Nga Boris Yeltsin kh khn trong vic thc hin i mi nm 1993- 1994). Nhng nh kinh t bo m l c li ch trong di hn, mc du nhng chi ph trong ngn hn dng nh l mt l hng ln khi tnh trng kinh t ngho nn s tip tc v ci c gi l ngn hn dng nh khng bao gi chm dt. Tm li, nhng s chuyn i ang din ra trong nn kinh t ca ng u v nhng nc thuc Lin Bang X Vit c s to ra mt s kin xo ng trong nn kinh t th gii, ci m s tip tc trong nhiu nm. Nhng s chuyn i ny hng ti nn kinh t th trng c nhng hm i vi thng mi quc t, phc li v s n nh, nhng thi gian v bn cht tht s ca hm l khng chc chn hin nay. Bng 2: Nhng ch s kinh t ca nhng nc ng u v nhng nc Cng Ha Lin Bang X Vit c

V. S hp nht kinh t Bc M. 1. S hp nht ln hn Trang 54

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Mt s dch chuyn rng ln n s hp nht kinh t xy ra khi tha hip thng mi t do gia M v Canada c thc hin vo ngy 1/1/1989. N a ra s loi b tt c nhng thu quan gia hai bn hoc l ngay tc khc hoc l nhng bc loi b tng nm mt trong 5 hay 10 nm v n s c thc hin hon ton vo ngy 1/1/1999. c nhng c lng khc nhau v nh hng tim nng ca tha hip ny gia 2 t nc, l nhng thnh vin thng mi ln nht vi nhau. Trong nhng con s %. Canada s c li hn M. iu c c lng l FTA s nng GDP thc hng nm ca Canada ln khong 2,5 n 5%. Nhng con s ny tng i ln bi v nhng nh hng ng ca kinh t qui m v s hp dn ca u t nc ngoi s to ra nhng ci t c quan trng trong hiu qu sn xut ca Canada...Nhng c lng cho M th khng cao bng; Mt c lng t mt s gia tng trong GDP l 1% hng nm, vi vic to ra 750.000 vic lm v tit kim tiu dng khong 1- 3,5 t la mi nm. Tuy nhin, nhng ngi ch trch hip c ny ch ra rng, vo nm 1992 nhng vic lm ch to Canada bin mt bi vic thc hin hip c v rng mt s cng ty ca Canada ng ca hoc chuyn ti M. hng ti thng mi t do theo vng ln hn tip tc sm sau khi c tha hip gia M v Canada. Nhng ban ngnh iu hnh ca chnh ph Canada, Mexico v M k hip c thng mi t do Bc M (NAFTA) vo thng 8/1992, ci to ra vng thng mi t do vi mt tng GDP l 7 t la v trn 360 triu ngi tiu dng so vi tng GDP v tng dn c ca vng kinh t Chu u l 7,5 t la v 372 triu dn. Ni chung thng mi t do xy ra trong vng 15 nm, nhng mt s lnh vc (nh t) c thng mi t do trong vng mt thi gian ngn hn. NAFTA cng ngh gim bt nhng hn ch u t cng nh nhng hn ch thng mi, th d n cung cp con ng u t ngay vo ngnh ha du, cho php nhng ngn hng v x nghip ca M thit lp nhng cng ty con s hu hon ton Mexico vo nm 2000 v tho g ton b nhng hn ch trn quyn s hu chng khon trong nhng cng ty bo him vo nm 2000. Thm vo , Canada, Mexico v M s m rng i sch quc gia trong nhng dch v vi nhau. C ngha l nhng cng ty dch v thuc s hu nc ngoi s c i x ging nh nhng cng ty trong nc. Nng nghip cng l mt phn quan trng ca hip c. NAFTA c th l hip c theo vng u tin gia nhng t nc vi nhng mc thu nhp bin i nh th v mt c im quan trng ca hip c l s pht trin c on trc, ci m c th a ra mt s tng trng mnh m Mexico nhn c bi vic thc hin nhng i mi v cu trc v nh hng th trng trong gia nhng nm 1980. 2. Nhng lo lng trn NAFTA. nh hng ca NAFTA trn 3 nn kinh t ca nhng nc tham gia c tranh lun rt mnh lit v c nhng c lng rt khc nhau v nhng nh hng. Mt nghin cu ca y Ban Thng Mi Quc T ca M (US-ITC) kt lun rng, NAFTA c th lm cho GDP thc ca Mexico gia tng trong khong t 0,1n 11,4% (mt khong rng!), trong khi GDP thc ca Cannada v M mi nc ch gia tng khong di 0,5%. Drusilla Brown (1992) kho st nhng c lng ca nhng m hnh khc nhau. Nhng m hnh ny a thu nhp qui m gia tng vo trong c lng. NAFTA c th lm tng GNP ca Canada trong khong t 0,7 n 6,75% v ca Mexico t 1,6 n 5% v ca M t 0,5 n 2,55% . Nhng c lng v nhng nh hng vic lm cng khc nhau. Mt nghin cu ca Gary Clyde Hufbauer v Jeffrey J. Schott (1992) c lng rng, NAFTA c th to ra 609.000 vic lm Mexico v 130.000 vic lm M. Mickey Kantor tin on rng, M c th t c 200.000 vic lm cng nghip vo nm 1995. Tuy nhin, mc du nhng tin on bi quan nht i vi M l mt mt 500.000 vic lm, nhng Ross Perot, ng c vin tng thng, to ra mt s khuy ng trong nm 1993 bi vic ni rng hu ht 6 triu vic lm M c th gp ri ro. Tuy nhin, nu NAFTA kch thch s tng trng ca Mexico, th c th c nhng c hi vic lm ln hn Mexico v s c t hn s di chuyn lao ng ca Mexico n M v c thm vic lm cho nhng cng nhn M nc nh. Mt l do cho nhng c lng vic lm khc nhau ln l nhng nh hng tim nng ca NAFTA Trn nhng lung u t nc ngoi t M n Mexico rt khng chc chn. Nhng x nghip ca M u t mt cch mnh m vo Mexico trong qu kh (tnh hung 4) v nhiu ngi thy NAFTA nh l cng c kch thch u t nc ngoi thm bi tin lng thp hn Mexico. Thm vo , hip c cung cp nhng ng lc khc nhau cho nhng x nghip M u t vo Mexico. Tuy nhin, nhng s dch chuyn hng ha v cc nhn t sn xut c th thay th ln nhau, nu nh vy th vi thng mi t do v nhng yu t khc nh nhau th ng v mt l thuyt nhng lung u t ca M c th gim. Trang 55

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Qui m chnh xc ca nhng nh hng khc ca NAFTA cng ang b nghi vn, nhng nh hng no s c on trc. iu c mong i l s c nhng nh hng trn ngnh trong thng mi gia M v Mexico, vi nhng ngnh nh ha cht, nha tng hp, my mc v kim loi th M nh l ngi thng cuc xut khu, trong khi nhng ngnh thay th nhp khu ca M nh l tri cy h cam, qut, ng, qun o v dng gia nh s b tn thng. Thng d thng mi ca M i vi Mexico ni chung c mong i s tr nn ln hn, c bit nu NAFTA kch thch GDP ca Mexico v do vy kh nng ca Mexico mua hng ha ca M cng s gia tng. Mt nh hng khng chc chn khc l nhng nh hng tim nng trn tin lng. Trong khi USITC c lng mt nh hng dng trn tin lng trong tt c 3 t nc ( 0,7- 16,2% i vi Mexico, < 0,5% Canada v < 0,3% M ). C mt quan tm ng k l nhng tin lng thp hn M c th xy ra .Khng c nhng nh hng ng nh l s tng trng kinh t nhanh hn v s thay i k thut th d nhin theo l thuyt cn bng gi c nhn t s dn chng ta n mong i, s thu hp khc bit trong tin lng ni chung (tin lng gim trong nc khan him lao ng, tin lng tng trong nc d tha lao ng). Tuy nhin, qu trnh c th phc tp hn khi c 3 t nc dnh lu n hn l hai. Mt mc tiu ni bt ca NAFTA l n quan tm khng y n s thit hi v mi trng c th xy ra khi sn xut gia tng Mexico vi nhng tiu chun v mi trng thp hn so vi M hoc Canada. Tuy nhin, khng c s nht tr trn im ny; mt vi nghin cu a ra rng, nhng nh hng ngoi bin tri cc v mi trng c th l thp hn di NAFTA so vi mt s tip tc ca nhng tha hip thng mi tin NAFTA. Nhng mc tiu khc xy ra trn nhng tiu chun lao ng thp hn Mexico (th d, nh nhng lut an ton ni lm vic t b rng buc hn) v nhng kh nng ca s gia tng nhp khu ln khi hip c c thc hin. Kt qu ca nhng mc tiu ny l thng thuyt ca nhng tha thun v nhng tiu chun v mi trng v lao ng v s gia tng nhp khu nm 1993.Nhng nc Chu M La Tinh khc lo ngi s trch hng thng mi (trong nhp khu ca M v qun o chng hn) cng c a ra i vi NAFTA. Sau khi tranh lun si ni, NAFTA c chp nhn bi tt c 3 nc vo cui nm 1993. S chuyn i M c hon thnh ch sau khi chnh ph Clinton p dng nhng p lc nng n ln Quc Hi, t chc hp nht mi hnh thnh vo 1/1/1994.

TNH HUNG : S TO RA THNG MI V S TRCH HNG THNG MI TRONG CNG NG CHU U

c nhng n lc ln c lng s to ra thng mi v s trch hng thng mi trong th gii thc. Thc s, tt c da trn cng ng Chu u hoc l (th trng chung Chu u) nh c gi. Kh khn to ra nhng c lng bi v nhng nh nghin cu so snh nhng lung thng mi tht s vi nhng lung thng mi ng v mt l thuyt tn ti khng c s hp nht. Bela Balassa l ngi lnh o trong vic to ra nhng c lng v s to ra v trch hng thng mi. Cch tip cn ca ng ta (Balassa 1974) s dng khi nim co gin thu nhp qu kh ca nhu cu nhp khu (YEM) - s thay i % bnh qun hng nm trong nhng hng ha nhp khu c quan st chia cho s thay i % bnh qun hng nm trong GNP c quan st, vi c 2 s thay i c nh gi ti nhng gi c khng i (c ngha l c iu chnh lm pht.) i vi Balassa, sau khi hp nht xy ra th (a) mt s gia tng trong YEM i vi nhng hng ha nhp khu t nhng nc tham gia (nhng hng ha nhp khu trong ni b vng) c biu hin nh l tng s to ra thng mi hoc nhng hng ha nhp khu c gia tng t nhng nc tham gia th thng mi mi ny s biu hin cho s thay thay th sn xut trong nc hoc l biu hin cho s thay th sn xut ca th gii bn ngoi; (b) s trch hng thng mi c ch ra bi mt s gia gim trong YEM i vi nhng hng ha nhp khu t th gii bn ngoi (nhng hng ha nhp khu ngoi vng); v (c) s to ra thng mi chnh xc c ch ra bi mt s gia tng trong YEM i vi nhng hng ha nhp khu t tt c cc ngun (nhng nc tham gia v th gii bn ngoi). Mt s gia tng trong YEM sau cng a ra rng, s hnh thnh ca t chc hp nht to cho EC chp nhn hng ha nhp khu nhiu hn ni chung, c ngha l c mt s gia gim tng i trong sn xut trong nc. Di vic s dng ca tt c ba YEM l mt gi thuyt quan trng, ci m YEM c th duy tr khng i nu nh s hnh thnh t chc hp nht kinh t khng xy ra. Trang 56

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Bng 1 trnh by nhng kt qu ca Balassa so snh nhng YEM trc khi EC hot ng (1953-1959) vi nhng YEM ca thp k u tin ca EC (1959.1970). R rng l c tng s to ra thng mi chung ng k, bi v YEM i vi nhng hng ha nhp khu trong ni b vng gia tng t 2,4 n 2,7.iu ny c ngha l, trc khi hp nht mi 1% gia tng trong GNP s to ra mt s gia tng ca 2,4% trong hng ha nhp khu ni b vng, nhng sau khi hp nht, mi 1% gia tng trong GNP to ra mt s gia tng ca 2,7% trong nhng hng ha nhp khu ny. Nhng s gia tng ng k trong YEM ny xy ra trong nhng nhin liu (t 1,1 n 1,6, mt s gia tng gn 50%) ha cht,my mc v nhng thit b vn chuyn (tt c gia tng khong 20%). Khng c s trch hng thng mi chung no bi v tng s YEM i vi nhng hng ha nhp khu ngoi vng duy tr ti 1,6.Tuy nhin, s trch hng xy ra trong lng thc khng phi nhit i, nc gii kht, thuc l, ha cht v nhng hng ha ch to khc. S gia gim trong lng thc khng phi nhit i, nc gii khc v thuc l phn nh vic p dng nhng hn ch nhp khu i vi th gii bn ngoi trong s ni kt vi chnh sch nng nghip chung ca EC. Cui cng vic to ra thng mi ni chung chnh xc khong 10% xut hin bi v mt s gia tng trong YEM i vi tng hng ha nhp khu t 1,8 n 2,0. Nhng s gia tng ch yu xy ra trong nhin liu, my mc v nhng thit b vn chuyn. iu nn c ch ra l nhng c lng ny dnh lu n nhiu hn nhng nh hng tnh c tho lun. Nhng o lng trong bng ny c th di chuyn theo nhng hng khng mong i (nh l mt s gia tng trong YEM i vi nhng hng ha nhp khu trong ni b vng) bi nhng nh hng ng nh l s tng trng kinh t c gia tng v nhng thay i trong s thch hoc bi v s tht bi cho php i vi mt s thay i trong nhng YEM, nhng ci c th xy ra thm ch khng c s hp nht. Cui cng, nhng c lng ny khng gii thch mt cch trc tip v nhng nh hng phc li ca vic hnh thnh EC. Tuy nhin, chng a ra mt cch mnh m l phuc li gia tng trong EC vi s hp nht kinh t. Bng 1: co gin thu nhp qu kh ca nhu cu nhp khu (YEMs). Cng ng Chu u, 1953-1959 v1959-1970.

TM TT
Trang 57

Kinh Te Quoc Te Nguyen Xuan Quang Chng ny xem xt l thuyt pha sau s hnh thnh nhng loi hnh khc nhau ca nhng d n hp nht kinh t. Khi mt chnh sch thng mi phn bit ca loi ny c gii thiu, th thng mi s c to ra thng qua vic thay th ca nhng nh sn xut trong nc c chi ph cao bi nhng nh cung cp thnh vin c chi ph thp hn. Vic to ra thng mi c th lm nng cao phc li. Tuy nhin, s trch hng thng mi thng qua vic thay th ca ngun cung ca th gii bn ngoi c chi ph thp cng c th xy ra v iu ny c th lm gim phc li. Bt k kt lun no trn vic phc li s gia tng hay gim xung phi c da trn mt phn tch ca mi s hnh thnh lin kt c th. Khi nhng nh hng ng nh l vic thc hin kinh t qui m v nhng lung k thut cng nh u t c gia tng s c xem xt, iu c gi nh c th l nhng thnh vin s t c t hip hi v th gii bn ngoi cng c th t c. Chng ny cng a ra s quan tm i vi Lin Minh Chu u, trc kia l Cng ng Chu u- Mt d n th trng n l, ci gy ra s kch ng trong v ngoi Chu u v c nhng kt qu quan trng i vi thng mi quc t. Mt d n khc, CMFA, tan r. Tuy nhin,s tan r ny c th mang n phc li c gia tng khi nhng s i mi th trng v s hp nht cht ch hn ca ng u v nhng nc Cng Ha ca Lin Bang X Vit c vi nhng t nc khc xy ra. Cui cng s hp nht kinh t quan trng ang xy ra Bc M vi vic thc hin NAFTA, gia Canada, Mexico v M. Mt iu ng ch nn c xem xt l suy ngh gia nhng nh kinh t rng s lin kt kinh t gia nhng nhm nc theo vng ng v mt kinh t khng th nh l mt s la chn i vi vic gim xung ca tnh khng phn bit trong nhng hng ro thng mi trn khp th gii. Ni cch khc, th gii c th hng ti nhng khi nc v tch ri vic hp nht ton cu. Nhng s va chm v s cng thng v mt chnh tr cng c th dn n t nhng chnh sch phn bit hin ti. S bt ng mnh m sut vng m phn thng mi Uruguay gp phn tin tng n quan im bi quan ny, mc du s thnh cng no thc s t c trong vng m phn Uruguay.

HET

Trang 58